SED ingenium barbarorum, moreſsque belluini nobis ſstomachum mouent. Primùm quidem debemus non eſsſse nobismetipſsis ſsapientes, ſsed humilibus, vt monet Apoſstolus, conſsentientes. Deinde repetendum eſst ſsedulò Chriſstum pro omnibus eſsſse mortuum, vt qui viuunt non ſsi bi viuãtviuant, ſsed ei, qui pro ipſsis mortuus eſst, ſsed quia non hoc, vt par eſst, æſstimamus, iccircò charitas Chriſsti non vrget nos. Quôd ſsi pro barbaro, & Scytha mortuus eſst Chriſstus, profectò à ſsalute nõ alienãtur homines, ſsi dici poteſst, etiam irrationa les, quod oportet etiam, atque etiam aduertere, & animo altius inſsculpere. Non enim exiget amplius à quoquam Deus, quãquam illius natura Deo adiuuante præſstare queat. Barbaros præ Græcis atque Indos nonnullos præ noſstris ſsi quis diſspiciat, nihil aliud ferè cenſseat, quam præ hominibus rationalibus irrationalia iumẽta. Ac vtriſsque Dei bonitas locum parat, vtraque ad domum ſsuã | congregat. Seminabo, ait in Hieremia, domum Iuda, & domum Iſsrael ſsemine hominum, & ſsemi ne iumentorum. Vna eſst Eccleſsia, quæ nõnon ſsolum propagatur humano ſsemine, ſsed etiam belluino. Cuius magnificentiæ amplitudinem admiratus propheta exclamat, Quemadmodum multiplicaſsti miſsericordiam tuam Deus? Quid ita? Dixerat nempe, Homines & iumenta ſsaluabis Domine. Quæ verba ediſsſserens ſsanctus Ambroſsius, Quid eſst homines & iumenta? Rationabiles vtique & irrationabiles. Rationabilibus iuſstitia: irrationabilibus miſsericordia. Alij reguntur, alij nutriuntur. Quam interpretãdiinterpretandi rationem vt per iumenta diuinæ literæ intelligant homines iumentis ſsimiles ſsenſsu, etiam Hieronymus ſsequitur, atque alij patres, vt Gregorius in illa verba, Animalia tua habitabunt in ea. Reuera in Eccleſsia Chriſsti etiam iumenta ſsaluantur, quia Dei miſsericordia multiplicata eſst. Vides hominem exigui ſsenſsus, ingenio tardum, iudicij inopem, ne contemnas, ne regno cœlorum ineptum putes. Ac non percipit qui Dei ſsunt, & ſstultitia eſst illi quicquid ſspiritualiter dicitur, nec poteſst intelligere. Adhuc noli repellere, & iſstum poteſst ac vult ſsaluare, qui neminem vult perire. Myſste ria fidei pronuntiat, neque intelligit, imo vix etiã pronuntiat: ſsæpe dicendo, ſsæpe inculcando nihil penè imbuitur, ſsemper hebes, & truncus perinde atque iumentum canere doceas. Rurſsus aio, ne deſsperes irrationalis eſst, iumentum denique Æthiops aut Indus. Audi Ambroſsium iſstos eſsſse | regendos verbi capiſstro ad Fidem. Neq́;Neque enim ſsi ſsatis ratione non poteſst capere, quæ docetur, non etiam poterit quantum ſsufficit Fide apprehende re, vt ſsaluus fiat. Alioqui ſsi non poteſst credere, vt illum oportet, quomodo qui non crediderit, cõdemnabitur? Niſsi prædicatione Euangelij contẽ das damnari poſsſse, ſsaluum eſsſse non poſsſse. Quod impium nefas auertat Deus à Chriſstiano. Certiſsſsimè igitur retinẽ dum eſst nullam barbariem, ſsenſsu carere ad Fidem neceſsſsario. Indi porrò, omnibus conſsentientibus, non vſq;usque adeo ingenij ac ſsen ſsus inopes ſsunt: quin potius, ſsi velint animum appellere, acuti ſsatis. At moribus, inquis, Indus eſst inuerecundis, ventri, & veneri, ſsine reluctatione obſsequens ſsuperſstitionis mirè obſseruator, & tenax. Et iſsti etiam ſsalus eſst, ſsi regatur. Chamo, & fræno conſstringe maxillas, onera congruenter, ad hibe ſsi opus ſsit, ſstimulum. Quòd ſsi calcitrarit, noli iratus gladium adigere, ſsed punge moderatè, & cohibe paulatim, donec ſse aſsſsueſscat præbere obedientem. Nempe ſsi equus tuus impingat calces, ſsiue equitem dorſso, ſseu frænum depulitore, non ſstatim ferro enecas, aut domo abijcis, proptereà quòd rem tuam, ac pretium pecuniæ tuæ non vis tibi perire. Quod ſsi homo doctrinam ſstatim nõ accipiat, neq́ue ſse docenti bene accommodet, ſstatim faſstidiendus, aut exterminandus erit? neq́ue Chriſsti pretiũpretium, & ſsanguis cogitabitur? Seruilẽ planè naturãnaturam eſsſse barbarorũbarbarorum experientia magna ex parte docuit. Ac ferè niſsi metus, & vis aliqua afferatur, more puerorum, obedire contemnunt. | Quid igitur? liberali tantum, & virili ingenio ſsalus ſsperanda eſst? An etiam puero pædagogus in Chriſsto adhibendus eſst? Eſst planè, eſst diſsciplina quædam cautior, & vigilantior exercenda, & virga interdum vtendum ſsed in Chriſsto, compellendi ſsunt intrare ad cœnam, ſsed in Domino. Non enim quæ ipſsorum ſsunt, ſsed ipſsi quærendi. Scriptum eſst, virga, atque correptio tribuit ſsapientiam: puer autem qui dimittitur voluntati ſsuæ, confundit matrem ſsuam. Et rurſsus, ſseruus verbis non poteſst erudiri, quia quod dicis intelligit, & reſspondere contemnit. Et alibi, Cibaria, & virga, & onus aſsino: panis, & diſsciplina, & opus ſseruo, operatur in diſsciplina, & quærit requieſscere: laxa manus illi, & quæret libertatem, ideſst, cum adhuc premitur opere, cogitat deſsidiam, quid erit, ſsi ſse ſsolatum, & vacantem viderit. Fugam ſsanè cogitabit, atq;atque ideò adiungitur, iugum, & lorum curuant collum durum, & ſseruum inclinant operationes aſssiduæ. Et mox, Mit te illum in operationem, ne vacet: multam enim malitiam docuit otioſsitas. Ac licet præcepta hæc de moribus data à ſsapientibus de adminiſstrando & regẽdo conuenienter vniuerſso mancipiorum genere perſspicuè loquantur, & verè: quod experientia quotidiana fatis indicat in his regionibus, vbi nulla domeſstica obſsequia, nulla externa opera niſsi à ſseruis Æthiopibus ſsunt, quorum re vera mores diſsciplinam ſseueriorem, & aſssiduos labores exigunt: tamen de ijs etiam accipienda ſsunt, qui, & ſsi conditione | ſserui non ſsunt, ingenuos tamen mores non præſse ferunt. Etenim ijſsdem teſstimonijs ſseueritatem rigidiorem aduerſsus contumaces homines adhibendam, etſsi olim ſsecus ſsenſsiſsſset, tamen aperta experientia rei ſse commotum Auguſstinus profitetur ſscribens contra Donatiſstas & Circumcelliones genus hominum improbiſssimum ac ſsæuiſs ſsimum. Illud autem ab eodem glorioſso patre ſsæpe vſsurpatum, magnopere ad rem pertinere arbitror: quemadmodum olim ſsub veteri teſstamento fuiſsſse multos, qui ad gratiam noui teſstamenti pertinerent, ideſst, qui non ſspiritu ſseruitutis in timore, ſsed ſspiritu dilectionis, vt Dei filij ducerentur: ita nunc quoque ſsub Euangelio in Eccleſsia plurimos eſsſse, quibus veteris teſstamenti ſstatus & inſstitutio quodammodo congruat, homines magna ex parte animales, ſspiritũ vix habentes. Qui tamen à ſsalutis via non protinus excluduntur, ſsed pro ſsuo modo cõuenienter iuſstituendi ſsunt. Docuit verò nos cœleſstis ſsapientia antiquum illum populum ceruicoſsum duabus maxime rebus frænatum, labore, & metu: quod vtrunque ſseruorum eſst proprium. Laborem quidem & inexhauſstam quandam occupationem videre licet in multitudine ſacrificiorũſacrificiorum, lotionum, vnctionum, rituum, obſseruantiarum, ceremoniarum q́ue omnium, ita his vt detinerentur, vt vix idola ſsua & commenta cogitare ſsinerentur. Metum verò quæ legis pagina non incuteret? vt terrore ſsuppliciorum, & ipſso ſsæpius iam facto periculo ad præcepta ſsalutis appelle|rent animum, & contentione depoſsita, Ducibus ſsuis diſscerent obedire. Tale ſsanè erat eorum ingenium, vt meliora ac celſsiora nõnon caperet. Quõobrem per Ezechielem Dominus ipſse teſstatur, Eo quòd iudicia mea non feciſsſsent, & præcepta mea reprobaſsſsent, & ſsabbatha mea violaſsſsent, & poſst idola patrum ſsuorum fuiſsſsent oculi eorum. Ergo, inquit, & ego dedieis præcepta non bona, & iudicia, in quibus non viuent. Itaque Hebræi atque carnalis populi more maximè regendas eſsſse nationes barbaras has, præſsertim Æthiopum & Indorum Occidentalium gentes, vti & per oc cupationum aſssiduarum ſsalutare onus ab otio, & libidine reuocentur, & per timoris incuſssi frænum in officio contineantur, cum antiquæ ætatis exempla, tum verò peritiſssimi cuiuſsque recẽs & quotidiana experientia copioſsiſssime, ac manifeſstiſssime declarauit. Hoc enim eſst lorum & iugum, quod ſsapiens commendat: hæc virga & onus. Hoc modo ad ſsalutem vel inuiti compelluntur intrare. Quæ non eo commemorata ſsunt omnia, quo vim & ſsæuitiam à Chriſsti viſsceribus alieniſssimam in Indorum nationes vllo modo probem, aut tanquam in ſseruos dominandum putem, ſsed vt oſtendãoſtendam etiam illiberali & difficili ingenio non eſsſse ſsalutem deſsperandam, ſsi & patienter feratur, & ſsapienter regatur. Charitas omnia ſsuffert, omnia ſsuſstinet, omnia ſsperat: patiens eſst, benigna eſst. Seueritas ergo quæcunque exercenda eſst, à charitate aliena eſsſse non debet. Charitatis porrò nihil eſst ita proprium, quam vt | non quærat, quæ ſsua ſsunt. Hanc ſsi & animo intimè ſseruet, & re ipſsa declaret, qui infirmorum, & inſsipientium morbis curandis auſsteriorem ſse ſse interdum exhibet medicum, non eſst timendum; ne hominum animos ſsubditorum, ita offendat, vt velaſse, vel ab Euangelica ſsimplicitate alienet. Facile enim recuperat charitas, quos diſsciplina commouerit. Imo verò per vtilẽ timoris vim ad libertatem filiorum paulatim homines diuinitus inducuntur.