SVfficiebat quidem Chriſsti ſseruatoris exemplum: ſsed redarguenda eſst adhuc noſstra deſsidia, & compungẽdacompungenda per cætera exempla PatrũPatrum. Apoſstolorum ſsane trophæa cernimus, & totius orbis victores ſsigna crucis vltra Romanas aquilas extuliſsſse miramur, magnæ fœlicitatis curſsum ducimus, & ſsi daretur, tantam gloriam iuuatet imitari. Sed cohibeamus tantiſsper animum, & illorum ſsudores, pericula, certamina, temporis difficultates, hoſtiũhoſtium magnitudinem cogitemus: intelligemus profecto longe carius illis ſstetiſsſse victoriam, quãquam quiſquãquiſquam facile credat. Arma, inquit, militiæ noſstræ non carnalia ſsunt, ſsed poten|tia Deo ad deſstructionem munitionum, conſsilia deſstruentes, & omnem altitudinem extollentem ſse aduerſsus ſscientiam Dei. Quid igitur? Commemorat ſse alibi ab Hieroſsolymis vſsque ad Illyricũ propagaſsſse Euangelium Chriſsti, & longè latè per circumpoſsitas regiones, quas, ſsi quis conſsideret immenſsa terrarum ſsparia, mirabitur potuiſsſse vnius hominis peregrinatione cognoſsci nedum doctrina Apoſstolica impleri: quo etiam in loco in Hiſspaniam profectionem ſsuam prȩdicit, eamque prædictionem poſst priorem eius catenãcatenam Ro mæ re ipſsa completam, non deſsunt, qui affirmẽtaffirment, in quibus eſsſse videntur Hieronymus & Chryſsoſstomus. Sed quibus periculis & ærumnis tanta peregerit, nemo melius poſssit narrare, quam ipſse in poſsteriore ad Corinthios Epiſstola. Pelagus illud laborum, ac tempeſstatem ſsi quis intuetur, videt omnino nullo modo niſsi per crucem crucis prædicatores viciſsſse, eorum quoq́ue æmulatores non aliter eſsſse victuros. Verùm cum Crux non diſssimilis ſsit, neſscio tamen quomodo difficultates patimur nunc omnino contrarias, vt ſsi quis attentius conſsideret, diuini conſsilij altitudinem admiretur. Nobis nihil eſst perinde graue, ac nimius ſstupor & inſsipientia barbarorum: contra Apoſstolos nihil ita exercuit, atque inflata illa præpotenſsque ſsapientia, tum Iudæorum, tum Græcorum, tum maximè Romanorum: vt ſse veluti ridiculos exhibere viderentur ſsynagogis, Academijs, Curiæ. Nos prædicamus, inquit, | Chriſstum crucifixum, Iudæis quidem ſscandalum, gentibus autem ſstultitiam: ita vt in magna laude ſsua Paulus ponat, Non enim erubeſs co Euangelium, & ad Timotheum ſscribat, Noli erubeſscere teſstimonium Chriſsti. Illos vrgebat poteſstas ſsæculi, cum imminerent impetij faſsces. Nos poteſstates quidem ac Magiſstratus Gentilium parum timemus, cum ſsit ſsumma penes Chriſstianos: ſsed ab eadem poteſstate non parum ſsuſstinemus nonnunquam moleſstiæ, & incommodi, cum cernamus non raro euerti prauis exemplis auaritiaq́ue quorundam, quicquid ab alijs ædificatur ad fidem. Illi ingenia hominum nacti ſsunt elata, & peruicacia, ipſsaque ſsæculi prudentia ſsimplicitatem Fidei inflexibiliter reſspuentia: Nobis mobilitas contrà imbecillitaſsque naturalis Indorum ingenij moleſstiæ plurimum affert: vt illos quidem ſsaxis mandare Euangelica ſsemina diçeres, nos arenæ. Maiores noſstros labor indefeſsſsus, inopia, ignominia, cruciatus neciſsque quotidianum quodammodo diſscrimen: nos tædium, ſsermonis inopia, ipſsa hominum ignobilitas, ſsolitudo quædam, ac deſsperatio maximè oppugnant. Itaque Fidei prædicatio ſsicuti res eſst magna, ac maior omni exiſstimatione hominum, ita nunquam ſsine ingenti labore & conſstantia peragi potuit. Quis credidit auditui noſstro, & brachium Domini, cui reuelatum eſst? Sed in Deo | ponenda ſspes, qui dat verbum Euangelizantibus virtute multa: vt quamuis euntes fleant mittentes ſsemina ſsua, venientes certè gaudeant pot tantes manipulos ſsuos, ipſse dicit, Ecce ego mitto vos, ipſse eſst, qui operatur Fidem, & dat incremẽtum, vt Euangelium creſscat, & fructificet in vniuerſso mundo. Verum nos tyrones terrent militiȩ labores & frangũtfrangunt. Et dicimus, Quid putas quia prȩterita tempora meliora fuerunt? ſstulta ſsine dubio cogitatio. Nam ſsi in illa ſsuperiora incidiſsſsemus, tantam aſsperitatem, nequaquam ferre poſsſsemus. Sed quiapræterita ſsunt, fœlicia, & ſsuauia putantur. Si igitur antiquorum temporum allicit nos, atque tenet mirabilis in Chriſstianitate prouentus, & noſstræ nos egeſstatis tædet, cogitemus lahores illorum noſstris ſsine vlla comparatione fuiſsſse maiores, & Deiſsapientiæ ac bonitati gratias agamus, quæ pro magnitudine operis ido neosoperarios parat. At ſsunt multi, qui tametſsi illa magna atque Apoſstolica abeſsſse æquo animo patiuntur; tamen pro modulo etiam diligentiæ moleſtiæq́;moleſtiæque ſsuæ non reſspondere fructus vehementer dolent. Qua in re vtid quam maximè verum ſsit, quod exiſstimant, illa certè eſst firmiſsſsima conſsolatio Apoſstoli monentis. Vnuſsquiſsq; propriam mercedem accipiet ſsecundum ſsuum la borem. Dei enim ſsumus adiutores. Dei ædificatio eſstis, Dei agricultura eſstis. Non igitur tam expendet fructus, Vineæ procurator in mercede reddenda, quàm operam: & gratior erit fortaſssis Patrifamilias labor ſsterilis, ſsed fidelis, quàm faci|lis & fœcundus. QuamobrẽQuamobrem etiam ipſsos magnos fidei præcones videmus fructus exiguitate ſsæpe probatos. Nam vt omittam Ezechielem, cui Dominus teſstimonium fert: Si ad populos multos profundi fermonis & ignotȩ linguæ mittereris, quorum non poſssis audire ſsermones, ipſsi audirent te: Domus autem Iſsrael nolunt audire te: vt præteream Hieremiam cõtemptumcontemptum & ludibrio habitum præ Hanania alijſsque falſsis prophetis, Amos quoque aduerſsus AmaſiãAmaſiam, cæteroſq́;cæteroſque prophetas: illi ipſsi apoſstoli ſsæpe magno labore nil niſsi iniurias conſsecuti ſsunt. Paulus pet biẽnium Cæſsareæ tenetur vinctus, & cum pene quotidie diſsputaret ad Felicem, nihil egit. Ioãnes propter teſstimonium Chriſsti relegatum ſse videt: Iacobum illius fratrem vetus narrat hiſstoria in Hiſspanijs præter homines ſseptem aut nouem ad fidem conciliaſsſse neminem tam longa peregrinatione abuſsque Hieroſsolymis ſsuſscepta, tam diuturna prædicatione. Verè enim Dominus dixit: Non eſst diſscipulus ſsupra Magiſstrum: ſsi ſsermonem meum ſseruauerunt, & veſstrum ſseruabunt. Quoties vero ille exclamauit, Cui comparabimus generationem hanc? cantauimus, inquit, vo bis, & non ſsaltaſstis, lamentauimus, & non planxiſstis. Quanquam heſscio quid iuſstæ querelæ habeat, ſsi vel pauciſssimas animas, vel vnam potius totus noſster labor & induſstria lucretur, pro qua Dominus gloriæ, ſsi ſsola fuiſsſset, eaſsdem paſssiones ſsubire minime recuſsaſsſset, vt ſsanctus Cnryſsoſstomus quodam loco præclare docet. Cuius au|reum os audire libet tantiſsper de hac ipſsa re, quã agimus. Nihil eſst quod animæ poſssit æquiparari, ne vniuerſsus quidem mundus. Itaq;Itaque & ſsi immenſsas pecunias pauperibus eroges, plus tamen effeceris, ſsi vnam conuerteris animam. Et poſst pauca. Quod ſsi hodie nemini perſsuaſseris, perſsuadebis po ſstridie, & ſsi nunquam petſsuaſseris, mercedem tamen integram habes. Et ſsi non omnibus, paucis tamen ex multis perſsuadere poteris. Nam neq́; Apoſstoli vniuerſso orbi perſsuaſserunt, licet cum omnibus diſspucarint, & mercedem in omnibus aſsſsecuti ſsint. Si quidem Deus non ſsecundum bonorum operumeuẽtum, ſsed iuxtafactorum propoſsitum coronas elargiri ſsolet, etiãſsi duos obolos conferas, & quod vidua fecit, idem in docen tibus operabitur. Noli igitur, cum orbem terræ ſsaluum facere non poſssis, etiam parua contemne re: neque maiorum deſsiderio à paruis te abſstrahas. Sicentum nequis, decem curam ſsuſscipias: ſsi decem non poſssis, noli quinq;quinque deſspicere: ſsi quinque vires tuas excedunt, vnum ne contemnas. Quod ſsi ne hoc quoq́ue poſssis, noli deſsperare, noli labori cedere. Nam ſsi parua non contempſse rimus, aſsſsequemur & magna. Quæ beati Patris exhortatio ad recreandos confirmandoſsque animos Chriſsti operariorum, vel ſsola eſst ſsatis, modo ſse rationi quiuis obſsequentem præbeat. Deniq; vt communibus non vtamur, habet ſsanè Indorũ cauſsa propria ac peculiaria emolumẽta, eademq́ue magni apud Chriſstum pretij. Primum humi litatis, quod labor omnis iſstis impenſsus tanto ſse|curior, quanto ab omni humana gloria remotior. Deinde charitatis Chriſsti fideliſssimum teſstimonium, cum extremæ indigentiæ, & periculo tot milliũmillium animarum pereuntium vita ipſsa cõſsecratur. Præterea conſstantiæ, & patientiæ quod nam poſssit inueniri certius vel argumentum, vel periculum hocipſso, quod pleriſsque maximè grauat, tædio pro Chriſsti gloria deuorato, vt cum multum labores, parum promouerevidearis? Pene dixerim eſsſse in hoc vno Apoſstolicæ gloriæ æmulam laudem. Poſstremo illud mihi veriſssimè perſsuaſsum habeo fructus eſsſse pro labore, & merito longè maximos, vehementerque eos decipi, vel deſsidia, vel ambitione corruptos, qui ſsuas operas in hac Chriſsti vinea parum fructuoſsè locatas conqueruntur. Qupd, vt habet, monſstrare erit ſsui temporis & loci. Illud modo maneat, etiã ſsi penuria quàm maxima exiſsteret, in negotio animarum, tamen Chriſsti Ieſsu fidelibus operarijs non minus, vel gnauiter, vel alacriter deſsudandum eſsſse, vbi & illius charitati amplius obſse quuntur, & de propria mercede nihil deperit.