EXiſstit verò hoc loco quæſstio à multis quidem copioſse grauiterque tractata, ſsed neceſsſsariò nobis quoq;quoque repetenda, An charitatis Chriſstianæ ſsit barbaros bello domare, vt debellati Fidei prædicationem recipiant. Illud autem primum ſsit in cauſsa barbarorum, Non eſsſse facienda mala, vt veniãtveniant bona, quod ſsentire blaſsphemię genus interpretatur Apoſstolus. Bella ergo ſsi iniqua ſsunt, ſsuſscipienda non ſsunt, etiam ſsi certam ſsalutem, vel dimidio orbis allatura videantur. Quamobrem ſsi nullam aliam patere viam prædicationi inter Indos conſstaret, quam belli expeditione non iuſsta, clauſsam potiùs illis Euangelij ianuam oporteret exiſstimare, quam vt lege Dei perfracta ad eiuſsdem legis obſseruandæ prædicationem irrumperetur. Si enim ea propoſsita quæſstione, vbi quiſsquam baptizandus in poteſstate ſsit impiorum, atque infidelium conſstitutus, ad quem perueniri non poſssit, vt lauacro regenerationis abluatur, niſsi deceptis mentiendo cuſstodibus, Auguſstinus Theologiæ decus ita reſspondendum exiſstimat, vt clauſsum omnino reputandum ſsit, vbi ad ſsubueniendum animæ æternæ ſsaluti ſsolum per mendaciũmendacium aditus | patet, quis non videat, quanto facilius reſsponderet, ſsi oſstium fidei ferro iniuſsto aperiendum ſsit, clauſsum potius exiſstimare oportere? Sed quoniã documentum hoc omni dubitatione vacat, quæ ſsunt conſsequentia videamus. Quæritur, An iuſsti belli cauſsa in barbaros ſsit infidelitas ipſsa, quod Euangelium repudient. Sed breuiter & abſsolutè, iuſsta cauſsa non eſst infidelitas, quæ ſsolum Deũ habet iudicem, & vltorem. Qui incredulus eſst, inquit, ira Dei manet ſsuper eum. Et, Qui nõnon credit iam iudicatus eſst. Et, Qui non crediderit con demnabitur. Hoc ad illos ſsanè. Ad nos verò quid? Si non receperint vos, exeuntes excutite puluerem pedum veſstrorum in illos. Non dixit, ſstringite gladios veſstros in illos, iacula euibrate. Quomodo verò iacula aut gladium intentare præciperet, qui etiam virgam & baculum de manu abſstulerat? qui nonſsolum inermes ad prædicandum mittit, verum etiam ſseminudos, diſscalciatos ſsine pera, ſsine argento. Neque enim ait, Ecce ego mitto vos lupos inter oues, ſsed oues potius inter lupos. Quam ſspecioſsi pedes Euange lizantium pacem, annuntiantium bona. At, quam terribiles pedes minantium gladium, effundentium ſsanguinem. Et ſsi armandi ſsunt milites Chriſsti, qui bella Domini exercituum præliantur, ſsed longe alijs armis, quæ Paulus magnus dux oſstendit, State ſsuccincti lumbos mẽtis veſstræ in veritate, & induti loricam iuſstitiæ, & calciati pedes in pręparationem Euangelij pacis, & reliqua, quæ enumerat. Dicet aliquis, Quid ſsi | verba non proſsunt, & proſsunt verbera? ſsi pacem oblatam faſstidiunt, bellum intentatum timent? An non ſsatius erit vel per vim ſsaluos facere, quã per nimiam indulgentiam perire permittere? Re ctè iſsta quidem, ſsi in ſsubditos proferantur. Infideles vero quod nobis ius ſsubiecerit, quære: & inuenies Paulum, qui de data ſsibi à Chriſsto poteſstate gloriatur, ſse inde colligentem, Quid mihi de ijs, qui foris ſsunt, iudicare? Nonne eos, qui foris ſsunt, Dominus iudicabit? Legamus ſsanctorũ patrum commentarios, certam ſsententiam Apo ſstoli conſsentienter docentium, Eccleſsiæ ius & fas non eſsſse in infideles, ſsed in eos tãtumtantum, qui per ianuam baptiſsmi ingreſssi ſsunt in ouile Chriſsti. Quamobrem Auguſstinus in quodam ſsermone alloquẽs quoſsdam Chriſstianos, qui ethnicorum ſse ſsacrificijs contaminauerant: De ijs, inquit, qui foris ſsunt, nos non iudicamus, illis blandiendum eſst, vt credant, in vobis putredo hæc reſsecanda eſst. Et mox, Non tollo, inquit, idola illorum, quia non habeo in illos poteſstatem, habebo autem cum fuerint facti Chriſstiani. Diuinè quoque Bernardus Eugenium admonet libro de conſsideratione ſsecundo, Vicario Chriſsti non dominatum in orbem, ſsed apoſstolatum conuenire. Nam principes gentium dominantur eorum: at non ita erit inter vos. Neque ante paratum ſse Paulus dicit vlciſsci inobediẽtiaminobedientiam ſsuorum, quam illorum prior fuerit completa obedientia, id eſst, vt alibi Auguſstinus interpretatur, non ante in quenquam agere lege fas eſst Eccleſsiaſstico viro, | quã per Fidei obedientiam ſse ipſse Eccleſsiæ ſspõte ſsubmittat. Siue ergo infideles ſsint, & ChriſtũChriſtum ignorent, ſsiue annuntiatũannuntiatum etiãetiam reijciant, nobis in illos belli decernendi ius nullũnullum eſst, nulla honeſsta cauſsa. QuãQuam ſententiãſententiam ſsatis autoritate ſsua confirmauit D. Thomas, cũcum perſspicuè docuit, ad Eccleſsiã non pertinere infidelitatẽ in illis punire, qui nun quã Fidem receperunt. Et quoniãquoniam magna copia eſst eorũeorum, qui iſsta accuratè expoſsuerunt, illud ſsolũ admonendũ arbitror, veniam ijs, dare oportere, ſsi qui ſsint, qui zelo fortaſssis potius, quãquam ſciẽtiaſcientia ducti, dũdum ſsummi Pontificis nunquam ſsatis commen datã autoritatem amplificare pergunt, etiam extra ſsepta Eccleſsiæ gladium illius, & leges proferri volunt, quod tam eſst abſsurdum, vt à nemine melius confutetur, quàm ab ipſsis ſsummis Pontificibus, & Eccleſsiæ Catholicæ perpetuo ſsenſsu, atq́ue vſsu, quæ nunquam in Paganos, aut Iudæos, quod Chriſsti Fidem reſspuerint, animaduertit, neq́;neque religionis diuerſsitatem cauſsam belli iuſstam interpretata eſst. Quando namq́;namque vel minimũminimum iuriſsdictionis actũactum Eccleſsia exercuit in infideles per mille quingentos annos? quando legẽlegem tulit? quando bonis ſspoliauit? quando deniq́;denique ſsibi ſsubijci nolentes coëgit, vel etiam attentauit? Niſsi forte tempo ralem dominatum gentium iure obtinentes, etiã temporales leges in ſsibi ſsubiectos infideles, Chriſstiani Principes tulerint. Quod quia ſsine controuerſsia omnes ſsentiunt, qui modo aliquid ſsentiunt, non eſst, quòd moroſsa diſsputatione reuocetur in dubium.