VErum quod ad inſstitutum noſstrum attinet, quanquam ſsunt, vt dixi, non ſsolum homines, ſsed populi & gentes longo tempore permiſsſsæ infidelitati ſsuæ; tamẽtamen nullum eſst hominum genus adeò ineptum, adeò brutum, & ſsaxeum, quin ad Euãgelij doctrinam idoneum ſsit. Omnienim creaturæ, quæ ſsub cœlo eſst, prædicari Euangeliũ præceptum eſst: & in ſsemine Abrahæ omnes gentes benedicentur: & vniuerſsæ familiæ terræ venient coram Domino, vt adorent. Eſsſse quidem alijs alias nationes hominum aptiores felicioreſsque Enangelicæ frugi, vt agros fertiliores, negare planè non poſsſsumus: ſsed qui omnes vocat, neminem faſstidiendum docet. Sunt hebetes, ſsunt lubrici, ſsint ſsanè. Sed cui minus donatum eſst, minus requiretur ab eo. Non inuoluat ſseruus piger talentum vnum: & vno negotiari poteſst. Erant in arca Noë triſstega ſsiue tabulate infima, & media, & ſsuprema, omne genus animantium eo iubetur induci, vt cæteris pereuntibus, ipſsa ſseruentur. Non excluditur coruus præ aquila, non lepuſsculus præ leone. Petrus quoque occidere iubetur audacter, & manducare de omnibus non ſsolum volucribus, ſsed etiam reptilibus, & nihil immundum, & alienum cenſsere, quod à Domino ſsanctificatum ſsit. Habet cœleſstis ciuitas manſsiones plurimas non minus genere, & gradu, quam ipſsa numeroſsitate mirabiles. Ne|q́ue aurum ſsolum, & gemmæ, ſsed pili quoq;quoque caprarum tabernaculo Dei oblati recipiuntur. Deniq́ue qui abiectos iſstos ac miſseros Euangelio ineptos putant, & patriæ cœleſstis beneficio excludunt, qui contemnunt, atque peſsſsundant, audiant tandem Dominum, & ſsuum, & ipſsorum pariter, ſseuerè admonentem. Videte ne con temnatis vnum ex his puſsillis: dico enim vobis quia Angeli eorum in cœlis ſsemper vident faciem Patris mei, qui in cœlis eſst. Opinor non indignos humano ſsuffragio, & patrocinio, quibus famulatus exhibetur Angelicus. Omnes enim adminiſstratorij ſspiritus ſsunt propter eos, qui hæ reditatem capiunt ſsalutis. Nullum ergo etiam abiectum, & belluinum genus hominum à ſsalute Euangelica alienum cenſsendum eſst, cùm Deus neminẽ vocet, cuinon ad id conſsequendum quò vocat, intelligentiam, & gratiam idoneam conferat. Etſsi enim vocantur multi, eliguntur pauci, tamen nemo vocatus negligitur, niſsi qui vocantem, cum liceret, audire contempſsit. Notum à ſsæculo eſst Domino opus ſsuum: noſstrum eſst, quoniam ad omnes ire iuſssi ſsumus, neminem præterire, omnes vocare, omnes allicere, omnes conuenire. Quinam ex quibuſsue aſsſsumendi ſsint, ille nouit, cui eſst æqualiter cura de omnibus, & tamen non omnes prædeſstinauit ad vitam. Sed ex omni genere, & natione aſsſsumi, & oſstenſsum iam eſst, & præclaro Eſsaiæ teſstimonio tandem confirmandum. In fine Prophetiæ illius Dominus loquitur: | Et ponam in eis ſsignum, & mittam ex eis, qui ſsal uati fuerint ad gentes in mare, in Africam, & Ly diam tenentes ſsagittam, in Italiam, & Græciam, ad Inſsulas longè, ad eos, qui non audierunt, & non viderunt gloriam meam. Et annuntiabunt gloriam meam gentibus, & adducent omnes fratres veſstros de cunctis gentibus donum Domino, in equis & in quadrigis, & in lecticis, & in mulis, & in carrucis ad montem meum in Hieruſsalem, dicit Dominus, quomodo ſsi inferant filij Iſsraël munus in vaſse mundo in domum Domini. Et aſsſsumam ex eis Sacerdotes & Leuitas, dicit Dominus Hoc tanto circuituverborum ſsatis Spiritus ſsanctus oſstendit, quàm eſsſset Dei conſsilium immobile, nullum eſsſse genus hominum tam remotum, ad quod Euangelij gratia non perueniret, & de quo pretioſsa Deo munera non referret. Signum enim ſsalutare Crucis ponit in frontibus ſsuorum, quod ſsub Thau olim viderat Ezechiel, & ſsic armatos mittit ad gentes in mare, ſsiue vt Septuaginta legunt & in Hebræo eſst. in Tharſsis, quo nomine Indiæ remotiſssima loca ſsignificari in ſscriptura Hieronymus hîc refert, & Theodo retus in Ionam, aut immenſsum mare, vt alij malunt, ideſst Oceanum. Poſstquãautẽ Aſsiam, Africam, Europamq́;Europamque percurrerint, & ad Inſsulas vſsq; vltimas ſse protulerint, vt nõnon ſsit loquela & ſsermo gentium adeo barbararũbarbararum, vbi non audiantur, & reſsonent verba eorum, tũctunc munus Domino egregium afferent, id eſst fratres ſsuos, magnum & glorioſsum prædȩ apparatum agentes in equis, in cur | ribus, in quadrigis, in mulis, & carrucis, quod quid eſst aliud quam pro diuerſsitate venientium ad Fidem diuetſsa eſsſse aptata vehicular? Alij equis vehi poſsſsunt, vt pote celeri & pernici ingenio, alij quadrigis glorioſsi & curribus præpotentes. Sed qui tardiores fuerint & ignobiliores, habebunt etiam ipſsi ſsua vehicula. Si equis minus ſsunt apti, at mulis inſsidere poterunt: ſsi quadrigæ non erunt, at non deerunt vel carrucæ, quibus imponantur. Vt non ſolũſolum Græci & ſsapientes; verum etiam barbari & rudes in domum Domini, quæ eſst in Hieruſsalem, id eſst in Eccleſsiam Chriſsti cõ gregentur. Atque vt intelligantomnes, etiam in iſstis beneplacitum eſsſse Deo noſstro, eliget de ijs ipſsis Sacerdotes ſsibi & Leuitas. Diſstribuet, inquam, ſspiricum ſsuum, & chariſsmata non ſsolum Apoſstolis, & Iſsrael, verum etiam gentibus, vt cum Petrus, qui eſst cœli ianitor, viderit Dei donum diffuſsum in eas pariter, nõnon prohibeat aquãaquam, quæ introitus eſst Eccleſsiæ: fratres quoque ſsi fortè elatius diſsceptent, ipſso exempla ac teſstimonio diuino edocti conticeſscant. Nihilenim magis cõfirmat animos fidelium Chriſsti prædicatorum, quam teſstimonium Spiritus ſsancti per dona ſsua, & chariſsmata, quæ partitur, vt vult. Et quidẽquidem dona ſspiritus, ſsigna & miracula, quæ in Fidei prædicatione innotuerunt, his etiam temporibus, quã do cbaritas vſq;usque adeo refrixit, enumerare longũ eſsſset tum in Orientali illa India tũtum in hac Occidẽtali. Res Iapponenſsium notæ iam ſsunt. Synarum regio ingens diu tentata, iam vtrimq́;vtrimque aperta na|uigatione LuſitanorũLuſitanorum, & noſtrorũnoſtrorum ex noua Hiſspania. De Mexicanis multa narrantur. De Inſsularibus ipſse quoq;quoque aliqua ex parte nonnulla conſspexi. Hiſstoriæ inuenti noui orbis loquũturloquuntur multa, & miranda, & vera, quorum hodie quoq;quoque teſstes ſsatis Fide dignos habemus. Duo, quȩrecẽtia ſsunt exẽpliexempli gratia nõnon morabor apponere. Fœmina in ſsuæ infidelitatis errore obſstinata, & ſsuperſstitioni cuidã veneficȩ addictiſssima, quæ cæteris omnibꝰ in illa familia baptizatis ſsola repugnauerat: mor boiã vltimo laborãs miſsit ad ſsacerdotẽ, vt ad ſse feſstinaret, nõnon enim ſse poſsſse exire de vita, niſsi aqua prius ſsalutari perfunderetur. Semelatq;Semelatque iterũiterum accerſsitus tandẽvenit, inuenitannum in extremis agentẽ, & baptiſmũbaptiſmum magno affectu poſscentẽ: rogat, cur tãdiu diſstulerit: reſpõdetreſpondet illa, ſsibi nihil minus fuiſsſse ſsemper in animo, quãquam fieri ChriſtianãChriſtianam, oderat enim, vel ipſsum nomẽnomen, ſsed tamẽtamen morti iam propinquãti aſstitiſsſse ſsibi iuuenẽ candidũcandidum, qui an teactã vitãvitam acriter reprehẽderit, & Chriſsti religio nẽ quãtocyus ſsuſscipere perſsuaderet: contra verò tetrũ quendãquendam Æthiopẽ altera ex parte patriãpatriam ſsuperſstitionẽ diu inculcaſsſse: & cũcum anxia diu hæreret, tandẽtandem viciſsſse iuuenẽ Chriſsti: ſstatim tantũtantum ſsibi baptiſsmi deſideriũdeſiderium accenſsum, vt nihil aliud lamẽ taretur, ꝗ̈ ſse à prima ætate nõnon fuiſsſse Chriſstianam. Quid multa? In terrogata de fide pro more, & pœ nitentiã ante actæ vitæ magno dolore ſsignificãs, baptizatur, & baptizata protinus animãanimam efflat, ipſso ſsacerdote cũcum cȩteris, qui aderãtaderant, admirãte vehementer, cuius ego factũfactum narratione cognoui, qui | etiam legitimo teſstimonio probatũprobatum ad Epiſscopũ ſsuũ trãſsmittẽdũ curauit. Fuit vir quoq;quoque apud nos qui hodie etiãetiam viuit, coniugatus in valle Humai vocata, olim baptizatus, & teſtimoniũteſtimonium habẽshabens bonum in ſsimplicitate ſsua, & ſsobrietate. Hic grauiter ægrotans, cũcum mortuus omnino crederetur ab vxore, quæ ſsola cadauer viri ſseruabat opertum, expectans ad ſsepulturam alicuius adiutoriũadiutorium (erãt enim ſsoli in loco ſsatis remoto) triduum integrum iacuit, vt putabatur, exanimis, panno coopertus: cum repẽterepente mouere ſse cœpit, & vxorem admirã tem ac pauentem vocans, vera eſsſse dixit, quæ à Patribus dicerentur de vita futura. NãNam & ſse perductum à quodam multa ac ſstupenda vidiſsſse. Cum res ſsacerdoti innotuiſsſset, qui hominis ruditatem optimê noſsſset, & miraretur tanta de rebus ſspiritualibus, & occultis ex ordine referentem, iam morbo leuatum ad Archiepiſscopum examinandum tranſsmiſsit: cuius conſsilio, & à noſstris fratribus, & à multis alijs diligenter interrogatus, apertè, & reſsponſsionum ordine, & ſsenſsu, & ipſsa vultis conſstantia, & lacrymis ac profundo quodam affectu declarauit illa omnia non aliter ſsibi potuiſsſse innoteſscere quàm facta ſsuper eũeum manu Dñi per mirabilẽ extaſsim. Idquod vitæ demũdemum innocẽ tia ſsatis poſstea cõfirmauitconfirmauit: atq;atque hodie quoq;quoque Dominicus (hoc hominis nomen eſst) dicitur multa narrarede ſsæculo futuro ijs, quos audituros vtili ter iudicat. Ferè eiuſsdẽ exẽpliexempli eſst cũcum illo Curma curiali, de quo Auguſstinus ſscribit in lib. de Cura pro mortuis agenda, & cum illo altero Steelſsio, | de quo narrat in hiſstoria Anglica Beda. Non dubium eſst quin Deus charam habeat ſsalutem Indorum, atque ex his numeroſsiſssimis populis multos in regnum Chriſsti adoptarit, perducendos ad patriam eo ordine, & modo & tempore, quod ipſse conſstituit. Firmum enim fundamentum Dei ſstat habens ſsignaculum hoc, Cognouit Dominus, qui ſsunt eius.