ADam vero id, quod plurimum intereſsſse arbitror, omnino ad iſstam ineptitudinem animi morumq́ue Indicorum feritatem non ita facere nataliũnatalium, ſstirpiſsue, aut aëris natiui cauſsas, quẽ admodum diuturnam educationem, & conſsuetudinem beſstiarum vitæ non valde diſssimilẽ. Equidem & olim ita mihi perſsuaſseram, & rebus ipſsis iã modo confirmatus ab ea ſsententia auelli minime poſsſsum. Ac generaliter ſsanè ſsi quis contempletur, in humano ingenio longè plus efficit educatio, quàm natiuitas. Et ſsi enim vim habet non par uam genus, & patria, cum Apoſstolus Paulus Epimenidi Poëtȩ ſsubſscribat de Cretenſsibus, Cretenſses ſsemper mendaces, malæ beſstiæ, ventres pigri, tanquam ad morum peruerſsitatem patria multũ contulerit, notumq́ue illud ſsit alterius Poëtæ, | TamẽTamen infinitis partibus ſsuperat vitę inſstitutio, & exẽpla ab ipſsa infantia per ſsenſsus inſsculpta rudi adhuc, & tenero animo. SũtSunt hæ viuæ formæ men tis humanę, quibꝰquibus imbuta ad appetendũappetendum, ad agẽdũ, fugiendumve propria ac familiari propẽſsione fertur, quemadmodum natura quæuis iuxta formã ſsibi inſsitam operatur. Qua propter illud Philoſsophi probant omnes, non afferre dolorẽ conſsueta, ſsed voluptatẽ: & conſsuetudinis vim, alterã eſsſse naturãnaturam, & illud noſstri ſsapientis, Adoleſscens iuxta viãviam ſsuam, etiam cum ſsenuerit, non recedet ab ea. Ac re vera nulla eſst tãtam barbara natio, nulla tam ſstupida, quæ ſsi ab ineunte ætate accuratè, & generoſsè educetur, non deponat barbariẽ, induat humanitatem, & morum elegantiam. Videmus, vel in ipſsa noſstra Hiſspania homines in pagis quibuſsdam natos, ſsi apud ſsuos perſseuerent, ineptos haberi, ac ridiculos: eoſsdem traductos in ſscholas, aut Curiam, aut celebres vrbes miræ ſsolertiæ, ingenio præſstare, nemini cedere. Ipſsos Æthiopum liberos, quibus nihil apparet abſsurdius, in palatio enutritos, adeò prõptos ingenio, & ad quiduis paratos videas, vt ſsi colorem detrahas, noſstros putes. PlurimũPlurimum poteſst conſsuetudo in omni genere morũmorum in vtrãq; partem, & boni, & mali. Quãobrẽ D. Chryſsoſst. vbi mores perditos ſseruorũ expoſsuit, parũq; idoneos dixit ad virtutis doctrinãdoctrinam capeſsſsendam, ſsapientiſssimè adiunxit: Non id quidem naturæ cauſsa, ab ſsit: verũverum propter conuerſsationis vitæq; negligentiam, ſsolent enim | huiuſsmodi in ijs, qui mores tangunt, negligi à Dominis. Nihil enim ferme aliud curant ij, in quorum poteſstate ſsunt, quam miniſsterium ſuũſuum. Quod ſsi mores illorum componere aliquando ſstudeant, & hoc ſsui gratia tantum faciũtfaciunt, ne iſstis negotia exhibeant, moleſstiq́ue ſsint. Quæ B. Patris ſsententia noſstrorum hominum vaticinatio mihi videtur. Accuſsant naturam, moreſsque barbarorum, ipſsi nihil adhibent curæ, niſsi vt ſseruis vtantur ad ſsuas priuatas commoditates. Qua igitur ratione homines pecudum inſstar enutritos ad fidei doctrinam ineptos eſsſse cauſsaris? Si ipſse ita eſsſses informatus, inter iſstos & te quid quæſso diſscriminis intereſsſset: Audi eundem patrem in cauſsa adhuc ſseruorum immorantem, Cum igitur ſsic negligantur, inquit, neminemq́;neminemque habeant, cui componendi illos, ac formandi ſstudium ſsit, merito ad ipſsa nequitiæ prærupta ac præcipitia deuoluuntur. Si enim vbi Pater inſstat, & Mater, & Pedagogus, & Nutritius, & Magiſster, & æqua les ipſsaque libertatis opinio, & alia plurima, per difficile quiſspiam malorum contubernia conſsor tiaq́ue deuitat, quid putas his omnibus deſstitutos, qui quotidie ſsceleſstis commiſscentur hominibus, & cum quibus volunt licenter cõgrediun tur, cum ſsit nemo, qui ipſsorum conuerſsationem amicitiaſsq́ue diſsquirat? quid arbitraris eiuſscemodi homines fore? Nonne ad ſsupremos ſscelerum vertices euaſsuros? Idcirco difficile eſst profecto ſseruum fieri bonum. Hactenus ille. Non ergo naturam barbarorum deinceps accuſsemus, | ſsed ſsocordiam potius noſstram, & negligentiam. Perdifficile negotium eſst dediſscere natales, & cõ ſsuetudinem inueteratam, atq;atque inde ad mores, & inuſsitatos, & ſsenſsui ac libidini penitus iniucundos transformari. In omni antiquitate fuit non mediocris labor Euangelij Magiſstrorum in tranſs ferenda ad Fidei regulas, & conuerſsationem veteri hominum conſsuetudine. Teſstis eſst hiſstoria vni uerſsa. Multa Iudæis legi aſsſsuetis Apoſstolica Eccleſsia condonauit, vſsque dum prorſsus exuti Moſsem, Chriſstum induerent. Multa de Æthniciſsmo tolerauit antiquitas: in ipſsis primæuis Chriſstianis magna alioqui miracula edentibus vix victimarum cruor elui poterat, vt oportuerit Apoſstolum ſsæpius ea de re monere Corinthios. Scribit Gregorius Papa ad Auguſstinum Anglorum primum Epiſscopum mores gentilicos, & patrios paulatim debere emendari, & patienter tolerãda eſsſse, quæ non poſsſsunt, ita facile corrigi. Lectio omnium pene nationaliũnationalium cõciliorumconciliorum indicat peculiarem ſsanctorum Patrum curam in relegandis paulatim ritibus quibuſsdam maiorum. In Africa multa vſsque ad ſsua tempora Auguſstinus perduraſsſse teſsta tur. Ne igitur deſsperemus, aut tumultuemur, ſsi de priſstina barbarie, & ſsuperſstitione, & animali vita in baptizatis Indorum populis multum adhuc permanere videamus, cum præſsertim, & ipſsorum ingenia rudiora ſsint, & noſstra diligẽtiadiligentia nullo modo cum veterum labore comparanda. Mores ſsenſsim mutantur in melius. Fides Chriſsti magnam totius humani ſsenſsus, & affectus habet abnegatio | nem. Pro lucro non mediocri computandum eſst, quicquid ex tam horrida, tamque inculta barbarie humanitatis, aut etiam Chriſstianitatis eluceat. Exemplo ac ſsolatio ſsit Dominus omnium, qui populi ceruicoſsiſssimi mores adeô ingratos, & inſsuaues ſsuſstinuit per annos quadraginta imo pluſsquam quadringentos: quem tamen, & delere facile poterat, & magnis potius beneficijs inuitabat: vt hominis improbitatem Dei patientia benignitaſsque ſsuperaret.