ILla verò DñiDomini ſsententia comprobantis in hoc eſsſse verbũverbum verum, quia alius eſst, qui ſseminat, & alius eſst, qui metit, ſsatis nos confirmare, & conſsolari deberet ſsi pro diligentia ſseminandi ſsalutis verbum, non apparet illico fidei, & charitatis fructus aſsſsurgere. Fieri enim poteſst, vt ſsementis iaciendæ præſsens tempus ſsit, futurum aliquãdoaliquando certè meſssis colligẽdę. Apoſstoli in ProphetarũProphetarum labo res introiſsſse dicuntur, neq́;neque tamen, vel hi, vel illi ſsibi fructificarunt ſsed Deo, qui nouit opportuna tempora iuxta ſsapientis ſsententiam vnicuiq́ue negotio. Hominis autem afflictio multa eſst | propterea quod futura ſscire non poteſst. Sed tamen & qui arat, in ſspe debet arare fructus percipiendi, & huic ſsuę ſspei, etiam ſsi dilata affligat, de bet nihilominus patientiam & longanimitatem adhibere. Ecce agricola, ait Iacobus apoſstolus, expectat pretioſsum fructum terræ, patienter ferens, donec accipiat temporaneum & ſerotinũſerotinum, patientes igitur eſstote & vos, & confirmate corda veſstra Abraham longanimiter ferens adeptus eſst repromiſssionem. Ac ferè omnis hiſstoria, omnis ſsermo diuinus eo maxime tendit, vt per patientiam ſscripturarum ſspem & conſsolationem habeant, qui laborant quidem, ſsed laborum ſsuorum emolumenta non vident. Nihil magnum nihil gloria dignum ſsine patientia vnquam peractum eſst. Ipſsos Romanos rerum dominos patientia maxime & tolerantia, orbis potitos, non ſsolum profanæ, verum etiam ſsacræ literæ commendarunt. Neque tam fuit admirabilis potentia in proſspera, quam in aduerſsa fortuna conſstantia. Non videmus nos modo naſscẽtis Eccleſsiæ difficultates à Chriſstianis orti, inter ſsolos Chriſstianos educati. Certè fides vbi nunc firmiores altioreſsque radices egit, ibi initia habuit longe difficillima. Non igitur ſsementis Euangelicæ fruges ex præſsentibus tantummodo metien dæ ſsunt. In lege ſsanè ſscriptum legimus: Quando ingreſssi fueritis terram, & plantaueritis in ea ligna pomifera, auferetis præputia eorum, poma, quæ germinant, immunda erunt vobis, nec edetis ex eis. Quarto autem anno omnis fructus eo|rum ſsanctificabitur laudabilis Domino. Quinto autem anno comedetis fructus, cõgregantes poma, quæ proferunt. Fortaſssis in terram nuper ingreſssi ex plantatis lignis nondum poma matura atque eſsui apta decerpimus: fortaſssis fides Indorum nondum fructus ſsatis fame prædicatorum dignos edidit: adhuc præputia auferenda ſsunt: adhuc multus priſstinæ infidelitatis guſstus eſst. Sed quid agimus? ita ne ſsemper futurũfuturum eſst? Imo vero poſsterorum ſsaltem generatione quis dubitat fructus diuino conſspectu dignos, omni vetuſstatis ſsapore abolito, exorituros? Erunt nati parentibus feliciores, quod experientia ſsatis docet, erunt fidei magis idonei paterna ſsua ſsuperſstitione minus imbuti, religioni diligentius innutriti. Neq; video cur quiſsquam cõtracontra nobis ominetur infauſsta. Natio nulla eſst hominum obſsequẽtior, nulla ſsubiectior. Ingenio nequaquam duro & obtuſso, imitandi quicquid viderint, mirè cupidi. In quibus potentiãpotentiam & regendi autoritatẽ conſspiciunt, nimium venerabundi, dicto citius obſsecundãtes. His moribus Indos eſsſse præditos, quicunque vel exiliter expertus eſst, non ignorat. Si ergo magiſstros nacti ſsint ſstrenuos, Chriſsti chari tate feruentes, qui bono exemplo, ac ſsana doctrina greges ſsibi commiſsſsos ſsolicite paſscant, quid non ſsperandum eſst, diuina in primis, quæ non deeſst ſsuis, gratia aſspirante? Sed quoniam omnia hic aſspera, omnia aduerſsa narrantur vel certe exiſstimantur à multis, oſstendam labore & patientia cuncta ſsuperari, & de deſsperatis atq;atque ærumnoſsis | initijs in lætiſssimos exitus ſsolere conuerti. Oſsten dam verò non tãtam rationibus, quãquam exemplo PatrũPatrum, quod efficacius perſsuadet. Ac placet paulò fuſsius referre, quę de ſsancto Malachia Epiſscopo coæta neo ſsuo B. Bernardus ſscribat, cum primum creatus eſst Paſstor Connereth, quæ ciuitas eſst in Hibernia. Cùm cœpiſsſset, inquit, pro officio ſsuo age re, tunc intellexit homo Dei, non ad homines ſse, ſsed ad beſstias deſstinatum. Nuſsquam tales expertus erat in quantacumq́;quantacumque barbarie, nuſsquam repe rerat ſsic proteruos ad mores, ſsic ferales ad ritus, ſsic ad Fidem impios, ad leges barbaros, ceruicoſsos ad diſsciplinam, ſspurcos ad vitam. Chriſstiani nomine, re pagani, non decimas dare, non primitias, non legitima inire coniugia, non facere confeſssiones, pœnitentias nec qui peteret, nec qui daret, penitus inueniri. Miniſstri altaris pauci admodum erant, ſsed quid opus plurium, vbi ipſsa paucitas inter laicos propemodum otioſsa vacaret? Non erat quod de ſsuis fructificarent officijs in populo nequam. Neq;Neque enim in Eccleſsijs, aut præ dicantis vox, aut cantantis audiebatur. Hoc ſstatu his moribus nemo opinor cauſsæ Indicæ tam iniquus ſsit, qui nõnon fœliciorem, vel potius minus in fœlicem prouinciãprouinciam iſstam noſstram agnoſscat. Sed pergamus audire, quod optimi Chriſsti miniſstri in tãtam perdito populo officium fuerit. Quid faceret, inquit, athleta Domini? aut cedendum turpiter, aut periculoſse certandũcertandum. Sed quiſse paſstorem, non mercenarium agnoſscebat, elegit ſstare quam fugere, paratus & animam dare pro ouibus, ſsi opor|teret. Et quanquam omnes lupi, oues nullæ, ſstetit intrepidus in medio luporum, omnimodis argumentoſsus, quomodo faceret oues de lupis, Mo nere cõmunitercommuniter, ſsecreto arguere, flere per ſsingulos, nunc aſsperè, nunc leniter conuenire, prout cuiq; expedire videbat. In quibus minus hæc pro feciſsſsent, cor contritum, & humiliatum offerebat pro eis. Quoties noctes totas peruigiles duxit, extendens manus in oratione? Et cùm venire ad Eccleſsiam nollent, per vicos, & plateas occur rebat inuitis, & circumiens ciuitatem quærebat anhelus, quẽquem Chriſsto acquireret. Sed horũhorum conatuũ exitum forſsitan quis expectet? Vbi ergo Bernardus iniurias, & difficultates pro Chriſsto multas à B. Malachia tolleratas narrauit, adiũgit, Per ſseuerauit pulſsans, & ſsecundum promiſssionem tã dẽ aliquando pulſsanti apertũapertum eſst. Ceſssit duritia, quieuit barbaries, & domus exaſsperans paulatim leniri cœpit, paulatim correctione admittere, recipere diſsciplinã. FiũtFiunt de medio barbaricæ leges, Romanæ introducuntur, recipiuntur vbiq;vbique Eccleſsiaſsticæ cõſuetudinesconſuetudines, cõtrariæcontrariæ reijciuntur, reædificantur Baſsilicæ, ordinatur Clerus in illis, ſsacramentorũ ritè ſsolẽnia celebrãturcelebrantur. Cõfeſssiones fiunt, ad EccleſiãEccleſiam conueniunt plebes, concubinatus honeſstat celebritas nuptiarũnuptiarum. Poſstremò ſsic mu tata in melius omnia, vt hodie illi gẽti cõueniat, quod Dominus per Prophetam dicit, Qui ante non populus meus, nunc populus meus. Hactenus Bernardus de S. Malachia, quæ tam fuſse recitata ſsunt, vt in cauſsa ſsimili imo longe deteriore | induſstriam atque operam boni militis Chriſsti diſscamus, & fidei ac perſseuerantiæ certiſssimos atque vberrimos fructus contemplemur, ne noſstra diſssimulata inertia inculti ac ſsyluoſsi ſsoli ſsterilis natura culpetur. Alterum quoq;quoque exemplum eodem pertinens quamuis alia ratione ex hiſstoria Bedę probata afferamus. Is lib. 2. Anglicarum rerum refert Mellitum olim à magno Gregorio cum Auguſstino miſsſsum, propter ſsæuientis regis iniurias & plebis exiguum numerum pulſsum propria ſsede Cantuam veniſsſse, vt cum Laurentio & Iuſsto coëpiſscopis ſsuis tractaret, quid facto opus eſsſset. Decretumq́ue communi conſsilio ſsatius eſsſse, vt omnes in patriam redeuntes libera ibi mente Domino deſseruirent, quam inter rebelles fidei barbaros ſsine fructu reſiderẽtreſiderent. Itaque Mellitus & Iuſstus in partes Galliæ receſsſsere. Cũ verò Laurentius eos iam ſsecuturus, ac Britanniã relicturus eſsſset, iuſssit ipſsa ſsibi nocte in Eccleſsia B. Apoſstolorum Petri & Pauli ſstratum parari: in quo cũcum poſst multas preces, & lachrymas ad Deũ pro ſstatu Eccleſsiæ fuſsas, obdormiſsſset, apparuit ei beatiſssimus apoſstolorum princeps, & multo illum tempore ſsecretæ noctis flagellis arctioribus cædens, ſsciſscitabatur Apoſstolica diſstrictione, quare gregem, quem ſsibi ipſse crediderat, relinqueret? An mei, inquit, oblitus es exempli, qui pro paruulis Chriſsti, quos mihi in indicium ſsuæ dilectionis commendauerat, vincula, verbera, carceres, afflictiones, ipſsam poſstremò mortem & mortem crucis ab infidelibus etiam inimicis | Chriſsti ipſse cum Chriſsto coronandus pertuli? His B. Petri flagellis ſsimul, & exhortationibus animatus, atq;atque eruditus Laurentius, manere decernit, ſsocios ex Gallia reuocat, Regem ſsibi hactenus infeſstum adit, oſstẽſsis vulneribus flectit, Deo lucratur, gentis totius ſsalutem ad finem vſsque multa cum alacritate procurat, & perſseuerantiæ tandem meritis impetrat. Sola nimirum eſst, quæ coronatur perſseuerãtia. Quibus profecto documentis ſsatis Chriſsti milites admonentur certare vſsque ad mortem, & in rebus aduerſsis diuino auxilio freti, conſstãter ſsperare victoriam. Noſstrum eſst pugnare pro viribus, Dei autem, qui bella cõ terit, vincere. Dei agricultura eſst, Dei ædificatio eſst: & neq́;neque qui plantat eſst aliquid, neq́ue qui rigat, ſsed qui incrementum dat Deus, vnuſsquiſsque verò ſsecundum laborem ſsuum, mercedem accipiet.