López/de Ca...: Las Siete Partidas.

 Legal

Titulus. XIII.

¶ Lex. I.

Lex. I.

Populus debet ad inſstar oculi videre, & cognoſscere nomẽ & obedientiã Regis & eiꝰ dominiũ, & à longe præuidere quæ ad eius ſsunt honorẽ & cuſstodiã eaq; procurare & augmẽtare & damnoſsa ꝓpulſsare nullus de populo deſsiderare debet eius mortem videre, & qui tale deſsideriũ patefecerit de bet occidi, & perdere bona ſsi ex Regis in dulgentia nõ occidat̃ eruendi ſsunt ei oculi ne poſsſsit videre qđ deſsiderauit. h.d.
aMuy de lueñe Nota hoc debet em̃ ꝓſspici & p̃uideri qđ euenire põt. l. verũ. §. ſsi locu pleti. ff. de mi no. & ibi glo. & Bal. & Adde. l. 3. j̃. eod.
bPaladinamẽte. Et quãdo dicet̃ dictũ fuiſsſse palã, vide Bal. in. l. cum fratrem. C. de his quib. vt in dig. & videt̃ ꝙ ſsufficeret ſsi dixerit manifeſste in loco publi. ſseu corã multis, vt ibid. & nota iſstud verbum paladinamen te, nã ſsi clam hoc diceret non imponeret̃, ita ſseuera pœna: conſsideratur enim hic grauitas delicti ex par te effectꝰ propter cauſsam mali exẽpli. vnde ſseuerius debet puniri, vide Cinũ, & Bal. in. l. fi. C. de ſsum. trini. & fid. catho. punit̃ enim magis delictũ factũ palã, quã factũ clã. l. 2. §. & generaliter. ff. vi bono. rapto. l. aut facta. §. qualitate ff. de pœnis, & cũ ponat̃ hic iſsta qualitas paladinamente debet articulari, & probari alias nõ puniret̃ pœna iſstius. l. iuxta id ꝙ notabili ter dixit Ioan. And. in. c. 1. de homici. li. 6. in noue. vbi refert ſse aliàs eripuiſsſse quendã prælatũ è pœna illius. c. vbi puniunt̃ illi qui ꝑ aſsſsa ſsinos fecerunt aliquẽ Chriſstianũ occidi: nã fuerat probatũ ꝙ fecerat occidi homines per aſsſsaſssinos, tñ quia in articulis nõ fuit probatum ꝙ eſsſsent illi occiſsi chriſstiani euaſsit à pena ibi deſscripta, cuius dictũ refert & ſsequit̃ Bald. in. l. ſsi quis nõ dicã rapere. C. de Epiſscopis & cleri. quia cũ profertur à lege aliquid. cũ aliqua qualitate debet vtrũq; probari. l. 1. §. ait prętor. & ibi Bar. ff. nequid in flumi. publi. &. l. prętor. §. docere. ff. vi bonor. raptorum.
cLa major merced. Sed cuius erit Electio in iſsta pœna alternatiua. vr̃ dicendum ꝙ erit iudicis electio cũ dirigantur iudici iſsta verba ibi le quiſsieſsſse. & ibi la mayor merced. &c. vt in. l. 1. §. expilatores. & ibi Bar. ff. de efracto. l. ſsi fugitiui C. de ſseru. fugiti. glo in. c. à crapula. de vita, & honeſst. clerico. & in. c. ſsicut de iudæis. & in. c. fraternitatis. 34. diſst. ſsi tñ verba diriguntur ad reũ tunc electio eſsſset rei. l. quicunq;. C. de ſseru. fugi. vbi Bal. notabiliter, in. 4. co. & Bar. in. d. §. expilatores: ſsi ve rò verba eſsſsent dubia. quia prolata. Sũt imꝑſsonaliter. tũc bar. ibi dicit ꝙ dubitat. ſsed inclinat ꝙ electio ſsit rei. Abb. tñ in. c. inter cæteras. de reſscript. vult ꝙ iſsto vltimo caſsu etiã electio ſsit iudicis, & vide ibi Felin. in iſsta materia latè & notabiliter loquẽtẽ. Et in penul. col. dicit ꝙ iudex in dubio debet eligere minorẽ pęnã & ꝙ in hac electione qñ iudex elegit debet pars citari & cauſsa cognita fieri, vt & notabili ter dicit. Bal. in d.l. ſsi fugitiui ad ſsinẽ.
dQue le ſsaquẽ los ojos. Nota caſsum in quo lex imponit pœnã eruitio nis oculorum & nõ memini alibi vidiſsſse niſsi hic. & in. l. 2. j̈. titu. 1. vbi etiã hæc pœna imponit̃, de iure cõi ꝓ nullo caſsu po terat imponi Bal. in rub. C. de vindict. libera, toll. Sed quid ſsi haberet oculos obſs curatos, & inutiles an poſsſset tunc eligi iſsta pœna per iudicẽ vel in tali caſsu imponẽda eſsſset pęna mortis? vr̃ ꝙ adhuc de berent oculi extrahi & nõ mors infligi: arg. tex. in. l. 3. in ver. ideo ea quoq; arbor. ff. Arbor. fur. ceſsa. & quia vt in ſsimili. q. dicit. Bal. libe rat̃ ſsoluẽdo rẽ talẽ qualis eſst, & quia ſscđm eũ nõ eſst dubiũ, licet oculi eſsſsent inutiles, tñ eorum mutilatio magna eſst pœna ita vult Bal. in auct. Sed nouo iure. C. de ſseru. fugi. in fi. in cõtrariũ tñ facit iſsta lex q̃ ſsentit. de oculis videntibꝰ, vt ſsic puniat̃, vt nõ videat, vnde ſsi haberet oculos obſscuratos nõ videret̃ ſsatisfactũ menti legis eos extrahendo & pro iſsta parte facit in argumentũ. l. de ætate. §. nihil. ff. de interrogato. actio. &. l. 1. in. fi. ff. de his quę in teſsta. delent̃. Et an qui ſsic eſst ex oculatus poſsſset cõdere teſstamentũ. vr̃ ꝙ non, vt in. l. eius qui. §. 1. ff. de teſst. vide ſspeculato. ti. de inſstrumẽ. editio. §. cõpendioſse. ver. quid de exoculatis & Alberi. in. l. hac conſsultiſssima. C. qui teſsta. face. poſsſsunt, & hodie, etiã damnatus ad mortẽ, põt cõdere teſstamentum, vt in. l. 4. in ordi. tauri.
* Codiciara. Vi. l. 4. ti. 28. j̃. ea. part.
¶ Lex. 2.

Lex. 2.

Populꝰ velle debet audire bonũ Regis, & abhorrere ſsiniſstrũ. dicẽtes autẽ male de Rege grauiter reprehẽdere, & prohibere diſsplicentiãq; oſstendere, & nullo modo debet deſsiderare audire id quod Regi poſsſsit eſsſse iniurioſsum, vel dãnoſsum, quia qui tale deſsiderat ſsatis oſstẽdit ſsibi placidũ eſsſse videre. & magna eſsſset aleuoſsia plectenda pœna de qua. S̈. l. proxi. h.d.
eOye los ſsones. De obiectis auditus, vide Bal. in. l. non ignorat. col. 4. C. qui accuſsa. non poſs.
aNingun mal. Nota hanc bonã. l. & non memini concordantem, & vt dicit Bernar. in lib. de coſsideratione ad Eugeniũ. lib. 2. col. fi. detra here, an detrahentẽ audire quid horum damnabilius ſsit non facile, dixerim. Sic & tradit Eraſsmꝰ in apophthegmatibꝰ. co. 110. ꝙ ad eum qui per calumniã maledicta in alios iactata facile ſsolet admittere dicebat lacõ ꝗdã. deſsine aduerſsum me ꝓ bere aures, ſsẽſsit non ſsolum eos vituperio dignos qui ca lumniãtur alios: verũ etiã qui calumniã tibus accõmo darent aures. At iniurię ge nus eſst aduer ſsus nihil male merentem audire maledicam linguã: non enim eſsſsent maledici ſsi nullũ inuenirent auſscul tatorẽ & Adde ad iſstam. l. l. 8. j̃. eod.
bPor moſstrar que no les plaze. Et ſsic ſsufficeret verbis oſstẽ dere, licet nõ factis vindicã do, vt etiã in ſsimili. vult gl. in. c. quanto, de ſsenten. excõmunica.
cLo codiciaſsen oyr. Sed quan do hoc dicit̃? videt̃ ꝙ ſstatim ꝙ nõ reſstiterũt ar. c. error 83. diſst. & ĩ.d. ca. quantę. & adde quæ habent̃ in. l. qm̃ iudices. C. de appellatio.
¶ Lex. 3.

Lex. 3.

Populus ad inſstar ſsenſsus odoratus: à lõ ge præuideat Regi proficua vel damnoſsa: vtilia procuret. verè autẽ damnoſsa repellat. h.d.
dDe lueñe los olores. & de ob iectis odoratꝰ vide Bal. in. l. non ignorat col. 5. C. qui accuſsa. non poſs. & ibi ꝙ ſsunt quidam odores extremi quidã medij. Item quidã delectabiles & ſsuaues, vt odor roſsarum, & ſsimiliũ quibus reficitur natura: quidam ſsunt fetores, nõ odores, & ꝙ ex odoribus multi multa cognoſscunt maxime exꝑti.
¶ Ley. 4.

Ley. 4.

Nullus debet Regẽ maledictis diffamare: quia paria ſsunt occidere, & diffamare: aliàs proditionem faciet manifeſstam, & ſsi ex miſsericor dia vita ſsibi indulgeatur lingua maledicentis debet abſscindi. h.d.
eCa aßi como el guſstar. De nouem obiectis guſstus, vi. Bal. in. l. nõ ignorat. col. 4. C. qui accuſsa. non poſs.
fNombradia. Ex iſstis verbis colligit̃ in quo differat iſsta. l.à.l. fi. ti. 2. 7. ꝑtita, & à.l. vnica. C. ſsi quis impera. male dixer. nã iſsta loquit̃ qñ maledicit̃ de Rege ad infamandũ eũ, & vt à ſsubditis, odio habeat̃. d. vero. l. fi. loquit̃ qñ nõ obhoc fit. ſsed aliàs ex leuitate, inſsania, vel iniuria ſseu odio, non tñ ad dictũ effectũ, & eſst notabilis iſsta. l. quæ limitat dictas leges & ẽt l. 3. ti. 8. li. 8. ĩ ordina. regali bus. &. l. 16. j̃. eo. & ex hoc põt inferri ꝙ oẽs illi qui tẽporibus com munitatũ infamauerũt re gem, dicentes ꝙ imponebat de nouo ſsubditis multas, & illicitas exactiones & de derũt cauſsam vt ſsubditi eũ odio haberẽt exquo multa & ingẽtia ſscãdala, & dãna orta ſsunt in his regnis ꝙ meruerũt puniri pœna hu ius. l. & ꝙ iſsta lex ꝓprie fuit ad illũ caſsum cũ ꝓpter illa mendacia tot ſseditiones, & crimina ꝓuenerũt, & ideo dixit iſsta lex ꝙ iſsti cõmittunt proditio nẽ notã. facit tex. in. l. 1. in prĩ. ibi quôue cætus cõuentuſsue fiãt homineſsue ad ſse ditionẽ cõuocent̃. ff. ad leg. Iul. maieſst.
gLas leyes antiguas. vid. l. iſsti quidem. ff. ꝙ metus cauſsa. &. l. 2. §. virginius. ff. de ori gi. iur. ciui. & bonum mihi eſst magis mo ri, quã vt gloriã meã quis euacuet. 1. ad Corinthi. c. 7
hLa muerte que la vida. Vide in. l. fi. ante fi. infra eo. titu.
¶ Lex. 5.

Lex. 5.

Nemo Regi aduletur & adulator ab eius cõſsortio abiiciat̃: & ſsi cõ tra aliquẽ mendacia Regi ſsuggeſsſserit de his ob q̃ in bonis vel corpo re veniret puniendus, ſsimilitudinẽ pœnę ſsuſstinebit. h.d.
iAborreſsce la natura. Nota bene, ꝙ natura abhorret mẽdacium, & dicit Philoſsopho. 4. Ethico. ꝙ mendacium eſst per ſse prauum & fugiendum: eſst enim mendacium falſsa ſsignificatio vocis cum intentione fallendi, ſsecundum Auguſstinum, & habet̃ in. §. illę ergo 22. quæſst. 2. & nomine vocis intelligit̃ omne ſsignũ licet voces præcipuũ locũ tenent inter alia ſsigna, ſsecundũ Auguſst. lib. 2. de doctri. chriſstiana: vnde ille qui aliquid falſsum nutibus ſsignificare intenderet non eſst à mendacio immunis. 2. ſsanctũ Tho. 2. 2. q. 110. arti. 1. ad fi.
aDe mentirle. Adde. l. 2. titu. 7. parti. 7.
bLiſsonja. &c. Peſssima vulpes blandus adulator. Ber nar. ſsuꝑ canti ca. ſsermo. 63. & vide. cap. Sunt nonnul li. 46. diſst. Et aliquãdo eſst tantũ veniale peccatũ, vt in §. alias ea demũ. 25. diſst. qñ ſs. aliꝗs ex ſsola auiditate delectandi alios velit ad euitã dũ aliqđ malũ vel cõſsequẽ dũ aliquid in neceſssitate alicui adulatus fuerit non eſst em̃ hoc cõtra charitatẽ ſsi tñ adulatio contrariet̃ charitati erit mortale: veluti ſsi quis laudaret peccatũ alicu ius: vel cũ ꝗs alicui adulat̃ vt ei fraudulẽ ter noceat: vł corporaliter: vel ſspiritualiter, vel cũ laus adulatoris ſsit alteri occaſsio peccãdi ẽt p̃ter adulatoris intentionẽ. vi. ꝑ ſsctm̃ Tho. 2. 3. q. 115. art. 2. Et ꝙ adulator repellat̃ ab ac cuſsando, vide. glo. in. c. ſsiłiter. 3. q. 5. cũ tex. & hic habet̃, ꝙ expellat̃ à Rege. nota tñ. ꝙ qui verè virtutes laudant non dicuntur adulatores: vide Bernard. epła. 78. & ꝗ adulat̃ regibꝰ, hęreditates captat alienas. c. nõne. 37. diſst.
cMentira a ſsabiendas. Nota bonam. legẽ cõtra perſsuadẽtes malè regibus, & prouocãtes eos cõtra aliquẽ indebitè, & Adde ca. ſsicut dignũ §. qui verò. de homici. & ſsicut rugitus leonis: ita & terror Regis, ꝗ ꝓuocat eũ peccat in animã ſsuã. Prouerb. c. 20. & Seneca dicit. 3. li. de beneficiis. nõ eſst irritandꝰ animus ad auaritiã, ad querellas, ad diſscordias. ſsua ſsponte in iſsta fert̃, quantũ poſsſsumꝰ reſsiſstamꝰ, & quęrẽti occaſsiones amputemus. refert And. de Yſser. in ti. quæ ſsint rega. ſsuꝑ par te. Contrahentiũ inceſstas nuptias, col. 4. & Adde. tex. notabilẽ in. c. infames. 6. q. 1. & nota hic vnũ caſsum in quo mendaciũ eſst punibile & regulariter omne mendaciũ eſst punibile, qñ eſst doloſsum, vt dicit. Abb. in. c. ſsuꝑ literis de reſscript. col. 2. & Adde. l. fi. C. de calumniato. ꝙ nemo põt mentiri impunè, & plura inducta cõtra mendaces accumulat, glo. notabilis. in. l. nemo ex his. ff. de regul. iur. & plurima alia addi poſsſsent, quæ ſsparſsim inuẽta. ego collegi, quæ ad præſsens omitto. videatur Bal. vbi latè ꝑ eũ in. l. 1. 5. &. 6. col. C. de furtis.
dDe prender alguno. Et ſsic ad certũ delictũ: nã ſsi in gñe ꝓuocaret ad odiũ, minori pœna puniret̃, vt in. c. ſsicut dignũ. §. qui verò. de homi.
¶ Lex. 6.

Lex. 6.

Occidens vel attentans Regẽ occidere. vel auxiliũ, cõſsiliũ opẽ, vel fauorẽ ad hoc præſstans eſst proditor crudeliori & viliori morte quæ ex cogitari poſssit plectẽdus. oĩaq́ue eius bona fiſsco adiiciunt̃ & eiꝰ domꝰ, & poſsſseſssiones deuaſstant̃, & ſsciens, & non detegẽs ꝓditor eſst & perdet corpus & bona. Si autẽ eum percutiat vel capiat: domus & poſsſseſssiones nõ deſstruent̃: ipſse tamen & cõſsiliarij & auxiliũ vel fauo rẽ præſstantes: vt ꝓditores morte afficiẽt̃ & bonorũ amiſssione. h.d.
eDeparte los coſsas aſsperas. Nota ꝙ obiecta tactus, ſsunt calidũ, & frigidum, aſsperũ, & lene. Bald. addit in. d.l. non ignorat. 5. col. C. ꝗ accuſsa. non poſs. velox & tardũ. quæ medi cus cognoſscit in pulſsu, & ex tactu reddit rationem, an morbus ſsit mortalis.
fE quebrantarlas. Adde. c. 1. de noua for. fidelita. Bar. in extrauagã. ad reprimendũ. in glo. ſsuꝑ parte totius.
gE todo ſsu linage para ſsiempre intelligerẽ de infamia facti: nõvero ꝙ om nes de progenie eſsſsent infames: nã ſsolũ ĩ filiis hoc diſs ponit. l. quiſsꝗs. C. ad leg. Iul. maieſst. & l. 2. titu. 2. 7. ꝑtita: vnde etiã frater huiuſsmodi delinquentis non pateretur pœnas. d.l. quiſsquis. neq;. d. l. 2. cũ hoc iure cautum nõ reperiatur, & in materia ex orbitanti diſspoſsitio facta de liberis non extenditur ad fratres vel ſsorores. tex. nota. in. l. 3. §. liberis. ff de lega. præſstan. vt & latè conſsuluit Detius. con. 64. & fortius eſst ꝙ dicebat. Bar. in. l. patri. ff. ad leg. Iul. de adulte. ꝙ. d.l. quiſsquis non habet locũ in auo delinquente, vt puniat̃ nepos & idem vult Angel. in. d.l. quiſsquis inſspecto tẽpore illius. l. Sed ꝙ poſstea ſsuperuenit Imperator Federicus, qui edidit quandã conſstitutionẽ contra reos læſsæ maieſstatis diuinæ vel humanæ, cuius verba refert ibi Cinus. in qua fit mentio liberorũ. Vnde non ſsolũ ad nepotes, ſsed etiã in infinitũ extendit̃ l. liberorum. ff. de verbo. ſsignifi. Canoniſstæ tamen poſstea hoc reſstrin xerunt, vt habetur in. cap. quicunq;. & in. cap. ſstatutum de hęreti. li. 6. vide Alberi. in. d.l. quiſsquis, & quæ dixi in. l. 2. titu. 2. partita. 7. Et vnum operaret̃ iſsta infamia facti in deſscẽdentibꝰ, à proditore etiã vltra filios & nepotes, ꝙ eſsſset cauſsa conſsiderabilis ad repellendum eos à promotione dignitatum, vt patet in. c. venerabilem de elect. & ibi Abb. in. 4. col. quia ad repellendum tali caſsu à dignitate adipiſscẽ da etiam ſseculari, conſsideratur delictũ progenitorum, ad quod facit illud. maiorum tuorum exempla præiudicant. l. coartales. C. de coarta. lib. 12.
hDela major traycion. Hæc enim eſst maxima omnium proditionum vt hic & in. l. 1. titu. 2. 7. partita.
iMas abiltadamente. Non igitur iſsto caſsu iudex poterit facere gratiã melioris mortis. licet in aliis caſsibꝰ regulariter hoc põt ꝓut dictauerit ſsibi æquitas arbitrij, ſsecundum dignitntem, ſsecundum ætatem, ſse cundum merita prioris vitæ. Bald. in. l. data opera. in prin. C. qui ac cuſsa. non poſs. ſsed an poterit iudex iſsto caſsu imponere mortem inſsolitam? videtur ꝙ ſsic per iſstam. l. iubentẽ iſstum morĩ crudeliori & viliori pœna, quæ excogitari poſssit, in contrarium tamen facit, ꝙ iudex non poteſst imponere mortem inſsolitam: ſsed de conſsuetis vt in l. aut damnum in princ. ff. de pœn. &. l. 6. ti. 31. j̈. 7. parti. l. incredibile. vbi Bal. C. de pen. intelligerẽ ergo de crudeliori conſsueta.
aLas caſsas. hoc fit ꝓpter criminis atrocitatem: nã de iure domꝰ nõ deberent deſstrui, neq; hæ reditates vaſstari: cum res nõ delinquãt, vt in aut'. de mãda. prin. §. oportet. coll. 3. &. l. ſsi is cũ quo. ff. cõmu ni diuidũdo, intelligitur ſse cundũ aliqͦs de præcepto iniuſsto: in crimine tamen læſsæ maieſstatis hoc fieri conſsuetũ eſst, vt dicit Guillel. Benedict. in repetitio. c. Raynuntius. ſsuper ꝑte domum. & vide l. fin. titu. 19. j̈. ea. partita. & idem eſsſset in aliis delictis, ſsi hoc eſsſset de conſsuetudine ſsecundum eũ quem vide & Alber. & Floria. in. d.l. ſsi is cum quo. vbi vide, quid ſsi domus eſsſset cõmunis cũ alio, & de aliis quæſstionibꝰ in materia, & vide omnino quæ in hoc not. Andr. de Yſser. de pace iuramen. fir. ĩ ver. receptatoribus, quid tamen ſsi domus vel forta litiũ erat maiorię ab antiquo an debeat dirui videtur de men te Bar. ꝙ non. in. l. 1. §. ſsi ſseruus. ff. ad Sylla. & nota bene.
bEſscarmiento para ſsiempre. Non ergo poterunt amplius refici tales do mus, vt hic patet, & facit. l. 1. ff. de cadaue. punito. vide Guillel. vbi. S̈. & Bar. in. l. ſsi quis adulterium. §. 1. ff. de adulte.
cQualquier que lo ſsopieſsſse. nota caſsum. vbi quis punitur de ſsola ſscientia, ſsi non reuelat, vide. j̈. eo. l. 9. adde. l. quiſsquis in fi. & ibi Salice. C. ad leg. Iul. maieſst. ſsed an hoc procedat etiam ſsi delictum non ſsit pro babile, vide Bal. in conſsi. incipi. quanquam allegata ſsunt multa. vbi voluit ꝙ non puniatur, qui non reuelat, ſsi probare non poteſst: & vi de in hoc Areti. in ſsuo tracta. maleficiorum ſsuper parte cheai tradito la patria. col. 2. & Fel. in. c. de cætero. de re iudi. co. fi. & Rochum in tract. de iure patr. ſsuꝑ ꝑte & vtile. ad finẽ & põdera iſstã. l. ibi por qual ꝗer manera.
dQue lo ferieſse. nota. ꝙ ferire propriè, dicitur cũ ferro, & ſsine ferro, vide tamẽ Bal. in. l. data opera. co. 5. C. ꝗ acc. nõ poſs.
eLe priſsiere. not. cõtra capientẽ ꝑſsonã regis & detinentẽ eũ: quia ꝑinde ac ſsi occideret punit̃ adde ca. ego. n. de iureiur. ibi aut capiat̃ mala captiõe & de capiẽte cardinalẽ. vi. in. ca. Felicis. de pœnis. lib. 6. & de capiẽte epiſscopum vi. in cle. ſsi ꝗs ſsuadẽte de pe nis & adde de capiente filiũ primogenitũ regis. l. 1. ti. 15. ead. partita.
¶ Lex. VII.

Lex. VII.

ꝗlibet debet ĩ oportunis regi ſsecũdũ ĩtel lectũ ſsuũ & lo cũ quẽ tenet cõſsiliũ præbe re & ſsciẽter ei grauia tanꝗ̈ leuia cõſsulẽs vel econtra: ſsi eſst honorabilis exulet & ꝑ dat bõa: ſsi de minoribꝰ mo riat̃. & ei non ſseruiẽs debet eiꝰ bñficia ꝑdere & vt ingratꝰ eiꝰ amo rẽ amittere. h.
fY grand mißion. &c. Adde. c. 1. ver. itẽ facile, de forma fidelita. & vide. j̈. l. 9. iſsto ti. c. de forma 22. q. 5.
¶ Lex. VIII.

Lex. VIII.

Celeriter credẽs & fantaſsmatice q̃ male dicũtur de rege & ſsecũdũ credulitatẽ ope rãs, ꝓ mõ operatiõis puniet̃, ſsi tñ credat nihil operãs: ꝑ tẽpꝰ arbitrio regis exulabit à regno, & recipiẽs dono à rege ſsimulata ſsuggeſstione aliena ſseu cõſsulẽs alij dari, vel mẽdoſse aſsſserẽs qͦd erat magnũ eſsſse par uũ vel alias obripiẽs regi, ꝑdit donatũ & reſstituẽdũ eſst ei cuiꝰ erat cũ alio tm̃dẽ. qͦd ſsi nõ habeat ex qͦ hoc adĩpleat & honorabilis ſsit exulabit à regno. ſsi minoris cõdõnis, carcerabit tãto tꝑeqͦ regi videbit̃. h.d.
aLos que tales palabras creyeren. nota contra de facili credentes, & adde tex. cum gl. in. c. quam magnum. 23. q. 4. & in. c. viſsis. 16. q. 2. & qui credit cito, leuis eſst corde, & minorabitur. eccleſsiaſstici. c. 19. & nolite omni ſspiritui credere. 1. Ioan. 4. cap. ſsed videbatur diſstinguendum, an credatur alicui, qui videbatur dignus fide inter bonos & graues viros, vt dicit glo. in. l. Titio fundus. ff. de condit. & demonſst. vel an alias habuerit iuſstã cauſsam credulitatis necne. Sed dicẽdum eſst, ꝙ illud procederet, quãdo talis credulitas non eſsſset in præiudicium alterius, nam tunc non excuſsabitur, licet ad dictũ alterius fuerit motus, vt declarat Pau. de Caſstr. in. l. qͦd vulgo. ff. pro empto. & etiã quia pro factis regis potius in bonã partem præſsumendũ eſst, iuxta nota. in c. in præſsentia. de renuntia. & in ca. 1. vbi gl. & Alexandrinꝰ. 40. diſstin. & nota etiam ꝙ ſsimiliter rex, non debet eſsſse nimis credulus contra ſsubditos, ꝗa ad idẽ tenetur. argu. c. primi. defor ma fidelita. & vide in hoc pulchra verba Bernardi. in libris. de conſsidera. ad Eugenium. li. 2. ad finẽ. vbi ſsic ait. eſst itẽ vitium, cuius ſsi te immunẽ ſsentis, inter omnes quos noui, ex his ꝗ cathedras aſscendũt, ſsede bis me iudice ſsolitariꝰ: quia veraciter ſsingulariterq́; le uaſsti te. S̈. te. iuxta prophe tam. facilitas credulitatis hæc eſst. Cuius callidiſssimè vulpeculę, magnorum neminem, comperi ſsatis cauiſsſse verſsutias, inde eis ipſsis pro nihilo: iræ multæ, inde Innocẽtium frequens addictio inde præ iudicia in abſsentes & pro hoc iſsta. l. eſst notanda. ibi no los deue el rey creer.
bDeuen ſser echados del Reyno. vide quæ dixi. in. l. 2. S̈. eo.
cAquello que les dio. Adde. l. & ſsi legibus. C. ſsi cont. ius vel vtilita. publi. & nota. iſstam noſstram. l. quæ determinare videtur pœnam humodi impetrantis per mendacium: nam in. d.l. & ſsi legibus, tantum dicebatur & ſsi nimia mẽtientis inueniatur improbitas, etiã ſseueritati pateat iudicantis, & ſsic pœna erat arbitraria, q̃ hic determinat̃, & ꝗd ſsi mẽdacium ſsit in damnũ grauius alterius? vide. l. 5. S̈. eo. & q̃ not. Bal. & Pau. & Iaſs. in. d.l. etſsi legibus.
¶ Lex. IX.

Lex. IX.

Damnũ aut dedecus regi ſsuo euenturũ perpendẽs & non obuians eſst proditor iuxta qualita tes damni cui obuiare potuit corporali ter puniendꝰ, & impoſssibilia regi ſsuggerens, tanquã poſssibilia ſsciẽ ter vt in eorũ executiõe ſsua expendat aleuoſsus eſst: & ſsi honorabilis ſsit ſsoluet duplũ eiꝰ quod rex ſsic expen dit & exulabit & ſsi non habet, vnde ſsoluat perdat omnia bona. ſsi vero minoris ſsit ſstatꝰ occidetur. h.d.
dFarian traycion. Adde. ca. de forma. 22. q. 5. & ca. 1. de noua. form. fi delita. &. l. pe. ti. 4. li. 4. foro ll. &. l. fi. in fi. C. de his qui. vt indign. & glo. in. c. ego. 11. de iureiur. & in aut'. vt liceat matri. & auię. §. cauſsas. ver. ſsi contra imperiũ. coll. 8. licet enim regularit̃ nullus teneatur indicare male ficium, vt in l. ciuile. C. de furt. in. c. qui cum fure. de furt. tñ prodi torẽ regis tenetur ꝗs indicare, vt in. l. Metrodorũ. ff. de pœn. imo vt adducit An. de Yſsern. in. §. præterea. ſsi vaſsallus. vbi bonus tex. de hoc q̃ ſsit prima cauſsa benefi. amit. etiam patrem contra imperium vel rempublicam regni facientem tenetur quis indicare, vt diſsputat Tullius. li. 3. de officiis. adde ad iſstam. l.l. 23. j̈. ti. 18. ea. partita.
eSu auer en balde. Adde. l. 7. S̈. eo. hæc eſst præcipua pars boni cõſsulto ris diſspicere non ſsolum quid pro ſse optimum ſsit, ſsed quid pro temporum ratione poſssit obtineri, non enim ſsunt tentanda quæ fieri non poſsſsunt, nam quædam honeſsta ſsunt ac magnifica, ſsed magno reipublicę malo tentantur. ſsi nequeas perficere. vide Eraſsmum. in apophthegmatibꝰ Chilonis Laconici. fo. 147. & res magnas aggredi videt̃ eſsſse periculoſsum ꝗa in his deficere eſst valde noci uum vt tradit S. Tho. 2. 2. q. 128. ad. 3.
¶ Lex. 10.

Lex. 10.

Faciens ſsciẽter aliqua vel fieri conſsulens ex quibꝰ rex mori vel infamari poſssit vł ea non prohi bens in quan tum poſssit ali uoſsus eſst, occi detur & perdet bona. h.d.
¶ Lex. 11.

Lex. 11.

Regem dominum non recognoſscẽs & fideliter eum non cuſstodiens punitur ſsi cut ſsi eũ cape ret & ſsua mãdata & pacta nõ cuſstodiẽs ꝓmodo cõmiſs ſsi puniet̃. h.d.
aDel ſseñorio. Vt non videatur contrariꝰ finis huius. l. huic dicto, q̈tenus hic imponit pœnã certã propter inobedientiã, & nõ recognitionẽ dñij, & ĩ fine pœnã arbitrariã ꝓ mo do culpę, vide tur dicẽdum, ꝙ hæc prima pœna procedat in non recognoſscente omnino dominium, & obedientiã regi in omnibꝰ: finis vero loquatur quan do recognoſscit in vniuerſsali: ſsed in aliquibꝰ nõ vult ei obedire, & vide quod ha betur in. l. 16. infrà eo. &. c. 2. de maiorita. & obediẽ. vbi iubet̃, pœna mortis puniri, ꝗ principi nõ obtemperauerit, & intelligetur, vt hic dixi, & conſsonat huic. l. 13. in. fi. j̈. eo. & diſstinguendũ videtur, nam ſsi in mandato regio eſst appoſsita certa pœna, illa infliget̃, ſsi non eſst appoſsita neq; à iure determinata erit arbitraria, vt hic & ĩ.l. 1. ĩ fi. C. de primicerio. li. 12. vi. Bal. vbi notabi. cõſsi. 159. 1. vol. co. fi.
bDe ſsuſso diximos. Vide ſsuprà in. l. 6. iſstius tituli.
¶ Lex. 12.

Lex. 12.

Debet populꝰ regẽ recognoſscere, & eũ dili gere, timere, honorare, & cõſseruare velut dñm natu ralẽ & Dei locũ in terris te nentẽ, poſsitũ ad iuſstitiã & veritatẽ conſseruandã con tra faciens punietur. vt ſsup. l. 11. h.d. cum l. ſsequenti.
¶ Lex. 13.

Lex. 13.

cEn ſsi meſsma. Scire enim eſst rem per cauſsas cognoſscere, vt ait Ariſsto. primo li. poſsteriorũ. c. intelligentia. de ꝟbo. ſsignifica. & adducit Abb. in ꝓœmio Decretaliũ. co. 8. & ꝗ cauſsam ignorat, nõ dicit̃ in telligere. l. ſsi is ad quem. &. l. pupillus. ff. de acꝗr. hęre. nã ſsciẽtiaẽ certitudo cuiuſslibet rei ſsenſsitiua, vel ſspecula tiua, quã quis habet ꝑ ſse vel per aliũ, vt di cit Bald. in rubr. C. qui admit. col. 11.
dLas obras. Nã cauſsa cognoſscit̃ ꝑ effectũ. vid. in. c. quatuor. 11. quæſst. 3. Bald. in. l. 1. §. ſsed ſsi quis. C. de latin. libe. tollenda.
eEn juſsticia. Adde. c. regũ. &. c. adminiſstratores, 23. quæſst. 5.
fNin fuerça. Adde ꝙ habe tur Hiere. c. 21. iudicate mane iudiciũ & eruite vi opp̃ſs ſsum de manu calumniãtis. & loquit̃ ibi domui regis Iuda: & exp̃ſsſsius, in. ca. 22. ibi. Audi verbũ domini. Rex Iuda, qui ſsedes ſsuper ſsoliũ Dauid, facite iudiciũ & iuſstitiam, & liberate vi oppreſsſsum de manu calumniatoris, & habet̃ in. d.c. regũ. 23. q. 5. Et hinc corroborat̃ antiqua illa conſsuetudo Hiſspaniæ, ſsecundũ quã iure fundatam & appro batã, cognoſscit rex de violentiis etiã inter eccleſsiaſsticos, vt habet̃ in. l. 5. titu. 1. lib. 2. ordina. rega. & ĩ volu. pragmaticarum, fol. 21. & comprobat̃ optime ex. c. petimus. 11. quæ. 1. vbi bonꝰ tex. permittens ẽt clericis aditũ ad principem ſseu iudicẽ ſsecularem, propter violentiã quæ ab alio clerico infert̃. Et vult & fun dat hoc etiã Lucas de pen na. in. l. ſsi coloni. q. vlti C. de agricol. & cenſsit. li. 11. & hinc etiã fundantur capła regni Neapoli, vnũ qđ incipit ad rega le faſstigiũ, & aliud, finis p̃cepti charitas vt etiã adduci tur pulchrè ĩ deciſsio. Neapoli. nu. 24. & roborat̃ etiã dicta conſsuetudo ex præ ſsumpta volũtate dñi papę qui ſscit & tolerat, propter bonũ cõmune, dictã conſsuetudinẽ: & quotidie ſsunt in eius curia proceſsſsus eccleſsiaſstici, qui ad regalia con ſsiſstoria per modum violentiæ venerunt, & veniunt ſsemper, & cõſsue tudo dat iuriſsdictionẽ. cap. cũ contingat de for. compe l. ſsi lex. C. de emancipatio. libero. & vt dixit magiſstraliter Bal. de his qui feu. dar. poſs. in prin. Cõſsuetudo habet vim decreti: & tenaciter obſseruata habet vim iuſstitiæ, dat iuriſsdictionẽ & mandatũ, & indubiũ eſst de volũtate papæ, etiam ceſsſsante conſsuetudine hoc fieri poſsſse. Cũ etiã cauſsas ſspirituales laico poſssit delegare, vt dixit glo. in. c. 1. 94. diſst. & in. c. clericũ nullus. 11. q. 1. & in. c. plures. 16. q. 1. & tradit Abb. in. c. decernimus, de iudici. qui etiã in. c. dilecti. de arbi. dicit ꝙ etiã fœminæ poſsſset per papã cauſsa ſspũalis delegari, & cũ cauſsa ſsaltem poſsſset vniuerſsa liter principi laico dare poteſstatẽ iudicandi inter clericos, ſsecũdum eundem Abba. in. c. propoſsuit. col. 3. de conceſssio. præben. & iſsta cõſsuetudo eſst rationabilis, & vtilis multũ rei publicæ regni, quæ tollit plures inſsolentias. & grauamina manifeſsta iudicũ eccleſsiaſsticorum & vt in ſsimili dixit Bal. de pace conſstan. ad fi. entia volunt bene diſsponi. dubitari tñ vidi in regali Cancellaria, an eo caſsu, quo per modũ violentiæ princeps inter eccleſsiaſsticos cognoſscit, cõdemnare poſs ſsit in tali articulo violentię, vim facientẽ in expenſsis: nã videbatur ꝙ nõ: quia tali caſsu nõ debet procedi per modũ iudiciariæ poteſstatis: ſsed ꝓuideri extra iudicialiter violenter oppreſsſso, iuxta ea q̃ in dicta Neapolitana deciſsio. 24. tradunt̃: Sed cõdemnare in expenſsis eſst iudi ciale, vt in. c. calũniã. de pen. in. l. Sancimꝰ. C. de iudic. in contrarium tñ facit: quia hoc eſst cõſsequutiuum: & quia vbi quis aditur vt iudex cõpetens, qui tñ ſse pronuntiat imcõpetentẽ, condẽnat agentem in expenſsis. l. fi. §. quoniã verõ. & ibi not. Ioann. de Plat. C. de re milita. lib. 12. & ſspecula. titu. de expenſs. §. iuxta verſs. 9. cum ſsequenti vbi ponit modum pronuntiandi ſsuper hoc: & quia ille qui cognoſscit de ve ritate precum in conſsequentiam condemnat in expenſsis. ſspecula. ibidem. Item quia rex eſst in conſsuetudine cognoſscendi, & prouidẽdi, vt in dictis. ll. ergo & iudiciariè cognoſscet & condemnabit in expenſsis. l. eum quem temere ff. de iudic. & dicebat Guillelmꝰ bñdictꝰ in repetitio. c. ra inuntius de teſsta. ſsuꝑ ꝑte, & vxorẽ noĩe Adelaſsiã, fol. 87. col. 3. ꝙ ſsi clericus aliꝗd intentaret pẽ dẽte quęſstione an cauſsa eſsſset per iudicẽ ſsecularem retinẽda. vel eccleſsiæ remittenda, ꝙ licet poſstea cauſsa remittat̃ iudi ci eccleſsiaſstico, tanquã de foro eccleſsiæ exiſstens: tñ at tentatũ pendente illa declinatoria, ſsẽper venit repa randum per iudicem ſsecularem. Itẽ ꝗa ſsi hoc denega retur violentia, non tolleretur perfectè neq; oppreſsſsus integrè reſstauraret̃, iuxta id qđ not. Bal. ĩ rub. C. de fructi. & litium. expen. vbi di xit, ꝙ non ve rificaret̃ verbum, reſstituo poſsitum in ſsententia: ſsi non fieret reſstitutio cũ fructibus, & vt etiã dicit Angel. de Aret. in proœmi. Inſstitutio. ſsuper glo. legitimos tramites, iudex maleficiorũ cognoſscit incidenter de ciuili, vt de expenſsis factis in viatico, licet aliàs eius iuriſsdictio prorogari non poſsit. l. teſstamenta omnia, & ibi Bal. C. de teſsta. & licet clericũ vim facientẽ punire non poſssit Rex in perſsonam: puniret in patrimonio tẽporali, quod ei ſsubeſst. l. addictos ſsupplicio. & ibi notatur. C. de epiſscopa. audien. & regis conſstitutio ligat poſsſseſsſsiones clericorum. Innocen. in. c. poſstulaſsti, de for. compe. arg. c. quo iure. 8. diſstin. Sed an hęc cõdemnatio in expenſsis poſssit fieri, nec dũ quando cauſsa eccleſsiaſstica venit ad curiã per modum violentiæ vel inter eccleſsiaſsticas perſsonas ſsed etiã quomodo retineãt̃ cauſsa in curia: quia eſst cauſsa fori ſsecularis, & ſsuꝑ re ꝓphana. quęſstio vertitur in foro eccleſsiæ contra laicum, vt nõ cõdemnetur iudex eccleſsiaſsticus cognoſscens de tali cauſsa per curiã in expenſsis? vr̃ ꝙ tunc recurrendũ ſsit ad pœnas poſsitas in. l. 5. 7. &. 8. titu. 1. lib. 3. ordina. rega. Et ſsic laicꝰ tunc trahens laicum, ſsuper re prophana, corã iudice eccleſsiæ, condẽnetur in expenſsis, nõ verò iudex eccleſsiaſsticus cognoſscens de tali cã.
aEl Apoſstol ſsant Pablo. Ad Romanos. cap. 13.
bAnte deſsta. Scilicet. in. l. 11.
¶ Lex. 14.

Lex. 14.

Debet ſsubditꝰ Regis animã cõſsulẽdo & iuuãdo amare, ne dei ꝑdas amorẽ. Itẽ ameteiꝰ corpꝰ, vt ea ex ꝗbꝰ p̃ualeat cõſsulat & facere iuuet. Itẽ & diligat eiꝰ facta vt ſsint talia q̃ ad eiꝰ & fuorũ tẽdãt cõmodũ. h. d
cLa vna quando viene. Nota de amore debili, & de amore cõſstãti & ad de Ambro. epła. 40. vbi dicit ꝙ amor verus conſstantia probat̃.
dConſsejandolo. Nota ad cõſsiliarios regis, vt primũ qͦd cõſsulũt ei ſsit qͦd tendat ad animæ ſsuæ ſsalutem, eſst enim anima præferenda corpori, & rebus alijs. vt in aut'. vt cũ de appellatio, cognoſs. §. ſsi quis. el ſsegũdo. colla. 8. & ibi glo. & adde infrà eo. l. 19. &. l. 25.
¶ Lex. 15.

Lex. 15.

Differẽtia eſst inter timorẽ & metũ, nã timor naſscit̃ ex amore ex quo procedũt verecũdia & obediẽtia iſste dicit̃ filialis quẽ filius habet erga patrẽ, metꝰ vero naſscit̃ ex horrore & me tu pęnæ ꝗ & dicit̃ timor ſser uilis quẽ hẽt ſseruꝰ erga dominũ & vtroq; timore rex eſst à ſsubditis timẽdus. h.d.
aDel amor. Not. ex iſsta. l. differẽtiã inter amorẽ & metũ: nam ti mor naſscitur ab amore, me tus ab horrore nota etiam d' timore filia li & ſseruili. & adde. l. 3. tit. 2 ſsuprà ea. part.
bVieja ley. vi. li. 1. regum.
cEl apoſstol. S. Pedro. 1. Petri. c. 2.
dEl apoſstol ſsant Pablo. Ad Romanos. c. 13.
eAlos ſseñores. Nota tñ, ꝙ timor ſseruilis ĩtroducit chari tatẽ, ſsicut ſsetha filũ. gl. in c. miror. de pę nitent. diſstin. prima.
fEl miſsmo ſse mete. Alibi di cit. l. quòd delinquens amat pœnam in aut'. de non alienand. aut permutan. §. quia verò. el ſsegũdo. colla. 1. ibi amatores periculi & dicit ibi Bart. quòd in delictis eſst conſsen ſsus, ex quo oritur naturalis obligatio. Ad idem. l. 1. §. beſstias. & ibi glo. ſsuper parte oneri. ff. de poſstulan. quia qui vult antecedens. ſs. delictum, vide tur velle conſsequens, ſscilicet pœnam, li cet inuitus ſsu ſstineat. & eſst etiam optimꝰ tex. in. l. imperatores. de iure fiſsci. ff. ibi ipſse te huic pœnæ ſsubdidi ſsti, & an ex maleficijs oriatur naturalis obligatio? vide Ioan. de Imola. quòd ſsic in. c. fi. de preſscriptio. contrarium tamen vult. Bald. in. aut'. adhęc. col. 4. C. de vſsur. ſscilicet ꝙ non oriatur tanꝗ̈ ex conſsen ſsu, ſsed ex æquitate naturali, vt ibi, & in tracta. præſscriptio. folio. 9. col. 2.
gEl apoſstol. S. Iuan. Ioannis cap. 8.
¶ Lex. 16.

Lex. 16.

Verecundia ſsignũ eſst timoris ex ꝟò amo re naſscentis hæc refrenat audaciã, inducit obedientiã populꝰ igit̃ ſsit verecũdꝰ obediẽs regi ĩ his q̃ iuſsſserit. & ꝗ regi in caſsibꝰ hic cõtẽtis fue rit inobediẽs ſsi ſsit de honoratis perdet q̃ à rege habet & exulabit à regno habebitq; rex ex eius bonis valorem dam ex inobediẽtia ſsi bi ꝓveniẽtis, ſsi verò ſsit d' alijsꝗ nihil tenẽt à rege ſsed ad ſseruitiũ tenẽt̃ tm̃ ratiõe dñij, ꝑdet oĩa bona & exulabit à regno. h.
hVerguença. Plurima ĩ huiꝰ virtutis laudem. vide per Barnardum. in libro de or dine vitæ. col. 1. 2. &. 3.
iAtreuimiento. Et non ſsolum aſstringit nos obligatio ciuilis & natu ralis: ſsed etiã verecũdia. vn de ita excuſsatur qui aliꝗd facit, vel omittit ꝓpter verecũdiam: ſsicut fi tenere tur. vide Bart. in. l. pecuniæ. ff. de alimen. & cibar. lega. & Iaſso. in. 1. ſsi pœnam. ff. de verbo. obliga tio. & Alexã. conſsilio. 80. colum. penul. 5. volu.
kPierden verguença. Adde quod habetur Hiere. c. 3. frons mulieris meretricis facta eſst tibi, noluiſsti erubefcere, & Hieremiæ. c. 6. erubeſscere neſscierunt.
aAßi como de venir a ſsu corte. Aduerte, & nota iſsta exempla, in quibus ſsubditi tenentur obedire Regi, & in hoc ſseruire debent expenſsis fiſsci, vide Abb. in. c. inter cætera. de offic. ordina. & vide in ordina. rega. li. 6. ti. 4. l. 20. cũquinq; .ll. ſsequentibꝰ & nota bene iſsta exempla: nam & ſsi rex mãdet alicui illud. qͦd non põt fieri ſsine periculo ꝑſsonæ: Cùm tñ cõcernat honorẽ & defenſsionẽ Regis & patriæ, tenet̃ obedire vt hic habet̃, & quia hoc erit ius re gis vt habet̃. 1. regũ. cap. 8. & notat. glo. in ꝓæmio. ff. orũ ſsi tñpręceptũ regis eſsſset iniuſstũ veluti, ſsi rex præciperet ſsubdito ſsuo ꝙ interficeret ſseipſsum vel iret ad locũ in quo tru cidaret̃ abhoſste, vel mitteret filiũ ſsuũ ad victimã, in hoc nõ eſst pa rendũ regi: ꝗa tale mandatũ eſst contra ius naturale, ſsecũ dũ Bal. conſsi. 159. 3. vol. col. fi. & adde quę notat Hoſsti. in ſsum. de ſsen ten. excõ. §. ꝗbus ex cauſsis ver. qđaũt. ibi quid ſsi ep̃us p̃ cipiat vſsq; in finẽ, &. d. Bal. conſsi. 271. inci pit quæritur vol. 2. ꝙ cõtẽptor mandati prĩcipis punit̃ pœna extraordinaria, promotu prĩcipis, argu. l. 1. in ſsi. C. de pri mice. lib. 12. & idẽ Bal. cõ. 159 Incipit ſsuper eo quod quæritur. 3. vol. nume. 9. d. ꝙ ſsi eſst poſsita pęna in mandato illa imponetur, aliàserit pœna arbitraria, & punient̃ magis qui bñficia à Rege receperunt quã alij, & idẽ vulti dẽ Bal. con. 366 nu. 4. volu. 3. Incipit venerabilis in Chriſsto pater.
bEn mandaderia. Sedan excuſset̃ ſsubditus. dicens ꝙ alii ſsunt magis idonei, vel priores eo: dic ꝙ talis excuſsatio non eſst iuſsta: quia ordo in legationibus nõ ſseruat̃. l. ſsciendũ. §. pen. ff. de legat. Hoſsti. in ſsum. de ſsenten. excõm. §. quibus ex cauſsis in verſs. quod aũt, vbi & Hoſsti. pulchrè tractat: an excuſsetur propter curã rei familiaris? vbi arguit ad partes, & cõcludit ꝙ vbi vertitur publica vtilitas non admittitur talis excuſsatio. Videas ibi per eũ quia loquitur eleganter, & ponit ibi pulchrũverbũ qđ equiſssimũ eſst ꝙ qui regere habet omnia. 10. q. 1. cap. regenda, releuet illum cui graue detrimentũ videat imminere. l. 1. &. 2. §. æquiſssimũ. ff. ad. l. Rhodi. de iactu. l. interdũ cũ. l. ſsequenti. ff. qui potio. in pig. ha.
cDeue ſser entregado. Contra inobedientes mandatis regis ſstatuit̃ hic certa pœna, nota iſstã. l. & vide quę dixi in. l. 11. S̈. eo. & procedet hæc pæna ĩ caſsibꝰ hic exp̃ſssis in aliis erit pęna ꝓ modo cõmiſs. vt d.l. 11.
¶ Lex. 17.

Lex. 17.

Honor dicit̃ præęminẽtia certa cum lau de rõne ſstatꝰ quẽ ꝗs tenet, vel alicuiꝰ facti p̃clari ſseu bonitatis, & debet populꝰ Regem verbis & factis honorare verbis loquendo coram Rege vera, & humiliter & ad com modũ Regis, non mẽdoſsa non ſsuperba, neq; damnoſsa, neq; cõtumelioſsa, & ꝗ verba maledi ca & contra Regis honorẽ dixerit ꝓditi onẽ comittit. & puniendus eſst iuxta qua litatem cõtumelię. h.d.
dPor razon del logar que tiene ꝓpter aliqđ officiũ cui ſsequitur digninitas de quibus. S̈. tit. 9. & li. 12. C. per to tũ. l. honor in prin. ff de mu ne. & hono.
eFazer fecho conocido. l. vt vir tutũ. C. de ſsta tuis & ima.. l. 2. ff. de ori. iu. ver. poſst hũc.
fBõdad q̃ enel ha. Nã honor eſst reuerẽtia q̃ dã alicui exhibita ĩ teſstimoniũ virtutis ſscđm Phil. 1. ethico. & largiſssime, oẽs qui ſsunt integri ſstatus, & bonæ famæ dicuntur eſsſse in dignitate. l. cognitionũ. §. 1. ff. de variis, & extraordina. cognitio.
gSubiẽdo de grado en grado. l. vt gradatim. ff. de muner. & honori. &. 59 diſstin. per totum, & in. c. legimus. 94. diſstin.
hQue la merecen. & ſsic conſsiſstit ſscđm ꝙ æſstimet̃ inter hoĩes, vide Bar. in. l. 1. col. pe. C. de dignita. li. 12.
* San Pedro. 1. Petri. 2.
iCa ante el. Et ſsic loquit̃ iſsta. l. qñ verba maledicta & iniurioſsa dicunt̃ in p̃ſsentia Regis, & cõtra Regis honorẽ, & ſsic differt. a.l. fi. ti. 2. 7. parti.
Lex. 18.

Lex. 18.

Factis debet populꝰ hono re regẽ æqualem ſsedem co rã rege nõ ha bendo neque dorſso contra eũ verſso ſsedẽdo, neq; loq̃n do ei ad aurẽ cum ſsederit ꝗ ſstat, neq; cum rex ſstat ꝗ loquitur ſsit in eminẽtiori lo co, ſsed loco hu miliori, vel ge nibus flexis ſsua vota humiliter explicet, & ei veniẽ ti aſsſsurgendo neq; inter eũ orantẽ & oratorium ſse interponendo, neq; ei incedẽ ti vel equitan ti ꝗs ſse nimis appropĩquet vel adequet niſsi ipſse iuſsſserit, neq; pedẽ ſsupra ceruicẽ eꝗtaturæ ponat neque in equitatura re gis quis equi tet ſsine eiꝰ mã dato. Neq; ſsecũ cabet, aut ſsupra cũ tran ſscendat, neq; ſsedeat quis in ſsede eiꝰ eo abſsente. Itẽ eius ſstatua debet honorari, ſsigillũ etiam & ſsignũ armorũ & moneta eiꝰ & litera regia, & qui ſscienter cõtra hoc deliquerit aleuoſsiam cõmittet & ſsi ſsit de honoratis perpe tuo exulabit à regno ꝑditq́; bona q̃ à rege habeat: ſsi minoris cõditio nis debet mori. h.d.
aEſsaias propheta. Vi. Eſsai. c. 29. & Mat. 15. c.
bHõrrar al rey Nota præemi nentias regales, & adde de his. l. 2. tit. 1. li. 2. ordina. reg. &. l. 5. tit. 5. ſsuprà. ea. parti.
cLos inojos. vi. l. 26. tit. 9. ſsup. ea. partita.
dPreciadas. c. ſsi officia. 59. diſstinct. &. c. ſsancta. 2. q. 7 & tex. cũ glo. in aut'. de con ſsulibꝰ. vbi gl. in parte. mira culũ. colla. 4.
eComo ſsu ſsello. Nota d' hono re adhibẽdo re gio ſsigillo. & chartis regijs.
fEſsto vſsaſsſse. Ex iſsto verbo vſsaſsſse. colligit̃ ꝙ ſsi ſsemel cõmitteret non ita puniretur: & ſsic vt pœna huius. l. locũ habeat, Saltẽ bis hoc deberet fieri, iuxta text. cum glo. in. l. 3. C. de epiſscop. audi. gloſs. in. c. monaſsteria. ſsuꝑ parte frequẽtauerit. de vi. & hone. cleri.
¶ Lex. 19.

Lex. 19.

Regi defuncto eſst impenden dus honor, p̃lati & proceres & magiſstri ordinũ & cæteri maiorũ ciuitatũ & villa rũ ciues, intra q̈dragĩta dies ad tardiꝰ veni re debent ad eius funus ho norãdũ & ad aſsſsumendũ re gni ſsucceſsſsorẽ & regni ſstabi litatẽ firmãdã aĩam defũcti iuuãtes oratio nibꝰ eleemoſsi nis. & eiꝰ executores teſstamẽtarios in ſso lutiõe legatorũ & creditorũ & eiꝰ cõſsciẽtię exoneratiõe, cõtra faciẽtes ſsciẽter (legitĩa excuſsatiõe ceſsante) ſsũt aleuoſsi ꝑdẽt q̃ ha bẽt à rege & ꝑ petuo exulabũt & ciuitas ſseu villa in q̃ rex ſsepelit̃ eſst honorãda ne q; eſst frãgẽdꝰ talis locꝰ niſsi iuſstitię cã. h.d.
aSe deue cantar. Vide Bal. in. l. 2. C. loca. interrogatio enim oĩm in in cõſsũmatio ne eſst. Ecc. 16.
bfaſsta quarenta dias. Aliter ſsumuntur iſsti 4. dies in. ca. ꝗa alij. 13. q. 2.
cE la villa en que el. nota de honore ſseruã do Ciuitati, vł villę ĩ q̃rex fuit ſsepultus.
¶ Lex. 20.

Lex. 20.

Rege ſsepulto debent p̃la ti & proceres & alii ciues re gni de quibꝰ ſsupra lege ꝓxima nouum Regẽ in domi num recipere eiq; fidelitatẽ & obedientiã promittere eiuſsq; pedẽ & manum oſscu lari in recognitionẽ dominii, officia, honores & iu ra regia ſsibi co miſsſsa tradere non facien: es ſsunt aleuoſsi. honores cum receptorũ duplo perdituri ſsi ſsunt de honoratis, atq; à regno exula turi, ſsi autem minoris cõdi tionis debent occidi & reſsti tuent recepta cum duplo, ſsi nõ poſssũt tũc inueniri perdẽt bona & ſsi poſstinueniãt̃ nõ occidẽt̃. h.
dSoterrado. nõ ergo ante ſsepulturã regis debet fieri no ui regis aſsſsumptio. Sicut & in electiõe no ui prælati habet̃ in. c. bonę de electio. vt non fiat ante ſsepulturã defuncti, qͦd tñ ſscđm glo. ibi eſst de honeſsta te: & ſsi aliter fiat, teneret electio, q̃ gl. ap probat̃ cõiter vt dicit Abb. ibi & vide ibi Bal. inducẽtẽ illũ tex. ꝙ Rege mortuonõ debet de honeſstate filius eiꝰ coronariꝰ, niſsi poſst triduũ, ꝗa poſst tres dies Chri ſstꝰ reſsurrexit à mortuis: dicit tñ ꝙ ipſse in filio nõ facit tp̃oris diſstĩ ctionẽ: ꝗa corona cõtinua tiue deſscendit in ipſsum inſst. de hęredita. q̃ abinteſsta. deferun. §. ſsui. li cet corona ex terior reꝗrat manus impo ſsitionẽ, & offi ciorũ celebriratẽ vt eo. ti. c. venerabilem.
eDelos officios. Ex iſsta. l. ꝓba tur ꝙ officia regia vacãt & expirãt morte regis hoc eſst enim regulare ta ĩ mã datis extra iu dicialibus, vt in. l. mandatũ C. mãda. & in §. rectè inſst. eo. quã in iudicialibus, vt in. c. relatũ de offic. delega. limita tñ hoc in officiis habentibꝰ iuriſsdictionẽ ordi nariã hæc nõ expirãt morte Regis arg. tex. in. l. meminiſsſse. ff. de offi. ꝓconſsu. & ibi Bal. poſst Guill. vbi dicunt, ꝙ nõ expirat iuriſsdictio ordinaria vſsq; ad ſsucceſsſsoris aduẽ tum, & ſsi rex moriatur, & licet cõceſssio iuriſsdictionis facta fuerit, ad bene placitũ regis, & eſst de iure regni expeditũ in. l. 2. ti. 2. lib. 2. ordi na. reg. q̃ etiã eſst repetita in l. 24. ti. 2. li. 7. ordina. in offi ciis q̃ à Rege conceduntur ad vitam illorum, quibus fuerunt conceſsſsa, hæc non finirent morte regis: & idem eſsſset dicendũ in conceſssis ad certũ tempus determinatũ, vt ad duos vel tres annos: nam hęc durant vſsq; ad præfixum tempus mortuo rege per. d.l. regni & quid ſsi officiales eſsſsent dati iudices ad vniuerſsitatẽ cauſsarum, videtur ꝙ expirarẽt quo ad non cepta per mortẽ regis delegãtis, vt in. c. ne aliqui per argumentum ab ſspeciali de hę reti. lib. 6. Bal. tñ & Sal. poſst Pet. in. d.l. mãdatũ: dicũt ꝙ tale mandatũ ad vniuerſsitatẽ cauſsarũ ſsi factum eſsſset à rege vel dño tẽporali, ꝗ iuriſsdictionem tranſsmitteret ad poſsteros: nõ expiraret obitu regis vł talis domini. limita etiam iſstã. l. in inſstitoribꝰ deputa tis à rege ad negociatiões ſsuas, vel ad actus vniuerſsa les: nã officiũ iſstud nõ finiretur morte regis, vt in. l. ſsi quis mãcipiis §. ſsi impubes. ſsecũdũ cõmu nẽ intellectũ. ff. de inſstito. & adde ꝙ Guillel. bñdic. in repeti. c. Raynuntiꝰ. de teſstamen. ſsuper parte duas habens filias, dicit ꝙ in regno Francię ſsemper conſsueuit nouus rex cõfirmare officia, quæ prædeceſsſsoris morte finiunt̃, niſsi cũ ex cauſsa legitima alios inſstitueret. & idem credo obſseruari in regno noſstro.
aQue llaman onores. &c. vide. l. 1. ti. 17. j̃. ea. parti. &. l. 2. titu. 26. 4. parti. vbi declaratur quæ ſsint iſsta.
bQue tienen del Rey. Ad vitam regis intelligerem, vt in. l. fi. C. de lega. vel etiam de his quæ durant ad vitam eorũ. l. 2. tit. 26. 4. partita.
cPerder los oficios. Per executionẽ facti nam vt dixi iam erant finita morte regis, vel poteſst dici, ꝙ perdat ius confirmationis noui regis, cum ſsolitum hoc eſsſset vel fieri deberet iuxta nota. in. l. 1. §. permittitur. ff. de aqua quotidi. & æſstiu.
dPues que por pena. &c Eſst enim pena corporalis transfuſsa in pœnã confiſscationis bonorũ: & ſsic nõ poterit pœna mortis imponi. l. obli gationũ. ferè in fi. ff. de actio. & obli.
¶ Lex. XXI.

Lex. XXI.

Caſstra villę & fortalicia tradenda ſsunt ſstatim nouo regi poſst notitiam mortis defuncti. & moroſsi legitima excuſsatione ceſsſsante pro ditionem faciunt manifeſstam & debent mori & perdere bona, & ſsic tradita committat rex cui voluerit ſsub homagio: ꝙ ei irato vel paccato, tradet quandocunq; volet, quod homagium ſsecundũ morem hyſspanię ſsufficiet ſsemel præſstari etiam ſsi de vno in alium poſstea fortalitia mutentur. h.d.
eAl rey nueuo. &c. In feudis ſstatuitur annus, à morte domini vt in. c. 1. quo tempo. miles & in. c. 1. in princ. quæ fuit prima cauſs. benefi. amitten. l. 10. ti. 26. 4. partita ponit annum & diem.
fTomando la vna vez &c. Tripliciter poſsſsunt intelligi verba huius. l. 1. ꝙ homagium præſstitum regi à caſstellano ſsufficit regi: licet caſstellanus tradat caſstellum alteri, nomine ſsuo, nam ex virtute primi homagij, & conceſssionis caſstri, rex retinet ſsuum ius, & poſsſseſssionem, vt in. l. qui vniuerſsas. §. ſsi ego. ff. de acquiren. poſsſseſs. Secundo ꝙ licet rex facto homagio ab vno caſstellano tradat alteri idem caſstelium ſsine nouo homagio, ꝙ retinet ius ſsuum, ex quo ſsemel præſstitum ſsibi fuit à primo caſstellano: nam videtur ſsecundus ſsub eodem homagio recepiſsſse, vt à primordio tituli, poſsterior formetur euentus. l. vnica. C. de imponen. lucrati. deſscriptio. li. 10. 3. ꝙ licet mutetur caſstellanꝰ. qui ſsemel præſstitit homagiũ à rege ad aliud caſstellum, ꝙ tenebitur ſsub eodem homagio in caſstro, loco primi ſsubrogato. ſse cundum primum intellectum conſsuetudo eſst conſsona iuri cõmuni: alij duo deuiant à iure. l. ſsi vnus. §. ante omnia. ff. de pactis.
gSe deue prouar. &c. Sed an ſsufficeret probatio impedimẽti per iuramentum vt in. l. 3. §. ſsciẽ dum. & in. l. theſsaurus. ff. ad exhiben. videtur ꝙ nõ, cum hic tractetur de graui præiudicio, vt not. Bald. in. l. 1. C. de dilatio. & Abb. in. capitu. ex literis. colum. fi. de in integ. reſstitu. & quia lex iſsta exigit veram probationem, & an hoc erit arbitrarium, cõſsiderata qualitate perſsonæ, & impedimenti vide Bald. & Abb. vbi. S̈.
hLuego que fuere paſsſsado. &c. Adde capitulum cum dilecti. de dol. & contuma. nam non ſsufficit impedimentum, niſsi probetur ꝙ perſseue rauerit vt adducit Alex. 1. volu. conſsi. 19. col. 2.
iFarian traycion conoſscida. Nota hanc. l. ꝙ non tradere caſstrum regi eſst crimen proditionis: & hic ſsumitur pro crimine læſsæ maieſstatis. vt declarat Oldra. conſsi. 93. loquens. de his legibus partitarum. adde l. 1. titu. 2. 7. partita. ibi la dozena & ibi dixi.
¶ Lex. XXII.

Lex. XXII.

Tenentes fortalitia ex donatione regum tenentur infra triginta dies à morte regis defuncti venire ad faciendum pro eis homagium regi nouo ſsub forma hic contenta & impedito indulgentur alij nouem dies & poſstea vna dies & non venientes malitioſse ad id faciendum poſsſsunt caſstellis priuari perpetuo. idem poterit fieri ſsi incolas terrę ſsibi donatę in ſsuis foris non cuſstodierint ſseu ſsine regis beneplacito aliquid ex eis mutent, vel ſsi regis iudicium recuſsent dominium denegantes vel regis ſsententię parere nolint, vel ſsi exercitum regi non fecerint, cum cæteri ad exercitum vocantur, aut monetam regi in regno conceſsſsam non permiſserint ſsuis in locis colligi vel in eis regis iuſstitiam impediant, vel malefactores in eis recipiant, vel pa cta cum rege conuenta nõ ſseruauerint, ſsi prędicta (prout rex dictauerit) emendare recuſsent debent perpetuo priuari talibus caſstris & locis ad eorum generationem amplius non reuerſsuris. h.d.
kPor donadio. Et quid ſsi iſsti vendant caſstella vide. l. 1. titu. 18. infrà. ead. parti.
aOmenaje dellos. nota iſstam. l. ꝙ etiam pro locis & caſstris donatis à re gibus. debet fieri homagium nouo regi, & hic ponitur forma huius homagij, & procedet iſsta. l. in caſstris donatis à rege liberè & ſsi nõ do nentur iure feudi, cum hic dicat de donadio, & non ratione feudi, & datio in feudum non eſst propriè donatio: ſsed datio ob cauſsam. l. 1. ff. de donatio. & Oldr. pulchrè cõſsil. 159. inci. expræſsenti themate & nõ obſstat ꝙ hic dicitur de homagio: ſseu fidelitate, quod ſsolet præſstari in feudis: nã etiam præſstat̃ ratione iuriſsdictiõis: & ſsic accipit̃ hic & patet in. l. pe. ti. 15. j̈. ea. part. & in. l. 24. j̈. e. & adde late deciũ. cõſs. 413.
bQue gela den. &c. Nota. ex iſsta. l. ꝙ illa q̃ nũc dicũt̃ ſseruitia, antiꝗtꝰ dicebant̃ monetæ, & ꝑ iſstã l. probatur ꝙ etiã homines baronũ. ſsoluunt ſseruitia regi, vt etiam ſseruatur de cõſsuetudine.
cMalicioſsamente. &c. Et præſsumitur dolus, ex quo ſsciuit de morte regis, & non venit ad faciendum homagium: nã in dolo eſst, qui non facit, id ad quod tenetur. l. dolus & ibi not. Bar. ff. mãda. Bar. in. l. tutor qui repertoriũ. ff. de admini. tut. & qui ſscit factum & facit contra ius præſsumitur in dolo. l. propter veneni. & ibi no. Bar. ff. ad Syllan.
dE eſsta meſsma pena deuen auer. Vide Socin. conſsil. 272. col. 5. 2. volu. & vide quæ tradit Bald. conſsi. 499. proponitur ꝙ iſsta caſstra. 4. volu.
eDeſsſsaforaren. Ideſst aliqua grauamina eis intulerint vltra forũ antiquum contentum in chartis, & priuilegiis, vel à tẽpore immemoriali conſsuetum, vt in. l. 2. tit. 11. li. 4. ordina. & not. iſstam. l. in hoc contra dominos malè tractantes ſsubditos, & adde quod no. Bal. in. §. publici. de pace tenen. & eius violato. ꝙ ſsi dominus habens caſstrum in feu dum, tractat malè burgenſses caſstri, ꝙ dominus poteſst eum monere, vt eos tractet modo debito, & conſsueto: alias curia domini poteſst ſsibi caſstrum auferre, quod dicit eſsſse menti tenẽdum: tu nota ad hoc iſstam legem & adde etiã quod pulchrè not. Floria. in. l. ſsi filia nupta in prin. ff. famil. herciſs. ꝙ & ſsi rex plus ſsolito grauet Barones, nõ pro pter hoc ipſsi poſsſsunt grauare eorum ſsubditos, vltra debitũ: & adde de iſstis exceſssibus Baronum contra ſsubditos, latè per Paridẽ de Puteo. in ſsuo tractatu. ſsyndicatus char. 4. 5. &. 6. Vi. ad prædicta Alberi. in. l. ſsed ſsicuti. ff. de vſsufructu. quid tamẽ ſsi homines qui de dño ſsuo talia denunciant timent ꝙ eos dominus plus ſsolito grauet dic ꝙ iudex circa hoc prouidebit per pœnę impoſsitionem & ſsufficientẽ cau tionem ſsi dari poſssit vel eos vſsq; ad finem denuntiationis faciat ſsequeſstrari ſsecundum Spec. quem vide in tit. de denuntiatione. §. 2. pe. co. ad fi. tene etiam mẽti quod dixit Lucas de pẽna in l. colonos. C. de agrico. & cenſsi. li. 11. ꝙ poteſst dominus cõueniri ad tributa ſseu col lectas pro vaſsallis quos de ſsuo caſstro ex preſsſsura tyrannica vel alia fraude fugauit.
[f]Con plazer. &c. Non enim poteſst præiudicari iuri communi vel an tiquæ conſsuetudini per ſstatuta baronum, vt in. l. forma. C. de offi. præfect. præto. c. 1. de conſstitutio. lib. 6. & not. Ioan. Andre. in. c. fina. de offic. archipreſsb. vide Bal. in. l. omnes populi colum. 3. &. 4. ff. de iu ſstit. & iur.
gNegando Señorio. Pondera hoc verbum: nam ſsi alias recognoſscendo dominum eſsſset contumax: non puniretur hac pœna: nam licet con tumax largo modo dicatur rebellis, vt in. c. ſsane. de offic. delega. non tamen per hoc incideret in pœnam huius. l. vt in ſsimili notat Bart. in extrauagan. ad reprimendum in glo. ſsuper parte rebellando.
[h]Por eſsta razon. Nota. iſsta contra magnates & dominos habentes ter ras à rege. & vide quod dicit Bal. 1. volu. conſsi. 333. circa finem.
iNo le fizieſsſsen hueſste. &c. Et quibus caſsibus teneantur ad hoc vide in. l. 3. cum ſsequentibus vſsque ad finem tituli. j̃. ea. parti. ti. 19. vel quãdo ex pacto appoſsito in donatione ad hoc teneretur, vel ex homagio, vt in iſsta. l. dicitur & in. l. 2. ti. 9. li. 5. de ordina. rega.
kCoger ſsu moneda. Nam ius faciendi monetam cõ petit regi, in regno ſsuo, vt in. c. quanto. de iureiuran. & poteſst monetam mutare, vt tradit And. de Yſser. in ti. quæ ſsint rega. ſsuꝑ parte monetæ. & intelligerem iſstam. l. quan do nollet mo netam regis expẽdi in ſsuo territorio, neque recipere eam vniuerſsa liter: nam ſsi aliquam monetam in par ticulari nolit recipere, tunc non puniretur iſsta pœna: ſsed vt habetur in. l. 1. C. de vete. numiſs. poteſsta. lib. 11. & in. l. 3. &. 4. titul. 8. lib. 5. ordina. reg.
lO le embargaſsſsen. Nam licet rex donec caſstrum cum iuriſsdictione: ſsemper ſsuprema iuriſsdictio reſseruatur regi, imò ab eo non poteſst ſse parari, vt in. l. 2. titulo. 9. libr. 5. ordina. rega. l. 9. titu. 4. 5. partit. & licet imperator concedat alicui homines ſsuos, ſsemper maioritatem retinet: & non videtur perfectè alienare, vt adducit Bald. notabili. conſsi. 333. 1. volumi. & in rubrica. ff. de rer. diuiſsio. colum. 6. & in præludiis feudo: colum. 8. neq; poteſst princeps concedere priuato ſsuam ſsupremam iuriſsdictionem, vt etiam adducit Bald. in. l. 1. verſsic. in initio. ff. de offic. præfect. vrb. & facit iſsta. l. contra dominos terrarum impedientes appellari ad regem vel eius curiam & appellationes proſsequi, vt puniantur pena huius. l. aduerte tamen, ꝙ licet donatarius deneget iuriſsdictionem ſsubditis, non ex hoc priuabitur iuriſsdictione: ſsed recurretur ad regem, vt notat Bald. in autenti. ſstatuimus. ver ſsicu. iuxta hoc quæro. C. de epiſsco. & cleri. vbi etiam Alberi. in fin.
mO le acogieſsſsen los malfechores. Intelligerem, quando generaliter & abſsolutè reciperent delinquentes, & fauerent ne punirentur: nam propter receptationem vnius delinquentis, non videtur ꝙ incurrat iſstam pœnam: ſsed puniatur, vt in. l. 1. 2. &. 4. tit. 17. lib. 8. ordina. rega. hoc patet ex eo ꝙ infra ſsubiicit de eſstas coſsas que perteneſscen al ſseñorio del reyno: & ſsic intelligit, quando per receptationem præiudicium fieret dominio vniuerſsali, & iuriſsdictioni regiæ, quod nõ verificaretur in receptatione vnius delinquentis.
nO no le guardaſsſsen las posturas. Nota bene iſstam. l. ꝙ ſsi donatarius regis non ſseruaret modos in donatione poſsitos, perdit donationẽ: ſsiue modus eſsſset cauſsa finalis donationis, ſsiue non: licet in alia dona tione priuati hoc diſstingueretur, vt habetur in. l. 1. C. de donati. quæ ſsub mo. & in. l. 6. ti. 4. parti. 5. & in. l. à conditione. C. de reſscin. vend. & not. Abb. in. c. verum de condit. appo. & ſsic ꝙ in donatione prin cipis facta ſsub modo ſsemper modus præſsumatur cauſsa finalis.
oNo lo queriendo emendar. &c. Et ſsic non poſsſset ſstatim priuari caſstro: ſsed tunc demum ſsi requiſsitus à rege emẽdare noluerit factum: & ſsic data contumacia. quod nota.
pNi ome de ſsu linaje. Dupliciter poteſst hæc litera intelligi primo. ꝙ nõ poſssit impetrari, neq; obtineri à principe tale caſstrum per aliquẽ de genere iſstius, qui propter hoc illud perdidit: & niſsi princeps ex certa ſscientia, ſseu cum clauſsula, non obſstantibus, concederet: impetratio & conceſssio eſsſset ſsubreptitia, & nulla, iuxta nota. per Abb. & docto. in. c. ad audientiam: de reſscript. cum vt ibi habetur, talis ſsurre ptio ipſso iure vitiat gratiã Secũdo poteſst intelligi ꝙ & ſsi alias iure fideicõmiſssi vel maiorię tale caſstrũ deberet̃ cõſsanguineis delinq̃ntis, ꝙ nõ poſsſsent illud habere: ſsed confiſscatũ maneat in regno: huic aũt intellectui obſstat qͦd notat. gl. in. l. adoptiuũ. in fi. ff. de in ius vocã q̃ dicit, ꝙ licet filius ꝓpter culpã ſsuam perdat feudũ antiquum: tamẽ nepos retinet ex ꝑſsona aui. ꝑ. l. 3. in fi. ff. de interdict. & relega. & argum. d.l. adoptiuum. in fi. & eſst etiam bonus tex. vbi etiã gloſs. in. l. emancipatũ. §. fi. ff. de ſsenato. poteſst dici ꝙ cũm ex natura donationis caſstri facte à rege donata rius teneatur ad iſsta. de qui bus ĩ iſsta. l. & in. l. 2. ti. 9. li. 5. ordin. rega. ſsi in hoc delinquat, fit præiudicium nec dum ipſsi, imò & poſsteris ẽt in donatione antiqua, ſsecũ dum veras & magis cões cõ cluſsiões, vt ha bet̃ in. c. 1. cũ gloſs. ſsi vaſsſsal. feud. priuet̃, cui deferat̃ & in. c. ſsi vaſsallus. culpam. ſsi de feud. fuer. contro. inter domi. & agn. Bar. in. l. eum qui. ff. de interdict. & rele ga. & multi alij quos refert Alexan. conſsilio. 60. 3. volumi. colum. 2. & ſsic cum delinquat contra dominum & contra ea, ad quæ tenetur ex natura rei donatæ, procedet fortè quod dictum eſst. adde. l. pe. ti. 15. j̈. ea. parti. & licet dicta iura loquant̃ in feudo rõnes militant in donatione caſstri, de qua hic cũ talis donatariꝰ teneat̃ ad iſsta ſseruitia ſsicut etiã feudatariꝰ, ratione fendi. Cogita ſsuꝑ hoc: nã certę vident̃ rei hæc ineſsſse, vt in ſsimili adducit pulchrè And. de Yſser. in. c. 1. ver. valuaſsores. ad finẽ. de his qui. feud. dar. poſs. & multũ etiã, pro hoc facit. l. ſsequens q̃ vult hæc onera etiã incũbere caſstris exiſstẽtibus in territorio regni, licet nõ ſsint donata à rege. ſsed an appellatio ne generis, ſseu omniũ de genere, cõprehendantur oẽs conſsanguinei & cognati. vide Bar. ꝙ ſsic ꝑ tex. ibi in aut'. quib. mod. natu. effici. ſsui. §. ergo. colla. 7. & ita eſst de mẽte huius. l. cũ dicit ꝙ omnes de genere excludantur & caſstellum maneat in regno in perpetuum.
¶ Lex. XXIII.

Lex. XXIII.

Si alio titulo quã donatione regia qui teneãt caſstellũ in regno tenẽtur ad præſstandũ homagiũ & ſseruandũ q̃ dicta ſsunt. S̈. lege. proxi. ſsi cut & qui haberẽt ex donatione regis, preter ea in quibꝰ à rege liber tatem habeant talia caſstra, datur tamẽ in hoc aliorũ ſsexaginta dierũ dilatio ad veniendũ ſsi petatur. & dilatione pendente nõ priuabũtur illis caſstris niſsi exinde malũ inferãt regno vel caſstrũ prouiderent ad bellũ, poſsſsent enim tũc priuari & nõ recuperabũt amplius ipſsi neq; eiꝰ poſsteri. & ſsi rex velit, niſsi prius reſstituãt expenſsas à rege in caſstri recuperatione factas ſsi velit rex poſsſset pro eo aliud in cãbium dare. h.d.
aOmenaje. &c. Põt hęc lex dupliciter intelligi. 1. ꝙ à prĩcipio caſstella donata fuerunt à regibus: ſsed poſstea ex ſsucceſssione in alios deuenerunt, & ꝙ in iſstis procedat iſsta lex. ſsed huic intellectui obſstat: quia de hoc iam erat diſspoſsitũ in. l. S̈. proxi. licet poſsſset dici, ꝙ illa. l. nõ cõ prehendebat hunc caſsum: nã ſsolus primꝰ donatariꝰ videbat̃ habere ex donatione regis nõ ſsequentes. arg. l. fi. C. de inoffic. teſsta. vbi habet̃, ꝙ caſstrenſse peculiũ dicitur ſsolũ in eo, qui lucratus eſst illud in ca ſstris, & mortuo illo deſsinit eſsſse peculiũ caſstrenſse, & idẽ habet̃ in. l. ꝑ procuratorẽ. ff. de acquiren. hære. ibi quia caſstrenſsia eſsſse mutatione perſsonæ deſsierunt: ſsed nihilominus dicendũ eſst, ꝙ adhuc dicantur iſsta habita titulo donationis, quo ad iſstũ effectum: vt ſsic à primordio tituli poſsterior formetur euentus, vt in. l. vnica. C. de imponen. lucrat. deſscri. libr. 10. & quia aliud eſst deſsinere aliqua eſsſse caſstrenſsia mutatione perſsonæ: aliud an ꝗd ſsit habitũ à rege titulo donationis vt dicit in ſsimili Andr. de Yſser. in. c. 1. ver. valuaſsores. de his qui feud. dar. poſsſseſs. vbi dicit, ꝙ licet quod dictum eſst de caſstrenſsibus procedat, tamen ꝙ datum eſst ratione feudi: ita eſst feudũ apud ſsucceſsſsorem, ſsicut apud primum donata rium: quia tenetur ad ſseruitium militare filius vel nepos, ſsicut aſscendentes, quibus ſsucceſs ſsit: vnde non deſsinunt eſsſse feudalia: quia hoc vr̃ ineſsſse rei, ſsic in propoſsito cũ ad hæc ſseruitia teneatur, quicunque ſsucce dẽs in caſstro donato videtur habere iu re illius dona tiõis, & ꝙ ita fuit de mente. l. præcedentis patet ex. l. proxima. j̈. ſse quenti. ibi e todos eſstos omenajes q̃ de ſsuſso diximos. &c. Secundo poteſst intelligi hæc lex in caſstris habitis alio quocunq; titulo: nam ex quo caſstra ſsunt in territorio regni, eorum domini tenentur ad homagia, & alia, de quibus. S̈. in. l. proxi. nam villæ caſstella & fortalitia. quæ ſsunt in regno, pertinent regi & regno, vt habetur in. l. 1. ti. 18. j̈. ea. parti. & in hoc eſst valde notanda iſsta lex, ꝙ etiam in talibus caſstris, licet non appareat de donatione regis, rex retinet in eis iſstud dominium, & maioritatem.
bFueras ende. &c. 1. ſsi in hoc eſsſset à rege data aliqua libertas talibus, caſstris, per quam eximerentur ab aliquibus ex prædictis oneribus, de quibus. S̈. in. l. proxima: & ſsic nota ꝙ iſsta caſstella de iure ſsunt affecta huic ſseruituti: niſsi probentur libera: ſsic in ſsimili dicimus feudũ habere inſstar ſseruitutis, vt dixit Bal. in. §. ſsi facta. ſsi de feudo fue. contro. inter domi. & agnat.
cDixeſsſsen que auian meneſster. &c. Sed quare hic datur maior dilatio, quã in caſsu. l. præcedentis? videtur ꝙ x eo, quia habent caſstra aliis titulis quam donationis regię veluti ſsucceſsſsorũ ſsuorum, & nõ erunt ita informati de iuribus & conditionibus caſstri. facit quod no. Bar. & doctores in. l. cum filiusfamilias. ff. de verbo. obligat.
dSe fizieſsſsen. &c. Cum enim oſstendat ſse hoſstem & incurrat crimen proditionis non eſst quid amplius expectetur vt in. l. 2. ibi la quinta. ti. 2. 7. parti. fruſstra enim expectabitur terminus ei, qui non vult cor rigi, vt notat Ioan. And. in. c. irrefragabili. de offic. ordina. Bal. in. c. 1. de milite vaſsall. qui contum. eſst col. pen.
eNi otros que de ſsu linaje venieſsſsen. &c. Vide quæ dixi in. l. proxima. S̈. eo. titu.
fNo lo puede fazer. Nota iſstud verbum no lo pueda hazer.
¶ Lex. XXIIII.

Lex. XXIIII.

Ad idem homagium tenent̃ feudatarij vel certis pactis caſstra à rege tenentes, ad quod tenetur & donatarius regis & eiſsdem cauſsis priuatur. & iſsta homagia ſsunt renouanda quotiens perſsonarum ea tenentium fiat mutatio morte vel alias: cæteri autem vaſsalli nihil à rege tenentes debent venire ad honorandum & cognoſscendum no uum regẽ & ſsi malitioſse præter mittant ſsunt alcuoſsi perpetuo exilio ſsi honorati ſsint afficiendi: & ſsiminoris cõditionis ſsunt occidẽdi. h.d.
aDeuen auer plazo. not. iſstã l. limitantẽ. c. 1. quo tẽpore miles. &. c. 1. in prin. q̃ fuit prima cauſs. bñfi. amitt. &. l. 10. ti. 26. in. 4. ꝑti. vbi habet̃, ꝙ inueſstitura & fidelitas fiat. j̃. annũ & diẽ: nã limitãtur, niſsi ſsit homagium & fideli tas p̃ſstãda rõ ne caſstellorũ: ꝗa debet tũc fieri. j̈. 40. dies vt hic & in. l. 22. eo. tit.
bDeuen venir a honrrar. Intellige vt in. l. 5. ti. 15. j̈. eo.
¶ Lex. XXV.

Lex. XXV.

Cuſstodire de bẽt ſsubditi animã regis ca uẽdo & inſstãdo ne quid fa ciat ex quo eã perdat. itẽ & corpꝰ regis & ne ꝗd fiat ꝗd ſsit ei in honeſstũ & inde corũ vel in dã nũ regni. & ta lis cuſstodia fieri debet cõ ſsilio, nociua diſsſsuadẽdo & opere ꝑquirẽ do ea ex ꝗbꝰ rex ea abhorreat. & cõſsiliã tibꝰ regi ĩ malũ reſsiſstendo, iſsta ſsciẽter p̃termittẽtes, & regẽ errare ſsinẽtes ex quo regis opinio indecoraret̃ proditionẽ fa cient manifeſstã, ea pœna puniẽdi q̃ regẽ infamãtes punirent̃. h.d.
cDe los eſstraños. vi. j̈. ea. ꝑtita ti. 19. l. 1. 2. 3. 4. &. 5.
dE diziendole razones. Adde l. 14. S̈. eod.
ePor obra. No ta bñ nã confert ad cõſsilia rios regũ, vt nõ ſsolũteneãt̃ bñ conſsulere, verũ & oꝑe in ſsiſstere, ne rex aliquid faciat ſseu iubent iniuſstũ: non ergo debent ſsubſscribere literas regias ſsi cõtinerent iniuſstitiam: vel ſsint in damnũ, & grauamen hominum regni nec tales ſsubſscriptiões ſsũt à regiis conſsiliariis extorquendæ contra eorũ conſscientiam, vt eleganter tradit Lucas de pe. in lege. 2. C, de tabula. lib. 10. libertas debet adeſsſse in conſsulẽdo, & ſsubſscriben do & vt tradit. S. Tho. 2. 2. q. 104. allegans ſsenecã. li. 3. de beneficiis. errat ſsi ꝗs exiſstimat ſseruitutem in to tum hominẽ deſscẽdere, ꝑs enim melior excepta ẽ cor pora obnoxia ſsunt, & aſstricta dominis: mens qui dem eſst ſsui iu ris, & dicit Bal. in aut'. ha bita. col. 3. C. ne filius pro patre, non eſst obediendum principi, nec inpace, nec in in bello: quan do p̃cipit aliquid contra cõſscientiam: optimus tex. in. c. ſsi dominus, & ĩ.c. ita corporis, &. c. qui reſsiſstit. 11. q. 3. & confert quod tradit Paris de puteo in ſsuo tracta. ſsyndi. fol. pe. totius tractatus. colũ. 3. in eo quod re fert de rege la diſslao, & magiſstro Ioanne de capiſstrano. videas ibi: & facit quod notat gl. in. l. qm̃ iudices. C de appell. ſsed quid ſsi conſsiliarij cogãt̃ ad ſsubſscriptionẽ vt autoret̃ factũ, an teneãt̃ relinq̃re offm̃ vt nõ patiant̃ coactionẽ? vi. q̃ notat Abb. in. c. aduerſsus. col. fi. de ĩmu. eccl. & qͦd notat Bal. in. l. 1. co. fi. C. ſsi à non cõpe. iudice. verſsi. nota argu. & dixi. S̈. tit. 9. l. 18.
¶ Lex. XXVI.

Lex. XXVI.

Subditi regẽ cuſstodiãt à ſse ipſsis, ne eũ occidant neq; ꝑ cutiãt neq; ca piãt neq; con tra eũ incãpo pugnaturi cõ pareant. & ſsi naturalis regni vaſsallꝰ ſsit alteriꝰ, contra regẽ pugnatu ri dimiſssis ei militibus ſsuis ipſse ad partẽ regis naturalis ſse cõferat, neq; ꝗs cõtra locũ vbi rex ſsuus eſst incur ſsum, aut excubias ſseu inſsidias faciat, ne q; ſsit cõtra eiꝰ vexillũ, neq; eũ verbis infa met vel pandat eiꝰ ſsecreta. cõtra faciẽtes proditionẽ fa ciunt, licet in aliquibus maior ſsit proditio quã in aliis. h.d.
aCabeça del pueblo. Vide. l. 6. ti. 9. S̈. ea. ꝑtit.
bCoraçon del pueblo. ſsic dicebat Bald. in l. 2. ff. de legib. ꝙ donec rex concedit pro priam maieſstatem ſsubdi ti poſsſsunt tũc dicere, ego dormio & cor meum. 1. rex meus vigilat.
cLa mayor traycion. Adde. l. 6. S̈. ea.
dNo le fiera. Adde. ca. 1. §. porro. q̃ fuit prima cauſsa benefi. amitten.
eDe los que corrieſsſsen el lugar. Vide. in d. §. porro.
fSu ſseña o ſsu pendon. Nota hoc de vexillo regio.
gQue no deſscubran. &c. Vide. l. 5. & quæ ibi dixi. S̈. titu. 9.
Loading...