López/de Ca...: Las Siete Partidas.

 Legal

Titulus. 21.

Titulus. 21.

Section
dTres eſstados. Hypodomius antiquus philoſsophus in ſsua politia diuidebat in tres partes numerum ciuium vniuſscuiuſsq; ciuitatis bella tores. ſs. artifices & agricolas tradit Lucas de penna. in. l. colonos. C. de agrico. & cenſsi. lib. 11.
aSon los caualleros. Et in laudem ordinis militiæ vide in proœmio. ll. militiæ de la vanda. in legibus & ordinamẽto regis Alphonſsi. 11. Era. 1368. quando facta fuit dicta militia & ibi ꝙ eſst altior & precioſsior or dinum, quos deus fecit in mundo.
¶ Lex. I.

Lex. I.

Miles dicitur à malo quod debet tolerare pro patria eam defendẽdo. item à mil le, quia antiꝗ tus eligebat̃ ex mille, in hi ſspania vocat̃ eques nõ ab equitãdo ſsed quia ſsicut ꝗs incedit hono rabiliꝰ eques quã pedes, ita miles electus honorabilior eſst cæteris defenſsoribꝰ. h.d.
bDe los nobles. Vide q̃ dixi. in ſsumma.
cPor pro de todos. Adde. l. 2. C. de offi. præ fect. africę.
dDe mil omes. Adde. l. 1. §. miles. ff. de teſsta. mili.
eCaualgando en cauallos. Vi de Lucam de pẽna. in rubr. C. de equeſst. dignita. li. 12.
fMas honrradamente. Non ergo videtur in iurioſsa lex & pragmatica, quæ prohibet equita re ſsuper mulas, maximè cum reſspiciat publicam vti litatem immi nente bellorum neceſssitate, quo caſsu etiam munus tenẽdi equos imponit̃, vt in l. munerum. §. patrimonio rum. ff. de mu ne. & hono. & ibi Bar. l. non videtur & ibi Bart. & Ioan. de Plat. C. de muner. patri. libro. 10.
gSon mas honrrados. Militia tamen de per ſse nõ eſst dignitas, vt patet in. l. fi. C. qui milita. non poſs. li. 12. & ibi Bar. & in aut'. de teſstib. §. 1. in fin. niſsi ſsit militia cum præpoſsitura, vt ſsunt capitanei & caporales. vide Ioan. de Plat. in. l. vnica. C. de equeſst. dignita. libro. 12. per text. ibi.
¶ Lex. II.

Lex. II.

Millenarius numerus nobilior eſst cæteris numeris, ideo antiquitꝰ de mille eligebatur vnus ad militiam, & in electione attendebatur ꝙ eſsſset vir laboribus exercitatus, crudelis, ad percutiendum aſsſsuetꝰ vt hoſstibus non eſsſset miſsericors, fortis animo, vt ex percuſssionibus non cito defi ceret ſsolebant eligi venatores, ſsabri, carpẽtarij, artifices ferri, cæſso res lapidum, carnifices, habentes compoſsitionẽ bonorum mem brorum, ſsed quia multotiens iſsti tales inuerecundè fugiebant ab acie, translata eſst electio, in verecundos à natura (pudor em̃ facit militem vincere, fugã refrenat) & in eos qui eſsſsent bonæ progeniei, & habentes aliquas fa cultates ſseu di uitias, hinc in hiſspania dicti ſsunt iſsti fijos dalgo, alibi ve ro gentiles. 1. nobiles & no bilitas euenit ex genere, ex ſsciẽtia & bonis moribus, illi tamen maxime hoc no mine decorãt̃ qui orti ſsunt ex nobili & antiqua ꝓſsapia, & qui vitæ bonę ſsunt. eligendi ſsunt ergo qui nobiles ꝓſsapia ſsint à patreſsal tem & auo, & proauo. h.d.
hMill es. Nota de numero millenario & adde Greg. 9. li. moraliũ. c. 1. vbi de perfe ctione huius numeri adducit illã autori tatẽ pſsalmiſstę verbi ꝙ mãda uit in mille ge nerationes Pſsal. 104. & illud apoca. c. 20. & regnabunt cum eo mille annis.
iLazeria. nã miles à militia. i. duritia dicit̃. l. 1. in fi. ff. de teſsta. mili. ad militiã nõ ſsunt aſsſsumẽdi debiles ſsed fortiſssimi bello idonei p̃parati ad pericula & præſstãtis animi ſsecũdũ. Quint. in milite mariano infirmos enim tela ſsua vulnerant: neq; põt bene vti armis qui ea ferre non nouit Ambroſsius ſsuper Lucam. c. 3.
aLos venadores. Vide veget. 1. lib. de re milita. c. 7.
bDel monte. Nemo enim minus mortẽ metuit, quã qui minus deliciarum nouit in vita, ſsecundum Veget. 1. de re mili. c. 3. in fine & vide Andr. de Yſsern. de pace iuramen. firman. in prin.
cVegecio. Vide eum in li. de re milita. c. 2. 3. 4. &. 5. &. 6. vbi plura notanter in hoc dicit circa mi lites eligẽdos, & refert Ioan. de plat. in. l. fi. C. qui milita. nõ poſs. li. 12. & verba hic poſsita ponit. capit. 7.
dDe buen linaje. Intellige ad hoc, vt ſsine alia nobilitate, quã det ei prĩ ceps poſssit eẽ miles: prĩceps tñ plebeiũ po teſst creare mi litem, cũ ipſse ſsit qui nobili tet: vt no. Bar. in. l. 1. C. de dignita. li. 12. & habet̃ in. ll. or dinamentorũ li. 4. ti. 1. ꝑ totũ. de iure tñ cõi nõ requirebat̃ ad mili tiam, ꝙ ꝗs eſsſset de genere nobili, vel militari, vt latè tradit Ioã. de Plat. in. l. vnica. C. negotia to. ne milit. li. 12. & adde. l. 13. j̃. eo. ibi q̃ fueſsſse de noble li naje. quibus em̃ defenſsio prouinciarũ & cõmittẽda eſst bellorum fortuna, & genere, ſsi copia ſsuppetat & moribꝰ debet excellere ſsecũ dũ Vegetiũ. li. 1. de re mili tari. c. 7.
eDe buenos lugares. videtur approbare opinionẽ philo ſsophi. 5. politico. dicentis nobiles eos quibus aſssiſstit progenitorum virtus & diuitiæ. vide Barto. late in repe. l. 1. C. de dignita. lib. 12. co. 4. &. 5.
fQue mueſstra tanto. Ponit ethimologiam huius vocabuli fijos dalgo. quæ mihi videtur extranea. & cogita tu quia forte conuenientiꝰ eſsſset dicere ꝙ hidalgo dicatur ab italico: italici nanq; immunes erant à tributis. vt probatur in. l. de his. C. de epiſs. & cleri. gl. in. l. omnes. C. ſsine ſsenſsu. vel reli. Bal. in. l. & in ꝓuinciali. C. de ſseruitu. Io. de Plat. in rubri. C. de anno. & tribu. li. 10. & quia Hiſspania capta fuit à Romanis eisq́; ſsubdita vt patet in. l. 2. verſsi. capta deinde. ff. de origi. iur. l. relegatorum. §. interdicere. ff. de inter. & rele. c. volumꝰ. 11. q. 1. multæ coloniæ Italicorum in eam venerunt: & pluribus ciuitatibus Hiſspaniæ ius Italicum conceſsſsum fuit: circa immunitatem tributorum. vt patet in. l. in Lulſsitanea cum. l. ſsequenti. ff. de cenſsi. & immunes à tributis dicebantur iuris Italici inde ergo corrupto vocabulo dictum fuit hidalgo ab Italico.
gEn tres maneras. Nota. 3. modos nobilitatis & adde verba notabilia. Bald. in. l. nobiliores. C. de commer. & merca. vbi dicit ꝙ nobilis accipitur tribus modis primo ſstirpe & ita vulgus accipit: ſsecundo virtute, & ita Philoſso. accipit. 3. vtroque & iſsta eſst perfecta nobilitas ſscilicet generoſsitas cũ animi magni tudine decorata.
hE mayormente. Vide Bal. in. l. nemini. C. de aduo. di uer. iudic.
iPor linaje. Facit. l. quod ſsi nolit. §. qui mancipia vẽdunt. ff. de edilict. edict.
kFaſsta en el quarto grado excluſsiue.
lQue llaman viſsabuelos. Vi de pragmaticam regis Ioannis in legio ne & regunt catholicorũ cordubæ circa ea quæ debent probari per prætendentem ſse ge neroſsum. & bene confert iſsta lex ad intellectum & practicã eorũ quæ ibi habentur.
¶ Lex. III.

Lex. III.

Generoſsus ex vtroq; parente dicitur propriè nobi lis, ex patre vero generoſso & matre plebeia non proprie dicitur nobilis licet generoſsus ſsit, ſseu filius dalgo, ex matre vero generoſsa patre plebeio genitus patrem ſsequitur, & non eſst generoſsus ſseu filius dalgo. h.d.
mCon villana. Ex hoc inferes ſseruandam eſsſse conditionem & diſspoſsitionem factam in maioria; quòd in ea ſsuccedens non contrahat matrimonium cum plebeia: ſsed quod contrahat cum generoſsa, quæ vulgo fidalga dicitur, & quòd alias perdat maioriam. Sed an ſsufficiat tunc, ſsi contraheret cum illa quæ ex præuilegio facta eſst generoſsa, ſseu filia dalgo; cum antea eſsſset plebeia? videbatur quòd non ex his quæ habentur. S̈. in. l. proxima Contrarium tamen videtur verius per tex. & quæ ibi not. Bal. in. l. cum ex oratione. ff. de excuſsatio. tuto.
nO la fidalga con el villano. Vide. l. 6. titu. ſsecundo libr. 4. ordina. rega. & legẽ fœminæ. ff. de ſsenato. & legẽ finalẽ. C. de incol. libro decimo.
aEl padre fidalgo. Nam quo ad honores & dignitates filius ſsequitur cõditionẽ patris. l. cũ legiti mè. ff. de ſstat. homin. l. liberos. ff. de ſsenato. nec teneret reſscriptũ principis ſspecialiter cõceſsſsum, ꝙ filiꝰ ſsequat̃ cõditionem matris. l. exẽplo & ibi not. Bar. C. de decurio. li. 10. neq; valeret conſsuetudo, vel ſstatutũ ꝙ ꝗs iudicaret̃ nobilis vel ignobilis ex progenie materna, vt eſst tex. ibidem & ibi Bart.
bMas no por noble. Nota ꝙ non dicit̃ nobilis genere niſsi qui ex vtroq; parente nobilis eſst.
¶ Lex. IIII.

Lex. IIII.

Quatuor vir tutes debẽt in milite radicari prudentia videlicet fortitudo, tempe rãtia, iuſstitia q̃ virtutes per arma militaria deſsignant̃ & ſsignãter in enſse & ideo cũ eo recipit̃ ordo militię & milites ſsem per eum defer re debent. h. d
cDe auerlos. Nã ſsolidũ mẽ tis noſstrę ędi ficium prudẽtia, temperantia, fortitudo, iuſstitia ſsuſstinet Grego. 2. li. mora. c. 36. & deſscriptionẽ iſstarũ quatuor virtutũ. vide per Bernar. in li. de or dine vitę. col. 9. &. 10.
dDefender la ygleſsia. Vide. c. quãdo. 23. q. 4. &. c. principes ſseculi. 23. q. 5.
eLa eſspada. no ra. de enſse & eius ſsignificato.
fSiempre. Qđ ergo prohibi tũ eſst. ꝑ. l. vnicam. C. vt armo. vſsus. li. 11. de prohibita portatione ar morũ ſsecũdũ vnum intellectũ gl. ibi nõ habet locũ in militibꝰ reſspectu enſsis, quã vt hic vides, debẽt ſsecum portare ſsemꝑ: hodie tñ in his regnis om nibꝰ ꝑmittit̃ delatio enſsis, iuxta id ꝙ ha bet̃ĩ curiis de valladolid. an no dñi. 1523. pe titiõe. 55. & in curiis toleti. pe. fol. anno domini. 1525.
¶ Lex. V.

Lex. V.

Miles debet intellectu & prouidẽtia vi gere. vt q̃ defendẽda ſsunt tuentur, q̃ im pugnanda, de ſstruat & dãnificet ita vt crudelitatem inimicis, pietatem amicis oſstẽdat. h.d.
gCa entendimiento. Eſst em̃ intellectꝰ oculus animæ ſsecundum Bernar. in ſsermo. 5. aſsſsumptionis beatæ ma riæ & dedit nobis intellectum deus: vt ignorantiam fugemus è mẽ tibus: vt rectũ teneamus, iuſstumq́; iudicium atq; ad alia huiuſsmo di dirigamur, & contra diuerſsarum impugnationũ varios incurſsus hoc quaſsi quodam ſscuto vſsi ac lumi ne maneamꝰ innocui, atq; muniti Chryſsoſsto. ſsuper matt. hom. 21. col. 7. & virtꝰ intellectus ha bitat in paucis, ſsicut inter infinitas ſspinas vix vnũ liliũ reperies. Bal. in. l. liberti colũ. 3. C. de oper. liberto.
¶ Lex. VI.

Lex. VI.

Miles quę re cte intelligit ſsciat ad effectum deduce re. h.d.
aSi ſsabiduria no ouieſsſse. Nã ſsine ſscientia nulla procederet recta operatio intellectus Bal. in l. 1. in prin. co. 2. ff. de iuſsti. & iur.
¶ Lex. VII.

Lex. VII.

Miles ſsit ferox & crudelis in hoſstes, ſsuis autẽ mitis & humilis. h.d.
[b]En coſsas manſsas. Ad idem, in aut'. de mãda. princip. §. deinde ad fi. coll. 3. & facit illud virgilij. 6. Eneidos hę tibi erunt artes pacisq́; im ponere morẽ parcere ſsubiectis & debellare ſsuperbos.
¶ Lex. VIII.

Lex. VIII.

Miles ſsit pra cticꝰ & ſsagax vt per ſsagacitatem cũ pau cis multos de uĩcat ꝑ & practicam exercitium celeritatis & bene eꝗ tandi, & cum omni genere armorũ percutiendi acꝗrat. h.d.
cA muchos. Nam ingeniũ præfertur viri bus. l. cũ acutiſssimi. & ibi not. Bal. C. de fideicom.
¶ Lex. IX.

Lex. IX.

Miles ſsuper omnia fidelitate, & legalitate refulgeat in qua cæteri boni mores continentur, quorum ipſsa mater eſst, ſsine ea nanq; neq; patria defenditur eius defectus ſsuum genus & progeniẽ deturpat, & ad pudoris maculã inducit infidelẽ. h.d.
¶ Lex. X.

Lex. X.

Miles debet equum & arma cognoſsce re in equo attendit̃ bonꝰ color, bonum cor, decentia mẽbrorũ, bonitas generis nam animal iſstud magis ꝗ̈ cetera anima lia generi ſsuo reſspõdet ſsciat q́; illum in bo nitatis perſseuerãtia cõſseruare malitia diuertere, infirmitates curare arma vero ſsint fortia & leuia & bñ fabricata, h. d
dLas buenas coſstumbras. Nihil enim ſstabile eſst, ꝙ infi dũ eſst, vt dicit tulliꝰ. & refert Bald. de capi. corra. in prin.
eAßi como conuiene. Habet nãq; fidelitas duas habẽas, ſscilicet in faciendo, q̃ fieri debent & in nõ faciẽdo q̃ fieri nõ debẽt Bar. in extrauagã. ad reprimendũ. in ꝑte habenis.
¶ Lex. XI.

Lex. XI.

Qui miles nõ eſst militẽ crea re nõ poteſst, & neq; imperator neq; rex conſsecrari vel coronari debet antequã creetur miles, neq; quis ſse ipſsum poteſst creare militẽ, cũ inter dantem & recipiẽ tem debeteſsſse diſscretio perſsonalis, neq; mulier (quãuis imperiali vel regali præ fulgeat digni tate) põt ſsuis manibus crea re militẽ licet hoc mandare poſsſset aliis vt facerent, item neq; poſsſsunt creare milites impubes vel fatuus neque clericꝰ aut mo nachus niſsi eſsſset magiſster ordinis alicuius militiæ. h.
aSi no el que lo es. Non enim dare põt honorem qui illum non habet. c. qui per fectionẽ. 1. q. 1. & vide Oldr. conſsi. 209. & à contrario ſsen ſsu probare vi detur iſsta. l. ꝙ quilibet miles, ex quo eſst miles, poteſst creare aliũ mi litem. & hoc etiã probari videtur in. l. 1. ti. 25. 4. partit. Io. Fab. in rubri. C. de mili ta. teſsta. dicit ꝙ licet de iure folꝰ princeps poſsſset creare militem, vt in l. neminẽ. C. de re mili. lib. 12. tamẽ de cõ ſsuetudine miles creat militẽ, vt tota die videmꝰ, dicit ipſse. in cõtrariũ videt̃, quia cũ militia ſsit dignitas ſsaltim in genere vt in. l. 1. C. de equeſst. dignita. lib. 12. & ibi Io. de plat. & per Bar. & eundem. in. l. 1. C. de dignita. li. 12. non videtur poſsſse concedi: niſsi per principatum tenentem. vt in. d.l. 1. C. de dignita. vbi vide Bart. col. 9. concludentẽ, ꝙ imperator, vel rex ſseu dux vel marchio, ſseu magnus comes. vel Baro, qui habet poteſsta tem condẽdi leges in ſsuos, poſsſsunt creare milites & idem de ciuitate habente poteſstatem leges condẽdi, inferior verò miles, qui hãc poteſstatẽ nõ haberet, non poſsſset facere milites, neq; obſstat iſsta. l. quia eſst intelligenda de tali milite, ꝗ ſsit dominus habens talẽ poteſstatem, vel cum ſsibi committatur à re ge vt. j̈. ea. l. & habet̃ in. l. 7. ti. 1. li. 4. ordina. rega. hodie tamẽ ſseruanda eſst. l. 8. eiuſsd. tit. quæ diſsponit nullum citra regẽ poſsſse creare militẽ, quæ fortè poſsſset li mitari, niſsi de ſspeciali mãda to regis, vt ha betur hic. j̈. in iſsta. l. quia tũc videtur, acſsi ipſse feciſsſset vt in. c. in cauſsis. de elect. & ibi Abb. col. 3. & adde. l. pe. C. de re mili. lib. 12. & Ioan. de Plat. in. l. 1. C. qui milita. nõ poſs. cũ tangit de litera approbatoria principis, vt quis aſsſsumat̃ ad militiam.
bNo puede ninguno tomar. vi de in. c. ꝑ noſstras. de iure pat. & ad he. 5
cDe ſsu Señorio. quid ſsi alteriꝰ territorij eſsſset miles rogatus à rege. dic ꝙ poſsſset, vt notat Bart. in. l. 1. 9. col. C. de dignita. lib. 12.
dDe meter y las manos. Facit ad hoc capi. primum. de vaſsall. mili. qui arma. belli. depoſs.
¶ Lex. XII.

Lex. XII.

Non poteſst creari miles pauper nimis, niſsi à creante ſsibi conferatur, vnde viuere poſssit. neq; corpore ſseu membris vitiatus, neq; mercator actu mercaturam exercens, in perſsona ſsua, neq; proditor, aleuo ſsus, ſseu pro tali iudicialiter declaratus, neq; damnatus ad mortem, niſsi prius culpa & pœna ſsit remiſsſsa, neq; recipiens militiam deriſsorie, veluti ab illo qui eam dare non põt, vel ſsi recipiẽs eam recipere nõ potuit, vel ſsi per iocum etiam habilis eam recipiat, & neq; pretio debet creari miles. h.d.
aMuy pobre. Si tamẽ alias eſst habilis nõ repellitur à mili tia. l. qui exiguã. C. de coharta. lib. 12. & de colonis & curialibus, & ſseruis ꝙ non aſspirẽt ad militiã. vi. C. ꝗ milit. nõ poſs. lib. 12. per totũ & indignus etiã militia eſst: qui patrẽ, aut matrẽ à ꝗbus edu catum ſse dixe rit, maleficos appellauerit. l. 1. ad fi. ff. de ob ſseq. à libe. & li ber. pa. preſs. & vid. de his per Ioan. de Plat. in. l. fi. ad fi. C. qui milita. nõ poſs. lib. 12.
bDeshonrrada Sic & habetur Eccleſsiaſstici. 26. &. 27. c. in. duobus cõtriſstatum eſst cor meum. & in. 3. iracundia mi hi aduenit, vir bellator deficiẽs ꝑĩopiam.
cMenguado. Idem in militia ſspirituali. vt. 55. diſst. per totũ & de cor pore vitiatis ꝑ totũ, itẽ & diu turno morbo laborantes non ꝓmouent̃. vide glo. 7. q. 1. in ſsumma.
dO de ſsus miembros. Et ſsic caſstratus non poterit eſsſse miles. arg. l. ꝗ cũ vno. ff. de re mili. & not. glo. in. c. pręcepta. 55. diſstin.
ePor ſsu perſsona. Sic ergo intelligitur titulus negociatores ne mili. lib. 12. & leges remouentes negociatorem à militia.
fTraydor. Imò & miles creatus ſsi proditor ſsit nomen militiæ amittit Bald. in. l. & militibus. C. de teſstament. milit.
gPor juyzio por tal. Publico iudicio damnati à militia repelluntur. l. qui cum vno. §. adulteri. ff. de re milita.
hLa pena. Nam indulgentia pœnæ infamiam non tollit. l. fi. C. de abolitio. genera. vbi glo. adducit illud Ouidij. in libro de ponto. Pęna poteſst demi, culpa perennis erit.
iNo fueſsſse ome para ello. Videbatur dicendum cõtrarium: imõ ꝙ iſste aſstringeretur inuitus militiæ, ſsicut in ſsimili habetur de baptizato iocoſse in. c. ſspi ritus ſsanctus. §. ecce. 1. q. 1. & in. c. ſsolet. de conſsecrat. diſstin. 4.
kPor eſscarnio. Imò tunc puniendus eſsſset, vt in. l. qui cũ vno. §. inſsulã. & ibi gloſs. ff. de re milit.
lPor derecho. Non memini legis iuris cõmunis q̈ hoc diſsponat, ſsimilia tamẽ ſsunt multa, vt priuetur quis in eo, in quo deli quit. l. ſsi aliꝗs. C. d'ſsuſscepto. & archar. li. 10. & in. l. iudices. C. de dignita. lib. 12.
mLa honrra. Non ergo teneret priuilegiũ generoſsitatis conceſsſsum per pecu niam per iſstã l. niſsi diceret̃ non obſstante hac lege quia princeps poteſst nobilitare quencunq; vult, & debet obtemperari, alias puniunt̃ rebelles pena ſsacrilegij. l. ſsacrilegij. C. de diuer, reſscrip. & ibi Bald. & quia cũ principe non habet locum. l. iulia. de ambi tu. & vide pra gmaticã Salmanticẽ.
¶ Lex. 13.

Lex. 13.

Pridie ante creationẽ, miles habebit vigilliam & à meridie infrà caput eius per ſscutiferorum manus Balneabitur & inde in pulchro & ornato lecto cubabit ibiq; per milites precioſsis induetur pannis, demum ad eccleſsiam vigila turus adducatur: orabitq; Deum flexis genibus pro peccatorum ſsuorum remiſssione & ordinis militaris obſseruantia & vt eum eruat atq; defendat in periculis & laboribus ſsuis & tempore quo nõ oret ſstet ſsuſstineatq; ſse pedibus quantum tolerare potuerit. h.d.
nEn ſsus veſstiduras. Omni tempore ſsint veſstimenta tua candida & oleum de capite tuo non deficiat Eccleſsiaſstes. 9. adde. 41. diſstincti. capitulo fina.
aPaños. vid. l. fi. j̃. eod.
bEn fecho de armas. & ideo ꝗ vincit non de bet ſsibi arrogare victoriã: ſsed deferre deo, prout fecit Abraham in victoria ꝗn q; regũ: & tradit Ambro. 1. li. de Abrahã. c. 3.
¶ Lex. 14.

Lex. 14.

Vigilia trãſsacta, & miſsſsa audita per mi litem creãdũ accedet ꝗ eũ creaturus eſst militem eũq; interrogabit ſsi velit militię ordinem recipere. quo reſspondente ꝙ ſsic. interroga bit an ſseruabit militiam vt pareſst, quo promiſsſso calciabit ſseu calciari faciet ꝑ militem, calcaria à dextris & à ſsiniſstris: in ſsignum rectitudinis. De inde cinget ei enſsem ſsuꝑ veſstimẽta ita vt corpori apro pinquet aliquãtulũ aſstrĩ gendo in ſsignũ quatuor virtutũ quibꝰ debet eſsſse cõſstrictus, & vt ab antiquo fuit inſstitutũ milites tẽpore creationis omnibus armiserãt arma ti, capite tantum detecto. Demum qui creat militẽ euaginet enſsem & ponẽs militi creando in manu dextera faciat eum iurare ꝙ mortem non vitabit ꝓ defenſsione ſsuę legis, ſsui regis & patrię, præ ſstito autẽ iuramento dabit cicolaphũ vt memoret̃ eorũ quæ ꝓmiſsit dicens, quòd deus eũ iuuet inadim plendo ꝓmiſs ſsa: tũc ſstatim tam creans quam alii mi lites aſstantes dent ei oſsculum, in ſsignũ pacis & fidei inter milites. ſseruandę. qͦd & facient alii milites non a ſstantes ſsi qui fuerint ꝑ annum in omni loco ad quod miles accedet & rõne huius fidei & fęderis milites nõ pñt ſse ad inuicem iniuriari: niſsi pręuia difida tione. h.d.
cEſspada. Eſst iſste habitꝰ mi litis, vt. j̈. l. 17. iſsto titu.
dCõ ella orden. Adde gloſs. in l. pe. ff. ex ꝗb. cau. maio.
ejurar. adde gl. in. d.l. pe. & in auct. de manda. prin. §. pe. & Vege. de re mili. li. 2. ca. 6. hodie ꝟò iſstæ ceremonięnõ ſsunt in vſsu & ſsi ſsine eis crea rent̃ milites à rege gauderẽt p̃uilegiis mili tũ, vt ĩ.l. 8. ti. 1. li. 4. ordi. reg. & noui milites, ꝗ hodie fi unt à papa be nedicũt̃, vt pa tet, ĩ põtificali prima ꝑte. ca. 63 & not. Bal. in. l. 1. in fi. C. ꝗ bon. cede. poſs. ꝗ ꝟo ſsiũt à principe lai co nõ bñdicũ tur, ſsed eadẽ p̃ uilegia ſsortiũ tur ſsecũdũ eũ
fPeſscoçada. Alberi. in. l. 1. §. miles. ff. de te ſsta. mili. dicit ꝙ moris eſst in creatione militũ, ꝙ ꝑcutiã tur ĩ maxilla: & ſsic iſsta (quã hicpeſscozada ipſse dicit maxillatã q̈ fortè ſscđm eũ da tur ĩ ſsignũ ꝙ ſsuſstineređ bet młta mala, & multos labores: hic verò & meliꝰ dicitur, ꝙ ideo datur vt mente retineat iſsta quæ iuramẽto ꝓmittit.
¶ Lex. 15.

Lex. 15.

Creato milite vt ſsuprà lege ꝓxima, diſscin gitur ſsibi enſsis ꝑ dñm naturalẽ, vel honorabilẽ virũ, vel militẽ ſstre nuũ qui dicit̃ patrinꝰ noui militis. h.d.
¶ Lex. 16.

Lex. 16.

Creanti militẽ debet̃ honor à milite creato, nõ pugnet cõtra eum niſsi fuerit in do mini naturalis defenſsionẽ & tunc quate nus poſssit caueat ab eiꝰ vulnere vel occiſsione cum ꝓprijs manibꝰ, niſsi viderit eũ volentem occidere vel per cutere dominũ ſsuum, neq; erit ĩ facto neq; conſsilio cõ tra eum imò inquantũ poterit obuiabit eumque certiorabit ſsi ob uiare non poterit niſsi talia ſsint quæ dño ſsuo vel ſsibi ſseu eius conſsãguineis hic expreſssis nocere poſssit, ſsi de his certiora retur ad mortem vel exhæ redationẽ ſseu iniuriam, ſsimilia debet obſseruare erga patrinum per tres annos. h.d.
aDeudo. Honor debet̃ cre ãti militem & patrino.
bCõ ſsus manos. Nota hoc.
cDe ſsu ſseñor. Nam principi dño debetur tota fidelitas, vt dicit Barto. in extrauagã. ad reprimendum. in gloſsſs. ſsuper parte totius fidelitatis habenis: & in omni iuramẽ to fidelitatis intelligit̃ excepta fidelitas quæ debetur principi. vide Bald. in. c. imperialem. col. pen. & fin. de prohibi. feud. aliena. per Fre deri.
dO de ſsu fijo. Intellige ĩ his quæ eſsſsent de iure naturali, quæ ſsunt immutabilia, vt declarat Bal. in cap. 1. de no ua. forma fide lita. verſsic. ſsed nunquid & ꝓ batur. j̈. ex iſsta. l.
eO ſsu padre. Nota hoc & fa cĩt: quia pater & filius reputantur eadem perſsona, & mi łitia non liberat militem fi lium à patria poteſstate. l. er rat. C. de caſstrẽ. peculio. lib. 12.
¶ Lex. 17.

Lex. 17.

Miles per villã equitet clamide coopertꝰ, enſse cincto nullũ in eodẽ equo poſst ſse ducat & tẽpo re guerrę extra villã eques & armatus in cedat. h.d.
fMas hõrados. Adde. S̈. eo. titu. leg. 1.
gEl caualgar. & notaꝙ à militibꝰ equorũ ſsalitio eſst ſsem ꝑ exacta ſsecũ dũ Vegetiũ. li. 1. de re milit. c. 18. ꝗ ẽt ſsubdit ꝙ hyeme eꝗ, ligneo ſsubtecto, æſstate po nebãtur in cã po: ſsuꝑ hos iu niores, primo inermes: & dũ conſsuetudine ꝓficerẽt: dein de armati cogebant̃ aſscendere tantaq́ cura erat, vt nõ ſsolũ à dextris, ſsed etiã à ſsiniſstris patribꝰ & inſsilire & deſsilire cõdiſscerent, euaginatos etiã gladios, vel cõtos tenentes & iſstę exercitationes (q̃ meditatiões armorũ vocant̃) licitæ ſsunt. ſsunt enim ſsine ſsanguine, vt tradit. S. Tho. 2. 2. q. 40. arti. 1. in. fi.
aTroxa. aliàs toxa, vt habet̃ in. l. 1. j̃. titu. proximo, ibi q̃ lleuauan ſsus viandas toxa das enarguenas o en talegas, &c. & for te & ibi melior lr̃a eſst troxadas. vt hic.
bMantos. Sicut & clerici qui nõ debẽt ſsine ſsuperiori oꝑimẽto ambulare. c. epiſscopi. 21. q. 4.
¶ Lex. 18.

Lex. 18.

Induat ſse miles pannis rubeis ſseu viridi bus, croceis, aut liuidis nõ pardis neq; nigris vt ex ta libꝰ veſstibꝰ le tet̃ & ad cordis fortitudinẽ proſsint, & licet in milita ri veſste diuerſse ab antiquo fuerunt cõſsue tudines iuxta morẽ patriæ, in ſsuꝑiori tñ clamide non fuit diuerſsitas erat enim talaris veſstis ita larga ab vtraq; parte vt no do ligari poſsſsit ſsuper dextrũ humerũ, ita quòd caput liberè poſs ſset exire cũ ve let, cuius longitudo humi litatẽ & obedientiã ſsignificat, nodꝰ religionẽ, & itẽ facta eſst hæc veſstis vt ex ea inter alios, miles cognoſsci queat & honorari. Arma etiam deferat miles pulchra & honorata. h.d.
cPaños. & à ꝗbusmilites, de iure cõi perci piebant militares veſstes, vide. C. de milita. veſst. per totũ lib. 12. & ibi in. l. 2. not. illã l. Ioan. de Plat. ꝙ pro veſstibus dandis armigeris, põt ciuitas collectã imponere ſsubditis.
dLos coraçones. Non igit̃ ad voluptatem permittit pulchritudinem ve ſstrum, ſsed ad incitamentũ fortitudinis. Sic dicit & Bernardꝰ ſsuper miſsſsus eſst. homelia vlti. col. pe. quid iã de ipſso habitui dicam, in quo non calor: ſsed color requiritur magiſsq; cultui veſstium quam virtutum inſsiſstitur.
eFaſsta los pies Adde cap. nullus. cũ glo. 21. q. 4. & vid. de iſsto veſstimeto militis. Lucam de pẽna. in. l. fortiſssimis. C. de militari veſst. lib. 12.
fSino ellos. Sic conſsul antiquitus vtebatur trabea quæ erat veſstis con ſsularis, & non alius, vt in. l. 1. C. de conſsuli. lib. 12. vbi glo.
gDe ſsus lugares. Attenditur in veſstibus cõſsuetudo regionis, vi. glo. 21. q. 4. in ſsũma.
hLas otras gentes. Adde. c. ſsine ornatu. 21. quæſst. 4.
¶ Lex. 19.

Lex. 19.

Miles debet tẽpore pacis bis in die comedere de cibis bñ paratis, & bis etiã tẽpore guerrę ſsed tũc modi cum de mane & decibis du ris & groſssis, vt minus comedat & parum ſsatis abũ det ad vires corporeas, & famẽ, ſsitimq; fugandam, & vt ſsi cõtingeret percuti & vulnerari citius curetur, vino ſsatis diluto potetur, & diebus æſstiuis parũ aceti aqua multa commixti bibat ad calorẽ mitigandum ſsitimq; tollendam, parcitas iſsta viſsa fuit, vtilis etiam vt milites non multũ ex pẽdentes valeãt melius ardua facta adimplere, neq; dor miet miles in lecto delicato ſsed duro tempore belli, vt minus dormi at, & vt hono rem victoriæ delitiis præfe rat. h.d.
iE dormir. Im poſssibile dicit iſsta lex eſsſse, quem viuere ſsine ſsom no, vnde dicebat ille Antiochus de quo machabeorum libro primo, capitulo ſsexto, receſssit ſsomnus ab oculis meis, & concidi, &c. neq; eſst homo qui ſsemper poſssit vigilare. ff. de ſseruitu. l. ſseruitutes. Bald. in. l. nam ſsalutem. §. cognoſscit in fine. ff. de offic. pręfect. vigil.
kAuian a guerrear, comian vna vez. Sic & edomanda eſst gula: vt ad ſspiritualia bella conſsurgamus, vide Grego. 30. mora. cap. 26.
aDe vinagre. l. 1. C. de erogatio. milita. anno. lib. 12.
bDormidores. minꝰ nãq; indulgendũ eſst ſsomno, ꝗ̈ natura poſstulat cap. ſsunt qui arbitrantur. de pœnitent. diſstinct. 1. vbi gloſsſs. inuehit contra ſschola res dormiẽtes in ſscholis, & ſsi ſstudentes doctrinis ſsecularibus parum ſsomno indulgent, quanto magis qui deum cupiũt co gnoſscere, non debent ſsomno corporis impediri? Ambro. ſsuꝑ pſsal. 118. ſser. 7. ꝟſs. 7. & vide. l. 9. tit. 19. ſsuprà. ead. partita.
¶ Lex. 20.

Lex. 20.

Tẽpore pacis audiat miles hyſstorias mili tares & cãtilenas bellicas, vt ſsic tam per viſsum quàm per auditũ res bellicas adiſscat & facta vi rorum fortiũ ab eis audita: iuuent ad animi magnitudinem ſsimilia q; gerenda. hoc dicit.
cPor ellos. Sic exempla ſsanctorum patrũ ſsunt linea q̃dam quã poſsuit deus, vt ꝑ eã facta nr̃a re gulentur. vid. Grego. 28. mo ral. capit. 13. & 14. & adde eũdem. 9. lib. mo ral. cap. 43. & libr. 27. cap. 7.
¶ Lex. 21.

Lex. 21.

Antiquitus in brachio dextro ferri calidi ſstigmate ſsignabat̃ miles eiuſsq; nomen genus & patria in matricula ſscribebatur, vt puniri poſsset in hisq̃ contra militiã delinqueret. Item ſseruare debet miles nec dum pactum homagio firmatũ: verum ſsimpliciter promiſsſsum & caueat à mẽdacio. Itẽ ad militẽ ſspectat tueri militem vel aliquam dominã in iure ſsuo & ab iniuria quam recepit Item comendata fideliter debet cuſstodi re, non vendet neq; pignori dabit equum aut arma ſsine domini mandato: vel cum alias ſsibi non poſssit conſsuli in neceſssitate conſstitutus, & in ſsuper ꝙ neq; iſsta ludatvl lo modo. caue at à furtis maxime armorũ & equorũ cõmilitonum in expeditiõe cõ ſsiſstentiũ. h.d.
dDieſstros. l. ſsti gmata. C. de fabricen. li. 11.
eSus nomes. l. ex eo. ff. de teſsta. milit. & gloſs. in. l. pen. ff. ex ꝗb. cauſs. maior.
fNi armas. Adde. l. 3. titu. 27. j̈. 3. partit. &. l. 12. titu. 1. & l. 3. tit. 2. lib. 4. ordina. rega. & notata in. l. ſstipendia. C. de execut. rei iudi. & in. l. miles. ff. de re iudic. & militis arma alienan tis graue crimen eſst. l. qui cõmeatus. §. 1. ff. de re milit.
aEn ninguna manera. glo. in. l. 3. §. miles. ff. de re milita.
¶ Lex. 22.

Lex. 22.

Miles ſsit tẽperatus in verbis non ſsuperbus, tempore tamen belli licet proferre verba ſsuperba ad animandum ſsuos caueat à mendetio niſsi cum ex eo aliquod bonum inducatur ſseu malum obuiet̃. Item ſsit miles in factis legalis, fidelis, firmus, & in p̃ceptis obediẽs quia obedientia in milite eſst q̃ p̃ cipue victoriã præſstat. h.d.
blugares. Sic & aliàs dicit̃ de iudice, vt terribilis ſsit. delinquẽtibꝰ, & indeuotis: mãſsuetiſssimꝰ autẽ & mitis oĩbꝰ placidis & deuotis au then. de mãd. prin. §. deinde col. 3.
cQue ouieren amigas. Si intelligat̃ de amaſsia non cõ iuncta matrimonio, turpe eſsſset & pecca tum, & ideo iſsta lex de p̃ſsenti non per mittit, ſsed recitat antiquũ morem, quan do cõcubinatus de iure ciuili erat permiſsſsus.
dgran bien. Si militer & hoc genus menda cii non approbat iſsta lex, ſsed recitat qͦd antiquitꝰ fiebat: nam etiã pro ſsaluanda vita hominis non eſst licitũ mentiri. cap. ne quis arbitretur. 22. q. 2. & per glo. in ca. ſsi quilibet. ead. cau. &. q. dicebat tamẽ Bar. in. l. 1. §. p̃terea. ff. de q̃ſstio. quòd in bello licito, ẽt mẽtiẽdo poſsſsumus decipe re hoſstes. Allegat capitulũ vtilẽ. 22. q. 2. & cap. dominus nr̃. 23. q. 2.
eIurando, o faziendo omenaje Sũt igitur diuerſsa iuramẽtum & homagiũ: vnde fractor homagii non dicetur ꝑ iurus, neq; iu ra diſsponentia de iuramẽto habebunt locum in homagio, contrarium tamen videtur velle. l. 26. titu. 11. j̃. 3. partita. vide quæ ibi dixi.
fQue ſsean bien mandados. Summa nanq; militiæ laus eſst obedientiam rei publicæ vtilitatibus exhibere, quicquid ſsibi vtiliter imperatum fuerit obtemperare, vt in. c. fi. 23. q. 1. & in bello qui rem à duce prohibita fecit, aut mandata non ſseruauit: capite punit̃. l. 3. §. in bello. ff. de re milita.
¶ Lex. 23.

Lex. 23.

Honorandi ſsunt milites à regibus & cæteris: ſsũt nãq; clypei & defenſsores patrię in eccleſsia tꝑe diuinorũ plebeiꝰ eis nõ ſse pręponat pax primum eis det̃ in prãdio ꝗ nõ fuerit miles, ſseu honoratus vir genere aut vir tute cum mili tibus non ſsedeat: neq; ver bis cõtendat cum milite ꝗ non ſsit æqualis vel maior: domus militis non frangatur, niſsi iuſstitiæ prætex tu, aut Regis mãdato, equi atq; eorũ arma non capiãtur pro debito niſsi in ſsubſsidium: imò, neq; in ſsubſsidium ſsi ſsit equus proprii corporis, capi non debet, ne q; ab eo iubeatur. vt deſscẽ dat, neq; ĩ do mibꝰ militum pignora capiant̃ milite vel eius vxore ibi aſstante, ſsed in caſsibꝰ vbi capi res eorũ liceat iubeat̃ ꝙ priꝰ exeãt de domo, itẽ reuerẽtia humilis debet̃ mili tibꝰ ab hominibꝰ & ꝗ miles non eſst ne q; põt eſsſse imperator neq; Rex. h.d.
gEn muchas maneras. Militibꝰ multa de dit ipſsa vetuſstas priuilegia Bal. in. c. 1. in fi. quo tempo. miles & vide Bar. in. l. neq; enim. ff. de teſsta. mili. & in libro ordinamentorũ lib. 4. tit. 1. ſsed an milites noſstri temporis gaudeant his priuilegiis? communiter concluditur ꝙ milites qui vacant armis pro ſsuo ſsuperiore, gaudeant priuilegio militũ arg. l. 1. ff. de bonor. poſsſseſs. ex teſstamen. mili. licet enim ordo & ſsolennitas in aſsſsumptione militiæ in vſsu deſsierit: tamen effectus remã fit. l. decreto. C. ex quibus cauſs. infam. ir roga. ita concludunt Cyn. Bal. & alij in l. 1. C. de iur. & fact. ignoran. & Alexã. in. l. centurio poſst principiũ. ff. de vulg. & pupil. & adde q̃ dixi. in. l. 49. ti. 5. 5. partita.
aLos cauallos ni las armas. Vide. S̈. l. 21. eo. tit.
bLos cauallos de ſsus cuerpos. not. iſstam. l. quia de iure communi nõ memini legis hoc diſsponentis. Et limita in caſsu. l. 32. ti. 26. ea. parti. & adde. l. 3. ti. 17. 3. partita. & q̃ habentur in l. ſstipẽdia. C. de executio. rei iudica. & adde ad iſstã. l. l. 3. tit. 2. lib. 4. ordina. rega.
cOmillamonos. nota hoc & ita dicit in antiquo noſstro vulgari humillome a vos cauallero.
dPuede ſser. no ta. quod quis non poteſst eligi in imꝑatorem ſseu regẽ niſsi prius fue rit miles. vide S̈. in. l. 11.
¶ Lex. XXIIII.

Lex. XXIIII.

Permittitur militi qui pro pter iuris ignorantiam ante ſsententiã exceptionem peremptoriam non oppoſsuit, vt poſssit poſst illam obiicere, item torturę non ſsubiicitur propter indicia, niſsi pro proditione regis vel regni neq; occidetur miles delinquens eo genere mortis quo plebeius ſsed amputabit̃ ſsibi caput, vel fame necabit̃, ſsi tamen delinquat, in furtis vel rapinis vel ſsit proditor ſseu aleuoſsus, proiectus ex alta rupe vel alio ſsublimi loco præcipitetur vel ſsuffocabitur in mari vel flumine aut beſstiis tradetur dilacerandus, item milite abſsente cauſsa reipublicę eius res vel vxoris efſsectualiter nõ præſscribũtur nã à die reuer ſsionis vſsq; ad quadriennium poterit reſstitutionẽ implorare: eſst etiam priuilegiatus circa te ſstamentũ. h. d
eDieſsſsen juyzio contra el. adde. l. 1. C. de iur. & fact. ignor.
fA tormento. vide. l. nullus. C. ad. l. iul. maieſsta. &. l. 4. ti tu. 2. li. 4. ordi na. regalium.
gMuerte. vide l. 3. §. pœna militum. vbi gl. ff. de re milit. &. l. milites. C. de quęſstio.
hLo ageno. no ta in odium furum.
iAleue o traycion. Facit hęc lex pro dicto Bald. in capi. cum quidam. de iureiuran. quod nobiles delinquentes in criminibꝰ proditionis al tioribus furcis ſsuſspẽduntur, & ita dicit ſseruari in regno Franciæ. & adde. l. 3. §. is qui ad hoſstes. ff. de re milit. in contrarium tamẽ vide. l. 2. titul. 28. j̈. ead. partita.
kPor tiempo. Vide. l. milites. & per totum. ff. ex qui bus cauſs. maio. & in. §. rur ſsus. inſst. de actio. & ĩ.l. qđ tempore & ꝑ totum. C. de reſstitu. milit. &. l. fin. & ibi Bald. C. quib. non obiicitur long. tempo. præſscript.
¶ Lex. XXV.

Lex. XXV.

Priuari poteſst miles militia, ſsi conſstitutus in exercitu, vel cum eſst in confrontatione hoſstium, vendat ſseu diſstrahat equum vel arma, vel ea luſserit ad taxillos, vel meretricibꝰ dederit, vel ĩ taberna pigno rauerit, vel ſsi ſsociis arma furetur, vel ſsi ſscienter creauerit militem qui miles eſsſse nõ poſssit, vel ſsi publice mercaturam exerceat, vel aliqͦ vili officioma nuum vtatur cauſsa lucri, cũ non eſsſset captus in poteſstate hoſstiũ. caſsus etiã ſsũt in quibus de gradat̃ miles ante occiſsionẽ & poſst occiditur ſsi ab acie videlicet fugit, aut dominũ dereliquit, vel caſstrũ aut aliũ locũ quẽ pro dño tenebat, dereliꝗt, aut ſsi videns dñm capi aut occidi, nõ ſsuccurrat, ſseu equũ nõ donet cũ domini equꝰ cadit in bello vel ſsi dñm à captione ſseu carceribꝰ cũ poſsſset non liberauit. ex his enim & ex aliis quæ proditionem ſsaperẽt ſseu aleuoſsiam, degradat̃ ante occiſsionẽ, mo dus vero degradatiõis eſst ꝙ rex iubeat ſscutifero qđ calcaria ponat militi de gradãdo enſsemq́; cĩgat, & demum re tro ſscindat ze nam qua pen det enſsis, ſscin datq; calcariũ corrigias, qͦ fa cto perdit no men & priuilegia militiæ, neq; recipiet̃ ad officia regis vel cuiuſsq; vniuerſsitatis neq; poterit accuſsare neq; reptare militem. h.d.
aEn dos maneras. Nam in milite cadit duplex delictum: militare. ſs. & non militare, ſsiue cõmune. l. 2. ff. de re milita. & in. l. fi. C. de iuriſsdict. omn. iudi. &. l. 15. ti. 1. 6. partita. &. l. 3. titu. 29. 7. partita.
bVendieſsſse. &c. l. 3. §. pœna militũ. ff. de re mili. cum ſsequenti.
cO ſsi a ſsabiendas. Vide. l. 3. §. qui præpoſsitũ. ff. de re mili. &. l. omne de lictum. eo. titu.
dPublicamente. l. 1. C. negotiato. ne mili. lib. 12. vid. l. officium. §. paternus. ff. de re milit.
eDe algun vil. Vid. l. eos qui. & ibi Bar. ff. de decurio. & Bal. in. l. nobiliores. C. de cõmer. & merca. &. l. 9. ti. 1. lib. 4. ordina. regalium.
fFuyeſsſsen de la batalla. l. non oẽs. ver. qui in pace. ff. de re mili.
gSu ſseñor. c. 1. quib. mo. feu. amit. &. c. itẽ qui dñm. quę fuit. 1. cauſs. benefi. amitten.
hO caſstillo. vi de. l. 1. tit. 18. S̈. ea. parti.
iToller la caualleria. Nota modũ exauctorandi mili tem & vid. l. 2. verſsi. ſsed ſsi cũ exauctorauerit. ff. de his ꝗ not. infam. & Salyce. in. l. 3. C. eo. & vide glo. & ibi Io. de Pla. in. l. ſser ui. C. de agri. & manci. domi. lib. 11.
kDe la caualleria. degradatus nullã præ rogatiuam re tinet vid. Bal. in. l. milites. C de quæſstio.
Loading...