Avendaño: Thesaurus Indicus

 Legal

p. 40
TITVLVS II. DE REGIO INDIARVM CONSILIO, Eiusque coram Deo obligationibus, vt conscientiæ securitas habeatur.

1
*QUæ de Catholici Regis obligationibus dicta sunt à nobis
Titulo præcedenti, ad Regium Indiarum Consilium maximâ ex parte pertinere constat; est enim velut immediatum organum, per quod amplissima gubernatio earumdem exercetur. Ideò in hoc Titulo breuiores erimus, securitati conscientiæ magnorum illorum virorum consulentes, quos Catholici Reges ad exonerationem propriarum conscientiarum delegerunt, vt ex eorumdem attestatione compertum habemus, de quâ Titulo præced. Cap. 3. in fine, verbis illis: Nostri Consilij, qui sunt, conscientias suas exonerent, quandoquidem per illos Nos conscientias nostras eo onere liberamus. Ex quibus apparet quanto illi debeant studio circa conscientiæ in iis, quæ ad eorum munus spectant, inoffensum iter attendere, quorum fidei tantopere Catholici Reges deferunt, pro eorum erratis apud Deum rationem exactissimam reddituri. Et certè, vt nullus subesset timor, amor tamen deberet hoc in eorum præstare pectoribus erga beneficos Principes, singulari honorificentiâ in eosdem amanter effusos, juxta illud Athalarici Regis apud Cassiodorum Lib. 8. 2. de Romanis Senatoribus allocuto: Constat enim
Cassiodor.
excellentißimos Patres tantò ampliùs posse diligere, quantò maiores honores à cæteris Ordinibus visi sunt accepisse. Sic ille. Neque aliter ampliora illis sperare à benignissimis Principibus licebit, quàm à præfato Rege promissum eisdem, dum subdit: Si qua autem nobis postulanda creditis, quæ vestræ securitatis incrementa multiplicent, indubitanter petite, commoniti, quos ad fundendas preces nos etiam videmur hortari. Sic Rex. Neque aurea illius prætereunda conclusio, dum ita finem dicendi facit: Nunc vestrûm est, tale aliquid sperare, quod communem Rempublicam possit augere. Non ergo propriis commodis inhiandum, sed in id dirigendus intuitus, quod communem Rempublicam possit augere. Indicam equidem, quâ communior nulla; cuius diuitiis, si qua est diues Respublica, locupletata est; & multæ se locupletissimas gloriantur. Aut Indicam pariter & Hispanam; ab illâ enim huius augmenta, si tamen illa ab istâ, vt par est, prouidâ solicitudine gubernetur. Hoc opus, hic labor Indicorum Consiliariorum est, pro quibus sit
CAPVT I.

CAPVT I.

An Regii Indiarum Consiliarii sub mortali teneantur rerum Indicarum specialem notitiam studio & inquisitione solicitâ comparare.
2
*VIdenda circa hoc quæ à nobis
dicta Titulo præcedenti cap. 8. ea enim ad Consiliarios Regios potiori ratione trahenda, qui velut Regis oculi esse debent ad remotissima hæc imperia peruidenda, & ita beneficio lucis viam monstrare conspicuam, & non per caliginem judicare. Iam pro iisdem
3
*Dico primò. Consiliarii Indici sub mor
tali tenentur circa res Indicas specialem comparare notitiam inquisitione solicitâ. Probatur
Primò ex ordinatione sextâ eiusdem Consilii, in quâ illis grauiter iniungitur, vt in Indiarum historiis, Cosmographiâ, descriptione, & nauigatione specialem instructionem accurent, illâ redditâ ratione: Quoniam res nulla intelligi aut
tractari potest, cuius non fuerit priùs probè notum subiectum ab ijs, qui de illo sunt habituri quæstionem, & sententiam prolaturi. Quæ quidem lex, cùm ad maximè substantiale requisitum spectet, absque dubio grauissimam obligationem inducit: leges
enim ciuiles posse in conscientiâ obligare tenent communiter scriptores Theologi & Iurisperiti, ex quibus plures adducit P. Suarez lib. 3. de legibus cap. 21. num. 5. vbi & ait Assertionem esse de fide aut fidei proximam. Obligationem autem esse sub mortali, quando materia est grauis, ne|
p. 41
que de contrariâ legislatoris intentione constat,
cum aliis ostendit cap. 24. & seqq. quibus addendus Illustrissimus Villaroel Parte 1. Gubernationis pacificæ quæst. 2. artic. 1. num. 12. Sed intentionem talem cum lege non posse consistere, si materia grauis sit, eoq́ue ipso grauiter obligare, tenent P. Vasquez Tom. 2. in 1. 2. disp. 158. n. 32. & seqq. P. Salmeron Tom. 4. in Euangelia, Parte 3. tr. 12. §. Differt autem. P. Amicus disp. 5. de Iustitia, n. 216. P. Becanus de legibus, cap. 6. q. 3. n. 13. & seqq. & alii. In
omni ergo opinione legem dictam constat obligare. Nam licet sint qui probabiliter asserant, etiāetiam cùm materia est grauis; posse obligationem esse sub veniali, aut etiam sine peccato, & talem reputandam, quando contrarium aliunde non constat, pro quo videri potest Thomas à Iesu in Regulâ Carmelitarum Parte 2. Dub. 8. §. vltimo, quia, & seqq. addunt tamen constare tunc cùm seclusâ graui obligatione non videretur sufficienter bono
communi prouisum in re magni momenti, quod in casu nostro contingit: & videri pro eo potest P. Arriaga Tomo 2. in 1. 2. Disput. 16. num. 68. de quo & inferiùs cap. 9. Præterquàm quòd Ordinatio dicta non tam est ciuilis lex, quàm naturalis declaratio, vt jam probo, arguens.
4
*Secundò, quia is, qui ignorat ea, sine
quibus publicum officium exercere nequit, grauiter peccat, vt est receptissima omnium sententia, pro quâ videri possunt Cardinalis Lugo Tomo 2. de Iustitia, disput. 37. sect. 1. P. Thomas Sancius Tomo 1. Consil. lib. 2. cap. 1 dub. 36. num. 6. P. Lessius lib. 2. cap. 7. num. 33. & alii: Atqui Regii Consiliarii sine notitiâ dictâ nequeunt publicum & grauissimum, quo potiuntur, officium conuenienter exercere: ergo grauiter peccant eam non studentes comparare. Discursus est euidens, ju
xta quem deducunt communiter Doctores eum, qui præbet consilium, teneri ad restitutionem si ratione ignorantiæ damnum subsequatur, vt videri potest apud P. Lessium, Cardinalem Lugo, citatis locis, & alios: quando scilicet ratione officii & professionis tenebatur scire, & proptereà ad consiliandum est adhibitus.
5
*Tertiò. Consiliarii rerum Indicarum in
scii possunt esse damnorum grauissimorum causa: ergo grauiter peccant instructionem erga eosdem negligendo. Consequentia est euidens ex receptissimâ omnium doctrinâ de damno dato, & Antecedens negari nequit, quia grauissima damna ex inordinatâ & cæcâ gubernatione sequuntur, cui inscius Consiliarius assistit; non secùs ac naui, cui inscius accidit gubernator, quod Plato in Dialogo de Regno, & Lib. 8. de Republica, & Plutarchus in Moralibus eleganter prosequuntur. Et sicut
Ruit in præceps amisso pisce sodali, Bellua, sulcandas cui præuius edocet vndas.
Claudianus.
& cum Spiritu sancto causam istam in propriis terminis decidendo: Vbi non est gubernator, populus corruet; salus autem vbi multa consilia Prouerb.
11. v. 14. Vbi pro eôdem ducit non esse gubernatorem, ac sine sapientium consilio gubernare. Non enim agitur de Republicâ, cui nullus gubernator assistat, sed quæ illum habeat, consiliis tamen sapientium destitutum. Vnde Theodotion sic legit: In incogitantia corruit populus; salus
Theodot.
autem in homine multi consilij. & Cassianus Collatio
Cassianus.
ne 2. de discretione cap. 4. ita: Quibus non est gubernatio, id est, Consilium & discretio, cadunt vt folia. Quod exponens magnus interpres in cum locum, sic ait: Est Metalepsis, ex consilijs enim intelli
P. Cornel.
gitur gubernatio bona, consulta, & prudens; ex gubernatione ipsa gubernator, vt vertit Noster. Sensus est. q.Quod d.dicitur, Vbi non est gubernator sapientiâ & prudentiâ gubernandi præditus, ibi in multa pericula & damna corruet populus; at vbi is adest, & consilio velproprio pollet, vel alieno vtitur; ibi populus saluus, & à malis omnibus immunis securusq́ue consistit. Sic ille.
6
*Dico secundò. Qui non est notitiâ re
rum Indicarum instructus, aptus tamen aliàs, potest Consiliarii dignitatem admittere, immò & ad illam se offerre. Probatur. Quia quod in hac parte initio deest, potest quotidiano & solerti studio supplere, cùm huiusmodi peritia, non adeundo scholas, & exercitationes habendo, sed legendo, audiendo, & percuntando, possit sufficienter, quantùm res ipsa patitur, comparari.
7
*Dico tertiò. Satis esset expediens vt ex
iis, qui in Indiis Regii fuerint Auditores, aliqui ad Regium earum Consilium aduocentur. Ratio conuenientiæ est comperta. Sed vitandus scopulus vnus, dum cura est ab altero declinandi. Ne scilicet eò traducantur ii, quos in Cancellariis Indicis omnimodæ integritatis fama non penitus dignos tantâ reddidit promotione, ne cognationibus implicati: nisi fortê & hoc ipsum periculum integritatis experimenta superârint. Ibi profectò quàm isthic nocentiores.
8
*Dico quartò. Expediet item ex Aduo
catis in eôdem Consilio nonnullos ad munus prædictum, si dotibus requisitis excelluerint, promouere. Hi enim rerum Indicarum cognitione jam præditi, meliùs de illis judicabunt. Est autem Aduocationis officium Senatoriâ dignitate dignissimum. Vnde Athalaricus rex Aratorem tali dignatus honore, sic scribit apud Cassiodorum lib. 8. 12. Decet enim tractatores habere doctißi
Cassiodor.
mos, quibus potestas summa committitur; vt nullo defectu impediente meritorum, prouisa Reipublicæ vtilitas explicetur. Alij sunt honores, qui se ordinaria prouisione componunt; de generali autem securitate solicito talis associandus fuit, qui parem in suis studijs non haberet. Neque enim adhuc minùs probatus agnosceris, licèt primæuus veneris ad honores. Aduocationis te campus exercuit, te judicij nostri culmen elegit. Sic ille. Certè in re tantâ nobilitatis rationem ha
bere præcipuam sine experientiæ præsidio, ac excellenti litterarum auctario, valde periculosum est, & ita Regiâ animaduersione dignissimum. Habeat quidem honores condignos litterata nobilitas; sed vbi publicum, & maioris momenti negotium agitur, non munus hominibus, sed homines muneri conquirantur.
CAPVT II.

p. 42
CAPVT II.

Consiliarij Regij qualiter ad prouidenda ea, quæ negotium fidei in Indiis concernunt, teneantur.
9
*DIco primò. Tenentur sub mortalis peccati reatu. Probatur Primò ex di
ctis num. 1. Nam præcipua Regum Catholicorum cura huc spectat & spectare debet; Atqui illi ad exonerandas circa hoc conscientias Consilium erexerunt: ergo Consiliarij pari obligationis titulo constringuntur. Secundò. Quia Ordinationes primariæ pro eôdem Consilio editæ hoc præ aliis exigunt, vt videri potest in Summario Recopilationis legum Indicarum Libr. 2. Tit. 2. Ordinat. 8. & 9. Sibi ergo illud Diui Isidori pro Indicâ Ecclesiâ specialiter dictum intelligant, quatenus Principum nostrorum auctoritatem hac in parte communicant, & 23. Quæst. 5. Cap. Principes sæculi, habetur: Cog
Cap Principes.
noscant Principes sæculi se Deo esse reddituros rationem, propter Ecclesiam; quam à Christo tuendam suscipiunt. Nam siue augeatur pax & disciplina Ecclesiæ per fideles Principes, siue soluatur; ille ab eis rationem exiget, qui eorum potestati suam Ecclesiam tradidit. Sic ille.
10
*Dico secundò. Regij Consiliarij graui
ter peccant, si non curent idoneos Ministros in Indias mitti ad fidem in illis promouendam. Probatur ex dictis Cap. 3. Tit. præced. & præsertim in Corollario. Ex quo sequitur non esse tali obligationi consonas difficultates, quas multi, dum tales Ministri postulantur, obiiciunt; vel quia necessarios non iudicant, vel quia dolent Regium ærarium, expensis in eorum transmissione faciendis, necessitatum turbine occurrente, grauari. Quo in articulo Reges nostri benigniores & munificentiores esse solent, rati quàm verissimè ditius tunc ærarium fore, cùm seruit Christo. Dictum quidem sic à Theodorico Rege verbis illis:
Indigentiam iustè fugimus, quæ suadet excessus: dum pernitiosa res est in imperante tenuitas. Cassiodorus Lib. 1. 19. Sed additum statim. Modus vbique laudandus est. Ad modum autem pertinet, eam non
Cassiodorus.
posthabere obligationem, ratione cuius locupletari ærarium solet assiduè, vt in casu nostro contingit, cùm sit orbi vniuerso perspicuum ex thesauris Indicis, ærarium Regium frequentia incrementa sortiri. Et prætereà non arbitraria, sed maximè vrgens agatur caussa; vnde inter occurrentes necessitates hæc debet omnium potissima reputari.
11
*Hic ergo laudandus est modus, vt me
ritò reluctanti Consilio dicere Rex Catholicus possit, quod aliàs Christus Baptistæ suo difficultatem obiicienti impositæ functionis: sine modò; sic enim decet nos implere omnem iustitiam. Matth. 3. v. 15. Vbi doctus Interpres: sic enim decet nos &c.
Matth. 3. v. 15.
Non ego tantùm, sed etiam tu. Tu quidem, qui sine modo oppositum consiliaris; cùm ad justitiam implendam ego & tu pariter vrgeamur. Sine modo. Scio Modò aduerbium esse, sicut & sine verbum: & ita dum nomen facio, in præpositionem verbo similiter commutato, latentem sensum, non sola verba desumo; quæ tamen sensûs proprietate retentâ, accommodationem aliquam, vbi imitatio esse potest, non excludunt, non infrequenti apud Scriptores sacros vsu. Imitetur ergo Rex Catholicus regum terræ Principem, dicatque Consiliario minùs se digna consilianti: Sine modo est tuum in re adeo iustâ consilium, & ita sine modo difficultates obiicere, Decet enim, Decorum est (sic aliqui legunt apud Nouarinum) vt ego & tu omnem in hoc iustitiam impleamus. Impleamus, inquam quod Apostolicæ Sedi promisimus, & homagium illud diuinum, quo facti sumus Christi, & eius Ecclesiæ debitores.
12
*Dico tertiò. Cùm negotia occurrunt
ad religionem spectantia, qualia sunt omnia, quæ ad spirituale bonum Indorum pertinent, etiamsi tantùm indirectè, vt temporalia quædam, quæ ad id conducere possunt, aliis omnibus præferenda sunt, & sub grauis peccati reatu antè illa discutienda, & quantum esse breuius possit, decidenda. Constat ex dictis: nam hoc est juxta mentem Regum Catholicorum, vt ipsorum verba manifestant: pro quo & est ratio compertissima: quia præcipua minùs præcipuis præferenda sunt, & accessoriis principalia: Negotia autem ad fidem Indorum spectantia, circa præcipua & principalia versantur; quorum comparatione reliqua multò minoris facienda, cùm circa corporalia versentur, illa circa salutem animarum. Pro quo est Cap. si habes 24. Quæst. 3. ex
Cap. si habes.
Diuo Augustino desumptum in Epistolâ ad Auxilium Episcopum, in quo sic dicitur: Vnde &
si vna anima per istam seueritatem disciplinæ, quâ tota domus ista anathematizata est, sine Baptismate de corpore exeundo perierit, innumerabilium mors corporum, si de Ecclesiâ homines innocentes violenter abstrahantur & interficiantur, huic damno non potest comparari. Hæc ibi. Si ergo vnius animæ salus tanti facienda est, quid de tot millibus, quarum in Regio Indiarum Consilio negotium agitur, æquum fuerit sentiamus? Vt magni illi viri intelligant de earum salute ante omnia, & præ omnibus, juxta occurrentes articulos, deliberationem celerrimam suscipiendam.
13
*Accedit; hac de caussâ à Regibus no
stris Consilio injunctum, vt à litigiis inter partes cognoscendis & terminandis abstineat, & hujusmodi caussas Indicis Audientiis remittat; vt scilicet ad ea, quæ gubernationem concernunt, pleniùs possit & opportuniùs attendere, in quibus liquet fidei caussas esse præcipuas. Hinc Diuus Leo Magnus Marcianum Augustum meritò his verbis alloquitur Epist. 43. in quibus ejusdem præclarum elogium continetur: Sed quia
pio studio humanis negotiis diuina præponitis, & rationabiliter ac religiosè regni vestri viribus creditis profuturum, si nulla sit in Sacerdotum sensibus dissonantiæ, nulla sit in Euangelij prædicatione discordia; ego etiam vestris dispositionibus non renitor, optans vt omnium cordibus Catholica fides, quæ non potest nisi vna esse, firmetur. Sic ille: qui & Theodosium Imperatorem Epist. 7. sic affatus: Quantùm præsidij Do
Theodosij item.
minus Ecclesiæ suæ in fide vestræ clementiæ præpararit, his etiam litteris, quas ad me misistis, ostenditur, vt vobis non solùm Regium, sed etiam Sacerdotalem animum inesse gaudeamus. Si quidem præter imperiales & publicas curas piißimam solicitudinem Christianæ Religionis habetis: quia tunc est optimus regni ve|
p. 43
stri status, quando sempiternæ & incommutabili Trinitati vnius Deitatis confeßione seruitur. Hæc
Consiliariis vt tenendum.
sanctissimus & eloquentissimus Pontifex, quæ Regij Consiliarij ad suam possunt dignitatem & solicitudinem deriuare, humanis negotiis præponentes diuina, & non Regium solùm, sed Sacerdotalem animum concipientes; vt sic Catholicorum Regum Imperium amplissimis profectibus stabiliatur, splendeat, dilatetur.
CAPVT III.

CAPVT III.

In proponendis ac consultandis idoneis ministris qualiter Consiliariorum Indicorum conscientiæ circa sæcularia Officia possint grauiter onerari.
14
*COnsulenda circa hoc, quæ diximus
Titulo præced. Cap. 5. & 6. pro Benemeritis, qui absque dubio sunt, ceteris paribus, præferendi; aliàs justitia grauiuiter lædetur, & grauis justitiæ violatio grauis etiam culpa est. Et licèt Rex ob superiorem in
Obseruatio notanda.
prouisionibus facultatem non peccare, possit fortè contingere; non ita Consiliarium, ad quem spectat plena pro Benemeritis informatio, quidquid Rex sit pro suâ voluntate facturus. Immò etsi præsumatur Regem non electurum præ aliis benemerentem, obligatio propositionis incumbit; ea enim notitia, quæ modò non juuat, in aliâ occasione juuabit, vt prætermissus nunc, ad prouisionem aliam, meliorem forsitan, reseruetur. Pro his & aliis generaliter
15
*Dico primò, etiamsi sententia satis
probabilis sit Principem non teneri sub mortali ad electionem digniorum pro sæcularibus muneribus; pro quâ non solùm boni Auctores sunt, sed habere etiam fortissima argumenta affirmat P. Thomas Sancius Tomo 1. Consiliorum Lib. 2. Cap. 1. Dub. 36. num. 8. & tenet item num. 15. & Cardinalis Lugo Tomo 2. de Iustitia Disput. 34. num. 17. & 19. Diana Parte 2. Tract. 15. Resolut. 67. & Parte 4. Tract. 4. Resolut. 172. P. Luisius Turrianus in Selectis Cent. 2. Censur. Dub. 87. post Patrem Vasquez Opusculo de Beneficiis n. 97. Ante quem Card. Caietanus in Summa V. Elect:o. Quos & secuti Molfesius, & Homobonus, quos adducit Diana Parte 1. Tract. 15. Resol. 67. Consiliarij tamen sub mortali tenentur proponere digniores, gradu dignitatis expresso. Sic Illustrissimus Zapata Parte 2. Cap. 6. num. 25. & colligitur ex Dom. Solorzano Tomo 2. Libro 4. Cap. 12. num. 31. & feqq. & in Politicâ pag. 898. vbi alios refert. Qui ex eodem Consilio cùm fuerit, non poterunt illius Consiliarij cum fundamento conqueri, quod illis rerum earum inscij onus grauissimum imponamus: cùm aliàs opinio satis probabilis sit, teneri electores ad digniorum prælationem, & Consiliarios consequenter: ne, si aliter faciant, eorum cooperentur peccato, quod non solùm ex charitatis lege, sed ratione officij debuerant euitare. Videantur dictæ opinionis Auctores apud P. Sancium suprà num. 9. & Dianam: ex quibus eosdem congerit Cardinalis Lugo, & Eligius Bassæus V. Electio 11. vbi eamdem amplexus.
16
*Ratio est clara: nam ea est Regis in
tentio, dum Consiliarios assumit, vt scilicet ei notitiam Reipublicæ vtilissimam, quam assequi per se nequit, instillent: Atqui digniorum notitia vtilissima est Reipublicæ, aliàs numquàm poterunt ad publica munera emergere: ergo illam non instillare Regi, sine graui stare reatu nequit. Vnde dubitari non potest Regem, si sciret ita se Consiliarios gerere, eos grauissimè puniturum. Et de Indiis loquendo, id est magis vrgens: quæ enim in illis damna ex minùs conuenienti gubernatione proueniunt, difficilè reparantur, ob Regalis immanem distantiādistantiam potestatis.
17
*Dico secundò. Assertio præcedens ita
intelligenda est, vt tunc procedat, quando de majori dignitate, certa aut certitudini proxima habetur notitia, juxta dicta Titulo præced. num. 72. quod non sæpè contingit. Si enim informationes sumendæ sint juxta ea, quæ ex Indiis remittuntur, magnum est in illis errandi periculum, vt expertus admonet Dom. Solorzanus suprà num. 20. dicent hac de caussâ multùm cauere Consiliarios Indicos debere, ne faciles sint ad credendas delationes & relaxationes, quæ ex Indiis scribuntur, quia sæpè facilè decipiuntur. Pro quo & videndus Cap. 8. num. 18. & addi certè à me possent experientiæ multiplices veritatis hujus, quas tamen sufficiat hoc generali asserto protulisse. Iuxta quæ non erit facilè excessum dignitatis inter consultandos & proponendos
Notanda pro praxi.
deprehendere, & ita proponi omnes poterunt; vel si vnusquispiam, id pro libito proponentis. Quòd si excessus notabilis non sit, sed momenti exigui, non erit cur Regij Consiliarij minùs anxij in hoc esse negotio debeant, si Christianè aliàs, & semotis affectibus, procedere sint parati. Vnde Consiliario, qui cognatum habet, de cuius ipsi capacitate ad munus aliquod innotescit, non prohibetur iuxta merita probè nota proponere: neque enim sic idoneus, propter cognitionem Consiliarij, idoneitatem amisit, quæ ad auctarium meritorum conferre potest; cùm sit satis æquum Consiliarios à Rege hoc pacto honorari, quorum fidelitatem in sublimi adeò munere sæpiùs contigerit experiri.
18
*Æqualitatem autem, vel excessum non
obstantem in electione aliter explicat Cardinalis Lugo suprà num. 22. ait enim, eligentem vnum illam debere regulam obseruare, vt ex electione Ministri non sequantur inconuenientia in Communitate, ex fidelitate scilicet & iustitiâ. Quâ obligatione semel positâ, parùm discriminis in praxi esse poterit: quia positis duobus, quorum alter est dignus, alter dignior; an ille, quem dicis esse dignum, talis est, vt eo electo Communitas non patiatur detrimentum in ordine ad suum finem? Si enim talis est, illa maior dignitas alterius videtur per accidens se habere ad hoc vt debeat præferri. Nam si prior habet tantam scientiam & peritiam, vt non sit periculum errorum in suo officio per ignorantiam, illa maior doctrina & peritia alteteriusalterius, licèt reddat illum aptum ad aliud officium difficilius, quod subtiliorem & maiorem doctrinam exigit, non tamen videtur reddere illum ap|
p. 44
tiorem ad hoc officium, ad quod ille doctrinæ excessus non conducit. Si ille prior ob minorem doctrinam sit in periculo errandi circa hoc officium, jam eo ipso non est dignus simpliciter, nec eligi poterit, nisi in defectu alterius. Vnde in praxi sæpè decipiuntur electores judicando dignum, qui reuerà non est talis simpliciter; sed intantùm eligi posset, inquantùm non inuenitur alius, qui verè dignus sit: ad quem inueniendum deberet apponi maior diligentia, quæ frequenter ab electoribus non adhibetur; sed ex iis, quos obuios habent, in quibus fortè nullus est simpliciter dignus, sed solùm minùs indignus, eligunt, quem malè vocant digniorem. Iuxta
Quid inde pro Consiliarijs.
quam philosophandi rationem videtur consequenter dicendum, posse etiam Consiliarios quemcumque absolutè dignum proponere, sine excessus qualitate; quia per accidens se habet ille; cùm etiam sublato, nulla inconuenientia in officio, de quo agitur, exercitio timeantur. Quod propter grauissimi scriptoris auctoritatem potest vt probabile sustineri.
19
*Sed est certè doctrina illa difficilis. Nam
etiamsi ex electione minùs digni nulla specialia inconuenientia timeantur, excessus alterius non se habet per accidens, quia confert vt officium, de quo agitur, meliùs tractetur, & maiora commoda in Republicâ subsequantur. Quis enim dubitet meliorem cuiusque muneris tractationem Reipublicæ accidere commodiorem? Sicut in ministeriis seruilibus est videre: vnus enim alio meliùs seruit, estq́ue talis melior seruiendi modus absque dubio commodior iis, in quorum commodum adhibetur. Et quidem sine periculo errandi potest esse maior perfectio in modo operandi: ad bonum autem Reipublicæ non solùm confert quòd erroris periculum absit, sed etiam quòd ministeria perfectiùs obeantur. Maior autem ista perfectio non potest dici per accidens, cùm ad tale ministerium spectet, quà tale est, ex quo boni aliqui effectus haberi possunt, quos ex ministerio minùs dignè obito Respublica non habebit. Quod quidem adeò videtur perspicuum, vt mirer viro tanto talem philosophandi modum placuisse.
20
*Quem ex ipsius doctrinâ possumus
etiam apertè conuellere, quia num. 18. docet in concursu digniorem eligendum, quia licèt vterque pertingat ad gradum dignitatis, qui requiritur vt satisfaciat Communitati; ille tamen doctior, vtilior est ipsi communitati, atque ideò magis dignus, non solùm comparatiuè ad alium concurrentem, sed in ordine ad ipsum officium. Tum quia licèt ille minùs doctus possit occurrere inconuenientibus & periculis circa tale munus; alius tamen, qui maiorem doctrinam, vigilantiam & experientiam habet, non solùm periculis occurrere poterit, sed etiam noua commoda & maiores vtilitates Communitati afferre, quod in Gubernatore magis specialiter prosequitur. Tum etiam quia dignus non poterit occurrere, & vitare inconuenientia & pericula subtiliora, licèt communiter occurrentia possit; quæ tamen dignior præstare poterit. Sic ille philosophatur, manifestissimè ostendens maiorem dignitatem non se habere per accidens in concursu. Sed ex eâdem doctrinâ non minùs manifestè sequitur, etiam concursu non extante, idem similiter dicendum; quia siue hoc siue illo modo prouisio officii fiat, semper Reipublicæ aut Communitatis bonum attenditur. Quare doctus Magister num. 21. docet in praxi semper regulariter esse eligendos meliores; cùm enim excessus per accidens se habeat, illum non debet elector attendere, quandoquidem attendere non debet quæ per accidens se habent; quæ enim per accidens se habent in ordine ad officium, etiam se habent per accidens in ordine ad electionem, vt si excessus sit in musicâ, poësi, aut mathematicis.
21
*Et quidẽquidem cùm regulariter eligẽdoseligendos digniores dicat, quidquid de vnâ aut alterâ digni electione sit, ob grauia incōuenientiainconuenientia, quæ alias in Republicâ sequerentur; obreperẽtobreperent enim frequenter indigni, languerẽtlanguerent studia, ingenia torperẽttorperent, egregiorũegregiorum in Rempublicam meritorum cura esset nulla, sed ambitione omnia miscerentur. Cùm, inquam hoc ita sit, non video cur contendat, discrimẽdiscrimen hoc dignorũdignorum & digniorum non multùm in praxi plerumq;plerumque referre. Si enim in praxi digniores, pręferẽdipræferendi ob incōuenientiainconuenientia illa grauissima, quæ ex aliorum electione sequuntur; ergo discrimen tale quoad praxim multùm refert. Quomodo enim non multùm referat, ex cuius omissione adeò grauia incommoda sequerentur? Hoc ergo Regii Indiarum Consiliarii seriò pro suo doctrinæ & pietatis gradu sublimiore considerent, & præfatis inconuenientibus studeant idoneorum Ministrorum examine subuenire.
CAPVT IV.

CAPVT IV.

Circa Ecclesiasticas prouisiones Quæstio eadem.
CIrca hoc videnda quæ diximus Titulo præcedenti cap. 7. pro quo &
22
*Dico primò. Ad Ecclesiastica munera digniores debent à Regiis Consiliariis in consultatione præferri. Constat ex dictis num. 15. & 16. Si enim ad temporalia munera digniores præferendi sunt cum qualitatis excessu, euidens est in Ecclesiasticis idem potiori jure faciendum. Pro quo & videnda quæ diximus Cap. 2. Nam Eccle
siasticæ prouisiones negotium conuersionis Indorum concernunt, & ita sunt ex eo etiam capite temporalibus præferendæ. Quibus addo indigentiam, & perspectam nobilitatem, ad dignitatem conducere: id quod in Benemeritis Indicis obseruandum, juxta id, quod tradit Illustrissimus Zapata Parte 1. cap. 8. n. 10. & 11.
23
*Dico secundò. Idem deceptionis periculum, quod esse Cap. præced. Assert. 2. vidimus, ob sinistras relationes, in causâ præsenti versatur: vnde Regii Consiliarii possunt juxta prudentem in casu singulari discursum, dignitatis conceptum efformare. Constat ex ibidem adnotatis: pro quo & multa possem experimentis frequentibus deprehensa hoc in genere, hoc inquam sacro & inuiolabili, cumulare.
24
*Dico tertiò. Regii Consiliarii ad Episcopatus non debent proponere prætensores, siue manifesti, siue sint etiam simulati, quod non erit difficile coniectare. Constat; quia eo ipso |
p. 45
quòd prætendant, sunt indigni judicandi, vt clamant Iura. L. Si quemquam 39. C. de Episcopis & Clericis, sic aiunt Imperatores: Castus & humilis
L. Si quẽquamquemquam.
nostris temporibus eligatur Episcopus, vt quocumque locorum peruenerit, omnia vitæ integritate purificet. Tantùm ab ambitu debet esse sepositus, vt quæratur cogendus, rogatus recedat, inuitatus effugiat, sola illi suffragetur neceßitas excusandi. Profecto enim indignus est Sacerdotio, nisi fuerit ordinatus inuitus. Sic illi. Cap. Miramur 61. dist. ex Diuo Leone Magno
Cap. Miramur.
Epist. 85. al. 83. sic habetur: Non est hoc consulere populis, sed nocere; nec præstare regimen, sed augere discrimen; integritas enim Præsidentium, salus est subditorum; & vbi est incolumitas obedientiæ, ibi est forma doctrinæ. Principatus autem, quem aut fiducia extorsit, aut ambitus occupauit, etiamsi moribus aut actibus non offendit, ipso tamen initij sui est perniciosus exemplo; & difficile est vt bono peragantur exitu, quæ malo sunt inchoata principio.
25
*Ex Symmacho Papâ sic etiam in Cap.
Cap. Nullus itaque.
Nullus itaque, 1. quæst. 1. decernitur. Nullus itaque per ambitum ad Episcopalem honorem permittatur accedere; nam cùm hic excessus in laicali conuersatione culpetur, quis dubitat quin Religiosis, & Deo seruientibus iniciat vel incutiat opprobrium? Sic ibi. Vbi Glossa marginalis hæc habet: Infamia irro
Glossa.
gatur dignitatem petenti. Nomine autem Religiosorum Clericos intelligi, Glossa ibidem aduertit. Pro laicali autem conuersatione alluditur ad L. 1.
L. 1. D. ad L. Iuliam.
D. Ad L. Iuliam, de ambitu, vbi pæna statuitur ambientibus. Cap. Sicut is 1. quæst. 6. ex Diuo Gregorio lib. 7. Epistol. 110. ita dicitur; Sicut is, qui inuitatus renuit, quæsitus refugit, sacris altaribus est admouendus; sic qui vltro ambit, vel importunum se ingerit, est procul dubio repellendus. Nam qui sic nititur ad altiora conscendere, quid aliud agit, nisi vt crescendo decrescat, & ascendendo exteriùs, interiùs in profundum descendat. Sic ille. Vbi de Ordinatione Sacerdotum agit; sed ex eo ad Episcopalem dignitatem robustius instruitur argumentum: & doctrina Textûs est generalis pro electione, licèt de Sacerdotio præcesserit Pontificia doctrina. Vnde Glossa adducit locum Apostoli 1. Timoth. 3. vers.
1. Tim. 3. v. 1.
1. Si quis Episcopatum desiderat, bonum opus desiderat.
26
*Ne autem quispiam eo deceptus ambi
tionem foueat, occurrit Cap. Qui Episcopatum. 8. quæst. 1. vbi sic dicitur: Itaque à studio cognoscendæ veritatis nemo prohibetur; quod ad laudabile pertinet otium; locus verò superior, sine quo regi populus non potest, & si ita teneatur atque administretur, vt decet, tamen non decenter appetitur. Quamobrem otium sanctum quærit charitas veritatis; negotium justum suscipit neceßitas charitatis; quam sarcinam, si nullus imponit, percipiendæ atque intuendæ vacandum est veritati. Si autem imponatur, suscipienda est propter charitatis neceßitatem. Sic ibi ex Diuo Augustino Lib.
D. August.
19. cap. 19. de ciuitate Dei. Sit ergo licet bonum opus Episcopatus; sit licet (vt hoc etiam demus) desiderium (pro quo videri potest P. Henriquez Lib. 10. cap. 32. & Bassæus v. Episcopus nu. 3. alios adducentes) non tamen decenter ambitur: ali
qua enim desiderari possunt, quæ non possunt procurari. Sic desiderare Sacerdos potest, vt scelerati capitali afficiantur supplicio ob commune bonum, quod tamen solicitare nequit, irregularitatis aliàs pœnam subiturus. Videantur alia apud P. Suarium Tomo 4. de Religione lib. 6. cap. 7. & 8. P. Bauny Tomo 1. Tractat. 8. in Epitome Capitis 4. §. Sextò, ne ambitu, & alios: quorum est potiùs probanda doctrina, quàm ea, quæ placuit Dom. Villaroel suam causam agenti Parte 1. Pacificæ gubernationis, Quæst. 1. Articul. 13. præsertim numer. 54. & seqq. & numer. 76. vbi de promotione.
27
*Est autem tunc indignior & damnabi
lior ambitionis pestis, cum venalitatis aliquid intercedit, quam præsertim Diuus Gregorius abolendam dixit citato Cap. Sicut is. Et in prætensoribus Indicis est penitius dispiciendum, qui ad huiusmodi conquistas solent accedere aureis & argenteis armis roborati. Si præsertim Religiosi fuerint, qui à Curiâ penitus relegandi, spe omni obtinendi, quod ambiunt, obtruncatâ. Et licèt omnes simoniæ se dicant monstrum hæreticale perhorrescere, nescio an reipsâ virus eiusdem euitetur. Cùm enim auro & argento res agatur, mutabuntur quidem nomina, mali pernicie non mutatâ. Circa quod subtiliter & eleganter Caramuel, non ambitu, sed meritorum suffragio jam Episcopus, in hunc modũmodum declamat, simonis Magi historiâ præmissâ, de quâ Act. 8. in Theologiâ morali n. 865. Cùm rigorem hunc verborũverborum subaudio (scilicet D. Petri dicentis simoni; Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti pecu
niâ poßideri) hæreo totus, & miror, vel nostrates esse tam doctos, vel tam indoctum Petrum. Piscator ille erat, hi Doctores: sed permisit Omnipotens multa reprehensione digna in verbis Doctorum, nulla in Piscatorum reperiri. An non posset Simoni Petrus vendere, non quidem spiritum sanctum, sed honorem inde resultantem, eo modo, quo locus honoratior pro sepultura vendi dicitur citra simoniam? & quidem Simonem non curasse spiritum sanctum, sed plausum atque auctoritatem, quam apud vulgus habere poterat, videtur ex verbis sequentibus D. Petri suaderi, videlicet: Non est tibi pars, neque sors in sermone isto; cor enim tuum non est rectum coram Deo. Deinde, cur non posset Petrus abstrahendo ab spiritu sancto, vendere laborem insumptum in conceßione huius potestatis: nam vel debebat manus simoni imponere, vel aliquem locum adire, vel aliqua verba proferre; quæ omnia physica & materialia pretio æstimabilia sunt, juxta eorum doctrinam, qui docent intercedendi onus & laborem itineris suscepti pro collatione Beneficij vendi posse? & si sine simoniâ poßimus res spirituales commutare, vt si te obstringas ad dandam Eleëmosynam tali pauperi, & ego ad conferendum Beneficium; cur non posset Petrus potestatem illam tradere, & titulo eleëmosynæ pecuniam oblatam accipere? Verè hæc omnia obscura & intricata sunt, quia si potuerunt fieri, non est cur tam crudè Simon à Petro reprehendatur; maximè cùm debeamus proximorum actiones in meliorem partem interpretari. Fateor me hærere, cùm hanc historiam lego; videtur enim omnes opiniones benignas, quæ in hac materiâ sunt, destruere. Sic ille. Et verò vt historia illa omnes benignas
opiniones non destruat; quosdam certè venalitatis palliatæ modos, quos magna artium magistra adinuenit ambitio, neque Consiliariis Regiis, viris sanè scientissimis ignoti esse possunt, apertissimè demolitur. Vbi ergo tale aliquid, quod absit, olfecerint, sic infamibus portæ non pateant dignitatum. Cap. Infamibus, de regulis juris in sexto: earum præsertim, quæ inter omnes amplissi|
p. 46
mæ, de quibus proposita Assertio pronuntiauit.
28
*Dico quartò. In Beneficiis aliis præten
sio non probat indignitatem, si nihil prætereà vitiosum, de quo nuper, admisceatur. Probatio est facilis, quia aliàs non liceret concursus oppositorum ad Beneficia, quem tamen Concilium Tridentinum in prouisione Parochialium iniungit Seßione 24. cap. 18. de Reformatione, & Pius V. in Constitutionibus An. 1566. die 15. Aprilis. Quòd si in Parochialibus id licet curam animarum habentibus, minùs erit inconueniens in simplicibus, vnde etiam pro illis concursus quandoque præcipitur, vt in Canonicatibus, de quibus Titulo
præced. cap. 10. & in multis patrimonialibus. Vnde & viros virtute insignes scimus per concursum Beneficia non semel assecutos, qui posteà memorabiles fuerunt in Dei Ecclesiâ Prælati. Et quidem cùm edicta ponuntur, idonei omnes ad concursum euocantur, vnde qui concurrunt, ambientes dici nequeunt, subituri examen, & electionem aliorum judicio submittentes. In aliis autem non ita est justificata prætensio, quia non veniunt vocati, neque se subiiciunt examini. Sed tamen quia ipsa Beneficii vacatio quoddam genus videtur vocationis, & merita etiam judicio prouisuri trutinanda proponuntur, non est id, nisi vitiosum aliquid, vt dixi, interueniat, penitus reprobandum. Ceteris autem paribus, non prætendens, & benè notus præferendus, quia absque dubio dignior, juxta D. Gregorii doctrinam, de qua num. 25.
29
*Vt autem DD. Consiliarii eligendorum
formam præ oculis habeant, illam hîc breui descriptione subiiciam ex Diuo Hormisdâ Papâ de Hispanis Episcopis ad Episcopos Hispanos etiam scribente Epist. 4. c. 1. in hunc modũmodum: Irreprehensibiles enim esse conuenit, quos præesse necesse est, corrigendis; nec quidquam illi deesse personæ, penes quam est religionis summa, & substantia disciplinæ. Promptus debet esse ad impertiendum, beneuolus viduis, hospitalis, promptus ad ministrandum, facilis ad subeundas vexationes, nil habens, in quo erubescat, non ignorans quis sit dignior subleuatione. Sic ille. Ex Concilio etiam Carthaginiensi 4. cui Diuus Augustinus interfuit: Capite enim 1. sic habet: Qui Episcopus ordi
nandus est, anteà examinetur, si naturâ sit prudens, si docibilis, si moribus temperatus, si vitâ castus, si sobrius, si peruigil, si semper suis negotiis cauens, si humilis, si affabilis, si misericors, si litteratus, si in lege Domini instructus, si in Scripturarum sensibus cautus vel acutus, si in dogmatibus Ecclesiasticis exercitatus, &c. Cap. Qui Episcopus 23. dist. Item ex Synodo Romanâ sub Eugenio II. & Aquisgranensi Can. 13. vbi
Et ex Aquisgranensi.
sic scriptum: Ille modis omnibus debet ad exemplum viuendi pertrahi, qui cunctis carnis paßionibus moriens, jam spiritualiter viuit, qui mundi prospera contemnit, qui nulla aduersa pertimescit, qui sola æternæ desiderat. Cuius intentioni benè congruens, nec omnino per imbecillitatem corpus, nec valdè per contumaciam repugnat spiritus; qui ad aliena capienda non ducitur, sed propria largitur, qui nulla illicita perpetrat, sed perpetrata ab alijs vt propria deploret. Sic ibi.
30
*At dicent: Et vbinam tales? Certè non
Quærendi tales extra Curiam.
inter Curiæ strepitum, & aulicas intrusiones. Quærantur ergo alibi, sicut quæruntur strenui duces, cùm aliquid momenti magni bello tractandum occurrit. Quòd si non inueniantur omnibus præfatis dotibus exornati, optimi erunt, qui iuxta Poëtam, vitiis, sine quibus nemo vixerit, minimis vrgebuntur. Hoc dum non fit, neque tuta esse conscientia potest, nec sana Respublica; Indica præsertim, cui serò, & à longè præsidia sanitatis aduehuntur.
CAPVT V.

CAPVT V.

Grauia quædam incommoda, quæ vitare Regij Consiliarij debent in Episcoporum prouisione, vt tuta esse ipsorum conscientia queat.
31
*PRimum sit, ne Episcopi ex vno re
gno ad aliud transferantur, quando id sine magnis sumptibus, & longissimis itineribus terrâ marique esse nequit, si præsertim senes fuerint, aut aliis corporis incommodis præpediti. Ex Nouâ-Hispaniâ ad Peruuium vidimus nonnullos tales aduenisse, qui in regno illo poterant decentissimè promoueri, aut victuros parùm, aut cum difficultate victuros. Vnum aliquem feliciorem in hac parte, Illustrissimum D. Dom. Ildefonsum Ocon, qui ex Incatanensi Ecclesiâ in Cuscensem promotus, Argentopolitanus Archiepiscopus obiit Anno 1656. dicentem audiui, nihil inconsultius & dissonantius illo suo transitu fieri potuisse. Quod quidem si ex notitiæ defectu oritur, id esse constat non leui ex culpâ damnabile, vt dictum Cap. 1.
VacantiũVacantium EcclesiarũEcclesiarum damna.
si alio respectu; nullus certè occurrere talis potest, qui adeò est vacantibus Ecclesiis perniciosus, detrimentosus pauperibus, opportuno subuentore carentibus, quorum & necessaria subsidia in expensis itinerum consumuntur. Cùm tamen ita disponi res debeant, vt eorum cautela, & Ecclesiæ seruentur indemnes, & cuicumque necessaria pro suo modo ministrentur. Cap. Ecce, 39. dist. ex D.
D. Gregor.
Gregorio lib. 8. Epist. 4.
32
*Secundum, ne nimiùm senes eligantur,
2. Ne nimis senes eligantur.
quia vel eos mortuos electionis instrumenta reperient, vel Sede non conscensâ decedent, seu paullò pòst: sicq́ue vacatio vna aliam diuturnam, & plenam periculis subsequetur. Vidimus hoc non multis abhinc annis, octogenariorum, & supra, electionibus non sine ingenti detrimento frustratis. Pro quo & est à Diuo Gregorio de
D. Gregor.
cretum Libr. 12. Epistol. 6. quod habemus in Cap. Archidiaconum, 85. dist. vbi sic dicitur: Archidiaconum Florentinum Ecclesiæ Anconitanæ qui ad Episcopatum fuerat electus, Scripturæ quidem sacræ scientiam habere, sed in ætatis senio jam confectum accepimus, vt ad regiminis officium non poßit assurgere, &c. Neque obstat aliquem in quibusdam vigorem conspici annis superiorem; fallax enim ille, & itinerum de fatigatione marcesset. Episcopus Ciuitatis Purensis, seu Conceptionis in Chilensi regno,
Episcopi Purensis mors.
ad Ecclesiam ciuitatis Sancti Iacobi in eôdem regno promotus, ætate longissimâ, iam iam conscensurus nauim, dum nescio quid cibi tenuioris sumit & potûs, animam exhalauit. Dolet paternis visceribus Diuus Leo Epistol. 84. Cap. 1. quòd Sacerdos, (Episcopum intelligit) ad dura fuerit laboris huiusce compulsus; cui |
p. 47
non ob molestiam ægritudinis, non ob sæuitiam hiemis
darentur induciæ: sed iter asperum & periculis plenũplenum, per inuias cautes (aliàs, niues) agere cogeretur. Quibus certè non minora in itineribus Indicis conspiciuntur, nisi quòd etiam longiora.
33
*Tertium, & grauissimum profectò,
iamq́ue insinuatum, dum non sedulò prouidetur ne Sedes Episcopales diuturnâ vacatione tabescant. Pro quo est Cap. Ne pro defectu, de electione, in quo sic statuit Innocentius Tertius: Ne pro defectu Pastoris gregem Dominicum Lupus ra
Cap. Ne pro defectu.
pax inuadat, aut in facultatibus suis Ecclesia viduata graue dispendium patiatur: volentes in hoc etiam occurrere periculis animarum, & Ecclesiarum indemnitatibus prouidere: statuimus vt vltra tres menses Cathedralis Ecclesia vel Regularis, Prælato non vacet &c. Idem antiquiorum Patrum decretis statutum fuisse habemus in Cap. obeuntibus 63. dist. vbi sic dicitur: Obeuntibus sanè Episcopis, quoniam vltra
Cap. Obeuntibus.
tres menses vacare Ecclesiam, Sanctorum Patrum prohibent sanctiones &c. Concilium etiam Tridentinum Episcopis æquâ ex caussâ absentiam trium concedit mensium, eorum super hoc conscientias onerando. Et quia absentia illa trimestris,
Concilium Tridentinum.
cum detrimento gregis futura regulariter creditur, id vt prouideant ne ita sit, verbis grauissimis admonentur Seßione 23. Cap. 1. de Reformatione.
Quæ cùm ita se habeant, facilè videri potest quàm sit Indiarum Ecclesiis exitiosa futura, non vnius aut alterius, sed plurimùm annorum sæpè vacatio: & quàm eorum grauatæ conscientiæ maneant, qui potuerunt, nec voluerunt tamen, opportuniùs prouidere. Argyro-politanam Ecclesiam septennio vidimus viduatam Pastore: Ecclesiam S. Iacobi Chilensem non minori spatio etiam nunc videmus solatio eiusdem orbatam; & nondum statim finis: Pompaianensis duodennalem sustinuit orbitatem: Panamensis, Chartaginiensis, S. Marthæ, & fortè aliæ, diuturnâ viduitate mirum erit si non penitus marcuerunt. Et damna quidem videmus, cùm eorum non vi
Quibus tribuenda.
deamus auctores: certè tamen scientes ad Consilium Regium remedij ipsorum curam pertinere: siue totum illud sit, aut illius portio, Cameræ scilicet, iuxta diuersas circa hoc dispositiones, quarum vtilitates ipsi viderint disponentes; dummodò communis, & non priuatorum commodi ratio potissimùm habeatur.
34
*Præfata autem vacantiarum incommo
da, ex alio non semel oriuntur incommodo, mutatione inquam Prælatorum: non enim ita facilè repletur Sedes ac contingit vacuari: neque tam opportunè spirituale Matrimonium contrahitur cum secundo, ac cum translato dissoluitur. Et de translatione quidem Innocentius Tertius Cap. Quantò personam, de translatione Episcopi, ita lo
Cap. Quanto personam.
quitur: Non enim homo, sed Deus separat, quos Romanus Pontifex (qui non puri hominis, sed veri Dei vicem gerit in terris) Ecclesiarum neceßitate, & vtilitate pensatâ, non humanâ, sed diuinâ potiùs au
ctoritate dissoluit. Sic ille. Hanc autem necessitatem, vel vtilitatem in huiusmodi mutationibus rarissimè in Indiis accidere, nos, qui videmus & tangimus, non dubij possumus protestari. Et mirum profectò est Consilij Dominos meliùs videre, & penetrare profundiùs, longissimo terrarum & marium diuortio separatos.
35
*Fateor vtilitatem amplos habere termi
nos, & ita posse illam, licet non eximiam, aliqualem tamen, in mutationibus istis deprehendi. Verùm neque hoc videtur satisfacere, quia hi, qui rem istam proximiùs & intimiùs inspiciunt, nihil tale deprehendunt: & satis periculosa res est, quandoquidem, vt cum aliis habet P. Amicus Tomo 8. Disput. 22. num. 73. translatio facta sine sufficienti caussâ, saltem probabiliter æstimata, est irrita; sicut dispensatio in votis, vel in matrimonio. Deinde, qualiscumque vtilitas, quæ scilicet parui monenti est, non debet ad tales mutationes attendi, quia per illas Matrimonium spirituale dissoluitur, vt constat ex citato Capite, & præsertim ex antecedenti satis memorabili, quod incipit Inter corporalia; in quo maius illius vinculum quàm matrimonij corporalis esse deciditur, & probatur: Atqui matrimonium corporale non qualicumque vtilitate, sed maximâ dissolui potest, vt omnes de hoc agentes Doctores affirmant. Præterquam quòd vtilitas talis non est considerabilis ad mutationem, quando ex mutatione ipsâ frequentia inconuenientia resultant, ad quæ potiùs attendendum: quandoquidem id, quod vtilitatis Ecclesiæ vni videtur accrescere, decrescit alteri, quæ vtili sponso viduatur.
36
*Propter quam rationem Doctores communiter improbant transitum Religiosi ad Religionem alteram, intuitu etiam maioris perfectionis. Pro quo sic D. Thomas 2. 2. quæst. 189. artic. 8. in Corpore: Respondeo dicendum quòd transire de Religione ad Religionem, nisi propter magnam vtilitatem vel neceßitatem, non est laudabile: tum quia ex hoc plerumque scandalizantur illi, qui relinquuntur: tum etiam quia faciliùs proficit aliquis in Religione, quam consueuit, quàm in illa, quam non consueuit, ceteris paribus. Sic ille adducens statim verba Abbatis Nesterotis apud Cassianum Collat. 14. Cap. 5. vbi sic ait: Vnicuique vtile est, vt
Cassianus.
secundùm propositum, quod elegit, siue gratiam, quam accepit, summo studio ac diligentiâ ad operis arrepti perfectionem peruenire festinet, & aliorum quidem laudans admiransque virtutes, nequaquam à suâ, quam semel elegit, profeßione discedat. Hæc ille. Nec omittenda alia ex Cap. 6. vbi ita loquitur: Impossibile namq́ue est vnum eumdem hominem, simul vniuersis, quas superiùs comprehendi, fulgere virtutibus. Quas si quis voluerit pariter affectare, in id eum incidere neceßè est, vt dum omnes sequitur, nullam integrè consequatur: magisque ex hac mutatione ac varietate dispendium capiat, quàm profectum. Videndus P. Suarez Tomo 4. de Religione Tract. 8. Lib. 3.
Ob defectum vtilitatis.
Cap. 9. Iuxta quæ constat non quamlibet vtilitatem sufficere, vt sit mutatio ista laudabilis, & attendendum damnum, quod derelictæ Religioni obuenire potest ex frequenti scandalo, propter quod vtilitas prætensa debet nihili reputari, & suspecta haberi, cùm maior vtilitas ex consuetis possit virtutum exercitationibus, quàm ex nouiter assumptis sperari: bona enim consueta relinquere, & insolita inchoare, non solet esse ad profectum vtile, vt ex D. Thomâ concludit P. Suarez suprà num. 3.
37
*In casu autem nostro de translatione E
piscoporum idem accidere manifestum est, pro quo non quæuis vtilitas, sed magna requiritur: |
p. 48
minor enim non curanda, quia damnum Ecclesiæ relictæ, ad quam maior ob consuetudinem profectus deriuabitur, dignâ est etiam attentione pensandum: vnde quæ speratur in aliâ vtilitatis accretio, incerta redditur, maiusque ex hac mutatione dispendium, quàm captandum commodum, vt ex Cassiani iam auctoritate firmatum.
38
*Pro quo est aliud satis mihi robustum
argumentum. Nam si electus ad aliam Ecclesiam electioni non annuat, minimè ad nouum illud onus subeundum compelletur. Licet enim Summus Pontifex compellere possit, id tamen est, magnâ necessitate aut vtilitate interueniente; aliàs non rectè faciet, medio vtens adeò acri & insolito, ad dissoluendum spirituale Matrimonium, quod, vt fatetur ipse, Ecclesiarum neceßitate vel vtilitate pensatâ, non humanâ, sed diuinâ potiùs auctoritate dissoluit; vt iam vidimus. Ideò vsus aliter habet, & promotionẽpromotionem nōnon acceptans in prioris sponsæ gremio sinitur requiescens. Ex hoc iam arguo. Ergo in ordinariâ Ecclesiarum mutatione non est momenti alicuius vtilitas. Patet illatio, quia si talis esset, non possent tutâ conscientiâ illi, ad quos prouisio pertinet, non acceptantibus acquiescere, cùm ad maiorem earum vtilitatem procurandam teneantur. Cùm ergo acceptent, sicut & primariam renuntiationem in nondum Episcopis, signum est de maiori Ecclesiarum vtilitate non esse solicitos, vt eam censeant ex huiusmodi mutationibus prouenturam. Quòd si dicant attendi quidem vtilitatem, sed recusante vno, alium paris meriti conquiri. Tunc sic. Ergo cùm inueniri alius possit, non est conueniens hunc eligi, ad cuius promotionem necessaria est disolutio Matrimonij spiritualis, quæ secundùm se disconueniens est, & sine magni alicuius boni intuitu nequit honestari. Et hæc, vt dixi, in Indiis magis vrgent, vbi eminùs prospecta fallit vtilitas, & vacationum incommoda cominùs sentiuntur.
39
*Et illarum quidem frequens caussa est
dilatio consecrationis ob Bullas nimis quantùm retardatas. Cuius dilationis periculum Pelagius Papa recognoscit, vt habetur in Cap. Quoniam 100. dist. illis verbis: Ac per hoc Episcoporum consecratio viduatis Ecclesiis non sine periculo protelatur. Sic ille. Cui quidem incommodo à Regio Consilio satis videtur occursum, dum pariter cum prouisione Regiâ prouisio iniungitur ad Ecclesiam suam profectus, dum Bullæ expediuntur, & Ca
pitulo Cathedrali simul hortamentum dirigitur, vt gubernationem eidem deferat, ne indigenæ Pastoris curâ diu destituti damna ineluctabîlia, quæ iam vidimus ex attestatione sacrorum Canonum, patiantur. Et hoc quidem si fieret, damna dicta, licèt non penitus, magnâ tamen ex parte cessarent. Non fit tamen, & sunt qui Ecclesias adeant ante consecrationem, caussas semper suo iudicio verosimiliter obtendentes. Res ergo hæc momenti tanti pressiùs disponenda, seriâ deliberatione Consilij, & Pontificis consultatione. De quo quidem actum iam, vt apud Dom. Solorzanum videri potest Lib. 3. Cap. 13. num. 113. & seqq. & in Politicâ Lib. 4. Cap. 13. versus finem. Et licèt quædam abhibitæ cautiones, parum nihilominùs & profecerunt & sunt semper profecturæ, dum non valida securis ad radicem arboris admouetur.
40
*Quòd si quidquam meum esset in hac
caussâ iudicium valiturum, sic profectò consulerem, vt Indicorum Episcoporum confirmatio à Legato, vel Nuntio in Curiâ existente peteretur, & quidquid ad Consecrationem ex Apostolicæ Sedis præscripto necessarium fuerit, Sede ipsâ Apostolicâ Vices suas Legatis & Nuntiis ad hæc munia conferente, & cum obligatione ad eamdem Apostolicam Sedem pro Bullis obtinendis, vbi primùm opportunitas fuerit, recurrendi. Quod equidem non debet reputari absurdum: extraordinaria enim quæ occurrunt, non sunt ordinariis modis aut mediis disponenda, & aliquid remittendum de iure, vbi exacta iuris obseruatio incipit esse damnosa. Regibus
Catholicis pro moderatione Indiarum multa sunt ab Apostolicâ Sede præter aut etiam contra communes regulas iuris indulta, vt sint non pauci, qui censeant eum esse Sedis eiusdem Legatum, vt diximus Titulo præcedenti Cap. 15. quod in laicâ personâ quis non censeat admirandum? Ergo & pro Indiarum bono id, quod vti conueniens profero, poterit cum minori admiratio
& ex Apostolicæ Sedis stylo.
ne præstari. Pro quo facit Cap. Valde 94. dist. in quo sic ait Symmachus Pontifex: Valde necessarium prospeximus esse, vt sicut Prædecessorum nostrorum fuit iudicium, ita vni eidemq́ue personæ omnia
Cap. Valde.
committamus: & vbi præsentes esse non possumus, nostra per eum, cui præcipimus, repræsentetur auctoritas. Quapropter Petro &c. Poterit etiam facultas confirmandi Indiarum Patriarchæ concedi, quo pacto dignitas illa non erit nudi tituli, sed de re maximè Indicis Ecclesiis conuenienti.
41
*Quod roborari ex eo potest valdè in
caussâ istâ congruenti; confirmationem scilicet Episcoporum non semper fuerit à Sede Apostolicâ requisitam. Vnde Concilium Nicænum 1. Can. 4. sic statui: : Potestas sanè vel confirmatio, pertinebit per singulas Prouincias ad Metropolitanum Episcopum. Quod habetur in Cap. Episcopi 64. dist. & eiusdem Concilij decretum aliud extat in Cap. Illud, eadem dist. Ad Primatis auctoritatem spectare determinat Concilium Carthaginiense 3. Ad Legatum Sardicense. Diuus Leo Magnus
D. Leo Magnus.
Epist. 84. ad Anastasium Thessalonicensem Episcopum & Primatem ita scribit: De personâ autem consecrandi Episcopi, & de Cleri, plebisque consensu, Metropolitanus Episcopus ad Fraternitatem tuam referat: quodque in Prouinciâ benè placuit, scire te faciat: vt ordinationem celebrandam tua quoque firmet auctoritas. Quæ rectis dispositionibus nihil moræ aut difficultatis debet adferre, ne gregi Domini diu desit cura Pastorum. Sic ille, quod & habetur in Cap. De persona 65. dist. Addit autem statim quid faciendum, quando Metropolitano defuncto alius est in eius locum subrogandus: quod videri potest in Cap. Metropolitano 63. dist. & etiam 77. in principio. Nicolaus Pontifex Ioanni Pauennati Archiepiscopo ita scribit: Episcopos per Æmiliam non Consecres, nisi post electionem vel
Cap. Episcopos.
consensum Cleri & populi. Cap. Episcopos 63. dist. Gelasius Episcopis per Dandaniam constitutis
Gelasius Pontifex.
sic præcipit: Sicut vetus consuetudo deposcit, vnanimiter statuatis Antistites, & vicißim, si Metropolitanus humanæ conditionis sorte decesserit, à Comprouincialibus Episcopis (sicut forma transmisit) sacrari mo|
p. 49
dis omnibus censeatis. Neque sibi quemquam, quod vobis antiquâ dispositione concessum est, patiamini vendicare. Cap. Quia per ambitiones 65. dist. Pro quo & est tota Distinctio 64. & videri alia possunt apud P. Bauny Tomo 1. Tract. 8. Quæst. 5. & seqq. & apud Dianam Parte 10. Tract. 1.
42
*Sed illud magis ad rem quòd propter
longinquitatem inuenimus priuilegium hoc à Sede Apostolicâ non semel fuisse concessum. Sic enim loquitur Gelasius Papa in Cap. Pudenda 24. Quæst. 1. Is mos antiquus fuit, vt quia pro longinqui
Cap. Pudenda 24. quæst. 1.
tate vel difficultate itineris, ab Apostolico onerosum illis fuerat ordinari: ipsi se inuicem Mediolanensis & Aquileiensis ordinare Episcopi debuissent: ita tamen vt in eâ ciuitate, in quâ erat ordinandus Episcopus, alterius ciuitatis Pontifex occurrere debuisset: vt Ordinandi electio à præsenti Ordinatore ex consensu vniuersalis, cui præferendus erat, Ecclesiæ, melius ac faciliùs potuisset agnosci. Sic ibi ob lōginquitatemlonginquitatem & difficultatem ei, de quâ agimus, nullo modo comparabilem.
43
*Pro Hispaniâ verò extat Concilij Tole
tani 12. Canon. 6. à Gratiano desumptus, & Dist. 63. Cap. Cùm longè, his verbis expressus: Cùm longè latéque diffuso tractu terrarum, commeantium impeditur celeritas nuntiorum, quo aut nequeat Regibus audientibus decedentis Præsulis transitus notificari, aut de successore morientis Episcopi libera Principis electio expectari: nascitur sæpè aut nostro Ordini de relatione talium difficultas, aut Regiæ potestati, dum consultum nostrum pro subrogandis Pontificibus sustinet numerosa neceßitas. Vnde placuit omnibus Pontificibus Hispaniæ atque Galliæ vt saluo priuilegio vniuscuiusque Prouinciæ, licitum maneat deinceps Toletano Pontifici quoscumque Regalis potestas elegerit, & iam dicti Toletani Episcopi iudicium dignos esse probauerit, in quibuslibet Prouinciis & in præcedentium Sedibus præficere Præsules, & decedentibus Episcopis eligere successores: ita tamen vt quisquis ille fuerit ordinatus, post ordinationis suæ tempus, intra trium mensium spatium, Metropolitani proprij præsentiam visurus accedat. Sic ibi. Ex quo longinquitatis & necessita
tis incomparabili discrimine ponderato, vt nuper circa Mediolanum, & Aquileiam, alius opportunæ prouisionis modus occurrit: si videlicet confirmatio Indicorum PręsulumPræsulum Toletano Antistiti, vtpotè Hispaniarum Primati committatur. Vacante autem Toletanâ Sede, Legato, Nuntio, Patriarchæ, aut Hispalensi Archipræsuli, vel alteri, qui commodior fuerit iudicatus. Quod dum non ita disponitur, sibi penitus persuasum habeant Prouisores damnis & periculis vacantiarum nullatenus obuiandum: cùm tamen nihil in rebus Indicis occurrat, cui de præsentiori magis debeat remedio prouideri.
CAPVT VI.

CAPVT VI.

An Consilium Indiarum tutâ conscientiâ caussarum decimalium cognitionem & decisionem assumat.
§. I.

§. I.

Assertio prima proposita & comprobata.
44
*CVm decimales caussæ spirituales sint,
& ita Ecclesiastici fori ex Cap. Tua, de decimis. Cap. Statuimus. Cap. In sacris. Cap. In canonibus. Cap. Similiter. Cap. Quia iuxta 16. Quæst. 1. Cap. Decretum 10. Quæst. 1. Caput autem Conuenior 23. Quæst. 8. & Cap. Per lectis 25. dist. ab iis adducta, in speciali non loquuntur. Pro quo & Dom Solorzanus Lib. 3. Cap. 1. num. 37. adducit Clement. Dispendiosam, de iudiciis, quæ tamen parùm videtur conducere, quia ibi tantùm decimarum caussa inter eas numeratur, quarum non est protrahenda tractatio, sed breuiter terminanda: sicut & Decretalis Alexandri Tertij ab eodem relata Lib. 4. sub titulo de iudiciis, incipiens Relatum, cùm in posteriori compilatione desideretur. Vrget tamen summa auctoritas Bullæ Cœnæ in 14. Excommunicatione Sedi Apostolicæ reseruatâ, vbi de decimis expressa mentio, quarum iudicium prohibet à iudicibus sæcularibus vsurpari: quamuis non videatur omnem vsurpationem comprehendere, sed quando caussæ tales à iudicibus Apostolicis ad propria tribunalia, & prætextu exemptionum & gratiarum, auocantur: de quo diuersæ sunt Scriptorum sententiæ, circa quas videri potest P. Palaus Parte 6. Disput. 3. Puncto 15. Ad institutum tamen præsens omnino conducit, quia decimales caussæ inter spirituales recensentur. Cùm in
Inde quæstio præsens.
quam caussæ istæ tales sint, & ita aperta prohibitio, meritò quæstio suboritur, de quâ in Titulo; & eo præsertim, quia prohibitione dictâ non obstante, videmus eam à Regio Senatu ad se acriter aduocatam. Et quod id meritò factum, contendit Dom. Solorzanus suprà num. 42. & seqq. vbi plures adducit id tenentes, & Regia item rescripta, quibus idem statuitur, aut supponi videtur. Pro quo & in Politicâ Lib. 4. Cap. 1. Circa quod
45
*Dico primò. Præter ius percipiendi
duos Nouenos in distributione decimarum reseruatos, nihil prætereà Regibus Catholicis iuris conuenit vt Indiarum dominis, propter quod eorum Consilium possit se decimalibus caussis immiscere. Probatio est euidens. Nam si speciale aliquod ius competeret, id esset ob titulum donationis eisdem factæ ab Alexandro Sexto, cuius tenorem adducit Dom. Solorzanus suprà num. 7. Atqui hoc non sufficit; ergo nullus est
titulus specialis. Maior est certa, & eam, qui aduersantur, admittunt. Minor autem ostenditur. Primò. Quia donatio hæc non habuit effectum: sic enim in illa Pontifex: Postquàm illæ acquisitæ ac recuperatæ fuerint (vt præfertur) aßignata priùs realiter & cum effectu, iuxta ordinationem tunc Diœcesanorum locorum, quorum conscientias super hoc oneramus, Ecclesiis in dictis Insulis erigendis, per Vos, & successores vestros præfatos, de vestris, & eorum bonis dote sufficiente, ex quâ illis præsidentes, earumque Rectores, se commodè sustentare, & onera dictis Ecclesiis pro tempore incumbentia perferre, ac cultum diuinum ad laudem Omnipotentis Dei commodè exercere, iuraque Episcopalia persoluere poßint, decimam huiusmodi percipere, ac licitè & liberè leuare valeatis, auctoritate Apostolicâ tenore præsentium de speciali dono gratiæ indulgemus. Sic Alexander. Tunc sic. Regibus Catholicis talis est facta concessio sub conditione onerosâ fundandi & dotandi Ecclesias ex propriis bonis: ergo eâ non impletâ, dispositio Pontificia non subsistit. Antecedens est ipsa concessionis forma, & consequentia certissima ex indubitatis iuris vtriusque regulis: pro |
p. 50
quo videri plures Textus possunt, quos adducit Glossa in Cap. Verùm, de conditionibus appositis, & quæ adducit Dom. Solorzanus Tomo 2. lib. 2. cap. 11. n. 35. & 36.
46
*Tunc vltra. Conditio dicta non est im
pleta, vt constat ex eo quòd Reges Catholici Ecclesias ex propriis bonis non dotarunt, sed donatas sibi decimas redonarunt Ecclesijs, ex quibus illarum fundationes promotæ, & dotes pariter constitutæ. Sic constat ex formâ redonationis eiusdem, quam adducit Antonius de Herrera in Historia generali Indiarum Decade 1. Lib. 8. Cap. 10. pag. 278. vbi capitulationes & solemnitates adnumerat, quibus hæc facta renuntiatio Anno 1512. cùm Bulla concessionis subdata fuerit Anni 1501. Illo autem interiecto temporis spatio executioni commoditas defuit ob ipsius bre
uitatem, & quia tunc non fuerunt certi & stabiles Diœcesani locorum, iuxta quorum ordinationem negotium adeo graue transigendum Pontifex demandarat. Episcopis autem jam designatis, renuntiatio facta est, quibuscum id, quod erat expediens, post attentam considerationem, & doctorum virorum consultationem, solemnis est illa pactio celebrata. Ex quo manifestum relinquitur donationem Pontificiam defectu impletæ conditionis minimè effectum habuisse. Res ergo in eôdem statu relicta, quem, si non extitisset donatio, erat habitura: & ita ratione concessionis nihil speciale intercedit, ob quod decimarum causa debeat, aut possit, à Regio Consilio tractari.
47
*Deinde, à Catholicis Regibus jus, quod
ad percipiendas decimas beneficio Sedis Apostostolicæ competebat, Indiarum est Ecclesiis restitutum: ergo eum habet statum res hæc, quem habuisset non ex tantâ concessione. Antecedens constat ex verbis Capitulationis, sic enim aiunt Ferdinandus & Ioanna eius filia Hispaniæ Regina: Que sus AltezaAltezas, porqiporque los dichos Obispos con la Clerecia, tengan cargecargo de rogar à Dios por sus vidas, y
Verba Capitulationis.
Reales estados, y por sus animas quando de este mundo partan, è de los Reyes, que en su Reyno sutedierensucedieren, è de los fieles Christianos, que adquiriendo y descubriendo las dichas Insulas murieron; les hacen merced, gracia, y donacion, desde agora para siempre Iamasjamas, de los diezmos à sus Altezas pertenecientes en las dichas Islas, y han por bien que los lleben, segun, è por la forma, que à sus Altezas pertenencenpertenecen por conceßion y donacion, que de ellos les hizo el Papa Alexandro sexto de felice recordacion, &c. Cùm ergo absolute faciant donationem, jus omne cedunt, quod est proprium donationi, quod & expressissimè profitentur postremis verbis, dum aiunt, sibi benè placere, vt Episcopi & Clerus decimas habeant, juxta eam formam, quâ ad suas Celsitudines pertinebant, secundùm conceßionem & donationem Alexandri sexti. Omne ergo jus, quod ex donatione habebant, donatione tranfundunt; vnde non remanet in eisdem; ne contradictio subsit manifesta.
§. II.

§. II.

Responsiones quædam confutatæ.
48
*NEc dicas donationem quidem veram
fuisse, sed non totalem, nisi respectu earum decimarum, quæ ex Insulis tunc detectis competebant: hoc enim instantiam habet manifestam. Nam id Ecclesiis donarunt, quod ipsis fuerat ab Apostolicâ Sede concessum. Aut ergo ab Apostolicâ Sede illarum tantùm Insularum decimæ concessæ sunt; & sic quæ posteà, detectis ingentibus tractibus, multiplices & pingues obueniunt, minimè Regalis juris erunt, & ita naturam suam spiritualem & Ecclesiasticam conseruabunt; ac proinde habemus intentum. Aut concessio ad illas, & omnes alias detegendas se extendit, quod ex Textu perspicuum habetur, verbis illis: Indias & partes Indiarum acquirere. Et infe
Verba Alexandri VI.
riùs. Et quia pro recuperatione Insularum, & partium prædictarum, &c. Atqui Reges Catholici donationem faciunt juxta formam concessionis sibi factæ: ergo non ad prædictas tantùm, sed absolutè ad partes omnes Indiarum debet extensa judicari. Deinde. In tali decimarum remissione, quam perpetuam esse volunt, generaliter loquuntur, neque vllam aut detectam aut detegendam terram sibi reseruant; cùm tamen ex petitione, cui Pontifex annuit, omnino constet illos de conquisitione aliarum terrarum cogitasse, & præsertim Regem Catholicum: Serenissima enim Isabella etsi cogitauerat, jam tunc in viuis non erat, sed eius filia Hispaniæ Regina, aut maioris illius partis: ergo cùm reseruare potuerint, nec tamen reseruauerint, nihil planè videntur excepisse. Quando etiam ratio remissionis est gene
ralis; sustentatio inquam sacrorum ministrorum, & suffragia animarum, tum suarum, tum successorum, & Conquistatorum. Item. Non occurrit coniectura aliqua, ex quâ intelligi possit voluisse erga detegendas terras donationem coarctare: videantur quæ in simili habet Dom. Solorzanus Tomo 2. lib. 3. cap. 12. n. 64. & 65.
Illud tamen potest vlterius responderi, dona
tionem prædictam non potuisse successoribus præiudicare. Quod tamen nullius est roboris. Cùm enim concessio illa ad instantiam ipsorum Regum à Pontificiâ Sede descenderit, sicut per eorum placitum impetrata est, ita & potuit per beneplacitum eorum dein ipsi renuntiari. Cùm præsertim onerosa fuerit, grauamine imposito dotandi Ecclesias, & earum ministros ex bonis Regalibus sustentandi: quo pacto dubitari poterat an emolumentum, an detrimentum potiùs Regio patrimonio, ex quo tot extrahendi sumptus, esset allatura. Præterquàm quòd id quod datur Ec
clesiæ, non censetur in damnum Regii patrimonii cedere: vnde donatio Constantini, quâ maior nulla, justa, sancta, & ab Ecclesiâ laudibus, & gratitudinis argumentis aliis celebrata; licet jura Imperii nequeant alienari. Pro quo sunt scriptores circa Cap. Constantinus, 90. dist. & prætereà Rebuffus de decimis cap. 10. num. 17. in propriis terminis. Rubeus de juribus Regalibus Priuilegio 11. Philippus Probus in eodem Tractatu 9. q. 2. num. 15. & quæst. 60. num. 10. & 36. & quæst. 61. num. 2. Valeor|
p. 51
zuela contra Venetos Parte 2. num. 12. Thomas Bozius de signis Ecclesiæ Tomo 3. lib. 10. Cap. 89. Anastasius Germonius de immunitate Eccles. Cap. 9. per totum. Valdes de dignitate Regum Hispanorum Cap. 21. Dom. Solorzanus Tomo 2. lib. 3. Cap. 4. num. 10. & seqq. & Cap. 12. num. 62. vbi plurimos congerit. Et in Politicâ Lib. 4. cap. 4. num. 12. P. Molina Tomo 1. tractat. 2. Disput. 25. apud quem Bartholus, Panormitanus, & Maior. Quod ergo ad donationem Alexandri Sexti spectat, non habere jam vim vllam, dictâ renuntiatione positâ, satis ex dictis habetur manifestum.
50
*Quia verò dicitur concessionem præfatāpræfatam
ab aliis summis Pontificibus confirmatāconfirmatam fuisse, vt videri potest apud Dom. Solorzanum Lib. 3. cap. 1. num. 7. & in Politicâ, pag. 499. licèt nullum in speciali adducat; quod & videtur admittendum ex eo quòd erectio non Ecclesiarum Cathedralium, quæ ex auctoritate Apostolicæ Sedis fiunt; ad eamdem Sedem cum debitâ obedientiâ & submissione remittuntur, vt per eam, si oportere visum fuerit, approbentur & confirmentur: quod semper ob summam ipsarum erectionum justificationem, & conuenientem dispositionem, obtinetur: vt testatur Auctor idem cap. 4. num. 5. In ipsis namque erectionibus distributio decimarum
recensetur, & Nouenorum duorum ratio redditur, qui Regibus nostris in signum superioritatis & Patronatus juris assignantur. Non possent autem Noueni tales tribui, nisi in Regibus nostris jus aliquod esset speciale ad illos ex tali assignatione leuandos. Ob superioritatem enim, & jus patronatûs præcisè non potest Ecclesia Cathedralis pensionem sibi ex decimis soluendam imponere, quæ vim legis teneat; cùm præsertim adeò pinguis sit in multis Episcopatibus, vt viginti millia argenteorum ponderum, seu octi-regalium excedat. Iustificari ergo illa potest, quia est veluti portio ex decimis, quæ ad Reges nostros per concessionem Pontificiam pertinent, sibi ab eisdem reseruata.
51
*Nisi fortè dicatur Nouenorum assigna
tionem esse per modum solutionis, eò quòd Regi vt Patrono aliquid per modum salarii debeatur, quandoquidem Ecclesias Indicas speciali defendit curâ, & erga earum rectam administrationem magna gubernationis versatur pars, ministriq́ue plures sint in Regio Consilio, & Audientiis aliis, in quorum sustentatione quæstuosissimæ expensæ fiunt, ad quas videtur æquissimum vt Ecclesiæ liberali recognitione concurrant, in quarum commodum totus iste cedit prouidentiæ Regalis apparatus.
52
*Verùm responsio ista nequit sustineri.
Sed non admittitur.
Nam Reges Catholici tenentur ad protectionem Ecclesiarum, etiam nullo ab ipsis, quod rationem salarii habeat, pretio reportato. Aliàs Ecclesiæ ad tributa & gabellas tenerentur, quæ eo titulo Regibus à vassallis conferuntur: quod est manifestè contra immunitatis prærogatiuam. Vnde in orbe Christiano nihil tale reperietur. Et sic L. 55. Titul. 6. Parte 1. statuitur vt Regibus ob donata, titulo dotationis nihil sit tribuendum ab Ecclesiis. Quòd si in Hispaniâ Tertiæ, & subsidium ac Excusatum, quod vocant, Regi penduntur; id ex speciali Sedis Apostolicæ priuilegio aut concessione procedit. Et pro Indiarum Ecclesiis est ratio specialis, ad quarum pro
tectionem tenentur Reges nostri ob Indiarum amplissimam donationem eo titulo factam: vnde suis stipendiis non militant in huiusmodi protectione, sed illa satis cumulata recipiunt thesauris Indicis reportatis. Doctrina erga prædicta nequit sustineri.
§. III.

§. III.

Circa duos Nouenos obseruanda doctrina, & nouum robur ex Regia ceßione.
53
*PRopter dicta nuper sunt qui scrupulo
sam censeant Nouenorum huiusmodi pensionem; eò quòd ad illam portionem leuandam ex concessione Sedis Apostolicæ, necessarium sit vt conditio ab eâ imposita impleatur; scilicet Ecclesias à Regibus Catholicis ex propriis bonis dotari, quod tamen non fit. Sicut autem conditio impleri debuit ad leuandum integrè decimas, ita & ad eius partem, si illa in Pontificiâ fundatur concessione; fundamentum autem aliud jam vidimus non extare. Et hi quidem videntur supponere præter concessionem Alexandi Sexti, aliam non esse, ratione cuius Regibus nostris jus possit competere decimale. Vnde non apparet ita compertum, quod Dom. Solorzanus protestatur, scilicet alios idem concessisse Pontifices, dum concessum confirmarunt. Et mirum profectò est confirmationem talem in speciali non produci, ex cuius tenore multæ possent circa hoc difficultates & scrupuli submoueri.
54
*Præterquàm quòd vbi de fundatione
& donatione Ecclesiarum agitur, & quantâ cum exactione circa hoc Regum nostrorum prouidentia versetur, ad Bullam Alexandri Sexti recurritur, & juxta formam in eâ expressam omnia peracta demonstrantur. Pro quo videndus Dom. Solorzanus Lib. 3. cap. 4. num. 2. & seqq. & in Politicâ Lib. 4. cap. 4. in principio; vbi ait à Regibus nostris fundatas Ecclesias, & eorum curâ Episcopatus constitutos & conuenientes ministros assignatos, liberaliter fructibus pro eorum sustentatione relictis, sibi priùs ab Apostolica Sede concessis: & vbi decimæ non sufficiunt, ex Regiis juribus, & redditibus ad eamdem sustentationem competentibus prouentibus assignatis; addens tandem in hunc modum: sequentes nimirùm te
Dom. Solorzanus.
norem Bullæ dictæ conceßionis, ibi: Aßignata priùs realiter, & cum effectu, &c. de vestris, & eorum bonis dote sufficiente, &c. Non ergo Bulla alia esse videtur, cuius tenor in hoc negotio debeat obseruari. Et quidem cùm post prædictam concessionem præcipua fuerit Indiarum detectio, vt eius comparatione, quod tunc erat, parui debuerit æstimari: Bullæ circa fundationem Ecclesiarum, & Episcopatuum erectionem impetratæ, magis esse speciales debuerunt: vnde juxta earum tenorem, quæ ad hoc spectant potiùs peragenda. Cùm ergo nihil videamus tale, videntur Bullæ tales non extare.
55
*Nihilominùs non damnanda Noueno
rum constitutio, & eorumdem exactio, quia quod ad concessionem Pontificiam desiderari |
p. 52
potest, commodam habet iuxta dicta expositionem. Pontifices enim videntur eam approbasse, dum Ecclesiarum erectiones approbarunt: in quibus cùm mentio fiat Bullæ Alexandri Sexti, iuxta cuius tenorem dispositæ sunt, eadem pariter comprobata & facit pro eodem exceptio, quæ in citatá lege Partitarum habetur verbis illis: Fueras ende aquello, que estos Señores touieron para si señaladamente. Nec dici potest Reges nostros conditionem ab eo positam non implere: licèt enim ex propriis bonis eas non penitus dotent, id quod facere tantùm plenè debebant, si integrè decimas leuarent: ad earum tamen constructionem, quæ sine ingentibus sumptibus nequit ad colophonem perduci, eximiâ pietate concurrunt. Cùm etiam Noueni isti in vsus expendantur pios, & sæpè fabricis ecclesiarum applicentur, vt testatur Dom Solorzanus Lib. 3. Cap. 4. num. 18. & in Politicâ pag. 522. §. Y oy la retendran. Et præterea cùm Nouenus cum dimidio hospitalibus assignatus pro infirmorum minimè subleuatione sufficiat, etsi his proximis annis ad sexdecim ferè millia argenteorum ponderum seu octo regalium, inter duos, Hispanorum scilicet & Indorum, distribuendorum in Limanâ hac Ecclesia excreuerit: ex tributis & iuribus aliis satis magnam summam adiiciunt: vt Regium patrimonium ex contributione dictâ Nouenorum neutiquam videatur augeri, quando in id certiùs impenditur, in quod à ministris sacris minùs forsan securè impendendum posset suspicari.
56
*Iuxta quæ, siue vna tantùm Bulla con
cessionis fuerit siue plures, manifestum relinquitur Reges nostros decimarum ius virtute illarum habitum in Ecclesias reuocasse: vnde & ab eisdem administrantur & distribuuntur, plenariâ penitus potestate. Ex quo clara relinquitur Consequentia præcipua, & Assertionis probatio; scilicet non posse iudices sæculares in earum se caussis immiscere: tum quia spirituales sunt, vt Canonico iure decisum, quod iam vidimus num. 44. tum quia est iudicium de re alterius proprium forum habentis; & ita illi sunt prorsus incompetentes: sicut incompetentes haberentur iudices Ecclesiastici, si vellent de laicorum bonis iudicare. Vnde ius ipsum Canonicum caussas tales ad illos remittendas esse decernit, etiamsi Clerici sint actores. Cap. Si Clericus. Cap. Ex tenore, de foro competenti, vbi præclara illa sententia: Nos igitur attendentes, quòd sic sumus viduis in iustitia
Cap. Ex tenore.
debitores, quòd aliis iniustitiam facere non debemus. Verba sunt Innocentij Tertij. In vsurpatione er
go alieni fori iniustitia est: vt animaduertant sæculares iudices Ecclesiastici fori caussas vsurpantes, non solùm contra Religionem delinquere, sed iustitiam etiam violare.
§. IV.

§. IV.

Vlterior probatio, & notanda quædam.
57
*DEinde Positio illa, de quâ post AssertionẽAssertionem
n. 45. probari vlteriùs potest: nam etiamsi demus priuilegiũpriuilegium leuandi decimas Regibus nostris competere, non ideò sequitur earum caussas posse à laicis tribunalibus iudicari: ergo ea ratio minimè suffragatur. Antecedens probatur ex receptissimâ sententiâ affirmante, quando decimæ in feudum, seu emphytheusim sæcularibus conceduntur, earum caussam ad iudicem Ecclesiasticum pertinere. Pro quâ plures adducit Diana Parte 1. Tract. 2. Resolut. 91. Parte 3. Tract. 1. Resolut 50. & Parte 4. Tract. 1. Resolut. 56. Estq́ue expressa decisio Rotæ, vt idem testatur Auctor ex Antonio de Marinis per extensum illam proponente. Et eamdem, cùm de iure decimandi agitur & non de facto, præter citatos à Dianâ tenent Barbosa Lib. 3. de iure Eccles. Cap. 26. §. 4. num. 1. & 3. Molfesius Tractatu 6. Cap. 4. num. 64. Trullens in Decalogum Lib. 3. Cap. 3. Dub. 8. num. 11. Gutierrez de iuramento confirmatorio. Parte 1. Cap. 2. num. 35. Zerola Parte 1. v. Decima, §. 6. Leander de Sacramento Tractatu circæ Quintum Ecclesiæ præceptum, Quæst. 29. Bassæus v. Decimæ num. 12. Doctor Carrascus del Saz Panamensis Cancellariæ Senator & Iurisconsultus egregius, in Tractatu de iudice competente decimarum Cap. 6. §. 2. num. 2. & 3. Tondutus de præuentione iudicij 2. parte Cap. 25. num. 2. Rebuffus Tractatu de decimis. Quæst. 12. num. 2. P. Suarez Tomo 1. de Religione Libr. 1. de diuino cultu Cap. 38. num. 15. & 16. P. Lessius Libr. 2. Cap. 39. num. 18. P. Castro Palaus Tomo 2. Tract. 10. Disputat. Vnica Puncto 15. num. 5. & 8. P. Vincentius Tancredi Tract. 1. de Religione Lib. 2. Quæst. 2. alios adducens. Et est adeò communis sententia Theologorum, vt vix sit, qui ex illis in oppositam inclinarit.
58
*Solus P. Henriquez Libr. 7. qui est de Indulgentiis. Cap. 27. in Gloßâ lit. L. asserit de de
cimis nobilibus laicis à Pontifice concessis, non Episcopum, sed laicum iudicare. Et esse probabile cùm decimæ in perpetuum conceduntur, affirmat P. Palaus suprà num. 6. & Patrem Henriquez adducens Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 1. num. 44. aut ita resoluere post Nauarrum in Manuali Cap. 21. num. 3. & alios Theologos, & Iuristas. Sed certè citatus Pater nullum pro eo Theologum adducit: nam nonnulli ab eo Litterâ antecedenti citati, ad rem aliam pertinent, quòd scilicet, quamuis mulier, communiter loquendo, non sit capax iurisdictionis spiritualis, eam Pontifex potest reddere capacem: ex quo pro decimis arguit: quod non negamus, licèt negari non sine magno fundamento possit: vnde id vt
certum videtur admittere Dom. Solorzanus suprà num. 42. dum ait ius decimandi spirituale esse, & ita iudices laicos ad iudicandum de illis penitus incapaces, atque ita non agi de eo in casu præsenti, sed de temporali earum perceptione. Nullum est ergo à Theologis sententiæ isti patrocinium, & citatus Pater praxim apposuit, non illius iustificationem: neque enim omnis praxis illam habet. Vnde Couarruuias Practicarum Quæ
Non omnis praxis iustificata.
stionum Cap. 35. num. 1. §. Non oberit, cùm statuisset caussam possessionis rei spiritualis vel quasi spiritualis, non posse per laicum iudicem examinari, subdit sic: Ex quibus opinor vsum forensem Galliæ admodum refragari iuris Pontificij receptis con
Couarruuias.
clusionibus. Additq́ue statim: Tametsi quandôque Reipublicæ conueniat illum etiam apud nos admitti. Sic ille acsi in Catholicissimo regno expediens esse possit Iuris Pontificij receptis conclusioni|
p. 53
bus refragari. Prætereà P. Henriquez non ab Episcopis, sed à laicis iudicibus cognitionem ha
beri dixit: Atqui hoc de cognitione quoad factũfactum potest intelligi, quam esse licitam plures ex citatis admittunt, licèt sint qui negent, vt videri potest apud Dianam loco citato Partis 4. Cùm ergo res hæc spiritualis sit, in eâ examinandâ Theolo
gorum potiùs habenda est ratio, præsertim si ex Iurisperitis plures sint, qui eorum sententiam amplectantur, vt in præsenti contingit.
59
*Vnde P. Suarez suprà num. 16, admonet cautè legendum Couarruuiam, qui Capite citato
num. 2. §. Tertiò, quoties, contrariam à nobis propositæ sententiam statuit. & Lib. 1. Variarum Cap. 17. Dicto 9. iudicium etiam circa decimas legibus Hispaniæ statutum in casu speciali, vt iustissimum in sæculari tribunali defendit: sicut & alios similiter loquentes, quia plusquàm oportet inclinant in fauorem sæcularium Principum. Quod & P. Azor Tomo 1. Lib. 7. Cap. 25. & 36. etiāetiam adnotauit, dum consuetudines dictas sæpiùs vocat corruptelas. Et cùm Cap. 25. §. Tertiò quæritur, donationis, de qua agimus, Regibus Hispaniæ in Indiis factæ, inserat mentionem, cum modis aliis, quibus à Sede Apostolicâ dari solent decimæ ob merita laicorum: sequenti statim §. affirmat donatione prædictâ non obstante, earum caussas ad iudices tantùm Ecclesiasticos pertinere. Et addit sic: Nec sufficit in hoc si Romanus
P. Azor.
Pontifex tolerat id, quod fit in Curiis vel Prætoriis Ciuilium Principum secundùm postremam sententiam:
quia aut non tolerat, quippe qui sæpiùs reclamat: aut si tacet, ac tolerat, id solum facit, quoniam id commodè impedire nequeat, aut ignoret illud, quòd laicorum auctoritate, vel consensu fit. Sic ille.
60
*Et prædicta quidem cautio meliùs hîc cadit, quàm vbi Dom. Solorzanus eam censuit
adhibendam; circa doctrinam scilicet Gregorij Lopez in l. 17. Tit. 4. Partis 3. verbo, Casi ellos vbi ita scribit: Si Rex donet alicui partem aliquam decimarum, quæ Regi competunt ex priuilegio Pontificis, & super tali donatione lis oriatur; sitq́ue quæstio super iure decimandi vel quotâ decimæ, quod non potest in Curiâ Regis cognosci: quia sicut ipse cognoscere non potest de tali caussa, veluti merè spirituali, sic nec eius Curiâ. Sic ille, subdens hoc esse benè notandum ad limitationem l. 27. Tit. 18. Partis 3. quæ Regi tribuit cognitionem priuilegiorum & donationum, quas facit: Ad quæ sic ait Dom. Solorzanus citato Cap. 1. num. 60. Vnde cautè legen
Dom. Solorzanus.
dus est noster Gregorius Lopez quatenus explicans illum Textum &c. loquitur enim contra apertam tot & tantorum virorum doctrinam: vel est strictè circa terminos, in quibus loquitur, intelligendus: nempè quando de mero iure percipiẽdipercipiendi decimas agitur: quod vbi absolutè in quæstionem deducitur, non negamus esse spirituale vel spirituali annexum, vt dixi suprà n. 42. & resoluit Azeuedo in dicta l. cit. 5. libri Recopilat. Hæc ille, qui cautionem meritò debuisset apponere cum magnis illis Theologis, de quibus nuper, si oppositum docuisset. Doctrina præclarissimi Iurisconsulti, & Consiliarij Regii, ac Iurisconsultorum Hispanorum Principis, tanto viro est profectò dignissima; qui ad veritatis præscriptum, non ad gratiam, est locutus. Vnde re meliùs expensâ nihil tale in Politicâ duxit apponendum. Videatur pag. 503. Col. 2.
61
*Et præfata quidem sententia absolutè
ab illo defenditur, vt non habeat locum explicatio adhibita: nam proptereà non solùm posuit quæstionem super iure decimandi, sed etiam super quotâ decimæ, vt distincta scilicet à iure. Et præterea citatus Doctor affirmat doctrinam suam esse limitationem ad citatam legem, in quâ Regi tribuitur cognitio priuilegiorum & donationum, quas facit: at si cognoscere posset non sub respectu illo spiritualitatis, sed sub alio, de tali priuilegio decimarum à se concesso, non esset absoluta limitatio, cùm remaneat absoluta cognitio quantùm ad id, de quo lis communiter esse potest. Tum etiam quando tractantur huiusmodi quæstiones, non solent tales respectus attendi, sed quod ad interesse partium pertinet: ergo cùm absolutam limitationem esse dicat, ideò planè est, quia etiam sub alio respectu cognitio talis haberi nequit: licet enim qualitas illa non attendatur, inest tamen Quemadmodùm licet quis, cùm Matrimonium contrahit, non attendat ad rationem Sacramenti; nihilominus caussa hæc generaliter spiritualis est, quia qualitas Sacramenti necessariò inest.
62
*Et quidem (vt hoc etiam dicamus contra aduersantes, & distinctione illâ se tuẽtestuentes) cognitio
caussæ decimalis vt à iudicibus laicis vsurpatur, & de cuius agitur iustificatione, aut ius tangit, aut non est eorum intento proficua. Hoc constat. Nam Doctores distinguentes in hoc casu ius à facto, sic explicant distinctionem, vt tunc de iure agatur, quando quæstio est an quis debeat soluere, & non tantùm an soluerit. Stante enim vt certâ obligatione soluendi, potest contingere vt solutionem detrectet, vel quia fructus non esse caussetur, vel quia se iam soluisse contendat, aut aliquam velit compensationem efficere ob æqualem sibi debitam quantitatem: vt videri potest apud citatos, & eos, quos adducunt P. TācrediTancredi suprà num. 7. & Bassæus. Dicunt etiam
aliqui quæstionem esse facti, quando ad non soluendum decimas allegat quis priuilegium, aut etiam præscriptionem. Tunc enim id, quod controuertitur, est, an sit tale priuilegium, vel præscriptio, nec ne: & tunc esse probabile posse caussam à laica potestate tractari, affirmat P. Palaus suprà numer. 7. cum Couarruuiâ, & Ioanne Geruia, & tenet P. Tancredi Dïcto 4. & P. Fagundez Lib. 3. in Præceptum 5. Ecclesiæ Cap. 5. num. 10. ait se non audere eam sententiam condemnare. Addunt tamen quòd si quæstio sit circa obligationem soluendi, eò quòd Ecclesia prætendat priuilegium non esse legitimum, aut etiam præscriptionem, nequaquàm posse caussam nisi ab Ecclesiastico iudice tractari, quia iam est quæstio iuris. Verùm doctrina hæc ex illis est, quarum Auctores P. Suarez cautè legendos esse iam admonuisse perspeximus. Et sanè iuxta eam omnino elidi & eludi potest quidquid de iudicio caussarum decimalium ab Ecclesiâ est constitutum. Quidquid enim de illis tractari potest, ad quæstionem potest facti reuocari: An scilicet quis habeat vel non habeat titulum: habere enim, & non habere, res facti est: & vt deprehendatur, an sit, vel non sit, debet examinari qui allegatur: nam inualidus titulus reuerà titulus non est; & ita an priuilegium, vel præscriptio sit legitima.
p. 54
63
*Sed quidquid de hoc sit, qui iudicium
in caussis decimalibus ad se pertinere contendunt, rem non solùm facti, sed iuris assumunt, quia sine iuris examine stare eorum prætensio nequit & intentio fundari. Agitur enim contra priuilegiatos, vnde priuilegia quoad valorem suum examinantur: quod si non fiat, procedi in caussâ nequit: priuilegij autem Pontificii valor res spiritualis est, sicut & titulus ab eo proueniens & ius resultans: ergo si de hoc agi nequit, neque etiam iudicium laicale in caussâ decimali procedere. Nisi dicant posse quidem examinari
quoad valorem, quia est res facti. An scilicet reipsa sit aliquod validum priuilegium. Iuxta quam responsionem, vt dicebam nuper, omnino elidi potest quidquid est circa hoc ab Ecclesiâ constitutum: immò & circa caussas alias spirituales, quæ omnino inueniuntur prohibitæ, vt Beneficiales quoad proprietatem, Matrimoniales, Clericales, Regulares &c. circa quod quiuis potest facilè discursum efformare.
§. V.

§. V.

Instauratur probatio & manifestus pro Assertione discursus.
64
*EX dictis circa secundam nuper proba
tionem validissimum pro Assertione argumentum instauratur. Nam si adeò certum est iudices laicos non posse decimalium caussarum tractationem vsurpare, etiam cùm beneficiarius est laicus: quantò id erit certius, quando decimæ beneficio Apostolicæ Sedis acceptæ Ecclesiis redonantur? Tunc enim pristinam omnino conditionem assumunt. Quod benè vidit Dom. Solorzanus, contrarius aliàs, dicens hanc esse communiorem & securiorem opinionem, vt videri potest Cap. 12. num. 63. & in Politicâ pag. 600. §. Pero sin embargo, & seqq. quam & secuti
grauissimi Consiliarij in Regio Indiarum Senatu, aliique, & Rex noster Philippus Quartus amplexus, cùm ageretur de decimis vacantium Ecclesiarum, an scilicet de illis posset integrè disponere: quod quidem renuit, reseruatâ tantùm tertiâ parte in vsus piissimos expendendâ: pro quo idem num. 81. Quòd si de iustificatione illius
tertiæ partis subdubites, ad beneplacitum potest Apostolicæ Sedis referri, cum quâ de erectionibus Ecclesiarum actum, ad quas suo modo etiam spectant distributiones fructuum vacantiarum: cùm præsertim in eos expendantur vsus, ad quos Præsules obligantur. Et antiquam circa dispositionem vacantiarum consuetudinem à Regibus Catholicis, primis ab erectis Ecclesiis obseruatam, testatur Rex noster in Rescripto quodam Ann. 1631. de quo Dom. Solorzanus supra num. 31.
65
*Ratio autem generalis, vt non possint
iudices laici caussarum decimalium cognitionem assumere, & quidem non solùm verosimilis, sed omnino euidens & manifesta ea est, Nam PōtifexPontifex concedens decimas, non ideò concedit caussarum ad easdem spectantium decisionem: ergo cùm concessa non sit, temerè contra eius voluntatem vsurpatur, Antecedens constat: nam con
cessio decimarum, & facultas circa illas iudicandi, sunt duæ distinctæ & non necessariò connexæ facultates: ergo vnam concedens, non ideò aliam concedere comprobatur. Antecedens negari nequit: nam facultas recipiendi decimas optimè stare potest sine facultate circa illas iudicandi: vnde Pontifex concedens illam, potest absolutè aliam denegare. Consequentia autem est legitima: Nam à separatis non fit illatio; & non concessa in materià iurisdictionis Ecclesiasticæ, negata censentur, cùm absolutè sit prohibita, & in caussâ præsenti magis in speciali. Vt visum suprà. Pro quo est in propriis terminis notanda decisio in Cap. Tua, de decimis, in quo sic Inno
Cap,. Tua de decimis.
centius Tertius: Cùm laicis nulla sit de spiritualibus concedendi vel disponendi facultas, Imperialis conceßio quantumcumque generaliter fiat, neminem potest à solutione decimarum eximere, quæ diuinâ constitutione debentur. Nec occasione decimationis antiquæ (licet in feudum decimæ sint concessæ) sunt decimæ noualium vsurpandæ; cum in talibus non sit extendenda licentia, sed potiùs restringenda. Hæc ibi. Ex qui
bus habemus in concessione decimarum non esse faciendam extensionem vt noualia comprehendat, quia standum est concessionis tenori, & restringenda potiùs, quàm extendenda concessio: cùm vnum stare sine alio possit. Ergo in casu nostro concessio extendenda non est ad facultatem iudicandi de caussâ spirituali; cùm stare concessio decimarum possit sine tali magis odiosâ concessione: faciliùs enim Ecclesia decimas concedet, quàm huiusmodi facultatem. Vnde cùm in Bullâ Cœnæ non sit excommunicatio
contra raptores decimarum fulminata: contra eos tamen, qui caussam illarum ad laica tribunalia trahunt, extat ordine 14. licèt; vt num. 44. aduertimus, non videatur procedere vniuersaliter contra omnes tale iudicium vsurpantes. Est tamen specialiter contra laicos, licèt etiam Ecclesiasticos comprehendat, qui talem caussam ab Apostolicis iudicibus ad se auocant, Apostolicarum aut aliàs prætextu litterarum: quatenus scilicet ij munere aliquo sæculari funguntur in Curiis Principum, vt aduertit P. Suarez Tomo 5. in 3. part. Disput. 21. num. 76.
§. VI.

§. VI.

Assertiones aliæ.
66
*DIco secundò. Circa duos Nouenos, de
quibus dictum Regibus nostris competere, quos & illi sibi assignandos decernunt variis rescriptis, vt videri potest apud Dom. Solorzanum Cap. 4. num. 15. & in Politicâ, pag. 522. Col. 1. in principio. Si de iure sit quæstio, idem videtur dicendum: quia eos tribuens Pontifex, nullibi quæstionem circa ius exigendi illos iudicibus laicos inuenitur tribuisse, vnde negata debet reputari, iuxta dicta num. præcedenti. Quia verò quæstio ordinariè videtur esse non posse circa ius, sed circa factum; cùm ius exigendi sine controuersiâ sit ex parte eorum, qui sunt eos soluturi, fundatum; ideò probabile est, posse eorum caussam apud Regia tribunalia tractari. Videantur citati.
67
*Dico tertiò. Licèt propter auctorita
tem scriptorum, qui licitam asserunt tribunalium |
p. 55
praxim in casu nostro, sententia ista videatur probabilis; quia tamen solidis est fundamentis destituta, & contraria jure & ratione consistit, negotium valdè scrupulosum est eam in praxim deduci; & ita Regii Consiliarii aliiq́ue, si conscientiæ quieti volunt consulere, communiorem & securiorem amplectantur. Cùm etiam Bulla Cœnæ eos meritò reddere debeat de sui transgressione suspectos; casum enim hunc in eâ contentum probat prætextus priuilegii Apostolici. Et quia
non solùm auocatio à judicibus Apostolicis, sed etiam ab aliis sub censurâ præfatâ prohibetur, juxta satis congruam & maximè accommodatam litteræ intelligentiam, verbis illis: Ab Auditoribus, & Commissariis nostris, alijsq́ue judicibus Ecclesiasti
Verba illius.
cis, auocant. Quod tenent P. Filliucius, & Mag. Sousa, quos adducit, & sequitur Diana Parte 2. tract. 1. Resol. 55. & ita videtur intellexisse Dom. Solorzanus Lib. 3. cap. 1. num. 61. & in Politicâ, pag. 503. §. vltimo; vbi ait non esse cur vereantur, qui dictam jurisdictionem exercent, censuram talem, quia per illam non prohibentur casus in jure permissi, vt aduertunt Nauarrus, Barbosa, & Martha; & talem esse præsentem. Additq́ue num. sequenti, cùm talis opinio sit probabilis, eam securè posse in praxim deduci sine censuræ formidine, juxta communem doctrinam Theologorum, ex quibus nonnullos adducit cum Iurisconsultis quibusdam. Quod quidem sapienter dictum. Sed nihilominùs, cùm idem cap. 12. num.
62. & 63. & in Politicâ, pag. 600. §. Pero sin embargo, & seqq. vbi non jam Fiscalem agebat, sed juxta propriam locutus sententiam & conscientiam, opinionem contrariam communiorem, & securiorem asserat, & iuxta eam à Rege nostro, vt num. 64. diximus, judicatum; res, vt præmissum à nobis, valdè scrupulosa relinquitur, & altâ reponendum mente, quod iam ex Innocentio proposuimus. num. 65. dum ait: Cùm in talibus non sit extendenda licentia, sed potiùs restringenda. De quo hæc satis.
CAPVT VII.

CAPVT VII.

An Regium Indiarum Consilium possit sine graui conscientiæ grauamine causas Ecclesiastici fori, & præsertim ad personas Ecclesiasticas pertinentes per viam violentiæ ad se delatas, adhibitâ cognitione tractare.
§. I.

§. I.

Diuersæ sententiæ, & quædam specialia pro affirmatiuâ.
68
*VIdetur certa resolutio ex Regii eius
dem Consilii ordinationibus cap. 4. & ex Regio Rescripto An. 1561. & praxi, de qua Dom. Solorzanus lib. 4. c. 12. n. 89. & in Politicâ pag. 767. Neque in illo videtur esse specialis difficultas, si Consilio Castellæ supremo, & Regiis Cancellariis licet: & vt liceat, eadem fundamenta succurrunt: sic enim & leges Hispanicæ ac Indicæ disponunt, & praxi est frequentissimâ comprobatum, priuilegioq́ue Pontificio inniti affirmat Illustrissimus Zapata Parte 1. cap. 6. num. 9. ex Bañes 2. 2. quæst. 67. articul. 1. dub. 2. Conclus. 6. Quia verò pro Indiis nonnulla occurrunt consideratione dignissima, non potuit difficultas præsens conuenienter omitti.
69
*In quâ, non obstantibus legibus & praxi
Illicitum qui censeant.
prædictis, omnino esse illicitum talem recursum, nec posse sic recurrentes audiri, & multò minùs Ecclesiasticos judices ad desistendum compelli, Notariis Ecclesiasticis ad informandum aduocatis, tenent quamplures, quos adducunt Diana Parte 1. tr. 2. Res. 5. & 6. & 14. & Parte 2. tr. 1. resol. 55. & Parte 5. tract. 1. Resol. 13. & P. Fragosus Tomo 2. disp. 3. §. 13. n. 258. vers. Porrò, & sequenti, vbi id videtur sentire, licèt posteà oppositum tueatur. Apud eosdem etiam plures occurrent oppositum sentientes: pro quo & doctam allegationem vulgauit Doctor D. Petrus de Menesses occasione cuiusdam controuersiæ inter
Vicarium generalem Limanæ huius Metropolis, & Prouincialem sanctæ Fraternitatis, qui homicidam quemdam per sententiam suspendio addixit, Ecclesiam, ex quâ extractus fuerat, compellantem. Erat enim tunc ille Fiscalis Regius, qui & posteà in eâdem Cancellariâ Auditor; vir sanè doctus & timoratæ conscientiæ, pro quo possum plenissimum testimonium exhibere. Quod & admittit Thomas Hurtadus Tomo 1. tractat. 3. n. 129. & sequent. ex voluntate præsumptâ Pontificis, quia non est alia via recurrendi ad ipsum; aliàs negat. Alii hærent, vt Nauarrus in Manuali
Cap. 27. vbi ait se hoc Pontificis determinationi remittere; quod & facit P. Suarez Tomo 5. in 3. p. disputat. 21. num. 76. Pro quo ego nonnulla subiiciam, quæ non video ab aliis obseruata.
70
*Et vt praxis Hispanorum tribunalium
sustineri possit, vti probabili sententiæ innixa, id imprimis occurrit, Pontificem non videri damnare velle recursum per viam violentiæ generali prohibitione: nam in Bullâ Cœnæ Excommunicatione 14. in qua illa habentur verba, Etiam prætextu violentiæ, probabile est non agi de omni auocatione causarum, sed tantùm cùm à Commissariis Pontificiis auocantur: quod tenent Alterius, Vgolinus, & Bonacina apud Dianam Parte 2. tractat. 1. Resolut. 55. & P. Fragosus cum Menochio Tomo 2. pag. 208. §. Secundo excusatur. In Excommunicatione autem 15. vbi directè agitur contra eos, qui Ecclesiasticas personas ad laica tribunalia trahunt, talia verba non habentur; vbi tamen illa magis necessaria videbantur, si juxta mentem Pontificis, etiam recursus prætextu violentiæ, Ecclesiasticæ est libertati contrarius: quia hic frequentiùs occurrit, & ita illi debuit manifestum remedium adhiberi. Videtur ergo Pontifex noluisse practicatum adeò stylum apud Christianas penitus condemnare Respublicas, sed illum vt probabilem juxta earum mentem tolerare.
71
*Licèt enim verissimum sit tolerantiam
Pontificis non esse approbationem: Cùm multa per patientiam tolerentur, quæ si deducta fuerint in judicium, exigente justitiâ non debeant approbari. Cap. Cùm jam dudum, de Præbendis. Pro quo & in Cap. Denique 4. dist. sic ex Diuo Gregorio habetur: Ideò cum venia suo ingenio relinquendi sunt, ne |
p. 56
fortè peiores existant, si à tali consuetudine prohibeantur. Vt enim ait Salomon Prouerb. 30. vers. 33. Qui multùm emungit, elicit sanguinem. Sic ille. Quod benè cum Theologis aliis obseruat P. Suarez lib. 7. de Legibus cap. 13. num. 12. Potest tamen esse
tolerantia bonæ fidei fauens, quæ valdè diuersa est ab eâ, quâ malum tolerat, ab iis, qui illud perpetrant, minimè bonum judicatum: dum Pontifex sciens consuetudinem aliquam esse contra ipsius mentem, sed verosimilibus rationibus communitam eam tolerat, nolens suæ mentis apertione maioribus incommodis occasionem ministrare; aut eos, qui consuetudinem talem amplectuntur, in apertum damnationis discrimen adducere. Et quamuis de Hispanorum fide ac obedientiâ multùm sibi possit, & meritò polliceri, & de aliis fortè: non tamen de omnibus; nec videtur expediens vrgere quosdam, aliis suo arbitrio gubernandis.
72
*Deinde, Pontifex non solùm videtur
praxim tolerare prædictam, sed eisdem suffragari. Nuntius enim in Curia existens, si vim aliquam suâ sententiâ videatur inferre, & pro eâ ad supremum Senatum litigans recurrat, siue ad Indiarum, cùm res agitur ad Indias pertinens, & Senatus Notarium ad faciendam relationem vocari statuit; omninò annuit, nec tantùm merè negatiuè se habet in causâ non procedens, donec Consilii decretum accedat. Vnde cùm Anno 1636. Consilium Indicum Notarium ad faciendam relationem vocari statuisset, pro quadāquadam causa ad Indias spectante, de quâ in Nuntii Audientia tractabatur: id & Nuntius, & Notarius vti rem nouam recusarunt; quia videlicet hoc ad supremum tantùm Consilium pertinere contendebant. Videat qui voluerit Dom. Solorzanum suprà sic testantem. Est ergo juxta Nuntii praxim,
& non tantùm tolerantiam, judicio tali per viam violentiæ submitti. Quod certè si contra Ecclesiasticam immunitatem esset, fieri tutâ conscientiâ non posset; ab eo præsertim, qui illius defensionem debet ante alios, vti immediatius Pontificis organum, sartam tectam conseruare. Ex quo etiam apparet Pontificem, vt dixi, praxi huiusmodi suffragari: quandoquidem ipsius Nuntius nihil tale ageret, nisi eidem sciret esse probatum, cuius & sequitur instructionem: cùm multa minoris momenti sint, & causam publicam non ita concernentia, inter illa, quæ in ipsâ continentur.
§. II.

§. II.

Pro negatiua quæ videantur vigere.
73
*IN contrarium verò id stat, quod est ex
stylo sacræ Rotæ notissimum, ad quam cùm aliqui pro iustitiæ obtentione recurrunt, si ad Curiam habuêre recursum, minimè, nisi priùs absolutionem excommunicationis eâ de causâ incursæ obtinuerint, à sacris iudicibus audiuntur. Est ergo illis mens Pontificis omnino perspecta, cuius auctoritate decernunt. Et certè, si crederent sententiam illos secutos probabilem, eorum stylus valdè esset iniurius, dum reos grauissimi peccati faciunt eos, qui de suâ salute soliciti credi debuissent. Cùm ergo absolui faciant, signum est manifestum ita de laicali recursu sentire, vt nullus excusationi locus esse videatur; sic Pontifice legis auctore judicante. Pro quo in speciali est notanda decisio An. 1647. Innocentio X. Pontifice, quam adducit Diana Parte 9. sic enim in eâ dicitur: Domini dixerunt, Carolo obtentam
absolutionem ab excommunicatione ob recursum ad judices laicos obtentam, non suffragari. Quamuis enim eisdem recursibus, & omnibus quibuscumq́ue juribus inde forsan acquisitis, in amplißima forma renuntiauerit: quia tamen non obstante sequestro de mandato Rotæ apposito super Beneficio inter ipsum & Sanctium controuerso, adhuc de facto se confouet in posseßione eiusdem Beneficij, & oblationes Christi fidelium recipit, vt probatur ex testibus in Summario Sanctij num. 8. & sic apparet de clarâ & euidenti violatione sequestri, juxta notata in Clement. Ad compescendas, de sequestri posseß. & fructib. minimè satisfecit conditioni in facultate absoluendi à Sanctißimo appositæ per hanc suam tantùm verbalem renuntiationem, vt in proximis terminis dixit Rota inter impressas, &c. Ex quibus habemus quanto cum rigore res ista in supremo illo Tribunali tractetur; & quàm exacta executio requiratur eorum, quæ pro absolutione obtinendâ ab eôdem disponuntur; accedente Pontificis non solùm notitiâ, sed expressâ dispositione, dum Breuia pro exequenda sententia ad partium instantiam expediuntur. Non ergo de expressa Pontificis mente dubitari potest, & obligandi animo; nec quidquam ex parte se volentium consuetudine dictâ tueri, quod momenti sit alicuius, valet allegari. Accedunt Decisiones duæ apud eumdem Parte 5. in causa Oscannensis Canonicatûs, & pręsertimpræsertim posterior, in quâ punctum hoc ex professo discussum.
74
*Pro quo etiam facit libros quosdam ab
Hispanis conscriptos Auctoribus, in quibus recursus huiusmodi vt liciti & legitimi defenduntur, ab Apostolica Sede prohibitos: quæ tamen prohibitio in Hispania non est executioni mandata; immò executioni occursum Regiis monitoriis. Constat ergo de Pontificis mente, quæ ad notabilem adeo demonstrationem procedit. Menti autem illius expressæ quomodo potest saluâ conscientiâ resisti?
75
*Dici potest ius Regium circa hoc non
in priuilegio aliquo, sed in ipso naturali iure fundari, suppositâ Regiâ dignitate; incumbit enim illi innocentes defendere, & omnem subditis factam iniuriam propulsare; quicumque sit ille, qui fecerit, aut patiatur; quod in Ecclesiasticis videtur potiorem locum habere, qui ob digniorem statum digniores sunt vt Regio brachio protegantur. Pro quo est lex. 50. Titul. 6. Parte 1. in qua sic Rex Alfonsus cognomento Sapiens: Franquezas en los Clerigos mas que otros
omes, tambien en las personas, como en sus cosas. Esto les dieron los Emperadores, è los Reyes, per honra y reuerencia de la Sancta Yglesia. Et quidem si Ecclesiasticus iudex aliquem pugnis aut fustibus cæderet, à quocumque posset sic iniuriatus defendi: ergo & quando per sententiam iniuria infertur ab ipso, licita erit etiam defensio, auctoritate præsertim Regiâ, ad quam hoc præcipuè spectat, vt citatus Rex his testatur verbis: L. 13. Titul. 13. Part. 2. El Rey està puesto para mantener Iusticia y verdad, è dar à cada vno su derecho, |
p. 57
segun su merecimiento, es para defender à sus vasallos,
que no reciban mal, ni fuerza & l. 26. Tit. 14. PartitaPartida eadem: Los Reyes son cabeza, alma, vida, y mantenimiento de sus vasallos, y se debedeben doler del mal, que reciben, como de sus miembros, y ser su meromuro, y amparo.
76
*Iam probatur Consequentia: nam sen
tentia iniusta non est sententia, neque iniustum iudicium est iudicium, quæ sunt verba Diui Thomæ 2. 2. quæst. 70. artic. 4. ad 2. vbi sic ait: Ad secundum dicendum, quòd iniustum iudicium non est iudicium: & ideò ex vi iudicij falsum testimonium in iniusto iudicio prolatum ad iniustitiam impediendam non habet rationem mortalis peccatis sed solùm ex iuramento violato. Sic ille. Quod eleganter prosequitur Robertus Maranta Disput. 1. quæ extat post Tractatum de ordine iudiciorum. num. 16. vbi ita scribit: Quilibet iudex dicitur minister Dei in terris, Cap. Non solùm, & Cap. Qui ma
Robertus Maranta.
los 24. Quæst 5. eiusque iudicium videtur prodire de vultu Dei. Cap. Vt nostrum, in principio, de appellationib. Cap. 1. in principio Extra. Vt Ecclesiast. Benef. De vultu autem Dei non potest egredi nisi iustitia & veritas: cùm Deus ipse dicat: Ego sum via, veritas, & vita, vt habetur Ioan. Cap. 14. Ergo quamdiu iudex sequitur veritatem & iustitiam, dicitur minister Dei: sed
si facit iniustitiam, non Dei, sed diaboli minister efficitur, nec tunc dicitur iudex. Cap. Iustum 23. Quæst. 2. Glossa in Cap. Cùm æterni, in verb. Iudex, de re iudicata in 6. & dicit Caßiodorus Lib. 3. Epist. 28. Tamdiu iudex dicitur, quamdiu iustus putatur. Sic ille à Farinacio adductus Tomo 1. Praxis criminalis num. 89. Iuxta hæc ergo ius, quod Reges ad violentias propulsandas competere sibi contendunt, consequens quid est ad ipsam Regiam dignitatem; quâ stante nequit à quacumque alia humana potestate tolli, & ita contra Pontificiam propugnatur. Et eamdem rationem benè etiam prosequitur P. Palaus Parte 6. Disput. 3. Puncto 14. num. 8. §. Notanter.
77
*Sed verò quamuis hoc sit eleganter di
ctum, ex eo non videtur laicorum tribunalium caussa promoueri. Nam si vrgens esset, ex eâ fieret, caussarum Clericalium cognitionem & quamcumque sacram, in quâ de grauamine aliquo litigantis agitur, ad tribunalia debere laicalia trahi: sic enim iniustis iudiciis pleniùs obuiaretur. Caussæ etiam criminales omnes, ne delicta maneant impunita. Item. Is, qui sententiâ se iniquâ grauatum putat, sine appellatione posset statim ad dicta recurrere tribunalia. Prætereà. Sicut Regi proprium est defendere subditos, ita &
Pontifici Christianos, & eos præsertim, qui in sacro sunt ordine constituti. Pro quo Innocentius Quartus in Cap. Frequens, de restitutione spolia
Cap. Frequens.
torum in 6. ita loquitur: Nos qui voluntarios labores appetimus, vt quietem aliis præparemus: finem litibus cupientes imponi, & calumniæ materiam amputare &c. Vbi Pontifex verba ex iure ciuili desumpsit. Autent. Vt diuinæ iußioni subseri. in. gl. Quæstoris, in principio Collat. 9. vbi Imperator loquitur; vt scilicet non minorem in se curam ad remouendas Christiani gregis iniurias Pontifex indicaret. Et quemadmodum Rex non omnia per se gerit & iudicat, sed pro eo ministros destinat congruentes, ita & Pontifex. Quòd si aut ignorantiâ aut passione ducti deuiare à iustitiæ regulâ possunt: tale incommodum in suis nequit Rex quantumlibet prouidus declinare. Non ergo Ecclesiasticorum errata certam habent in laicorum iudicio curationem. Cùm etiam sententia inferiorum iudicum appellationis remedium habeat, immeritò creditur, quòd si prior iniqua est, alia etiam eodem sit vitio pronuntianda. Quòd si grauamen aliquod ex priori accedat, cautum quomodò possit à superiore iudice reparari. Cap. Pastoralis, de appellat. Verbis illis: Si appellans fuerit grauatus iniustè, grauamen huiusmodi per Superiorem poterit emendari. Non ergo vlla momenti alicuius apparet ratio, ob quam possit iurisdictio Ecclesiastica dictis recursibus implicari.
78
*Vlteriùs. Cùm Pontifex recursum pro
hibendo seuerissimam pœnam imponit, aut se putat certâ ad hoc iurisdictione præditum, aut non? Si Primum: ergo certa est penitus iurisdictio, & consequenter ab eo excommunicati cum effectu in vtroque foro ligantur: & ita non est vera ea doctrina, quam laici iudices amplectuntur. Illatio est certa. Nam Pontifex errare nequit in his, quæ ab bonos mores spectant, sicut neque in rebus fidei, vt est constantissima Theologorum sententia, quidquid sit de qualitate censuræ, quam oppositum meretur. Pro quo videnda quæ diximus Titulo præced. Cap. 4. §. 4. Secundum autem dici non potest: quia dispositio Pontificia redderetur inutilis, cùm sciat sic disponens, oppositum esse probabile, & ita securâ posse conscientiâ practicari. Item. Pœna illa grauissima excommunicationis Sedi Apostolicæ reseruatæ, non esset iustitiæ & pietati conformis, cùm non caderet supra delictum graue manifestè tale: nec decens esset, vt Pontifex ita se infensum Principibus Christianis exhiberet, qui iustitiæ zelo viam non apertè damnabilem in Reipublicæ commodum elegissent.
§. III.

§. III.

Resolutio difficultatis, & quædam pro Indiis.
79
*DIco primò. Negari nequit quin pro par
te negante sint vrgentissima fundamenta, vt non immeritò Cardinalis Toletus in Summa, circa explicationem casuum Bullæ Cœnæ, Excommunicat. 11. in simili locutus exclamet: Vtinam Principes Christiani aperiant oculos ad videndum, & aures ad audiendum. Non enim iam excusationem, vel subterfugium habere possunt. Sic ille.
80
*Dico secundò. Si iuxta affirmatiuam
sententiam procedendum sit ob adductas coniecturas, grauium Scriptorum auctoritatem, quorum satis prolixum catalogum adducit Rota citata num. 73. & praxim temporis diuturnitate fundatam; id parcè, moderatè, & cum timore semper Christiani pectoris digno peragendum. Videnda quæ diximus num. 67. Scimus iudices aliquos ob timorem dictum numquam directè respondisse: & alios morti proximos ad horum memoriam inconsolabiliter gemuisse.
81
*Dico tertiò. Senatus Regius Indiarum tenetur maximâ diligentiâ prouidere ne in Can
Assertio 3. Senatum Regium
cellariis sibi subiectis graues circa hoc commit|
p. 58
tantur excessus. Id constat: nam cùm circa a
lia prouidere debeat, quæ inferioris multò momenti sunt, circa hoc perfunctoriam habere curam non potest non graue conscientiæ periculum importare. Vnde in syndicatu circa hoc deberet inquiri, & inter capita Interrogatorij, istud, vti rem tangens præ aliis considerabilem, collocari. Non enim ad Hispani Imperij magnitu
dinem spectat iurisdictionis suæ limites circa personas sacras extendi, & à subiectione Sedis Apostolicæ prætensa subductio: cùm ex subiectione potiùs sperari debeant magnitudinis incrementa. Pro quo illustre extat Diui Ambrosij testimonium in Cap. Conuenior, 23. Quæst. 8. sic dicentis: Allegatur Imperatori licere omnia ipsius esse
D. Ambrosius.
vniuersa. Respondeo: noli grauare te Imperator, vt putes te inea, quæ diuina sunt, Imperiale aliquod ius habere. Noli te extollere: sed si vis diutius imperare, esto Deo subiectus. Scriptum est enim: quæ Dei Deo: quæ Cæsaris, Cæsari. Matth. 22. Ad Imperatores palatia pertinent: ad Sacerdotes Ecclesiæ; publicorum tibi mænium ius commissum est, non sacrorum Tributum Cæsaris est. non negatur: Ecclesia Dei est; Cæsari vtique non debetur, quia ius Cæsaris esse non potest in templum Dei: quod cum honorificentiâ Imperatoris dictum nemo potest negare. Quid enim honorificentius, quàm vt Imperator Ecclesiæ filius esse dicatur. Quod enim dicitur, sine peccato dicitur, & cum gratia dicitur. Imperator enim intra Ecclesiam est; bonus enim Imperator quærit auxilium, ac Ecclesia non refutat. Sic ille. Tales ergo simus, & Rex noster pro felicitate regiâ contra Coronæ aduersarios frequenter imploret auxilium, non ipsi ab eius tribunalibus auxilium pro violentiis indecora frequentia requiramus. Sed de hoc rursum
82
*Dico quartò. Recursus dictus in Indiis
videtur tolerabilior, moderatione, quam diximus, obseruatâ. Id probo. Nam cùm supremi iudices Ecclesiastici, & Regiæ Maiestatis præsentia longiùs absint, maior est occasio subditos diuexandi, & ita frequentiores oriuntur iniuriæ. Pater Iacobus Aluarez de Paz, sanctita
tis & doctrinæ laude conspicuus, quarum egregium specimen Orbi vniuerso scripta luculentissima repræsentant, recursum, de quo loquimur, vti sacrilegum reprobat. Cùm verò Quitensis Collegij factus Rector in eam venisset vrbem, in quâ Regia Cancellaria residet; vidissetque frequentes iudicum Ecclesiasticorum iniurias beneficio recursûs profligatas; dicere solitus nihil conuenientius, iustius nihil disponi pro Reipublicæ bono potuisse. Ex quâ tanti viri sententiâ illud saltem deducere possumus, quod nostra Assertio contendit; recursum scilicet in Indiis esse tolerabiliorem: dummodò in aliud non incidatur extremum ex necessitatis prætextu, quòd scilicet in omnibus, & per omnia, dictus recursus admittatur.
§. IV.

§. IV.

Assertiones aliæ pro Religiosis, & dubij specialis enodatio.
83
*DIco quintò. Recursus etiam Religiosis
ob commune bonum, eo modo, quo aliis, licet: quia & illi graues possunt iniurias à Prælatis & iudicibus Ecclesiasticis experiri: quod vtinam iterata exempla minimè comprobarent. Pertinet autem ad Regiam prouidentiam eorum defensio; & eò magis, quò perfectior, & Dei Ecclesiæ vtilior est eorum status, sicut de Clericali dictum num. 75.
84
*Dico sextò. Si in Religione aliquâ sit
Constitutio prohibens in speciali recursum, & pœna sit excommunicationis, aut alia grauis adiecta, recursus erit illicitus, & certa excommunicationis aut censuræ alterius, siue pœnæ grauis incursio. Id probo: nam in professione sibi tale onus, qui profitetur, imponit, & iuri defensionis suæ, licet naturale sit, voluntariè renuntiat, vnde nequit suam circa hoc resumere libertatem. Sicut naturale ius habet ad ducendam vxorem; cui tamen renuntiat vouens castitatem: quod & in aliis votis est perspicuum. Et naturale etiam ius habet ad fouendum corpus quibus voluerit alimentis; cui renuntiat similiter ad ieiunia Ordinis obligatus.
85
*Dixi & pœna sit &c. Quia si nulla pœna
sit, & aliunde Constitutiones Religionis ad peccatum graue non obligant; non videtur ratione materiæ, aut circumstantiarum communium, mortale esse peccatum. In particulari autem possunt esse circumstantiæ aliquæ scandalum inducentes, iuxta quas est à prudentibus iudicandum.
86
*Si autem præcipiatur sub reatu peccati
mortalis, vt contingit cùm præcipitur in virtute sanctæ obedientiæ, in quo Religionum est stylus consulendus, transgressio mortalis erit, etiamsi nulla adiiciatur pœna, nisi quæ tali peccato arbitrio prudentium correspondeat. Constat, quia materia est grauis, & talis obedientiæ onus voluntariè assumitur.
87
*Nec quæuis pœna quæ grauis dicitur, indicium obligationis sub mortali est. Sic enim
in Ordine Prædicatorum pœna grauis dicitur tria ieiunia in pane & aqua, & itidem disciplinæ, quæ solent pro negligentiis infligi, quæ non sunt etiam peccata venialia, vt videri potest apud P. Fr. Ioannem de la Cruz in Directorio Conscientiæ Lib. 1. Cap. 6. Artic. 2. §. & ad argumenta. Debet ergo esse pœna, ex quâ graue damnum transgressori proueniat, vt diuturni carceris, priuationis habitus, inhabilitatis ad Religionis ministeria, grauis infamiæ, quæ regulariter loquendo necessaria est ad virtutem conseruandam, vt citatus Auctor aduertit, iuxta illud Eccli. 41. v. 15. Curam habe de bono nomine: hoc e
Eccli. 41. v. 15.
nim magis permanebit tibi, quàm mille thesauri pretiosi, & magni. Videantur P. Suarius Libr. 5. de legibus Cap. 4. num 11. P. Vasquez Tomo 2. in 1. 2. Disputat. 159 num. 23. P. Thomas Sancius in Opere morali Libr. 6. Cap. 4. num. 64. qui plures adducit. P. Arriaga Tomo 2. in 1. 2. Disputat. 16. num. 66. & Disput. 21. num. 27.
88
*Dico septimò. Si grauamen sit nota
bile, & extraordinarium, potest Religiosus remedio recursûs se tueri, etiamsi & præceptum, & censura sit, qualem habent Patres Dominicani, & est inter Constitutiones Pauli V. 39. PP. Minores de Obseruantia; & est 27. inter Constitutiones Gregorij Decimi tertij. PP. Carmelitæ, & est 110. inter Constitutiones Clementis Octaui. Ratio desumitur ex communi doctrina, |
p. 59
juxta quam præcepta humana non obligant cum graui dispendio, vnde nimis difficilis eorum redditur obseruatio. Pro quo videndus Bassæus
Bassæus.
verb. Epicheia, num. 4. §. Secundum est: qui in fine admonet sic: Ne tamen quis facilè judicet esse magnam difficultatem, vbi non est, & vt in hoc non decipiatur, in dubiis stet judicio sapientium. Sic ille: quod est equidem semper consulendum. Verùm cùm
difficultatem non alii, etsi sapientissimi, sed ipse qui grauatur, debeat experiri, eius potiùs videtur standum esse judicio, dummodo rem non humanis rationibus tractet, sed coram Deo quid sibi ad vitam quietè in Religione transigendam sit expediens meditetur.
89
*Et prædicta quidem doctrina procedit,
etiamsi Constitutio Religionis id prohibeat, cuius onus quis in ipsâ professione subeundum recognouit. Nam licèt hoc ita sit respectu oneris, cùm grauamen extraordinarium non est; in hoc autem aliter se res habet: quia sicut in generali concessione non veniunt ea, quæ quis non esset in specie verosimiliter concessurus, vt est regula juris in Sexto: ita in generali promissione similiter
dicendum est. Et sic votum non obligare notabili superueniente difficultate, tenent Nauarrus in Manuali cap. 18. num. 2. Sayrus lib. 6. cap. 7. num. 1. & 2. P. Suarez lib. 4. de voto Cap. 9. num. 4. P. Thomas Sancius lib. 4. Operis moralis cap. 2. nu. 20. & seqq. P. Reginaldus lib. 18. num. 277. & seqq. P. Valentia Tomo 3. disput. 6. quæst. 6. Puncto 4. vers. Secundum quod. P. Palaus Tomo 3. tractat. 15. disput. 1. Puncto 20. num. 5. & 6. Bassæus verbo, Votum, §. 4. Bonacina Tomo 2. disput. 4. circa secundum Decalogi præceptum, §. 1. nu. 2. apud quem P. Molina, P. Henriquez, & alii.
90
*Dico octauò. Si stet licitum esse recur
sum, illius remedio vti potest quis, sicut & remedio appellationis, quod licet etiam quando sententia non est manifestè iniusta, & quia bonâ fide procedit, vel secundùm probabiles rationes, vt benè explicat P. Suarez Tomo 5. in 3. p. disput. 3. sect. 6. nu. 2. & tenent alii, quos citant & sequuntur Diana Parte 3. tractat. 5. Resolut. 104. & Bassæus verbo, Appellatio, num. 7. Licèt enim judices laici pro violentiâ tantùm sint adeundi, quæ non datur quando quis juxta probabilem sententiam condemnatur; potest tamen existimare ille judices plus fortè visuros, vbi alii minùs vident, & sibi saltem probabilissimam sententiam suffragari, quæ euidenti æquiualet: violentiam enim facere videtur iudex, qui contra probabilissimam sententiam iudicat, vt grauamen magnum imponat; videturq́ue aut ignorantiâ, aut passione aliquâ laborare. Pro quo videndus P. Fragosus Tomo 1. pag. 450. §. Tertia propositio. Quod quidem de sæcularibus dictum velim: nam de Reli
giosis alia est ratio, quos indignissimum est pro grauamine quouis vitando apud sæculares iudices litigare: vnde rarò audiendos, suo exemplo, & vrgenti ratione admonet Dom Solorzanus lib. 3. cap. 26. & in Politicâ, pag. 728. §. Si bien esto. Immò nec illis licere recursum absolutè tenet Thomas Hurtadus suprà num. 137. Nec de his modò plura. Vide infrà Titulo 4. cap. 8.
CAPVT VIII.

CAPVT VIII.

Vtrùm Regium Indiarum Consilium Pontificias Bullas ad res Indicas spectantes licitè transmitti prohibeat, nisi post earum inspectionem, executione aliàs penitus intermissâ, & cum earum sæpiùs retentione.
91
*SIc vsus iam diu obseruatus obtinuit,
vt Apostolicæ Bullæ, quæ gubernationem in spiritualibus concernunt, aut quid simile, & præsertim Regium Patronatum, à Consilio recognoscantur, & pro conuenientiæ iudicio, aut permittantur transire, aut retineantur, supplicatione propositâ, quam nescio an semper, nisi pars vrgeat, prosequatur. Et inspectio hæc tanti est roboris, vt si ea desit, & testimonium Registri, peremptoria esse soleat exceptio, vt non possit quis in Indiis ad hoc Sedis Apostolicæ acceptum beneficium prouocare. Sed
stylum huiusmodi damnant plures, quia existimant in Bullâ Cœnæ apertè damnatum in Excommunicat. 13. ibi: Prædicta capi, & retineri faciunt. Et ibi. Quiúe illa simpliciter sine eorum beneplacito,
Eiusdem verba.
& consensu, vel examine, executioni demandari, &c. Videantur illi apud Dianam Parte 1. tractat. 2. Resolut. 13. & Parte 5. tractat. 1. Resolut. 12. qui eosdem secutus, sicut & P. Palaus Tomo 2. disp. 3. Puncto 14. num. 13.
92
*Dico primò. Excommunicatio Bullæ
Cœnæ non videtur cadere supra casum, de quo loquimur. Probatur ex illius tenore: procedit enim contra eos, qui prætextu friuolæ cuiusdam appellationis à grauamine per Apostolicas litteras sibi imposito, ad Curias sæculares, & laicam potestatem recurrunt, & ab eâ capi & retineri faciunt: quiq́ue eorum instantiæ annuentes, sine suo beneplacito aut consensu, vel examine, executioni prohibent demandari. Vbi pro casu nostro nihil. Inspiciuntur enim Bullæ, in quibus de iure partium non agitur, quæ apud Sedem Apostolicam litigarunt; sed quæ gubernationem tangunt, vel incommodi aliquid afferre possunt in regionibus adeò remotis, Sede Apostolicâ non non planè, aut etiam non veraciter, informatâ. Quod summâ cum reuerentiâ præstatur, & vbi opus est, specialis supplicatio interponi dicitur, cùm multoties sufficere videatur generalis, vt affirmat Dom. Solorzanus lib. 3. cap. 25. num. 40. & seqq.
93
*Et quidem, cùm esse aliquando plures
rationes possint, propter quas non expediat Pontificia rescripta executioni mandari, eorum retentio non potest rationabiliter Pontifici displicere, qui iam circa hoc in iure suam aperuit voluntatem. Sic enim habetur in Cap. si quando, de
Cap. Si quando.
rescriptis, vbi hæc illius verba: Si quando aliqua tuæ Fraternitati dirigimus, quæ animum tuum exasperare videntur, turbari non debes. Qualitatem negotij, pro quo tibi scribitur, diligenter considerans, aut mandatum nostrum reuerenter adimplens, aut per litteras tuas, quare adimplere non poßis, rationabilem causam prætendas: quia patienter sustinemus, si non feceris, |
p. 60
quod prauâ nobis suerit insinuatione suggestum. Sic Alexander III. cuius omnes loquuntur ore Pontifices, animam & spiritum Pontificio iuri suæ auctoritatis præsidio tribuentes.
94
*Pro quo & facit Cap. Super litteris, eodem
Titulo, vbi ita loquitur Innocentius III. in fine: Vt sic in vtroque casu eadem ratio, quæ delegantem moueret, moueat etiam delegatum: & vbi delegans suas litteras denegaret, delegatus etiam suæ cognitionis officium nullatenus interponat. Sic ille. Ex quibus apparet Pontificiæ intentionis non esse vt executioni eius rescripta mandentur, quando ad sic faciendum rationabilis fuerit causa deprehensa. Quidquid autem de Registro tali sit, quod esse licitum tenent plures à Dianâ adducti suprà. & alii apud Dom. Solorzanum num. 43. & prætereà P. Sà verb. Excommunicatio, in excommunicationibus Bullæ Cœnæ num. 16. in Consilio Indiarum est potior ratio, vt iam vidimus, & credendum profectò de nostrorum est Regum pietate, atque erga Apostolicam Sedem obseruantiâ, nihil pro Indiarum bono ab eâdem dispositum à Consilio impediendum, vbi plenè fuerit sua Sanctitas informata.
95
*Dico secundò. Leges, quæ de non exe
quendis Bullis in Consilio Indiarum non recognitis agunt, non obligant in conscientiâ, & ita poterunt Indiarum iudices iuxta eas iudicare. Id probo. Tum quia quamplures, vt vidimus, illicitam retentionem dicunt; vnde & consequenter dicendum debere eos, ad quos spectant, eas executioni mandare. Tum etiam, quia ratio, propter quam registrari solent, ea est, quam diximus; ne scilicet pacificus Indiarum status in spiritualibus aut temporalibus per aliquam illarum ex minori rerum notitiâ profectam, aliquomodo perturbatur. Hæc autem ratio cessat: nam qui in Indiis degunt, meliùs id nosse possunt, cùm res præsentes habeant, quàm ii, qui per immensam distantiam sunt diuisi: quâ veritate nihil esse exploratius potest. Cessante autem ratione legis,
illius obligationem cessare, quamplurium & grauium est sententia Doctorum, quos adduximus Titulo præced. num. 27. & prætereà aliorum, quos adducit & sequitur Bassæus, v. Lex. §. 5. num. 3. & videndus præsertim P. Suarez lib. 6. de legibus cap. 8. num. 1. & cap. 9. num. 15. vbi & plures refert P. Palaus Tomo 1. tract. 3. disp. 5. Puncto 1. n. 4. & 5. qui licèt aliter sentiant quando cessat ratio tantùm in aliquo particulari & non in communi, vbi & plures contrarium sentiunt, videndi apud ipsos; in præsenti tamen ita contingit; respectu enim communitatis, & non tantùm aliquorum particularium, cessat ratio legum dictarum: maior enim notitia rerum propriarum generaliter est in Indiis, quàm in Europâ, & ita de conuenientiâ meliùs potest judicari. Loqui enim hîc possumus vt aliàs Cassianus Collatione 13. cap. 18.
Cassianus.
cùm ait: & idcircò fide non dubiâ, &, vt ita dicam, palpabili experientiâ comprobatur. Sic ille. Meliùs procul dubio videt vnus propè, quàm mille à longè. Quid si èex contrà, pauci à longè, & mille propè. Videndus etiam circa nuper positam positionem de cessatione legis Dom. Solarzanus lib. 3. cap. 23. num. 51. vbi quòd ratio legis est mens & medulla ipsius, & se habet vt anima, & verbum vt corpus siue superficies, & in illa consistit tota vis, substantia & virtus intrinseca legis, ex Tiraquello.
CAPVT IX.

CAPVT IX.

An Ordinationes Regiæ pro Consilio Indiarum in conscientiâ obligent Senatores.
96
*DIco primò. Ordinationes, quæ ad
necessariam notitiam rerum Indicarum, caussam conuersionis, & electionem Ministrorum spectant, obligant modo dicto Cap. 1. & sequentibus, vsque ad 5. inclusiuè.
Dico secundò. Ordinationes aliquæ vim tan
tùm directionis habere videntur ad negotiorum commodiorem expeditionem; quibus si non ad litteram seruatis nihil inde damni in dictâ expeditione resultet, non est graue peccatum, & fortè nec leue, prudenter, & bonâ fide procedendo. Colligi autem potest directionem, & non vim legis strictæ, in ordinationibus reperiri, si verbis præceptiuis non vtantur; tunc enim le
ges etiam pœnam imponentes non obligare in conscientiâ, tenent P. Suarez lib. 5. de legibus cap. 9. num. 9. P. Azor Tomo 1. lib. 5. cap. 6. quæst. 5. P. Thomas Sancius lib. 6. Operis moralis cap. 4. nu. 70. P. Palaus Tomo 1. tractat. 3. disput. 1. Puncto 15. num. 10. P. Arriaga Tomo 2. in 1. 2. disputat. 21. num. 24. & alii. Et quidem directiones illæ, etsi à Regiâ auctoritate prodierint; id non nisi doctorum virorum in Consilium adlectorum directione dispositum. Cùm ergo qui ordinariè in Consilio adstant, viri sapientes & quandoque non inferioris doctrinæ ac probitatis quàm priores illi, sint, poterunt res conuenienter peragere, etsi punctis atque apicibus legum ad suum munus spectantium, non penitus addicantur.
97
*Dico tertiò. Etiamsi ordinationes ver
bis præceptiuis vtantur, non est indicium obligationis sub mortali. Probatur ex valdè probabili sententiâ grauium scriptorum, asserentium obligationem sub reatu peccati in legibus à Principis eas ferentis voluntate pendere, & ita eam posse, vt conueniens sibi visum fuerit, moderari. Sic tenent Nauarrus, Castrus, Ioannes Medina, Caietanus, & alii apud P. Salas disput. 10. de
legibus num. 29. quod & ipse amplectitur num. 33. & optimè probant P. Suarez lib. 3. de legibus cap. 27. eosdem & alios Auctores adducens P. Arriaga suprà disput. 16. num. 71. & seqq. P. Palaus Tomo 1. tractat. 2. disput. 2. Puncto 8. P. Valentia Tomo 2. disput. 7. quæst. 5. Puncto 2. quæstiuncula 2. P. Thomas Sancius lib. 2. de Matrimonio disput. 9. num. 6. & libro 6. Operis moralis cap. 4. num. 25. P. Escobar de Mendoza Tomo 1. Theologiæ moralis lib. 5. num. 109. P. Baldellus Tomo 1. lib. 5. cap. 20. num. 5. Ioannes Sancius in Selectis disput. 15. num. 16. Bonacina disput. 1. de legibus quæst. 1. Puncto 7. §. 4. num. 23. P. Lessius lib. 2. cap. 41. num. 74. dum satis probabile esse ait, nec quidquam in contrarium adducit; quem sequitur Diana Parte 3. Tractat. 6. Resolut. 91. & alii. Ratio est: quia tota vis obligandi in lege ex voluntate legi|
p. 61
slatoris est; ergo sicut obligare, & obligationem
Efficax pro eo ratio.
tollere absolutè potest, ita & obligationem moderari. Neque satisfaciet qui dixerit positâ grauitate materiæ non esse locum obligationi: InstoIsto enim apertè: nam positâ grauitate materiæ potest non condere legem, aut jam conditam abrogare: ergo & moderari obligationem. Antecedens constat, & Consequentia probatur: quia plus est absolutè obligationem tollere, non obstante grauitate materiæ, sic enim vtilitas legis penitus cessat: ergo sicut materia substat voluntati eius in ordine ad positionem & reuocationem, ita & in ordine ad moderationem obligationis, videtur sanè euidens Consequentia. Quæ vrgeri potest ex juris regulâ; cui licet quod est plus, licet vtique quod est minus.
98
*Licèt autem ex præfatis quidam affir
ment, cùm de voluntate legislatoris aliunde non constat, standum esse materiæ qualitati; vt grauis obligatio sit, si grauis sit materia; & leuis, stante materiæ leuitate: alii aliter censent, existimantes, cùm aliunde non constat de legislatoris mente, scilicet per consuetudinem sic legem interpretantem, aut quia aliter non videretur sufficienter communi bono prouisum, ob summam legis conuenientiam, aut alio ex capite; benignè esse
Benignè interpretanda.
legem interpretandam, ciuilem præsertim, de quâ agimus. Cùm enim obligare sic possit, & aliunde non constet de seueriore legislatoris intentione; cur graue jugum debeamus imponere, & damnationis occasiones cumulare? Cùm præsertim de legibus agatur, quarum est publicum exercitium; quod si non sit vt lege ipsâ præcipitur, sanum legislatori, aut eius locum tenenti brachium relinquitur, vt pœnis impositis illius obseruantiæ consulatur. Videantur Nauarrus in Manuali cap. 23. num. 49. Beia Parte 1. Casu 13. & P. Arriaga suprà disputat. 16. num. 64. & seqq. P. Escobar suprà cap. 6. aliiq́ue ex citatis.
99
*In casu autem nostro specialis ratio est,
quia ordinationes pro Regio Indiarum Consilio, pro iis sunt dispositæ viris, de quibus valde Maiestas Regia confidit, magnis profectò sapientiâ & probitate, vt dixi, & ita cum illis agi vrbaniùs debuit, eorum conscientias ab onere illo grauissimo subleuando. Quia verò aliquæ leges tales sunt, vt juxta dicta nuper, non videretur sufficienter communi bono consultum, nisi sub
Exceptio notanda.
mortali obligarent, & respectu earum, de quibus loquimur, aliquæ tales sint, negari nequit quin eorum grauis sit obligatio. Videant ipsi, & juxta sibi familiarem materiam, Dei, & Regis placitis obsequantur.
100
*Dico quartò. Etiamsi ordinationes
Consilii non obligent sub mortali; immò & quandoque sine veniali stare earum omissio possit, juxta dicta circa secundam Assertionem: Præses tamen Consilii peccabit mortaliter, si eas non curet communiter obseruari: secùs si aliquoties conniueat, de Senatorum Christianâ agendi ratione confidens. Probatur: nam ad hoc præcipue eligitur, & est pars gubernationis eius eximia, pro quâ stipendium recipit satis pingue; ergo tali obligationi non satisfaciens plusquàm leuiter peccabit; de quo non videtur posse dubitari, sicut neque de obligatione restitutionis, si stipendium integrum recepit.
101
*Accedit obligatio obuiandi damno,
quod ex communi ordinationum violatione oriri potest; licèt venialiter tantùm contingat delinquere transgressores. Iuxta doctrinam, quam tradunt Sotus detegendo secreto quæst. 2. Conclus 3. Bañez 2. 2. q. 33. artic. 1. dub. 2. & P. Azor Tomo 2. libro 12. cap. 14. quæst. 4. scilicet gubernatorem Reipublicæ teneri multoties ad expellendos veniales defectus à Republicâ sub mortali peccato, quando ex illorum permissione possunt damna grauia in ipsam resultare.
102
*Dico quintò. In Præside Regii India
rum Senatûs aliquid est specialis obligationis circa dicta, vnde minùs excusari à peccato potest. Constat; quia Reges nostri propriam conscientiam se exonerare testantur, Indiarum curâ in regium Consilium transfusâ, præsertim circa Indorum conuersionem. Item. Prouinciæ, ad quas illius prouidentia se debet extendere, sunt plurimæ & remotissimæ; vnde circa earum notitiam, & maxima Regum nostrorum ex illis emolumenta, maior quàm in Consiliis aliis solicitudo debet adhiberi: est ergo grauis obligatio Præsidi, vt Senatores faciat juxta sibi impositas leges in rem momenti tanti vigilare: neque enim omnia eorum sunt conscientiæ remittenda, quia neque in omnibus æqualis illa, & Reges ad hoc munus viros in omnibus primarios eligentes, eos volunt operi strenuam nauare solicitudinem. Et vt aliquis à prædicto remoueretur officio, id
vnum esset sufficiens; scire inquam Senatorum libito omnia relinquentem. Confidat equidem aliorum conscientiæ, sed suam præferat; quod Præfecto Prætorii ore Cassiodori. Libr. 9. 24.
Cassiodor.
sic Rex Athalaricus iniungit: Nam licet omnes penè honores summos æqualiter egeris; habes tamen proposita conscientiæ bona, vbi nullam decet esse mensuram. Hîc enim decorum est terminum non habere. Hîc honesta probatur ambitio, cuius etiam & nimietas placet. Omne siquidem prædicandum, quantò profusiùs quæritur, tantò gloriosiùs inuenitur. Sic ille.
CAPVT X.

CAPVT X.

An Regij Indiarum Consiliarij suis legibus teneantur.
103
*POsse illos leges condere Regiâ con
sultâ Maiestate, habetur in Ordination. 2. Ann. 1571. à Rege nostro Philippo IV. confirmatâ & renouatâ, vt testatur Dom. Solorzanus lib. 4. cap. 12. numer. 12. & in Politicâ pag. 895. tenorem eiusdem adducens. Licèt circa hoc dubitet Dom. Villaroel Parte 2. Pacificæ gubernationis quæst. 12. artic. 4. à numer. 32. eò quòd Rex in illis subscribat. Sed verò Pontifex etiam in Concilio generali subscribit, & tamen leges Conciliares dicuntur. Videndus P. Suarez lib. 4. de legibus cap. 6.
104
*Dico primò. Regij Senatores suis le
Assertio 1. obligati illis.
gibus obligantur. Id constat; quia illæ non nisi Rege consulto, & ratificante conduntur, sine cuius voluntate vim nullam obtinerent: ea enim est vis ratificationis, ex textibus & Auctoribus, quos adducit Dom. Solorzanus suprà lib. 2. cap. 26. |
p. 62
num. 92. & seqq. Atqui Rege statuente, omnes non excepti manent subiecti: ergo & Senatores legibus à se dispositis.
105
*Dico secundò. Leges dictæ obligant
secundùm eas ferentis intentionem, iuxta dicta Cap. 1. & præced. Vnde Senatores ipsi earum conditores scient quòd circa hoc certum habeatur. Licet enim Rex sit, qui vim tandem legibus tribuit, simul tamen cum eo Consilium, cuius dispositionem sequitur. Si autem ipsi nihil speciale concipiant, sed leges ferant iuxta obligationem, quæ ex earum materiâ potest colligi, iuxta dicta est discurrendum: vt si magni momenti sint, & seclusâ obligatione sub mortali ferè inutiles redderentur, grauis earum obligatio debeat reputari. Quod etiam dicendum cùm leges à Consilio latæ alios habuerant Senatores & auctores, de quorum intentione constare nequit successoribus; debent enim iuxta præfatas regulas de obligatione, ipsam iudicare.
106
*Dico tertiò. Cùm leges de metallis pre
tiosis agentes vt pœnales habeantur, nec videatur æquitati cōformeconforme laqueum conscientiis plurimum iniicere; videtur dicendum tamquàm verosimile, & saltem probabile, eas in conscientiâ non obligare, cùm pœna amissionis imponitur, aut quid simile. Iuxta doctrinam Nauarri in Cap. Frater 12. q. 2. num. 22. & in Manuali Cap. 23. n. 55. & aliorum, quos adducit; pluriumque, quos congerit P. Salas Disput. 15. de legibus à num. 3. quibuscum ipse sentit à num. 17.
quando lex non imponitur per verba præcepti, sed sic: Si quis hoc, vel illud fecerit, talem, vel talem pœnam incurrit: pro quo & alios adduximus num. 96. & etiam si verba præceptiua adsint, idem esse probabile Assertione 3. Capitis præcedentis ostendimus. Neque sententia hæc in notabile detrimentum Regij patrimonij cedit: nam quod ex occultatione aliquorum amittitur, ex aliorum pœnis compensatur; magnæ enim sæpiùs quantitates minùs prouidè occultatęoccultatæ deteguntur, quibus fiscus adaugetur.
107
*Dico quartò. Absolutè loquendo, Si
Regij Senatores contra leges registri, aut alias similes operentur, grauiter delinquunt. Id probo: quia suo exemplo alios inducunt ad similia, ex quibus legum contemptus inducitur, & prætereà, in re non parui momenti officio suo desunt, curandi scilicet vt leges pro bono communi positæ custodiantur.
108
*Dico quintò. Stare aliquando po
test vt prædicta sine graui peccato fiant; si videlicet necessitates vrgeant, neque aliter sit habendi securitas, & cum secreto peragantur. Hoc videtur sine probatione aliâ verosimile, cùm constet per secretum damnis prædictis occurri, & necessitas rigorem legis temperet, iuxta vulgata iura. Cap. Quod non, de regulis iuris: Quod non est licitum in lege, neceßitas facit licitum. Vbi plures alios Textus adducit Glossa & in Cap. Si quis propter neceßitatem, de furtis. Quibus sublatis sola potest obligatio pœnalis legis relinqui, quæ stabit quidem, & fiet eidem satis, si quod occultè transmittitur, diligentiâ ministrorum legalium detegatur. Sic enim Regio applicabitur fisco, & erit fortè sic mulctatus, pœnæ eiusdem inexcusabilis executor.
CAPVT XI.

CAPVT XI.

Vtrum Regium Indiarum Consilium possit personas Ecclesiasticas inordinate procedentes in Hispaniam auocare.
§. I.

§. I.

Duplex sententia, & vtriusque fundamenta.
109
*OBuia est ratio dubitandi; fit enim
sic, quod tamen non posse fieri notissima ostendit immunitas; contra quam non ire tot viros adeò sapientes & Christianos videtur aliàs iudicandum. Et communis illa in promptu est ratio, Regem œconomico iure in hac parte se gerere: sicut enim familiæ cuiuscumque dominus domo expellere quemcumque potest qui sibi videtur incommodus, eò quòd turbationis domesticæ caussa sit, quamuis sit ille Clericus, vel Religiosus; aut ex vno in aliud mutare cubiculum ob congruam aliquam rationem; ita & Rex Clericos ac Religiosos turbantes pacem, bono communi potest eorum mutatione consulere, & si opus sit, etiam extra regna expellere; omnia enim instar vnius domûs sunt ad negotium præsens. Et quidem in Indiis hoc speciali videtur ratione procedere: cùm enim adeò distẽtdistent, si turbari eas cōtingatcontingat valdè difficile erit de opportuno remedio prouideri; vnde occasiones oportet anteuerti, nedum exortas amputare. Quid est enim gratius, quàm humanis rebus
Cassiodorus.
cautelam semper adhibere: quæ aut hic necessaria, aut non grauat esse superfluam? Verba sunt Theodorici apud Cassiodorum Lib. 3. 48.
110
*Dici potest, per Ecclesiasticos Præ
latos remedium posse procurari; pro quo, præter obligationem officij, Regia admonitio sufficiet. Quæ responsio optima est, quando res ita potest disponi. Sed quid si de remedio à Prælato adhibendo desperatur? vel si sperari aliquomodo possit, non tamen adeò solidis fundamentis; vt Principis possit animus conquiescere? Quod quidem in regionibus tanto interuallo distantibus rationabiliter timeri potest, cùm Prælatorum industria parùm habeatur explorata; sitq́ue prætereà eos viuere incertum: vnde ad radicem mali, sublatâ occasione, securis videtur adhibenda. Neque enim certis periculis per incerta est remedia prouidendum; cùm potiùs èex contra
rio sit agendum: vt scilicet incertis periculis certa remedia destinentur. Sunt enim aliqua, quæ pœnâ digna non sunt, neglecta tamen aut insuper habita, multorum, magnorumq́ue malorum caussam præbeant: vt scribit Dio Cassius. Lib. 52. Vbi & il
Dio Cassius.
lud Cornelij Taciti Lib. 11. Annalium ritè cadit: Securitati consules antequàm vindictæ. Securitati in
Tacitus.
quam per remotionem vnius, ne opus sit in plures, excitatis turbis, seueriùs vindicari.
111
*Et hæc quidem stylum videntur præ
dictum à violatione Ecclesiasticæ immunitatis excusare. Cùm tamen remotio talis rationem pœnæ habeat, & satis profectò grauis, vtpotè |
p. 63
longi & laboriosi nimis exilij; videtur aliàs non licere laicæ potestati: & verò si philosophari dicto modo liceret, & ad œconomicam gubernationem dispositiones istas adeò graues reuocare; eodem modo poterit circa alia discurri & sic libertatem Ecclesiasticam magnâ ex parte demoliri. Dominus enim familiæ Clericum, aut Religiosum potest domo eiicere, cuius praui displiceant mores, erga quamcumque materiam prauitas versetur, in quacumque siquidem nocere possunt: ergo & Rex poterit similiter Ecclesiasticos à regno expellere ob quamcumque morum prauitatem. Consequentia videtur vrgere iuxta doctrinam prædictam: quia Rex non minùs debet regni pacifico statui cōsulereconsulere, quàm pater-familias domûs propriæ vtilitati. Et quemadmodum hic non dicitur pœnam infligere, sed suæ indemnitati prospicere, ita etiam de Rege dici potest.
112
*Prætereà. Si expediat aliquem ex In
diis abduci, id potest ministerio Ecclesiasticæ iurisdictionis exerceri: ergo nequit laica potestas suo tantùm brachio vti in huiusmodi compulsione. Antecedens probo. Nam Rex per Consilium potest ad Prælatos scribere suo expedire seruitio, vt talis, aut talis, in Hispaniam remittatur: quâ voluntatis significatione, nullus erit qui non ad executionem Regij beneplaciti moueatur. Quòd si fortè in executione difficultas aliqua subsit, & supplicandum videatur, id Regi, & Consilio ingratum non accidet; immò & fortè gratius supersedisse fuerit; sic enim veritas solet propalari. Et ita quidem vidimus accidisse nonnumquàm, dum sinistris informationibus aures Regiorum Senatorum opplentur: vocati enim nequaquàm remissi; idque non solùm patienter, sed æquanimiter ac libenter toleratum. Potest item ad Proregem scribi vt executionem vrgeat, Regis inculcatâ voluntate. Vbi & mirandum erit Consilium Regium conuenientiam expulsionis iam inde ab Orbe alio prospicere, quam Prorex, rem habens præsentem, non valeat meliùs intueri. Ex quo ostenditur caussas auocationum talium non tale semper solitas habere momentum, vt ad remedium adeò acre compellant; quandoquidem ij, qui præsentes adsunt, nihil tale deprehendunt.
113
*His addo, medium esse aliud, quo pos
sit omnis scrupulus in tali auocatione cessare: si videlicet Patriarcha Indiarum eam habeat potestatem ex Apostolicæ Sedis concessione, etiam erga exemptos: quod difficile non fuerit impetrare. Tunc enim propositâ ei à Consilio Regio avocationis conuenientiâ, poterit rationabiliter imperare. Habere autem Consilium talem ab Ecclesiastico iudice dependentiam, indecorum non debet iudicari, sed maximè gloriosum, iuxta dicta num. 81. Pro quo & iuuat Athalaricum Regem ore Cassiodori Libr. 8. 24. sic locutum excepisse: Tantò Diuinitati plurima debemus,
Cassiodorus.
quantò à ceteris mortalibus maiora suscepimus. Nam quid simile rependat Deo, qui potitur Imperio? Sed
licet pro tanto munere nihil compensari poßit idoneè; ipsi tamen gratia redditur, dum in seruientibus honoratur. Et inferiùs. Sed aliorum plectenda subreptio nobis obtulit plenißimæ laudis euentum, vt caussa contingeret præstandi, quæ nos cœlestibus commendaret auxiliis. Hæc ille, & alia in caussâ immunitatis. Ex quibus patet dependentiam dictam minimè Regiam auctoritatem dedecere: & per eam diuina auxilia, quæ tantoperè sunt Regibus Catholicis necessaria, efficaciùs comparari.
114
*Cùm ergo vtrimque rationes appá
reant, non erit mirum si Scriptores diuersimodè inueniantur opinari. Et actionem dictam esse licitam plures Iurisconsulti existimant, quos adducunt Dianâ Parte 1. Tract. 2. Resolut. 18. & Dom. Solorzanus Libr. 3. Cap. 27. & in politicâ Libr. 4. Cap. 27. & aliis accedit Dom. Villaroel Parte 2. Pacificæ gubernationis Quæst. 13. Artic. 6. num 114. Pro quo & Dom. Solorzanus schedulas aliquas Regias adducit. Contrarium autem tenent quamplures ab eisdem prolati, quod & communiter Auctores Societatis amplectuntur. P. Suarez Tomo 5. in 3. p. Disput. 21 Sect. 2. num. 70. iuncto num. 102. P. Henriquez Lib. 14. Cap. 12. num. 6. & in Glossa lit. V. P. Filliucius Tomo 1. Tract. 16. n. 247. P. Scortia in Epitome Bullarum Cap. 66. Theoriâ 420. P. Palaus Tomo 6. Disput. 3. Puncto 20. §. 5. & 7. iunctis iis, qua habet Tomo 2. Tract. 12. Puncto 6. Disput. vnica, quatenus casum istum non excipit.
§. II.

§. II.

Resolutio Assertionibus explicata.
115
*DIco primò. Talem auocationem fre
quenter indicere, non videtur in Regiis Consiliariis sine graui conscientiæ reatu stare posse. Sic citati, & prætereà Dom. Solorzanus num. 17. vbi ita scribit: Sed licet hæc ita se habeant, & tutius, (vt dixi) satiusque sit, vt Ecclesiasticorum expulsio aliaúe coërcitio eo modo, quo diximus, expediatur (scilicet per Ecclesiasticos Prælatos:) adhuc tamen vbi Prælati Ecclesiastici hoc facere differunt, vel in
Dom Solorzanus.
ipsismet Prælatis morbus consistit, cuius medicina desideratur: vel facinus ita graue & insolens est, vt cunctationem non patiatur, & celerem ac exemplarem animaduersionem requirat; probabiliter, & absque vllo periculo &c. Non ergo probabile censet, cùm facinus non est graue & insolens, sicut frequenter non est, Consiliarios Regios ad remotionem sacrorum hominum procedere. Id quod ettiam allata à nobis superiùs persuadent.
116
*Dico secundò. Quodcumque illud sit,
propter quod expulsio iudicatur conueniens, si per Ecclesiasticos Prælatos præstari possit, tutâ conscientiâ nequit remedium huiusmodi prætermitti. Id probo
Primò, ex decreto Clementis Octaui, de quo Genuensis apud Dianam suprà Resolut. 20. qui
statuit caussācaussam Religiosi de grauissimâ rebellione in regno Neapolitano rei, non debuisse à iudicibus laicis cognosci, & tamen nullum ita præiudiciale facinus respectu boni communis, nec magis Principibus odiosum.
117
*Dices decretum præfatum de cogni
tione iudiciali procedere, quam & opposita sententia negat laico iudici debere concedi; non cognitione per viam œconomicæ gubernationis.
Sed in primis sunt qui dicant distinctionem
Exploditur validè.
hanc esse chimericam, quia cùm cognitio causæ reipsa sit, & pœna satis grauis infligatur, sola de |
p. 64
nomine relinquitur quæstio. Et is qui pœnam subit, mallet secum juxta juris formam agi, sic enim esse locus defensioni. Deinde. Delictum illud non debet manere impunitum: ergo cùm Regium Consilium non permittat Ecclesiasticos judices circa illud suam auctoritatem interponere, ad se vult punitionem penitus pertinere, quam reipsa illum banniendo, aut quomodocumque nominare libeat, infligit. Prætereà ex decreto dicto satis efficaciter arguitur: nam ex illo habemus grauitatem delicti non obstare immunitati, nec diuersam regulam pro eo statui posse ab eâ, quæ circa frequentiora crimina obseruatur: ergo sicut in delictis frequentioribus non est licita expulsio à regno, ita neque in grandioribus & insolitis, quando circa eorum remedium potest Ecclesiasticus gladius exerceri. Quibus addendum juxta receptam Scriptorum doctrinam Clericum incorrigibilem priuilegium Canonicum non amittere. Pro quo vide P. Dicastillum lib. 2. de Iustitia disp. 4. num. 354.
118
*Secundò probo ex rescriptis Regiis, in
quibus ita decernitur, vt scilicet turbulenti homines interuentione Prælatorum expellantur; de quibus Dom. Solorzanus num. 12. & seqq. & licèt num. 53. alia rescripta adducat, in quibus expulsio talium Proregibus indicitur, nullâ Prælatorum Ecclesiasticorum factâ mentione; illa tamen subintelligenda est; quia correctio in legibus est vitanda. L. Præcipimus. C. de appellation. Pro quo
L. Præcipimus.
Marius Antoninus lib. 1. Resolut. 17. numer. 12. cum Menochio & Boëtio. Item, in legibus talis est facienda interpretatio, vt non videatur Princeps id tollere, quod ab ipso fuerat antè concessum. Pro quo Auctor idem. Præterquàm quòd omnes qualitates influentes & repetitæ censentur in lege additâ, vt docent Alexander, Decius, & Socius apud eumdem lib. 3. resol. 23. n. 2.
119
*Tertiò. In Bullâ Cœnæ, Excommunic.
19. excommunicantur bannientes personas Ecclesiasticas. Est autem bannire juxta Italorum loquendi morem, in exilium mittere. Ibi autem nulla fit exceptio insoliti facinoris: cùm tamen certum sit nonnisi ob talia crimina banniendos Ecclesiasticos timeri potuisse. Quod argumentum, sicut & præcedentia, Assertionem priorem ampliùs firmant.
Nec valet si dicas cum Dom. Solorzano n. 54.
& in Politicâ pag. 745. §. Con la qual. Bullam procedere de processu per viam contentiosam, vt indicant verba, quæ apponuntur in Clausulâ 12. præcedenti eam, in quâ de bannientibus agitur, ibi: Ac se de illarum cognitione tamquàm iudices interponunt. Quæ clausula ad omnes sequentes influit & in illis repetita censetur. Cap. Requiris, de appellat. Vbi Abbas, & doctores. Et ex textibus aliis ab eôdem adductis, in quibus id Scriptores illustrant.
120
*Non inquam valet; quia doctrina illa
Apertè conuellitur.
non est generaliter vera & ita non habet locum quando, si clausula referretur ad capitulum, induceretur juris communis correctio, vt docent Bartholus in l. Talis scriptura, ae legatis 1. Gabriel Consilio 22. n. 12. volum. 1. Aretinus in l. 3. §. Filius, in fine, D. de liberis & posthumis. Item, quando in aliis post clausulam est diuersa ratio, vt tradit Cardinalis Mantica Decisione 52. n. 3. juxta communem Doctorum sensum; quod hîc contingit, & sic aliàs. Pro pręsentipræsenti autem causâ id certum, non extendi quando verba legislatoris contrarium indicant; & est in fauorem Ecclesiæ, vt hîc accidit: nam Pontifex quatuor aut quinque actiones prohibet sub dictâ excommunicatione verbis illis: Illas processando, banniendo, capiendo, seu sententias contra illas proferendo vel exequendo. Vbi sententiam proferre, quod est vt judicem se interponere, tamquàm quid diuersum à bannitione constituit. Et prætereà si clausula illa deberet intelligi: ergo qui caperet sine judiciali processu, non incurreret prędictamprædictam excommunicationem; quod dici nequit; cùm multò grauior ea iniuria sit, quàm sola processatio sub eâdem excommunicatione prohibita. Pro quo videndus Bonacina disp. 1. de Censuris, q. 20. Puncto 2. n. 9. Item. In hac excommunicatione extant verba illa. Quomodolibet se interponentes: ergo non sola interpositio judicialis & contentiosa prohibetur, cùm aduerbium. Quomodolibet sit vniuersale, vt constat, & habetur ex Cap. Indemnitatibus. §. Si qua verò, de electione in Sexto, ibi: Ipsius aliquod quomodolibet non quæratur. Vbi Archidiaconus ait esse distributiuum modorum, quod probat Glossa.
121
*Dico tertiò. Si delictum sit insolens, &
turbulentum aliquid timeatur, probabile est posse Regium Consilium sic delinquentem expellere, si Prælatus Ecclesiasticus nolit, aut nequeat, requisitus ad id operam exhibere. Colligitur ex P. Suario lib. 4. defensionis fidei, cap. 34. n. 6. & in 8. magis ad rem ita scribit; Atque hinc possumus vniuersaliter col
P. Suarez.
ligere, numquàm posse sæcularem judicem vsurpare jurisdictionem in Clericum prætextu neceßitatis, quamdiu aliquis prælatus Ecclesiasticus, siue proximus siue remotus adiri potuerit. Sic ille. Quando ergo Ecclesiasticus Prælatus adiri non potest, aliter judicandum. Est autẽautem idem non posse PrælatũPrælatum, aut nolle reme
Inutilis Prælatus pro nullo.
dium adhibere, ac penitus non esse: quia in ordine ad illum effectũeffectum nōnon est. Sic C. Inter cetera. de translatione Episcopi, ecclesia viduata dicitur quæ habet
Cap. Inter cetera.
EpiscopũEpiscopum inutilẽinutilem. Vbi Glossa v. Inutilem, ait inutilẽinutilem mortuũmortuum reputari. Et L. Plagiarij ad L. Fabiam, de plagiarijs, pater vocatur filio orbatus, quando sibi est
L. Plagiarij.
filius inutilis. Vbi & id notat Glossa, & Baldus. Propter quẽquem Textum Baldus ipse, Didacus Perez,
Simile in filio, & marito.
Palacius, Rubeus, Rebuffus, Hippolytus, Couarr. & Cotta, apud P. Th. Sancium tom. 2. ConsiliorũConsiliorum, lib. 4. c. 2. dub. 15. n. 1. affirmant viduāviduam dici, quæ maritũmaritum habet inutilem, & gaudere priuilegiis viduarum.
122
*Dices P. Suarium, n. 7. asserere adeundum
esse Pontificem, qui si neglexerit, non est per Regem cogendus, sed rogandus, vel cum debitâ submissione monendus. Sed hoc pro Indiis in casibus particularibus est difficile, vt constat, & mora potest esse nociua: vnde succedit alia doctrina eius
P. Suarez.
dem Patris, n. 9. sic dicentis: si verò aut casus est particularis & extraordinarius, aut non datur locus consulendi Pontificem, aut exequendi mandata eius: tunc casus reducitur ad terminos juris naturalis, & gentium. Et ideò licebit vti remedio quocumque honesto secundùm rectam rationem. Vel dici etiam potest tunc posse conueniri Clericum coràm iudice laico jure defensionis, quia ille tunc est modus suauior se defendendi, vel suum conseruandi, aut recuperandi, aut etiam communi bono consulendi. Sic ille. Quod & alii admittunt, quibus no
Dom. Villaroel.
uissimè accedit D. Villaroel Part. 2. q. 18. art. 3. n. 1. & seqq. & n. 38. & seqq. Iuxta quod exponendum |
p. 65
quod habet art. 1. n. 117. Clericos inquam incorrigibiles posse à laicis puniri iudicibus.
CAPVT XII.

CAPVT XII.

An idem quod de alijs, de Episcoporum auocatione, aut remotione dicendum.
123
*DIco primo. Quæ in prima & secun
da Assertione cap. præced. diximus, in Episcopis ampliùs vrgent. Constat ex eorum maiori dignitate, cui maior est etiam debita reuerentia: vnde specialis est excommunicatio in Bullâ Cœnæ, scilicet vndecimâ, contia eos hostiliter insequente. Iniurià eorum ad Christum pertinet, cuius legatione funguntur, ait Diuus Anacletus Epistol. 2. & S. Melchiades in Epistolâ ad Episcopos Hispaniæ, quod & habetur
D. Anacletus.
in Cap. De his verò, de Consecrat. dist. 5. eos vocat summos Pontifices verbis illis: Et sicut vnum maioribus, id est, summis Pontificibus, est accommoda
S. Melchiades.
tum. Vbi de Sacramento loquitur Confirmationis. Et, vt explicat Glossa, summi dicuntur;
Glossa.
quia vltra eos nullus est ordo: nam Metropolitani Episcopi vocantur 18. dist. Quamuis hic titulus iam sit soli Christi Vicario, & Diui Petri Successori reseruatus. Sed omnium elegantissimè Gelasius Papa Anastasio Imperatori sic scribit: Honor &
Gelasius Papa.
sublimitas Episcopalis nullis poterit comparationibus adæquari. Sunt regum fulgori compares & Principum diadematis; longè erit inferius &c. Extat in cap. Duo sunt, 96. dist.
124
*Dico secundò. Quod Assertione 3. est
dictum, potest etiam Episcopis applicari, in quibus aliqualiter maior videtur esse ratio, quàm in aliis. Id constat: nam & grauiter turbare Respublicas possunt, & Superiorem non habent, à quo possint coërceri. Ideò non solùm Episcopos, sed & Archiepiscopos scimus in Hispaniam accitos, neque id Pontifices molestè tolerasse, sed Regibus nostris postulantibus, & ad Episcopatus illius Prouinciæ præsentatis, eorum translatione publicępublicæ tranquillitati consultum. Consilium Car
Concilium Carthag.
thaginiense quartum cap. 67. sic decernit: seditionarios statuimus numquàm ordinandos Clericos, sicut nec vsurarios, vel iniuriarum suarum vltores. Sic Concilium, & id ad Episcopos præcipuè pertinere constat ex totâ distinct. 46. in quâ Gratianus requisitum illud exponit, quod apud Apostolum extat 1. Tim. 3. v. 3. Non litigiosum. & ita pro eo
1. Tim. 3. v. 3.
statutum Concilii prædictum adducit in cap. Seditionarios. Cur autem seditionariis vsurarios adiunxerit, exponit Glossa sic dicens: Quia tales pro
Glossa.
pter auaritiam pro minimo litigant. Vbi & addit non solùm non ordinandos, sed & ordinatos deiiciendos. Vltores autem iniuriarum suarum satis litigari probantur. Quæ quidem in Indiis satis perniciosa
comperiuntur, sicut & frequentiores pro iisdem occasiones: auaritia enim pretiosis stimulata fomentis animos elatiores generat, & periculum est, ne qui præsunt, dum à supremis illis Europæ in spiritualibus & temporalibus remoti Principibus degunt, se vti huius noui mundi dominos arbitrentur. Sic ergo & periculosè omnia miscere moderamine turbulento. Non eruntequidem plures, nam & modestissimos frequenter experimur: sed siqui contrariâ gradiantur viâ, magnâ debet huic damno prouidentiâ subueniri. Non poterit Regium Consilium erga eos, quod sola potest auctoritas suprema Pontificis, Ordinatos deijciendo, vt ait Glossa: poterit tamen deiectionem auocatione disponere, iuxta probabilem Doctorum sensum operando.
125
*Pro quo videtur etiam jus Canonicum
militare, dum ex Concilio Agathensi 2. cap. 35. sic statuitur in cap. Si Episcopus 18. dist. Si Episcopus Metropolitanus ad Comprouinciales Episcopos epistolas direxerit, in quibus eos aut ad ordinationem summi Pon
Cap. Si Episcopus.
tificis, aut ad Synodum innitet: postpositis omnibus (exceptâ graui infirmitate corporis, aut præceptione Regis) ad constitutum diem adesse non differant. Ex Concilio etiam Sardicensi cap. 8. sic habetur: Si vobis, fratres
Cap. Si vobis.
Charißimi, placet, decernite ne Episcopi ad comitatum accedant, nisi fortè hi, qui à religiosis Imperatoribus, vel inuitati vel vocati fuerint. sic extat in Cap. Si vobis 23. q. 8. Et sunt verba Osii Cordubensis Episcopi in Concilio præsedentis. Iuxta hæc ergo constat Episcopos à Regibus aut Imperatoribus vocatos non debere eorum placito reluctari, quia semper præsumi debet non leuis momenti causa aduocationem huiusmodi permouere. Sic ergo interpretanda est eorum mens, cùm Consilio Indiarum ita arbitrante, Prælati in Hispaniam auocantur: grauissima enim tunc intercedit causa, & audiri coràm eos conuenit, pro se rationem, & fortè congruam, reddituros.
126
*Dices ex eorum absentiâ ea emersura
damna, de quibus dictum cap. 5. Ad quod responderi potest, vocātibusvocantibus id onus relinqui, vt videant quomodo possit damnis emergentibus obuiari. Deinde, etiamsi damna aliqua sint futura, maioribus vitandis per talem absentiam attendi, & maiora ex eâ bona pro vtilitate communi sperari. Quemadmodùm cùm generale Concilium indicitur, omnium Episcoporum futura absentia decernitur, & quæ ex ipsâ oriri damna possunt, communis totius Ecclesiæ boni consideratione & maiorum damnorum euitationis respectu compensantur. Et prædictam praxim videtur ap
probare Diana Parte 5. tract. 1. resol. 5. §. Verùm hanc, vbi ita scribit: Non sumus in Indiâ, ita vt ad compescendam, si adesset, licentiam & delicta Episcoporum, tanta esset neceßitas, vt periculum esset in morâ, si pro ruinâ publicâ subleuandâ Pontificis resolutio expectaretur. Sic ille. Licet ergo in Indiis, quod alibi non ita, iuxta ipsum. In quibus prætereà volunt aliqui Reges nostros Legati Pontificii au
ctoritatem habere, vt vidimus Titulo præced. n. 159. quibus cum Dom. Villaroel Parte 1. quæst. 1. lib. 8. n. 23. & seqq. Parte 2. quæst. 14. art. 4. n. 36. qui eâ non adductâ ratione auocationem & expulsionem vt licitam admittit respectu Regis, ProregũProregum, & Audientiarum, vt citato Art. 8. num. 34. & seqq. & Parte 2. quæst. 12. art. 5. num. 97. Legati etiam auctoritatem agnouit Fr. Ioannes de Silua in Animaduersionibus citatis fol. 7 pag. 1.
CAPVT XIII.

p. 66
CAPVT XIII.

An ratione styli possint Regij Indiarum Consiliarij in rescriptis ad Ecclesiasticos transmissis conscientiæ grauamen incurrere.
127
*DOminus Solorzanus lib. 4. cap. 12. n.
78. & 79. & in Politicâ lib. 5. cap. 16. pag. 908. §. LoqualesLos quales, nouum stylum circa hoc censurâ dignum existimat; sic enim scribit: Quod notare etiam oportebit pro censu
D. Solorz.
ra cuiusdam praui styli, qui his temporibus in dictis schedulis frequentatur; quatenus Princeps ad earum obseruationem multis pœnis insurgit, & multis verbis hortatur, & aliquando indignationem minatur, &c. Cùm ergo rescripta talia per Consilium expediantur, ad illius Patres talis videtur censura pertinere. Et dubitari potest an in hoc eorum possint conscientiæ grauari. Circa quod
128
*Dico primò. Nisi bona fides excuset,
aliquod in huiusmodi stylo peccatum admiscetur. Sic videtur sentire Dom. Solorzanus, cùm prauum dicat. Et probatur. Quia Ecclesiastici alterius fori, & quidem diuinioris sunt: ergo debet cum illis reuerenter agi, nec pœnarum comminatione compelli; & quidem cùm pœnæ non non sint pro libito, sed præcedente causæ cognitione imponendæ, qui pœnas minantur, eo ipso se iudices videntur profiteri. Hoc autem quantùm immunitati sacrorum hominum aduersetur, satis est perspectum. Quòd si non animo verè infligendi, sed ad terrorem tantùm proferuntur, hoc etiam contra reuerentiam est debitam; quòd scilicet terroribus cum eis agatur, quibus omnis vrbanus agendi modus, vtpotè in altiori gradu constitutis, debeatur. Comminatio autem Regiæ indignationis est formidabilis, vt Rex omnium sapientissimus attestatur Prouerb. 16. v. 14. dum
Prouerb. 16. v. 14.
ait; Indignatio regis, nuntij mortis.
129
*Dico secundò. Præfatus stylus graue
videtur esse peccatum. Hoc probant nuper adducta. Et prætereà arguo ex eo quòd graue ex illo scandalum oriatur, dum vident populares sic Ecclesiasticas tractari personas: minuitur enim in illis debitus eisdem respectus, & de immunitate earum abiectè sentiunt: quod constat damnum esse grauissimum: cùm debeant præ aliis Christiani Principes honorem Ecclesiastici ordinis illibatum accurare. Pro quo ita scribit Diuus Marcellus Pontifex in Epist. 2. ad Maxentium. Boni
D. Marcellus.
Principis est ac Religiosi ecclesias contritas atque concussas restaurare, nouasque ædificare, & Dei Sacerdotes honorare ac tueri. Sic ille, & habetur in Cap. Boni, 96. dist. In quâ etiam. Cap. In Scripturis, Nicolaus Pontifex Magni Constantini exemplum adducit, quem dixisse scribitur: Verè si proprijs oculis vi
dissem Sacerdotem Dei, aut aliquem eorum, qui Monachali habitu circumamicti sunt, peccantem, chlamydem meam expoliarem, & cooperirem eum, ne ab aliquo videretur. Post exemplum autem dictum sic alloquitur Ludouicum Imperatorem: Sed hoc quidem diximus cautos vos reddere cupientes, vt si de Do
Nicolaus Pontifex.
mini Sacerdotibus (qui iure Patres animarum dicuntur) aliquid contigerit vos audire, quod confusionem pijs mentibus ingerat: non infrunitum, sed pudoratos filios Noë imitantes, paternam de reliquo verecundiam contegatis; vt affluenti (quemadmodum & illi) benedictione repleri, moderante Domino, mereamini. Sic ille.
130
*Dico tertiò. Aliquando sine peccato
vllo poterunt Regiæ comminationes intendi: quando scilicet res ipsæ id exigere, ob grauia, quæ imminere possunt, damna videantur. Et potest congruus talibus rescriptis sensus adhiberi; infligendas scilicet pœnas, eo modo, quo infligi à laicâ potestate possunt, exequendo scilicet, quas Pontifex, aut inferiores Prælati, infligendas iudicarint; aut eo modo qui, juxta dicta Capite præcedenti, sine eorum interuentione potest probabiliter vsurpari. Ex quo habetur non esse jam stylum, quem prauum dicimus: stylus enim dicit vsitatum scribendi modum, qui cum consuetudine ferè coincidit: in vno autem aut alio casu non dicitur esse stylus; & ita non potest penitus condemnari: estq́ue in hoc interpretationi dictæ locus; quæ tamen non potest stylo conuenienter adhiberi.
Et hæc pro Regio Indiarum Consilio delibasse sufficiat, plura forsitan quàm opus fuerit; si enim intelligenti plura, vt communi prouerbio fertur, sublimi adeò intelligantiâ præditis, qualis in eis semper effloruit, qui ad illud ex flore sapientium eliguntur, paucissima sufficient, quæ & ipsi poterunt maioris luminis ornamento conuestire. Iam ergo ad alia.
Loading...