SEQVITVR tertia pars, & quæstio principalis huius relectionis, Ad quid teneatur homo cum primum peruenit ad primum instans usus rationis. Et intelligo quæstionem per se loquendo, id est ex eo solum, ꝙquod peruenit ad usum rationis, excludẽdoexcludendo à quæstione, si tũctunc occurrat per accidẽsaccidens necessitas implendi aliquod pręceptũpręceptum particulare. Et uidetur ꝙquod non teneatur aliquo pręcepto, pro illo primo instãtiinstanti usus rationis, & loquamur generaliter de omni tali ad usum rationis ueniẽteueniente. Arguit̃Arguitur ergo primo ad partẽpartem negatiuãnegatiuam, quia saltẽsaltem loquẽdoloquendo de eo, qui nõnon sit institutus à sapiẽtibussapientibus, omnino ignoraret, ne que posset scire tale | præceptũpræceptum, cùm nõnon sit per se notum. ergo non tenebitur pro tali istãtiistanti. ItẽItem confirmatur, Quia tale præceptum est in dubio etiãetiam inter sapiẽtessapientes theologos: multi enim tenẽttenent partẽpartem negatiuam. ergo indiget quis tẽporetempore ad sciendũsciendum illud præceptum, & sic nõnon obligat in primo instanti. ItẽItem non potest scire quomodo primo peruenit ad usum rationis. ergo nõnon potest scire quomodo obligat̃obligatur tali præcepto. AntecedẽsAntecedens enim est manifestũmanifestum: quis enim unquãunquam notauit, ego nũcnunc primò habeo usum rationis? imò neque per aliquãtamaliquantam differentiãdifferentiam & spatiũspatium tẽporistemporis. ItẽItem, trāsactotransacto illo primò instanti, nõnon tenetur statim, & si tũctunc omiserit, ergo neque in illo. ItẽItem, qui est in peccato mortali, non tenetur se conuertere in Deum in primo instãtiinstanti usus rationis. ergo ille qui est inoriginali, & multo minus qui est baptizatus, tenet̃tenetur se conuertere in DeũDeum in primo instãtiinstanti usus rationis. Et cõfirmat̃confirmatur, quia nullus etiam de numero eorum, qui timẽttiment Deum, & sunt soliciti de salute sua, sentit cõsciẽtiãconscientiam de tali trāsgressionetransgressione, neque pœnitet, aut confitetur de illa, cũcum tamẽtamen nemo sit qui audeat affirmare se implesse tale præceptũpræceptum. ergo nõnon est ponẽdũponendum tale præceptũpræceptum. In cõtrariumcontrarium est, quia si pro illo instanti nõnon obligat, cùm nõnon sit maior ratio de tempore præsenti, eadem ratione nunquam obligabitur: quod non uidetur dicendum. | Neque uidetur sufficiens solutio communis, quòd tenetur semel in uita. Hoc enim est absurdum dicere, quòd Adam aut Mathusalen, qui millenos annos uixerunt, possent nongentos annos licitè transigere sine fide, aut dilectione Dei. Neque satisfacit alia solutio, quòd dantur induciæ, nam de iure naturali non possunt determinari tales induciæ, iure autẽautem positiuo multo minus. Respondetur primò, Nihil exploratũexploratum potest haberi, neque ex Scripturis, neque ex doctoribus in hac quæstione, quia quicquid dicatur, uidentur sequi non leuia inconueniẽtiainconuenientia, neque expediri facile possunt argumenta. Sed quod uerisimilius uidetur, dicam paucis propositionibus, prima, NõNon * quilibet perueniens ad usum rationis tenetur se cõuertereconuertere in DeũDeum explicitè, distinctè & formaliter. Ista propositio est expressè Caieta. 2. 2. q. 10. arti. 4. ubi dicit expressè, ꝙquod ad diligendum Deum explicitè ut finem naturæ & uniuersè non tenetur homo semper, cùm sit præceptum affirmatiuum, neque statim, quia non tenetur priùs diligere, quàm cognoscere. Constat autem, quòd post multum temporis aduenit homini ista cognitio, naturaliter loquẽdoloquendo. Eandem tenet. 1. 2. q. 89. articu. 6. & probatur efficaciter ex ratione Caieta. & ex aliis rationibus suprà positis, quibus probatum est, quòd | homo nõnon statim postquam peruenit ad usum rationis, potest cognoscere Deum, quia nullus obligatur ad impossibile, ut ait Hieronymus, & certum est. ergo homo nõnon tenetur statim diligere Deum. Item procedit argumentũargumentum statim factũfactum, quia non omnes sciunt, neque possunt scire tale præceptũpræceptum statim. ItẽItem nusquãnusquam legitur hoc præceptum. ergo temerè asseritur. Assumptum probatur, quia uel esset illud, CõuertiminiConuertimini ad me. quod habetur & apud Hiere. & Oseam, & Ezechi. & Iohelem, & alios prophetas: uel ex illo præcepto, Diliges dominũdominum DeũDeum tuũtuum ex toto corde tuo. quod habet̃habetur Deute. 6. & Matth. 22. & Luc. 10. Sed primùm, ut dictum est, obligatio nõnon est ad impossibile. Secundò id præceptum, CõuertiminiConuertimini ad me, ut patet ex propriis locis, fit ad peccatores actualibus peccatis, nec est mentio de aliis. Item ubi habetur, quòd illud præceptum Conuertimini ad me, obligat statim potius quàm alia præcepta affirmatiua? ItẽItem illud præceptũpræceptum expressè est de pœnitentia, ut patet locis suis, quia in omnibus locis ponitur, Et agite pœnitẽtiãpœnitentiam, uel in ieiunio, fletu, & plāctuplanctu, uel, à uiis uestris pessimis, sed ad pœnitentiam, ut est communis sententia omnium, nõnon tenetur aliquis statim. ergo nec etiam ante peccatum. Aliud uerò præceptum de dilectione Dei refellitur eisdem ar|gumentis. Item non tenetur quis statim credere, ergo neque cõuerticonuerti. ConsequẽtiaConsequentia est nota ex Paulo ad Hebræos 11. Accedentem ad DeũDeum oportet credere quia est. Antecedens patet ex eodẽeodem Paulo ad Roma. 10. Quomodo credẽtcredent ei quem nõnon audierunt? quomodo autẽautem audiẽtaudient sine prædicãteprædicante? sed nõnon quilibet statim potest habere prædicatorẽprædicatorem, ergo neque potest credere. Et cõfirmaturconfirmatur ex eodẽeodem loco Pauli, Quomodo inuocabũtinuocabunt, in quem nõnon crediderũtcrediderunt? sed de hoc plura in 4. qō.quaestio OppositũOppositum his partis tenet Capreolus 2. d. 40. quæstione unica ad argumẽtaargumenta Scoti cõtracontra secundãsecundam quæstionẽquæstionem, ubi dicit, & uidetur tenere, ꝙquod statim, ꝙquod aliquis peruenit ad usum ratiõisrationis, refert se in suum DeũDeum, aut peccat mortaliter. Et putat se ꝓbareprobare ex S. Tho. sed certè non probat. SecũdaSecunda propositio, Omnis* talis tenet̃tenetur ad actũactum aliquẽaliquem statim. Ista ꝓpositiopropositio nõnon uidet̃uidetur certa, sed est ꝓbabilisprobabilis, licet sit cõtracontra conmunẽconmunem sentẽtiãsententiam ScholasticorũScholasticorum. & est S. Tho. 1. 2. q. 89. ar. 6. & 2. d. 41. q. 1. ad 7. ubi dicit, ꝙquod statim ꝙquod homo usum ratiõisrationis habet, si faciat qđquod in se est, Deus ei gratiãgratiam infundit, si autẽautem nõnon, peccat mortaliter, quia tũctunc tempus est, ut de sua salute cogitet, & ei operam det. Ista propositio probatur ratione S. Tho. ubi suprà, quia omnino est grauissima negligẽtianegligentia, ꝙquod aliꝗsaliquis nõnon disponat de ratione uitæ suæ, ex qua dependet salus & | dãnatiodamnatio eius. & cùm statim oportet aut bene aut malè agere, neque homo posset suas actiones suspendere, uniuersaliter uidetur, quòd statim oportet disponere de summa uitæ, & de agendis: aliâs uidetur grauissima negligentia. Item si quis haberet curãcuram alterius quo ad omnes actiones eius, & depẽderetdependeret ex eo saluatio, uel perditio illius, uidetur quòd peccaret mortaliter, si non statim prouideret de salute alterius, si statim posset alius periclitari. ergo multo plus obligatur de seipso. Item à posteriori, quia aliâs sequitur, quòd aliquis habẽshabens usum rationis facit totum quod debuit in tota uita sua, & tamen damnabitur. consequens non uicetur credendum, ergo neque id, &c. Consecuentia patet manifestè de illo, Qui peruenit ad usum ratiōisrationis, facit totũtotum quod debuit in tota uita sua in peccato originali, qui si nullum actum tenetur habere statim: ergo si se haberet negatiuè, & moriatur, iam patet quòd facit totum, ad quod tenebatur, & tamen damnabitur. & confirmatur, ille ergo seruat omnia mandata, & tamen non saluabitur. ergo non esset uniuersaliter uerum, quod Dominus dicit Matth. 19. Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Item si non tenetur statim, ergo poterit tunc solùm peccare uenialiter, & tunc si ille sit in peccato originali, erit | cũcum solo ueniali & originali, quod uidetur inconueniens, quia nõnon puniretur in limbo, quia non habet pœnam sensus neque in purgatorio, quia est uia ad gloriam: neque in inferno. Tertia Talis* tenetur se cõuertereconuertere in bonũbonum eo modo, quo potest tunc, id est conformiter ad cognitionem quam habet. Ista probatur ex præcedenti: quia si teneretur ad aliquem actũactum, non potest esse incognitũincognitum. ergo oportet quòd sit conformiter ad cognitionem quam habet. Pro quo est considerandum quòd (ut suprà tactum est) prima deliberatio non potest esse circa particularem materiam moralẽmoralem, quia nec esse est intellectum à notioribus procedere. 1. Phy. & sicut simpliciter in cognitione ens est prius notum, quàm species, aut genera: ita in cognitione practica principia uniuersalia & conclusiones etiam magis uniuersales, sunt magis notæ, & oportet intellectum ab illis incipere, ut est id pricipiumprincipium, Oportet uiuere cõformiterconformiter ad rectum rationem, expedit homini honestè uiuere, nõnon est facienda iniuria, uel aliquod huiusmodi, quod potest esse notum lumine naturali, etiam apud illum, qui educatus est sine notitia, aut religione Dei: aliquod tale principium, ut colendus est Deus à me, oportet me seruare legem Dei, non licet agere contra præceptum dei, uel aliquid simile. Est | enim impossibile, ut prima cognitio, uel deliberatio sit de eleemosyna aut de temperantia. Dico ergo, quòd cum primum homo habet tale iudicium sufficienter deliberatum, tenetur habere propositum bene agendi conformiter ad id iudicium: & si cognoscat Deum, tenetur formaliter conuerti in Deum, puta, uolo, aut propono seruare legẽlegem Dei, uolo colere Deum: sin autem non cognoscat, satis est ut proponat bene uiuere cõformiterconformiter ad dictamẽdictamen. ut propono uiuere secundum rationem, uolo honestè agere, nolo male agere. Hoc expressè dicit Sanctus Thoma. de ueritate, quæstio. 14. arti. 11. ad primum. ubi dicit de eo, qui nutritus esset in syluis, quòd si faciat quod in se est, ad prouidentiam Dei spectat subuenire in necessariis, & declarat quid sit facere, quod est in se, dicens, quòd est sequi dictamen legis naturalis cũcum appetitu boni, & fuga mali. & quòd hoc sufficit, constat manifestè ex dictis. Neque obstat quod quidãquidam dicũtdicunt, quòd si hoc faciat, iam Dominus illuminabit eum de fide. Quidquid enim sit de hoc, de quo statim dicam, sed saltẽsaltem prius est hoc ipsum facere quod in se est, quàm quòd illuminetur, & sic illa illuminatio nõnon spectabit ad primum tempus usus rationis. Et confirmatur ista conclusio cum præcedente, nam quilibet tenetur recipere fidem & legẽlegem | Christi, cum primum ei fuerit sufficiẽtersufficienter promulgata, neque liceret alicui differe in certum tempus, neque fatis esset accipere semel in uita, sed tenetur proponere uiuere in lege Christi, & ipsum colere. ergo etiam cum primum ei est promulgata lex naturalis, tenetur eam recipere, sed non recipit, nisi proposito seruandi illam, & uiuendi conformiter ad legem, ergo tenetur habere tale propositum. Consequentia uidetur nota, quia non minus obligat lex naturalis, quàm Christiana, cùm sit æquè diuina. Promulgatur autem lex naturalis per hoc, quòd aliquis cognoscit, quòd uiuendum est conformiter ad rectam rationem, ut quòd nocendum non est proximo, uel aliquid simile. & confirmatur iterum, quia uidetur impossibile, ut quis deliberet de uita & salute sua, & cognoscat quòd expedit sibi ad bene esse uel felicitatem, ut bene uiuat, & uitet malũmalum, ut nõnon faciat iniuriam, & quòd suspendat actum uoluntatis, & non proponat uel sic uel aliter uiuere. Neque puto, ut quisquam, etiam de industria, hoc possit facere, scilicet suspendere omnem actũactum uoluntatis cum tali deliberatione. Prima autem cogitatio, quæ occurrit in primo instanti usus rationis, est, ut cogitet in genere & in uniuersali de salute sua. & S. Tho. dicit 1. 2. q. 89. arti. 6. id est de bene esse suæ salu|tis, uel quod in cõmunicommuni expediat ei. si ergo uidetur impossibile ut non habeat actum, & nõnon licet habere actũactum auersum à bono, ergo oportet quòd habeat actum conuersum ad bonum. Ex dictis patet corollarium, quòd non solùm apud eum, qui nullo modo cognoscit Deum sufficit talis conuersio ad bonum & sine Deo, sed etiam aliquando apud eum, qui sit bene educatus in religione, & cultu Dei. Patet, quia dato quòd sit institutus in fide, potest fieri prima deliberatio per solum lumen naturale, & conuersio etiam illo modo sufficit. Ad hunc ergo sensum intelligenda est celebrata opinio Sancti Thomæ de cõuersioneconuersione in Deum in primo instanti usus rationis, qui nihil aliud uult habere, nisi quòd cum primum quis actu cogitat & deliberat de uita sua, oportet ut habeat propositum ad bonum, siue in uniuersali, siue etiam diuinum conformiter ad cognitionem. Et hoc modo erit probabilis & sententia cõsonaconsona rationi. Et hæc est conclusio non solùm theologorum, sed philosophorum etiam sententiis celebrata, de qua nobilem illam sabulãsabulam ueteres prodiderunt, de illo nobili Hercule: cũcum ille scilicet ad hoc ætatis peruenisset, de quo in præsentia disputamus, & solicitus esset an uiam potiùs sequeretur uirtutis & laboris, an uoluptatis & desidiæ, duas illi matronas subi|tò astitisse, uirtutẽuirtutem scilicet ac uoluptatem, uariisq́ue incitamẽtisincitamentis & suasionibus utrāqueutramque conatam ut ad se animam Herculis traheret, sed uicisse tandem uirtutem, atque Herculem in suam sententiam & contubernium traxisse. Simile est quod S. Tho. uult & docet, ut cùm scilicet primo quis solicitus est, ac deliberat, an potius sequitur bonum, aut malum, uitium, an uirtutem, non se expediat ab eo cõsilioconsilio, & deliberatione priusquam constituat ac proponat meliorẽmeliorem partem, id est uirtutem, potius sequi. Et ad hoc præceptum conuersionis tenentur non solùm qui ad tale tempus perueniunt sine gratia, sed etiam baptizati, qui gratiam habent: præceptis enim non satisfacit, quis per gratiam, aut omnino per aliquẽaliquem habitum, sed per actum. Ad argumentum in contrariũcontrarium. Ad primum dico, quòd perueniẽsperueniens ad usum rationis ignorabat hoc præceptũpræceptum sub illa lege, CõuertiminiConuertimini ad me, in primo instãtiinstanti usus rationis, uel alia simili forma. sed cognoscit, quòd oportet seruare, legem Dei uel oportet uiuere secundum rectam rationem, uel huiusmodi iudicium, quia est ista prima deliberatio, & per hoc patet ad prima tria argumẽtaargumenta. Ad quartũquartum, concedo, quòd postea non tenetur, quia iam est transgressus illud præceptũpræceptum, licet posset dici, quòd per se tenetur quo ad usque impleat. | Ad quintum nego consequẽtiamconsequentiam. Ad sextum dico, ꝙquod, ut dictum est, est impossibile, uel ualde difficile, ut sic deliberans nõnon habeat uel bonum propositum, uel malum, & si habeat malum, iam de eo pœnitet. Si quis enim habet propositum non seruandi legem Dei, pœniteat de illo. Et ista pro præsente Relectione sufficiant.

FINIS SECVNDI TOMI