López/de Ca...: Las Siete Partidas.

 Legal

Titulus. XVIII.

Titulus. XVIII.

Section
hEn todas guiſsas. Sine aliqua diſspẽſsatiõe: nã iſsta dictio (omnimodo) ſseu (omnino) diſspẽſsationẽ excludit. glo. in clem. vt hi qui. de ætate, & qualita. in parte nullomodo Abb. in. c. 3. ne cleri. vel mona. verſs. q̃ro nunꝗd p̃latus, & in. c. qualiter & qñ, el. 2. de accuſsatio: licet tñ hęc dictio ſsit p̃ciſssè, ſsignificatiõis recipit interp̃tationẽ ſseu determinationẽ. congruam, quæ fit per alias. ll. vt dicit notabiliter Bal. l. fi. in col. 2. C. de contrahen. empt.
¶ Lex. 1.

Lex. 1.

Nullus vi vel furto neq; dolo capiat regis caſstellum, neq; capi conſsulat. neq; cõſsentiat, alias proditionẽ cõmittit, perinde acſsi regẽ occidiſsſset & debet mori & bona amittere, & habens caſstellum ex ſsucceſssiõe ſseu iure hæreditario, teneat illud armis hominibus & vi ctualibus bene fulcitum, neq; illud alie net: ſsiue in vita ſsiue ĩ morte, extraneis à regno, neque aliis ex quibꝰ bellũ ſseu dãnũ, ſsequi poſsſset in regno. & ſsi alienare illud in regni colam velit, prius regi no tificet, habitu ro ſsi velit pro tantundẽ quã tum aliusdet, & qui tale ca ſstellum perderet vel alienaret ſscienter in ferenti bellum ſseu dam num regi vel regno, proditionem faciet manifeſstã. & bonis amiſssis exulabit à regno, & caſstellum acquiritur regi & regno. habens verò caſstellum in cuſstodiam à rege, ſsi illud culpa vel negligentia perdiderit, proditionem facit manifeſstam, ea pœna puniendus ac ſsi proprium dominum occidiſsſset & eandem pœnam incurrunt fauentes & cõſsulentes. h.d.
aDe derecho. nota ꝙ rex. & regnum habent fundatam intentionem ſsuam, quo ad dominium ciuitatum, villarum, & caſstrorum regni, & adde. l. 1. S̈. tit. 1. ſsed an intelligatur hoc quoad iuriſsdictionẽ tantum? videtur ꝙ ſsic, & nõ quoad dominium aliud: nam licet imperator di catur dominus mundi, & rex imperator in regno ſsuo, & in iure dicatur ꝙ omnia ſsunt ſsua, vt in. l. deprecatio. ff. ad leg. rhodiã. de iact. & in. l. bene à zenone. C. de quadrie. præſscript. tamen quoad dominium & proprietatem rerum particularium, non habet fundatam intentionem, vt communiter notant docto. poſst glo. in. d.l. bene à zenone Bar. in. l. 1. §. per hanc. ff. de rei vendi. & ſsaltim in caſstris poſsſseſssis per alium procedit in dubiè, vt & adducit Socin. in. l. 1. in prin. col. 4. ff. de acquir. poſsſseſs. & ꝙ communitas non habeat fundatam intentionem ſsuam in bonis ſsitis ſsub ſsuo territorio, tenet Alex. vbi loquitur pulchrè. conſsil. 76. volu. 2. aliud eſst nanq; habere dominiũ terrarum: aliud iuriſsdictionem & diſstrictum. c. 1. §. fi. & ibi Bal. quib. mod. feud. amitta. poteſst dici, ꝙ rex & regnum fundent Intentionẽ ſsuam etiam in caſstris, & ciuitatibus, & villis, quoad earum dominiũ, etiam ſsi ab alio poſssideantur: quia in dubio præſsumuntur eſsſse regis, ex quo eis eſst annexa iuriſsdictio, vt dixit ſsingulariter Bal. conſsi. 159. 3. volu. & qui vellet excludere hoc, debet oſstendere priuilegium vel immemorialem præſscriptionem, vt diſsponitur in. l. 6. ti. 13. libr. 3. ordina. rega. & videnda eſst originaliter, vbi hoc patet quæ nota quia per hæc val de ampliatur diſspoſsitio huius. l.
bE los castillos. Adde. l. 1. S̈. ti. 1. & hæc ſsi ſsunt in ciuitatibus, & villis ad earum defenſsam cedunt ciuitatibus vel villis, in quibus ſsunt, & erũt illius cuius eſst ciuitas & villa: & etiam omnes munitiones veluti tra buchi, & balliſstæ & ſsimilia, vt dicit Bald. in. c. 1. de controuerſs. inueſsti. in. §. ſsi quis de manſso. col. 2. & in iſstis ſsimiliter rex & regnum habebunt fundatam intentionem, velut in acceſsſsoriis & pertinentiis, in aliis tamen caſstellis, non ſsic eſsſset imò licet ea ædificare in proprio ſsolo, & ea poſssidere dummodo non ſsint de illis, quæ ſsunt in finibus regni vt in. l. quicunq; caſstellorum & ibi glo. & Bart. C. de fund. limitro. lib. 11. & dum non ſsint ad emulationem neq; in damnum regni, vt in. l. opus nouum. & ibi Bar. ff. de ope rib. publ. Bal. in. l. ex hoc iu re. col. 4. ff. de iuſstit. & iure. vide tñ quod hodie diſsponitur in. l. 7. ti tu. 7. lib. 4. or dina. rega. & vide. j̈. eo. l. fi. &. l. 46. in ordi. tauri. & po teſst rex in caſstris baronũ, tẽpore guerræ, ponere cuſstodes. vide Bal. in auten. nunc ſsi hęres. C. de litigio. & vide quod habetur in. l. 4. j̃. eod. ibi la quarta.
cFortalezas. ꝙ neceſsſsariæ ſsint iſstæ munitiões & fortalitia in regno tradit latè. B. Tho. lib. 2. de regimi. princ. c. 11. vbi vide cauſsas quas aſssignat & facit iſsta. l. ad quæſstionẽ ſsi aliquis fecit maioriam de aliquo magno termino, & ibi eſst quod dam fortalitium, de quo nihil diſsponit in ſspecie, an veniet in maioria? & videtur ꝙ ſsic per iſstam. l. & adde tex. notabilem iuncta gloſsſs. in. l. 1. C. de verborum ſsignifica. vbi glo. in verbo tutelæ. & glo. etiam finalis.
dTraycion. Adde. l. 3. & ibi glo. ff. ad leg. iul. maieſsta.
eDeuen los tener labrados. &c. nota. bene, ꝙ qui habent caſstra à rege donata, tenentur ſsuis ſsumptibus ea reficere & munire: & poſsſsunt ad hoc cogi. de aliis caſstellis cuius ſsumptibus reparentur vide. l. 6. titu. 7. lib. 4. ordi. rega.
fDe fuera. Adde. l. 2. titu. 9. li. 5. ordi. rega. & facit ad quæſstionem vt alienigena regni non poſssit ſsuccedere in caſstro regni: & ſsi ex tenore inueſstiturę ipſse vocaretur ad maioriam in qua eſst tale caſstrum: vide conſsi. Si gnoro. de homodeis. 166. & facit ad hoc. l. vnica. C. non li cere habi. metro. lib. 11. Et hoc ne extranei ſscrutentur ſsecreta noſstri regni. l. mercatores. C. de cõmer. & merca. Item & hoc videtur probare iſsta lex cum dicit en ninguna manera. quod verbum eſst vniuerſsale negatiuum. vt adducit gloſsſs. in. clemen. vt hi qui diuinis. in verbo nullo modo de æta. & quali. glo. etiam in verbo nullatenu. sin clemen. vna de ſsequeſst. poſs. & fructu. In contrarium tamen facit lex milites prohibentur in princip. ff. de re milita. l. qui officij. in principio. ff. de contrahen. emptio. per quas leges Ioan. de Plat. in. l. vna. C. quibus ad conductio. prædio. fiſsc. acce. non lic. dicit quod forenſsis per ſstatutum prohibitus emere in loco poteſst, emere quæ fuerunt ſsuorum anteceſsſsorum & idem dicit in. d.l. 1. C. non lice. habi. metro. & ibidẽ dicit quod poteſst iure hæreditario ſsuccedere ab inteſstato. & probatur in. d.l. milites. in fin. confert etiam quod tradit Alberic. in. l. ſsi quis prioris. C. de ſsecun. nupt. in quæſstione ibi propoſsita: quę fuit inter Delphinum Viene & quendam Guizardum cõiunctum ſseu germanum Aymarij: qui tenuit certas terras & caſstra à dicto Delphino. item iſsta lex videtur loqui de alienatione: quæ fiat facto hominis interueniente: ſsiue in vita ſsiue in morte: non vero de alienatione quæ fit mediante lege. vt in. l. cum pater. §. cum inter. ff. de lega. 2. l. pater. §. iulianus Agrippa. ff. de lega. 3. Bart. in. l. ſsi ita quis. §. ea lege. ff. de verb. oblig. prima pars videtur verior cum à lege iſsta ita indiſstincte prohibeatur alienatio in alienigenas regni, & quia hoc videtur de natura in eſsſse caſstris, quæ ſsunt in regno: conferunt quæ dixi. in. l. 22. ſsuprà titulo. 13. ead. partita. Præterea iſsta lex reſspicit ipſsas res, & ſsitum earũ, ſscilicet caſstella re gni. & ſsic lex loci vbi ſsitæ ſsunt ĩſspici debet. l. forma. §. ſsi vero. ff. de cẽſsib. l. 1. C. de mulie. & in qͦ loco. l. an ĩ totum. C. de ædiſsi. priua. Itẽ lex iſsta loquit̃ erga ſsucceſssio nẽ ſsubditi. & ſsic potuit certas perſsonas reſspuere ab eius ſsucceſssiõe. vt. C. de hære. decurio. per totũ. l. ſsi quis. C. de incæſst. nupt. l. 1. C. de natu. liber. & videtur. ꝙ & ſsi alienigena regni habeat chartã natura litatis, nõ ſsuccedat. ad qͦd bene confert pragmatica regni de naui bus non vendendis alienigenis. etiam ſsi habeant char tã naturalitatis & nauis æquiparat̃ caſstello. l. 9. in fi. titu. 24. 2. partita.
aE queriendo. Nota bñ hãc l. quã neſscio alibi.
bCon ello. Vide. l. 22. titu. 13. ead. partita.
cA quien fizieſsſse. Adde. l. 3. & ibi gloſs. in parte caſstra conceſsſserint. ff. ad. leg. iul. maieſsta. & ibi Ange. ſsed videtur ꝙ iſste qui alienat in hoſstes. incurrat pœnam mortis: vt in. l. 1. ibi la quinta. titu. 2. 7. parti. ſsed illa lex, loquitur in eo, qui tenet caſstrum pro rege, hæc in donatario alienante. & fortè debet intelligi quando ille in quẽ alienaret, non eſsſset hoſstis: nam tunc, cum eſsſset crimen læſsæ maieſstatis, & in damnum regis, & regni: fortè deberet puniri pœna mortis: hæc tamen lex aduerſsatur niſsi intelligas eam in eo qui alienat in eum ꝗ de præſsenti non eſst hoſstis ſsed poſsſset in futurum.
dPor ſsu culpa perdiere el caſstillo. Quid ſsi culpa ſsit leuiſssima? videtur ꝙ adhuc teneatur: quia requiritur in eo exactiſssima cuſstodia, ſsicut in præpoſsito vigilum. l. 3. §. ſsciendum. ff. de offic. præfect. vigi. vid. gloſsſs. & Bald. in. l. ex diui. C. locat. Adde. l. qui mercedem. & ibi Paul. de Caſstr. ff. locat. & ibi glo. non tamen videtur quòd pro leuiſssima culpa puniatur pœna mortis, vt in. l. milites. & in. l. fi. ff. de cuſsto. reorũ. l. 12. titu. 29. 7. partit. quę licet loquantur in cuſstode carceris, idem dicendum in cuſstode caſstri, cum æquiparentur. vt not. Bald. in. l. ad commẽtarienſsem. & ibi additionator. C. de cuſsto. reorum. & expreſsſse in cuſstode caſstri quòd pro leuiſssima culpa non puniatur ita ſseue te, tenet Oldra. cõſsilio. 92. quem vid. Sed quid ſsi perdat caſstrum per violentiam inimicorum: videtur quòd tunc non teneatur cum ſsit caſsus fortuitus. l. in rebus. in princip. ff. commodati. & probatur in l. milites. verſsi. ſsi vero fortuito. ff. de cuſsto. reorum. Alber. in. l. fin. eo. titu. dicit quòd ſsi violentiam pręceſssit culpa, vt quia non habebat ibi cuſstodes ſsufficientes vel arma, vel victualia ſsufficientia, & tunc tenetur. argumen. l. ſsi merces. §. culpę. ff. locati. &. ff. commoda. l. ſsi vt certo. §. 1. maxime ſsi culpa fuit præordinata ad caſsum. argument. l. fin. ff. ad. leg. rho. de iactu, & ſsemper prę ſsumitur culpa niſsi cõtrarium probet̃ vt notatur in dict. l. fi. & in l. ſsi quis ex ar gentarijs. §. fi. ff. de edendo. ſsi ꝟo culpa nõ præceſssit vide tur quod non teneatur per iura prędicta, niſsi cuſstos ex pacto tacito vł expreſsſso ſse aſstrixiſsſset ad defendẽdũ ca ſstrũ etiam in caſsu violentię vid. ibi latius per eum & ad de infrà eo. l. 9. 10. 11. &. 12. cũ ſsequenti.
eFara traycion Qui deſsſserit cuſstodiam ca ſstri, dicitur ꝓ ditor. Bald. in l. ex diui. C. lo ca. alleg. gl. in l. ſsi. quis à bar baris. C. de re mili. lib. 12.
fA ſsu ſseñor. vide. l. 6. titul. 13. ſsupra. ead. partit. & tene buntur iſsti ad intereſsſse dño caſstri, vt in. l. diuus. ff. de of fic. pręſsi. Albe ri. quẽ vi. in. l. 3. ff. de offic. præfect. vigi.
¶ Lex secunda.

Lex ſsecunda.

Cum rex alicui caſstrum cõmittit cuſstodiendum, debet ei certus terminus præfigi infra quem ſse præparet ad recipiendum, poſst quem ſsi non venerit recepturus, expenſsas ob morã factas tenetur dependere retinenti taxandas regis arbitrio aut duorum à partibus eligẽdorum: non tamen propter iſstas expenſsas caſstrũ poteſst retineri, ſsed ſstatim debet tradi, & ad tradẽdum rex debet mittere ianitorem ſsuũ certum & cognitũ qui corã teſstibus illud tradat manu ſsua corã quibus recipiens fateatur ſse de caſstri traditiõe contentum: & mandatũ regis de caſstro recipiendo fiat per regis oraculũ in pręſsentia tenentis & recepturi non per nuntium vel literas. h.d.
gLos eſspañoles. Laus hiſspanorum de legalitate, & adde quòd hiſspani ſsemper habuerunt magnam deuotionem ad limina apoſstolorum Petri & Pauli, ſsecundum Oldra. conſsi. 62. col. fi. iſsti de manu infidelium acquiſsierunt terram ſsecundum eundem conſsi. 69. col. 2. & habetur in. l. 16. ſsuprà titu. 9. huius partitę. & alibi conſsi. ſscilicet. 84. de eis dicit Oldra. quod conſsueuerunt eſsſse curioſsi in habendis libris, in his hodie floret fidei catholicæ religio, contra omnes hæreſses & præſsertim in Alemaniæ, & Angliæ partibus diaboli aſstutia ſseminatas, his temporibus vocant ad fidem Chriſsti incognitas vſsq; ad hæc ſsecula gentes in oceani ſsinus atq; receſsſsus, vt merito de hiſspania dici poſssit illud Eſsaiæ vaticinium, ecce gentem quam neſsciebas, vocabis & gentes q̃ te non cognouerũt ad te currẽt ꝓpter dñm deũ tuũ. & ſsanctum Iſsræl, quia glorificauit te Yſsaiæ ca. 55 hi ſsemper fuerunt ſsapientes in bello, & rebus militaribus experti, vt habetur in. l. 9. tit. 19. j̃. iſsta ꝑti. hodie etiã teſstãtibꝰ, alienigenis virtꝰ belli apud Hiſspanos
aQue los reſsciban ante el. Verbali conceſssione Regis.
bE ſseñaladamente &c. Vi. l. 19. j̈. eo.
cConoſscido por nome. Nota ignotum non admitti, vt alias not. glo. in auct. de teſsti. §. ſsi verò igno ti. facit. ca. canonica. 3. q. 5. l. ꝙ ſsi nolit. §. ꝗ mãcipia. ff. de edili. edic. & ignota ꝑſsona non eſst eli gẽda. c. bonę, el. 2. & ibi Ab bas 12. nota. de poſstula. p̃la. neq; collatio beneficij debet fieri ignoto. c. in. Lateranenſsi vbi notat Abb. de p̃bẽ. & nota hic ꝙ dicit̃ cognitus, qui cognoſscitur noĩe, & patria
dPero ante deue ſser entregado. Sed quare nõ habet hic locum retentio ꝓpter expenſsas factas in cuſstodia rei, ſsicut & alias locum ha bet, vt in. l. in rebus. §. poſsſsunt. ff. commoda. & in. l. fi. titu. 2. 5 par tita, & notant glo. & docto. in. l. ſsi nõ ſsortem. §. ſsi centum. ff. de cõdit. indebi. po teſst dici ꝙ hic non ſsiunt expenſsæ in re ipſsa: ſsed in cuſstodia rei, vnde non habeat locum retentio: vt in. l. fi. C. commo da. & bonus tex. in. l. fi. tit. 3. 5. partita vide in materia Bart. in. d. §. ſsi centum, & docto. in. d.l. fi. poteſst etiã dici, ꝙ hoc ſsit fauore cuſstodiæ caſstellorum regni, vt cuſstodiantur ab eo, à quo rex vult cuſstodiri, & non ab alio & ſsi prętendat retentionem pro expenſsis factis in caſstro: de fructibus tamen ſseu redditibus caſstri bene poſsſset deducere, vt eſst de mente Bal. in. l. 1. col. 2. C. de fructib. & litium expenſs.
[e]De omes buenos. &c. Nota practicam qualiter taxentur expenſsæ factæ in aliqua re, vel eius cuſstodia, vt fiat per arbitros electos à partibus, & dicit̃ hic aſsmamiento, ideſst arbitramentum, vide in. l. ſsocietatem. §. arbitrorum. ff. pro ſsocio.
fPor carta falſsa. Nota caſsum vbi non datur fides inſstrumento. ẽt ſsi ſsit carta regia, & eſst ſspeciale propter periculum perditiõis caſstri, & vide Bal. in cap. ſsignificauit. de appella. vbi dicit, nota pro his qui habẽt rochas in cuſstodia: quia debent recipere ſsigna eis deputata, & ſsi crederent lite ris generalibꝰ domini: non excuſsarentur imò punirent̃
¶ Ley. III.

Ley. III.

In termino aſssignato & ianitore ad ca ſstrum traden dum deputato. ſsi recepturus nõ veniat neq; iuſstam excuſsationẽ tenenti quare nõ venit mitat tenet̃ de ca ſstri ꝑditione ſsi cõtingat. ea pena puniẽdꝰ qua faciẽs ꝑdi caſstellum dñi ſsui. ſsed ſsi iuſstã excuſsationẽ miſsit ſsi alter tenens illud dimiſserit, aut minꝰ bñ munitũ ꝑdiderit, tenebit̃ tanꝗ̈ ꝑdens dñi caſstrum & licet vterq; ſsit ꝓditor maior tñ eſst pęna ꝑdẽtis dñi caſstrũ ꝗ̈ in receptiõe moram adhibentis. h.d.
gDel todo. Te net̃ nanq; de caſsu & pericu lo caſstri, ex quo culpa p̃ceſssit caſsum. l. ſsi vt certo. §. 1. ff. commoda. l. ſsi merces §. culpæ. ff. locat. & tenet in terminis Oldral. d. conſsi. 92. & eſst tex. hic.
hRazones. Non ergo ſsufficeret, quòd ſsolo ſsuo dicto allegaret impedimentum: niſsi & probationes de hoc mitteret, vt ſsibi credatur, neq; etiam ſsi iuraſsſset, ſse impeditum teneretur ei credere, cum hic tractetur de graui præiuditio illius, qui tenebat caſstrum. quo caſsu, impedimentum non probatur per iuramentum, vt not. Bald. in l. 1. C. de dilatio. Abbas in cap. ex literis, col. fi. de in integ. reſsti. ſsi tamen impedimentum eſsſset notorium ſsufficeret ſsola allegatio, & ſspe ciale eſst in officiali, vt ſsolo eius dicto credatur, cum aſsſserit ſse impedi tũ, vt dicit glo. notabilis, in. c. paſstoralis. in princi. ſsuper parte ex one rare. de offic. delega. & Alexand. conſsi. 34. 4. volu.
aPorque mayor culpa es. Nota ex iſsta. l. quòd licet præſses vel alius officialis, qui mit titur ad regen dũ prouinciã, ſsit negligens in veniendo, non per hoc excuſsaret̃ prę ſses qui eſst in officio actualiter ſsi ſsit negligens in officio & ex hoc aliqua damna ſsuccedant in prouincia ſsibi cõmiſsſsa, imò duriꝰ punitur: quia ſsi cut & caſstella nus non põt deſserere cuſsto dia caſstri, ſsic neq; ipſse prouinciæ ſsibi cõ miſsſsæ. vt in. l. meminiſsſse. ff. de offici. proconſsul.
bNi ſse embien a eſscuſsar. Videtur contrariari his quæ ſsuprà ea. l. dixit, poteſst dici vt primum dictum intelligatur, ꝙ excuſsetur, ſsi non fe cit tot prouiſsiones in tempore, ꝙ ſsufficerent ad tuitio nem caſstri, cõ fiſsus de aduẽtu alterius, & iſstud vltimũ procedat, ꝙ & ſsi videat aliũ nõ venire, neq; miſsiſsſse nũtium, cum ex cuſsatione adhuc nõ deſserat cuſstodiã caſstri, neq; ali ꝗd diminuat de eius victualibus, & cuſsto dibus iuxta poſssibilitatem ſsuam, & quòd ſsit mens, ꝙ licet releuetur in primo dicto à pœna perditionis caſstri: tamen non ex hoc debet negligere cuſstodiam caſstri, quantum ei ſsit poſssibile, alias teneretur
¶ Lex. 4.

Lex. 4.

Cũ datur regi in bello caſstrũ inimicorũ poteſst rex propter celeritatẽ mandare alicui, ꝙ illud ſsine ianitore recipiat, ꝙ tenebitur ad cuſstodiã, ac ſsi cũ ianitore recepiſsſset, neceſssitate ceſssãte, petat à rege caſstrũ ſsibi accipi. & ſsi rex velit ꝙ adhuc ipſsum teneat, tunc traditio fiat cũ ianitore. Itẽ ſsi caſstellũ re vera ob fragilitatẽ eius vel ruinã defendi nõ poteſst, & hoc dixerit ille cui iubetur vt recipiat, & rex adhuc mãdet recipi, nõ erit ꝓditor ſsi amittatur, niſsi recepturus falſso hoc dixiſsſset, quia tunc non excuſsabit̃. Itẽ caſstellũ pignori regi datum, vel ab eo ob maleficiorum reſsartionẽ occupatum, tradi poteſst ſsine ianitore, & recipiens ob eius amiſssionẽ culpa ſsua cõtingentẽ, ꝓditor erit. Itẽ ſsine ianitore poſsſsunt recipi caſstra q̃ rex aliquibus dedit titulo dona tionis, qñ in eis debet recipi in recognitionẽ dominij, & fiet tunc talis traditio & receptio caſstri, modo hic expreſsſso, & donatarius ꝗ regem nõ admiſserit ꝓditor eſst, & ſsi capi poterit, occidendus, ſsi rex ve lit. & ſsi nõ, ex hęredari debet de tali caſstro in perpetuũ, cui ſsi rex gratiã facere velit, in non auferẽdo ſsibi caſstrũ. Soluet ſsaltẽ expenſsas à rege ſsuꝑ hoc factas, & ꝓceſsſsus cõtra talẽ nõ recipiẽtem regẽ in caſstro donato: tã ad eius punitionẽ ꝗ̈ ad caſstri occupationẽ fiet. ſseruatis his quæ hic di cuntur. h.d.
cApreſsurado neceſssitas facit probabile, qͦd alias nõ eſsſset. l. ꝗ potuerunt. ff. de ma numiſs. teſsta. l. generaliter. §. ſspurios. ff. de decurio. l. 1. & ibi gloſs. ff. de offic. cõſsul.
dMas deſspues. Nota ꝙ illud qͦd fit propter neceſssitatem, eatenus permittitur, quatenus neceſssitas durat. l. ſsed & ſsi ſsuſsceperit. ff. de iudit. Paulꝰ. in. l. cũ hęreditas. la ſse gũda. ff. ad trebell. & Adde cap. qͦd pro re medio. 1. q. 7. & Bart. in. l. 1. §. nũciatio. ff. de nou. oper. nuntia.
eCa mucho es coſsa. Nota hoc & adde. l. 20. infrà eod.
fLo perdieſsſse. Nõ valens locũ ita immunitũ & fragilẽ cõſseruare.
gQue ſse pudieſsſse amparar. & culpa cuſstodis nõ fuit defenſsum, quia forte non habebat ibi tot homines, arma, & victualia, qualia erant neceſsſsaria, & erat conuentum.
hEmpeños o por entregas. Nota duos caſsus in quibꝰ caſstella priuatorũ ponũtur ad manus regis: adde alium, ſscilicet, qñ eſsſset timor ſscandali, orta contentione inter aliquos prætendentes caſstrũ ad ſse pertinere ne veniant ad arma. l. æquiſssimũ. ff. de vſsufruct. not. Archidia. in c. quia res. 11. q. 1. Abb. in. c. 2. de ſsequæſst. poſsſseſs. & fruct. Bart. in. l. ſsed ſsi vſsus fructus. §. ſsi inter duos. ff. de vſsufruct. Ange. in. d.l. æquiſssimũ. vnde ſsequeſstratur tali caſsu de mandato Regis caſstellum. & adde qͦd dicit Angel. in. l. Antiochenſsium. ff. de priuileg. credito.
iQuitamente. Ideo hoc dicit quia multa iura habet in eis licet nõ om nia vt habetur in. l. 22. &. 23. &. 24. titu. 13. ſsuprà ead. partita.
kPor heredad. Quid de alijs. vid. l. 23. ſsuprà. ead. parti. titu. 13.
lEn tiempos ſseñalados. Scilicet in donatione caſstri quid tamen ſsi hoc non eſsſset declaratum dic quòd erit ad arbitrium regis caſsus & tempus in quo ingredi voluerit, vt in. l. 22. &. 23. titu. 13. S̈. ead. parti. vel dic ꝙ intelliget̃ iuxta conſsuetudinẽ. l. circa. C. locat.
aHa de apregonar. Bona practica & cautela, vt negari nõ poſssit hæc caſstra fuiſsſse donata à Rege, & eſsſse regalia, & eſsſset hoc probatio, quãdo negaret̃: deberet hodie ſseruari, & non credo ꝙ ſseruet̃ & male.
bdeue dar. not. ex hac. l. ꝙ licet princeps, remittat pœnam per ſsuã indulgẽtiam, non per hoc videtur remittere actionem quã habet ad repetẽdũ ſsum ptus quos fecit occaſsione rebellionis vł inobedientiæ quãtumcũq; enim quis remittat iniuriã non videt̃ remittere dãna ĩtereſsſse, & expenſsas niſsi di catur, vt dicit Bal. poſst din. in. l. ſsi tibi decem. §. 1. ff. de pact. & ſsequit̃ Iaſson in. l. 1. col. 3. eo. tit. & adde. l. defuncto. §. 1. & ibi Ioan. de Imo. notat. ff. de publi. iudi. & vide. l. 3. tit. 11. lib. 1. ordi. reg.
cLe quiſsieſsſse hazer merced. Et ſsi Rex vellet etiam expenſsas remittere, debet hoc dici in iſstrumẽto indulgentiæ & derrogando huic. l. Saltẽ ꝑ clauſsu lã gñalẽ, nonobſstãtibus, vt notatur in. l. fi. C. ſsi. cõt. ius vł vtilita. pub.
dCorte. ideſst ĩ regio cõſsilio
eOtorgado. Quod ergo dicit̃ ꝙ pẽdẽte dilatione offi ciũ iudicis cõ ꝗeſscit ꝓcedit niſsi pars cui data fuit, aliquid innouet in damnum litis, & ſsic limitatur. l. ſsiue pars. C. de dilatio.
¶ Lex. 5.

Lex. 5.

Propter defectum ætatis, & propter infirmitatem, aut inimicorum timorem, ſseu propter talem accuſsationẽ, vel reptũ qua perſsonaliter teneret̃ quis cõparere, põt per procuratorẽ caſstellũ recipere: tenebit̃ tamen cõſstituens procuratorem nõ idoneùm de perditione caſstri, incurretq; in pœnam proditionis. h.d.
fComplida. Collige ex hac. l. ꝙ caſstellanus debet eſsſse ætatis. 25. annorum, nam aliàs non eſsſset perfectę ætatis: vt in. l. fi. C. de his qui veniã ætat. impetra. videtur tamen ꝙ hodie per. ll. ordinamentorũ & pragmaticarum ſsufficiant decem & octo anni completi, iuxta ea quæ habentur in. l. 13. titu. 2. libr. 7. ordina. rega. & in pragmaticis. fol. 168. licet illę non bene cla re, neq; generaliter: ſsed in certo ſspeciali caſsu loquant̃, ſsed credo hoc de conſsuetudine ſseruari, & vide in materia bonam glo. de multis ætatibus ſsecũ dum diuerſsos reſspectus de pace. iuramẽ. firm. in prin. Secũdo collige ꝙ eſst iuſsta cauſsa diſspenſsandi, vt minor annis ꝓuideat̃ de aliquo officio, & interim ſser uiat ꝑ ſsubſstitutũ: merita paternavel generis, & ſspecialis prærogatiua meritorũ eſst ſsufficiens ad diſspẽ ſsandum, licet nõ exigat eccleſsiæ neceſssitas, vel euidẽs vtilitas. ca. innotuit, vbi not. Abb. de electione.
gQue el por ſsi meſsmo. Vid. l. pen. §. ad crimẽ. ff. de pub. iudic.
hCa ſsi tal ome. Mala electio eſst in culpa. l. videamus, in princ. ff. loca. l. ſsi ſseruus ſseruum. §. procu lus. ff. ad leg. aquil. & ſsufficeret mittere talem qui reputatꝰ eſst idoneus, & in tali reputatiõe ha bebatur. l. argentum. ff. cõ moda. l. ſsi à bonę fidei. ff. de rei vendi. & in terminis vi. Ioan. And. in additio. ad ſspecul. ti. de loca. in rub. ad finẽ additiõis ꝙ excuſsat̃ cuſstos caſstri qui hominẽ cõmẽdatũ miſsit ad cuſstodiã, licet poſstea mutatis moribus eius culpa caſstrũ perdat̃, vide ibi. & ibidẽ ꝙ audiuit in curia romana pronunciatum fuiſsſse excuſsari cuſstodem caſstri ſsi nobilem dimi ſsit in cuſstodia, vide. l. 7. j̈. eod.
aSe perdieſsſse. Culpa ſsubſstituti quæ ſsemper præſsumitur niſsi probetur contrarium ſsecundum Oldra. conſsi. 92. tu vide quæ not. Bart. in l. ſsi quis ex argentarijs. §. an vero. ff. de edend.
¶ Lex. 6.

Lex. 6.

Tenens caſstrum dñi debet eſsſse nobilis ex vtroq; parente, fidelis magnanimꝰ, boni intellectus, tenens mediũ inter parcitatẽ & largitatẽ ꝗ hominibus & armis teneat caſstrũ bene munitũ. neq; illud tradat neq; tradi mã det inimicis ſsed defendat vſsq; ad mortẽ à quo nõ debet retrahi p̃textu torturę, vulnerum vel mortis vxoris aut filiorũ vel quorũcunq; aliorum amicorũ neq; & ſsi ipſse torqueat̃ vel percutiat̃, ẽt letaliter, ne q; ꝓpter quas cũq; minas q̃ ſsibi fiãt, neq; ob p̃mia polli cita caſstellum tradat, alias in ꝓditionẽ incurret. h.d.
bDe buen linaje. Nota ꝙ caſstellanus debet eſsſse nobilis ex vtroque parẽte hæc tñ lex ſsolum dicit ꝙ ſsit de bo no genere ex vtroq; parente ſsed intelligi tur de nobili genere, vt patet. in. l. j̈. ꝓxima. ibi que ſsea fidalgo de rechamente, &c. & licet loquatur in ſsub ſstituito ad tẽpus. à fortiori debet eſsſse in principali & facit ad hoc. l. 20. in fi. j̈. eod. præſsumitur nãq; pro nobilibus in his q̃ ſspectãt ad nobilitatem. glo. in. c. illud. 40. diſstin. & pręualet electio nobilis. glo. in c. ſsi teſstes. 4. q. 3. vide. l. ſsi furioſsi. & ibi Bald. C. de nupt. adde aliũ caſsum vbi requiritur nobilitas ex vtroq; parẽte in. l. 25. tit. 22. j̈. ea. part.
cVerguença. Stimulat em̃ nobiles verecũdia plusꝗ̈ ignobiles. vt adducit Bar. in. l. vt vim. ff. de iuſst. & iur. & pudor plerũq; corrector eſst no ſstri. vt ait Ambro. ſsuper Pſsal. 118. ſserm. 10. verſsi. 6. & ex nobilitate augetur magis animus nobiliũ. Bald. in. l. filia legatorũ. C. de legat.
dDe ſser esforçado. Tanti faciẽs virtutem, vt huius gratia vitam (alioquin charam) negligat vt Cato ſsenior aiebat.
eE ſsabidor. Nã cuſstos ꝗ magnis rebus adhibet̃ debet eſsſse prudẽs nobilis & fidelis. l. 1. C. de cõdi. ĩpub. horre. li. 10. Bal. ĩ.l. ex diui. C. de loc.
fMucho es caſso. Damnatur nimia tenacitas. & adde. c. Archidiaconũ florenti. 85. diſstinct.
gFaſsta la muerte. Nota bene quia cum caſstellanus ex debito homagij & fidelitatis teneat̃ ad cuſstodiã caſstri potius debet oĩa mala pati ꝗ̈ malo conſsentire. c. itane. 32. q. 5. &. c. lotharius. 31. q. 2.
hEn pena de traycion. non ergo mitigabitur pœna propter timorem mortis licet alias in faciente aliquod atrox delictum mitigetur pœna ſsi fecit ob timorẽ mortis. vt in. l. ſseruos. & ibi not. Bald. C. ad leg. iul. de vi public. eſst enim mors maximum terribilium ſsecundũ Philoſsoph. 3. Ethic. & dicebat. Abb. in. c. ſsacris. de his ꝗ met. ve cauſs. fiunt ꝙ ſsi ſseruus iuſsſsus à domino ſsub cõminatione mortis vt occi dat vxorem ꝗ̈ habebat ſsuſspectam de adulterio ꝙ ſsi occidat excuſsabitur ſseruus ab homicidio & fuit dictum Cin. in. l. 1. C. vnde vi. quod tñ Abb. vbi. S̈. dicit ꝙ nõ ꝓcedet de iure diuino neq; ca nonico cũ ꝓ nullo metu d' beat ꝗs pctm̃ mortale incur rere, q̃nto for tius ergo dicẽ dũ eſst in caſsu præſsentis legis. cũ in exẽplis hic poſsitis potius debet pati ꝗ̈ illicitũ agere? & oĩa mala debet quis pati & non malũ perpetrare vt dictum eſst & quia miles nõ põt à ſsignis diſscedere ẽt vt euitet periculũ mortis. l. pe nult. ff. ex q̃b. cauſs. maio.
¶ Lex. 7.

Lex. 7.

Cultos caſstrũ nõ deſserat ſse ab eo abſsentã do: tempore quo videat caſstrum poſsſse perdi & ſsi alias ſse abſsentet: ex aliqua cauſsa dimittat ibi alium loco ſsui ſsibi conſsanguitate vel amicitia grandi coniunctũ & nobilẽ ex vtroq; parente, nõ ꝓditorẽ aut aleuoſsum neq; ex genere taliũ deſscẽdẽtẽ: cui oẽs de caſstro legalitatẽ pręſstẽt & homagiu: & ipſse à tali ſsubſstituto homagiũ recipiat ſsuꝑ his ad q̃ tenet̃, & ſsi forte talis ſsubſstitutꝰ capi vł vulnerari videat aliũ, ꝗ eũ loco ſsui dimiſsit nõ tradat caſstellũ inimicis, & ſsi ſsibi mãdet, talis eũ cõ ſstituẽs: neq; etiã ipſsi cõſstituẽti dum fuerit in poteſstate inimicorũ, ałs proditionẽ faceret, & eã pœna incurret quã vendẽs caſstellum domi ni ſsui. Item alij homines, deputati ad cuſstodiã caſstri, reſsiſstere tenentur ei vel eis ſsi ambo caſstellani tradere caſstrum voluerint. h.d.
iEn tiempo. Nota ꝙ imminẽte periculo perditionis caſstri caſstellanꝰ nõ põt deſserere caſstellũ & ſsi ibi dimittere velit ſsubſstitutum & cauſsa abſsentię ĩterueniat: nã ẽt ꝓſsubſsidio totiꝰ ciuitatis nõ debet exire de cuſstodia caſstri. Bald. in. c. illud. de maio. & obedi. & adde. l. 13. j̈. eo.
aEn ſsu lugar. Nota ꝙ ſsubſstitutus in cuſstodia caſstri debet eſsſse generoſsus, & eiuſsdem qualitatis qualis debet eſsſse ſsubſstituẽs. quod nota ad caſsus in quibus permittitur ſseruire per ſsubſstitutum, de quibus vide per Ioann. de Plat. in. l. nullus. C. de decurio. lib. 10. & nota quòd quando ſseruitiũ debet fieri principi non admittitur ſsubſstitutus niſsi de eius voluntate, ſsecundũ Bal. in. c. 1. §. fi. epiſsco. vel Ab ba. & iſstã cõſsuetudinẽ de qua in iſsta. l. refert Alberi. poſst Oldral. in. l. fi. ff. de cuſsto. reo. quã dicit conſsonã iuri cõmuni, per illã. l. cum glo. ibi, & quę rit ibi Alberi. ſsi talis ſsubſstitutus perdat caſstrũ an qui eum poſsuit te neatur eũ prę ſsentare regi, & videt̃ velle ꝙ nõ, quia cũ tempore com miſsſsę cuſstodię diligens, & ſsufficiẽs reputaretur nõ debet eligenti nocere: ſsi poſst ea mutauit mores ibi po teris videre ꝑ eũ adde q̃ di xi. S̈. eo. in. l. 5.
bNin venga de linaje. Nota. ꝙ infamia ꝓgenitorũ, trãſsit in poſsteros. adde cap. venerabilem, vbi not. Bald. de elec. & quã to quis eſst ꝓximior tanto pręſsumit̃ infe ctior. Bald. in. §. ſsi vaſsſsallus. ſsi de feud. fue. contro. inter. domin. & agna. & adde. l. 9. j̃. eod.
cO de gran amor. Nota ęquiparari amicitiam magnam cõiunctioni ſsanguinis, adde glo. ſsingula. in. l. 2. C. in quib. caſsibus colo. cẽſsi. ve. lib. 11. quæ dicit quod appellatione ſsuorum veniunt amici.
dA el meſsmo. Et recte: nã eſsſset in effectu tradere caſstrũ hoſstibus tradendo ei qui eſst in hoſstiũ poteſstate, & poteſst induci ad quęſstionem vt debitor ſsoluendo creditori dũ eſst captus à latronibus non liberet̃ ſsi ſsolutio eſsſset ad cõmodum latronũ: etiã ſsi creditor mandet debito ri. vt ſsoluat. facit. l. qui in carcerẽ. ff. ꝙ met. cauſs. & quę ibi notant do cto. & in. l. qui à latronibus. ff. de teſsta, Si tamen ſsolutio eſsſset in com modũ creditoris veluti, vt relaxaret̃, liberaret̃ debitor arg. l. nã & ſseruius. ff. de nego. geſst. Cogita tñ, nã hæc lex loquitur qñ caſstellũ non erat mandantis illum tradi, & ſsic non eſst caſsus proprie quæſstionis. & facit. l. filiæ. ff. de ſsolutio. in ſsi. ꝙ ſsi debitor ſsciret captum eſsſse & ſso lutionẽ procuratã à capientibus ꝙ nõ liberaret̃. in contrariũ tñ facit quod not. Ioan. And. in additio. ad ſspecul. in rub. de obligatio. & ſso lutio. col. 2. de eo qui ſsoluit procuratori vero qui tamen erat infirmꝰ, & timens perditionẽ pecuniæ nolebat recipere, ſsed tandẽ precibus debitoris deuictus recepit & parũ poſst mortuus eſst & pecunia fuit perdita, & quæritur an liberatus fuit ſsoluens. & poſst argumenta ad vtranq; partem decidit ꝙ ſsit liberatus ex quovero procuratori facta fuit ſsolutio cogita. nam eſst bona quæſstio.
eNo lo deue fazer. Poteſst induci ad quæſstionem, vt commodatarius, vel depoſsitarius, qui recepit rem à non dño, ꝙ & ſsi ille qui dedit in depoſsitum vel commodauit, petat rem ꝙ non debeat ſsibi reſstitui ſsi ex reſstitutione res perderetur vero dño. & ſsic ꝙ lex ita vt ſsi fur. ff. cõmoda. &. l. 1. §. ſsiprędo. ff. de poſsi. limitent̃ & intelli gant̃ qñ licet reſstitueret̃ res ci qui cõmodauit vel depoſsuit nõ per deret eam verus dominus, ꝗa forte ipſse poſsſset conſsequi à fure, vel alio nõ dño ꝗ commodauit ſsi verò res ꝑderetur ꝙ tũc licite denegaretur rei reſsti tutio, licet op ponatur de iu re tertii, ſsed de hoc multũ dubito, cum iura & docto. in diſstincte lo quãtur, vt nõ liceat commodatario, vł depoſsitario opponere de iure tertii remedium ergo eſsſset notificare hoc vero domino, vt ipſse cõcurrat, in petẽdo vt ĩ.l. bonafides ff. de poſs.
fFazer. Adde l. quoniam iu dices, & ibi glo. & doctores. C. de appellatio.
¶ Lex. 8.

Lex. 8.

Mortuo intra caſstrũ cuſstode caſstri ſsui loco alio ꝑ eum non dimiſsſso, tenebit illud cõſsanguineꝰ eius propinquior intra caſstrũ cõſsiſstens ſsi ętas nõ refraget̃ & cõpetens ſsit ad hoc qui ſsi ibi nõ reperiat̃, qui ſsunt in caſstro eligent meliorẽ hominẽ ex ibi exiſstẽtibꝰ qui ſsit legalis & amicus dñi caſstri, qui ſseruabit ea ad quę defunctus tenebat̃ ſsub proditionis pœna, item ſsi cuſstos quondã caſstrũ nũc ab alio detentũ prodiderit, vel hoc facienti conſsenſserit, proditoris pęna tenebitur, ac ſsi ipſse caſstrum tenens perderet. h.d.
gQue no pudieſsſse. Si ergo põt. ipſse delet deſsignare cuſstodẽ ſseu caſstellanũ: qui teneat caſstrũ interim ꝙ Rex ꝓuideat & hoc ex auctoritate huius. l. aliàs nõ poterit ſsibi deſsignare ſsucceſsſsorem, cum neq; papa poſssit eligere, ſsucceſsſsorem ſsibi vt not. gloſsſsa in. §. his omnibus. 8. q. 1. poſsſset tñ papa poteſstatẽ dare alicui prælato eligẽdi ſsibi ſsucceſsſsorẽ, vt in. c. petiſsti. 7. q. 1. & tunc fit electio auctoritate papæ non ꝓpria, ſsecundum Abb. in. c. licet. col. 1. de elect. & ſsic iſsta electio hic fit auctoritate Regis. & huius. l.
* De edad. Vide. S̈. eod. l. 5.
hFazer. Nõ aperit ꝙ debeant eligere, ſsed põt dici ꝙ intelligat̃ ꝙ electo res ſsint cæteri hoĩes deputati ad cuſstodiã caſstri. Sicut olim exercitus eligebat imperatorem, vt in ca. legimus. 93. diſstin. & Cardina. Alexãdri. in. cap. in ſsinodo. ad fi. 63. diſstin.
iEl mejor ome. Sufficit tñ ꝙ ſsit bonꝰ, electus, licet melior ibi reperiret̃, vt not. glo. in. c. licet. 8. q. 1. & Bar. in auct. de ſsanctiſssi. epiſscopis. §. iubemus. colla. 9. & quia aliàs durũ eſsſset decidere quis eſsſset melior.
aQue ouieſsſse ſseydo alcayde. Nota ꝙ durant reliquię in eo qui fuit caſstellanus caſstri vt per eum non periclitetur.
bSabia las entradas. Facit contra aduocatum qui viſsis inſstrumentis vnius partis & ſsecretis cauſsę aduocat pro alia parte de quo vide per Paul. de ca. in l. fin. ff. de poſstulan.
¶ Lex. IX.

Lex. IX.

Cuſstos caſstri muniat illud balliſstariis, & aliis hominibus armatis, vt expediat, ſseu iuxta con uẽtionem cũ domino celebratam, neq; ibi teneat pro ditores ſseu ale uoſsos ſseu ex talibꝰ deſscendẽtes faciatq́; intus & extra caſstellũ per vi giles, vigilari. & vigiles, de loco in locũ mutet ſsępius, & male ſse habẽtes in officio, puniat. & vigilem dormientẽ ter ex citatũ & monitũ amplius dormiẽdo repertũ antiqui emuro præcipitabant: cuſstos vero qui homines non idoneos cuſsto dię caſstri poſsuerit, proditionem facit. h.d.
cQuantos entendiere. &c. nota ꝙ ſsi eſst cõuentũ quot homines debeant teneri in cuſstodiam caſstri ſseruãda eſst cõuentio, & ſsi nihil eſst conuentũ intelligit̃ ꝙ debet habere ne ceſsſsarios ad cuſstodiã, nã regulatur cuſstodia ſsecũdũ cuſstodiæ neceſssitatem. l. ſsi vt certo. §. cuſstodiam. ff. cõmoda.
dTraycion ni aleue. Adde. l. 7. S̈. eo. &. j̈. iſsta. l.
eSobre los otros omes. Nobilibus danda eſst poteſstas ſsuper ignobiles, fa cit ad officia publica. vt potius dentur nobilibus quã plebeis, nã cõſsueuerunt nobiles eſsſse extrenuiores licet in vilibus accidat aliquãdo ꝙ ſsint ſstrenuiſssimi ſsecundũ And. de Yſser. in. c. filij nati ſsi de feud. fue. contro. inter domi. & agna. vide pala. rubeos in repe. c. per veſstras. in rubri. col. 25.
fRondas. Inde vocatur locus ille iuxta muros ronda.
gEmbiara menudo. Facit ad præſsides & iudices terrarum, ne longo tẽpore ſsinantur in officio, ne contrahant amicitiam maximam cum prouincialibus q̃ eos deflectat à rectitudine, tenendum tamen eſst in hoc temperamentum, quia non parcit populis regimen breue ſsecun dum glo. in. c. hinc eſst. 16. q. 1. facit text. in. l. prętor. §. fi. ff. de vacatio. & excuſsa. mune. ibi tolerabilius eſst interdum iudicem qui ſsemel cognouit tãtiſsper expectare, quam iudici nouo rem rurſsus iudicandã cõmittere. facit etiam text in. c. 1. de renũ tia: ibi quã alteri nouę & c. vide Guillel. benedict. in repeti. c. Raynuntius. de te ſsta. ſsuꝑ parte duas habens filias, vbi refert detiberio imꝑatore nolente remoue re officiales. ĩ l. tamen. 4. C. de ſsuſscepto. & archa. li. 10. vbi Io. de Pla. habet̃, ꝙ officiales non debent eſsſse ꝑpe tui ſsed annales vel bienna les, niſsi aliud à republica or dinetur ꝗa eſst dãnoſsa refirmatio officia lium quando eſst multa.
hDeue fazer iusticia. Nota. ꝙ caſstellanꝰ, habet coertionẽ & iuriſsdictio nẽ in alios cuſstodes caſstri delinquentes in officio facit. l. fin. C. de iuriſsdict. omnium iudicũ.
iFallariã durmiendo. vide. l. 19. ti. 22. j̈. ead. parti. & quæ ibi dixi.
¶ Lex. X.

Lex. X.

Victualibus minus corruptibilibꝰ muniri debet caſstrum præſsertim de aqua quæ ſsumme eſst neceſsſsaria. ſsit in caſstro molendinum & manuales molę ligna & carbones ad cibaria præparanda veſstes & calcei aliaq; neceſsſsaria & ſsi ex iſstarum rerum defectu caſstrum perderetur cuſstos proditionis, pœnam incurrit. h.d.
kVianda. Eſst enim in nobis neceſsſsarius cibus, & potus: quia fit ad reſstaurationem deperditi, nam cum quotidie de corporibus noſstris cadant partes inuiſsibiliter loco illarum alię ſsubrogantur, per cibum & potum quæ conuertuntur in carnem & ſsanguinem ſsecundum Pau. de caſst. in. l. proponebatur in fi. ff. de iudic.
lNo deuen ſsalir. Cuſstodes caſstri non poſsſsunt exire de caſstro ſsine licentia caſstellani.
aEl agua. Nota de laude aquę quã neceſsſsaria ſsit, & duo ſsunt validiſsſsima vitę humanę elementa ignis & aqua, vnde grauiter damnãtur quibus ignis & aqua interdicitur. aquarũ elementum cæteris omni bus imperat, vt tradit Iſsidorus. 13. li. æthimologiarũ. c. 12. & de neceſssitate aquę bene ſsentiet qui paſsſsus fuit cruciatum ſsitis vnde Iere. c. 2. dicitur prohi be pedẽ tuum à nuditate & guttur tuum à ſsiti. vide. l. 25. ti. 23. j̃. ea. parti. & agri ſsitiẽ tes nullos fructus cultoribus præſstant l. vſsus aquæ. C. de fun. rei priu. li. 11. & ꝗ aqua priuatur ſsine gladio interficitur iudith. c. 7. &. 11. adde. l. fin. ff. de riuis & initiũ vitę hominis aq̈ & panis eccle ſsiaſst. c. 29.
bMas cara que ella. Vnde ꝓpter penuriã eiꝰ venalis eſst in africa & ægypto. in gl. l. mela. §. 1. ff. de alimen. & cibar. leg. & vbi venundatur portari debet ad domũ lega tarij, cui ſsunt alimenta relicta ſsecũdum Bar. ibi. & Io. de Plate. in. l. ad reparationem. C. de aq̃ duct. lib. 11.
cQue mas ſse puede tener. &c. Facit ad tutores ementes frumenta de pecuniapu pilli vt emãt de meliori & minus ſsubiacente corruptioni, iuxta tẽperiẽ regionis, & tenetur tutor ſsi non vẽdat tꝑe cõgruoantequã corrũpãt̃. l. 3. & ibi Bal. C. de peric. tuto.
dLa ſsal. nota. ꝙ appellatione victualiũ comprehendi tur ſsal & forte non reꝑies ita clarũ tex. nã lice l. ꝟbo victꝰ. ff. đ ver. ſsignifica. ſsalẽ includat eſst ſsub verbis gñalibus. & vidi de facto dubitari cũ ꝗs ha beret priuilegiũ ad portãda victualia vndecũq; eſsſsent an poſsſset por tare ſsalẽ de regno portugalię & not. etiam de oleo & leguminibus.
eCarbon e leña. Facit vt legatis alimentis ſseu victualibus comprehendãtur carbones & ligna & veſstiarium & calcearium ſsine quibus non poteſst duci vita hominis adde. l. legatis. &. l. fin. ff. de alimen. & cibar. lega. &. d.l. ꝟbo vi ctus. & etiam habitatio vt ibi habet̃ & initium vitæ hoĩs aqua & panis & veſstimentum & domꝰ protegens turpitudinem eccleſsiaſstici. c. 29.
fQue la prieſsſsa venga. Nota de prouidentia. adde. c. 1. cum gloſsſs. de ſseru. nõ ordi.
¶ Lex. XI.

Lex. XI.

Cuſstos caſstri teneat in caſstro arma ꝓpria vltra ea quæ ſsunt in caſstro, caueat ne ab aliquo furẽtur neq; minuãtur. & ſsi caſstrum ex armorũ defectu perdatur, cuſstos tenet̃ pœna proditionis. & dato quod n õ perdãt̃, arma ſsua culpa de perdita ſsoluet duplicata. h.d.
gQue las no furten. Adde. l. 21. ti. 21. & q̃ ibidixi. j̈. ea. ꝑt.
¶ Lex. XII.

Lex. XII.

In caſstri defenſsiõe, ĩteruenire debet ĩ cuſstodibꝰ cordis viuacitas ad pugnãdũ etiã cõtra patrem vel filium vel quondã dñm veniẽtẽ ex ad ꝟſso, itẽ cõſstãtiæ animoſsitas ad famẽ, ſsi tim, vulnera, mortẽ & alia pericula ſsuſstinẽda. Item in tellectus & ſsa gacitas, ad animandũ in aduerſsis homi nes caſstri, elo quẽti oratione, ad exhortandũ ad lega litatem ſseruã dam, mortem contemnendam, & vt caueant à furtis & ſseditionibus. h.d.
aNo deue acatar a padre ni a fijo. Adde. l. minime. ff. de religio. & ſsumpti. fune. quando enim pater vel filius eſst rebellis patrię. licite filius inſsurgit contra patrem, vel pater contra filium. de quo vide late & eleganter per Alberi. in. l. veluti. ff. de iuſsti. & iure. pe. & fi. col. vbi refert multa exempla & autoritates quas vide. vbi tamen pater vel filius non eſsſset rebellis patrię vide quæ dicit Abb. in c. fi. de poſstulan. ꝙ tũc potiꝰ debet ſsubuenire patri, quam patriæ vide ibi.
bE fambre. Et poſsſset comedere filium propter neceſs ſsitatem famis ſsine pœna po tius, quã tradere caſstellũ vt in. l. 8. ti. 17. 4. parti.
cDe la muerte. Mors etiam conſstantiſssimos terret & eſst ꝓpria paſs ſsio virorũ for tium & vltimum terribilium Philo. 3. ethicorum. c. de fortitudine. Bal. in rubri. C. ſsi quis aliq. teſsta. ꝓhi. colũ. 6. ſsed non eſst in tan tum timenda vt aliquid cõtra iuſstitiam asamus. c. no lite timere. 11. q. 3. & in. c. ea vĩdicta. 23. q. 4
dSeñalados. videbis Ioſsephum. in li. de bello iudaico vbi narrat ali q̃ de his & adde ꝙ orator dicitur ſseu eſst vir dicẽdi peritus, cum venuſstate verbo rum & põdere ſsententiarũ ſsecundum victorinũ quẽ refert Bald. in l. 2. ff. de legib.
eEſstando ayunos. Et dicitur quis ieiunus, quãdo eſst celebrata digeſstio vt in. c. tri bus. de conſsecra. diſstinc. 2. & glo. in. c. ſsacramenta. de conſsecra. diſst. 1. quæ ponit aliqua q̃ fieri debent à ieiunis & adde ꝙ ideo hic prouidetur quòd ſsint iſsti ieiuni quia ieiunus melius diſscernit quam ſsaturus vt dicit gloſs. in aut'. de nupt. §. iocundum. colla. 4. & in laudem ieiunij dicit Ambro. in examero. li. 6. cap. 4. ꝙ moritur ſserpens ſsi guſstauerit hominis ieiuni ſsputum. & depredicatione in die ieiunij vide Hiere. 36.
fDar ſseñales. Non ergo ſsufficient ꝗcũq; indicia vel cõiecture ſsed de bẽt eſsſse ĩditia plena nam vt ait Bal. in. l. ea ꝗdẽ. C. de accuſs. col. 2. indi ciũ plenũ eſst demõſstratio rei ꝑ ſsigna ſsuf ficiẽtia ꝑ quæ animꝰ in aliqͦ tãꝗ̈ exiſstente ꝗeſscit & plus ĩueſstigare nõ curat & ſsic debẽt eſsſse ĩdi cia q̃ ad credulitatẽ conſstringãt & nõ dubitata licet animũ moueant. facit etiã verbũ. S̈. poſsitũ ſsi no ſsupie rẽ ciertamẽte.
Lex. XIII.

Lex. XIII.

Cuſstos vigilãter ſseruet ne quis abſsq; eiꝰ mãdato portas caſstri ape riat, ad pugnã dũ cũ inimicis, & qui ſsine cuſstodis iuſsſsu ad id exierit, ſsi caſstellũ per dat̃, velut ꝓditor punietur pœna mortis acerbiſssimè. ꝑdetq́; dimidiã ꝑtẽ bono rũ & licet caſstellũ nõ perdat̃, adhuc mo ri debet, ꝗa ꝑi culoſso tꝑe citra mãdatum cuſstodis exiuit de caſstro. cuſstos ꝟo nul late nus exeat niſsi de certo regis mãdato vel alteriꝰ dñi caſstri ſsed maneat in cuſsto dia, & teneat arma & lapides, ꝗbꝰ defen dat̃ caſstrũ ne ſsit neceſsſse ad defenſsã muros vel turres euertere ꝗa ſsi ex hoc caſstrũ perderet̃, non eſsſset immunis à pœna proditionis. h.d.
gPor ſseſso e por cordura. Ideo notabat Bald. in capit. primo. de renunciatio. ꝙ plus valet vmbra ſsenis ꝗ̈ arma iuueius & ad de. l. 5. j̈. tit. 23. ea. ꝑti. & vi. l. 3. ad fi. j̈. tit. 19.
aDemandado. Adde. l. deſsertorẽ. §. ĩ bello. ff. de re milit.
bPartirſse del. Adde. l. 7. & qđ ibi dixi. S̈. eo. & ꝑ illã & ꝑ iſstã patet ꝙ hoc intelligit̃ qñ caſstrũ eſsſset ĩ periculo ꝑditionis: nã alias ẽt ſsine licẽtia regis poſs ſset exire de ca ſstello pro ſsuis rebꝰ vel alias.
cSobre dicho. S̈. in. l. 11.
Lex. XIIII.

Lex. XIIII.

Ingenioſsus ſsit cuſstos caſstri tꝑe pacis & belli in his operibꝰ facien dis, q̃ prodeſsſse poſssint. & inimicis noce re, ſsit q̃; prudẽs in occultã do victualiũ defectũ ſsi de fuerint, & dãna ꝗ̈ ab inimicis fuerint illata. & ſsi aliqua pars caſstri diruatur vel antea erat dirupta oẽs obſseſssi generoſsitate ſseu ꝓ bitate neminẽ excuſsante ꝑſsonaliter operentur: vt ſsuã ſseruent fi delitatem. & operari recuſsans ſsi ex hoc caſstrũ ꝑderet̃ pœna proditionis incurreret. h.d. cũ lege ſsequenti.
dVerguença. Facit vt mater etiam nobilis quę alias ſsi eſsſset ei dedecus ſsecũdũ conſsuetudinẽ patrię lactare filium infra triennium ex cuſsatur à lactando vt no. Azo. in ſsumma. C. de patria. poteſsta. & Bal. in. l. ali menta. C. de neg. geſst. Abba. in. c. fi. de conuer. infi. tamen ſsi non eſsſset alia nutrix ipſsa deberet lactare ne infantulus moreretur ꝗa plus dedecoris ei eſsſset filiũ culpa ſsua & denegatione ſsui lactis mori.
¶ Lex. XV.

Lex. XV.

Summnta eſst cũ. l. p̃cedẽti.
eEſscuſsar. Põt intelligi dupliciter vel ꝙ nullus quãtũ cũq; priuilegiatus excuſsetur à reꝑatiõe murorum caſstri, vt habet̃ in. l. ad inſstru ctionẽ. C. de ſsacroſs. eccleſs. & in. c. nõ mi nus. de immu nita. eccleſsi. & in. l. 1. tit. 3. li. 1. ordina. reg. & in. l. 19. ti. 1. li. 7 eiuſsdẽ ordin. & in. l. 7. ti. 7. li. 4. quã vide ad intellectũ huius. nam li cet lex illa diſs ponat ꝙ ſsum ptibꝰ regis de bẽt refici ſsua caſstella: ſsi tñ immineret ꝑditio caſstri oẽs debẽt ſsuc currere in refi ciẽdo ꝑ iſstã. l. ſsecundũ iſstũ intellectũ & adde. l. 7. j̃. e. vel ꝙ nullꝰ ẽt cui dedecꝰ eſsſset oꝑari propriis manibꝰ, excuſsetur qñ caſstellum indiget reparatione, quin ẽt propriis manibꝰ operetur in eiꝰ reꝑatio ne, licet alias excuſsaret̃ ar. eorũ q̃ dixi. S̈. l. proxima & notat. Bal. no uellꝰ in tract. de dote char. 12. col. 4.
¶ Lex. XVI.

Lex. XVI.

Cuſstos caſstri alibi tempore obſseſssionis exiſstens, cum hominibꝰ armis & victualibꝰ: cito recurrat vel ſsi in his deferendis ſsit dilatio, ipſse celeriter omnibus poſst poſsitis veniat ad ſsuccurrendum caſstro. & ſsi pluriũ caſstrorum ſsit cuſstos, ſsucurrat primo magis indigẽti. ſsi æqualiter indigeãt, ſsuccurrat ei ex cuius perditiõe maius periculum ſse queretur. & ſsi accurrens tot homines ſsecũ habeat vt ſsaluo caſstello cũ inimicis pugnare poſssit, hoc faciat. alias, caſstrũ ingrediatur die vel nocte ſsi poſssit: idq́ue modis oĩbus curet. ꝙ ſsi in tali ſsuccurſsu moriatur vel capiatur, pro ditor non erit licet caſstrũ ꝑdat̃. ſsi ꝟo de fuerit in tali ſsuccurſsu & ca ſstrum perdat̃ proditoris ca ſstri pœna tenetur. h.d.
aQue lo ha meneſster mas. Facit ad elemoſsynam vt pau peri magis in digenti potiꝰ, tribuat̃ & cũ equaliter indigẽt ei qui magis bonꝰ eſst & magis rei publicę prodeſst vide in mate. gl. in. c. ꝗeſscamus. 42. di ſstin. &. c. non ſsatis. 86. diſst. & lo. de Plat. in rubri. C. de mendican. va li. li. 11. rochũ. in tractatu. de iur. patro. car. 12. colũ. 4. & Ambroſsi. ſsuꝑ Pſsal. 118. Sermo. 17. in prin ci. &. l. 7. ti. 23. 1. partit. q̃ eſst optima lex ad iſstam materiam: facit etiã ad vaſsallum habentẽ plures dominos inſsimul egentes eius auxilio de quo vide glo. in. §. fi. hic finitur. lex & ibi Bal. & Bal. in. l. ſsumma rerum. col. 4. ff. de rerum diui. ver. 23. quæritur.
bA lidiar. &c. Obſstare videtur. l. 13. S̈. eo. ſsed illa loquitur quando ca ſstellanus: eſst in caſstello & vult exire ab eo hic quando eſst extra caſstellum.
cEn todas las maneras. Quid ſsi ad hoc fecit debitam diligentiam ſsed non potuit ingredi vel videns ꝙ ſsi velit ingredi erat certum ꝙ capere tur & nihil proficeret? an tali caſsu liberetur licet abſstineat ab ingreſsſsu. videtur ꝙ fic. & ꝙ iſsta. l. intelligatur quãdo probabiliter credebat̃ ꝙ poſsſset ingredi vel nõ erat ita certa eius mors vel captio nam alias potius eſsſset te meritas & in caſstelli damnũ ſsi ipſse deueniret in po teſstate hoſstiũ facit pro hoc glo. notabilis in. c. nerui ſsuper parte prę cipitat. 13. diſst. gl. & ibi Abb. in. c. ex parte. de ſsepultu. & tex. in. l. ſsi aliꝰ §. eſst & alia. ibi ęque perituris ędibꝰ. ff. quod vi aut clã. & quod ꝑ illam. l. notat Bar. in. l. ſsi ꝗs in graui in prin. ff. ad Syllania.
dPor ende. &c. in iſsta patria hoc crimẽ ꝓditionis repu tatur grauiſssimum ſsecũdũ Oldral. qui al legat iſstas no ſstras. ll. conſsilio. 93.
¶ Lex. XVII.

Lex. XVII.

Tenentur regnicolæ ſsuccurrere caſstro obſseſsſso alias proditionem cõmittũt, nõ tamen erit ꝓ ditor qui nõ reſsiſstat inimicis caſstrũ nouum populãtibus. in loco forti ſseu talẽ locũ occupan tibus. eſst tamen crimen graue regis & eius curię arbitrio punien dum. h.d.
eQue lo puedan fazer. Vide. l. quartam j̈. tit. 1.
fLugar fuerte. Nota ꝙ locus natura munitus ęquiparatur caſstello adde. l. 1. ibi la quinta titu. 2. partit. 7.
gDeuen luego acorrer. Sed cuius expenſsis hic & in pręcedẽti caſsu nõ aperit iſsta. l. & vr̃ ꝙ ſsumptu hominũ regni ꝑ tex. in. l. ſsuo victu. ff. de oper. libert. quæ licet loquatur in liberto idem eſst in vaſsallo: nam arguitur de liberto ad vaſsallum vt traditur per Iaſso. in. l. ſsi non ſsortem §. libertus. in prin. ff. de condit. indebi. & ꝙ ſsit idem in vaſsallo quando redditus feudi ſsufficiunt tenet Alberi. in. l. de quibus. q. 62. de legib. vbi vide & Iaſso. in. d. §. libertus antepe. col. & idem vult Albe. ibi ꝙ ſsit in vaſsallis reſspectu iuriſsdictionis quando quotidie non deberẽt ad hoc inſsiſstere iuxta id quod habetur in. d.l. ſsuo victu. cum. ll. ſsequẽ tibus. Bal. tamen in. c. cũ ex officij: de præſscript. per illum tex. notat ꝙ vaſsalli debent ire ad exercitũ ſsum ptibus domini & certe in ſsubditis reſspectu iuriſsdictionis non militat eadẽ ratio quæ in libertis vel vaſsallis reſspectu feudi. vndenõ videtur ꝙ gra uandi eſsſsent vt ſsuo ſsumptu vadãt ad bellũ niſsi in ſsubſsidium vt dixi in. l. fin. ti. 20. j̃. ea. parti. & quando eſsſset parua ex pẽſsa & extra ordinaria, vt in ſsubita inuaſsione alicu ius caſstri, tolerari poſsſset ꝙ fiat ſsumptibꝰ hominũ vicinorum quos res etiam tangit & ſsi ĩ hoc eſsſset conſsuetudo illa eſsſset ſseruanda.
Lex. XVIII.

Lex. XVIII.

Tenentes ca ſstrũ à rege ſstatim ſsine mora miſsſso à rege nuntio, ꝙ veniat ad reſstituendũ ſsibi caſstrũ, debet venire neque poteſst ab hoc excuſsari niſsi ita ſsit infirmꝰ ſseu vulneratꝰ ꝙ venire non poſssit: vel ſsi caſstrum tunc temporis eſsſset in periculo perditiõis, ſsi reſstitueret & veniens an te regem aſsſsignato à rege ianitore cui tradat: interroget regem ſsi ſsatis habet ꝙ tali ianitori ca ſstrum tradat: & cum reſsponderit ꝙ ſsic dicat ſstantibus ꝙ ſsint teſstes & tunc tradat caſstrum ianitori cum armis & munitionibus regis & pretio pro eis emendis recepto ſsi adhuc non emerat: non tamen iani tor caſstrum recipiat niſsi alius cuſstos qui caſstrũ ſsit recepturus adſsit vel eius procurator ſspecialis: arma vero q̃ cuſstos in caſstri defenſsione expendit ſsoluere non tenetur: imo ſsi arma vel munitiones proprias inibi expendat: rex rependere ſsibi tenetur & inſsuper bonũ aliquod ei facere. & propter falſsitatem euitandã, & ſsi cuſstodi per nuntiũ vel literas iubeatur ꝙ tradat caſstrũ, nõ debet id cuſstos facere donec ad præſsentiam regis vt dictum eſst accedat. & qui formã iſstã nõ ſseruaue rit crimẽ proditionis nõ euadit ſsicut dominum occidens. h.d.
aSi no por dos coſsas. Quid ꝗ eſsſsent alię cau ſsę ſsimiles in ſsi bus eſsſset eadẽ vel maior ratio? vr̃ ꝙ tales cauſsę non excludantur vt not. gl. in. l. fi. C. de reuocã. donat. & ibi no. Sali. & eſst etiã glo. nota. ſsuper ꝑte p̃ter in. l. ita nobis pudor. C. de adulte. & tradit notabiliter Felin. in. c. paſstoralis. co. 1. &. 2. de reſscr. Iaſs. in aut'. nõ licet. C. de lib. pręteri. ego ta mẽ quoad caſsum huius. l. multũ dubito de hoc pro pter verba taxatiua & præ ciſsa hic poſsita & quia expreſssè prouidet: ꝙ nulla alia excuſsatio admittat̃ & li cet hoc videatur durũ ſstan dũ eſst diſspoſsi tioni. l. vt in terminis adducit Bart. in l. 1. §. & parui. ff. ꝙ vi aut clã.
bDe las otras coſsas. Veluti tempeſstas vel vis fluminũ & alia quę po nuntur in. l. 2. §. ſsi ꝗs in iudicio. cũ duabus ſsequentibus. ff. ſsi quis cautio. vel peſstis ſseu capita lis inimicitia gl. in. c. ad ſsup plicationẽ. de renuncia. cle. paſstoralis. de re iudica.
[c]Deuen auenturar. Nota hoc verbũ nã innuit quòd ſsi certum eſsſset periculum, nõ deberet ei ſse committere vide quæ dixi. S̈. in. l. proxima. in glo. quid ſsi ad hoc.
dPor falſsedad. &c. Adde. l. 2. S̈. eo.
ePor falta de lo que el Rey. & necdum neceſsſsarias impenſsas ſsed etiam vtiles repetent actione negotiorum geſstorum. l. qui vtiliter. ff. de nego. geſst. & an ſsufficeret vtiliter ceptum licet non duret vide. l. ſsed an vltro. §. 1. ff. de nego. geſst.
¶ Lex. 19.

Lex. 19.

Non eſst proditor cuſstos caſstri nolens alij caſstrum tradere per literas falſsas aut falſsum nuntium. & idem ſsi recepturus caſstrum homines paucos habeat ad defenſsionem caſstri: & ita caſstrum poſsſset perdi nã ſsi hoc dicat coram teſstibus, & oſstendat immunis erit & hoc regi: ſsignificet per li teras ſsuas. & ſsi ſsecũda iuſssio interueniat: tunc ſsine dilatione aliqua tradat. h.d.
aEn la ley ante desta. ſsuprà in l. 16.
bFalſsamente. Imò & ſsi verũ eſsſset, vt patet in. l. prędenti.
cApercebir. Adde tex. nobi. in auten. vt nulli iudic. §. & hoc verò iu bemus. colla. 9. ibi nuntiare nobis primum vt ſsecũda noſstra fiat de hoc iuſssio ad idẽ eſst tex. nota. in aut'. de mãda. prin cip. §. deinde. colla. 3. vbi gl. notabilis. in parte nuntiãs inuehit cõtra miſseros pręla tos, qui timẽt tantũ literas papæ vt non audeant recla mare, dicitem̃ ꝙ per hoc nõ deſseruiũt imò magis ſseruiũt legi & principi & adde. c. ſsi quando. de reſscrip. & hinc fundãtur ſsup plicationes q̃ fiunt à literis principis per aſsſserentes nõ conuenire eiꝰ ſseruitio vt po nantur in exe cutione: nõ ta mẽ debet hoc fieri malicioſse, & in fraudẽ vt dicit iſsta lex.
dFaga teſstigos. nota practicã vt quando ꝓpter aliquẽ bo num reſspectũ literę principis non ponũtur in executione, ꝙ reſscribatur principi & mittãtur teſstimonia de cauſsis quare mandatum nõ adimpletur & ſsecunda iuſssio expectet̃.
eEn todas guiſsas. Secunda iuſssio modis omnibus debet adimpleri. adde. l. 29. titu. 18. j̈. 3. parti. & in. d. aut'. vt nulli iudicum.
¶ Lex. 20.

Lex. 20.

Vna ex cauſsis ad placitandum domino caſstellum eſst, cum cuſstos viderit non poſsſse illud defendere: forma autem placitationis erit, con tenta in iſsta. l. cum ſsequenti qua ſserunta immunis erit à labe proditionis & à quacunq; alia pœna. h.d. cum. l. ſsequenti.
fPodria tener. Vel fragilitate murorum ſseu loci vel ob defectum ſsuę perſsonæ quia forte nimis ſsenex vel infirmꝰ vel alias ſseu quia eſst impotentia iuris nam verbum ĩpotentia ſsimpliciter prola tum comprehendit impotentiam iuris & facti ſsiue proferatur à iure ſsiue ab homine, vt in capitu. ſsciſscitatus. & ibi not. Abb. de reſscript. niſsi eſsſset talis impotẽtia iuris cum qua rex poſsſset diſspenſsare: nam tũc tali caſsu hoc notificato prĩ cipi: ſsi ipſse diſspenſsaret non poſsſset deſserere caſstellum. & ſsatis videre tur diſspenſsaſsſse ſsi ſsciret & nollet recipere caſstellum. argument. l. quidam conſsulebant. ff. de re iudic. & quid ſsi caſstellanus haberet conſscientiam leſsam veluti quia credebat & ſsciebat tale caſstellum nõ eſsſse regis ſsed alienum & ſsal ua conſscientia non poterat illud retinere, videtur idem dicendũ quia id dicimur poſsſse: qͦd ſsalua conſsciẽ cia poſsſsumus capitu. faciat. 22. quæſst. 2. co gita tamẽ an hoc caſsu debeat deponere conſscientiã leſsam ex quo rex illud tenet & iubet te neri.
gQueriendole fazer deſspender lo ſsuyo. Re ipſsa ſsufficeret licet non ex propoſsito quia ęquiparãtur. l. ſsi quis cum aliter. ff. de verbo. obligat.
hE le dixeſsſse en poridad. Procedit hæc lex iuxta formam. de nunciationis Euangelicæ datam à Chriſsto. Matthe. 18. capitul. & ad plenum debet ita ſseruari cum ſsit data forma alias actus erit nullus. vt not. gloſsſs. in clementi. prima. in verbo. inhibentes. de iure patronas. Abb. ĩ. ca. 2. de teſst. l. certa ratiõe. C. qñ ꝓuoca. non eſst neceſsſse. vbi cũ q; em̃ eſst priꝰ & poſsteriꝰ ibi eſst ordo & da tio formę, vt not. Bal. in. l. 1. col. 3. ibi ex dicto ergo ro fredi. C. ne liceat. tertio ꝓ uoca. Sed ꝗd ſsi eſsſset publicũ & notoriũ caſstellanũ nõ poſsſse tenere caſstrũ an reꝗ ratur adhuc iſsta obſseruantia formę videbat̃ ꝙ nõ ſsi cut & in denuntiatione euangelica q̃ nõ requiritur vbi peccatũ eſst publicum iuxta illud apoſstoli, peccã tẽ corã oĩbus argue. Cõtrariũ tñ videtur cũ hic adſsint aliæ rationes. ſscilicet reuerentia Regis, & ordo tradi tus vt caſstellũ derelinquat̃ & vt ĩ his ſspa tiis rex poſssit conſsulere ſsibi de cuſstodia caſstri.
¶ Ley. 21

Ley. 21

Sũmata eſst cu. l. p̃cedẽti.
aBuenos. Collige ex iſsta. l. q̃ ꝑſsonę debeãt adeſsſse cũ à iu re requirit̃ actum fieri co rã bonis viris.
bE gallo. Nota ꝙ canis, ca tus, & gallus, debẽt eſsſse in caſstello.
cE Cedaço. Ex hoc etiam inferes à fortiori, ꝙ debet ẽt habere furnũ in caſstello, & facit etiam ad hoc ꝙ habetur tertio lib. Eſsdræ cap. 3. & quòd tradit Lucas de Pen. in. l. 3. C. de quibꝰ mune. vel pręſsta. nemi. lic. ſse. ex. libr. 10. ꝙ quando aliqua ciuitas eſst de nouo ædificanda, ante omnia ædificãdus eſst furnus, ſsecundo ſstatuẽdi ſsunt muri tertio eccleſsia ſsiue tẽplum.
dE llegar a cõcejo. Nota: ꝙ cõciliũ cõuocatur ad ſsonũ campanæ, & ſsumit̃ hic con cilium ꝓ multitudine legitimè congregata, auctoritate ſsuperioris. Bal. in. l. 1. C. de vindict. liber. nam iudex eſst qui de bet conuocare conciliũ, vt not Ioann. de Plat. in. l. 2. C. de decurio. li. 10. poteſst etiã ſsumi ꝓ præſsi dentibus, ſseu decurionibꝰ, qui repræſsen tat populum, vt not. glo. C. queſsit long. cõſsue. in rub. vel potius ſsumit̃ pro loco concilij, ideſst vbi vocatio fit ad concilium, & vbi ſso let fieri congregatio vniuerſsitatis.
¶ Lex. 22.

Lex. 22.

Cauſsa alia placitãdi dño caſstellũ eſst qñ dñs iuxta pla cita non ꝓuideat cuſstodi volens ꝙ expẽdat: de ſsuo & ſseruabit̃ ea dem forma q̃ legibus proxi mis data eſst, p̃terquã interminis ꝗ de bent eſsſse longiores & intermino nouẽ dierũ quali bet die dicat Regi. h.d.
eQue de lealtad. Honor nõ poteſst prę cio numario æſstimari. l. Iulianus. ff. ſsi ꝗs omiſsſs. cauſs. teſsta.
¶ Lex. 23.

Lex. 23.

Cuſstos caſstri ſsuggerens regi intentione habendi plus ab eo, ꝙ alius non ita bene teneret, vel tantum petens quod dominus implere neq̃at, & ob hoc volẽs dimittere caſstrũ, ſsiue verũ ſsit ſsiue falſsum, ẽ aleuoſsus ex intentione deprauata. & ſsi tẽpore periculi hoc faciat proditor eſst, ſsi caſstrum perdatur, ꝗ̈uis vtroq; caſsu an teꝗ̈ dimittat ſseruet formã, de qua ſsuprà lege proxĩa. ſsi tamẽ caſstrũ placitaret ſsine cauſsa, vt dominꝰ illud ꝑderet veluri ſsi celauerit dominũ aliquid ex quo poſssit perdi caſstellũ quod ipſse ſsciebat, tunc licet placitetur for ma ſseruata ꝓ ditor erit ſsi ca ſstellũ perdat̃ ĩ eius vel alteriꝰ poteſstate. h.d.
aFaziendole entendiente. Vi. l. 6. titu. 13. ſsu. ead. partit.
bNo fueſsſse ſsabidor. Vid. l. 9. titul. 13. ſsuprà ead. partita.
¶ Lex. 24.

Lex. 24.

Si duo reges ob pacta ĩter eos ſseruanda caſstra aliꝗbꝰ tenẽda tradiderũt: vaſsſsalꝰ naturalis registenẽs, ſsi interpellet̃ ab alio rege de tra ditione caſstri (iuxta pactũ) quia rex ſsuus illud non ſseruauit non debet propter hoc caſstrum alij dare: ſsed dabit regi ſsuo licet pactis aliud continea tur. non tamẽ prius regi ſsuo dabit, donec rex ſsuꝰ inſstan ter ab eo petierit in properando cuſstodẽ de proditione ſsi nõ dederit, non ſsemel tantum nec bis: ſsed ꝑ nouem dies eoram multis per curiã hæc dicens, quibꝰ elapſsis, placitet caſstellum forma tradita ſsuprà lege. 22. & durante termino placitationis denuntiet hoc alij regi. hoc dicit.
cDe los caſstillos. Vide infrà in. l. 28.
dMaguer el pleyto, e la postura. durum hoc videtur cũ ſseruanda eſsſsent pacta inita inter reges: cum æquitas naturalis ſsit, & cõgruum: quid tam eſst huma næ fidei quã pacta ſseruari? l. prima. ff. de pact. vbi Bal. refert dictum Ariſstotel. ad Alexan. o Alexander obſserua fidẽ & fœdera confirmata, alias malus finis ſse quetur, poteſst dici ꝙ cum prius debeat cõſstare de pactis ruptis, & fœderibꝰ violatis, non debet caſstellanꝰ ipſse de hoc eſsſse iudex, an rupta ſsint, & cuius culpa, & ideo debet tradere caſstellum ſsuo domino natura li, & ipſse videat quid fiendũ ſsit in hoc ſsed obſstat. l. 29. infrà eod. vbi habetur, quòd poteſst dare caſstellũ ei regi, qui re cepit iniuriã, vnde verius eſst hoc ideo diſsponi: quia eſst naturalis caſstellanus, vt & illa lex dicit & ſsibi imputet rex, qui naturali alterius dedit in fidelitatẽ caſstrum, prętereà, illa. l. 29. q̃tenus dicit ꝙ poteſst dare caſstellum ei, qui recepit in iuriam, loqui tur in eo qui non eſst naturalis: nam naturali hoc expreſsſse ꝓhibet ſsicut & iſsta. l.
aDezir por ello mal. Et hoc di cet Rex per alium, vt in. l. proxima.
bDeue le emplazar el caſstillo. Sed ꝗd ſsi dñs naturalis ſstatim vult accipere caſstrum de manu caſstellani, an ad huc debet caſstellanus tardare traditionẽ caſstri vſsq; ad terminos de quibus. S̈. in. l. 22? videt̃ ꝙ non: quia illud diſsponitur quãdo do minꝰ nolit recipere caſstrũ, in caſsu verò iſsto ſstatim vult recipere: ſsed videtur di cendũ quòd adhuc debeãt ſspectari dicti termini ex ra tionibus quæ ſsequuntur.
cQue ſsobredicha es. S̈. eodẽ l. 22.
¶ Lex. 26.

Lex. 26.

Improperiũ ſseu reptũ, de quo. S̈. lege ꝓ xima non faciet Rex per ſse ipſsum, ſsed dabit militem reptatorẽ. & traditio caſstelli Regi ſsuo fiet ꝑ manum ianitoris regis, cuſsto de ſsemper reclamãte quòd grauatur à re ge ſsuo, quòd ſsi ab alio rege reptetur ſsuꝑ traditione ca ſstri, ibit cuſstos ad illũ re gẽ & oſstendet ꝙ iuſste fecit tradẽdo caſstellum domino ſsuo naturali, & quòd ipſse ratiõe homagii ponit ſse in poteſstate alterius regis reptantis cum & ſsic faciẽdo non erit iuſstũ reptũ. h.d. cũ lege ſsequenti.
dcomo deſsmẽtir Not. iſstã. l. ad l. 2. titu. 9. li. 8. ordina. rega. quòd licet ꝗs non vtat̃ verbis de quibus ĩ illa. l. 5. quod mentitus eſst ĩ iniuria, quã aduerſsus aliũ dixit: ſsed dicat verba alia ſscilicet quòd ille cõtra quẽ dixit, eſst bonus & carens illa infamia, ſseu macula, ꝙ adhuc dicat̃, quòd ſse dedixit, quod bñ nota. S. Tho. 2. 2. q. 62. arti. 2. dicit quòd quando quis tollit famam alterius dicen do falſsum & iniuſstè tunc tenetur reſstituere famam confitendo ſse falſsũ dixiſsſse.
¶ Lex. 27.

Lex. 27.

Vaſsſsallꝰ cuſstos etiam de Regis ſsui mãdato non tradat caſstrũ in fidelitate ten tũ alii regi ſsed faciat tũc pla citatiõẽ caſstri regi ſsuo, & ter minis elapſsis tradet caſstrũ ianitori regis ſsui ad hoc deputati, vt ſsic nõ poſssit reptari. h.d.
eFizo el omenaje. Quid ſsi timeret quòd iuberetur occidi ab illo, & probabiliter hoc crederet videtur quòd tunc non teneatur ire, niſsi daretur ſsibi ſsecuritas, ꝙ non fieret ſsibi iniuſstitia facit gloſsſs. in clemẽtina paſstoralis ſsuper parte per vio lẽtiã de re iu.
¶ Lex. 28.

Lex. 28.

Si caſstrũ vniꝰ regiscã pacto rum ſseruandorum: alterius Regis vaſsallo tradatur aut eius natu rali: & Rex cu ius eſst caſstrũ pacta fregerit adhuc cuſstos non tradet illud regi domino ſsuo ſsine mandato regis domini caſstri: ſsed requirat frangentem per tres terminos triginta dierum in quolibet vt damna ſsuo regi emendet & ſsi emendare nolit, tandiu de caſstro ſsibi faciat guerram, donec emẽdet aut caſstrum tradi mandet, ſsi enim alias regi ſsuo traderet inique face ret & ſsemper valeret minꝰ. h.d.
¶ Lex. 29.

Lex. 29.

Si neq; vaſsſsallo neq; naturali vtriuſsq; regis caſstrũ tradatur in fidelita tem tenendũ: & vnus rex pa ctum non ſseruet licite poteſst cuſstos alij Regi tradere, requiſsitis tamen prius ambobus de concordia, ſsi hoc facere poſs ſsit, qͦd facere non poteſst ꝗ eſsſset vaſsſsallus aut naturalis alterius ex regibus, licet dicat ꝙ ſse denaturat: ꝗa nullus poteſst denaturari a do mino naturali niſsi cauſsa de naturationis pręcedat. hoc dicit.
aQue recibieſsſse tuerto. Sed qñ cõſstabit de in iuria. & quis de hoc erit iudex? poteſst di ci ꝙ idem caſstellanꝰ ad informationem ſsuam cognoſscet de hoc, & ex vigore pactorum & po teſstatis ei datę à regibus vł ſsi iniuria eſst notoria, & ꝗa ex qͦ fuit cautum in pactis, vt ipſse redderet caſstellum recipienti iniuriam, in cõſsequentiã ſsibi fuit data pote ſstas cognoſscẽ di de hoc. l. ad rẽ mobilem ff. de procura. l. illud. ff. de acquirend. hæredi. facit. l. eſst receptum. ff. de iuriſsdict. omn. iudic. & hoc videtur etiam innui in iſsta. l. ibi pero deue los afrentar a amos. facit etiam ad hoc. l. ſsuprà proxima.
bFizieſsſse porque. Vide. l. fina. titu. 24. 4. partita.
¶ Lex. 30.

Lex. 30.

Si cauſsa pactorum inter reges ſseruandorum, caſstrum tenentur ab ali quo in cuſstodiam, nullus talium regũ id capiat aut capi faciat: quia eſsſset aleuoſsia, ꝙ ſsi reges concordent ꝙ cuſstos alij tradat caſstrum, ianitoribus ad id deſsignatis, & cuſstos recuſsauerit, proditionis notã incurret, vitam & bona perditurus, & reges poſsſsunt auferre caſstrum ab eo, violentia vel furto, quod ſsi cuſstos reſsponderit quòd tradet, & ad hoc terminum recipiens, plus debito (dilationis tempore) caſstrũ muniat: aut terram domini deprędetur, vel damnificet & nolit emẽ dare ad regis mãdatũ, hoc ſsibi denuntia to, ſsi intra no uem dies non emendet, poteſst caſstrum à domino capi, & de bonis cuſstodis damna dupli cata reſsarcien tur. h.d.
cNin por fuerça. Colligitur ex iſsta lege ꝙ ſsi caſstrũ eſst ſse queſstratum, ob aliquam cauſsam a rege etiam ſsi caſstrũ ſsit alicuiꝰ priuati non poteſst dominus, cuius eſst caſstrum, illud ꝑ vim vel ſsine vi occupare, ałs delinquit, & licet iſsta lex lo quatur in facto partium, idem eſst in fa cto iudicis, cũ reputetur factum partis. l. ſsi ob cauſsam. C. de euictio. talis nanque reſsiſstentia po tius videtur fa cta regi rebellando contra regium offici um. vt in extrauagã. quoniam nuper ꝗ ſsint rebelles. vbi Bar. in glo. ſsuper parte re bellando.
dPara toller los a aquellos. Cũ enim reddat ſsequeſstrũ de voluntate par tium, quæ id fecerunt, tutꝰ erit. l. ſsi oleũ, ff. de dolo. Bal dus in. l. fina. C. de bon. auctorita. iudic. poſssiden. ſsed an quando fit iſsta remotio debeat adeſsſse cauſsa, prout in procuratore habetur in. l. ante litem. cum ſsequentibus. ff. de ꝓcura. videtur ꝙ poſssit etiã abſsq; cauſsa, nã illæ. ll. loquũtur in procuratore ad iudicia, ꝗ poſst litẽ conteſstatã nõ poteſst reuocari ſsine cauſsa, & rationẽ aſssignat, ibi gloſs. in. l. poſst litẽ. & nõ procedũt illæ. ll. in ꝓcuratore ad negotia. vt dicit ibi Pau. d'Caſst. & quia caſstellanus tenetur reddere caſstrum deponẽ tibus. & non eſst ratio, quæ in procuratore ad iudicia.
eE tomaſsſsen plazo. Adde. l. 4. ſsuprà. eo. in. fine.
aRobaſsſsen manifieſstamente. Quid ſsi caſstellanus hæc faciat ſsine manda to, & voluntate alterius regis, cum quo facta fuerunt fœdera, an debeat prius notificari tali regi, vt faciat emendari damna, vel an ſsufficiat quòd ad hoc requiratur ſsolus caſstellanus? Cogita: nam videtur quòd hæc. l. procedat qñ caſstellanus hæc facit de voluntate alterius Regis: quia aliàs pateretur ille Rex dam num indebitè, & ſsine culpa, & dato ꝙ talis caſstellanus eſsſset naturalis, vel famulꝰ dicti Re gis, nõ ex hoc argueret̃ ſsciẽtia & mandatum regis, vt in cap. cũ ad ſsedẽ. de reſsti. ſspolia. & non debet puniri dominus defacto ſsui ſserui toris liberi ho minis, quãdo ipſse non man dauit, vt ibi habet̃ & not. Bal. in. l. apud antiquos ĩ fi. C. de furt. & forte ideo in iſsta. l. fuit poſsitũ iſstud ver bum manifie ſstamente, vt ex notorietate facti argueretur ſscientia & voluntas illius regis & ſsi poterat prohibere, & nõ prohibuit ipſse facere videtur. l. adige re, in princ. & ibi not. gloſsſs. ff de iur. patrona. & not. glo. in ca. tibi domino. 63. di ſstin. aliàs nõ deberet vnus puniri pro alio, cum peccata debent tenere ſsuos autores, capituloquę ſsiuit. de his quæ fiunt à maio. parte capi. l. 9. titul. 31. 7. partita, & dato ꝙ Rex contra quem caſstellanus inſsurgit damnificando terram ſsuam, vt hic dicitur, ob hanc cauſsam auferret caſstellum de manibus caſstellani debet illud reddere regi, qui nõ fuit in culpa, vt ꝑambos reges aliꝰ ca ſstellanꝰ ponat̃ vt habet̃ in. l. j̃. proxĩma, quæ tollit hoc dubium.
¶ Lex. 31.

Lex. 31.

Ob duas duntaxat cauſsas põt vnꝰ rex caſstrũ alteriꝰ fidelitate datũ cauſsa pactorũ ſseruãdorũ occupare ꝓ ſsuo, prima ſsi ꝑ aliũ regẽ frangit̃ pactũ & requiſsitus terminis de quibꝰ hic nõ emẽdet. Secũda ſsi guerram moueat alteri regi manifeſste, ſsi verò in aliquo caſsu ex dictis. S̈. l. proxi. ambo reges vel vnus eorũ à cuſstode caſstrũ auferãt, ſstatim cõcordare debent de cuſstode alio qui caſstrum fideliter teneat. h.d.
bLa poſstura. Et ſsic inſspicienda ſsunt capitula pacis: nam pax eſst ſstricti iuris, vt non extendatur ad ea, quæ in pace non continẽtur, ſsicut cõtractus tranſsactionis. l. in ſsumma. ff. de cõditio. indebi. Bal. 2. vol. cõſs. 195. incipiẽ. laudare vos. Sed an ꝑ caſstrametationẽ factã ab vno Rege, rumpat̃ pax videt̃ ꝙ non, niſsi eſsſset dictum in capitulis pacis, vt hic dicitur & qñ dictũ eſsſset, reꝗreret̃, ꝙ caſstrum circum daretur vallo, foſssis, & barbacanis, ſsecũdũ Ange. per gl. ibi. in rub. C. de meta. li. 12. vbi etiam Ioan. de Plat. &, licet vnus Rex faciat ca ſstrum & forti ficet in cõfini bꝰ, nõ ex hoc videt̃ rumpere pacem, cũ nõ ſsit in actu nocendi, licet ſsit in potẽtia, ſsicut poſsthumus ante natiuitatem nõ rumpit teſstamẽtũ, licet ſsit in potẽtia na ſscendi, vi. Bal. in. d. cõſsi. vbi pulchra videbis ĩ materia. & quid ſsi pax rumpatur ex noua cauſsa? vid. Bar. & Iaſso. in: l. qui ſser uũ. ff. de verb. obliga. & Bal. de pace. tenẽ. & eiꝰ violato. in prin. nu. 2. & Bald. in. d. cõſsi. & Alex. cõſs. 19. 1. vol. & cõſsi. 115. vo. 4.
cNo gelo quiſsieſsſse emendar. Not. ꝙ ſsi rum pens pacẽ reꝗ ſsitus damna nõ emendet, perdit caſstra poſsita ſsub fidelitate, & alter põt ea ſsibi occupare iure dominij, ſsicut habet̃ in arris, vt ꝗ non ſseruat contra ctũ perdat eas inſst. de empt. & vendit. in prin. l. 7. titu. 5. 5. partita. l. 2. vbi Bal. C. quãdo liceat ab empt. diſscede.
dTal guerra entre ellos. Videtur hoc intelligendum quando vnus pri mo rupit pacem & poſstea alius, & ſsic indicunt ſsibi bellum, quo caſsu licebit ei, qui non rupit, accipere ſsibi caſstrum poſsitum ſsub fidelitate: nam ſsi ambo ſsimul rupiſsſsent: non videtur hoc poſsſse procedere, nam quando duo faciunt pacem ſsimul, & poſstea inuicem ſse offendunt, neq; apparet quis prius, & quis poſsterius, tunc nullus accuſsat alium de pace rupta, vt in. l. cum pater. §. libertis. ff. de legatis ſsecundo, & Baldus in dicto conſsilio, columna ſsecunda, & Bar. in. d. §. libertis.
¶ Lex. XXXII.

Lex. XXXII.

Domus nobilium ſsecuritate caſstrorum gaudent, & earum fractor ſseu violentus occupator, pro modo commiſssi punitur arbitrio regis & curię. & ſsi vaſsallus regis (licet non ſsit naturalis) in conqueſsta regis cuius vaſsſsallus eſst, vel alibi villam, caſstrum, aut fortalitium acquiſsierit, tenet̃ tradere regi ſsub ꝓditiõis pœna, ſsed ſsi regi ſsubditus naturalis ſsit, & alterius domi ni qui ſsub ditione regis eſst, vaſsſsallus ei tradat ſsubſsecuritate, ne regem natura lẽ exhęredet, & ſsi de hoc non ſsit ſsecurus, regi natu rali tradat, alias proditionis pœna tenetur, & natu ralis & vaſsallus regis habens caſstrum proprium iure hæreditario ſseu alias ſsi illud ſsua culpa perdat, licet illud poſst ea recuperet, tenetur trade re regi ſsi illud petat, etiam ſsi fraude excogitata ante re cuperationẽ à rege ſse abſsoluerit, & vaſsallus alteriꝰ fieret, quia talis fraus non ſsibi prodeſst, ſsi tamen eſsſset ſsub ditus naturalis, non tamẽ vaſsſsallus, tempore recupera tionis, non te netur caſstrũ recuperatum tradere regi naturali, licet teneretur ſside nouo alia caſstra acquireret, ei tradere ratione naturalitatis ſsi vero vnius regis ſsit vaſsallus & alterius regis ſsit naturalis acquiſsitum in conqueſsta cuius eſst naturalis, non tradat ei cuius eſst vaſsallus ſsed regi naturali niſsi ex cauſsa legitima ab eo fuerit denaturatus neq; valet denaturatio niſsi ex cauſsa iuſsta regi prius ſsecreto oſstenſsa & poſstea publicè per curiam. contrafaciens punitur vt proditor. h.d.
aDe nueuo. Nota bene, ꝙ non poſsſsunt in Hiſspania fieri caſstella de nouo ſsine licentia regis. adde. l. 7. tit. 7. li. 4. ordina. rega. & vide quæ dixi. S̈. eod. l. 1.
bQue las caſsas. Pulchra lex, ꝙ domus nobilium hiſspaniæ debent ſser uari, vt caſstella.
cQue ganaſsſse. Adde. l. 5. tit. 16. j̈. ea. parti.
dDel Rey. Erat tamen naturalis.
eAl otro ſseñor. Qui dñs erat ſsub dñio regis vt patet ex ſsequẽtibus.
fPor ſsu culpa deſspues lo cobraſsſse. In cõtrarĩũ videtur. l. 10. ti. 29. j̃. ea. part. ſsed illa debet intelligi & limitari ſsecundum iſstã: ſsed videtur hoc durum, & iniuſstum: quia licet perdiderit caſstellum culpa ſsua, nihilomi nus recupera to caſstro debet illud habere iure poſst liminij. l. ſsi ca ptiuus. §. expulſsis. ff. de ca ptiu. quanto magis cũ ipſse met ſsua induſstria, & impẽſsis recuperauerit? poteſst dici ꝙ hic põderat̃ culpa in amiſssione caſstelli, vt ſsic ꝗa turpiter fuit ꝑditũ, non ſsit locꝰ poſstlimi nio, ſsicut & de armis dicit̃ ꝗa non habet locum in eis poſstliminiũ: quia turpiter amittũtur, vt in. l. 2. ff. de capti. ſsed adhoc obſstat ꝙ. j̈. in iſsta. l. ſsubdit̃ vt non teneat̃ reddere caſstellũ in caſsu iſsto ille qui nõ eſst vaſsallꝰ licet ſsit naturalis regis. ibi mas ſsi eſste tal. & ſsi ratio fuerat culpa in amit tendo caſstrũ, idẽ in vtroq; caſsu eſsſset ſstatuẽdũ. cogita ꝗa nulla euidẽtior rõ colligit̃, niſsi ꝙ in prĩo caſsu con currit duplex ratio naturali tatis & vaſsallagij: in ſsecun do verò caſsu, tm̃ vna, ſscilicet naturalitatis, & quia ſsic placuit legiſslatori: ſsed ꝗd ſsi iſste, qui ꝑdidit caſstrum culpa ſsua, nõ amiſsit adhuc ciuilem poſsſseſssionem cõſsiſstentẽ in animo, & antequã eam amitteret per obliuionẽ, vel alias recuperauit caſstrum, an habe bit locum tali caſsu huius. l. diſspoſsitio? videtur ꝙ non cum non dicat̃ adhuc perditũ caſstrum ex quo habet ſspem recuperandi, argu. l. 3. §. cum igitur. & ibi glo. ff. de vi & vi arma. facit. l. in laqueum. ff. de acquirend. rer. domi. illud eſst etiam certum, ꝙ ſsi dominus recuperaret caſstrum, quod vaſsallus culpa ſsua amiſserat, ꝙ non tenebitur reddere caſstrum vaſsallo. vt not. Ioan. Andr. in rubrica de feudis. verſsicu. 28. quæſstio & Abb. in capit. ad audientiam. de præſscriptio. colum. 5. & Bald. in. §. fina. nume. 18. de prohibi. feud. aliena. per Frederic. ſsed eſst pulchrum dubium, an lex iſsta procederet, ſsi caſstrum, quod ab hoſstibus recuperaretur, eſsſset caſstrũ maiorię: cum enim neq; propter delictũ poſsſseſsſsoris perderetur, ſsed in ſsequentem vocatũ trãſsiret. l. imperator. in prin. ff. de fideicommiſsſsa. lib. & tradit ſsingulariter Alex. per illum tex. conſsi. 23. volu. 1. à fortiori ſsi culpa tantũ fuit perditum, ſsi poſstea recuperetur redire debet in maioriã, bene etiam facit. d. §. expulſsis &. l. in bello. §. ſsi pignori. &. §. ſsi de fideicom miſsſsaria &. §. ſsi deportatũ. &. §. ſsi ſseruus ff. de capti. in cõtrarium tamen facit iſsta l. quæ diſsponit hoc eſsſse de iure regali, ꝙ caſstra ab hoſstibus recuperata, quę propter culpam poſssidentium fuerunt deper dita regi applicentur, vnde ꝙ caſstrum fuerit vinculatũ iure maioriæ, non præiudicat re gi, in hoc iure regali ſsibi cõpetenti neq; conditor maioriæ in hoc potuit, etiam ſsi feciſsſset de hoc diſspoſsitionem, regi præiudicare: niſsi ad hoc haberet ſspecialem principis facultatem, cum regalia non veniant in gene rali conceſssio ne, vt dixi in l. 5. tit. 15. S̈. ea. partit. & quia diſsponit conditor maioriæ in id tempus, quo caſstrum maioriæ eſst apud hoſstes, quibꝰ nõ poteſst tollere dominiũ, neq; ſsimiliter aliquid diſsponere in præiudicium regis, ſsi caſstrum recuperetur. ſsed an excuſsetur à culpa, qui fidelem caſstellanum poſsuit, licet caſstellani culpa perdatur caſstrum? videtur ꝙ ſsic arg. l. argentũ. ff. commoda. &. l. ſsi res pupillaris. ff. de adminiſstra. tuto. & ex nota. per Bar. & Ioan. de Plat. in. l. 2. C. de condit. in publi. hor. lib. 10. & per Ange. in. l. ſsi à bonę fidei. ff. de rei vendica. & etiam ſsatis probat iſsta. l. cum dicit por ſsu culpa quæ videtur abeſsſse ponendo talem caſstellanum & cuſstodem & prouiſso caſstro de neceſsſsariis.
aEn la conquista. Sed quæ dicetur conqueſsta regis hiſspaniæ hodie: nam terra quæ in ea occupata erat à ſsarracenis iam fauente deo reſsti tuta eſst eidem regi & regno: hæc enim fuit olim antiqua conqueſsta regis hiſspanię, vt patet in. l. 16. tit. 9. S̈. ea. parti. & latè tradit Oldrald. conſsi. 72. incipien. an contra ſsarracenos hiſspaniæ. poteſst dici, ꝙ nũc erunt de conqueſsta regis hiſspaniæ omnes inſsulæ & terræ firmæ maris oceani iuxta conceſssionem Alexandri. multum enim papæ con ceſssio in his operatur iuxta nota. per Bart. in tracta. de inſsula. ſsuper parte nullius. colũ. 2. & 3. & ſsi papa voluit potuit & de eius poteſstate diſsputandum non eſst, vt dicit ibi Bart licet iſstæ terræ nunquam fuerint in poteſstate noſstra, quidquid notauerint Bal. & Ange. in. l. id quod apud hoſstes. ff. de lega. primo. cum papa ſsit vicarius chriſsti, cui omnia ſsunt ſsubdita, poteſst etiam dici quod quælibet alia terra ſsarracenorum, quæ ex conceſssione apoſstolica ſsit data regi hiſspaniæ, dicetur de eius cõ queſsta, iuxta ea quæ not. Bartol. in. l. liber homo. ff. de verbo. obli ga. & in. l. fin. ff. de actio. empt. & etiã poteſst dici, ꝙ omnis litoralis africa. quę oram hiſspaniæ attingit dicatur de eiꝰ conqueſsta, cũ omnia illa loca fuerũt chriſstianorum: & quia ipſsi nos impugnant. vnde licet regi noſstro, eis bellum indicere, vt in ca. diſspar. 23. q. ſsi. & tradit Oldral. d. conſsil. 72. & papa ap probat & quo tidie dat indulgentias & cruciatam cõ tra illos ſsarracenos africæ in fauore regis hiſspaniæ.
bSu ſseñor. Qui non eſst ſsub ditione regis naturalis ne aduerſse tur precedẽti dicto de quo in ſseq. gloſsſs.
cCon derecho. de hoc vide. l. fin. titu. 24. 4. partit. & quæ ibi dixi.
dSi no por grand razon. Nota, ꝙ non poteſst quis ſse denaturare de regno, ſsine cauſsa & forma: de qua hic & adde. l. aſsſsumptio. in prin. ff. ad municipa. &. l. origine. C. de municip. & origi. libr. 10. vbi gloſsſs. & Ioan. de Plat.
Loading...