D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

DE INDIARVM OCCIDENTALIVM Ivre, sive Gvbernatione

LIBER TERTIVS:

In quo de Rebus Eccleſsiaſsticis, & Regio circa eas Patronatu.

CAPVT PRIMVM. De conceßione Decimarum, Hiſspaniæ Regibus in Provincijs Novi-Orbis à ſsede Apoſstolica facta, & an, & quatenus valeat, & de cauſsis ad eaſsdem decimas pertinentibus apud ſseculares Iudices agi poßit?

SVMMARIVM CAPITIS PRIMI.

  • 1 REGES noſstri valdè curarunt divinũdivinum cultũcultum in Provincijs Indiarum.
  • 2 Regnorum fulcrum conſsiſstit in cura Religionis, & Cultus divini.
  • 3 Reges Hiſspaniæ acceperunt conquiſsitionẽ Indiarum ſsub onere propagandæ Religionis, & fundendi pro ea (ſsi oporteret) ſsanguinem proprium.
  • 4 Religionis promovendæ curam, & obligationem, quam Reges nostri habent, & agnoſscunt, plures ſschedulæ exprimunt, quæ referuntur.
  • 5 Clauſsula teſstamenti Eliſsabethæ, Reginæ Catholicæ, refertur.
  • 6 Decimæ & primitiæ Indiarum, qualiter ab Alex. VI. R.P. Regibus Catholicis conceſsſsæ fuerint?
  • 7 Bulla conceſssiois decimarum Alex. VI. ad litteram refertur.
  • 8 Laici qualiter ſsint incapaces decimarum in poſsſseſsſsione, & proprietate? maximè poſst Concilium Lateraneſse.
  • 9 Decimas laicis, & maximè Principibus, Rom. Pontifex ex iuſstis cauſsis in feudum, & alijs modis concedere poteſst, & numer. ſseqq.
  • 10 Pontifex Romanus eſst generalis administrator cum libera bonorum Eccleſsiæ.
  • 11 Decimarum laicis Principibus à ſsede Apostolica conceſsſsarum exempla, remiſsſsivè.
  • 12 Papa (ſsi velit) poteſst laicis etiãetiam nulla cauſsa exiſstente, ad libitum decimas, & alia ſspiritualia concedere, & id ſservandum erit.
  • 13 Infidelium conquiſsitio, & ad Fidem converſsio ſsemper fuit reputata iusta, & ſsufficiens cauſsa, ut Principibus hæc patrantibus decimæ concedantur, & exempla ſsimilium conceſsſsionum.
  • 14 Carolus Martellus, qualiter partitus ſsit decimas inter Nobiles, qui eum iuvarunt in bello Sarracenorum?
  • 15 Conceſsſsio decimarum facta Principibus laicis, ſsub prætextu converſsionis infideliũinfidelium, fortiùs obligat, tali converſsione ſsequuta, & peracta.
  • 16 Decimarum conceßio facta Regibus in provincijs Indiarum, habuit onus fundandi, & dotandi Eccleſsias, & Eccleſsiasticos, & ſsic iuſstior, & tutior fuit.
  • 17 Decimæ ſsolùm quatenus concernunt neceſsſsariam ſsustentationem Eccleſsiarum, & Eccleſsiasticorum, ſsunt de iure Divino.
  • 18 Papa in poſsitivis poteſst etiam ſsine cauſsa, & ad beneplacitum diſspenſsare.
  • 19 Decimæ, vbi laicis conceduntur, ſsemper habent imbibitam obligationem præſstandi congruam ſsuſstentationem Eccleſsijs, & Rectoribus earum, ad quos aliàs tales decimæ pertinerent.
  • 20 Laicus, ſsi decimas accipiat cum onere diſstribuendi in uſsus pios, quod ſsibi ſsupererit, | & ſsi id non impleat, non tenetur ad reſstitutionem.
  • 21 Decimæ laicis conceſsſsæ non debent præcisè in eleemoſsynam diſstribui, & ſsunt liberæ à ſsubſsidio, & quid ab excuſsato?
  • 22 Concilio Lateranenſsi derogari poteſst, & communiter derogatur in conceßione decimarum, quæ laicis fieri ſsolet.
  • 23 Lateranenſsi CõcilioConcilio derogatur per clauſsulam, Non obſstantibus.
  • 24 Clauſsula, Non Obſstantibus, maximè iuncta cum illa, Motu proprio, derogat diſspoſsitioni conciliari.
  • 25 Derogatio ſspecifica non requiritur, ubi apertè constat de voluntate Principis.
  • 26 Papa ubi laicis poſst Concilium Lateranenſse decimas concedit, ſsatis videtur eius prohibitioni derogare.
  • 27 Diſspoſsitio generalis, quæ ſsolùm in uno caſsu verificari ſsolet, idem operatur, ac ſsi ille expreſsſsus fuiſsſset.
  • 28 Reges Catholici qualiter decimas Indiarum ſsibi à ſsede Apoſstolica donatas, Eccleſsijs redonaverint, & ubi non ſsufficiunt, Epiſscopos, & alios Miniſstros ſsuis ſsumtibus alant.
  • 29 Decimæ laicis conceſsſsæ nullum ius ſspirituale eis tribuunt, ſsed tantùm fructuum perceptionem.
  • 30 Decimæ Principibus laicis conceſsſsæ, statim efficiuntur de Regalibus, & inter patrimonialia eorum bona connumerantur.
  • 31 Decimarum laicis conceſsſsarum cauſsæ, tã in facti, quàm in iuris quæstionibus, & tã inter ſseculares, quàm inter Eccleſsiaſsticos, apud quos iudices tractandæ ſsunt? & num. ſseqq.
  • 32 Caſsus litis inter Eccleſsias Cathedrales, & Religiones Indiarum ſsuper ſsolutione decimarum, refertur.
  • 33 Laici non poſsſsunt cognoſscere de cauſsis Eecleſsiaſsticorum, & Religioſsorum, etiãetiam ipſsis conſsentientibus, vel conſsuetudinem in contrarium allegantibus. Cap. ſsi diligenti, de foro eompetenti, & iura ſsimilia, expenduntur, & illustrantur, ibidem.
  • 34 Privilegij Pontificij de interpretatione, vel obſservatione ubi agitur, ipſse Pontifex privativè cognoſscere debet. Cap. cùm veniſsſsent, de iudicijs, ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
  • 35 Decimarum cauſsæ, maximè ubi agitur de earum iure, & proprietate, merè ſspirituales cenſsentur, & à laicis iudicari non poſsſsunt. Cap. tuãtuam, de decim. & l. 56. tit. 6. p. 1. & iura ſsimilia, expenduntur, & illuſtrãturilluſtrantur, ibid.
  • 36 L. 5. tit. 1. lib. 4. Recop. ponderatur.
  • 37 Perſsonæ mutatione, privilegium quoque mutari, aut ceſsſsare ſsolet. L. per procuratorem, verſs. Mutatione, D. de acq. hæred. & ſsimiles, ponderantur, & illustrantur, ibid.
  • 38 Decimæ Principibus laicis conceſsſsæ, ſsi ab eiſsdem Eccleſsijs donentur, priſstinam Eccleſsiaſstici iuris naturam recipiunt. Contrarium, num. 53.
  • 39 Res quælibet de facili revertitur ad ſsuam naturam.
  • 40 Iudices ſseculares cognoſscere poßũt de cauſsis decimarum, tam in facti, quàm in iuris quæstionibus, ubi agitur de ſspectantibus ad temporalem earum perceptionẽ, etiam inter Eccleſsiaſsticos, & cum eorum inhibitione.
  • 41 Decimarum. laicis conceſsſsarum de cauſsis, quòd Principes ſseculares, & eorum tribunalia cognoſscant, totus mundus obſservat, & referuntur conſsuetudines, & exempla omnium ferè nationum, & innumeri Auctores, qui de illis teſstantur.
  • 42 Tertiæ decimarũdecimarum Hiſspaniæ ſsunt quid tẽporaletemporale, & de eis cognoſscunt Tribunalia ſsecularia nostrorum Regum.
  • 43 Decimarũ de cauſsis in Indijs ſsemper, quæ oportuit, iuxta regulas iuris Canonici ſstatuit, & in cauſsis emergentibus cognovit & pronuntiavit ſsupremus Senatus earũdem Indiarum, & referuntur plures ſschedulæ, & exemplaria.
  • 44 Religiones Indiarum nova prædia decimalia acquirere lite pendente, quædam ſschedula ann. 1576. iubet, quæ recenſsetur.
  • 45 Equites Ordinum Militarium nullis privilegijs ſse excuſsare poſsſse, quominus in provincijs Indiarum decimas ſsolvant, quædã ſschedulæ Regiæ iubent, & declarant, quæ referuntur.
  • 46 Statuta, qui in aliquo negotio facere potest, multò melius de eodem poterit iudicare. Forum ſsortiri, & ſstatutis ligari regulariter à pari procedunt, ibidem.
  • 47 Leges Principum ſsecularium ſstatuentes circa materias ius EccleſiasticũEccleſiasticum, & Canonicum concernetes, qualiter accipiendæ ſsint?
  • 48 Princeps habet privilegiũprivilegium, ut omnes cauſsæ ad eius fiſscum, vel patrimonium pertinentes coram ſsuis Tribunalibus ſsecularibus, etiam contra Eccleſsiaſsticos pertractentur.
  • 49 Reges noſstri, quamvis in aliquibus partibus decimas Eccleſsijs redonaverunt, adhuc plura ſsibi in illis reſservant, quæ ſsuffi|ciunt ad tuendam ipſsarum perceptionem, & iuriſsdictionem.
  • 50 Fiſsci privilegium est, ut quaſscunque cauſsas, in quibus de evictione teneri, vel alio modo aliquod intereſsſse habere poteſst, ad ſsuos iudices trabat.
  • 51 Decimæ ſsemel Regales effectæ, & (ut ita loquar)temporalizatæ, & ſsi poſsteà à Rege donentur Eccleſsijs, adhuc tamen iudicantur tanquam temporales, & de Regalibus, ex magis cõmmune opinione, & quare?
  • 52 Regi incũbit deſsendere eos, qui ab ipſsoaliquam gratiam, vel donationem acceperũt.
  • 53 Lis ſsi moveatur ſsuper gratijs, & donationibus, quas Reges Eccleſsijs fecerunt, corã iudicibus fiſsci cauſsa agitari debet. L. 57. tit. 6. par. 1. & 1. 6. tit. 1. lib. 4. Recop. expenduntur, & exornantur, ibid.
  • 54 Bona Coronæ Regiæ in quoſscunque donatarios tranſseunt cum retention naturæ, iuriſsdictionis, & aliorum privilegiorum talium bonorum.
  • 55 Princeps eſst iudex competẽs in cauſsa ſsua, & ſsuorum Regalum, etiam ſsi inter Eccleſsiaſsticos de illis agatur.
  • 56 Donatarius quilibet Regis, agens pro conſservatione rei ſsibi ab eo donatæ, coram Regalibus iudicibus, etiam contra Monaſsterium, litigare poteſst.
  • 57 Eccleſsiaſsticis pro rebus conſservandis, poteſst cognoſscere Princeps, quia peculiari studio debet eas defendere.
  • 58 Gregorij Lopez opinio notatur, vel declaratur.
  • 59 Cenſsuras Bullæ in Cœna Domini quando incurrant iudices ſseculares, qui de cauſsis decimalibus cognoſscunt?
  • 60 Opinionem probabilem, qui ſsequitur, ſsecurus eſst in conſscientia, & quæ dicatur opinio probabilis.
  • 61 Opinio generalis, & ab antiquo probata, & practicata, habetur pro veritate.
EXpositis his, quæ ad Indiarum Occidentalium acquiſsitionem, & IndorũIndorum perſsonas, & ſstatum viſsa ſsunt pertinere, nunc tertio loco de illis oportet ſsermoinem inire, quæ gubernationem ſspiritualem, ſsive Eccleſsiaſsticam, tam circa eoſsdem Indos, quàm erga Hiſspanos in eiſsdem Indiarum provincijs commorantes, concernũt. Qui ſsanè locus vel primus eſsſse debuiſsſset, tum ob ipſsus tractationẽ, dignitatem, & excellentiam, tum etiam
1
ob præcipuam, & eximiam curam, quam Pijſssimi, & Potentiſssimi Reges noſstri in diſsponẽdis, promovendis, & augendis rebus Eccleſsiaſsticis Indiarum navarunt. Agnoſscentes nimirum
2
tutiſssimum, & certiſssimum Imperiorum fulcrum, & ſstabilimentum in veri Dei cultu, Fide, ac Religione propaganda, conſservanda, & augenda conſsiſstere, ut docet Novella Theodoſs. & Valent. tit. 2. ibi: Inter cæteras ſsolicitudines, quas amor publicus pervigili nobis cogitatione indixit, præcipuam curam eſsſse perſspicimus veræ Religionis indaginem, cuius ſsi cultum tenere poßis, iter proſsperitatis humanæ aperitur inceptis. Iuſstinianus in Authent. quomodo oporteat Epiſsc. ordin. collat. 1. in princip. cum alijs, quæ adduxi 1. tom. lib. 1. cap. ult. ex num. 89. & lib. 2. cap. 16. ex num. 59. & latiſssimè adverſsus Machiavellum tractat, & probat Adam. Cõtzen lib. 2. Polit. cap. 3. cum multis ſseqq. Et ſsub hac præcipuè lege, & conditione has Provincias ſsibi à ſsede Apoſstolica fuiſsſse concreditas, ita ut pro ea implenda, etiam deberẽtdeberent, ſsi oporteret, proprimum ſsanguinem fundere, ut habetur in Bulla conceſssionis AlexãdAlexand. VI. quam retuli eod. 1. tom. lib. 2. cap. 24. n. 16. & enixè ſsemper obſervatãobſervatam fuiſsſse probavi lib. 1. cap. 16. ex num. 42. cap. 19. ex num. 17. & lib. 3. cap. 6. ex num. 27.
Id quod
3
cum ipſsi Pijſssimi Principes paſsſsim edixerint, & proteſstati fuerint, ut patetex innumeris propè ſschedulis, ordinationibus, & inſstructionibus, quæ ab hac obligatione, & eius implendæ deſsiderio exordium accipiũtaccipiunt, tum maximè liquere poterit ex ordinatione ſsupremi Senatus Indiarum, quæ habetur 1. tom. impreſsſs. pag. 13. quæ eidem Senatui hãc primam curam prę alijs iniungens, ita habet: Segun la obligaciõobligacion, i cargo con que ſsomos Señor de las Indias, i eſstados del mar Oceano, ninguna coſsa deſseamos mas que la publicaciõ i ampliacion de la lei Evangelica, i la converſsion de los Indios à nueſstra ſsanta Fè Catolica. I porque à eſsto, como al principal intento que tene mos, endereçamos nueſstros pẽſsamentos, i cuidados. Mandamos, i quanto podemos encargamos à los del nueſstro Conſsejo de las Indias, que poſspueſsto todo otro reſspeto de aprovechamiento, è intereſsſse nueſstro, tengan por principal cuidado las coſsas de la | converſsion i dotrina; i ſsobre todo ſse deſsvelen i ocupen con todas ſsus fuercas i entendimiento en proveer Miniſstros ſsuficientes para ella, poniendo todos los otros medios neceſsſsarios, i convenientes para que los Indios, i naturales de aquellas partes ſse conviertan, i conſserven en el conocimiento de Dios nueſstro Señor, à honra, i alabança deſsu ſsanto nombre. Demanera, que cumpliendo Nos con eſsta deſseate, quetanto nos obliga, i à que tanto deſseamos ſsatisfazer, los del dicho Conſsejo deſscarguen ſsus conciencias pues con ellos deſscargamos Nos las nueſstras.
Idem quoque, non minus gravibus, & ſserijs
4
* verbis exponitur, & iniungitur Proregibus, & Gubernatoribus Indiarum in inſstructionibus, & ſschedulis, quas reperies 4. tom. pag. 263 & ſseqq. & pag. 247. & 1. tom. pag. 164. & 307. & ſseqq. ibi: Primeramente, por quãto en reconocimiento de tanta merced como Dios nueſstro Señor nos ha hecho en hazernos Rei de tantas, i tan grandes Provincias como ſson las de las nueſstras Indias, non tenemos ſsiempre por obligabos à dar orden como los naturales de las dichas Provincias le conozcan, i ſsirvan, i dexen la infidelidad i error en que han eſstado, para que ſsu ſsanto nombre ſsea en todo el mundo conocido, i enſsaçado, i los dichos naturales puedan conſseguir el fruito de ſsu ſsacratißima Redempcion, pues es el principal, i final deſseo, è intento que tenemos, conforme à la obligacion con que las diobas Indias ſse non han dado, i concedido, &c.
Et eandam obligationem, & curam cognovit, & ſsuis ſsucceſsſsoribus iniunxit
5
Eliſsabetha Regina Catholica in clauſsula ſsui teſstamenti, quam retulimus d. 1. to lib. 3. cap. 6. num. 30. ſsic inquiens: Item, por quanto al tiẽpotiempo que nos fueron concedidas por la ſsanta ſsede Apoſstolica las Islas, i Tierra firme del mar Oceano deſscubiertas, i por deſscubrir, nuestra principal intencion fue, de procurer inducir, i traer los pueblos dellas à nuestra ſsanta Fè Castolica, i embiar à las dichas Iſslas i Tierra firme Prelados, i Religioſsos, i Clerigos, i otras perſsonas doctas i temeroſsas de Dios, para inſstruir los vezinos i moradores dellas en la Fè Catolica, è los enſseñar, è dotar de buenas coſstumbres, è poner en ello la diligencia debida. Porende ſsuplico al Rei mi ſseñor mui afectuoſamẽteafectuoſamente, i encargo, i mãdo à la dicha Princeſsa mi hija, i al dicho Principe ſsu marido, que aſsſsi lo hagan, i cumplan, è que este ſsea ſsu principal fin, i que en ello pongan mucha diligencla, &c.
Quæ cura, & obligatio, eo quoque titulo maior fuit, & eſsſse debuit, quòd non ſsolùm prædicti Reges, & Domini noſstri temporalibus harum Indiarum fructibus, & emolumentis à ſsede Apoſstolica donati fuerint, verùm
6
& omnibus earundem decimis, & primitijs cum eodem onere Fidei prædicandæ, & propagãdæ, & Eccleſsias, & Miniſstros Eccleſsiaſsticos, quas, vel quos tempus erigi, & nominari deſsideraret, fundandi, atque erigendi, & competenter dotandi, & ſsuſstentandi, ut habetur in Bulla eiuſsdem Alexand. VI. PõtificisPontificis Maximi, quam licèt non viderit, imò & expeditam non fuiſsſse ſsupinè ſscribat D. Carraſscus ad leg. Recopil. cap. 6. §. 2 num. 14. verſs. Pro contraria parte, in Archivijs ſsupremi Senatus Indiarum originalis ſservatur, & his verbis concepta reperitur.
Alexander
7
Epiſscopus, Servus ſservorum Dei. Chariſsſsimo in Chriſsto filio Ferdinando Regi, & Chariſsſsimæ in Christo filæ Eliſsabethæ Reginæ Hiſspaniarum Carhloicis, ſsalutem, & Apostolicam benedictionem. Eximiæ devotionis ſsinceritas, & integra Fides, quibus Nos, & Romanamrevermini Eccleſsiam, non indignè merentur, ut votis veſstirs, illis præſsertim, per quæ circa Cathlicæ Fidei exaltationem, ac infidelium, & barbararum nationum depreſsſsionem libentiùs, & promptiùs intendere valeatis. Sanè pro parte veſstra Nobis nuper exhibita petitio continebat, quòd vos, pia ducti devotione, pro Fidei Catholicæ exaltatione ſsummoperè deſsideratis (prout iam à certo tempore citrà, non ſsine magna impenſsa veſstra, ac laboribus facere cœpiſstis, & indies magis facere non ceſsſsatis) Indias, & partes Indiarum acquirere, & recuperare, ut in illis quacunque damnata ſsecta abiecta, colatur, & veneretur Altiſsſsimus. Et quia pro recuperatione InſularũInſularum, & partium prædictarum vobis neceſsſse erit graves ſsubire impenſsas & grandra pericula perferre, expedit, ut pro conſservatione, & mantentione dictarum Inſsularum poſst quàm per vos acquiſsitæ, & recuperatæ fuerint, ac perferendis impenſsis ad conſservationem, & manutentionem prædictarum partium neceſsſsarijs, ab illarum incolis, & habitatoribus, pro tempore exiſstentibus, decimas exigere, & levare poſssitis. Quare pro parte veſstra nobis fuit humiliter ſsupplicatum, ut in præmiſsſsis, vobis statuiq́ue veſstro opportunè providere de benignitate Apoſstolica dignaremur. Nos igitur, q̃ ui eiuſsdem Fidei exaltationem, & augmentum, noſstris potißimè temporibus, ſsupremis deſsideramus affictibus, pium, & laudabile propoſsitum veſstrum plurimum in Domino commendantes, huiuſsmodi ſsupplicationibus inclinadi, Vobis, & ſsucceſsſsoribus vestirus pro tempore exiſstentibus, ut in Inſsulis prædictis ab illarum incolis, & habitatori|bus, etiam pro tempore exiſstentibus, postquã illæ acquiſsitæ, & recuperatæ fuerint (ut præfertur) aſssignata prius realiter, & cum effectu, iuxta ordinationem tunc Diœceſsanorum locorum, quorum conſscientias ſsuper hoc oneramus, Eccleſsijs, in dictis Inſsulis erigendis, per Vos, & ſsucceſsſsores vestros præfatos, de veſstris, & eorum bonis dote ſsufficienti, ex qua illis Præſsidentes, earumq́ue Rectores ſse commodè ſsuſstentare, & onera dictis Eccleſsijs pro tempore incumbentia, perferre, ac cultum divinum ad laudem Omnipotentis Dei, commode exercere, iuraq́ue Epiſscopalia perſsolvere poßint; decimam huiuſsmodi percipere, ac licitè, & liberè levare valeatis, authoritate Apoſstolica, tenore præſsentium de ſsp ecialis dono gratiæ indulgemus. Non obſstantibus Lateranenſsis Concijij, ac alijs conſstitutionibus, & ordinationibus Apoſstolicis, cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Nulli ergo omninò liceat hanc paginam noſstræ conceſsſsionis infringer, vel ei auſsu temerærio contraire. Si quis autem hoc attentare præſsumſserit, indignationem Omnipotentis Dei, ac Beatorum Petri & Pauli Apoſstolorum eius, ſse noverit incur ſsurum. Datis Romæ apud ſsanctum Petrum anno Incarnationis Domini milleſsimo quingenteſsimo primo, ſsextodecimo Kalendas Decembris. PõtificatusPontificatus nostri anno decimo. Adrianus. Regiſstrata apud me Adrianum, &c.
Quæ Alexandri Sexti conceſssio, poſsteà à ſsequentibus Rom. Pontificibus confirmata reperitur, nec eſst cur à quopiam in dubium vocetur, quaſsi
8
Principes laici decimarum proprietate, imò neque poſsſseſssione donari poſssint, & multò minus eam in ſsuos hæredes, & ſsucceſsſsores transferre, maximè poſst prohibitionem Concilij Lateranenſsis, ut in cap. non liceat Papæ 12. q. 2. cap. quoniam 16. q. 1. cap. ad decimas 16. q. 7. cap. ad hæc, cap. quamvis, cap. prohibemus, cap. tua, el 1. cap. dudum, cap. à nobis, de decimis, cap. 2. §. ſsanè, eodem tit. lib. 6. cap. ſsi quis Presby terorum, de reb. Eccleſs. Extravag. ambitioſsæ, eod. tit. cap. cùm & plantare, de privileg. cap. cùm Apoſstolica, de his quæ fiunt à Prælat. l. 22. tit. 20. par. 1. cum alijs, quæ latè adducit Div. Thom. Caietan. & alij, in 2. 2. q. 87. art. 3. Covarr. lib. 1. var. cap. 17. num. 5. Rebuff. de decim. q. 10. num. 12. & 16. & q. 13. num. 28. Moneta eod. tract. Caniſsius cap. 13. Sahagum in cap. decernimus, de iudic. ex num. 158. Seraphin. deciſs. 1387. num. 1. & deciſs. 1424. num. 1.
Nam hoc eam limitationem recipit,
9
niſsi ſsummus Pontifex ex iuſstis cauſsis contrarium indulgeat in particulari, & non in communi, ut in terminis probat text. in d. cùm in Apoſstolica, in fine, de his quæ fiunt à Prælat. gloſsſs. in cap. cauſsam quæ, verb. Detinere, de præſscript. & in d. cap. à nobis, verb. Exemtus, poſst medium, de decimis, melior text. in l. 23. tit. 20. par. 1. ubi Gregor. Lopez, Hoſstienſs. omninò videndus, in ſsumm. de decimis, verſs. Tertiò quæritur, num. 13. Covarr. in d. cap. 17. num. 10. ubi, quòd poteſst Papa non ſsolùm laicos immunes facere à ſsolutione decimarũdecimarum, verùm & capaces percipiẽdipercipiendi decimas ab alijs laicis, Rebuff. d. quæſst. 13. num. 110. Navarr. de redit. Eccleſs. q. 1. monit. 54. 57. & 58. & latiùs monit. 64. ubi inquit, quòd decimæ ex iuſsta cauſsa poſsſsunt concedi laicis in feudum à Romano Pontifice, & cùm ſsit generalis ad
10
*miniſstrator cum libera bonorum Eccleſsiæ, & Clericorum, & locum Dei tenens in terris, poteſst laicis, nedum fructus decimarum, ſsed ipſsum ius decimandi perpetuò concedere causâ iuſstâ accedente, eleganter Paulus Æmilius deciſs. 241. par. 1. Barboſsa in l. Titia, D. ſsolut. matrim. num. 40. Guiter. lib. 3. pract. cap. 14. num. 30. & lib. 1. q. 15. num. 3. Ioann. Garcia de expenſsis cap. 9. ex num. 90. Laſsarte de decima vendit. cap. 19. Leſssius de iuſst. & iure, lib. 2. cap. 39. dubit. 41. Enriquez in ſsumma Theolog. moral. lib. 7. cap. 26. Suarez de Religione, lib. 1. cap. 14. num. 1. Gabriel Vazquez in opuſscul. moralibus, tit. de benef. cap. unico, §. 1 dub. 4. latiſssimè Marta, qui plures alios adducit, de iuriſsd. 2. par. cap. 43. num. 46. & ſseqq. Riminald. Iuu. conſs. 41. n. 25. vol. 1. Camil. Borrell. in addit. ad Bellugam, §. tractemus, & §. reſstat, & de præſstan. Reg. Cathol. cap. 59. per totum, Raphael. de la Torre in 2. 2. tom. 1. Calliſst. Remir. de lege Regia Regni Aragon. §. 31. ex num. 3. Roſsent. de feud. cap. 4. concl. 27. per totam: ubi, quòd decimæ poſsſsunt laicis in feudum concedi, Cardoſsus in praxi iud. & advocat. verb. Papa, num. 18. Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 18. num. 146. & 147. pag. 910. Eman. Rodr. in quæſst. regul. 2. tom. q. 44. art. 3. pag. 156. Seraphin. omninò videndus, dict. deciſs. 1387. num. 2. ubi, quòd benè poſsſsunt fructus decimarum laicis concedi ab habente poteſstate, Cabedus deciſs. Luſsitan. 63. ex num. 1. par. 2. Gil ken. de præſscript. 3. par. cap. 8. n. 18. Seſsſse deciſs. 162. num. 8. Martin. Mager. de advocat. armata, cap. 9. n. 797. pag. 414. & ſseqq. Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 24. num. 159. Melchior Reinoſsus obſserv. 50. â num. 5. D. Franc. de Leon deciſs. Valentina 3. num. 11. par. 1. Moneta de decimis, cap. 5. num. 83. D. Ioann. del Caſstillo in 7. tom. controverſs. de tertijs, cap. 10. per totum, ubi referunt
11
exempla plurimorum Regum, qui | bus conceſsſsæ ſsunt, quæ etiam ex noſstris Hiſstoricis proſsequuntur Mariana de rebus Hiſspan. lib. 13. c. 22. Zurita in Annal. lib. 2. cap. 50. & lib. 1. cap. 25. Mieres in hiſst. Regis Iacob. 1. lib. cap. 9. Beuter. lib. 2. cap. 8. Petr. Gregor. lib. 17. ſsyntagm. cap. 7. num. 22. Valdès de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 20. num. 25. & Carbonel. lib. 1. hiſstor. Arag. cap. del Rey Empere.
Quibus adſstipulantur Felin. num. 44. Dec. num. 25. in cap. quæ in Eccleſsiarum, de conſstit. & alij, quos refert & ſsequitur Petr. Belluga in ſspec. Princip. Rubr. de decim. n. 134. ubi, quod plus eſst, tenent
12
poſsſse Papam, ſsi velit, de plenitudine poteſstatris, etiãetiam ſsine cauſsa, concedere laicis decimas, & alia ſspiritualia, quà tamen nunquam uti velle præſsumitur, ut ſsingulariter tradit Innocent. in cap. innotuit, de elect. & latè Petr. Petra in d. tract. de poteſst. Princip. cap. 324. §. principali, ex n. 34. & ſseqq. ſsi tamen utatur, factum tenebit, & ſsine diſscrimine ab inferioribus erit obſservandum, ut, poſst alios, concludit Abbas in d. cap. à nobis, de decim. Felin. in cap. ad audientiãaudientiam, el 2. de reſscript. col. 5. ad finem, Covar. d. cap. 17. num. 9. & videtur probari in d. l. 2. 3. part. ibi: Como èl lo tuviere por bien.
Sed nobis ad hæc confugere neceſsſse non eſst, cùm in Bulla, de qua agimus, tot cauſsæ adeô urgentes, & efficaces conſsiderentur, & vel illa
13
ſsola ſsatis ſsufficiens cenſseri ſsoleat, quòd Reges noſstri Provincias infidelium acquirere, & ad. Fidem convertere procurabant, de qua in terminis agit text. in cap. Adrianus63. diſstinct. d. cap. cùm in Apoſstolica, & alia iura ſsuprà citata, Hoſstienſs. in ſsumm. tit. de decim. §. ſsed utrum, verſs. T ertiò quæritur, Henric. & alij, quos refert & ſsequitur Rebuff. d.q. 13. num. 110. latiſssimè Calliſstus Remirez d. §. 31. ubi indubitanter tenent, poſsſse Papam cõcedere alicui Principi laico, favoure Fidei, quòd percipat decimas omnium locorum Paganorum, aut ſschiſsmaticorum, aut hæreticorum, quos potuerit ſsubiugare. Quod etiam docuit noſster Gregor. Lopez, & multum notari iubet, pro tertijs, quas Papa cõceſsitconceſsit Regibus Hiſspaniæ in d. l. 23. tit. 20. par. 1. verb. Tomen diezmos, & Martin. Mager. d. cap. 9. n. 799. ubi inquit, olim
14
Carolum Martellum decimas ſsuis nobilibus conceſssiſsſse, in compenſsationem auxilij ſsibi contra Sarracenos exhibiti, & in terminis tertiarũtertiarum noſstræ Hiſspaniæ Covarr. d. cap. 17. ferè per totum, Bobadill. Caſstillo, & alij ex ſsuprà relatis, ubi de decimis Regni Gallæciæ, & Granatæ loquuntur, & loquendo de privilegijs decimarum conceſssis Regibus Franciæ, latè Guiller. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Duas habens, num. 122. Rupellanus lib. 1. inſstit. forenſs. cap. 25. & de conceſssis ab Vrbano II. Regi Aragonum, & Regibus Hiſspaniæ anno milleſsimo nonageſsimo quinto, & qualiter Neapoli & Siciliæ practicetur, Petr. Belluga d. rubr. 15. §. tractemus, num. 24. Marc. Mantua conſs. 121. num. 189. cum ſseqq. & Camill. Borrell. dict. cap. 59.
Præſsertim
15
dictâ acquiſsitione, & converſsione virtute, & confidentiâ huius conceſsſsionis, & privilegij ex poſstfacto ſsequutâ, quæ illud firmius, & omninò irrevocabile reddit, & veluti ad evictionem obligat, tam ipſsum concedentẽ, quàm eius ſsucceſsſsores, eò quòd in vim contractus, & præmium laboris tranſsire videatur, ut tenet Imol. & Felin. num. 9. & alij DD. communiter in cap. novit, de iudicijs, & in cap. veritatis, de iureiurand. Bald. in l. qui ſse patris, col. 6. C. unde liberi, & innumeri alij, quos refert & ſsequitur Ant. Gabr. lib. 3. commun. opin. tit. de non tollend. iure quæſsito, concl. 5. & 7. latè Roland. conſs. 76. num. 19. vol. 2. Covarr. in cap. requiſsiſsti, num. 2. De teſstam. Carol. Ruin. conſs. 25. num. 16. vol. 1. Molina de primog. lib. 1. cap. 10. num. 31. & lib. 3. cap. 6. num. 11. & 12. & Nos ſsup. hoc tomo, lib. 2. cap. 10. ex num. 55. & cap. 27. num. 58.
Et eo etiam conſsiderato, quòd (ut eadem Bulla præſsefert) dicta
16
conceſssio non fuit ſsimplex, ſsed gravando Reges noſstros, ut Eccleſsijs, & Miniſstris Eccleſsiarum de ſsuis bonis neceſsſsaria ſsubminiſstrarent, prout ſsemper faciunt, & fecerunt. Quo caſsu,
17
cùm decimæ, quatenus non ſsunt neceſsſsariæ ad omnimodam ſsuſstentationem Clericorum miniſstrantium, non ſsint de iure divino, ſsed de iure poſsitivo, ut probat l. 1. tit. 2. part. 1. Covarr. d. cap. 17. num. 2. verſs. Prætereà, & communis Theologorum, & Iuriſstarum, de qua Nos ſsup. hoc tomo, lib. 1. cap. 21. num. 44. & ſseqq. benè potuit PõtifexPontifex eas abſsque ulla dubitatione cõcedereconcedere; cùm
18
in poſsitivis poſssit etiam ſsine cauſsa, & ad beneplacitum diſspenſsare, cap. innotuit, verſs. Quãvis, de elect. cap. propoſsuit, de conceſsſs. præbend. Innocent. in cap. cùm ad Monaſsterium, num1. de ſstatu Monach. Abb. in c. fraternitatis, col. 2. de ſsch I maticis, Decius conſs. 436. num. 14. latè & optimè Hoſstienſs. Ioan. Andr. Henriq. Ancharr. & alij in d. cap. à nobis, poſst gloſsſs. ibi, de decimis, Rebuff. de congrua, num. 80. Covarr. ubi ſsup. n. 6. Seraphin. deciſs. 1345. num. 2. ubi probant, ſsemper in
19
conceſssione decimarũdecimarum laicis facta, hanc obligationem ineſsſse, ut ſsalarium, vel congruam dare debeant Rectoribus EccleſiarũEccleſiarum, ad quos aliàs de iure tales decimæ pertinerent, & Pater Rebellus de obligat. iuſst. | 2. par. lib. 18. q. 13. num. 7. pag. 872. ubi notabiliter addit, has donationes modales eſsſse, & quòd
20
etſsi quis iubeatur, quod ſsuperſst de decimis ſsibi conceſssis, ultra neceſsſsariam Clericorum ſsuſstentationẽ, in alios pios uſsus convertere, & id non faciat, peccabit quidem ob modum non impletum, verùm ad reſstitutionem non tenebitur. Quinimò
21
Sotus lib. 10. q. 4. art. 3. col. penult. ad medium, bona hæc decimalia laicorum ab obligatione præſstadi eleemoſsynam libera eſsſse dicit, & à præſstatione ſsubſsidij, quod & tradit Ioan. Garcia de expenſs. cap. 4. num. 99. Reinoſsus obſserv. 50. num. 16. Barboſs. in d. l. Titia, num. 42. P. Molina, qui reprobat Laſsartem contrarium tenentem, diſsp. 663. num. 10. licèt ſsecùs ſsit in excuſsato ex Brevi Pij V. dat. Romæ 4. Martij ann. 1572. quem refert Perez de Lara in cõpendio trium gratiarum lib. 2. del excuſsado, fol. 52.
Neque his obſstat prohibition Concilij Lateranenſsis, cùm ei expreſssè derogatum in dicta Bulla reperiatur, quod ſsufficit,
22
ad illius enervationem, & diſspenſsationem, ut per Archid. in cap. 1. de conſst. lib. 6. Ioann. Andr. in cap. 1. de exceſsſs. Prælat. Bald. in l. humanum, num. 5. de leg. latè Felin. in cap. nonnulli, col. 4. de reſscript. & communis opinio, quam omnis mundus obſservat, ut teſstatur Ludov. Gomez. in d. cap. 1. de conſstit. num. 86. & Martin. Magerus, omninò videndus, d. tract. de advocat. armat. cap. 9. num. 797. pag. 414. ubi ait, prohibitionem dicti Concilij hodie in decimis temporalibus in uſsu non eſsſse.
Cui etiam, vel per
23
clauſsulam, Non obstantibus, & alias, quæ in eâdem Bulla continentur, ſsatis derogatum videri poſsſset, quãvis ipſsus Concilij peculiaris mentio facta nõ fuiſsſset, ut per Felin. ubi ſsup. col. 2. & Gomez. num. 186. cum alijs, quæ de
24
viribus eiuſsdẽ clauſsulæ tradit Marta de clauſsul. 1. par. clauſsula 74. Aug. Barb. eod. tract. clauſsula 82. & ſseqq. & Cardin. Tuſsch. litt. C. concl. 348. & 349. ubi, quòd derogate etiam diſspoſsitioni Conciliari, maximè ſsi iungatur cum clauſsula, Motu proprio, quæ etiam in dicta Bulla reperitur, ut per Caſsſsador. deciſs. 4. de præbend. Fab. deciſs. 60. lib. 2. & pleniſssimè Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 32. pag. 655. cum multis ſseqq.
Vt omittam,
25
quòd ubicunque de voluntate Principis conſstat, & quòd iure contrario derogare voluit (prout in noſstro caſsu contigiſsſse videmus) non eſst curandum, utrùm alia formalis derogatio interveniat, necne, ut rectè docuit Ioann. Andr. in cap. 1. de exceſsſsbus prælat. quia non figura litterarum, ſsed ſsenus intellextualis inſspicitur, ſsecundùm Bald. conſs. 180. lib. 4. Socin. & Moder. in l. ſsi mihi & tibi, §. in legatis, D. de leg. 1. AlexãdAlexand. conſs. 187. lib. 5. num. 18. & conſs. 111. num. 16. lib. 6. ubi hanc communem appellat, Cravet. conſs. 126. num. 4. Rebuff. in concord. tit. de forma mandat. Apoſst. pag. 201. gloſsſs. Non obſstantibus. Cùm
26
autem Papa laico decimas concedit, eo ipſso viſsus eſst Lateranenſsi Concilio derogare, & velle, quòd non obſstante, quòd donatarius ſsit laicus, decimas percipere poſssit, argum. text. in l. idem Vlpian. §. ſsunt & alij, de excuſsat. tut. & eorum, quæ notant DD. in l. quidam conſsulebant, D. de re iudic. Iaſs. in l. Barbarius, num. 8. D. de offic. Prætor. Abb. Felin. Imola, & alij in cap. prætereà, de teſstib. cogend. idẽidem Felin. poſstalios, in cap. cùm inter, de except. & loquendo in terminis privilegij, per quod tollebantur decimæ Parochiano, Decius conſs. 113. num. 5. Diſspoſsitio
27
quippè generalis, quæ ſsolùm in uno caſsu poteſst verificari, idem operatur, ac ſsi ille in eâ dem diſspoſsitione fuiſsſset expreſsſsus, ut in l. 2. D. de liber. & poſsthum. l. pediculis, §. item cùm quærereur, D. de auro & argento legato, & in terminis Ioann. Andr. d. cap. 1. col. 2. & plures alij, quos refert Mareſscotus lib. 1. var. reſsolunt. cap. 19. per tot. ubi etiãetiam in terminis diſsputat de clauſsulis & requiſsitis neceſsſsarijs, ad hoc, ut Concilio Lateranenſsi in materia conceſssionis decimarum derogari videatur, & in quo differat à derogationibus ſsancti Concilij Tridentini.
Porrò tantum abfuit,
28
quòd Reges noſstri ex his decimis aliquod compendium temporale prætenderint, ut vel ipſsi ijdem Catholici Ferdinandus, & Eliſsabeth, qui dictãdictam Bullam impetarunt, ex ſsuis reditibus omnes ſspirituales, & Eccleſsiaſsticas Indiarum functiones, expeditiones, & miſssiones ſsuppleverint, prout & hodie eorum ſsucceſsſsores faciũtfaciunt, congruâ quingentorum millium marapetinorũmarapetinorum Epiſscopis aſssignatâ, & reſspectivè alijs Præbendarijs, & Beneficiarijs ſsimiliter, ubi nullæ, vel minus ſsufficientes decimæ colligũturcolliguntur, & ubi ſsunt ſsufficientes, eas eiſsdem Eccleſsijs liberaliter relinquendo, duabus tantùm novenis partibus ſsibi reſservatis, iuxta formam, & diviſsionem, quam cap. 4. trademus. ubi de earum erectionibus egerimus.
Illud interim utiliter adnotantes,
29
hanc decimarnm conceſssionem, quæ Regibus fieri ſsolet, non tam dirigi ad ipſsum ius eaſsdemmet decimas percipiendi, & proprio titulo habẽdihabendi, quod ſspirituale eſst, ac per conſsequens ſseculares excludit, ſsed ad fructus temporales, qui ex ipſsis decimis reſsultant, atque procedunt, cap. tua, cap. dudum, cap. prohibemus, de decimis, cap. fin. ne Prælat. vices ſsuas, cap. | veſstra, de locato, gloſsſs. in cap. pervenit, verb. Laicalibus 1. q. 3. & in cap. ult. verb. Non ilcet 16. q. 1. l. 1. tit. 5. lib. 1. Recop. DD. omnes in cap. 3. de iudic. Redoan. de ſsponlijs ClericorũClericorum, q. 14. à num. 4. Bald. in l. ſsi uſsusfructus, in lect. antiqua de iure dot. D. Thom. 2. 2. q. 10. art. 4. ad 3. Roder. Suar. alleg. 8. num. 12. Sotus de iuſstit. & iure lib. 9. q. 7. art. 1. Covar. d. cap. 17. pract. & lib. 1. var. cap. 17. num. 5. Ioan. Garcia de expenſsis cap. 9. num. 97. Laſsarte de decim. vend. cap. 19. num. 32. Anaſst. Germon. de ſsacrorum immunit. lib. 3. c. 19. num. 54. Gironda de privil. num. 251. Barboſsa in d. l. Titia, D. ſsolut. matrim. num. 41. per totum, cum alijs relatis à Suarez de benefic. cap. 1. dub. 7. & latè noſster Ioan. Balboa, inſsignis Primarius Salmanticenſsis, in cap. cauſsam quæ 7. de præſscript. ex num. 5. & D. Frãciſsc. de Leon d. deciſs. Valentiæ 3. num. 13. & 14. lib. 1. ubi, quòd ius decimandi non poteſst laicis concedi, tamen fructus decimarũdecimarum benè poſsſsunt cadere in laicum, quia non eſst ius ſspirituale, ſsed temporale, ex pluribus ibidẽibidem adductis.
Et ſsimul,
30
arque tales fructus ex privilegio Pontificis ad Principes ſseculares pertinent, efficiuntur de Regalibus, & inter temporalia, & patrimonialia ipſsorum bona connumerãtur, ut expreſssè docet gloſsſsa per text. ibi in cap. generali, verb. Regalia, de elect. lib. 6. ubi etiam Archidiaconus, Ioann. Andr. & Ioan. Monach. num. 4. Butrius n. 13. Geminianus num. 9. Bald. in cap. 1. in fine princip. tit. Epiſscop. vel Abbat. in feud. Bertrand. cõſs. 276. num. 17. lib. 3. Belluga in ſspecul. Princip. rubr. 13. §. tractemus, num. 38. ubi latiùs eius Additionator, Camill. Borrell, Avendañ de exeq. mandat. par. 2. cap. 4. num. 20. Ioan. Gutier. lib. 1. pract. q. 4. num. 1. Arnulph. Ruzeus de Regal. privil. 16. num. 29. Petr. Greg. lib. 17. ſsyntagm. cap. 7. num. 19. Sixtinus in tract. de Regalib. cap. 2. num. 54. Barboſsa in d. l. Titia, num. 41. in princip. Melch. Reinoſsus obſserv. 50. num. 15. Cabed. deciſs. 63. n. 3. D. Hieron. de Leon deciſs. 3. num. 30. D. Frãciſsc. Salgad. de protect. Regia, 3. par. cap. 10. num. 148. & plures alios referens noſster diligentiſssimus D. Ioan. del Caſstill. tom. 7. controverſs. de tertijs, cap. 11. num. 2.
Vnde dubitari ſsolet,
31
utrum ſsi ſsuper decimis, ita donatis, & earum perceptione, occupatione, vel uſsurpatione aliqua lis oriatur, ſsive de facto, ſsive de iure inter ipſsum Principem, & privatos, vel inter eoſsdem privatos invicem decertantes, ſsive ſseculares ſsint, ſsive Eccleſsiaſstici, poſssit Princeps, & eius Miniſstri ſseculares de eiuſsmodi cauſsis cognoſscere, & in eis iuriſsdictionem exercere? Quæ quidẽ quæſstio, cùm aliàs ſsæpè, tum præcipuè
32
hiſsce diebus in ſsupremo Indiarum Conſsilio acerrimè agitata, & ventilata fuit in cauſsa Eccleſsiarum Cathedralium earundem IndiarũIndiarum, cum ordinibus Religioſsorum in eis commorantium, qui virtute privilegiorum, quæ ſse habere dicunt, de decimis non ſsolvendis, plura quotidie prædia emunt, & colunt, quæ anteâ apud laicos poſsſseſsſsores decimasexſsolvebant, & ab eorum præſstatione ſse ſubtrahũtſubtrahunt, in grave damnum dectarum Eccleſsiarum, quæ, ut ei obviam iretur, enixè poſstulabant, & ut Religiones ad obſservantiam cap. nuper, de decimis reducerentur. Qua in cauſsa Ego Regij Patronatus nomine, & tanquam eius Fiſscalis, atque Defenſsor, Eccleſsiarum Cathedralium partes egi, & in dicto Senatu eam peragendam, & terminadam obtinui, non obſstãte declinatioriâ exceptione à Religioſsis oppoſsitâ, qui iudicium ſsedis Apoſstolicæ provocabant, & in ſsuo favorem primam quoad hanc remiſssonem ſsententiam reportaverant, eiuſsq́ue confirmationem ex ſsequentibus prætendebant.
Primó, quoniam hæc cauſsa inter perſsonas mere Eccleſsiaſsticas tractabatur, & rei, ac poſsſseſsſsores conventi Religioſsi errant, de
33
quorum perſsonis, & bonis, tam in civilibus, quã in criminalibus ſseculares iudices, qualibet dignitate fulgentes, etiam ipſsis conſsentientibus, & conſsuetudine in contrarium allegatâ, & probatâ, non ſsolùm incompetentes, verùm omninò incapces exiſstunt, & privativè ſsolùm Eccleſsiaſstici cognoſscere poſsſsunt, cap. ſsi diligenti, cap. ſsignificaſsti, de foro competenti, cap. cùm non ab homine, cap. at ſsi clerici, cap. qualiter, & cap. clerici, de iudic. Auth. ſstatuimus, C. de Epiſscop. & cleric. apud proprios Epiſscop. cum innumeris alijs, quæ circa horum iurium praxim, & illuſstrationem poſst alios antiquiores, tradit Covar. cap. 31. pract. diſsputans, à quo iure hæc exemtio proveniat, Bellarm. lib. 1. de cler. cap. 28. Marta de iuriſsd. 2. par. cap. 6. Carol. de Graſssis de effect. clericat. effect. 1. num. 2. & ampliat. 7. n. 42. & 372. Germon. de ſsacror. immunit. lib. 3. c. 5. num. 65. Barboſsia in collect. ad Decretal. ſsup. cap. Eccleſsia ſsanctæ Mariæ, de conſst. n. 17. Cenedus collent. 37. à num. 7. & lib. 4. cap. 8. num. 12. & cap. 9. num. 3.
Secvndó, quia in propoſsita ſspecie agitur de interpretatione, valore, & obſservatione privilegiorum Romani Pontificis, quo
36
caſsu, nedum lite inter Eccleſsiaſsticos ortâ, verùm & inter quoslibet ſseculares, ipſse Pontifex adiri iubetur in cap. cùm veniſsſsent de iudicijs, iuntâ l. ex facto, D. de vulgar. l. 27. tit. 18. par. 3. l. 2. tit. 1. par. 2. & utrobique Greg. | Lop. l. 6. tit. 1. lib. 4. Recop. iunctis alijs, quæ tradit Catelian. Cotta in memorab. iur. verb. Privilegiũ, IoãIoan. Garc. de nobilit. gloſsſs. 1. §. 1. n. 1. & 2. Gutier. lib. 3. pract. q. 28. n. 2. Girõd. de privil. num. 83. & Cochier. de iuriſsd. Ordinar. in exemtos, lib. 2. q. 13.
Tertiò, quia etiam his ceſsſsantibus, cùm hæc lis ſsuper decimarum controverſsia agitetur, & quidem non tantùm in articulo mere poſsſseſsſsorio, ſsed ſsuper petitorio, & declaratorio iuris à Religionibus decimandi, vel non decimandi,
37
merè ſspiritualis, vel ſsaltim ſspirituali annexa cenſsenda eſst, & talis, ut de ea etiam incidenter iudices ſseculares cognoſscere neque ant, cap. tua, de decim. Clem. diſspendioſsam, de iudic. l. 56. tit. 6. par. 1. ibi: E moſstrõ, que aquellas demandas ſson eſspirituales, que ſse fazen por diezmos, è pertenecen à juizio de ſsanta Igleſsia, è los Prelædos las deben juzgar. Quod & probat Alex. III. in quarto Decretal. ſsub titulo de iudicijs, quæ habetur in 1. compilat. Decretal. & incipit Relatum, ubi conqueritur, quòd laici private de decimis non vereantur iudicare, cùm id neque à quolibet Rege, vel Principe, ſsuſstinendum eſsſset, & præcipit, ut deinceps ſsuper his cauſsis, Nullatenus ſse intromittere præſsumant, ſsed eas venerabili Epiſscopo, & alijs perſsonis Eccleſsiaſsticis tractandas, & iudicandas, ſsine contradictione qualibet relinquant, idem docent, & ubi agitur de ipſso iure decimandi, & de privilegio Pontificis, ſsuper eo conceſsſso, certiſssimum eſsſse inquiunt, gloſsſs. in cap. ex tenore, verb. Eccleſsiaſsticum iudicem, de foro competenti, & in cap. 1. 11. q. 1. Feder. de Senis conſs. 245. num. 3. Andr. Gail. lib. 1. pract. obſserv. 38. num. 1. Germon. d. lib. 3. cap. 19. num. 2. & expreſssè Alex. Moneta de decimis, cap. 8. q. 1. ex num. 1. ad 14. Rebuff. eod. tract. q. 10. num. 2. & 38. ibi: Et quando agitatur de iure decimandi, quia cauſsa ſspiritualis eſst, cognoſscit Eccleſsia, Ioan. Gutierr. lib. 3. pract. q. 26. ex n. 1. ad 9. Azor 1. par. inſst. moral. lib. 7. cap. 36. q. 1. Zerola in prax. Epiſscop. verb. Decimæ, verſs. Ad ſsextum, Marqueſsan. de cõmiſssion. 2. par. cap. 4. num. 30. Quibus
38
favet l. 5. tit. 1. lib. 4. Recop. ubi in cauſsis decimalibus laicos coram Epiſscopis citandos eſsſse innuit, & quidem in capitibus Epiſscopatus, quam in hoc benè expendit Gutier. ubi ſsup. num. & 7. Anguianus, omninò videndus, in tract. de legib. lib. 2. controverſs. 13. n. 24.
Qvartò, pro parte earundem Religionum, ad ſsuam declinatoriam magis corroborandãcorroborandam, adducebatur, quòd in quæſstione propoſsita, neque Fiſscus, neque Eccleſsiæ Cathedrales, nomine eius, ſse iuvare poterãtpoterant eo privilegio, quòd cauſsæ ſsiſscales, etiam decimales, coram fiſsci iudicibus tractari debeant, Eò quòd Reges noſstri has decimas IndiarũIndiarum, de quibus agimus, ſsibi à ſsede Apoſstolica conceſsſsas, iam à ſse abdicarunt, & eiſsdem Eccleſsijs conceſsſserunt, ubi ſsufficere viſsæ ſsunt ad congruam earum dotem, & ſsuſstentationem, ut ſsuprà tetigimus, & infrà latiùs cap. 4. dicemus. Vnde
39
mutatione perſsonæ, illud privilegium ceſsſsare, & mutari videtur, & ad ſsubrogatum non tranſsit, l. per procuratorem, D. de acquir. hæred. ibi: Mutatione perſsonæ castranſsia eſsſse deſsierunt, l. 1. D. de impon. lucrat. deſscript. lib. 10. l. licitaio, §. Fiſscus, D. de publican. notat Bart. in l. 1. num. 4. c. de navicular. lib. 10. Bald. in Rub. de uſsur. quæſst. 4. Petr. Antiboli de muneribus, 3. parte, numer. 86. & poſst alios Giornda de gabellis, 7. parte, §. 1. num. 5. Alvar. Valaſscus de iure emphyt. quæſst. 15. num. 5. verſs. Quibus accedit, & quæſst. 17. n. 15. & Menoch. conſs. 703. num. 18.
Et in ipſsis noſstris decimarum terminis, quòd etiam ſsi Principibus laicis conceſsſsæ, tanquàm quid temporale iudicari poſssint, ubi tamen
40
ab eiſsdem, Eccleſsijs redonantur, priſscam naturam recipient, & omni reſsectu iuris Eccleſsiaſstici cẽſseri debeãtdebeant, expreſssè docent, & probant Greg. Lop. in l. 23. tit. 2. par. 1. verb. No tomen diezmos, Arnulph. Ruzęus in tract. de iure Regalior. privil. 55. verſs. Et eſst adeò verum, Rebuff. de decim. q. 10. n. 50.
Mieres de maiorat. 1. par. q. 58. n. 189. Franciſsc. Grimaldet. in §. decimarum, lib. 2. cap. 6. num. 50. Geor. Lobetus litt. D. arreſsto 60. & Brodæus in eius additionib. Bleinian. de benef. lib. 1. cap. 5. num. 24. & alij, quos refert & ſsequitur Aug. Barboſsa de poteſst. Epiſscop. 3. par. alleg. 121. à num. 10. Quia
41
quælibet res de facili revertitur ad ſsuam primævam naturam, l. ſsi unus, §. pactus, verſs. Quod & in ſspecie, D. de pactis, l. ſsi teſstamentum 23. D. de teſstam. Gozadin. conſs. 1. num. 35. Curt. Iun. conſs. 1. num. 23. Gonçalez ad regul. 8. Cancell. gloſsſs. 7. à n. 9. cum alijs adductis à Velaſsc. in axiom. iuris, litt. R. num. 84.
Sed his non obſtãtibusobſtantibus, Ego pro parte Eccleſsiarum Indiarum, & ſsupremi Senatus iuriſsdictione tuenda, conſsideravi. Primò, incapacitatem
42
iudicum ſsecularium, quæ ex adverſso proponitur, tunc quidem obſstare poſsſse, ubi de ipſso iure decimandi tanquam ſspirituali tractatur: hoc enim eſst, quod agunt, & ſsupponut iura & Auctores, qui de dicta incapacitate loquuntur. Cæterũm ubi de hoc dubium non verſsatur, ſsed de temporali earum perceptione, negari non poſsſse, communem eſsſse, & receptam omnium Regnorum, & Tribunaliũ praxim, ut de litibus, & quæſstio|nibus decimarum, quæ ſsemel Regibus cõceſsſsæ ſsunt, ſsive in facto, ſsive in iure conſiſtãtconſiſtant, Regia ſsuprema Tribunalia privativè cognoſcãtcognoſcant, & pronuntient, etiam cum inhibitione Nuntij Apoſstolicij, & aliorum iudicum Eccleſsiaſsticorum, ſsi quando, ſse his negotijs immiſscere præſsumunt, ut in ſspecie teſstatur Covarr. in præct. q. 35. num. 2. ibi: Tertiò, quoties decimæ à Romano pontifice translatæ fuerũtfuerunt in Principem laicũlaicum, poterit iudex ſsecularis, utcunque cauſsa tractetur, de decimis cognoſscere, imò ad eum pertinent huius cauſsæ cognitio privativè, &c. quod etiam probat, &
43
exemplis illuſstrat, Petr. Belluga in dicto ſspeculo Princip. Rub. 13. §. reſstat, ex num. 1. ubi num. 14. concludit: Quòd ſsi Eccleſsiaſstici de eis cognoſscere teneant, Princeps, reintegrando ſsuam iuriſsdictionem, procedit adoccupationem tẽporalitatumtemporalitatum, Ioan. Gutierr. lib. 1. pract. q. 14. num. 4. ubi referens verba Covar. inquit, eius reſsolutionem ubiq́ue locorum ſservari, stephanus Aufrerius ad Capell. Tholoſsan. deciſs. 109. ante finem, dicens. Epiſscopum Albienſsem litigaſsſse cum ſsubditis ſsuis ſsuper decimis in Curia Parlamenti, Guillerm. Benedict. in cap. Rainuntius, verb. Duas habens filias, fol. 19. Rebuff. de decimis, quæſst. 10. n. 39. qui firmant, ita in Regno Franciæ inconcuſsſservari, poſst Rupellanum lib. 1. forenſs. inſstit. c. 25. Guid. Papæ deciſs. 1. & deciſs. 288. Caſsſsan. in conſsuet. Burgund. rub. i. des justices, §. 6. num. 35. Franc. Marc. deciſs. 45. par. 2. ubi de eadem Galliæ conſsuetudine teſstantur, Caſstellus in 1. 6. Taur. gloſsſs. de qualquier calidad, verſs. Et quod dixi, & in l. 3. verbo Veinte I quarto horas, verſs. Ex quo infertur, Georg. cabedus, qui teſstatur de cõſsuetudine Regni Luſsitaniæ, deciſs. 63. num4. par. 2. Cacheran. deciſs. Pedem. 32. Theſsaur. deciſs. 22. qui teſstantur de conſsuetudine Sabaudiæ, Camill. Borrell. de præſstãt. Reg. Cathol. cap. 71. n. 348. & in addit. ad Bellug. d. §. reſstat, litt. E. verb. Princeps, ubi de conſsuetudine Regni Neapolitani, Adrian. Geland. lib. 2. rer. iudic. Auguſstæ Cameræ Imperialis, deciſs. 13. n. 5. & 6. ubi de conſsuetudine Germaniæ, Calliſst. Remirez de lege Regia, §. 31. num. 4. ubi de conſsuetudine Regni Aragonum, Thom. Mier. in conſstit. Cathalon. pag. 367. Fontanel. de pact. nupt. clauſs. 4. gloſsſs. 13. par. 2. num. 58. & D. Franc. de Leon, omninò videndus, d. deciſs. 3. ubi de conſsuetudine Cathaloniæ, & Regni Valentiæ, cui deciſsioni ipſse Leo hunc titulum præfixit: Decimæ in Regno Valentiæ ex privilegio Apoſstolico Regi conceſsſsæ, & effectæ fuerunt profanæ, & de earum cauſsis iudices Regis cognoſscunt, etiãetiam in petitorio, quod idem non minus apertè, & conſstanter docet inſsignis petr. Barboſs. duas ad id fulciendum rationes adducens, d. l. Titia, num. 42. Alexand. Moneta ſsibi contraries de decimis, cap. 8. num. 15. ad mediũmedium, pag. 118. qui hænc praxim, de qua loquimur, negare non potuit, prout & fecit Ioan. Azorius lib. 7. imſstit. moral. cap. 36. quæſst. 3. in fine, & Anguianus lib. 2. de legibus, controverſs. 13. num. 27. Hier. Cevallos, latiſssimè loquens, lib. 3. commun. quæſst. 822. num. 75. inquiens: Quód licèt decimæ, quamdiu ſsunt penes Eccleſsiam, ſsint bona Eccleſsiaſstica, ſsi tamẽtamen transferuntur, in laicum, perdunt nomen, & privilegium rerũ Eccleſsiaſsticarum, & iudex Eccleſsiaſsticus nõ cognoſscit de illis, arg. d. l. per procuratorem, cum alij ſsprà dictis
Et ultra prædictos Auctores, & alios, quos ipſsi adducunt, eandem ſsententiam, & praxim expreſssè, & ſsecurè admittit Paz in praxi, 2. tomo, prælud. 2. num. 24. reſsolvens cum Rebuff. & Covarruv. ſsupra: Quód in his cauſsis decimarum ſsecularis poterit cognoſscere, non ſsolùm de quæſstione facti. ſsed etiam de quæſstione iuris Ioann. Garcia de expenſsis, cap. 9. num. 24. qui teſstatur quôd in lite olim mota inter Epiſscopos, & Nobiles Regni Caſstellæ & Gallæciæ, tempore Dom, Regis Enric. I. & iterùm tempore Regum Catholicorum ſsuper decimis, quas ijdem Nobiles ſse ex conesſssione Apoſstolica habuiſsſse, vel aliàs legitimè poſsſsediſsſse, & præſscripſsiſsſse: prætendebant ante Concilium Lateranenſse: Res apud Senatores Regios agitata hinc indè eſst, qui tandem pronuntiarunt, non eſsſse amplius de ea re agendũagendum Epiſscopis, Nobileſsq́ue iustè decimas percipere, nec eſsſse amplius inquietandos, nec perturb bandos, ut habetur latißimè in Chronic. Ioann. I. cap. 10. Bobad. in Politica lib. 2. cap. 18. num. 14. ubi referens eundem Ioan. GarciãGarciam, & alios ex ſsuprà relatis, concludit: Que quando los diezmos, ò las tercias de ellos pertenecen à los Reyes, o à ſseñores, ò à Cavalleros por derecho beneficial, ò ſseudal, ò por privilegio concedido por el Romana Pontifice, podr à no ſsolo el Conſsejo ſsupremo, ſsino qual quier Corregidor en ſsu ciudad conocer delas tales cauſsas, no ſsolamente en la poſsſseßion, pero en la propriedad, i de qual quier ſsuerte i forma que ſse traten, &c.
Qvibvs adſstipulatur elegans conſsilium Cumani 84. incipit: In cauſsa decimali, num. 3. ubi inquit: Quòd licèt cognitio decimarum regulariter ſsit fori Eccleſsiastici, ſsi tamen de eis eſsſsetfacta cõceſsioconceſsio feudalis, vel alias laito, tunc ratione cõmoditatis tẽporalistemporalis iudex poteſst eſsſse laicus, quẽquem ſsequi tur Balb. de pręſscrip. 1. par. 5. partis principalis, quæſst. 7. num. 7. in | fine, Ioan. Anton. de Nigris in capitulũcapitulum Reg. Neapol. Item, ſstatuimus, quòd Comites, in fine, & Petr. Foller. in cap. Reg. & quia nuper, num. 1. Carol. Tapia de iure Regn. Neapol. lib. 1. tit de decimus, pag. 75. num. 6. & ſseqq. idem tenet. Burſsatus conſs. 50. num. 14. lib. 1. ubi defendens alienationes, quas Duces Mãtuæ fecerunt de iuribus quaſdãquaſdam decimas percipiendi, quæ ad ipſsos pertinebant ex privilegio Apoſstolico ante Concilium Lateranẽſse, ita notabiliter inquit: Vtique iſstæ decimæ in perſsonas laicorum non cenſsentur prohibitæ, nec vetitæ, ſseu ſsecularibus interdictæ, quin etiam uti ab antiquo ante dictum Concilium habitæ, tanquam proprium laicorũlaicorum patrimonium vendi, alienari, hypothecari, præſscribi, cognoſsciq́ue per iudices laicos, valent, ut tradunt communiter Canoniſstæ omnes in cap. cùm Apostolica, & in cap. prohibemus, de decimis, Barbatia amplè conſsil. 35. Iaſs. conſs. 156. lib. 1. Alciat. ex communi conſs. 10. num. 5. & ſseq. & Franc. Marcus deciſs. 17. num. 2. & deciſs. 185. &c. idem repetit idẽ Burſsat conſs. 127. num. 121. vol. 2. & conſs. 49. num. 9. lib. 1.
Extat quoque pro hac parte elegans conſs. Menoch. 757. n. 16. vol. 18. ubi, cùm in caſsu ſsimili, ab adverſsarijs de incompetentia, ſseu incapacitate iuriſsdictionis obiectum fuiſsſset, ita ſsatisfacit: Huic dubitationi reſspondetur, quòd cùm hæc decimal feudalis conceſsſsa fuerit laicis, iure potuit ſserenißimum dominium Venetorum de ipſsius decimæ poſsſseßione, ſseu quaſsi cognoſscere, & illam continuationem, vel miſsſsionem in poſsſseßionem D. Contarinæ cõcedereconcedere. Ita in terminis ſscripſsit Petr. Rebuff. in tract. de decim. q. 10. n. 39. qui commemorat alios affirmantes, iudices Regios Galliarum & Hiſspaniarum, de cauſsis barum decimarum cogno ſscere, & iudicare, quibus accredit Craveta conſs. 258. col. 1. &c.
Idem probat Rhenat. Choppin. de morib. Pariſsienſs. lib. 3. tit. 1. num. 7. & 8. Frãc. Duaren. de feud. cap. 5. num. 7. Argentræus ad cõſuetconſuet. Britãniæ, tit. des apropriances, art. 266. col. 1134. ubi plura Arreſsta Pariſsienſsis Senatus ad hoc expendunt, & de Galliæ conſsuetudine teſstantur, & Bernard. Grœvæus lib. 2. pract. obſserv. cap. 38. ubi plures ex Germanis ad idem adducit, & tetigit Roſsenthal. de ſseudis, cap. 4. concl. 27. litt. B.
Quibus conveniens Steph. Gratian. lib. 2. diſscept. forenſs. cap. 238. n. 58. notanter omnia ſsupradicta recolligens, cõcludit: Quòd de cauſsis decimarum, quæ conceduntur per põtificẽ Regibus, & Principibus, cognoſscit iudex ſsecularis, etiam privative ad EccleſstaSticum, quia poſsſsidentur titulo temporali, & non ſspirituali, ſsive ſsit quæſstio iuris, ſsive facti, cùm eriãeriam tunc non agatur de iure decimaldi ſspirituali, ſsed de facultate percipiendi fructus contentos ſsub nomine decimarum, ut per D. Thom. q. 100. art. 4. ad 3. &c. & idem non minus apertè reſsolvit Anaſstaſs. Germon. licèt aliàs Eccleſsiaſsticæ iuriſsdictionis propugnatot acerrimus, lib. 3. de & ſsacror. immunit. cap. 19. num. 90. ſsic inquiens: Sed ſsi decimæ à Romano Pontifice beneficiario, feudatariovè iure fuerint in Principem laicum translatæ, ut fuerunt in PhilippũPhilippum Galliæ Regem, & in Catholicos Reges Ferdin. & EliſabethãEliſabetham, ut Auctores ſsunt Rebuff. & Didac. Covarruv. poteritnè ſsecularis iudex cognoſscere, & de ijs ius dicere? Lugdunenſses Ioann. Rupellan. Guillern. Bened. Caſsſsan. & pet. Belluga, dicunt poſsſse, imò ſsi laicis, moleſstia infertur corã iudicibus Eccleſsiaſsticis, ſsuper huiuſsmudi decimis, ſsic infeudatis ante Lateranenſse ConciliũConcilium, ſsolent impetrare litteras à Rege, quibus inhibetur iudicibus Eccleſsiaſsticis, ne de his cognoſscant, ſsed cauſsas ad Magiſstratus civiles remittant. Et hoc eſst, quod ait Didacus, huius ſscilicet cauſsæ cognitionem ad ſsecularem iudicem pertinere, & quidẽquidem privative: qua in re mihi videtur rectiſssima eius opinio, ut ſscilicet huiuſsmodi praxis procedere valeat, quoties laici iure poſsſsunt decimas tenere, ut puta ex ſsummi Romani Antiſstitis indulgentia, vel Eccleſsiam recompenſsaverint de maiore, vel æquali.
Et pro cadem ſsententia poſsſsunt expẽdiexpendi Palac. Rub. in rep. Rubr. de donat. inter, §. 33. n. 13. Menchac. controv. illuſstr. cap. 89. n. 6. Cevall. lib. 4. q. 822. & 897. à n. 636. & in 5. tom. de violentijs, 2. par. q. 17. & 25. per tot. Laſsarte d. cap. 19. n. 30. Enriq. in ſsumma, 2. tom. lib. 7. cap. 27. litt. Y. & plures alij Regnicolæ, quos Ego ipſse referam infrà hoc lib. cap. 4. ex num. 21. Quatenus
44
de tertijs decimarum, quæ cõpetunt noſstris Regibus Caſstellæ ex conceſssione Apoſstolica, loquentes, indubitanter affirmant, eiuſsmodi decimas eſsſse, & iudicari tanquam quid merè temporale, & Patrimoniale Principis, & ideò de eis cognoſscere poſsſse iudices laicos, tanquam de rebus profanes, ſsive vergat in iudicio quæſstio iuris, vel facti, & vim facere Eccleſsiaſsticos, ſsi eis inbibeant. Quod idem poſst Navar. in Manual. cap. 21. n. 30. & alios Theologos & Iuriſstas reſsolvit, & ſsecurè probat Enriq. inſsumm. lib. 7. cap. 27. num. 2. ubi refert conceſsſsiones tertiarum, & aliarum decimarũdecimarum noſstris Regibus factas, & reſsolvit: Eis extãtibusextantibus ſsecurè poſsſse decimas à laicis baheri, & poßideri, & de eis non cognoſscere Epiſscopos ſsed laicos iudices. Et eſst videndus Capicius deciſs. 20. ubi re|fert cauſsam huiuſsmodi decimanum in Senatu Neapolitano agitatam, & Camillus Borrellus in ſsumma deciſs. tit. 19. de decimis, numer. 20. & ſseqq. ubi non contentus hoc ddocuiſsſse in addition. ad Bellug. & in dict. tract. de præſstan. Reg. Cathol. & in conſsil. 20. centur. 1. latiùs idem repetit, affirmans: Quòd ex prædicta ratione in Regno Neapolitano cognitio omnium decimarum eſst penes Magictratus Regios, præſsertim ſsupremi Collateralis, ſsive ſsanctioris Conſsilij, & quòd in constitutionibus illius Regni ita cavetur, quæ fuerunt confirmatæ à Papa Honorio; & adducit plura exempla cauſsarum, in quibus ita ipſso parrocinante, pronuntiatũpronuntiatum fuit. Et noviſssimè in eadem ſsententia ſsunt D. IoãIoan. del Caſstillo, qui plurimos citat, tom. 7. contr. cap. 12. â num. 20. Did. Brito in cap. 2. de locato, par. 2. num. 36. in fine, & D. Felician. à Vega in cap. qualiter & quando, de iudic. num. 10.
Secvndò conſsidetavi, ſsemotâ prædictorum auctoritate, qui in communi de eiuſsmodi decimis loquuntur, in
45
ſspecie decimalrum noſstrarum Indiarum, id ipſsum innumeris exemplis, & ſschedulis cautum, & probatum reperiri; quæ oſstendunt, ſsupremum Indiarum Senatum de decimis, & cauſsis eas concernentibus pronuntiaſsſse, & ſsecundùm iuris Canonic regulas ſstatuiſsſse, ut patet ex his, quæ referuntur in primo tomo ſschedul. impreſsſs. ex fol. 176. cum multis ſsequentibus: & in ipſso hoc negotio decimarum, quarum ſsolutionem Religioſsi detrectant, illam anni 1576. ad D. Martinum Enriquez, Proregem Novæ-Hiſspaniæ directam, quæ iuſssit, ut
46
lite pendent eos nova prædia acquirere non permitteret, & alias 26. Iulij ann. 1608. ad. Dom. Proregem Peruanum Marchionem de Monteſsclaros, 28. Martij 1628. ad Dom. Principem Squillacenſs. 9. Martij 1624. ad Dom. Marchionem de Guadalcaçar 10. Maij ann. 1621. ad Fiſscalem Audientiæ Argentinæ, quæ iubent, Bullas, & Brevia Apoſstolica, quibus Religiones ſsua circa hanc exemitionem decimarum privilegia probare, & communire contendunt, recolligi, & ad ſsupremũ Indiarum Conſsilium remitti, ut in eo quod oportuerit, ordinetur, & interim nihil in ſsolvendis decimis, anteà præſstari ſsolitis, innovetur.
Quod etiam ſspecialiùs Proviſsum fuit circa Equites
47
Ordinum Militarium, qui ſsimilia privilegia ad exemtionem decimarum allegabant, per ſsched. dat. Matriti 12. Martij ann. 1623. ubi hæc ecemtio illis expreſssè negatur, & Regijs Indiarum Proregibus, Gubernotoribus, & Canceliarijs iniungitur: Que cada uno en ſsu diſstrito provea lo que mas lepareciere conveniente, para execucion de lo referido; I aßiſstan à los Prelados, i demas Miniſstros Ecleſsiaſsticos en todo lo que fuere neceſsſsario para la conbrãca de los dichos diezmos, impartiendolos para ello el auxilio ſseglar, en caſso que ſsea neceſsſsario, demanera, que ſse cõſsiga el efecto que ſse pretẽdce, &c. quibus ſschedulis non viſsis idem adhuc, licèt dubius, reſsolvit D. Carraſsc. ad leg. Recop. cap. 6. §. 2. num. 13.
Porrò certi iuris eſst, eum
48
qui ſsuper aliqua cauſsa habet poteſstatem ſstatuendi, de eadem quoque in emergenti facti quæſstione indicare poſsſse, cùm forũforum ſsortiri, & ſstatutis ligari, regulariter pari paſsſsu procedat, gloſsſs. in cap. quod Clericis, verb. Aliquos, de foro competenti, Anton. in Rubr. de conſsuetud. n. 7. Alex. conſs. 210. num. 2. lib. 2. Decius conſs. 497. num. 1. & in cap. Eccleſsia ſsanctæ Mariæ, num. 18. de conſstit. Boer. deciſs. 13. n. 14. & poſst alios, Alderan. Maſscard. de interpret. ſsta tut. concluſs. 1. num. 24.
Licèt non inficier,
49
has leges Principum ſsecularium, quæ ſsuper his materijs decimalibus, & alijs Eccleſsiaſsticis ſstatuunt, non in vim diſspoſsitionis accipiendas eſsſse, cùm hoc facere non poſssint, iuxta text. & DD. in cap. Eccleſsia S. Mariæ, de conſstit. cap. fin. de vita & honeſst. Cleric. cap. 1. de immunit. Eccleſs. in 6. Tiraq. de retract. lign. §. 32. n. 80. cum ſseqq. & gloſsſs. 3. num. 3. Anguian de legib. lib. 2. cõtroverſs. 15. ſsed potius in vim declarationis, & quaſsi ius Canonicum coadiuvantes, & denotantes in ordine ad id, quod per ipſsum diſspoſsitum eſst, ut benè advertit P. Suarez de legib. lib. 4. cap. 11. num. 11. & in tract. de immunit. Eccleſs. lib. 4. cap. 2. num. 10. & in alio loco dicemus.
Tertiò allegavi, quòd ultra hoc privilegium, quod habent Principes ſseculares, de his dcimis cognoſscendi, competit eiſsdem in caſsu huius litis aliud, quod eandem iuriſsdictionem tutiorem reddit,
50
. Fiſscalium nempè cauſsarum, & ab eis dependentium ad ſsua Tribunalia ſsecularia, etiam contra Religioſsos, & Ecclefiaſsticos adducendi, de quo in l. proximè, D. de his, quæ in teſstam. delent. cap. nunc. autem, diſst. 21. cap. cùm veniſsſsent, iunctâ gloſsſs. verb. Iudicari, de iudic. cum multis alijs, quæ tradit Alberic. in Auth. ſstatuimus, n. 4. C. de Epiſscop. & cler. Oldrad. conſs. 13. an Epiſscopus, in princ. Boſssius in praxi, tit. de publicat. bonor, num24. Palac. Rub. in repet. cap. per veſstras, notabili 2. verſs. Sedeſst pulchra dubitation, n. 42. Didac. Perez in l. 2. gloſsſs. 1. tit. 1. lib. 2. Ordin. Azev. per text. ibi in l. 2. & 3. tit. 1. lib. 4. Recop. Ruzeus privi|leg. 26. num. 1. & 3. Thom. Grammat. in cõſtitconſtit. Neapolis, Rubr. de ordin. iud. quem refert & ſsequitur Balzaran. in conſst. Sicil. Rub. de cler. conver. cap. 1. num. 13. pag. 457. Covarr. in pract. cap. 8. num. 3. ad finem, Peregr. de iure fiſsci, lib. 7. tit. 1. ex num. 1. & D.D. Franc. Alfarus in tract. de offic. Fiſscal. gloſsſs. 16. à num. 21.
Cui privilegio non obſstat excluſsio, quæ pro parte Religionum obijcitur, inde petita, quòd Rex noſster iam has decimas ſsibi cõceſsſsas in Eccleſsias contulerit. Nam
51
verius, & certius eſst, in multis provincijs eas non contuliſsſse, ſsed adhuc apud ipſsum manere, & per Regios officiales adminiſstrari, qui ſsolvunt Epiſscopis, & alijs Miniſstris Eccleſsiæ, quæ neceſsſsaria ſsunt ad eorum congruãcongruam ſsuſstentationẽ. Et prætereà in omnibus ſsibi reſservavit duas novenas partes earundem decimarum, ut ſsup. tetigi, & dicam latiùs infrà cap. 21.
Et ut hæc deficerent, habet patronatum omnium Eccleſsiarum Cathedralium IndiarũIndiarum, cuius virtute ei incumbit ipſsas defendere, & protegere, & de neceſsſsarijs providere, ſsi ipſsis decimæ, quas largitus fuit, non ſsufficiant, quæ omnia operantur, ut poſssit, & debeat non ſsolùm huic liti aſssiſstere, verùm & in ſse ſsuſseipere, ut quæ ipſsum maximè tangat, & cõcernatconcernat, & ius patronatus ipſsius, de cuius cauſsis planũ etiam eſst, quòd in Regijs Tribunalibus ſsemper tractatur, ut latiùs in cap. ſseq. trademus.
Vnde apparet dictam evaſsionem, ſsive obiectionem nullius eſsſse momenti, quia
52
quotieſscunque fiſscus vendit, vel agitur de eius intereſsſse propter evictionem, vel alio modo, poteſst eam litem trahere ad iudices fiſscales, ſsci limitata, l. venditor, D. de iudicijs, ut probatur in l. 3. C. de iure fiſsci, lib. 10. ubi Bart. Paul. Caſstrenſs. & Iacob. in dict. l. venditor, & plures alij, quos ibîdem refert, & ſsequitur Barboſsa num. 140. & 149. Cavalcan. deciſs. 8. num. 2. cum ſseqq. ubi num. 7. dicit, hanc eſsſse communem ſsententiam, quod & fatetur Marta de iuriſsd. caſsu 34. num. 16. cum ſseqq. reprobato Theſsauro, qui in contrarium inclinat, Scaccia de appellat. quæſst. 7. num. 123. caldas de emt. & vend. cap. 31. num. 82. Cancer. 2. variar. cap. 16. à num. 42. & Dom. Alfar. de offic. Fiſscal. gloſsſs. 16. priv. 1. à num. 26.
Vervm dato eitãeitam, ſsine veritatis præiudicio, quòd hæc omnia deficerẽtdeficerent, vel ex eo ſsolo lis hæc apud Regium Senatum proſsequi debet, quòd Eccleſsię Cathedrales has decimas à rege habere dicãtur. Nam licèt Auctores, quos adduxi ſsup. hoc cap. n. 39. affirment mutatione perſsonæ Regiæ privilegiũprivilegium ceſsſsare, & mutari. Plures tamen alij ſsunt, & magnæ quidem auctoritatis, qui contrarium tuentur, nervosè docẽtes, quôd
53
decimæ ſsemel Regi donatæ, & temporales, & Regiæ iuriſsdictionis effectæ, quamvis poſsteà ex eius liberalitate Eccleſsijs donentur, non amittunt naturam Regaliorum, quam ſsemel acceperant, ut ex Floriano, Iaſsone, & alijs, cum communi teſstatur Redoan. de rebus Eccleſs. cap. de decimis, quæſst. 8. num. 16. Burſsatus conſs. 50. ex num. 12. vol. 1. & conſs. 127. num. 122. vol. 2. Forgetus in tract. de decimis, cap. 6. num. 8. Ruzeus de Regalibus, privil. 55. num. 4. & Argentraus ad conſsuet. Brittan. titul. de deſsapropriances, art. 266. col. 1134. num. 13. ibi: Et verò quod magis mireris ſsemel tali initio decimæ alienatæ, & in commercia deductæ, etiam ſsi quo caſsu ad Eccleſsias redierint, naturam non mutant, & in feudo & prioris domini conditione manent, nec à lege feudi laici eximuntur; quaſsi dicat: ſsemper manere Regalia, &
54
ipſsi Regi, qui ea conceſssit, incumbere, deſsendere Eccleſsiam, & quemlibet alium donatariũdonatarium, qui ab ipſso cauſsam habuit, ut tradit gloſsſs. verb. Regulia, in d. cap. generali, de elect. lib. 6. ubi IoãIoan. Monac. num. 7. & Germinian. num. 9.
Et expreſssè de iure noſstro Regio probatur
55
* in l. 57. tit. 6. par. 1. ubi indiſstinctè docemur, quamlibet litem motam ſsuper rebus à Rege donatis Eccleſsijs, vel Clericis, ante iudices Regios, & ſseculares, & non ante alios intentandãintentandam, & proſsequendam eſsſse. Quod etiãetiam traditur in l. 6. tit. 1. lib. 4. Recop. quam Azeved. ibîdem generaliter accipit, ſsive Eccleſsiaſstici agant, ſsive conveniantur iuxta dictam legem partitæ, cui ſsimilis eſst forus Regni Valentiæ, cuius meminit Belluga dict. §. reſstat; num. 6. & 10. ubi multum in noſstris terminis inquit, duabus rationibus cognitionem cauſarũcauſarum decimalium Regijs iudicibus competere, tum quia ſsunt de Regalibus, tum quia ſsunt Eccleſsijs à Rege donatæ, & ſsic quaſsi ante donationem, & poſst donationem ſsemper affectæ, & incorporatæ cum Principis iuriſsdictione, ut notatur in l. reſscripto, §. fin. D. de muner. & honot. & per Bald. in l. placet, C. de ſsacroſs. Eccl. Cevall. q. 822. n. 106. ibi: Cũ donatarius habeat tertias ex donatione Regis eius iure utitur, quia donatarius Regis dicitur procurator fiſsci in rem ſsuam, & tunc cauſsa tractãda est coram eodem iudice corãcoram quo ageret procurator fiſsci, ut tradit Afflict. deciſs. 2. num. 1. ut probat d. l. benè à Zenone, &c.
Quam etiam doctrinãdoctrinam ſsequitur Georg. Ca bed. & ad quoslibet donatarios, & participes Regij patronatus transfert, in tractat. de patronat. Regiæ Coronæ, c. 50. inquiens, ſsic ſsæpè iudicatũiudicatum, & quôd ratio eſst: Quia
56
bona | Coronæ, eitam ſsi ſsint penes donatarios, non amittunt naturam bonorum Regiæ Coronæ quocunque vadant, quia in iuriſsdictionalibus attenditur ad originem, & initium rei, ut per gloſsſs. in cap. ſstatutum, de reſscript. in 6.
Ad quod potuit etiam allegare inſsigne conſs. Oldrad. 83. & Roland. à Valle conſs. 89. num. 28. lib. 2. ubi in eiſsdem noſstris terminis loquens, inquit: Quòd
57
Princeps eſst iudex competens in cauſsa ſsua, & defenſsione RegaliorũRegaliorum, etiam ſsi Prælatus, vel alia perſsona eſsſset Eccleſsiaſstica, imò ſsi Eccleſsia ipſsa alia teneat, quia non poterit declinare iuriſsdictionem Regis.
Et in
58
quolibet donatario Principis idem probat Salicet. in l. omnia, per illum text. C. de paganis, & eo non relato Afflict. omninò vidẽdus, d. deciſs. 2. referẽs deciſsum: Quòd Monaſsteriũ pro conſservanda donatione ſsibi facta per Regem poteſst litigare corãcoram Regalibus iudicibus contra aliud Monaſsterium: & ſsequitur Ant. Fab. in tit. C. de privileg. fiſsci, definit. 2. & Iacob. Rebuff. per text. ibi in l. univerſsi 4. C. de fundis rei privatæ, lib. 11. n. 2. notãs: Quòd
59
pro Eccleſsiaſstica re poteſst cognoſscere Princeps, quia peculiari ſstudio Principis debeat defendi res Eccleſsiæ.
Vnde cautè legẽdus eſst
60
noſster Gregor. Lop. in l. 17. tit. 4. par. 3. verb. ſsi ellos, quatenus explicans illum text. dum docet, quòd ad hoc, ut iudex aliquam cauſsam delegare poſssit, debet priùs inquirere, an ſsuæ iuriſsdictionis ſsit, quia ſsi ipſse nõ poteſst de ea cognoſscere, multô minus poterit illãillam alteri delegare, inquit Greg. Facere ad quæſstionem, quòd ſsi Rex donet alicui partẽ aliquam decimarum, quæ Regi competunt ex privilegio Pontificis, & ſsuper tali donatione lis oriatur, ſitq́;ſitque quæſstio ſsuper iure decimãdidecimandi, vel quota decimæ, quòd non poteſst in Curia Regis cognoſsci, quia ſsicut ipſse non poteſst cognoſscere de tali cauſsa, veluti merè ſspirituali, ſsic nec eius Curia. Et ſsubdit hoc eſsſse benè notandum ad limitationem d. l. 27. tit. 18. part. 3. quæ Regi tribuit cognitionem privilegiorum, & donationum, quas ſsacit: loquitur enim contra apertam tot, & tantorum virorum doctrinãdoctrinam; vel eſst ſstrictè circa terminos, in quibus loquitur, intelligẽdusintelligendus, nempè quãdoquando de mero iure percipiẽdipercipiendi decimas agitur, quod ubi abſsolutè in quæſstionem deducitur, non negamus eſsſse ſspirituale, vel ſspirituali annexum, ut dixi ſsuprà num. 42. & reſsolvit Azeved. in d. l. 1. tit. 5. lib. 1. Recop.
Ivxta quæ omnia ſsatis apparet, nihil eſsſse cur, qui hanc iuriſsdictionem exercent,
61
cenſsuras Bullæ in Cœna Domini Vereri poſssint. Nam licèt in ea §. 14. anathematicentur ſseculares omnes, qui beneficiales, & decimales cauſsas, aut alias ſspirituales, & ſspiritualibus annexas ab Eccleſsiaſsticis avocãtavocant, & ſse de illarum cognitione tanquãtanquam iudices interponũt. Id tamen intelligendum eſst, niſsi id faciant in caſsibus à iure permiſssis, ut benè notavit Navarrus tom. 2. cap. 27. num. 70. Barboſs. in d. l. Titia, num. 47. Marta de iuriſsd. 2. parte, cap. 43. num. 73. & 74. Qualem eſsſse hunc, de quo agimus, ſsuadent rationes, & auctoritates, tot tantorum q́ue virorum, quas hucuſsque commemoravimus.
Nam ſsi is,
62
qui opinionem probabilem ſsequitur, ſsecurus eſst in conſscientia, & probabilis opinio dicitur, quæ unius, vel alterius docti, & gravis viri auctoritate innititur, ut docet Angel. verb. Opinio, num. 2. Silverſst. ibid. q. 1. Navarr. in Manuali Latino cap. 27. num. 228. Valencia in 1. 2. diſsp. 2. quæſst. 12. punct. 3. quæſstiuncula 4. Saa verb. Dubium, num. 3. Sanchez in ſsumm. lib. 1. cap. 9. num. 7. Vazq. tom. 1. diſsp. 62. cap. 4. num. 12. Azor tom. 1. lib. cap. 7. quæſst. 6. Villalobos in ſsumma 1. tom. diffinit. 4. num. 16. Sayrus in Clavi Regia lib. 1. cap. 6. num. 8. Torres de Fide, diſsp. 85 dub. 3. Alter Sanchez in ſselect. diſsputationum, diſsp. 44. num. 61. latiſssimè Nicol. Garc. de beneſs. pat. 7. cap. 2. n. 24. & par. 11. cap. 9. à n. 361. & Ego, plures alios referens, in meo tract. de Indiar. iure, lib. 3. cap. 2. n. 38. quantò magis omni ſscrupulo vacare debebit, qui non modò opinionem probabilem ſsequitur, ved communi totius Orbis Chriſstiani tribunalium praxi receptam, & tot legibus, & Auctoribus munitam. Opinio quippè
63
generalis ab antiquo derivata, & convenientibus rationibus ſsuffulta, habetur pro veritate, ut egregiè docet Bald. in l. conventicula, C. de Epiſscop. & Cler. Cepola conſs. civili 38. n. 11. Menoch. conſs. 152. num. 14. vol. 6. & Ego ubi ſsup. num. 48. Et hæc quidem hactenuls de hoc articulo iuriſsdictionis in huiuſsmodi cauſsa dixiſsſse ſsufficiat. Quid verò de eius iuſstitia in puncto exemtionis decimandi, quam Religioſsi prætendunt, ſsentiamus, infrà hoc lib. c. 21. dicemus.

CAPVT II. De iure Patronatus Eccleſsiaſstici, quod idem Reges noſstri in Provincijs Indiarum habent, & exercent ex eiuſsdem ſsedis Apoſstolicæ conceſssione.

SVMMARIVM CAPITIS secvndi.

  • 1 REges, & ſsupremi Principes ſsunt ubiq́ue Defenſsores & Protectores generales omnium EccleſiarũEccleſiarum ſsui Regni.
  • 2 Reges ſsola ratione protextionis generalis, quambabent in Eccleſsijs ſsui Regni, non acquirunt in eis verum, & proprium ius patronatus.
  • 3 Patronatũ EccleſiarũEccleſiarum Novi-Orbis, quali|ter à ſsede Apoſstolica impetrare curaverint Reges Catholici.
  • 4 Patronatum Eccleſsiarum Novi-Orbis à ſsede Apoſstolica petitum., & impetratum fuiſsſse, plures ſschedulæ Regiæ ſupponũtſupponunt, quæ referuntur.
  • 5 Bullæ iuris patronatus Indiarum, vel ex ſsola relatione, & aſsſsertione Regum noſstrorum pluribus ſschedulis facta, probari poſsſsunt.
  • 6 Verbis enuntiativis, & relativis Principũ credi ſsolet, & debet, & quare?
  • 7 Bullæ pro præſsentandis Epiſscopis Hiſspaniæ in l. 1. & 5. tit. 6. lib. 1. Recop. referũturreferuntur, & eas ſse originales vidiſsſse Greg. Lop. teſstatur.
  • 8 Violentiarum Eccleſsiaſsticorum iudicũiudicum per ſseculares cognitio, in quadam lege Recopil. enuntiative Regibus Hiſspaniæ de iure cõpetere dicitur, & id ſsufficit.
  • 9 Patronatus Regius Indiarum non potest in dubium vocari, cùm de eius conceßione extet aperta Bulla Iulij II.
  • 10 Bulla Iulij II. conceſssionis Regij patronatus in Eccleſsijs IndiarũIndiarum ad litterãlitteram refertur.
  • 11 Patronatus Regius Indiarum iustis cauſsis conceſsſsus fuit, & præſsertim ob fundationes, & dotationes Eccleſsiarum.
  • 12 Ius patronatus regulariter acquiritur à quibus libet laicis, vel Eccleſsiasticis ex fundatione & dotatione.
  • 13 Patronatus Regni Aragonis Bulla refertur, & ponderatur.
  • 14 Titulus acquiſsitionis, vel recuperationis terræ infidelium, & eorum converſsionis ad Fidẽ, eſst efficacior cæteris, ex quibus ſsolet acquiri, vel concedi ius patronatus Eccleſsiaſstici. L. 14. tit. 3. & l. 3. tit. 6. lib. 1. Recop. ponderantur, & illuſstrantur ibid.
  • 15 Infidelium debellationem licitam eſsſse novißimè defendit Martin, Magerus, licèt contrarium ſentiãtſentiant, & adverſsus nos oblatrent Salmutius, & Giphtander.
  • 16 Privilegia iuris patronatus Eccleſsiaſstici Indiarum, Regibus noſstrisconceſsſsa, non poſsſsunt dici merè gratioſsa.
  • 17 Papa ſsolet, & poteſst tanquam dominus Eccleſsiarũ, & beneficiorũbeneficiorum ius patronatus earũ ex mera gratia, & ad libitũlibitum cõcedere.
  • 18 Ius patronatus Regium non comprebenditur in generali derogatione patronatuũ Concilij Tridentini, quia fuit conceſsſsum ex cauſsa onervſsa.
  • 19 Derogationes quantumvis generales, nũquam extenduntur ad Patronatus.
  • 20 Patronatus Regij revocatio, etiãetiam ſsi expreſsſsa ſsit, non debet admitti, & ab ea ſsupplicare licet
  • 21 Patronatus Regius, ubi habet clauſsulam irritantem, quod in contrarium attẽtetur, firmior, & irrevocabilior redditur.
  • 22 Clauſsula decreti irritantis llgat Papã.
  • 23 Ius patronatus Regij Indiarum, etiam nõ oſstenſso privilegio, ex vi conſsuetudinis, & præſscriptionis defendi hodie poſsſset.
  • 24 Privilegio, quod quæri poteſst, etiam per præſscriptionem.
  • 25 Patronatus Regius per privatos nulla cõſuetudineconſuetudine, vel præſscriptione præiudicari poteſst.
  • 26 Lex benè poteſst iubere, ut nulla poſsſseſsſsio inſsurgat non dato titulo, & ſsic nec præſscriptio cauſsetur, vel proſsiciat.
  • 27 Præſscriptionem nullam dari poſsſse cõtra Regium patronatum IndiarũIndiarum, plures Regiæ ſschedulæ iubent, quæ referuntur.
  • 28 Patronatum Regium Indiarum, quibus titulis laudent, & inſstificent Fr. Ioan. Zapata, & Camill. Borrell.
  • 29 Dom. D, Franciſscus Alfarus, Regius CõſiliariusConſiliarius, laudatur, & eius verba de patronatu Regio Indiarum agentia, referuntur.
  • 30 Patronatus Regius Indiarum magni ſsemper habitus est à noſstris Regibus, & cautum, ut illibatum ſservetur.
  • 31 Marchiones de Cañete, & del Valle, qualiter reprehenſsi fuerint, quòd Regium Patronatum lædebant?
  • 32 Patronatum Regium uſsurpantes, vel lurbantes, puniri, & à provincijs IndiarũIndiarum expelli iubentur in quad am ſschedula, quæ refertur.
  • 33 Patronatum Regium infringentes quidã Prælati & Religioſsi notantur, & reprehenditur in notabili ſschedula ann. 1620.
  • 34 Patronatus omnes Regij, ubiq́ue locorum ſsumma cura defendi ſsolent, & debent.
  • 35 Patronatus Regius Indiarum magis, quã alij defendi, & illæſsus conſservari debet, & quare?
  • 36 Regibus Hiſspaniæ iniunctum fuit à ſsede Apoſstolica totum pondus converſsionis, & prædicationis Indorum.
  • 37 Reges noſstri in ſspiritualibus IndiarũIndiarum sũt veluti Vicarij Romani Pontificis.
  • 38 Papa eſst, & eſsſse debet, præcipuus Motor converſsionis, & prædicationis infideliũ.
  • 39 Papæ ſstricto iure incumbit creare Epiſscopos, & Eccleſsias erigere in terris infidelium noviter converſsorum, & reliqua neceſsſsaria adſspiritualem eorum ſsalutem diſsponcre.
  • 40 Reges Hiſspaniæ in provincijs Novi-Orbis ſsunt effecti, quoad ſspiritualia, veluti legati, aut delegati Romani PõtificisPontificis, & Dei Vicarij, & Auctores ita tenentes.
  • 41 Papa quoties trãsfert iura ſspiritualia in laicum, ipſse, non ille, his uti videtur, & numer. 43.
  • 42 Reges Siciliæ ſsunt Legati à latere pro Eccleſsiaſsticis illius Regni ex conceßione Vrbani II.
  • 43 Monarchia Eccleſsiaſstica in Regno Siciliæ unda originem, & iustitiam trahat?
  • 44 Papa potest laicis committere cauſsas ſspirituales, & dare votum in electionibus, & fructus beneficiorum.
  • 45 Reges Franciæ ſsunt Canonici in pluribus Eccleſsijs ſsui Regni, & in eos, ut tales ſsuperpelliceum induunt, & alia Eccleſsiastica munia explent.
  • 46 Reges Hiſspaniæ ſsunt Canonici Eccleſsiæ Burgenſsis, Toletanæ, & Legionenſsis, & in bac etiam Excellentiſsſs. D. Marchio Aſsturicenſsis.
  • 47 Laici ex conceßione PõtificisPontificis poſsſsunt excommunicare, & beneficia Eccleſsiaſstica conferre.
  • 48 Reges Franciæ, Siciliæ, & alij dicuntur habere privilegiũprivilegium conferendi beneficia, maximè ſsede vacante, & quòd ob hunc reſspectum non ſsunt merè laici.
  • 49 Rex noſster in Regno Valentiæ & Aragonis cognoſscit etiam ſsuper Prælatos exẽtos.
  • 50 Laicis committere poteſst ſsummus Pontifex etiam cauſsas criminales, & punitionẽ Clericorum.
  • 51 Reges noſstri poſsſsunt vocare in Hiſspaniã Clericos in Indijs ſscandalosè degentes, & quare?
OMnes
1
Chriſsti ani Orbis Imperatores, Reges, ac Principes ſsupremi, ratione ſsoli ſsuæ ditionis, in quo Eccleſsſsitæ ſsunt, generalemm quandam protectionem, & defenſsionem earum, & pręſsertim Cathedralium, proprio iure ſsibi cõmuniter vindicant, ut docet gloſsſs. in reg. 40. Cancellar. Innocent. VIII. Archidiac. in cap. lectis 63. diſst. Dominic. & Cardin. Alexandr. ibîdem, idem, & alij per textum ibi in cap. filijs, vel nepotibus, cap. quicunque, cap. decernimus 16. q. 7. Bald. in proœm. Decretal. §. Rex pacifcus, num. 12. Veroius in Rubr. de iure patron. n. 27. Palacios Rub. de benefic. vacant. in Curia, num. 8. Paris de puteo de ſsyndic. verb. Civitas, cap. 2. ad finem, Lambertin. de iure patronat. par. 1. lib. 1. art. 2. q. 11. princip. num. 3. Franciſsc. Marcus deciſs. 90. 93. & 456. & plures alij, quos refert Cened. in collectan. 64. ad Decretum, Nos infr. cap. 4. ex num. 25. & latè & eleganter Mart. Mager. de advocat. armata, cap. 9. num. 11. & ſseqq. & num. 658.
Sed licèt aliqui eorum hanc protectionẽ ita extendant,
2
ut ius patronatum appellẽtappellent, verius eſst ſsolùm ad turelam, & patrocinium in communi porrigi debere, iuxta text. in d. cap. filijs, vel nepotibus, & ea quæ tradit Archid. ubi ſsup. Anaſstaſs. Germon. de ſsacrorum immunit. lib. 3. cap. 12. num. 25. & noviſssimè egregius noſster D. Ioan. Balboa, Primarius Salmanticenſsis, in cap. cùm Eccleſsia Sutrina, de cauſsa poſsſs. num. 38. qui benè inquit, nullũ peculiare ius habere Imperatores, ac Reges in Eccleſsijs, & Epiſscopatibus, niſsi titulos ſsui patronatus ex fundatione, dotatione, aut privilegio ſsedis Romanæ, vel multiplicatis præſsentationibus per antiquiſssimum temporis curſsum oſstendant, ut docet Trident. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 9.
Id quod Catholici noſstri Reges Ferdinãdus & Eliſsabetha agnoviſsſse videntur,
3
quandoquidem non contenti conceſssionibus Apoſstolicis, de occupatione, conquiſsitione, & deciamarum perceptione in his Provincijs Indiarum agentibus, & reſservatione iuris patronatus, quod ſsibi reſservarunt in erectionibus priorum Eccleſsiarum CathedraliũCathedralium, quas in illis fundarunt, de quibus meminit Anton. de Herrera in hiſstor. gener. Indiar. decad. 1. lib. 8. cap. 10. pag. 278. & ſseqq. & Nos latiùs infrâ d. cap. 4. ſsedulam operãoperam dederunt, ut ſsedes Apoſstolica peculiare privilegium dicti iuris patronatus eiſsdem concederet, curam eius petendi, & impetrandi primum iniungẽtes Commendatario D. Franc. à Rojas, tunc Romæ eorundem Regum nomine Legationis munere fungentẽ, & poſsteà alijs Legatis, qui ei in hoc munere ſsecceſsſserunt; eis præcipientes, & in mandatis, ſseu inſstructionibus, ſsuper hoc expeditis, advertentes, ut tale ius patronatus pleniſssimè concedi curarent, & adinſstar illus, quod in Regno Granatenſsi habebant, & exercebant, ita ut ab ipſsis Regibus electi, & præſsentati recipi, & admitti deberent, Archiepiſscopo Hiſspalenſsi id curante, & exequente, & ut propter locorum diſstantiam tempus præſsentandi intra quatuor menfes, quod patronis laicis conceditur ad decem & octo porrigeretur. Necnon etiam ut diviſsio | Epiſscopatuum, & Diœceſsuum, earumq́ue cõſtitutioconſtitutio, & adſsignatio per eoſsdem Reges, vel perſsonas ab ipſsis nominatas fieri poſsſset, prout latiùs ex Regiarum epiſstolarum, & inſstructionum fide recenſset idem Anton. de Herrera in d. hiſstor. gener. Indiar. lib. 6. cap. 19. & poſst decadem 4. in deſscriptione Indiarum, quam ad eius calcem appoſsuit.
Et
4
manifeſstè oſstendunt innumeræ ſschedulæ, quæ reperiũturreperiuntur in 1. tomo impreſsſso pag. 83. & ſseqq. ubi de hoc univerſsali patronatu Regio in Eccleſsijs Indiarum agentes, & diſsponentes, illud à ſsede Apoſstolica, eo quo diximus modo petitum, & impetratũimpetratum eſsſse ſsuppununt, ut præcipuè liquet ex illa, quæ eiuſsdẽ patronatus exercendi formam conſstituit, data apud D. Laurentium 1. Iunij ann. 1574. & ita exorditur: Como ſsabeis el derecho de patranazgo Ecleſsiaſstico nos pertenece en todo el estado de las Indias, anſsi por averſse deſscubierto, i adquirido aquel Nuevo-Orbe, i edificado en èl, i dotado en èl las Igleſsias i Monaſsterlos à nueſstra coſsta, i de los Reyes Catolicos nueſstrosanteceſsſsores, comopor averſsenos concedido por Bulas de los ſsumos Pontifices, concedidas de ſsu proprio motu, &c.
Id quod etiam reperitur in alia ſschedula 22. Iunij ann. 1591. quæ reperitur eod. 1. 10. pag. 167. ibi: Pro quanto perteneciendome, como me pertenece por derecho, i Bula Apoſstolica, como à Rei de Caſstilla i Leon el patronazgo de todas las Igleſsias de las Indias Occidentales, i la preſsentacion de las Dignidades, Canongias, Beneficios, oficios, i otras qualeſsquier Probẽdas Ecleſsiasticas de ellas, &c. & in mandatis traditur Proregibus, qui ad Regnum Peruanum, & Novam-Hiſspaniã delegantur, ut patet ex cap. 10. inſstruct. Peruani d. tom. pag. 310. & 9. Novæ-Hiſspaniæ pag. 327. ibi: Aſssimiſsmo os encargo tenga is mui particular cuenta con la conſervaciõconſervacion del derecho de mi patronazgo Real, guardando vos, i haziendo que los Prelados, aſsſsi Ecleſsiasticos, como de las Ordenes, no le quebrãten, ſsino que antes le guarden, ſsegun, i como ha ſsido concedido à los Reyes de Eſspaña por la anta ſsede Apoſstolica, i ſse declara en las proviſsiones que ſsobre ello por mi eſstã dadas, ſsin permitir, in dar lugar à que los prelados ſse embaracen, ni metan en lo que no les pertenece, como algunos lo han intentado.
Quæ vel ſsola relatio, & enuntiatio tantorũ Principum, pręſsertim toties (ut vidimus) repetita, & geminata, aſsſserentium
5
ſse prædictas Bullas Pontificias habere, ſsufficiens quidem videri poſsſset, ut certi, & ſsecuri eſsſse poſssimus, quòd eas verè & realiter habent, & impetrarunt, cùm verbis eorum, etiam enuntiativis, credi ſsoleat, & debeat, in his, quæ ſsunt de fundamento ſsuæ intentionis, etiam ſsi loquãtur de facto alieno, quoniam præſsumtio eſst pro his verbis, quæ vera ſsint, ut benè docet text. & ibi gloſsſs. penult. & Card. Zabarela in Clement. 1. de probat. gloſsſs. verb. Aſsſserat, in cap. ſsi Papa, de privil. lib. 6. Bald. in l. iurisiurandi, num. 5. C. de teſstib. Barbatia in addition. ad eundem Bald. in l. ex his verbis, C. de teſstam. milit. text. optimus in cap. cùm à nobis, de teſstib. Quæ iura, quamvis loquantur in Ro
6
*mano Pontifice, idem tamen eſst in Imperatore, & in alio Principe non recognoſscente ſsuperiorem, ſsecundùm Roman. ſsingul. 126. incipit: Sanctus Pater Eugenius, Celſsum in addit. ad Bald. in d. l. iurisiurandi, Paul. Caſstr. conſs. 339. vol. 1. Alexand. conſs. 11. col. 4. vol. 7. Socin. Iun. conſs. 65. vol. 4. latè Maſscard. de probat. concl. 139. per totam, vol. 1. Anton. Gabr. in comm. opinion. tit. de probationib. concl. 2. Cabedum de patrobat. Regiæ Coronæ, cap. 3. num. 6. & Nicol. Genua de Paſsſseribus in tract. de verb. enuntiat. lib. 2. q. 2. ubi agit de verbis enuntiativis prolatis à Papa, & q. 4. & ſseqq. ubi de prolatis ab alijs Principibus, vel in legibus, & ſstatutis eorum, & uſsque ad nauſseam plurima congerit.
Cui Ego addo nobilem text. in l. 1. & 5. tit. 6. lib. 1. Recop. ubi
7
pariter Reges noſstri enuntiativè teſstantur, ſse habere Bullas Apoſstolicas ad præſsentationem Archiepiſscoporum, & Epiſscoporum Hiſspaniæ, & id ſsufficiẽs eſsſse, ut eis credatur, docet Greg. Lopez in l. 18. tit. 5. par. 1. ubi affirmat ſse eaſsdem Bullas originales vidiſsſse, & legiſsſse. Et idem
8
circa cognitionem inter Eccleſsiaſsticos per viãviam violentiæ tollendæ, quæ de iure & conſsuetudine antiqua, & obſservata noſstris etiam Regibus Hiſspaniæ competere aſsſseritur, & enuntiatur in l. 2. tit. 6. lib. 1. Recop. & in l. ult. cap. 1. tit. 7. eod. lib. & l. 36. tit. 5. lib. 2. Recop. probat latè Hieron. Cevallos in tract. de violentijs, 1. par. gloſsſs. 3. per totam. Docens, dictarum legũ aſsſsevarationẽ ſsufficere ad hoc, ut de certitudine iſstius iuris ampliùs dubitandum non ſsit. Quod argumentum latiùs etiam adducit, & proſsequitur D. Franc. Salgat. in tract. de Regia protectione 1. par. cap. 1. ex num. 26.
Quæ tamen, quod attinet ad noſstram conceſssionem iuris patronatus Indiarum, ex abundanti dicta ſsunt. Nam
9
dubitari non poteſst, quòd Bullæ, quæ in dictis ſschedulis referuntur, verè, & realiter intervenerint, quæ in Regio Archivio ſsupremi Senatus Indiarum originaliter aſsſservantur, & præſsertim illa Iulij II. anno 1508. qui proximè poſst Alex. VI. ſsedem Apoſstolicam occupavit, & gubernavit. Nam Pius III. qui medius fuit inter eos, | ſsolũ ſsedit dies 26. ut patet ex Chronico Onuphri Panvini, & ex alijs Scriptoribus, qui de vitis Pontificum ſscripſserunt, quæ Bulla reperitur typis excuſsſsa in 1. tomo dictarum ſschedul. impreſsſsar. pag. 33. & hoc totum, quod diximus, his verbis luculenter conceſssit, & expreſssit.
Iulius
10
Epiſscopus, Servus ſservorum Dei, ad perpetuam rei memoriam. Vniverſsalis Eccleſsiæ regimini divina diſspoſsitione, licèt immeriti, Præſsidentes, illa præſsertim Catholicis Regibus libenter concedimus, per quæ eis decus, & honor accreſscat, ac earundem terrarũ Regni statui, & ſsecuritati opportune conſsulatur. Sanè cùm paucis antè temporibus charißimus in Chriſsto filius noſster Ferdinandus Aragonum, etiam & Siciliæ Rex illustris, & claræ memoriæ Eliſsabeth Caſstellæ & Legionis Regina, diutino Maurorum iugo ex Hiſspania eiecto, in Oceanum penetrantes, ignotis etiam terris ſsalutiferum Crucis vexillum intuliſsſsent, ut ſscilicet, quantum in ſse fuit verbum illud ratum facerent, in omnem terram exivit ſsonus eorum, ſsubiugaſsſsentq́ue ſsub axe ignoto, & inſsulas, & loca plurima, & inter cæteras maximi pretij, & populatißimã unam, illiq́ue Novam-Hiſspaniam nomẽnomen impoſsuiſsſsent, Nos in ea, ut falſsis, & pernicioſsis ritibus extirpatis, vera Religio plantetur, ad eorundem Regis & Reginæ preces instantiſsſsimas, unam Metropolitanam Ayguacem, & duas Cathedrales, videlicet Maguen & Baiunen Eccleſsias, cum ſsumma Christiani nominis gloria ereximus. Et ne animi nova Fide imbuti, ſsi pium aliquod opus aggrederẽturaggrederentur in conſstruendis Eccleſsijs, aut locis pijs, illud in tali parte inſsulæ huiuſsmodi facerent, unde aut Religioni Chriſstianæ ibidem recenti, aut temporali Regum dominio præiudiciũ aliquod afferri poſsſset. Accepemusq́;Accepemusque quòd præfatus Ferdinandus Rex (qui etiam Caſstellæ, & Legionis Regnorum huiuſsmodi gubernator generalis exiſstit) ac charißima in Christo filia nostra Ioanna, eorundem Regnorum Regina, ac ipſsius Ferdiandi Regis nata eis, quod nulla Eccleſsia, Monaſsteria, aut locus pius, tam in prædictis iam acquiſsitis, quàm alijs acquirendis inſsulis, & locis abſsque eorundem Ferdinandi Regis, & Ioannæ Reginæ, ac Regum Caſstellæ & Legionis pro tempore exiſstentium conſsenſsuerigi, aut fundari poſsſsint, & cùm expediat eidem Regi, Eccleſsijs, & Monaſsterijs præfatis perſsonas fidas, & gratas, & acceptas præeſsſse, ius patronatus, & præſsentandi perſsonas idoneas, tam ad Metropolitanas, quàm alias Cathedrales Eccleſsias erectas, & pro tempore erigendas, & alia quæcunque beneficia Eccleſsiaſstica infra annum à die illorum vacationis computandum, & ad inferiora beneficia Ordinarijs locorum, & in eventũeventum quod præfati Ordinarij infra decem dies, abſsque legitima cauſsa inſstituere recuſsarint, quicunque alius Epiſscopus ad eorum requiſsitionem præſsentatum huiuſsmodi inſstituere poſssit, concedi ſsummoperè cupiunt. Nos attendentes præmiſsſsæ inſsulæ, & prædictorum Regnorum, cuius Reges Apoſstolicæ ſsedi devoti, & fideles ſsemper fuerũtfuerunt, decori, & venuſstati, ac ſsecuritati cedere, ad magnam inſstantiam, quam ſsuper hoc fecerũtfecerunt, & faciunt apud Nos præfati Ferdinandus Rex, & Ioanna Regina debitum habentes reſspectum, habita ſsuper his cum fratribus noſstris ſsanctæ Romanæ Eccleſsiæ Cardinalibus deliberatione matura, de illorum conſsilio, eiſsdem Ferdinando Regi, & Ioannæ Reginæ, ac Castellæ, & Legionis pro tempore exiſstẽti, quòd nullus in prædictis acquiſsitis, & alijs acquirendis inſsulis, & locis maris huiuſsmodi Eccleſsias magnas, & locis statui præfati Regis importantes, aliàs quàm Ferdinandi Regis, & Ioannæ Reginæ, ac Regis Caſstellæ & Legionis pro tempore exiſstentis expreſsſso conſsenſsu conſstrui, adificari, & erigi facere poſssit, ac ius patronatus, & præſsentandi perſsonas idoneas ad Ayguacem, & Maguen, ac Baiunen prædictas, & alias quaſscunque Metropolitanas, ac Cathedrales Eccleſsias, & Monaſsteria, ac Dignitates in eiſsdem Cathedralibus, etiam Metropolitanis poſst Pontificales maiores, ac Collegiatis Eccleſsijs principales, ac quæcunque alia beneficia Eccleſsiaſstica, & pia loca in dictis inſsulis, & locis pro tempore vacantia, videlicet ac Cathedrales, etiam Metropolitanas, etiam regulares Eccleſsias, ac Monaſsteria, de quibus Conſsiſstorialiter diſsponi debeat infra annum à die vacationis, & eorundem propter longam maris diſstantiam Nobis, & ſsucceſsſsoribus nostris Romanis Pontificibus canonicè intrantibus, ad inferiora verò beneficia huiuſsmodi locorum Ordinarijs, & ſsi Ordinarij præfati perſsonam præſentatãpræſentatam infra decem dies inſstituere neglexerint, ex tunc quilibet alius Epiſscopus illarum partium ad requiſsitionem Ferdinandi Regis, ſseu Ioannæ Reginæ, aut Regis pro tempore exiſstentis huiuſsmodi præfatam perſsonam præſsentatem ea vice inſstituere liberè, & licitè valeat, authoritate Apoſstolica tenore præſsentium concedimus, non obſstantibus præmiſsſsis, & alijs cõſtitutionibusconſtitutionibus, & ordinationibus Apostolicis, cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Nulli ergo omninò hominum liceat hanc paginam noſstræ conceßionis infringere, vel ei auſsu temerario contraire. Si quis autem hoc atten|tare præſsumſserit, indignationem Omnipotentis Dei, ac Beatorum Petri & Pauli Apoſstolorum eius, ſse noverit incurſsurum. Datis Romæ apud ſsanctum Petrum, anno Incarnationis Dominicæ milleſsimo quingenteſsimo octogeſsimo, quinto Kalendas Auguſsti. Pontitificatus noſstri anno quinto. P. de Comitibus. Regiſstrata apud me Sigiſsmundum.
Hactenus Bulla Iulij Secundi, cuius tenor ſsatis exprimit,
11
cauſsas, quas conceſssionem iſstam iuſstificant, nimirum conquiſsitionis, & converſsionis Indorum infideliũinfidelium, & quòd Reges noſstri omnes Indiarum Eccleſsias Cathedrales fundaverint, conſstruxerint, & dotaverint, vel ex ſsuis proprijs reditibus, vel ex proventibus, & fructibus decimal rum ſsibi à Romana ſsede conceſssis, iuxta ea, quæ retulimus ſsup. cap. proximo num. 28. & latiùs dicemus infrà cap. 4. Vnde nec mirum, quòd eadem ſsancta Sedes ipſsarum patronatum eiſsdem ex privilegio concederet, cùm illud ipſsum
12
generalis iuris communis diſspoſsitio concedat omnibus etiam privates hominibus, tam laicis, quàm clerics, qui ſsimiles dotationes, & fundationes faciũtfaciunt, Trident. ſseſsſs. 25. de refor. cap. 9. gloſsſs. in cap. piæ mentis 16. quæſst. 7. cũ alijs, quæ latè adducunt Rochus de Curte in tract. de iure patronat. ferè totũtotum, Paul. de Citadin. eod. tract. 3. part. Lambertin. 1. part. 1. lib. q. 2. uſsque ad 9. Vivianus 1. par. lib. 2. per totum, Staphil. Zerola, Gonçalez, Rebuf. Lælius Zechus, & plurimi alij, quos refert Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 9. n. 36. Rota deciſs. 85. part. 2. & deciſs. 306. part. 1. Caputaq. deciſs. 133. num. 1. par. 2. Farin. deciſs. 523. & noviſssimè D. Præſses Valençuela conſs. 188. num. 6. & ſseqq. fol. 569. vol. 2. Martin. Mager. d. tract. de advocat. arm. cap. 18. Georg. Cabedus de patron. Regiæ Coronæ, cap. 2. num. 1. & 19. & D. Felician. à Vega Epiſscop. de la Paz in cap. 4. de iudicijs n. 15. & ſseqq.
Et ſsimiles cauſsas refert ſsummus Pontifex Clemens VII.
13
in Bulla conceſssionis patronatus Regni Aragon. quam Regi & Imperatori Carolo V. & reius ſsucceſsſsoribus expediri iuſssit anno 1526. ut patet ex illis verbis: Ratione illarum fundationis, ac recuperationis earudem de manibus inſsidelium: quem titulum
14
recuperationis, ſseu debellationis, vel converſsionis inſsidelium, potiorem eſsſse ad quærendum ius patronatus alijs, qui ex fun datione, conſstructione, & dotatione reſsultant, ſsatis oſstendit text. in l. 14. tit. 3. & in l. 3. tit. 6. lib. 1. Recop. Didacus Perez in l. 3. tit. 3. lib. 1. Ordinam. & ex communi mente DoctorũDoctorum, notat Menchaca lib. 2. controv. illuſstr. cap. 51. num. 38. Camill. Borrell. omininò videndus, de præſstant. Reg. Cathol. cap. 53. n. 9. & 17. & ex Theologis Caietanus 1. tom. opuſscul. tract. 1. de poteſst. Papæ, cap. 27. Victoria relect. 1. de poteſst. Eccleſs. quæſs. ultim. num. 3. Soto in 4. diſstinct. 25. quæſst. 2. art. 2. Driendon. de liber. Chriſstian. lib. 2. c. 2. Leſss. de iuſst. & iure, lib. 2. cap. 34. dub. 15. num. 22. & ſseqq. & Azor tom. 2. lib. 6. cap. 19. §. quibtò quæritur, & Martin. Mager. ubi ſsupr. cap. 9. num. 11. & 658. ubi, etiam ſsemoto privilegio, concludit, vel ex hac ſsola acquiſsitione, & converſsione infidelium ſsoleme eſsſse, ut conquiſsitores in illorũillorum terries ius patronatus acquirant, & ibidem latiſssimè diſsputat,
15
an eiuſsmodi conquiſsitiones, & bella, quæ Fidei ampliandæ causâ infidelibus inferuntur, licita ſsint, & affirmative reſspondet. Ex cuius dictis, & traditis à Me in 1. tom. lib. 2. & 3. per totum, facili convinci poſsſsunt, quæ in cõtrarium poſst illa ſscripta tradit Henric. Salmut. in commentar. ad Pancirol. ſsub tit. de noviter repertis, cap. 1. de Novo-Orbe, & Ioann. Giphiander in tract. de inſsul. cap. 22. per tot. præcipuè ex num. 32. ubi invidè, & calumniosè noſstras in Indos expeditions, & conquiſsitiones ſsugillant.
Quod efficit,
16
ut huiuſsmodi privilegia nõ poſssint, nec debeant dici mere gratioſsa, quãvis aliquando
17
Papa ſsoleat, & poſssit ea ex mera gratia, vel mero titulo lucrativo concedere, cùm ſsit dominus omnium beneficiorum, cap. 2. de præbend. lib. 6. gloſsſs. ult. in cap. feclicis, de pœnis, eod. lib. Gomez. in proœm. ad regul. Cancell. verſs. Conſsiderata, num. 7. Hieron. Gonçal. ad regul. 8. Cancellar. §. 2. proœm. num. 44. & Vivianus ubi ſsup. lib. 14. cap. 1. num. 1.
Vnde deſscendit, ut nec in
18
generali derogatione talium privilegiorum Concil. Trid. ſseſsſs. 25. cap. de reformat. comprehendãturcomprehendantur, cùm videantur habere cauſsam oneroſsam, ut per Seraph. deciſs. 499. num. 4. Bodad. in Polit. lib. 2. cap. 18. à num. 215. Guiterrez lib. 3. pract. q. 13. num. 72. Gratian. reg. 340. Cened. q. 22. num. Parlad. different. 120. §. 1. à num. 40. Cevallos q. 897. ànum. 438. latiſssimè Nicol. Garc. de benef. 5. par. cap. 9. num. 120. Greg. XV. & eius Addition. Beltramin. deciſs. 307. num. 3. Riccius in praxi for. Eccl. deciſs. 168. num. 99. Vivian. d. tract. de iure patron. lib. 4. cap. 10. ex num. 17. Dom. Epiſscop. D. Felicianus ubi ſsupr. num. 18. & 19. Maximè quia tales derogationes, quantumvis generales ſsint, nunquam extenduntur ad patronatus Regios, ut idem Concilium declarat, ibi: Exceptis patronatibus ſsuper Cathedralibus Eccleſsijs competenibus, & exceptis alijs, quæ ad Imperatorem, & Reges | pertinent, &c. & oſstendit Felin. in tract. quã do litteræ Apoſstolicæ noceãtnoceant, ampliat. 8. Lãbertin. de iure patron. lib. 2. par. 3. q. 9. art. 11. Palac. Rub. de benef. vacant. in Curia, §. 11. & 12. Cevallos pract. commun. cap. 36. num. 1. & 4. Flamm. Pariſs. de refig. benef. lib. 2. q. 4. num. 47. Calliſst. Remirez de lege Regia, §. 27. num. 18. Cevall. in tract. de violentijs, 2. par. gloſsſs. 8. Borrell. ſsup. cap. 51. & 52. D. Alfar. de offic Fiſscal. gloſsſs. 2. num. 19. & eleganter Hier. Gonçalez in d. reg. 8. Cancel. gloſsſs. 24. num. 159. & gloſsſs. 18. num. 97. cum ſseqq. Garcia de benef. d. 5. par. cap. 1. n. 219. & 575. D. Epiſscop. Pacenſs. ubi ſsub. num. 19. & illuſstriſss. Bracharenſsis in notis ad cap. cùm longè, diſst. 53. pag. 568. ubi, quòd patronatus Regius non continetur in generalibus derogationibus, & Azeved. in l. 5. tit. 6. & in l. 1. n. 4. lib. 1. Recop.
Adeò quòd talis revocatio, etiãetiam ſsi expreſsſsa
20
* fuiſsſset, non deberet admitti, nec admitteretur in Hiſspania, ſsed ab ea cum debita veneratione ſsupplicandum eſsſset, ut patet ex l. 5. tit. 6. lib. 1. Recop. & traditis à Covar. in pract. cap. 36. num. 3. verſs. Olim, de quo videndus eſst Dec. conſs. 126. num. 4. & Tiber. Decian. reſsp. 6. num. 34. lib. 2.
Quod planius procedit,
21
ubi in privilegio conceſssionis iuris patronatus, appoſsita eſst clauſsula annullativa, & decretum irritans cuiuslibet actus, qui contra illud fuerit attentatus. Nam hæc
22
ligat Papam ex cõmunicommuni concluſsione CanoniſtarũCanoniſtarum, de qua Geminian. per text. ibi in cap. quoddam, in fine, de præbend. in 6. ubi Ancharr. notab. 3. Francus notab. 2. Probus in Addit. ad Monach. in cap. tibi, qui de reſscript. in 6. Rebuff. in concordat. tit. de firma, & irrevocabili concord. verſs. Vltimò notandum eſst, Menoch. conſs. 83. num. 6. lib. 1. Puteus deciſs. 141. n. 4. lib. 2. Anaſstaſs. Germ. in tract. de indult. Cardinal. §. alioqui, num. 15. Caſsſsador. deciſs. 2. de decret. Nicol. Garcia d. cap. 1. n. 19. 21. & 25. ubi allegat Mohedanum deciſs. 21.
Quibus addere licet, etiam ſsemotâ dicti privilegij cõceſsioneconceſsione, vel oſstenſsione, iam hodie de hoc iure patronatus Indiarum noſstrorum Regum dubitari non poſsſse, cùm
23
tot retrò temporibus ab initio detectionis ipſsarum Indiarum, eo uſsos fuiſsſse conſstet, atque adeò, vel ex ſsola vi, & ratione huius conſsuetudinis & præſscriptionis, illud vendicare poſsſsint, quia
24
quod eſst quæſsibile per privilegiũprivilegium, poteſst etiam quæri per conſsuetudinẽ, & præſscriptionem, ut oſstendit text. & DD. in cap. querelam, de elect. Trident. d. ſseſsſs. 25. cap. 9. l. 1. tit. 6. lib. 1. Recop. Alexand. conſs. 74. n. 8. vol. 4. Lambert. de iur. patron. 1. par. lib. 1. q. 10. princip. art. 5. num. 45. ad finem, Didac. Perez in l. 1. tit. 6. lib. 1. Ordin. gloſsſs. 1. verſs. Conſsuetudine etiam, & verb. Præſscriptione, Ripa in Rubr. de iudic. num. 79. Felin. in cap. cùm cauſsam, n. 7. de præſscript. Tuſsch. pract. concluſs. iur. litt. Y. concl. 604. & plures alij, quos adducit Covar. in pract. cap. 36. num. 6. verſs. Quartò est, & in reg. poſsſseſsſsor, 2. par. §. 10. & noviſssimè Vivian. in praxi iuris patron. lib. 2. cap.. & lib. 4. cap. 8. ubi licèt referant aliquos, qui contrarium tenent, hanc tamen magis communem appellant, & Cabedus de patronat. Reg. c. 2. n. 3. & in terminis patronatus Indici D. Alſsar. d. gloſsſs. 2. num. 21. ubi probat iure & conſsuetudine uti.
Qva tamen præſscriptione non poterunt iuvari privati,
25
qui cõtracontra Reges noſstros hoc ius patronatus, ullo modo uſsurpare, vel alterare præſsumſserint. Nam in patronatibus Regijs nulla currit, nec valet præſscriptio etiam immemorialis, ſsicut nec in cæteris Regalibus, ut tradit Rebuff. 3. tom. ad leges Gallicas, tit. de mater. poſsſseſs. in præfat. num. 133. Alvar. Valaſsc. de iure emph. q. 9. num. 26. Cab. d. cap. 7. ex num. 2. & cap. 34. num. 3. & deciſs. Luſsitan. 65. num. 3. par. 2. ubi inquit, quòd patronatus Regius regulatur in Luſsitania ſsicut cætera bona Regiæ Coronæ, & nõ poreſst præſscribi etiam tempore immemorialli, Covarr. in pract. cap. 1. & ſseqq. Avend. de exeq. mand. lib. 1. cap. 4. & Menoch. de retinend. remed. 3. num. 155. ubi eam rationem reddunt, quos
26
poteſst lex ex cauſsa efficere, ut nulla poſsſseſsſsio inſsurgat, non dato titulo, & ſsic ſsine poſsſseſssione, & contra ius reſsiſstẽs præſscriptio non datur, reg. ſsine poſsſseſssione, de regul. iuris in 6. cap. 1. de præſscrip. eod. lib. cap. ad decimas, de reſstit. ſspol cum alijs, & idem benè obſservat Menchaca lib. 2. cõtrov. illuſst. cap. 51. num. 37. Salgad. de Regia protect. 3. par. cap. 10. num. 148.
Et in terminis
27
huius Regij patronatus Indiarum expreſssè deciſsum eſst in ſsched. eius declaratoria ann. 1574. in fine, ibi: I otro ſsi, que por coſstumbre, preſscriptcion, ni otro titulo, ninguna perſsona, ni per ſsonas, ni Comunidad, Ecleſsiasticas, ni ſseglares, Igleſsia, ni Monasterio, puedã uſsar de derecho de patronazgo, ſsino fuere la perſsona que en nueſstro nombre, i con nueſstro poder I autoridad le exercitare. Quod cùm ſsæpè alias repetitũrepetitum fuerit, tum maximè in quadam epiſstola directa ad Dom. Proregem Peruanum PrincipẽPrincipem Squillacenſs. 28. Martij ann. 1620. ubi cùm decalraſsſset omnes præbendas, beneficia, & officia Eccleſsiaſstica Indiarum, ad hunc patronatum pertinere, & ſsuper hoc litibus locum dandum non eſsſse, addit: I ſsin reparar en qualquier uſso | contrario, pues contra el dicho nueſstro Patronazgo ne ſse admite, ni ſse puede illamar coſstumbre, ſsino corruptela, i mala introducion, i pecado, de que es justo deſscargar la conciẽcia de los que estan enlaçados en èl, &c.
Et de iuſstificatione, tum conceſssionis, tum executionis eiuſsdem Patronatus agens
28
idẽ reſsolvit Fr. Ioan. Zapata Auguſstinianus, qui poſsteà ſsuit digniſssimus Epiſscopus Guathemalenſsis, in tract. de iuſstit. diſstributiva, 2. par. cap. 14. per totum, ubi num. 11. pag. 283. ita notanter concludit: Iuſstiſssimam cauſsam arbitror cam, propter quam Regibus noſstris Hiſspaniæ ius patronatus Indiarum eſst elargitum. Quia proprijs, vel ſsuorum expenſsis eas. debellarunt, & Indis victis, ad Fidem Catholicam, & Eccleſsiam reduxerunt. Et quæ parta ſsunt, & reducta, conſservant, providiſsſsimaq́ue protectione tuentur, attentiſſimiſq́;attentiſſimiſque, & pijßimis oculis protegunt, & defendunt. Quodut continuò præstent, liberalißimèq́ue provideant, neque labori, neque pecunijs, neque alijs pene infinitis ſsolicitudinibus parcunt; ac ſsi Christianiſsſsimi Reges hoc unum haberent, quod curarent. Eis perpetuò providẽdo de Epiſscopis dignißimis, de Miniſstris doctioribus, de Proregibus, & Gubernatoribus Chriſstianiſsſsimis, qui potiùs religio ſsi Prædicatores, quàm Principes ſseculares, & zelo Religionis, & cura maiorum in Religione progreſsſsuum apparent. Et ita borũborum, & illorũ pact, & maiori proventui Reges noſstri ſsoliciti invigilant, ut illorum Regnorum incolæ, non ſsolùm de neceſsſsarijs, ſsed & de ſsuperabũdantibus remedijs gaudeant, & abundent. Quapropter iustißima cauſsa eſst, ut eiſsdẽ Regibus ſsummi Pontifices hoc ius patronatus conceſsſserint, liberaliſsſsimèq́ie. & plenißimè ſsint elargiti, &c.
Et ante hunc Auctorem idem reperies nõ minori verborum ponderatione notatum per Camill. Borrel. d. tract. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 50. num. 29. ubi inquit, quòd in his Indiarum Provincijs Rex Catholicus exercet, & fundatum habet univerſsalem patronatum Eccleſsiaſsticum ex conceſssione, & privilegio Pontificum: Nam illils quærẽdisquærendis Rex Catholicus effudit bona, opes, ac ſsanguinem, ut Eccleſsiæ Catholicæ, cuius nomẽnomen gerit, ampliet Principatum, alios ibi aggreget, & Eccleſsias ibi no vas conſstituat, erigat, & dotet. Sic enim exepqquus eſst, & exequitur, nova templa conſstrui mandando, Eccleſsius ædficari faciendo, dotes congruas, & reditus illis tribuendo, Fidei Chriſstianæ, ibidẽibidem Seminaria ſsuſstẽtãdo. Vnde non immeritò ſsancta ſsedes Apoſstolica, uti optima Mater, grato animo Prælatos ex Regia nominatione conſstituit, inſstituit, & fovet. Sed non poſsſsum ſsilentio præterire alia verba non minus gravia, & ad noſstrum inſstitutum valdè conducentia,
29
oculati teſstis er uditiſssimi, & mihi multis titulis venerandi Dom. D. Franc. ab Aifaro, nunc Regij patrimonij Senatus Conſsulis meritiſsſsimi, in tract. de offic. Fiſscal. gloſsſs. 2. num. 20. & 21. ubi poſstquàm de hoc Regio patronatu, & eius iuſstificatione in communi diſsſseruit, ad noſstras Indiarum Provincias ſsermonem convertens, ſsic inquit: Quod & quotidie videmus fieri in his Indorum partibus, ubi quotidie nova eriguntur templa, quibus omnia ad cul tum divinum neceſsſsaria Regijs expenſsis comparantur. Quid ergo dicam de maximo numero Religioſsorum, qui in bas partes maximis Regijs expenſsis pervenerunt, & ſsingulis propè annis veniũtveniunt? Præterquàm quòd in pluribus provincijs, ubi vel ex earum paupertate, vel alijs de cauſsis decimæ miniſstrorũ ſsuſstentationi non ſsufficiunt, Epiſscopis, Perſsonatibus, & ſsingulis Parochis congrua portio à Rege noſstro & aßogmata eſst, & tribuitur ex Regali patrimonio. Quod hodie in aliquibus Epiſscopatibus obſservabatur, in alijs autẽ, paucis ab hinc annis, obſservabatur, in omnibus ferè à principio obſservatum fuit.
Est autem, & fuit hoc ius patronatus Eccleſsiaſstici Indiarum OccidentaliũOccidentalium tanti ſsemper à Catholicis noſstris Regibus
30
habitum, ut multis repetitiſsq́ue ſschedulis, & iuſsſsionibus illud ſsartum, tectum q́ue tueri, & omni ex parte inconcuſsſsum, & illibatum ſsibi conſservari pręceperint, ut oſstendut plures, quæ habetur in 1. tom. impreſsſs. ex pag. 83. Vbi inter
31
alia Marchio Cannetius, Prorex Peruanus, reprehenditur, & aliqui Prælati graviter notantur, quòd ei immiſscere ſse voluerint. Et Marchio del Valle, quòd Bullas quaſsdam Apoſstolias impetravit, ut in villis, & oppidis ſsui Marchionatus ius patronatus ſsibi exercere liceret. Et in illa anni 1574. §. 1.
32
graviter puniri, & à provincijs Indiarum expelli iubentur quicunque ſseculares, vel Eccleſsiaſstici, qui huic iuri temerarijs auſsibus contraire præſsumſserint.
Et noviſssimè, cùm Regijs fuiſsſset auribus intimatum,
33
quoſsdam Religioſsos, & Prælatos normam in illo exercendo præſcriptãpræſcriptam innovare tentaſsſse, & aliqua officia, & beneficia Eccleſsiaſstica, ſspretâ Regiæ pręſsentationis ſsolemnitate, invaſsiſsſse, ſcriptũſcriptum fuit Peruano proregi Dom. Principi Squillacenſsi in epiſst. dat. Matriti 28. Martij ann. 1620. ut hoc emendare curaret, & omnibus notum facere: Que el titulo legitimo que tiene razon del principio formal, i ſsuſstabcial de poder ſser uno Prebendado, ò Parocho de las Indias, es la pre|ſsentacion hecha en nombre de ſsu Mageſstad, por quiẽquien tenga poder ſsuyo para ello, i que aſsſsi ſse procure conſservar el patronazgo Real, en materia que tanto importa, i eſstà individualmente con cl govierno eſspiritual, i temporal, i que eſsto ſse guarde aun en las Sacriſstias, i otros oficios de las Igleſsias.
Et ſsanè cùm hæc cura frequens, & magna in alijs
34
Regijs patronatibus eſsſse ſsoleat, ut tradit Cabedus de patronat. Regiæ Coronæ, capl. 7. num. 3. & cap. 34. num. 3. Bernartius de patronat. Regni Aragon. per totum, Carol. de Graſsſsal. lib. 2. Regal. Franciæ, lib. 2. Iacob. Rebuff. in l. 40. num. 2. C. de fund. rei privatę, lib 11. Rochus de Curte de iur. patron. verb. Onero ſsum, num. 1. & 2. Gigas de penſsion. q. 6. & 23. par. 1. & Olivanus, omninò viden dus, de iure fiſsci, cap. 13. num. 33. Iuftiſssimè in
35
hoc Indiarum, longè maior eſsſse debuit, cùm Reges noſstri ob Apoſstolicæ ſsedis diſstãtiam ex eiuſsdem ſsedis conceſssione, imò & iuſsſsione & commiſsſssione, totum põduspondus gubernationis ipſsarum, & prædicationis, ac converſsionis Indorum ſsuis humeris impoſsuerint, ut pater ex verbis prioris Bullæ AlexãdAlexand. VI. quæ vocatur conceſssionis IndiarũIndiarum an. 1493. in illis verbis: Hortamur
36
vos quamplurimùm in Domino, & per ſsacri lavacri luſsceptionem, qua mandatis Apoſstolicis obligati eſstis, & viſscera miſsericordiæ Domini nostri Ieſsu Christi attentè requirimus, ut cum expeditionem huiuſsmodi omninò proſsequi, & ſsumere prona mente Orthodoxæ Fidei zelo intendatjs, populos in huiuſsmodi inſsulis, & terris degẽtes, ad Chriſstianam Religionẽ ſsuſscipiendam inducere velitis, & debeatis.
Et paulo poſst: Et inſsuper mandamus vobis in virtute ſsanctæ obedientiæ, ut ſsicut etiam pollicemini (& non dubitamus pro veſstra maxima devotione, & Regia magnanimitate vos eſsſse facturos) ad terras firmas, & inſsulas prædictas viros probos, & Deum timentes, doctos, peritos, & expertos ad inſstruendum incolas, & habitatores præfatos in Fide Catholica, & bonis moribus imuendum, deſstinare debeatis, omnem debitam diligentiam in præmiſsſsis adb: bentes.
Qvae Bulla, & illæ, quæ decimæ, & ius patronatus Indiarum Regibus noſstris conceſsſserunt, quas in cap. præcedenti retulimus,
37
eos efficiunt in prædict is ſspiritualibus, muneribus, & functionibus, reliquiſsq́ue ad ea neceſsſsarijs, veluti Vicarios Romam Pontificis, quẽ certum eſst
38
eſsſse, & eſsſse debere primum Motorem converſssionis, & prædicationis infidelium, ac veluti Comeſstabilem exercitus Dei, & prædicatorũprædicatorum verbi divini, ut pluribus probavi 1. tom. lib. 2. cap. 8. num. 76. & cap. 25. num. 43. & ſseqq. & ultra alios, benè docet P. Franc. Suar. in tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. num. 7. Atque adeò
39
ad illum, ſstricto iure, pertinere Epiſscopatus, & beneficia Eccleſsiaſstica erigere, & creare in terris, & provincijs eorundem in fidelium noviter ad Fidem converſsis, & cætera omnia diſsponere, & ordinare, quæ ibidem profutura, & magis conducẽtiaconducentia eſsſse cẽſsuerit ad Dei veri Religionem promovendam, ampliandam, & ſstabiliendam, ut docent Bald. & Angel. in l. id quod apud hoſstes, D. de legat. 1. Franc. Vargas in tract. de iuriſsd. Pontif. & Epiſscop. confirm. 11. n. 3. & alij relati à Cevallos to. 4. pract. comm. q. ult. num. 324. & ſseqq. Cabed. deciſs. Luſsitan. 195. num. 2. par. 1. & deciſs. 47. per totam, par. 2. Ægid. Bend. in l. ex hoc iure, 1. tom. cap. 3. num. 15. & 16.
Et in ipſsis terminis noſstrarum IndiarũIndiarum loquens, Fr. Eman. Rodrig. 1. tom. quæſst. regul. q. 35. art. 2. Vbi
40
ait, Reges noſstros, virtute huius commiſssionis Apoſstolicæ, potuiſsſse olim ſsolos providere, & providiſsſse de Miniſstris, & de alijs, quæ ad Religionem, & converſsionem Indorum ſspectarent; quia per dictas Bullas ſsunt effecti eius delegati. Quo loquẽdiloquendi, & ſsentiendi modo utitur etiam Fr. Ioan. Focher. in itineraario ad Indos convertendos, 1. par. cap. 7. verſs. 4. fol. 13. & cap. 11. & 12. ubi addit, quòd noſstri Principes auctoritatem habent mittendi Prædicatores ad Indos, & hi poſsſsunt dici miſssi à Romano Pontiſsice, Fr. Alphonſsià Veracruce in diverſsis tractatibus, quos ſscripſsit, & præcipuè in declarat. d. Bullæ Alex. VI. Fr. Ioan. Baptiſsta in advertentijs Confeſstariorum Indorum, 2. part. pag. 177. Fr. Ludov. Miranda in Manuali Prælatorum, q. 42. art. 3. ubi inquit: Quòd Romani Pontifices quoad Indias Occidentales, & earum cauſsas, fecerunt Reges Caſstellæ & Legionis ſsuos Legatos, & commiſsſsarios cum plenaria poteſstate adminſstrandi, & diſponẽdidiſponendi in iſstis Regnis, non ſsolùm temporalia, verùmetiam ſspiritualia. Et idem noviſssimè tradit Seraphin. Freitas de iuſsto Imperio Aſsiatico, cap. 7. num. 3. quod ſsumere potuerunt ex doctrina IoãIoan. Andr. in cap. 2. de præbend. lib. 6. quẽ refert Staphilæ. de litter. gratiæ, tit. de form. mandat. de providendo, form. 3. num. 10. & ſseqq. ubi loquens de alio ſsimili indulto, quod habent noſsti Reges, ita inquit: Præfati Reges, & alij habentes ſsimilia indulta, ſsunt delegati, imò potius nudi Miniſsiri Papæ, quia quoties
41
papa transfert iura ſsundata in laicum, non execrat illa, nec ſsunt fundata in laico, ut fundata in ipſso, ſsed ut it Ministro, & agente nomine Papæ.
Quinimò & Dei, cuius hac in parte Vicarij appellari poſsſsunt, | ex traditis à Gregor. Lopez in. l. 1. tit. 1. par. 2. quem refert & ſsequitur Gabr. Perena in dociſs. Portogall. 22. num. 6. & Salgado de Regia protect. 1. par. cap. 1. prælud. 1. num. 40. & 41.
Cui convenit Camill. Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 59. per totum, ubi probat eundem noſstrum Catholicum Regem
42
reſspectu Regni Siciliæ eſsſse non ſsolùm delegatũdelegatum, verùm & Legatum à latere ſsummi Pontificis, atque Apoſstolicæ ſsedis, ex conceſssione Vrbani II. quam ibi refert, & ob hanc cauſsam cognoſscere de appellationibus Ordinariorũ Eccleſsiaſstticorũ per ſuũſuum
43
Regium Tribunal, quod appellatur Monarchiæ. De cuius defenſsione adverſsus oppugnationem Illuſstriſssimi Cardinalis Baronij ſscribunt plurimi Auctores, quos adduxi 1. to. lib. 3. cap. 1. n. 75. & ſseqq.
Quod non eſst, cur in dubium vocetur ex defectu capacitatis Prinicipum laicorum in perſsonas, & cauſsas Eccleſsiaſsticas, & ſspirituales, cap. decernimus, cum alijs, de iudicijs. Nam (ut modò tetigimus) ſstante conceſssione Romani Pontificis, ipſse, non ille, iudicare videtur. Et talis, ac tanta eſst eius auctoritas, & poteſstas,
44
ut poſssit laicis dictas cauſsas committere, & eos illarum capaces facere, ut in perceptione decimarũdecimarum diximus in cap. præcedenti, poſst gloſsſs. in cap. laicis 16. q. 7. Bald. in l. reſscripta, num. 4. C. de precib. Imper. offerend. Abb. in cap. cauſsam quæ, ubi Felin. num. 6. de præſscript. & manifeſstiùs probatur ex cap. nobis, de iure patron. cap. ſsacroſsancta. & cap. Maſsſsana, de elect. ubi. quòd eis poteſst dare vocem, & votum in electionibus Prælatorum, gloſsſs. in Extravag. ſsuſscepti, verb. Perfonis, & verb. Privilegijs, de elect. & in cap. benè quidem, 96. diſstinct. & Abbas in cap. quantò, de conſsuet. ubi, quòd poteſst diſspenſsare, quòd habeant fructus quorumlibet benediciorum, prourt contingit in Regibus Frãciæ,
45
qui in pluribus Eccleſsijs Regni ſsui habent Canonicatus, & cùm ad eas accedunt, linea, veſstem, Sacerdotali more, cũ alijs Canonicorum inſsignis deſsumunt, munuſsq́ue ſsuum cum aijs Canonicis obeũtobeunt, ut præter alios, tradit Carol. Graſsſsal. lib. 2. Regalium Franciæ, cap. 1. & Bapt. Fulgoſs. dict. & fact. memoral. ſsub. tit. de Religionis cultu, in fine, Ioan. Ferrald. de privileg. Regni Frãciæ, privileg. 7. Boccius Epoſstertoic. quæſst. de iure ſsacro, lib. 1. num. 42. Prout etiam Reges noſstri habent in Eccleſsia Burgenſsi, Toletana, & Legionenſsi, in qua etiam Excellentiſss. Marchio Aſsturicenſss Canonicus eſst, ut refert Navarr. conſs. 2. num. 17. ad medium, de iure patronat. cap. præter, §. attamẽattamen, 32. diſst cap. Adrinus, cap. in Synodo, diſst. 63. cap. dilectus 34. cum fimilibus, de præbend. cap. Memnam 2. q. 5. In quibus videmus poſsſse etiã laicos
47
excommunicare, & conferre beneſsicia Eccleſsiaſstica ex commiſsſsione ſsibi data, de quo etiam agit Decius in d. cap. decernimus, num. 6. de iudicijs, ubi noviſssimè Dom. Epoſscop. D. Felician. num. 19. poſst Palac. Rub. Petr. Greg. Ioan. Gratian. Nicol. Garc. & Hieron Gonçalez, quos ibîdem allegat, quibus addo Anguianum in tract. de legibus, lib. 2. controverſs. 34. Franc. Marcum deciſs. 9. num. 6. & 93. num. 9. ubi agit de Rege Francorum,
48
qui habet privilegium conferendi præbendas, ſsede vacante, ob quod, & alia ſsimilia concludit idem Auctor deciſs. 456. à num. 31. quòd Rex Franciæ non eſst merè laicus, & idem de Regibus Siciliæ & Neapolis, & alijs tradit V golinus de cenſsur. cap. 1. tab. 1. §. 10. num. 3. & ſseq. Navarr. conſs. 6. de offic. Ordin. num. 2. lib. 1. petr. Belluga in ſspecul. Princip. rubr. 11. §. videndum, ubi eius Additionator Camill. Borrell. verb. Probamus: idem Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. d. cap. 53. ubi ex
49
his defendit antiquiſssimam & immemorabilem conſsuetudinem, quam Rex noſster habet in Regnis Valentiæ & Aragoniæ, cognoſscendi etiam ſsuper Prælatos exemtos, Anaſstaſs. Germon. de ſsacror. immunit. lib. 2. cap. 12. num. 27. ubi alia ſsimilia privilegia commemorat, & inquit, mirum non eſsſse, quòd tũc temporis Eccleſsia Prinicpibus ſsecularibus hanc & paganorum tribuerit, quia ob Sarracenorum & paganorum tyrannidem, ſeculariũſecularium, ac temporalium Principum brachijs indigebat.
Quninimò (quod plus eſst) etiam cauſsas criminales,
50
& punitionem Clericorum poteſst laicis ſsummus Pontifex demandare, cùm ad id iuſsta aliqua cauſsa intervenerit, ut pluribus probat Cened. in quæſstion. Canon. cap. 4. à num. 4. latè Marta de iuriſsdict. 2. par. cap. 6. n. 31. & ſseqq. & noviſssimè Bonacina de legib. diſsp. 10. quæſst. 2. punct. 1. §. 3. num. 2. quod tamen ius poſsſse, rectè docet, & probat Dom. Epiſscop. Pacenſsis in cap. clerici 8. num. 25. & ſseqq. de iudicijs. Et in hæc reſspicere videtur (licèt ea non tetigerit) Fr. Eman. Rodr. d. art. 2. Vbi poſtquãpoſtquam Reges noſstros fecit Delegatos Pontificis in partibus Indiarum, inquit, hinc eſsſse,
51
quòd ſsi aliquis Eccleſsiaſsticus in eis non exemplariter vivit, ſstatim evocatur à Rege in Hiſspanium, quia impeditur converſsio Indorum, de quo agemus latiùs inſsrà hoc eodem libro cap. ultimo.

CAPVT III. De eodem Regio Patronatu, & utrùm ſsit cenſsendum laicale, vel Eccleſsiaſsticum, & de varijs eius effectibus, & ſspecialibus.

SVMMARIVM CAPITIS tertij.

  • 1 PAtronatus dividitur in Eccleſsiaſsticum, & laicalem, & qualis uterque?
  • 2 Patronatus Eccleſsiaſsticus & laicus, in quibus conveniant, & differant? remiſsſsivè.
  • 3 Patronatus Regius Indiarum, an ſsit cenſsendus laicalis, vel Eccleſsiaſsticus? & rationes, quæ Eccleſsiaſsticum eſsſse ſsuadent.
  • 4 Patronatus Regius etſsi competat ex privilegio Pontificis, non deſsinit eſsſse laicalis, cùm laicis, & tanquam talibus concedatur.
  • 5 Patronatus ius ubi eſst mixtum ex laico, & Eccl eſsiaſstico, quid præponderet?
  • 6 Patronatus Refij natura a non mutatur ex eo, quòd Eccleſsiæ, ut plurimùm, ex decimis fundatæ ſsint, & quare?
  • 7 Ius patronatus Regium in Indijs eſsſse laica le in ſspecie probant aliqui Auctores, qui referuntur.
  • 8 Ius patronus Regium in Indijs eſsſse laicale uſsus, & praxis eius exercendi ſsatis ostendit.
  • 9 Obſservantia poſst privilefgium ſsub ſsequuta, & continuata eſst optima interpres piſsius privilegij.
  • 10 Reges noſstri fundant in poſsſseßione patronatus laicalis, & ideò in ea manutenendi ſsunt.
  • 11 Patronatus Regius Indiarum non cenſsetur derogatus, nec præiudicatus ex nova diſspo ſsitione Tridentini.
  • 12 Patronatui Eccleſsiaſstico facilè derogatur à Papa, vel per ſsolam ſsimplicem collationem, non ita in laicali, vel mixto.
  • 13 Patronatus Regius eſst potentius, & efficacius cæteris, & non cenſsetur derogatus per generales, nec per ſspeciales reſservationes.
  • 14 Beneficia iuris Patronatus Regij, etiam ſsi vacent in Curia, non pertinent ad proviſsionem Papæ.
  • 15 Beneficia iuris patronatus Regij, ſsi abſsq; Regis præſsentatione conferantur, erit collatto nulla, & ſsubreptitia, & reſstitutio fiet cum fructibus.
  • 16 Prælati Indiarum ſsi quicquam facere, vel providere tentaverint in præiudicium iuris patronbatus, Regij, invalidum, & inutile erit.
  • 17 Præſsentione ſsine Regia, nemo in Indàs nullum beneficium, quamvis minimum, obtinere potest.
  • 18 Pertmutationes beneficiorum, vel Præbẽdarum an poßint fieri de aſsſsenſsu Proregis, vel Gubernatoris, qui Regio nomine Patronatum exercet?
  • 19 Permutartiones beneficiorum Indiarum, quando in partibus Indiarum admitt poſsſsunt, ex ſsententia Auctoris.
  • 20 Renuntiatio beneficij etiam cauſsa permutationis non valet, niſsi interveniat auctoritas ſsuperioris Eccleſsiaſstici.
  • 21 Ius patrinatus Regij Indiarum in Corona Regia incorportum eſst, & ſschedulæ, & exempla, qua id declarant.
  • 22 Ius patronatus Regium, eſst inalienabile in totum, & ex parte.
  • 23 Bona Regiæ Cornæ incorporata, non poſsſsunt utilier alienari, ſsaltim ultra vitam concedentis.
  • 24 Cauſsæ, quæ Regium fiſsum, vel patrimonium concernunt, corãcoram ſseculatibus fi ſsci iudicibus agitandæ ſsunt.
  • 25 Cauſsæ concernentes ius patronatus Regiũ ad Regios iudices, & Tribunalia ſspectant, & num. ſseqq.
  • 26 Iuris patronatus privatorum cauſsæ, & earum cognitio regulatriter eſst fori Eccleſsiaſstici.
  • 27 Tuitio, & iuriſsdictio Regij partronatus pertinet ad Regem.
  • 28 Patronatus Regij cauſsæ pertinent adiudices Regios, tam in petitorijs, quàm in poſsſseſsſsorijs.
  • 29 L. 5. tit. 6. lib. 1. & l. 34. tit.. 5. lib. 2. Recop. explicantur.
  • 30 Lites concernextes cernentes patronatum Reguim IndiarũIndiarum, non ſsolùm in ſsupremo earum Conſsilio, verùm & in Regijs Indiarũ Cancellarijs tractari poſsſsunt, ex ſschedula ann. 1574.
  • 31 Patronatum circa Regium, vel præſsentationes eius virtute factas, ſsi aliqua dubia oriantur, quis ea declarare debeat? ſschedulæ de hoc agentes.
  • 32 Appelllationes declatationum, quæfiunt ſsuper dubijs iuris Patronatus, quomodo interponendæ, proſsequendæ ſsint?
  • 33 Bullæ impetratæ contra Regium Indiarũ patronatum, vel in euis praiudicium qualiter rertineri ſsoleant?
  • 34 Cognitio cauſsarum Regij patronatus Indiarun per Regales Cancellarias præſsumtam quandam appobationem ſsummi Pontificis habere videtur.
  • 35 Iudices ſseculares de materijs poſsſseſsſsorijs patronatus, imò & beneficialibus, ex communi fere omnium Regnorum conſsuetudine cogno ſscunt.
  • 36 Præſsentatum à patrono Regis vicem gerẽtegerente, ſsi Prælatus Eccleſsiaſsticus receipere re|cuſset, & iuſstas cauſsa alleget, quis de eis cognoſscere debeat?
  • 37 Regibus competit in Eccleſsijs Indiarum omnium Prælatorum, Præbendariorum, Beneficiatorũ, & aliorum officialium Eccleſsiæ præſsentatio.
  • 38 Præſsentatio eſst unus ex Præcipuis fructibus iurus patronatus.
  • 39 Collatio Epiſscopatuum, & aliarum Præbendarum, & Beneficiorum IndiarũIndiarum, qualiter fiat? quòd laici etiam Reges ſsunt eius incapaces.
  • 40 Ferdin. Menchacæ opinio de collatione Epiſscopatum, & aliorum Beneficiorum per Reges facienda, cautè legenda eſst.
  • 41 Cap. fin. de conceſsſs. Præbend. explicatur.
  • 42 Reges Galliæ ſsolos poſsſse non ſsolùm præſsentare, verùm & conferre Prælaturas, & Epiſsopatus Regni ſsui, tradit Graſsſsal.
  • 43 Primariæ preces Imperiales, in quo differant à collatione?
  • 44 Laici, etiam ſstante privilegio, quòd poſssint collationes Beneficiorum facere, temporalia confrerent, non ſspiritualia, niſsi ſsequa tur alia confirmatio Papæ, vel Prælati Eccleſsiaſstici.
  • 45 Laicis mandare poteſst Pontifex ea, quæ ſsunt iuriſsdictions, non quæ ſsunt ordinis.
  • 46 Privilegia conferendi Prælaturas, & Beneficia, qui habeant, m & qualiter ſsint intelligenda?
  • 47 Reges Franciæ nimis extendebant privilegia conferendi beneficia, & alia, quæ ſse habere dicebant, quouſsque concordatæ factæ fuerunt.
  • 48 Patroni laici intra quadrìmeſstre præſsentare debent.
  • 49 Reges, etſsi ſsint patroni laici, non arctantur ad præſsentandum intra quadrimeſstre, & quare?
  • 50 Præſsentationes à Regibus patronis quocunque tempore fiant, admitti ſsolent per Papam, & alios Prælatos, & quare?
  • 51 Præſsentationes Epiſscopatuum, vel aliarum Præbenedarum in Indij vacatium, non poſsſsunt fieri intra quadrimeſstre propter magnam diſstantiam locorum, & qualiter hoc Reges noſstri iam olim præviderint.
  • 52 Patronatus Regius Indiarum non inhibet, net invidet patronatui privatorum in Monasterijs, Capellis, & minoribus Eccle ſsijs, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 53 Laici retrahendi non ſsunt à fundationibus, & dotationibus Eccleſsiarum.
  • 54 Patronatum, qui habet in aliqua Eccleſsia, vel Capella, poteſst ibidem arma, ſseu inſsignia gentilitia ſsua apponere.
  • 55 Arma ſsua, ſsive inſsignia, nemo potest in Eccleſsijs patronatus Regij, vel locis publicis ponere.
  • 56 Arma, ſsive inſsignia gentilitia privatorum ſsimul cum Regijs, vel prope ea apponere, ſsemper minus decens reputatum eſst.
  • 57 Arma ſseu inſsignia gentilitia inſsculpere, vel affigere in locis pijs, quæ quis ædificat, vel ornamentis, quæ Eccleſsijs donat, an ſsit licitum, vel pij operis meritum minuat?
  • 58 Hoſspitalium omnium ex Regijs largitionibus in provincij Indiarum fundatorũ Rex noſster unicus patronatus exiſstit, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 59 Hoſspitalia, quæ ſsub Regum protectione ſsunt, an, & quomodo Ordinarius viſsitare poſsſsit?
  • 60 Hoſspitalia iuris patronatus privatorum, quando, & quomodo Ordinarius viſsitare poſsſsit, & ſschedula de hoc diſsponens.
  • 61 Hoſspitalia, quæ erecta non ſsunt cum auctoritate Prælati Eccleſsiaſstici, neque habent Eccleſsiam, & campanile, ſsunt merè ſsecularia.
  • 62 Hoſspitale, ut dicatur locus Religioſsus, & gaudeat privilegijs fori, & immunitatis Eccleſsiasticæ, quæ requirantur?
  • 63 Hoſspitalium libri quando faciant fidẽfidem ad probandam mortem eorum, qui in eis defecerunt?
  • 64 Rex eſst patronus, & executor omniũomnium piorum operum, quæ eius vaſsſsalli in ſsuo Regno facere iubent. L. hæreditas 53. verſs. Quamquam, de petit. hæred. & l. Quintus Mucius, in fine, D. de annuis legatis, exornantur, ibidem.
  • 65 Senatus Regius, qualiter ſse interponere ſsoleat, pro exequendis teſstamentis Prælatorum, & alijs ad pia opera factis?
  • 66 Luſsitaniæ iure, miniſstri publici nominati ſsunt ad curandam executionem teſstamentorum.
  • 67 Rex noster, & alij ſsuis Regnis ſsunt, & eſsſse debent patroni, protectores, & executores Conciliorum, & maximè Tridentini.
EX ijs, quæ capite præcedenti retulimus, inferre poſsſsumus, quòd
1
cùm ius patronatus diſstingui ſsoleat in EccleſiaſticũEccleſiaſticum, & | laicale, & EccleſiaſticũEccleſiaſticum dicatur, quor Eccleſsiaſsticis dignitatibus, vel Eccleſsiljs adhæret, & ab illis exercetur, vel quod acquiritur, quoties ex bonis Eccleſsiæ fundatur, conſstruitur, vel dotatur aliqua alia Eccleſsia, vel Capelia; laicale verò, quod èconverſso procedit, nimirùm, quoties ſsunt laici, qui illud habent, & exercent, vel ex proprijs bonis ſsecularibus, & patrimonialibus ſsit prædicta fundatio, cõſtrutioconſtrutio, vel dotatio, ut probat text, in cap. unico, de iure patronat. lib. 6. cap. cùm autem, ubi Abbas, & DD. eodem tit. in antiq. text. & gloſsſs. in Clement. 2. verb. Præſsentare, de iure patron. gloſsſs. in cap. dilectus 6. de offic. deleg. cum plurimis alijs, quæ congerit Lambertinus de iure patronat, 1. par. lib. 1. artic. 5. quæſst. 1. principali, Covarr, in pract. cap. 36. n. 2. verſs. Diſstinguitur autem, Greg. Lopez in l. 13. tit. 5. par. 1. gloſsſs. 7. ubi Humada, Cened. in canon quæſstion, quæſst. 22. num. 5. Cabedus de patron. Regiæ Coronæ, cap. 1. num. 10. &. ſseqq. Pat. Gabriel Vazquez in opuſscul. moral. tit. de beneſs. cap. 2. §. 1. à num. 1. Auguſst. Barboſsa in Paſstorali, 3. part. allegat. 72. num. 128 Eruditiſss. Dom. D Felician. à Vega Epiſscopus Pacẽſsis, in cap. quãto 3. de iudicijs, num. 27. salgad. de prorect. Regia, 3. par. cap. 9. ex num. 100. & latiũs Iulian. Vicianus in praxi fori patron. lib. 1. cap. 3. per totum, ubi num. 22. adducit
2
quadraginta & octo caſsus, in quibus differunt ius patronatus Eccleſsiaſsticum, & laicale; & n. 25. decem & quinque, in quibus patroni Eccleſsiaſstici & laici. Meritò in quætionem vocari poſssit, an
3
hoc, de quo agimus, & noſstri Reges exercent in patribus Indiarum, ſsit Eccleſsiaſsticum, vel laicum?
Nam primâ facie Eccleſsiaſsticum eſsſse videtur, cùm à ſsummo Pontifice, utà ſsupremo Eccleſsiaſsticæ poteſstatis fonte, proveniar, & Reges noſstri eundem in eius exercitio (ut diximus) repræſsentent, tanqam ipſsius legati, vel delegati, & Eccleſsias Indiarum, ut plurimùm, fundaverint, conſstruxerint, & dotaverint, ex ecimis ſsibi ad eadem ſsede Apoſstolica conceſsſsis, quos dubium non eſst inter bona Eccleſsiaſstica, imò & ſspiritualia, connumerari, cap. prohibemus, de decimus, cap. caufam quæ, de præſscript. cap. 1. 16. quæſst. 7. cap. cùm Apoſstolica, de his quæ fiunt à Prælato. cum alijs, quæ adduxi ſsup. in cap. proxim. præced. Quibus rationibus in hanc opinionẽ inclinavit M. Aragonius loquens generaliter de ominibus Regijs patronatibus, & iure præſentãdipræſentandi Regum Hiſspaniæ, in 2. 2. q. 62. art. 2.
Sed meo iudicio non rectè, quoniam
4
privilegium Pontificum, quod intervenit ad ampliandam, & promnovendam noſstrorum Regum iuriſsdictionem, & auctoritatem, non mutat ſsecularem eorum naturam, & cũm re verâ laici ſsint, tamquam laicis, vel tanquam laicale cinceſsſsum eſsſse videtur, argum. l. quæritur, D de ſstat. homin. l. & qui habet 3. D. de tutelis, Farinac. in fragmentis, verb. Mixtum. Et ut daremus eſsſse mixtum,
5
adhuc idem probare debermus, quia licèt aliàs ius patronatus Eccleſsiaſsticum, tanquam dignius, trahat ad ſse laicale minus dignum, exregula cap. 2. de conſsecrand. Eccleſs. cap. per tuas, cap. contingit, de arbitris, cum ſsimilibus, hoc tamen limitari ſsolet, quando non adeſst aliquis Eccleſsiæ favour, ſsed ipſsius patroni, ut in noſstro caſsu; quia tunc, qualitas laicails prævalet Eccleſsiaſsticæ, ut per Nicol. GarciãGarciam ſsup. num. 284. Gonçalez gloſsſs. 18. num. 12. & SalNeque in contrarium movere debet,
6
quòd decimæ noſstris Regibus à ſsede Apoſstolica conceſsſsæ ſsint, nam eo ipſso quaſsi quid laicum, & in proprio ipſorũipſorum Regum patrimonio confiſstens, effectæ fuerunt, & eodẽeodem iure, quo cætera bona Regiæ Coronæ, cenſsentur, ut ſsup. cap. 1. probavimus.
Vnde in eadem ſspecie, de qua loquimur, quòd abſsque dubio
7
hic Regius patronatus ſsit laicalis, & nos Eccleiaſsticus, tenet idem Cabed. d. tract. cap. I. num. fin. in illis verbis: Eſst apud nos RegiũRegium ius patronatus, quòd tertiam non constituit ſspeciem, ſsed cadit ſsub ſsecundo menbro, cùm laicale, & ſseculare ſsit, ut de ſse patet. Et adhuc magis in ſspecie, agens de ipſso patronatu noſstrarum Indiarum, & opinionem Aragonis convincens, Fr. IoãIoan. Zapata in tract. de iuſstit. diſstribut. 2. par. cap. 14. num. 16. & ſseqq. Addens, Quòd Reges noſstri, non ſsolùm ex reditibus decimarũdecimarum fundarunt, conſstruxerunt, & doartunt Eccleſsias iſstarum Regionum, ſsed ſsæpiſsſsimè, ubi illæ deficiunt, ex proprijs bonius ſsuæ Cameræ, ex quibus aſsignãturaſsignantur parochis reditus annui in ſstipendium, & ſsuſstentionem. Et in pluribus, qui tenuiores ſsunt, & decimas ad congruam Epiſscoporum ſsuſstentionem non habent, Rex ipſse ex ſsuis bonius ſsimiliter, & ijs liberaliſsſsimum ſstipendium ad congruam eorum ſsuſstentationẽ elargitur. Et
8
quòd vel ipſsa forma, & modus, quod per tot retrò annos Reges noſstri uſsi ſsunt in præſsentationibus, & reliquis, quæ ſspectant ad hunc RegiũRegium patronatum Indiarum, & illius exercitium, ſsatis oſstẽdunt, quòd illud tanquam laicale habuerint, & poſsſsederint: unde, dato, licèt non conceſsſso, quòd in verbis privilegij poſsſset eſsſse aliqua dubitatio,
9
talis conſsuetudo, & obſservantia eã ſsuſstulit, quaſsi eiuſsdem privliegij hactenus | fidiſssima interpres, ut latè probat Dec. conſs. 156. in fin. Laurent. Sylvan. conſs. 66. num. 20. & plures alios referens Bertazol. conſs. civili 97. num. 25. vol. 1. Ego 1. tom. de Indiarum iure, lib. 2. cap. 24. ex num. 84. & lib. 3. cap. 1. ex num. 25. latiſssimè, & noviſssimè D. Valençuela conſs. 103. num. 30. & conſs. 120. n. 26. & conſs. 135. num. 31. & 117. vol. 2. & in ſsimilibus terminis Camill. Borrell. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 53. num. 37. ubi etiam n. 5. & num. 36. inquit, & probat, quòd
10
mediante dicto privilegio, & pacificâ & quietâ uſsus eius in prædicta forma, cum bona fide, continuatione, ab ſsque dubio in ea manutenendus eſst, ut per Paul. de Caſstro conſs. 323. col. 1. vol. 1. Ægid. Boſsſs. in prax. tit. de fiſsco, & eius privileg. num. 60. cum in his ſsuam intentionẽ fundatam habeat, argum. cap. porrò, cap. recepimus, de privileg. & eorum, quæ in ſsimilibus tradũttradunt, Bald. in l. 1. §. ſsi is qui, D. de exercit. act. idem Bald. conſs. 355. vol. 1. Paul. de Caſstro conſsil. 36. n. 5. vol. 1. Surd. conſs. 140. num. 21. vol. 2. & Fabius Turret. in conſs. 99. num. 9. vol. 1.
Quod procedit etiam hodie poſst
11
Concil. Trid. ſseſsſs. 25. cap. 9. de reformat. quod novam formam induxit ad obtinendum, oſtendendũoſtendendum, & probandum ius patronatus laicorum. De quo, & de alijs, ad hanc materiam iuris patronatus pertinentibus, latè ultra LambertinũLambertinum, & alios agit Ioſseph. Ludov. concl. 42. per totam, Mieres de maiorat. 3. par. q. 77. Flamin. de confident. benef. q. 28. ex n. 205. Gonçalez ad regul. Cancell. 8. gloſsſs. 18. à num. 30. Cavalcan. deciſs. 17. par. 2. & deciſs. 11. & 28. par. 3. Rota Romana inter noviſssimas ſsacri Palatij, deciſs. 345. par. 1. & diſscept. 577. n. 14. lib. 3. Cevall. q. 614. & quæſst. 717. Leonius in Theſsaur. fori Eccleſsiaſst. cap. 6. de iure patronat. Mareſscot. lib. 2. var. reſsolut. cap. 52. Cãpanil. in diverſsor. iur. Canon. rubr. 11. cap. 13. ex num. 405. Riccius collectan. 58. & 124. & 638. & 1691. cum ſseqq. Garcia de benef. 5. par. cap. 6. num. 104. & 105. cum alijs, & cap. 9. à num. 103. Tuſsch. pract. concl. litt. Y. concluſs. 617. Marta in compilat. deciſs. titul. de iure patronat. cap. 14. & multis ſseqq. Marcheſsan. de commiſssion. to. 7. pag 43. & 477. Camill. Borrell. in ſsumma deciſs. rubr. 32. Vivian. in. dict. praxi iuris patronat. per tot. maximè lib. 11. cap. 56. & lib. 12. c. 1. & Salgad. omninò videndus, d. tract. de protect. Regia, cap. 9. & 10. Nam illa diſspoſsitio Concilij non procedit in patronatibus Regijs, quibus in nihilo derogare voluit, ut ibidem oſstenditur, & latiùs dixi ſuprãſupram cap. proxim. ex n. 5. & benè proſsequitur D. Franc. Salgadus dicto cap. 10. num. 96. & ſsequentibus.
Et ita
12
licèt facilè præiudicetur patronatui Eccleſsiaſstico, vel per ſsolam collationẽ factam à Papa, abſsque alia derogatione, cap. cùm dilectus, de iure patron. cap. dilectus, & ibi Abb. de offic. deleg. Hojeda de incompat. benef. 1. par. cap. 24. num. 112. Gonęal. dicta gloſsſs. 18. num. 5. & 7. Caſssiod. deciſs. 4. n. 11. de probat. & deciſs. fin. num. ult. de iure patronat. laicale tamen, imò & mixtum, non cadit ſsub generalibus reſservationibus, ut per Lambertin. de iure patron. 3. par. lib. 2. q. 9. art. 9. in fine, Covarr. in pract. cap. 36. num. 5. verſs. Tertiò, opportunè, Hojeda ubi ſsup. n. 114. & alij plures relati à Salgado d. cap. 9. n. 114. Et multò minus
13
Regium, quod eſst potẽtiùs & efficaciùs, quàm aliorum inferiorũinferiorum, ut colligitur ex Trident. ſseſsſs. 25. de refor. cap. 9. Mẽchaca lib. 2. controverſs. cap. 51. ex num. 37. Cabed. de patron. Reg. Coronæ, cap. 1. & benè obſservavit Palac. Rub. in tract. de benef. vacant. in Curia, §. 16. Inde inferens, quòd
14
licèt beneficia, quæ vacant in Curia, ſsoleant regulariter pertinere ad proviſsionem Romani Pontificis, ut latè dixi ſsub. lib. 2. cap. 6. n. 89. Hoc tamen non procedet in his, quæ ſsunt ſsub iure Regaliorum, quibus nulla, quantumvis expreſsſsa, reſservatio, vel derogatio præiudicare poteſst. Quod optimè etiãetiam proſsequitur Rebuff. de nominat. q. 15. num. 9. & ſseqq. Covar. d. cap. 36. n. 6. Cabed. de patron. Regiæ Coronæ, cap. 35. per totum, ubi
15
quòd debet cẽſseri nulla, & ſsubreptitia collatio aliter facta, & quòd non ſsolùm Eccleſsiam reſstituit talis intruſsus, ſsed etiam fructus, D. Franc. Alfarus de offic. fiſscal. gloſsſs. 2. num. 19.
Et ad alios
16
quoſscunque Prælatos ex maioritate rationis extendendum eſst, cùm neque hi quicquãquicquam facere, vel providere poſssint in præiudicium eiuſsmodi, imò nec cuilibet alterius laici patronatus, cap. cõſultationibusconſultationibus, cap. ex inſsinuatione, de iure patron. text. & gloſsſs. in cap. decernimus, cap. Monaſsterium, & ſseqq. 16. q. 7. toto tit. D. ſsi quid in fraudem patronis, l. 5. tit. 6. lib. 1. Recop. cum adductis à Salgado ubi ſsup. d. cap. 10. n. 143. ubi, quòd proviſsio erit nulla, & appellationi eſsſse deferẽdum declarabitur in Tribunali Regio, iũctis ſschedulis, quarum ſsuprà, in huius capitis initio, meminimus,
17
quæ nullis omninò præbẽdarijs, vel beneficiarijs collationem dari permittunt, qui Regiæ nominationis litteras, ſsive titulos non præſsentaverint.
Quod adeòverũ eſst, ut neque
18
permutatio, neq; penſsionis aſssignatio poſssit etiãetiam per ſsummum Pontificem de conſsenſsu partium conſstitui ſsuper Præbendis, vel beneficijs pertinentibus ad Regium hunc patronatum, quãvis ſspecialiter ei in litteris derogetur, niſsi | Regius aſsſsenſsus in his intervenerit, ut, poſst plures alios, quos refert, benè docet Gigas de penſsionibus, quæſst. 23. Covar. d. cap. 36. practic. num. 9. verſs. His denique, & num. 10. verſs. Secundò eſst, Flamin. Pariſs. de reſsignat. benef. lib. 2. quæſst. 4. per totam, noviſssimè Ioan. Cochier de commutat. benef. cap. 19. & Vivian. in prax. iuris patron. lib. 13. cap. 9. & 10. Cabedus de patronat. Regiæ Coronæ, cap. 11. num. 2. pag. 42. Et ſsatis apertè probari videtur in l. 5. tit. 6. l. 18. 21. & 25. titul. 3. lib. 1. Recop. & de noſstro iure municipali Indiarũ eſst text. expreſsſsus in ſsched. dat. Pintiæ 13. Iunij an. 1615. quæ abſsolutè rales permutationes prohibet, etiam ſsi conſsenſsus Prælati interveniat, & Proregis, ſsive Gubernatoris, qui Regio nomine patronatum exercet.
Quod tamen Ego, verba, & mentem ipſsius ſschedulæ ſsequutus, cùm nuper de ea in legem reducenda ageretur,
19
ita temperandum exiſstimavi, ut in beneficijs, quæ in illis partibus à Proregibus præſsentantur, eorum & Prælatorum aſsſsenſsus ſsufficeret ad permutationes eiuſsmodi ex iuſstis cauſsis admittendas, ſsecus in alijs præbendis, quarum proviſsio Regi ipſsi. & ſsupremo eius Senatui reſservata eſst, & ita praxi ſservari vidi, licèt pluribus ex Patribus Cõſscriptis placuerit, omnes omninò permutationes dictâ prohibitione comprehendi, ut fraudibus, & ſsimonijs, quæ hac occaſsione fieri poſsſsunt, & ſsolent, obviam iretur. Et de hoc Regem ipſsum conſsuli placuit.
Vnde rarò etiam in ipſso Senatu admittuntur, & tunc præcedẽtepræcedente ſsuperioris Eccleſsiaſsticiinformatione, & auctoritate, abſsque
20
qua nõ valere renuntiationem, quæ fit causâ permutationis, etiam ſsi fiat corãcoram patrono laico, concors eſst Scribentium opinio, ut per Ant. de Butr. in cap. ult. n. 5. Abb. n. 3. de renunt. Puteum deciſs. 412. lib. 1. Cravet. conſs. 82. n. 3. Flam. Pariſs. lib. 7. q. 9. num. 14. & Cochier d. tract. de cõmutation. benefic. cap. 2. num. 16. Quod neſscio an in patronatu Regio aliquãaliquam limitationem recipiat. Nam aliquando vidi etiam, inconſsultis Prælatis, permutationes admitti, præſsertim exiſstentibus in Curia his, qui de permutatione convenerant, noviſsq́ue ad Præbẽdas permutatas præſsentationis litteris expeditis.
Secvndò, ex eiſsdem principijs deducitur hoc ius patronatus, tam ob ſsui conceſsſsionẽ & prærogativam, quàm ob noſstrorum Principum æſstimationẽ
21
in Regia ipſsorum Corona incorporatum eſsſse, & ob hanc cauſsam regulari debere, ſsicut cætera bona eiuſsdẽ Coronæ, ut conſstat ex Bulla Iulij 11. quam in cap. præcedenti retulimus, ubi conceſssio fieri dicitur Regi Ferdinando, & Ioannæ Reginæ, ac Caſstellæ & Legionis Regibus pro tempore exiſstentibus, & ſsched. ann. 1574. in princip. ibi: I mandamos, que el derecho del dicho patronazgo unico, è inſolidũinſolidum de las Indias, ſsiempre ſsea reſservado à Nos, i à nueſstra Corona Real, &c. quæ verba in inducunt incorporationẽ cum Regno, ut in ſsimili, loquens de patronatu Regio Luſsitaniæ, obſservat Alvar. Valaſsc. de iure emphyt. q. 50. n. 23. Georg. Cabed. d. tract. de patronat. Regiæ Coronæ, cap. 4. n. 6. &c. 12. num. 6. & deciſs. Luſsitan. 65. num. 3. par. 2. pag. 101. & agens de patronatu Abbatiarum Cõſsiſstorialium Regni Caſstellæ, Salgad. de protect. Regia, 3. par. cap. 10. num. 148. & de patronat. Regum Frãciæ Annæ. Robert. Choppin. & alij, quos ſstatim num. 25. citabimus.
Quò fit, ut
22
nullo modo, etiam ex voluntate, & conceſssione expreſsſsa ipſsorum Regum in alium transferri, vel alienari poſssit in totum, nec pro parte, non magis, quàm reliqua alia bona, quæ ad eandem RegiãRegiam CoronãCoronam ſspectant, & de Regalibus dicuntur,
23
& ideò inalienabilia eſsſse cenſsentur, ſsaltem ultra tẽpus quo ipſse alienans vixerit, ut poſst alios, docet Covar. lib. 2. var. cap. 18. n. 10. Did. Perez inl. 1. tit 6. lib. 1. Ordin. collat. 240. tex. & DD. in l. filiusfamil. §. Divi, D. de leg. 1. & in cap. intellecto, de iur. iurãd. l. 4. & 5. tit. 15. par. 2. Rhenat. Choppin. de doman. Franciæ, lib. 2. tit. 1. n. 2. Petr. Greg. de Repub. lib. 3. cap. 8. n. 4. ubi Regem marito ſsimilem faciunt, qui bona Coronæ Regiæveluti dotalia alienare nõ poſssit; Franc. Topius de poteſst. Princip. §. 5. n. 36. Salgad. de Regia protect. par. 1. cap. 1. prælud. 2. n. 76. Hottoman. quęſst. illuſst. cap. 1. Menchac. de ſsucceſsſs. creat. lib. 3. §. 26. limit. 31. n. 46. & 52. Valençuela conſs. 99. n. 71. D. Ioan. del Caſstillo lib. 7. cõtroverſs. ubi de tertijs, c. 9. n. 27. Maſstrill. de Magiſstr. lib. 1. cap. 13. & Villadiego, ex multis, in Prologo, Del fuerojuzgo, l. 2. n. 50. Et in terminis noſstri patronatus Indiarum, Matienz. in tract. M. S de moderat. Regni PerũPerum, 1. par. cap. 37. & deciditur in d. ſsched. ann. 1574. ibi: Sin que en todo, ni en parte pueda ſsalir della, i que por gracia, ni merced, ni por teſtamẽtoteſtamento, ni por otræ di, poſsicion alguna, que Nos, ò los Reyes nueftros ſsuceſsſsores hizieremos, no ſseamos viſstos conceder derecho de patronazgo à perſsona alguna, ni à Igleſsia, ni à Monaſsterio, ni prejudicarnos en el dicho derebo de patronazgo.
Et hoc etiam efficit, ut quemadmodũquemadmodum
24
de alijs Regalibus, & bonis patrimonialibus Principis, cauſsæ, & dubitationes, quæ emergũt, debẽtdebent iudicari, & declarari per iudices ſseculares, & ſsupremas Curias ab eo deputatas, ut in l. 2. & 5. ubi cauſsæ fiſscales, 1. C. ſsi adverſs. fiſcũfiſcum, cum alijs, quæ tradit Bald. in l. ſsi de|bitum, num. 4. C. quando fiſsc. vel privat. Peregrin. de iure fiſsci, lib. 7. tit. 1. per totum, Quemada quæſst. fiſscal. 1. & 2. Didas. Perez in l. 6. tit. 41. lib. 2. Ordinam. gloſsſs. Salvo en aquellos, D. Franc. Alfarus de offic. fiſscalis, gloſsſs. 16. privileg. 1. num. 21. & ſseqq. latiſssimè Regnerus Sixtinus de Regalibus, 1. parte, cap. 8. per totum, cum alijs, quæ adduxi ſsuprà, cap. 1. & num. 42. Ita etiam
25
cauſsæ concernentes Regium patronatum, tractandæ ſsunt, tractari ſsolent coram ipſso Principe, & ſsupremo eius Senatu, vel Regalibus Indiarum Cancellarijs. Quia licèt aliàs in alijs patronatibus debeant ad iudicium Eccleſsiæ remitti; ob id
26
quòd hoc ius ſsit ſspirituale, vel ſspirituali annexum, ut in cap. quanto, de iudicijs, Clement. diſspendioſsam, eodem tit. l. 56. tit. 6. par. 1. cum alijs, quæ latè adducit Cabedus de patronat. Regiæ coronæ, cap. 49. & Cevallus de violentijs, 2. part. quæſst. 94. Vbi hinc infert, non eſsſse recurſsum ad Regalem Cancellariam per viam violentiæ contra iudicem Eccleſsiaſsticum, qui inhibet iudici ſseculari, ut non cognoſscat de cauſsa iuris patronatus, etiam inter laicos. Hoc tamen limitatur in eo, quod ad Reges pertinet, quia etſsi demus, quòd ſsit etiam ſspiritualibus annexum, & ex conceſssione Romani Pontificis emanaverit, tamen, ubi ſsemel factum eſst Regale, inter iura patrimonialia Principis computatur,
27
& ad eum pertinet eius tuitio, & iuriſsdictio, ut eleganter tradit Turrecremata in cap. filijs, vel nepotibus 16. quæſst. 7. DD. per tex. ibi in cap. generali, §. ultimo, de elect. lib. 6. Bald. in cap. 1. num. 8. Epiſscop. vel Abbat. Bertrand. conſs. 276. num. 17. vol. 3. Aufrerius de poteſst. ſseculari, fallent. 25. Carol. Graſsſsal. lib. 2. Regal. Franciæ, cap. 5. col. fin. & cap. 1. col. 5. ubi inquit, quòd Curia Parlamenti cognoſscit etiam de petitorio præbendarum, quas Rex confert, Iacob. Rebuff. in l. 4. num. 2. C. de fund. rei privatæ, lib. 11. Guiller. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Et uxorem, el 2. num. 62. & num. 74. & ſseqq. Beroius conſs. 65. num. 119. vol. 1. Did. Perez in l. 3. tit. 3. lib. 1. Ordinam.. Mieres de maiorat. 3. par. q. 11. ex num. 11. uſsque ad fin. Iacob. Calitius in margarita fiſsci, dub. 8. n. 22. fol. 30. Thom. Mier. ſsuper capitulis CuriarũCuriarum Cathaloniæ, collat. 10. fol. 43. & 44. Annæus Robertus lib. 3. rer. iudicat. cap. 1. Rhenatus Choppinus de domanio Franciæ, lib. 2. tit. 8. num. 7. & in tract. de ſsacra policia forenſsi, in præfatione, num. 10. & 11. Olivan. de iure fiſsci, cap. 13. num. 33. Belluga in ſspecul. Princip. rubr. 15. §. tractemus. num. 38. verſs. Et hoc ius tertij, Hottom. de verb. feudal. verb. Regalia, Balzaran. de feud. tit. 56. quæ ſsint Regalia, num. 8. Guid. Papa, & eius Addit. deciſs. 1. & 85. Maranta de ordic. iudic. 4. par. num. 77. Navarr. in cap. cùm contingat, de reſscript. Ioan. Garcia de nobilit. gloſsſs. 9. num. 22. Matienz. in l. 3. gloſsſs. 10. num. 2. tit. 10. lib. 5. Recop. Parlad. differ. 9. n. 25. Bobadilla in Politica lib. 2. cap. 18. num. 141. & 213. ubi alios allegat, & ultra eos Cabedus ubi ſsup. num. 10 & 11. qui tamen ſsolùm agnoſscit hanc iuriſsdictionẽ in merè poſsſseſsſsorijs: & latè D. Franciſsc. Salgad. d. tract. de Regia protect. 3. par. cap. 10. num. 190. & ſseqq. ubi generaliter cũ ſsupra dictis, & alijs Auctoribus tenet,
28
Regem, & eius comſiliũcomſilium de his cauſsis cognoſscere ſsive in poſsſseſsſsione, ſsive in proprietate, & hoc eſsſse uſsu receptum, & permiſsſsum, non ſsolùm in Hiſspania, verùmetiam in Regnis Galliæ, Angliæ, Vngariæ, & Apuliæ, & ſsatisfacit obiectionibus Martæ, qui contrarium tenet in tract. de iuriſsd. 2. par. cap. 4. ex num. 1. & idem tradit Arnulph. Ruzæus de Regal. privil. 26. num. 1. & ſseqq. omninò videndus.
Et licèt
29
l. 5. tit. 6. lib. 1. Recop. ſolũſolum præcipiat procuratoribus fiſscalibus, quòd proſsequantur cauſsas Regium ius patronatus tangẽtes, coram quibus, & quomodo debeant: Ante quien, i como deban: l. tamen 34. tit. 5. lib. 2. eiuſsdem Recopil. hoc iudices ſseculares eſsſse declarat. Et hoc expreſssiùs de noſstro iure municipali Indiarum pluribus ſschedulis deciſsum reperitur, & præſsertm
30
in illa declaratoria iuris patronatus, cuius ſsæpè meminimus, quæ non ſsolùm ſsupremo earum Senatui, verùm & Regijs Cancellarijs hanc iuriſsdictionem concedit, ibi: Ilos nueſstros Virreyes, Audiencias, i Iusticias Reales procedã con todo rigor contra los que aſssi fueren i vinieren contra nuestro derecho, è patronazgo, procediendo de oficio, ò à pedimiento de nueſstros fiſscales, ò de qualquiera parte que lo pida, i en la execuciõexecucion dello ſse tenga mucha diligencia; & in alia ad Audientiam Mexicanã directa ann. 1540. quæ extat 2. tom impreſsſs. pag. 30. quæ non ſsolùm lites, verùm
31
& dubia, ſsi quæ orta fuerint, ſsuper intelligentia, & praxi eiuſsdem Regij patronatus, & recipiẽdisrecipiendis, vel non recipiendis his, qui eius virtute præſsentantur, ab eadem Audientia terminari, & declarari iubet. Quãvis hoc poſsteà per dictãdictam ſsched. an. 1574. in fin. ſsolis Proregibus, & Præſsidibus, qui ius patr onatus Regio nomine exercent, cõmitti videatur, & apertiùs per ordinationes CancellariarũCancellariarum Indicarum ann. 1562. quæ ſsic habent: Itẽ, quãdoquando buviere duda cerca de entender alguna coſsa delas cõtenidas en la ereccion de las Igleſsias, ò ſsobre las colaciones que el Obiſspo ha de hazer à los por Nos preſsentados, que el Preſsidente de la AudiẽciaAudiencia lo | declare. Quo iure hodie frequentiùs utimur, quamvis
32
ſsi aliqua pars ſse gravatam ſsenſserit hac Proregis, ſsive Præſsidis determinatione, vel declaratione, ei recurſsus maneat appellandi ad Regiam Cancellariam, & huic appellationi Prorex deferre teneatur, ut noviſssimè deciſsum vidi per quandam ſsched. dat. apud D. Laurent. 14. Auguſst. ann. 1620. ſsuper lite doctrinarum oppidi de Lambayeque. Quod Ego intelligerem quoad effectum devolutivum: nam ab ſstatuto, vel erectione, aut eius declaratione, ſseu executione, regulariter non admittitur appellatio quoad effectũ ſsuſspenſsivum, quin potius eâ remotâ eſst procedendum, cap. conſsuluit, el 3. de appell. cap. ex ore, de his quæ fiunt à mai. parte Cap. cap. relatum, de his quæ fiunt à Prælat. Roman. conſsil. 43. num. 2. Cigas de penſsion. quæſst. 45. num. 3. Cevall. de violent. quæſst. 27. num. 10. & idem eſst in præſsentatione facta virtute patronatus Regij, cap. conſsultationibus, de iure patron. l. 9. tit. 15. par. 1. ubi Gregor. Salgad. de Regia protect. 3. part. cap. 10. num. 3. & ultra relatos ab eo, Cabed. de patron. Reg. cap. 8. Garcia de benef. 5. par. cap. 1. §. 10. à num. 477. Gratian. diſscept. 113. num. 32. Pereira de manu Regia, cap. 7. numer. 25. Reinoſsus obſserv. 66. Farin. 1. par. noviſss. deciſs. 224. & 2. part. deciſs. 423. Peregrin. conſs. 35. num. 1. vol. 1. Menoch. conſsil. 1057. num. 1. Ioan. Bapt. Coſsta conſs. 29. Alexand. Trentacinq. conſs. 65. num. 12.
Et hanc praxim, in ipſsis terminis iuris patronatus Indiarum, agnoſscit Fr. Manuel Rodrig. in quæſst. regul. 1. tom. quæſst. 35. art. 2. qui ex prædictis oriri inquit,
33
quòd ſsi aliquod privilegium impetretur à Papa, quod tangat gubernationem rerum ſpiritualiũſpiritualium, vel Eccleſsiaſsticarum in partibus Indiarum, non aliter executioni mandari permittatur, quàm ſsi priùs in ſsupremo earum Conſsilio exhibitum fuerit, & inſspectum, ne fortè in aliquo Regio patronatui præiudicet, De qua praxi, & retentionis Bullarum ex prædicta cauſsa, vel ex alijs iutificatione, plura adducemus infrà hoc lib. cap. 23. ubi peculiarem de hac re ſsermonem inibimus.
Quibus adijcio,
34
quòd cùm hæc Curiarum ſsecularium cognitio in his iuris patronatus Regij litibus, & quæſstionibus, tot retrò temporibus, tam in Hiſspania, quàm in partibus Indiarum inconcuſssè obſservata fuerit, & conſstet eam per ſsummum Pontificem concedi poſsſse, ex latè traditis à Menoch. de retinend. poſsſseſsſs. remed. 3. n. 353. ſsaltim præſsumtivè ex tacita, & diuturna ipſsorum Pontificum approbatione, cõceſſaconceſſa, vel ſsaltim permiſsſsa videri poteſst, ut doctè in ſsimili notat Navarr. in cap. cùm contingat, remed. 1. verſs. Tertiò facit, de reſscriptis.
Vt omittam, dictam cognitionem rarò proprietatem eiuſsdem iuris patronatus attingere, ſsed tantùm materias facti, & merè poſsſseſsſsorias,
35
in quibus facilius, & ſsecuriùs omnes Auctores ſsuprà relati Regijs ſsuperioribus Curijs ſsaltem extem extraordmariam tuitionem concedunt, etiam in cauſsis beneficialibus, cùm ad id tantùm dirigatur, ut quieta ſsit Reſspublica, nec alicui iniuria, vel violentia fiat, vel indebitè poſsſseſssione ſsſspolietur, vel præſsentatione fraudetur. Quod in Neapolitano Regno paſssim etiam fieri teſstatur Matth. de Affict. deciſs. 24. & de communi uſsu omnium ferè mundi Regnorum, Menoch. ubi ſsup. ex num. 328. uſsque ad 337. ubi ſsic reducit ad concordiam diſssidentes in hoc opiniones Doctorum, Covarr. (licèt aliàs ſsatis ſscrupulosè in hac materia loquatur) in cap. 35. pract. quæſst. 2. verſs. Non negamus, & latiſssimè, & pleniſsſsimè Camill. Borrell. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 71. num. 212. cum multis ſsequenibus, Hieronym. Cevall. in tract. de violent. 2. par. quæſst. 65. per totam. Vnde ſsi Prælatus
36
præſsentatum à patrono recipere nolit ob ſsimoniam, vel alias cauſsas, quæ contra eum ex viſsitatione reſsultent, illæq́ue probabiles, & non affectatæ videantor, non auderem conſsulere, de his Proreges, vel Regales Audientias cognoſscere poſsſse, ſsed Prælati reclamationi potiùs deferendum, donec præſsentatus ſsuam innocentiam coram iudice competenti probaverit, aut purgaverit. Nam ſsi cuilibet de populo reclamare licet à mala electione, ſsive præſsentatione, ut infr. c. 2. n. 68. trademus. Cur Prælatus circa hoc audiendus non erit? cuius iuriſsdictioni, & cognitioni Eccleſsiaſsticæ in hoc caſsu nullâ ſschedulâ derogari video, quin potius illa ann. 1574. hoc in terminis iuris cõmunis reliquere vidatur. Sic etenim habet: Aviendole preſsentado la proviſsion original de nueſstra preſsentacion, ſsin dilacion alguna le barà proviſsion, i canonica inſstitucion, i le mandarà acudir con los frutos, excepto teniendo alguna excepcion legitima contra la perſsona preſsentada, i que ſse le pueda probar; i no ſse la oponiendo tal, ò no ſse la probando, ſsea obligado à pagar los frutos, rentas, coſstas, è intereſsſses que por la dilacion ſse le recrecieren: quod multum notare oportet, quia ſsæpè contingit, & nunc, cùm hæc prælo mandamus, ad Regium Senatum delatus eſst caſsus inſsularum Philippinarum, in quo huius articuli minus exacta intelligentia, magnas, & lamentabiles inter Archiepiſscopum, & Gubernatorem contentiones | excitavit, quæ ſsilentio potiùs involvendæ, quàm poſstertati reſserandæ videntur.
Tertiò, ex ſsuperioribus fluit, virtute Regij patronatus, de quo agimus, cõpetere glorioſsiſssimis
37
Regibus, ac dominis noſstris in provincijs Indiarum electionem, & præſsentationem Prælatorum, & omniũomnium PræbendarũPræbendarum, Beneficiorum, & MiniſtrorũMiniſtrorum dictarum Eccleſsiarum, uſsque ad minimum officium Sacriſstæ, ut & in Regno Grantæ obſservari, tradit Bobadilla dicto lib. 2. cap. 18. num. 221. & patet ex Bullis & ſschedulis, quas ſsuprà retulimus. Eſst
38
quippè talis nominatio, & præſsentatio unus ex præcipuis fructibus iuris patronatus, ut rectè docer Calderinus conſs. 19. in fin. de iure patronatus, Vivian. eod. tract. lib. 5. cap. 2. num. 3. & 4. & niviſssimè D. Valèçuela conſs. 188. n. 10. vol. 2. Sed tamen
39
collatio, & Canonica inſstitutio Romano PõtificiPontifici erga Prælatos, & ipſsis Prælastis in fuis Diœceſsibus erga alios Beneficiatos remittitur, prout & in Regnis Hiſspaniæ obſservatur, quia eius faciendæ (etiam Principes) capaces non ſsunt, ut docet Bonif. de Vitalins in Clemẽt. unica de conceſsſs. Præbend. Innoc. omninò legendus, in cap. quod ſsuper, col. 1. de elect. Ioan. Andreas in cap. 2. de præbernd. lib. 6. text. in cap. ſsi quis deinceps 17. q. 7. & in cap. fin. de iure patron. Rebuff. in tract. nomin. q. 15. num. 10. Anftaſs. Germon. de indult. Eccleſs. §. in quibuſsunque, num. 13. Camill. Botrell. d. tract. de praſstant. Reg. Cathol. cap. 50. num. 32. & 33.
Quò fit, ut cautè legendus ſsit Ferdin.
40
Mẽchaca lib. 2. controv. illuſstr. cap. 51. num. 37. dum nimis generaliter tradit: Regibus, & dominis noſstris integrum, ſsalvumque etiam, hodie, non ſsecus ac olim, ius, & facultatẽ eſsſse, conferendi omnes Archiepiſscopatus, Epiſscopatus, Præbendas, Dignitates, perſsonatus, Rectorias, benediciaq́ue ominia Eccleſsiasticis perſsonis per univer ſsam Hiſspaniam. Nam de electione per tantùm, vel nominatione intelligi debet, ut ipſse idem paulò pòſst onſsinuare videtur, licèt oſscitanter hæc nomina conſsundat. Quem ſsenſsum recipit etiam
41
text. in cap. fin. de conceſsſs. Præbend. qui videtur velle Comitem, aut Comitiſsſsam Flandriæ hebere ius conferendi beneficia, quia debet intelligi de præſsentatione, non de vera collatione, fecundùm Panormit. & DD. ibîdem, & Carolum de Graſsſsal. de Regal. Franciæ, lib. 2. cap. 1. pag. 7. ubi vult probare,
42
ſsolos Reges Franciæ ex privilegio, & conſsuetudine habere ius non ſsolùm præſsentandi, verùm & conferendi prælaturas, & beneficia ſsui Regni, & in hoc differre ab Imperetore, qui non habet poteſstatem conferendi, ſsed faciendi, recipi tantùm, & vocantur Primariæ preces
43
Imperiales, inter quæ lata eſst diffrentia, ut per Ioann. Andr. in addition. ad Speculat. titul. de legato, §. nunc tractemus, & idem docet Arnulph. Ruzæus de iure Regal. in Præfat. verſs. Quarta fuit opinio, Choppinus de ſsacra Policia lib. 1. cap. 7. num. 11. & 13. & de domanio Franciæ lib. 2. tit. 9. ex num. 5.
Quamvis verius ſsit, etiam ſstante dicto privilegio,
44
laicos iura ſspiritualia conferre non poſsſse, quæ ipſsi non habent, ſsed ſsolùm temporalia, de quibus inveſstiri videtur, ſspiritualia autem, ſsic inveſstitos recipere à confirmatore, vel conſsecratore, aut alio miniſstro Eccleſsiaſstico, ut in ſspecie advertunt, & docent Innocent. & Rebuff. ubi ſsuprà, & eorum verba recenfens Camill. Borrell. d. cap. 50. num. 32 & 33. & ultra eos Reſstaurus Caſstaldus in tractat. de Imperat. quaſst. 100. num. 17. & 18. Vbi probat,
45
ea quæ ſsunt iuriſsdictionis, ut eſst collatio beneficiorum, etiam laicis per Pontiſsicem mandari poſsſse, ut per Decium, & DD, in cap. 2. de iudicijs, non etiam ea quæ ſsunt ordinis. Et eodem modo explicat, & accipt
46
ſsimilia privilegia, quæ habent Reges, & noſstri in Hiſspania, & in Belgio, & alij Reges, & Duces aliarum Provinciarum, quos ibi recenſset, Ioann. Cocheir. in dict. tract. de primarijs precibus, in proœmio, pag. 3. & noviſssimè Vivianus in praxi iuris patronat. lib. 11. cap. 12. ubi etiam refert Reges, qui eiuſsmodi privilegia habere prætendunt; & inquit, afferta privilegia eſsſse potius nominationes, quàm collationes. Et quòd quia Reges
47
Franciæ nimis ea, & contra iuris regulas extendebant, ultimo loco fuerunt facta concordata, quæ refert, & peculiaribus Commentarijs illuſstrat Rebuff. & fic fopitæ ſsunt graves illæ diſsſsenſsiones, & mordaces, vel procaces epiſstolæ, quæ huius rei causâ intervenerunt inter Bonifacium Octavum, & Philippum Pulchrum Francorum Regem, de quibus dicam infrà hoc libro cap. 12. numero 26.
Dictas porrò præſsentationes, alij patroni
48
laici regulariter intra quadrimeſstre facere debent à die vacationis, vel ſsaltem à die ſscientiæ computandum, cap. quia diverſsitatẽ, de conceſsſs. Præbend. cap. licèt, de ſsupplend. negligent. Prælatorum, cap. cùm propter, de iure patron, cum alijs latè adducitis à Lambert. in eod. tract. par. 2. lib. 2. q. 1. art. 1. Riccio in collect. deciſs. par. 1. collect. 119. &. in praxi reſsolut. 184. Ant. Fabro. C. de. ſsacroſs. Eccleſs. definit. 35. & de Epiſscop. & cleric. definit. 17. & iure patron. definit. 3. Peregr. conſs. 32. num. 15. vol. 1. Salgado de protect. Regia, 3. patre, cap. 11. num. 62. Maceratenſs. | lib. 1. var. reſsol. cap. 29. num. 20. Moneta de optione, cap. 3. num. 106. & cap. 6. n. 19. Gratian. 3. to. cap. 560. à num. 26. Rota apud Farin. 2. par. noviſs. deciſs. 177. num. 5. Coſsta de ſscientia facti, centur. I. diſst. 90. num. 55. Flores de Mena quæſst. 3. Aug. Barboſsa in Paſstorali, 3. part. alleg. 72. n. 126. Vivian. in praxi iuris patron. lib. 7. cap. 1. & 2. AlexãdAlexand. Ludov. deciſs. 177. num. 5. Narbona in l. 20. gloſsſs. 22. num. 33. lib. 4. Recop. & Nicol. Garcia de benef. par. 10. cap. 2. à num. 34. & 5. par. cap. 9. num. 209.
Quod tamen
49
in Regijs patronatibus nõ obſservatur, quia Regibus quadrimeſstris lapſsus non nocet, ſsive ipſorũipſorum officiales, ſsive ipſsivationis ſscientiam habuerint, ex legitima præſscriptione, quâ tuti ſsunt, eò quòd multis occupationibus impediti, tam in bello, quàm in pace, indulgendum ſsit eis, ſsis intra legitimum tempus, tales præſsentationes non fecerint, argum. text. in cap. cæterum 5. de reſscript. & in cap. ex parte 12. de officio deleg. Et ita quando cunque
50
eas faciãfaciam, admittendæ ſsunt, prout ſsemper admittuntur, tam à ſsummo PõtificePontifice in Epiſscopatibus, quàm ab inferioribus Prælatis in minoribus beneficijs, & ſsi ſseus ſsieret, poſsſsent cõtradicerecontradicere, & reclamare proviſsionibus, abſsque eorum conſsenſsu factis, ut de communi praxi teſstificans, tradit Cabedus de patronat. Regiæ Coronæ, cap. 28. à num. 5. & eum referens Nicol. Garcia d. cap. 2. n. 34. ad fin. & Salgad. de protect. Reg. 3. par. cap. 10. num. 43. & 44.
Quo iure, multò maiori ratione
51
in præſsentationibus IndiarũIndiarum utimur, propter magnam locorum diſstantiam, & alia intervalla, & impedimenta, quæ contingere ſsolent, & poſsſsunt, quorum conſsideratio in cauſsa fuit, ut vel ipſsi Reges Catholici dum de impetrãdo hoc Regio patronatu ab Apoſstolica ſsede tractarunt, decem & octo menſsium ſpatiũſpatium ad præſsentationes faciendas deſsideraverint, ut ex ſside, & relatione Antonij de Herrera dixi in cap. præced. num. 3. Quod tamen hodie ad plures provincias ulteriùs detectas, inſsufficiens quoque eſst. Et ita licèt in Bulla conceſsſsionis annus tantùm præfigatur à die vacationis computandus, hoc tamen non obſservatur, nec iuri cõmunicommuni præiudicat, quod in Regijs patronatibus, ut modò vidimus, latiores habenas indulget.
Qvartò (ut plura alia omittam, quæ praxim nuius Regij patronatus Indiarum concernũt, quæ ſsatis apertè cauta ſsunt in d. ſschedul. ann. 1574. & eius declaratorijs dicto 1. tom. ex pag. 83.) illud tandem admonendi ſsumus, quò letſsi Reges, ratione ſsoli, habeant illam generalem protectionem, & defenſsionẽ omnium Eccleſsiarum, MonaſteriorũMonaſteriorum, & Hoſspitalium, quæ in ſsuis terris fundantur, & eriguntur, de qua egimus ſsup. cap. præced. n. 1. Non tamen
52
ex hoc efficiũturefficiuntur earum patroni, prout nec noſstri ſsunt, nec eſsſse voluerunt in his provincijs Indiarum, exceptis Eccleſsijs Cathedralibus, & alijs, quæ verè & realiter ex eorum ſsumtibus, & reditibus fundatæ, conſstructæ, & dotatæ reperiuntur, ut deciditur in multis ſschedulis, de quibus ſsurprà, & præſsertim in illa D. Philippi II. data en el Pardo 17. Maij ann. 1591. quâ permittitur privatis quibuſscunque (impetratâ priùs ad id Regiâ facultate, iuxta ea quæ infrà cap. 23. dicemus) conſstruere, vel dotare Eccleſsias, Monaſsteria, Hoſspitalia, Capellas, vel quæ voluerint opera pia, & in illis ius patronatus ſsibi acquirere, & reſservare, abſsque eo, quòd eorum voluntati, & diſspoſsitioni prætextu patronatus Regij aliquid obijciatur. Cuius ſschedulæ noviſssimè meminit Dom. D. Felician. à Vega Epiſscopus de la Paz in cap. quanto, de indicijs, num. 17. Et ultra cam extat alia ad Decanum, & Capitulum Mexicanum directa, dat. Pintiæ 26. Octobr. ann. 1544. to. 1. pag. 102. quæ etiam in Eccleſsijs Cathedralibus, exceptâ Capellâ maiori, alias cum aſsſsenſsu Regio privatis vendi poſsſse permittir, & ut in illis ius patronatus, quod pacti fuerint, liberè habeant, & exerceant.
Quarum ſschedularum eandem rationem reddere poſsſsumus, quam Doctores communiter tradunt, dum inquirunt, cur iuri patronatus laicorum, nunquam per litteras, & alias conceſssiones, vel proviſsiones Apoſstolicas derogari cenſseantur. Nempè
53
ne laici retrahantur ab ædificatione, erectione, vel dotatione Eccleſsiarum, ut docet Lapus alleg. 96. num. 3. Barbat. conſs. 35. num. 1. vol. 2. Gigas de penſsion. q. 37. num. 12. Decius conſs. 126. num. 4. & conſs. 149. ad ſsin. Selva de beneſsic. quæſst. 11. num. 13. Corraſs. in Parphr. Sacerel. 4. par. cap. 6. num. 33. & Covarr. in pract. cap. 36. in princip.
Quod efficit, ut
54
huiuſsmodi fundatores, & patroni in his Eccleſsijs, Monſsterijs, Xenodochijs, vel Capellis, ſsic conſstructis, & dotatis, nomen, vel arma ſsua, & inſsignia Gentilitia apponere poſssint, quæ tamen
55
in locis publicis, vel Eccleſsijs ad Regem pertinentibus, affigi omninò prohibentur, etiam ſsi Proregum, aut Epiſscoporum ſsint, & ſsimul cum Regijs appendantur, ut conſstat ex quadam ſsched. dat. apud D. Laurent. 18. Octob. ann. 1583. tom. 1. pag. 261. Hoc quippè
56
ſsemper minus decens, & impudens reputatum eſst, ut per Bald. in l. 1. C. quæ res vendi non poſsſs. laſs. in l. 1. C. ut nemo privatus, Frecc. de ſsub|feudis authorit. 47. n. 2. & alijs relatis Mart. Mager. in tract. de advoc. armata, cap. 18. num. 155. cum ſseqq. pag. 816. ubi ex n. 117. pag. 812. latiſssimè tractat,
57
an ſsit licitum, & conveniens, in Eccleſsijs, Capellis, & ornamẽtis, alijſsq́ue rebus divino cultui ſsacratis, inſsignia affigere, vel inſsculpere? Et hoc, ipſsius pij operis, quod prætenditur, ob vanitatis labem, meritum minuat. De quo etiam pluribus diſsputavit inſsignis noſster M. Baſsil. Pont. Legionenſsis 1. par. var. diſsp. quæſst. 7. ſscholaſstica, per totam, ex pag. 259. ad 268.
In Hoſspitalibus
58
quoque, tam Indorum, quàm Hiſspanorum, quæ ex Regijs largitionibus paſssim in omnibus Indiarum provincijs fundata, & dotata reperiuntur, ut patet ex innu meris ſschedulis, quæ habentur 1. tom. ex pag. 361. idem ius patronatus Reges noſstri habent, & exercent, & non minori curâ, quàm aliarum Eccleſsiarum, ſsibi conſservari præcipiunt, ut alijs omiſssis, ſseriò diſspoſsitum fuit in quadam ſsched. dat. Cobejæ ann 1593. quæ extat d. 1. tom. pag. 301. in qua Archiepiſscopus Limanus notatur, quòd aliquas circa hoc querimonias ſsedi Apoſstolicæ præſsentaverit, & additur: Que bien ſsabe que los Hoſspitales de los pueblos de Eſspañoles ſson de mi patronazgo, fundados, è dotados con mi hazienda, è limoſsnas, que les he hecho, i hago de ordinario; i que los que ai en los pueblos de Indios ſse mantienen cun la cota que el Virrei don Franciſsco de Toledo les adjudicò en las taſsſsas, è tambien de las ſsementeras, è otros bienes de comunidad, que los Indios tienen para este efecto, è que con ſser los dichos Hoſspitales de pueblos de Eſspañoles de mi patronazgo, è los de Indios ſsuſstentados con bienes legos, è del miſsmo genero los de las fabricas, è pueſstos, los unos, è los otros eſsſsentos de ſsu juriſsdicion en lo temporal, & tradit alia Ant. de Herrera in hiſst. gener. Indiarum decad. 4. in deſscriptione, pag. 81.
Et idem de iure communi cautum eſst,
59
tã in ipſsis Hoſspitalibus, quàm in Capellis ibidẽ erectis, & eorum adminiſstratoribus in Clement. quia contingit, de religioſs. domib. ubi Cardin. num. 4. Concil. Trident. ſseſsſs. 22. cap. 8. de reformat. ibi: Non tamen quæ ſsub Regum immediata protectione ſsunt. Et in varijs ordinationibus Luſsitaniæ, quas referunt Gama deciſs. Luſsitan. 288. Alvar. Valaſsc. cõſsult. 105. per totam, Cabed. de patronat. Regiæ coronæ, cap. 38. & 39.
Vbi probant, quòd nec viſsitatio huiuſsmodi Hoſspitalium, Ordinarijs Eccleſsiaſsticis cõpetit, ſsine ipſsorum Regum licentia, & permiſsſsione, quam quidem in noſstris Indijs iam habent, ut dicitur in ſsched. ſsuprà relata, ibi: He mandado dar cedulas mias, para que èl i ſsus vicarios pudan viſsitar los bienes pertenecientes à las fabricas de las dichas Igleſsias, i hoſspitales de Indios de todo eſsſse Arçobiſspado, è tomar las cuentas à los Mayordomos, i Administradores, i cobrar los alcances, i ponellos en las caxas de comunidad, i en lo eſspiritual le queda la viſsita libre, i como la tiene, i ha tenido, ſsin que en eſsto, aora, ni en ningun tiempo ſse le aya pueſsto impedimento, i que en los demas Hoſspitales que no ſson de mi patronazgo, haze, ſsin contradiction lo que el derecho le permite.
Quod etia, quatenus pertinet
60
ad Hoſspitalia patronatus privatorum, vel civitatum noviſssimè repetitum fuit in alia ſsched. Matriti 24. Martij ann. 1621. directa ad Rever. Dom. Epiſscop. Arequipenſsem, qui cùm quereretur, ſsibi ad viſsitandum Hoſspitale dictæ civitatis aditum interdici, reſsponſsum accepit: Que le viſsitaſsſse conforme à derecho, i lo diſspueſsto por el ſsanto concilio de Trento, i revea, i viſsite las obras poias dèl, tomando cuenta a las perſsonas que las huvieren adminiſstrado, ò adminiſstraren, hallandoſse preſsentes los Cabildos, ò particulares que fuerẽfueren patronos, no emhargante que en las fundaciones i dotaciones de los dichos Hoſspitales, i obras pias, ſse aya poueſsto clauſsula de que no ſse puede entrometer en ellas el Ordinario, porque aſsſsi ceſsſsen las fraudes i coluſsiones que ſsuele aver en las dichas adminiſstraciones, i cuẽtas dellas. Quod tamen intelligi debet,
61
ubi talia Hoſspitalia fundata ſsunt cum auctoritate Prælati, & habent Eccleſsiam, Altaria, & campanilia. Nam aliàs ſsunt merè ſsecularia, & ad Principem ſsecularem pertinet iuriſsdictio ſsuper eorum bonis, ut notatur incap. ad hæc, de religioſs. domib. gloſsſs. in Clement. per litteras, de præbend. Bald. inl. ſsi quis ad declinandam, §. in omnibus, num. 21. C. de Epiſsc. & Cler. Abb. in cap. de Xenodochijs, de religioſs. domib. Pariſs. conſs. 34. lib. 4. Cabed. d. cap. 38. num. 1.
De quo, & quæ requirantur ad hoc,
62
ne Hoſspitale dicatur locus pius, & religioſsus, & cenſseatur conſstructum fuiſsſse auctoritate Epiſscopi, & gaudeat privilegio fori, & immunitatis Eccleſsiaſsticæ, & de alijs quæſstionibus practicis ad materiam Hoſspitalium pertinẽtibus, videndus erit Tiraq. de privil. piæ cauſsæ, privil. 138. Curt. Iunior. conſs. 20. per totũtotum, Feder. de Senis conſs. 130. n. 2. Zepola cautela 211. num. 2. Greg. Lòpez in l. 4. tit. 11. par. 1. verb. Ala Igleſsia, Valaſsc. d. conſsult. 105. per totam, Covarr. lib. 2. variar. cap. 20. num. 4. Sforcia de in integr. reſstit. 1. par. q. 3. art. 6. Tiber. Decian. lib. 2. crimin. cap. 25. | num. 18. & 19. Meneſs. in l. ſsi aquãaquam 2. ex num. 45. C. de ſservit. & aqua, Cavalcan. deciſs. 17. ex num. 34. par. 2. Maſscard., de probat. concl. 869. deciſs. Peruſs. 30. ex num. 7. & deciſs. 90. & 93. Cæſsar Barziusdeciſs. Bononienſs. 124. Ioſseph. Ludov. deciſs. Peruſs. 98. Alexand. Trẽtacinq. 1. to. var. reſsol. lib. 1. tit. de reſscript. & privileg. reſsol. 4. per tot. Avendañ. de cenſsib. cap. 78. à num. 1. Farin. 1. tom. q. 28. à num. 36. latè Peralta in l. Mævius 68. §n fundo, num. 6. de leg. 2. Remig. de Goni de immunitat. Eccleſs. amp. 1. n. 7. Iacob. Portius com. concl. lib. 5. concl. 7. Nicol. Garcia de benef. 1. par. cap. 3. Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 17. num. 39. & cap. 18. num. 139. Gutier. Canon. quæſstion. q. 35. exnum. 18. Et
63
qualiter libri Hoſspitalium faciant fidem, & præcipuè ad probandam mortem in illis defunctorum, Nicol. Genua de Paſsſseribus de ſscript. privat. lib. 5. §. liber Hoſspitalis.
Qvibvs pro coronide huius capitis addo, non ſsolùm prædictorum locorum Regem eſsſse patronum, & protectorem, verùm & omnium
64
operum piorum, quæ ipſsius vaſsſsalli ubilibet conſstituti, vel vivi, vel morientes fieri iubent. Nam cura, ut hæc impleãturimpleantur, & debito modo exequantur, penes ipſsum, & ſsupremum eius Regium Senatum principaliter reſsidet, utprobat text. in l. hæreditas 53. verſs. Verùm quamquam, D. de petit. hæred. ibi: Principali, vel pontificali auctoritate compelluntur ad obſsequium ſsupremæ volũtatisvoluntatis, l. Quintus Mucius 7. in fine, D. de annuis legat. ibi: Sed interventu iudicis hæc omnia debent ad effectum perduci, l. 7. tit. 10. par. 4. iunctis alijs, quæ ſsignanter in propoſsito tradit Innocent. in cap. nos quidem, de teſstam. Roman. ſsingul. 1. & conſsil. 69. & plures alij ex antiquioribus, quos refert Tiraq. de privil. piæ cauſsæ, privil. 150. Covarr. in cap. ſsi hæredes, & in cap. cùm Ioannes, num. 1. de teſstam. & ex recentioribus Valaſsc. d. conſsult. 105. num. 28. & ex num. 57. tom. 2. ubi animadvertit num. 63. quòd ex appoſsitione manus Principis, colligitur eius immediata protectio, IoãIoan. Gutierr. lib. 1. practic. cap. 44. Bobad. d. lib. 2. cap. 18. num. 120. Dom. Valençuela conſs. 60. num. 1. & 2. ubi teſstatur,
65
duos ex Conſsiliarijs Principis fuiſsſse deputatos ad implendum teſstamentum Archiepiſscopi Hiſspalenſsis Dom. D. Ferdinandi de Valdès, & idem factum vidimus pro teſstamento Illuſstriſsſs. Archiepiſscop. Toletani Cardinalis Quiroga, & tangit aliquid Marta de iuriſsd. 2. par. cap. 10. num. 32. & cap. 18. num. 3. 4. & 8. Leon deciſs. Valentiæ 20. num. 3. & 4. & ſseqq. D. Perez de Lara de anniverſs. & capellan. lib. 2. cap. 1. num. 48. & 49. Cevallos de violentijs, 2. par. q. 84. num. 14. & Molina Theolog. diſsp. 251. col. 3. ubi ait,
66
de iure Luſsitaniæ eſsſse nominatos Miniſstros publicos Regios, quibus devolvitur executio, & emolumentũemolumentum prioribus executoribus relictum, & amiſsſsum ob negligentiam.
Quinimò ob eandem etiam cauſsam Reges noſstri, & alij in ſsuis Regnis ſsunt, & eſsſse debẽt patroni,
67
& protectores, imò & executores Cõciliorum, quæ ad meliorẽ Eccleſsiæ gubernationem ſstatuuntur, & præcipuè ſsancti Concilij Tridentini, quia vix eſst, ut poſssit Rex ſsu patronatum Eccleſsiaſsticum conſservare, niſsi in eius pijs ſsanctionibus obſservandis ſsedulã operam navet, ut inſsinuatur in cap. ad Imperatoribus 23. q. 3. l. 1. tit. 3. lib. 1. Recopil. ibi: Los Reyes, i Principes de la tierra, à quien Dios encomendò la defenſsiõ de la ſsanta Madre Igleſsia, Concil. Trid. ſseſsſs. 25. cap. 20. pag. 349. ibi: Confidens eos, ut Catholicos, quos Deus ſsanctæ Fidei, Eccleſsiæq́ue Protectores eſsſse voluit, tradit Paz in praxi tom. 2. prælud. 5. num. 10. Enriquez de Pontif. clave. lib. 2. cap. 11. §. 3. litter. D. & cap. 12. §. 2. in fine, & cap. 15. §. 1. litt. D. & litt. L. & cap. 20. gloſsſs., ultima, & cap. 23. circa fin. Flores Diez de Mena lib. 1. var. quæſst. q. 12. num. 8. in fine, & iterum q. 4. num. 35. ubi inquit, hoc ius habere ex Bullis, & conceſssionibus ſsummorum Pontificum, Boibadilla in Polit. lib. 2. cap. l 18. num. 154. & lib. 3. cap. 5. num. 34. in fine, doctiſsſs. Cevall. lib. 4. comm. pract. quæſst. 897. de violentijs, num. 218. & 219. & rurſsus numer. 335. ante finem, & in peculiari tractatu de eiſsdem violentijs, 1. par. gloſsſs. 6. num. 62. & alia ſsatis doctè adducens D. Franciſsc. Salgad. de Regia protect. 1. par. cap. 2. prælud. 2. num. 73. & ſseqq. D. Narbona in l. 59. tit. 4. lib. 2. Recop. gloſsſs. 2. & Martinus Mager. de advocatia armata, cap. 2. num. 98. pag. 54.

CAPVT IV. De ingenti, & aßidua RegũRegum noſstrorum cura in erigendis, dotandis, & ditandis Cathedralibus Indiarum Eccleſsijs, & ſspeciali iure patronatus, quod in præſsentatione PrælatorũPrælatorum, & Præbendariorum ipſsarum exercent, & quæ ſsit communis forma erectionum, & diviſsionis fructuum, ſseu decimarum, inter dictos Prælatos, & Præbendarios, & alios earundem Eccleſsiarum Miniſstros.

SVMMARIVM CAPITIS Qvarti.

  • 1 ECcleſsiarum Cathedralium erectio ad Romanum Pontificem pertinet.
  • 2 Reges noſstri, quo iure, cura, & ſstudio in erigendis & dotandis Eccleſsijs Cathedralibus Indiarum uſsi fuerint?
  • 3 Eccleſsiæ Cathedrales Indiarum, qualiter dotatæ fuerint à Regibus Hiſspaniæ?
  • 4 Bulla Alex. VI. decimas Indiarum noſstris Regibus conceßit cum onere cõgruæ ſsuſstẽtationis, & dotationis EccleſiarũEccleſiarum, & Miniſstrorum Eccleſsiaſsticorum.
  • 5 Erectio Cathedralium Indiarum, ſsimulat|que à Regibus Hiſspaniæ diſsponitur, ſsedi Apoſstolicæ videnda, & approbanda remittitur.
  • 6 Eccleſsiarum Metropolitanarum, & ſsuffraganearum, quæ in hunc uſsque diẽ in Novo-Orbe erectæ ſsunt, peculiaris nomẽclatura proponitur.
  • 7 Præbendariorum numerũnumerum in Eccleſsijs Cathedralibus Indiarum, qualis, quantuſsq́ue ſsit?
  • 8 Regum noſstrorum curam, & magnitudinẽ, in erectione, & dotatione Eccleſsiarum Indiarum, plures Auctores laudant, & admirantur, qui referuntur.
  • 9 Regibus noſstris ob Eccleſsiæ, & Eccleſsiarum in Novo Orbe dilatationem, & fundationem, quæ S. Scripturæ vaticinia conveniant?
  • 10 Pietas, & cura Regum noſstrorum in dilatanda Chriſsti Fide, ab Angelis in cœlo cãtatur.
  • 11 Regibus Eccleſsias dotantibus, & ampliãtibusampliantibus, Deus magnam felicitatem promittit.
  • 12 Archiepiſscopatus, & Epiſscopatus, quot in toto Orbe Chriſstiano hodie reperiantur?
  • 13 Erectionis priorum Cathedralium Indiarum, & pactionis initæ cum primis Epiſscopis Hiſspaniolæ forma refertur.
  • 14 Erectio Cathedralium, quæ hodie in omnibus provincijs Indiarum obſservatur, cõpendiosè refertur.
  • 15 Diviſsio decimarũdecimarum quomodo hodie fiat inter Prælatos, Præbendarios, & alios Ministros Eccleſsiarum Indiarum.
  • 16 Decimarum gaudium, etſsi Eccleſsijs donatum ſsit, Reges tamen earum benè adminiſstrandarum curam non dimiſserunt.
  • 17 Officiales Regij, & unus ex Auditoribus, qualiter locationi decimarum aßiſstere debeant, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 18 Novenæ duæ partes decimarum Regibus noſstris in erectione Eccleſsiarum reſservatæ ſsunt, & qualiter administrentur.
  • 19 Novenarum decimalium exactio, an, & quatenus manu Regia fieri poſssit?
  • 20 Noveni decimarum Indiarum Regibus reſservati ſsunt adinſstar tertiarum Hiſspaniæ.
  • 21 Tertiæ decimarum Hiſspaniæ pro bonis temporalibus reputantur, & per ſseculares iudices adminiſstrantur, iudicantur, & exiguntur.
  • 22 L 1. tit. 23. de las tercias, lib. 9. Recopil. ponderatur, quatenus eas conſstituit inter bona patrimonialia Principis, & decimas inter tractatus de rebus ſspiritualibus.
  • 23 Rubricarũ diverſsitas oſstendit diverſsitatem ſsubiectorum, & naturam rerum, de quibus in illis tractatur.
  • 24 Novenorum exactio est veluti quid dependens à iure Regij patronatus, de cuius cauſsis ſseculares iudices cognoſscunt.
  • 25 Erectione Eccleſsiarum cavetur, ut ius patronatus ipſsarum illæſsum in omnibus Regibus conſservetur.
  • 26 Prælatorũ electio, & præſsentat in ad Cathedrales, vel Collegiatas, non quæritur regulariter ex ſsolo iure patronatus, nec conſsuetudine, vel præſscriptione, niſsi adſsit quoque privilegium R. Pontificis.
  • 27 Reges noſstri ex ſspeciali privilegio Pontificis habent electionem, & præſsentationẽ Prælatorum Eccleſsiarum Indiarum.
  • 28 Archiepiſscoporũ, & Epiſscoporum Hiſspaniæ nominatio, & præſsentatio, quo iure, & ex quo tempore noſstris Regibus competat, & alijs in ſsuis Regnis. Cap. cùm longè 25 diſst. 63. & l. 18. tit. 5. par. 1. & l. 1. tit. 6. lib. 1. Recop. illuſstrãtur, ibidem.
  • 29 Epiſscoporum ad Cathedrales electio, varijs modis pro veritate temporum ab initio naſscentis Eccleſsiæ facta reperitur & Auctores, qui de eis agunt.
  • 30 Epiſscopum à Rege præſsentatum, ſsi Pontifex confirmare nolit, quid faciendum? remißive.
  • 31 Menchacæ opinio refertur putantis, licitum, & expediens eſsſse, ut Reges Hiſspaniæ Epiſscopatus, non ſolũſolum præſsentent, ſsed etiã conferant.
  • 32 Rex nullus in toto Orbe adeò magnas, & pingues Prælatur as uno verbo providet, ac Hiſspanus, ex Auctore Theſsauri politict.
  • 33 Prælatos Eccleſsiarum à Regibus eligi, & præſsdentari, convenientiſsſsimum eſst, & præſsertim in Indijs, & quare?
  • 34 Reges ſsi non haberẽthaberent præſsentationẽ Prælatorum Eccleſsiarum ſsui Regni, poſsſsent iuſstis cauſsis intervenientibus, ſse eorum electiont immiſscere, vel contradicere.
  • 35 Prælatis Indiarum, ubi à Rege præſsentãtur, ſsolent darilitteræ commendatitiæ, ut à ſsuis Capitulis ad gubernationem Eccleſsiæ admittantur, etiam ante Bullarum expeditionem, & quare?
  • 36 Praxis, quòd Prælati Indiarum cum ſsola Regia præſsentatione incipiãtincipiant adminiſstrare Eccleſsias, quibus præficiuntur, antiqua eſst, & iuſsta.
  • 37 Conſsuetudine induci poteſst, ut electus Epiſscopus ante confirmationem Papæ adminiſstret.
  • 38 Cap. avaritiæ, de elect. lib. 6. & iura ſsimi lia, quæ electum ante confirmationem Pa|pæ non poſsſse administrare tradunt, explicantur.
  • 39 Electus à Rege in Epiſscopum, vel per cõcordemconcordem electionẽelectionem, aut data neceſsſsitate Eccleſsiæ, & in alijs caſsibus poteſst adminiſstrare ante confirmationem Papæ.
  • 40 Portogalliæ in Regno Epiſscopi electi etiã ante confirmationem adminiſstrant.
  • 41 Archiepiſscopus Limanus notatus fuit, quòd Papæ detulerit Epiſscopos Indiarum adminiſstrare ſsolere ante Bullarum expeditionem.
  • 42 Electus ante confirmationem Papæ non adminiſstrat Eccleſsiam iure proprio, ſsed vice Capituli, ſsede vacante, qui eum ſsuo loco conſstituit.
  • 43 Electus Epiſscopus, cui adminiſstratio Eccleſsiæ committitur à Capitulo ſsede vacante, an poſsſsit conſstituere Vicarium generalem, vel per ſse ipſsum debeat adminiſstrare?
  • 44 Delegatus etiam Principis non ſsubdelegat, ubi eius perſsona, & induſstria electa eſst.
  • 45 Iuriſsdictio, quam Capitulumſsede vacante, ad preces Principis transfert in Epiſscopum electum, non eſst delegata, ſsed ordinaria.
  • 46 Vicarium generalem ſsi non poſsſset nominare Epiſscopus electus, qui loco Capituli adminiſstrat, nec foraneos poſsſset, quod eſst abſsurdum.
  • 47 Vicarij foranei habent delegatam iuriſsdictionem.
  • 48 Capitulum ſsede vacante, potest nominare Viearium, ſsive Proviſsorem generalẽ.
  • 49 Vicarius generalis habet ordinariam iuriſsdictionem.
  • 50 Vicarius generalis poteſst omnia ſsibi commiſsſsa delegare, & ſsubdelegare, maximè ſsi id ei conceſsſsum fuerit in ſsua nominatione.
  • 51 Electus, non tam Vicarius, quàm generalis administrator ex Pontificia auctoritate cenſsendus eſst.
  • 52 Adminiſstratores generales ſsunt loco Prælatorum, & poſsſsunt omnia, quæ ipſsi Prælati.
  • 53 Electum poſsſse per ſse, vel per alium adminiſstrare Oldrad. expreßè docet, cuius verba referuntur.
  • 54 Obſservantia antiqua multum veneranda eſst.
  • 55 Epiſscopus translatus ad aliam EccleſiãEccleſiam, & ad eius adminiſstrationem iter faciens, Bullis non expeditis, an poßit in ea, quam deſserit, Vicarium generalem relinquere?
  • 56 Electi Epiſscopi, quæ poſssint facere, & expedire ante conſsecrationem, vel poſst eam, ante apprehenſsam Epiſscopatus poſsſseſsſsionẽ.
  • 57 Epiſscopus confirmatus, etiam non conſsecratus, poteſst exercere iuriſsdictionem ordinariam in ſsua Diœceſsi.
LIcèt certum ſsit,
1
Eccleſsiarum Cathedralium erectionẽ ad ſsolùm Romanum Pontificẽ pertinere, cap. 1. ne ſsede vacante, cap. quod translationem, ubi gloſsſs. de offic. delegati, cap. 48. & ſseqq. 16. q. 1. gloſsſs. in cap. ſsicut unire, de exceſsſs. Prælatorum, cap. licèt, de præbend. in 6. Clement. 1. ut lite pendente, l. 2. tit. 10. par. 1. ubi Greg. Lopez gloſsſs. 1. cum multis alijs, quæ adducit Mandoſs. de ſsignat. gratiæ, tit. de erection. Rebuff. in praxi benef. tit. de erect. Eccleſs. in Cathedr. Azorius 2. par. inſstit. moral. lib. 5. cap. 29. quæſst. 25. & lib. 6. cap. 30. q. 2. & 4. Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 1. num. 1. & par. 12. cap. 5. & meliùs cæteris Iſsidor. Moſsconius in tract de maieſst. Eccleſsiæ militaris, lib. 1. par. 1. cap. 15. Petr. Greg. de benef. cap. 13. num. 4. Bzovius de Pontifice Romano cap. 34. quo loco probat eſsſse fontem Sacerdotij, Thom. Sanch. lib. 2. conſsil. moral. lib. 2. cap. 2. dub. 37. num. 7. D. Valençuela conſs. 4. num. 161. & conſs. 63. num. 94. Filiucius de ſstatu Cleric. tract. 41. cap. 2. à num. 2. & tract. 45. cap. 5. à num. 14. Fabric. Bleinianus de benef. lib. 3. cap. 3. num. 26. & Auguſst. Barboſsa de iure Eccleſs. lib. 2. cap. 2. num. 97.
Cum tamen in provincijs Indiarum, talis, ac tanta noſstris Catholicis Regibus auctoritas, & poteſstas circa res Eccleſsiaſsticas ab eiſsdem Romanis Pontificibus conceſsſsa fucrit, qualis quantaq́ue ex eorum indultis, & ex | alijs colligitur, quæ ſsuperioribus capitibus adnotavimus. Meritò
2
ijdem ipſsi Reges, ubi primùm res, atque ſstatus dictarum provinciarum id exigere cœpit, ſsedulam, atque aſsſsiduam operam, & diligentiam navarunt, & quotidie non minori curâ, & ſsolicitudine navant, ut Cathedrales Eccleſsiæ in urbibus, & locis convenientibus erigantur, & de Archiepiſscopis, vel Epiſscopis, Dignitatibus, Canonicis, & Portionarijs, alij q́ue Miniſstris neceſsſsarijs, & idoneis provideantur: eiſsdem liberalibet
3
relinquentes fructus decimarũ ſsibi priùs à ſsede Apoſstolica conceſsſsarum, & ubi decimæ non ſsufficiunt, ex Regijs iuribus, & reditibus competentes proventus, ad congruam eorum ſsuſstentationem, nullis parcendo ſsumtibus aſsſsignantes. Sequentes nimirùm tenorem Bullæ dictæ conceſsſsionis, ibi: Aßignata
4
priùs realiter, & cum effectu (iuxta ordinationem tunc Diœceſsanorum locorum, quorum conſscientias ſsuper hoc oneramus) Eccleſsijs in dictis inſsulis erigẽdiserigendis per vos, & ſsucceſsſsores vestros, de veſstris, & eorum bonis dote ſsufficiente, ex qua illis Præſsidentes, earumq́ue Rectores ſse commodè ſsuſstẽtare, & onera dictis Eccleſsijs pro tempore incumbentia perferre, ac Cultum divinum ad laudem Omnipotentis Dei debite exercere, iuraq́ue Epiſscopalia perſsolvere poſsſsint, &c.
iunctis alijs, quæ tetigi ſsuprà hoc lib. cap. 2. num. 28.
Et ſstatim, ubi cuiuslibet Eccleſsiæ erectio fit,
5
eam ad ſsedem Apoſstolicam cum debita obedientia, & ſsubmiſssione remittũtremittunt, ut per eam (ſsi oportere viſsum fuerit) approbetur, & confirmetur, prout ſsemper ob ſsummam ipſsarum erectionum iuſstificationem, & convenientem diſspoſsitionem, approbantur, & confirmantur.
Atque in hunc planè modum, eo, quo hæc ſscribimus, tempore
6
ſsex Metropolitanæ Eccleſsiæ, & triginta duæ eiſsdem ſsuffraganeæ erectæ ſsunt, videlicet in inſsulis, quas vocant de Barlovento, Archiepiſscopalis inſsulæ Hiſspaniolæ, aliàs Sancti-Dominici, quæ ſsuffraganeas habet Cubenſsem, Portus-divitis, Caraquenſsem, ſsive de Venecuela, & Abbatialem de Iamaica. In Novo-Regno Granatenſsi Archiepiſscopalis Sanctæ-Fidei de Bogota, quæ ſsuffraganeas habet Carthaginenſsem, Sãctæ-Martæ, & Popaianenſsem. In provincijs Novæ-Hiſspaniæ Archiepiſscopalis Mexicana, quæ ſsuffraganeas habet Tlaxcalẽſsem, ſsive de la Puebla de los Angeles, Guajacenſsem, ſsive Antiquariæ, Mechoacanenſsem, Yucatanam, Guathemalenſsem, Chiapenſsem, Nicaraguenſsem, Novæ-Gallæciæ, ſsive de Guadalajara, Novę-Cantabriæ, Hondurenſsem, ſsive SanctiSalvatoris. In latiſssimis Pernanis Provincijs Archiepiſscopalis Limana, aliàs de los Reyes, quæ ſsuffraganeas habet Panamenſsem, Quitẽſsem, Truxillanam, Guamanguonſsem, Arequipenſsem, Cuzquenſsem, & in Provincia de Chile duas alias, quæ appellantur Sancti-Iacobi, & Conceptionis. Nam alia, quæ ibidem erecta fuit, & dicebatur Imperialis, urbe deſstructâ, ceſsſsavit. In eiſsdem provincijs Peruanis ſsuperioribus, vulgo de Arriba, Archiepiſscopalis Argentina, aliàs de los Charcas, vel de la Plata, quæ ſsuff aganeas habet Pacenſsem, ſsive de la Paz, Tucumanenſsem, Sanctæ-Crucis de la Sierra, aliàs de la Barranca, Fluminis Argentei, alias Rio de la Plata, ò Buenos aires, & Paraguanam. In inſsulis Philippinis, quæ ultra undecim mille eſsſse referuntur, Archiepiſscopalis de Manila, quæ ſsuffi aganeas habet Eccleſsiam Novæ-Segoviæ, inſsulæ Luzonis, Sancti nominis Iesv in inſsula de Zebu, & Cacerenſsem in provincia de Camarines, earundem inſsularũ. Quæ omnes Eccleſs
7
ducentas Dignitates, tercentum & octoginta Canonicatus, totidemq́ue Portionarios habere comperiuntur, ultra alios Capellanos, Parochos, Beneficiarios, & Miniſstros, quos vix recenſsere poſsſsimus, & alias minores Eccleſsias, quæ ſseptuaginta millium numerum excedere dicuntur.
Vnde iuſstè hanc
8
magnitudinem, & Regũ noſstrorum curam, & pietatem, hac in parte, non ſsolùm noſstri Auctores, verùm exteri etiam paſssim referunt, laudant, & admiantur, ut conſstat ex Ioan. Boter. in relation. univerſs. 5. par. pag. 77. & 82. cum ſseqq. Thom. Bozio de ſsign. Eccleſs. Dei, lib. 4. cap. 3. & lib. 20. ſsigno 87. cap. 6. & ſsign. 89. cap. 8. & alibi paſssim, ubi inter alia ait, ideò Regibus Hiſspaniæ Deum conceſsſsiſsſse Indiarum opes, & divitias, ut Eccleſsias ditiores conſstituerent, & centuplum acciperent, eleemoſsynas largientibus promiſsſsum. Quod refert etiam Didac. Valdès de dignit. Reg. Hiſspaniæ, cap. 21. in fine, & ſspeciatim, omnes Eccleſsias Cathedrales Indiarum recenſsens, Thomas Stapleton. Anglus, de magnitudine Romanæ Eccleſs. lib. 1. cap. 3. in fin. Guiller. Zenocharus de Repub. Caroli Cæſsaris, lib. 2. Petr. Martyr in Hiſstor. Novi-Orbis, decad. 2. lib. 9. Camil. Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 76. n. 17. & ſseqq. Relatio omnium officiorum, Archiepiſscopatuum, & Epiſscopatuum Novi-Orbis, quæ habetur in 1. tom. ſsched. impreſsſs. pag. 31. Ant. de Herrera in deſscript. Indiar. pag. 80. & ſseqq. Fr. Ioan. a Torquemada in Monarch. Indian. lib. 19. cap. 30. & 31. Fr. Alfonſs. Ferdinãdez Dominic. in hiſstor. Eccleſs. noſstrorum temporum, lib. 1. cap. 8. & cap. 36. & ſseqq. Ægid. | Cundiſsalvus de Avila, Regius Chronographus, vir litteris, & virtute conſspicuus, in Theatro Magnitudinum villæ Matritenſsis, pag. 471. & Ego, qui alios adduxi 1. tom. de Indiar. iur. lib. 1. cap. 6.
Ita, ut
9
ad Reges noſstros ob hanc Eccleſsiæ, & EccleſiarũEccleſiarum in Novo-Orbe dilatationẽ, conſstructionem, & ampliationem, meritò applicari poſssit, & ſsoleat illud Iſsai. cap. 60. Me enim inſsulæ expectant, & naves maris in principio, ut adducam filios tuos de longe, argentum eorum, & aurum eorum cum eis, in nomine Domini Dei tui, & ſsancto Iſsrael, qui glorificavit te. Et meliùs illud, quod ſstatim dicitur, ver. 16. Suges lac Gentium, & mamilla Regum lactaberis.: quod ad curam Regum in dotandis, & alendis Eccleſsijs, optimè poſst alios, refert Mart. Delrius in Adagijs ſsacris, 1. to. adag. 125. pag. 126. Quæ
10
cura, & pietas, vel ab ipſsis Angelis in cœlo cãtatur, & celebratur, iuxta illud Apocalypſs. cap. 11. Et ſseptimus Angelus tuba cecinit, & factæ ſsunt voces magnæ in cœlo, dicentes: Factum eſst Regnum huius mundi Domini nostri, & Chriſsti eius, & regnavit in ſsæcula ſsæculorũ. Et tradunt alia
11
de felicitate, & proſsperitate, quam Deus ob hoc ſsolet Regibus largiri, D. Thom. de regim. Princip. lib. 2. cap. 16. Valer. Maxim. lib. 1. tit. de Relig. Bellarm. de offic. Princip. lib. 3. Chaſsſsan. in Catal. conſsid. 17. par. 5. Ego d. 1. tom. lib. 1. cap. ult. num. 88. & eſst videndus Thom. Stapleton. lib. 1. de magnitud. Eccleſs. Roman. cap. 3. & Albertus Myræus in notitia Epiſscopatuum, & in Chronograph. Eccleſs. ubi referunt, in toto
12
Orbe Chriſstiano reperiri hodie 130. Archiepiſscopatus, 1017. Epiſscopatus, abſsque his, qui eſsſse ſsolebant in terris hodie ab infidelibus occupatis, & qui in Indijs numerantur, qui ſsanè omitti ab eis non deberent, cùm non parvã Eccleſsiæ acceſsſsionem dederint.
Forma porrò,
13
quæ primùm data, & obſservari iuſsſsa fuit in erectionibus Eccleſsiarum Cathedralium, benè recenſsetur ab Anton. de Herrera in hiſstor. gener. Indiar. decad. 1. lib. 8. cap. 10. pag. 278. ubi adducit pactiones initas inter Ferdinandum Regem Catholicum, & primos illos Epiſscopos ad inſsulam Hiſspaniolam creatos, qui vocabantur D. Fr. Garcia de Padilla, D. Petrus Suarez Deza, D. Alfonſsus Manſso, & cùm ad Eccleſsias Cathedrales Sancti-Dominici, Conceptionis, & S. Ioan. à Portu-divite electi, & creati fuerunt, cum Regibus Catholicis pacti ſsunt, ut ſsibi decimæ relinquerẽturrelinquerentur, exceptis illis, quæ ex auro, argento, cæteriſsq́ue metallis, lapillis pretioſsis, & margaritis colligerentur, ipſsi verò Regem, tanquam patronum agnoſscerent, pro eo preces funderent, & reliqua Eccleſsiaſstica munia adinſstar Hiſspalenſsis Eccleſsiæ obſservarent, & alia facerent, quæ latiùs in eiſsdẽ pactionibus continentur, quarum ſummãſummam refert Herrera ubi ſsup. & de illis publicum inſstrumentum confectum fuit. Datum Burgis 8. Maij an. 1512. quod Ego originale, & pergamenis chartis ſscriptum inſspexi.
Sed poſsteà hæc omnia in meliorem ſstatutũ reducta fuerunt, & de conſsilio Apoſstolicæ ſsedis, & Reverendiſssimorum, & doctiſssimorum Epiſscoporũ, qui pro tempore creati ſsunt, in eam tandem formam conventum,
14
quæ ex ſsequenti, quàm ſsummatim adducemus, Eccleſsiæ Limanæ erectione patebit, à qua parum differunt aliæ, niſsi quòd pro regionis modo, plures, aut pauciores Præbendarios, ac Rectores enumerant, ut etiam patebit ex collatione eiuſsdem erectionis, cum alia EccleſsiæGuathemallenſsis, quam typis excuſsſsam invenies apud Fr. Ant. Romeſsalium in hiſstor. provinciæ Guatemallenſs. lib. 3. cap. 12. & ſseqq. Limana verò (quam dixi facta ann. 1543.) poſst præfationem D. Hieronymi de Loaiſsa, primi eius Epiſscopi, & poſsteà Archiepiſscopi, qui eam formavit, & Bullam Pauli III. qui illam Eccleſsiam in Cathedralem erexit, dat. Romæ pridie idus Maij ann. 1541. hæc habet. Quinque Dignitates inſstituit, nempè Decanum, Archidiaconnm, Cantorem, Scholaſsticum, & Theſsaurarium; & uniuſscuiuſsque munus deſscribit, & in Scholaſstico gradum, in altero iurium, aut in artibus, in aliqua generali univerſsitate requirit, quod qualiter practicãdumpracticandum ſsit, infrà cap. 13. num. 18. dicemus. Decẽ Canonicatus, cum declaratione, quòd ad minus debeant eſsſse Scubdiaconi, & quòd nunquã Canonicatus cum Dignitate coniungi poſssit. Sex integras, totidemq́ue dimidias Portiones, & qualiter Canonici, & Portionarij Altari, & Choro deſservire, & quæ qualitates in præſsentandis requirantur, enarrat. Duos Rectores, ſseu Curatos, & ſsex Capellanos, & totidem Accolitos, quorum electionem ſsibi reſservat, aliarum autem Præbendarum, & Dignitatum præſsentationem Regij patronatus eſsſse declarat. Officium Organiſstæ, Perticarij, Oeconomi, & Cancellarij, & Canicularij etiã inſstituit, & quæ hi munia obire debeant, oſstẽdit. Et poſsteà, quam ſsinguli ex Eccleſsiæ reditibus partem habituri ſsint, & quòd prædicta ſstipendia in diſstributiones quotidianas partiantur, & ſsolùm intereſsſsentibus aſssignentur, & qui per octo menſses ſsine licentia, aut legitima excuſsatione abfuerint, Præbendâ, vel officio privari poſssint. Mox fructus omnes decimarum, aliorumq́ue redituum, vel proventuum Eccleſsiæ, in quatuor æquales partes | dividendos eſsſse decernit, quarum unam Epiſs. copo tribuit. Decano verò, & Capitulo, & reliquis Eccleſsiæ Cathedralis miniſstris, alterãalteram, abſsque. deductione aliqua tertiæ partis, quæ in Hiſspania Regibus præſstatur, & vulgô Tercias nuncupantur. Quoniam ipſsi Reges ab ea Prælatos, & Præbendarios Indiarum liberos eſsſse voluerunt. Reliquas verò duas partes iterum in novem dividendas eſsſse decernit, quarum duas Regiæ Maieſstati in ſsignũ ſsuperioritatis, & iuris patronatus aſssignat. Septem autem reſstantes ita dividit, ut quatuor Rectoribus, ſsive Curatis applicentur, cũ onere præſstandi octavam partem Sacriſstæ, & beneficia ſsimplicia ex eo, quod his detractum fuerit formãdiformandi, ſsi fructus nimis excreverint, quæ beneficia patrimonialia futura fore declarat. Tres alias partes æqualiter fabricæ Eccleſsiæ cuiuslibet loci, & hoſspitalibus liberè applicat. Et denique præfigit modum, quo divina officia celebranda ſsint, & Capitula in Cathedrali habenda. In quibus capitulis, inquit, Portionarios vocem habituros unà cum Dignitatibus, & Canonicis, tam in ſspiritualibus, quàm in temporalibus, præterquàm in electionibus, & alijs à iure prohibitis caſsibus, qui ſsolis Dignitatibus, & Canonicis pertinẽt. Reſservatq́ue ſsibi, & ſsucceſsſsoribus iuriſsdictionem circa viſsitationem, correctionem, & punitionem Capitularium, & aliorum Clericorum totius Diœceſsis. Et ut Clerici primæ tõſsuræ privilegio fori gaudere poſssint, requirit, ut incedant cum corona aperta, & habitu Clericali. Reſservatq́ue in ſse facultatem ampliandi, mutandi, & emendandi in hac erectione ea omnia, quæ temporis tractu id exigere comperta fuerint.
Hactenus erectio Eccleſsiæ Limanæ. Ex qua, vel Me tacente, ſsatis apparet, piè, & providè ea omnia ordinata eſsſse, quæ ad Eccleſsiæ miniſsteria religiosè adimplenda conducunt, & qualiter inter Prælatum, menſsam Capitularem, & alios Miniſstros, fabricam, & hoſspitalia decimarũdecimarum fructus dividi, & partiri Reges noſstri voluerint. Quæ
15
eadem diviſsio pluribus ſschedulis comprobatur, & præſsertim in illis, dat. Talaveræ 6. Iulij ann. 1540. & 13. Februarij ann. 1541. & in alia Matriti 3. Octob. ann. 1539. quæ habẽturhabentur 1. tom. impreſsſs. pag. 112. & 113. & pag. 200. quarũquarum ſsumma hæc eſst: Que hecha una grueſsſsa de lo que pudieren valer i montar los diezmos, las dos partes de quatro, ſsean, i ſse ſsaquen para el Prelado, i Cabildo por mitad, i de las otras dos ſse hagan nueve partes, las dos novenas dellas para ſsu Mageſstad, i de las ſsiete que quedan, las tres ſsean para la fabrica de las Igleſsias Catedrales, i Hoſspitales que en cada Parroquia ſse han de hazer; por manera, que el un noveno i medio ſsea para la fabrica, i el otro para el Hoſspital, i los otros quatro novenos que quedan ſse han de gaſstar en ſsuſstentar los Clerigos, i Ministros que ſse han de poner en las Igleſsias para la adminiſstracion de los ſsantos Sacramentos, i ſservicio dellas, i no otra coſsa.
Sed licèt Reges noſstri, ut ex prædictis apparet, decimarum fructus, & gaudium Eccleſsijs reliquerint,
16
non tamen à ſse penitùs abdicare voluerunt curam, & vigilantiam, ut in eorum locatione, collectione, & adminiſstratione cautè, providè, & fideliter ageretur, cũ in hoc, ipſsarum quoque Eccleſsiarum cõmodum verſsetur, quæ ſsub ipſsorum Regum tutela, protectione, & patronatu ſsemper conſstitutæ ſsunt, ut ſsuprà retulimus. Et ita
17
Regijs officiarijs iniunctum eſst, ut ſsaltem unus eorũ locationi, & diſstributioni decimarum, tam ſsede Epiſscopali vacante, quàm non vacante; ob rationes, quas diximus, intereſsſset, ſsic ut fraudibus, & inconvenientibus, quæ alioqui hac curâ ſspretâ, timeri poterant, obviam iretur, ut conſstat ex epiſstola Regia anni 1575. ad Peruanulm Proregem Dom. D. Franciſscũ à Toleto directa, & ſschedula 18. Ianuarij eiuſsdem anni, qua extant 1. tom. pag. 193. & 194. ubi (quod magis eſst) ut & decimæ iuxta erectionis ordinem dividantur, ordinatio Audientiarum inſseritur ann. 1563. quæ iubert, ut unus ex Auditoribus computationis, & diviſsionis faciendæ tempore præſsens ſsit. Sic temperatis alijs antiquioribus ſschedulis anni 1522. & ſsequentium, quæ habentur eod. tom. pag. 180. & 194. & in totum adminiſstrationem decimarum Regibus officialibus demãdabant, & Prælatis, & Eccleſsijs interdicebãt. Nam hoc eo tempore obſservabatur, quo, necdum eccleſsijs ipſsis decimæ dotis titulo conceſsſsæ erant.
Quæ tamen hodie practicari poſsſsunt, & debent
18
in duabus illis novenis partibus, quas Reges noſstri ſsibi in erectionibus, & in dictis ſschedulis reſservarunt. Nam iſstarum omnimoda adminiſstratio, exactio, & diſstributio, etiam ſsi pijs operibus, & Eccleſsiarum fabricis (ut ſsæpè contingit) applicatæ ſsint, per Regios omninò iudices facienda eſst, ut apertè deciſsum invenio per quaſsdam ſsched. dat. Matrit. 3. Octob. ann. 1539. & 21. Iunij an. 1562. & 17. Iulij ann. 1572. d. 1. tom. pag. 200. & 3. tom. pag. 305. & ſseqq.
Circa quarum ſschedularum praxim, & iuſstificationem, reſspectu iuriſsdictionis, conſsultus Limæ fui à D. Prorege Principe Squillacenſsi, &
19
utrùm ipſse poſsſset proviſsiones ſsub Regio nomine, & ſsigillo expendire contra ali|quos Prælatos, & Capitula Eccleſsiarum, vel eorum Oeconomos, qui; dictas duas novenas partes decimarum Regi competentes occupabant, & detinebant, rationemq́ue earum reddere detrectabant. Et reſspondi, abſsque dubio poſsſse, tum ex alijs, quæ de natura, & conceſsſsione decimarum Indiarum dixi ſsup. hoc lib. cap. 1. tum maximè, quia hæ duæ novenæ partes
20
ſsunt Regibus noſstris reſservatæ adinſstar tertiarùm Hiſspaniæ, licèt eas in quantitate, & modo computatinis non æquent; & in ſsignum ſsuperioritatis, & iuris patronatus, & ratione acquiſsition i Indiarum, ut expreſssè dicitur in dicta erectione modò relata. Vnde nulla eſst ratio, cur de his novenis ſseculares iudices cognoſscere, inquirere, & exigere non poſssint, cùm de cauſsis, & exactinibus omnium decimarũdecimarum, quæ Regibus conceſsſsunt, cognoſscere poſssint, iuxta ea, quæ latiſssimè dixi d. cap. 1. ex num. 43.
Et in ſspecie in
21
tertijs Hiſspaniæ, quibus hi duo noveni, ut erectio inquit, æquiparãturæquiparantur, hæc omnia per ſseculares iudices exequantur, & quotidie in praxi obſserventur, ut expreſssè deciſsum eſst in l. 1. in fine, tit. 5. lib. 1. Recop. & ſsecurè docet Greg. Lopez in l. 22. verbo No los deben haber, & in l. 24. verb. Tomen diezmo, verſs. Quod tu nota, tit. 21. par. 1. Didac. del Caſstillo in l. 6. Taur. verb. De qualquier calidad, & in l. 13. verb. Veinte i quatro boras, ubi dicit, ſse ita ſsæpè conſsuluiffe, & obtinuiſsſse, latè Alvar. Valaſsc. de iure emphyt. q. 15. num. 15. verſs. Quibus accedit, Covar. in pract. cap. 35. n. 2. verſs. Tertiò, quoties, Laſsarte de decima vendition. cap. 19. num. 36. ubi refert cauſsam, & originem conceſssionis tertiarũ, Paz in praxi 2. tom. prælud. 2. num. 24. Ioan. Gutierrez lib. 1. pract. cap. 14. n. 1. Ioan. Garcia de expenſs. cap. 9. num. 91. & 92. optimè Barboſsa in l. Titia, ex num. 42. ad 47. D. ſsolut. matrim. & innumeri alij, quos noviſsſsimè congerit D. Ioan. del Caſstillo in 7. tom. ſsuarum controverſsiarum, cui titulum fecit de las tercias, cap. 11. ex num. 2. Melchior Reinoſsus obſserv. 50. num. 14. Brito in cap. 2. de locato, num. 36. Thom. Sanch. in conſsil. moralib. lib. 2. cap. 24. dub. 57. num. 1. Rhenat. Choppin. de moribus Pariſsienſsibus, lib. 3. tit. 3. num. 7.
Quod indicat
22
text. in l. 1. & per totũtotum titul. 21. de las tercias, lib. 9. Recop. Quatenus titulus ille inter iura Regalia, & bona patrimonialia Principis collocatur: & titulus de decimis, in ea parte eiuſsdem Recopilat. Vbi de ſspiritualibus, & Eccleſsiaſsticis agitur, quam ponderationem facit Covar. Laſsarte, & Ioan. Gutier. ubi ſsup. & Azeved. in ead. l. 1. Quæ
23
rubricarum diverſsitas ſubiectorũſubiectorum diverſsitatem oſstendit, ut docet Alexand. Iaſs. Alberic. & alij in l. 1. d. ſsi cert. pet. Dec. conſs. 508. n. 3. Corn. conſs. 67. n. 1. lib. 1. Bald. conſs. 34. n. 3. lib. 5. & Craveta conſs. 6. in primo dubio, per tot. Gigas de crim, læſsæ Maieſst. tit. 1. q. 40. n. 9. & 10. Alderan. Maſscard. de ſstatutis, concl. 2. n. 189. & 190. Caball. reſsol. crimin. centur. 3. caſsu 235. n. 17. & Did. Per. in l. 3. tit. 8. lib. 8. Ordin. gloſsſs. 2. Vt
24
omittam hanc novenorum exactionem, recuperationẽ, & cognitionem, eſsſse veluti executionem iuris patronatus, quod noſstris Regibus competit, de quo etiam in Regijs Tribunalibus, & per ſseculares iudices agi poſsſse, magis vera, & cõmunis Doctorum ſschola teſstatui, ut abundè probatum reliqui in cap. præcedent. ex n. 26.
Harvm verò ſsic erectarum Eccleſsiarum patronatus
25
eiſsdem Regibus ſsalvus, & illæſsus conſservari debet, ut ex verbis ipſsius erectionis apparet, tum in reliquis, quæ ad illum ſspectant, tum præcipuè in electione, & præſsentatione Prælatorum, qui Eccleſsijs erectis præſsiciendi ſsunt. Nam
26
etſsi de iuris rigore ad Patronum, etiam Princiipem, virtute patronatus non pertineat electio, & præſsentatio PrælatorũPrælatorum Eccleſsiæ Cathedralis, vel Collegiatæ, ut probat text. & ibi Abb. in cap. nobis, de iure patron. l. 1. tit. 15. par. 1. Alexand. conſs. 74. lib. 4. Rochus de Curte de iure patron. verb. Eccleſsia, q. 2. Lambert. eod. tract. 1. par. lib. 2. q. 5. princip. Covarr. in reg. poſsſseſsſsor. 2. par. §. 10. num. 4. & communis de qua per Boer. deciſs. 32. n. 5. qui hoc adeò verum eſsſse inquiunt, ut nec conſsuentudine, nec præſscriptione patronus laicus id poſssit acquirere, quia requiritur privilegium Romani PõtificisPontificis, ut per text. & gloſsſs. in d. cap. nobis, cap. hinc eſst etiam 16. q. 1. & d. l. 1. tit. 15. par. 1. niſsi cum tali præſscriptione conſsenſsus Epiſscopi, fundationis, & dotationis interveniſsſse probetur, aut alia concurrant, de quibus per Cardin. in Clem. plures, §. fin. de iure patron. Rochum, & Covarr. ubi ſsup. Did. Per. in l. 1. tit. 6. lib. 1. Ordinam. verb. Deban, & text. & DD. in cap. fin. de præſscript. lib. 6. & in d. l. 1. tit. 15. par. 1. Hoc tamen ius
27
in noſstris Indijs nullam dubitationem recipere poteſst, cũ expreſssis verbis in Bulla Iulij Secundi eis concedatur, ibi: Ac ius patronatuss, & præſsentandi perſsonas idoneas ad prædictas, & alias quaſscunque Metropolitanas, & Cathedrales Eccleſsias, &c.
Et in alijs Eccleſsijs
28
Hiſspaniæ, eodem iure, ex ſsimilinus Bullis, & privilegijs utantur, ut indicat l. 1. tit. 6. lib. 1. Recop. ubi dicitur, id competere antiquâ conſsuetudine, iuſstis titulis, & conceſsſsionibus Apoſstolicis, quas cõceſsſsiones ſse vidiſsſse, & legiſsſse teſstatur Gregor. | Lopez in l. 18. tit. 5. part. 1. verbo, Antigua coſstumbre. & Mariana de rebus Hiſspan. lib. 24. cap. 16. & lib. 25. cap. 5. Gutierrez lib. 3. pract. quæſst. 13. num. 72. Garcia de benefic. 5. parte, cap. 1. num. 218. Doctiſssimus, & mihi amiciſssimus D. Ioann. Balboa Mogrovejo, Primarius Salmanticenſsis, & rei dominicæ fiſsci Procurator egregius, in cap. cùm Eccleſsia Sutrina, de cauſs. poſsſseſsſs. & propriet. num. 50. ubi Auctores dictæ conceſssionis facit Adrian. VI. Clement. VII. Paul. III. & Alexand. VI. & hunc eſsſse meliorem & robuſstiorem titulum inquit, quo tale ius adſstrui, & defendi poſssit. Quamvis ſsint alij, qui illud longè antiquius eſsſse affirment, & iam inde à Gothorum temporibus tractum, & Toletanorum Conciliorum decretis ſstabilitum, de quibus in cap. cùm longè 25. diſstinct. 63. & dict. l. 18. partitæ, & 1. Recopilat. cum alijs, qua de eodem Regali iure præſsentationis Epiſscopalis agentes, tam in Hiſspania, quàm in alijs Regnis, ubi eadem viget conſsuetudo, &
29
de varijs modis, & mutationius, quæ ab initio naſscentis Eccleſsiæ in electionibus Epiſscoporum intervenerunt, latè, & doctè, ultra alios antiquiores, quos refert, tradit doctiſssimus covarruvias in regul. poſsſseſsſsor, 2. parte, §. 10. num. 6. Gregor. Lopez ubi ſsuprà, Didac. Perez in l. 3. tit. 3. lib. 1. Ordinam. & in l. 2. tit. 6. eodem lib. 1. ex pag. 149. verſs. Item Reges Hiſspaniæ, Palac. Rub. de donat. inter, num. 24. Peregrin. verb. Electio, fol. 61. Azeved. in dict. l. 1. Recopil. Azor. 2. part. inſstit. moral. lib. 3. cap. 18. Burſsat. conſs. 126. vol. 2. Caſstaldus de Imper. quæſst. 100. num. 6. Caſsſsaneus in Catalog. gloriæ mundi, 5. par. conſsider. 24. verſs. 99. Cevallos 4. tom. commun. quæſst. 897. num. 379. Gonçalez in regul. 8. Cancellar. gloſsſs. 43. num. 60. Spino in ſspecul. teſstam. gloſsſs. 4. num. 13. Gutierr. dict. cap. 13. num. 72. & CanonicarũCanonicarum cap. 11. num. 2. Babadilla in Politica lib. 2. cap. 18. num. 215. Cabed. de patron. regio, cap. 37. à n. 1. & deciſs. 63. num. 3. par. 1. Cenedo, qui plures alios recenſset, in collectan. 51. & 64. ad Decretum, ex num. 1. ubi ait, quòd Reges Gallię non ſsolùm nominationem, verùm & inveſstituram, & colationem prætendunt, Petr. Rebuff. in concordat. ſsub tit. de Regia ad Prælat. nominat. ubi tractat,
30
quid faciendum, ſsi Papa nolit inſstituere, vel confirmare præſsentatum à Rege, Ioachim. Stepha. lib. 4. de iuriſsd. cap. 11. Graſsſsal. lib. 2. de Regal. iure 3. Choppin. de deman. Franciæ, lib. 2. tit. 10. & de ſsacra politia, lib. 1. tit. 7. ex num. 22. Petrus Gregor. lib. 15. ſsyntagm. cap. 12. & ſsup. Decret. tit. de elect. cap. 5. n. 23. Selva de benef. 2. par. q. 13. num. 48. Marta de iuriſsdict. 2. par. cap. 40. à num. 12. Annæ. Robert. lib. 3. rerum iudic. cap. 1. Modeſstin. Piſstor. conſs. 44. Vigel. in method. iuris Pontificij, lib. 3. cap. 10. Corſsetus, & alij, quos refert Mẽchac. lib. 2. controv. cap. 22. n. 14. cap. 51. num. 38. & ſseqq. Vbi tantum huic iuri defert,
31
ut exiſstimet, collationem, etiam hodie, noſstris Regibus competere, & rectam Regni gubernationem, id ſsuo veluti iure depoſscere, ne vaſsſsalli cogãturcogantur tot ſsumtibus, & expenſsis Romã adire, Camill. Borrell. de præſst. Reg. Cathol. cap. 50. & 51. per tot. ubi ſspecialem mentionem fecit de præſsentatione ad Epiſscopatus huius Novi-Orbis, Iſsid. Moſscon. de maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 8. §. 1. & 2. Boetius Epou Friſssius heroicarũheroicarum quæſstion. de iure ſsacro, lib. 1. ſsub tit. de Regalib. ex n. 26. Moneta de commut. ult. volũt. cap. 11. n. 122. pag. 1503. & ex n. 134. Scacc. de iudic. lib. 1. c. 2. & 3. Vincent. Cabot. lib. 1. diſsp. cap. 2. & ſseqq. uſsque ad cap. 6. incluſsivè, ubi diſstinctiùs cæteris hunc articulum tractat, Mar. Muta ad cõſtitconſtit. Sicil. 3. tom. cap. 21. num. 40. & cap. 22. num. 12. & 15. fol. 126. ubi agit de Regibus Siciliæ, Ioan. Cochier, de omnibus ferè Regibus agens, in tract. de primar. precib. Imper. in proœm. pagin. 1. & ſseqq. Iulian. Vivian. in praxi iur. patron. lib. 3. cap. 1. n. 37. & lib. 11. cap. 12. num. 2. & ſseqq. elegantiſss. & eruditiſss. D. Vincẽt. Turturetus in Sacello Regio, fol. 107 & 108. doctiſssimè Dom. D. Roder. Acuña Archiepiſsc. Bracharẽſs. in notis ad cap. qui Epiſscopus, diſst. 23. ex num. 3. ad 11. & ad cap. Reatina, cap. cùm lõgè, diſstinct. 63. pag. 560. & 567. Mariana de rebus Hiſspan. d. lib. 24. cap. 16. ad finem, & lib. 25. cap. 5. Didac. de Spec in hiſst. Eccleſsiæ Cæſsar-Auguſstanæ, lib. 1. ſsub tit. De la inſstitucion de los Obiſspos deſsde la primitiva Igleſsia haſsta nueſstros tiẽpostiempos, eleganter Garſsias Loaiſsa Archiep. Tolet. in nitis ad cap. 6. Cõcil. Tolet. 12. verb. Libera Principis electio, Gil Gonçalez Davila in hiſst. de Salamanca, lib. 3. cap. 18. quem refert & ſsequitur Nicol. Garc. de benef. 5. par. c. 1. n. 218. Gabr. Pereir. de Caſstro de manu Reg. tom. 1. fol. 234. n. 76. ubi Portugalliæ Regibus hoc ius à tempore Alfonſsi v. competere inquit, Cened. q. 22. n. 27. Salgad. de protect. Regia, 3. par. cap. 10. n. 9. & 235. & ſseqq. Anaſst. Germon. de ſsacror. immunit. lib. 3. c. 12. à num. 39. Lancellot. Conrad. in templo iudic. lib. 1. cap. 2. §. 3. n. 15. quintanadueñas lib. 1. Eccleſsiaſs. cap. 5. col. 4. Humada in l. 18. tit. 5. par. 1. gloſsſs. 1. auguſst. Barboſsa de iure Eccleſsiaſst. lib. 1. cap. 8. ex num. 84. noviſsſsimè Ioan. Fileſsacus de ſsacra Epiſscop. auctor. cap. 7. ubi ſsignanter agit de Regia in Hiſspania, Gallia, & alibi ad Prælaturas nominatione, | Salaçar de Mendoça de orig. dign. Hiſsp. lib. 1. cap. 6. fol. 8. ubi ait, tempore Flavij Ervigij Regis Gothorum CõcilioConcilio Toletano cautum, ut ad Archiepiſscopum Toletanum ſspectaret proviſsio omnium Epiſscopatuum Hiſspaniæ, Rege abſsente, & ut hi qui à Regius præſsentarentur, ab eodem Archiep. confirmationem reciperent, Martin. Magerus de advocat. armata, cap. 9. ex num. 11. & num. 376. & num. 422. & cap. 11. ex num. 21. pag. 105. ubi in ſspecie agit de noſstris Regibus Hiſspaniæ, & ex Auctore relationis de Hiſspania, in Theſsauro politico Italicâ linguâ edito,
32
ait nullum RegẽRegem totius Orbis ita magnas, & divites Prælaturas cõcedereconcedere, & quòd uno verbo poteſst conferire ſsenza alcun danno ſsuo, ò di altrui, cinquanta ſseſsanta, cento, ò ſsino cẽto cinquanta mille ſscuti de entrata, nominando alcuno Archiepiſscopo di Toleto, ò Siviglia, o di Burgos, ò di altra Cheiſsa importante; coſsa que non puo far altre Principe.
Et ſsanè
33
convenientiſssimum eſst, ut Reges hanc Prælatorum præſsentationem habeant in Cathedralibus ſsui Regni, maximè in his remotis Indiarum regionibus, ut cognoſscant, & ſsibi devinctos, & benè affectos habeant eos, qui intra proprias ipſsorum provincias adeò magnum munus geſsturi ſsunt, ut notat Innocent. in cap. ſsuper his, de accuſsat. Abbas, Guimier, Benedict. & alij, quos refert & ſsequitur Corſset. de poteſst. Reg. q. 11. Covarr. d. 2. par. §. 30. num. 5. & oſstendit l. 2. tit. 6. lib. 1. Ordin.
Quæ ratio adeò potens eſst, ut etſsi
34
talem electionem non haberent, ſse tamẽtamen eis immiſscere poſsſsent, & de partibus electi exquirere, & contra eum, & eius electionẽelectionem retractãdam, ex iuſstis cauſsis opponere, ut inſsinuat gloſsſs. in cap. Imperium, 10. diſst. & proſsequitur Lãbertinus, exemplum de Rege Apuliæ, & alijs adducens, de iure patron. art. 29. q. 2. princip. par. 2. lib. 1. num. 30. & in art. 2. q. 10. princip. par. 1. lib. 1. num. 3. Abb. in cap. cùm terra, de elect. & in cap. de hoc, de ſsimonia, & in cap. 1. num. 9. & cap. quod ſsicut, de elect. & Palac. Rub. in introduct. Rubricæ, n. 29. Notabis tamen, quòd poſst nominationem ſsemel factã per Regem ad Cathedralem ſsui Regni non poteſst variare, ut per D. Valenç. conſsil. 155. num. 18. & 26. vol. 2.
Post Regiam verò Prælati electionem, & nominationem, ne diutius Eccleſsia vacet, ſsi Pontificis confirmationem, & conſsecrationẽ Electus expectare teneretur,
35
folent litteræ commendatitiæ, hoc eſst, por ruego i encargo, expediri ab eodẽeodem Rege, ad CapitulũCapitulum ſsede vacante, ut interim dum Bullæ Pontificiæ expediuntur, & remittuntur, talem Electum, ſsive præſsentatum ad gubernationem Eccleſsiæ admittat, eiq́ue vices ſsuas cõmittat, quod ſsemper Capitula obediunt, & hoc modo, virtute talisdelegationis, iuriſsdictionalia adminiſstrat. Quæ
36
praxis, ſseu cõſuetudoconſuetudo antiqua eſsſse videtur. Nam Fr. Aug. Davila in ſsua hiſst. Mexic. lib. 1. cap. 31. loquẽs de electione Fr. Dom. de Betanzos ad EpiſcopatũEpiſcopatum Guatemalæ ann. 1543. refert, hoc modo eius gubernationẽ illis remiſsſsam fuiſsſse, quamvis Epiſscopatũ acceptare noluit, & valida, ac ſsatis iuſsta eſst, cùm etiam ſsemotâ delegatione Capituli ſsede vacante,
37
per conſsuetudinẽ poſssit introduci, ut Epiſscopus electus, etiam ante cõfirmationem, adminiſstret, ut loquens de conſsuet. Portug. tradit Oldrad. conſsil. 9. Poſsito ſsine veri præiudicio, n. 5. verſs. Item proponit, qui loquitur de Epiſscopo Bracharenſsi, & eum refert Tuſsch. litt. P. concl. 384. pag. 265. & lit. C. concl. 824. pag. 272.
Et licèt hic
38
ſstylus dãnari, & avaritiæ tribui videatur in cap. noſsti, & cap. qualiter, de elect. cap. cùm iam dudum, de præbend. quorũ iuriũ diſspoſsitio renovatur, & magis aggravatur in cap. avaritiæ 5. de elect. lib. 6. ubi Electis non permittitur ſse ingerere adminiſstrationi Eccleſsiarum, ad quas vocati ſsunt, in ſspiritualibus, vel tẽporalibustemporalibus, ante confirmationẽ electionis de ipſsis celebratæ, etiam ſsub titulo Oeconomatus, velprocurationis nomine, aut alio quæſsito colore: ubi gloſsſs. verb. Confirmetur, tres rationes huius Decretalis adducit. Primã, quia Electi aliàs de confirmatione nõ curarent. SecundãSecundam, quõd cõfirmatioconfirmatio nihil operaretur, ſsi adminiſstrationem per ſolãſolam electionẽ haberent. Tertiam, quòd ſsi contigeret electionẽ ceſsſsari, non poſsſsent ſsic de facili removeri. et quartãquartam adijcit Oldrad. conſs. 191. n. 1. & 2. nempè, quòd prædo eſst, quicunq;quicunque talẽ adminiſstrationẽ ſsine auctoritate Superioris uſsurpat. l. ex ſstipulatione, D. de acq. poſsſs. l. dotis, D. ſsolut. matr. & quòd nonpoteſst cõſuetudineconſuetudine contrarium induci, quia eſsſset cõtra bonos mores, & tradit alia idẽidem Oldrad. omminò videndus, conſs. 146. num. 1.
Sed nihilominus contrarium probandum eſst in noſstro caſsu, cum
39
electio fit à Rege, vel Imperatore, ut per Hugon. Ioann. & gloſsſsa, verb. Eccleſsiarum, in eod. cap. avaritiæ, & in cap. legimus, 93. diſst. Necnon etiam, ubi electio eſst concorditer facta, & Electus longè diſstat à Curia Romana, prout in Indijs maximè contingit; tunc enim, ad conceſssionẽ, vel poſstulationem Capituli, benè poteſst ſsuſscipere adminiſstrationẽ, ut expreſssè diſsponitur in cap. nihil, de elect. & latè docẽtdocent Scribẽtes ibîdem, & in d. cap. avaritiæ, præcipuè Archid. n. 1. & idem Oldrad. d. conſs. 9. n. 1. & 2. | ubi aliam cauſsam adducit, nempè ſsi adſsit neceſssitas, vel utilitas Eccleſsiarum propter quam multa ſstatuuntur, & ſsine præiudicio petmittuntur, cap. ne pro defectu, de elect. cap. quàm ſsit, eod. tit. lib. 6. cap. quàm ſsit, 50. diſst. l. tutor, D. de adminiſstr. tutor. l. lex quæ tutores, C. eod. Et in hoc caſsu addit, benè admitti conſsuetudinem, quam refert iamdudũ in
40
Portugallia obtinuiſsſse, quemadmodum & in noſstris Indijs obtinet.
Et cùm vim huius conſsuetudinis non ſsatis percepiſsſset
41
quidam Archiepiſsc. Limanus, fertur ad Romanum Pontificem ſscripſsiſsſse, quòd Epiſscopi Indiarum, non expeditis Bullis, Epiſscopatus poſssidebant, & adminiſstrabant, qui tamen in hac parte notari iuſsſsus fuit per ſsched. ann. 1593. quæ extat 1. tom. pag. 301. Nimirum, quia (ut diximus) non adminiſstrant proprio nomine,
42
ſsed vice Capituli ſsede vacate, & ex eius delegatione: quod videtur ei, & in eum omnem ſsuam auctoritatem, & poteſtatẽpotestatem contuliſsſse, & ſsuo loco conſstituiſsſse, argum. l. ſsi ſsilius, §. 1. D. quod cum eo, ibi: Effectu enim quodammodo hæres est, l. 2. verſs. Nam hæres, ibi: Rogatus hæres videtur, ut te ſsuo loco constituat, l. ſsi hæres 68. ibi: Hæredis loco fungi eum, cui fideicommiſsſsum relictum est, D. ad Trebell. cum alijs traditis à Ripa in l. 1. §. de illo, notab. 1. D. eodem titulo, & pluribus, quæ de natura & æquali potentia ſsubrogati, tradit Everard. loco 93. Catel. Cotta in memorab. verb Subrogatum, Calud. Prat. Gnoſseom gener. iur. lib. 2. tit. 9. cap. 2. & Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 2. q. 15. num. 22.
Vnde cùm Limæ eſsſsem, nata fuit dubitatio, an talis electus, in Eccleſsia ſsibi hoc modo ad adminiſstrationem conceſsſsa,
43
deberet ipſse per ſse ipsũipsum adminiſstrare, vel poſsſset Proviſsorem, vel Vicarium conſstituere? Et licèt primâ facie videatur dicendum, quòd non, quia delegatus
44
non poteſst ſsub delegare, etiam ſsi delegetur à Principe, quãdoquando eius perſsona electa eſst, cap. fin. §. 1. de offic. delegat. cap. ſsi pro debilitate, eod. tit. cap. is cui eod. in 6. cum traditis à Zerola in praxi, 1. parte, verb. Delegatus, col. 129. Adhuc tamen contrarium reſolutũreſolutum fuit; quia dicere poſsſsumus hanc
45
iuriſsdictionem, quam habet, non eſsſse delegatam, ſsed ordinariam, quam Capitulum habet, & in eum ob preces Principis trãsfundit, non tanquam in Petrum, Ioannemvè, ſsed tanquam in habentem Epiſscopalem nominationem, & ita verba debent deſservire intentioni, & ſsecundùm eam accomodari, l. inſsulã, D. de præſser. vern. l. ſscire oportet, §. aliud, D. de excuſs. tutor. cum vulgat. Alioqui, ſsi proptereà, quòd eius perſsona electa eſst,
46
nõ poſsſset nominare Vicarium generalem, idem probandum eſsſset in Vicarijs foraneis, in locis ubi eſst cõſuetudoconſuetudo, quòd iſsti ponantur, & cùm Electus ad talia loca non poſsſset accedere, vel in eis reſsidere, manerẽtmanerent ſsine Rectore, aut Gubernatore; quod non eſst dicendũdicendum, per argumẽtum ab abſsurdo vitando, & à minus ſsufficienti proviſsione legis, de quibus per Everard. loco 8. & Camil. Gallin. de verb. ſsign. lib. 5. cap. 17. Etenim
47
Vicarios foraneos delegatãdelegatam iuriſsdictionẽ habere cõſtatconſtat, ut latè per Narbon. de appell. a Vicario Epiſscopi, 1. par. num. 33. pag. 34. & hanc eis Electus dare non poſsſset, ſsi delegandi facultatem non haberet.
Rurſsus facit, quia cum talis Electus ſsit (ut diximus) ſsubrogatus in locum Capituli ſsede vacante, dubium non eſst, quin in omnibus eius iuribus ſsuccedat.
48
CapitulũCapitulum autem ſsede vacante, poſsſse conſstituere Proviſsorem, ſsive Vicarium generalem notorium eſst, & probat Abb. in cap. irrefragabili, n. 2. de offic. Ordin. Felin. in cap. cùm olim, de maior. & obed. Pãvin. de poteſst. Capituli ſsede vacante, 2. parte princip. q. 10. n. 1. & 2. Trident. ſseſsſs. 24. de reform. c. 16. & quòd talis
49
Vicarius habeat ordinariam iuriſsdictionem, reſsolvit idem Pãvin. ſsuprà num. 3. Sanch. de matrim. tom. 1. lib. 3. diſsp. 29. num. 4. & Narbona ubi ſsup. 1. part. num. 100. cum ſseqq. & Nos latiùs infrà cap. 13. Et, ut ſsolùm cõſideremusconſideremus talem Electum tanquam Vicarium generalem; adhuc tamen
50
Vicarius generalis Epiſscopi, vel Vicarius ſsimpliciter, quando unicus eſst, poteſst omnia ſsibi commiſsſsa delegare, & ſsubdelegare; quia omnia, quæ in eum tranſseunt, ſsunt delegabilia, ut expreſssè docet Feder. de Senis conſsil. 202. in cip. Reverende Pater, quem refert & ſsequitur Cardin. Tuſsch. litt. V. cõcluſs. 185. & concluſs. 188. Et licèt aliqui contrarium teneant, omnes tamen conveniunt, id facere poſsſse, ubi ei data fuerit facultas ſsubſstituendi, vel ſsubdelegationem fecerit ad tẽpustempus limitatum, vel ex iuſstis cauſsis, ut præter alios videri poterit apud Sbrocium in tract. de Vicario Epiſscopi, lib. 1. quæſst. 18. num. 7. & lib. 2. q. 66. Zerol. in prax. 2. par. verb. Vica rius, dub. 4. pag. mihi 339. in fin. Azor. 2. par. inſstit. moral. cap. 6. num. 68. & latè Nicol. Garcia de benef. 1. tom. 5. par. cap. 9. n. 148. cum ſseqq. & Azeved. in l. 1. num. 8. tit. 9. lib. 3. Recop.
Deinde facit, quòd
51
talem electum magis iudicare debemus tanquam Adminiſstratorem generalem, auctoritate Pontificiâ ex tolerantia ſsedis Apoſstolicæ, & Regum noſstrorũ nominatione ſsuffultum, qui in his partibus vices Pontificis in multis exercent, ut ſsuprà probavi. Planum autem eſst,
52
tales admini|ſstratores generales, eſsſse loco Prælati, ut quotidie in Hiſspania videmus practicari, & hodie actualiter practicatur in Adminiſstratore Archiepiſscoptus Toletani, ut probat text. gloſsſs. & DD. in cap. Eccleſsiæ Cathedrali, de ſsupplend. neglig. Prælat. lib. 6. Oldrad. conſs. 208. incip. Quoniam ex tempore, num. 3. quẽ refert & ſsequitur Tuſsch. dict. litt. V. concluſs. 192.
Et denique facit auctoritas eiuſsdẽ Oldradi, qui in eiſsdem terminis, de quibus loquimur, nempè electi adminiſstrantis ex cõſsuetudine vice Capituli, interim dum à Romano Pontifice confimatur, expreſssè docet,
53
poſs. ſse per ſse, vel per alium gubernare, d. conſs. 9. num. 4. in fin. ibi: Illi ſsic electi, post cõſsenſsum præſstitum, ante confirmationem obtentam, adminiſstrant, & adminiſstrare conſsueverunt bona, & res Eccleſsiæ per ſse, & per alios ſspiritualia, & temporalia.
Quæ omnia ſsecuriora redduntur per cõſsuetudinem, quæ retrò temporibus obſservata eſst in his provincijs circa nominationem Proviſsorum per tales electos,
54
cui multum deferre debemus, ex l. ſsi de interpretatione, l. minimè, D. de legibus, l. ſsi lenones, C. de Epiſscop. aud. cum latiſssimè traditis à Menoch. conſs. 71. num. 56. vol. 1. Ioſseph. Ludov. 3. to. commun. tit. de conſsuet. concluſs. unica, verſs. Infertur tertiò, Puteo deciſs. 283. lib. 1. & à Nobis in 1. tom. lib. 2. cap. 24. ex num. 84. & lib. 3. cap. 1. ex num. 25. Vtrùm verò in
55
Eccleſsia, quam deſserit, poſssit alium VicariũVicarium relinquere, vel ſstatim devolvatur iuriſsdictio ad Capitulum, quaſsi iam tunc ſsedes vacare incipiat, infrà cap. 12. Deo annuẽteannuente, tractabimus.
Potest autem expedire
56
Epiſscopus electus, & confirmatus litteris iam expeditis, & præſsentatis ante conſsecrationem, ea, quæ ſsunt iuriſsdictionis, ſsicut excommunicare, iudicare, corrigere, &c. cap. tranſsmiſsſsam, de elect. illa verò, quæ ſsunt ordinis, non poteſst exercere, cap. quod ſsicut, §. prætereà, eod. tit. Extravag. iniunctæ eod. tit. inter cõmun. verſs. Ante litterarum præſsentationem, gloſsſs. in cap. is cui 42. verb. Pro intellectu, de elect. in 6. text. in Clem. 2. verſs. Epiſscopi, de reſscript. Abbas in cap. conquerente, de off. Ordin. Selva de benef. 1. par. q. 2. num. 31. & alijs, quos refert Pacian. de probat. lib. 2. cap. 28. & 29. num. 20. & ſseqq. & Lãcellot. in temp. iud. lib. 2. cap. 5. §. 4. latè Chircovius 5. tom. conſsil. Germaniæ conſs. 2. n. 49. Duaren. de benef. c. 5. Pet. Gregor. in part. iur. canon. lib. 5. tit. 2. & lib. 15. ſsyntag. cap. 12. num. 33. Venator in annalijs iur. Pont. tit. 6. & tit. 31. Ioachim Steph. de iuriſsd. Eccleſs. lib. 4. cap. 14. & lib. 1. inſst. Canon. cap. 7.
Et generaliter, quôd ius acquirat ex ſsola electione, & utrùm ante apprehenſsionẽ poſsſseſsſsionis poſssit ordinare homines ſsuæ Diœceſsis, & alia huc ſspectantia, benè proſsequitur IoãIoan. Andr. Abbas, & alij, in cap. tranſsmiſsſsam, de elect. idem Abb. in cap. quod autem, col. 2. in princip. de conceſsſs. Præbẽd. cap. ſsi tibi abſsenti, ibi: Vt tuum dicit valeat, de Præbend. lib. 6. Did. Perez in l. 2. tit. 6. lib. 1. Ordinam. pag. 155. verſs. Hinc etiam, Card. Tuſsch. verb. Electus, cõcl. 94. & ſseqq. Iſsid. Moſscon. de maieſst. Eccleſs. lib. 1. c. 8. §. 1. & 2. & noviſssimè D. Felician. à Vega Epiſscop. Pacẽſsis, in cap. verùm, de foro compet. num. 7. Vbi
57
quòd ſsola confirmatio, etiam ante conſsecrationem, tribuit exercitium iuriſsdictionis, ex Covar. Flaminio Cucho, Piaſsecio, Nicol. Garcia, Azor. Alzedo, & alijs pluribus. Quos allegat, quod etiã benè pluribus alijs relatis proſsequitur Auguſstin. Barboſsa in Paſstorali, 1. par. tit. 1. cap. 4. à num. 7.

CAPVT V. De Epiſscopatuum diviſsione, quæ ob diſstantiam provinciarum fieri ſsolet, & à quo tempore novus Epiſscopus fructibus gaudeat, & iuriſsdictionem accipiat? & de alijs quæſstionibus, quæ circa eandem diviſsionem ſsæpè ſse offerunt.

SVMMARIVM CAPITIS Qvinti.

  • 1 EPiſscopatuum diviſsio, vel unio ad ſsummum Pontificem pertinet.
  • 2 Provinciarum diviſsio, vel aggregatio eſst de Regalibus. L. ſsi eadem, D. de offic. aſsſseſsſse. & aliæ ſsimiles, explicantur, & exornantur, ibid.
  • 3 Provincia quælibet, quot civitates habere debeat, & Metropolitanus quot ſsuffraganeos?
  • 4 Civitas quælibet habens merum ImperiũImperium, & Magiſstratuum nominationem, potest dici provincia.
  • 5 Provincia est quælibet Regio, quæ regitur per iuriſsdictionem univerſsalem.
  • 6 Epiſscopatuum diviſsio ex quibus cauſsis iustè fieri poſssit?
  • 7 Distantis longa viarum multos effectus in iure operatur.
  • 8 Epiſscoporum numerus debet regulari ex diſstantiæ locorum, & numero ſsubditorum, ſsicut unio ex vicinitate, vel raritate eorundem.
  • 9 Epiſscopatus unus quantũquantum ab altero diſstare deheat, iudicis arbitrio relinquitur.
  • 10 Epiſscopatus dividere, & ſsubdividere nullibi magis oportet, & practicatur, quàm in Indijs Occidentalibus, & quare?
  • 11 Indiæ Occidentales quantum quotidie augeantur, luſstrentur, & illuſstrentur, & locus Tertulliani, qui eis convenire videtur.
  • 12 Epiſscopatuum Indiarum erectio, & divi|ſsio, ac ſsubdiviſsio, qualiter fuerit Hiſspaniæ Regibus à ſsede Apoſstolica delegata? & Bullæ Pontificum de hoc agentes.
  • 13 Diviſsio, vel erectio Epiſscopatuum ſsemper fieri debet ad poſstulationem Principis ſsecularis.
  • 14 Reges noſstri qualiter ſsæpè uſsi fuerint Põtiſsicia facultate ſsibi conceſsſsa, ad erigendos, & dividendos Epiſscopatus?
  • 15 Diviſsio Epiſscopatuum ubi neceſsſsaria videtur, qualiter ſsummus Pontifex conſsuli ſsoleat, & ab eo Regibus nostris executio remitti?
  • 16 Epiſscopatus diviſsio conſsenſsum Epiſscopi regulariter deſsiderat, de cuius Epiſscopatus diviſsione, & diſsmembratione agitur.
  • 17 Epiſscopatũ, ſsi abſsque legitima cauſsa Pontifex dividat, peccabit quidem, ſsed factum tenebit, & quid ſsi Epiſscopus antiquus conſsenſsum neget?
  • 18 Bulla diviſsionis, & novæ erectionis Epiſscopatus Arequipenſsis ſsummatim refertur.
  • 19 Arequipenſsis, Guamãguenſsis, & Truxillẽ ſsis Epiſscopatus diviſsio qualiter facta, & Proregi Peruano commiſsſsa fuerit?
  • 20 Epiſscopatus ubi in aliquo oppido erigitur, tale oppidum titulo civitatis regulariter donatur.
  • 21 Civitas regulariter dici, & appellari non potest ea, quæ Epiſscopatum non habet.
  • 22 Civitas ad Epiſscopalem ſsedem erecta, an debeat palatium facere pro Epiſscopo?
  • 23 Civitates omnes non eſst opus, ut præcisè proprium Epiſscopum habeant, & earum curandarum, & hoc titulo inſsigniendarũ poteſstas apud ſsecularem Principem independenter à ſsummo Pontifice reſsidet.
  • 24 Civitas, ut aliqua ſsit, quoad ſspiritualia requiritur conſsenſsus Pontificis, quoad temporalia ſsufficit Imperatores, vel Regis.
  • 25 Vrbium decus augetur per Epiſscopi ſsedem.
  • 26 Epiſscopalis ſsedes, ut in aliqua urbe de novo erigatur, quæ conſsiderari debeant?
  • 27 Epiſscopatuum diviſsio aliquando, vel ob id ſsolùm facienda eſst, quòd Epiſscopi magnos reditus habeant. Extravag. Salvator, de Præbẽd. inter cõm. expenditur, & illuſstratur, ibid.
  • 28 Epiſscopi, qui exceſsſsivas opes habent, & eis non, ut oportet, utuntur, notantur.
  • 29 Prælati multi ex redituũredituum luxuria pereũtpereunt, & ex adipe prodit iniquitas.
  • 30 Conſstantinus Imperator, ubi donationem Eccleſsiæ fecit, quæ vox fuerit audita?
  • 31 Cap. quoniam, de vita & honeſst. Cler. cap. cùm M. de conſstit. explicantur, & illuſstrantur.
  • 32 Baſsilij & Antimij ſsuper diviſsione Diœceſsuum diſsſsenſsio, & utilis eius concordia, ex Nazianz.
  • 33 Eccleſsia Cathedralis non eſst erigenda, niſsi ubi reditus ſsufficientes habet, & quare?
  • 34 D. Greg. Nazianzen. D. Baſsilium notat, quòd in vili oppido Saſsimorum Epiſscopum conſstituerit.
  • 35 Eccleſsiæ Cathedrales aliquando convenit, ut erigantur in locis non multũmultum numeroſsis, nec divitibus propter utilitatem animarum.
  • 36 Epiſscopatus diviſssione facta, quouſsque antiquus Epiſscopus gaudeat iuriſsdictione, & fructibus Epiſscopatus à ſsuo diviſsi, & diſsmembrati?
  • 37 Lis, qu de facto contigit inter Archiep. Limanum cum Epiſscopo de Truxillo, & Epiſscopum Cuzquẽſsem cum Epiſscopo Guamanguenſsi ſsuper fruct. EpiſcopatuũEpiſcopatuum diviſsorum.
  • 38 Cauſsæ etiãetiam ſspirituales, & inter Eccleſsiaſsticos, ubi agitur de merè poſsſseſsſsorij, ſsolent à iudicibus ſsecularibus, præſsertim ſsupremis, cognoſsci.
  • 39 Epiſscopus etiam ſsi conſsenſsum præſstiterit ad diviſsionem Epiſscopatus, non ideò integram eius iuriſsdictionẽ, & adminiſstrationẽ amittit, uſsque ad adventum novi Epiſscopi in Eccleſsia diviſsa, & quare?
  • 40 Epiſscopus noviter proviſsus non poteſst capere poſsſseſsſsionem, niſsi litteris Apoſstolicis expeditis, & oſstenſsis.
  • 41 Conſsenſsus Epiſscopi antiqui, pro diviſsone, & diſsmembratione ſsui Epiſscopatus facienda, qualiter intelligendus ſsit?
  • 42 Epiſscopus non debet deſserere adminiſstrationem partis ſsuæ Diœceſsis, de cuius diviſsione tractatur, uſsque in adventum ſsucceſsſsoris, & quare?
  • 43 Epiſscopus renuntians, poſst admiſsſsam renuntiationem, deſsinit habere iuriſsdictionẽ, quia ea tranſsit ad Capitulum ſsede vacante.
  • 44 Capitulum non datur in Eccleſsia noviter erecta, in qua priùs non eſst inſstallatus Epiſscopus, qui eius caput eſst, & eſsſse debet.
  • 45 Reſsignatarius non poteſst percipere fructus, ante receptionem litterarum, & eouſsque eis gaudet reſsignans. Extravagans iniunctæ, de elect. inter communes, ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
  • 46 Fructus Epiſscopatus diviſsi ex die gratiæ, ſsive Fiat, pertinent ad Epiſscopum noviter creatum, quamvis non apprehenderit poſsſseßionem, & quare?
  • 47 Gratia dicitur perfecta ex die, quo verbũ Fiat, per Papam pronuntiatum eſst, ex numer. 49.
  • 48 Papa eſst ſsupremus Dominus EccleſiarũEccleſiarum, & poteſst res unius auferre, & alteri dare.
  • 49 Titulus Epiſscopi antiqui, poſst factam diviſsionem, reducitur ad non titulam, quoad partem Epiſscopatus ab antiquo diviſsam, & diſsmembratam, & ſsic ceſsſsat perceptio fructuum.
  • 50 Epiſscopus de novo electus ex die gratiæ habet titulum ſsufficientem ad fructuũfructuum acquiſsitionem, & quare?
  • 51 Papa ubi primũprimum aliquem pronũtiat Prælatum, dicitur statim habere Prælaturam.
  • 52 L. meminiſsſse, de offic. Præſsid. explicatur.
  • 53 Gratiæ officiorum aliorum Principum, in quo differant ab ijs, quæ per pontificem fiunt in Beneficijs, & Epiſscopatibus.
  • 54 Fiat verbum per Pontificem prolatum nõ reſspicit tempus futurum, ſsed præſsens, & instans.
  • 55 Bulla diviſsionis EpiſcopatuũEpiſcopatuum ex die gratiæ eorum ſsepearationem facit, & frructuũfrructuum, & redituum ipſsorum.
  • 56 Congregatio cardin. per paul V confirmata declaravit fructus Epiſscopatus diviſsi ex dei fiat ad novum Epiſscopum pertinere. Quæ ad litteram refertur.
  • 57 Fructus Epiſscopatus diviſsi pertinere ad novum Epiſscopum ex die gratiæ, ſstylus Romanæ Curiæ ſservat, ſsed eos petere non poteſst, niſsi litteris expeditis, & præſsentatis.
  • 58 Schedula Regia notabilois refertur, quæ fructus diviſsi Epiſscopatus ex die gratiæ ad novum epiſscopum pertinere declaravit.
  • 59 Epiſscopus noviter creatus ad Eccleſsiam ab alia diviſsam, ſsi moriatur antequàm ad eã accedat, apud quem remaneat eius adminiſstratio?
  • 60 Epiſscopatus de novo erectus, cuius primus Epiſscopus necdum apprebendit poſsſseßionem, non videtur plenè formatus.
  • 61 Præbendarij, qui ad EccleſiãEccleſiam noviter erectam præſsentati ſsunt, ſsi Epiſscopus eiuſsdem moriatur, à quo inſstituendi ſsint?
  • 62 Metropolitanus an poſsſsit inſstituere Præbendarios Eccleſsſsui ſsuffraganei noviter creati, & defuncti, antequàm illius poſsſseſsfionem apprehenderet?
  • 63 Sedes Epiſscopalis quando, & quamdiu vacare dicatur?
  • 64 Eccleſsia Cathedralis noviter ab alia diviſsa, necdum eius erectione formata, & confirmata, quibus legibus, vel conſsuetudinibus gubernari debeat?
  • 65 Eccleſsiæ unitæ, vel diviſsæ retinent caſsdẽ leges, vel conſsuetudines, quas anteà habe bant, interim dum aliæ non inducuntur.
  • 66 Eccleſsſsuffraganeæ in his, in quibus nõ babuerint proprias leges, & conſsuetudines, debent regi ſsecundùm Metropolitanam.
QVemadmodvm erectio Cathedralium, & nova in eis Epiſscoporum creatio, & inſstitutio ad ſsedem ApoſtolicãApoſtolicam pertinet, ut in capite præcedenti probavi. Ita abſsque dubio ad eandem ſspectat,
1
Epiſscopatum ſsemel erectum, & proprijs limitibus circumſscriptum, ex iuſstis cauſsis ob commodiorẽ adminiſstrationem, & animarum ſsalutem dividere, vel alteri, ſsi opertuerit, unire, aut Cathedralem iam erectam, in Metropolitanam elevare, cap. quod translationem, de offic. delegati, cap. & temporis 6. quæſst. 1. cap. ſsicu unire, de exceſsſs. Prælat. l. 2. tit. 1. par. 2. l. 5. tit. 5. par. 1. ibi: Fazer de un Obiſspado dos, è de dos uno, aviendo alguna razon aguiſsada, ò por ruego de los Reyes, cap. niſsi, de offic. delegati, cap. fin. de confirmat. utili, vel inutili, cap. fraternitatis 15. q. 1. Extravag. Salvator, de præbend. inter communes, cap. præcipimus 16. q. 6. cum alijs, quæ tradit Innocent. in cap. cùm ob Eccleſsiar. de offic. Ordinar. Speculat. in titulo de legato, §. nunc oſstendendum, n. 4. verſs. Quintò, venit, Roman. conſs. 345. num. 16. Hieron. de Monte in tract. de finib. re gund. cap. 12. num. 15. Rebuff. in praxi benef. tit. de erect. pag. 107. Cavalcan. deciſs. 40. numer. 17. par. 2. Franc. Marc. deciſs. 11. 20. per totam, par. 1. Ægid. Bened. in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, cap. 2. n. 3. Cardoſs. in prax. iud. & advocat. verb. Epiſscopus, n. 23. Azor tom. 2. inſstit. moral. lib. 4. cap. 35. verſs. Secũdum, Tuſschus littera P. concluſs. 49. num. 15. Barboſsa de iure Eccleſsiaſstico, lib. 1. cap. 2. num. 141. & Nicol. Garcia de benef. par. 12. cap. 3. & 4.
Quemadmodum
2
& provinciarum diviſsio, vel aggregatio in temporalibus, non per alium etiam, quàm per ſsupremum Principem fieri poteſst, l. ſsi eadem, D. de offic. aſsſseſsſs. ubi Bart. Caſstrenſs. & alij, l. unica, & ibi gloſsſs. Bart. & Platea, C. de Metrop. Beryt. lib. 11. text. & ibi Bart. in Auth. ut iudices ſsine quoquo ſsuſsſsragio, §. illud tamen decernimus, d. l. 2. tit. 1. par. 2. Enrich. de Boich. in d. cap. ſsicut unire, Rebuff. ubi ſsuprà num. 5. & Avendañ. de exeq. mand. par. 2. cap. 14. num. 10. Archidiac. Turrecrem. & alij in cap. ſscitote 26. quæft. 3. Qui text.
3
eſst celebris in materia, quot civitates unaquæque provincia habere debeat, ut provincia dici poſssit? & quot Epiſscopos ſsuffraganeos ſsub uno Metropolitano? quamvis id exactè non obſservetur, ſsed provinciæ nomen ſsecundùm uniuſscuiuſsque regionis uſsum, vel Principis deſsignationem, & voluntatem, pluribus, vel paucioribus civitatibus cõcludatur, ut poſst Bart. in Extravag. qui ſsint rebelles, verb. Lombardiæ, docet Iaſs. & alij in d. l. ex hoc iure, Cardin. in Clement. dudũdudum, §. extra, de ſsepultur. gloſsſs. & Bart. in l. cùm in longi, C. de longi tempor. præſscript. Prateius de verb. iuris, verb. Provincia, ubi,
4
quòd provinciæ hodie æquiparatur quælibet civitas, quæ merum imperium habet, ſsuoſsq́ie ſsibi Magiſstratus conſstituit, Cardin. Tuſsch. litt. P. concluſs. 949. & litt. C. concl. 115. num. 9. Vbi
5
quòd provincia eſst quælibet regio, quæ regitur per iuriſsdictionem univerſsalẽ, prout Archiepiſscopatus legatio, Præſsidatus, vel quid ſsimile.
Iuſsta verò cauſsa diviſsionis Epiſscopatuum
6
* ea eſst, quæ reſsultat ex diſstantia longa locorum, vel ex oppidorum, & hominum in eis habitantium, tali, ac tantâ multipliatione, ut commodè per unum Paſstorem gubernari non poſssint, ut conſstat ex iuribus ſsuprà relatis, cap. 1. de Eccleſs. ædificand. ubi gloſsſs. & Extravag. unic. de offic. deleg. inter cõmun. IoãIoan. Andr. ad Specul. tit. de cenſsib. §. 2. Butrius in cap. vacante, num. 5. & ibi Abbas num. 2. & 5. de Cler. non reſsid. Roder. Suar. alleg. 7. Roman. conſs. 275. & 345. num. 16. Cavalcan. & Franc. Mar. ubi ſsup. Ludov. Cancer lib. 3. variar. reſsol. cap. 3. num. 420. & ſseqq. Rebuff. in prax. tit. de erect. Cathed. Mandoſs. de ſsignat. gratiæ, verb. Erectiones, §. amplius, Pet. Gregor. de benef. cap. 12. num. 3. & 4. Zerola, qui loquitur de erectione Parochiarum ob eandẽ rationem, in praxi, verb. Parochia, n. 6. pag. 274. Zipæus de iure Pontificio novo, lib. 3. tit. de Eccleſs. ædif. num. 14. Andr. Vvalenſs. in parat. iuris Canon. lib. 3. eod. tit. n. 8. §. quæque, Flavius Cherubinus in Compendio Bullarij, tom. 2. in Bullam Sixti V. ann. 1556. q. 1. inuctis alijs,
7
quæ de effectibus, quos in iure operari ſsolet diſstantia lõga viatum, tradit gloſs. per tex. ibi in cap. nihil, §. fin. de elect. cap. cùm longè 63. diſst. cap. cùm olim, de dolo & contumacia, cap. tum ex litteris, de in integr. reſst. ubi ſsequentia carmina adducit:
Non facit ergo parùm distantia lõga viarũ
Prorogat inducias, onus aufert, impedimẽtũ:
Cogit adire forumm, conſservat ius dominiorũ.
Et latè per Plateam, & Lucam de Pena in l. mediterraneos, C. de annon. & tribut. lib. 10 Oldrad. conſs. 9. 11. 1. Bobadilla, qui alios adducit, in Polititca, lib. 2. cap. 17. n. 1. 10. & cap. 21. n. 70. & optimè in noſstris terminis text. in Clement. dudum, §. numerus, & ibi gloſsſs. verb. Exigit, de ſsepulturis, ubi, quòd
8
numerus Prælatorum debet eſsſse æqualis diſstantiæ locorum, & numero ſsubditorum, Trident. ſseſsſs. 21. de refor. cap. 4. gloſsſs. in cap. cùm inferior, de maior. & obedient. verb. Cathedralem, ubi ait: Propter longam & latam provinciãprovinciam debere erigi novam Eccleſsiam Cathedralẽ cap. poſstquã hoſstilis 16. q. 1. ubi è còtrario, propter vicinitatem, & populi raritarem unio Eccleſsiarum fieri iubetur, de quo Menoch. conſs. 477. lib. 5. gloſsſs. in cap. ultimo, 80. diſst. quæ docet, arbitrio iudicis relinqui,
9
quantum unus Epiſscopatus ab altero diſstare poſssit, & debeat, quam refert, & ſsequitur Menoch. de arbitr. centur. 5. & caſsu 497. & caſsu 297. ubi etiam erectionis cauſsas arbitrarias cõſstituit.
Quæ cauſsa & ratio, cùm nullibi urgentiùs & frequentiùs militare poſssit, & ſsoleat, quam in
10
vaftiſssimis iſstis Indiarum provincijs, ob magnam, & interdum imperviam locorũ diſstantiam, & varias colonias, urbes, & municipia, quas quotidie deduci, cõſtruiconſtrui, & formari neceſssitas, vel utilitas exigit, ita, ut de eis dicere poſssimus cum Tertull. de anima, cap. 30,
11
omnia iam pervia, omnia nota, omnia negotioſsa, ſsolitudines famoſsas retrò fundi amœniſsſsimi oblitteraverunt, arenæ ſseruntur, ſsaxa panguntur, paludes eliquantur, tantæ urbes, quantæ nec caſsæ quondam, iam nec inſsulæ borrent, nec ſscopuli terrent, ubiq́ue domus, ubiq́ue populus, ubiq́ue Reſspublica, ubiq́; vita. Meritò iam inde à primis detectionis illarum initijs, Catholici
12
noſstri Reges eam præviderunt, & à ſsede Apoſstolica poſstularunt, ut quemadmodum erectionis Epiſscopatuum cura, ita & diviſsionis, vel reſstrictionis, ubi oporteret, ſsibi, ſsuiſsq́ue Conſsiliarijs delegaretur. Ita tamen, ut ſstatim eandem diviſsio nẽ, vel reſstrictionem, & eius cauſsas eidẽeidem ſsedi Apoſstolicæ ſsuccenſsendam, & apporbandam remitterent. Quod illis PõtificioPontificio diplomare cõceſsſsum fuiſsſse, ſseriò affir mat Ant. de Herrera in hiſstoria generali IndiarũIndiarum, decad. 7. lib. 6. | cap. 7. pag. 149. referens dictu deploma traditum fuiſsſse egregio viro D. Franciſsco Tello de Sandoval, cùm ad viſsitandam Novæ-Hiſspaniæ provinciam miſsſsus fuit ann. 1543. eiq́; iniunctum: Que en la junta de los Prelados preſsentaſsſse el Breve que llevaba, que de ſsu Sãtidad avia impetrado Iuan de Vega, Señor de Grajal, Embaxador del Rei en Roma, para que todas las vezes que al Rei, à ſsu Conſsejo parecieſsſse, que ſse deben eſstender, ò acortar los limites de los Obiſspados de las Indias, ſse pueda hazer de la manera, i ſsegun paraciere que conviene para el buẽbuen govierno, i adminiſstracion de ellos, i para eſscuſsar diferencias entre los Prelados. Porque quando ſse ſsuplica à ſsu Santidad, que erija algun Obiſspdo, ò le divida, no ſse puede embiar cierta relacion delos limites que debe tener, para que ſsu Santidad los declare, iſseñale en la Bula de la erecciõ porque muchas vezes conviene variar, i mudar los limites para ſsu mejor governacion eſspiritual, i que preſsentando el Breve platicaſsſsen ſsobre lo que parecieſsſse proveer en ello, i aviſsaſsſse al Rei, &c.
Et idem ſsupponit Ioann. Matienz. in tract. M.S. de moder. Regni Perù, 2. par. cap. 26. ubi tradit, quòd Epiſsco patus in Peruanis pro vincijs creari, vel dividi poſsſsent. Et hoc eſst conſsonum doctrinæ gloſsſs. in Extravag. unica, verb. Exerimus, de offic. deleg.
13
quæ, in diviſsionibus Epiſscopatuum ſsaciendis, Principis poſstulationem deſsiderat, eiq́ue ſsubſscribit, rationem reddens, Franc. Marc. deciſs. 1120. num. 34. & 35. & exemplum adducens Fileſsacus de ſsacra Epiſscop. auctorit. cap. 7. §. 7. pag. 195. ubi refert epiſstolam Innocent. IV. in qua probat, & laudat, quòd Archiepiſscopus Rhemẽſsis, in quodam caſstro ſsuo cupiebat novum erigere Epiſscopatum, auctoritate quidem Apoſstholicâ, ſsed non ſsine aſsſsenſsu Regis.
Et hoc iure ſsæpeſsæpiùs Reges noſstri uſsi
14
* comperiuntur, & his ultimis annis uſsi ſsunt, in diviſsone Epiſscopatuum de Arequipa, & de Guamanga, qui ab Epiſscopatu Cuzquẽſsi diſsmembrati ſsunt, & alterius de Truxillo, qui partim ab Archiepiſscopatu Limano, partim à Quitẽſsi diviſsus fuit. Niſsi quòd
15
ſsolâ de neceſssitate diviſsionis cognitione habitâ, & Epiſscoporum pro tempore exiſtentiũexiſtentium, vel nominatorum conſsenſsu explorato, & obtento, rem ad ſsedem Apoſstolicam retulerunt, & eadem ſsancta Sedes novarum Cathedralium, novorumq́ue Epiſscoporum erectionẽ, creationem, & diviſsionem admittens, & approbans; ipſsiſsmet Regibus, & perſsonis ab ipſsis nominandis, diviſsionis formam, & propriæ cuiuſsque Diœceſseos aſssignationem commilit. Et idem paulò antè factum fuit in diviſsione Epiſscopatus de la Paz, & de Santa Cruz de la Sierra ab Archiepiſscopatu de la Plata.
Ideò autem dixi: Habita cognitione neceſsſsitatis, & obtento conſsenſsu Epiſscopi,
16
quoniam regulariter, abſsque his, diviſsiones fieri non debent, ut per gloſsſs. in cap. 1. verb. Diviſsiones, diſst. 10. cap. felix, & cap. multis 16. q. 1. Navarr. alia referens, de ſspol. Cler. §. 3. n. 2. Panorm. in cap. ad audientiam, el 1. num. 16. dc Eccleſs. ædif. Roch. de Curr. de iur. patron. verb. Honorificum, num. 10. Trident. ſseſsſs. 21. de reform. cap. 4. verſs. In his verò. Quamvis etiam
17
ſsi ſsine cauſsa Pontifex dividat, peccabit, factum tamen tenebit, ut in ſsimili tradit Sanchez de matrimonio lib. 7. diſsput. 2. num. 6. Suar. de legibus, lib. 2. cap. 14. num. 22. & in noſstris terminis Dom. Acuña d. cap. 1. num. 5. pag. 52. Et ſsi Epiſscopus aſsſsenſsum neget, poteſst adhuc Pontifex, cum ſsacri Cõſsiſstorij conſsilio, ex cauſsa legitima, diviſsionẽ, & novam erectionem concedere, Panormit. in cap. fin. de confirm. util. gloſsſs. in cap. 1. dift. 10. & in cap. 1. de Eccleſs. ædiſs. Felin. in cap. cùm in Eccleſsiarum, de conſstit. col. 16. Frãc. Marcus deciſs. 1120. num. 14. & 28. Vnde ſsunt multi, qui docent, Canones aſsſsenſsum Epiſscopi requirentes, interpretari debere de urbanitate, non de neceſsstite, ut per gloſsſs. in cap. ſsæpè, diſst. 10. ubi Archid. & in cap. multis Cõ cilijs 16. q. 1.
Bulla autem erectionis
18
& diviſsionis Arequipenſsis, cuius norma in alijs quoque eodẽ ferè tenore repetitur, eaxpedita fuit à Paulo V. felic. record. 10. Kalend. Auguſst. an. 1609. & eaſsdem propè rationes eius faciendæ adducit, quas modô retulimus. Partemq́ue ab Eccleſsia Cuzquenſsi diviſsam, & diſsmembratã per Commiſsſsarios ad id deſstinatos apud Arequipenſsem, eodem prorſsus iuremanere iubet, & ſsub eodem Metropolitano, tam in iuriſsdictione, quàm in fructuum perceptione, patronatumq́ue in ea noſstris Regibus æquâ lãce reſservandum, atque ab eis exercendũexercendum declarat, atque anteà in Cuzquenſsi, & in alijs Indiarum eaxercebantur, neque ei hoc, vel alio modo per ſsed. Apoſst. derogatum. Oppidumq́ue de Arequipa in civitatem erigit, & diftrictum in Diœceſsim, ut commodiùs & honeſstiùs Epiſscopatus titulo frui poſssit, ac fungi.
Quam
19
diviſsionẽ, & terminorũterminorum, ſseu Diœceſsum aſssignationem Regius Senatus commiſsit Dom. Marchioni de Monteſsclaros, tunc Proregi Peruano, per ſsched. dat. Matr. 5. Iunij ann. 1612. qui eam ſsummâ dexteritate, Me in aliquibus aſssidente, executioni mandavit.
Ideò autem inquit Bulla, oppidum de Arequipa, Pro
20
civitate erigi, & ut civitatem deinceps habendum,
prout dicitur etiam in ſsimili in Extravag. Salvator, verſs. Volentes, de Præbend. inter communes. Quoniam ſsecundùm frequentiorem Eccleſsiæ uſsum, per ſsolã Epiſscopalis dignitatis in aliquo oppido aſsfignationem, videri ſsolet in civitatem conſstitui. Nec civitas appellari
21
poteſst, quæ Epiſscopum non habeat, ut voluit Bart. in l. ſsi hæres, §. 1. de leg. 1. ubi etiam Iaſs. ex num. 4. idẽ Bart. in l. fin. D. de college. illicit. & in Extravag. qui ſsint rebelles, §. Lombardiæ, num. 5. Bald. in l. ſsi aliquam, D. de office. Proconſs. & in Margar. verb. Civitas, & in l. ex hoc iure, in princ. de iuſst. & iure, Alciat. in l. pupillus, §. urbs, D. verb. ſsign. & plures alijs, quos refert & ſsequitur Decius, & eius Addition. in cap. 1. de privil. ex num. 1. Hieron. de Monte in tract. fin. regund. cap. 5. Camill. Borrell. in addit. ad Bellugam, rubr. 6. verb. Dignitatẽ, fol. 20. & de præſstant. Reg. Cathol. cap. 76. n. 22. & conſs. 2. ubi late tractat,
22
an civitas ad Epiſscopalem ſsedem erecta debeat facere palatium pro Epiſscopo, & Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 17. num. 15. Cened. in collect. 101. ad Decretal. num. 1.
Licèt veriùs ſsit, non omnes
23
civitates Epiſscopos habere, neque illis indigere, & ius creandarum civitatum, apud Imperatorem, & Regemin ſsuis provincijs, independenter à ſsummo Pontifice, aut Epiſscopi deſsignatione, reſsidere, ut communiter docent DD. in d. l. ex hoc iure, Innocent. in cap. cùm ab Eccleſsiarum, de office. Ordinarij, Præpoſsitus in cap. Epiſscopi, & in cap. ſsuperiore 80. diſst. Natta conſs. 636. num. 100. Alvar. Valaſsc. ad legem Imperium, D. de iuriſsd. omnium iud. n. 73. Elias in cap. ſsi civitas, de ſsent. excomm. in 6. Bart. in l. unica, C. de Metropol. Beryto lib. 11. ubi expreſssè ait, poſsſse urbem eſsſse, quæ nõ habeat Epiſscopum, & ex ſsola Principis conceſssione, vel nominatione hoc titulo gaudere, prout & noſstra Arequipenſsis iam gaudebat antequàm in Cathedralem erigeretur. Et idem cõcluditconcludit in d. §. Lombardiæ, num. 6. inquiens, quòd
24
ut civitas ſsit, quoad ſspiritualia, conſsenſsus Papæ requiritur, quoad temporalia conſsenſsus Imperatoris, & quòd in Alemania ſsunt multæ civitates ſsine Epiſscopo, ſsequitur benè & latè rem diſsputãs Rainal. Corſsus lib. 3. indagation. cap. 3. Tuſsch. litter. C. concl. 280. num. 15. concl. 115. num. 8.
Licèt verum ſsit
25
augeri decus urbis per Epiſscopi ſsedem, & in eadẽeadem ſsede de novo erigenda, conſsiderandum eſsſse,
26
quòd habeat populum nobilem, divitem, & numeroſsum, & ſsufficientem Sacerdotum copiam, ne aliàs ſsedes Epiſscopalis vileſscat, ut benè obſservat Iſsidor. Moſscon. de maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. I. cap. 15. & ante eum Rebuff. ubi ſsub.
Vbi addit,
27
quòd aliquando eſst iuſsta cauſsa dividendi Epiſscopatus, quòd multos reditus habeat, ut notanter de Eccleſsia Tholoſsana loquens inquit Ioan. XXII. in d. Extravag. Salvator, verſs. Attendentes, cuius verba ſsemper meminiſsſse iuvabit, quia valdè cõducũt ad notandos,
28
depingendos mores aliquorũ Epiſscoporum, qui exceſsſsivis huiuſsmodi opibus abutentes, eas non in divini cultus augmentum, ſsed in ſsumtus enormes, & uſsus extraordinarios convertunt. Contra quos invehit etiam Rebuff. ubi ſsupr. num. 4. tradens, quòd
29
multi Prælati ex redituum luxuria pereunt, & Philipp. Probus in addition. ad Ioan. Monach. in cap. avaritiæ, de elect. lib. 6. num. 7. Ubi cum Regio Pſsalte Pſsalm. 71. cõſideratconſiderat, quòd ex adipe prodijt iniquitas, & cum Barbat. ex D. Hier. refert, quòd
30
cùm Conſstantinus Eccleſsiæ feciſsſset donationem, audita fuit vox cœlitus demiſsſsa: Hodie venenum effuſsum est in Eccleſsia Dei, propter plura nimirum damna, quæ ex affluxu divitiarũ oriri ſsolent.
Et conducit
31
text. qui eandem rationem, quòd reditus ſsint multi, aut ſsufficientes ad erectionem novarum Eccleſsiarum, vel Præbendarum conſsiderat, in cap. quoniãquoniam, in princip. de vita & honeſst. Clericor. cap. cùm M. & ibi Abb. & Felin. num. 5. Ripa num. 35. & 36. de conſstit. cap. penult. ubi gloſsſs. verb. Diminuti, eod. tit. Bart. in l. non plures, num. 3. C. de ſsacroſs. Eccleſs.
Eleganter D. Greg. Nazianz. orat. 10. in laud. D. Baſsilij, ubi refert
32
diſsſsenſsionem inter Antimum, & D. Baſsilium ſsuper diviſsione Diœceſsuum ob eandem redituum copiam exortam, & concludit, diſssidium hoc in Eccleſsiæ commodum, & incrementum conversũ eſsſse: Patria nimirum pluribus Epiſscopis cõmunita, animarum maiori cura ſsuſscepta, & qualibet civitate ſsuis proventibus abundãte.
Alioqui
33
ubi reditus non ſsunt ſsufficientes, neque urbs digna Cathedrâ Epiſscopali. multum in diviſsione cunctandum eſst, d. cap. 1. de privileg. D. Clem. epiſst. 2. de Epiſsc. ibi: Ne vile eroum nomenfiat, idem epiſst. 3. ibi: Ad honorabilem urbem titulandus, & nominandus est, Theod. Balſsan. in ſschol. ad Can. 6. Synod. Sardicenſs. ibi: Quia autem vilibus electis Epiſscopis in parvis, vilibuſsq́ue parochijs, in quibus ſsæpè ne errant Epiſscopi quidẽquidem, qui & pedibus incedebant, & erant alioqui contemt I. Epiſscopalis dignitas contemtui habebatur, ſstatuerunt Patres, &c. D. Gregor. Nazianzen. orat. 20. in laudem Divi Baſsilij, | ubi
34
illud in eo notat, quòd Saſsimis, vili, & inamœno, & peranguſsto oppidulo, Gregoriũ amicum iuratiſssimum præfeciſsſset, tanquam ipſsius virtuti parum conſsideret.
Licèt verum ſsit,
35
in partibus Indiarum, & alibi, ubi animarum neceſssitas id expoſscit, diſspenſsari poſsſse, ut etiam in caſstellis, & villis, & ſsine magnis proventibus Epiſscopi conſsctituantur, cap. & temporis 16. q. 1. d. cap. Epiſscopi, ubi gloſsſs. verb. Vileſscat, & verbo Non caſstellis, 80. diſst. gloſsſs. verb. Maioribus, in d. cap. 1. de privil. ibi: Sed hoc intelligo quantum ad vulgi opinionem, quia ubicunque nomen Epiſscopi habet: quibus addo verba Nazianzeni epiſst. 22. ad Cæſsarienſs. patris nomine: Sum quidem Paſstor exiguus, exiguiq́ue gregis Antiſstes, &c. At gratia nunquam angusta est, nec locis circumſscripta.
Porrò prædictis Epiſscopatuum diviſsionibus factis, aliquæ dubitationes oriri ſolẽtſolent, quas hîc breviter recenſsere, & reſsolvere, ob ipſsarum frequentiam, & lectorum commodũ nõ gravabor. Et prior eſst, an
36
antiquus Epiſscopus, à cuius Diœceſsi alia dividitur, & diſsmembratur, uſsque ad adventum novi erecti, & electi, etiam in parte diviſsa adminiſstrare, & iuridictionem Epiſscopalẽ exercere poſsſsit, atque adeò fructus integerè, ut anteà percipere? vel hæc omnia ceſsſsent, & ad novum Prælatum pertineant, ex die, quo ei gratia à ſsede Apoſstolica facta fuerit, quæ vulgò appellatur, el fiat? Quæ quæſstio ventilata fuit in ſsupremo Indiarum Conſsilio, & in Regio Limano Conventu ſsub
37
occaſsione novæ erectionis Cathedralis de Guamanga, de Truxillo, & per ſsched. dat. Secobricæ 5. Decẽbr. ann. 1615. ad dictum Limanum Conventum directam, ei commiſsſsum, ut ipſsos litigantes Epiſscopos, melioribus, quibus poſsſset, medijs, in concordiam reducere procuraret, quòd ſsi id non contingeret, iudiciali definitione cau ſsam terminaret, quaſsi hæc
38
tanquam merè poſsſseſsſsoria, & violentiæ ſspecimen ex parte occupantis habens, etiam inter Eccleſsiaſsticos, ad ſseculares iudices pertinere poſsſset, ex traditis à gloſsſs. & DD in cap. cùm dilectus, verb. Iuramento, de elect. cap. fin. de iudic. l. 2. tit. 6. lib. 1. Recop. Guid. Pap. q. 71. & 85. & plurimi alij, quos refert Covarr. in pract. cap. 35. Cavalcan. de brachio Regio, 1. par. in princip. num. 15. Ioſseph. Seſsſse de inhibit. iuſstitiæ Aragon. cap. 8. §. 4. n. 3. ubi hanc appellat charitativam defenſsionem, & latiſsſsimè Cevallos in tract. de violent. ferè per totum, D. Franc. Salgad. de protect. Regia, par. 1. cap. 1. prælud. 5. num. 217. & alibi paſssim. Pro parte enim antique Epiſscopi facit, quòd etſsi
39
conſsenſsum ad diviſsionem faciendam præſstiterit, cùm tamẽtamen in tota provincia mero iure univerſsalam iuriſsdictionem haberet, cap. cùm Epiſscopus, de offic. Ordinar. eam continuare poteſst, & debet, & per conſsequens fructibus etiam gaudere (cùm hi dẽturdentur propter officium) uſsque ad ſsucceſsſsoris adventum, ne alias gregem Dominicum lupus rapax invaderet, aut in facultatibus ſsuis Eccleſsia viduata grave diſspendium pateretur, ut aliàs in ſsimili deciditur in cap. ne pro defectu 41. de elect. & in l. meminiſsſse, D. de offic. Procõſs. Auth. de adminiſstrat. §. fin. ubi redditur ratio, collat. 2. cum alijs, quæ multum in noſstris terminis notat Bald. in ead. leg. meminiſsſse, num. 1. ubi nominatim loquitur de ſsalarijs, Decius in cap. ſsi duobus, num. 12. de appellRebuff. in prax. tit. de ſsimonia, in reſsign. n. 33. & Barboſsa in l. divortio, 2. par. num. 50. ſsolut. matrim. ubi loquitut de Epiſscopo renuntiante. Maximè cùm certi iuris ſsit,
40
Epiſscopum noviter proviſsum, Epiſscopatus poſsſseſsſsionem capere non poſsſse, niſsi litteris expeditis, & oſstenſsis, ut in Extravag. iniunctæ, de elect. inter comm. cum notatis à Panorm. in cap. qualiter. l. notab. eod. tit. latè Navar. in cap. acceptâ, oppoſsit. 8. à num. 13. de reſstit. ſspoliat. & plures alios noviſssimè, referens D. Valençuela conſs. 190. num. 25. vol. 2. ubi quòd iuriſsdictio Epiſscopi ſsolùm ceſsſsat ſsucceſsſsoris ad ventu.
Secvndò facit,
41
quòd aſsſsenſsus ad diviſsionem præſstius per Epiſscopum antiquiorẽ, civil, & rationabili modo intelligendus eſst, hoc eſst, ita ut non priùs velit iuriſsdictonem, & fructus iuriſsdictionis à ſse abdicare, quàm ſsucceſsſsor adveniat, & eum in paſstorali cura, & ſsolicitudine iuvet, ac viciſssim reſspectivè partem eorundem fructuum, & emolumentorum accipiat. Eſsſsetq́ue ei imputandũimputandum,
42
ſsi in tanta locorum diſstantia, & navigationum, itinerumq́ue diſscrimine, ob ſsolùm nuntium Epiſscopi noviter deſsignati, commiſsſsum ſsibi regimen, & oves diu lactates ſsine paſstore deſsereret, cùm nec trium menſsium moram tanta in re pati velit Eccleſsia, d. cap. ne pro defectu. Et ex his excluditur doctrina Barboſsæ, & aliorum, quos ipſse adducit ubi ſsup. n. 51. contrarium tenetis
43
in Epiſscopo renuntiante. Nam id eo fundamento nititur, ut idẽ Auctor oſstendit, quòd tunc, poſst admiſsſsam renuntiationem, iuriſsdicto poteſst adminiſstrari per Capitulum ſsede vacante, uſsque ad adventum renuntiatarij, quod in noſstro caſsu non militat, cùm agamus de Eccleſsia noviter divulſsa, & erecta, quæ
44
eouſsque non habet Capitulum, quod pro electo abſsente gubernare poſssit, cùm prior debeat eſsſse electio, & inſstallatio noviter electi, quàm Capituli, | cui ipſse præſsodere debet, cùm Canonici ſsint veluti partes, & membra eius, quæ ſsine capite eſsſse non poſsſsunt, ut benè, præter alios, notat Cardin. Tuſsch. verb. Capitulum, concluſs. 46. & 54. Bellamera conſs. 20. num. 7. & Iſsid. Moſscon. d. cap. 15. pag. 291. & dicemus infr. cap. 14. ex num. 1.
Tertiò, facit text. in Extravag. iniunctæ, de elect. inter communes,
45
qui probat, reſsignatarium non poſsſse percipere fructus ante receptionem litterum, cuius argumento tenet Rebuff. in prax. tit. de reſsign. ſsimon. num. 41. & in tract. de nominat. q. 14. num. 157. & in tit. de pubilc. reſsign. gloſsſs. 18. num. 7. in reſsignatione conditionali, quæ fit coram ſsummo Pontifice in favorem alicuius, poſsſse reſsignantem percipere fructus, donec fuerint ſsibi intimatæ litteræ expeditæ in favorem refignatarij. Quod ampliat idẽidem Rebuff. conſs. 186. num. 1. alij, quos refert Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 1. q. 6. num. 21. & ſseqq. ut requiratur acceptio, & poſsſseſsſsio reſsignatarij, quaſsi tunc demum ius à refignante abdicari videatur, ex notatis per gloſsſs. Butr. Abbat. & alios, in cap. cùm pridem, de pactis, l. 1. & 2. C. de peric. & commod. rei vend. cum alijs.
Sed his non obſstantibus, contraria ſentẽtiaſententia, quod ad fructus attinet, verior, & ſsecurior videtur. Nam licèt quoad exercenda munera paſstoralia antiquus hic Epiſscopus uſsque ad novioris Eccleſsiæ diviſsæ adventum habilis videatur, cùm nullus ſsit per quem melius exerceri poſssint, & ut maximè de iuris rigore iuriſsdictione careat ex die factę diviſsionis, & novi Epiſscopi creationis, tamen acta per eum ex bona fide ſsuſstineri poſssint, argum. l. Barbarius, D. de office. Prætor. & aliorum iurium, quæ in ſsimili notat Barboſsa ubi ſsup. n. 50. & 51. Fructus
46
tamen ex die gratiæ ſsuos facere non poterit, quia ex quo aſsſsenſsum præſstitit ad diviſsionem, vel Epiſscoptum cum hoc onere accepit (quod frequentius eſsſse ſsolet) tacite parti Epiſscoptus dividendæ, & fructibus ei correſspondentibus, renuntiaſsſse videtur, ex tempore, quo illa per Romanum Pontificem facta fuerit, ut in terminis Epiſscopi, vel Beneficiarij renuntiantis, latè, & optimè docet Barboſsa ubi ſsup. num. 44. Sarnenſs. in reg. de public. q. 7. num. 2. & plures alijs, quos refert & ſsequitur Flam. Pariſs. ubi ſsup. n. 27. & ſseqq. ubi num. 38. & 69. id ampliat, etiam ſsi poſst multos menſses poſst conſsenſsum præſtitũpræſtitum, ſsive fiat Papæ, ſstetiſsſset expedire litreras reſsignatarius. Et
47
rationem reddit, quia gratia tunc eſst perfecta, & ius plenè quæſsitum, & per conſsequẽs ex illa die verè dominus efficitur refignatarius, & ſsic ad illum tanquam talem fructus ſspectant, l. fructus, l. in fundo, l. ex diverſso, l. non ſsolùm, §. meum, D. de reivind. cũ multis alijs traditis à Tiraq. de retract. convent. §. 2. gloſsſs. 1. num. 34. cum ſseqq. & eodem Flam. ubi ſsup. ex num. 45.
Secvndò facit,
48
quòd ſsummus Pontifex, qui eſst ſsuumus Princeps, & Dominus Eccleſsiarũ, ut in c. 1. & per totãtotam causãcausam 16. q. 1. cũ vulgat. poteſst rem unius Eccleſsiæ auferre, & alteri dare, cap. canqueſstus, & ibi gloſsſs. q. 3. cap. per principalem ead. cauſsa, & q. cap. cõſitutusconſitutus 6. de religioſs. domib. Vnde poſst admiſsſsam, & factum diviſsionem,
49
titulus antiquioris Epiſscopi, qui nitebatur in conceſssione Romani Pontificis, reducitur ad non titulum, ſsine quo perceptio fructuum non cauſsatur, ut latè dixi ſsup. lib. 2. cap. num. & in terminis oſstendit text. in d. Extravag. Salvator. Abſsque eo, quòd de hoc queri poſssit antiquus Epiſscopus, qui eidem diviſsioni aſsſsenſsum præbuit, cùm ſscierit, vel ſscire debuerit, hanc eſsſse vim gratiæ Pontificiæ, ut ſsolo verbo perficiatur,
50
novo electo ſstatim ſsufficientem titulum præſstet ad fructuum acquiſsitionem. Nam ſsumit vires ex prolatione verbi Fiat, ut pręter relatos à Flamin. ubi ſsub. eleganter docet Abbas in cap. noſsti, & in cap. tranſsmiſsſsam, de elect. dicens, quòd ubi primũ Papa,
51
verbo pronuntiat aliquem Prælatum Epiſscopum, vel Abbatem, ſstatim factâ pronuntiatione, talis ſsic pronuntiatus habet beneficium, vel Epiſscopatum, Bald. omninò legendus, in l. humanum, num. 6. C. de legatis 1. & in l. ſsi qui per caluminiam, num. 7. C. de Epiſscop. & Cleric. ubi dicit, quòd ſstatim, ut dicit Princeps Fiat, gratia perfecta eſst, Molina de primog. lib. 2. cap. 7. num. 55. Ioann. Gutierr. conſs. 9. num. 6. Petr. Surd. conſs. 109. num. 6. vol. 1. & latè Maſscard. de probat. cõcluſs. 183. num. 36. & 1338. num. 2.
Et ex his pater reſsponſsum
52
ad legem meminiſsſse, & alia argumenta pro contraria parte conſsiderata. Nam in gratijs aliorum Principum, quæ officiorum ſservitia concernunt, non
53
ſsolet dari uſsus, nec ſsalarium ſsucceſsſsori uſsque ad poſsſseſssionis apprehenſsionẽ, & ideò mirum non eſst, ſsi anteceſsſsor uſsque ad eius adventum in eodem officio perſseveret, & ſsalario fruatur. Quod ſsecus eſst in conceſssionibus ſsummi Pontificis, cuius
54
verbũverbum Fiat non reſspicit tempus futurum, ſsed præſsens, & inſstãs, ſsicut illud Dei, Geneſs. 1. Fiat lux, & facta eſst lux, ut benè advertit Rebuff. in concord. Rubr. de mandat. Apoſst. verb. Litteras, verſs. Item diſspenſsatio, Ripa lib. 2. reſsp. 11. ſsub tit. de iure patron. Decius conſs. 175. poſst num. 6. verſs. Tertiò, non obſtãtobſtant, Afflict. deciſs. 263. num. 67. & optimè omniũomnium Lapus alleg. 130. in novis, cum additionibus Quintillian. Man|doſs. & conſsilium Caldermi ibi adſsutum, quod eſst valdè notandum, Arnulphus Ruzæus de Regalibus privilege. 4. num. 14. & privil. 45. num. 6. Nicol. Garcia de benef. 2. par. cap. 2. num. 1.
Deniqva facit quòd hoc idem, quod dicimus, ſsatis expreſsſsum videtur in
55
dicta Bulla diviſsionis, quam ſsuprà retulimus, dum repetitis, & geminatis clauſsulis novum Epiſscopatum, ex tunc ſseparat, dimembrat, & ſsegregat ab omni antiquiroris Epiſscopi iuriſsdictione, & decimas, iura, & reliqua emolumenta ampliùs percipere vetat, & ad novum Epiſscopum transfert. Pro quo etiam emanavit expreſssior alia
56
Pauli V. declaratio ad interrogationem Reverendiſsſs. Dom. D. Fr. Auguſstini de Carvajal, electi ad Epiſscopatum Guamanguenſsem, tunc noviter, ut diximus, ſsimul cum Arequipenſsi diviſsum, cuius hæc ſsunt verba: Per Monſsignor Fr. Auguſstino di Carvajal, Veſscovo di Panamà nel Perù, il qual eſsſsendo paſsſsato al Veſscovato di Guamanga, ſse dubita, ſse ſsi le debono i fruti del giorno, que ſsu ereta lo Chieſsa, ò vero del giorno chel oratore ſsu propoſsto in Conſsiſstoro, ò piu dal giorno che eſsſse piglio il poſsſseſsſso? Sanctißimus Dominus noſster, audita ſsacræ Congregationis Cardinalium, Epiſscoporum negotijs Præpoſsitorum, ſsententia, mandavit, ut fructus ei cõſignenturconſignentur à die translationis, & præfectionis in Epiſscopum, & Paſstorẽ Eccleſsiæ Guamanguenſsis. Datis hac die vigeſsimatertia Maij ann. milleſsimi ſsexcenteſsimi quintidecimi. Antonius Maria Cardinalis Gallus, &c. Que deciſsio, vel declaration eſst cõformisconformis
57
ſstylo Romanæ Curiæ, ſsecundùm quem ſsæpè iudicari vidiſsſse teſstatur Flamin. ubi ſsupr. num. 60. & 63. Ita tamen, ut antequàm hic novus electus tales fructus petere poſssit, debeat priùs litteras expedire, & præſsentare, & virtute earum poſsſseſsſsionem capere.
Et pro eadem, in proprijs terminis habe
58
*mus ſsched. Regiam, ſsuprà dicta omnia dilucidè comprehendentem, & decidentem, in cauſsa electi Epiſscopi Truxillenſsis, dat. Segoviæ 5. Decembr. ann. 1615. quæ ſsimilem aliam litem, quam ſsibi moveri timebat Epiſscopus Truxillẽſsis, noviter à Limano & Quitenſsi diviſsus, enarrat, & rationes quæ utrimque allegabantur, quæ cum ſsuprà relatis omninò cõveniunt, & nihilominus iuxta prædictas iuris Canonici regulas & ſsanctiones declarat: Pertenecer al dicho obiſspo de Truxillo los frutos decimals deſsde el dia del Fiat deſsu Santidad, en la preſentaciõpreſentacion del dicho obiſspado parala dicha Igleſsia de Truxillo; iubeq́ue, ut ei integer ex dicto die per eorum Oeconomos, ſsive Receptores abſsque ulla mora, vel controverſsia reſstituantur.
Secvnda quæſstio, occaſsione dictarum diviſsionũ oblate, illa eſst,
59
apud quem debeat remanere iuridictio Epiſscoptus diviſsi, ubi contingit, quòd Epiſscopus ad eum noviter erectus & creatus moriatur, antequàm illius poſsſseſsſsionem, & gubernationem apprehẽdat, & diviſsionem, & erectionem ſsibi mandatam opera impleat, prout ſsuperioribus annis cõtigiſsſse videmus in Rev. D. Fr. Chriſstophoro Roderico ad Arequipenſsem Eccleſsiam promoto, & D. Lud. à Carcamo ad Truxillẽſsem. Et me cum alijs Collegis cenſsente, reſsolutũ fuit, quòd licèt Epiſscopo mortuo ſsoleat regulariter eius iuriſsdictio in Capitulum pertranſsire, cap. 2. ne Prælati vices ſsuas, cum alijs, quæ infrà cap. 13. dicemus, tamen cùm in hoc caſsu Capitulum nondum formatum eſsſset, nec Epiſscopatus adhuc diviſsus, erectus, & dotatus, quia hæc omnia electi adventum deſsiderabant, & expectabant, tenendum eſst
60
hunc Epiſscopatum plenè formatum, & in eſsſse deductum non videri, ut probat text. iũcta gloſsſs. verb. Diœceſses, in Extravag. ſsedes Apoſstolica, de offic. deleg. & latè Azorius in ſsumma, tom. 2. lib. 6. cap. 30. verſs. Quartò quæritur, ac proinde eiuſsdem adminiſstrationẽ ad proximiorem EpiſcopũEpiſcopum pertinere, ut conſstat ex text. in cap. ſsi forte, & in cap. ultimo, ubi gloſs. & DD. 65. diſst. Abbas in cap. 1. de elect. & Iaſs. in l. ſsi grege, D. de leg. 1. Qui cùm ſsit ille idem Epiſscopus antiquus, à cuius Epiſscopatu alter dividebatur, in eadem adminiſstratione, ut anteà, manebit, non tam iure devolutionis, quàm conſservationis (ut ita dixerim) & continuationis, quaſsi iuriſsdictio, quæ ei adimebatur, tacitam conditionẽ habeat, ſsi alter novus Epiſscopus accedat, qui eam in ſse ſsumere, & exercere poſssit.
Vnde & tentari poteſst, ab hoc eodem Epiſscopo eſsſse
61
inſstituendos Præbendarios, qui ad novam diviſsam EccleſiãEccleſiam electi guerint, & Regiæ nominationis, ac præſsentationis titulos exhibuerint. Qui caſsus etiam in quæſstionem, in prædictis diviſsionibus vocatus fuit, & utrũ hi ſsic inſstituti, Capitulum conſstituerent, vel à Metropolitano in defectum proprij Epiſscopi inſstitui poſsſsent. Quod à
62
iuris tramite abeſsſse non videtur, exdoctrina gloſsſs. in cap. preſsbyteri, verb. Civitatis, verſs. Sed quare non petebant hoc ab Archiepiſscopo, 24. diſst. quãquam refert Rebuff. in prax. tit de devolution. n. 72. Licèt eam non omninò probet, inquiẽs, quòd Metropolitanus ſsolùm habet hoc ius, data negligentiâ ſsuffraganei, cap. 2. de cõceſsſs. Præbend. quæ non poteſst conſsiderari in eo, qui mortuus eſst, ac proinde ſsecuriùs putat collationem ſsuſspendi, interim dum ſsedes vacave|rit, & dicitur
63
ſsedes vacare, donec Epiſscopus novus adeptus fuerit poſsſseſsſsionem, teſste Hoſstienſs. in cap. olim 1. de reſst. ſspol. & Felin. conſs. 40. col. 2.
Deniqve de illo dubitari in materia huius Capituli ſsolet,
64
quibus legibus, vel conſsuetudinibus debeat gubernari Eccleſsia novè diviſsa, interim dum eius erectio à primo Epiſscopo ad eam electo ordinatur, perficitur, & à ſsede Apoſstolica confirmatur. Et reſspondendum eſst, illis planè eiſsdem, quibus Eccleſsia illa gubernabatur, à quibus ipſsa diviſsa, & diſsmembrata fuit, ut notant DD. communiter in l. ſsi eadem, D. de offic. aſsſseſsſs. & in l. unica, C. de Metrop. Beryto, Paul. Caſstrenſs. cõſilconſil. 322. num. 2. vol. 1. Roland. à Valle in tractat. de lucro dotis, lib. 1. q. 85. num. 2. Hier. de Monte in tract. de finib. regund. cap. 3. n. 4. Craveta de antiq. tempor. par. 4. §. Tranſseo nunc ad quartum, num. 55. Ludolph. Schrader. conſs. 3. num. 30. fol. 286. col. 2. & conducunt, quæ de Regnis, vel provincijs acceſsſsoriè, vel æquè principaliter unitis, latè congeſsſsi 1. tomo de Indiar. iure, lib. 3. cap. 1. n. 46. & ſseqq. & quod tradunt Canoniſstæ communiter in cap. 1. ne ſsede vacante, poſst gloſsſs. ibi in verb. Vniendo; & cap. & temporis 16. q. 1. ubi etiam gloſsſs. verb. Vnire. Concludentes, quòd in duabus
65
Eccleſsijs Epiſscopalibus, ita unitis, ut utraque remaneat Epiſscopalis, licèt unus, & idem ſsit Epiſscopus utriuſsque Eccleſsiæ, tamen utraque remanet æquè principaliter Epiſscopalis, retinẽdo omnia ſsua iura, ſstatum, & dignitatem, quãquam habebant ante unionem. Quod ſsimiliter in Monaſsterio alteri Eccleſsiæ unito, vel ab ea diviſso, docet Panorm. per text. ibi in cap. quia Monaſsterium, de Religioſs. domib. Felin. in cap. translato, de conſstit. & alia ſsimilia congerens Ripa reſsſs. 21. num. 6. lib. 1. Clapperijs in cent. cauſs. Fiſscal. cauſsa 1. ex num. 13. Vbi etiam benè addit, in his, quæ
66
in Eccleſsijs inferioribus ſsatis expreſsſsa non fuerint, debere regi ſsecundùm conſsuetudinem Eccleſsiæ Metropolitanæ, cui ſsubijciuntur, ut notant omnes DD. per text. ibi in d. cap. translato, & in d. l. unica, C. de Metrop. Beryto lib. 11. & in §. fin. Inſst. de ſsatiſsd. ubi dicitur, Neceſsſse eſsſse omnes provincias, caput omnium nostram civitatem, hoc eſst Regiam urbem, illiuſsq́ue obſservationem ſsequi. Melior text. in cap. cùm olim, de cenſsib. & in cap. de his, in fine, 12. diſstinct. ibi: Vnum, eundemq́ue in pſsallendo teneant modum, quem in Metropolitana ſsede cognoverint inſtitutũinſtitutum, ubi alios adducit Illuſstriſsſs. Bracharenſs. num. 3. & Quaranta in ſsumma Bullarij, verb. Archiepiſscopi auctoritas, n. 23. verſs. 22. auctoritas, pag. 74. quem omninò vide.

CAPVT VI. De profeßione Fidei, & iuramento fidelitatis, quod Prælati IndiarũIndiarum Romano Pontifici præſstare tenentur, & an id per Procuratorẽ facere poſsſsint? vel in manibus cuiuslibet Prælati, aut Capituli ſsede vacante, ſsi eum, quem ad hoc Pontifex deſsignavit, mortuum eſsſse, vel in longinquis morari contingerit? Et de alio iuramento Regiæ iuriſsdictionis, Patronatuſsq́ue tuendi, quod etiam in aliquibus ſschedulis ab eiſsdem Epiſscopis præſstari iubetur.

SVMMARIVM CAPITIS sexti.

  • 1 EPiſscopi qualiter facere debeant Fidei profeßionem, & iuramentum de præstanda fidelitate Romano Pontifici?
  • 2 Iuramentum EpiſcoporũEpiſcoporum de fidelitate præſstanda Rom. Pont. quale ſsit, & quàm antiquum? Cap. ego N. de iureiur. explicatur, & illuſstratur, ibid.
  • 3 Iuramentum fidei, & fidelitatis an poßit ab Epiſscopis Indiarum præſstari per Procuratorem? & questiones ſsæpè ſsuper hoc ortæ.
  • 4 Fidei profeſsſsionem, & iuramentum fidelitatis præſstari poſsſse à Prælatis, & alijs Beneficiarijs, per Procuratorem, multi Auctores tenent, qui referuntur, & contrarij, num. 14.
  • 5 Facere per alium, quis regulariter poteſst, quod per ſse ipſsum.
  • 6 Iusiur andũandum, ubi in contractibus, & in alijs caſsibus à iure deſsideratur, per Procuratorem præſstari potest.
  • 7 Iuramentum fidelitatis, quod ob feudum, vel ſsubiectionem dominis à vaſsſsallis præſstatur, regulariter fieri potest per Procuratorem.
  • 8 Iuramentum licèt ſsit actio perſsonalis, non excludit, quin per alium fiat, iur ando in perſsonam domini.
  • 9 Cap. optatum, dist. 100. expẽditur, & illuſstratur.
  • 10 Epiſscoporum, qui per procuratorem præſstiterunt iuramentum fidelitatis, exempla referuntur.
  • 11 Iuramentum per procuratorem, quibus circumstantijs concurrentibus admittant Covarr. & P. Suarez.
  • 12 Iuramentum fidelitatis, & profeſsſsionem fidei, quam Epiſscopi facere debent, non poſsſse fieri per Procuratorem certior, & communior opinio eſst.
  • 13 Iuramentum fidelitatis debet fieri tactis ſsacroſsanctis Evangelijs.
  • 14 Profeſsſsionem Fidei per ipſsos Prælatos perſsonaliter debere fieri, Trident. decidit, & aliquæ declarationes, quæ referuntur.
  • 15 Bullæ verba, per quam Pontifex ſsolet cõmittere alicui Prælato, Fidei profeßionẽ ab alio faciendam, expenduntur.
  • 16 Iuramentum fidelitatis in feudis, ex magis communi opinione, perſsonaliter exhiberi debet, & quando ſsecus?
  • 17 Cap. unico, §. verum, de ſstat. regul. in 6. ponderatur, & illuſstratur.
  • 18 Iuramentum fidelitatis, & profeßionis Fidei, ſsi aliquibus Prælatis committatur à R.P. & illi mortui ſsint, vel abſsentes, an in aliorum manibus fieri poſsſsit? & num. ſseqq.
  • 19 Fidei profeßio videtur requirere præcisã obſservantiam, tam ex parte ſsive perſsona, quæ eam facere, quàm quæ recipere debet.
  • 20 Fidei profeſsſsio, ad ſservandam formam CõcilijConcilij, debet fieri coram Vicario Capituli ſsede vacante, & non coram ipſso Capitulo, licèt hoc illum nominaverit.
  • 21 Præbendarius Romæ electus, & exiſstens non implet faciendo ibi profeßionem Fidei, ſsed debet adire ſsuum EpiſcopũEpiſcopum, aut eius Vicarium.
  • 22 Proviſsio legis vivæ, hoc eſst Papæ, vel Principis, eandem interpretationem recipit, quàm proviſsio legis mortuæ.
  • 23 Reſscripta commißionum, & delegationũdelegationum, de perſsona ad perſsonam non extenduntur, quia ſsunt ſstricti iuris.
  • 24 Commißio alicui data, ubi continet nudũ ministerium, per ipſsum nominatum, non per alium, etiam ipſsius in officio ſsucceſsſsorẽ, exequenda est, ſsecundùm Bart. qui reprobatur.
  • 25 Iuramentum, & profeßionem Fidei mortuo, vellõgè abſsente Prælato, cui commiſsſsa ſsit, in manibus alterius fieri poſsſse, Auctor conſsuluit, & quare?
  • 26 Reſscripta ad recipiendum ab aliquo Prælato iuramentum fidelitatis, vel profeſsſsionis Fidei, in eorum favorem expediuntur.
  • 27 Reſscripta, & commiſsſsiones ob gratiam alicuius, & ad eius poſstulationem conceſsſsa, extenduntur ad ea omnia, quæ ei favorabilia, & utilia eſsſse poßint, & prout veroſsimile est, quod voluit Auctor ipſsorum.
  • 28 Prælati ubi deſsignantur, ut coram eis fiat Fidei profeßio, præſsupponitur, quòd vivi ſsint, & vicini profiteri debenti.
  • 29 Veroſsimiliter, quod reſscribens, vel diſsponens reſspondiſsſset, id pro cauto haberi debet.
  • 30 Reſscripta extenduntur de perſsona ad perſsonam, & loco ad locum, ex veroſsimili mẽtemente concedentis, & ne eius gratia vana reddatur.
  • 31 Papa ſsi mandat alicui provideri de Præbenda vacatura, poterit ex eius mente provideri etiam de vacante.
  • 32 Reſscripta delegatoria ad lites, non ſsolent admittere extenſsionem de perſsona ad perſsonam, ſsecus in alijs caſsibus, maximè ſsi deſsignatio perſsonæ eius ſsubſstantiam non reſspicit.
  • 33 Prælati conſsecratio, etſsi in aliqua deſsignata Eccleſsia fieri iubeatur, poterit ex iuſsta cauſsa in alia fieri.
  • 34 Via eligenda est, per quam utrique parti conſsulitur.
  • 35 Diverſsa non videntur, aut diſsſsentientia, quæ in ratione conveniunt.
  • 36 Bullæ ad conſsecrationem alicuius Epiſscopi, habent clauſsulam, ut fieri poßit à quocunque maluerit Catholico Antiſstite. Vnde idem permittendũpermittendum videtur in receptione iuramenti, & profeßionis Fidei.
  • 37 Conſsecrare Epiſscopum, & ab eo recipere profeßionem Fidei, ſsunt veluti dependentia, & meliùs per unum eundemq́ue Prælatum, quàm per diverſsos, & longè diſstantes expediri poſsſsunt.
  • 38 Conſsecratio alicuius Epiſscopi à tribus alijs regulariter facienda est, ſsed in Indijs unus ſsufficit cum duabus alijs Dignitatibus, vel Canonicis, ob diſstantiam locorum, & Epiſscoporum paupertatem.
  • 39 Cauſsæ omnes, quæ debent per ſummũſummum Põt. expediri, ratione difficilis acceſsſsus per Epiſscopos expediri permittuntur.
  • 40 Tranſsitus est facilis in habentibus ſsymbolum.
  • 41 Impedimentum, quando datur reſspectu unius perſsonæ, benè poteſst dari recurſsus ad aliam.
  • 42 Actus, quòd habeat ſsuum effectum, ſsemper iura intendũtintendunt, quamvis aliqualiter à forma recedatur.
  • 43 Forma, ubi neceßitas, aut difficultas urget, omitti poteſst, & per æquipollens adimpleri.
  • 44 Auctoris opinio, & conſiliũconſilium à ſsummo PõtificePontifice, & ab alijs viris doctis probatum fuit.
  • 45 Dataria Romana, quem morem iam obſservet in commiſssionibus ad recipiendum iuramentum, profeſssionem Fidei, vel pallium Archiepiſscoporum, & Epiſscoporum Indiarum. Pallium nullus Archiepiſscopus poteſst propria manu ſsibi aſsſsumere, vel induere, ibid.
  • 46 Capitulum ſsede vacante an poſssit recipere iuramentum fidelitatis Epiſscopo commiſsſsum?
  • 47 Iuramentum, quod Epiſscopi Indiarum præſstant de Regia iuriſsdictione, & patronatu non uſsurpando, quale ſsit?
  • 48 L. 12. tit. 3. lib. 1. Recop. explicatur, & illuſstratur.
  • 49 Epiſscoporum iusiurandum de Regijs iuribus non uſsurpãdis, qualiter renovatũſsit?
  • 50 Epiſscopi, excepta cauſsa feudi, iuramentum ex Principum ſsecularium legibus ſsubire, compelli non ſsolent.
  • 51 Epiſscopi, quibus cæremonijs, & qua forma faciunt homagium ratione feudi?
  • 52 Schedula noviſsſsima de iuramento Regiæ iuriſsdictionis, & patronatus per Prælatos Indiarum non turbando, refertur.
  • 53 Iuramentum, quod à Prælatis exigitur de non turbandis, vel uſsurpandis Regijs iuribus ſscrupulo caret.
  • 54 Epiſscopi licèt ratione rerum ſspiritualiũ per leges Regias non poſssint cogi ad aliquod iuramentum præſstandum, pro temporalibus tamen conſservandis, illud regulariter ſsubeunt, & ſsicut alij vaſsſsalli reputantur.
  • 55 Rex dum à Prælatis, quos nominat, iuramentum exigit, eos non gravat, ſsed iurium ſsuorum conſservationi conſsulit.
  • 56 Iuramentum qualiter exigatur, & præſstetur à Prælatis Franciæ, ratione Regiæ fidelitatis, & temporalitatis.
  • 57 Epiſscopi Alemaniæ ante apprehenſsionem Epiſscopatus debebant comparere ante Regem, ad reverentiam ei præſstandam. L. 3. tit. 3. lib. 1. Ordinam. ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
  • 58 Epiſscopi venire debent ad vocationẽ Regis, & eius manus oſsculari, ipſse tamen eã eis porrigere non ſsolet.
  • 59 Regis manum ab Epiſscopis oſsculari non debere ſsentit Alvar. Pelagius, contra quẽ Borrellus inſsurgit.
  • 60 Reges Hiſspaniæ multũmultum Epiſscopis, & Sacerdotibus deferunt, & ſsunt Protectores, & aſsſsertores immunitatis. & iuriſsdictionis eorum.
  • 61 Epiſscopi pluribus rationibus tenentur nõ uſsurpare, nec turbare Regiam iuriſsdictionem.
  • 62 Iuramentum reddit arctiorem, & efficaciorem obligationem, qua quis aliàs ante eius præſstationem tenetur.
  • 63 Iuramentum habet vim litis conteſstationis, & interrumpit quamlibet præſscriptionem, qua aliàs iur ans ſse iuvare poſsſset.
  • 64 Auctor qualiter eluſserit præſscriptionem, qua nonnulli Prælati in materia tertiarum ſse tueri volebant.
  • 95 Epiſscopi præſstant iusiur andum de non alienandis, nec diminuendis rebus, iuribus, & privilegijs ſsuarum Eccleſsiarum, vel Dignitatum.
  • 66 Iuramentum, quod Epiſscopi præſstare debent de non alienandis rebus Eccleſsiæ, ſsemper factum præſsumitur.
COmmvne quidem eſst Archiepiſscopis, & Epiſscopis ad Indiarum Eccleſsias electis, & cõſecratisconſecratis, cum alijs, qui in toto Orbe Chriſstiano eliguntur, ut non
1
priùs ſsuorum Epiſscopatuum regimen, & poſsſseſsſsionem apprehendãtapprehendant, quàm profeſsſsionem Fidei emittãtemittant, & ſspeciale iuramentum faciant de fidelitate Romano Pontifici præſstanda. Quod valdè
2
antiquum eſsſse in Eccleſsia Dei, ſsatis patet ex cap. ego N. de iureiurand. cum concordant. Trident. ſseſsſs. 24. cap. 1. de reformat. verſs. Ita tamen, & ex duabus Bullis Pij IV. ubi ponitur eius forma, quæ habẽturhabentur in ſsumma cõſstit. pag. 476. & 481. De quarum praxi tractant plurimi DD. relati à Cerola in praxi Epiſscop. 2. par. cap. 5. pag. 340. Piaſsecio in eadem praxi, 2. par. cap. 5. pag. 340. & ſseqq. Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 10. quæſst. fin. Lælius Zechus, Lancellotus, Cõradus, & alij, quos refert Cenedus in collect. 108. ad Decretal. Navarr. conſs. 7. & ſseqq. de iureiurand. Azor. in ſsumm. 2. par. lib. 7. cap. 2. col. 811. Emanuel Roder. in ſsumma, 1. tom. cap. 19. num. 7. Nicol. Garcia de benef. 3. par. cap. 3. per tot. Thom. Sãchez in ſsumma lib. 2. cap. 5. Cardin. Tuſsch. litt. E. concl. 302. & plures alij relati ab Auguſst. Barboſs. in remiſs. ad d. cap. 12. Concil. Trid. verſs. Proviſsi, num. 7. & iterum latiùs in collectan. num. 19. pag. 426.
Sed illud frequentiùs & peculiariùs in Epiſscopis Indiarum, præ alijs, dubitatum vidi, utrùm
3
cùm receptio eiuſsmodi Fidei profeſsſsionis, & iuramenti fidelitatis à Summo Pontifice regulariter alijs Epiſscopis, vel Ar|chiepiſscopis, ſspecialiter deſsignatis, committi, & delegari ſsoleat, & hi (ut ſsæpè contingit) in provincijs valdè diſstantibus commorentur, propter vaſstam latitudinem, & interdum imperviam Novi huius Orbis regionũregionum, quod fortè in Romanæ Curiæ Dataria ſsatis cõpertum non eſst. Sit præciſsum dictos Prælatos, ſsic nominatos vocare, vel adire, ad talis profeſsſsionis, & iuramenti exhibitionem, ſseu præſstationem, vel ſsufficiat, quòd ea per procuratorem præſstetur, cum ſspeciali mandato ad id miſsſsum, & deputatum. De qua quæſstione cõſultusconſultus fui per Reverendiſss. Epiſsc. Guatemalenſsem D. Fr. Ioan. Zapata Auguſstinianum, qui pro ſse ipſso doctam allegationem ſscripſsit, & typis mandavit, cui omnes ferè Novæ-Hiſspaniæ Theologi, & Iuriſsconſsulti ſsubſscripſsere. Et iterum per Illuſstriſss. & Reverendiſss. Dom. D. Ferdinandum Arias de Vgarte, tũc electum EpiſcopũEpiſcopum de Quito, & nunc pro meritis poſst Archiepiſscopa es ſsedes Regni Novi Granatenſsis, & Argentina, ad Limanam evectus, ubi ſsanctè, laudabiliter, & ut uno verbo dicãdicam, Apoſstolicè, Paſstorale, quo fungitur, munus exercet.
Et quidem partem
4
affirmativam, nempè quòd per Procuratorem fieri poſssit, expreſssè tenent Navarr. d. conſs. 11. num. 2. Azor. dict. cap. 2. col. 812. in fin. Petr. Ledeſsm. in ſsumm. 2. par. tract. 1. cap. 4. concl. 10. ſsexta difficult. Zerola in praxi, 2. part. verb. Fidei profeßio, Doct. Ioan. Balboa in d. cap. ego N. num. 3. pag. 266. & generaliter, tam de Epiſscopis, quàm de alijs Beneficiarijs, in Fidei profeſsſsione loquens, Auguſst. Barboſsa, qui adducit Campanil. Ricciul. Vivian. Novarium, Tamburin. Ferentil. Maſsſsobr. & alios in collect. ad Concil. d. cap. 12. num. 39. pag. 429. & noviſsſsimè Dom. D. Felician. à Vega Epiſscopus Pacenſsis in cap. Paſstoralis, num. 7. de iudic.
Qui primò eâ conſsideratione moventur, quòd cum
5
regulariter quis poſssit facere per alium, quod poteſst facere per ſse ipſsum, niſsi contrarium expreſssè diſspoſsitum reperiatur, cap. poteſst quis, de Præb. in 6. cap. qui per alium, cum ſsimilibus, de reg. iur. in 6. cap. 1. §. ſsed utrum, per quos fiat inveſstitura, cap. 1. quo temp. miles, ubi Petrus Ravenas, Albarot. & alij, & procurator ad matrimonium, & alios quoslibet contractus, quantũvis graves, admittatur, l. 1. de procurat. l. 2. D. de act. & obligat. cap. ultim. de procur. lib. 6. cum multis alijs, quæ adducit Azeved. in l. 4. tit. 4. lib. 7. Recop. num. 7. nulla ratio eſsſse videtur, cur iuramentum fidelitatis, Fideiq́ue profeſsſsio idem non admittat, cùm neque maiorem conſsenſsum poſstulent, neque magis perſsonalem actionem inſsinuent, quàm alij cõtractuscontractus, qui per procuratorem celebrati, vim habent obligandi.
Secvndò, pro eadem ſsententia perpenditur, quòd
6
non ſsolùm in contractibus, verùm & in multi sutriuſsque iuris caſsibus, qui iurisiurandi ſspecialem religionem, & exhibitionem deſsiderant, permiſsſsum, & receptum eſst, ut quis illud tam per procuratorem, quàm per ſse ipſsum facere poſssit, ut conſstat ex cap. tibi Domino, 63. diſstinct. iunctâ gloſsſs. ibîdem, verb. Iurare, cap. metuentes 17. quæſst. 4. ubi gloſsſs. verb. De præſsenti, cap. unico, §. verùm, de ſstatu regular. in 6. cap. ultimo, de iuram. calum. eod. lib. cum alijs, quæ ad hoc ipſsum probandum adducit Covarr. in cap. quamvis pactum, 1. parte, §. 5. num. 8. Navarr. lib. 1. cõſiliorconſilior. tit. de ſsumma Trinit. conſs. 4. num. 2. & lib. 2. tit. de iureiurand. conſs. 11. num. 2. Cardin. Tuſsch. lit. I. concl. 530. ubi adducit l. iusiurandum, §. fin. de iureiurand. cum ibi notatis, & iterum concl. 537. & alibi ſsæpè, Petrus Ledeſsm. & Azor. in locis ſsup. citatis, Thom. Sanch. in ſsumma lib. 2. cap. 5. num. 7. ubi ſsaltim agnoſscit poſsſse fieri profeſsſsionem Fidei à Præbendarijs, & Beneficiarijs per Procuratorem, & ſspecialiter, lib. 3. cap. 13. num. 17. Pat. Suar. de Religione, to. 2. q. 89. D. Thom. diſsp. 72. Soto de iuſst. & iure, lib. 8. quæſst. 2. art. 2. ad 4. §. per hæc, Caietanus 2. 2. quæſst. 98. art. 2. in argum. 4. D. Thom. & noviſssimè Dom. D. Felician. à Vega in d. cap. Paſstoralis, de iudic. num. 7. & omnes communiter, qui de iuramento in communi ſsermonem inſstituerunt.
Et in iuramento
7
fidelitatis Regum, vel vaſsſsallorum ratioine feudi, ſsi legitimum aliquod impedimentum adſsit ad non comparẽdum perſsonaliter, tradit latiſssimè Roſsenthal. de feudis, cap. 6. concl. 37. per totam, & plures alij, quos adduxi ſsup. lib. 2. cap. 23. num. 100. ubi idem in noſstris Commendis Indorũ admitto. Et ratio eſst, quia
8
licèt iuramentũ ſsit actioperſsonalis, tamen ſsecundùm Caiet. ubi ſsup. Non debet quis ita rudis eſsſse, ut ſsic accipiat iuramentum eſsſse actionem perſsonalem, quod nullo pacto poſssit exhiberi per alium: quoniam conſstat, quòd contrahere matrimonium est non minus actio perſsonalis, & tamen poteſst peralium contrahi per verba de præſsenti. Sed intellige, quòd ſsicut in cõiugio facit quis actionem perſsonalẽ alterius, dicendo: Ego nomine Martini accipio te in coniugem: ita in iuramento poteſst dicere: Ego nomine Martini iuro ſsic fuiſsſse, vel eſsſse, vel fore; & tunc ille ſsolus, cuius nomine iuratur, tenetur ex vi iuramenti. Ita Caietanus, cuius doctrina ſspecialiter probata, & exemplificata reperitur in dict. cap. tibi Domino, iun|ctâ gloſsſs. ibîdem, verb. Iurare, & inalijs ſsuprà relatis.
Vltimò, eandem ſsententiam adhuc magis confirmo, & ſspecialiùs probo
9
ex cap. optatum, diſst. 100. Vbi Epiſscopus Agripinẽſsis per ſsuum Nuntium à Ioanne Papa palliũ poſstulavit, qui illud ei ob has cauſsas non cõceſssit, quia Fidem Catholicam ad plenumin epiſstola non expoſsuerat, & quia in epiſstola non ſsubſscripſserat, & quia nec aliquem nuntium miſserat, qui pro eo iuraret, ibi: Nec aliquem, qui banc iureiurando firmaret, miſseris. Ergo ſsi hæc Epiſscopous ille feciſsſset, & ſspecialem nuntium miſsiſsſset, apertè innuit text. quòd Pontifex Fidei profeſssionem per procuratorem acceptaſsſset, & optarum pallium Epiſscopo contuliſsſset.
Et ita Thom. Sanchez d. cap. 5. n. 7. verſs. Maior autem, teſstatur illis diebus, quibus hæc ſscribebat,
10
Epiſscopum de Malaga præſstitiſsſse iuramentum per procuratoreml in manibus Epiſscopi de Guadix, qui ſsolùm triginta leucis diſstat à Diœceſsi Malacitana, qui, ut faceret, retulit, alium Epiſscopum ſsimiliter per procuratorem eandẽeandem Fidei profeſssionẽ emiſsiſsſse. Et, ut ſsuprà dixi, idem contigitin Epiſscopo Guathemalẽſsi, ut excuſsaret adire Tlaſscalenſsem, vel MexicanũMexicanum, multis leucis diſstantes, quibus id à ſsede Apoſstolica commiſsſsum erat. Quod ſsatis in cauſsa eſst, ut formalita eiuſsmodi profeſssionis, & iuramenti, hoc temperamentum procuratoris accipiat, ut tandẽ in ſsimili, poſst plures alios, quos refert, agnoſscit Covarr. d. §. 5. Suar. lib. 2. de Relig. de iuram. promiſsſs. cap. 31. n. 7. ibi: Prima
11
ſsi poſsſsit perſsonaliter adeſsſse, qui iurare tenetur: ſsecunda, quòd non ſsitlegitimè impeditus, ita ut commodè ipſsum, cui iuramentũiuramentum debet præstari, adire non poſssit.
Quibus alij addunt aliam: Quòd ille, cui iuramentum præſstatur, non contradicat, ut habetur in d. cap. 1. §. verùm, de ſstatu regular. lib. 6. & multis ornat, & proſsequitur Roſsent. omninò videndus, d. concluſs. 37. litt. C. & litt. E.
Sed licèt hæc ſsententia, præſsertim his argumẽtis, & exemplis, ultra alios, fulcita, ſsatis probabilis ſsit.
12
Contraria tamen ſsecurior, & communior videtur, & ſsic, quòd ſaltẽsaltem in perſsonis Epiſscoporum, & ArchiepiſcoporũArchiepiſcoporum, Fidei profeſsſsio, & dictum iuramentũiuramentum fidelitatis Romano Pontifici præſstandæ, non poſssit per procuratorem admitti: quod adeò ſsubſstantiale eſsſse docuit Covar. in d. cap. quamvis, §. 1. n. 3. ut Prælati
13
debeãtdebeant illud facere, tactis ſsacroſsanctis Evangelijs, nec ſsufficit, quòd iurẽtiurent per ſsuã conſsecrationem, vel imponendo manũmanum ad pectus. Et ita videtur decidi per Conc. Trid. d. ſseſsſs. 24. cap. 12. dùm apertè requirit, quòd profeſsſsionem
14
Fidei faciant per ſse ipſsos, ibi: Orthodoxæ ſsuæ Fidei publicam facere profeſsſsionem, & in Romanæ Eccleſsobediẽtiaobedientia ſse permanſsuros ſspondeant, ac iurent: iunctâ declaratione ſsacræ Congregationis CardinaliũCardinalium, quam refert Farin. ibîd. pag. 328. in parvis, quæ inquit, Quòd debẽtdebent iurare per ſse ipſsos, & quòd ſsi abſsentes ſsint, accedantad hoc ad Eccleſsiam. Et iterũiterum expreſssiùs, quatenus dubitanti, an facturi publicam Fidei profeſsſsionem ad formam illius capitis, ſsi ſsint abſsentes, poſsſsint illam emittere per procuratorem, reſsſsum fuit: Non poſsſsunt, ſsed debent profeſsſsionẽ emittere per ſse ipſsos: de quibus declarationibus mentionẽfaciens Nicol. Garc. d. 3. part. cap. 3. dub. 12. num. 64. ſsecurè affirmat, hodie procuratorẽ non admitti, & addit, idẽidem anteà deciſsum videri per RotãRotam in cauſsa Carthaginenſsi 19. Februarij ann. 1588. quatenus declaravit hoc iuramentũiuramentum debere corporaliter præſstari, ex doctrina Abb. n. 6. & aliorum in d. cap. ego N. Et pro eadẽeadem ſsententia ſstat Hieron. Gonçal. in reg. 8. Cãcell. §. 7. proœmiali, n. 169. verſs. Similiter, Additio ad Navarr. d. conſs. 11. n. 2. Steph. Gratian. 1. tom. diſscept. ſsorenſs. cap. 166. num. 2. Thom. Sãch. d. lib. 2. cap. 5. n. 7. ubi, etſsi de beneficiarijs cõſentiatconſentiat, de Epiſscopis negat, aſsſseverans, ſse credere id fieri non poſsſse, & idem affirmat Squillante de oblig. clericor. 1. par. n. 9. Vgolin. de offic. Epiſscop. cap. 50. §. 16. n. 1. & nimis acriter Fr. Sigiſsmund. à Bononia, de elect. dubit. 50. n. 3. licèt eius fundamentis latè reſspondere conetur Maſsſsobr. in tract. de Synodo Diœceſs. dubit. 40. quos ad utramque partẽpartem adducit Aug. Barboſsa in novis collectan. ad Concil. Trid. d. cap. 12. verb. Facere teneantur, n. 39. & 40. Qui etiam diſsputat in Paſstorali allegatione 61. n. 20. & in tract. de Canonic. cap. 17. num. 5. & noviſssimè Bellarmin. hæc habet in ſsuis notis ad Concil. d. cap. 12. n. 7. pag. 411. Quòd iuramentum profeßionis eſst corporaliter præstandum, ut tradunt DD. in cap. ego N. de iureiurand. ubi Abb. num. 6. Plat. lib. 1. deciſs. 43. & ſsic oportet profitentem præſsentem eſsſse, alioqui nonpoterit dici corporaliter illam profeſsſsionem præstaſsſse, id est coram Capitulo, & Epiſscopo, Plat. d. deciſs. 43. Profeßio Fidei non poteſst fieri per procuratorem, Plat. lib. deciſs. 77. in dicta Carthaginenſsi fructuum dicens, ita fuiſsſse reſsolutum per illuſstriſsſsimos Cardinales Interpretes S. Congreg. Tridentinæ.
Pro quibus expendo ex mente Thom. Sãchez ubi ſsup. verba Bullæ,
15
per quãquam ſsummus Pontifex ſsolet committere hanc receptionẽ profeſsſsionis, & iuramenti, quæ ſsic habent: Ne propter hoc ad ſsedẽ ApoſtolicãApoſtolicam accedẽdo per|ſsonaliter laborare cogatur, volentes parcere laboribus, & expenſsis, fraternitati veſstræ cõmittimus, &c. Ex his enim deducitur, quòd ſsi poſsſset per procuratorem præſstari, nõ eſsſset opus laboribus, & expenſsis parcere, nec alicui vices ſsuas Pontificem committere, ut nomine ipſsius accepter, ſsed poſsſset Epiſscopus Romano Procuratori poteſstatem dare, ut ſsui nomine in Pontificis manibus prædictam Fidei proſseſssionem per procuratorẽ præſstaret.
Rurſsus conſsidero, quòd iuramentum fideli
16
*tatis in feudis, ex magis communi ſsententia, per ipſsius vaſsſsalli perſsonam fieri debet, quia habet annexam exhibitionem reverentiæ, ut conſstat ex Bald. in l. 1. D. de acquit. rer. dominio, & in cap. 2. de ordin. cognit. & ex multis alijs adductis à Roſsent. d.q. 37. litt. A. & licèt aliqui hoc limitent, ubi vaſsſsallus cõmodè ad dominum ire non poteſst, hoc eſst intelligendum, ipſso domino conſsentiente, & diſspẽſsante, ut ex eiſsdem Auctoribus patet, & manifeſstiùs ex text.
17
in d. cap. unico, §. verũverum, de ſstatu regul. in 6. ubi Abbatiſsſsa, quæ aliàs clauſsuram ſsui monaſsterij infringere non poteſst, nec debet, hac prohibitione non obſstante, ſsi monaſsterium feudum habeat, cuius ratione domino temporali homagium præſstare debeat, & is conſsentire nolit, ut per procuratorem præſstetur, poterit ad illud præſtandũpræſtandum, decenter aſsſsociata, clauſsuram deſserere, & ad dominum iter facere, quò loci Philipp. Franc. n. 2. hoc deſscendere inquit, ex præciſsa & ſsubſstantiali perſsonalitate, quam talia iuramenta requirunt, & alios ad idẽidem adducit ibîd. Barboſsa in collect. num. 3. & Aſscan. Tamburin. de iure abbat. tom. 1. diſsp. 8. q. 3. n. 14. Vnde Ego ab hac ſentẽtiaſententia, nonniſsi dato maximo, & graviſsſsimo impedimento, recedere auderem, & tali quidem, ut veroſsimiliter cõiectari poſsſsemus, quòd ſsummus PõtifexPontifex, de illo certioratus, licentiãlicentiam ad iurãdũ per procuratorẽ cõcederet.
Hvic quæſstioni ſsuccedit altera, de qua etiam cùm Limæ eſsſsem ſsemel, iterum, & tertiò conſsultus ſsui, in conſsecratione nimirũnimirum Reverẽdiſss. Epiſscoporum de Quito, de GuamãGuamam ga, & Arequipa, nempè
18
ſsi Bulla cõmiſsſsionis dicti iuramenti fidelitatis, & proſseſsſsionis Fidei, aliquem Prælatum, vel Prælatos deſsignet, qui tempore receptionis mortui eſsſse reperiantur, vel in partibus valdè remotis à loco, in quo Epiſscopus translatus, vel de novo creatus, ac cõſecrandusconſecrandus, moratur, & ibi, vel in loco viciniori adſsit alter Epiſscopus, vel Archiepiſscopus, in cuius manibus velit facere dictã profeſssionẽ, & iuramentum, an is licitè, & validè eam recipere poſssit, quamvis cum eo Bullæ verba nequaquam loquantur.
Et pro parte negativa ea omnia urgere videntur, quæ in quæſstione præcedenti
19
de præciſsa obſservantia, & formalitate huius iuramenti retulimus, & de non mutãda, nec varianda perſsona illud præſstare debentis, quod pariter ad perſsonam recipientis extendit Nicol. Garcia d. tract. de beneſs. 3. part. cap. 3. num. 25. cum ſseqq. ubi reſsolvit, quòd ſsuppoſsito, quòd Concilium præcepit Fidei profeſsſsionem, qu & a debet fieri à præbendarijs, & alijs beneficiarijs, faciendam eſsſse ante EpiſcopũEpiſcopum, vel eius Vicarium, ſsi fortè contigiſsſset ſsedem
20
* eſsſse vacantem, & Capitulum nominaſsſset unũ ex Capitularibus pro Vicario, non impleret is, qui eſst facturus profeſsſsionem, faciendo eã in manibus Capituli, ſsed præcisè debet facere in manibus Vicarij, quãvis videatur, quòd iſste Vicarius receperit à Capitulo iuriſsdictionem, quæ apud ipſsum reſsidet, ſsede vacante, prout neque hoc iuramentum, de quo agimus, ab eodem Capitulo recepi poterit, iuxta ea, quæ noto infra cap. 13.
Deinde facit, & ex eodem fonte præciſsæ obſservantiæ deſscẽdit, quòd quamvis
21
talis Præbedarius, vel Beneficiarius ſsit Romæ, & ibi prætendat dictam profeſssionem facere, non implet ita faciens, & eſst obligatus eam facere in manibus ſsui Epiſscopi, vel Vicarij, & ſsui Capituli, ut reſsolvit Rota in pluribus deciſsionibus ab eodẽeodem Garcia ubi ſsup. relatis. Iuxta quæ, idem videtur dicendum in caſsu, de quo agimus, cùm forma dictorum Brevium, quibus receptio Epiſscopis in eis ncminatis committitur, ſsit lex, vel Canon, quo regulari debeat. Quia cùm ad Fidei profeſssionem faciendam per Epiſscopos, non ſsit ſspecialiter deſsignata perſsona, eam deſsignat Pontifex, ubi caſsus occurrit, &
22
proviſsio, vel diſspoſsitio legis vivæ eandem obſservationem, & interpretationẽ recipit, quam proviſsio legis mortuæ, argum. eorum, quæ tradit Accurſs. in l. 1. §. decretalis, D. de ſsucceſsſs. edict. l. 3. §. causâ cognitâ, D. de bonor. poſsſseſsſs. & DD. communiter, præſsertim Decius n. 17. Sichard. num. 24. & Philip. Maſssinius 588. in. Rubr. C. qui admitti.
Rvrsvs & illud pro eadem parte conſsiderari poteſst, quòd hæc
23
reſscripta commiſsſsionum, & delegationũdelegationum ſsui naturâ reſstringibilia, ſsive ſstricti iuris eſsſse videntur, ac proinde non licet à præciſsa eorum forma recedere, nec de loco ad locum, vel de perſsona ad perſsonam tranſsitum facere, cap. cùm dilecta 22. cap. Rodulphus 35. de reſscript. cap. prudentiam 21. cap. venerabilis 37. cap. P. & G. 40. de offic. delegat. cum multis alijs, quæ tradit Angel. conſsil. 138. Roman. conſs. 338. num. 4l ubi eius addition. verb. Comprehendit, & latè Tuſschus litt. R. concl. 213. per totãtotam, & litt. F. | concl. 422. ubi num. 10. hoc extendit in tantum, quòd ſsi excedatur forma reſscripti, vel delegationis, factum eſsſset nullum, cap. cùm olim, ubi Abbas de offic. delegat. Alex. conſs. 57. col. 1. in princip. lib. 7. Guid. Papæ deciſs. 70. Decius conſs. 603. num. 10. & plures alij apud alvarez de Velaſsco in axiomat. iur. litt. F. num. 156. & ſseqq.
Quibus addo, hanc commiſsſsionem continere nudum miniſsterium recipiendi dictam profeſssionem, & iuramentum,
24
quo caſsu exiſstimat Bart. in l. & quia, circa finem, de iuriſsdict. omnium iudicum, ſsecutus Innocent. in cap. final. de offic. delegat. quòd non ſsolùm non poteſst unus Epiſscopus loco alterius adiri, verùm (quod magis eſst) commiſsſsio non tranſsit in ſsucceſsſsorem eiuſsdem Prælati, etiam ſsi fuerit facta ſsub nomine dignitatis. Quam doctrinam repetijt idem Bartol. in l. 1. §. hæc verba, D. de vulgar. & Petr. de Ancharran. in cap. privilegium, de reg. iur. in 6. col. penult. licèt meo iudicio vera non ſsit, & ita eam meritò reprobant alij Auctores magis communiter, ut conſstat ex Abbate & Decio n. 14. verſs. 9. in cap. quoniam Abbas, de off. deleg. Anton. de Butrio, & Ioan. de Imola in d. cap. fin. eod. tit. ubi alios adducunt, & conducunt, quæ de reſscripto inter certas perſsonas, & quãdo habeat locum inter alias, tradit Tuſsch. lit. R. concl. 213.
Sed licèt hæc de ſstricto iuris rigore ita ſse habeant, adhuc tamen
25
in caſsibus ſsupra relatis conſsului, & obtinui, mortuo, vel longè abſsente Prælato, cui dicti iuramenti receptio commiſsſsa fuerit, benè & validè poſsſse quẽlibet alium ſsuperſstitem, vel viciniorem illud recipere. Ad quod ſsuadendum, & probandum, hæc, quæ ſsequuntur, argumenta perpendi.
Primum,
26
quòd eiuſsmodi Bullæ, vel Brevia Apoſstolica, quibus Prælatis in partibus Indiarum receptio dicti iuramenti, & profeſsſsionis Fidei committitur, ſsemper ad ſsupplicantis petitionem concedi ſsolent; & quò magis eius commoditatibus conſsulatur. Vnde reſscriptorum favorabilium naturam ſsortiuntur, & ſsortiri debent. Et ut talia
27
ad ea omnia referri, & extendi, quæ neceſsſsaria ſsint, ut orator pleniùs, & faciliùs ſsedis Apoſstolicæ gratiam, iuxta concedentis voluntatem conſsequi poſssit, ut eleganter reſsolvit Felinus conſsil. 3. num. 3. Bald. in l. 3. C. de nuptijs, ubi dicit, hoc certiſssimum eſsſse, quando ampliatio, vel extenſsio dicti favoris, non tendit in damnum, vel odium alterius, ut in noſstro caſsu contingit. Et magis in terminis, loquentes in reſscriptis commiſsſsionum, idem reſsolvunt Oſsaſscus deciſs. Pedemont. 88. num. 9. Grammat. deciſs. Neapolit. 103. num. 203. & Menoch. conſsil. 18. lib. 1. ubi concludunt, quòd quando dicta reſscripta dantur ad petitionem ſsupplicantis, debent accipere interpretationem ſsecundùm ſsupplicationẽ, & accipi, prout veroſsimile eſst, quod voluit, & intellexit Auctor ipſsorum, cap. dilecti, de decimis, & ne contineant repugnantiam, aut damnoſsa ſsint ſsupplicanti, idem Oſsaſscus deciſs. 5. num. final. Dynus, Ancharran. & plures alij, quos refert & ſsequitur Pet. Pechius per text. ibi in cap. odia, & in cap. quod ob gratiam, de reg. iur. in 6.
Secvndvm, quia
28
in hoc, de quo loquimur, caſsu, planum quidem eſst, tam in ſsupplicatione, quàm in conceſsſsione dictæ commiſsſsionis ſsupponi, Prælatum, cui dirigitur, vivum, aut vicinum, vel ſsaltem viciniorem eſsſse. Vnde ex veroſsimili concedentis voluntate iuſstè deducimus, quòd ſsi mortis, vel longæ, & periculoſsæ diſstantiæ caſsum prævidiſsſset, abſsque dubio à quocũque alio Catholico Antiſstite, qui ſsuperſstes, vel vicinior inveniretur, eam impleri poſsſse mandaret. Atque
29
adeò hoc iipſsum, veluti pro cauto, & mandato habere, & exequi poſsſsumus, ex vulgari, & notabili doctrina gloſsſs. in l. tale pactum, §. final. D. de pactis, quæ loquens etiam de extenſsione de perſsona ad perſsonam, docet, ſsemper id debere haberi pro cauto & expreſsſso, quòd legislator, teſstator, vel quilibet alius, de cuius voluntate explicanda tractatur, veroſsimiliter reſspondiſsſset, ſsi de eo fuiſsſset interrogatus. Quam pluribus ornant Tiraquel. in l. ſsi unquam, in princip. C. de revocand. donat. num. 3. & 50. Menoch. lib. 4. præſsump. 89. ex numer. 84. Peregrin. de fideicomm. art. 11. ex num. 32. & Parlador. in ſsexquicent. differ. 12. §. 1. num. 10.
Id quod,
30
in ipſsa materia reſcriptorũreſcriptorum favorabilium, & extenſsione eorum de loco ad locum, vel de perſsona ad perſsonam ex veroſsimili mente proferentis, ut operentur effectum, qui in illis prætenditur, & gratia inutillis, vana, vel damnoſsa non efficiatur, optimè etiam docuit Bald. in cap. poſstulaſsti, num. 9. de reſscriptis, Felin. ibid. num. 9. Rebuff. in praxi, tit. de non promot. intra ann. num. 55. & DD. omnes communiter per text. ibi in l. quidam conſsulebant, D. de re iud. & multũmultum in noſstris terminis domini de Rota in duabus deciſsionibus, quas ad litteram refert Nicol. Garc. d. tract. de benef. 3. par. cap. 3. n. 75. & ſseqq. ubi cùm Romanus Pontifex cum quodam Præbendario diſspenſsaſsſset, ut per duos annos, non obſstante reſsidentiâ, quam in propria Eccleſsia facere debebat, Romæ morari poſsſset, neque in reſscripto mentionem fe|ciſsſset, quòd Præbendæ fructus lucraretur, quamvis Fidei profeſsſsionem in manibus ſsui Epiſscopi & Capituli iuxta diſspoſsition Concilij Tridentini non emiſsiſsſset, & ob hanc cauſsam fructus ei non ſsolverentur, lite ſsuper hoc motâ, declaratum fuit in eius favorem, eâ ratione, quòd reſscriptum cum favorabile eſsſset, virtualiter dictam diſspenſsationem profeſssionis, ad eius effectum conſsequendum neceſsſsariam, continere videretur. Quia aliàs inutile, imò & damnoſsum impetranti futurum foret. Faciunt etiam, quæ in ſsimilibus caſsibus ex eandem ratione reſsolvit Felinus conſsil. 12. per totum, Decius conſsil. 232. num. 4. ubi, quòd ſsi
31
Papa mandat alicui, ut provideat de præbenda vacatura, poterit providere de vacante ex mente Papæ, Bald. conſsil. 26. in fine, verſs. Item optio, volum. 1. ubi quòd reſscriptum conceſsſsum Petro & Ioanni, extenditur ad eorum ſsubrogatos, ſsi alter eorum moriatur.
Tertivm, quia licèt verum ſsit
32
in reſscriptis delegatorijs regulariter de una perſsona ad aliam extenſsionem non dari, ut in cap. P. & G. de officio delegat. cum alijs, quæ cõgerit Morla in emporio iuris, tit. 2. de iuriſsd. omnium iudic. quæſst. 21. art. 1. cum ſseqq. & alij, de quibus ſsuprà num. 23. hoc non procedit, ubi reſscripta ſsunt ad alios caſsus, quàm ad lites, quia tunc in eis benè admittitur extenſsio ad aliam perſsonam aptam ad executionem eorũeorum, ut colligitur ex gloſsſs. in proœm. Decretal. verb. Bononiæ, & notat Felin. dict. cap. P. & G. num. 5. maximè, quando talis perſsonæ expreſssio, vel deſsignatio reſscripti ſsubſstantiam non reſspicit. Nam ſsi reſspiceret, nedum mandatum eſsſset ſservandum, ſsed etiam qualitas mandati, cap. cùm veniſsſsent, ubi Bald. de eo qui mittitur in poſsſseſsſs. Iaſson. in l. qui Romæ, §. Callimachus, num. 10. D. de verbor. obligat. Vbi verò (ut dixi) non reſspicit, & ad actum peragendum, velut quid accidentale ſse habet, & extrinſsecam formam concernit, ut in noſstro caſsu contingit, tunc parum curare debemus de modo, & forma, dummodò effectum habeamus, & benè poteſst per æquipollens adimpleri, ut probat text. in l. cùm ſservus 102. D. de verbor. obligat. l. univerſsis 6. C. de precib. Imper. offer. l. ſsi quis mihi bona 25. §. ſsed quid ſsi mandavi, D. de acquirend. hæredit. l. ſsi mater, C. de inſstit. & ſsubſstit. l. 1. D. de ventre inſspicrẽd. l. 1. D. de liberis & poſsthum. notat Alexand. & alij, quos refert Cardin. Tuſschus littera F. concluſs. 419. à num. 1. ubi num. 7. & ſseqq. loquitur de forma data in reſscripto, latè D. Hieronym. de Leon in deciſs. Valentiæ 108. num. 13. parte 1. & Marius Muta, omnino videndus, ad conſstit. Siciliæ, 1. tom. cap. 39. num. 109. & ſseqq. pag. 283. ubi poſst Andream de Iſsernia, & alios, quos refert, multum in noſstris terminis tenet, quòd
33
ſsi ſsummus Pontifex mandaret Archiepiſscopo Panormitano, ut conſsecret talem Prælatum in tali Eccleſsia, poteſst ex cauſsa alibi illum conſsecrare, & iuſstam cauſsam reputat, quamlibet, quæ præſstet probabile impedimentum, ob quod ad deſsignatum locum iri non poſssit, ex quo locus non eſst ex ſsubſstantia conſsecrandi, & demonſstrativè potius, quàm taxativè deſsignatus eſsſse cenſsetur. Et ſsic in noſstro caſsu cùm non magis operetur Fidei profeſssio, & iuramentum fidelitatis factum in manibus Epiſscopi nominati, quàm alterius,
34
eligenda via eſst, per quam utrique parti conſsulitur, l. 1. cum ibi notat. C. de diverſs. reſscript. & à Tuſsch. litt. V. concl. 181.
Et ſsumus in doctrina Baldi in l. omnes populi, col. 7. verſsic. Tertiò quæro, ubi inquit: Quòd
35
non videntur diverſsa, aut diſsſsentiẽtia, quæ in ratione conveniunt; quia ratio eſst coniunctio diverſsorum caſsuum ad eundem finem tendentium, & ubi plura habent eandem rationem, cùm de uno tantùm fit mentio, videtur fieri exemplariter, non reſstrictivè,
quam doctrinam ſequũturſequuntur plures alij per Tiraquel. d. l. ſsi unquam, verb. Libertatis, n. 41. & d. tract. de ceſsſsante cauſsa, num. 157. quem omninò vide.
Quartum, quia
36
cùm Bullæ, quæ pro conſservandis novis Epiſscopis expediuntur, ſsemper illam cluſsulam habeant: Vt à quocunque maluerint Catholico Antistite ſsanctæ Romanæ Eccleſsiæ communionem habente, cõſecrariconſecrari poſssint: idq́ue ob eorum gratiam, & commoditatem fieri dicatur, ut ex ipſsarum Bullarum tenore patebit. Durum, imò & abſsonum eſsſset, noviter creatos, ſseu etiam tranſslatos Epiſscopos, eandem facultatem non habere, in eligendo Epiſscopo ad profeſsſsionem Fidei faciendam, & iuramentum fidelitatis præſstandum, ubi mortuus, vel abſsens fuerit is, qui deſsignatus invenitur, quia contingere poſsſset (ut iam ſsæpè de facto contigiſsſse vidi) ut haberet Epiſscopum vicinum, vel præſsentem, à quo conſsecraretur, & teneretur alium longè diſstantem adire, ad effectum profeſsſsionis, & iuramenti; cùm tamen
37
hæc ſsint veluti acceſsſsoria, & dependentia ipſsius conſsecrationis, quæ longè melius per unum, & eundem Epiſscopum expedientur, argumento text. in cap. quanto, de iudicijs, & in conſsecrantem videntur in executionem delegatæ conſsecrationis tranſsire, iuxta iura vulgaria.
Maximè
38
cùm in eadem conſsecratione ob | prædicta impedimenta, & diſstantiam locorum, diſspenſsatum etiam videamus in his partibus Indiarum, ut licèt ad eam ſsaltem tres Epiſscopi requirantur, cap. Epiſscopi, & cap. Epiſscopum, 64. diſstinct. cap. porrò, 67. diſstinct. gloſsſs. in cap. ne Epiſscopi, de tempor. ordinat. l. 28. tit. 5. partit. 1. Ita ut multi teneant, nullam omninò eſsſse, ſsi à paucioribus fiat, ut latè videbis apud D. Anton. in ſsumm. part. 3. tit. 14. cap. 16. §. 9. Silveſst. verb. Conſsecratio, in princip. Armilla eodem verbo, num. 2. Azor. tom. 2. lib. 2. cap. 30. verſs. Quæret item, Entiq. in ſsumma, lib. 10. cap. 7. num. 3. optimè Vazquez de Ordine, diſsp. 246. cap. 6. num. 59. & ſseqq. Filiucium in ſsumma, tom. 1. tract. 9. de Sacra. Ordin. cap. 5. num. 106. cum alijs, quæ tradit Illuſstriſss. Bracharenſs. in notis ad cup. Epiſscopum 5. 61. diſst. num. 2. Poſssit tamen ab uno tantùm Epiſscopo fieri, qui in defectum aliorum duas Dignitates, vel Cononicos mithratos ſsibi in ſsocios aſsſsumat, prout quotidie fieri videmus, quia Papa poteſst mutare hanc formam, quamvis fuerit ab Apoſstolis inſstituta, ut tradunt Hugo, & Præpoſs. in d. cap. porrò, quos ſsequitur Gregor. Lopez in dict. l. 28. tit. 5. part. 1. gloſsſs. 2. & notatur in cap. Archiepiſscopus, & in cap. ne Epiſscopi, de temp. ordinat. & per Dom. Brachar. in cap. de abiectione 3. 64. diſstinct. & extat de hoc expreſsſsa declaratio S. Congreg. Cardin. quam refert Farinac. ad Concil. Trident. ſseſsſs. 23. cap. 1. ubi ait, ſsic declaratum fuiſsſsa à maiori parte Theologorum, qui conſsulti fue rant, & ita Pium QuintũQuintum diſspenſsaſsſse.
Qvintvm & ultimum, quoniam quemadmodum
39
in omnibus cauſsis, quæ debent per ſsummum Pontificem expediri, & dicuntur de caſsibus reſservatis, ſsi ad eum difficilis ſsit acceſsſsus, Epiſscopus ſse eis immiſscere poteſst ratione pietatis, quãquam ſsuadet benigna iuris interpretatio, & ut fidelium ſspirituali, & temporali conſsolationi, & utilitati occurratur, ut tradunt Abbas in cap. at ſsi Clerici, §. de adulterijs, num. 9. de iudicijs, & ibîdem noviſssimè D. Felician. à Vegan. 164. & ſsequentibus, Gutierrez lib. 1. Canonicar. quæſstion. cap. 23. num. 1. Thomas Sanch. de matrimon. lib. 2. diſsp. 40. num. 3. Marius Alterius de cenſsuris, lib. 5. capite 2. Mauleon de Sacrament. in tit. de SacramẽtSacrament, Matrim. diſspenſsat. quæſst. 2. num. 7. & Aloiſsius Riccius in prax. Epiſscop. deciſs. 261. ita in noſstro caſsu, longè maiori ratione, ob impedimentũimpedimentum mortis, vel longæ diſstantiæ; & difficilis acceſsſsus Epiſscopi deſsignati, poterit alter, qui ſsuperſstes, aut vicinior reperiatur, eius vices ſsupplere, vel ſsubire: cùm
40
in habentibus ſsymbolum (ut vulgò ſsolet dici) facilis ſsit tranſsitus, l. in rem, §. item quæcunque, D. de reivindic. l. ſsed cum patrono, D. de bon. poſsſseſsſs l. ſsi unus, §. pactus, D. de pactis, cap. 1. circa medium, de ſsacra Vnction. cum vulgat.
Quibus addo l. 1. in princip. D. de eo per quem fact. erit,
41
ubi probatur, quòd quando datur impedimentum reſspectu unius perſsonæ, benè poteſst dari recurſsus ad aliam, ut actus fiat, quamvis ſsi impedimentum deficeret, aliud eſsſset dicendum. Vt advertit Tuſschus, poſst Paul. Caſstreſs. & alios, quos refert, litt. N. num. 13. Semper enim iura intendunt,
42
quòd actus habeat ſsuum effectum, conſsequaturq́ue verum implementum, quamvis per alium modum, quàm contentum in forma ſsignata ad eius celebrationem, ut conſsuluerunt Bald. & Alexand. quos etiam refert, & ſsequitur idem Tuſsch. littera C. concluſs. 51. num. 4. & 8. Et ſsuggerente neceſssitate,
43
etiam ea, quæ ſsunt de forma, poſsſsunt per alium modum ſsimilem adimpleri, l. 1. ubi DD. præcipuè Ripa num. 38. D. de verbor. oblig. Alexand. conſs. 96. volum. 4. Iaſs. in l. 1. num. 13. D. de liber. & poſsthum. Felin. Pariſs. & alij plures apud Riminald. conſs. 364. num. 32. Petr. Surdus deciſs. 268. num. 18. & Molinus in tract. de pactis nuptial. lib. 1. cap. 25. num. 45. Raudenſs. de analog. cap. 38. n. 82. & Grœvæus ad Gaill. lib. 1. concluſs. 2. conſsid. 1. num. 3.
Et quibus rationibus, & fundamentis facilè erit cuivis contrarijs, quæ pro negativa opinione adduximus, ſsatisfacere. Et hæc, quæ pro affirmativa perpendimus,
44
adeò efficacia, & ſsubſstantialia viſsa ſsunt, ut in tribus, vel quatuor caſsibus ab omnibus Theologis, & Iuriſsprudentibus Limanæ vrbis probata fuerint, & ad ſsedem Apoſstolicam poſsteà (ut audivi) delata, ad petendum ſsupplementum, quod vocant, Perinde valer e, ſsi fortè opus eſsſset. Et eadem ſsancta Sedes neceſsſsarium non eſsſse declaravit; & me iuxta ipſsius mentem, & intentionẽ reſspondiſsſse, & cõſsuluiſsſse. Et ad tollendas ſsimiles dubitationes cautũ
45
eſst in Dataria, ut tales cõmiſssiones & aliæ, quæ in promotione, & trãslatione Archiepiſscoporum pro recipiendo pallio expediuntur, generaliter cuivis Epiſscopo dirigãturdirigantur, vel quod magis ſsecurum, & iam praxi receptium eſst, Decano, & Capitulo, cui electus, vel translatus præeſsſse debet. Abſsit tamen, quòd quis poſssit pallium ſsibi remiſsſsum propriâ auctoritate ſsumere, quamvis dicat Romæ ſsuo Procuratori traditum. Nam hoc non ſsufficiet, & qui contrarium fecerit, in periculum nullitatis ea omnia deducet, quæ pallij auctoritate peraguntur, & prætereà | arbitrariè puniri per ſsedem Apoſstolicam poterit, ut advertit Azor tom. 2. inſstit. moral. lib. 3. cap. 30. quod obiter notare volui, quia his diebus in quæſstionem deductum vidi, & à quodam graviſssimo Prælato non ſsatis animadverſsum.
In Capitulum
46
autem ſsede vacãte dixerũt aliqui in caſsibus ſsuprà relatis, prorogari etiã poſsſse delegationem, & commiſsſsionem, de qua agimus, ſsi mortuus reperiatur Epiſscopus, vel Archiepiſscopus, qui Romæ deſsignatus fuerat: quod tamen Ego non facilè admittendum cenſsui ex deductis ſsuprà in argumtis partis negativæ, quæ contra CapitulũCapitulum longè magis, quàm contra alium PrælatũPrælatum ſstringunt. Atque item ex eo, quod ſsecundùm veriorem opinionem in Capitulum ſsede vacante, ſsolùm ea transferuntur, quæ virtute iuriſsdictionis ordinariæ Epiſscopis competunt, de quo latiùs agemus infrà hoc eodem lib. 3. capite 13.
Svperest autem nunc, ut de alio iuramento nonnulla dicamus,
47
quod Epiſscopi Regibus noſstris, de eorum iuribus, & reditibus non invadendis, Regioq́ue præſsertim patronatu non uſsurpando facere debent, & qualiter hoc in provincijs Indiarum practicetur.
Et ſsciendum eſst, quòd cùm iam inde à tẽporibustemporibus Regum Catholicorum Ferdinandi, & Eliſsabeth, huius iuramenti præſstatio ſstabilita fuerit in Curijs Toleti ann. 1480. Ex quibus ſsumta eſst
48
l.. 13. tit. 3. lib. 1. Recop. detectis poſstmodum Indijs, id idem in ipſsis obſservari pluribus ſschedulis iuſsſsum fuit, & inter alia, quæ Epiſscopos concernunt, repetitur in quadam dat. Valliſsolet. 20. Martij ann. 1602. ibi: I el Obiſspo ha de hazer el juramento que debe de no tomar los derechos Reales, i de quardar mi patronazgo.
Sed cùm hoc
49
ob incuriam Regiorum miniſstrorum ferè in deſsuetudinem abijſsſset, & ob aliquas difficultates, quæ ſse obtulerunt circa formam, & tempus præſstandi huius iuramenti, & cogendi Epiſscopos noviter electos, vel translatos ad illud præſstandum, maximè ſsi iam conſsecrati eſsſsent, & ſsuorum Epiſscopatuum poſsſseſsſsionem adepti, iuxta ea, quæ de
50
Epiſscopis ad ſsimilia iuramenta, exceptâ feudorum causâ, novis ſsecularium Principum conſstitutionibus, & pragmaticis non ligandis, latè congerunt DD. per text. ibi in cap. petitio, de iurerand. Cardin. Tuſsch. litt. E. concluſs. 302. ex num. 6. Marta in tract. de iuriſsd. 4. par. centur. 1. caſsu 16. n. 29. & ſseqq. & caſsu 43. ex num. 13. ubi reprobat Auctores Gallos contrarium admittentes, & inquit, quòd etiam ubi
51
iurant, ſsive homagiũhomagium præſstant ratione feudi, ſsolent iurare, ſstolâ ad collum poſsitâ, & manu ad pectus, non autem iurant inter manus Regis, aut Cancellarij, aut Quæſstoris, neque ut laici, qui iungunt manus inter manus, ut per Ioan. Ferald. in tract. de iurib. & privileg. Reg. Franc. num. 25. Arnulph. Ruzæum in tract. de iure Regal. num. 14. poſst Innocent. in cap. ſsolitæ, de maior. & obed. & latiùs Carol. de Graſsſsalis, omninò videndus, lib. 2. Regal. Franciæ, cap. 11. pag. 75. & ſseqq. Supremus Senatus Indiarum de his per Regiam Limanam Cancellarium cõſultusconſultus fuit anno 1614. & Ego de mandato eiuſsdem Cancellariæ epiſstolam exaravi, & poſst longam huius articuli comperendinationem, & examinationem, tandem edita fuit ſsuper hoc
52
noviſssima quædam ſschedula an. 1629. quæ poſst eorum, quæ diximus, præfationem, dicta l. 13. Recopil. in uſsum reduci iubet, & in Indijs ab earum Epiſscopis ſsimul etiam iurari: Que non iran contra el patronazgo Real, ni la percepcion de los dos novenos, que en los diezmos ſse reſservan à ſsu Magestad. Ni otra alguna cobrança de los derechos, i rẽtas Reales. I que antes de hazer eſste juramento no ſse les conſsienta entrar en la poſsſseßion, i adminiſstracion de ſsus Obiſspados.
Ex qua ſschedula ſsatis liquet forma, quæ in hoc iuramento obſservanda eſst. Neque eſst, cur in eius executione quiſspiam amplius
53
ſscrupulum habeat, vel moveat, cùm eam præceſsſserit adeò ſseria, & matura deliberatio, & ut ipſsa refert, edita fuerit adinſstat legis Regiæ in Hiſspania obſservatæ, & nunc quoque renovatæ, & maiori curâ obſservari iuſsſsæ. Nam licèt fatendũfatendum ſsit,
54
Prælatis ratione Epiſscopatuũ, qui ſsunt ſspirituales, eiuſsmodi iuramẽta iniungi non poſsſse, nec ſsimiliter ratione bonorum temporalium in Eccleſsiam translatorum, quia etiam ſspiritualibus hærent, cap. quanto, de iudicijs, cum ſsimilibus, cum traditis à Ruzæo, & Marta ubi ſsuprà. Ratione tamen bonorum temporalium, locorum, & iuriſsdictionis temporalis in eis exercendæ, iuramentum fidelitatis regulariter ſsubeunt, ſsicut alij cæteri domini vaſsſsallorum, ut pluribus oſstendit Guillerm. Bened. in cap. Rainutius, verb. Et uxorem, deciſs. 1. num. 22. & 23. & eum referens Calliſst. Remirez in tract. de lege Regia Arag. §. 27. num. 19. & Carol. Graſsſsal. ubi ſsup. cap. 11. quia quoad hæc tanquam alij vaſsſsalli laici reputantur, ut benè obſservat Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 18. num. 64.
Et in iuramento, de quo agimus, nihil eis de iure ſsuo adimitur, ſsed ſsolùm Rex noſster
55
, qui eos in nominatione, & præſsentatione ad Epiſscopatum honorat, Regalium, | temporaliumq́ue iurium ſsuorum cõſservationi ſstufet, & qui poterat illos non nominare, & alios æquè idoneos eligere, nominationi, quam facit, hunc modum iniungit, qui cùm non repugnet Eccleſsiaſsticæ libertati, etiam ab Eccleſsiaſsticis Prælatis ſservandus eſst, argumento text. & eorum, quæ ibi notant Innocent. & alij in cap. nimis, de iureiurando, Bald. in l. fin. C. ſsine cenſsu, vel reliq. Iaſs. in l. placet, num. 17. C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. & ibi Thom. Parpal. & Bobad. d. num. 64. & latiùs in terminis huius iuramenti loquentes, & eius iuſstificationem defendentes Rebuff. in concord. tit. de nominat. Gregor. Lopez in l. 15. tit. 15. part. 2. Gabr. Pereira in tract. de manu Regia, 2. part. cap. 37. & noviſssimè Anton. Diana reſsol. moral. 4. par. tractat. 1. reſsol. 77. & 79. ubi quærit, an iudex ſsecularis poſssit privare temporalitate Clericum uſsurpantem iuriſsdictionem ſsecularem?
Quibus conveniunt plura
56
Arreſsta Parlamenti Pariſsienſsis, quæ refert Rhenat. Choppin. de iure Cœnobitar. lib. 2. pag. 330. ubi tradit, decretum fuiſsſse, Archiepiſscopum Auxitanum, & alios tenêri facere homagium, & iurare fidelitatem Regi, ratione ſsuæ temporalitatis, & aliquando decretam fuiſsſse miſsſsionem in poſsſseſsſsionem bonorum Aquitanici cuiuſsque Cœnobij, & Præſsulatus, ob cliẽtelare, fideiq́ue obſsequium, Regi non præſstitum.
Quod mirum videri non debet, cùm in l. 3. tit. 3. lib. 1. Ordinament. iampridem ab Alphonſso Rege noſstro huius nominis cautum reperiamus, ne
57
ullus Epiſscopus, ex his, qui olim ex populi, vel Cleri ſsuffragijs eligebantur, ad commiſsſsam ſsibi Eccleſsiam eligebanpoſsſset, quin priùs coram Rege ſse ſsiſsteret, ut ei debitam reverentiam præſstaret. Quæ quidem lex in noviori legum Caſstellæ collectione, quam novam Recopilationem vocamus, compilata non fuit, quia iam ſstylus pererebuerat, ut Epiſscopi Hiſspaniæ non niſsi ad ſsolã Regum præſsentationem eligerẽtureligerentur, iuxta ea, quæ dixi ſsuprà hoc lib. cap. 4. Sed manet adhuc
58
etiam in Epiſscopis non ſsolùm electis, verùm & conſsecratis, hæc Regalis reverentiæ & obedientiæ obligatio, ratione ſsuperioritatis in temporalibus, tum in eo quòd ad ipſsorum vocationem venire debent, quoties fuerint requiſsiti, cap. petimus 11. q. 1. cap. Princeps, cap. adminiſstratores, & cap. Regũ 23. q. 5. Novella Iuſstiniani 438. conſst. 115. l. 65. tit. 5. part. 1. verſs. La quarta, & ibi Gerg. l. 8. tit. 7. par. 2. l. 13. tit. 3. lib. 4. Recop. cum alijs traditis à Decio, Antibolio, Matienz. & Azeved. quos refert Bobad. d. cap. 18. num. 61. & Belluga in ſspecul. Princip. rubr. 1. & ſseqq. ubi Borrell. latè Natta conſs. 487. vol. 3. Peregr. conſs. 1. num. 49. vol. 1. Olivan. de iure fiſscl, cap. 10. num. 6. & 9. Graſsſsal. Regal. Frãciæ, lib. 2. iure 13. D. Valẽçuel. conſs. 4. n. 110. vol. 1. ubi quòd priùs tenetur accedere Epiſscopus ad vocationem Regis, quàm ad vocationem Archiepiſscopi: tùm etiam, ut ei manus oſsculari teneantur, ut dixerunt Archidiacon. & Laurent. in cap. duo ſsunt 96. diſstinct. & referunt Franc. Marc. deciſs. Delphinal. 455. num. 13. vol. 1. Alvar.
59
Pelagius de planctu Eccleſs. lib. 2. cap. 18. & 30. ubi fatetur, ſse ipsũ potius timore, quàm amore oſsculatum fuiſsſse dexteram Regis Portugalliæ, contra quem, hæc, & alia referens, graviter invehit Camil. Borrell. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 54. per totum, ubi hanc prærogativam noſtrorũnoſtrorum Regum fundat, & defendit, quâ ſscimus eos iam non uti, ſsolâ genu flexione contentos, idemq́; cum alijs Presbyteris faciunt, ut
60
oſstendant quantum SacerdotũSacerdotum dignitati, & perſsonis Eccleſsiaſsticis deferant, pro quorum ſsimul immunitatibus & exemtionibus, & ne quis temerarijs auſsibus eorũeorum iuriſsdictionem invadat, ſse acerrimos defenſsores conſtituũtconſtituunt, ut apertè cõſtabitconſtabit ex l. 1. cum multis ſseqq. tit. 3. lib. 1. Recop.
Quæ vei ſsola ratio
61
iuſstiorem reddit deciſsionem, & obligatinem præſstationis iuramẽti, de quo agimus, de Regia iuriſsdictione non uſsurpanda. Nam aliàs non eſsſset ęqualis retributio, ut omittam aliam, quam exprimit d. l. 13. in princ. de gratitudine, quam Prælati noſstris Regibus debent, cùm ad eorum ſsupplicationem per ſsedem Apoſstolicam provideãturprovideantur, & confirmentur.
Neque eſst parvæ conſsiderationis huius iuramenti præſstatio,
62
nam ſstringit, & eſsſsicaciorem reddit obligationem, quâ alioqui, etiãetiam eo non præſstito, tenebantur, iuxta ea, quæ tradũt DD. in l. ſsi quis maior, C. de tranſsact. & in l. fin. C. de non numer. pecun. Imol. & Alex. in l. miles, §. decem, D. de re iud. Oldrad. conſs. 238. Decius conſs. 408. n. 7. Ruin. conſsil. 134. col. 3. vol. 1. Gratus reſsponſs. 39. num. 4. lib. 2. Seraph. privil. 73. & 74. & latè Surd. deciſs. 3. num. 8. & 9. Et, quod magis eſst,
63
habet vim litis conteſstationis, atque adeò excludit, & interrumpit quamcunque præſscriptionem, quam Epiſscopi allegare poſsſsent, & prætenderent in præiudiciũpræiudicium iuris patronatus, vel alterius cuiuslibet iuris Regalis, quibus ſse non cõtraventuroscontraventuros in forma dicti iuramẽti promittãt, ut latiſsſsimè per tex. in l. ſsi duo patroni 13. §. idẽidem act. D. de iureiur. poſst innumeros alios, quos refert, tradit Seraphin. in tract. de privil. iurament. privil. 50. & 51. Balbus de præ|ſscript. 2. par. 3. princip. quæſst. 14. num. 11. & 4. par. ult. par. q. 2. num. 3. Covarr. lib. 2. var. cap. 9. num. 7. Bertazol. conſsil. civil 26. n. 29. Tiber. Decian. conſs. 10. num. 74. & conſs. 44. num. 22. lib. 1. Duaren. in prior. comment. ad tit. de iuteiurãdo, cap. 22. & in poſsterior. cap. 5. Fachineus lib. 1. cotroverſs. cap. 70. Donel. lib. 24. commentar. cap. 17. ubi Oſsuald. litt. AA. Ierem. Setzerus de iuram. lib. 1. cap. 25. num. 121. & Camill. Borrell. conſs. 40. n. 35. Quæ
64
doctina mihi uſsui, & honori fuit in aliquibus litibus, quas defendi, dum rei dominicæ Senatus Fiſscalem Procuratorem agerẽ, contra aliquos Epiſscopos, qui in materia tertiarum ſse volebant præſscriptione munire, cuius miror mentionem non feciſsſse diligentiſssimum, partier ac doctiſssimum D. Ioann. del Caſstillo in ſsuo tracat. de tertijs, ubi cap. 35. per totũtotum, plura de modis interrumpẽdæ præſscriptionis adducit.
Et eſst ſsimile aliud iusiurandum,
[95]
quod de ſstylo Curiæ, & in ipſso actu conſsecrationis Epiſscopi præſstant, nempè de non alienandis, nec diminuendis rebus, iuribus, & privilegijs ad ſsuam Eccleſsiam, vel dignitatem Epiſscopalẽ pertinentibus, de quo agunt Ioannes Andr. & Panorm. in cap. ego N. de iureiurand. gloſsſs. in cap. ut ſsuper, de rebus Eccleſs. Creſscẽtius deciſs. 2. de iureiurand. Redoan. de rebus Eccleſs. quæſst. 55. & alijs pluribus relatis, Seraphin. de privileg. iuram. privil. 52. per totum, ubi etiam eius Additionator Benechendorfius. Quod, etiam
66
ſsi factum non appareat, præſstitum tamen præſsumitur, vel ob id tantũtantum, quòd fieri ſsolitum eſst, ut egregiè tradit Menoch. de præſsumt. lib. 2. præſsumt. 81. numer. 46. & Creſscent. ubi ſsupr. num. 1.

CAPVT VII. De ordinaria, & extraordinaria Archiepicoporum, & Epſsiſscoporum in provincijs Indiarum iuriſsdictione.

SVMMARIVM CAPITIS Septimi.

  • 1 EPiſscoporum dignitas, & officum, quale ac quantum, & quibus titulis, & honoribus gaudeant?
  • 2 Epiſscopus est de maioribus dignitatibus, & provinciarum Præſsidibus comparatur.
  • 3 Epiſscopi olim nolebãtin Cardinales creari, quia hæc minor dignitas cenſsebatur.
  • 4 Epiſscopi, quò maiori dignitate funguntur, eò magis ſsanctimonia ſsplendere debent, & alijs exemplo eſsſse.
  • 5 Præſsidentium intergritas ſsalus eſst ſsubditorum, & inſsignis locus Iſsidori Peluſsiotæ, & D. Greg. in huius rei comprobationem.
  • 6 Epiſscopos, qui eligunt, vel proponũtproponunt, ſsummo ſstudio de melioribus præficiendis curare debent.
  • 7 Reges tenetur ſsub peccato mortali digniores in Epiſscopos eligere.
  • 8 Epiſscopi litteris, & erudition præſstare debent.
  • 9 Regibus imputare potest hodie S.R. Eccleſsia malam electionem Prælatorum, cùm ferè ſsemper confirmet præſsentatos ab eis.
  • 10 Epiſscopus bonus eligi non videtur, ſsi alter ſsit, qui melior illo eligi potuiſsſset, ex D. Gregorio, cuius notabilia verba referuntur.
  • 11 Epiſscopi non deficient hodie, æquè boni, ac olim, ſsi ut oportet, quærantur, & eligantur.
  • 12 Præeſsſse, qui dignè poſsſsunt, deeſsſse nunquã poſsſsunt, ex D. Greg.
  • 13 Reges in electione Epiſscoporum benè poſsſsunt, ſsalva conſscientia, perſsonæ reſspectũ habere, ſsi ea Eccleſsiæ etiam utilis ſsit. Cardin. Bellarm. quid reſsponderit Clement. VIII. eum conſsulẽti de iuſsta elections Prælatorum. ibid.
  • 14 Reges Hiſspaniæ quàm bonos ſsemper Prælatos eligere ſsoleant ad Eccleſsias ſsui patronatus, ex Anastaſs. Germon.
  • 15 Reges Galliæ parum curãtcurant de bonis Prælatis ſsuis Eccleſsijs præficiendis, & de dãnis, quæ inde naſscuntur, ex Choppino.
  • 16 Epiſscopi an aptiùs, & tutiùs ex Cœnobitis, quàm ex Clericis ſsecularibus eligantur?
  • 17 D. Chryſsost. quid ſsentiat de electione Monachorum ad Epiſscopatus?
  • 18 D. Cyprian. Auguſst. Ambroſs. & Chryſsoft. ex foro, & Rhetorum Scholis ad Epiſscopatus vocatiſsunt.
  • 19 Epiſscopus debet habere ſsapientiam rerum ſsecularium.
  • 20 Thelogusnè an Iurista aptior ſsit ad Epiſscopatum?
  • 21 Epiſscopus ultra ſscientiam veteris & novi T estamenti, debet etiam habere ſscientiã utriuſsque iuris, & quare?
  • 22 Epiſscopi ad Eccleſsias Indiarum cum maiori cura, & idoneitate, quãquam ad alias quærendi ſsunt, quia & multa habent, quæ alijs Prælatis non conceduntur.
  • 23 Epiſscopis quæ competãtcompetant iure ordinis, quæ ex lege iuriſsdictionis, & quæ ex lege Diœceſsana, remißivè.
  • 24 Epiſscopis Indiarum in multis diſspenſsare permittitur, ob distantiam ſsedis Apoſstolicæ, & quæ illa?
  • 25 Papa licèt aliquando abſsolvat, vel diſspẽſset in caſsibus Epiſscopis commißis, non ob id eorum facultati derogare videtur.
  • 26 Archiepiſscopi ſsunt ſsupra Epiſscopos, & quam in eis ſsuperioritatem, & iuriſsdictionem exerceant?
  • 27 Metropolitana Ecclefia grandioris honoris eſst, quàm ſsuffraganea.
  • 28 Epiſscopus in prima inſstantia cognoſscit de omnibus cauſsis Eccleſsiaſsticis, & in mero, dictionem.
  • 29 Archiepiſscopus, exceptis caſsibus àiure exproßis, nihil poteſst in Diœceſsibus ſsuffraganeorum, etiam de conſsenſsu patium.
  • 30 Metropolitanus in Diœceſsi ſsui ſsuffraganei, ſsolum ipſsum regulariter ſsubditum habet.
  • 31 Metropilitanus in aliquibus caſsibus procedit contra ſsuffraganeos, & hi illi iuramentum obedientiæ præſstare debent. Cap. diliecti filij, de maior. & obed. ponderatur, & illustrator, ibid.
  • 32 Archiepiſscopus eſst Pater, & Epiſscopus animarum ſsuorum ſsuffragneorum.
  • 33 Metropolitani quando poſssint exercere iuriſsdictionem in ſsuffraganeos, & ſsubditos ſsuffragneorum?
  • 34 Metropolitani, ut curam habeant de modo procedendi Capitulorum ſsuffraganeorũ ſsede vacante, diſsponit quædãquædam ſschedula, quæ refertur.
  • 35 Metropolitan iudices, ut in aliquibus locis ſsuffraganearum Eccleſsiarum valdè à Metrop. distantibus, constituantur, ſsæpè actum eſst, & ſschedula, quæ de hoc agit.
  • 36 Archiepiſscopi non poſsſsunt regulariter cõſtituereconſtituere officialem MetropolitanũMetropolitanum in Diœceſsi ſsuffraganeorum, niſsi id de antiqua cõſuetudineconſuetudine baheant.
  • 37 Metropolitani eſst Concilium Provinciale convocare, & ei præſsidere, & ſsuffraganei vocati tenentur venire.
  • 38 Cociliorum Provincialium plures quæſstiones, & qui de eis agunt, remiſsſsivè.
  • 39 Metropolitanus tentur ad obſservantiã Concilij Provincialis, & an ab eo poſsſsit excommunicari?
  • 40 Concilia Provincialia Indiarum non celebrantur quolibet triennio, ſsed ſsexſsennio, aut ſsetennio, vel ubi neceſsſsitas postulat, & ſschedulæde hoc agentes.
  • 41 Concilia Provincialia & Synodalia non priùs debent in Indijs publicari, quàm à Rege, & ſsupremo eius Senatu viſsa, & approbata fuerint.
  • 42 Concilijs in Provincialibus non prævalet ſsententia Metropolitani, ſsed maiori parti est standum.
  • 43 Concilia generalia, & Epiſscopi totius Oribis nihil statuere poſsſsunt Papa refragante, & quare?
  • 44 Collegialiter ubi plures coadunantur, unuſsquiſsque unam tantùm vocem, ſseu votũ habet, & maior pars votorum prævalet.
  • 45 Capitulum ſsede vacante debet vocari ad Concilium Provinciale, & habet vocem in eo, contra Quarantam, & alios.
  • 46 Metropolitanus, qui congregavit Concilium Provinciale, ſsi ad alteram Eccleſsiã promoveatur, an deſsinat præſsidere in dicto Concilio, & Fuffraganeus antiquior eius locum ſsubintret?
  • 47 Prælatus, qui de una Eccleſsia ad aliam transfertur, quouſsque in prima poßit adminiſstrare.
  • 48 Epiſscopus translates, etſsi adminiſstret in prima Eccleſsia, quouſsque accipiat poſsſseßionem ſsecundæ, id debet intelligi quoad ea, quæ competunt ex lege iuriſsdictionis.
  • 49 Metropolitani præſsidentia in Concilio Provinciali ex auctoritate, & uſsu pallij dependet.
  • 50 Concilia Provincialia Metropolitanus convocare non poteſst ante acceptum pallium.
  • 51 Archiepiſscopalis officij plenitudo confertur per receptionem pallij, & ante illum non ſsortitur nomen Archiepiſscopi.
  • 52 Pallium pro primo Archiepiſscopatu receptum, ceſsſsat per translationem ad aliũalium, etiam ſsi contingat, quòd posteà redeat ad primum.
  • 53 Pallij in conceßione, & uſsu cõſiſtitconſiſtit magna præminentia ArchiepiſcoporũArchiepiſcoporum, & plura de ea, & uſsu, & confectione pallij, & Auctores de eo agentes.
  • 54 Archiepiſscopus poteſst in tota ſsua Diœceſsi pallio uti, crucem ante ſse deferre, & populũ benedicere, ſsed non ordines conferre, niſsi de licentia ſsuffraganei.
  • 55 Epiſscopi, an, & quando poßint cognoſscerede cauſsis miſser abilium perſsonarum, & ſse pro earum defenſsione interponere.
  • 56 Pauperes, & miſserabiles perſsonæ habent omnia privilegia Eccleſsiarum. Egeſstate ſsordentibus, eſst mors ſsolatium, & vita ſsupplicium, ibidem.
  • 57 Epiſscopi poſsſsunt viſsitare, & providere borrea publica, data ſsocordia Magiſstratuũ ſsecularium.
  • 58 Epiſscopi Indiarum maiorem occaſsionem, & facultatem habent ſsubveniendi iniuſstè oppreßis à iudicibus ſsecularibus, ex doctrina Greg. Lopez, Bobadillæ, & aliorum, qui referuntur.
  • 59 Epiſscopus Fluminis-Argentei, quomodo excuſsaverit factum defenſsionis, & effractionis carceris, pro liberando quodãquodam reo, | quem Gubernator ſsecularis iniuſstè ultimo ſsupplicio afficere volebat.
  • 60 Miſserabilium perſonarũperſonarum cauſsæ principaliter pertinent ad iudices ſseculares, & Eccleſsiaſstici eis facilè ſse immiſscere non debent.
  • 61 Iuriſsàictio Eccleſsiaſstica, & ſsecularis ſse mutuò iuvare debent, non autem impedire.
  • 62 Recurſsus ad Eccleſsiasticos pro iniurijs, vel iniuſstitijs illatis à iudicibus ſsecularibus rarò practicatur in Hiſspania, & quare?
  • 63 Epiſscoporum auxilium, vel recurſsus in cauſsis miſserabilium, & oppreßarum perſsonarum, debet intelligi quoad protectionem, non quoad iuriſsdictionem.
  • 64 Iudex Eccleſsiaſsticus quando poſsſsit per cẽſsuras procedere contra ſseculares, non facientes, vel denegantes iustitiam.
  • 65 Executores teſstamentorum, etiam ad cauſsas non pias, ſsi negligentes ſsint in earum implemento, poſsſsunt per Epiſscopos admoneri, & compelli.
  • 66 Deſsolati propriæ defenſsionis auxilio ſspectant ad Eccleſsiam.
  • 67 Iudicis ſsecularis, data notoria iniuſstitia, vel tyrannide, Eccleſsiaticus ſse interponere poteſst, ſsed hoc rarò, & ex magna cauſsa f aciendum, & quare?
  • 68 Iudices ſseculares, & Eccleſsiaſstici Indiarum, debent abſstinere à competẽtijs, & altercationibus iuriſsdictionis, propter graves tumultus & ſseditiones, quæ ex his oriri poſsſsunt, & ſsæpè ſsolent, & adducuntur exempla, & notãda berba Gamhæcurtæ.
  • 69 Remedia ſsunt tardiora, quàm mala, natura infirmitatis humanæ.
  • 70 Epicopi Indiraum præ cæteris tenentur obſservare iuriſsdicionem Regiam, & cætere Regalia propter magnos honores, quos ab eodem Rege accipiunt.
  • 71 Epiſscopi ſsunt CõſiliarijConſiliarij Regis, & eſsſse debent veluti Aſsſseſsſsores, & directores Magiſstratuum ſecularuiũſecularuium, & Patres patriæ urbium in quibus ſsedem habent.
  • 72 Epiſscopi in Conſsilium Refium adſsciſscũtur, ut tam ipſsi, quàm ſseculares, qui in eo interveniunt, Regni tranquillitati in utroque brachio proſspiciant, & ſse omnes mutuò iuvent, ex Caſsſsiod. & alijs. L. certißimè 34. C. de Epiſscop. aud. expenditur, & illuſstratur.
  • 73 Epiſscopi quid populis, & Magiſstratibus ſsecularibus præſstare debeant, & quid invicem ab ipſsis accipere?
  • 74 Epiſscopi ut interſsint CõſilijsConſilijs Regijs multum interſst ex ſsententia Bleſsenſsis, cuius verba referuntur.
  • 75 Iudices Eccleſsiastici levibus ex cauſsis ſseculares excommunicare, vel pœnis pecuniarijs damnare non debent.
  • 76 Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 3. explicatur, & num. 85.
  • 77 Iudices Eccleſsiaſstici quando poſssint licitè in reos ſseculares pœnis pecuniarijs animadvertere.
  • 78 Pœnæ pecuniariæ, quæ à iudicibus Eccleſsiaſsticis imponũturimponuntur, quomodò distribui, ſseu applicari debeant?
  • 79 Epiſscopi utrum habeant fiſscum?
  • 80 Epiſscopi, & alij iudices Eccleſsiaſstici ſsi pœnas pecuniarias irrogẽtirrogent ſsecularibus, an poſsſsint eas propria auctoritate exequi, vel invocato brachio ſseculari?
  • 81 Iacobi Berretæ opinio circa præciſsam invocationem brachij ſsecularis per Eccleſsiaſsticos, pro exigendis pœnis pecuniarijs, refellitur.
  • 82 Epiſscopus an poſssit habere familiam armatam pro tuenda, & exequenda ſsua iuriſsdictione?
  • 83 Epiſscopi multum debent curare de ovibus ſsibi commiſssis, & præcipuẽ de Indis, eorũq́ue converſsione, & prædicatione.
  • 84 Epiſscopus debet in dies ſsingulos prædicare, & ſsementem Evangelij facere, ex D. Chryſsoſst. cuius gravia verba referuntur.
  • 85 Epiſscopis, donec reſsideant, fructus dari nõ debent, & quare ex quadam Regia ſsched. quæ refertur.
  • 86 Epiſscopi ad Eccleſsias Indiarum electi, in Hiſspania conſsecrari prohibehantur, & quare? & quòd hoc facile difpenſsandum non eſsſset.
  • 87 Epiſscopi Indiarum, etiam ad alias Eccleſsias translati, ante obtentam licentiãlicentiam, propriam deſserere non poſsſsunt.
  • 88 Epiſscopi Indiarum ſsuis Eccleſsijs arctiſsſsimo vinculo ligati, & deſsponſsati ſsunt, quod non niſsi à Romano Pontifice ſsolvi poteſst.
  • 89 Epiſscopi quidam Indiarum in Hiſspaniam ſsine licentia repedantes, etiam allegata ægritudinis cauſsa, auditi non ſsunt.
  • 90 Epiſscopis ad non reſsidendum in ſsua Diœceſsi, non præſstat legitimum impedimẽtum, morbus etiam ſsonticus.
  • 91 Epiſscopi de licentia Metropolitani, an & per quod tempus poßint abeſsſse à ſsuis Epiſscopatibus?
  • 92 Epiſscopi, qui in aliqua regione de ſsalute periclitantur, iuſstè petere poſsſsunt ſse ad aliam Eccleſsiam transferri.
  • 93 Epiſscopi non debent intumeſscere propter adeptionem dignitatis Epiſscopalis.
  • 94 Epiſscopi debent Clericos bonorare, & ut | collegas habere, ut ipſsi ab eis honorentur.
  • 95 Epiſscopi ita debent Clericis æquari, ut ab eis non contemnantur, & inſsignis locus D. Gregor.
  • 96 Presbyteri ab Epiſscopis, ut filij habendi ſsunt, non ut vaſsſsalli.
  • 97 Epiſscopi aliqui Indiarum ſse vocãtvocant Principes Eccleſsiæ, & Clericos valdè inur baniter tractant.
  • 98 Prælatis iniquis, & iniqua iubẽtibus ſsubditi obedire non tenentur, nec eorum vitia venerari.
ARchiepiscoporvm
1
& Epiſscoporum onus tale quidem eſst, ut vel Angelicis humeris formidandum dicatur in Cõcil. Trid. ſseſsſs. 6. cap. 1. de reformat. Eorum quoque proinde dignitas, & auctoritas tanta, ut Eccleſsiæ Principes, Apoſstolorũ ſsucceſsſsores, dignitatum culmen, ſsanctiſssimæ, ſsacratiſssimæq́ue Perſsonæ dicantur, & in partem ſsolicitudinis Apoſstolicæ ſsedis vocati, ut habetur in Auth. de ſsanctiſss. Epiſscop. collat. 9. cap. venerabili 37. de Præbend. cap. 2. eod. tit. lib. 6. iunctâ gloſssâ ibi verb. Dignitatem, cap. quamquam 2. q. 6. cap. in novo, 21. diſst. cap. quorum vices, 69. diſst. cap. legimus, 24. diſst. cap. cũm Epiſscopus, de offic. Ordin. lib. 6. ubi dicitur: Ordinarius Geberalis, Concil. Trident. ubi ſsup. & ſseſsſs. 23. cap. 4. cum iuunmeris alijs, quæ tradit Felin. in Rubr. de maior. & obed. num. 9. Abbas in cap. dilectus, num. 1. de conceſsſs. Præb. Bertachin. in tract. de Epiſscop. lib. 2. Ancharran. conſs. 105. Barbat. in prœm. Clem. num. 6. & 26. ubi inquit, quòd Epiſscopi ſsunt fundamentum Eccleſsiæ, & dignitas Epiſscopalis, dignitas DignitatũDignitatum, Bald. in l. ſsive pars,
2
C. de dilation. ubi aſsſserit, EpiſcopũEpiſcopum eſsſse de maioribus dignitatibus, & Præſsidi æquiparari, Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 3. cap. 10. num. 389. Anaſstaſs. Germon. de ſsacr. immunit. lib. 3. cap. 7. & ſseqq. latè Illuſstriſss. D. Roder. Acuña Archep. Brachar. in cap. Eccleſsia, diſst. 35. n. 4. & in ſsumma, diſst. 40. num. 1. Cened. in collect. 115. ad Decretal. num. 2. ubi ex Fuſsco & Panvino tradit, quòd
3
uſsque ad tempora Bonifacij VIII. nullus erat Epiſscopus, qui vellet fieri Preſsbyter Cardinalis, quia putabant non licere deſscendere de maiori dignitate ad minorem, camill. Borrell. in ſsumma deciſs. 1. parte, tit. 6. num. 6. Ludov. Saravia in tract. de iuriſsd. adiunct. quæſst. 1. num. 9. Bobadilla in Politic. lib. 2. cap. 17. num. 15. Franc. Hallerus in defenſs. Eccleſs. Hierarch. tit. de Epiſscop. per tot. Ioan. Fileſsacus de ſsacra Epiſscop. auct. per totum, Sbrocius de Vicar. Epiſscop. lib. 2. q. 26. Barboſsa in Paſstorali, l. par tit. 1. cap. 1. & 2. par. alleg. 1. num. 4. & 12. Maurit. Alcedus de præcellent. Epiſscop. dignit. 1. part. cap. 8. ex num. 3. & cap. 11. & 12. per totum, Tuſsch. verb. Epiſscopus, concl. 234. Aloiſs. Riccius in prax. var. refol. 2. par. reſsol. 203. num. 2. & reſsol. 211. num. 2. Scaccia de ſsent. & re iudicat. gloſsſs. 12. num. 27. eruditiſss. D. Ioſseph. Veia in cap. 1. de. offic. Ordin. 1. par. num. 11. & num. 134. Adam Contzen. lib. 6. Polit. cap. 38. & 39. & omnium optimè D. Chryſsoſst. in tract. quẽ inſscripſsit: Quòd ſsummæ dignitatis ſsit, ſsed periculoſsum valdè Epiſscopum agere.
Quò fit,
4
ut quantò ipſsi maiori poteſstate, ac dignitate refulgent, tantò magis debeant vitæ ſsanctimoniâ, & probatis moribus ſsplendere, quia ut inquit Trident. d. cap. 1. Integritas
5
Præſsidentium, ſsalus eſst ſsubditorum:
& Epiſscoporum vitia ad ipſsos Sacerdotes, qui ipſsis parent, tum ad reliquos deinde diffunduntur. Et quemadmodum naturâ comparatũ eſst, ut ad eius, qui præeſst, ſsimilitudinem ſseſse ſsubditi comparent, ſsic fit, ut uſsur pato Sacerdotij, quo quis indignus eſst, imperio, eius ornatus, ac decor in ſstatum quemdam inconditum, atque deformem tranſseat, ut graviſssimis verbis ſscripſsit Iſsidor. Peluſsiota epiſst. 209. lib. 2. fol. 302. quæ meritò extollit, plura alia in eandem rem doctiſssimè congeren, Petr. Faber lib. 3. ſsemeſst. cap. 20. pag. 314. Rebellus de obligat. iuſstitiæ, 1. par. pag. 106. & 107. & plurimi alij, qui de ſscientia & gravitate morũ in Epiſscopis requiſsita pettractant, quos latè refert Barboſsa in collect. ad concil. pag. 69. litt. 8. & in noſstris terminis Epiſscoporum Indiarum Concil. Limenſse III. act. 3. cap. 1. cuius aurea verba omninò videre oportebit; & eis conveniunt alia non minus gravia, & elegantia, quæ habentur apud D. Gregor. lib. 1. Regiſstr. indict. 9. epiſst. 24. & ſsic habent: Sũmus itaque locus tunc benè regitur, cùm is, qui præeſst, vitijs potiùs, quàm fratribus dominatur. Benè acceptam poteſstatem regit, qui & tenere illam novit, & impugnare. Benè regit, qui ſscit per illam ſsuper culpas erigi, ſscit cum illa cæteris in æqualitate componi.
Et hoc idem ſsimul efficere debet,
6
ut Senatores, & Principes, qui eiuſsmodi Prælatos, quærendi, proponendi, & nominandi curam, | & poteſstatem habent, maiori ſstudio, & ſsolicitudine, de melioribus ſsemper, & dignioribus præficiendis, invigilent. Nam id
7
etiam in Regibus ſsub peccati lethalis reatu fieri debere expreſssè deciſsum eſst in Concil. Trident. ſseſsſse. 24. de reform. cap. 1. verſs. Niſsi, quos digniores, & tradit S. Leo Papa epiſst. 84. c. 6. dicens: Optimum ad Epiſscopatum eſsſse eligendum, D. Thom. 2. 2. q. 185. art. 3. latè, & eleganter Menoch. de arbirrar. caſsu 425.
8
ubi quòd debeant litteris, & eruditione præſstare, iuxta text. in cap. omnes, 38. diſst. cap. niſsi cũpridem, §. pro defectu, de renunt. cap. ſsi rector, 43. diſstinct. cum alijs, Rebell. de oblig. iuſst. 1. par. lib. 3. quæſst. 4. num. 10. pag. 142. Galet. in Margar. caſsuum conſscient. verbo Eligere, pag. 95. col. 2. Cardin. Bellarum. de offic. Princip. lib. 1 cap. 10. Duaren. de ſsacris Eccleſs. miniſster. lib. 5. cap. 12. ubi de obligatine Regis, & partibus eligendorum, Raudenſs. deciſs. Piſsana 34. in princ. & à num. 179. Dom. Acuña in cap. ſsi in plebibus 20. diſst. 63. Gambacurta de immun. Eccleſs. lib. 6. cap. 9. num. 7. ubi inquit:
9
Regibus imputandum, ſsi eorum culpa Epiſscopi tales non ſsunt, quales olim fuere, & quales ipſsi deſsiderant. Sedes enim Apostolica, longè poſsita, illorum vitam, ac mores minus perſspectos habere poteſst. Inq́ue informationibus ad eam tranſsmiſsſsis quieſscens, eos quos illi nominant, ferè probare, ac confirmare ſsolet, niſsi aliquando aliunde aliud illi conſstet, id quod rarò contingit;
& plures alij, quos refert Nicol. Garcia de benef. 7. par. cap. 16. num. 16. Zapata de iuſstit. diſstrib. 2. par. cap. 15. num. 11. ubi etiam quòd hæc obligatio in Regibus ſsit cũ onere reſstitutionis, Schitin. in eodẽeodem tract. lib. 2. diſsp. 1. per totam, & alij citati à. Fr Sigiſsmund. de Bononia in tract. de elect. dubit. 33. & Auguſst. Barboſsa in Paſstorali, 1. parte, tit. 2. gloſsſs. 3. num. 29. & noviſssimè in collect. add. cap. 1. Concil. num. 1. & 4. ubi plurimos cumulat de iuſsta, & ſsaluberrima electione Prælatorum habenda.
Quibus Ego addere ſsoleo verba D. Greg. Magni in lib. 1. Reg. ubi inter alia, quæ fuſsiſsſsimè ſsimul, & elegantiſssimè de Epiſscoporũ electione, & ſstaru diſsſseruit, illud primum facit: tantam
10
eſsſse Epiſscopalis ſstatus dignitatem, & eminentiam, ut nemo bonus fit cenſsendus Epiſscopus, ſsi ſsit vir in Iſsraël melior illo, niſsiq́ue inſstar Saul, ab humero, & ſsurſsum emineat ſsuper omnem populum. Hoc eſst, niſsi ſscientiâ, contemplatione, & prudentiâ, quæ per caput, in quo vigent ſsenſsus omnes, ſsignificatur; niſsi eloquio, & dectrinâ, quarum collum, unde emanat vox, & ſsermo, typus eſst, lõgo intervallo præcellat quotquot mortalium eius curæ ſsubijciuntur. Quod & D. Chryſsoſst. obſservavit lib. 2. de Sacerdotio.
Addit ſsecundò D. Gregorius
11
craſsſso in errore verſsari eos omnes, qui putàt, priſscis quibus, & ſsubſsequentibus aliquot annorum centurijs, largitum eſsſse Deum Eccleſsſsuæ taliũ electorum virorum multitudinem. Verũm tẽporumtemporum decurſsu, ævoq́ue præſsertim noſstro, tãta nos eorum penuria premit, ut non rarò diſspenſsandum ſsit cum aſsſsumendis ad ſspirituale regimen: quocirca, his ob præfectorum inopiam ſsuffectis, minimè putant eundem à nobis honorem deberi. At oppoſsitam ſsententiã ſsummus is Doctor tuetur. Diſspenſsatio (inquiens)ut in pleriſsq́ue Eccleſsiæ negotijs ſsalubris ſsit, lethalis profectò, & mortifera hic est, qui
12
dignè præeſsſse poſsſsunt, deeſsſse nunquã poſsſsunt.
Quæ tamen non ita ſstrictè accipienda ſsunt, ut non poſssit Rex
13
perſsonæ reſspectum habere, ſsi hæc ſsimul Eccleſsſservitio, & utilitati conducat, legimus enim in vita Illuſstriſsſs. Cardin. Bellarm. lib. 3. cap. 5. §. rurſsus, ad cõſultationemconſultationem Clement. VIII. ſsic reſspondiſsſse: Deberent provideri Eccleſsiæ de bonis perſsonis, non autem perſsonæ de bonis Eccleſsijs. Fateor tamen optimam illam eſsſse proviſsionem, cùm utrumque ſsimul fieri poteſst, ut & perſsonæ benemerenti, & Eccleſsiæ vacant utiliter provideatur; cui Pontifex ita reſspondit: Scimus, & hoc, quantum in nobis eſst, præ oculis habemus, providere Eccleſsijs, non autem perſsonis, niſsi quando & Eccleſsiæ, & perſsonæ æquè nos providere putamus.
Quod ſsanè peculiari Dei dono quotidianis experimentis cognoſscimus in electionibus, & nominationibus, quę
14
à noſstris Catholicis Regibus fiunt. De quibus ita loquitur Anaſstaſs. Germon. de ſsacror. immun. lib. 3. cap. 12. num. 40. Vtinam omnes tale ius habentes, tales nominations facerent, ut Philippus Hiſspaniarum Rex, & verè Catholicus. Non enim ſstatim nominat, nec ad cuiuſsque preces, ſsed matura adhibita deliberation, babito q́ue perſsonarum delectu, tales offert viros Pontifici Maximo(non in Hiſspania ſsolùm, ſsed in Indijs, & Neapolitano, & Sicilienſsi Regno) qui Epiſscopali dignitate meritò ab omnibus digni existimentur, & ob hanc unam potißimam cauſsam ſsemper exiſstimavi, omnia illi potentiſsſsimo Regi feliciter cedere.
Quæ verba refert Cevall. 4. tom. commun. opinion. quæſst. 897. num. 475. & quanti fieri debeant, patebit ex contrarijs effectibus, qui in Francia ex eiſsdem electionibus ob earum depravationem, ambitionem, & nundinationem agnoſscuntur, de quibus graviter dolet | domeſsticus, & oculatus ipſsius Regni teſstis Rhenat. Choppin. de ſsacra polit. lib. 1. tit. 7. num. 27. inquiens poſst alia, quòd hinc ſsecuta est paulatim ovilis Dominici deſsertio, mox errabundo grege, enatæ hæreſses, aut renovatæ potius, excitata deinde verè ſsacra, ſscelestaq́ue civium bella, quæ coniur ati factionum auctores patriæ ſsuæ toties intulerũt. Et paulò poſst.: Reliquum eſsſse Ego quidem cenſseo, ſsed citra affactus, ut medicorum more cauſsa ipſsa intestini morbi evellatur, ex affecto noſstræ Reipulicæ corpore, id eſst libera ſsuffragationum iura Eccleſsiasticis reddantur Collegijs, à quibus non profani post hæc Dynaſstæ, non Heroides, ſsed Cœnobitæ optimi præponãturpræponantur, lectißimi item veriq́ue Clerici in ſsacra Sacerdotij ſsede collocentur, tunc utique ſsperandum fore, ut Eccleſsiaſstico duce, comites alij Galliæ contineantur in officio pacatius, & Francici Regni celſsitudinem videamus demùm ſsuo genio restitutum.
In eo verò, quòd Choppinus
15
Cœnobitas Clericis præponere videtur in deſsignatione Epiſscopatus, etſsi pro ſse habeat Iuſstiniani Imper. Novell. 6. quomodo oporteat Epiſscopos ordinari, ubi ſstatuit, non ex populo, ſsed ex Monaſsterijs potius petendum eſsſse EpiſcopũEpiſcopum, neque id novum ſsit, ut ibîdem pluribus probant Cuiacius & Ritthershuſsius, Ego eis non valdè aſsſsentior. Nam datâ in alijs meritorum paritate, aptiores Clericos duco, ut rectè probat Alfonſs. Guerrer. in ſspeculo Principum, ſsive theſsauro Chriſstianæ Religionis, c. 12. & Balduin. ad d. Novel. pag. 16. Nam
16
D. Chryſsoſst. ingenuè fatetur, frequenter accidiſsſse, ut qui inde vocarentur, cæteris ferè eſsſsent ineptiores ad hanc functionem. Et certè
17
Cyprianus, & Auguſstinus non ex ſsolitudine Monachorum, ſsed ex ſscholis Rhetorum, & vita cõmuni, ad regendas Eccleſsias accerſsiti ſsunt. Ambroſsius à profana præfactura, nondum etiãetiam baptiſsmo initiatus: Chryſsoſstomus à cauſsis forenſsibus; ipſseq́ue laudat quemdam Philogonium, qui ex forenſsi cauſsidico factus fuerat Epiſscopus. Et certè negari non
18
poteſst, ſsapientiam rerum ſsecularium require etiam in Epiſscopo, ut probat text. & DD. in cap. legimus 7. diſstinct. 37. ubi Dom. Bracharenſs. num. 4. & Greg. Lopez in l. 37. tit. 5. part. 1. gloſsſs. 3.
Quo argumento defendi etiam poteſst opinio eorum, qui aſsſserunt,
19
aptiores eſsſse ad Epiſscopatus Iuriſstas, quàm Theologos. De qua quæſstione latiùs agũtagunt plures ex antiquis Doctoribus, quos refert Everard. in locis legalibus, loco ab auctoritate, verſs. Ex his, Alciat. in Rubr. C. de ſsumma Trinit. Menoch. de arbitrar. caſsu 425. num. 25. & ex novioribus Rebell. d. tract. de obligat. iuſst. part. 1. pag. 146. Camill. Borrell. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 50. num. 65. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 6. num. 14. Emanuel. Rodrig. 1. tom. regul. quæſst. q. 11. art. 4. Enriquez in ſsumm. lib. 10. cap. 33. §. 2. litter. E. Zapata de iuſstit. diſstribut. 2. par. c. 10. per tot. & Schitinus eod. tract. lib. 2. diſsp. 1. num. 4. pag. 137. Et pro Iuriſstis facit text. in cap. omnes 6. diſstinct. 38. ubi non ſsolùm requiritur in
20
Epiſscopo ſciẽtiaſcientia Novi & Veteris Teſstamenti, ſsed & ſsacrorum Canonum, ſsive utriuſsque iuris, cum iuxta eius regulas in ſspiritualibus, & temporalibus debeant iudicare, ut etiam docet text. in Authent. ut Clerici apud proprios Epiſscopos, §. 1. collat. 6. gloſsſs. verb. Iudicem, in Authent. de ſsanctiſss. Epiſscop. §. ſsi quis contra, collat. 9. Menoch. ubi ſsup. num. 27. & Dom. Roder. Acuña in d. cap. omnes, num. 2. & tradens alia Simanc. in Cath. inſst. tit. 25. ex num. 23.
Quæ omnia, omnibus Archiepiſscopis, & Epiſscopis communia cùm ſsint, in
21
illis certè diligentius attendi debent, qui ad Indiarũ Cathedras eriguntur, quibus liberiotem manum in vitijs corrigendis, Indis convertendis, & Fide Catholicâ inſstituendis, & in reliquis, quæ ad hoc Paſstorale munus ſspectant, tum alij paſssim Romani PõtificesPontifices, tùm præcipuè Pius V. felicis recordationis, in quodã Brevi conceſssit, cuius meminit Fr. Alphonſs. Ferdinan. in hiſst. Relig. noſstri temporis, pag. 182. Atque ita non ſsolùm habent, & exercẽtexercent, quæ
22
alijs Epiſscopis iure ordinis, vel lege iuriſsdictionis, & Diœceſsanâ competunt, de quibus latè, & diſstinctim agunt iura & DD. in cap. conquerente, §. 1. cap. dilecto, de off. Ordin. cap. inter vos, de re iud. cap. cùm olim, cap. cùm Canonicus, de cenſsib. l. 15. & 16. tit. 5. par. 1. Tridẽt. ſseſsſs. 23. de ſsacram. Ordin. c. 4. cum latè adductis ab Innocent. in cap. 1. de offic. Ordin. & in cap. Theodoſsius, de ſstat. Monach. Ant. de Butrio conſs. 19. in princip. Caientan. de poteſst. Papæ, cap. 3. Victoria eodem tract. relect. 2. num. 10. Simanc. de Epiſscop. dignit. cap. 2. Lælius Iordan. de maior. Epiſscop. cauſs. cap. 3. Cuchus lib. 2. maior. inſst. tit. 6. Paul. Fuſscus de viſsitat. lib. 1. cap. 2. & 4. Lancellot. in temp. Iud. lib. 2. cap. 5. §. 4. Petr. Gregor. in partition. iur. Canon. lib. 5. tit. 2. cap. 2. & lib. 15. ſsyntag. cap. 12. num. 33. Ioachin Steph. de iuriſsd. Eccleſs. lib. 4. cap. 14. Pacian. de probat. lib. 2. cap. 28. & 29. Franc. Varg. in tract. de iutiſsd. Epiſscop. per tot. Cerola in praxi Epiſscop. 2. par. verb. Iura, Iſsidor. Moſscon. de maieſst. Eccleſsiæ, lib. 2. cap. 8. §. 1. & 2. Tuſsch. litt. E. concluſs. 236. Fileſsa cus de ſsacra Epiſscop. auct. cap. 18. & & innumeri alij, quos cõgerũt Alzed. in prax. | Epiſscop. Barboſsa in Paſstorali, & eruditiſssimus D. Ioſseph. Vela Senator Granatenſs. meritiſssimus, in repet. cap. 1. de offic. Ordin. n. 9. & ſseqq. parte 1.
Sed multa prætereà, eiſsdem,
23
ob diſstantiã ſsedis Apoſstolicæ, & meliorem Indorum converſsionem, cõceſſaconceſſa ſsunt, quæ aliàs eadem ſsancta ſsedes ſsibi ſsolet ſspecialiter reſservare. Nam à caſsibus contentis in Bulla in cœna Domini abſsolvere poſsſsunt; ſsanctum chriſsma eo, qui in iſstis partibus reperitur, balſsamo, & clericorum numero conſsecrant. Novos Epiſscopus unus ſsolus conſsecrare poteſst: limina ſsancti Petri non niſsi in quinquennium, & tũctunc per procuratorem viſsitant: in omni irregularitate, exceptâ eâ, quæ ex homicidio voluntario extra bellum, & ſsimoniâ diſspenſsant, & etiam in gradibus ultra tertium ad matrimonium prohibitis, & cum Indis etiam in omnibus iure divino non prohibitis, vel coniunctis, vel attinentibus: & aliquando, etiam in impedimentis dirimentibus matrimonium contractum, ſsi occulta fuerint, & cum illegitimis, quo ad ordines, & etiam beneficia curata Indorum, ratione idiomatis, & melioris converſsionis eorum, & in bigamia etiam ex delicto publico proveniente, & in ſsimonia etiam publica, quoad cenſsuras, & Pœnas, & habent facultatem abſsolvendi omnes, & quoſscũque Indos à crimine hæreſsis, & ab alijs quibuſscũque, & caſsibus reſservatis, & diſspenſsandi cum eiſsdem Indis, & in eorum converſsione ſse occupantibus, in voto caſstitatis perpetuæ. De quibus, & alijs, cum peculiari relatione Brevium, & indultorum Apoſstolicorum, quibus iſsta cõceſſaconceſſa ſsunt, latiùs agit Fr. Emanuel Rodriguez in quæſst. regul. 1. tom. q. 99. art. 1. 2. & 3. Fr. Ioan. Baptiſsta in advertentijs Confeſsſsarior. Indicor. 2. par. pag. 142. 161. 428. 432. 435. & Reverendiſsſs. Dom. D. Felician. à Vega in ſsuis eruditiſssimis lucubrationibus ad librũlibrum ſsecundum Decretal. Pag. 180. 183. 287. 192. 194. & 195. 499. & 501. Qui benè addit, in cap. 4. §. de adulterijs, de iudic. num. 102. pag. 182. quòd licèt
24
aliquando ſsummus Pontifex in ſsupradictis caſsibus diſspenſsare etiam ſsoleat, quia ad eum fortè partes recurrunt, non tamen ex eo videtur in aliquo derogari facultati eiuſsdem diſspenſstionis Archiepiſscopis, vel Epiſscopis IndiarũIndiarum conceſsſsæ, ut tenet gloſsſs. valdè ſsingularis, in cap. 1. verb. Epiſscopi, de filijs Presbyter. lib. 6.
Porrò licèt ſsuffraganei ſsuis
25
Metropolitanies inferiores ſsint reſspectu auctoritatis, honoris, & exercitij iuriſsdictionis, quam in eos etiam uſsque ad excommunicationẽ, ſsuſspeniſsionem, & interdictum, iuſstâ causâ interveniente, exercere poſsſsunt, cap. per ſsingulas, ubi Geminian. 9. q. 3. cap. igitur, cap. ſservatis 25. q. 2. cap. venerabili 52. ubi Abb. de ſsent. excomm. cap. 2. §. fin. de offic. Ordin. lib. 6. Clement. Archiepiſscopo, ubi Zabarel. n. 7. de privil. cap. Romana 3. §. in alium, de appellat. lib. 6. Clement. Salvator, de Præbend. inter commun. Vbi ex hac ratione deciditur Metropolitanam
26
Eccleſsiam grãdioris honoris eſsſse, quàm ſsuſsſsraganeam, cum multis alijs, quæ ultra Scribentes in eiſsdem iuribus, congeſsſsit Anaſstaſs. Germon. de ſsacror. immunit. lib. 3. c. 7. Quaranta in ſsumma Bullarij, verb. Archiepiſscopi auctoritas, pag. 43. cum ſseqq. ubi quadraginta auctoritates MetropolitanorũMetropolitanorum enumerat, Chaſsſsan. in Catal. glor. mũd. 5. par. conſsid. 44. Zechius de Repub. Eccleſs fol. 114. num. 4. & ſseqq. Panvin. de offic. Capit. ſsede vacante, 2. par. q. 6. num. 6. Lambertin. de iure part. 2. par. lib. 1. art. 20. 1. quæſst. princip. num. 8. cum ſseqq. Tuſsch. litt. E. concluſs. 241. Adam Contzen lib. 6. polit. cap. 38. Ioan. Fileſsa cus de ſsacr. Epiſscop. auct. cap. 9. & 11. Illuſstriſsſs. Archiepiſsc. Brachar. in cap. quia 7. diſst. 44. num. 1. Dom. Pacenſsis in cap. decernimus, num. 7. cum ſseqq. de iudicijs, & noviſssimè D. Præſses Valençuela conſs. 125. num. 3. fol. 159. vol. 2. In his tamen partibus Indiarum (ſsicut & in alijs provincijs) regulariter
27
unuſsquiſsque Epiſscopus in ſsua Diœceſsi ordinariam iuriſsdictionem in prima inſstantia habet, merumq́ue, ac mixtum imperium exercet, & in his ſsuam intentionẽ fundat, etiam cum aliorum inhibitione, cap. nullus primas 9. q. 2. cap. cùm Epiſscopus 7. de offic. Ordin. lib. 6. cap. omnes Baſsilicæ 16. quæſst. 7. cap. cùm cauſsam 13. de probat. cap. cùm perſsonæ, de privileg. cap. 2. de conſstit. lib. 6. iunctâ gloſssâ ibi verb. Diœceſsim, Concil. Trident. ſseſsſs. 24. cap. 20. de reform. verſsic. Cauſsæ omnes, cum multis alijs, quæ notat Abb. in cap. quæ in Eccleſsiarum, num. 10. de offic. Ordinar. Bertachin. in tract. de Epiſsc. 5. par. lib. 4. num70. Quaranta ubi ſsupr. auctor. 18. num. 16. & 17. ubi
28
quòd Archiepiſscopus in Diœceſsibus ſsuffraganeorum nihil poteſst illis invitis, niſsi in caſsibus ſsibi à iure conceſsſsis, etiam de conſsenſsu partium, Cuchus lib. 1. maior. inſstit. cap. 12. verſs. Cùm Epiſscopus, Aug. Barboſs. in Paſstorali, 3. par. alleg. 80. num. 4. & alieg. 107. num. 20. Cardin. Tuſsch. litter. D. concl. 450. Boer. deciſs. 227. in princip. Peregrin. in tract. de iuriſsd. Ordin. lib. 1. num. 50. Aloiſs. Riccius in 1. par. deciſs. Curiæ Archiep. Neapol. deciſs. 201. & 213. per tot. & in prax. var. reſsolut. 1. par. reſsol. 59. num. 1. & reſsolut. 346. in princip. & latiſsſsimè Dom. Valençuel. conſs. 43. num. 3. & iterùm noviſssimè cõſs. 122. num. 15. lib. 2. Mauric. de Alcedo de præcel|len. Epiſscop. 1. par. cap. 12. à num. 58. D. Felician. à Vega in d. §. de adulterijs, num. 73. & in cap. 1. de foro compet. ex num. 9. ad 17. Ita ut dici ſsoleat,
29
. Metropolitanos in Diœceſsibus ſsuorum ſsuffraganeorum nullos alios ſsubditos habere, quàm ipſsos ſsuffraganeos, ut probatur in cap. 1. & per totam 9. q. 3. cap. quia cognovimus 10. quæſst. 3. cap. Paſstoralis, in princip. ubi Abbas num. 2. de offic. Ordin. cap. Metropolitanam 2. q. 7. cum alijs, quæ tradit Quaranta ubi ſsup. auctorit. 16. pag. 47. num. 10.
Contra quos
30
in aliquibus caſsibus (ut diximus) procedere poteſst. Et ipſsi ei, veluti in recognitionem ſsubiectionis, & maioritatis (quando immediatè Papæ non ſsubiſsunt) iuramentum ſsubrodinationis, vel obediẽtiæ, præſstare ſsolent, iuxta text. in cap. dilecti filij, ubi DD. de maior. & obedient. gloſsſs. in cap. ut. ſsuper, de rebus Eccleſs. cum alijs, quæ tradit. coſsmas Guimier in pragm. ſsanct. verb. Iuramentum, fol. 150. Redoan. de rebus Eccleſs. pag. 51. qui de praxi huius iuramenti latiùs ſscribit, eod. tract. q. 3. ex num. 1. pag. 304. & eos referens Petr. Cened. in collect. 108. ad Decratal. num. 1. Tuſsch. litt. E. concl. 241. & nemine relato Quaranta ubi ſsup. verſs. Quinta auctoritas, pag. 15. ubi numeris ſseqq. adducit plura ad probandum, quòd
31
Archiepiſscopus eſst Pater, & Epiſscopus animarum ſsuffraganeorum, & de obedientia, quam ei præſstare debent, D. Acuña in cap. placet, & in cap. ſsi quis 65. diſst. & in cap. quia, diſst. 64. ubi inter alia tradit, quòd ſsuffraganeus conſsecratus abſsente Metrop. tenebatur illum intra duos menſses viſsitare.
Et hanc quidem iuriſsdictionem,
32
tunc potiſssimè exercere debent Metropolitani; cùm eis conſstiterit de notorijs criminibus, & violentijs, vel de nimia neglientia ſsuorum ſsuffraganeorum, in obeundis muneribus, ad quæ ratione ordinis, vel lege iuriſsdictionis, aut Diœceſsana tenentur, quia tunc horum poteſstas ad Archiepiſscopos devolvitur, cap. Romana, §. ſsanè, de cenſsibus, lib. 6. cap. Romana, de pœnis, eodem lib. cap. 1. final. ubi gloſsſs. 9. q. 3. d. cap. Paſstoralis, in princip. & ibi gloſsſs. de offic. Ordin. cap. ſsicut olim, de accuſsat. cap. 1. de ſsupplend. neglig. PrælatiorũPrælatiorum, lib. 6. l. 11. tit. 5. part. 1. cum multis alijs iuribus, & DD. congeſstis à Paz in praxi, 2. to prælud. 2. num. 14. & prælud. fin. à n. 1. Mareſscot. lib. 1. var. cap. 54. Ximenez in collect. ad d. cap. Paſstoralis, Eman. Roder. in ſsumm. 1. tom. cap. 234. concl. 3. Gratian. lib. 1. diſscept. forenſs. cap. 169. qui aliquos caſsus adducunt, in quibus Archiepiſscopus cognoſscit, & iuriſsdictionem exercet in ſsubditos ſsuffraganeorum, & Quaranta ubi ſsup. auctor. 19. pag. 72. & ſseqq. ubi diſsputat, an dicta devolutio, datâ negligentiâ, ſsit quoad compellendum ſsuffraganeum, ut ſsuum munus exerceat, vel quoad hoc, ut ipſse Metropolitanus illud per ſse ipſsum, etiãetiam invito ſsuffraganeo, exequi poſsſsit? & concludit cum Felino contra Abbatẽ, univerſsum mundum hanc ultimam partẽpartem tenere, dummodo priùs ſsuffraganeus ſsufficienter requiſsitus fuiſsſset, pro quo Matth. de Afflict. Rebuff. & alios allegat.
Et Ego addo, de iure
33
noſstro IndiarũIndiarum notabilem ſsched. dat. Matrit. 5. Decembr. ann. 1608. ad Limanum Archiepiſscopum directam, quæ ei iniungit, ut CapitulorũCapitulorum ſsibi ſsuffraganeorum, ſsede vacante, actiones attendat, & ubi iniuſstè, vel negligenter ſse gerere animadverterit: Vſse del derecho i juriſsdicion que por el Canonico ſse le dà, para remedio de estos daños, procurando, que los dichos Cabildos procedan en todas ſsus acciones como conviene, cuius ſschedulæ & doctrinæ meminit D. Felician. à Vega Epiſscopus Pacenſsis in cap. cæterùm, de iudicijs, n. 33. pag. 208.
Et per aliam ſschedulam dat. Burgis 1. Auguſst. ann. 1605. directam Peruano Proregi Dom. Comiti Montiſs-Regij inquiritur,
34
an expediat in Diœceſsibus ſsuffraganeorum, ubi id neceſssitas, vel diſstantia locorum poſstulaverit, aliquem iudicem Metropolitani vices gerentem, cõſtituereconſtituere quò breviùs & commodiùs appellationum cauſsæ proſsequi valeant. Quod deinceps in provincia Chilenſsi executioni mandari iuſsſsum fuit per aliam ſschedul. dat. Matrit. 1. Iunij ann. 1612. ſscriptam ad Proregem peruanum Dom. Marchionem de Monteſsclaros, licèt id facere ſsuperſsederit ob novam forman datam in appellationibus Eccleſsiaſsticis proſsequendis, ex Brevi Gregorij VIII. de qua inſs. cap. 9. tractabimus; & quia, ut ait Quaranta ubi ſsup. pag. 57.
35
Archie piſscopus non poteſst in Diœceſsi ſsuffraganei conſstituere officiales, qui de cauſsis ad eum per appellationem devolvendis cognoſscant, niſsi de conſsuetudine habeat, licèt iam devolutas poſssit, ſsi velit, in eadem Diœceſsi delegare cap. 1. de offic. Ordin. lib. 6.
Emicat quoque Metropolitani auctoritas
36
in convocatione, & præſsidentia Concilij Provincialis, ad quod ſsuffraganei ab eo vocati accedere tenentur, cap. 1. & per tot. 18. diſst. cap. ſsi Eoiſscopus, & ibi gloſsſs. 27diſst. Gemin. & Franchis in cap. 1. de pœnis in 6. Quaranta. d. verb. Archiepiſscopus, auctor. 15. pag. 47. & latiùs verb. Concilium Provinciale, ubi ex pag. 170. ad 195. plurimas
37
quæſstiones ad hæc Concilia Provincialia pertinentes, doctè pertractat, & alias videbis in | pleniſssimis tractatibꝰquos de CõcohijsConcohijs ſscripſserunt Iacobatius, & Ant. de Roſseliis, Mantua, Albanus, & alij, & in ſspecie de Concilijs Provincialibus & Synodalibus, Enric. Botte, & Michaël Thomaſsius, poſst quem ſsubijcitur alter tractatus D. Iſsidor. Hiſspalenſsis de ordine celebrandi hæc Concilia, & Bellarm. 2. tomo controverſs. lib. 1. cap. 4. Azor 2. tom. inſst. moral. lib. 5. cap. 18. Cardin. Tuſsch. litter. C. concl. 549. & ſseqq. latè Vvameſsius conſs. 46. lib. 1. Fileſsacus de ſsacr. Epiſscop. auct. c. 10. & 13. Leand. Galganet. de iure publico, lib. 3. tit. 120. & doctiſssimus Navarr. lib. 1. Conſsilior. tit. de offic. Ordin. conſs. 7. & tit. de maior. & obed. conſs. 6. ubi docet,
38
Metropolitanum, licèt ſsit caput talis Concilij, ad eius tamen obſservantiam tenêri, & ab eo poſsſse excommunicari, & quód etiam à Metropolitano ad Concilium, tanquam ad ſsuperiorẽ, poteſst appellari; iuxta gloſsſs. fin. in cap. à collatione 11. de appellat. in 6. & alios DD. quos refert & ſsequitur Thom. Sanch. de matrim. lib. 8. cap. 6. num. 11
Cira quæ Concilia, in his Indiarum provincijs illud ſsæpè agitatum vidi,
39
an in eis practicari debeat deciſsio Trident. ſseſsſs. 24. de reſsorm. c. 2. Vbi ea fieri iubet quolibet triẽnio per Metropolitanum, aut ipſso impedito, per Epiſscopum antiquiorẽ. Sed invenio plures ſschedulas in 1. tom. impreſsſs. pag. 138. & ſseqq. quæ propter longam DiœceſanorũDiœceſanorum diftantiam, triennium in ſsexſsennium, aut ſseptẽnium commutant, ex Bulla diſspenſsationis Gregor. VIII. dat. Romæ die 15. April. ann. 1583. Quod poſsteà ex alia Pauli V. 7. Decembr. ann. 1610. ad inſstantiam Regis noſstri ad duodecim annos extenſsum eſst, ita ut ante eorum tranſscurſsum, talia Concilia nequaquã conovcentur: non quód præcisè ſsingulis duodecim annis congregari debeant, niſsi id neceſsſsitas poſstulaverit, prout Mexici & Limæ practicatum videmus, ubi à multis retrò annis celebrata non ſsunt. Et de hac Bulla Pauli V. fidem facit, & ſse eam in Archivio S. Eccleſsiæ Metropolitanæ civitatis Regum vidiſsſse Dom. Epiſscop. Pacenſs. D. Felician. à Vega in cap. 1. de iudie. num. 11.
Et quo caſsu celebrari contigerit, peculiare quoque eſst in eiſsdem Indiarum provincijs, ut eiuſsmodi
40
Concilia, imò nec Synodalia, aut Diœceſsana, publicari poſssint, & executioni mandari, quouſsque ad Regem noſstrum, qui eorum Protector eſst, & eſsſse debet (ut dixi fuprà cap. 3. num. 67.) remittantur, & in ſsupremo eius Indiarum Conſsilio recognoſscatur, an aliquid contineant, quod Regium patronatum, vel converſsionem Indorum, aut uſsum privilegiorum Ordinum Mendicantium retardet, quod ad inſstantiam Religioſsorum ſstabilitum, tradit Eman. Roder. 1. to. regul. quæſstion. q. 35. art. 2. ante finem.
Rvrsvs, & illud iterum in quæſstionẽ vocatum fuit, an in eiuſsmodi Concilijs, ſsententia Metropolitani prævaleat ſsententiæ ſsuorũ ſsuffraganeorum, vel maioris partis eorum? & an Capitula ſsede vacãte eis intereſsſse poſssint, & debeant, & votum deciſsivum habeant, vel tantùm conſsultivum. Et ad primam quæſstionem reſspondi cum doctiſsſsimo Navarro lib. 3. conſsil. 1. de his quæ fiunt à Prælat.
41
maiori parti ſstandum eſsſse. Quoniam licèt in Papa, qui generali Concilio præeſst, contrà obſservetur, quia Epiſscopi totius Orbis nihil poſsſsunt ibi ſstatuere eo reffragante, cap. ſsignificante, de elect. cum alijs ab eod. Navarro relatis. In Provinciali tamen contrà obſservatur, quia licèt Archiepiſscopus in eo præcedat, & pręſsideat; non tamen eo modo, quo Papa, in cuius ſsola perſsona tota poteſstas Eccleſsiæ repræſsentatur. Sed collegialiter adunãturadunantur Metropolitanus, & ſsuffraganei, & ita maiori parti ſstandum eſst, & ille non niſsi unam vocem, ſsive ſsuffragium habet, arg. cap. 1. ne ſsede vacante, lib. 6. & cap. fin. de regul. eod. lib. cap. cùm omnes, ubi gloſsſs. de elect. l. quod maior, D. ad municip. cum alijs, quæ in terminis ultra Navar. ubi ſsup. tradit Enriq. Botte. & plures alij, quos refert & ſsequitur Quaranta ubi ſsup. quæſst. 29. pag. 180. & ſseq. ubi eius Additionator.
Secvndae verò quæſstioni reſpõdireſpondi,
42
quòd licèt Quaranta ubi ſsup. verſs. Quartò quæro, pag. 271. eam movens, exiſstimet (poſst alios, quos refert) Capitulum, ſsede vacante, vocandum eſsſse, verùm ſsolum votum conſultivũconſultivum habere, eò quòd dumtaxat ad tractatum Concilij vocari iubeatur, in cap. ult. de his quæ fiunt à Prælat. per quem ita docet Panorm. ibîd. & in quæſst. incip. Epiſscopus, num. 29. Anton. de Roſselis in tract. de Concilijs art. 6. num. 6. & art. 5. num. 4. & Vvameſs. d. conſs. 46. num. 9. & ſseqq. Contrarium tamen mihi probabilius videri, & ſsic, quòd etiam habeat votum deciſsivum, maximè ſsi fuerit vacansipſsa Metropolitana, cùm in iuriſsdictione ſsui Pręlati ſsuccedat (ut infrà cap. 9. dicemus) eumq́ue quoad hoc repræſsentet, ut benè agnoſscit additio ad Quarantam ubi ſsuprà adijciens, quòd ſsi hoc non placuerit Concilio Provinciali, conſsulenda erit ſsacra Cõgregatio. Quod tamen remedium ſserum eſsſset in Indijs poſst Concilij convocationem, & ita conſsulerem, ut Capitula Cathredalium hanc declarationẽ antecedenter impetrarent, ut eâ, cùm caſsus occurreret, uti poſsſsent.
Prout in alia quæſstione facere oportebit, | quæ his proximis annis valdè vẽtilata fuit in Concilio Provinciali Argentino, quod cõgregavit, & perfecit Illuſstriſss. & Rever. Dom. D. Ferdinand. Arias Vgarte, tunc Argẽtinæ Eccleſsiæ, & nunc Limanæ Archiepiſscopus meritiſssimus. VtrũVtrum ſscilicet
43
ſsi Metropolitanus, qui ConciliũConcilium congregavit, ad aliãaliam Eccleſsiam transferatur, & ſsuæ trãslationis Bullas acceperit, vel aliàs certam notitiãnotitiam habuerit, poſsſsit amodò eidem Concilio intereſsſse, & præeſsſse, vel abſstinere debeat, & eius præſsidentiam, & proſsecutionem antiquiori ſsuffraganeo relinquere. Nam licèt in facti contingentia, quam retuli, Metropolitani officiũofficium durare, obtinuerit, ob id, quòd
44
non videatur antiquæ ſsedis iuriſsdictionem, & gubernationem amittere, quouſsque novę actualem poſsſseſsſsionem apprehenderit, iuxta opinionem Roman. conſs. 345. num. 17. quam ſsequuntur Felin. in cap. eam te, de reſscript. n. 8. Hojeda de incomp. benef. 1. par. cap. 3. n. 12. Azor. lib. 7. inſst. moral. cap. 16. q. 12. Parlad. differ. 120. num. 12. quos refert Nicol. Garcia de benef. par. 11. cap. 6. n. 40. & 41. ubi addit, de conſsuetudine Hiſspaniæ hoc frequentiùs receptum eſsſse, referens plura exempla, & ſsecundùm eam dari ſsolere proviſsiones in CõſilioConſilio Cameræ, ut primæ Eccleſsiæ vacatio non publicetur, donec ſsecũdæ poſsſseſsſsio apprehendatur. Adhuc tamen res apud me difficultate non caret. nam contraria ſsententia in puncto iuris verior & cõmunior videtur, nempè vacationem primi Epiſscopatus induci per ſsolam translationẽtranslationem ad ſsecundum à Pontifice factam, accedente ipſsius translati conſsenſsu, etiam non adeptâ poſsſseſsſsione ſsecundi, ut poſst Abbat. Panvin. Greg. Lop. Mandoſs. Maſscard. Franc. Marcum, Proſsper. Auguſstin. & alios, tradit idem Nicol. Garcia ubi ſsup. num. 39.
Et ut ratione utilitatis publicæ concedamus, adminiſstrationẽ primæ, conniventibus oculis, permitti, hoc
45
intelligendum erit in his, quæ Epiſscopo competunt ratione iuriſsdictionis, non quæ ex lege Diœceſsana, iuxta diſstinctionem gloſsſs. in cap. dilectus, de off. Ordin. & DD. quos ſsup. hoc cap. n. 23. retulimus. Ad quam convocatio Concilij Provincialis ſspectat, ſsicut & fructuum perceptio, quos quidẽ, Auctores utriuſsque opinionis conveniũtconveniunt, non poſsſse percipi, nec lucrari ab Epiſscopo translato ex die translationis, cùm ex eodem lucretur fructus ſsecundi Epiſscopatus, prout etiam dixi ſsup. hoc lib. cap. 5. num. 46.
Vltra quod facit, & fortiùs ſstringit,
46
auctoritatem congregandi huiuſsmodi Concilia Provincialia, & in eis præſsidendi, ex auctoritate, & uſsu pallij Archiepiſscopalis pẽdere, ut apertè deducitur ex cęremoniali Clem. VIII. cap. de pallio, cap. quod ſsicut, §. prætereà, de elect. ubi deciditur,
47
non licere Archiepiſscopo ante receptionẽ pallij illa cõvocare, & tenet Abb. in cap. quanto, & in cap. Paſstoralis, de off. Ord. optimè Azor lib. 3. inſstit. moral. cap. 34. q. 9. Quaranta d. verb. Conciliũ Provinciale, num. 2. pag. 171. & latiùs verb. Archiepiſsopi auctoritas, verſs. 32. auctoritas, pag. 82. ubi inquit,
48
Archiepiſscopalis officij plenitudinem conferri per palliũpallium, & quòd antequàm quis illud obtinuerit, licèt ſsit conſsecratus, non ſsortitur nomẽnomen Archiepiſscopi, nec poteſst conſsecrare, nec convocare ad Concilium, nec chriſsma conficere, nec Eccleſsias dedicare, nec clericos ordinare. Quò fit, ut
49
cũ uſsus pallij pro primo Archiepiſscopatu conceſssi, ceſsſset ex die trãslationis ad ſsecundum, in quo virtualiter primo renuntiaſsſse cenſsetur, ut cõſtatconſtat ex dict. cæremon. cap. de pallio, cap. fin. de auth. & uſsu pallij, cum alijs traditis à Panvinoin tract. de viſsitat. 2. par. q. 3. n. 19. Quaranta d. author. 32. ibi: Etiã ſsi pallium in alio Archiepiſscopatu habuiſsſset, cùm oporteat petere novum pallium, & D. Roder. de Acuña in notis ad text. in cap. palliũpallium, diſst. 100. ubi hoc ampliat, etiam ſsi redeat ad eundem a Rchiepiſscopatum, quem priùs habuit, & renuntiavit, quia adhuc novopallio eget. Meritò dicat quæſstio ſsatis anceps, & declaratione, ut dixi, digna videtur, & de ea conſsultus fui à Reverendiſsſs. Epiſscop. SanctæCrucis Dom. D. Ferdin. de Campo, qui pro hac parte indicto Concilio Argentino fortiter dimicavit.
Cuins occaſsione, cùm de pallio Archiepiſscoporum inciderit mentio, omittere non debemus,
50
in eisu conceſsſsione, & uſsu, aliãaliam etiã Archiepiſscoporum præeminentiam conſsiderari, quoniam his ſsolis à ſsede Apoſstolica concedi ſsolet, eoq́ue intra propriam Diœceſsim uti dumtaxat debent, dum vivunt, & mortui cum eodem ſsepeliri. De quibus, & alijs pluribus quæſstionibus ad introductionem, confectionem, benedictionem, ſsignificationem, auctoritatem, & uſsum pallij pertinentibus, aliqua hîc ſsubtexere poſsſsem, ſsed quoniam id inſstituti noſstri ratio non patitur, videri poſsſsunt, quæ circa hæc luculenter ſscribunt Chaſsſsan. in Catal. glor. mund. 4. par. conſsider. 26. Anaſstaſs. Germon. Vaſsconcell. & Anton. Vallenc. in Paratitl. ad d. tit. de auth. & uſsu pallij, Stephan. Durant. in ration. divin. lib. 2. cap. 9. ex num. 41. Guid. Pancirol. in theſsaur. var. antiq. lib. 1. cap. 20. pag. 21. & 22. ubi eleganter pallij formam, & contexturam deſscribit, Quaranta dict. verb. Archiepiſsc. verſs. 32. auctoritas, pag. 82. & ſseqq. Tiber. Decianus reſsponſs. 16. lib. 3. Anaſstaſsius Germon. | de ſsacror. immun. lib. 3. cap. 7. Cardin. Tuſschus litt. P. concluſs. 39. latiùs, & meliùs cæteris, quos viderim, plures quæſstiones movens, & exactè reſsolvens Illuſstr. Bracharenſs. Acuña in cap. 1. diſstinct. 100. ex num. 1. cum multis ſseqq.
Est autem animadvertendum, quòd
51
licèt Archiepiſscopus per totam ſsuam provinciam pallio uti poſssit, & curcẽ ante ſse deferre, & populũpopulum benedicere, & indulgentias cõcedereconcedere, ut probat text. in cap. 1. de auth. & uſsu pallij, ubi Abb. gloſsſs. Clemẽt. Archiepiſscopo, de privileg. ubi hoc ampliat etiam in loco exemto, & Quaranta d. verb. Archiepiſscopus, auctor. 29. cum tribus ſseqq. non tamen poterit in Diœceſsibus ſsuorum ſsuffraganeorum, ſsicuti neque alius quilibet Epiſscopus ordines, conferre, neque alia Pontificalia exercere ſsine ipſsorumconſsenſsu, & licentia, ut conſstat ex ſsacro Concil. Trid. ſseſsſs. 6. cap. 5. & ſseſsſs. 14. de reform. cap. 2. & notant plures DD. quos refert Aug. Barboſsa in remiſsſs. ibîdem, & in Paſstorali, 2. par. alleg. 6. num. 4. quod adeò verũ eſst, ut non ſsufficiat licẽtialicentia tacita, ſsed expreſsſsa requiratur, ne aliàs n pœnãpœnam ſsuſspenſsionis incurrat, quæ in eodem concilio infligitur, ut ad eius declarationem notat Narbona in l. 59. gloſsſs. 1. n. 22. tit. 4. lib. 2. Recop. & D. Felician. à Vega in cap. ſsignificaſsti, de foro compet. num. 32.
Pertinet quoque adauctoritatem, & dignitatem Archiepiſscoporum, & Epiſscoporum, & maximè in his partibus Indiarum, quòd
52
cauſsæ Indorum, viduarum, & aliarũ miſserabilium perſsonarum, quæ iniuſstè ab alijs vexantur, & affliguntur, ad eorum tutelam, & protectionem, ſsaitem ſsecundariò, ſspectare videntur, hoc eſst, datâ ſsecularium iudicum abſsentiâ, vel negligentiâ, aut notoriâ iniuſstitiâ, ut probat text. & DD. in cap. ſsuper quibuſsdam, de verbor. ſsignif. cap. omnis oppreſsſsus 2. quæſst. 6. cap. 1. & 3. diſst. 87. gloſsſs. verb. Pauperem, in cap. licèt, de cenſsibus, quæ loquitur in iniuſsta impoſsitione, vel exactione tributorum, cap. ſsi quando 8. cap. Paſstoralis 28. §. quia verò, de offic. deleg. melior, & ſsingularis text. in cap. ſsignificavit, de off. Ordin. cap. licet, cap. ex tenore, cap. cùm ſsit generale, de foro compet. Auth. ut different. iud. adire, §. ſsi verò contigerit, Bertachin. in tract. de Epiſscop. lib. 4. par. 3. n. 35. Specl. tit. de compet. ind. addi. §. 1. verſs. Decimusnonus, num. 16. Palac. Rub. in repet. cap. per veſstras, notab. 2. num. 8. qui eam rationem
53
tradit, quòd pauperes, & miſserabiles perſsonæ habẽt omnia privilegia EccleſiarũEccleſiarum, & egeſstate ſsor dentibus eſst mors ſsolatium, & vita ſuppliciũſupplicium, l. quiſsquis, §. 1. C. ad leg. Iul. maieſst. Covar. in pract. cap. 6. num. 1. & ſseqq. & cap. 34. num. 3. verſs. Sic & Innocẽtius, D. Valençuel. conſs. 156. n. 96. vol. 2. Gonçalez ad regul. 8. Can cell. §. 2. proœm. n. 25. Cened. Canon. quæſst. cap. 35. n. 13. Miranda in manuali Prælat. tom. 2. q. 7. n. 2. fol. 527. Dom. Brachar. Acuña, qui plures alios adducit, in cap. licèt 1. n. 3. diſst. 87. pag. 750. & incap. quiſsquis 3. ead. diſst. num. 1. pag. 753. Monter à Cueva deciſs. Aragon. 23. num. 1. Parlador. different. 9. §. 3. num. 7. ubi ex eiſsdem principijs concludit, datâ
54
ſsocordiâ Magiſstratuum ſsecularium, poſsſse Epiſscopos horrea publica recognoſscere, & providere. De quibus etiam Tuſsch. litt. E. concl. 240. 254. & 255. & litt. I. concluſs. 442. & litt. P. concl. 41. num. 14. & noviſsſsimè Doct. Balboa in relect. ad d. cap. licèt, de foro comp. Pet. Gudelin. de iure noviſsſs. lib. 6. c. 6.
Id quod æquiſsſsimumeſsſse,
55
& omninò obſservari debere in provincijs multũmultum remotis, ut ſsunt noſstræ Terræ-firmæ, & inſsulæ maris Oceani, datâ negligentiâ iudicum, gravibus verbis probavit noſster Greg. Lop. omninò legendus, in l. 48. tit. 6. par. 1. gloſsſs. 8. quẽquem poſst Humad. Did. Perez, & Matiẽz. quos refert, in eiſsdem terminis noſtrarũnoſtrarum Indiarum, ſsequitur, & defendit Bobad. in Polit. lib. 2. c. 17. n. 110. ſsic inquiens: Eſsto puede verificarſse en las Indias, i partes mui remotas, donde ſsin gran dificultad, i ſsin eſperãçaeſperança de oportuno remedio, no ſse podria ocurrir al Rei, ò al Superior para conſseguirle, i deſsagraviar à los miſserables tiranizados, i oprimidos, que en tal caſso el Obiſspo, ò Iuez Ecleſsiaſstico podrà hazerlo, por la dilacion, distancia, ò impoſssibilidad para poder ocurrir el Superior à que quite la opreſsſsion. Idem Bobad. ibid. n. 129. ubi poſst Innocent. Hoſstienſs. & alios, quos refert, ita cõcludit: Caſso 84. es, quando el Corregidor, ò otro juez ſseglar tuvieſsſse preſso en la carcel à alguno injuſstamente, que entonces podria el Obiſspo ordenarle, que lo ſsoltaſsſse. Quod etiam docuit Bald. in l. nemo, num. 2. C. de Epiſscop. aud. Lucas de Pena in l. nemo carcerem, C. de exact. tribut. lib. 10. Avendañ. de exequẽd. mandat. 1. par. cap. 19. n. 8. & poſst alios, Marcel. Cala in tract. de modo articuland. & proban. negat. gloſsſs. 1. §. 1. à num. 96.
Quibus auctoritatibus, & aliquibus exẽplisexemplis, & antiquis Eccleſsiæ decretis, relatis ab Antonio Auguſstino in epitom. iur. Pontif. veteris, lib. 14. tit. 13. cap. 6. 7. & 10. & Severino Binio 2. tom. Concil. general. par. 1. pag. 485. his
56
proximis diebus Reverendiſsſs. Epiſscop. Fluminis Argentei, vulgò del Rio de la Plata, Dom. D. Fr. Petr. à Cariança, excuſsavit in ſsupremo Indiarum Conſsilio exceſsſsum iuriſsdictionis, qui ſsibi imputabatur, ob id quòd | à carceribus extraxerit quemdam Ioannem de vergara, quẽquem eiuſsdem urbis Gubernator inauditũ, & indefenſsum, & abſsque ſsacramẽtorum receptione morti tradere volebat.
Et ſsanè, his circumſstantijs verificatis, non dubitarem eius excuſsationẽ admittere. Cæterùm
57
cùm ad RegẽRegem, & Regios iudices primò, & principaliter pertineat de cauſsis civilibus, & criminalibus ſsuorum ſsubditorum iudicare, etiam ſsi orphani, & viduæ ſsint, aut carceribus detenti, ut conſstat ex l. 5. tit. 3. par. 3. l. 1. 2. & 3. tit. 1. lib. 5. Ordin. l. 8. & 9. tit. 3. lib. 4. Recop. Non facilè relinquendũrelinquendum eſst arbitrio Prælatorum, & iudicum Eccleſsiaſsticorum, ut his cauſsis ſse immiſceãtimmiſceant, quia prætextu pietatis perniciosè, vel ambitiosè ſstudio ampliandæ ſsuæ iuriſsdictionis multoties errabũterrabunt, ut aliàs dicitur in l. ſsi ſervũſervum 91. §. ſsequitur, D. de verbor. oblig. & paſssim turbaretur diſstinctio, ſseu diviſsio iuriſsdictionis Eccleſsiaſsticæ, & ſsecularis,
58
quarũquarum intẽtiointentio eſst, & eſsſse debet, ut ſse mutuò iuvent, non autẽautem impediant, cap. ſsolitæ, de maior. & obed. Extravag. unam ſsanctam, eod. titulo, cap. novit, de iudic. cum ibi notatis.
Quò reſspiciens Avendañ. de mand. Reg. 1. c. 19. n. 8. Azev. in l. 4. n. 3. tit. 1. lib. 4. Recop. quos refert & ſsequitur Bobad. d.n. 129. tradunt,
59
in Hiſspania prædictum recurſsum nõ practicari, eâ etiam ratione additâ, quòd Eccleſsiaſstici quoque ſsæpè iniuſstas capturas, & extorſsiones faciunt, quibus tamẽtamen ſse Prætores locorum non immiſscent, nec immiſscere debent, reſservato tantùm partibus violentiæ recurſsu ad Regales Audientias, ob denegationẽ appellationis, ut reſsolvit Carol. de Graffis de effect. clerical. effectu 1. n. 390. & ſseqq. D. Felician. à Vega per text. ibi, in cap. qualiter & quando, de iudic. n. 4. & 27. & in cap. cùm ſsit generale, n. 3. de foro compet. qui idẽidem Auctor benè advertit in cap. ex tenore, num. ult. eod. tit. id quod dicitur de cauſsis viduarũviduarum, & pauperum, per Epiſscopos, & iudices Eccleſsiaſsticos exequendis, intelligendum eſsſse,
60
non quo ad iuriſsdionem, ſsed tantùm quoad protectionem, ſsive patrocinium, quod Eccleſsia velut pia mater affectuosè impẽdit omnibus, & maximè illis, qui miſserabiles ſsunt.
Et hoc iure utens,
61
poterit Eccleſsiaſsticus cenſsuris compellere iudicem, ut ſsuo munere fungatur, modò ſsit negligens, & requiſsitus nõ faciat iuſstitiam, ut docet Suar. de cenſsur. diſsp. 20. ſsect. 1. n. 14. quem refert Bellet. diſsquiſs. clerical. par. 1. tit. de favor. cleric. reali, §. 5. n. 38. & Dom. Acuña d. cap. quiſsquis, n. 1. pag. 753. pro quibus eſst elegãs text. in cap. adminiſstratores 23. q. 5. & gloſsſs. verb. Excõmunicationis, in cap. Iudæi5. de Iudæis, ubi inquit, hoc non ſsolùm procedere in cauſsis Fidei, ſsed in quocunque caſsu, ubi iudex Eccleſsiaſsticus negligens eſst facere iuſstitiam, quia Eccleſsia ſse intromittere debet, & compellere ipſsum.
Et idem eſsſse
62
contra executores teſstamẽtorum negligentes, etiam ad non pias cauſsas, & quòd Epiſscopus poſssit ſse intromittere, ſsive procedat ex officio, ſsive actione intentarâ per legatarios, tene Panorm. in cap. cùm eſsſses, de teſstam. Covar. Azor, Quatãta, Cerola, & plures alij, quos refert & ſsequitur Acuña in cap. 2. n. 3. diſst. 87. qui hoc ampliat, ut idem procedat in Capitulo ſsede vacante, & pro his expendit generalitatẽ text. in cap. deſsolatis, aliàs incipit defenſsionis, ead. diſst. 87. ubi docemur, quòd
63
propriæ defenſsionis auxilio deſsolati, expectant ad iudicium Eccleſsiæ.
Planè talis
64
poſsſset, ac tam notoria eſsſse iudicis ſsecularis iniuſstitia, ſsive tyrannis, ut non ſsolùm cenſsuris, verùm & militari manu eius exceſsſsus ab Epiſscopo reprimi poſssit, ut cum Alberico, Archid. Alex. Hippolyt. Silveſstr. Mexia, Azeved. & alijs concludit Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 15. num. 4. ibi: Ino ſsolo puede quitar al dicho Clerigo notorio, pero à qualquier otro, al qual la juſsticia ſseglar injustamente llevaſsſse à justiciar; quia Eccleſsia tenetur modis omnibus liberare ita iniuſstè damantos ad mortem, ut per gloſsſs. verb. Iniustè, ad fin. in cap. hi qui 14. q. 6. & in cap. non inferenda 23. quæſst. 3. ibi: Eripe eum, qui ducitur ad mortem & in cap. reos, verb Defendentur, ad medium 23. q. 5. In quo tamen ut dixi, & iterùm moneo, rarò, ſseriò, & cum magna deliberatione procedendum eſst. Quia ut idem Bobad. ſsubdit in eod. cap. 15. num. 18. & ſseqq. Eccleſsiaſsticis arma tractare non licet, & vereri debent, ne dum unius necẽ excuſsare intendunt, pluribus ſsub hac occaſsione excidium inferant, & Rempublicam gravi ſscandalo afficiant, aut ſseditionibus, & tumultibus popularibus viam aperiant.
Quod præcipuè
65
in his Indiarum provincijs valdè periculoſsum eſst, in quibus, magis quãm alibi, homines his ſsimultatibus afficiũturafficiuntur, & verificatur illud Taciti in vita Agricolæ:
66
Natura infirmitatis humanæ tardiora ſsunt remedia, quàm mala: ut non ſsine magno dolore, & labore his proximis annis experti ſsumus in gravi illo tumultu Mexicano anni 1625. & in ſsimili tradit Gambacurta de immunit. Eccleſs. lib. 6. cap. 6. num. 6. inquiens: Longo uſsu, & experientia compertum eſsſse, nullum negotium ſsuccedere ſsolere infeliciùs eo, quod præcipitanter geritur, atque ubi inter curiasvenitur ad altercationes, & apertas rixas, nihil omninò boni ſsperare poſsſse. Potentia & cunctatione inextricabile | perſsæpè difficultates ſsuperantur, & deſsperatis rebus opportunum, atque efficax remediũ adhibetur.
Et in his valdè cauti, & prudentes debent eſsſse
67
Epiſscopi Indiarum, curantes, ne Regi, Regno, vel Regiæ iuriſsdictioni aliquod dãnũ, vel præiudicium generetur, cùm ab eo electi fuerint ad dignitatem, & iuriſsdictionẽ, quam exercent, & habeant omnes præeminentias Prælatorum Hiſspaniæ, ut tradit Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 8. c. 10. pag. 278. Inter quas illa eſst,
68
ut Regij Conſsiliarij, ſsive de Regio Conſsilio eſsſse dicãturdicantur, ut docet gloſs. verb. ſsilia, in pragmat. ſsanct. l. 6. tit. 9. par. 2. & ibi gloſsſs. verb. Aconſsejar, l. 4. tit. 4. lib. 2. Recop. Greg. Lop. in l. 11. tit. 5. par. 3. Ioan. Garc. de nobilit. gloſsſs. 9. num. 49. fol. 225. Et plures alij, quos refert Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 16. num. 7. & cap. 17. n. 15. Vbi quòd etiam ſsunt, & eſsſse debent veluti Conſsiliarij & Aſsſseſsſsores, ſsive Directores Magiſstratuum, & Gubernatorum urbium, in quibus reſsident, & Patres patriæ, ut per Roland. conſs. 37. n. 23. vol. 4. & Germon. de ſsacror. immun. lib. 2. cap. 10. & in tract. de indult. verb. Poſsito, pag. 7. num. 18.
Quod eos magis arctat, & obligat, ut diligenter curent eorundẽ MagiſtratuũMagiſtratuum concordiam, Reipublicæ tranquillitatẽ, & Regiæ iuriſsdictionis, quatenus fieri poſssit, cõſservationẽ,
69
ad hoc enim præcipuè in RegiũRegium Conſsiliũ adſsciti eſsſse videntur, ut elegãter colligitur ex l. certiſssimè 34. C. de Epiſscop. aud. ibi: Et quantò plus rebus EpiſcoporũEpiſcoporum accedit honestatis, & decoris, tantò magis & noſtrãnoſtram RẽpubRempub. augeri credimus. Si enim hi prætulerint vitam honeſtãhoneſtam, & undiq́ue irreprehenſsibilem, & reliquum populum inſstruxerint, ut is ad illorum honeſstatem reſspiciens, multis peccatis abſstineat, planũplanum eſst, quòd inde, & animæ omnibus meliores erunt, & facilè nobis tribuetur à Maximo Deo Salvatore noſstro Ieſsu Chriſsto clementia conveniẽs. Meliùs Caſsſsiod. lib. 11. epiſst. 2. ad IoãIoan. Pap. Quis enim dubitat proſsperitatẽ noſtrãnoſtram veſstris meritis applicandam eſsſse. Nolite in me tãtùmtantum reijcere civitatis illius curãcuram, quæ potius veſstra laude ſsecura eſst, &c. Quapropter nos decet cuſstodire aliqua, ſsed vos omnia. Monete me, quæ ſsunt gerẽda ſsolicitè. Benè agere, vel correptus exopto: ſsum quidẽquidem iudex Palatinus, ſsed veſster nõ deſsinã eſsſse diſscipulus. Nam tunc iſsta rectè gerimus, ſsi à veſstris regulis minimè diſscedamus. Quod & repetit adhuc graviùs, & elegantiùs lib. 11. epiſst. 3. ad Epiſscop. Italiæ, quãquam refert & laudat Baron. 7. to. annal. ann. 534. num. 6. docens
70
quid ſseculi poteſstates, & Magiſstratus ſsibi ipſsis, quid populo, quid Epiſscopis, atque inprimis divino cultui debeant? Quid etiam Epiſscopi ipſsis Magiſstratibus, atq;atque populis præſstare teneantur?
Et cõducitconducit valdè Bleſsenſsis epiſst. 84. nomine Richardi Archiepiſscopi Cantuarienſsis ad Alex. III. ubi poſst aliquas rationes, & exẽplaexempla, quæ adducit ad probandũprobandum,
71
quantum oporteat, quòd Eccleſsiarum Prælati Regum cõſsilijs interſsint. Ita eleganter inquit: Vnũ noveritis, quia niſsi familiares, & Conſsiliarij Regis eſsſsent præfati Epiſscopi, ſsupra dorſsum Eccleſsfabricarẽtfabricarent hodie peccatores, & immaniter, ac intolerabiliter opprimeret Clerum laicalis præſsumtio. Nunc autem, ſsi quid in Eccleſsiæ attentatur iniuriãiniuriam, auctoritate PõtificaliPontificali corripitur, aut ſsi ad hoc Eccleſsiastica cenſsura non ſsufficit, ſspiritualis gladij defectus, civili ſsuppletur, & ad eorum arbitriũarbitrium principalis animadverſsio exercetur. Et deinde Eccleſsiarũ dignitas erigitur: in Clero libertas, pax in populis, in Monaſsterijs quies, iuſstitia liberè exercetur, ſsuperbia deprimitur, augetur laicorum devotio, Religio fovetur, diriguntur iudicia, leges acceptantur, decreta Romana vim obtinent, & poſsſseßiones Eccleſsiasticæ dilatantur.
Illvd quoque Epiſscopi (& præſsertim Indiarũ) attẽdere debent,
72
ne pro levibus cauſsis ſseculares, ubi contra eos procedendi ius habent, Eccleſsiaſsticis cẽſsuris feriant, aut pœnis, vel mulctis pecuniarijs condemnẽt. Nam utrumque eiſsdẽ per Concil. Trid. iniungitur, ſseſsſs. 25. de refor. cap. 3. & ſseſsſs. 24. cap. 8. in fin. & de IndiarũIndiarum iure, per ſsched. quandãquandam dat. Tolet. 27. Aug. an. 1560. quæ extat 1. to. impreſsſs. pag. 168. & repetitur 2. tom. pag. 33. ubi relatis damnis, quæ ex cõtrariocontrario ſstylo ſequũturſequuntur, ita concluditur: Por ende rogamos, i encargamos à los dichos Prelados, i ſsus Vicarios, i oficiales, i à cada uno dellos, ſegũsegun dicho es, que de aqui adelãte no deſcomulguẽdeſcomulguen en los caſsos que tuvierẽ juriſdiciõjuriſdicion, por caſsos i coſsas livianas, ni echen penas pecuniarias à los legos, porq̃porque no ſse darà lugar à que ſse haga lo cõtrariocontrario, por los inconvenientes que dello reſsultã. De qua ſschedula recopilanda, ſsive in novãnovam collectionẽ legum IndiarũIndiarum (quam edere paramus) redigenda, cùm nuper in ſsupremo Indiarum Senatu tractaretur, viſsum fuit mihi aliquantulum tẽperaritemperari debere. Nam
73
Concil. Trid. d. cap. 3. nefas eſsſse inquit ſseculari cuilibet Magiſstratui prohibere Eccleſsiaſsticis iudicibus, ne quem excommunicent, & horum arbitrio relinquit, aliquando pœnis, & mulctis pecuniarijs, etiam in laicos animadvertere, dũmodo eiuſsmodi pœnas in pios uſsus convertant, ut conſstat ex illis verbis: Liceat eis, ſsi expedire videbitur, in cauſsis civilibus ad forum Ec|Cleſsiaſsticum quomodolibet pertinentibus, con tra quoſscunque etiam laicos, per mulctas pecuniarias, quæ locis pijs ibi exiſstẽtibus, ſseu per captionem pignorum, perſsonarumq́ue districtionem per ſsuos proprios, aut alienos executores faciendam, ſsive etiam per privationem beneficiorum, aliaq́ue iuris remedia procedere, & cauſsas definire.
Quibus verbis ſsublata, aut compoſsita videtur antiquorum controverſsia, quorum quidam exiſstimabant,
74
non licere Eccleſsiaſsticis iudicibus pœnis pecuniarijs reos ad eorũeorum forum pertinentes, laicos præſsertim, damnare, moti ex text. in cap. 3. de pœnis, cap. irrefragabuli, §. ult. de off. Ord. cap. ut clericorũclericorum, de vita & honeſst. cler. Alij licitum eſsſse contẽdebant & dummodò non avaritiæ cupiditate, & animo eas imburſsandi, ſsibiq́ue applicandi ad id ducerentur, ſsed zelo iuſstitiæ, eaſsq́ue in pios uſsus converterent, iuxta tex. in cap. dilectus, de off. Ord. cap. ſsi vos 23. q. 5. cap. cùm ſsit nimis, §, ult. de Iudæ. cap. cùm tu, cum alijs, quæ ad concordiãconcordiam horum iur ium cum d. cap. 3. de pœn. & ſsimilibus, tradunt gloſsſs. Abb. & Felin. ibib. idem Felin. d. §. cæterum, Corn. conſs. 19. lib. 2. per tot. Palac. Rub. in repet. Rubric. §. 39. col. penult. latè, & optimè Covarr. lib. 2. var. c. 9. n. 8. & 9. quam ſsententiam Conc. Trident. probavit, & praxis ubiq́ue recepit, ut teſstatur Card. Tuſsch. litt. E. cõcl. 17. in princ. & in fin & litt. P. concl. 232. Peregr. de iure fiſsci, lib. 1. tit. 2. ex n. 104. Segura Davalos in direct. iud. 2. par. c. 10. à.n. 2. Steph. Gratian. lib. 1. diſscept. forenſs. cap. 154. à.n. 24. Bernar. Diaz in praxi, cap. 142. per tot. ubi eius Addition. Salcedus, Vgolin. de off. & poteſst. Epiſscop. cap. 8. §. 3. n. 1. Cened. Canon. quæſst. cap. 39. Cevall. 4. tom. comm. q. 897. Quaranta in ſsumma Bullarij, verb. Capitulum, pag. 131. & verb. Pœnæ, fol. 395. & ſseqq. ubi tractat, an & quando Epiſscopus pauper poſssit eas ſsibi applicare? Thom. Valaſsc. alleg. 34. n. 11. & 12. Riccius in prax. for. Eccleſs. deciſs. 377. Barboſsa in Paſstoral. par. 3. alleg. 107. Georg. Cabed. deciſs. Luſsit. 81. per tot. par. 1. pag 95. latiſsſsimè, pluribus alijs relatis, Farin. 1. tom. crim. q. 19. n. 51. Bobad. omninò videndus, in Polit. lib. 2. c. 17. n. 199. cum ſseqq. Qui poſst Salced. ubi ſsup. ad idem refert conſstitutionẽ quãdam Concilij Provincialis Toletani ann. 1599. Tridentino conformem, tam circa facultatem,
75
quàm circa applicationẽ huiuſsmodi pœnarum. Et extant ſsimiles, & ſstrictiores conſstitutiones Archiepiſscopatus Medio lanenſsis factæ per ſsanctiffimum illum, & iam meritò inter Divos relatum Cardinalem D. Carolũ Borromeum, quæ referuntur in Cõcilio Provinciali Mediolan. VI. tit. de mulctis, & pœnis, & actis Mediolan. Eccleſs. par. 2. tit. de offic. depoſsitarij, in mulctis, & in inſstructionibus congregat. Diœceſsan. titul. 22 quibus cavit, ut pecuniæ ex ghis cõdemnationibus redactæ, apud fidelem ſequeſtrũſequeſtrum deponerentur (qui nullo modo ex ſsuis domeſsticis, & familiaribus eſsſset) & omninò (quoad fieri poſsſset) in pios uſsus eorum locorum converterentur, ex quibus corrogatæ eſsſsent, vel ubi delicta commiſsſsa fuiſsſsent, quæ tales cõdemnationes meruei unt. Quæ diſstributio, vel applicatio ſsancita etiãetiam reperitur in Cõcil. Limano III. par. 2. cap. 122. quod vide.
Ex quibus videtur hodie ceſsſsare diſsputatio, quam movent Peregr. Bobad. Salced. & alij ex ſsuprà relatis,
76
utrùm ſscilicet Epiſscopi habeãt fiſscum? de qua etiãetiam agit Tuſsch. d. cõcluſs. 17. n. 31. & litt. C. concl. 722. Necnõ illa, utrũutrum poſsſsint Epiſscopi
77
& alij iudices Eccleſsiaſstici eaſsdem pœnas propriâ manu à ſsecularibus exigere, vel ad id debeant præcisè invocare auxilium brachij fecularis? De quo maior erat dubitatio, propter communes cõ trarias, & diverſsorum iuriũiurium auctoritate ſsubnixas, quas refert, & latiſsſsimè proſsequitur Iacob. Berreta, omninò videndus, conſs. 3. cũ quinque ſseqq. lib. 1. Vbi in negativãnegativam inclinat. Sed meo iudicio
78
non rectè. Nam Concil. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. matr. cap. 8. in fine, ſsolùm dicit brachium ſseculare invocãduminvocandum, ſsi opus fuerit, quod adeò illis ſsecularis iudex debet impertiri, ut ſsi neget, poſssit ad id cogi ſsub pœna excommunicationis, ut docet Lud. Rodolphin. de brach. ſsecular. n. 45. Menoch. de arbitrar. caſs. 452. Bobad. d. cap. 17. n. 80. Marta, Salced. Bellacomb. Eman. Roder. Farin. & alij, quos refert Barboſs. in remiſs. ad d. c. 8. Concil. n. ult. dictum autẽautem cap. 3. ſseſsſs. 25. apertẽ hoc relinquit voluntati, & diſspoſsitioni Ordinariorum, in illis verbis: Per ſsuos proprios, aut alienos executores, quæ non rectè purat Berreta ubi ſsup. nihil antiqui iuris diſspoſsitionibus addidiſsſse. Maximè ſsi conſsideremus, hanc executionẽexecutionem ſsucceſsſsiſsſse in locũlocum excommunicationis, quam Epiſscopus, abſq;absque dubio, propriâ auctoritate, etiãetiam in laicos, exercere poterat, ut advertit Leo in theſsaur. for. Eccleſs. 2. par. c. 16. n. 18. & Bellarm. in addit. ad d. cap. Concil. litt. 1. ubi etiam põderatponderat illa verba: Licet eis, quę intelliguntur tam de iure, quàm de facto, ut declarat Bart. in l. ſstipulatio iſsta, §. hi qui, n. 3. de verbor. oblig. & idem ſsequuntur innumeri alij, quos refert Farin. de hæreſsi, quæſst. 182. num. 90. in fine, Marta de iuriſsdictione, 1. par. cap. 50. & 51. n. 10. & Aug. Barboſsa in noviſsſs. collect. ad Concil. Trid d. cap. 3. n. 35. ubi probant, quoad hunc effectu poſsſse
79
Epiſscopum familiãfamiliam armatam tenêre, | per quam prædicta exequi valeat, quod euã relatis utriuſsque partis Auctoribus, & fundamentis, latè tractat, & reſsolvit Læl. Iordan. de Roman. ſsedis orig. par. 2. cap. 8. & eum referens, & fequens Card. Tuſsch. litt. E. concl. 253. & noviſssimè D. Ioan. Bapt. de Larrea in diſscept. Granate nſs. cap. 1. n. 6. pag. 4. quãvis contrarium enixè tueatur Berreta ubi ſsuprà conſs. 4. & graviter ad partes diſsputet Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 15. ubi iuſstiùs, & prudentiùs Eccleſsiaſsticos facturos docet, ſsi hac facult ate non utantur.
Deniqve, illud ultimò IndiarũIndiarum Epiſscopos moneo, quod ſsanè primũprimum eſsſse debuiſsſset, ut
80
ſsummoperè de cõmiſssis ſsibi ovibus curent, & præcipuè de Indis, qui magis, quàm alij in ſspiritualibus, & temporalibus tantis præceptoribus, & protectoribus egent. In his quippè perſsonis, & provincijs magis, quàm alibi, obſservare oportet illud D. Chryſsoſst. cõſsiliũ, vel præceptum, lib. 6. de Sacerd. c. 4. ſsic inquientis: Epiſscopum
81
neceſsſse eſst in ſsingulos propemodum dies ſsementẽ facere, ut ipſsa ſsaltẽ aſsſsuetudine doctrinæ ſsermonẽ auditorum animi retinere poßint. Nam, & opulentia ingens, & potentiæ amplitudo, & languor à delicijs exoriens. Itemq́ue & multa alia his addita, ſsemina ſsemel iacta ſsuffocant, nonnunquãnonnunquam autẽ & ſpinarũſpinarum denſsitas, ne ad terræ quidẽquidem ſsuperficiẽ ſsementẽ ipſsam decidere patitur, &c.
Et huc reſspicit ſsched. quædam data Pardi 25. Ianuarij ann. 1569. quæ extat 1. tom. impreſsſs. pag. 171. Et cavet,
82
ne Epiſscopis fructus, & reditus ſuorũſuorum EpiſcopatuũEpiſcopatuum exſsolvantur, quouſsq; eorũeorum poſsſseſsſsionẽ capientes, in eis inſservire, & perſsonaliter reſsidere cœperint. Quoniã multi erant, qui litteris expeditis, cũ ex die gratiæ fructus ad ſse pertinere ſscirent, iuxta ea, quæ dixi ſsup. c. 5. ex n. 45. lõgas moras trahebaut, & in Hiſspania, vel alibi manẽtes illos exigebant, & conſsumebant.
Quod etiãetiam obviare curavit Paul. V. in Bulla dat. Romæ 7. Decemb. ann. 1610. quæ ob eãdẽ cauſsam iubet,
83
ne Epiſscopi ex Hiſspania ad Indiarum Eccleſsias electi, aliquas ibidem moras trahant, nec conſsecrationem accipiãtaccipiant, ſsed ad ſsuas Eccleſsias primo quoque tempore navigent, ibiq́;ibique conſecrẽturconſecrentur, ſsub pœna amiſsſsionis fructuũfructuum pro tempore detẽrionis. Quod pluribus annis obſservatum fuit, & meo iudicio obſservare oporteret. licèt iam hodie omnes ferè Electi dictæ Bullæ diſspenſsation petant, & obtineãtobtineant, & in Hiſspania conſsecrari ſoleãtſoleant, Regijs ad hoc ad RomanũRomanum Pontificem litteris impetratis, pro derogatione dicti Brevis.
Eandemq́ue rationem habent aliæ ſschedulæ anni 1561. quæ reperiuntur d. pag. 171. & renovantur per aliãaliam dat. Marr. 26. Ianuar. an. 1620. lum tructè præcipiunt,
84
ne Proreges, & Gubernatores Indiarum aliquem ipſsarum Epiſscopum ſsedẽ, ſsive Eccleſsiam ſsuam deſserere, & in HiſpaniãHiſpaniam remeare ſsine expreſsſsa licẽtialicentia, quovis colore quæſsito, patiantur, quoniã reperti ſsunt aliqui, qui id facere auſsi ſsunt, parùm verentes cẽſsuras iuris Canonici, quæ ralem deſsertionẽ graviter increpant, & puniũtpuniunt, ſsi licentia Romani Pontificis non præceſsſserit, etià ubi ad aliam Eccleſsiam ſse tranferũttranferunt, propter
85
arctiſsſsimum vinculum matrimonij, quod cum Eccleſsia ſsua contraxiſsſse dicuntur, cap. quanto, cap. inter corporalia, de trãslat. Epiſscopi, cap. ſsi quis Epiſscopus, & cap. hoc nequaquã, ubi latè Turrecrem. cap. niſsi cùm pridem, de renunt. Vbi hoc ampliatur, etiam ſsi velint religionẽ ingredi, Cõcil. Nizen. cap. 15. & Sardicenſse cap. 16. & melius Trident. ſseſsſs. 6. de refor. c. 1. & iterum ſseſsſs. 23. c. 1. iunctis alijs, quæ poſst D. Th. & Theolog. 2. 2. q. 185. art. 4. & q. 189. art. 7. tradit Menoch. de arbitrar. caſsu 423. ubi cauſsas translationis arbitrarias facit, abſsentiæ verò nullas admittit, Camill. Borrell. conſsil. 2. num. 16. Azor inſst. moral. 2. par. lib. 4. cap. 3. q. 3. & plures alij relati ab Aug. Barboſsa in remiſsſs. & collectan. ad Trident. ubi ſsuprà.
Quod his diebus in praxi habuimus, in quodã
86
Epiſscopo, qui morbum gravem, quẽ patiebatur, cauſsatus, & intemperiem aëris, & cœli, ſsub quo ſsedem habebat, eam reliquit, & in Hiſspaniam navigavit; ſsed auditus non fuit, quouſsque ad ſuãſuam Eccleſsiam rediret. Et in alio, qui ob eaſsdem cauſsas licentiãlicentiam à ſsupremo Indiarum Conſsilio poſstulabat, præmaiſssâ ægritudinis ſsuæ informatione, coram Metropolitano factâ, & eiuſsdẽ Meropolitani licẽtiâ, iuxta formam CõcilijConcilij d. ſseſsſs. 23. qui etiam repulſsam paſsſsus eſst. Nam à ſsacra Congregatione Cardinalium declaratum eſst, ut ibidẽ Farinac. teſstatur,
87
morbum etiam perpetuũ non præſstare legitimam excuſsationem Epiſscopis ad non reſsidendum.
Et quod de informatione, & licentia Metropolitani TridentinũTridentinum ſsubijcit,
88
debet intelligi in abſsentia ad modicũmodicum tempus duratura, ut ex eod. text. CõcilijConcilij colligitur, ſsecus in ea, quæ fit in perpetuũperpetuum, vel ex Indijs ad Hiſspaniã, quæ meceſsſsariò per tres, vel quatuor aunos duratura eſst, nec niſsi de licentia Romani Põticis concedi poteſst, aut renũtiataione abſsolutâ Epiſscopatus in eius manibus factâ, & admiſssâ, iuxta text. in. d. cap. niſsi cùm pridẽ, cap. Gonſsaldus 17. q. 2. cap. denique 6. q. 3. l. legatus 20. ubi gloſs. D. de off. Præfid. cum alijs. Planè
89
cœli, vel ſsoli intẽperiesintemperies, quæ gravis, & damnoſsa ſsaluti alicuius Epiſscopi eſsſse probata fuerit, licèt ad eius abſsentiam, ſsive | deſsertionem excuſsandam non ſsufficiat, ſsufficiet tamen ad hoc, ut faciliùs poſsſsit, & cæteris paribus debeat, ad aliam Eccleſsiam, ſsive ſsaluti commodiorem transferri, ut ſscripſsit gloſsſs. in cap. tribus, de conſsecrar. diſst. 1. & in cap. quorundam, 34. diſstinct. Menoch. dicto caſsu 423. num. 12. Thomas Actius de infirm. par. 1. cap. 41. num. 11. & Camill. Borrell. de magiſstr. edict. lib. 2. cap. 12. num. 33. fol. 122.
Illvd autem Epiſscopos, & præcipuè noſstrarum Indiarum, monitos velim,
90
ne de Epiſscopatu intumeſscant, & putent ſse non diſspenſsationem Chriſsti, ſsed Imperium cõſsequutos, ut aliàs dixit D. Hieronym. ad Titum, cap. 1. & habetur in cap. illud 20. 8. q. 1. quia ut idem D. inquit in epiſst. 2. ad Nepotianum, relatus in cap. eſsto, 95. diſstinct. ſscire potius debent, ſse Sacerdotes eſsſse, non dominos,
91
& clericos, quaſsi clericos honorare, ut & ipſsis à clericis, quaſsi Epiſscopis honos deferatur. Vnde & in Concil. Cartag. 4. c. 34. & cap. 35. cautum eſst, ut Epiſscopus, in quolibet loco ſsedens, ſstare PresbyterũPresbyterum non patiatur. Et licèt in Eccleſsia, & in conſseſsu Presbyterorum, ſsublimior ſsedeat, intra domum verò collegãcollegam ſse Presbyterorum eſsſse cognoſscat. Quod etiam refertur in cap. Epiſscopus 9. & 10. diſst. 95. ubi gloſsſsa benè ſsubiungit, hoc ita
92
faciendũfaciendum dum tamen non contemnatur, ut in l. obſservare, de off. Præſsid. & utrumque elegantiſssimè dixit D. Greg. lib. 1. Regiſst. in d. 9. epiſst. 24. ſsic inquiens: Benè acceptam poteſstatem regit, qui ſseit per illam ſsuper culpas erigi; ſscit cum illa cæteris in æqualitate componi: ſsic autem ſservanda eſst virtus humilitatis, ut non ſsolvãtur iura regiminis: ne cùm Prælatus quiſsque ſse plus quàm decet, deijcit, ſsubditorum vitãvitam reſstringere ſsub diſsciplinæ vinculo non poſsſsit. Et eſst videndum Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 6. poſst med. & cap. 17. in fin. Abb. in cap. 1. n. 1. de exceſsſs. Prælat. qui addit
93
ab Epiſscopo Presbyteros, ut filios habendos eſsſse, nõ ut vaſsſsallos, cum alijs, quæ in ſsimili notat Tiraq. in l. 13. connub. gloſsſs. 1. par. 3. n. 41. Lancel. in tẽp. omn. iud. lib. 2. cap. 5. §. 3. n. 7. Anton. Gama 1. par. deciſs. 1. n. 5. & text. & gloſsſs. verb. Subtrabant, ubi Dom. Acuña in cap. cũ Beatus, 45. diſstinct. Et
94
idẽidem monet, & inviſsceribus Chriſsti obteſstatur noſstros Indianos Epiſscopos Concil. Limenſse 111. act. 3. cap. 1 in fine: Vt dignitatem ſsuam morum præcipuè ſsplendore, & vitæ integritate tueantur, forma facti gregis ex animo, non dominantes faſstu ſseculari, nec turpe lucrum amantes, nec luxu menſsæ, aut apparatu ſsupervacaneo, quæ ſsunt huius mundi ſsapientes, ſsed benigni, modeſsti, zelo Fidei accenſsi, pauperum ſsemper patres, & pro commiſsſso ſsibi grege ſsoliciti, miniſsterium ſsuum impleant, &c.
Quæ animadvertere volui,
95
propter aliquos Prælatos IndiarũIndiarum, qui ſse pleno ore Eccleſsiæ Principes vocant, & vocari ſsinunt, & clericos ita valdè deſspiciunt, ut ferè omnes tractent, ſseu appellent de vos, nullãnullam erga eos urbanitatem vervantes, quaſsi, aut invideant, aut non dignẽturdignentur audire, cõtracontra text. in d. cap. eſsto, verſs. Peßimè, 95. diſst. Non animadvertentes, quòd olim
96
idem erat Presbyter, qui & Epiſscopus, & ſse magis conſsuetudine, quàm diſspoſsitionis dominicæ veritate, Presbyteris eſsſse maiores, ut ex verbis D. Hieron. tradit Gratian. in cap. olim 5. 95. diſst. Torreblanca de iure ſspirit. lib. 2. cap. 12. ex n. 25. Et quòd non
97
omnis Epiſscopus, qui dicit: Pax vobis, eſst ſsicut colũba, ſsed potius corvis æquiparatur, ſsi malus fuerit, & vitiorũvitiorum nigredine, raucedine vocis, voracitate, fœtore ſspiritus, garrulitate, & furto, vitæ candorem, & dignitatis Epiſscopalis albedinem conſspergaverit; ut præclarè docuit D. Aug. tract. 6. in cap. 1. Ioan. relatus ex cap. non omnis 30. 2. q. 7. & ibi gloſsſs. elegans verb. Corvi, & plurima alia contra malos Prælatos adducens Fr. Anton. Perez in laur. Salmant. pag. 288. ubi locum Theoph. adducit, qui explicans illud Pauli: Epiſscopum non debere eſsſse percuſsſsorẽ, inquit Paulũ cohiberre Epiſscopos, non ſsolùm ut importunè corpora ſsubditorum manibus non feriant: verùm nec conſscientias. Malè enim audiunt, Prælati, apud quos fervent, ſsive præcepta, ſsive cenſsuræ contra ſsub ditos. Qui & illis
98
reſsiſstere poterunt ſsi aliquid contra Canones ſsuſscipiant, aut ſsubditos ad malum cogant, Felin. in cap. ſsi quando, n. 7. de reſscript. Bermond. Chover. de publ. concub. Rubr. ſstatuimus, n. 15. in fin. Gigas de reſsid. Epiſscop. cap. 16. n. 5. Neque enim ſsubditi Prælatis ita debent ſsubijci, ut cogantur eorum vitia venerari, cap. admonendi 1. q. 7. Afflict. in cap. 1. n. 192. ex quib. cauſs. feud. amitt. Cunon. de pact. cap. 34. n. 209. & Mart. Mager. qui agit de moderamine, quo in hoc uti debeant, de advocat. armat. cap. 7. num. 71. & ſseqq.

CAPVT IIX. De Vicarijs generalibus, & Viſsitatoribus Epiſscoporum Indiarum, & varijs quæſstionibus, quæ circa eorum poteſstatem, & auctoritatem in eiſsdẽ provincijs contingere ſsolent.

SVMMARIVM CAPITIS Octavi.

  • 1 VIcarij Epiſscoporum, & qui de eorum officio, & poteſstate pertractent.
  • 2 Vicarij generales, particulares, & foranei, & eorum differentia, remißivè.
  • 3 Vicarij generales Epiſscoporum habent iuriſsdictionem urdinariam, & idem tribunal cum eis conſstituunt.
  • 4 Vicarius generalis, & Epiſscopus, qui eum præpoſsuit, una, & eadem perſsona cẽſsentur, & ubi fit mentio de Epiſscopo, Vicarius etiã ſsubauditur.
  • 5 Epiſscopus ubi recuſsatur, eo ipſso Vicarius eius recuſsatus manet, & quare?
  • 6 Epiſscopus recuſsatus habetur pro mortuo.
  • 7 Vicarij ad Epiſscopum licèt non detur recurſsus per viam appellationis, datur tamẽ per viam recuſsationis, nullitatis, & restitutionis, reſservationis, & avocationis.
  • 8 Epiſscopus benè poteſst ſsibi reſservare aliquas cauſsas ex ijs, quæ aliàs in mandato Vicarij generalis venire ſsolent.
  • 9 Epiſscopi auctoritas maior, & firmior, quã Vicarij ſsemper eſsſse debet, & quæ inde ſsequantur?
  • 10 Epiſscopus benè potest prohibere, ne procedat delegatus miſsſsus à ſsuo Vicario, & mutare, vel moderare pœnas ab eo impoſsitas.
  • 11 Epiſscopi, an, & quando debeunt Vicarios generales præcisè habere, & conſstituere?
  • 12 Deuteron. locus cap. 1. expenditur.
  • 13 Mens unius hominis, molem totius gubernationis Reipub. capere, vel ſsuſstinere non potest.
  • 14 Subadiuvæ, & Vicarij in militaribus, & alijs officijs, quomodo, & quare dari ſsolerent?
  • 15 Optiones, qui olim dicerentur?
  • 16 Magistratibus politicis, quãdoquando, & quomodo Adiutores darentur? Remißivè.
  • 17 Epiſscopi quamvis habeant Vicarios, vel Viſsitatores generales, non debent curãcuram ſsui muneris deſserere, ſsed imò de ijs ipſsis officialibus magis, quàm de alijs curare.
  • 18 Frons occipitio prior, & oculus domini ſsaginat equm, adagia.
  • 19 Stercus ooptimum ad agrum fœcumdandũ domini vestigia.
  • 20 Prælatos, qui curam ovium ipſsis creditarum, alijs prorſsus committunt, & reditus, & emolumenta ſsibi reſervãtreſervant, qualiter notet Ioannes Echius.
  • 21 Prælatis, qui alijs curam ſsui muneris relinquunt, quid in alia vita polliceantur Ioddocus, & Eſspencæus?
  • 22 Chriſstus Petro, oves meas paſsce, dixit, non aijj paſscendas committe.
  • 23 Oculis alienis, quæ aguntur, non ſsatis feliciter procedunt.
  • 24 Prælatus æquè delinquit, ſsi per ſse, vel per alios oves ſsuas degluberi patiatur. D. Pauli locus 2. ad corint. 12. exponitur, ibidem.
  • 25 Vicarios malos Epiſscoporum, quibus modis notet, & reprehendat Petrus Bleſsenſsis, cuius gravia verba referuntur. Officiales mali Epiſscoporum non ab officio nomine, ſsed ab officio verbo, dicuntur, ibidem.
  • 26 Monachi utrùm poſsſsint eſsſse Vicarij Epiſscoporum?
  • 27 Religioſsos non poſsſse eſsſse Vicarios Epiſscop. generaliter ſstatuit quædam Regia ſsch edula, quæ refertur, & ad Minoritas, & Mẽdicantes reſstringitur.
  • 28 Monachi & Canonici regulares ex magis communi opinione eſsſse poſsſsunt Vicarij Epiſscoporum, de licentia ſsuorum Prælatorum.
  • 29 Vicarius Epiſscopi debet eſsſse legitimus, & in Monachis ſsufficit diſspenſsatio, quæ inducitur per Monachatum.
  • 30 Monachus ſsocius Epiſscopi, benè poteſst eius Vicarius conſstitui, etiam ſsine licentia Papæ.
  • 31 Monachi & Religioſsi, ut à Vicariatibus Epiſscoporum abſstineant, melius eſst.
  • 32 Epiſscopus iam conſsecratus an poſsſsit eſsſse alterius Vicarius? & caſsus ſsuper hoc de facto contingens.
  • 33 Epiſscopus ſsi ſsit alterius Vicarius, an & qualiter poßit Pontificalia exercere in Diœceſsi, cuius Vicarius eſst?
  • 34 Epiſscopoi titulares, vel nulla tenentes, benè poſsſsunt eſsſse aliorum Vicarij.
  • 35 Epiſscopus propriam Eccleſsiam, & diœceſsim deſserens, ut in alia VicariatũVicariatum exerceat, graviter peccat.
  • 36 Epiſscopi omnes intra quatuor menſses in ſsuis Eccleſsijs comparere, & reſsidere debẽtdebent, & de novißima Bulla P. Vrban. VIII.
  • 37 Epiſscopis recenter promotis, & conſsecratis nullum certum tempus præfixum videtur ad comparendum, & reſidendũreſidendum in ſsuis Eccleſsijs.
  • 38 Vicaij generales EpliſcoporũEpliſcoporum an debeãt eſsſse Presbyteri, vel ſsaltem Diaconi?
  • 39 Breve Clem. VIII. quo omnes Vicarios Epiſscoporũ ſsacris Ordinibus initiatos eſsſse debere declaravit, non est in Hiſspania receptum.
  • 40 Vicarij Epiſscoporum, ut ſsint Presbyteri, vel in ſsacris conſstituti, decentius, & convenientius eſsſse videtur.
  • 41 Laici, etiam coniugati, benè poſsſsunt eſsſse Vicarij Epiſscoporum de licentia ſsummi Pontificis.
  • 42 Paulus de Caſstro laicus, & coniugatus, fuit Vicarius generalis Florentiæ in ſspiritualibus.
  • 43 Vicarij Epiſscoporum in Choro, & Synodo, quem locum habere debeant, & an præcedant Archidiaconum?
  • 44 Vicarium generalem Epiſscopi in Synodo Diœceſsana, præſsente, vel abſsente Archiepiſscopo, præcedere debere Archidiaconum, Senatus Limenſsis declaravit.
  • 45 Capitulis in omnibus ſsunt æmuli, & capita Eteroclita, id eſst factioſsa.
  • 46 Vicarius Epiſscopi ſsimul, & Canonicus ubi ingreditur Chorum tanquam Canonicus, ſsuam ſsedem occupat, & alios non præcedit.
  • 47 Archidiaconum Vicario Epiſscopi præferre videtur quædam ſschedula Regia, quæ cautè legenda est.
  • 48 Vicarius ab Epiſscopo ſsemel electus, an, & quando ad ipſsus nutum amobilis ſsit, & quòd in ſsupremo Senatu ſsolent manuteneri, & quare?
  • 49 Vicarij poſsſsunt etiam eſsſse ſsimul Viſsitatores generales ſsuarum Diœceſsum, ſsed eſst neceſsſsaria ad id ſspecialis commiſsſsio, & declaratio, & quare?
  • 50 Viſsitandi ius competit Epiſscopis ex lege Diœceſsana.
  • 51 Viſsitatio Diœceſsis eſst valdè neceſsſsaria, & qualiter eam Epiſscopi per ſse, vel per ſsuos Viſsitatores facere debeant?
  • 52 Epiſscopum, qui itinerũitinerum laboribus abſsterrebatur à viſsitatione ſsui Epiſscopatus, qualiter excitaverit D. Greg. N azianz.
  • 53 Epiſscopi in viſsitationibus faciendis debẽt ſsequi conſsilium Columellæ, ut frequentius ſse venturos, quamvis non ſsint venturi, de nuntient.
  • 54 Viſsitationis munus, & cognitio ſsuarum ovium, est præcipuum dignitatis Epiſscopalis.
  • 55 Viſsitationis tẽpustempus, & pœna Epiſscopi negligentis arbitrio iudicis relinquitur.
  • 56 Viſsitatio moderatis ſsumtibus, & parvo comitatu ab Epiſscopis, & eorum Viſsitatoribus facienda est.
  • 57 Concilij Limenſsis gravia verba referuntur circa moderationem ſsumtuum viſsitatio num.
  • 58 Indi quid contribuere debeant Viſsitatoribus Eccleſsiaſsticis, nomine procurationis?
  • 59 Viſsitatoribus Epiſscopi ſsalarium competens omni iure aßignare tenetur, ut ſsic ceſsſsent ab illicitis exactionibus.
  • 60 Salarium non conventum, & deſignatũdeſignatum, an Viſsitatores, & Vicarij generales ab Epiſscopis petere poßint?
  • 61 Salarium non conventum, an, & à quibus peti, & qualiter præſstari, & moderari ſsoleat?
  • 62 Pragmatica ann. 1616. de non præſstandis ſsalarijs non conventis famulis Magistratuum, Prælatorum, & aliorum Magnatuum, expenditur.
  • 63 Notarij Epiſscoporum non poſsſsunt petere ſsalarium non conventum, & ſsuis ſsportulis contenti eſsſse debent.
  • 64 Notarios Eccleſsiaſsticos, qui excedunt in exactione ſsporularum, an, & quatenus poßit punire iudex ſsecularis?
  • 65 Leges taxantes pretia rerum Clericos, & Eccleſsias ligant.
  • 66 Notarij Eccleſsiaſstici excedentes in officio, poſsſsunt ſsyndicari non ſsolùm ab Eccleſsiaſstico, verùm & à ſseculari iudice.
  • 67 Notarium etiam Clericum propter falſsitatem poſsſse ſsaltim civiliter puniri à iudice ſseculari, ſsunt, qui putent; qui tamen ab alijs benè reprobantur.
  • 68 Notarij laici Epiſscoporum an in quibuſslibet delictis gaudeant privilegio fori Eccleſsiaſstici?
  • 69 Notarij Tribunalium Eccleſsiaſsticorum, an laici eſsſse debeant, & non clerici?
  • 70 Epiſscopi, an cogi poßint, ut ſsolùm laicis notarijs in ſsuis tribunalibus vtantur?
  • 71 Officia ſsecularia exerceri per eos, qui ſsi in eiſsdem officijs delinquant, per Magiſstratus ſseculares puniri non poſsſsint, ſsemper abſsurdum reputatum eſst.
DE Vicarijs & Viſsitatoribus Archiepiſscoporum, & Epiſscoporum in his IndiarũIndiarum provincijs, ea omnia (ubi opus fuerit) notari debebunt, quæ
1
generaliter de huiuſsmodi officialibus paſssim tradunt DD. in Rubr. & per totum, de officio Ordinarij, & de officio Vicarij, & D. de officio eius, cui mand. eſst iuriſsd. & C. de officio eius qui vicem alterius gerit, cap. Roman. in princip. ubi elegans gloſsſs. de appell. lib. 6. & ultra alios antiquiores Bertachin. & Iacob. Sbrozius in tractat. de offic. & poteſst. Vicarij Epiſscop. Socin. Panvin. Altamiran. Felician. & alij in tract. de viſsitatione, Rebuf. in praxi benef. tit. de Vicar. Epiſsc. & inform. Vicar. Archiepiſscop. Cuchus lib. 2. inſst. iur. Canon. tit. de Vicario Epiſscop. Card. Tuſsch. | litt. V. concluſs. 180. & ſseqq. Iſsidor. Moſscon. de Maieſst. Eccleſsiæ, lib. 1. cap. 10. pag. 265. Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 8. per tot. ubi n. 20. adducit alios de hac materia tractantes, Cerola in praxi Epiſscop. verb. Vicarius, Narbona in tract. de appellat. Vicar. ad Epiſscop. per totum, Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 54. Lancellot. Canrad. in templo omn. iudic. lib. 2. cap. 6. de Vicario Epiſscopi, Anton. de Prætis in clypeo Paſstorali, cap. 6. qui etiam, & præcipuè Sbrozius lib. 1. q. 25. 26. & 27. adducunt
2
diviſsionem inter Vicarios generales, & particulares, ac foraneos, & ad hoc, ut quis ſsit generalis Vicarius, requiri dicunt, quòd ad omnia ſsit generaliter deputatus, veluti ad cauſsas ſspirituales & temporales.
Quorum Vicariorum munus ideò proximè poſst Epiſscopos ponimus, quia
3
ordinariam, æquè, ut illi, non delegatam iuriſsdictionem exercent, unumq́ue, & idem tribunal cõſtituuntconſtituunt. Quod efficit, ut non poſssit de Vicarijs ad Epiſscopos appellari, cap. 2. de conſsuet. lib. 6. cap. Romana 3. de appellat. eodẽ lib. gloſsſsa verb. Officialem, in cap. 2. de offic. Vicar. eodem lib. Covarr. lib. 3. var. cap. 20. num. 4. & in practicis cap. 4. num. 8. Gregor. Lopez in l. 2. tit. 4. par. 3. gloſsſs. 1. Rota deciſs. 1. & deciſs. 4. num. 3. ſsub tit. de offic. Vicarij, Cardin. Tuſsch. litt. E. concluſs. 300. & litt. V. 186. latiſssimè Scaccia de appellat. q. 8. ex n. 53. Sbrozius d. tract. lib. 2. quæſst. 55. Surd. conſs. 50. num. 15. lib. 1. & plures alij, quos refert Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 8. n. 21. Dom. Epiſscop. Pacenſs. D. Felician. à Vega in cap. decernimus, de iudic. num. 155. & Dom. Archiepiſsc. Bracharenſs. in cap. 1. diſst. 25. num. 19. & Aug. Barboſs. in remiſsſs. ad CõcilConcil. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 16.
Quinimò
4
una, & eadem perſsona cenſsentur, ut per eundem Garciam ſsup. num. 52. cũ alijs, quos refert Narbona d. tract. de appell. à Vicar. ad Epiſscop. 1. par. num. 217. Dom. Pacenſs. in cap. 5. §. de adulterijs, num. 56. de iudicijs, & Burgos de Paz in l. 3. Tauri, num. 440. fol. 225. qui hinc infert,
5
legitimãlegitimam cauſsam recuſsandi Vicarium eſsſse, quòd quis habeat ſsuſspectum ipſsum Epiſscopum. Quod & tradit, pluribus ornans, Surd. d. conſs. 50. n. 30. Lauren. Benevẽtanus in tract. de iud. ſsuſspect. cap. 4. à n. 7. Narbona ubi ſsup. 1. par. à num. 126. Scaccia ubi ſsup. num. 68. & noviſssimè Ramonius conſs. 3. num. 48. Addẽtes,
6
Epiſscopum recuſsatum, haberi pro mortuo, quoad illam cauſsam, ut per DD. relatos à Maſstrillo deciſs. Siciliæ 6. num. 12. par. 1. ac proinde, que madmodum mortuo Epiſscopo, Vicarij iuriſsdictio extinguitur, ut per gloſsſs. ultim. in Clem. fin. de procurat. ſsic quoque ſsuſspenditur iuriſsdictio eiuſsdem Vicarij ſsi Epiſscopus tanquam ſsuſspectus recuſsetur, cùm non poſssit plus iuris eſsſse in cauſsato, quàm in influente potẽtiampotentiam cauſsæ, ut per Molinam, & alios lib. 3. de primog. cap. 5. num. 45.
Quamvis negari non poſssit, quòd
7
licèt de Vicario generali non detur recurſsus ad Epiſscopum per viam appellationis, detur tamen alijs modis, qui cltra appellationem intentari ſsolent, nimirum per viam recuſsationis, nullitatis, & reſstitutionis in integrũintegrum, ut per Maranta de ordin. iud. part. 6. de appellat. verſs. Secunda principalis regula, num. 371. Ant. Naldum in quæſst. moral. verb. Vicarius, n. 4. pag. 919. & per viãviam reſservationis, vel avocationis alicuius cauſsæ ex ſsibi alias in generali mandato commiſssis,
8
quas poteſst idẽidem Epiſscopus in ſse aſsſsumere, vel alijs ſspecialiter delegare, ut docet Covarr. in pract. cap. 9. n. 1. verſs. Primò hinc deducitur, Azor 2. tom. inſst. moral. lib. 3. cap. 37. §. 18. quæritur, & noviſsſsimè Anguian. de legib. lib. 2. controverſs. 26. num. 11.
Et
9
ſsemper intelligitur eſsſse maior, & firmior poteſstas Epiſscopi, quàm eius Vicarij, & Epiſscopus maior eſst Vicario. Vnde prohibere poteſst,
10
ne delegatus Vicarij procedat, Bart. in l. iudicium ſsolvitur, de iudic. Bertachin. in tract. de Epiſscop. 3. par. lib. 4. n. 48. & mutare, ſseu moderari pœnas à ſsuo Vicario cõſstitutas, ut cõcluditconcludit Aloiſs. Riccius in prax. var. reſsol. 1. par. reſsol. 304. Marc. Ant. Genuẽſs. in prax. Archiep. cap. 48. num. 3. & Dom. D. Felician. à Vega in d. §. de adulterijs, num. 57. & ſseqq.
Sed quoniam Mihi (hîc, ut in alis) ea tãtùm proſsequi cordi eſst, quæ in provincijs Indiarum vidi in dubitationem, & diſsputationẽ incidere, & quorum reſsolutioni, vel conſsulendo, vel iudicando interfui. Illud primum aſsſsumo,
11
utrùm Epifcopi teneatur, etiam nolentes, & reluctantes huiuſsmodi Vicarios, vel Viſsitatores habere, & cõſtituereconſtituere, vel poſssint, ſsi velint, eos excuſsare, & per ſse ipſsos ea omnia munia ſsubire, & exercere, quæ illis committi ſsolent, prout de facto exercere tentavit quidam Arequipenſsis Epiſscopus. Et breviter reſpõdireſpondi, quòd ſsi Epiſscopus in ſsua Diœceſsi reſsidet, eaq́ue brevis ſsit, ita ut per ſse poſsſsit omnibus negotijs vacare, non tenetur habere Vicarium, ut expreſssè docet Boer. q. 347. num. 6. par. 2. Puteus deciſs. 43. & 44. lib. 2. Ioan. Paul. Lancellot. lib. 1. inſst. iur. Canon. tit. de offic. Vicar. verb. Non potest. Cæterùm ſsi ſsecus res ſse habeat, & Epiſscopus omnibus negotijs ſsufficere nequeat, vel dum in litigijs dirimendis, delinquentibus corri|gendis, alijſsq́ue exequẽdisexequendis, quæ per Vicarios ſsolent, & poſsſsunt communiter expediri, Eccleſsſsuæ regimini, commiſsſsi Dominici gregis curę, orationi, & prædicationi, alijſsq́ue rebus ſspiritualibus deſsit, in quibus maximè paſstoralis ſsolicitudo verſsari debet; ut inquit Concil. Trident. ſseſsſs. 5. de reform. cap. 2. Tũc abſsque dubio tenebitur Vicarium generalẽ conſstituere, ut inſsinuat gloſsſs. 4. in cap. petijſsti 17. 7. q. 1. & in cap. 2. verb. Statuuntur, ne Prælati vices ſsuas, Abbas in cap. quoniam, de offic. Ordinarij, ubi docet, in cauſsis neceſsſsarijs, veluti iudiciarijs quibuſscunque, debere Vicarium conſstituere, & ita fuiſsſse terminatũ in Rota refert Puteus deciſs. 43. lib. 2. num. 2. Moſsconius d. cap. 10. pag. 266. verſs. Tandem, Quaranta, & eius Additionator in ſsumma Bullar. verb. Archiepiſscopi auctoritas, fol. 75. Sbrozius, qui ad partes diſsputat, lib. 1. q. 46. & q. 55. Navarr. conſs. 4. de offic. Ordin. ubi, poſst Abbatem, ubi ſsup. reſsolvunt, poſsſse in dictis caſsibus ArchiepiſcopũArchiepiſcopum conſstituere Vicarium Epiſscopo negligente, & latè Gratian. plures alios referens, lib. 1. diſscept. forenſs. cap. 93. & noſster Flores Diez de Mena, omninò videndus, lib. 1. var. quæſst. q. 8. §. 1. num. 2. & ſseqq. Quorum doctrina iuvatur
12
ex illo Deuter. cap. 1. ubi Moyſses: Non valeo (ait) ſsolus negotia veſstra ſsuſstinere, & pondus, & iurgia. Date ex vobis viros ſsapientes, ac gnaros, & quorum converſsatio ſsit probata in Tribubus vestris, ut ponam eos vobis Principes. Tunc reſspondiſstis: Bona res est, quãquam vis facere.
Vnde
13
Tiberius Imperator apud Tacit. lib. 1. annal. inquit: Nec unius mentem eſsſse tantæ molis capacem. Et
14
in militaribus, & pleriſsque alijs officijs, Subadiuvæ, & Vicarij ijs conſstituebantur, qui erant ægritudine, vel gravioribus occupationibus præpediti. Qui Optiones
15
vocari ſolebãtſolebant, de quibus Vlpian. in l. 6. §. fin. D. de bon. damnat. ubi Budæus, Veget. de re milit. lib. 2. cap. 7. Guther. lib. 3. de off. dom. Auguſst. cap. 19. Briſsſson. Kalinus, & alij de verb. iur. verb. Optio, noſster eruditiſsſsimus, & cultiſssimus D. Laurent. Ramirez de Prado in Theſsera legum in l. ſsuper creandis 11. C. de iure Fiſsci, lib. 10. & D. Martin. Larreategui, Pintianus Senator meritiſssimus, lib. 5. ſselect. cap. 1. num. 1. pag. 261. & alia in ſsimili tradentes, de
16
Adiutoribus dãdis Politicis Magiſstratibus, Petr. Gregor. lib. 10. de Repub. cap. 3. num. 6. Iacob. Tapia de Aldana de triplici bono, lib. 6. fol. 174. colum. 2. & fuſsiùs Ianus Langlæus lib. 7. ſsemeſst. cap. 40.
Quod tamen, non eâ mente dictum videri volumus, ut Epiſscopi
17
ipſsam eandem curãcuram, quam ſsuis Vicarijs & Viſsitatoribus generalibus committunt, relinquant, quin potius ſsimultaneè, ubi opus fuerit, exerceãtexerceant, & de moribus, & geſstis eorum vigilanter, & diligenter inſspiciant, & inquirant, ut cavetur in Tridẽt. ſseſsſs. 24. cap. 16. & in l. 4. tit. 7. lib. 3. Recop. Nam re verâ
18
frõs occipitio prior, & oculus domini ſsaginat equm, ut veteri circumfertur proverbio. De quo Xenoph. lib. 5. memorab. Ariſst. œconomic. cap. 6. Cato de re ruſstic. c. 4. Plinius lib. 18. cap. 5. Eraſsm. in adag. ubi referũt apophtegma illius, qui interrogatus, quale
19
ſstercus eſsſset optimum ad agros ſsœcundandos? reſspondit: Domini vestigia.
Et in ipſsis noſstris terminis Eſspencæus lib. 3. digreſsſs. cap. 22. ubi ex Ioan. Echio homil. 2. de ſsanct. Steph. ait:
20
Noſstrates Prælatos Apostolicum ordinem invertere, dum ſspiritualia graviora, quàm quæ ſsubeant, rati, in Pontificalibus, ſsuffraganeorum, in iudicialibus, officialium, in abſsolvendis peccatoribus, pœnitentiarorum ope utuntur in prædicatione Monachum aliquem neſscio quem, proferunt; in alijs ſspiritualibus alios habent Vicarios. Sin qua in re cenſsus, aut reditus laborant, & temporalia quis moratur, extra moram hæc res ad ipſsum dominum Epiſscopũ referenda.
Quare idem Eſspencæus ſsatyricè ſsubdit, ſse meminiſsſse, D. Ioddocum magni tunc nominis concionatiorem,
21
polliceri palàm ſsolitum huiuſsmodi Epiſscopis futuro ſseculo Vicariã quidem ſsalutem, perſsonalem verò perniciem: Adibunt (aiebat) concionabundus huiuſsmodi, per Vicarium paradiſsum, in perſsona inferos. Etenim
22
Chriſstus Dominus Petro, & in eo reliquis Prælatis dixit: Paſsce oves meas: non verò, cura ut alij paſscant oves meas, ut præclarè animadvertit (alia circa hoc congerẽs) Bellarm. in admonitione ad Epiſscopum Nepotem controverſs. 1. Non enim
23
ſsatis feliciter procedũtprocedunt, quæ oculis agas alienis, ut Livius ſscribit, &
24
par erit culpa in Prælato, ſsi per alios ſsuas oves degluberi patiatur, ac ſsi ipſse deglubeat.
Vnde Paul. 2. ad Corinth. cap. 12. verſs. 16. non contentus innocentiam ſsuam hac in parte purgare, adiecit: Numquid per aliquem eorum, quos miſsi ad vos, circumveni vos? hoc eſst, ut ibidem exponit noſster Mariana: Decepi vos exigendo aliquid per alios: & Petrus Bleſsenſs. epiſst. 25.
25
malos & cupidos Vicarios Epiſscoporum, non officiales, ſsed offici perdas, & eorum ſsanguiſsugas vocat, ſsic inquiens: Credo huiuſsmodi officialibus, non ab officio nomine, ſsed ab officio verbo, manaſsſse vocabulum. Nam genus hoc hominum eſst, quod dicũt offici perdi. Tota officialis intentio eſst, ut ad | opus Epiſscopi ſsuæ iuriſsdictionis commiſsſsas miſserrimas oves vice illius tandem emũgat, excoriet. Iſsti enim ſsunt Epiſscoporum ſsanguiſsugæ evomentes alienum ſsanguinẽ, quem biberunt.
Secvnda quæſstio, quæ ſsæpiùs etiam circa Vicarios Epiſscoporum in his partibus Indiarum ventilatur, ea eſst. Vtrum
26
Monachi poſssint eſsſse Vicarij? Nam cùm plures Epiſscopi ex Religione, & Cœnobijs hodie aſsſsumantur, & hi ſsecum ferãtferant in ſsocios alios Cœnobitas, volunt, & ſsolent eis hoc munus demandare, prout accidit in Epiſscopo Quitenſsi, Panamenſsi, Guamanguẽſsi, & in alijs paſssim. Quorum occaſsione graves querelæ in Regijs interdum Audientijs introducuntur. In quibus planè decidendis, parum difficultatis habere poſsſsumus, ſsi ſsequamur generalitatem cuiuſsdam
27
ſschedulæ ad huius articuli determinationem expeditæ, quæ extat in 1. tom. pag. 118. & ita habet. El Rei. Reverendo en Chriſsto Padre Obiſspo de San Iuan de Puerto Rico, del nuestro Conſsejo. Nos ſsomos informado, que teneis por vueſstro Proviſsor, i Vicario general en eſsſse Obiſspado à un fraile Frãciſsco de vueſstra Orden; i ſsabiendo vos, que eſsta no es de las coſsas que ſse deben admitir, no fuera razon que lo huvierades hecho, ni que ſse entendiera que excedeis de lo que es juſsto; porque vueſstro oficio es proprio de dar exemplo: i porque el mal que desto reſsulta no paſsſse adelante, os ruego i encargo, que luego removais del dicho cargo al dicho fraile Franciſsco, proveyẽdole en perſsona que no ſsea fraile, el qual lo deba exercitar conforme à lo q̃ diſspone el derecho Canonico. Fecha en Badajoz à 26. de Mayo de 1580. años. Sed Ego reſstringendam quidem exiſstimavi ad caſsum Regularis ex Minoritis, vel alijs Mendicantibus, de quo ſspecialiter loquitur, quoniãquoniam tales funditus pro mortuis habentur, Clement. exivit, de verb. ſsignif. & contra profeſsſsionem ſsuam faciunt, ubi ſse his negotijs immiſscent, Clem. in pleriſsque, de elect. Clement. 1. §. ad prioratus, de regular. Et partier, quia in negotijs forenſsibus periti eſsſse non ſsolent, Card. Alexand. in cap. ſsi quis, diſst. 58. in fine, Rebuff. de Vicario, num. 32. In
28
alijs verò Monachis, & multo magis in Canonicis Regularibus, qui appellatione Clericorum veniunt, ſsecutus ſsum communem Doctorum traditionem, qui admittunt, Vicarios Epiſscoporum eſsſse poſsſse, dummodò ad hoc ſsuperiorum ſsuorum licentiam habuerint, ut per text. in cap. 1. & cap. generaliter, & cap. de præſsentium, ubi gloſsſs. 16. q. 1. gloſsſsa in cap. ſsi quis, diſst. 68. Rebuff. ubi ſsup. num. 30. DD. in Clement. 2. de reſscript. Guid. Papæ deciſs. 563. Franciſsc. Marcus q. 1286. par. 1. Rota deciſs. 3. de offic. Vicarij, Vantius tit. de nullit. ex defectu iuriſsd. deleg. num. 82. Fuſscus de Viſsit. cap. 17. num. 100. lib. 2. Graph. 2. par. deciſs. lib. 3. cap. 20. num. 14. Moſscon. de maieſst. Eccleſs. lib. 2. par. 1. cap. 10. pag. 272. Campanil. in diverſs. iur. Canon. Rubr. 11. cap. 13. num. 118. & alij plures, quos refert & ſsequitur Aug. Barboſsa in collect. ad cap. 1. de filijs presbyter. pag. 188. num. 8. Vbi addit,
29
quòd etiãetiam ſsi ad VicariatũVicariatum requiratur qualitas legitimitatis (de quo vide Nicol. Garcia d. 5. par. cap. 8. in additionibus, num. 10.) ſsufficit diſspenſsatioi, quæ in Monachis ſsuper hoc defectu inducitur per ingreſsſsum Religionis. Et meliùs, ac latiùs cæteris, rem ad partem diſsputans, & ſsub prædicta diſstinctione reſsolvens, Sbrocius d. tract. de Vicar. Epiſscop. lib. 1. q. 38. per totam. Qui ibîdem num. 14. verſs. Secundò principaliter, hoc ſsecuriùs procedere tradit,
30
quando Epiſscopus Monachus habet ſsecum alium Religioſsum de ſsuo conventu, quia ſsolus ſstare nõ debet, qui propriè eſst caſsus, dequo tractamus. Et licèt Segura de Avalos in direct. iud. Eccleſs. 1. par. cap. 12. num. 2. & ſseqq. ex ſsentẽtia Specul. Papæ licentiam ad hoc requirat, cõtrariumcontrarium tamen receptiùs eſst, ut ſsola ſsuperioris Religionis ſsufficiat, ut per alios Auctores ſsuprà relatos. Et ipſse Segura num. 7. fatetur, quòd ſsi Monachus eſsſset eminentiſsſsimæ ſsciẽtiæ, & prudentiæ, poſsſset tunc de ſsola licentia Superioris à Clauſstro avocari, ut extra iuriſsdictionalia, pro regimine, rectaq́ue Epiſscopatus gubernatione Epiſscopo conſsulat, & aſsſsiſstat,
31
quamvis melius ſsit, ut omninò ab his muneribus abſstineant, ut rogat ſschedula ſsuprà relata, communem Hiſspaniæ morem ſsecuta, ubi nunquam, vel rarò vidimus Religioſsos cuiuſsvis Ordinis ad Vicariatus admitti, & tradit alia, latè hunc articulum diſsputãs Thom. Sanchez in ſsumma lib. 6. cap. 13. ex num. 88.
Tertio,
32
an Epiſscopus iam cõſecratusconſecratus, alterius Archiepiſscopi, vel Epiſscopi Vicarius eſsſse poſssit? nupertimè dubitatum fuit, in caſsu D. Feliciani de Vega, qui gerebat officiũ Vicarij generalis Illuſstriſssim. Archiepiſscopi Limenſsis, quo plus quàm viginti quatuor annis laudabiliter functus eſst, & cùm eſsſset ad Epiſscopatũ Popaianenſsem electus, & conſsecratus, & mox ad Pacenſsem translatus, & interim dum profectionem parabat, Vicariatũ continuaret, aliqui emuli hanc promotionis, & conſsecrationis exceptionem ei oppoſsuerunt, quæ tamen viribus caruit, & ab eodem Præſsule doctè repulſsa fuit. Quoniam nullo iure prohibitum reperitur, unum Epiſscopum, alterius eſsſse Vicarium, quin potiùs, ſsi neceſsſsi|tas, vel iuſsta alia cauſsa ſsuaſserit, permiſsſsum eſsſse, apertè oſstendit text. in cap. quoniam in pleriſsque 14. de off. Ordin. & poſst Archidiacon. Rebuff. & plures alios, quos refert, docet Sbrozius d. lib. 9. q. 44. num. 2. & iterum lib. 2. q. 5. num. 10. Vbi ex ſsuppoſsito, quòd poſssit eſsſse Vicarius, quæſstionem movet,
33
an poſssit ibidem tanquam Epiſscopus Pontificalia exercere? & reſsolvit, poſsſse, ſsaltim cum proprij Archiepiſscopi, vel Epiſscopi ſspeciali mandato. Quod etiam tenet Azor 2. par. inſstit. moral. lib. 3. cap. 45. q. 9. & alij, quos refert Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 54. num. 83. & idem ſsupponit Ancharr. in cap. fin. de off. Vicar. lib. 6. Vbi loquitur de quodam Archiepiſscopo, m qui Epiſscopum, pro tempore abſsentiæ ſsuæ, Vicarium elegit, & Menoch. conſsil. 52. num. 59. vol. 1. qui licèt hoc regulariter prihibitum eſsſse ſsentire videatur, poſsteà tamen id, extante causâ urgentis neceſsſsitatis, permitti poſsſse inquit. Quinimò & ſsine ea, ubi Epiſscopi
34
titulares, ſsive (ut alij eos vocant) Nullatenſses, vel Nullatenentes ſsunt, quotidianâ praxi in Regnis Hiſspaniæ, & Italiæ receptũreceptum videmus, & obſservat Sbrozius d. cap. 31. num. 18. & 9. & generaliter, quoties ex eorum abſsentia propriæ Eccleſsiæ nullum notabile detrimentum generari poſssit, ut ex doctrina Caietani, & aliorum, probat Gabr. Vazquez in opuſsc. de benef. cap. 4. art. 1. §. 2. dub. 2. n. 143. pag. 770. & Bonacina in tract. de onere, & oblig. benef. ad reſsid. diſsp. 5. par. 5. num. 10. in fine. Cæterùm
35
ſsi dictus dominus Electus Pacenſsis, ob ambitionem Vicariatus alienæ Eccleſsiæ, propriam deſsereret, & ad reſsidentiam in ea faciendam primo quoque tempore, ubi ei opportunitas data fuiſsſset, iter non arriperet, tunc graviter quidem peccaret, & incideret in pœnas Trident. ſseſsſs. 23. de reformat. & Bullæ Pij IV. 4. Septemb. ann. 1560.
36
Quæ intra quatuor menſses Epiſscopos omnes comparere, & reſsidere iubet, quæ licèt loquatur de his, qui poſst acceptam poſsſseſsſsionem ſse abſsentaverant, ut ex eius tenore patet, & magis apertè exaliaſstrictiori cõſstitutione, quam nuper promulgavit Dom. ac Pontifex noſster Papa Vrbanus VIII. dat. Rom. ann. 1635. Ex identitate tamen rationis extendi
37
poteſst ad recenter promotos, & conſsecratos, ſsi abſsque iuſsta cauſsa Eccleſsſsibi commiſsſsæ poſsſseſsſsionẽ capere diſstulerint, quamvis ad hoc nullum certum tempus à iure præfixum reperiatur, ut aliud agens agnoſscit Nicol. Garcia de beneficijs, par. 11. cap. 6. num. 12.
Qvartò, ſsæpiſssimè dubitari cõtigitcontigit,
38
an hi Vicarij generales Epiſscoporum Indiaru, debeant eſsſse Presbyteri, vel ſsaltim in ſsacris Ordinibus conſstituti? Quoniam paſssim aliqui Prælati eos huic muneri præficiebant, qui ſsolùm primâ clericali tonſsurâ initiati erant Et ſsanè hoc tantùm ſsufficere, dummodò ita cenſsuratus, coniugatus, vel bigamus non ſsit, & ætatem legitimam 25. anno rum habeat, & in habitu clericali incedat; apertè docemur in cap. iudicatum 89. diſst. cap. 2. de cler. coniug. cap. in nova 16. q. 7. cum alijs relatis per Abbat. num. 12. deciſs. 5. Ripam 56. Burg. 40. Mant. 33. in cap. decernimus, de iudic. Rebuff. d. tit. de Vicar. Epiſscop. num. 37. Lãcel. Conrad. in temp. omn. iud. eod. tit. 1. num. 2. Sbroz. lib. 1. q. 31. per totam, Moſscon. d. cap. 10. pag. 271. Cened. in collect. 4. ad Decret. Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 8. in princip. Segura in direct. 1. par. cap. 11. num. 6. & noviſssimè Dom. Præſses Valençuela cõſs. 101. num. 67. & 68. vol. 2. & D. Felician. à Vega in d. cap. decernimus, num. 149. & num. 154. Et licèt Clemens VIII. in quodam
39
Brevi mandaverit, omnes vicarios præſsentes, & futuros debere eſsſse ſsacris Ordinibus initiatos, & aliàs eorum deputationem nullam, & invalidam eſsſse, hoc tamen Breve in Hiſspania nec publicatum, nec receptum fuit, & eo non obſstante continuatur conſsuetudo nominandi Vicarios primæ coronæ, prout & in provincijs Indiarum nominari vidi in Archiepiſscopatu Limenſsi, & Epiſscopatu Truxillano, & tradit (de eodem ſstylo teſstificãs) Nicol. Garcia d. cap. 8. num. 11. cum ſseqq. & in addition. ad idem caput, num. 14. & ſseqq. & Mauricius de Alcedo de præexcellen. Epiſscop. dign. 2. par. cap. 2. num. 4.
Quamvis
40
inficiari nolo, nec poſsſsum, longè decẽtiùs eſsſse, ut, ſsi fieri poſssit, ex Presbyteris eligantur. Neque enim poſsſse eum, qui ſsacris non ſsit initiatus, Eccleſsiaſsticarum cauſsarum, & multò minus perſsonarum eſsſse iudicem, patres palàm conteſstantur, ut patet ex D. Athanaſs. in epiſst. ad ſsolit. vit. agẽt. D. Ambroſs. lib. 5. epiſst. 32. & Alano Coppo dialogo 1. cap. 21. pag. 138. Intercedente
41
tamen diſspenſsatione Romani Pontificis benè poſsſsunt laici etiam coniugati eſsſse Vicarij generales Epiſscoporum, & alias cauſsas civiles & criminales clericorum audire, & expedire, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 2. ex num. 44. & 50. Et advertit Sbrozius d. cap. 31. num. 14. & ſseqq. ubi adducit
42
exemplum in Paulo de Caſstro, qui omninò laicus, & coniugatus, fuit conſstitutus Vicarius generalis Florentiæ in ſspiritualibus, decreto Martini V. ut ipſse idem Caſstrenſs. narrat conſs. 220. Viſsa quadam diſsputatione, & Thomas diplonatus in eius vita.
Qvintò, nonminus frequenter dubitatũ | vidi,
43
de loco, quem in choro, & in Synodo Provinciali & Synodali habere debeat Vicarius generalis, & an præcedat ArchidiaconũArchidiaconum, tã abſsente, quàm præſsente Epiſscopo? In quo articulo licèt Navarr. conſs. 1. & 2. de maior. & obed. & Menochius 91. lib. 1. & conſs. 257. lib. 3. Archidiaconi partes defendant; reliqui tamen DD. pro Vicario ſstare videntur, ita ut dicant non valere conſsuetudinem in contrarium, ut cõſtatconſtat ex Abbat. conſs. 21. Chaſsſsan. in Catalog. glor. mund. 4. par. conſsid. 46. Boer. l de author. mag. conſs. n. 74. & ſseqq. Bertrand. conſsid. 23. num. 8. lib. 1. Rebuff. in praxi, tit. de Vicar. Epiſscop. num. 7. Franc. Marco deciſs. Delphin. 619. num. 3. Lancel. Conrad. in temp. Iud. lib. 2. cap. 6. §. 2. num. 14. cum ſseqq. Azeved. in Curia Piſsana, lib. 2. cap. 2. n. 19. Sarmient. lib. 7. ſselect. cap. 17. Sbrozio, qui plures alios refert, lib. 2. cap. 25. Flam. de reſsignat. benef. lib. 7. quæſst. 24. in fin. Læl. Zech. de Rep. Eccleſs. cap. 23. n. 7. Cerola in prax. verb. Vicarius, verſs. 15. Steph. Gratian. 2. to. diſscept. forẽſs. cap. 298. num. 37. Gambara de off. legati, lib. 3. num. 109. M. Anton. Cuchus lib. 2. maior. inſstit. tit. 83. num. 99. Tuſsch. litt. V. concl. 184. & noviſssimè, & latiſssimè Dom. Præſses Valençuela, qui nihil intactumrelinquit, conſs. 101. per totum. Et ſsecundùm hanc receptiorem, & veriorem ſententiãſententiam
44
Limanus Conventus iudicavit, lite ad eum per viã violentiæ deductâ, ſsuper præcedentia Vicarij in CõcilioConcilio Synodali contra ArchidiaconũArchidiaconum, & Capitulum Eccleſsiæ Limanæ, quia à ſsolo Decano præceditur, inquo CapitulũCapitulum Eccleſsiæ reprentatur, quod verum eſst Vicario præferendum eſsſse, ut docent Auctores ſsupra relati, & præcipuè Menoch. d. conſs. 257. n. 94. In quo conſsilio multa notatu digna reperies de his præcedentijs Eccleſsiaſsticis, & eleganter Ant. de Prætis de iuriſsd. Epiſscop. to. 13. tract. par. 2. cap. 6. & 7. per tot. ubi ſsecurè reſsolvit, quòd Vicarius debet præcedere omnes Canonicos, & dignitates, excepto Decano, ſsive in præſsentia, ſsive in abſsentia Epiſscopi, etiam ſsi aliqui ex illis eſsſsent Epiſscopi, ſsed ibi ſsederent, ut dignitates, & quòd, qui contrarium prætendunt ambitione, & quòd
45
in omnibus Capitulis ſsunt æmuli, & capita Eteroclita, id eſst, factiones moventia.
Quod tamen benè limitat d. cap. 6. n. 52. niſsi
46
talis Vicarius eſsſset ſsimul Canonicus, & ingrederetur chorum, ut talis, in apparatu Canonicali, quia tunc ſsederet in loco ſsib, ut Canonico contingẽti, ſsecundùm Domin. in c. à collatione, de appellat. lib. 6. Vbi plura alia exẽpla ad hoc probandũprobandum adducit, & latè Pãvin. de offic. & poteſst. Capit. ſsede vacãt. q. 10. par. 2. verſs. An autem Vicarius Capituli; & hæc eſst praxiscommunis omnium Eccleſsiarum, & ſsecundùm eam his proximis diebus conſsului ad interrogationem Illuſstriſsſs. & Reverendiſsſs. Epiſscopi Pampilonenſsis: qia etiã Epiſscopi, & Prælati, ſsi ſsunt de aliquo Collegio, ſsortiuntur locum non ſsecundùm dignitatem Epiſscopatus, ſsed ſsecundùmantiquitatẽ dignitatis Collegialis, ut pulcrè tradit Seraphin. deciſs. 1058. & Purpurat. in l. 1. D. de offic. eius, n. 195. ubi quòd Epiſscoipus ſscholaris debet inactibus Vniverſsitatis præcedi ab eius Rectore, de quo etiam Gratian. 1. tom. diſscept. forenſs. cap. 106. num. 4. & poſst alios Anguianus de legib. lib. 3. controverſs. 33. n. 85. ubi, quòd Rector Complutenſsis in actibus Vniverſsitatis præcedit Archiepiſscopum Toletanum. Et quòd Epiſscopus, quiin aliqua Eccleſsia ut Canonicus adeſst, debeat poſst Decanum ſsedere, Panorm. in cap. poſstulaſsti, à num. 8. de conceſsſs. præbend. Gratian. ſsup. n. 9. Barboſsa de Canonic. cap. 36. Anel. de Amat. conſsil. 30. Iacob. Gall. conſs. 29. num. 33. Luna conſs. 4. Alcedus de præſst. Epiſscop. 2. part. cap. 1. num. 61. Ponte deciſs. 8. & Fulv. Conſstantius in l. 1. C. de Conſsulib. lib. 12. n. 16.
Vnde
47
cautè legenda, & practicanda eſst quædam ſsched. Regia, dat. Matr. 9. Iulij ann. 1630. In qua cùm Tlaſscalenſsis Archidiaconus quereretur, ſsibi ſsuum in choro locum ab Epiſscopo adimi, ut Vicario relinqueretur, iniunctum Epiſscopo fuit, ut id excuſsaret, & generaliter ſstatutum, archidiacono ſsuum locum, etiam præſsente Vicario, relinquendum, niſsi ubi contrarium uſsu, & conſsuetudine invaluiſsſset. Nam re verâ (iuxta ſsuprà relata) cõſuetudoconſuetudo ex parte Archidiaconi petenda eſsſset, quinimò & eam illi non prodeſsſse, Abb. & alij ſsenſserunt. Vande hæc ſschedula opinioni Navarr. & Menoch. qui Archidiaconum præferũt adhæſsiſsſse videtur.
Sextò, frequenter agi ſsolet de quæſstione remotionis vicarij, ſsemel ab Epiſscopo nominati. Et
48
an cum cauſsa, vel ſsine cuaſsa, & ad nutum eius fieri poſssit? Et quamvis Abb. in cap. tua nobis, num. final. de offic. Vicarij, & plures antiquiores, & recentiores, quos noviſssimè refert Nicol. Garcia in addit. ad tract. de benef. 3. par. cap. 7. num. 22. D. Valençuela conſs. 101. num. 10. vol. 2. ad nutum revocari poſsſse exiſstiment, etiam ſsi iuramentum de non revocando tempoore nominationis præſstitum ſsit. Contraria tamen opinio verior & receptior eſst, & hodie praxi obſservatur, nimirum, ut cauſsa, & ea quidem gravis ad talem remotionem deſsideretur, propter huius officij dignitatem, & exiſstimationem perſsonarum, quæ ad illud eligi ſsolent, & pro eorum manutentione ſsæpiſsſsimè Regiæ provi|ſsiones expediri ſsolent, ut conſstat ex relatis à Boer. deciſs. 49. num. 23. & de auth. magn. CõſilijConſilij, num. 154. Ioan. Gutier. lib. 3. pract. cap. 11. num. 4. Iacob. Sbrozio d. tract. de offic. Vicat. lib. 3. quæſst. 32. Cevall. pract. comm. quæſst. 422. num. 26. & in tract. de violent. 2. par. q. 62. à num. 34. Flores Diaz de Mena in pract. quæſst. cap. 10. num. 34. & ſseqq. Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 1. cap. 27. num. 41. & 42. Aviles in cap. Prætor. cap. 1. gloſsſs. verb. Fiel, num. 42. Burgos de Paz conſs. 21. num. 5. D. Valençuela d. conſs. 101. num. 7. & latiùs conſs. 130. num. 38. ubi num. ſseqq. idem tenendum eſsſse ait in Vicarijs, ſsive Locumtenẽ Correctorum, de quibus Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 16. num. 18. Et quid in Vicarijs nominatis à Capitulo ſsede vacante dicemus inf. cap. 13. ex num. 56. ubi etiam de ſsyndicatu Vicariorum agemus ex n. 26. & generaliter, quòd etiam in amobilibus ad nutũnutum requiratur cauſsa, M. Mantua deciſs. 19. par. 2. Boer. deciſs. 149. à num. 11. Chaſsſsan in Catal. 7. par. conſsid. 33. Burg. de Paz d. conſs. 21. per tot. & Padilla in l. cùm quis, C. de iur. & fact. ignor & noviſsſsimè de Vicar. Epiſscoporum, & alijs officialibus loquens D. Ioann. Bapt. de Larrea diſscept. Granatenſs. cap. 2. ex num. 1.
Septimò, omiſssis alijs, quæ de Vicarijs generalibus Indiarum tradit Fr. Ioan. Bapt. in advertent. conſseſsſs. fol. 140. & fol. 200. & fol. 357. & qualiter Religioſsi mendicants nõpoſssint uti omnimodâ intra duas diætas, ubi eiuſsmodi Vicarij morantur. Sciendum
49
eſst eoſsdem Vicarios poſsſse etiam eſsſse Viſsitatores generales ſsuarum Diœceſsum, dum tamen hoc eis ſspecialiter ab Epiſscopoi committatur, ut deciditur in Concil. Trident. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 3. & reſsolvit Rebuff. in prax. tit. de form. Vicar. num. 100. & ſseqq. Sbrozius ubi ſsup. lib. 2. q. 120. num. 2. Paul. Fuſscus de Viſsitat. lib. 1. cap. 2. Azor. inſstit. moral. par. 2. lib. 3. cap. 45. q. 4. Vgolin. de poteſst. Epiſsc. c. 4. §. 7. verſs. Tertiò, nec viſsitare, Narbon. de appellat. à Vicar. ad Epiſsc. par. 1. num. 224. & Barboſs. in Paſstoral. 3. part. allegat. 73. num. 28. cuius rei ratio ea eſst, quòd in mandato Vicariatus veniunt tantùm ea, quæ Epiſscopis competent ratione iuriſsdictionis ordinariæ. Iuſs
50
autem viſsitandi competit eis ex lege Diœceſsana, ſsaltem quantum à viſsitatis procurationem recipit, ut per tex. & DD. in cap. conquerente, §. 1. & cap. dilecto, de office. Ordinarij, cap. inter vos, de ſsentent. & re iudic. cum alijs, quæ adduxi ſsub. cap. 7. ex n. 25. & tradit Marian. Socin. de viſsitatione, q. 1. n. 2. & Dom. Acuña in notis ad cap. non debere 5. diſst. 80.
Et eſst
51
adeò neceſsſsarium, & ſsubtantiale, ut per Concil. Trid. d. cap. 3. multum Epiſscopis iniungatur, ut per ſse ipſsos, ſsi fieri poſsſsit, talem viſstationem faciant, vel ubi legitimè impediti fuerint, per ſsuos Vicarios generales, aut idoneos, & probatæ vitæ Viſsitatores. Quod etiam eiſsdem valdè commendatur in ſsched. dat. apud D. Laurent. 5. Auguſst. ann. 1577. & in alijs, quæ reperiuntur, 1 tom. pag. 164. & pag. 116. & eſsſse convenientiſssimum ſsuadent rationes, quas de utilitatibus, quę ex domini oculis proficiſscuntur, adduxi ſsup. hoc cap. num. 21. & ſseqq. Quibus nunc addo, in materia viſsitationis loquendam D.Greg. Nazianz. Epiſst. 34 ubi ſsic quendam Epiſscopum excitat,
52
qui locorum circuitu, & itinerum laboribus ab hoc munere per ſse explẽdo deterrebatur: Locorum circuitu angeris, tibiq́ue inſstabilis eſsſse videris, quemadmodum ligna, quæ aquis feruntur. Abſsit, Vir Eximie, abſsit, ut ita affectus ſsis: illorum enim curſsus coactus, eſst, tuus autem circuitus Deo gratus, & acceptus. Fixumq́ue tibi, ac stabile eſst, multis prodeſsſse, quamvis loco minimè fixus ſsis. Niſsi verò quis Solẽ accuſset, quia in orbem currit, radios fundens, atque omnibus rebus, quas obit, vitam afferens, aut etiãetiam inerrantes ſstellas laudans, Planetas accuſset, quorum error ipſse quoque compoſsitus eſst, atque concinnus. Et ſsanè placèt hîc illud
53
conſsilium Columellæ lib. 2. de re ruſst. ut frequẽter dominus, ſsi poſssit, agrum ſsuum exerceat, & inſspiciat: Et frequentiùs ſse venturum, quàm ſsit venturus denũtiet, ſsub hoc enim metu villicus cum familia erit in officio.
Quod munus
54
viſsitationis, prædicationis, & recognitionis ſsuarum ovium, ut præcipuũ Epiſscopalis inſstituti, omnibus Prælatis ſsub di ſstricta ultione imperator incap. irrefragabili, & in cap. inter cætera, de off. Ordin. & graviter commendatur in l. 6. tit. 3. lib. 1. Recop. & de noſstro IndiarũIndiarum iure in ſsched. dat. Matrit. 5. Decemb. ann. 1608. quæ ſsi Epiſscopi hac in parte negligẽtes fuerint, Metropolitanis iniungit, ut ipſsi accedere, vel mittere poſssint ad viſsitandas Diœceſses ſuorũſuorum ſsuffraganeorum, & tradit alia Menoc. de arbit. caſs. 424. Vbi poſst alios neceſsſsitatẽ, & utilitatem harũharum viſsitationũ commendat,
55
arbitrio iudicis relinqui docet, pœnãpœnam Eſspiſscopi negligentis, necnõ & tempus, quo viſsitatio fieri debeat. Et quòd Epiſscopo affirmanti ſse non poſsſse viſsitare, quia eſst impeditus, credi debeat, Sbroz. d. lib. 2. quæſst. 121.
Ad quam quidẽquidem viſsitationem omni
56
iure moderatis ſsumtibus, & cum parvo comitatu ire iubẽturiubentur, ita ut procurationis ſsibi deſsignatæ quantitatem nullo modo excedãtexcedant, & quærant, quæ Ieſsu Chriſsti, non quæ ſsua ſsunt, ut cõ|ſstat ex cap. cùm Apoſstolus, cap. olium, cap. ſsopitæ, cap. procurationes, de cenſsib. Extravag. unica, eod. tit. cap. exegit, eod. in 6. cap. cùm ex officij, de præſscrip. Conc. Trid. d. ſseſsſs. 24. c. 3. de refor. verſs. Interim, ibi: Exceptis tãtùm victualibus, quæ ſsibi, ac ſsuis frugaliter, moderatèq́ue pro temporis tantùm neceſsſsitate, & non ultrà, erunt miniſstrãda. Circa quod plures utiles quæſstiones invenies apud Navarr. conſs. 1. & 12. tit. de cenſsib. Cerol. in prax. Epiſscop. 1. par. verb. Viſsitatio, §. 1. & ſseqq. Stephan. Gratian. lib. 1. diſscept. forẽſs. c. 57. n. 16. cum ſseqq. Vgolin. de off. Epiſscop. c. 49. §. 3. Sbroz. d. lib. 2. q. 112. & 113. ubi quòd valet conſsuetudo, quòd nihil detur, & quòd ad evitanda ſscandala deberet Epiſscopus dare omnia neceſsſsaria Viſsitatori. Sayr. in Floribus deciſs. ſsub tit. de cenſsib. deciſs. 1. & 11. Card. Tuſschus litt. V. concl. 218. D.R. Acuña in cap. 5. 80. diſs. Frãc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. par. 2. c. 16. à n. 41. Paul. Piaſsec. Genuenſs. Beller. & plures alij, quos refert Aug. Barboſs. in Paſstor. d. 3. par. alleg. 73. n. 50. & ſseqq. & in noviſssimis collect. ad Conc. Trid. d. cap. 3. pag. 388. & 389. & omninò Petr. Surd. in tract. de aliment. tit4. q. 22. per tot. & AdãAdam Contz. lib. 6. polit. c. 14. & 15. plura alia ſsatis notãda de his viſsitationibus adducentes.
Et quoad noſstrarum Indiarum Viſsitatores, idem graviter cautam eſst
57
in Conc. III. Limenſs. act. 4. c. 4. cuius verba relatu mihi digna videntur, & ita habent: Viſsitatores, ut non ſsolùm exceſsſsus corrigant, ſsed etiãetiam exemplo modeſstiæ, & Chriſstianæ ſsobrietatis ædificent, nullo modo patiantur pompãpompam, aut profanum apparatũ, aut nimios ſsumtus in occuſsationibus, & hoſspitationibus ſsibi exhiberi. Munera quæcunque, aut cõmodi aliquid præterea, quæ ſsunt à iure permiſsſsa, neque Viſsitator ipſse recipiat, neq;neque ſsuos recipere permittat; ſsed neque emat, neque permutet, cùm his, qui viſsitãtur equitatum, aut aliquid aliud ſsi quid eiuſsmodi acceperit, ſsciat ſse ad dupli reſstitutionẽ intra menſsem faciendãfaciendam iuxta conſstitutionem Concilij Tridentini in cõſcientiaconſcientia teneri. Quod ſsi non reſstituerit intra prædictum tempus, ab omni beneficio, & officio eſsſse ſsuſspẽſsum, ſsecũdũ Greg. X. in Concilio generali editãeditam ſsanctionẽ, quæ habetur in d. cap. exigit, de cenſsib. lib. 6.
Iuxta quæ intelligenda eſst ſsched. Regia 2. Iunij ann. 1557. quæ habetur in 1. to. impreſsſs. pag. 116. dum iubet,
58
ne Indi Indorũvè populi, aut communitates quicquam ſsub procurationis nomine viſsitatoribus tribuãttribuant, eâ redditâ ratione, quòd laici ad hæc nullo modo tenentur. Quod etiãetiam multum curandũcurandum eſsſse in quit noſster Ioan. Matiẽz. in tract. M.S. de moder. Reg. Perù, 1. par. c. 27. ob id, quòd graves moleſstiæ, extorſsiones, & vexationes à miſseris Indis ſsub nomine eiuſsmodi, & aliarum procurationũ fiunt, quas Peruani vocant Camaricos. Etenim hoc procedet, niſsi ubi fuerit contraria conſsuetudo, quam non damnat, ſsed potius obſservari iubet Concil. Limenſs. ubi ſsup. ſsequens veſstigia Conc. Trid. & proſsequitur Barboſsa d. alleg. 73. n. 48. tractans, qualiter præſscribi poſssit exemtio, vel præſstatio provurationis. Et ita reperio proviſsionẽ quãdam D.D. Martini Enriquez, Peruani Proregis, dat. 13. Novẽb. ann. 1587. quæ non obſstante d. Regiâ ſschedulâ Viſsitatoribus ab Indis tribui iubet: Cada quatro dias doze gallinas, dos carneros de la tierra, dos fanegas de maiz, i una de barina: i en dia de peſscadoveinte i quatro huevos, i quatro libras de peſscado, i yerva i leña. I ſiẽdoſiendo el pueblo de mas de quinientos Indios, haſsta mil, doblado, con que por eſsto non adquierã poſsſseſsſsion, ni derecho alguno à lo que aßi ſse les manda dar. Quamvis hæc taxatio arbitrio EpiſcoporũEpiſcoporum relinqui videatur in Concil. Limenſs. II. ann. 1567. c. 110. pag. 30. ibi: Que los Obiſspos viſsitẽ ſsus ovejas, ò embiem Viſsitadores, à los quales taßen la procuracion de comida, eſspecialmente la que han de dar los Indios, i tambien ſseñalen tiẽpo i compañia, i lo demas, ſsegun la forma del CõcilioConcilio Tridentino. Et quoniãquoniam Viſsitatores in his partibus in multis excedunt, plures aliæ cautiones ad eorũeorum exceſsſsus compeſscendos propoſsitæ ſsunt, d. Conc. Limenſs. III. act. 4. c. 3. & in Bulla cõfirmat. eiuſsd, pag. 91. hæc verba habentur: Sciunt experti illarum regionum, Viſsitatorum ſsæpè cupiditate & fraudibus, viſsitationes non parum fuiſsſse corrupatas, unde remedij nihil rebus Eccleſsiaſsticis allatum ſsit, quin potius damni plurimum datum, &c.
Quæ ut commodiùs impleri poſssint, & Vicarij, & Viſsitatores EpiſcoporũEpiſcoporum procurationis limites non excedant, meritò ſtatutũſtatutum eſst in Concil. Trident. & in d. Limenſsi III. act. 4. c. 2.
59
ut ſsalarium competens eiſsdẽ ab Epiſscopis aſssignetur, ita ut neque de pœnis Cameræ Epiſscopalis, neque de condemnationibus, Viſsitatoribus ipſsis, aut officialibus eorũeorum, aliquid proveniat, quod iam olim ſstaturum etiã fuit in Concil. Tolet. VIII. quod refertur in c. 4. 10. q. 3. & in cap. inter cætera, & cap. cavẽdum, de off. Ord. & in l. 3. tit. fin. lib. 8. Recop. propter magna incommoda, quæ ex his poſsſsent litigãtibuslitigantibus obvenire, de quibus benè agit Segura in direct. iud. Eccleſs. c. 14. n. 18. concludens n. 36. quod in foro conſscientiæ tenẽturtenentur Prælati de bonis proprijs, aut prælatura ſsalarium ſsuis Vicarijs, aut Viſsitatoribus conſstituere, non verò ex bonis ſubditorũſubditorum, aut vaſsſsallorũ, quibus iuſstitia miniſstratur. Quod ſse|quitur etiam Follerius in conſst. Reg. Neapol. pervenit, n. 23. & in conſst. ad hoc volentes, n. 3. Matienz. in dialog. relat. lib. 3. c. 32. n. 9. Avendañ. in 2. part. cap. Prætor. c. 10. à n. 3. Sbroz. de Vicar. Epiſscop. lib. 1. q. 55. per tot. & lib. 3. q. 54. num. 3. & Flores Diaz de Mena lib. 1. var. quæſst. q. 8. num. 6. & ſseqq.
Sed
60
an ſsi ſsalarium his officialibus ſsignatum non fuerit, nec de eo expreſssè, nec tactitè conventũ, adhuc illud iudicialiter petere, & conſsequi poſssint, ſsæpiſssimè vidi in quæſstionẽ vocari in his partibus Indiarum. Nullus enim ferè Epiſscopus moritur, ſsuper cuius bonis, ſseu ſspolijs concurſsus creditorum in Audientijs Regalibus non formetur. Et ſstatim Vicarij, & Viſsitatores ſse opponunt, & pro ſsuis ſsalarijs acerrimè dimicant. Contra quos facit, quod regulariter dici ſsolet,
61
nempè ſsalariũ non conventum nequaquam deberi; ut in l. ſsalarium, C. mandat. & l. ſsalarium, D. eod. cum ſsimilibus, quæ, ultra alios antiquiores, tradit Speculat. in tit. de ſsalario, Andr. Gail. lib. 1. pract. c. 44. ubi latè eius Addit. Grœvæus, Ro ta deciſs. 559. n. 1. & deciſs. 679. n. 10. par. 1. diverſs. ſsacri Palatij, & de procuratore loquẽs Menoch. conſs. 228. n. 6. Aloiſs. Riccius in praxi Curiæ Archiep. Neapol. deciſs. 85. n. 3. par. 1. & in tutore idem collect. 656. par. 5. Vincent. de Franch. deciſs. 121. & in famulo, aut alio ſserviente, Paul. Caſstrenſs. conſs. 346. vol. 2. Menoch. ubi ſsup. n. 4. & 95. & nominatim in Vicario Epiſscopi Iacob. Puteus deciſs. 43. lib. 2. & deciſs. 5. lib. 3. Mohedan. deciſs. 4. de offic. Vicar. in novis, ubi Addit. Marta voto 99. num. 2. Farin. deciſs. 291. num. 1. tom. 1. par. 1. Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 1. quæſst. 16. num. 54. ubi refert ſsic à Rota eſsſse deciſsum, & ſsequitur Ant. Naldus in pract. quæſst. verb. Vicarius, num. 6. pag. 919. quamvis contrarium, ex æquitate magis, quàm ex rigore iuris obſservari ſsoleat, maximè ubi Vicarius ſsolitus eſsſset operas ſsuas locare, & Epiſscopus conducere, & ubi ſsportulæ iudiciales adeô tenues ſsunt, ut ex eis Vicarius, vel Viſsitator ſse commodè exlubere non poſsſsit, ut concludant idem Auctores proximè relati Segura d. cap. 14. num. 36. Sbrozius de Vicario Epiſscopi, lib. 1. quæſst. 55. num. 4. & ſseqq. Flores Diaz de Mena d.q. 8. num. 6. 7. & 8. & noviſsſsimè plures alios reſserens D. Præſses Valençuela conſs. 179. num. 61. & ſseqq. vol. 2. Et ita hoc ferè arbitrarium hodie eſst in ſsupremis Hiſspaniæ Tribunalibus, & aliquando ſsimiles petitiones admittuntur, & ſsalaria eiuſsmodi moderatè taxaantur, aliquando in totum ex prædictis conſsiderationibus repelluntur, præcipuè
62
poſst pragmat. Matritenſs. 19. Martij ann. 1616. quæ expreſssè vetuit, ne ſsalaria non convẽta petere poſssint hi, qui Magiſstratibus, Prælatis, aut alijs dominis famulantur, aſssiſstunt, vel obſsequuntur, à quibus alias commoditates, vel favores in temloralibus, vel ſspiritualibus ſsperare poſsſsunt. Cuius pragmaticæ meminit Amat. Roder. in tract. de privileg. cred. 1. par. art. 3. fol. 33. num. 28. ubi inquit ſsanctiſssimam fuiſsſse: Et maxima cũ deliberatione & iuſstitiæ zelo ſtatutũſtatutum, ob vitandas plures lites, quæ quotidie circu hoc ortebantur, & incommoda, quæ ſsequebantur, præcipuè cùm & mortuo Epiſscopo, aut alio Prælato, inq́ue eorum bonis, aut ſspolijs facto creditorum concurſsu, multi ſsuſscitarentur famuli, petentes pro ſsuis ſservitijs ſsalaria aliqua, &c. Quod etiam in noſstris terminis multò ante cautum fuit in Bullis Pauli III. & Pij V. quarum mentionem faciemus infr. hoc lib. cap. 11. n. & tetigit D. Felician. à Vega in cap. cùm cõtingatcontingat, num. 31. & 35. de foro comp. D. Valençuela conſs. 57. num. 14. & Rota Romana ſsacri Palatij, 3. par. lib. 3. deciſs. 1619. ubi requirit, quòd famulus ſsit deſscriptus in libro Epiſscopi.
Et quod dicimus in Vicarijs & Viſsitatoribus, lõgè maiori ratione repetitum volumus in
63
Notatrijs eorundem Epiſscoporum, & officialium. Nam hi quoque nullum ſalariũſalarium petere poſsſsunt, & ſsportulis fuis contenti eſsſse debent. In quarum
64
exactione ſsi exceſsſserint taxam Regijs edictis præfixam, vulgò: Los Aranceles Reales, poteſst iudex laicus eos, ſsi laici fuerint, punire, ſsi verò clerici, Regium Senatũ commonefacere, ut huic exceſsſsui obviam eatur, quoniam graves, & inſsolitæ ſsportularum exactiones, reputantur eſsſse quædam veluti vectigalia, ſsive gabellæ, & impoſsitiones illicitæ, l. vectigalia, D. de publican. & vectig. cum traditis à Quintil. Mandoſs. in gloſsſs. facultatum, §. & taxãtaxam, verb. Solita, & cùm
65
leges reſspicientes pretia reum, & ea taxantes, clericos, & Eccleſsias ligent, ut per text. & DD. in cap. conſstitutus, de reſstit. in integrũintegrum, Navarr. in Manuali, cap. 23. num. 88. Mexia ad pragmat, taxæ pan. concl. 1. num. 4. & cõcluſs. 4. num. 11. Sotus de iuſst. & iure, lib. 6. q. 2. art. 3. concl. 3. Gutierr. lib. 2. pract. q. 180. num. 11. Bobad. in Polit. lib. 3. cap. 4. n. 69. Felician. de cenſsib. lib. 2. cap. 1. num. 15. & 46. tom. 1. Velazquez de Avẽdaño in eod. tract. cap. 28. num. 1. & 2. & cap. 32. à num. 5. Did. Perez in Rubr. tit. 2. lib. 8. Ordin. pag. 31. verſs. Igitur pretium iuſstum, optimè Palatius de contract. cap. 6. pag. 305. & Azeved. in l. 6. tit. 5. n. & 6. lib. 5. Recop. Meritò ſsportula rum taxatio, iuſstè, & pro bono Reipublicæ à Principe facta, eoſsdem ligare debedit, & exceſsſsus in contrarium tentari reprimi per eũ|dem PrincipẽPrincipem poſsſsunt. Ad quod ſsunt iura expreſsſsa l. 27. & 33. tit. 25. lib. 4. l. 17. tit. 5. lib. 3. Recop. Auth. ut iudices ſsine quoquo ſsuffr. §. volumus, collat. 2. ibi: Non ſsinere amplius aliquid quàm ſsacra nostra constitutione diſspoſsitum eſst, percipere ſsportularũ: & de noſstro municipali Indiarum iure ſschedul. dat. 12. Iunij ann. 1559. & aliæ plurimæ, quæ reperiũturreperiuntur in 2. tom. impreſsſs. pag. 371. & ſseqq. quæ ſstrictè præcipiunt: Que en los juzgados Ecleſsiasticos de las Indias aya aranceles de los derechos que dehen llevar los juezes, i notarios, i que estos no paſsſsen del triplicado de los que ſse llevan en el Arçobiſspado de Toledo, ut notat in terminis Bobad. in Polit. lib. 2. c. 17. num. 598. & cap. 18. n. 229. & cap. 211. num. 112. & 260. D. Hier. de Leon deciſs. Valẽtiæ 20. ex n. 49. par. 1. Petr. Caball. reſsol. crimin. tom. 1. caſsu 53. n. 3. & ſseqq. Cyn. & Bald. n. 10. in Auth. qua in provincia 6. ubi de criminib. Avendañ. in cap. Prætor. 1. par. cap. 2. ex num. 12. Belluga in ſspeculo Princip. Rubr. 11. §. & quæ dicta ſsunt, n. 4. fol. 35. Azeved. per text. ibi in l. 31. tit. 6. lib. 3. Recop. Carroc. de locato, tit. de ſsport. iud. q. 7. ex n. 40. fol. 21. Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 1. cap. 22. num. 40. & ſseqq. & Quintil. Mandoſs. ubi ſsupr. & dicam infrà lib. 4. cap. 3. num.
Et hoc adeò verũverum eſsſse aliqui exiſsti mant, ut tales
66
Notarij, ſsi laici ſsunt viſsitari, & ſsyndicari poſssint de huiuſsmodi exceſsſsibus, non ſsolum ab Epiſscopo, cui deſserviunt, vel eius Vicario, hoc enim nullam recipit dubitationẽ, ut patet ex Aufrer. Puteo, Tiber. Decian. & alijs, quos refert Bobad. d. lib. 2. cap. 17. n. 48. Verùm & à iudicibus Regijs ſsecularibus, ſsi credimus Georg. Cabedo deciſs. Luſsitan. 14. n. 17. 1. par. ubi ad id refert Arreſstum Senatus Luſsitani, quo decretum fuit cognitionẽ appellationum cauſsarum, in quibus ſscribę iudicum Eccleſsiaſsticorum accuſsati fuerant, eò quòd excedebant taxam in ſsalarijs ſscripturæ contra diſspoſsitionem ordinationũordinationum illius Regni, pertinere ad iudices Cancellariæ.
Quod eo protrahit Ferrer in obſservat. Catalon. 222. ut exiſstimet,
67
Notarium, etiam Clericũ, ratione falſsitatis in inſstrumento cõmiſsſsæ poſsſse puniri per iudicem laicum ſsaltem civiliter, privatione nempè officij. Quod tamen meritò reprobat Caballus reſsolut. crim. cent. 1. caſsu 64. Maſstrill. deciſs. Siciliæ 159. dicens ibi deciſsum fuiſsſse, ad iudicem Eccleſsiaſsticum eſsſse remittendum, quem refert, & ſsequitur Aloiſs. Ricc. in collect. deciſs. 4. parte, collect. 1613. & eſst videndus Steph. Gratian. lib. 2. diſscept. forẽſs. cap. 340. num. 7. 28. & 29. & cap. 34. per totum; ubi probat
68
Notarios etiam laicos Epiſscoporum, ſsive ſsint perpetui, ſsive temporales, ſsive habeant ſsalarium, ſsive non, & ſsive delinquant in officio, vel extra officium, fori privilegio gaudere, eo nimirum quo ſsecundùm multorum ſsententiam gaudẽt omnes famuli, & familiares Prælatorum. De quo, & quomodo praxi recipi debeat, latè tractant Calcan. conſsil. 71. & duabus ſseqq. Boer. deciſs. 9. Capic. deciſs. 12. Vivius deciſs. 126. Menoc. de arbitrar. caſs. 552. Natta cõſs. 576. Vinc. de Frãch. deciſs. Neapol. 407. par. 2. num. 4. Vbi, poſst alios, probat de delictis actuariorum, & aliorum curijs inſserviẽtium, proprias curias cognoſscere, Theſsaur. deciſs. Pedem. 22. Iul. Clar. q. 35. n. 18. Marta de iuriſsd. 4. par. caſsu 111. & 216. cẽt. 2. Farin. 1. to. crim. q. 8. n. 46. Parlad. in ſsexquicent. differ. 9. §. 1. num. 7. & 8. Ioan. Maria Novar. in praxi elect. fori, ſsect. 35. ex n. 2. Bobad. d. cap. 17. n. 97. & cap. 18. n. 166. & Aloiſs. Ricc. in prax. Archiepiſsc. deciſs. 549. Quamvis in Notarijs, & Tobellionibus Epiſscoporum pro villis, & dominijs temporalibus, quæ aliquando habent, & in quibus temporalem iuriſsdictionem exercent, contrarium probari debeat, ex traditis ab eodem Bobadilla d. cap. 17. n. 196.
Et utcumque ſsit, quò magis hi Notarij in officio contineantur, & ne clerici ſsecularibus negotijs ſse immiſceãtimmiſceant, tam de iure Canonico, quàm Regio ſsæpè cautum eſst,
69
ut ſsint laici, & nõ clerici, excepto ſsi aliqua cauſsa ſspiritualis, vel merè Eccleſsiaſstica tractetur, ad quãquam clerici Notarij deputari poterunt, ut patet ex text. & gloſsſs. in c. ſsicut, ne clerici, vel monac. cap. multorum 2. ibi: Notarijgeßit officiũofficium, diſstin. 32. l. 15. tit. 18. lib. 2. l. 12. tit. 3. lib. 1. Recop. cum alijs traditis à Iaſs. in l. 1. n. 8. D. de iuſst. & iur. Graſsſsis deciſs. Aurear. par. 2. lib. 3. cap. 2. n. 18. Cened. qui alios adducit, in collect. 147. ad Decret. n. 1. Did. Per. in l. 12. tit. 3. lib. 1. Ord. Covar. in pract. cap. 19. n. 8. Salced. omninò videndus, in addit, ad prax. Bernard. Diaz cap. 58. Carol. de Graſsſs. de effect. cleric. effect. 8. n. 1. & plures alij, quos refert Illuſstriſsſs. Bracharenſs. Acuña in notis ad d. cap. multorum, n. 2. Maſstrill. d. deciſs. Sicil. 159. Riccius d. collect. 1613. & in prax. Archiepiſs. Neapol. deciſs. 331. ubi dicit, quòd ſsic practicavit text. in cap. ut officium, §. ad conſscribẽdas, de hæreticis, de quo etiam Peña in direct. Inquiſs. 3. par. q. 19. cõment. 68. & Graſsſsis, & D. Acuña ubi ſsuprà.
Quæ omnia mihi uſsui fuerunt, cum Limæ eſsſsem,
70
& in Regali Cãcellaria tractaretur de proviſsione contra ArchiepiſcopũArchiepiſcopum, & eius Vicarium generalem expedienda, ut nullos Notarios haberent, qui merè laici non eſsſsent, ut ſsic magis in officio continerentur, & delinquentes faciliùs puniri poſsſsent. Quod | tamen nunquam obtinuit, & contenti ſsuimus nullos notarios ad faciendas relations cauſsarum temporalium Eccleſsiaſsticarum in Regium Prætorium admitti, qui laici non eſsſsent, ſsemper quipped maximè abſsurdum, & iniquum reputatum eſst,
71
admitti ad official publica ſsecularia eos, qui ſsi in eis delinquent, à iudicibus ſsecularibus puniri non poſssint, ut eleganter docet Covar. in pract. cap. 33. n. 6. verſs. Clerici autem, Vincent. de Franc. deciſs. 479. n. 2. 4. & Petr. Caballus par. 1. reſsol. crim. d. cap. 64. num. ult. qui addunt, poſsſse circa hoc Principes ſseculares legem particularrem condere, eamq́ue tenêre, & congruam, & rationabilem cenſseri debere.

CAPVT IX. De appellationibus, quæ à ſsentẽtijs Prælatorum, & VicariorũVicariorum Indiarum interponuntur, & qualiter iuxta novãformam Brevis Gregorij XIII. proſsequantur, & terminentur?

SVMMARIVM CAPITIS Noni.

  • 1 CAuſsæ omnes fori Eccleſsiaſstici in prima inſstantia pertinẽtpertinent ad Epiſscopos, & Ordinarios locorum.
  • 2 Ordinarioũ ius in prima inſstantia à partibus in eorum præiudicium renuntiari nõ poteſst.
  • 3 Lites omnes, & præſsertim Eccleſsiaſsticæ citò terminari iubentur, & de earum inſstantijs.
  • 4 Lites Eccleſsiaſsticæ in Indijs exvarijs cauſsis protelabantur, quæ referuntur, & remedia, quæ ad hoc damnum tollendum propoſsita fuerunt.
  • 5 Metropolitanos iudices cõſtituereconſtituere in provincijs longè diſstantibus à ſsua Metropoli, aliquando tractatum fuit.
  • 6 Bulla Greg. XII. de forma appellationũ in cauſsis Indiarum executioni mandarin, quando, & quare iuſsſsa fuerit?
  • 7 Schedula Regia, quæ Breve Greg. XIII. in appellationibus litium EccleſiaſticarũEccleſiaſticarum in Indijs ſservari iußit, ad litteram refertur.
  • 8 Brevi Gregorij XIII. Quæ difficultates obiectæ fuerint?
  • 9 Reſscripta, quæ, & quando expirent morte concedentis, & impetrantis re integra?
  • 10 Audientiæ Limanæ & Argentinæ, quid reſsponſsum fuerit circa Breve Greg. XIII. de appellationibus cauſsarum Eccleſsiaſsticarum?
  • 11 Reſscripta gratiæ, etſsi aliquid admixtum habeant, quod iuſstitiæ, vel iuriſsdictionis exercitium contineat, non expirant morte concedentis, vel impetrantis.
  • 12 Breve Gregor. XIII. circa appellations cauſsarum Eccleſsiaſsticarum in Indijs, ad litteram refertur.
  • 13 Breve Greg. XIII. in epitomẽ reducitur.
  • 14 Appellationis interpoſsitio de ſsuffraganeo ad Metropolitanum regularis eſst in iure.
  • 15 Appellatio poteſst de iure interponi de ſsuffraganeo ad Papam, omiſsſso medio Metropolitani.
  • 16 Papa eſst iudex Ordinarius omnium Ordinariorum.
  • 17 Appllatio ſsi ad Papam interponatur, omiſsſsius medijs, eo ipſso manent ligatæ manus inferioum.
  • 18 Appellatio de minori ad maiorem iudidẽ interponenda eſst, & hoc videtur eſsſse de eius ſsubstantia.
  • 19 Appellatio de uno ad alium denotat ſsuperioritatem, & nulla eſst, ſsi de maiori ad minorem, etiam ignoranter, vel ex partiũ conſsenſsu, interponatur.
  • 20 Metropolitanorum appellations legitimè ad primates, vel Patriarchas deferẽdæ ſsunt, niſs omiſsſso medio, Papa appellatur.
  • 21 Inferior non habet poteſstatem in ſsuperiorem, neque eius factum, vel ſsententiam etiã nullam revocare poteſst.
  • 22 Pontifex ex cauſsa ius poſsitivum derogare potest.
  • 23 Papa potest inferiorem virtute ſsuæ delegationis ſsuperiorem facere.
  • 24 Subrogatio omnes qualitates transfundit in ſsubrogatum.
  • 25 Qualitatibus aliquibus attentis, quis poteſst alio inferior eſsſse, & reſspectu alicuius accidentis ſsuper illum in aliquot elevari.
  • 26 Conſsuetudine, vel ſstatuto effici poteſst, ut iudex ad quem, pro ſsuperiore habeatur, quaod cauſsas ad eum appellatas, licèt in alijs inferior ſsit.
  • 27 L. 14. tit. 18. lib. 4. Recop. expenditur.
  • 28 Greg. XIII. ad appellationum formam in cauſsis Eccleſsiasticis Indiarum innovandam, longa itinerum diſstantia permovit, & deſsiderium litigantium ſsumtibus conſsulendi.
  • 29 Monachus propter abſsentiam ſsui Prælati coram Epiſscopo convenitur.
  • 30 Monialis abſsente Abbatiſsſsa nomine proprio in iudicio agree poteſst.
  • 31 Filius familias propter longam patris abſsentiam admittitur ad agendum.
  • 32 Forum quis ſsortiri compellitur aliaꝰs declinabile, propter nimiam locorum diſstã tiam.
  • 33 Diſstantiæ longæ plures effectus referuntur, & Auctores, qui de eis agunt?
  • 34 Superioris adeũdi difficultas ubi eſst, multa permittuntur, quæ alias non tolerarentur.
  • 35 Concil. VI. Carthaginenſsis locus expen|ditur de appellationibus tranſsmarinis nõ admittendis. Cap. placuit, el 1. 2. q. 6. explicatur, & emẽdatur, ibidem.
  • 36 Cauſsæ, etiam maiores, Epiſscoporum, olim in Hiſspania coram Epiſscopis comprovincialibus tractari, & terminari ſsolebant, nullo ad Romanam ſsedẽ recurſsu permiſsſso.
  • 37 Vicinitas loci, vel perſsonæ multa inducit, & ſsuadet ei committi, aut concedi, quæ aliàs non concederentur.
  • 38 Sententiæ duæ conformes faciunt rem iudicatam, ex Brevi Greg. XIII.
  • 39 Sententiæ tres conformes regulariter requiruntur ad faciendam rem iudicatam.
  • 40 Leges novæ ex fori exercitatione plurimũ lucis accipiunt.
  • 41 Suffraganeus, an ſsi existat in Diœceſsi ſsui Metropolitani, poſsſsit ibi appellationes ab illo corãcoram ſse interpoſsitas audire, & terminare?
  • 42 Metropolitanis non licet ingredi Diœceſses ſsuffraganeorum, etiam ad cognoſscendum de appellationibus illorum.
  • 43 Archiepiſscopus in Diœceſsi ſsuffraganei nihil eo invito exercere poteſst.
  • 44 Territorij ſsui terminos unuſsquiſsque obſservare debet.
  • 45 Iudex ſsemper ac fieri poteſst, in loco ipſso Tribunalis ſsententias, & acta iudicialia pronuntiare, & decernere debet.
  • 46 Suffraganeus, qui quoad appellationes efficitur, veluti ſsuperior Metropolitani, in eius Diœceſsi pronuntiare poteſst, vel cauas committere.
  • 47 Cap. ut litigantes, de appell. lib. 6. explicatur.
  • 48 Delegatus ſsummi Pontificis, reputatur tanquam Ordinarius.
  • 49 Epiſscopus, ubi procedit, tanquam delegatus Papæ, maior eſst Archiepiſscopo.
  • 50 Breve Gregor. XIII. an porrigi poſsſsit ad cauſsas iam appellatas ante eius promulgationem, & executionem.
  • 51 Leges noviter latæ non porrigũturporriguntur ad lites iam pendentes tẽporetempore quo promulgantur.
  • 52 Statuta non comprehendunt negotia pẽdentia, etiam ſsi ſstatuens id exprimat.
  • 53 Reſscriptum impetrans, & eo uti in iudicio incipiens, altera parte invita, illud revocare non potest.
  • 54 Appellatio ſsi ſsemel interpoſsita ſsit, & poſsteà Epiſscopatus dividatur, vel ſsuffraganeꝰ Metropolitanuse efficiatur, an ea mutãda ſsit?
  • 55 Conſstitutiones novæ iura partium lædere non poſsſsunt.
  • 56 Qualitate ceſsſsante, quæ iuriſsdictionem indulget, ipſsa quoque ceſsſsare ſsolet.
  • 57 Decurio, qui tanquãtanquam talis cognoſscit de appellatione ad CapitulũCapitulum civitatis delata, debet ceſsſsare in cauſsa, ſsi Decurio eſsſse deſsierit.
  • 58 Canonico, ſsi tanquãtanquam tali, cauſsa committatur, & ea non finita deſsinat eſsſse Canonicus, adhuc manet iudex, & quare?
  • 59 Sententiæ duæ cõformesconformes, quæ exequi iubẽturiubentur per conſstitutionẽ Greg. XIII. an intel ligãtur in eoſolũeoſolum caſsu, quo de Metropolitano ad ſsuffraganeo appellatur, vel etiãetiam in eo, quo de ſsuffraganeo ad MetropolitanũMetropolitanum? 60 Sententiæ duæ conformes licèt exequi iubeantur per Breve Greg. XIII. tamen admittitur contra eas exceptio nullitatis defectus iuriſsdictionis.
  • 61 Nullitas proveniens ex defectu iuriſsdicitionis nunquam excludi videtur.
  • 62 Sententiam confirmatam exequi ſsolet iudex à quo, revocatam iudex ad quem, & de praxi huius articuli.
  • 63 Sententiæ conformes, quæ dicantur, & an ſsi in diverſsis ſsummis condemnẽtcondemnent, verum ſsit ſsaltem in minori conformes eſsſse?
CAVSÆ omnes
1
ad forũforum Eccleſsiaſsticũ quomodolibet pertinẽtes, & præſsertim matrimoniales, & criminales, in provincijs Indiarum (ſsicut & in alijs) in prima inſstantia corãcoram Ordinarijs locorũlocorum tractandæ ſsunt, ut diſsponitur in Conc. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. c. 20. de cuius praxi plurima congerunt Fuſscus, Monal. Zerol. Piaſsec. Novarius, Salgad. & alij, quos refert Aug. Barboſs. in novis collectan. ad eundem text. & in Paſstorali, par. 3. allegat. 51. & ultra eos Navarr. conſs. 3. in tit. de off. deleg. & conſs. 9. de privileg. Paz in praxi, 2. to. prælud. ult. ex num. 6. & 18. ubi hoc adeò verum eſsſse inquit,
2
ut ius Ordinariorum in prima inſstantia nullo modo poſsſsit in eorum præiudicium à partibus renuntiari, Hier. Gonçal. in regul. 8. Cancell. gloſsſs. 52. num. 36. Caldas Pereira in l. ſsi curatorem, verb. Quod pristinum, num. 31. & Flores de Mena lib. 1. var. quæſst. c. 12. Extat q̃; ad id idẽidem notabilis cõſstitutio Leonis X. & altera Greg. XIII. incipit, | Romani, in ſsumm. Bullat. fol. 178. & fol. 701.
Sed cùm in iure
3
ſsemper (& præſsertim in huiuſsmodi cauſsis) brevitas deſsideretur, ut cõſtatconſtat ex eod. text. Concil. ibi: Saltẽ infra biẽnium a die motæ litis terminentur, & ſseſsſs. 25. c. 10. verſs. Admonet, cap. finẽfinem litibus, & cap. fin. de dolo & contum. c. 1. & 2. de re iud. cap. conſstitutus, de procur. cum alijs, quæ latè cõgeſssi in meo 1. tom. de Ind. iure, lib. 3. c. 3. ex n. 7. Et hoc
4
tam propter litigatorum artes, quàm propter iudicum Eccleſsiaſsticorum negligentiãnegligentiam, & locorum diſtantiãdiſtantiam in his provincijs Indiarum conſsequi non poſsſset, adeô ut in proverbiũ abierit: Si te quieres hazer inmortal, hazte pleito Ecleſsiaſstico, meritô Prudẽtiſsſsimi, & Pijſsſsimi noſstri Reges ſsubditorum damnis obviãobviam ire cupientes, plures, ad excitãdam hac in parte Prlatorum curam, ſschedulas expedierunt, & aliquando tractatũtractatum
5
fuit de iudicibus Metropolitanis, in provincijs longè diſstantibus conſstituendis, ne in cauſsis appellationũ Metropolim adire neceſsſsarium eſsſset, ut cõſtatconſtat ex ſsched. quadãquadam dat. Burgis 1. Auguſst. ann. 1605. & alia dat. Matrit. 1. Iunij ann. 1612. quarum memini ſsup. cap. 7. n. 35.
Sed tandem magis placuit, ut executioni mandaretur
6
Bulla quædãquædam Greg. XIII. fœlicis recordationis, quam conceſssit ad poſstulationẽ Regis noſstri Philippi II. ann. 1578. ubi novam formani conſstituit ſsuper modo, & formâ appellationũappellationum interponendarũinterponendarum, ac proſsequendarum, & litiũlitium breviandarum in partibus Indiarum. Et ad hoc expedita fuit ſschedula Regia Matriti 7. Martij ann. 1606. ad omnes Audientias earundẽearundem Indiarum directa, quæ dolet illius Bullæ executionem tamdiu ſsuſspenſsam fuiſsſse, & iubet, ut deinceps abſsque ulla mora, vel excuſsatione practicetur, & publicetur, his verbis: El Rei.
7
Mi Virrei, Præſsidente, è Oidores de mi AudiẽciaAudiencia Real de la ciudad de los Reyes de las provincias del Perù. Por Breve Apoſstolico de Gregorio XIII que ſse expidio à poſstrero de Hebrero del año paſsſsado de 1578. ſse diſspone, i manda, que todos los pleitos Eccleſsiaſsticos de qualquier genero i qualidad que avia, ò que ovieſsſse en las mis Indias Occidẽtales, ſse ſsiguieſsſsen en todas inſstancias, i ſse fenecieſsſsen, i accabaſsſsen allà, ſsin los ſsacar para otras partes, como mas particularmente lo entendereis por el dicho Breve, de que con eſsta os mãdomando embiar copias autoriçadas. I porque he entendido, que de no ſse aver cumplido lo ſsuſsodicho ſse han ſseguido, i ſsiguen muchos inconveniẽtesinconvenientes, daños, i moleſstias ã las partes, que vienen con los dichos pleitos à eſstos Reinos, os mãdomando, que hagais cumplir i executar preciſsamente, en todo eſsſse diſstrito, lo diſspueſsto por el dicho Breve, dando noticia dèl à todas partes, i la orden que convenga, para que ſse cumpla, i no ſse vaya, ni paſsſse contra lo en èl contenido en manera alguna. Fecha en Madrid à 7. de Marco de 1606. años. Yo el Rei. Por mandado del Rei nueſstro ſseñor, Iuan de Ciriça.
Et licèt dicta Audientia Limana, atq;atque etiã Argẽtina, aliquas
8
difficultates repræſsentaverit, quæ huius reſscripti executionẽexecutionem morabantur, & inter alias eam, quòd antiquum valdè eſsſset, & veluti conſopitũconſopitum, cùm tam concedẽs, quàm impetrãs ante eius publicationẽ, uſsum, & implementus, & ſsic
9
re integrâ, deceſsſsiſsſsent, arg. text. in l. 1. D. de nundinis, ibi: Nundinis à Principe impetratis, non utendo qui meruit, decennij tempore uſsum amittit, l. 3. tit. 7. par. 5. cap. fin. §. officium, de off. deleg. in 6. ubi quòd litteræ, ſseu reſcriptũreſcriptum, ſsi eſst iuriſsdictionale, expirat, re integrâ morte cõcedentis, cum alijs traditis à Calder. conſs. 455. aliàs 11. de cenſsib. circa med. Decio in cap. cùm acceſsſsiſsſsent, num. 16. de conſstit. Paulo Caſstrenſs. conſs. 4320. Hier. Gabr. conſs. 162. per tot. lib. 1. & Tiber. Dec. conſs. 25. n. 106. lib. 1. & conſs. 66. num. 65. lib. 3. Vbi hoc certiùs eſsſse docent, ubi impetrans reſscriptum, vel privilegium, eo pluris uti potuit, & non fecit. Nihilominus
10
Audientiæ Limanæ per ſsched. 4. Februar. ann. 1608. & Argẽtinæ per aliam 17. Iulij ann. 1609. reſsponſsum fuit, ut commiſsſsam ſsibi huius executionis provinciãprovinciam, abſsque ulla excuſsatione, vel hæſsitatione implerent, ſscirentq́ue omnia attentè, & circumſspectè in ſsupremo Indiarum CõſilioConſilio inſspecta, & trutinata fuiſsſse. Et cum Dom. Prorex Marchio de Monteſsclaros, tanquam Præſses dictæ Audientiæ Limanæ iterum ſscripſsiſsſset, iam id executioni mandatum fuiſsſse, reſpõſumreſponſum accepit per epiſst. dat. Aranjueci 24. Ianuar. ann. 1610. in hæc verba: Lo que toca à aver deſspachado proviſsiones para que ſse cumpla i execute el Breve de Gregorio XIII. ſsobre las apelaciones de las cauſsas Ecleſsiaſsticas en cõformidad de lo que ſse os ordenò por cedula mia, eſst à biẽ, i aßi lo hareis con el cuidado que os eſstà ordenado. Nam reverâ dictum reſcriptũreſcriptum, ſsive privilegiũprivilegium
11
magis fuit gratiæ, quãm iuſstitiæ; & licèt iuriſsdictionis quandãquandam mutationem, ſsive conceſsſsionẽ contineat, hæc tamẽtamen fuit acceſsſsoria ad gratiã; & ſsic perpetua, & quæ morte cõcedẽtis, etiãetiam re integrâ, expirat, iuxta ea, quæ tradit Abb. cõſs. 34. n. 5. & 6. lib. 2. tex. & DD. præcipuè Padilla in l. 2. C. de diverſs. reſscript. qui multis modis reſspondet ad d. l. 1. de nundinis, Bart. & Carol. de Tapia in l. fin. D. de conſst. Princ. latè & optimè Felin. in c. cùm acceſsſsiſsſsent, n. 35. de conſstit. ubi etiãetiam Dec. n. 17. idem Dec. conſs. 271. & 496. Menoch. conſs. | 377. & Card. Tuſsch. litt. P. concl. 755. per totam, & litt. R. concluſs. 208.
Gregoriana porrò Conſstitutio ſsic habet: Gregorius
12
Papa XIII. ad perpetuam rei memoriam. Expoſscit debitum Pastoralis officij, cui diſsponente Domino præſsidemus, ut litiũ diſspendijs, quæ in foro Eccleſsiaſstico pro tempro tractantur, ea, qua fieri poteſst, celeritate ſsuccurratur. Exponi ſsanè nobis nuper fecit chariſsſsimus in Chriſsto filius noſster Philippus Rex Catholicus, quòd in partibus civitatum, terrarum, locorum, & oppidorũoppidorum, ac dominiorum Indiarum, Terræ-firmæ, & inſsularum maris Oceani, ob locorũlocorum à Romana Curia distantiam, difficilè admodũadmodum reſscripta Apoſstolica haberi quiverint; ac proptereà appellationes, quæ à quiverint; ac proptereà cauſsis, tam criminalibus, quãquam civilibus, ac alijs quibuſscunque forum EccleſiaſticũEccleſiaſticum concernẽtibus, pro tẽporetempore latis, interponũturinterponuntur, difficulter admodum recipi, & admitti poſsſsunt, ac proptere à incolarũincolarum prædictorum diſspendijs, quæ ex litium longitudine proveniunt, valdè cõſultumconſultum fore, ſsi duæ ſsententiæ pro tẽporetempore latæ, rem iudicatãiudicatam facerent, & ab illis amplius non liceret appellare. Quare idem Philippus Rex nobis humiliter ſsupplicari fecit, ut in præmiſsſsis opportunè providere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos, qui populorũpopulorum quorumlibet quietem, & commodum, quantũquantum cum Deo poſsſsumus, libenter procuramus, eundem Philippum Regem à quibuſsvis excommunicationis, ſsuſspenſsionis, & interdicti, alijſsq́ue Eccleſsiaſsticis ſsententijs, cenſsuris, & pœnis à iure, vel ab homine quavis occaſsione, vel cauſsa latis, ſsi quibus quomodolibet innodatus existit, ad effectum præſsentium dũtaxatdumtaxat cõſequendumconſequendum, barum ſserie ab ſsolvẽtes, & abſsolutũ fore cenſsentes, huiuſsmodi ſsupplicationibus inclinati. Volumus, & Apoſstolica auctoritate decernimus, quòd in omnibus Regnis, terris, & dominijs Indiarum, & Terræ-firmæ, & inſularũinſularum maris Oceani, & aliàs quomodocunque, & qualitercunque nuncupatis, dicto Philippo Regi mediatè, vel immediatè ſsubiectis, quandocunque in cauſsis, tam criminalibus, quàm alijs quibuſscunque forũforum Eccleſsiaſsticum concernentibus, à ſsententijs pro tẽporetempore latis, appellari contigerit, ſsi prima ſsententia ab Epiſscopo lata fuerit, ad MetropolitanũMetropolitanum; ſsi verò prima ſentẽtiaſententia ab ipſso Metropolitano promulgata fuerit, ad ſsuffraganeum Ordinarium viciniorẽ appellatio interponatur; cuius ſsententia, ſsi primæ conformis fuerit, vim rei iudicatæ obtineat, & executioni per eum, qui eam tulerit, quacunque appellatione non obſstante, demãdetur. Si verò illæ duæ, ſsive ab Ordinario, & Metropolitano, ſsive à Metropolitano, & Ordinario viciniori latæ, conformes non fuerint, tunc ad alterũalterum MetropolitanũMetropolitanum, vel Epiſscopum, à quo primò fuit lata ſsententia, viciniorẽ eiuſsdem provinciæ, appelletur, & duas, ex ipſsis tribus ſsententi as conformes (quas etiãetiam vim rei iudicatæ habere volumus). Is, qui ultimo loco iudicaverit, exequatur, quacunque appellatione non obſstãte. Decernentes omnia, & ſsingula, aliàs quàm ut præmittitur intẽtata iudicia, nullius prorſsus roboris, vel momenti fore, & quaſscũque deinceps, modo prædicto non ſservato, interpoſsitas, vel interponẽdas appellationes, nullas, irritas, & inanes existere, ſsicq́ue per quoſscunque iudices, & cõmiſsſsarios quavis auctoritate fungentes, etiãetiam loci Ordinarios, & cauſarũcauſarum Palatij Apoſstolici Auditores (ſsublata eis, & eorum cuilibet quavis aliter iudicandi facultate) iudicari debere, irritum quoque & inane, ſsi ſsecus ſsuper his à quocunque quavis auctoritate ſscienter, vel ignoranter cõtigerit attentari. Non obſstantibus conſstitutionibus, etiã municipalibus, & particularibus illarũ partiũ, legibus, statuis, & conſsuetudinibus, etiã iuramẽtoiuramento, confimatione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis, statutis, & conſsuetudinibus, privilegijs quoque iudultis, & litteris Apoſstolicis, quibuſsvis iudicibus, tã Ordinarijs, quàm delegatis, & quibuſsvis alijs ſsub quibuſscunque tenoribus, & formis, ac quibuſsvis derogatoriarũderogatoriarum derogatorijs, alijſsq́; efficacioribus, & inſsolitis clauſsulis irritantibus, & alijs decretis quomodolibet conceßis, cõfirmatis, approbatis, & innovatis, Quibus omnibus, etiãetiam ſsi de illis, eorumq́ue totis tenoribus ſspecialis, ſspecifica, & expreſsſsa mẽtiomentio habenda, aut aliqua alia exquiſsita forma ad hoc ſservanda foret, tenore huiuſsmo di præſsentium pro expreſssis habitis, illis aliàs in ſsuo robore permanſsuris, hac vice dũtaxatdumtaxat ſspecialiter, & expreßè derogamus, cæteriſsq́ue cõtrarijscontrarijs quibuſscunque. Cæterùm quia difficile foret præſsentes litteras ad ſsingula quæq; loca deferri, volumus, & ſsimiliter Apoſstolica auctoritate decernimus, ut illarum tranſsumtis, manu alicuius Notarij publici ſsubſscriptis, & ſsigillo cuiuslibet perſsonæ in dignitate Eccleſsiaſstica conſstitutæ, munitis, eadẽeadem prorſsus fides adhibeatur, quæ ipſsis originalibus litteris adhiberetur, ſsi forent exhibitæ, vel oſstenſsæ. Dat. Romæ apud ſsanctum Petrum ſsub anulo Piſscatoris die XV. Maij ann. M.D. LXXIII. Pontificatus noſstri anno 1.
In qua Conſstitutione (ut vides) tria, & quidem admodum neceſsſsaria, noviter deciduntur. Primum,
13
in cauſsis Eccleſsiaſsticis Indiarum, appellationem interponi debere, non ad ſsedẽ Apoſstolicam, ſsed de ſsuffraganeo ad Me|tropolitanum, vel ſsi prima ſsententia lata fuefit à Metropolitano, ad viciniorem ſsuffragane um eiuſsdem Metropolitani.
Secundum, duas ſsententias conformes, ab eiſsdem latas, vim rei iudicatæ obtinere, & executioni mandandas eſsſse per eum, qui primam tulit, & pronuntiavit.
Tertium, ſsi conformes non fuerint, tunc ſsecundam appellationem admitti, & interponendam eſsſse ad alterum Metropolitanum, vel ad Epiſscopum viciniorem ei, qui primãprimam ſsententiam tulit, & ſsi duæ ex his conformes fuerint, exequi debere per eum, qui ultimo loco iudicaverit.
Et quod ad primum articulũarticulum attinet; quâ parte appellationẽappellationem à ſsuffraganeo defert Metropolitano, nihil novi inducit, cùm id ſsecundùm Ordinarij iuris regulas procedat, quod ſsubditis
14
Epiſscopi ſsuffraganei, ad archiepiſscopum appellare permittit, cap. per ſsingulas, el 2. cap. nullus primas, cap. conqueſstus 9. q. 3. cap. 1. de offic. deleg. cap. duo, cap. Paſstoralis, de off. Ordin. cap. dilectus, c. cum cauſsam, cap. ſsolicitudinem, de appellat. cap. per tuas, de ſsent. excom. cap. 1. de foro cõp. in 6. cap. Romana de appell. eod. lib. cap. ut litigantes, de off. Ord. l. 7. tit. 4. par. 3. cum alijs, quæ ultra ordinaros in eiſsdem locis adducit Quaranta in ſsumma Bullar. verb. Archiepiſscopi auctoritas, auct. 13. pag. 53. Scaccia de appell. lib. 3. q. 8. n. 86. cum ſseqq. Petr. Greg. eod. tract. lib. 4. cap. 2. ex n. 1. Paz in praxi. 2. tom. prælud. 1. num. 4. fol. 4.
Quatenus verò dicta conſstitutio excludit, vel denegat, quòd
15
litigantes Papam eo in caſsu adire, vel ad eum appellare poſsſsint, novi iuris inductiva, & antiqui correctoria videri poteſst, eùm eo inſspecto, poſsſsent, ſsi vellent, ad Papam, omiſsſso medio, Archiepiſscopi appellare,
16
quia ipſse eſst iudex Ordinarius omnium Ordinariorũ, ut per gloſsſs. in cap. ſsi duobus, de appell. Felin. in cap. cùm te conſsulente, de off. deleg. Quaranta ubi ſsup. & latiſsſsimè Scaccia q. 7. num. 46. cum multis ſseqq. & q. 10. n. 9. Vbi quôd
17
per talem interpoſsitionẽ appellationis ad Papam, ſsunt ligatæ manus inferiorum, & quòd ſsi Metropolitanus hoc ſsciẽs, adhuc in cauſsa procedere velit tanquam iudex Ordinarius appellationum, proceſsſsus erit nullus, & alijs pœnis veniet punrendus, de quibus per text. gloſsſs. & DD. in cap. ſsi duobus, de appell. Dueñas reg. 24. limit. 4. Ant. Gabr. lib. 2. comm. opin. tit. de appell. concl. 1. & ſseqq. & Scacc. d. q. 7. num. 55.
In eo quoque dicta conſstitutio à iuris communis regulis deviat, quòd ſsuffraganeum viciniorem, & inferiorem, iudicem facit in appellationibus à ſsuo Metropolitano interpoſsitis,
18
cùm regulariter appellationes debeãt gradatum interponi de minori iudice ad ſsuperiorem, l. 1. §. ſsi quis, D. de appell. cum latè traditis à Cardin. Alexand. in Rubr. de appel. ex n. 20. Rebuff. in eod. tract. ex n. 1. Scaccia q. 2. & 7. per totam, ita ut de ſsubſstantia appellationis eſsſse dicatur, ut de minori ad maiorẽ iudicem appelletur, non ad minorem, imò nec ad æqualem, & conſsuetudo in contrarium nõ admittatur, cap. cùm appellationibus, de appellat. cap. 2. de conſsuet. lib. 6. l. præcipimus, C. eod. tit. Ferrar. Montan. de appell. lib. 2. cap. 5. Paul. Caſstrenſs. in l. adverſsus, n. 2. C. ſsi adverſs. rem iudicatam, Ioan. Bapt. Ferretus conſs. 292. num. 2. vol. 2. Rebuff. ubi ſsup. n. 6. quos refert D. Valençuela in monit. contra Venet. 6. par. num. 74. & 75. Hippolyt. Riminald. in Rubr. D. de offic. eius, n. 48. & 166. Gregor. Lop. in l. 1. & in l. 18. verb. Igual, tit. 23. par. 3. Azeved. in l. 1. tit. 18. lib. 4. Recop. num. 11. Paz in praxi, 1. tom. 6. par. in proœmio, num. 43. Menoch. conſs. 75. num. 23. vol. 1. Roland. conſs. 75. num. 19. vol. 3. Franciſsc. Marcus deciſs. 366. num. 24. & deciſs. 233. num. 4.
Hinc deducẽs,
19
quòd appellatio de uno ad alium, denotat ſsuperioritatem. Latiſssimè Tuſsch. verb. Appellatio, cõcl. 352. Doct. Balboa, qui inde ad plures practicas quæſstiones ſsub infert, in cap. ſsi duobus 7. n. 4. & ſseqq. de appellat. & scacc. d. tract. q. 2. per totam, ubi probat, eſsſse nullam appellationem de maiori ad minorem, etiam ignoranter, vel ex pacto interpoſsitam, & q. 8. n. 86. & 97. & ſseqq. ubi inde benè etiam ſsubinfert, hac de cauſsa legitimos & ordinarios iudices appellationum à Metropolitanis interpoſitarũinterpoſitarum, eſsſse
20
Primates, vel Patriarchas, qui ſsunt veluti Patres, & Superiores ArchiepiſcoporũArchiepiſcoporum, niſsi quis velit, omiſsſso eorum medio, Papam adire. De quo etiam latè agit Specul. tit. de appell. §. nunc tractemus, in princi. ſsol. 188. Card. Iacobat. de Concilijs, lib. 1. art. 1. ex num. 255. Petr. Greg. de appell. lib. 4. cap. 6. num. 2. verb. Ab Epiſscopis, Læl. Iordan. de Rom. ſsede origin. cap. 13. Iſsidor. Moſscon. de maieſst. milit. Eccl. lib. 1. par. 1. & 17.
Et eſst ratio huius rationis, quia abſonũabſonum eſst, ut
21
inferior habeat poteſstatem in ſsuperiorẽ, contra reg. text. in l. ille à quo, §. tempeſtivũtempeſtivum, D. ad Trebell. l. nam magiſstratus, D. de recepr. arb. & tradota à Chriſstoph. Caſstellion. conſsil. 23. num. 5. Ioan. Monoch. in cap. licèt, n. 6. de Præb. lib. 6. & in c. ſstatuta, n. 3. de hæret. eod. lib. quamobrem, inferior non poteſst infringere, vel revocare ſententiãſententiam, aut factũfactum ſsuperioris, l. minor autẽautem, D. de minor. vital. in tract, clauſs. verb. Expleto errore, n. 18. Cravet. cõſs | 148. n. 3. & 4. ubi ampliat, etiam ſsi talis ſsententia, vel factũfactum ſsuperioris eſsſset nullum, ut in d. l. ille à quo, & l. formãformam, C. de off. Præfect. Præt. l. eos, §. ne liceat, C. de uſsuris, Clem. 2. de conſsuet. Clem. ne Romani, de elect. cap. cùm inferior, de maior. & obed. cap. ut noſtrũnoſtrum, de appellat. ubi Moderni, Innoc. in cap. inter dilectos, de exceſsſs. Prælator. Ancharr. conſsil. 57. Roman. cõſs. 335. num. 8. Decius in cap. cùm acceſsſsiſsſsent, col. 2. verſs. Secũda concluſs. de conſstit. & conſs. 393. col. 4. in fine.
Sed cùm hæc omnia, quamvis in ſse veriſssima, & regulariter iuſstiſssima ſsint, de iure poſsitivo procedant, non eſst dubium,
22
quin ſsummus Pontifex, ex cauſsa, imò & ſsine cauſsa, ſsi velit, poſssit in illis diſspenſsare, ex latè traditis à D. Valençuela d. 6. par. ex num. 42. Pet. Petra de poteſst. Princip. cap. 727. pe totum. Atque ita facere (ut Gregorius in dicta conſstitutione fecit) quòd ordinarius ille modus interponendarum appellationum
23
mutaretur, viciniorem ſsuffraganeum, licèt inferiorem, quoad hoc ſsuperiorem faciendo, non tam ex vi ſsuæ dignitatis, & ordinariæ iuriſsdictionis, quàm virtute delegationis Apoſstolicæ, quam ex dicta conſstitutione conſsequitur, vel ſsubrogationis in locum ipſsius Romani Pontificis, vel Primatis, ſsive Patriarchæ, ad quos (ut diximus) gradatim Metropolitanorum appellationes deferri ſsolent. Quæ
24
ſsubrogatio omnes qualitates in eum transfundit, quæ erant in illis, inquorum locum ſsubrogatur, l. ſsi eum 10. §. qui iniuriarum, D. ſsi quis caution. cum latè adductis à Tiraq. de primog. q. 40. ex n. 43. Catel. Cotta in memorab. iur. verb. Subrogatum, Craveta, poſst alios, in l. 1. de legat. 1. ex num. 170. Tuſsch. litt. A. concluſs. 174. & 308. & latiſssimè D. Valençuela conſs. 84. n. 5. cum ſseqq.
Neque eſst novum, ut
25
qui attentis alijs qualitatibus alicui inferior eſst, reſspectu alicuius accidentis elevetur, & idem ſsuperior in re aliqua efficiatur, ut patet in exemplis cap. ſsanè, de offic. deleg. cap. Paſstoralis, §. prætereà, de offic. Ordin. cum traditis ab Abbat. in cap. ad abolendam, num. 15. de hæret. Quarãta, verb. Archiepiſscopi auctoritas, num. 18. Grivel. deciſs. Dolana 82. Ego ſsup. cap. prox. ex num. 44.
Et in ipſsis terminis appellationum, quòd non ſsolùm per Romanum Pontificem, verùm &
26
per conſsuetudinem, aut ſstatutum municipale effici poſsſsit, ut iudex ad quem, pro ſsuperiori habeatur, opimè notat Præpoſs. in Rubr. de appellat. n. 26. ſsic limitans id quod ſsuprà diximus, quòd non valeat conſsuetudo appellandi de ſsuperiori ad inſseriorem, nam extante illâ conſsuetudine, vel declaratione, iam inferior hac in parte ſsuperior videtur. Quod etiam refert & ſsequitur Rebuff. ubi ſsup. n. 6. & D. Balboa in d. cap. ſsi duobus, de appellat. num. 4. verſs. Niſsi ſsimul, adducens exemplum in oppidis dominorum particularium: Donde el Alcalde mayor ſsuele coonocer en primera inſstancia con los Alcaldes ordinarios, i tãbien conoce en la ſsegunda en grado de apelacion, & ad idem benè expendit
27
l. 14. tit. 18. lib. 4. Recop. Quæ tales conſsuetudines valere probat, quaſsi earum prætextu illi iudices efficiantur maiores iudici à quo.
Cavsa autem, quæ
28
Gregorium ſsuaſsit, ut hac in parte id, quod vidimus, diſsponeret. & iuris habenas laxaret, fuit (ut ipſse exprimit) longa itinerũitinerum diſstantia, ſsi Romanus PõtifexPontifex adeundus eſsſset pro appellationibus Eccleſsiaſsticis Indiarum, & pium, ac iuſstum deſsiderium, ut liltigantium ſsumtibus, & diſspendijs, litiumq́ue brevitati conſsuleretur. Quod multa ſsimilia privilegia in iure extorſsiſsſse videmus in eiſsdem materijs iuriſsdictionalibus, ut nũcnunc de alijs dicere ſsuperſsedeam. Sic enim Mona chus
29
propter abſsentiam ſsui Prælati in remotis agentis coram Epiſscopo convenitur, ut per Ioan. de Lignan. in Clem. ne in agro, de ſstat. regul. quem refert, & ſsequitur Abb. in cap. ſsi quis cõtracontra clericum, num. 42. de foro compet. Sic
30
Monialis, abſsente Abbatiſssâ, in iudicio agere poteſst, licèt aliàs id illi abſsque eius licentia non permitteretur. cap. cùm dilecta, in fin. ubi gloſsſs. de reſscript. iuncto cap. non dicatis 12. q. 1. Sic
31
filius-ſsamilias propter patris abſsentiam ad agendũagendum, & defendendum in iudicium admittitur, l. ſsi. longiùs, §. ſsi filius, D. de iudic. Et
32
forum, quis ſsortiri compellitur, quod aliàs poſsſset legitimè declinare, ut per text. & gloſsſs. penult. in cap. cùm ex litteris, de in intergrum reſstit. ubi illa notanda carmina
33
refert, quæ adduxi ſsup. hoc lib. cap. 5. num. 7. Sic propter laborem, & expenſsas itineris, non poteſst quis virtute reſscripti Apoſstolici trahi ad iudiciũ ultra duas diætas extra ſsuam Dilœceſsim, cap. nulli, de reſscript. c. ſtatutũſtatutum, §. 1. &. 1. & §. cùm aytem, de reſscript. Nec dicitur haberi recurſsus ad ſsulperiorem, quando in eo habendo, propter difficultatem, & diſstantiam itineris, eſsſset quis habiturus plus damni, quàm utilitatis, ex doctrina Bart. per text. ibi in l. mediterraneos, ubi etiam Ioan. de Platea, C. de annon. & tribut. lib. 10. Sic propter diſstantiã viarum, non citatur perſsonaliter ille, qui extra provinciam revidet, ſsed ſsufficit ad domũ citari, ut probat text. iunctâ gloſsſs. verb. In Hib ernia, in cap. cùm olim, de dolo & contumacia; & itidem non petitur, nec ſsperatur conſsenſsus abſsentium, qui conſsentire, aut diſs|ſsentire poterant, cap. fin. de maior. & obed. ubi bona gloſsſsa l. fin. §. ubi autem in unum, C. de bon. quæ liber. ibi: Vel longè abſsunt, Et ſsic denique,
34
propter difficilem aditum ſsuperioris, & mortis periculum, eius conſsultatio, quæ aliàs requireretur, omittitur, & poteſst inferior ſsuperioris partes aſsſsumere, l. ſsi quis filio exhæredato, §. quid tamẽtamen, D. de iniuſst. rup. iunctis alijs notandis exemplis, quæ adducũt Bart. & DD. in l. 1. §. ſsi plures, D. de exercit. Abb. Felin. & alij in cap. ex parte, de conſstitut. idem Abbas col. 1. & Felin. col. 15. verſs. Nihilominus, in cap. dilectus, de appell. Vbi, quòd extante difficultate adeundi ſsuperiorem, ſsemper licet iuris rigorem temperare, DD. communiter in d. l. ſsi longiùs, & in l. nemo, l. pro locis, l. mediterraneos, C. de annon. & tribut. lib. 10. gloſsſs. verb. In remotis, in cap. 3. de temp. appell. lib. 6. Tiraq. in l. 1. connub. gloſs. 1. par. 1. num. 39. Covar. de ſpõſalſponſal. 2. par. cap. 7. num. 5. Molina de primog. lib. 4. cap. 4. Iaſs. in l. fin. num. 71. de off. eius, Bald. in cap. 1. qualiter vaſsſsall. Aviles in cap. Prætorum, cap. 1. verb. Derechamente, num. 22. Trigona ſsing. 13. num. 5. & 6. Redin. de maieſstat. Princip. verb. Sed etiam per legitimos tramites, num. 41. & Bobad. omninò videndus, in Polit. lib. 2. cap. 21. num. 118. & 119. & cap. 17. n. 106. & ſseq. & num. 160. qui omnes, & alij paſssim, plures alios effectus adducunt, quos diſstantia itinerum operatur, & Ego d. cap. 5. num. 7.
Sed omitti non poteſst decretum
35
Synodi Carthaginenſsis Sextæ, cui B. Auguſstinus interfuit, in cuius cap. 105. ob eandem rationẽrationem, in eiſsdem terminis, de quibus agimus, ſsub anathematis pœna ordinatum fuit, ut gravari, à vicinis Epiſscopis audirẽturaudirentur, & quòd ſsi quis ab Africa ad tranſsmarina appellaſsſset, à nullo in communione reciperetur. Ex quo decreto aſsſsumſsit Gratianus text. in cap. placuit, el 1. 2. quæſst. 6. & de ſsuo illa verba addidit, Niſsi fortè ad Romanam ſsedem appellaverit, Quæ tamen delenda ſsunt, quia in illo Concilio nõ agebatur de detrahenda Romani Pontificis dignitate, & auctoritate, ſsed ex veroſsimili eius mente, ut difficultatibus appellationum tranſsmarina rum occurreretur, viciniores Epiſscopi adiri iubebantur, ut rectè advertit Marta de iuriſsd. 1. part. cap. 16. num. 15. & 16. ſsic reſspondẽs obiectioni Bruti Fulminis, quam adduxerat cap. 10. num. 14. qui impiè ex illo textu deducere conatur, Romanum Pontificem univerſsalis Eccleſsiæ Epiſscopum non fuiſsſse.
Et ſsimilis conſsuetudo
36
olim invaluerat in Hiſspania, iudicandi, & decidendi, non ſso lùm ordinarias privatorum, verùm & maiores cauſsas Epiſscoporum, per Provinciales Epiſscopos viciniores, nullo ad RomanãRomanam ſsedem recurſsu permiſsſso, quam tamen damnavit Sixtus II. in ſsua epiſst. Decret. ad Epiſscop. per Hiſspan. provinc. conſstit. quæ habetur in 1. tom. epiſst. ſsummi Pontif. pag. 241. quia quemadmodum diſstantia, & longinquitas operatur illos effectus, de quibus diximus. Ita etiam
37
vicinitas loci, vel perſsonæ, ratione propinquitatis, multa ſsuadet, & cõceditconcedit, quæ aliàs non permitterentur, ut docet elegans gloſsſs. in cap. quoniam 12. q. 1. l. 1. C. de canon. largit. tit. lib. 10. ubi Valençuela Piſscator num. 4. & 5. l. ubi abſsunt, & l. Divus, D. de tutor. & curator. dat. ab his, cum multis alijs, quæ de effectibus vicinitatis congeſsſsit Alciat. de verb. ſsignif. lib. 1. col. 28. Tiraq. de privileg. piæ cauſsæ, privil. 56. & de retract. lignag. §. 23. gloſsſs. 2. num. 2. & Card. Tuſsch. litt. V. concl.
Reliqvae verò duæ partes Gregorianæ conſstitutionis, de qua agimus,
38
concernunt ad executionem duarum ſsententiarum conformium, & in eis etiam ob deſsiderium litiũ breviandarum, & ſsumtuum excuſsandorum, una inſstantia ſsupprimitur; cùm
39
alioqui non niſsi tribus ſsententijs cauſsæ Eccleſsiaſsticæ, ut & ſseculares finiantur, cap. directæ, & cap. ſsua nobis, ubi Innocent. & alij, de appell. Clement. ut calumnijs, de re iudic. l. unica, C. ne liceat tertio provocare, l. 23. tit. 23. par. 3. l. 5. tit. 17. lib. 4. Recop. cum alijs, quæ congerit Bernard. Diaz reg. 719. Dueñas regul. 50. Anton. Gabriel. lib. 2. comm. concluſs. tit. de re iudic. concl. 1. Ant. Gama, & Addit. Flores de Mena deciſs. 122. Lanfranc. Balbus deciſs. 471. Gail. lib. 1. obſservat. cap. 72. Miſsyng. centur. 1. obſserv. 15. & Paz in praxi, annot. 2. num. 7.
Sed quoniam in praxi huius conſstitutionis aliqua dubia emerſserunt, quæ me iudicante, terminatæ ſsunt, è re eſsſse arbitror in Lectoris gratiam, hîc earum hypotheſsim, ac deciſsionẽ ſsubnectere:
40
nam ex fori exercitatione novæ leges plurimum ſsplendorem accipiunt, ut aliàs dicitur in l. 2. §. his legibus latis, D. de origine iuris.
Et primum fuit, in cauſsa Reverẽdiſsſs. Epiſscopi Guamanguenſsis Dom. D. Franc. Verdugo,
41
qui cùm Limæ iam aſsſsumtus, & conſsecratus moraretur, eſsſsetq́ue vicinior ſsuffraganeus Archiepiſscopi Limani, voluit de quadam appellatione ab Archiepiſscopo interpoſsitâ, & ad ſse, mediante hoc reſscripto Gregorij, devolutâ, in eadem civitate Limenſsi cognoſscere, & diffinire, & dubitatum fuit, an id iure facere poſsſset? Movebatq́ue quæſstionem, quòd etiam ſsi iudicandi facultatem | haberet, hoc tamẽtamen non in alieno territorio, ſsed in proprio ſsibi conceſsſsum videretur, cùm neque
42
ipſsis Metropolitanis liceat, in ſsuffraganeorum provincijs, etiam ad cognoſscendũ de appellationibus ab illis interpoſsitis, eorũ Diœceſses ingredi, inibiq́ue iuriſsdictionem exercere, aut Metropolitanos (quos vocant Iudices) conſstituere, niſsi ubi id conſsuetudine immemorabili præſscripſsiſsſsent, cap. nullus primas 9. q. 2. cap. pervenit, cap. duo, cap. ſsicut, de offic. Ordin. cap. 1. in princip. & §. quia in cauſsis, eod. tit. in 6. cap. ſsicut unire, de exceſsſs. Prælat. cap. 1. de ſsupplend. neglig. Prælat. in 6. cum latè adductis ab Scribentibus ibîdẽibidem, & Innoc. Bellamer. & Abb. in cap. Paſstoralis, de offic. Ordin. Covarr. in pract. cap. 9. Gratian. lib. 1. diſscept. cap. 179. Zerola in prax. Epiſscopali, verb. Archiepiſscopus, Paul. Piaſsec. in ead. prax. 2. par. cap. 4. Mareſscot. lib. 1. var. reſsol. cap. 54. ex num. 6. Quaranta in ſsumma Bullar. verb. Archiepiſsc. auctor. pag. 47. Paz in praxi, 2. tom. prælud. 1. ex n. 14. Vbi loquitur de difficultate Salmanticæ orta ſsuper conſstituendo ibîdem iudice Metropolitano ab Archiepiſscopo Compoſstellano. Nimirum, quia, ut exclamat Hoſstienſs. ubi ſsup. & latiùs dixi ſsup. cap. 7. ex num. 35.
43
Archiepiſscopus in Diœceſsibus ſsuffraganeroum ſsuorum nihil poteſst invitis ſsuffraganeis exercere. Et unuſsquiſsque
44
territorij ſsui terminos obſservare, & intra eos ſse continere debet, ne quæ ſsecus fecerit, nullitatis vitium incurrant, l. fin. D. de iuriſsd. omn. iudicum, l. 2. D. de off. Proconſs. l. 3. D. de offic. Præſsid. cap. ſstatutũ 11. §. in nullo, de reſscript. in 6. cap. 1. de for. compet. eod. lib. cap. ea quæ 26. de regul. iur. eod. l. 7. tit. 4. par. 3. cum alijs, quæ ad horum iurium illuſstrationem congerit Dueñas reg. 146. Mantua ſsingul. 41. 42. & 45. Hippolyt. ſsingul. 124. & 203. Quintanad. de iuriſsd. lib. 1. cap. 6. num. 24. Aloiſs. Ricc. in prax. Archiepiſscop. Neap. 2. par. deciſs. 188. n. 6. & Ioan. Baptiſsta Toro in compend. deciſs. verb. Iuriſsdictio contentioſsa, pag. 25. Adeò
45
ut vel locum ipſsum pro Tribunali erectum, & deſsignatum iudices, tam ſseculares, quàm Eccleſsiaſstici excedere, niſsi ex cauſsa non debeant, neque extra illum acta iudicialia expedire, l. cũ ſsententiam 6. C. de ſsent. & interloq. l. ius pluribus 11. D. de iuſstit. & iure, l. 3. tit. 5. lib. 2. Recop. cum alijs, quæ adducit Vantius tit. de nullit. ex defect. iuriſsd. Ordin. num. 110. Azeved. in l. 15. tit. 6. lib. 3. Recop. num. 1. Maſstrill. de Magiſstr. lib. 3. cap. 9. n. 51. Barboſs. in Paſstorali, 3. par. alleg. 80. n. 6. & Dom. D. Felician. à Vega Pacenſs. Epiſsc. in Rubr. de foro compet. num. 8. & ſseqq.
Sed nihilominus, in quæſstione propoſsita, contrarium cenſsui, quoniam cùm hic
46
ſsuffraganeus (ut ſsuprà diximus) quoad recipiẽdas, & cognoſscendas huiuſsmodi appellationes, effectus fuerit quaſsi alter Metropolitanus, vel in eius locum ſsubrogatus, certum eſst, quòd tales cauſsas iam appellatas, & ſsibi delatas in Diœceſsi Metropolitani definire poterit, vel alijs definiendas committere, quoniã iura, quæ in contrarium adduximus (ut ex ipſsis patet) loquuntur ante impoſsitionem appellationis, ut oſstenditur in d. cap. 1. de offic. Ordinar. lib. 6. & expreſssè probat
47
elegans textus in cap. ut litigantes 5. eodem tit. cuius hæc ſsunt verba: Vt litigantes relevẽturreleventur à laboribus, & expenſsis, ſstatuimus, ne Archiepiſscopus cauſsas, quæ per appellationẽappellationem, vel aliàs iure Metropolitico deferuntur ad ipſsum, alibi, quàm in ſsua propria civitate, vel Diœceſsi, aut in eis, in quibus appellatum extitit, vel cauſsæ ipſsæ conſsistere dignoſscuntur, audiat, vel audiendas committat, niſsi ſsibi aliud de conſsuetudine competat in hac parte. Quem textum, eo, quo diximus, modo, ubiq́ue praxi receptum, tradunt Dom. Ancharr. Anton. de Butrio, & Philipp. Franc. ibîdem, & idem affirmat, & reſsolvit Quaranta ubi ſsup. num. 15. & 16. & eſst expreſsſsa deciſsio Rotæ in cauſsa Valentina iuriſsdictionis die Lunæ 1. Aprilis, ann. 1596. quæ habetur apud Seraphin. deciſs. 1183. par. 2. & Aloiſs. Ricc. in d. praxi deciſs. 512. pag. 543. ac proinde non videtur excedere ſsuum territorium, quandoquidem tota provincia eſst territorium Metropolitani, ad cognoſscendũ de dictis cauſsis, ſsibi per appellationem devolutis, ut optimè inquit Franch. in d. cap. ut litigantes.
Et dato, quòd non conſsideremus, ſsuffraganeum tanquam Metropolitanum, ſsed tanquã delegatum ſsummi Pontificis ad hoc genus cauſsarum, adhuc idẽidem probare debemus, quoniam
48
delegatus ſsummi Pontificis reputatur Ordinarius, ex doctrina Abbat. in cap. ſsi quis contra, num. 4. de foro compet. & in cap. qualiter & quando, n. 3. de accuſsat. per text. in cap. 2. de offic. deleg. in 6. quem optimè exornat Morla in empor. tit. 2. in princip. num. 104. Imò
49
Epiſscopus, in cauſsis, in quibus procedit, tanquam delegatus Papæ, maior eſst Archiepiſscopo, quoad illum articulũarticulum, ut in cap. ſsanè, de offic. Ordin. cum traditis ab Abb. in cap. ad abolendam, num. 15. de hæreticis, & Quaranta ubi ſsup. num. 18.
Secvndvm dubium motum fuit in cauſsa Eccleſsiaſstica matrimoniali D. Annæ de Cabrera cum D. Ioanne Porcel de Peralta, utrùm dicta
50
conſstitutio Gregorij, novãnovam hanc formam in appellationibus interponendis, & | proſsequendis inducens, ad illam cauſsam porrigi poſsſset, quæ iam erat appellata ad Romanum Pontificem, tempore quo dicta conſstitutio publicata fuit, & reſscriptum impetratum ad quendam iudicem, coram quo dictus Ioã nes Porcel comparuerat, & illud præſsentaverat, qui poſsteà ſsuffraganeum adire, & iudiciũ cœptum deſserere, etiam reluctante coniuge, contendebat. Et deciſsum fuit non poſsſse, quia verba ipſsius conſstitutionis expreſsdeclarãtdeclarant, practicaridebere in appellationibus poſst ipſsi publicationem interpoſsitis, vel interponendis. Quod etiam eſst iuris regulis conſsentaneum, quæ non permittunt
51
novas conſstitutiones trahi ad negotia pendentia, imò & inchoara, niſsi nominatim contrarium legislator in ipſsis declaraverit, l. leges 7. C. de legibus, l. fin. C. de ſsacroſs. Eccleſs. l. fin. C. de. vet. iur enucl. l. hac conſsultiſssimâ, C. de. teſstamentis, cum alijs, quæ tradit Accurſs. per text. ibi in Auth. ut cùm, de appell. cognoſscend. in princip. verb. Referente, Abb. in cap. fin. de cõſstit. n. 9. & plures alij congeſsti à Cenedo in collect. 1. ad Decretum, num. fin. Ioan. Gratian. reg. 295. in fine, & Anaſst. Germon. lib. 1. animadverſs. cap. 2.
Quod in ſstatutis
52
adeò verum eſst, ut etiã ſsi ſstatuens pendentia negotia comprehendat, adhuc ad illa extendi non poſssint, ſsi credimus Bart. qui huius rei rationem reddit in l. omnes populi, num. 40. D. de iuſstit. & iure, ubi cum multis communẽcommunem dicit Bolognet. num. 156. cum ſseqq. Ioan. Horoſsc. num. 131. & ſsequitur Baldus poſst Bart. in d. l. fin. C. de ſsacroſs. Eccleſs. & latè diſsputans Felin. in d. cap. fin. de conſstit. num. 3. & meliùs, ac expreſsſsiùs cæteris Iaſs. in l. non dubium, num. 15. C. de legibus, ubi ita ſsingulariter inquit: Illud etiã teneas perpetuò cordi, quòd ſstatuta, vel reformationes civitatum nunquam trabuntur ad pendentes lites, etiam (quod eſst ſsingulare) ſsi ſstatutum iſstud expreßè diceret. Maximè cùm in ſspecie propoſsita per impetrationè, & uſsum reſscripti ſsummi Pontificis, non eſsſset res integra, ſsed potiùs ligatæ manus omnium inferiorum, ut dixi ſsup. num. 17. Neque lib. erum eſsſset ei, qui eiuſsmodi reſscriptum impetravit, & præſsentavit, alterâ
53
parte invitâ, & contradicente, ab eius uſsu diſscedere, ut probat elegans text. in cap. interpoſsitas, §. illud denique, de appellat. l. fin. C. quando provoc. non eſst neceſsſse, Bart. in l. ſsi quis libellos, C. de appellat. Decius conſs. 60. col. 1. & plures alij, quos adducit Ioan. Gratian. reg. 41. Cardin. Tuſsch. litt. R. cõcl. 208. & huius litis mentionem faciens D. Carraſsc. ad leg. Recop. c. 6. §. 4. n. 27. fol. 72. ubi etiãetiam dicti noſstri Gregoriani diplomatis meminit.
Tertivm dubium, ſsuperiori cohærens, ortum fuit in cauſsa Franciſsci de MedranoPresbyteri, cum Martino Hidalgo. Nam cũ Argentinus Epiſscopus in ea primam ſsententiam tuliſsſset, & ab eo
54
ad Limenſsem Archiepiſscopum, tunc Argentini Metropolitanum, appellatum eſsſset, poſsteàq́ue Argentina Eccleſsia in Metropolim erecta fuiſsſset, deſsiderabat Medranus ad ſsuffraganeum Pacenſsem, Argentino viciniorem, litem devolvi, qui tamen non obtinuit, tum
55
quia hæ novæ conſstitutiones partium iura lædere, vel mutare non debent, d. l. leges, cum alijs ſsuprà relatis; tùm etiam, quia iudicum, ubi cœptum, vel introductum fuit, finiri debet, l. ubi cœptum, D. de iudicijs, & factum legitimè ex ſsupervenienti cauſsa non retractatur, cap. factum, de reg. iur. in 6. l. non eſst novum, D. eodem. Neque obſstare viſsum fuit, quòd in contrarium obijciebatur, nempè, quòd cùm virtute Gregorianæ conſstitutionis, ſsuffraganeus vicinior, quoad has appellationes Metropolitani vices aſsſsumat, videtur eo ipſso ceſsfare iuriſsdictio, quæ anteà Limenſsi competebat;
56
cùm qulitas, ſsive cauſsa, quâ nitebatur, ceſsſsaverit, & in alium translata fuerit, argum. text. in l. ſsi uſsusfructus, D. quib. mod. uſsusfruct. amitt. l. tutelas, in princ. D. de capit. minut. l. pater filium, §. Tuſsculanis, D. de leg. 3. iunctis alijs, quæ tradit Craveta conſsil. 302. num. 31. & Azeved. in Curia Piſsana, lib. 4. cap. 6. num. 66. ubi exemplum adducit in Decurione,
57
qui ratione Decurionatus litis congnitionem ſsuſscepti, iuxta caſsum & formam l. 7. tit. 18. lib. 4. Recop. & ante eius determinationem officium Decurionatus reliquit, vel amiſsit, nam amplius in cauſsa illa iudicare non poterit. Quoniam id eâ ratione procedit, quia iuriſsdictio, eâ ſsolâ qualitate attentâ, concedebatur, & ſsuſstinebatur. In antiquo autem Metropolitano ſsemper dignitas, & auctoritas durat, quæ iuriſsdictionem iuduxit, cuiq́ue (ut diximus) per novam formam, quoad cauſsas coram eo iam pendẽtes, & introductas, derogari non poteſst. Quem admodum nec derogatur congnitioni cauſsæ, alicui
58
tanquam Canonico commiſsſsæ per ſsedem Apoſstolicam, quamvis poſst receptionẽ litterarum deſsinat Canonicus eſsſse, vel ex eo ſsolo, quòd durat in illo præſsumtio peritiæ, & integritatis, quæ fuit cauſsa finalis, quæ PõtificemPontificem ad illius nominationẽ movit, ut docet elegans gloſsſs. in cap. ſstatutum, verb. Canonicis, de reſscript. in 6. quam ibidem ſequũturſequuntur Lud. Gomez num. 125. & alij DD. communiter, Abbas conſs. 93. vol. 2. Paul. Caſstrẽl. conſs. 288. num. 3. vol. 2. Decius in cap. quoniam Abbas, num. 6. de offic. deleg. & Tiraq. | de ceſsſsante cauſsa, 1. par. limit. 4. num. 4. & idẽ Azeved. d. num. 66.
Qvartvm dubium in eadem cauſsa motum, eò tendit, an quod Gregoriana conſstitutio iubet, de
59
dubaus ſsententijs Conformibus executioni mandãdis, intelligi debeat ſsolùm in eo caſsu, quo de Metropolitano ad ſsuffraganeum viciniorem provocatur, in quo dumtaxat videtur novum ius induxiſsſse? An etiam, ubi è converſso, de ſsuffraganeo ad Metropolitanum, quod cùm iure cõmunicommuni nitatur, eiuſsdem regulis relinqui prætendebatur, & ſsic quòd tres ſsententiæ requirerentur, iuxta ea quæ ſsuprà num. 39. tradidimus. Sed planè, licèt hoc verbis Gregorij ſsatis comprehẽſsum non ſsit, negari non poteſst, quin mente apertiſssimè decidatur, cùm tota illa conſstitutio litium brevitati proſspiciat, & partium expẽfis, ſsumtibus, & laboribus excuſsandis, quod æquè in uno, latque in altero caſsu procedit. Necnon otiam, quia ſsi ubi ſsuffragneus inferior ſsententiam Metropolitani confirmat, duæ iſstæ poſsſsunt, & debent executioni mandari, durum planè, imò & abſurdũabſurdum eſsſset, ut confirmatoriæ Metropolitani, in quo maior dignitas emicat, minor vis, & auctoritas tribueretur. Maximè cùm hoc caſsu, etiam in Reg. nis Hiſspaniarum, ubi rres ſsententiæ deſsiderãtur, duæ,
60
ſsupradicto modo conformes, ſstatim, præſsitâ fideiuſsſsione, executioni mandari ſoleãtſoleant, ut tradit Paz in praxi, 1. tom. 7. par. cap. unico, num. 113. & ſseqq. & in terminis dicti Brevis Gregorij XIII. de quo diſsputamus, quòd nulla inter utrumque caſsum differentia conſstituenda ſsit, optimè (ut ſsolet alia) noviſssimè agnoſscit Dom. Epiſscop. Pacenſsis D. Felicianus à Vega in Rubr. de foro compet. num. 24. adijciens num. 25. Non
61
ideò excludendam eſsſse exceptionẽ nullitatis, provenientis ex defectu iuriſsdictionis, cùm hæc etiam contra tres ſsententias cõformesconformes admitti ſsoleat, &
62
nullâ quantumvis generali prohibitione excludi videatur, ut docet Roder. Suar. tit. de los emplaçamientos, num. 47. Covar. in pract. cap. 25. num. 4. Ant. Gom. 3. var. cap. 12. num. 8. Ioa. Garcia de nobilit. gloſsſs. 1. §. 2. num. 24. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Dom. Præſses Valençuela conſs. 11. in fine, & conſs. 84. num. 36. & Vincent. Carroc. in tract. de remed. contra ſsentent. except. 22. quæſst. 13.
Qvatenvs verò dicta conſstitutio executionem ſsententiarum conformium ei, qui primam tulit, remittit, non conformium, ei qui ultimam;
63
ſsequi videtur magis communem praxim omnium Tribunalium, quæ eundem hodie ordinem ſservat, licèt iure communi inſspecto, diſsputari ſsolet & poſssit, utrũutrum ex ſsententia confirmatoria, vel ex confirmata agatur? utrum confirmans, vel confirmatus eam exequi debeat, ut latè per DD. in l. furti, in fine, D. de his, qui notan. infam. l. 1. D. de re iudic. Auth. ſsi quis litigantium, C. de Epiſscop. aud. l. præcipimus, §. in his, C. de appell. 1. 27. tit. 23. par. 3. 1. 6. tit. 17. lib. 4. Recop. cap. cùm in Eccleſsia, & cap. ut debitus honor, in fin. de appell. cap. cùm appellationibus, eod. tit. lib. 6. cum alijs, quæ poſst Bart. in l. à D. pio, num. 15. Alex. n. 20. de re iudic. tradit Greg. Lop. in l. 1. tit. 27. par. 3. verb. Los mayores, Maranta in praxi, 6. par. tit. de execurione ſsententiæ, n. 6. Bernard. Diaz, & Salced. reg. 676. Ioan. Gutier. lib. 1. pract. q. 98. per totam, Azeved. d. l. 6. n. 3. latiſssimè Matth. Coler. in tract. de proceſsſs. execut. 2. par. ex num. 27. Cald. Pereira de iure emphyt. to 1. q. 5. ex num. 26. & Amator Roder. in tract. de execut. ſsenteut. cap. 1. ex num. 18.
Conformes
64
porrò illæ duæ ſsententiæ eſsſse dicentur, in quibus non ſsolum quantitas, verùm & tempus, & qulaitas conditionis cõveniunt. Alioqui ſsi prima purè in mille condẽ net, ſsecunda conditionem, vel aliam qualitatem adijciat, vel ſsi prima ad annum, ſsecunda in biennium, ſsive longius tempus ſsolutionem differat, cõformesconformes appellari non poterunt, ut arg. l. 1. §. ſsi quis ſsimpliciter, D. de verb. obligat. & §. prætereà, Inſst. eod. tenuit Bald. in l. 1. C. de ſsentent. quæ ſsine certa quant. & latè Alciat. in d. §. ſsi quis ſsimpliciter, num. 57. & 69. Et idem eſsſset, ſsi vna condemnaret in cẽtum, & altera in quinquaginta, ut pluribus relatis tenet Hieron. Gabr. conſs. 56. n. 4. lib. 1. Burſsat. conſsil. 219. Ant. Portius inter conſs. Farin. conſsil. 177. num. 3. & alij, quos refert Cæſs. Barzius deciſs. 112. n. 4. Ioa. Botta conſs. 103. n. 5. & ſseqq. & n. 15. & Menoch. conſsil. 509. num. 17. vol. 6. Quamvis non deſsint alij plures, & magni nominis Auctores, qui con. trarium defenderint, moti eo quòd videantur dictæ fententiæ in minorem ſsummam cõſsenſsiſsſse iuxta d. l. 2. §. ſsi ſstipulanti, de verbor. & tradita à Covarr. in pract. cap. 25. num. 6. verſs. 11. Afflict. deciſs. 362. Theſsaur. deciſs. 122 num. 10. Petr. Surd. conſs. 112. num. 7. Tuſsch. litt. S. concl. 172. num. 13. ubi alios adducit, cum quibus etiam ſsentire videtur Menoch. conſs. 1048. vol. 11. num. 1. & 2. conſs. 1074. num. 1. & 2. & Farin. in 2. par. deciſs. Rotæ, deciſs. 328. num. 1. & tangit Cæſsat Barzius ſsibi contrarius, deciſs. 38. num. 12. quæ omnia notari etiam debent pro praxi, & explicatione text. in l. 43. tit. 5. lib. 2. l. 5. tit. 17. l. fin. tit. 20. lib. 4. l. 5. tit. 5. lib. 7. Recop. quæ de ſsententijs, & ſsuffragijs conformibus agunt.

CAPVT X. An, & de quibus bonis Indiarum Prælati, tam ſseculares, quàm Regulares, viventes, vel morientes diſsponere poſssint?

SVMMARIVM CAPITIS Decimi.

  • 1 EPiſscopi viventes, vel moriẽtes, de quibus bonis diſsponere poſsſsint.
  • 2 Epiſscopi ſsi in ſsibi neceſsſsarijs de proprio patrimonio aliquid erogaverint tantundem retinere poſsſsunt de his, quæ intuitu Epiſscopatus quæſsierunt.
  • 3 Prælati, ut cautè procedant, debent, & ſsolent facere inventarium de bonis, quæ habent tempore, quo Prælatur am accipiunt.
  • 4 Bona omnia, quæ Prælati relinquunt, in dubio intuitu Eccleſsiæ, & ex reditibus Epiſscopatus, quæſsita præſsumuntur.
  • 5 Eccleſsia habet fundatam ſsuam intentionẽ ſsuper omnibus bonis à Prælato defunctio poſsſseſsſsis.
  • 6 Prælati hæredes debent probare, quòd bona, quæ ſsibi deberi prætendũtprætendunt, fuerint quæſsita ab eis, ante adeptionem Epiſscopatus, vel aliundè quàm eius intuitu.
  • 7 Qualitas, in aliquibus bonis requiſsita, regulariter ab eo, qui illius defectum obijcit, prob ari debet.
  • 8 Inventarium, ſsive repertorium bonorum, illi omnes facere tenentur, qui de eis rationem alijs reddere debent.
  • 9 Epiſscopi non poſsſsunt diſsponere per ultimã voluntatem de bonis quæſsitis intuitu Eccleſsiæ, etiam ad pias cauſsas, & quare?
  • 10 Epiſscopi de bonis intuitu Epiſscopatus quæſsitis, donationes cauſsa mortis facere nequeunt, & quare? Donatio cauſsa mortis nihil ferè à testamẽto diſstat, ibidem,
  • 11 Clerici de iure communi testari non poterant de bonis intuitu Eccleſsiæ quæſsitis, ſsed hoc conſsuetudine abolitum eſst, & quod valeat talis conſsuetudo.
  • 12 Epiſscopi, ut testari valeant de bonis intuitu Epiſscopatus quæſsitis, etiam ad pias cauſsas, conſsuetudine induci non poteſst.
  • 13 Epiſscopi, ut testari poſsſsint de bonis quæſsitis intuitu Epiſscopatus, debent habere indultum Romani Pontificis, & an tunc eorum conſsanguinei ſsuccedant, etiam ſsi fortè ſsi ne teſstamento deceßerint? in quo ſsunt opiniones contrariæ, quæ referuntur.
  • 14 Testandi facultate ſsibi conceſsſsa, ſsi Epiſstopus non utitur, vel ſsi moriatur, re integra, Pontifex, qui illam conceßit, nihil talis facultas prodeft.
  • 15 Epiſscopus etiam ſsi habeat licentiam teſstãdi, debet in pios uſsus diſsponere.
  • 16 Licentia tesandi de bonis intuitu Epiſscopatus, quæſsitis, Epiſscopis conceſsſsa, iuri tertij non præiudicat.
  • 17 Epiſscopus ſsi habeat licentiam teſstandi, an poſsſsit testamentum ſsemel illius virtute factum revocare, vel codicillos facere?
  • 18 Prælati dum vivunt, an & quatenus diſsponere poſssint de bonis quæſsitis intuitu Eccleſsiæ?
  • 19 Diſspoſsitionem ſsuorum bonorum latiorem in vita, quàm in morte ſsæpè iura permittunt. L. vivus libertus, D. de bonis libertorum, expenditur, ibidem.
  • 20 Bona Epiſscoporum, & Eccleſsiarum ſsunt bona pauperum.
  • 21 Epiſscopi in foro interiori tenentur reſservare pauperibus, quæ ſsibi ſsuper ſsunt de bonis intuitu Epiſscopatus quæſsitis.
  • 22 Epiſscopi, qui inter pauperes non diſstribuunt, qu & a ſsibi ſsuperſsunt de bonis intuitu Eccleſsiæ quæſsitis, an ad restitutionem teneantur?
  • 23 Epiſscoporum menva, & ſsupellex qualis eſsſse debeat? remiſsſsivè. Conc. Trid. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 1. explicatur, & illuſstratur, ibidem.
  • 24 Pauperibus furari, & rapinam facere dicitur Epiſscopus, ſsi in porfanos uſsus abſsumat bona, quæ illis diſstribuere tenetur, ex D. Bernard.
  • 25 Epiſscoporum bona, quibus vocibus, & querelis pauperespetere, imò & invadere poßint? ex eleganti loco D. Gregorij, qui refertur.
  • 26 Epiſscopi peccant, ſsi bona Epiſscopatus intuitu quæſsita, donent, vel expendãtexpendant in uſsus profanos, ſsed tamen talis donatio, vel a lienatio valet.
  • 27 Donationes factæ ab Epiſscopis in uſsus profanos Dei iudicio reſservantur.
  • 28 Epiſscopi, an dominium fructuum ſsui Epiſscopatus acquirant? remißivè.
  • 29 Epiſscopi ex opinione aliquorum poſsſsunt de reditibus Epiſscopatus facere maioratũmaioratum, etiam ad profana.
  • 30 Pontifex Romanus liberè, & irrevocabiliter diſsponit, dum vivit, etiam in profanos uſsus de bonis intuitu Papatus quæſsitis.
  • 31 Epiſscopi exceptis caſsibus reſservatis, eandem facultatem habent in ſsua Diœceſsi, quã Papa in univerſsali Eccleſsia, & in locum Apoſstolorum ſsucceſsſserunt.
  • 32 Res mobiles, & immobiles, comparatæ ex fructibus intuitu Epiſscopatus quæſsitis, eorum naturam, & diſspoſsitionem ſsive diſspẽ ſsationem in omnibus ſsortiuntur.
  • 33 Res comparatæ ex reditibus Epiſscopatus, manẽt apud EpiſcopũEpiſcopum, dũvixerit, nec acqui rũtur Eccleſsiæ ipſso iure, etiãrevocabiliter.
  • 34 Bona emta per Prælatum ex pecunia, vel rebus Eccleſseſsiæ, ipſso iure quæruntur Eccleſsiæ.
  • 35 L. fin. C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. non extenditur ad ea, quæ Prælati, & Beneficiarij ſsibi, & ex ſsuis pecunijs emunt.
  • 36 Prælati peccant, ſsi in fraudem Eccleſsiarũ bona, quæ emũtemunt de reditibus Epiſscopatus, in capitibus alienis ſsupponunt.
  • 37 Epiſscopi ſseculares, & regulares an differant circa bona, quæ emunt ex reditibus Epiſscopatus? Cauſsa gravis ſspolij Epiſscopi Guadalajaræ cum Decano, & capitulo eiuſsdem Eccleſsiæ, refertur, ibidem.
  • 38 Epiſscopi regulares, ex opinione multorũmultorum, non poſsſsunt diſsponere etiam inter vivos de ullis bonis intuitu Epiſscopatus quæſsitis, nec de patrimonialibus, vel quaſsi.
  • 39 Eccleſsia Cathedralis in bonis Epiſscopi regularis in locum Monaſsterij ſsubrogatur.
  • 40 Regularis promotus ad Epiſscopatum, an, & in quibus conſservet primitivum Religionis ſstatum, quam vovit.
  • 41 Res emta ab Epiſscopo regulari de reditibus Epiſscopatus, ipſso iure acquiritur Eccleſsiæ irrevocabiliter, ex Bald. & alijs, qui referuntur.
  • 42 Epiſscopi regulares de bonis quæſsitis in Epiſscopatu, ſsecundùm multorum opinionem ſsolùm diſsponere poſsſsunt in modica quam titate. Cap. cùm olim, de privil. explicatur, ibidem.
  • 43 Epiſscoopi regulares etiam de bonis quæſsitis ex ſstipendijs, & ſsalarijs PrincipũPrincipum diſsponere nequeunt, ſsecundùm Martam.
  • 44 Epiſscoporum regularium, & ſsecularium libertas, aut facultas circa diſspoſsitionem bonorum quæſsitorum intuitu Epiſscopatus, qualiter diſstinguatur ex opinione P. Suarez, cuius verba referuntur.
  • 45 Epiſscopus regularis, ut poſsſsit diſsponere de bonis in Epiſscopatu quæſsitis, etiam ad pia opera, debet ſsecundùm aliquos impetrare diſspenſsationem Papæ.
  • 46 Epiſscopi regulares, quòd nihilo differant à ſsecularibus in diſspenſsatione bonorũ quæſsitorum intuitu Epiſscopatus, affirmãt plures, qui referuntur.
  • 47 Rotæ deciſsio expenditur pro libera diſspoſsitione Epiſscopi regularis.
  • 48 Religioſsus beneficiarius, vel Epiſscopus in vita æquè poteſsdt diſsponere de reditibus beneficij, aut Epiſscopatus, atque alij clerici ſseculares, & Auctores huius ſsententiæ.
  • 49 Regularis factus Epiſscopus videtur diſspenſsatus in voto paupertatis.
  • 50 Epiſscopi etiãetiam regulares ex opinione multorum poſsſsunt in conſsanguineis facere maioratus de reditibus Epiſscopatus.
  • 51 Cap. 1. 18. q. 1. explicatur.
  • 52 Dictio ſsibi denotat dominium, & poſsſseſsſsionem.
  • 53 Epiſscopus regularis, quòd quidquid acquirit, acquirat Eccleſsiæ, qualiter ſsit intelligendum?
  • 54 Epiſscopus regularis, quòd non poſsſsit diſsponere de bonis, etiam patrimonialibus, debet interlligi per ultimam voluntatem.
  • 55 Doctoris ſsententia dubia debet intelligi iuxta iura, quæ allegat.
  • 56 Cap. olim, §. prætereà, de privileg. explicatur.
  • 57 Epiſscoporum præcipuum munus, & gloria cõſiſtitconſiſtit in bonis ſsuis inter pauperes diſspenſsandis.
  • 58 Navarrus cur non reſpõderitreſponderit ad cap. cùm olim, de privileg.
  • 59 Textus, qui diverſsos intellectus habet ad deciſsionem cauſsarum adduci non debet.
  • 60 Pereiræ opinio putantis, Epiſscopos regulares omninò prohiberi in vita, & in morte de ſsuis bonis diſsponere, nullo fundamento fulcitur.
  • 61 Epiſscoporum regularium & ſsecularium praxis quotidiana nullam differentiam facit in diſspoſsitione bonorum.
  • 62 Epiſscopi regulares multi, & ſsanctiſsſsimi referũtur, qui de reditibus Epiſscopatus viventes largiter in pios uſsus distribuerũt.
  • 63 Peccatũ admiſsiſsſse ſsummos & ſsanctos viros in aliqua acti; one fieri ſsolita, præſsumi non debet.
  • 64 Epiſscopi, tam regulares, quàm ſseculares ex veriori opiæione parificantur in diſspẽſsatione bonorum inter vivos, & æqualiter peccãt, ſsi illa in profanos uſsus expendant.
  • 65 Epiſscopi non peccant diſstribuẽdo reditus Epiſscopatus inter pauperes, vel opera pia alterius Diœceſsis, licèt melius ſsit intra propriam id facere.
  • 66 Epiſscopi, quando, & qualiter poßint ſsine peccato ſsuis propinquis, & conſsanguincis ſsuccurrere ex reditibus Epiſscopatus.
  • 67 Epiſscopi aliqui ſsolent cæci eſsſse circa nepotes, & in studio ditandæ poſsteritatis.
  • 68 Prælatorum depravatorum ſsymbolum in vervecibus Arabiæ reperit Maiol. & cauda eorũeorum ſsignat ſtudiũſtudium ditandæ poſsteritatis.
  • 69 Conſsanguineis neceſsſsitatem patientibus, non ſsolùm poſsſsunt, ſsed imò debent Prælati ſsuccurrere.
  • 70 Epiſscopi liberè diſsponere poſsſsunt de bonis ex ſsua parſsimonia ſservatis, & qualia hæc dicantur?
  • 71 Prælatus, etiãetiam regularis, poteſst donare cõ|ſsanguineis, quæ & nugatoriè expẽdere, in equis, domicellis, & convivijs, ex Baldo.
  • 72 Epiſscopatus reditus Epiſscopis aſsſsignantur pro congrua ſsuſstentatione, & hæc non conſsistit in puncto Arithmetico.
  • 73 Prælati, quæ ex parſsimonia, & frugalitate ſsua reſservant de reditibus Epiſscopatus, propria eorum efficiuntur.
  • 74 Prælati etiam ſsi dicant bona, de quibus reſstantur, eſsſse reſservata exſsua parſsimonia, rarò inforo exteriori obtinebunt, & ita conſsultiùs facient, ſsi ea, dum vivunt, ad libitum expendant.
  • 75 Epiſscopipoſsſsunt diſsponere ad libitum in utroque foro, tam in vita, quàm in morte de bonis patrimonialibus, & quæ illa ſsint?
  • 76 Distributiones quotidianæ, an ſsortiantur naturam bonorum quaſsi patrimonialium.
  • 77 Epiſscopi pro ordinibus, dimiſsſsorijs, diſspẽſsationibus, & ſsimilibus, nihil, etiãetiam ab ſsponte dantibus, accipere poſsſsunt.
  • 78 Epiſscopi an poſssint teſstari, & liberè diſsponere de parte, quæ eis obventit ex reditibus decimalibus ſsedis vacãtisvacantis, & ex quartis funeralibus?
  • 79 Prohibitio Epiſscoporum circa diſspoſsitionem bonorum, quæ intuitu Epiſscopatus acquiſsierunt, amarè tractanda, vel accipienda non eſst.
  • 80 Epiſscopi in ægritudine cõstituticonstituti, benè poſsſsunt aliquas moderatas donationes in pios uſsus, & ſservitiorum remunerationem facere.
  • 81 Cap ad hæc, de teſstam. & l. 8. tit. 21. par. 1. expenduntur, & illuſstrantur, & n. 93.
  • 82 Lex non debet, nec ſsolet docere, vel permittere aliquid cum peccato mortali.
  • 83 Donationes factæ amicis, vel famulis pro remuneratione ſservitiorum, cenſsentur fieri in pios uſsus, etiam ſsi de rigore iuris non obligent.
  • 84 Bona Prælati tenentur ad ſsolutionẽ ſservitij, & aliarum rerum, pro quibus datur obligatio.
  • 85 Donationes exceßivæ, quas Prælati, dum vivunt, faciunt, reſservato ſsibi uſsufructu, aut ægroti etiam ſsine ulla reſservatione, an, & quatenus valeant?
  • 86 Donationes immodicæ factæ à Prælatis in ægritudine constitutis, cautè inſspiciendæ, & admittendæ ſsunt.
  • 87 Epiſscopi, ut validè inter vivos donare poßint, requiritur ſsecũdùm plures, ut realẽ traditionẽ ſstatim faciant, non fictãfictam, ſimulatãſimulatam, vel tempore, aut conditione ſsuſspensã.
  • 88 Motus proprius Pi, IV. expenditur contra affectatas, & ſsimulatas donationes Epiſscoporum.
  • 89 Clauſsulæ cõſtituticonſtituti, reſservationis, uſsusfructus, & ſsimiles, ſsolent operari translationem poſsſseſsſsionis, & dominij.
  • 90 Clauſsulæ cõſtituticonſtituti, reſservationis uſsusfructus, & aliæ ſsimiles, ubi adijciũturadijciuntur in donationibus EpiſcoporũEpiſcoporum, eas ſsuſspectas reddunt.
  • 91 Actus ficti acquirẽdiacquirendi dominij, vel poſsſseſsſsionis, nullum effectum operantur, quando vera, & actualis traditio deſsideratur.
  • 92 Inſstrumenti data fraude, vel nullitate, omnes clauſsulæ in eo adiectæ nullæ etiam cenſsentur.
  • 93 L. Sulpicius 49. D. de donat. inter, ponderatur, & illustratur.
  • 94 Donationes factæ à Prælatis in gravi periculo vitæ poſsitis, fraudulentæ à multis cenſsentur, quamvis actualis traditio intervaniat.
  • 95 Prælati, in mortis articulo cõſtituticonſtituti, moderatas tantùm donationes bonorum mobilium in pios uſsus facere poſsſsunt.
  • 96 Donationes factæ à Prælatis morti proximis, etſsi eas appellent inter vivos, inutiles ſsunt.
  • 97 L. ſsi filia, de divortijs, l. filiæ meæ, ſsolut. matrim. expenduntur, & illuſstrantur.
  • 98 Prælatus morti proximus non habet liberam diſspoſsitionem, & magis cenſsetur.
  • 99 Alienatio facta ab ægroto in extremis laborante, præſsumitur fraudulenta.
  • 100 Legitimatio facta in articulo mortis, præſsumitur fraudul enta, & ſsubtitutum non excludit.
  • 101 Religionem ingrediens, vel profitens tẽporetempore mortis, non excludit ſubstitutũſubstitutum, quia præſsumitur in eius fraudem ingreßus, vel profeſsſsus.
  • 102 Emancipatio facta à patre in extremis laborante, præſsumitur fraudulenta.
  • 103 Permutatio beneficij facta tẽporetempore mortis non valet, tanquam fraudulenta.
  • 104 Donatio omnium, vel maioris patris bonorum, facta ab Epiſscopo ægrotante, in odium, vel fraudem Eccleſsiæ facta præſsumitur.
  • 105 Donatio omnium bonorum habet ſsecum fraudis præſsumtionem. L. omnium, §. Lucius, D. quæ in fraud. cred. ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
  • 106 Donans omnia bona ſsua, de quibus teſstari non poterat, in fraudem legis, vel ſstatuti donaſsſse cenſsetur.
  • 107 Donationes omnium bonorum ab Epiſscopis factas, tanquam fraudulentas, & præiudiciales Cameræ Apoſstulicæ damnavit Clemens VIII.
  • 108 Regula Cãcellariæ de infirmis reſsignãtibus, expenditur, & à multis porrigitur ad donationes factas à Prælatis graviter ægrotantibus.
  • 109 Epiſscopi ægrotantes debent vivere per viginti dies post donationes tunc temporis factas, ex opinione multorum, qui referuntur.
  • 110 Epiſscoporum ægrotantium donationes, ut valeant, requiritur ſsuperviventia 40. dierum ex motu proprio Pij IV. qui ponderatur.
  • 111 Reſscripta miſsſsa ad unam provinciãprovinciam debent obſservari in alijs, in quibus eadẽeadem militat ratio.
  • 112 Statuta Eccleſsiæ Romanæ debent obſservari in alijs, quarum caput exiſstit.
  • 113 Statutà extenduntur de caſsu ad caſsum, ne caſsus odioſsus magis favorabilis maneat, quàm privilegiatus.
  • 114 S polia Epiſscoporum Eccleſsijs deferri, favorabile eſst, Cameræ Apoſstolicæ odioſsum.
  • 115 Eccleſsia utitur omnibus fiſsci privilegijs.
  • 116 Motus proprius Pij IV. circa donationes Epiſscoporum fraudulentas vitandas, & ſsuperviventiam 40. dierum, in Indijs obſservari iußiſsſse videtur quædam ſschedula, quæ refertur, & explicatur.
  • 117 Iustitia, ubi fieri iubetur in aliquo reſscripto, an & quãdoquando aliquid ex antiqui iuris præceptis innovare velle cenſseatur.
  • 118 Motum proprium Pij IV. nec in Hiſspania, nec in Indijs eſsſse receptũreceptum multi tradunt.
  • 119 Donationes factas ab Epiſscopo, etiam moribundo, validas eſsſse, ſsi aliàs fraus illarum non probetur, tenent multi, qui refe. runtur num. ſseqq.
  • 120 Traditio rei donatæ non reſspicit ſsupſstãtiam, ſsed excutionem donationis.
  • 121 Præſsumtiones etiam iuris, & de iure, veritati cedunt, vi liquidò probari poßit.
  • 122 Epiſscopis, diſspenſsationem bonorum iura circumſscribere nolunt, ſsed tantùm fraudibus obviare.
  • 123 Epiſscoporum donationes, abſsolutè & irrevocabiliter factæ, etiam in articulo mor tis, validæ ſsunt, ex Abb. & aliorum ſsententia.
  • 124 Prælatus, etiam morti proximus, poteſst donare omnia bona ſsua ad maioratum faciendum, ex opinione Molinæ, qui de hac praxi testatur.
  • 125 Donatio inter vivos non amittit ſsuam naturam, & effectum, quamvis ab ægrotãte fiat, quin potius valida eſst, & laudabilis ex opinione Molinæ Theologi, Sarmienti, & aliorum. L. Seia cùm pater, D. de donat. cauſs. mort. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
  • 126 Epiſscopis infirmis non adimitur libertas diſsponendi intervivos, quam aliàs illis iura concedunt.
  • 127 D. Laurentius moriturus, donavit theſsauros Eccleſsiæ.
  • 129 P. Gabr. Vazquez notanda verba referuntur circa donationes Epiſscoporum ægrotantium.
  • 130 Donationes Epiſscoporum ægrotantium, qui admittunt, nihil curant de ſupervivẽtiaſuperviventia, ſsed ſsolùm de veritate, & irrevocabilitate earum.
  • 131 Cap. ad hæc, & cap. relatum, de teſstam. qualiter à Navarro, & alijs intelligantur.
  • 132 Argumentum à contrario ſsenſsu non valet contra id, quod aliàs eſst in iure expreſsſsum.
  • 133 Donationis ægrotantis Epiſscopi valor, vel fraus ex varijs circumſstantijs pendet, quæ arbitrio iudicis relinquuntur.
  • 134 Cauſsæ aliquæ referuntur ſsuper donationibus Epiſscoporum ægrotantium, & qualiter in illis definiendis variatum ſsit?
  • 135 Navarri gravia verba referuntur circa donationes Epiſscoporum ægrotantium, etiam in pios uſsus facias.
  • 136 Prælati admonentur, ut à fraudulentis donationibus abstineant, & Deum fallere non poſsſse animadvertant, & quòd in hoc furtum committunt, ex Barbacia, & alijs.
EXpeditis ijs, quæ ad Archiepiſscoporum, & Epiſscoporum Indiarum creationem, & iuriſsdictionem ſspectant, oportet, ut videamus, qualiter de ſsuis bonis, tam in vita, quàm in morte diſsponere poſssint. Nam ſsuper hoc tum alibi, cũ præſsertim in his provincijs plurimæ quotidie lites, & dubitationes moveri ſolẽtſolent, quas non pigebit hîc breviter, & dilucidè pertractatas, & diffinitas habere.
Et ut certa ab incertis ſseparemus, inter | omnes conſstat,
1
eos ad libitũlibitum (ſsicut & alios ſseculares homines) de illis bonis diſsponere poſsſse, tam inter vivos, quàm per ultimam voluntatem, quæ patrimonialia ipſsorum fuiſsſse probentur, vel ante Epiſscopatum acquiſsita, aut etiam poſsteà, non tamen eius intuitu, ſsed vel fuâ induſstriâ, vel aliâs, ratione, ſseu contemplatione perſsonæ, & non occaſsione dignitatis, ut probat text. & ibi DD. in cap. Epiſscopi, cap. ſsint manifeſstæ 12. q. 1. cap. 1. cap. fixum 12. q. 5. cap. cùm dilectus, de iure patr. cap. 1. & cap. quia nos, de teſstam. l. 2. & 5. tit. 21. par. 1. cum alijs adductis per Navarr. in tract. de reditib. Eccleſs. q. 1. n. 19. Covarr. d. c. 1. n. 3. & 11. Molin. de primog. lib. 2. c. 10. n. 27. & 51. alter Molina de iuſst. & iure, tract. 2. diſsp. 142. 146. & 147. n. 3. Leſssius de iuſst. & iure, lib. 2. cap. 4. Azor. inſst. moral. 2. part. lib. 7. cap. 9. q. 1. & lib. 12. c. 11. q. 2. Tolet. in ſsumma, lib. 5. cap. 4. n. 20. & 21. Eman. Roder. in ſsumma, verb. Limoſsna, caſs. 198. num. 1. & Marta de iuriſsd. 4. part. caſs. 24. per totum. Qui hoc adeò verum eſsſse exiſstimant, ut ſsi
2
Epiſscopus in ſse alendo, vel alijs neceſsſsarijs uſsibus aliquid de proprio patrimonio erogaverit, tantundem de Epiſscopatus fructibus retinere, ſsibi q́ue reſservare poſsſsit.
Et ob hæc laudanda
3
eſst cautio Prælatorum, qui ſstatim atque ad Epiſscopalem apicẽ promoventur, antequâm ſse eius adminiſstrationi, & fructibus miſsceant, ſsolemne, & iuridicum inventarium de bonis, quæ tũo poſſidẽtpoſſident, facere ſsolent, ut omni tempore de eis cõſterconſter, & liberè teſstari, & diſsponere poſssint, ut per Covar. in. d. cap. 1. de teſstam. num. 9. & Cabed. deciſs. Luſsitan. 83. par. 1. num. ult. Nam aliàs hoc in dubium vocabitur, cùm omnia quæ
4
habeant, vel relinquunt intuitu Epiſscopatus, quæſsita dicantur, & præſsumantur, cap. 1. de pecl. cler. ubi Scribentes, gloſsſs. verbo, Probentur, in Auth. de Eccleſs. tit. §. interdicimus, collat. 9. & in cap. ſsint manifeſsta 12. q. 1. Bald. conſs. 298. lib. 1. Covar. d. cap. 1. num. 6. Menoch. lib. 3. præſsumt. 51. num. 23. Pariſs. de reſsign. lib. 14. q. 7. num. 48. & 49. Vbi quòd
5
Eccleſsia habet fundatam intentionẽ ſsuper omnibus bonis à Prælato defuncto poſsſseſsſsis, Gama deciſs. Luſsit. 313. n. 2. ubi eius additio plures refert Redoan. de ſspolijs, q. 9. & q. 25. n. 8. Maſscard. de probat. concluſs. 587. incip. Eccleſsiaſsticœres, Camil. Borrel. in ſsumm. deciſs. 1. tom. tit. 6. n. 35. & 36. Anton. Cardoſs. in prax. iud. & advocat. verb. Epiſscopus, n. 55. Aug. Barboſs. in Paſstoral. 3. par. alleg. 114. n. 13. Card. Tuſsch. litt. B. cõcl. 112. Marta de ſsucceſsſs. legal. 4. part. q. 1. art. 4. ex n. 29. ad 35. Adeò,
6
ut in ipſsos Epiſscopos, vel eorum hæredes onus contrariæ probationis transfundatur, nẽpè, quòd int uitu perſsonæ, & aliunde, quàm ab Eccleſsia acquiſsierint, ut docet Lapus alleg. 114. n. 1. & alij ſsup. citati. Quamvis aliàs.
7
qualitas in aliquibus bonis requiſsita, ab eo, qui illius defectũdefectum obijcit, probari debeat, ut intret ſstatuti diſspoſsitio, ſsive prohibitio, ut notat Bart. & cõmuniter Scribẽtes in l. cætera, §. ſsed ſsi paraverit, D. de leg. 1. gloſs. & DD. in l. mancipia, C. de ſservis fugit. &, poſst alios, Proſsper. Paſsſsetus cõſs. 191. num. 11. Omnis enim,
8
qui rationẽrationem reddere tenetur, inventarium facere debet, l. tutor, qui repertorium, D. de admin. tur. l. cûm oportet, §. cùm autem, C. de bon. quæ liber. Molin. de primog. lib. 1. cap. 28. n. 3. & latiſsſsimè Scobar in tract. de ratiocin. cap. 9. ex n. 1. & in terminis Marta d. num. 37.
De bonis
9
autem quæſsitis intuitu Epiſscopatus, nullo modo per teſtamentũteſtamentum, ſsive ultiman voluntatem diſsponere poſsſsunt, quia illorum non pleni, & perfecti domini eſsſse vidẽturvidentur, ſsed tantùm uſsuarij, vel (ut magis cõmunis habet) uſsufructuarij, ac proptereà ius illis utendi, vel de illis amplius diſsponenei, morte finiatur, & Eccleſsiæ debeat reſservari, iuxta text. & gloſsſs. verb. Reſservari in cap. præſsenti, de off. Ordin. lib. 6. & communem opinionem, de qua per Corn. conſs. 314. num. 2. lib. 3. Barbat. in cap. fin. de pecul. cleric. latè Ferret. conſs. 118. Bellon. conſs. 3. Caſstrenſs. Socin. & alij, quos refert Tuſsch. litt. B. concl. 79. per totam; & eleganter Petr. Barboſs. in l. divortio, 2. par. n. 58. & Marta d. art. 4. ex num. 37. Vbi hanc concluſsionem, ſsive prohibitionem Epiſscoporum, aliquid diſsponondi in morte, neque ex teſstamento, neque abinteſstato, ſsecurè admittunt. Et eandem probant, & ampliant, ut etiam in teſstamentis ad pias cauſsas procedat, text. in d. cap. 1. cap. quia nos, cap. cùm in officijs, cap. ad hæc, & cap. relatum, el 2. de teſstam. ubi latè, poſst alios, Covar. omninò videndus, cap. 1. & 2. cap. quia loannes, in fin. 12. q. 5. Auth. licentiam, C. de Epiſscop. & cleric. l. 5. & 8. tit. 21. par. 1. l. 6. in ſsin. tit. 2. lib. 1. Recop. cum alijs, quæ adducit Paul. de Caſstro conſs. 225. lib. 2. Cardin. Tuſsch. litt. E. concluſs. 287. Calderin. conſs. 48. num. 1. & 6. Molina d. lib. 2. cap. 10. n. 29. alter Molina d. diſsp. 147. n. 5. Navarr. de redit. q. 3. monit. 1. & conſs. 6. ſsub tit. de donat. n. 1. Cevallos in commun. opin. q. 388. n. 64. Thom. Docius, qui hoc limitat in Epiſscopis titularibus, cõſs. 53. num. 2. Boecius Epõ Friſsius in ſsyntagm. antiq. Eccleſs. tit. de iure provent. Eccleſsiaſst. & Paul. Piaſsec. in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 5. num. 38. 39. & 40. Paul. Comitol. in reſsponſs. moral. reſsponſs. 70. pag. 146.
Et idẽidem procedit
10
in donatione cauſsa mor|tis, quæ nihil ferè à teſstamento diſstat, ſsin. C. de donat. cauſs. mort. §. 1. Inſst. eod. l. cùm anti quitas, C. de teſstam. l. ſsin. tit. 4. par. 5. Menoc. lib. 4. præſsumt. 89. n. 151. & lib. 3. præſsumt. 37. n. 2. Mantica de coniect. ult. volunt. lib. 1. tit. 12. Iul. Clar. §. donatio, q. 5. & in proprijs noſstris terminis Molin. d. cap. 10. n. 31. alter Molina d. diſsp. 147. concluſs. 12. & diip. 148. coucl. 2. Navar. conſs. 4. d. tit. de donat. num. 4. Redoan. de ſspolijs, q. 7. & Cevallos d.n. 64. Idq́ue apud omnes conſstitutiſsſsimum eſst, ut tradit noviſsſsimè Gabr. Pereira deciſs. Luſsit. 75. num. fin. ad finem.
Et adeò verum reputatur, ut licèt in
11
clericis ſsimilis prohibitio teſstandi de prædictis bonis intuit beneficij, aut ſsacerdotij quæſsitis, conſsuetudine noſstræ Hiſspaniæ, & aliarum provinciarũ derogata fuerit, & paulatim introductũintroductum, ut ſsaltim ad pios uſsus de illis teſstari poſsſsint, quam conſsuetudinem licèt damnet Alvar. Pelag. de plãct. Eccleſs. lib. 2. c. 28. art. fin. & Gregor. Lop. in l. 53. tit. 6. par. 1. gloſsſs. probat tamẽtamen lex noſstra 13. tit. 8. lib. Recop. ubi benè eam defendit Matienz. gloſs. 4. & Azeved. n. 3. Barboſs. ubi ſsup. n. 6. Covarr. in d. cap. 1. de teſstam. Dueñas reg. 366. Sarmiẽt. de redit. Eccl. 4. par. c. 1. n. 8. Navar. eod. tractat. q. 3. mon. 6. n. 2. Gutier. lib. 2. pract. cap. 114. per tot. Molin. d.c. 10. n. 53. alter Molin. d. diſsp. 147. à n. 25. Flores de Mena in addit. ad Gamam deciſs. 315. Nicol. Garcia de benef. 2. par. cap. 1. n. 11. & 5. par. cap. 1. n. 594. Alex. Moneta de deſstrib. q. 2. n. 5. & q. 4. n. 11. Cevallos d.q. 388. num. 38. & 39. Roxas de ſsucceſsſs. cap. fin. num. 43. latiſssimè D. Valençuela conſs. 98. & plures alij congeſsti à Cenedo in collect. 12. ad Decret. & Marta d. tract. de ſsucceſsſs. legal. 1. tom. pag. 1108. & 4. part. q. 1. n. 19. & 36. Quibus favent aliquæ Regiæ ſschedulæ, quæ eandẽeandem in nſstris Indijs ſservari lubent, neque collectores admitti, quæ extãt in 1. tom. impreſsſs. fol. 130. & ſseqq. Adhuc tamen
12
talis conſsuetudo in Prælatis, neq;neque admiſsſsa ſsit, neq;neque admitti poſsſsit, & debeat, quia (ut diximus) etiam ad pios uſsus teſstari non poterunt, ut benè ob ſservat Navar. d.q. 3. monit. 3. in fin. Covar. d. cap. cùm in officijs, n. 2. Greg. Lopez d. l. 53. gloſsſs. 1. Molin. dict. diſsp. 147. num. 13. & 14. Gutierr. d. cap. 114. & Nicol. Garcia, & D. Valençuela ubi ſsuprà.
Et ſsi quis fortè teſstarivoluerit
13
neceſsſse eſst, ut à ſsede Apoſstolica licentiam, & facultatem poſscat, & impetret, Marra d.q. 1. art. 4. ex n. 37. Quo facto, eitam ſsi teſstamentum non cõdatcondat. ſsed inteſstatus decedat, cõſanguineisconſanguineis proximioribus eius bona deferri, cenſsuit Burſsat. conſs. 22. vol. 1. Aug. Beroius conſs. 84. n. 80. lib. 2. Natta conſs. 210. num. 13. Craveta conſs. 176. Boerius deciſs. 48. num. 2. Menoch. conſs. 210. num. 69. vol. 1. & de præſsumt. lib. 4. præſsumt. 67. Cavalcan. de uſsufr. num. 155. Cagnol. in l. fin. C. de pact. num. 246. Rota diverſs. deciſs. 369. lib. 3. Cald. Pereira de nominat. emph. q. 7. Vincẽt. de Anna ſsingul. 391. Quãvis aliqui eorũeorum non ſsatis in hac opinione perſsiſstant. Et contrariam, nempè facultatom teſstandinon prodeſsſse,
14
niſsi eâ uſsus reperiatur Epiſscopus, qui eam impetravit, & non ſsit mortuus re integrâ Pontifex, qui illam conceſsſsit, & quòd etiam ubi eâ utuntur
15
debent inforo interiori ad pios uſsus teſstari, apertè docet Navarr. in tract. de ſspolijs, §. 7. num. 6. Covar. in d. cap. cùm in officijs, num. 8. Toletus in ſsumma, lib. 5. cap. 4. num. 18. & alij, quos refert Tuſsch. litt. B. concluſs. 112. & litt. S. verbo Spolia clericorum, concluſs. 348. Et eſst videndus paul. Caſsternſs. conſs. 90. col. fin. verſs. Neque obſstat, vol. 1. ubi ait,
16
hanc licentiã iuri tertij non præiudicare, Ripa in l. 2. n. 2. de leg. 1. Cæſsar Fumagiol. ibîd. ex num. 10. ad 29. Tiraq. in l. boves, §. hoc ſsermone, reg. 2. num. 128. Socin. Iun. conſs. 89. num. 27. lib. 10. Decius conſs. 512. Iul. Clarus §. teſstamentum, q. 17. Covarr. in d. cap. cùm in officijs, num. 9. de teſstam. & Albarad. de coniect. mẽt. defunct. lib. 2. cap. 1. ex n. 6. Quintil. Mandoſs. in gloſsſs. facultatum, cap. de licentia teſstandi, per totum, ubi inter alias quæſstiones eam diſsputant; an
17
ſsi Epiſscopus virtute huiuſsmodi licentiæ ſsemel teſstatus fuerit, poſssit primum teſstamentum revocare, & aliud de novo condere, vel codicillos facere?
Sed nunc videndum eſst, an, &
18
quatenus Prælati, dum vivunt, diſsponere, & expendere poſssint de fructibus, & reditibus intuitu Epiſscopatus quæſsitis. Non enim eſst novum,
19
ut laxiores habenæ circa hoc viventibus, quàm morientibus concedantur, ut oſstendit Scævola in l. vivus libertus 9. D. ſsi quid in fraud. patron. ibi: Vivus libertus donare benemerẽtibus amicis poteſst: legare verò nec benemerentibus amicis poteſst, quò patroni partem minuat.
Et ſsciendum eſst, quòd cùm
20
bona Epiſscoporũ, & EccleſiarũEccleſiarum ſsint bona pauperũpauperum, c. fin. 16. q. 1. cap. cùm ex eo, de elect. ubi Felin. n. 6. Decius in cap. conſstitutus, de reſscript. cum alijs, quæ adducit Tiraq. de iure conſst. limit. 16. n. 3. Alex. Moneta de deſstribution. 3. par. q. 1. n. 15. & ſseqq. & Tuſsch. litt. B. concl. 111. & litt. F. concl. 511. in foro interiori
21
cõtẽti eſsſse debẽtdebent his tantũm. quæ neceſsſsaria ſsunt ad ſsui uſsum, & ſsuſstentationem, iuxta dignitatem, & qualitatem ſstatus & officij, quod habent, ac repræſsentant, & reliqua in pauperes, & pios uſsus erogare tenentur, ut diſspo|nit, & graviter exprimit Concil. Antiochenũ cap. 25. cap. quiſsquis, cap. ſsint manifeſstæ, cap. Epiſscopus, & cap. res Eccleſsiæ, cum ſseqq. 12. q. 2. cap. quia Ioannes 12. q. 5. cap. videntes, cap. tibi, ô Sacerdos, 44. diſst. Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de reformat. 1.
Adeò, ut ſsi ſsecùs fecerint,
22
ſsecũdùm multorum opinionem, ad reſstitutionẽ teneantur, & ſsecundùm communiorem, & veriorẽ ſsaltim mortaliter peccent, ſsine onere tamen reſstitutionis, quia ſsolùm legem charitatis, & non iuſstitiæ tranſsgrediuntur, ut cum D. Thoma, Adrian. Soto, Arboreo, Driedonio, Covarr. & alijs, quos refert, obſservat Dom. Bañez in 2. 2. q. 32. art. 6. dub. ult. Greg. Lop. in l. 40. verb. Que los dieſsſsen, tit. 5. part. 1. Navarr. ubi ſsup. q. 1. monit. 26. 27. 34. 38. & 39. & conſs. 4. de donat. num. 1. & conſs. 6. n. 6. latiùs Redoan. de ſspol. q. 9. num. 5. & 11 & q. 3 §. ſsed in cõtrariumcontrarium, num. 1. & §. ſstantibus, num. 7. in fine, Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 1. n. 596. Azeved. in. d. l. 13. tit. 8. lib. 5. Recop. qui cautè legendus eſst; nam nimis ſstrictè, & cum reſstitutionis obligatione Tridentini decretum intelligit, Molina Theolog. diſsp. 144. Leſssius de iuſst. & iure, lib. 2. cap. 4. dub. 6. Azor d. lib. 7. inſst. moral. cap. 8. & ſseqq. Menoch. de arbitrar. ca ſsu 520. n. 13. ubi tradit,
23
qualis debeat eſsſse ſsupellex, & menſsa Epiſscoporum, Vgolin. de off. Epiſscopi, cap. 3. n. 5. Duran. de Eccleſs. Miniſstr. lib. 2. cap. 1. Narbon. in l. 35. gloſsſs. 2. num. 13. tit. 3. lib. 1. Recop. Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 76. n. 3. Villadiego in foro iudic. l. 28 tit. 1. lib. 2. n. 1. Gabriel Vazq. tract. de eleemoſs. cap. 4. n. 8. & de reditib. Eccieſsiaſst. cap. 1. §. 3. dub. 1. n. 46. Ioann. Valer. de differẽet. inter utrumque forũforum, verb. Beneficiatus, differ. 5. ubi eos reprehendit, qui doctrinam Concilij magis de honeſstate, & perfectione, quàm de præcepto eſsſse, dicere audent, & Aug. Barboſsa in Paſstorali, 1. part. tit. 2. gloſsſs. 5. num. 12.
Quibus addo D. Bernard. epiſst. 2. ubi hoc idem his graviſssimis verbis cum Prælatis loquens oſstendit:
24
Denique quidquid præter neceſsſsarium victum, ac ſsimplicem veſstitum de altari retines, tuum non eſst, rapina eſst, ſsacrilegum eſst: & epiſst. 42. col. 3. Clamnt pauperes: Noſstrum eſst, quod effunditis, no his crudeliter ſsubtrabitur; D. Gregor. epiſst. 2. 1. lib. 11. O paſstor
25
non largiris tua, ſsed aliena: quid ergo mirum, quòd tota die luſstrent domum Epiſscopi pauperes, cùm ſsit ea domus deſspenſsatoris rerum ipſsorum? Poſsſsent enim vociferari ad valvas, imò uſsque ad ſsecretum cubiculum, dicentes: Domine, non vult nobis dare, quæ illi, ut nobis daret, dedisti.
In foro tamen exteriori, licèt peccent (ut diximus) ſsi Eccleſs
26
fructus, & reditus donent, vel expendãtexpendant in uſsus profanos, ferè omnes tamen conveniunt, tales ſsumtus, & donationes, ſsi ceſsſsante fraude, & irrevocabiliter fiant, validas eſsſse, quia pro conſstanti habent, quòd eorundem redituũredituum, inſstar uſsufructuarij, plenum ius, & dominium, dum vivunt, acquirant, & exerceant, ut poſst gloſsſs. in. cap. præſsenti, verb. Reſservari, de off. Ordin. lib. 6. Abbat. in cap. cæterùm, de donat. num. 4. & in capiad hæc, de teſstam. n. 3. & plures alios, quos cumulat, reſsolvit d. lib. 2. de primog. cap. 10. n. 32. aſsſserens, ſsic quotidie in forenſsibus cõtroverſsijs obſservari, & contra Cameram Apoſstolicam pronuntiari, &
27
nullo iure, quoad forũ exterius prohibitam eſsſse Epiſscopis bonorum ſsuorum donationẽdonationem, atque commutationem, & quòd nullus iudex, præter DeũDeum, poteſst de his ſsibi rationem exigere, aliãs totus mundus litibus involveretur. Alter Molina diſsp. 148. concl. 2. n. 3. Covarr. in. d. cap. cùm in officijs, n. 5. Iul. Clar. §. teſstamentum, q. 14. Navarr. d.q. 1. monit. 8. n. 2. Th. Sanch. in ſsumm. to. 2. lib. 6. c. 6. n. 8. & 9. ubi diſsputat, an
28
verum ſsit quòd dominium dictorum fructuũfructuum acquirant? Rota deciſs. 772. n. 4. par. 1. diverſs. Ludoviſs. deciſs. 401. n. 7. Aug. Barboſsa de poteſst. Epiſscop. alleg. 114. num. 32. ibi: Inter vivos tamen poſsſsunt donare, etiam non modicẽ, & in profanos uſsus, Gabr. Vazq. de redit. Eccleſs. cap. 1. §. 3. dub. 7. n. 71. Mieres de maiorat. 1. par. q. 1. n. 14. & in novis n. 50. ubi expreſssè cõcludit,
29
quòd Epiſscopi de reditibus Epiſs copatuum poſsſsunt conſstituere maioratum ad profana, & ſsequitur alios adducens Farin. deciſs. 241. num. fin. par. 2.
Pro quibus facit, quòd in ſsimili
30
videmus de ſsummo PõtificePontifice Romano, qui licèt teſstari non poſssit de bonis intuitu Papatus quæſsitis, ea tamen, dum vivit, abſsque ulla limitatione uſsque ad ſsupremum vitæ exitum liberè, etiam in profanos, uſsus expendit, & id firmum & ſstabile manet, ut ex alijs advertit Azor d. lib. 7. c. 2. 8. q. 1. Vnde non eſst mirũmirum, ſsi idem inferioribus Prælatis concedamus,
31
qui, exceptis reſservatis, in ſsuis Diœceſsibus eandem facultatem habent, quam Pontifex in univerſsali totius orbis Eccleſsia, & in locum Apoſstolorũ ſsucceſsſserunt, Actor. 20. Poſsuit vos Spiritus ſsanctus Epiſscopos regere EccleſiãEccleſiam Dei, cap. in novo, 21. diſst. ibi. Pari conſsortio, c. ult. 68. diſst. Trident. ſseſsſs. 23. cap. 4. in doctrina, Victoria de poteſst. Eccleſs. relect. 2. q. 2. n. 28. pag. 168. Sotus lib. 10. q. 1. art. 3. concl. 1. & in reſsp. ad 2. Ledeſsma 24. q. art. 1. Paul. Fuſscus viſsitatione, lib. 1. cap. 2. num. 12. Suar. de legibus, lib. 4. cap. 4. n. 21. Azor. to. 2. lib. 3. cap. 28. q. 3. Greg. Lop. in l. 3. tit. 10. | par. 2. Illuſstriſss. Bracharenſs. Acuña in d. cap. ult. 68. diſst. num. 1.
Et idem, quod de fructibus dicimus, dicere quoque poſsſsumus
32
de rebus, ſsive mobilibus, ſsive immobilibus, quas Epiſscopi ex pretio eorundem fructuum ſsibi, & non Eccleſsiæ nomine cõparaverint; nam hæ quoque in libera ipſsorum diſspoſsitione manent, dum vixerint, neque Eccleſsiæ ipſso iure acquiruntur, ut cum communi, & magis vera opinione docet Hoſstienſs. Ioan. Andr. Barbat. & alij in cap. inquirendum, de pecul. clericor. Navarr. d.q. 1. mon. 37. & mon. 66. & in propugnat. ad n. 11. ad med. & in cap. cũm non liceat 12. q. 1. n. 4. & §. 6. n. 4. Sarmient. palinodiam recantans, de redit. 1. par. defenſs. ad monit. 37. Marſsil. eod. tract. cap. 23. à num. 19. Azor. d. 2. tom. lib. 8. cap. 3. q. 5. ubi refert id deciſsum per ſsumm. PP. Iul. III. Paul. III. & IV. in hæc verba: In quibus cõſtitutionibusconſtitutionibus habetur, immobilia bona, quæ emunt beneficiarij, ſsuo, nõ ipſsius Eccleſsiæ nomine, ex reditibus benefieiorum, non fieri ipſso iure Eccleſsiæ, ſsequitur Filiue. 3. to. tract. 43. c. 4. q. 2. Quod eſst adeò verum,
33
ut nec revocabiliter acquiratur Eccleſsijs, ante traditionem, dominiũdominium, vel poſsſseſsſsio rerum, quæ emuntur nomine, & ex pecu. nijs ipſsorum Epiſscoporum, ut per eundẽeundem Navarr. d. monit. 37. ad ſsin. quidquid cõtrariumcontrarium, poſst alios, defendat Covar. d.c. 1. de teſstam. n. 5. & Sarmient. anter retractionẽ, d. 3. par. cap. 5. num. 5. Tiraq. de privileg. piæ cauſsæ, privil. 120. & idem ſequũturſequuntur Alex. Ludoviſs. d. deciſs. 401. n. 10. Farin. d. deciſs. 241. n. 6. par. 2. Barboſs. d. 3. par. alleg. 114. num. 20.
Quibus non obſstant, quæ tradit ſsumma Angelica, verb. Emtio, §. 17. Bald. conſs. 298. n. 1. lib. 1. Portius conſs. 104. per tot. Redoan. de ſspolijs, q. 3. §. ſsed in contrarium, n. 26. 30. 31. & ſseqq. & plures alij, quos refert & ſsequitur Bellet. diſsquiſsit. clerical. §. 2. num. 3. & Aloiſs. Ricc. in prax. Eccleſs. tom. 3. reſsol. 433. n. 4. & ſseqq. Nam intelligendi ſsunt
34
in bonis emtis de pecunia propria ipſsius Eccleſsiæ, in quibus Prælatus merus adminiſstrator eſsſs cenſsetur, iuxta iura, quæ allegant, & ſsic etiam intelligi debent, in cap. 2. de donat. cap. Epiſscopi 12. q. 1. cap. fixum 12. q. 5. d. cap. 2. inquirendum de pecul. clericor. Auth. de Eccleſsiæ, titul. §. interdicimus, col. 9.
Et ideò inquir Navarr. d. monit. 37. num. 1. quòd
35
l. ſsin. C. de ſsacroſs. Eccleſs. non extenditur ad ea, quæ beneſsiciarius ſsibi, & proprio nomine emit. Quamvis peccent
36
Prælati, & furtum committant, ubi in fraudem ſsuarũ Eccleſsiarum per tertias perſsonas, prædia, vel quid ſsimile emunt, ut poſsteà ad propinquos perveniant, ut per Barbatiam in d. cap. inquirendum, n. 4. & Iul. Clar. §. teſstamentum, q. 27. num. 6. quorum verba in ſsine huius capitis adducemus.
Sed eſst dubium,
37
an circa hæc, quæ diximus, ſsit conſstituenda aliqua differentia inter Epiſscopos ſseculares, & regulares? In quo plurimùm digladiati ſsunt Advo cati celebriores Hiſspaniæ his diebus in cauſsa graviſssima Epiſscopi Guadalajarenſsis, D. Fr. Ioan. de Valle, qui fuit Monachus Benedictinus, inter eandẽ Eccleſsiam Guadalajaræ, & MonaſteriũMonaſterium Regale D. Benedicti urbis Pintianæ, quod bona dicti Epiſscopi, virtute cuiuſdãcuiuſdam donationis, ſsibi deberi contendebat. In qua cauſsa Ego tanquã Fiſscalis ſsupremi Conſsilij Indiarum Eccleſsiæ partes aſsſsumſsi. Et allegabatur,
38
Epiſscopos regulares, non ſsolùm prohibitos eſsſse, diſsponere de bonis acquiſsitis intuitu Epiſscopatus, etiam inter vivos, verùm & de patrimonialibus, arq;arque alijs, quæ propriâ induſstriâ, vel alio quovis titulo quæſsierint, eò quôd hæc omnia ſsuis Eccleſsijs ipſso iure pertineant, & ab eis repeti, & revocari poſssint, quæ in earũearum præiudicium donata, vel alienata fuerint, cap. ſtatutũſtatutum 18. q. 1. cap. cùm olim, de privil. ubi Innoc. n. 3. Bald. conſs. 298. lib. 1. Rota diverſs. deciſs. 705. n. 3. par. 1. Alex. Trentac. conſs. 28. lib. 2. ubi loquẽs de hæreditate, in qua ſsucceſsſsit Monachus Epiſscopus effect us, inquit, quòd acquiritur Eccleſsiæ, Eman. Rod. to. 3. quæſst. regul. q. 69. art. 4. in fin. Molin. de primogen. lib. 2. cap. 10. n. 28. Molin. Theolog. diſsp. 140. fol. 171. litt. B. Tuſsch. verb. Bona, concl. 112. num. 8. & ſseqq. Pereira deciſs. 75. n. 2. Thom. Sanchez in ſsumma, 2. tom. lib. 6. cap. 6. n. 8. ubi inquit
39
cum D. Thoma, Eccleſsiam in locum Monaſsterij ſsubrogari, atque adeò quemadmodum reſspectu Monaſsterij nulla eſst differentia inter dicta bona, ſsed potiùs omma indiſstinctè, cuiuſscũque qualitatis ſsint, per Religioſsum, ante promotionem ad EpiſcopatũEpiſcopatum, in Monaſsterium transferuntur, ita poſst promotionem in Eccleſsiam, quam regit, ut Prælatus, & idẽidem noviſssimè tenent Fauſstus in theſsauro Relig. lib. 6. q. 190. & lib. 8. q. 52. & 63. Caſstrus in operib. moral. tom. 1. tract. 6. diſsp. 2. punct. 9. num. 2. & ſseqq. pag. mihi 603. Tãborin. de iu re Abbat. tom. 2. diſsp. 21. quæſst, 27. Barboſs. d. alleg. 114. n. 18. & 19. & in collectan. ad d. cap. ſstatutum 18. q. 1. n. 13. pag. 358. & alios referens Illuſstriſss. Vlyſssiponẽſs. Acuña in cap. benè, diſst. 62. num. 30.
Cuius ratio eſst,
40
quòd Religioſsus, qui in Epiſscopum promovetur, primitivũprimitivum ſtatũſtatum cõ. ſservat, neq;neque à voto paupertatis, & obediẽtiæ, quibus anteà erat adſstrictus, eximitur, autdiſspẽſsatur, niſsi quatenus illorũillorum obſservãtia obſstat executioni muneris Epiſscopalis, ut per Aug. | Barboſs, hinc in terminis ad noſstram quæſstionem infertrentè, d. alleg. 144. n. 18. Mag. Marquez in defenſs. Ordin. Eremitarum D. Aug. & idẽ latè probat Bonacin. in tract. de claſsura, q. 2. punct. 9. cap. 3. diffic. 2. n. 16. pag. 98.
Et ad rem emtam ab Epiſscopo regulari, de
41
* pecunia intuitu Epiſscopatus quæfita, & quòd ob id Eccleſsiæ acquiratur itrevocabiliter, extendit, Bald. conſs. 298. incip. Hæc materia, n. 1. lib. 1. Rota deciſs. 241. n. 6. & deciſs. 316. n. 1. Ludovic. d. deciſs. 401. n. 9. Molfeſs. conſs. 1. n. 6. & meliũs Pereir. d. deciſs. 75. Capic. deciſs. 200. ubi loquuntur de revocatione quarũdam donationũdonationum ab Epiſscopis regularibus factarum, ob hanc ſolãſolam conſsiderationẽ, quòd eſsſsent regulares, & diſspoſsuiſsſsent contra deciſsionem
42
text, in d. cap. cũm olim, de privil. quæ ſsolũm permittit eis, donare intra modicam quantitatẽ, ut agnoſscit gloſs. & card. Zaberel. ibîd. idem Zabarel. in d. cap. cæterùm, de donat. n. 5. ubi reſspondẽs ad text. in d. cap. cũm olim, inquit, quòd ibi loquitur de pecunia, quã Religio ſsus factus Epiſscopus acquiſsierat, & illa cedit Epiſscopatui, nec poteſst de illa diſsponere in quantitate immoderata, ſsed in quãtitate moderata. Quod rurſsus repetijt in cap. fin. de pecul. cler & ſequũturſequuntur Marta de iuriſsd. 4. par. caſs. 24. n. 5. & 6. de ſsucceſsſs. legal. par 4. q. 1. art. 4. n. 13. pag. 20. ubi id exi ẽdit
43
ad quæſsita per EpiſcopũEpiſcopum regularem ex ſstipẽdijs, & ſsalarijs Peincipum, Argelus de acquir. poſsſs. q. 3. art. 20. ex. n. 1062. ad 1067. Suar. de Relig. to. 4. lib. 3. c. 16. n. 29. ubi ita notabiliter inquit: prætereà
44
in multis caſsibus licèt uterque peccet, adundantiũs donãdo, quàm poſsſsit, eſst, tamen diverſso modo. Nam ſsecularis nõ peccabit contra iuſstitiam, ſsed contra Religionem, abutendo bonis aliquo modo ſsacris, vel cõtra miſericordiãmiſericordiam, omittendo pauperes propter conſsanguineos, vel contra obedientiãobedientiam Canonum EccleſiaticorũEccleſiaticorum, præſsertim d. Concil. Trid, Regularis verõ propter bos modos, peccabit etiãetiam contra iuſtitiãiuſtitiam, cùm ea donet, quorũ non eſst dominus, & ultra facultatem diſspenſsandi, quam habet. Dices, cui facit iniustitiãnon enim ſsuæ Religioni, quia nullũnullum ius habet ad talia bona, nec ſsuæ Eccleſsie, quia illa potius tenetur ex iuſstitia portionem ſsuam dare Epiſscopo, Reſspondo, iniuſstia fieri propriæ Eccleſsiæ, in qua manet dominiũdominium talium bonorum, propter incapacitatẽ talis perſsonæ, & ideò licèt ex iuſstitia teneatur alere EpiſcopũEpiſcopum, eiq́ue administrationẽadministrationem omnium bonorũbonorum committere, nibilominus ipſse etiãetiam tenetur ex iuſstitia ius Eccleſsiæ illæſsum ſservere, &c.
& ſsequitur noviſssimè Cruz de ſstat. Relig. lib. 1. c. 2. dub. 4. concl. 2. fol. 5. & Sanct. Fauſst. ubi. ſsup. d.q. 52. & 63. Capic. d. deciſs. 200. n. 4. uſsq. ad fin. Marc. Anton. Genuenſs. in pract. Eccleſs. q. 264. ex n. 1. Toro in compend. deciſs. part. 2. verb. Bona emta per Epiſscopum, pag. 49. Tapia in Auth. ingerſsſsi, verb. Sua, cap. 6. n. 90. pag. 419. Enriq. in ſsumma. lib. 10. de ſsacris Ordinibus, cap. 33. n. 3. & 4. ubi inquit, quòd ad hoc
45
ut Epiſscopus regularis poſssit de fuis bonis, etiam ad pia opera, diſsponere, de bet impetrate diſspenſstionem à ſsummo põtificepontifice, & duo impedimenta narrare, unũunum quòd eſst Religioſsus, & alterũalterum, quòd eſst Epiſscopus, & idẽidem tradit Sanch. in ſsun ma, d. lib. 6. cap. 6. num. 11. & Barboſsa d. allg. 114. num. 24. Vervm pro contraria opinione nimium quòd
46
nulla ſsit conſstiuenda differẽntia inter Prælatos regulares, & ſseculares quoad diſspofitionem bonorũbonorum, quæ Ecclefæ intuiru, vel aliter acquiſsietunt, aut terum, quæ ex illis ſsibi & ſsuo nomine comparaunt, maximè quando diſsponunt in pios uſsus, apertè flare videntur omes Auctires, quos retuli ſsup. n. 18. qui generaliter de ominibus Prælatis loquũturloquuntur, & in individuo ſsingularuter dictãdictam differentiam excludit Card. Zaberela, ſsibi contranius, in Clement. 2. §. ſsed & tales, 1. notab. de vita & honeſst. cleric. quem refert & ſsequitur Navar. d. tract. de redit. q. 1. monit. 8. n. 2. ubi affirmat, nominem eſsſse, qui ei cõtradicatcontradicat, per hæc verba: Vbi ſsingulariter Cardinalis (cui nemo in hoc contradicit) ait, regularem clericum, tam latè poſsſse diſsponere defructibus ſsui beneficij regularis, quàm clericus ſsecularis de fructibus ſsui beneficij ſsecularis, quod ſsine ullo proprientatis vitio facit. Et eandem ſententiãſententiam (ſsi benè inſspiciatur) videtur approbate
47
Rota deciſs. 772. n. 4. par. 1. diverſs. & poſst. Bald. & alios, quos allegat, eadẽeadem Rota apud Ludoviſs. deciſs. 401. n. 7. & loquens in terminis individualibus, de quadem donatione facta cuidam Monaſsterio, à quodam Epiſscopo Cuzquenſsi eius Religioſso, Navarr. conſs. 6. tit. de donat. idem Navar. eod. tit. conſs. 7. n. 1. ubi intrepidè conſsulit, Poſsſse Epiſscopum regularem diſsponere in vita per donationes, & alias diſspoſsitiones inter vivos factas de bonis, quæ habet, in uſsus pios. Cavendum tamen, quòd ut prædicitur, præfatorum bonorum diſspoſsitio est facienda per viam donationis, vel alterius contractus irrevocabiliter inter vivos facti.
Quod tandẽtandem ſsequitur Barboſsa (licèt in cõtrariumcontrarium allegetur) d. alleg. 114. à n. 22. concludens
48
quòd in vita Religioſsus beneficiarius, aut Epiſscopus, tam amplè poteſst diſsponere, quàm amplè poteſst Epiſscopus ſsecularis, & Molfeſsius d. conſs. 1. licèt in num. 6. fuvere videtur parti contrariæ, poſsteà tamen ex num. 18. uſsque ad 35. hanc ultimam par|tem fundat, & defendit, & idè facit Farin. deciſs. 241. n. 4. to. 2. & P. Suarez d. cap. 16. à n. 28. quamvis rem in quætionem deducat, tamen à n. 31. cõcluditconcludit, quòd: Relioſsus factus Epicopus, ex vi tituli Epiſscopatus, poteft liberè diſspenſsare talia bona in omnem uſsum alias ſsibi non prohibitum: in hoc ergo rectè æquiparatur Epiſscopus regularis ſseculari.
Et pro eadem ſsententia ſstat iterùm Navar. in comment. 2. de regul. num. 10. Redoam. de ſspolijs, q. 3. §. idem venit dicendum, num. 16. & ſseqq. pag. 119. Sotus de iuſst. & iur. lib. 10. q. 5. art. 7. Azor. tom. 1. lib. 12. cap. 7. q. 2. qui eâ
49
ratione nitũturnituntur, quòd tutilus Epiſscopalis à fede Apoſstolica conceſsſsus, eos efficit capaces dictorũdictorum bonorum, & fecularibus æquat, & ſsic quod hunc effctum in voto paupertatis diſspenſsati videntur. Et ut daremus, non manere diſspenſsatos, quoad dominiũdominium, ut per Navarr. & citaos à Comitolo lib. 1. reſsponſs. mo ral. q. 70. à n. 1. quod ad effetum tamen, de quo agimus, eſst quætio nominalis, ut eleganter concludit Azor. dict. q. 2. ubi poſst Molin. diſsp. 146. Navarr. & alios reſsolvir,
50
quòd poſsſsunt còparere reditus annuos, quos juros., vel cenſsus vocamus, & maioratus in favorẽ ſsuorum nepotum, vel conſsaguinerum inſstituere, quod etiam innuit Mieres de maiorat. par. 1. q. 1. num. 14. & in nova impreſsſs. n. 50. & abſsolutè de quocunque Epiſscopo loquen tes, Molina lib. 2. de primog. cap. 10. à n. 40. & alter molina d. diſsp. 146. & remiſsſsive ad eum Alcarad. de coniect. mente defunct. lib. 2. cap. 1. num. 7.
Et pro eis facit celebris text. in
51
cap. 1. 18. q. 1. ubi loquens de Monacho Benedictino facto Epiſscopo, inquit: Monachus factus Epiſscopus, velut legitimus hæres ſsibi hæreditatem vendicandi poteſstatem habeat. Dictio enim
52
ſsibi denotat dominium, & poſsſseſsſsionẽ, Briſsſson. & Hottom. verb. Suum, & in ſspecie P. Suar. d. cap. 16. num. 21.
Neque obſstat obiectio,
53
quòd quidquid acquirit Epiſscopus reegularis, ac quirit Eccleſsiæ, ut obſservant Auctores pro contratia opinione relati. Nam hoc procedit, niſsi Epiſscopus in vita diſsponat de illis bonis, ut recte advertunt hi, quos pro hac ultima citamus, & præcipuè Navarr. d.q. 3. monit. 25. qui ad id allegat pro exproſsſso text. in d. Clem. 2. §. ſsed & tales, de vita & honeſst, cler, Farin. d. deciſs. 24. n. 8. & Ludoviſs. d. deciſs. 401. n. 12 & 13. ubi. n. 7. reſspondens obiectioni cotrariæ, ſsic formaliter inquit: Neque obſstat, quòd ſsimus in Epiſscopo regulari, quia regularis effctus Epiſscepus facit frutus ſsuos in vita, & de eis diſspo nere poteſst, non minus, quàm ſsecularis.
Et quod ait Marta, & alij,
54
quòd Prælatus Monachus, neque poteſst diſsponere de re bus intuitu Ecceleſsiæ acquiſsitis, neque de ſsuis patrimonialibus abſsque licẽtialicentia Papæ, debet intelligi de diſspofitione teſstamentaria, de qua loquuntur iura, & Auctores, quos
55
allegant iuxta receptam docrtrinam Bart. in l. non ſsolùm,, §. ſsi liberationis D de liber. legat. Tiraq. de retract. convent. §. 1. gloſsſs. 9. num. 53. Menoch. de retinend. remed. 3. num. 270. Cephal. conſs 192. num. 45. vol. 2.
Quam explicationem, ſseu ſsolutionẽ aſsſsignare poſsſsumus textui
56
in d. cap. olim, §. prætereà, de privil. quo præcipuè nititur deciſsio Pereiæ, & opinio ſsup. relata. Nam ut docent Card. & Hoſstienſs. ibîd. loquitur in diſspoſsitione reſstamantaria. Nam ſsi loqueretur inter vivos, repugnaret expreſssè deciſsioni tex. in cap. cæterùm, de donat. cap. Ioannes. 12. q. 5. & obligationi, ad quam Epiſscopi eligi, & invitari videntur,
57
quæ in adminiſstrandis, & in pios uſsus, & paupares erogandis reditibus Epiſsco patuũ conſsiſstit, ut dixi ſsup. n. 21. & ſseqq. & probat. text. in cap. gloria Epiſscopi 12. q. 2. l. 40. tit. 5. par. 1. D. Hier. lib. 2. ad Nepotian. epiſst. 12. Annæ. Robert. lib. 4. rer iud. c. 3. & Duaren. de ſsacr. Eccleſs. miniſst. lib. 2. c. 1. in quo regularis non differt à ſseculari, Eman, Roder. 2. to quæſst. regul q. 8. art. 8. Navar. in d. Apolog. de reditib. q. 1. n. 11. ut omittam, alios intelligere illũillum text. quòd, loquatur de donatione nimis exceſssiva, fine cauſsa, quæ eâ ratione ibi reſscinditur, non quòd à regulari facta fuerit: & alios, quòd boan ibi donata non erant Epiſscopi, ſsed Eccleſsiæ, quæ ipſse Epiſscopus Monaſsterio donavit, quia eius regularis erat, ut conſstat ex gloſsſs IoãIoan. Andr. ibîd. Qui alios etiam intellectus adducunt.
Quod in
58
cauſsa fuiſsſse arbitror, ut licèt doctiſssimus Navar. & alij ex ſsup. relatis mẽtionem fecerint d. text. non tamen curaverint ei reſspõdere. Nam textus, qui
59
diverſsos habet intellectus, ad deciſsionẽ cauſsatum adduci nõ poteſst, nec debet, Iaſs. in l.n. 70. & ſseq. D. de trãſsact. Felin. in proœm. Decret. n. 2. Cravet. conſs. 617. num. 11. Card, Tuſsch. litt. L. concl. 273. Et licèt
60
Pereira d. decuiſs. 75. à n. 3. expreſssè dicat, quòd Epiſscopus regularis neque inter vivos, nec per ultimam voluntatem poreſst diſspionere de bonis intuitu Eccleſsiæ quæſsitis, nullum tamen Auctorem allegat, qui de actu inter vivos loquatur, ſsed ſsolùm de actu teſstandi, unde dicta propoſsitio ſsolâ ipſsius auctoritate ſsubnititur, quæ contra tot, & tam graves Patres prævalere non debet.
Et ut cunque ſsit,
61
quotidiana praxis oſstedit, hãchanc differentiãdifferentiam inter dictos Prælatos ſseculares, & regulares non ſsubſsiſstere; ſsed omnes pari paſsſsu de bonis intuitu Epiſscopæus quæ|ſsiris ad libitum inter vivos diſsponere, ut benè advertit Navarr. ubi ſsuprà, & meliùs conſsil. 6. tit. de donat. n. 8. in fine, ibi: Quia ſsufficit, quòd haberet facultatem diſsponendi per contractum inter vivos, quam habere omnes Prælatos, 7 Beneficiarios regulares, quoad fructus ſsuorum beneficiorum, ſsupr à probatũ eſst, & praxis totius orbis Christiani ſservat: & quidem in pios uſsus
62
diſspoſsuiſsſse comperimus Prælatos quàmplures regulares, maximâ prudentiâ, & vitæ vanctimoniâ refulgẽtes, ut ſsanctus Thomas Benedictinus Archiepiſscopus Cantuarienſsis, ſsanctus Thomas de Villanueva Auguſstinianus, Archiepiſscopus Valentinus, venerabilis Fr. Bartholomæusde los Martyres, Archiepiſscopus Bracharenſsis, Fr. Franciſscus Ximenez de Ciſsneros Frãciſscanus, Cardinalis, & Archiepiſscopus Toletanus, & alij, qui noſstris tẽporibustemporibus vigent, & viguerunt, qui eximiam, imò & profuſsam hac in parte liberalitatem, ſsui muneris, & animæ præcipuum ornamentum, & fulcimentum eſsſse cenſsuerũt, quos omnes
63
peccaſsſse, aut peccare, vel iniũcti ſsibi officij paſstoralis obligationes ignoraſsſse, nemo ſsanus exiſstimare debet, ut aliàs in ſsimili caſsu rectè conſsideravit Sarmient. d. tract. de redit. Eccl. 2. par. c. 4. Covarr. in pract. cap. 35. n. 3. Navarr. in Manul. cap. 17. num. 283. verſs. Pro affirmativa, & alij, quos adduxi ſsup. lib. 1. cap. 13. num. 74.
Hac ergo opinione, ut veriori, & communiori rerentâ poteſst quidẽquidem ex ea
64
prima ampliatio deduci ad concluſsiones ſsuprà relatas de libera diſspoſsitione Prælatorum per actus inter vivos, ut tam in regularibus, quàm in ſsecularibus procedat, ſsub peccato tamen mortali, ſsi aliter, quàm in uſsus pios, & pauperes diſspoſsuerint.
Et ſsit nunc ſsecunda ampliatio,
65
quòd abſsque ullo peccato poſssint hos pauperes quærere, vel opera pia facere, etiam extra ſsuam Diœceſsim, ut docet Navarr. d.q. 1. num. 63. & ſseqq. & monito 25. num. 1. Molin. Theolog. diſsput. 145. Azor d. lib. 7. cap. 10. quæſst. 2. Ludoviſs. d. deciſs. 401. in princip. & Farin. d. deciſs. 241. num. 1. par. 2. quamvis iuſstius ſsit, ut intra propriam Diœceſsim hęc opera pia exerceantur, cùm ex ea fructus, ex quibuss facienda ſsunt, proveniãtproveniant, & percipiantur iuxta ea, quæ dixi ſsup. lib. 2. cap. 5. ex n. 49. & dicã infrà hoc lib. 3. cap. 18. ubi ad id expendo notabilem ſschedulàm Regiam dat. Barchinon. 1. Maij ann. 1543.
Tertia ampliatio ſsit, ut etiam in utroq;utroque foro poſssint
66
ſsuis propinquis, & conſsanguineis ea largiri, quæ neceſsſsaria fuerint ad decẽtem eorum ſsuſstentationem, & ſstatum conſservandum, ut in l. 8. tit. 21. par. 5. & per eundem Navarr. ſsup. n. 65. Molin. diſsp. 146. Molin. de primog. lib. 2. c. 10. ex n. 37. Eman. Rodert. in ſsumm. d. cap. 198. Sarmient. de reor. 4. par. c. 6. n. 15. Gutier. 2. pract. c. 114. n. 16. Suar. d. cap. 16. n. 28. Caldas de poteſst. eligendi. cap. 13. n. 13. Cevall. in commun. opin. q. 388. n. 33. Comitol. lib. 1. reſsponſs. moral. q. 2. n. 2. & alios, quos refert Aug. Barboſs. in d. Paſstoral. 1. par. tit. 2. gloſsſs. 9. n. 30. cum ſseqq. D. Valençuela conſs. 98. per totum, Card. Tuſsch. litt. P. concluſs. 501. & litter. F. concluſs. 511. Hoc enim non prohibetur in Concil. Trid. d. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 1. verſs. Omninò verò, ſsed tantùm profuſsa in eos lib. eralitas, & ſstudium ditandæ, & augendæ poſsteritatis. SolẽtSolent quippè
67
aliqui Epiſscopi cæci eſsſse circa nepotes, ut dixit Bald. in Auth. quicũque, C. de ſsacroſs. Eccleſs. Iaſs. in uſsibus feud. tit. qui feud. dar. poſsſs. ante num. 14. Franc. Leo in theſsaur. for. Eccleſsiaſst. 1. par. cap. 3. n. 37. ubi ſsupr. n. 30. cum ſseqq. Ioan. Va er. in differ. utriuſsque foti, verb. Munera, different. 1. n. 64. & Simon Maiol. in diebus Canicul. 1. tom. colloq. 7. de quadrupedibus, pag. mihi 271. ubi narrat in Arabia
68
arietes, ſsive verveces compertos eſsſse, qui cornibus carent, ſsed tamen caudas longiſssimas habent, quod inquit eſsſse ſsymbolum depravatorum Prælatorũ: Qui cornibus carent, ne quemquam corripiant criminosũ: caudas tamen profuſsiſsſsimas bihabent, quandoquidẽ ſsucceſsſsionem filijs, nepotibusvè profuſsiſsſsima parata hæreditate præparãt. Cornua enim & arieti & Prælato in ornamentum, ac munimen ſsunt, ut ovibus ſsuis adverſsantes, etiam (ſsi res ferat) percutiant. De cauda autem, ac ſsucceſsſsore ſsibi in hæreditate minimum ſtudiũſtudium gerant, verè PaſtorũPaſtorum est officium, proptereà & oves, & agni fidelem plebem ſsignificant. CæterũCæterum
69
propinquis neceſsſsitatem patiẽtibus, certũcertum eſst, quòd Prælati non ſsolùm poſssint, ſsed imò debeant eis ſsubvenire, & extraneis præferre, niſsi hi extramè indigeant, cap. eſst probãda 86. diſst. Abb. in cap. pervenit, per text. ibi, n. 1. verſs. Et credo, de arbitr. Capella Tholoſsana deciſs. 290. n. 8. Boer. deciſs. 129. n. 8. Cãpegius de dote, 1. par. q. 23. Petr. Foller. quem vide, in praxi cenſsuali, verb. Nicolaus, fol. 29. ex n. 4. ad 11. Surd. de aliment. tit. 8. privil. 92. n. 5. Marſsil. de reditib. cap. 32. n. 8. & 9. Molin. d. diſsput. 146. verſs. Eſst tamen, Valençuela d. conſs. 98. & deciſsum fuit in Epiſscopo regulari apud Farin. d. deciſs. 241. num. 1. ad fin. & Ludoviſs. d. deciſs. 401. num. 2.
Qvartò amplio,
70
ut hæc diſsponendi facultas, tam circa prædictos cõſanguineosconſanguineos, quã erga extraneos, vel in quoslibet alios profanos uſsus, magis liberaſsirum utroq;utroque foro, in illis | bonis, quæ Prælari ſsuâ parſsimoniâ ex reditibus Epivcopatus acquiſsierint, & ſservaverint. Hoc eſst, ſsi cùm poſsſsent plus in rebus ſsibi, & ſsuæ dignitati, ac familiæ neceſsſsarijs, expendere, dignium ſuũſuum, ut dici ſsolet, fraudaverint, & parcè, ac frugaliter vivẽdo aliquid cumulaverint. De his enim bonis idẽidem quod de patrimonialibus iudicium eſst, atque adeò etiã in teſstamento diſsponere poterunt, ut contra Abbat. & alios, reſsolvunt IoãIoan. Maior. Adrian. & alij, quos refert, & ſsequitur Navarr. in d. Apolog. q. 1. monit. 26. & 30. à num. 2. & monit. 43. num. 1. & monit. 78. n. 3. & de ſspol. cleric. §. 1. num. 3. & §. 8. num. 7. ſsic intelligẽs D. Thom. 2. 2. q. 185. art. 3. idem Navarr. in Manual. cap. 25. num. 127. Sotus de iuſstit. & iure, lib. 70. q. 4. art. 3. Sarmient. de redit. 2. par. cap. 8. num. 15. Covarr. in d. cap. cùm in officijs, num. 2. Molina de primog. d. lib. 2. cap. 10. num. 50. alter Molina diſsp. 145. & 146. Lælius Cechus de rep. Eccleſs. tit. de benef. num. 10. Petr. Barboſsa in l. divortio, 2. par. num. 68. D. ſsolut. matrim. Avendañ. reſsponſs. 19. num. 6. Leon in theſsaur. for. Eccleſs. par. 3. cap. 3. num. 16. Leſssius de iuſst. & iure, lib. 2. cap. 4. à num. 39. & cap. 19. num. 42. Victorel. in addit. ad ſsumm. Tolet. lib. 5. cap. 4. verſs. Bona, Redona. qui plures effectus connumerat, ex quibus conflari poteſst hæc parſsimonialis acquiſsitio, in tract. de ſspolijs, q. 3. §. ſsed in contrarium, num. 6. Sanchez in ſsumm. lib. 6. cap. 6. num. 14. Cardin. Tuſsch. litter. F. concl. 511. num. 20. ubi refert Bald. & Socin. dicentes, quòd
71
poteſst Prælatus donare cõſanguineisconſanguineis ſsuis, quatenus potuiſsſset nugatoriè expendere in equis, domicellis, & convivijs, ſsi ab iſstis abſstinuit. Et in terminis Epiſscoporum regularium, quibus magis propria, & connaturalis eſsſse videtur frugalitas, & auctoritas, idem adhuc procedere, & obſservari debere, reſsolvunt Ludoviſs. dict. deciſs. 401. num. 6. & Fatin. d. deciſs. 241. num. 3. par. 2.
Qui eam rationem reddunt,
72
quòd cùm reditus aſssignentur pro congrua, & decenti dignitatis, & ſstatus Epiſscopalis ſsuſstentatione, & hoc non conſsiſstat in puncto Arithmetico, cap. & i quæſstiones, de ſsimonia, cap. non cogantur, 41. diſst. gloſsſs. celebris, verb. Neceſsſsitatem, ad finem, in cap. clericus 21. q. 1. Abb. in cap. ſstatuimus, de maior. & obed. Navarr. & P. Molina ubi ſsuprà,
73
ea, quæ Prælati ſsibi ex tali ſsuſstentatione parcè vivendo ſsubtrahunt, propria eorum efficiuntur, & verum, ac plenum dominium in illis acquirunt, & ſsic conſsanguineis, etiam divitibus, donari poſsſsunt, ut per eundem Molin. d. diſsput. 145. num. 1. & 3. & diſsp. 146. num. 2. & 47. & diſsp. 147. num. 3. qui tamen benè ibi conſsiderat, hæc
74
rarò in foro exteriori obſservari, nulliuſsq́ue Prælati teſstamentariam diſspoſsitionẽ ſsub hoc colore defendi, unde conſsultiùs facient, ſsi de eiuvmodi bonis, dum vivunt, pro arbitrio, ut poſsſsunt, diſsponant, & conſscientiã ſsuam tot, tantorumq́ue Auctorum doctrinæ deponant.
Qvintò amplio, ut eadem facultas latiùs etiam pateat in utroque foro, & tam in vita, quàm in morte
75
in bonis acquiſsitis etiã poſst adeptum Epiſscopatum, ſsed non immediatè ex eius fructibus, & reditibus, ſsed aliũdè ob Prælati operam, aut induſstriam, veluti ex eleemoſsynis pro Miſssis, ex funeribus, oblationibus, procurationibus viſsitationum, confirmationibus, firmis, & alijs pœnis pecuniarijs, ſsi quæ à iure Cameræ Epiſscopali applicentur, quæ bona, quaſsi patrimonialia Doctores appellant. De quibus latiùs agit Navarr. d.q. 1. monit. 19. 30. & 39. text & DD. in cap. relatum, verſs. Cæterùm, cap. quia nos, & in cap. cùm in officijs, de teſstam. Molina Theolog. Leſss. Azor. Emanuel, & alij in locis ſsuprà relatis, Leo in theſsaur. for Eccleſsiaſst. 3. par. cap. 3. num. 14. Moneta de diſstribut. quotid. 3. par. q. 1. num. 21. Filiucius in appendice poſsthuma ad opera moralia, tract. 43. cap. 3. num. 14. & Dom. Epiſscop. pacẽſs. D. Felician. à Vega in cap. ſsi clericus 5. n. 17. & ſseqq. de foro cõprt. Vbi, quod magis mirandum evt, numeris ſseqq. cum euiſsdem, & alijs Doctoribus reſsolvit,
76
eandem naturam ſsortiri diſstributiones quotidianas, etiam ſsi tota præbendæ groſsſsa, ſsive maſsſsa, in eis conſsiſstat, ut in Eccleſsijs Indiarum contingit.
In quo tamen Præalti ne excedant, vel decipiantur, monendi ſsund, quòd
77
pro ordinibus, dimiſsſsorijs, teſstimonialibus, ſsigillo, aut alijs, quæ ad ordines pertinent, nohil omninò nec per ſse, nec per miniſstros ſsuos, etiam ab ſspontè dantibus, recipere poſsſsunt, ut cavetur in Trident. ſseſsſs. 21. de reform. cap. 1. & docẽt Tolet. in ſsumm. lib. 5. cap. 89. Cerola in prax. Epiſscop. 1. par. verb. Dimiſsſsoriæ ad 7. Navar. in conſs. 7. de ſsimonia in priore editione, ubi quòd non valet conſsuetudo in contrarium, Leſssius d. lib2. cap. 35. diſst 10. Suarez de Religione, 1. tom. lib. 4. de ſsimonia, cap. 53. Et idem dicendũdicendum eſst in diſspenſsationibus matrimonialibus, & collationibus beneficior Trident. ſseſsſs. 24. de reform cap. 5. & 6. & ſseſsſs. 25. de reſsform. cap. 18. Nicol. Garcia de benefic. part. 8. cap. 1. num. 76. & 77. Armendariz ad leges Navarræ lib. 1. tit. 18. de Epiſscop. num. 17. & plures alij, quos refert Aug. Barboſs. in collect. ad cap. 1. de ſsimon. & ad d. cap. 1. Trid. ſseſsſs. 21.
Et ad prædictam claſsſsam bonorum reduci poſsſse videntur
78
etiam ea, quæ ex reditibus decimalibus Epiſscopatus vacantis, ſsucceſsſsori concedi ſsolent, iuxta ea, quæ cap. 12. dicemus. Nam & de his ad libitum, tam vivens, quàm moriens diſsponere poterit, quia non iudicantur bona Eccleſsiaſsdtica, ſsed potiùs Regia quædam donatio, ut reſsponſsum fuit per ſsacram Congregationem CardinaliiũCardinaliium ad dubutationem Illuſstriſs. illius venerandi, & recolendi Arcshiepiſscopi Limani D. Toribij Alfonſsi Mogrovejo, & in ſsimili notant Navarr. d.q. 1. monit. 39. & Molina d. diſsp. 142. quãvis in tract. de ſspolijs clericorum, §. 6. num. 6. contrarium cenſseat, & cum eo Azor d. lib. 8. cap. 3. §. 14. quæritur, uſsque ad §. extat, docens negari non poſsſse, hoc intuitu Eccleſsiæ adquiri, cùm alioqui ei, niſsi Epiſscopus eſsſset, non concedatur. Et idem in quæſsitis ex quartis funeralibus, confirmationibus, & ordinibus, licèt in his aliqua induſstria, & labor perſsonalis conſsideretur. quod mihi ſsatis probabile videtur, & in dubio magis ſsemper inclinare debemus, ut Eccleſsiæ intuitu acquiſsita dicantur, quàm quòd ſsint bona patrimonialia, vel quaſsi, ut eleganter advertit Redoan. de ſspolijs Eccleſsiaſst. q. 3. §. quid dicendum, n. 1. & ſseqq. Azor ubi ſsup. q. 4. & in eadem ſsententia reſsidet inſsignis ſsuâ tempeſstate Limanus Theologus P. Ioan. Menachus è Societate Iesv, in tract. M.s. de quarta ſsuner. 2. parte, in additionib. dub. 2. de quo iteruml mentionem faciam infrà hoc lib. cap. 22.
Sextò amplio, ut
79
dicta prohibitio amarè tractanda, & accipienda non ſsit, ut aliàs inquit Paul. I. C in l. ſsi id quod 28. §. ſsi quas ſservi operas, D. de donat. inter, cuius in noſstris terminis benè meminit gloſsſs. verb. Conferantur, in d. cap. relatum, de teſstament. Et hac propter licèt Prælati de bonis ſsuis mobilibus, vel immobilibus, intuitu Eccleſsiæ quæſsitis, teſstari non poſssint, nec viventes ſsine reatu peccati in profanos uſsus donare, vel expendere. Benè
80
tamen eis permittitur, etiam in ægritudine conſstitutis, dum tamen ſsui compotes ſsint, aliqua de bonis mobilibus moderatè, non ratione teſstamenti, ſsed eleemoſsynæ intuitu, erogare in pauperes, & pia loca, & opera, & in gratificationem, & remunerationem eorum, qui viventibus inſservierint, ive conanguinei ſsint, ſsive extranei, iuxta ſservitij meritum, ut expreſsſsis verbis diſsponitur
81
in cap. ad hæc 8. & in d. cap. relatũ 12. §. licèt autem, de teſstam, quæ iura recepit lex noſstra 8. tit. 21. par. 1. & ſsic Hiſspano ſsermone donavit: Mas ſsi ovieſsſsen algun mueble adelantado de ſsus beneficios, aunque testamento non deban fazar, bien pueden darlo, ò par tirlo à pobres, è à Ordenes, è à otros logares que ſsean de merced, è à parientes, è amigos, è à los que los ſsirven en ſsu vida, quier ſsean de ſsu linage, ò non: è eſsto non por razon de testamento, mas como por linoſsna, ò por galardon del ſservicio que les fizieron. E eſsto pueden fazer ſsiendo ſsanos, ò enfermos, ò à hora de muerte, tanto que ſsean en ſsu ſseſsſso.
Quæ iura accipienda ſsunt, ut tales donationes valeãtvaleant, & licitè, & ſsecurè fieri poſssint, non ſsolùm in foro exteriori, verùm & interiori:
82
lex enim non debet docere, nec permittere, quod culpam lethalem induceret, iuxta gloſsſs. ſsingularem in cap. quæ in Eccleſsiarum, de conſst it. gloſsſs. & DD. in cap. 1. eod. tit. lib. 6. D. Thom. 2. 2. q. 96. art. 4. & tradita ab Anton. Gomez in l. 3. Taur. num. 123. & Alvar. de Velaſsco in axiom. iur. litt. L. num. 42. & ſseqq. Maximè cùm illæ erogationes, quas ægrotos facere permittunt, ſsint in pios uſsus, in quos ſsani omnia ſsua bona, ſsi vellent, abſsque ullo ſscrupulo, imò potius cum merito expendere poſsſsent, ut ſsup. num. 21. probavimus. Etenim
83
id etiam, quod amicis, & famulis pro remuneratione donatur, in pios quoque uſsus expendi videtur, cap. quicunque 66. 12. q. 2. Navarr. de redit. q. 1. num. 90. & in Apolog. q. 1. mon. 34. 81. & 82. Covarr. in d. cap. cùm in officijs, num. 9. circa fin. Molin. Theolog. diſsput. 145. col. 6. in fin. concluſs. 5. verſs. Ab hac, & 148. concl. 4. latè Redoan. de ſspolijs, tit. qui de fructibus, §. nunc autem, quod intelligendum eſst etiam ubi talia merita, & ſservitia de rigore iuſstitiæ nullam remunerationem, ſsive compenſsantionem extorquere poſsſsent, ſsed ex ſsola quodam honeſsta, & morali gratitudine remunerarentur. Nam ſsi iuridicam, & legalem exactionem haberent, tunc potius ſsolutio debiti fieri videretur; ad quã non
84
eſst dubium bona Prælati tenêri, etiam ſsi ipſse id non declaraverit, cap. pervenit, de fideiuſsſs. gloſsſs. in cap. præſsenti, verb. Porrò, de off. Ordinar. lib. 6. Rota in antiq. deciſs. 41. num. 2. ſsub tit. de probat. Navarr. conſsil. 4. tit. de donat. num. 1. & fin. & Ludoviſs. d. deciſs. 401. num. 5. cum alijs, quæ cap. ſseq. dicemus.
Sed eſst dubium, & quidem graviſssimum, & ſsuper quo innumeræ quotidie lites ubique, & præcipuè in his partibus Indiarum, moveri ſsolent: Quid iudicandum ſsit
85
de immenſsis & exceſsſsivis donationibus bonorum ſsuorum mobilium, aut immobilium, quas Prælati aliqui, dum vivunt, & adhuc ſsani in profanos, aut etiam in pios uſsus, facere ſsolent, prædicta tamen bona à ve non abdicando, ſsed potius eorum uſsumfructum ſsibi reſservando, & conſstituti clauſsulas, & alias ſsimiles adijciendo? Et quid de his, quas iam ægrotantes, | & morti proximi faciunt, etiam ſsi ſstatim donatarijs re donatas actualiter tradunt, & an requiratur, ut aliquo poſstmodum tempore ſsupervivant?
Et ſsanè, licèt (ut ſsæpè diximus) in profanos uſsus cum peccato, & in pios uſsus ſsine peccato poſssint, dum vivunt, etiam profusè, & pro ſsui arbitrio diſsponere. Vbi
86
tamen in talibus donationibus fraus aliqua timeri, aut ſsuſspicari poteſst, & quòd dirigantur ad fruſstrandam, & elidendam diſspoſsitionem iuris Canonici, quod Prælatis de bonis intuitu Eccleſsiæ quæſsitis teſstari prohibuit, cautè quidem, & valdè circumſspectè procedere debemus.
Quapropter ſsunt multi,
87
qui licentiam, quam Prælati habent, de bonis ſsuis inter vivos ad libitum diſsponendi, ita accipiendam exiſstimant, dummodò realis, actualis, & effectiva eorum traditio interveniat, ut fraudis, & fictionis ſsuſspicio evitetur, ut conſstat ex Cardin. & Barboſs. in d. cap. ad hæc. de teſstam, n. 6. Covar. in d. cap. cùm in officijs, num. 5. eodem tit. Sarmient. de redit. 2. par. cap. 8. num. 10. Navarr. q. 1. monit. 35. Greg. Lop. qui refert & ſsequitur hac in parte doctrinam Barbatiæ in d. l. 8. gloſsſs. 3. in fine, tit. 21. par. 1. & plures alij ex Doctoribus infrà citandis.
Id quod expreſssè diſsponitur in quodãquodam mo
88
*tu proprio Pij IV. ann. 1560. ibi: Niſsi poſst donationes ipſsas illi, qui eas fecerint, per quadraginta dies ſsupervixerint, ac realem, & actualem traditionem ipſsorum bonorum infra dictos 40. dies fecerint, & aliæ ſsolẽnitates à iure requiſsitæ, deſsuper ſservatæ fuerint, &c. & in alia Bulla Pij V. ann. 1567. ibi: Vel ſsi ſsani extiterint, niſsi realis rerum donatarũ illarum donatarij ſsubſsequatur traditio, & illarum perpetua dimiſssio, ſservata tamen forma iuris, ſsi quæ ſservanda fuerit, nullas, irritas, & inanes fore, & eſsſse, nullumq́ue per eas ipſsis donatarijs in rebus donatis huiuſsmodi, etiam ſsi in pecunia, aut localibus, vel ſsupellectilibus domus conſsistant, ſseu ad illa ius acquiri, act acquiſsijſsſse cenſseri.
Et licèt in inſstrumentis, quæ de huiuſsmodi donationibus fiunt, ſsoleant apponi, & cumulari clauſsulæ traditionis inſstrumenti, conſstituti, reſservationis uſsusfructus, & aliæ ſsimiles, quæ
89
ſsolent operari translationem poſsſseſsſsionis, & dominij in donatarium, l, quod meo, D. de aquir. poſsſseſsſs. l. fin. C. eod. l. 16. de donat. l. quiſsquis, C. eod. l. 9. tit. 30. par. 3. Ant. Gomez in l. 17. & 45. Tauri, Molina de primog. lib. 4. cap. 2. num. 58. & Burgos de Paz Iun. q. 10. à num. 20. Hæ tamen
90
clauſsulæ fraudis præſsumtionem non excludunt, ſsed potius augent, ex traditis à Menoch. lib. 5. præſsumt. 3. n. 103. Sarmient. 2. par. cap. 8. n. 10. & Stephano Gratiano, omninò videndo, tom. 5. diſscept. forenſs. cap. 854. num. 46. ubi, ex eo ſsolo, quòd Epiſscopus donans ſsibi pro tempore vitæ uſumfructũuſumfructum reſservavit, fraudem præſsumi pluribus probat, cùm eiuſsmodi clauſsulæ ſsolùm inducant actus quoſsdam fictos acquirendæ poſsſseſsſsionis, ut notum eſst. Qui
91
quidẽ nullum effectum operantur, quando vera, & actualis traditio deſsideratur, Alex. in l. cùm hæredes, num. 9. D. de acquir. poſsſseſs. Gratian. tom. 1. diſscept. forenſs. cap. 113. num. 178. & Ant. Gomez in l. 45. Tauri, num. 56. Maximè ubi agitur de privanda Eccleſsia iure ſsibi quæſsito, ad quod ſsunt neceſsſsarij actus naturales tranferendæ poſsſseſsſsionis, & ficit non ſufficiũtſufficiunt, Alex. in l. 1. D. de acquit. poſsſseſsſs. in princip. num. 21. Iaſs. ibîd. num. 110. Maranta in tract. de alienat. num. 270. Tiraq. de iure conſst. limitat. 16. & Marcus Ant. Genuenſs. in practicap. Eccleſs. q. 302.
Et quia
92
datâ fraude, vel nullitate inſstrumenti, omnes clauſsulæ in eo poſsitæ, nullæ etiam iudicari debent, nec poteſst virtute earũ in præiudicium Eccleſsiæ poſsſseſsſsio transferri, l. iubemus, in fin. C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. tradit Barto. & Alex. in l. 1. §. ſsi vie uxori, D. de acquir. poſsſseſsſs. num. 8. idem Alexand. conſsil. 81. num. 14. lib. 3. Genuenſsis ubi ſsup. quæſst. 131. & latiſsſsimè Ioan. Caſstagna. in tract. de benef. deduct. ne egeat. q. 1. fallent. 1. num. 40. uſsque ad fin. pag. 110.
93
textus optimus in l. Sulpicius 42. de donat. inter, ibi: Si color, vel titulus, ut ſsic dixerim, donationi quæſsitus eſst, nihil valet traditio.
Pariter quoque, eandem fraudis palliationem, ac per conſsequens expreſsſsum nullitatis vitium, ob poteſstatis defectum, conſsiderant multi in eiuſsmodi donationibus, etiã in pios uſsus cum exceſsſsu factis à Prælatis
94
in mortis articulo, aut in gravi vitæ periculo conſstitutis, quamvis earum actualis traditio ſstatim facta ſsit. Quaniam id apertè prohibet text. in d. cap. ad hæc, & in d. cap. relatum, & in d. l. 8. tit. 21. par. 5. Quæ
95
dumtaxat permittunt Prælatis in ægritudine conſstitutis, ut de bonis mobilibus ratione eleemoſsynæ aliquid moderatè erogare valeãtvaleant, unde in reliquis id prohibere videntur, prout eleganter in noſstris terminis agnoſscit Sarmient. d. tractat. de redit. Eccleſs. 4. par. cap. 4. num. 6. ubi inquit,
96
quòd etiam ſsi his donationibus imponant nomen contractus inter vivos, & ad traditionem deveniant, tamen ſsi morti proximi ſsint, & ex ea infimitate decedant, ſsunt nullæ, & inutiles, & iure ultimæ voluntatis cẽſsentur, utpotè ab illis factæ, qui teſstari minimè poſsſsunt. Ad quod ultra alia expẽdit optimum text.
97
in l. ſsi filia, D. de divortijs, | l. filiæ meæ, D. ſsolut. matrim. quibus probatur, præſsumi fraude illum miſsiſsſse repudium uxori, mortis tempore, qui vivens mittere potuit.
Et idem colligitur ex Bald. in Auth. niſsi rogatio, C. de Trebell. col. fin. ubi etiam allegat text. in c. 1. de renunt. lib. 6. c. de his, & in Extravag. de ſsepult. quibus cõcordatconcordat l. 6. tit. 13. par. 1. ſsequitur Decius in cap. in præſsentia, num. 56. & probat Gregor. Lopez in d. l. 8. partit. gloſsſs. 3. in fin. Covarr. d. cap. cùm in officijs, n. 5. & d. cap. ad hæc, ubi inquit, quòd ex moderatione talium donationum ceſsſsat fraudis ſsuſspicio, Carol. Tapia in Auth. ingreſsſsi, C. de ſsacroſs. Eccleſs. verb. Sua, cap. 6. n. 91. pag. 429. ubi inquit, quòd
98
Prælatus in infirmitate conſstitutus non habet liberam diſspoſsitionem, & ideò non poteſst donare, Menoch. lib. 3. præſsumt. 36. n. 6. ubi tenet, quòd talis donatio magis causâ mortis, quàm inter vivos fieri præſsumitur, Ripa de actis in articulo mortis, cap. 4. num. 15. 16. 17. ubi latè comprobat, & plura ſsimilia iuris exempla ad idem tendentia perpendit, & IoãIoan. And. Georg. alleg. 22. ex num. 12. ad 29. loquens de quadam conſsuetudine Regni Neapolitani, quæ reſservat agnatis certa bona, niſsi alienentur ab agnato in vita, & probans,
99
alienationem fuiſsſse fraudulentam, ex hoc, quòd facta fuerit per ægrotum in extremis laborantem.
Quemadmodum etiam videmus, quòd legitimatio
100
facta in articulo mortis, per ſsubſsequens matrimonium, non excludit ſsubſstitutum, cùm in eius fraudem facta præſsumatur, Menoch. de præſsumt. lib. 6. præſsumt. 8. & lib. 4. præſs. 83. num. 78. & conſs. 108. num. 16. vol. 2. & conſs. 581. num. 1. vol. 6. Fuſsar. de ſsubſstit. q. 308. num. 175. fol. 261. Et
101
ingrediẽs religionem tempore mortis, cùm vivus potuerit ingredi, præſsumitur id feciſsſse in fraudem ſsubſstituti, & ideò illum non excludit, Alciat. in l. poſst contractum, num. 61. verſs. Quale eſst, D. de donat. Menoch. d. lib. 4. præſst. 83. num. 76. & Monaſsterium non acquirit bona profitentis in articulo mortis, ut ex alijs tradit Riccius in prax. Eccleſs. tom. 2. reſsol. 493. num. 10. ad finem.
Et emancipatio facta à patre, in extremis
102
* laborante, præſsumitur fraude facta, ut ab hæreditate filium excludat, Ancharr. conſs. 430. Et
103
permutario beneficij opulenti cum tenui, facta ab eo, qui erat ſsenex, & valetudinarius, & ſsic morti proximus, iuris præſsumtione non valet, & præſsumitur fraudulenta, Oldrad. cõſs. 324. n. 6. Rota deciſs. 2. de præſsumt. in antiq. Cravet. conſs. 82. n. 3. Ricc. in prax. Eccl. tom. 2. reſsol. 465. per tot. & reſsol. 480. n. 2.
Quæ fraudis præſsumtio in noſstris terminis tunc manifeſstiùs convincitur,
104
cùm de omnibus bonis, vel de maiori eorum parte ægrotans donat, & diſsponit, quia id in odium, & excluſsionem Eccleſsiæ fieri videtur, l. omnium, §. Lucius, D. quæ in fraud. creditor. Vbi ex
105
donatione omnium bonorum pręſsumitur fraus, Angel. ibîdem, & in l. Marcellus, §. res quæ, D. ad Trebell. ubi de eo, qui non de omnibus, ſsed de melioribus bonis diſspoſsuit, Alex. conſs. 55. n. 1. lib. 1. Decius conſs. 174. num. 1. Navarr. de redit. q. 1. monit. 35. ad finem, ubi in terminis tradit, donationem eximiæ cuiuſsdam quantitatis, quæ fieret tempore valetudinis adverſsæ præſsumi fictam, & ſsimulatam, Ioan. Andr. Georg. alleg. 22. num. 20. cum ſseqq. Vbi loquitur de eo, qui
106
donat omnia bona ſsua, de quibus non poterat teſstari, iuxta conſsuetudinem Neapolitanam, & ait, præſsumi in fraudem ipſsius fieri, & plures alios DD. ad idem allegat, & præcipuè inſsignem deciſsionem Matth. de Afflict. 370. in tertio dubio, & Vincent. de Franch. deciſs. 435. num. 35. 39. & 43. & potuit allegare deciſs. Ludoviſs. 401. ad finem, & Farin. deciſs. 241. num. fin. par. 2. ubi
107
ſsimiles donationes tanquam fraudulentas, & in præiudicium Cameræ Apoſstolicæ à Clemente VIII. damnatas ſscribunt.
Quæ omnia, adhuc urgentiùs confirmantur
108
ex antiquis, & novis Regulis Cancellariæ, quæ loquuntur de infirmis reſsignantibus, quæ viginti dierum ſsuperviventiam poſst factam reſsignationem, ad eius valorem, requirunt, ſsive reſsignans, tempore, quo eam fecit, ſsanus fuerit, ſsive infirmus, ut per Flamin. Pariſs. de reſsignat. benef. lib. 2. q. 6. num. 6. & 7. quam regulam communiter plures DD. extendunt ad donationes (de quibus agimus) ad Epiſscopis factas, & ſsic nimirum quòd ad hco ut validæ ſsint, etiam ſsi aliàs reliqua iuris requiſsita habeant,
109
debeant per viginti dies poſst earum celebrationẽ ſsupervivere, ut ſsignanter advertit Carol. Tapia in d. Auth. ingreſssi, verb. Sua, cap. 13. num. 39. pag. 475. & verb. Nec de his, cap. 1. num. 61. pag. 534. Filiucius de ſstatu cleric. tract. 43. cap. 8. n. 9. ibi: Inforo verò iudiciali non valet diſspoſsitio clerici ægrotantis, niſsi viginti dies ſsupervivat; idem tenet Azor 2. tom. lib. 8. cap. 4. quæſst. ult. ſsic inquiens: Aut ſsaltem cùm beneficiarius, aut penſsionarius poſstquàm dederat, nõ vixerit viginti diebus, ut donatio valeret, Vazquez de redit. cap. 2. §. 1. & repetit idem Filiucius eod. cap. 8. n. 15. ibi: Si autem intra viginti dies mortuus est, tenetur restituere, quia prohibitus est eo tempore donare, Vazq. & Redoan. locis citatis.
Quod denique magis certum, & evidens reddit videtur, attentio dicto motu proprio Pij IV. cuius mentionem fecimus ſsuprà n. 88. ubi
110
non ſsolùm viginti, verùm quadraginta quoque dierum ſsuperviventia deſsideratur, ut patet ex illis verbis: Niſsi poſst donationes ipſsas illi, qui eas fecerint, per quadraginta dies ſsupervixerint, &c. Quæ conſstitutio licèt loquatur cum Collectore Cameræ Apoſstolicæ, & reſspectu ſspoliorum Epiſscoporum decedẽtium, quæ ei applicantur in Hiſspania, & Italia, quod in noſstris Indijs admiſsſsum non eſst, ut cap. ſsequenti dicemus, negari tamen non poteſst, quin ex ea argumentum ſsumi poſsſsti pro quibuſscunque alijs, ad quos de iure dicta ſspolia pertineant, tum ex vulgari regula, quòd
111
reſscriptum Principis ad unam perſsonam, vel provinciam directum, extenditur ad alias, in quibus eadem militat ratio, ut per Bart. in l. relegatorum, §. interdicere, num. 3. D. de interd. & relegat. Angel. in l. item veniunt, §. cæterùm, D. de petit. hæred. Iaſs. in l. 1. num. 7. D. de conſstit. Princip. Anton. Corſset. de poteſst. Regia, q. 22. num. 20. tom. 16. tract. fol. 134. col. 4. Quod maximè procedit in
112
ſstatutis Eccleſsiæ Romanæ, quæ aliarũaliarum ſsuperior, & caput exiſstit, ut cum pluribus tradit Decian. reſsponſs. 32. num. 27. & 28. & ſseqq. lib. 2. & Alderan. Maſscard. de ſstatutor. concl. 2. num. 10. pag. 368. Cùm etiam ex his, quæ tradit idem Alderan. Maſscard. in concluſs. 4. ubi reſsolvit, quòd
113
licèt regulariter ſstatuta non extendantur de caſsu ad caſsum, nec de perſsona ad perſsonam; hoc tamen fallit, quãdo ſsi talis extenſsio non fieret, reſsultaret, quòd caſsus odioſsus magis privilegiatus maneret, quàm favorabilis, quod in noſstra quæſstione procederet. Nam
114
quòd Eccleſsiæ his ſspolijs gaudeant, eſst conforme iuri communi, ut ſsuo loco dicemus. Quod verò Cameræ Apoſstolicæ applicentur, eſst de novo introductum contra ius commune, ob ſspecialem eius favorem, & privilegium. Vnde quod Cameræ conceditur, non videtur Eccleſsdenegandũdenegandum in provincijs, ubi illa ex iure communi ſsuccedit: maximè ſstante aliâ regulâ iuris,
115
quæ docet, Eccleſsiam uti omnibus fiſsci privilegijs, de qua per gloſsſs. in cap. quæſsitis, verb. Iure minoris, & ibi Abbas de in integr. reſstit. Everard. in topicis legal. loco à fiſsco ad Eccleſs. num. 1. Marc. Ant. Genuenſs. in pract. Eccleſs. q. 183.
Quibus addo,
116
dictum Motum proprium in Indijs obſservari inſsſsum fuiſsſse videri per quandam ſschedul, Regiam dat. Matrit. 3. Innij ann. 1620. quam, quia notabilis eſst, & paucis innoteſscit, hîc iuſserere libet: El Rei. Preſsidente, i Oidores de mi Audiencia Real de Santa. Fè del nuevo Reino de Granada, Franciſsco Martinez de Ribamontam Santander, mi Governador, i Capitan General de la Provincia de Santa-Marta me eſscribio en carta de 9. de Iulio del año poſsſsado de 1619. que antes que murieſsſse don Fr. Sebaſstian de Ovando, Obiſspo que fue de la Igleſsia Catedral de aquella Provincia, avia hecho algunas donaciones à ſsobrinos, parientes, i criados ſsuyos, i que al tiempo de ſsu fallecimiẽto no ſse ballaron en ſsu caſsu mas que la cama, i unas ſsillas viejas, como conſstaria por los teſstimonios que embiaba, para que visto todo por los del mi Conſsejo de las Indias, ſse proveyeſsſse lo conveniente. I aviendo ſse hecho, i mandado dar traslado al Licenciado don Diego Goncalez de Cuenca i Contreras, mi Fiſscal en èl, i reſspondido, que las donaciones que real, i efectivamente constare aver hecho el dicho Obiſspo por titulo de donacion entre vivos irrevocables, con entrega real, i vivido deſspus dellas los quarenta dias, ſse pueden tener por validas, i mandarſse cumplir: i las que no tuvieren esta calidad, no ſse pueden reputar por validas. I que todos los bienes del dicho Obiſspo, no aviendo hecho invẽtario, pertenecen à la Igleſsia; i ſsi le huviere hecho, i conſstare quales eran bienes patrimoniales, no adquiridos del Obiſspado, ni por razon dèl, eſstos pertenecen à ſsus herederos. He tenido, i tengo por bien de remitiros lo ſsobredicho, como por la preſsente os lo remito, para que atendiendo à lo que dize el dicho mi Fiſscal, hagais juſsticia. Fecha en Madrid à 3. de Iunio de 1620. años. Yo el Rei. Por mandado del Rei nueſstro ſseñor. Pedro de Ledeſsma.
Et quamvis dicta ſschedula ſsolùm decidat, quòd fiat iuſstitia,
117
& ex hoc videatur non tolli ius partibus, neque quicquam ex antiquo mutari, ex traditis à Iaſs. in l. cauſsas, vel lites, C. de tranſsact. & in l. iuſstitia, D. de iuſst. & iur. Contrarium tamen ſsequitur Baldus in cap. ſstuduiſsti, de offic. legati, num. 3. & dubitari non poteſst novam diſspoſsitionem induci, ubi ex tenore reſscripti conſstat Principem aliquid de novo ſsancire voluiſsſse, ut per Bimiũ conſs. 98. num. 101. & ſseqq. lib. 1. Fab. de Ann. conſs. 23. num. 4. & 5. lib. 3. ubi ſsic cõciliatconciliat dictas opiniones contrarias, Cevall. 4. par. cõmun. q. 906. num. 377. & ſsequentibus, iunctis alijs, quæ Nos dicemus infrà lib. 4. cap. 5. Quod certè in ſspecie propoſsita contigiſsſse credere poſsſsumus. Nam cùm Eccleſsiæ querela adeò iuſsta eſsſset, & Fiſscalis petitio, ita prudens, apta, & iuris regulis conſsentanea, veroſsimile eſst Principis deciſsionem ſse cum petitis conformare voluiſsſse, alioqui res in antiquo ſstatu, & eiſsdem damnis, fraudibus, & | inconvenientibus ſsubiecta maneret.
Sed quamvis hæc ita ſse habeãt. Non tamẽ deſsunt plures graviſssimi viri, qui ſsemotâ auctoritate dictæ cõſtitutionisconſtitutionis Pij IV.
118
quam neq; in Hiſspania, neque in Indijs receptãreceptam dicũt, veriùs eſsſse exiſstiment, dictas
119
donationes quantumvis immẽſsas, ſsive in bona, ſsive inadverſsa valetudine factas, valere, neque præciſsam, & actualem traditionem, neque aliquam ſsupervivientiam require; dummodò in illis nulla fraus interveniſsſse probetur, aut præſsumtiones fraudis, ſsi quæ obijciantur, cõtrarijscontrarijs argumentis, & rei geſstæ circumſstãtijs, excludi poffint: quia
120
donatio irrevocabilis, etiam ſsine traditione perficitur, cùm hæc nõ reſspiciat ſsubſstantiam diſspoſsitionis, ſsed tantũ executionem, l. ſsi quis argentum, §. fin. C. de donat. & ut ait Menoch. de præſsumt. lib. 1. q. 61. & ſseqq. etiam
121
præſsumtiones, quæ iuris, & de iure vocantur, veritati cedunt, ſsi ea per quinque teſstium depoſsitionem probetur, aut etiam per duos integræ fidei, maximè cõcurrentibus alijs indicijs, & præſsumtionibus contrarijs, ut docet Butrius in cap. vidua, de regul. Decius in cap. poſstremo, de appell. n. 7. & latiſsſsimè idem Menoch. ſsup. q. 65. Iuris quippè deſsiderium
122
non eſst, EpiſcoporũEpiſcoporum facultatem circumſscribere, ſsed fraudibus obviare, ut ipſsa eadem conſstitutio ſsæpiſsſsimè oſstendit, præſsertim in illis verbis: Romani PõtificisPontificis providẽtiaprovidentia circũſspecta indebitis fraudibus, per quas Camera Apoſstolica læditur, &c. & ibi: Talibus fraudibus per noſstræ ſsolicitudinis curam, quantum cum Deo poſsſsumus, obviare, & in præmiſsſsis opportunè providere volentes.
Et ita in terminis, quòd abſsolutæ dictæ donationes
123
inter vivos, & irrevocabiliter, fraude ceſsſsante, perfectæ, validæ, & utiles ſsint, probat Abb. in cap. cæterùm, de donat. n. 4. Navarr. conſs. 6. & 7. ſsub tit. de donat. Iulius Clarus, Covar. uterque Molina, & reliqui alij, quos adduxi ſsup. hoc cap. num. 9. & 10. Et nihil referre, quòd tempore ægritudinis fiant, tradit expreſssè Navar. de reditibus, q. 1. monit. 34. & meliùs conſs. 4. num. 1. d. tit. de donat. Redoan. de ſspolijs, q. 7. ubi ad id allegat Oldrad. conſs. 114. Graphijs 2. tom. lib. 3. tit. 16. de donation. deciſs. 5. & melius omnibus Molina (quamvis articulum hunc ſsatis dubiũ eſsſse fateatur) d. lib. 2. de primog. cap. 10. Etiã in Prælato loquens,
124
qui ex omnibus bonis ſsuis, morti proximus, per donationem irrevocabilem inter vivos, primogenium inſstituit, ubi num. 41. ſsubdit, ſsic ſse apud ſsuprema Tribunalia contra Cameram Apoſstolicam obſservatum vidiſsſse, neque uſsquam tales donationes reſsciſsſsas fuiſsſse, tametſsi propter opinionum varietatẽ propè ſsemper lites huiuſsmodi concordiâ componi ſsolebant.
Et inter alias rationes, quas allegat, ea eſst potiſssima, quòd
125
donatio inter vivos, quãvis in ægritudine fiat, naturam ſsuam non amittit, nec irrevocabilis eſsſse deſsinit, ut probat text. in l. Seia, §. cùm pater, D. de donat. cauſs. mort. ubi notabiliter Bart. quem ſequũturſequuntur reliqui Scribentes communiter, & Alex. in l. quæ dotis, num. 6. D. ſsolut. matrim. Ant. Gomez in l. 3. Taur. num. 110. & lib. 2. var. cap. 4. num. 15. & Covarr. in Rubr. de teſstament. 3. par. num. 25. verſs. Cæterùm. Idem quoque non minus apertè, tam in Epiſscopis regularibus, quàm ſsecularibus, & quidem cũ ſsecuritate utriuſsque fori, ſsi eiuſsmodi donationes ad pia opera, & irrevocabiliter fiant, tenet alter Molina d. diſsp. 148. num. 5. ubi non ſsolùm validas, verùm & laudabiles eas eſsſse dicit, quamvis fiant à Prælatis in eo morbo conſstitutis, quo è vita deceſsſserunt;
126
quia cùm ab eis per morbum non auferatur adminiſstratio, & diſspenſsatio, quam in bonis intuitu Eccleſsiæ quæſsitis, ſsibi iura concedunt, melius eſst, ut ferò quàm nunquam ſsuum munus adimpleant, placareq́ue ſsatagant Maieſstatẽ divinam, boniſsq́ue operibus ſse præparare, ad exitum ex hac vita. Cui in hoc convenit Sarmientus, licèt in contrariam opinionem inclinet, d. lib. 4. cap. 4. n. 7. ubi inter alia hæc verba memoriâ digna ſscripta reliquit:
127
Divus Laurentius moriturus donavit theſsauros Eccleſsiæ, cuius exemplum, qui ſsequatur, nonnè ſsecurus à fraudis ſsuſspicione erit? Et eſst omninò videndus
128
Pater Gabriel Vazquez d. tract. de reditib. cap. 1. §. 3. dub. 6. fol. mihi 751. qui quæſstionem noſtrãnoſtram movet, & reſsolvit, his verbis: Sed an donationem inter vivos facere poterit, qui est in mortis articulo constitutus? dubium est: quia tunc illa potius videtur cauſsa mortis, quàm inter vivos donatio. Tum etiam, quia videtur fieri in fraudem ſsucceſsſsoris. Verumtamen reſspondent Sarmient. qui latè de hoc diſsputat, 4. par. de reditib. cap. 4. num. 6. & infr. & Covarr. in cap. cùm in officijs, num. 5. & Navarr. in ſsumm. Hiſsp. cap. 25. num. 139. & in q. 3. de reditib. num. 8. & silveſstr. verb. Clericus 4. q. 3. & q. 5. quòd poteſst donare, modò ſsit donatio in ter vivos, in qua stat im dominium tr ansferatur: & videtur ita eſsſse verum, etiam ſsi poſsſseſsſsio tantum poſst mortem concedatur, ut obſscurè inſsinuat Covarr. cuius ſsenſsum vix potui percipere. Ratio eſst, quia parum obſstat ſsuſspicio, ſsiquidem baic ius conceditur in tota vita de illis diſsponere, non ergo ſspirat illa poteſstas uſsque ad mortis articulum. Præſsumtio autem, ut docet Sarmient. tollitur ſsi fiat | donatio in pia opera, & non in conſsanguineos.
Qui omnes
129
Auctores (ut ex illis apparet) quamvis ſscripſserint poſst conſstitutiones pij IV. & pij V. quarm ſsuprà meminimus, nullam requirunt ſsani, aut ægroti Prælati donãtisdonantis actualem traditionem, neque vim conſstituunt in eo, quod per aliquos dies ſsupervivat, vel quòd ſstatim poſst donationem moriatur, ſsed in eo, quòd vera, & irrevocabilis talis donatio fuerit.
Et ad rext,
130
in cap. ad hæc, & in cap. relatum, quibus contraria opinio nititur, & ſsolùm moderatæ donationes bonorum mobiliũmobilium ægrotantibus permittuntur; reſspondent Navarr. uterque Molina, Covarr. & alij, ex ſsuprà citatis, quòd id non excludit, quin ceſsſsante fraude poſsſsint Prælati ægrotantes omnia bona ſsua in pios uſsus erogaro, ut aliàs in iure permiſsſsum eſsſse ſsuprà retulimus. Nam
131
argumentum à contrario ſsenfu non eſst inducendũ cõtra id, quod aliàs eſst in iure expreſsſsum, cap. à nobis, de ſsent. excomm. gloſsſs. in cap. ſsignificaſsti, ubi Felin. & alij, de foro compet. Mãtic. de coniect. lib. 3. tit. 15. num. 15. & latè Velaſsc. in axiom. iuris, litt. A. num. 375.
Cæterùm quamvis hæc ita ſse habeant, cùm tamen hoc, quod ad inducendas, vel excuſsandas præſsumtiones fraudis in animo conſsiſstat, &
132
tot, & tam vehementes ſsint coniecturæ, & argumenta, quæ ex circumſstãtijs donatio. num, ſsuprà dicto modo, & tempore factarum, deſsumi poſsſsunt, ut cõſtatconſtat ex his, quę in favorẽ prioris opinionis perpendimus, meritò ipſse Molina d. cap. 10. num. 44. concludit: Quòd quandò caſsus occurrerit, deliberandum eſst, prout Ego certè deliberavi, & varijs ſsententijs has quæſstiones diffinivi, iuxta cauſsarum, perſsonarum, rerum, & temporum qualitates, & circumſstantias, cùm iudex eſsſsem
133
in arduis litibus, ad Limanam Audientiam devolutis, ſsuper ſspolijs Illuftriſsſs. D. Toribij de Mogrovejo, & D. Bartholomæi Lobo Guerrero, Archiepiſscoporum Limenſsium, D. Antonij de la Raya, & D. Ferdinandi de Mendoça, Epiſscoporũ Cozquenſsium. Et idem in ſsupremo Senatu Indiarum fieri vidi, in eiſsdem, & alijs cauſsis, & præcipuè in illa, cuius ſsuprà memini, D. Ioan. de Valle, Epiſscopi de Guadalajara, in qua tandem contra donationem ab eo ægrotante, etiam in uſsus pios, factam, pronutiatum fuit à graviſsſsimis iudicibus ex eodem Conſsilio, & ſsupremo Caſstellæ de peculiari Regis noſstri decreto ſselectis, & coadunatis.
Vtergo tandem finiam, utens
134
verbis Navarri d.q. 1. monito 34. ad finẽfinem, & monit. 35. ad finem, pag. 347. Cenſseo donationes huiuſsmodi in foro exteriori fictas, & in fraudem factas plerumq́ue præſsumi, licèt valorem integrum ante Dcum, & in foro conſscientiæ habituræ ſsint, ſsi in pla opera, vero animo, & irrevocabiliter fiant. Atque etiam multũmultum eis in foro exteriori deferri debeat: ſsi donator ſsit fidedignus, & iuramento testetur eam donationem non ficto, ſsed vero animo facere, ut ſsatisfaciat obligationi, qua tenetur, quæ ei ſsuper ſsunt pijs operibus, & pauperibus erogare. Iuret etiam ſse nunquam eam revocaturũrevocaturum, quantumvis posteà ſsit ſsuperſstes, hoc enim vehementer adimit ſsuſspicionem prædictã. Hæc Navarrus, & quidẽquidem de pijs donationibus loquens; viderint
135
ergo Præſsules, quanto in periculo utriuſsque fori verſsentur illæ, quas in uſsus profanos, & in nepotes, & propinquos, quæſsitis technis, & coloribus faciunt, vel emendo prædia, vel alias res alieno nomine ad hũchunc effectum de reditibus Eccleſsiæ, vel oblationibus, vel votis fidelium. Quo caſsu abſsque dubio furtum committunt, & furi æquiparantur, ut latè probat Barbatia in cap. inquirendum, de pecul. cleric. ſsic concludens: Et benè notent miſseri Prælati, qui iſsto caſsu æquiparantur furi: & Iul. Clar. §. teſtamentũteſtamentum, q. 27. num. 6. ſsic inquiens: Et caveant Prælati, qui in fraudem Eccleſsiarum ſsuarum per tertias perſsonas prædia acquiri faciunt ex pecunijs per eos cumalatis ex fructibus beneficiorum ſsuorum, ut ea in propinquos ſsuos poſst eà perveniãt: quia dum alios fallere putãtputant, ſse ipſsos potius deijciunt in æternum vitæ interitum. Deum enim fallunt, cui nihil eſst occultum.

CAPVT XI. De ſspolijs Epiſscoporum Indiarum, & eorũ applicatione, collectione, & cognitione.

SVMMARIVM CAPITIS vndecimi.

  • 1 SPoia Epiſscoporum qualiter diffiniãtur à Navarro, & alijs?
  • 2 Spoliorum nomine quid veniat?
  • 3 Epiſscoporum ſspolia regulariter Eccleſsiæ, in cuius gremio decedunt, applicari ſsolent.
  • 4 Clericorũ decedentium ſspolia Eccleſsiæ applicantur, ubi de eis teſstari non poſsſsunt.
  • 5 Spolia Epiſscoporum, iura aliqua futuris ſsucceſsſsoribus reſservare videntur, quæ explicantur. Cap. quia ſsæpè, de elect. lib. 6. cap. præſsenti, de off. Ordin. & alia ſsimilia, explicantur, & illustrantur, ibidem.
  • 6 Spolia Epiſscopi decedentis, quatenus reſservari iubentur futuro ſsucceſsſsori, debet intelligi, ut de illis diſsponat in utilitatem Eccleſsiæ.
  • 7 Eccleſsia potest diſsponere de ſspolijs Epiſs|copi decedentis, data mora in adventu ſsucceſsſsoris. Cap. illud 12. q. 2. cap. cùm vos, de offic. Ordin. lib. 6. & alia iura ſsimilia, explicãturexplicantur, ibidem.
  • 8 Oeconomus Eccleſsiæ quis ſsit, & eius officium, & in quo differat à vicedomino? Cap. in nova, & cap. quoniam 16. q. 7. & cap. volumus 89. diſst. explicantur, ibidem.
  • 9 Eccleſsia non tam ſsuccedere, quàm retinere, ſsive continuare dominiũdominium dicitur in bonis Prælati. Cap. 1. & cap. in officijs, de testam. explicãturexplicantur, & illuſstrantur, ibid.
  • 10 Prælati ex opinione multorum non habent dominium, ſsed ſsolam administrationem in bonis quæſsitis intuitu Epiſscopatus.
  • 11 Dominium, & poſsſseſsſsio rerum Eccleſsiæ eſst penes Christum, non penes Prælatum.
  • 12 Eccleſsia fundat intentionem in ſsucceſsſsione omnium bonorum Prælati decedentis, & debet in illis manuteneri.
  • 13 Eccleſsia ſsuccedit etiam in bonis patrimonialibus Epiſscopi decedentis, ſsi is testamẽtarium, vel legitimum ſsucceſsſsorem non habeat, excluſso fiſsco. L. ſsi quis presbyter, & Auth. licentiam, C. de Epiſscop & cleric. explicantur, & illuſstrantur, ibidem.
  • 14 Monaſsteriũ in ſsucceßione Religioſsi excludit cognatos.
  • 15 Religioſso facto Epiſscopo, ſsuccedit Eccleſsia, & non Monaſsterium in omnibus bonis, etiam patrimonialibus.
  • 16 Eccleſsia ſsubrogatur in locũlocum Monaſsterij, quoad ſsucceſsſsionem regularis facti Epiſscopi.
  • 17 Regularis factus Epiſscopu efficitur Adminiſstrator tantùm bonorum quomodolibet ad eum pertinentium.
  • 18 Spolia & vacantes Epiſscoporum occupat Camera Apoſstolica in Italia, Hiſspania, & alibi, & de conſstitutionibus de hoc agentibus.
  • 19 Camera Apoſstolica qualiter per ſsuos Collectores exerceat applicationem ſsibi factã ſspoliorum, & vacantium Epiſscoporum decedentium?
  • 20 Spolia Epiſscoporum, quòd pertineant ad Cameram Apostolicam, novo iure inductum eſst.
  • 21 Spolium in Hiſspania ſsolùm cauſsatur ex bonis, & perſsonis Epiſscoporum, non autẽ clericorum, ut in Italia, & alibi.
  • 22 Camera Apostolica in Indijs Occidenalibus non occupat ſspolia, & vacantes Epiſscoporum decedentium, ſsed ius commune in illis obſservatur, & idem practicatur in alijs provincijs, quæ referuntur.
  • 23 Conſsuetudo excludens Cameram Apoſstolicam ab ſspolijs, & vacantibus Epiſscoporum valida eſst, non obſstante Bulla Pauli III. quæ eaxplicatur.
  • 24 Molinæ Theologi lapſsus notatur.
  • 25 Cameræ Apostolicæ introductio in ſspolijs Epiſscoporum, & clericorum eſst odioſsa, & quas turbas apud Græcos & Gallos excitaerit?
  • 26 Collectores Apoſstolici, quòd in ſspolijs, & vacantibus Indiarum Occidentalium non admitterentur, qualiter cautum fuerit? & plures ſsched. de hoc agentes.
  • 27 Schedula quædam notabilis refertur, agẽs de ſspolijs Epiſscoporum Indiarum, & Collectoribus excludendis.
  • 28 Spolia, & vacantes Epiſscoporum, quo iure, & modo colligantur, & adminiſstrẽtur in provincijs Indiarum Occidentalium?
  • 29 Spoliorum Epiſscopalium in collectione, & adminiſstratione abſsque ſscrupulo procedere poſsſsunt Audientiæ Regales, & alij Gubernatores.
  • 30 Epiſscoporum vix mortuorum bona omnes diripiunt, & furantur, & elegans locus antiquam eſsſse banc conſsuetudinẽ notãs.
  • 31 Pontificum Romanorum decedentiam bona deripi, & ſspoliari ſsolent, nedum Epiſscoporum, & antiqui Canones banc corruptelam deplorant.
  • 32 Advocatiæ feudales reſspectu Epiſscoporum, & Eccleſsiarum unde ortæ?
  • 33 Reges Hiſspaniæ ab antiquo ſsuſsceperunt in ſse tuitionem, & protectionem ſpoliorũſpoliorum, & vacantium Epiſscoporum decedentium. L. 18. tit. 5. par. 1. expenditur, & illuſstratur, ibidem, & num. 37.
  • 34 Epiſscopus vicinior moneri, & vocari ſsolebat, ubi per antiquos Canones alter Coepiſscopus ægrotabat, ut tam de ſsalute, quàm de boni eius curam gereret.
  • 35 S. Carol. Borromeus Archiepiſscopus Medialanenſsis, quid ſstatuerit circa ſspolia Epiſscoporum?
  • 36 Epiſscopus quidam Siculus reditus reliquit pro Epiſscopis ſsucceſsſsoribus ſsuis ægrotis curandis, & mortuis ſsepeliendis, & quare?
  • 37 Audiertiæ Regales non ſsolùm colligunt ſspolia Epiſscopi decedentis, verùm & cognoſscunt de litibus, & petitionibus famulorum, & aliorum, ſsuper eiſsdem bonis exortis, & quare?
  • 38 Regia protectio, quæ olim per Reges præſstabatur circa ſspolia Epiſscoporum, nunc exercetur per eius ſsupremum Senatum, & Regales Cancellarias.
  • 39 Reges Castellæ borninem proprium deputare ſsolebant pro cuſstodia, & adminiſstratione ſspolij Epiſscopid defuncti, & redituum ſsedis vacantis.
  • 40 Spolia Epiſscoporum, & fructus ſsedis vacantis qualiter olim dividi ſolerẽtſolerent per Reges Castellæ, & Legionis?
  • 41 Senatus ſsupremus qualiter ſse inſserat in taxandis, & ſsolvendis damnis, quæ Epiſscopus defunctus bonis Eccleſsiæ præſstare debet?
  • 42 Prælatorum decedentium bona à latrocinijs, & direptionibus defendere, Regum officium est.
  • 43 Reges quemadmodũquemadmodum defendere debent Eccleſsias Paſstore viduatas, ita & bona Paſstoris defuncti, qu & a ipſsis applicantur.
  • 44 Patronus laicus, etſsi non habeat adminiſstrationem rerum Eccleſsiæ, habet tamẽtamen defenſsionem.
  • 45 Custodia, & defenſsio aliquarum rerum, cui committitur, poteſst, & debet earundem inventarium facere.
  • 46 Salaria famulis Epiſscoporum defunctorum debita, quo iure, & modo ſsoleant ſsolvi iuberi per iudices ſseculares? & Auctores, qui de hoc agunt.
  • 47 Spolio Epiſscopi defuncti ineſst neceſsſsitas ſsolvendi debita eius, & ſspulium ſsolùm dicitur, quod, his deductis, ſsuperest.
  • 48 Epiſscopus quæ legitimè promiſsit, ex eius ſspolio ſsolvenda ſsunt.
  • 49 Spolia etiam ubi cameræ Apoſstolicæ reſservantur, ſsolvi debẽtdebent, ante omnia, debita à Prælato defuncto legitimè contracta, ſsive is ſsit ſsecularis, ſsive regularis.
  • 50 Remuneratio ſservitiorum fieri poteſst ex bonis Prælati defuncti.
  • 51 Salarium non conventum, an, & quando famulis debeatur?
  • 52 Salarium non conventum peti non poſsſse à famulis, & oficialibus Epiſscoporum declaravit Pius V. cuius Bulla refertur.
  • 53 Epiſscoporum famuli, vel officiales, ubi aliquas expenſsas in eorum ſservitio fecerũtfecerunt, iuſstè remunerationem petunt.
  • 54 Vicarius Epiſscopi, quando ſsalarium non conventum petens audiri poßit?
  • 55 Salaria famulorum Epiſscoporum moderatè ſsolvenda ſsunt, & an illis obſstet præſscriptio triennij?
  • 56 L. 6. tit. 15. lib. 4. Recop. explicatur.
  • 57 Remuneratio à famulis, & miniſstris Epiſscoporum, an, & quando in iudicio post mortem eorum peti poſsſsit? & quòd non dicitur liberalitas, ſsed debiti ſsolutio.
  • 58 Donatio remuneratoria dicitur quædam alienatio, titulo magis oneroſso, quàm lucrativo facta, & qualiter æſstimetur arbitrio iudicis?
  • 59 Remuneratio famulorum, & officialium ſsuorum cadit ſsub congrua, de his, quæ Prælatus ad ſsuſstentationem expendere poteſst.
  • 60 Eccleſsijs in quemcunque eventũeventum debet reſservari Pontificale Epiſscopi decedentis.
  • 61 Pontificale Epiſscopi decedentis, quod Eccleſsiæ debet reſservari, quale ſsit, quidvè cõprebendat? & an valeat donatio de eo, vel eius parte à Prælato facta inter vivos?
  • 62 Epiſscopus ſsi aliqua bona donet cum reſserva tione uſsusfructus, & poſsteà ea alienet, vel conſsumat, an ſsarciri debeãtdebeant donatario poſst mortem Epiſscopi ex alijs bonis eiuſsdem? Vſsusfructuarius quemadmodum caveat pro rebus conſsumtis? ibid.
  • 63 Rem præſstare qui debet, illa peremta, qualiter ad eius æstimationem teneatur?
  • 64 L. ſsu donatæ 37. D. de donat. inte, & l. ſsi quis argentum, §. ſsui autem, C. de donat. expenduntur.
  • 65 Donatio perfecta, nec per alienationẽ rei donatæ, nec per alium actum contrarium revocari poteſst.
  • 66 Liberalitate ex ſsua, qui conveniuntur, amarè exigendi non ſsunt.
  • 67 Donans, reſservato uſsfructu, non tenetur cautionẽ præſstare, quam alij uſsusfructuarij præstant, & quare?
  • 68 L. Aristo, §, fin. de donation. l. adres donatas, de ædil. edict. l. filio, D. ut legat. nom. caveatur, expenduntur.
  • 69 Gabella quãdoquando ſsolvenda ſsit de bonis Prælatorum, quæ venduntur ad eorum debita ſsolvenda, vel alia ratione?
  • 70 Eccleſsiæ Indianæ, in cuius quis gremio decedit, & non Cameræ Apostolicæ debet applicari ſspolium Epiſscopi ex Eccleſsia Hiſspana ad Indicam translati, etiam pro bonis quæſsitis intuitu primi Epiſscopatus.
  • 71 Matrimonium, quod eſst inter EpiſcopũEpiſcopum, & Eccleſsiam, in cuius gremio decedit, cauſsat, ut eidem Eccleſsiæ bona illius applicẽturapplicentur.
  • 72 Epiſscopus translatus de uno Epiſscopatu ad alium, poteſst ſsecum ferre fructus iam perceptos, & res mobiles ex eiſsdem comparatas.
  • 73 Epiſscopi translati, cui Eccleſsiæ teneantur reſservare bona in primo Epiſscopatu quæſsita? ex Barb. & alijs.
  • 74 Vacatio, quæ per translationem inducitur, operatur eundem effectum, ac illa, quæ per mortem.
  • 75 Monachus translatus de una Religione ad aliam, non adimit bona priori Religioni, ſsua contemplatione quæſsita.
  • 76 Epiſscopi bona, quæ Eccleſsiæ, vel ſsucceſsſsori reſservantur, debent intelligi de morte naturali tantùm.
  • 77 Mortis mentio in reſscriptis Apostolicis ſsolùm intelligitur de naturali. Cap. ſsuſscepium, de reſscript. in 6. declaratur, & illuſstratur, ibidem.
  • 78 Cap. manifaſsta 12. q. 1. explicatur.
  • 79 Epiſscopus translatus de una Eccleſsia ad aliam, res primæ ſeeũſeeum transferrè non debet.
  • 80 Epiſscopi translati non faciunt inventarium de bonis quæſsitis intuitu primæ Eceleſsiæ, quod facere deberent, ſsi illa illi reſservare tenerentur.
  • 81 Epiſscopus Indiaram renuætians, & aliò ſsuam perſsonam, & bona transferens, ubi Camera Apostolica ſspolia colligit, an ei cauſset ſspolium, & caſsus qui circa hoc contigerunt.
  • 82 D. Fr. Ioan. Solanus Epiſscopus Cuzquẽ ſsusm & eius biſstoria.
  • 83 Epiſscopus renuntians, videtur ſsolùm nominalis, vel titularis manere, qui Eccleſsiã non habet, & dicitur Nullatenens, vel Nullatenſsis. Cap. inte corporalia, de translat. Epiſscopi, expenditur, ibidem.
  • 84 Epiſscopus renuntians, non manet ampliùs in matrimonio Eccleſsiæ, cui renuntiavit, & ſsic nec ei videtur quærere poſsſse.
  • 85 Matrimonio ſsoluto, imò & quoad torum ſseparato inter coniuges, ceſsſsat ius ſsucceßionis reciprocæ, quod inter eos dari ſsolet.
  • 86 Epiſscopus renuntiãs Epiſscoatui ex multorum opininione ad ſsuum conventum redire debet.
  • 87 Epiſscopos renuntiãtes, ſsive ſseculares, ſsive regulares, adhuc Eccleſsiæ, cui renuntiaverunt, ſspolium cauſsare certius eſst.
  • 88 Eccleſsiæ iuri non præiudicatur, ob id, quòd Epiſscopus ei renuntiet.
  • 89 Coniugi qui non debit cauſsam ſseparationi, illibatum manet ius ſsucceßionis aliàs ſsibi in bonis alterius coniugis competentis.
  • 90 Lucra coniugalia non amittit coniux, qui non dedit cauſsam ſseparationi matrimonij.
  • 91 Epiſscopum renuntiantem, vel titularem etiam Regularem nullum præiudicium facere per ſse ſsucceßioni Eccleſsiæ, tenent plures Auctores, qui referuntur.
  • 92 Prælatis in Curia decedentibus, permittitur diſsponere de bonis intuitu Eccleſsiæ.
  • 93 Succeßionis quoad ius attendi ſsolet conſsuetudo loci, ubi bona ſsunt ſsita, de quorum ſsucceßione agitur, & quando ſsecus?
  • 94 Prælati in manu relinqui non debet, quod Eccleſsiam ſsucceſsſsione fraudare poſssit.
  • 95 Fraudis ſsuſspicione extante porrigit vires ſstatutum etiam ultra diſstrictum ſstatuẽtis, ut talis fraus excludatur.
  • 96 Statutum quando eſst prohibitivũprohibitivum in perſsona, & prohibitio favorabilis, benè porrigitur ad bona etiam extra territorium.
  • 97 Epiſscopi Regulares renuntiãtes ex veriori opinione manẽtmanent Religione ſsoluti, ac liberi, & non tenentur ad MonaſteriũMonaſterium redire.
  • 98 Epiſscopus regularis depoſsitus abſsque degradatione, adhuc manet liber à ſsua Religione.
  • 99 Religioſsorum extra claustra vagantium ſspolia, quare, & qualiter prætenderit Camera Apostolica, & Romæ obſservetur?
  • 100 Spolia ReligioſorũReligioſorum IndiarũIndiarum, vel aliarũ Hiſspanis provinciarũprovinciarum, nunquãnunquam permißum eſst, quòd perſsollectores Cameræ Apoſstolicæ colliguntur, & quòd valeat talis conſsuetudo.
  • 101 Spolijs regulariũregularium ne Collectores manum inijcerẽt, decretũdecretum fuit in quadãquadam ſseßione gra vißimorum virorũvirorum, cui Auctor interfuit.
  • 102 Monachus etiam extra clalustra vagãs, adhuc fquidquid acquirit, Monaſsterio ſsuo quærit, cui per ſsuam fugam præiudicium generare non potest.
  • 103 Monachus vagans extra claustra de licẽtia Prælati, vel R. PõtificisPontificis intra ea degere cenſsetur, quo ad omnes iuris effectus.
  • 104 Regularis extra clauſstra vagans, quamvis clerico ſseculari eum exequemus, adhuc in Regnis Hiſspaniæ non pertinebit eius ſspolium ad Cameram Apoſstolicam.
  • 105 Spolia Clericorum ſsecularium in Hiſspania non pertinẽtpertinent ad Cameram Apoſstolicã.
SPolia, de quibus hoc in capite agere deſstinamus,
1
rectè diffiniũtur à Navar. in tract. de ſspol. Eccleſs. §. 1. verſs. Deſspolijs autẽ, ut ſsint: Bona Eccleſsiaſstisa à Prælatis intuitu Eccleſsiæ, vel immediatè, vel mediatè quæſsita, & ante eorũ mortẽ iuſstè ab eiſsdẽ non impẽſsa, nec diſstributa. Quod idẽidem eſst, ac ſsi diceret,
2
ſpoliorũſpoliorum nomine venire id omne, quod Prælati morientes relinquũt, ex bonis intuitu Eccleſsiæ quæſsitis, de quibus in vita legitimè non diſspoſsuerunt. In quibus quidem bonis certa eſst, & tenenda antiqui iuris Canonici cõſtitutioconſtitutio,
3
quæ eorũ | ſsucceſsſsionem Eccleſsiæ, in cuius gremio decedunt, abſsoluè, & ſsimpliciter, tam ex teſstamẽto, quàm ab inteſstato applicat, & reſservat, ut apertè conſstat ex cap. Epiſscopi 22. q. 1. cap. placuit, cap. Pontifices 12. quæſst. 3. cap. Sacerdotes, cap. quicunque 12. q. 4. c. 1. & cap. fixũ 12. q. 5. cap. ſtatutũſtatutum 18. q. 1. ubi gloſsſs. ab omnibus recepta, Auth. licentiãlicentiam, C. de Epiſsc. & cler. c. 1. in fin. de teſstam. c. fin. iunctâ gloſsſs. fin. do ſsucceſsſs. ab inteſst. Et reſspectu
4
ſsucceſsſsionis clericorum, in provincijs, ubi non extat conſsuetudo, ut de eiuſsmodi bonis teſstari non poſsſsent, idem ſtatutũſtatutum eſst in d. cap. 1. cap. cùm in officijs, de teſstam, & in c. 3. de pecul. clericor. cum alijs, quæ latè adducunt Scribentes in eiſsdem iuribus, Covar. in d.c. 1. n. 19. Navar. Redoan. Pontan. Mainacia, & alij, in copioſsis tractatibus, quos de ſspolijs clericorũ ediderunt, & latiſssimè Papon. ad conſsuetud. Borbon. §. 479. Cerola in praxi, 2. part. verb. Spolium, Quaranta in ſsumma Bullar. eodem verb. pag. 44. Aug. Barboſs. in tract. de offic. & poteſst. Epiſscop. alleg. 114. per tot. & noviſssimè Vincent. Filiuc. de ſstatu clericor. tit. de ſspolijs, per totum.
Et licèt ſsint aliqua iura,
5
quæ huiuſsmodi ſsucceſsſsionem, ut & vacantis Eccleſsiæ reditus, futuris ſsucceſsſsoribus applicare, & reſservare videantur, ut conſstat ex cap. hæc cuius placiti 38. ubi gloſsſs. verb. Succeßionis, cap. non liceat 48. 12. q. 2. cap. quia ſsæpè 40. de elect. lib. 6. ibi: Bona à Prælatis ipſsorum dimiſsſsa, vel vacationis tempore obvenientia, quæ in utilitatem dictarum Eccleſsiarum expẽdiexpendi, vel futuris deberent ſsucceſsſsoribus fideliter reſservari, cap. præſsenti, de offic. Ordin. eod. libro, Clem. ſstatutum, de elect. gloſsſs. per text. ibi in cap. 1. verb. Prædeceſsſsori, de ſsolutionib. iunctis alijs, quæ tradit Oldrad. conſs. 249. n. 1. & ſseqq. ubi docet, quòd Epiſscopo mortuo, ſsucceſsſsor eius debet habere bona illius, Roman. conſs. 259. in caſsu propoſsito, num. 3. Covar. d. cap. cùm in officijs, n. 9. & in cap. relatum, el 2. num. 2. & 3. Navar. in tract. de ſspolijs, 10. num. 1. pag. 210. Ioan. Matienz. in l. 13. tit. 8. gloſsſs. 4. n. 4. lib. 5. Recop. P. Molina diſsp. 147. num. 13. in fin. Nicol. Garcia, qui alios adducit, de benef. 5. par. cap. 1. num. 594. & 596. & 2. par. cap. 1. num. 12. & Card. Tuſsch. litt. B. concl. 111. & litt. F. concl. 516. & litt. F. verb. Spolium, concl. 368.
In hac tamen iurium, & opinionum varietate, vera concordia eſst, ſsucceſsſsionem, de qua agimus, ad Eccleſsiam pertinere, & iura quæ eam futuro ſsucceſsſsori reſservare videntur, accipienda eſsſse de reditibus vacationis, de quibus ſsimul agunt referendo ſsingula ſsingulis, ut in cap. ſseq. dicemus, vel quamvis in ſsucceſsſsione etiam anteceſsſsoris intelligãturintelligantur, ita hoc accipiendam eſsſse, ut non ſsibi, & ſsuo nomine eam acquirat ſsucceſsſsor, ſsive illa ei reſservari iubeatur, ſsed
6
nomine ipſsius Eccleſsiæ, ut tãquam eius diſspenſsator, vel adminiſstrator diſspenſset, vel diſstribuat, ſsicut alia bona, & reditus eiuſsdem Eccleſsiæ, ut evidenter colligitur ex d. cap. relatum, verſs. Vbi autem, ibi: Is ea bona, ſsicut & alia ipſsius Eccleſsiæ, in Dei timore diſspenſset, ubi gloſs. verb. Vnus; & infinuat text. in d.c. hæc cuius placiti 38. verſs. Substitutus 12. q. 2. Covarr. d. cap. relatum, n. 2. & tenet expreſssè Molina d. diſsp. 147. num. 8. dicens, quòd nomine Eccleſsiæ venit Prælatus ſsucceſsſsor, & latiùs Redoan. in d. tract. de ſspolijs cleric. q. 1. num. 11. & q. 5. num. 3. & q. 8. §. ad maiorem, num. 13.
Ex quibus poſstumus deducere interpretationẽ ad plura loca luris Canonici, quæ diſsponunt, ut
7
ſsi in adventu ſsucceſsſsoris aliqua mora ſsit, poſsſsit Eccleſsia, & eius œconomus in opus fabricæ, vel utilitatẽ Eccleſsiæ prædicta bona, & reditus diſstribuere, ijs tantùm, quæ ſsuperfuerint, ſsucceſsſsoris diſstributioni reſservatis, ut patet ex text. in d.c. illud 47. 12. q. 2. Sed ad opus Eccleſsiæ, & ſsucceſsſsoris ſsui, in libera œconomi, & elericorũelericorum permaneãtpermaneant poteſstate, d.c. quia ſsæpè, de elect. lib. 6. ibi: Quæ in utilitatẽ dictarũdictarum EccleſiarũEccleſiarum expendi, d.c. præſsenti, de off. Ordin. lib. 6. & utrobiq;utrobique gloſsſs. verb. Reſservari, c. cùm vos 4. eod. tit. & lib. ibi: Ponatis œconomos, qui debeant fructus percipere, & eos, aut in Eccleſsiarum utilitatẽ expendere, aut futuris perſsonis fideliter reſservare.
Et hùc poteſst referri, quod traditur in CõcilConcil. Calcedonẽſsi cap. 26. hi verbis:
8
Quoniã in quibuſdãquibuſdam Eccleſsijs (ut rumore cõperimus) præter œconomus, Epiſscopi facullates Eccleſsiasticas tractent. Placuit omnẽomnem Eccleſsiam habentem EpiſcopũEpiſcopum, habere œconomũœconomum, qui diſspenſset res Eccleſsiasticas ſsecundùm ſsententiã proprij Epiſscopi. Quod etiãetiam diffinitur in Cocil. Hiſspalenſsi, cui D. Iſsidor. interfuit, cap. 2. & habetur in cap. in nova, & in cap. quoniam 16. q. 7. cap. volumus, diſst. 89. & tradit gloſsſs. in cap. DiaconũDiaconum verb. Vicedominum, ubi conſstituit differentiãdifferentiam inter vicedominũvicedominum, & œconomũ: Ve vicedominus ſsit, qui habet poteſstatem ſsuper res ipſsius Epiſscopi; œconomus, qui ſsuper res CanonicorũCanonicorum, cui res Ecclefiaſstica gubernãda traditur. Quod etiãdeclarat Archidiac. in d. cap. in nova, Sbrozius de off. Vicar. lib. 1. q. 46. per tot. Prateius, & Ioan. Kalinus de verb. iur. verb. Oeconomus, Bullenger. de off. Eccleſs. eod. verb. & Iſsidor. Moſscon. de maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. c. 10. pag. 269. (ubi tamẽ minus benè œconomũœconomum cum officio Vicatij cõ|miſscet) & latè D. Præſses Valençuela conſs. 176. num. 55. vol. 2.
Et eſst adeò verum, dictum ſspolium ad Eccleſsiam pertinere; ut
9
non tam in eo ſsuccedere dicatur per mortem Prælati, quàm cõſervareconſervare, & retinere dominium bonorũbonorum illius, quaſsi iam tunc, ab ipſso acquiſsitionis tempore, ſstarim ad Eccleſsiam pertinere cœpiſsſsent, ut colligi noteſst ex d. cap. 1. de teſstam. ibi: In dominio Eccleſsconſervẽturconſerventur, & in cap. cùm in officijs, ibi: Penes Eccleſsiam eandem volumus remanere, & pluribus relatis concludit Anguſst. Barboſs. d. alleg. 114. num. 13. & ante eum Petr. Barboſsa in l. divortio, in principio, 2. part. num. 53. D. ſsolut. divortio, in eorum opinionem adſstruens, & ſsequens, qui
10
Prælatum non acquirere dominium tenuerũttenuerunt, quaſsi hoc reſsideat penes Eccleſsiam, ſsed adminiſstrationem tantũm rerum, quas acquiſsierint, reſstrictam ad id, quod Canones diſsponunt, ut ſscilicet ex reditibus Epiſscopatus ſsibi neceſsſsaria ſsumat, & ſsuperflua in pauperes diſstribuat, de quo videnda ſsunt, quæ in cap. præcedent. n. & ſseqq. pertractavimus. Et convenit doctrina Innocentij in cap. quod ſsuper, de cauſs. poſsſseſsſs. & propriet. num. 3. & 4. Vbi quòd
11
dominium, & poſsſseſsſsio rerum Eccleſsiæ eſst penes Chriſstum, non autem penes Prælatum, Alex. in l. 1. §. municipes, D. de acquir. poſsſs. num. 8. Peregrin. de fideicom. art. 48. num. fin. Marc. Ant Genuẽſs. in practicab. Eccleſs. q. 135. num. 5.
Quod efficit,
12
ut Eccleſsia, ubicunque orta fuerit quæſstio ſsuper horum bonorum occupatione, & prætenſsione, fundatam habeat quoad ipſsa ſsuam intentionem, & debeat in illis manuteneri, etiam in ſsummariſsſsimo remedio, quod vocatur, interim, vel ex ſsola aſsſsiſstentia iuris communis, cap. cùm perſsonæ, de privil. lib. 6. Mareſscot. lib. 1. variar. cap. 11. num. 1. Steph. Gratian. tom. 3. diſscept. forenſs. cap. 441. num. 22. & tom. 5. cap. 870. num. 8. & cap. 890. num. 18.
Et hoc extenditur non ſsolùm ad bona, quæ Prælatus intuitu Eccleſsiæ acquiſsivit, verùm &
13
ad patrimonialia, aut aliundè quæſsita, ſsi de eis in teſstamento non diſspoſsuerit, & ab inteſstato decedens legitimum ſsucceſsſsorem nõ habeat, excluſso fiſsco, qui aliàs huiuſsmodi bona tanquam vacantia occupare ſsolet, ut probat text. expreſsſsus, & valdè notandus in l. ſsi quis Presbyter. & in d. Auth. licentiam, verſs. Itam ſsi quis, C. de Epiſscop. & cleric. ibi: Item ſsi quis Epiſscopus, aut Miniſster Eccleſsiæ moriatur ſsine teſstamento, & ſsucceſsſsore legitimo, vel legitima ſsucceſsſsio cõpetitcompetit Eccleſsiæ, in qua conſstituti ſsunt, ubi notant Bart. Bald. Alber. & Paul. de Caſstro cap. 1. de ſsucceſsſs. ab inteſst. ubi Ant. de Butrio, Abb. & reliqui cõmuniter Canoniſstæ, cap. ult. 12. q. fin. ex quibus ſsumta eſst l. 4. tit. 21. part. 1. ibi: E ſsi por aventura non ovieſsſsen pariẽtesparientes ningunos faſsta el quarto grado, que lo beredaſsſse la Igleſsia en que era beneficiado. La razon es, que aquella ſsea ſsu heredera, que lo allegò à Dios, pues que otro pariente non avia, iunctis alijs, quæ tradit Bartol. in l. ſsi quis filio, §. eius, D. de iniuſst. rupt. Rota deciſs. 7. tit. de teſst. in antiq. Nicolaus de Vvaldis in tract. de ſsucceſsſs. ab inteſst. par. ultim. ad finẽfinem, Ioan. Gallus quæſst. 290. Matth. de Afflict. in cap. unico, §. bona vacantia, num. 11. in tit. quæ ſsint Regalia, Peregrin. de iure fiſsci, lib. 4. tit. 3. num. 10. Roxas de ſsucceſsſs. cap. 34. num. 38. & noviſsſsimè Marta de ſsucceſsſs.
Quod longè magis certum eſst in Epiſscopis regularibus. Nam licèt aliàs
14
Monaſsterium in ſsucceſsſsione Religioſsorum excludat cognatos, iuxta text. in Auth. ingreſssi, C. de ſsacroſs. Eccleſs. & cap. in præſsentia, de probat. ubi notant DD. maximè Abb. num. 16. Felin. n. 29. Calderin. conſs. 48. num. 3. Covarr. lib. 1. var. cap. 19. à num. 6. Mantica de tacit. & ambig. convent. lib. 13. tit. 46. n. 7. & 8. Gutierr. lib. 1. Canon. cap. 32. & plures, quos adducit Cened. in collect. 111. ad Decretal. num. 1. Vbi tamẽtamen
15
Religioſsus factus eſst Epiſscopus, eius Eccleſsia ſsuccedit ei in omnibus bonis, nõ ſsolùm intuitu Epiſscopatus quæſsitis, ſsed in patrimonialibus, & ex propria induſstria, vel alio quovis titulo obvenientibus. cap. ſtatutũſtatutum 18. q. 1. cap. cùm olim, de privileg. ubi Innocent. num. 3. Rota diverſs. deciſs. 705. num. 9. part. 1. Alex. Trẽtacinq. conſs. 18. lib. 2. ubi de hæreditate, in qua ſsucceſsſsit Monachus Epiſscopus effectus, quod acquiratur Eccleſsiæ, Eman. Roder. tom. 3. regul. q. 69. art. 4. in fin. Molina de primog. lib. 2. cap. 10. n. 28. Molin. Theolog. de iuſstit. & iure, diſsp. 104. fol. 761. litt. B. Tapia in Auth. ingreſsſsi, verb. Sua, c. 6. n. 8. cum ſseqq. Pereira deciſs. 75. n. 2. & Thom. Sanch. in ſsumm. tom. 2. lib. 6. cap. 6. n. 8. Vbi benè inquit cum D. Thoma, quòd
16
Eccleſsia ſsubrogatur in locũlocum Monaſsterij, & quemadmodum reſspectu Monaſsterij non eſst diſstinctio inter prædicta bona, ſsed omnia indiſstinctè, cuiuſscũque qualitatis ſsint, per Religioſsum ante promotionẽ ad EpiſcopatũEpiſcopatum transferuntur, ita & poſst promotionem, quoad Eccleſsiam, quã regit ut Prælatus. Efficitur q́ue dictorũdictorum bonorum
17
non tam dominus, quàm adminiſstrator, cum obligatione convertendi ea in uſsus proprios eiuſsdem Eccleſsiæ, d. cap. ſstatutum, in fin. 18. q. 1. Molina diſsp. 140. ad finem. Azor lib. 12. inſstit. moral. cap. 10. q. 6. Aug. Barboſs. de offic. & poteſst. Epiſscop. dict. allegat. 114. | num. 18. & ſseqq. & noviſsſsimè, & latiſsſsimè D. Præſses Valençuela conſs. 190. n. 19. vol. 2.
Et quamvis
18
in Italia, Hiſspania, & alibi, hoc ius Canonicum antiquum, quod (ut diximus) ſspolia Epiſscoporum, tam regularium, quàm ſsecularium eorum Eccleſsijs deferebat, derogatum ſsit per Bullam Pauli III. ann. 1441. incip. Romani Pontificis providẽtiaprovidentia, & alias ſsubſsequentes cõſtitutionesconſtitutiones Iulij III. Pauli IV. Pij V. & aliorum ſsummorum PõtificumPontificum, qui ea Cameræ Apoſstolicæ Romanæ Eccleſsiæ applicari iuſsſserunt, utpotè in qua aliæ inferiores repræſsentantur, & ad hoc conſservatores primũprimum, & deinde ſspeciales Collectores in ſsingulis provincijs cõſstituerint. De quibus conſstitutionibus,
19
& earum iure, ratione, & praxi latè, & eleganter agit Ægidius Bellamera conſs. 1. Zabarela conſs. 79. Quintil. Mandoſs. de ſsignat. gratiæ, tit. de licentia teſstandi, Navarr. de redit. q. 3. monito 4. in princip. & in tract. de ſspolijs, §. 5. & §. 9. num. 4. & §. 10. in princip. ubi ſsecurè affrmat, poſst Paul. Caſstrenſs. conſs. 96. lib. 1. nullum
20
Canonem inveniri in corpore iuris, qui ſstatuat huiuſsmodi ſspolia ad Papam pertinere. Idem Navarr. lib. 6. conſsil. tit. de donat. conſs. 6. n. 1. Marcus Anton. Colum. tit. de redit. cap. 26. Redoan. Mainatia, Ioan. Anton. de Nigris, Filiucius, & Pontanus in integris tractatib. de ſspolijs Eccleſsiaſst. per totum, Covar. d. cap. cùm in officijs, n. 6. P. Molina d. diſsp. 147. num. 10. & 13. Olanus in antinom. iur. litt. C. num. 18. Ioſseph. Ludovic. deciſs. Peruſsina 35. n. 2. & 3. Azeved. in l. 6. in fin. tit. 2. lib. 1. Recop. & plures alij, quos refert Cened. in collect. 12. ad Decretal. n. 3. Cevall. lib. 1. commun. q. 388. n. 64. Hier. Gonçalez in reg. 8. Cãcell. gloſsſs. 51. n. 72. ubi ait, quòd in
21
Hiſspania ex ſsolis bonis, & perſsonis Epiſscoporũ cauſsatur ſspolium, Nicol. Garcia de benef. 2. par. cap. 1. n. 16. & 5. par. verb. Spolium, & Card. Tuſsch. eod. verb. concluſs. Leo in theſsauro fori Eccleſs. par. 3. cap. 3. per tot. Cavalcan. deciſs. 22. n. 4. deciſs. 27. n. 75. deciſs. 32. n. 32. deciſs. 37. n. 49. part. 2. & deciſs. 8. ex n. 7. par. 3. Molina lib. 2. de primog. cap. 10. ex n. 26. Gratian. diſscept. 319. num. 15. Cabed. deciſs. Luſsit. 8. 1. par Marta de iuriſsd. 4. par caſsu 122. centur. 2. Enriquez de Pontificis clavi, lib. 2. cap. 18. §. 1. & in gloſsſs. litt. I. & in c. 23. gloſsſs. fin. Grilenzonus conſs. 112. D. Valẽçuel. conſs. 98. num. 33.
In provincijs tamen
22
noſstrarum Indiarũ Occidentalium adhuc obſservatur, & obſservari debet antiquum ius CanonicũCanonicum, quod hæc ſspolia Eccleſsijs applicat, quia dictæ conſstitutiones, illa Cameræ Apoſstolicæ reſservantia, admiſsſsæ non ſsunt, neque uſsus CollectorũCollectorum ad ea exigenda & colligenda, ſsicuti neque in Gallia, Germania, & Luſsitania, imò neque in Regno Navarræ, & Aragoniæ, aut in alijs provincijs Hiſspaniæ, præter eas, quæ Coronæ Caſstellæ nomine, & titulo continentur, ur expreſssè teſstatur Navarr. de noſstris Indijs ſspecialem mentionem faciens d. tract. de ſspolijs, §. 10. & §. 14. per tot. ubi affirmat,
23
talẽ cõſsuetudinẽ, excludentem CamerãCameram Apoſstolicã ab his ſspolijs, validam, & licitam eſsſse, quia licèt eam damnet dicta Bulla Pauli 111. debet intelligi d præcedenti, non de ſsequẽti, maximè rationabili, & eiuſsdem Pontificis licetiâ, & iugi multorum annorum tolerãtiâ munitâ, quails hæc eſst. quæ in his Indijs Occidentalibus practicatur, & idẽidem poſst Guid. Pap. Ioan. Fabr. Guiller. Bened. & alios, quos refert Philip. Probus in cap. præſsenti, ult. de off. Ordin. lib. 6. docet Molina d. diſsp. 147. n. 12. Vbi tamen
24
per incuriam affirmavit in tota Hiſspania vigere, cùm tantùm de Luſsitania teſstari voluiſsſset, ut advertit Garcia d. cap. 7. n. 89. Card. Tuſsch. omninò videndus, litt. S. verb. Spolium, concl. 368. & 369. ubi cum Zabarel. Bellamera, & alijs docet
25
dictam reſservationẽ Cameræ Apoſstolicæ factam, odioſsam eſsſse, & ſstrictè interpretandãinterpretandam, & quòd Græci propter eam receſsſserunt à Papa, & in Francia cauſsavit indignationem cleri cõtracontra Papam, quia nimis rigorosè Collectores eius bona rapiebant, & in malos uſsus convertebant, & idem circa valorẽvalorem dictæ cõſuetudinisconſuetudinis teſstatur Ant. Gama deciſs. Luſsit. 313. par. 1. ubi eius Addit. Flores de Mena, & omnes ferè Auctores ſsuprà relati, IoãIoan. Gutier. lib. 1. pract. q. 49. n. 4. Bobad. in Politica lib. 2. cap. 18. n. 180. Aloiſs. Riccius in prax. fori Eccleſs. deciſs. 601. Cavalcan. d. deciſs. 22. num. 4. par. 2. ubi teſstatur de conſsuetudine ſstatus Mediolanenſsis, quem ſsequitur Ioan. Baptiſsta Coſsta de ratione ratæ, q. 226. par. 2. Seraphin. deciſs. 594. num. 13. cum ſsequent. Pereira deciſs. 95. & Illuſstriſsſs. Bracharenſs. Acuña in notis ad cap. illa autem 11. diſstinct. 12. num. 6. pag. 70. ubi ad hoc poſst Navarr. text. illum expẽdit in verſs. Quod enim.
Et in ipſss noſstris IndiarũIndiarum terminis narrat Anton. de Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 4. lib. 5. c. 1. pag. 98. ubi refert, quòd
26
cùm in Curia Regis de his Collectoribus in Indijs introducendis per Nuntios Apoſstolicos ſsæpè, & enixè tractatum, & eis denegatum eſsſset, quia iuſstitiam non fovebant, adhuc clanculũ quemdam Collectorem ad inſsulam Hiſspaniolam miſserunt ann. 1528. quod cùm ſsupremum Indiarum Conſsilium reſscijſsſset, ſstarim Regiæ Cancellariæ in eadem inſsula reſsidenti | per Regiam epiſstolam iuſsſsit, ut illum non admitterent, & ubi litteras aliquas Apoſstolicas intimaſsſset, eas cum debito obſsequio reciperent, & ad idem Conſsilium mitterent, ut ibi examinarentur, & ad Romanum Pontificem ſsupplicatio interponeretur. Quò etia reſspiciunt plures aliæ ſschedulæ anni 1551. 1543. 1563. & 1581. quæ habentur in 2. to. impreſsſs. fol. 44. & ſseqq. & inter ordinat. Mexicanas Licent. de Puga fol. 181. Quæ ſseriò, & enixè idem repetunt, & iuxta iuris Canonici diſspoſsitiones hæc ſspolia Eccleſsijs reſservari, Collectoribus exploſsis, præcipiunt. Et
27
præſsertim illa data in Eſscoriali 29. Maij ann. 1581. ad Mexicanam AudientiãAudientiam directa, quæ ſsupràdicta omnia dilucidè narrat, & diſsponit, & ubi caſsus occurrerit, omninò videnda erit.
Cvm ergo hæc ſspolia ad Eccleſsias Cathedrales Indiarum pertineant, eiſsq́ue reſservari debeant, & dictæ Eccleſsſsint de iure patronatus Regij, & ſsub immediata eius protectio. ne, ut dixi ſsup. c. 3. Meritò
28
Regales Audiẽtiæ earundem Indiarum, vel locorũlocorum Gubernatores, aut Prætores, ubi Audientiæ non ſsunt, ſstatim atque Prælatus moritur, imô & ubi morti proximus renuntiatur, ſse dictis bonis, & ſspolijs colligendis, & cuſstodiendis immiſscent, quod pluribus itẽitem ſschedulis Regijs deciditur, & iubetur, ac præſsertim illis, quæ expeditæ ſsunt circa ſspolia Epiſscoporum Argẽtini, & Tlaſscalenſsis, & D. Toribij Mogrovejo, Archiepiſscopi Limani.
Quod
29
non eſst cur quiſspiam, ob defectum iuriſsdictionis ſsuccenſseat, cùm & in Hiſspania idẽ fieri ſsoleat, & ad hoc paſssim Regiæ proviſsiones expediantur, quamvis ibidem ad Cameram ApoſtolicãApoſtolicam ſspolia pertineant, ut benè obſservat Bobad. in Polit. lib. 2. c. 18. n. 180. & alij Auctores ſstatim citandi. Nimirum, ut hæc bona ſequeſtrẽturſequeſtrentur, & in tuto collocẽtur: quæ
30
alioqui, etiãetiam ſseminecis Prælatis, ab ipſsorum famulis, & ab alijs, tam clericis, quàm laicis, & aliquando potentioribus, abſsque ullo divini, vel humani iudicij timore, expilari ſsolent. Ita, ut vix ſsindonẽ relinquant, quo Prælatus tegi, & humari poſsſsit. De quo Ego ſsæpè oculatus teſstis fui, & ubiq́;ubique idem contingere ſsuadet id, quod ſcriptũſcriptum reliquit Auctor Dialogi de ſstatu Eccleſsięinter opera Hincmari: Decedente Epiſscopo ſsubstantia eius invaditur, bona eius ſsicut hoſtiũhoſtium ſspolia dividuntur, &c.
Et videmus
31
ad ſsacrum etiam PalatiũPalatium, & ſspolium Romani PõtificisPontificis extenſsum, & multis antiquorum Conciliorum Canonibus dãnatum, & deploratum, ut patet ex Raven. ſsub Ioãne XII. cap. 11. vol. 5. Chalcedonẽſs. c. 22. Aquiſsgran. cap. 88. Vvormat. cap. 55. Valentiono in Hiſspania tẽporetempore Sixti IV. Trosleiẽſse cap. 14. Ilerdenſs. cap. 16. QuorũQuorum
32
occaſsione ortæ ſsunt advocatiæ feudales, de quibus Eraſsmus Cochier integrum tractatum ſscripſsit, & alim pleniorem Martin. Mager. de iure protectionis, quam
33
noſstros Reges Hiſspaniæ iã inde aba antiquis tẽporibustemporibus hoc in caſsu exercuiſsſse, apertè comprobat text. ã paucis animadverſsus in l. 18. tit. 5. par. 1. ſsic inquiens: Antigua costumbre fue de Eſspaña, è durò todavia, è dura oi dia, que quando fina el Obiſspo de algun lugar, que lo fazen ſsaber el Dean, i los Canonigos al Rei, è que le encomiendãencomiendam los bienes de la Igleſsiæ, & 6. quod non ſsolùm ad reditus ſsedis vacantis, verùm & ad ſspolia defuncti, æqualier referri poteſst, cùm tunc ad Eccleſsiam pertinerent, nondum Cameræ Apoſstolicæ Collectoribus introductis.
Et hvc reſspiciunt alij Canones, qui graviter ſstatuunt,
34
ut Epiſscopus proximior, nuntio accepto, de adverſsa alterius valetudine, ad eum feſstinet, eiq́ue ægrotanti medeatur, morienti opituletur, & mortuo, bonorum collectioni, ac cuſstodiæ proſspiciat, ut Eccleſsijs decedentium ſservarentur, à quibus ſsi pauperes eſsſsent, nihil pro hoc labore, & cura percipere poſsſset, ſsin divites, unam tantùm libram auri, ut patet ex Concil. Regienſsi cap. 5. Aurelianenſs. 11. c. 6. Tolet. IX. cap. 9. Aurelian. V. cap. 8. & Aquiliẽſs. cap. 10. to. 4. Còcil. pag. 1095. Quos Canones iam per deſsuetudinem antiquatos, in uſsum
35
in ſsuo Archiepiſscopatu Mediolanenſsi reduxit S. Carol. Borromeus Concil. 1. Provinciali Mediolanẽſs. 2. par. tit. de funct. Epiſscopi. Et extat notabile
36
teſstamentum cuiuſsdam Siculi Epiſscopi, qui miſseram Prælatorum conditionẽ, dum ægrotant, & moriuntur agnoſscens, ingentem quondam vim pecuniarum reliquit, ex qua reditus cõpararentur, & duobus antiquioribus ſsuæ Eccleſsiæ Canonicis affignarentur, ſsub ea lege, & conditione, ut ęgrotis deinceps ſsucceſsſsoribus ſsuis aſsſsiſsterent, & de neceſsſsarijs providerent, & bonorũbonorum tutclæ ſsimul etiam proſspicerent.
Sed quoniam in hoc Eccleſsiaſsticorum cura, & charitas valdè refriguit, merito (ut diximus) Regales Audientiæ eam ſsuſscipiunt, & quod plus eſst, ſsequeſstro bonorum facto, eorum
37
omnium petitiones admittunt, & expedient, qui à defunctis Prælatis aliquid ſsibi ratione ſservitij, vel alijs iuſstis titulis, & legitimis probationibus deberi contendunt. Quod abſsque ullo ſscrupulo, & ſsumma cum iuſstiſsicatione fieri poſsſse, docet Bobadill. dict. cap. 18. num. 130. cùm bona Prælati ea tantùm dicantur, quæ deduct ære alieno ſsuperſsunt, & lites in immenſsum protelarentur, ſsi earum occaſsione Eccleſsiaſstici iudices adeundi eſsſsent. In cuius praxis comprobatio|nem citat Bobad. Sarmient. de redit. Eccleſs. 4. par. cap. 1. num. 8. ubi tamen hunc articulum non pertractat, & Ioann. Gutierr. d. lib. pract. cap. 49. num. 4. & eadem expreſssè, ac ſsecurè admittit idem Ioan. Gutier. de gabel. lib. 2. q. 88. num. 12. in princip. Ioan. Segura Davalos in direct. iud. Eccleſs. 1. par. cap. 14. n. 4. Laſsarte de decima vendit. cap. 19. n. 45. & nov. Carleval. de iudic. pag. 159. ex n. 344.
Egoq́ue pro ea adduco text. in dict. l. 18. part. ſsuprà perpenſsum. Nam
38
quod ibi Regiæ tuitioni commendari dicitur, nunc per Regios iudices expeditur, ut ſsentit Palac. Rubeus in introduct. Rubr. de donat. inter, num. 28. Cabedus de patron. Regiæ Coronæ, cap. 28. num. 7. pag. 141. ubi probat, quòd cuſstodia bonorum Epiſscopi defuncti pertinet ad Regem: ad quod
39
olim homines proprios à Regibus deputari ſsolere, conſstat ex hiſstoria Palentina Archidiaconi del Alcor in vita Epiſscopi D. Petri III. ubi privilegium notabile memorat circa hoc eidem Eccleſsiæ Palentinæ conceſsſsum à Rege D. AlphõſoAlphonſo X. anno 1254. & aliud ſsimile Eccleſsiæ Ovetenſsis, & Auſstiricenſsis refert noviſsſsimè inſsignis, & diligens Regius Chroniſsta Ægidius Gonçalez Davila in Theatro Eccleſsiaſstico dictæ Eccleſsiæ Ovetenſsis, pag. 41. Quod, quia notabile eſst, hîc inſserendum duxi, & ſsic habet: Por gran favor, que he de hazer bien, è merced à la Igleſsia Catedral de Oviedeo, i al Cabildo de eſsſse miſsmo lugar, otorgo, i eſstablezco de aqui adelante para ſsiempre jamas, que cade que muriere el Obiſspo de la ſsobredicha Igleſsia, que todas las coſsas que huviere à la ſsazõ que finare, que quedẽqueden ſsalvas, i ſseguras en juro, i en poder del Cabildo, è que ninguno non ſsea oſsado de tomar, ni de forciar, nin de robar ninguna coſsa dellas. Otroſsi mãdomando, è otorgo, que el home mio non tome, nin rohe ninguna coſsa de las que fueren del Obiſspo, mas que las guarde, i que las ampare con el home que el Cabildo diere, para guardarlas para el otro Obiſspo que viniere. E eſsto otorgo por mi, è por los que reinaren deſspues de mi en CaſstiIlai i Leon. Et idem reperies apud Fr. Prudẽt. de Sandoval in hiſst. Carol. V. lib. 27. & in hiſstor. Regis Alphonſs. VII. cap. 64. fol. 179. Vbi ait,
40
de antiqua conſsuetudine Hiſsaniæ ita ſspolia hæc dividi ſsolere, ut pars una Eccleſsiæ fabricę, altera pauperibus tribueretur, tertia ad Regem ſspectaret.
Expendo etiam ſsimilem praxim,
41
quæ in Hiſspaniæ Regnis ſservatur apud Regios ſsupremos Senatores, ut de eorum præcepto, iudex Regius vicinior Epiſscopatui, compellat hæredes mortui, ut nominentæſstimatores, ſseu texatores damnorum, quæ res Eccleſsiæ paſsſsæ ſsunt, toto tempore, quo Epiſscopus mortuus obtinuit Epiſscopatum, qui cum nominates à novo Epiſscopo, æſstiment damna, & deteriorationes, eleto etiam tertio, duobus non cõvenientibus, factâq́ue æſstimatione ſsolvi iube tur pecunia novo Epiſscopo, ut damna reſsarciantur, de qua teſstantur Molina de primo lib. 1. cap. 27. num. 3. & Iona. Garcia de expenſsis, cap. 11. num. 69.
Et in noſstris terminis eandem ſsententiam probat Cabed. deciſs. Luſsit. 83. par. 1. per tot. ubi probat hoc ius noſstrorum Regum, & eorũ iudicum ſsecularium ex eo deſscendere,
42
quia ad eos ſspectat Prælatorum defunctorum bona defendere à latrocinijs, quæ contingũtcontingunt eorũeorum morte. Et
43
quòd cùm ad ipſsos pertineat patronatus Eccleſsia rum CathedraliũCathedralium, & ſsub eorum protection ſsint, ubi Paſstore viduantur, nimirùm ſsi ad ipſsos ſspectet bonorũbonorum Epiſscoporum defunctorũdefunctorum defenſsio, ut reſserventur ei, ad quem de iure pertineãt. Quamvis enim patronus
44
laicus non poſssit ſse intromittere circa res Eccleſsiæ, poteſst tamê quoad defenſsionem, Innoc. in cap. cùm vos, de offic. Ord. n. 1. latiſssimè Martin. Mager. de advoc. arm. cap. 3. n. 165. &c. 15. n. 157. & 158. & ſseqq. ubi quòd Patrono de iure incũbit onus defendendi Eccleſsiam, & male alienate repetere, & quòd ſsi id non fecerit, omni commodo, quod ab ea habet, privari poterit.
Et inde infert Cabedus, benè ſsequi:
45
Quòd ad quem pertinent cuſstodia, & defenſsio rerum, pertinet etiãetiam facere earum inventariũinventarium, Porcelin. de invent. c. 2. q. 15. n. 27. qui citat Archid. in cap. generali, de elect. lib. 6. Inſsuper & cõmittere ſsolet Rex noſster reſscripto ſspeciali, ut
46
iudices ſseculares cognovcãtcognovcant de ſservitijs famulorum Archiepiſscopi, & Epiſscopi vitâ functi, ut eis perſsolvatur ſsalarium, & debita, ſsi quæ debet Epiſscopus, & quæ ei debẽturdebentur, exigantur. Et de his omnibus cognoſscunt iudices ſseculares mortuo Epiſscopo, ſsi ſsuper illis aliqua lis movetur in iudicio, & ita ſservatur in noſstro Regno. Et idẽidem latiùs probant Frãc. Marc. deciſs. 90. n. 5. par. 1. ibi: Sed in cõtrcontr arium videtur in caſsu iſsto, quia talis reductio ad manus Delphinatus fit ex iuſsta, & legitima cauſsa ad ſsalvum ius habentis, obviando ſscandalis, & periculis futuris, Theſsaur. deciſs. Pedem. 113. n. 6. Olivan. de iure fiſsci, cap. 13. ex n. 23. ubi aſsſsignat cauſsas, quare ſsequeſstratio in bonis Eccleſsiaſsticis ponatur per Regem, & Ioſseph. Seſsſse de inhib. Iuſstit. Aragon. cap. 1. §. 8. num. 20. & ſseq.
Ineſst quipped
47
ſspolio hæc neceſsſsitas, ſsive obligatio, debita à Prælato defunct cõtracta ſsolvẽdi, neq;neque ſspolij nomine venit, niſsi quod ijs deductis ſsuperfuerit, c. pervenit, ubi omnes | de fideiuſsſsor. cap. præſsenti, §. porrò, ubi: Solutis debitis, de offic. Ordin. lib. 6. iunctis reſsolutis per ArchidiaconũArchidiaconum, in cap. fin. de teſstam. in 6. Franc. Marc. deciſs. 436. per totãtotam, 1. par. Bonacoſsa in tract. de ſservis, & famulis, q. 194. tom. 6. tract. Doct. par. 1. fol. 29. Tiraq. de retract. lignag. §. 15. gloſsſs. 1. num. 7. Boer. deciſs. 204. num. 48. Gigas de penſsion. quæſst. 72. num. 1. Gutierr. lib. 1. Canonic. cap. 1. à num. 109. & num. 114. Quod
48
etiam ad legitimè promiſsſsa ab eodem Prælato protrahitur in cap. quicunque Epiſscopi, ubi gloſsſs. verb. Promiſserint 12. q. 2. dict. cap. pervenit, de fideiuſs. Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Donatione, num. 27. Et etiam habet locum,
49
ubi ſspolia Cameræ Apoſstolicæ reſservantur, quamvis viginti dies poſst contractum debitum non ſsupervivat, ut expreſssè decidit Rota in antiq. deciſs. 41. ſsub tit. de probation. num. 2. ibi: Et ideò cùm perſsona ſsua ſsit ad huiuſsmodi debita obligata, non mirùm ſsi etiãetiam de fructibus ſsuorum beneficiorum, quos facit ſsuos, ſsatisfacere teneatur. Et tam in Epiſscopis ſsecularibus, quã regularibus obſservari debere, & ita quotidie practicari, reſsolvunt Alex. Ludoviſsius, aliàs Greg. XV. deciſs. 401. num. 4. & 5. & Farin. deciſs. 241. num. 2. par. 2.
Quod etiam, ut aliqui ex eiſsdem Auctoribus tangent, procedet
50
in ſsolutione, & remuneratione eorum, qui ipſss Epiſscopis defunctis inſservierint. Nam licèt plurimi
51
doceãt ſsalarium non conventum illis tantùm famulis de rigore iuris deberi, qui probaverint ſse ſsolitos fuiſsſse operas ſsuas locare, & vice versa dominum eas conducere, arg. text. in l. ſsala. riũ, D. & C. mandati, & eorum, quæ latè, poſst alios antiquiores, tradit Feder. de Senis cõſs. 118. Alex. conſs. 109. col. 2. lib. 6. ubi Natra in addit. ad eundem, idem Natta conſs. 376. Cephal. conſs. 534. n. 9. Simon de Præt. conſs. 53. n. 1. in fin. & num. 2. latisimè Ioan. Botta, qui nec de æquitate deberi conatur defendere, conſs. 43. n. 5. & ſseq. deciſs. Genuæ 115. num. 2. & 3. Baeza de decima tutor. cap. 2. num. 2. & cap. 20. n. 20. Albarad. de coniect. mente, lib. 2. cap. 29. §. 1. num. 113. ad finẽfinem, & plures alij relati à Flores de Mena lib. 1. var. q. 8. §. 2. n. 1. VizcõtusVizcontus in concluſs. iuris, verb. Salariũ, & Cevallos tom. 1. commun. q. 288. num. 5. & in noſstris terminis
52
Bulla Pij V. an. 1567. quam ſsup. retulimus, ibi: Nullus ſsuper eorũ bonis mercedem petere poſsſsit in præiudicium creditorum, niſsi evidenter appareat, quòd ſsub certa conſstituta mercede ad huiuſsmodi ſservitium acceßißet. Adhuc tamen contraria opinio, ut ex æquitate præſstetur, & iuxta ſservitij meritum taxari, & ſsolvi debeant, ne quis ex labore alieno locupletetur, verior, & communior videtur, quàm iuvat text. in l. excepto, C. de locato, l. ſsed an ultrò, §. 1. & l. quæ utiliter, D. de negot. geſst. l. 28. tit. 12. par. 5. & alijs iuribus, & rationibus defendunt Guid. Papæ, & eius Addit. deciſs. 68. Ant. Gomez lib. 2. var. cap. 2. n. 9. Socin. Iun. conſs. 196. lib. 2. num. 1. Iaſs. in §. triplici, Inſst. de action. Riminal. Iun. conſs. 478. lib. 4. Did. Perez in l. 1. tit. 2. lib. 1. Ordin. litt. A. verſs. Eſst tamen dubiũdubium, Rebuff. in prax. lib. 2. tit. de famulorum ſsalarijs, gloſsſs. 3. Baeza d.c. 20. n. 20. in fin. Gutierr. de iuram. confirm. lib. 5. c. 64. n. 3. ubi teſstatur ſse ita vidiſsſse practicari, Flores de Mena d.q. 8. §. 2. n. 3. & 10. Cevallos d.q. 288. n. 6. Azeved. in l. 6. tit. 15. n. 4. lib. 4. Recop. ubi aſsſserit, ſsic vidiſsſse practicari, etiam non probate conſsuetudine ſsolvendi talia ſsalaria, contra Did. Perez exigentem huius conſsuetudinis probationẽprobationem, Bobad. lib. 2. Polit. cap. 10. n. 38. litt. C. Menoch. conſs. 288. num. 10. & 24. & conſs. 570. num. 4. & in tract. de arbitrar. caſsu 514.
Quod ſsecuriùs procedit, ubi
53
perſsonæ huiuſsmodi, quæ Epiſscopis inſservierunt, aliquas expenſsas tacitas, vel expreſsſsas ob hanc occaſsionem fecerunt; tunc enim, remuneration non factâ, in utroque foro, & ſsecundùm Auctores utriuſsque opinionis, iuſstum ſalariũſalarium debetur, & perſsolvendum eſst, ut reſsolvunt Fr. Lud. Lop. in inſstruct. neg. c. 25. & in inſstruct. conſscient. 2. par. cap. 8. Flores de Mena ubi ſsup. num. 6. & 10. §. 1. num. 19. & 28. ubi exẽplumexemplum adducit in
54
Vicario Epiſscopi, ſsi fortè is ex proventibus officij ſsufficienter remuneratus non fuiſsſset, aut ſsi ex longinquo deductus ſsub ſspe promiſſionũpromiſſionum Epiſscopi ad eum ſse trãſstulit, & alia commoda, & lucre deſseruit, & poſsteà promiſsſsionibus fruſstratus invenitur. De quo etiam & an his obſstet nova pragmatica anni 1616. alia congeſsſsi ſsup. cap. 8. ex num. 62. quæ hîc adnotare iuvavit, & Bullam Pauli 111. ſsæpè relatam, ibi: Quia veroſsimile non eſst, ut qui pro menſsuali ſsalario, & ſstipẽdio illis ſserviunt, exactionem eorum ſsalariorum, & ſstipendiorum ultra integrum annum differant, &c. Et ita ſsæpè in emergentibus cauſsis pronuntiavi,
55
ſsub magna tamen dictorum ſsalariorum moderatione, & inſsuper habitâ præſsumtione triennij, quæ aliquando ea petentibus obijciebatur, de qua in l. 6. tit. 15. lib. 4. Recop. Quoniam
56
ea, ut Azeved. ibîd. rectè reſsolvit num. 45. & 46. locum non habet, ubi tales famuli, amici, vel conſsanguinei ſsine ſsalarij conventione ſservierunt, non tamẽ animo donandi, ſsed repetendi, niſsi aliàs maioribus beneficijs remunerate eſsſsent. Quæ
57
etiam remuneratio, ſsi in vita præſstita non fuerit, aliquando etiam poſst mortẽ Prælati in iudicio peti poterit, & præſstari | debebit, iuxta perſsouarum, & ſervitiorũſervitiorum contemplationem, nec tam liberalitas, quàm debiti ſsolutio appelanda erit, l. Attilius Regulus, D. de donat. cauſs. mort. l. ſsed ſsi lege, §. cõſuluitconſuluit, D. de pet. hæred. l. penult. D. de ritu nuptiar. cum innumeris alijs, quæ de natura donationis remuneratoriæ adduxi ſsup. lib. 2. cap. 1. ex num. 57. & cap. 30. ex num. 21. & eſst videndus Ioan. Faber in l. 1. in fine, C. de inoffic. teſstam. Vbi
58
quòd dicitur quædam alienatio, titulo oneroſso, non lucrativo facta. De qua, & eius æſstimatione arbitrio iudicrs reſservata, plura congerit Tiraq. d. l. ſsi unquãunquam, verb. Donatione, num. 84. & 102. Alciat. de præſsumt. regul. 1. præſs. 16. num. 3. & reſsponſs. 584. num. 5. Menoch. de arbitrar. caſs. 132. num. 6. & 7. & in terminis Prælati donantis, caſsu 434. num. 4. & 6. Iaſso conſs. 22. lib. 2. & conſs. 10. num. 18. lib. 3. ubi Beccius in addit. litt. H. idem Beccius conſs. 129. num. 26. lib. 2. Maſscard. de probat. concl. 186. in fine, IoãIoan. Garcia de remuner. donat. num. 52. Coſsta de ratione ratæ, q. 75. num. 2. Morquecho de diviſs. bonor. lib. 2. cap. 11. num. 44. Et quòd talis
59
remuneratio cadat, & comprehendatur in congrua ſsuſsentatione Prælati, & inter ea, quæ tam vivus, quàm moriens de bonis, etiam intuitu Epiſscopatus quæſsitis, poteſst, & debet expendere, & diſsponere, Molina de iuſst. & iure, diſsp. 145. verſs. De remuneratorijs, Redoan. de ſspolijs, quæſst. 3. §. ſsed in contrarium, num. 16. & tetigi ſsup. cap. proxim. num. 85.
Ivxta quæ decidẽdæ erunt lites, quæ occaſsiono iſstorum ſspoliorum, & ſsalariorum in Regijs Audientijs Indiarum ſsæpè (ut dixi) formantur: advertendo tamen, quòd in quemcunque eventum, etiam ſsi aliquæ donationes ab Epiſscopis factæ ſsolvi iubeãturiubeantur, hoc non debet præiudicare Eccleſsijs eorũeorum,
60
ſsaltim in Pontificali, & reliquis, quantumvis pretioſsis, ad cultum divinum, & eius apparatum pertinetibus. Hæc enim, etiam ubi ſspolium pertinet ad Cameram Apoſstolicam, Eccleſsiæ reſservari debere, expreſssè conſstitutum eſst per Bullam Pij V. dat. Romæ 3. Kalend. Septemb. ann. 1567. quam ad litteram refert Redoan. in d. tract. de ſspolijs, pag. 479. Motus proprius Pij V. fol. 111. & 112. Laurent. Cherubin. in Bullar. Pontif. 2. tom. pag. 238. Navarr. de ſspolijs, §. 8. Molina diſsp. 147. §. Pius V. Azor lib. 8. inſstit. moral. cap. 8. q. 8. §. quæſstio quidem, ubi aliquas quæſstiones hùc ſspectantes adducit, & alias Marta de ſsucceſsſs. legali, 4. par. q. 1. art. 4. num. 44. Vbi probat, quòd Prælatus habens facultatem teſstandi, non poteſst diſsponere de mobilibus oratorio ſsuo privato applicatis. Quod tamen eſst intelligendum
61
de Pontificali, quo tẽporetempore mortis utebatur. Nam ſsi in vita de aliquibus rebus ad illud pertinentibus diſspoſsuiſsſset, valida eſsſset illorum alienatio, vel commutatio, ut benè advertit Navarr. d. §. 8. num. 4. ad finem, & conſs. 2. ſsub tit. de donat. per totum, & Pet. Matthæ. in notis ad dictum Morum propriũ Pij V. pag. mihi 557. ubi verba Navarri trãſstulit, & illum ſsuum caduceatorem appellat, & habui de facto in cauſsa ſspolij Reverendiſsſs. Epiſscop. Cuzquenſsis D. Fernandi de Mendoça, quæ in Limano Prætorio vertebatur ſsuper quibuſsdam donationibus factis D. Sebaſstiano Gonçalez de Mendoça ipſsius ex fratre nepoti cum reſservatione uſsusfructus.
In qua cauſsa idem D. Sebaſstianus intendebat,
62
bona, quæ poſst factam donationem Epiſscopus conſsumſsit, vel alienavit, ſsibi ex alijs eiuſsdem bonis ſsarcienda eſsſse, ex reg. text. in l. 1. §. cavere, & §. & habet, D. de uſsufruct. quemadm. caveat. l. ſsi is cuius 15. cum l. ſseqq. D. de uſsufruct. l. 1. & 4. C. eod. l. 20. tit. 31. par. 3. Iaſs. conſs. 40. num. 2. vol. 1. & plures alij relati à D. Ioan. del Caſstillo de uſsufruct. cap. 17. num. 4. & ſseqq. iunctâ l. qui reſstituere, D. de reivind. l. in re furtiva, l. ſsi ſservus, §. bove, D. de condict. ſsurt. quibus probatur
63
in obligationibus rei præſstandæ, vel reſstituendæ, illis peremtis, ſsuccedere obligationem ad id, quod intereſst, vel æſstimationem, cum alijs traditis à Bart. & Modernis in l. ſstipulationes non dividuntur, D. de verbor. obligat. Aiora de partition. 2. par. q. 36. num. 6. & 3. par. q. 29. num. 104. ad finem: & in terminis donationis, de qua agimus, text.
64
expreſsſsus in l. ſsi donatæ 37. D. de donat. inter, ibi: Sed quia cauſsam poſssidendi donation præſstitit, niſsi reddatur res, æstimatio faciẽdafacienda eſst iuſsto pretio: cui etiam convenit text. in l. ſsi quis argêtum 35. §. ſsin autem, C. de donat. Et
65
quia quemadmodum donatio ſsemel perfecta revocari expreſssè non poteſst in præiudiciũpræiudicium donatarij, ita nec tacitè per rerum donatarum conſsumtionem, alinationem, aut aliam diſspoſsitionem in contrarium factam, ut eleganter, poſst alios, quos refert, tradit Cravet. cõſs. 103. num. 16. lib. 1. Velazq. de Avendaño in l. 25. Tauri, num. 3. gloſsſs. unic. quos, & alios refert & ſsequitur D. IoãIoan. del Caſstillo ubi ſsup. cap. 39. num. 42.
Quibus attentis, hac quoque in parte in favorem eiuſsdem D. Sebaſstiani pronuntiavimus, cum magna tamen rerum, quas petebat, moderation. Nam,
66
qui ex liberalitate ſsua conveniuntur, amarè exigendi non ſsunt, l. Divus Pius 28. cum ſsimilibus, D. de regul. iuris, & ideò lex eos non obligat
67
ad aliquam cautionem præſstandam, etiam ubi res, quæ uſsu | conſsumi. vel deteriorari poſsſsunt, donarunt, cum reſservatione uſsusfructus, licèt ad hoc alij uſsufructuarij teneantur, ut conſstat ex d. l. 1. §. cavere, cum ſsimilibus ſsuprà relatis, & expreſssè agnoſscit Decius in d. l. Divus, n. 2. & conſs. 265. num. 5. Corneus, Socin. Platea, Gozadinus, Rolandus à Valle, & plures alij, quos refert Pinel. in l. 1 C. de bonis matern. 2. par. num. 8. Ioan. Gutierr. in l. nemo poteſst, num. 191. D. de legat. 1. ubi etiam Ioan. Annibal. num. 174. & latiſssimè D. Valençuela conſs. 29. num. 3. cum multis ſseqq. vol. 1. ubi ad id benè ponderat
68
text. in l. Ariſsto, §. fin. D. de donat. l. ad res donates, D. de ædil. edicto, ibi: Quod minimè dicendum eſst, ne eo caſsu liberalitatis ſsuæ donator pœnam patiatur, & l. filio, D. ut legator. nomine caveatur, ubi filius, & ſservus non cogunt patrem, vel dominum ad cavendum, ſsecundùm terminos illius tituli, vel ad promittendum ſsub hypotheca bonorum, quia eorum beneficio legitimam conſsequuntur.
Vtrùm verò, & quando,
69
de bonis ſspoliorum, quæ per ſseculares iudices ad hæc debita ſsolvenda, vel ne pereant, aut ex alia cauſsa in publica ſsubhaſstatione venduntur, gabella ſsolvenda ſsit, quam vulgò Alcavala vocamus, rectè ſsub diſstinctione bonorum, & hæredum, quam faciunt, reſsolvunt Laſsarte cap. 19. num. 48. & ſseqq. & Ioan. Gutier. de gabell. lib. 2. q. 88. ex num. 12.
Eſst autem adeò verũverum, prædicta ſspolia Prælatorum in Indijs defunctorum, ad Eccleſsias ipſsatum Indiarum, & non ad Cameram Apoſstolicam pertinere, ut
70
etſsi daremus, aliquem Epiſscopum Eccleſsiæ Hiſspaniæ ad Eccleſsiam Indiarum translatum fuiſsſse, & ſsecum aliqua bona trãsfretaſsſse, intuit primæ Eccleſsiæ quæſsita, adhuc ad ſsecundam hæc, & alia, quæ reliquerit, pertinebunt, quia in eius gremio decidit, & inter eam, & Epiſscopum, illo tempore, adeſst matrimonium ſspirituale, quod præcipuè
71
cauſsat hanc acquiſsitionem, & in cuius ſsignum anulũanulum defert, primo poſst tranſslationem penitùs reſsoluto, ut docere videtur Abbas, omninò videndus, conſs. 101. num. 5. par. 2. per text. in cap. ſsi quis iam translatus 21. quæſst. 2. & amplectitur Rota apud Farinac. deciſs. 475. par. 1. tom. 2. num. 6. & 7. ubi plura alia in eius comprobationem adducit, & eadem Rota in antiq. deciſs. unica, de trãſslat. Epiſscop. ubi tenet,
72
quòd Epiſscopus translatus de uno Epiſscopatu ad alium, poteſst ſsecum ferre fructus iam perceptos, prout generali totius orbis conſsuetudine ſservari videmus, ut notat Sarmient. d. tract. de reditib. 2. part. q. 4. ad finem, Bellamera in d. cap. ſsi quis translatus, num. 10. & in cap. cùm venerabilis, num. 47. de except. & in ſspecie, non ſsolùm ad fructus iam perceptos, verùm & ad res mobiles ex fructibus primi Epiſscopatus acquiſsitas, ex fructibus primi Epiſscopatus pit. ſsede vacante, 2. par. q. 8. num. 28. in 13. tom. tract. par. 2. pag. 428. Calderin. conſs. 2. ſsub tit. de reb. Eccleſs. Nicol. de Vbaldis de ſsucceſsſs. abinteſs. cler. par. 2. §. finita, num. 11. to. 8. tract. par. 1. fol. mihi 353. & noviſssimè Caldas Pereira, qui alios adducit, conſs. 48. ex num. 25.
Et quamvis Petr. Barboſsa in l. divortio, in princip. 2. par. num. 55. referat Paul. Caſstrẽſs. conſs. 337. num. 7. lib. 1. Alciat. reſsponſs. 1 à num. 3. & num. 47. lib. & alios, qui hanc translationem bonorum videntur contradicere;
73
tandem reſsolvat, quòd quamvis transferri poſssint, tamen ſsi de illis Epiſscopus translatus non diſspoſsuerit, debent primæ Eccleſsiæ reſservari, quia translatus non debet eſsſse melioris conditionis, quàm reſsidens, & quia vocatio, quæ
74
per translationem inducitur, eundem effectum debeat operari, quàm mors naturalis, argum. text. in cap. in apibus, §. ecce 7. q. 1. quem ad id notat gloſsſs. in Clem. 1. verb. Morte, ut lite pendẽt. & gloſsſs. in cap. ſsi Epiſscopus, verb. Morte, de ſsupplend. neglig. Prælat. & alij DD. quos in ipſsis noſstris terminis, Barboſsæ opinonẽ ſsequutus, refert alter Auguſst. Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 114. num. 16. & D. Præſses Valençela conſs. 190. num. 7. vol. 2. ubi quòd translatus de uno Epiſscopatu ad alium, cenſsetur mortuus, quod Eccleſsiam à qua fuit translatus.
Quibus favet alia communis Doctorum opinio, quæ habet, quòd
75
Monachus translatus de una Religione ad aliam, non adimit bona acquiſsita ex ſsua perſsona priori Religioni; tranſsitus enim ei non debet officere, ut ex pluribus tradit Eman. Roder. lib. 3. regul. q. 5. art. 5. Sanch. in ſsumm. lib. 7. cap. 32. num. 8. & cum alijs Bonacina de caluſsura, q. 2. punct. 9. §. 4. diffic. 2. num. 2. & ſseqq. pag. mihi 92. & 93.
Adhuc tamen in terminis Epiſscopi tranſslati idem Barbſsa, & alij fatentur contrariam opinionem cõſuetudineconſuetudine univerſsali admiſsſsam. Et inſspecto etiam iuris rigore veriorem eſsſse latè oſstendit Caldas Pereira d. conſsil. 48. ex num. 15. Quoniam
76
omnia iura, quæ, Eccleſsiæ, vel futuro ſsucceſsſsori Prælati bona ijſservant, de morte naturali loquuntur, ut exapparet,
77
quæ non ſsolet extendi in reſscriptis Apoſstolicis ad mortem civilem, neque ad aliud genus vactionis, niſsi ſspecialiter exprimatur, cap. ſsuſsceptum, dereſscript. in 6. ibi: Cùm non per renuntiationem vacaverit, ſsed per mortem, Rebuff. Mandoſs. & alij, apud | Cald. ubi ſsup. num. 19. & ante eos Calderin. inde reſsolvens contra Cameram ApoſtolicãApoſtolicam, conſs. 1. de pecul. cleric. & inquiens verba reſservationis eſsſse ſstrictè intelligenda, & illa de medio ſsublatis, naturalem mortem, & non civilem denotare.
Quibus non adverſsatur
78
text. in cap. manifeſsta 12. q. 1. ibi: Vt ſsi Epiſscopo contigerit inopinatus tranſsitus, res Eccleſsiæ nullo modo poſsſsint minui, & perire. Nam ibi, Tranſsitus, non translationem, ſsed mortem ſsignificat, & non agit de rebus proprijs Epiſscopi intuitu Epiſscopatus quæſsitis, ſsed de rebus ipſsius Eccleſsiæ, ut patet ex eod. text. & ex antecedentibus, & ſseqq. quas
79
verum eſst in præiudicium primæ Eccleſsiæ ad ſsecundam tranſsferre non poſste; ut in eiſsdem iuribus, & in d. cap. ſsi quis translatus. Quod in illis alijs non contingit, cùm poſssit de eis, dum vivit, ad libitum diſsponere, etiam poſst translationem, ut agnoſscit Cardin. conſs. 110. num. 2. & Barboſsa d.n. 55. ver. Quod ſsi translatus, & quidẽ ſsine peccato in pios uſsus, etiam extra Epiſscopatum, ubi eas acquiſsivit, ut reſsolvi in cap. præced. num. 65.
Quibus adijcio, quòd ſsi huiuſsmodi bona priori Eccleſsiæ, vel Cameræ Apoſstolicæ reſservari deberent,
80
teneretur translatus tempore translationis inventarium facere, & poſst mortem ad iudicium diviſsorium provocandũ eſsſset, quod nuſsquam praxi receptum vidi in noſstris Indijs, vel in alijs provincijs, ubi Collectores Apoſstolici non admittuntur.
Maior quidem difficultas eſsſse
81
videtur in eo Indiarum Epiſscopo, qui abſsolutè ſsuo Epiſscopatui in minibus Pontificis renuntiavit, & Eccleſsiam deſserens, in Hiſspaniam, vel Romam domicilium ſsuum tranſstulit. An nẽpè huic, ex poſst facto decedenti, & bona, quæ ſsecum portavit, intuitu Epiſscopatus quæſsita, relinquẽti, ipſsa adhuc Eccleſsia ſsuccedere debeat, vel Camera Apoſstolica, aut MonaſteriũMonaſterium, in quo profeſsſsus fuit, ſsi fortè fuerit regularis? Quæ quidem quæſstio his in ſsupremo Indiarũ Conſsilio agitata fuit in cauſsa R.D. Fr. Ioannis de Eſspinoſsa Epiſscopi quondam Chilenſsis, & D. Fr. Ioan. de Valle Epiſscopi Guadalajarenſsis, & aliam ſsimilem adducit Navarr. conſs. 15. ſsub. tit. de regularibus, in 1. edit. & conſsil. 6. tit. de donat. in 2. agens de quodam Regruari Ordinis Prædicatorum, Epiſscopo Cuzquenſsi, cuius nomen, licèt ipſse non exprimat, erat
82
D. Fr. Ioannes Solanus, qui renũtiavit Epiſscopatui, cauſsatus, quòd per ſseculares iudices integra ſsibi fa cultas exercẽdiexercendi Paſstorale officium adimebatur, & Romam veniens tempore Pij V. felic. record. ibi deceſsſsit, ſsuis bonis, dum viveret, Eccleſsiæ S. Mariæ ſsupra MinervãMinervam, ad pia opera donatis, de quo agunt Fr. Anton. de Remeſsal. lib. 4. hiſst. Guatim. cap. 13. num. 2. & lib. 9. cap. 9. Fr. Alphonſs. Fernandez lib. 1. hiſst. noſst. temp. c. 53. & Fr. Ioan. Marieta lib. 14. Sanctorum Hiſspaniæ, fol. 212.
Etenim primâ facie dicendum videtur, hũc Epiſscopum, renuntiato Epiſscopatu
83
titularem manere, ac perconſsequens in eius bonis ſspolium non eſsſse, cùm iam Eccleſsiam non habeat, iuxta ea, quæ tradit Thomas Docius conſs. 53. num. 2. text. optimus in cap. inter corporalia, de trãslat. Epiſscop. ibi: Cùm quis Epiſscopali præditus dignitate, nullius tamen Eccleſsiæ poſsſsit eſsſse Epiſscopus, quemadmodũ de illo contingit, qui oneri Pontificali renũtiat, non honori, & loquens in Epiſscopis regularibus Sorus de iuſstit. & iure, lib. 10. q. 5. art. 7. num. fin. ubi inquit, bona eorum, licèt acquiſsita ſsint ab eis in Epiſscopatu, ipſsorum Monaſsterijs obvenire, Saa in ſsumm. verb. Religio, num. 52. Eman. Roder. in quæſst. regular. 3. tom. q. 69. art. 4. ad. finem.
Qui Auctores, titularium EpiſcoporũEpiſcoporum appellatione, renuntiantes comprehendere velle videntur, cùm de bonis acquiſsitis in Epiſscopatu loquantur, quod de titularibus ſsolùm non poſsſset verificari; quoniam hi non habent Eccleſsiam, nec Epiſscopatum cum fructibus, & exercitio, ſsed ſsolùm dignitatem ſsine adminiſstratione, quia fortè eorum Epiſscopatus eſst apud Sarracenos, quos vulgariter Epiſscopos Nullitenentes, vel Nullatenſses appellamus, ut benè inquit Thom. Docius d. conſs. 53. n. 2. & Sbrozius de offic. Vicar. lib. 1. q. 31. n. 18.
Et poteſst adduci alia ratio ad excludendã Eccleſsiam à ſsucceſsſsione talium Epiſscoporũ renuntiantium, nimirùm
84
defectus matrimonij ſspiritualis, quod poſst ceſsſsionem, vel renuntiationem Epiſscopatus factam de cõſsenſsuPontificis ceſsſsat, ut docemur in d. cap. inter corporalia, & per Ferret. conſs. 11. num. 2. cũ ſseqq. Gonçalez ad reg. Cancell. gloſsſs. 15. num. 48. & Farin. d. deciſs. 475. num. 6. & 7. par. 1. Quo vinculo matrimonij ceſsſsante, ceſsſsare quoque debere videtur ſsucceſsſsio Eccleſsiæ, quæ ex eo producitur, quemadmodum & in matrimonio carnali contingit, quo
85
non ſsolùm omninò ſsoluto, ſsed vel per divortium, etiam quoad thorum, ſseparato, ceſsſsat quoque ius ſsucceſsſsionis, quæ aliàs inter virum & uxorem concedi ſsolet, ut in l. 1. D. unde vir, & uxor, cum alijs traditis à Tiraq. de retract. lignag. §. 10. gloſsſs. unica, num. 17. Guillerm. Bened. in cap. Rainutius, verb. Et uxorem, deciſs. 5. num. 238. & Barb. in Rubr. ſsolut. matrim. 2. part. num. 56. verſs. Et ex his ita reſsolutis.
Et hoc erit certiùs, ſsi ſsequamur opinionem eorum, qui docent,
86
Epiſscopum Religioſsum renuntiantem, ad ſsuum Conventum, ſsive Monaſsterium redire debere, de qua Azor d. tom. 2. lib. 7. cap. 7. ad finem, Aragon. 2. 2. q. 88. art. 11. ad 3. fol. mihi 1036. & alij, quos refert Sanchez in ſsumma, 2. tom. lib. 6. cap. 6. num. 28.
Sed his non obſstantibus,
87
tam in Epiſscopis ſsecularibus, quàm regularibus renuntiãtibusrenuntiantibus, contrariam ſsententiam veriorem exiſstimo, & pro ea in litibus ſsuprà num. 18. relatis pronuntiatum fuit. Quia certius eſst, quòd quamvis per renuntiationem diſsſsolvatur vinculum matrimonij ſspiritualis, non
88
tamen diſsſsolvitur, nec præiudicatur ius Eccleſsiæ quæſsitum in bonis eius intuitu eouſsque paratis, quia hoc etiam in matrimonio
89
carnali illibatum manet coniugi, qui non dedit cauſsam ſseparationi, ut vel in ipſso exemplo d. l. 1. D. unde vir & uxor, tradunt Decius num. 10. Curtius Iun. num. 34. in l. 1. C. eod. Barboſs. d. num56. verſs. Sed id ex ſsupràdictis declarandum est, ut verum ſsit in eo, qui dedit cauſsam divor tio, &c. & noviſssimè Mangilius de imputation. q. 188. pag. mihi 724. Et idẽ praxi receptum videmus
90
in cõmunicatione bonorum, quæ conſstante matrimonio lucrantur, quorum medietas etiam poſst divortium competit coniugi, qui in eo culpam nõ habuit, ut pluribus probat Gomez de Leon alleg. 1. num. 12. Matienz. in l. 2. tit. 9. lib. 5. Recop. gloſsſs. 1. num. 48. Gutierr. de iuramẽt. confirmat. 1. par. cap. 1. num. 61. & lib. 1. Canonic. cap. 24. num. 163. & cum multis alijs Ciurba ad ſstatut. Meſsſsan. cap. 1. gloſsſs. 6. numer. 61.
Et ita in terminis noſstræ quæſstionis, contra Sotum, & alios ſsuprà relatos,
91
quòd Epiſscopus titularis, vel renuntians, etiam regularis, nullum præiudicium Eccleſsiæ paret, ubi ei competit ſsucceſsſsio, expreſssè tenet Capitius deciſs. 200. per totam, Azor. 1. tom. lib. 12. cap. 10. q. 7. ad fin. Sanch. in d. fumma lib. 7. cap. 32. num. 68. pag. mihi 544. Barboſsa in. Paſstorali, 3. par. allegat. 114. num. 22. & Bonacina de clauſsura, q. 2. punct. 9. §. 4. difficult. 2. num. 16. ad finem, pag. mihi 99. qui licèt loquantur de ſsucceſsſsione Cameræ Apoſstolicæ, idem tamen ſsentiunt, ubi Eccleſsia ius antiquum in eadem ſsucceſsſsione conſservat, exclusâ eâdem Camerâ, & velut in eius locum ſsubrogatâ, ut in noſstris Indijs cõtingit.
Et idem inſsinuare videtur Navarr. d. conſs. 6. de donat. ubi Monaſsterium admittit, quia Epiſscopus, de quo ibi, in vita diſspoſsuit, & etiã ſsi diſsponeret per reſstamentum, poſsſset id facere per privilegium Sixti IV. &
92
Leonis X. quod hoc permittit Prælatis: & beneficiarijs ſsecularibus, & regularibus in Curia decedentibus, quod oſstendit, his deſsicientibus, in favorem Eccleſsiæ Navarr. Conſsulturum fuiſsſse, non obſstante, quòd Epiſscopus illo extra Indiam moreretur, & in loco ubi Camera Apoſstolica ſspolia percipit, quia; licèt aliàs dici ſsoleat, circa ius ſsuccedendi
93
attendendum eſsſse ſstatutum, vel conſsuerudinem loci, ubi ſsita ſsint bona, de quorum ſsucceſsſsione agitur, non verò teſstatoris, aut hæredum, ut probat Albert. Brun. de ſstarut. q. 25. Gozadin. conſs. 49. num. 11. Ancharr. conſsil. 163. & alij, quos allegat Matienz. in l. 2. tit. 9. lib. 5. Recop. gloſsſs. 1. à num. 74. Hoc tamen fallit in mobilibus, quæ in præiudicium ſsucceſsſsoris, & abſsque eius cõſsenſsu mutantur, vel tranſsportantur, ut ijdem ipſsi Auctores oſstendunt, & in terminis Rota apud Seraphin. deciſs. 594. num. 21. 22. & ſseqq. par. 1. Aliàs enim eſsſset in
94
manu Prælatorũ Indiarum multa bona congerere, & ea in Hiſspaniam tranſsportare, ſsicq́ue Eccleſsias ſsuo iure fraudare, quod admitti non debet. Nam fraudis
95
ſsuſspicione ſstante, ſstaturum, quod aliàs non porrigeret vires ſsuas ultra, diſstrictũ extenditur ad decidendum, & excludendum actum ſsraudulentum, ut in ſsimili tradit Riminald. in princip. Inſstit. de donat. num. 261. & ſseqq. & conſs. 42. num. 43. 46. & 47. lib. 1. & in pulchro caſsu Cened. in Canon. q. 21. per totã: Et quando ſstarutum
96
eſst prohibitivum in perſsonã, & prohibitio favorabilis, benè porrigitur ad bona, etiãetiam extra territorium, ut in pulchris exemplis oſstendit Bart. in. l. cunctos populos, num. 31. C. de ſsumma Trinit. num. 32. & latè Surd. conſs. 532. ex num. 17. lib. 4. Mieres de maiorat. par. 1. q. 58. num. 25. & 26. & pleniſssimè Menoch. lib. 2. præſsumt. 2. num. 6. & Ioan. Anton. Bellon. conf. 74. num. 117.
Et prætereà ponderari poteſst ratio tradita ab Azorio, & alijs ubi ſsup. dum Cameram Apoſstolicam admitti docent, & Monaſsteriũ excludunt; nempè
97
quòd Epiſscopi Religioſsi, etiam poſst renuntiationem Epiſscopatus, Manent à Religione ſsoluti, ac liberi. Vnde reijcere videentur ſsententiam aliorum, qui ad Monaſsterium redire debere dixerunt, prout & apertè reijciunt Enriquez in ſsumm. lib. 10. cap. 32. §. 4. Emanuel. tom. 3. regul. q. 52. art. 26. Saa verb. Epiſscopus, num. 11. & alij, quos refert & ſsequitur Sanchez d. cap. 6. num. 29. Cenedus de la pobreça Religioſsa, duda 48. à num. 2. & in noſstris terminis Navarr. d. cõſs. 6. num. 1. & num. 11. ubi notanter inquit cũ Ioan. Andr. Per tranſsitum Religioſsi ad Epiſscopatum induci, quandam ſsubtilem apoſtaſiãapoſtaſiam, | & parum cautè loqui recentiores, qui dicunt, quòd renuntiatione facta, debet ad Ordinem, ſsive Monaſsterium redire: tum, quòd nullo id iure cautum eſst, & ita non dicendum, cap. conſsuluiſsti 2. q. 4. & cap. 2. de translat. Prælat. tùm quòd etiam in terminis id aſsſserit Feder. de Senis conſsil. 5. & 19. & Bonifac. in Clem. 1. de regular. tùm, quòd praxis omniũ Monachorum renunitantium loco Epiſscopatus, & non honori, hoc ſservavit, & ſservat Papa id ſsciente, & conſsentiente. Et idem noviſssimè tradit Laiman. lib. 4. Theolog. moral. tract. 5. de ſstat. Relig. cap. 5. num. 9. ad medium, ubi hoc extendit
98
ad EpiſcopũEpiſcopum depoſsitum abſsque degradation.
Quæ omnia lucem aliquam præbere poterunt ad deciſsionem alterius quæſstionis, quæ his proximis annis ſsemel, iterùm, & tertiò, agitata fuit ſsuper collectione ſspoliorum aliquorum Religioſsorum Indiarum, & aliarum provinciarum,
99
qui extra clauſstra vagabantur, & aliqua bona in hac Curia Matritenſsi, & alibi reliquerunt, quæ Collector Cameræ Apoſstolicæ ſsibi applicanda eſsſse prætendebat. Nam licèt hoc in Italia receptum ſsit virtute Bullæ, ſsive Motus proprij Gregor. XIII. dat. Romæ 25. Iun, ann. 1577. quãquam adducit Laërt. Cherub. in Bullar. pag. 1254. & Petr. Matth. in ſsumma Conſst. Pontif. pag. 720 ubi renovantur, & ampliantur aliæ Bullæ Pauli IV. & Pij IV. de quarum praxi, & executione latè agit Navarr. d. tract. de ſspolijs, §. 5. per totũtotum, & conſs. 15. ſsub tit. de regular. num. 4. in antiq. Quintil. Mandoſs. de ſsignat. gratiæ, tit. de licentia teſstandi, & ſspol. cõceſsſs. fol. 116. Paul. Fuſsc. de viſsitat. lib. 2. cap. 15. poſst num. 55. Eman. Roder. 3. tom. regul. q. 30. art. 12. pag. 308. Quaranta in Bullar. verb. Spolium, verſs. ult. pag. 485. Cerola in praxi Epiſscop. 2. par. verb. Spolium, verſs. 7. pag. 104. Mo; lina de iuſstit. & iure, tract. 2. diſsp. 147. verſs. Licèt negandum, Azor. 2. par. inſst. moral. lib. 8. cap. 3. verſs. 15 quæritur, Ioan. Frãc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. 3. par. cap. 3. ex num. 51. & noviſsſsimè Filiuc. d. tract. de ſspolijs cleric, cap. 2. pag. 25. & latiùs cap. 6. pag. 37. & cap. 7. pag. 39. num. 8. qui reſsolvunt per hanc cõſstitutionem revocari ius commune, & Bullam Pauli IV. quæ hæc bona Monaſsterijs dictorum Religi oſsorum applicari iubebant. Adhuc tamẽ contra eandem conſstitutionem plures conſsiderationes ſsatis urgentes, & cõcludentesconcludentes oppoint Navarr. d. §. 5. num. 3.
Et utcunque ſsit, certiſssimum eſst,
100
eam in Regnis Hiſspaniæ nunquam admiſsſsam fuiſsſse, ut agnoſscunt omnes DD. ſsuprà relati, præcipuè P. Molina dict. verſs. Licèt negandum, ubi poſst alia ſsic habet: Quamvis autem Gregor. XIII. dum ſspolia ad bona omnia Religioſsorũ extra claustra ex hac vita decedentium, extendit, in univerſsum loqui videatur de Religioſsis quorumcunque Regnorum, at que ubivis decedentium, neſscio tamen an id extra Italiã ſsit uſsu receptum, uſsuvè recipietur, quare quãdo caſsus occurrerit, uſsus, ac conſsuetudo loci ſsunt requirenda. Quam conſsuetudinem, iunctâ tolerantiâ ſsummorum Pontificum validãvalidam, & legitiman eſsſse tandem etaim cõcluditconcludit Azor d. lib. 8. cap. 4. verſs. 2. quæritur, & alij, quos in ſsimili adduxi ſsup. hoc cap. num. 23. & ſsemper in Hiſspania obviam itum eſsſse Collectoribus eiuſsmodi ſspolia Cameræ Apoſstolicæ colligere, & applicare contendentibus, teſstãtur Redoan. d. tract. de ſspolijs, q. 4. num. 24. Navarr. §. 14. num. 4. & Filiuc. ubi ſsup. cap. 6. & cap. 7. num. 6. & ſseqq.
Quibus, & alijs attentis, & expenſsis, reiecta fuit prætenſsio, & intention Collectoris Apoſstolici in caſsibus ſsuprà relatis Seriâ
101
ſsuper hoc conſsultatione, & deliberation per graviſsſsimos, & doctiſssimos viros de mandato Regis. & Domini noſstri Philippi IV. habita, in præſsentia, & domo Eminẽtiſssimi Domini, ac Domini mei Cardinalis de Trejo, ſsupremi tunc Senatus Caſstellæ Præſsidis meritiſssimi inter quos Ego unus, licèt miniimus, interfui. Et ultra ſsuprà relata ad excludendã dictam intentionẽ Collectoris expendi, quòd ſsi Monachus ſsine licentia extra clauſstra vagatur,
102
adhuc quicquid acquirit, etiam vagando, & apoſstatando, ſsuo Monaſsterio quærit, cui per ſsuam fugam, vel apoſstaſsiam præiudicium generare non debuit, cap. ſsi Abbates 18. q. 5. cap. ſsi quis rapuerit 27. q. 7. Redoan. ubi ſsup. q. 8. num. 77. Sin autem vagatur de licentia Superioris, vel Romani Pontificis, etiam planius eſst,
103
quòd manet Monachus, & habitum, & iura. ac privilegia Monachi retinet, & poteſst ad Monaſsterium, ubi voluerit, redire. Vnde non videtur ab eo diſsceſssiſsſse, nec Religionis iura deſseruiffe, arg. §. pavonũpavonum, verſs. In ijs autem, Inſst. de rer. diviſs. & celebris doctrinæ Abb. antiqui in cap. cùm illorum, de ſsentent. excommun. & Panormit. in cap. ex reſscripto, de iureiurand. quos refert & ſsequitur Navarr. conſs. 41. de regular. qui dicunt: Quòd is, qui defert habitum extra Monasterium de licentia, obedientia, vel mandato ſsuperioris, cenſsetur deferre illum intra Monasterium. Quò fit, ut ſsemotâ Gregorianæ cònſstitutionis auctoritate, nulla ſsufticiens ratio ad eiuſsmodi ſspolia introducenda conſsiderari poſsſse videatur.
Et ulteriùs conſsideravi, quõd quamvis multum operetur hæc vagatio extra clauſstra ſsine licentia, vel cum licentia ſsuperiorum, ſsolùm | poteſst
104
tales Monachos reducere adinſstar clericorum ſsecularium beneficiorum, de quorum ſspolijs colligendis multò arctiùs, quàm de ſspolis Religioſsorum vagantium loquuntur dictæ Pontificiæ conſstitutiones. Vnde ſsequitur, quòd cùm in Regnis Hiſspaniæ obtenta ſsit conſsuetudo, imò & lege Regiâ, & Indiarum ſschedulis approbatâ
105
de non admittẽdis Collectoribus, nec ſspolijs in bonis clericorum, ſsed quòd poſssint de ſsuis bonis etiã intuitue beneficiorum quæſsitis liberè ſstiſsponere, tam inter vivos, quàm per ultimam volũtatem, ut fusè dixi, & probavi ſsup. cap. præced. num. 21. longè planiùs eadem conſsuetudo retineri, & obſservari debebit in bonis Religioſsorum Hiſspaniarum, vel Indiorum, quãtumvis extra clauſstra vagari dicantur, & ita, me audito, in hanc ſsententiam per omnes, qui in dictis ſseſsſsionibus interfuerunt, manibus, quod aiunt, & pedibus itum fuit.

CAPVT XII. De fructibus, & reditibus Eccleſsiarum vacantium in provincijs Indiarum; & quid in eorum collectione, adminiſstratione, & diſstributione obſservetur?

SVMMARIVM CAPITIS dvodecimi.

  • 1 ECcleſsiæ vacantis reditus adminiſstrare, & cuſstodire, ad quem peritneat iure communi?
  • 2 Patroni Eccleſsiaſstici, & laici, quod ius habeant circa cuſstodiam, & administrationem fructuum Eccleſsiæ vacantis?
  • 3 Vacantis Eccleſsiæ cuſstodia, & adminiſstratio ad illum regulariter ſspectat, ad quem & inſsitutio, quando patronus laicus est.
  • 4 Patronos laicos ab Eccleſsiaſsticis non differre in administratione Eccleſsiæ vacantis, tenet Cabedus, & quare?
  • 5 Patroni laici ſsi privilegium, vel conſsuetudinem habeant cuſstodiendi, & adminiſstrãdi fructus, & reditus ſsedis vacantis in eo tuendi ſsunt.
  • 6 Reges Hiſspaniæ, utpotè Patroni, & Protectores Eccleſsiarum Indiarum, tuentur, & adminiſstrant earum reditus ſsede vacante.
  • 7 L. 18. tit. 5. par. 1. & 1. 3. tit. 3. lib. 1. Ordinam. explicantur, & num. 13.
  • 8 Homo proprius qualiter olim conſstitueretur à Regibus Hiſspaniæ ad tuẽdas res Eccleſsiæ vacantis.
  • 9 Reges Galliæ, Neapolis, & Luſsitaniæ habent etiam custodiam redituum Eccleſsſsedis vacantis.
  • 10 Eccleſsiæ Paſstore viduatæ, ſsunt ſsub Regia protectione.
  • 11 Vacantibus Eccleſsijs iuris patronatus Regij, qualiter deputetur œconomus à Prorege Neapolitano?
  • 12 Eccleſsiarum Cathedralium Indiarum ſsede vacante, qualiter adminiſstrent, & cuſstodiant fructus officiales Regij? & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 13 Executorialium litterarum, ſseu proviſsionum, quæ dantur Epiſscopus noviter creatis per ſsacrum Conſsilium praxis unde ortum habeat, & earum formula?
  • 14 Gregor. Lopez fuit Senator Regij Cõſsilij Indiarum.
  • 15 Regum custodia in reditibus ſsedis vacantis, non dirigitur ad lucrum ipſsorum, ſsed ad bonum ipſsius Eccleſsiæ, ne eius reditus diripiantur.
  • 16 Magiſstratus quilibet potest ſsequeſstrare bona, quorum deprædationem timet, ut ea vero domino ſserventur, & reddantur.
  • 17 Rex poteſst exercere ſsede vacante iuriſsdictionem in villis, quæ pertinent ad temporale dominium Prælatorum.
  • 18 Tutela fructuum Eccleſsſsedis vacantis, nihil habet iuris ſspiritualis, ſsed meram cõſervationemconſervationem eorum reſspicit. Cap. cùm vos, de offic. Ordinar. explicatur & illustratur, ibidem.
  • 19 Reditus, & fructus ſsedis vacantis, quædã iura Epiſscopo futuro ſsucceſsſsori reſservare videntur, quæ referuntur, & Auctores ita ſsentientes. Cap. cùm vos, de offic. Ordin. lib. 6. Clemẽt. ſstatutam, de elect. & Extravag. ſsuſscepti, eod. tit. explicatur, ibidem.
  • 20 Eccleſsſsaltim pro dimidia pertinere reditus ſsedis vacantis, oſstendunt plura iura, & Auctores, qui referuntur. Cap. præſsenti, de off. Ordin. cap. quia ſsæpè, de elect. lib. 6. explicantur, & illuſtrãturilluſtrantur, ibidem.
  • 21 Reditus ſsedis vacantis diſstribui inter Eccleſsiam, & futurum PrælatũPrælatum antiqua praxis Hiſspaniæ ſservaſse videtur, & privilegium, quod hoc inſsinuat.
  • 22 Sedis vacantis fructus, quãdoquando, & quomodo in Hiſspania cœperunt applicari Cameræ Apostolicæ?
  • 23 Collectores Apostolici in Hiſspania non ſsolùm colligunt ſspolia Epiſscoporum decedentium, ſsed etiam fructus ſsedis vacantis.
  • 24 Cameræ Apoſstolicæ introductio, applicãdo ſsibi bona, & reditus Eccleſsſsede vacante, ſsæpiùs, ut revocetur, actum est, & quare?
  • 25 Cameræ Apoſstolicæ collectio in reditibus ſsedis vacantis, & ſspolijs Prælatorum decedentium, multis in locis admiſsſsa non eſst, & quòd hæc conſsuetudo valet.
  • 26 Reges Galliæ non admiſserunt Collecto|res Apoſstolicos pro reditibus ſsedis vacantis, & ſsibi eos plenè reſservant, & de epistolis ſsuper hoc inter BonifaciũBonifacium VIII & Philipp. Pulchrum.
  • 27 Sedis vacantis fructus colligere, & ſsibi appropriare ſsolent Galliæ Reges, & qualiter hoc ius unũunum de Regalibus ſsuæ Coronæ faciant.
  • 28 Reges Vagariæ & Poliniæ reſservant ſsibi fructus, & reditus ſsedis vacantis.
  • 29 Indiarum in Regno non admittitur Collector pro ſspolijs Epiſscoporum decedentiũdecedentium, nec pro reditibus ſsedis vacantis, ſsed hi iuxta ius Canonicum diſstribui iubentur.
  • 30 Reditus ſsedis vacantis Eccleſsiarum Indiarum pro dimidia inter Eccleſsiam, & futurum Prælatum dividi, & peti magis, quàm præſstari ſsolebant.
  • 31 Sedis vacantis fructus quando demum, & ex quibus cauſsis actum fuerit, ut in Eccleſsijs Indiarum noſstris Regibus applicarentur?
  • 32 Senatus ſsupremus IndiarũIndiarum quid Regi cõſulueritconſuluerit ſsuper reditibus ſsedium vacantium, quos ſsibi applicari volebat?
  • 33 Tertia pars ex reditibus ſsedium vacantiũ Indiarum, ex quo tempore, & quibus rationibus, & exemplis Regibus applicari cœperit? & ſschedula notabilis hanc hiſstoriam recenſsens.
  • 34 Reditus ſsedium vacantium Indiarum, ut Regi in totum applicarentur, iterũiterum in quæſstionem vocatũvocatum fuit ann. 1635. & quibus rationibus?
  • 35 Dom. D. Christophorus Moſscoſsus Regij fiſsci Patronus meritiſsſsimus, & diſsſserta eius iuris allegatio laudatur.
  • 36 Decimæ Regibus conceſsſsæ, & ab eiſsdẽ Eccleſsijs donatæ, ad ſsecularem naturam redire videntur, ubi vacant Eccleſsiæ, quibus donatæ fuerunt.
  • 37 Conceſsſsio ceſsſsat, conceſsſsionis cauſsa ceſsſsante.
  • 38 Decimæ conceſsſsæ ſsunt à Regibus Eccleſsijs, & Epiſscopis Indiarum, ut ex illis commodè ſse alere poſsſsent, & perpenditur Bulla erectionis.
  • 39 Alimentorum legatum ceſsſsat morte alimentarij, etiam ſsi ſstatuto debeantur. 40 L. dominus 64. §. per fideicommiſsſsum, D. de uſsufr. ponderatur, & illuſstratur.
  • 41 Capellæ iuris RegaliorũRegaliorum, ubi vacant, Rex percipit fructus futuros, & extantes tempore vacationis.
  • 42 Redituum ſsedis vacantis conceßio fieri ſsolita per Reges noſstros Eccleſsiæ, & ſsucceſsſsori, eos obligare non videntur ad idem in futurum faciendum, & quare?
  • 43 Precibus fruſstra impetratur, quod de iure communi conceditur.
  • 44 Reges ubi donant Eccleſsijs, vel Epiſscopis ſsucceſsſsoribus reditus ſsedis vacantis, dicunt: Que les hazen merced dellos.
  • 45 Donari videtur, quod nullo iure cogente conceditur.
  • 46 Verba privilegiorum, & aliarum conceſsſsionum Principis, ſsemper in propria ſsignificatione accipienda ſsunt.
  • 47 Sedis vacantis reditus variè varijs temporibus diſstributi reperiuntur in Eccleſsijs Indiarum.
  • 48 Præſstatio difformis non cauſsat ius aliarũ præſstationum in futurum.
  • 49 Præſscriptio non admittitur facilè cõtra fiſscum, præcipuè in Regalibus.
  • 50 Bona incorporata in Regia Corona, in præiudicium ſsucceſsſsorum alicenari non poſsſsunt.
  • 51 Reges Hiſspaniæ ſsæpè in ſsuis teſstamentis revocarunt, & nullas eſsſse declararunt donationes à ſse ipſsis factas, in præiudicium Regiæ Coronæ.
  • 52 Remiſsſsio iuris exigendi reditus ſsedis vacantis, & aliorum pertinentium ad Coronam Regiam, non durat ultra vitam concedentis.
  • 53 Conceſsſsio decimarum facta Eccleſsijs Indiarum per Reges noſstros, quòd perpetua, & irretractabilis ſsit, quibus argumentis probetur?
  • 54 Beneficia Principum decet eſsſse manuſsura. 55 Decimæ à Regibus nostris conceſsſsæ fuerunt Eccleſsijs Indiarum in executionem promißionis factæ Pontifici, qui eas ipſsis donavit.
  • 56 Actus nontribuitur exequenti, ſsed ordinanti.
  • 57 Decimæ, quas Reges noſstri ceſsſserunt Eccleſsijs Indiarum, ſsuccedunt in locum congruæ ſsustentationis, qua illas dotare tenebantur.
  • 58 Alimentorum cõceſſioconceſſio, ſsi perpetuam cauſsam habet, perpetua quoque cenſsetur. L. 3. & l. uxorimeæ, de dote præleg. explicantur, & illuſstrantur, ibid.
  • 59 Dotis legatum in rebus æstimatis factũfactum, ad ipſsas, non ad earum quantitatem refertur.
  • 60 Res aliqua ubi donare dicitur, magis ad proprietatem, quàm ad uſsumfructum donatio referri debet.
  • 61 Alimentorum nomine, quod præſstatur filijs illegitimis, non finitur cum perſsonis eorum, ſsed proprietatem in illis aequirũt.
  • 62 Reges debent eſsſse liberales in donationibus Eccleſsiæ faciendis, quia per hæc non | depauperatur, ſsed potius augetur eorum ſstatus.
  • 63 Decimæ Regibus conceſsſsæ, et ſsi temporales efficiantur, ab eiſsdem tamen Eccleſsijs donatæ, priſstinam ſspiritualem naturam accipiunt.
  • 64 Totum, qui cedit, vel renuntiat, nihil excludit, nec ſsibi reſservat.
  • 65 Reges nostri ſsi vellent ſsibi aliquid reſservare, tempore, quo decimas Eccleſsijs cõceſs ſserunt, id expreßiſsſsent.
  • 66 Proviſsio, vel reſservatio facta in aliquo particulari caſsu, oſstendit in alijs non reſservatis, nihil excipi voluiſsſse.
  • 67 Decimæ quòd prælatis Indiarum aßignaridicantur in congruam ſsustentationẽ, non efficit, ut illæ uſsusfructus, vel alimentorum naturam ſsortiantur, & perpetuæ eſsſse deſsinant.
  • 68 L. cùm alimenta, §. cùm fratris, D. de ſsupellect. legata, ponderantur, & iluſstrantur.
  • 69 Donatio quoties incipit à re ipſsa, quæ donatur, perpetuam cauſsam habet, etiam ſsi poſsteà adijciatur, quòd fit gratia alimentorum, vel uſsusfructus, ſsecus ſsi incipiat ab eorum conceßione. L. donationes, §. ſspecies, D. de donat. explicatur, & illuſstratir. ibidem.
  • 70 Legatum factum cauſsa alimentorum eſst tranſsmißibile ad hæredes, ſsi à rei legatæ donatione teſstator incipiat. L. annua 20. §, Attia, D. de annu. legat. põderaturponderatur, & illuſstratur, ibidem.
  • 71 Verbi, in perpetuum, propria ſsignificatiom quæ ſsit?
  • 72 Sede vacante, quamvis ceſsſsent alimenta Prælati, non tamen Eccleſsiæ, quæ nunquã moritur.
  • 73 Eccleſsiæ alendæ, & dotãdæ, ac reparandæ obligatio perpetuam cauſsam habet.
  • 74 Res una, & eadem non debet diverſso iure conſseri.
  • 75 Regio Fiſsco, vel nulla pars pertinet in reditibus ſsedis vacantis, vel ad totam æquoiure vocari debet.
  • 76 Prælati Indiarum cur à Rege petere ſsoleant, ut ſsibi detur, & applicetur pars redituum ſsedis vacantis?
  • 77 Reges dicere ſsolent: Que hazen merced, etiam ubi id, quod debent, exſsolvunt.
  • 78 Reges noſstri etiãetiam ſsi aliquo iuſsto titulo potiri poſsſsent reditibus ſsedium vacantium, deberent illos expendere in uſsus pios, & quare?
  • 79 Prælatus tenetur bona intuitu Eccleſsiæquæſsita in pios uſsus convertere.
  • 80 Reges Galliæ etſsi approprient ſsibi reditus ſsedium vacantium, eos tamen in uſsus pios ſsemper expendunt.
  • 81 Rex noſster, quod tandem conſsilium cœperit circa reditus ſsedium vacantium ſsibi applicandos, & qualiter tertia parte contẽtus fuerit, in pios uſsus diſstribuenda.
  • 82 Eleemoſsynæ, quæ à Regibus noſstris faciẽdæ ſsunt ex reditibus ſsedium vacantium, quem pietatis modum, ſsive or dinem habere debeant?
  • 83 Rex Hiſspaniæ ex tertia parte redituum ſsedium vacantium Indiarum, quãquam ſsibi applicat, quando, & qualiter belli expenſsas facere poſssit?
  • 84 Pyratæ omni iure proſscripti, damnati, & diffidati dicuntur.
  • 85 Bona, & reditus ſsedis vacantis, vel quotam eorum partem, ſsi quis ſsibi deberi prætendat, debet eſsſse contentus his, quæ ſsolutis expenſsis ſsuperſsunt.
VAcantivm
1
Eccleſsiarum cuſstodia, & fructuum, & redituum menſsæ Epiſscopalis collectio, & adminiſstratio iure cõmuni inſspecto ad Eccleſsiam & Capitulum, vel eius œconomũ generalem regulariter ſspectat, qui in hoc, defuncto Epiſscopo, ut & in iuriſsdictione ſsuccedunt, vel his negligentibus ad Metropolitanum, ut colligitur ex cap. quoniam, 75. diſst. cap. non. licet 12. q. 5. cap. fin. de ſsupplend. neglig. Prælat. lib. 6. Clem. ne in agro, §. ſsi quis autem, de ſstat, regul. Concil. Tridẽt. ſseſsſs. 24. Cap. 16. cum alijs, quæ tradit, & proſsequitur Abbas in cap. bonæ mem oriæ, num. 11. cum ſseqq. de appellat. Vbi etiam reliqui communiter Sscribentes, Innocent. in cap. ut noſstrum, ut Eccleſsiaſst. benef. & pluribus relatis Lapus alleg. 81. num. 7. & 8. Franc. Marcus deciſs. 90. ex num. 1. uſsque ad num. 5. Ioan. Corraſs. in Paraphraſsi Sacerdotali, par. 1. cap. 2. n. 9. & Ant. Theſsaur. omninò videndus, deciſs. Pedem. 131. ex num. 1. ad 6.
Sin autem Eccleſsia
2
Patronum habeat, & is Eccleſsiaſsticus ſsit, ei incumbit de convenienti adminiſstratore providere, cap. cùm | vos, ubi DD. de offic. Ordinar. Si verò laicus, curare debebit, ut hoc per Eccleſsiaſsticos, quibus cõpetitcompetit, fideliter peragutur: cæterùm ipſse adminiſstrationi ſse immiſscere non potent. Quoniam
3
ad illum ſspectat cuſstodia Eccleſsiæ vacantis, ad quem pertinet inſstitutio, quãdo patronus laicus eſst, ut expreſssè probatur in d. cap. cùm vos, ubi gloſsſs. & DD. d. cap. nõ licet, cap. illud, cap. de laicis 12. q. 2. cap. cùm veniſsſsent, de iuſstitution. cap. filijs, vel nepotibus 16. quæſst. 7. l. 3. tit. 15. par. 1. Bald. in d. cap. bonæ memoriæ, num. 5. ubi etiam Abb. & Imola num. 12. qui hanc communem appellant, Decius in cap. de Monachis, de præbend. & Georg. Cabedus de patronat. Reg. Coronæ, cap. 25.
Quamvis ipſse idem in d. cap. bonæ, num. 21. non inefficacibus argumentis contra hãc communem inſsurgat, probare intendens, nullam
4
differentiam inter patronum Eccleſsiaſsticum, & laicum in hac parte conſstitui debere, imò officacius, & magis privilegiatum eſsſse ius patronatus laicorum, quàm Eccleſsiaſsticorum. Quod certè abſsque ulla hæſsitatione admittendum erit,
5
ubi vel privilegio Apoſstolico, vel longâ cõſuetudineconſuetudine talis cuſstodiæ, & adminiſstrationis ius patronis laicis competeret, ut notant Abbas & Imola in d. cap. cùm vos, Speculat. in tit. ne ſsede vacant. circa finem, num. 6. Palac. Rub. in tract. de benef. vacant. in Curia, §. 10. Greg. Lopez in l. 11. tit. 16. par. 1. verb. Mayordomo, Lãbertin. de iure patron. lib. 2. par. 2. q. 1. principal. art. 29. num. 12. & art. 30. fol. 131. Theſsaurus d. deciſs. 131. & Iulian. Vivian. eod. tract. par. 2. lib. 7. cap. 8. num. 2.
Quò fit, ut cùm
6
glorioſsiſsſsimi noſstræ Hiſspaniæ Reges, non ſsolùm generalẽ protectio nem Eccleſsiarum Cathedralium ſsui Regni, verùm & ius patronatus in eiſsdẽ (præſseretim Indiarum) habeant, & exerceant, tot privilegijs, ac prærogativis munitum, iuxta ea, quæ latè dixi ſsuprà hoc lib. cap. 2. & 3. meritò eis (inter alia) hæc cuſstodia, & adminiſstratio cõpetat, ut apertè agnoſscitidem Palac. Rub. d. §. 10. c & licèt cogitandum relinquat Greg. d. verb. Mayordomo, ibi: Ex quo tu cogita, an istud ius competat Regibus Hiſspaniæ ex conſsuetudine; expreſssè tamen de ea teſstatur
7
l. 18. tit. 5. par. 1. quæ licèt inſsinuet tunc temporis non eſsſse in Hiſspania introductam conſsuetudinem, quòd Epiſscopi ad nominationẽ Regum eligerentur, & præſsentarentur, antiquum tamen eſsſse inquit, ex rationibus ibîdẽ adductis, ut Regis cuſstodiæ, & adminiſstrationi bona Eccleſsiæ vacantis commendarẽturcommendarentur, ut paret ex illis verbis: Antigua coſstumbre fue de Eſspaña, è durò todavia, è dura oi dia, que quando fina el Obiſspo de algun lugar que lo fazen ſsaber el Dean, è los Canonigos al Rei, &c. è que le encomiendan los bienes dela Igleſsia, è el Rei debegelo otorgar, è embiarlos à recabdar, &c. ubi Greg. Lopez hoc facere inquit ad id, quod notaverat, & cogitandum reliquerat in d. l. 11.
Et idem probatur in l. 3. tit. 3. lib. 1. Ordin. & in antiquis privilegijs aliquarum Eccleſsiarum, de quibus memini ſsup. cap. prox. n. 39. ubi mẽtiomentio habetur
8
de homine proprio, quẽ Reges Caſstellæ ad hoc nominare, & delegare ſsolebant.
Et eandem cuſstodiam ſsibi eâdem ratione Reges
9
Franciæ adrogaſsſse, tradit Franc. Marcus deciſs. 91. & 373. num. 1. part. 1. Theſsaur. d. deciſs. 131. Rebuff. in concordat. titul. de Regia ad Prælat. nomin. faciẽd. gloſs. verb. In manibus, & gloſsſs. Et hodie nimis, Ægid. Magiſster de Regalijs, cap. 1. in princ. Annæ. Robert. lib. 3. rerum iudic. cap. 1. fol. 4. & plura congerens Rhenat. Choppi. lib. 3. de ſsacra Politia, tit. 3. num. 3. & in REgno Neapolitano, & Luſsitano, idem obſservari; quia
10
ſsub Regis protectione ſsunt Eccleſsiæ Paſstore viduatæ, Matth. de Afflict. ad conſstit. Regni, rubr. 28. n. 1. lib. 3. Cabedus de patron. Regiæ Coronæ, cap. 26. num. 7. & 8. deciſs. 83. 1. par. & noviſsſsimè D. Valençuela conſsi. 196. num. 54. & ſseqq. vol. 2. qui refert
11
qualiter Prorex Neapolitanus vacantibus Epiſscopatibus, aut Dignitatibus, vel beneficijs ſspectantibus ad ius patronatus Regium, quoad præſsentationem, nominationem, aut liberam proviſsionem, deputet œconomum, qui illorũ curam habeta, & fructuum, ut exceptâ portione moderatâ œconomo aſsſsignatâ, conſserventur ei, ad quem de iure pertineant, & D. Thom. Carlevalius de iudic. pag. 159. num. 344.
Id quod de Indiarum
12
iure cautum etiam habemus in illa ſsched. dat. Matrit. 18. Ianuarij ann. 1575. quæ extat 1. tom. pag. 134. ad Regios Argentinæ urbis officiales directa, quæ eis iniungit, ut locationi, & adminiſstrationi decimarum ſsedis vacantis adſsiſstant, ne in illis fraus committatur, ut conſstat ex illis verbis: Para que veais, i entendais como ſse bazen, i mireis por lo que toca al buen aprovechamiento, i buen recaudo dellos, i en que no ſse cometan fraudes, ni aya otros inconvenientes. Et longè expreſsſsiùs in alia data Matriti 1. Martij ann. 1543. ex qua ſsumta eſst generalis ordinatio ad omnes Audientia Indiarum ann. 1563. quæ iubet, ut Regij officia les hoc reditus exigant, & in Regijs arcis cuſstodiant, his verbis: I porque Nos tenemos ordenado, que aviendo ſsede vacante por fa | lleſscimiento del Obiſspo, ò Prelado de la dicha provincia, ſse meta en nuestra Real caxa la parte de los diezmos, que conforme à la erecciõ avia de aver, ile pertenecia al tal PreladoMandamos, que cada i quando que lo tal ſsucediere, los dichos nueſstros oficiales Reales lo cobrem, i metan en nueſstra Real caxa, i lo tengãtengan en ella por cuenta aparte, i nos dẽden ſsiempre aviſso dela quantidad que buviere caido de ello, para que Nos proveamos lo que mas conveniẽteconveniente ſsea al ſservicio de Dios N. S. i nueſstro. Quod quia minus exactè implebatur in provincia Novæ-Hiſspaniæ, expedita fuit quædãquædam ſsched. dat. Matrit. 23. Iunij ann. 1627. quæ Proregi iniungit, ut curet antiquãantiquam ordinationem, ac conſsuetudinẽ obſservari: I dè orden à los oficiales Reals de Mexico, i à los demas de ſsu diſstrito, que cobren las vacantes de los Obiſspados de aquella tierra, i los eſspolios, i lo tẽgan en ſsu poder por cuenta aparte, i aviſsen lo que ſse ha hecho de las paſsſsadas.
Et ex hac cuſstodia, & Regiæ maus in fructibus ſsedium vacantiũvacantium impoſsirione, orta fuit praxis,
13
tam noſstri Regni, quàm Gallici, ut non aliter novus Prælatus ad eorum exactionem admittatur, quàm litteras Regias præſsentet; quibus id iubetur, quas vulgò Executoriales vocamus, ut tradunt omnes ferè Doctores ſsup. citati, præcipuè Theſsaur. d. deciſs. 131. n. 10. & inſsinuat d. l. 18. part. ibi: Mãdele entregar, ubi Greg. Lop. ſsic inquit: Ex hoc fortè manavit practica executorial ium, quæ dantur in hoc Regio Conſsilio. Vbi eſst advertendum, quòd loquitur de Conſsilio IndiarũIndiarum, cuius
14
ipſse Conſsiliarius tunc erat, & dum vixit, fuit. In quo formula eiuſsmodi executorialium poſst narratam Epiſscopi nominati, petitionem, præſsentationem, & ſsedis Apoſstolicæ confirmationem, ſsic concludit: I visto por los de mi Conſsejo de las Indias, i las dichas Bulas, lo he tenido por bien, i aſsſsi os mãdo à todos, i à cada uno de vos, ſegũsegun dicho es, que veais las dichas Bulas originales, ò ſsu traslado ſsignado, i conforme al tenor dellas deis, i hagais dar al dicho F. la poſsſseßion del dicho Obiſspado, i le tengais por tal Obiſspo de eſsſsa provincia; i le dexeis, i conſsintais hazer ſsu oficio Paſstoral por ſsi, i ſsus Vicarios, i oficiales, i uſsar, i exercer ſsu juridicion, por ſsi, ipor ellos, en aquellos caſsos, i coſsas, que ſsegun las Bulas, i conforme à las leyes deſstos Reinos, lo puede, i debe hazer, haziendole acudir con los frutos, rentas, i diezmos, reditos, i otras coſsas, que como à Obiſspo de eſsſse Obiſspado le pertenecieren, conforme à ſsu ereccion, i orden que tengo dada, &c.
Neqve eſst, cur hæc Regum cura, & cuſstodia cuiquam ob iuriſsdictionis defectum ſscrupulum moveat, quoniam ea
15
non dirigitur ad res Eccleſsiaſsticas occupandas, & invadendas, ne que hoc de Regia in Eccleſsias pietate, & largitate ſsuſspicari licet, ſsed potius ad eas cuſstodiendas, & defendendas, & lites, differentias, & rapinas ſsedandas, & excuſsandas, quæ horum bonorum occaſsione in earundem Eccleſsiarum vacantium perniciem, & boni pubilici turbationẽ fieri ſsolent: quod ubi timetur, quilibet
16
Magiſstratus, & multô magis Princeps, licitè poteſst aliorum bona ſsequeſstare, & ad ſsuam manum reducere, ut vero domino reſserventur, eique, cui de iure competant, ex poſstfacto reſstituantur, l. æquiſsſsimum, de uſsufr. Felin. in cap. 3. de præſscript. Boſssius in prax. tit. de Princip. num. 212. Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 18. num. 93. verſs. I aun en ſsede vacante, ubi ait,
17
Archiepiſscopatu, vel Epiſscopatu vacante, poſsſse Regem iuriſsdictionem temporalem exercere in locis, vel villis, quæ aliàs ſsunt de dominio temporali eorundem Archiepiſscoporum, vel Epiſscoporum.
Et hæc tutela fructuum, tanquam quid tẽporaletemporale,
18
meram conſservationem reſspicit, nihilq́; iuris ſspiritualis uſsurpat, ut in ſsimili tradit Angel. conſs. 23. quẽquem ſsequitur Socin. inter conſs. Curtij conſs. 20. & in eiſsdem terminis, de quibus agimus, text. in d. cap. cùm vos, de off. Ordin. iunctâ gloſsſs. fin. ibîd. & l. is cui, §. qui legatorum, D. ut in poſsſs. legat. Philip. Prob. in addition. ad Ioan. Monach. in d. cap. cùm vos, & quæſst. 40. Lapus d. allegat. 81. Enric. de Behic in cap. examinata, de iudicijs, Selva in tract. de benef. 2. par. q. 9. col. 2. Rebuff. in d. concord. gloſsſs. verb. Et hodie, Theſsaur. d. deciſs. 131. num. 9. & Dom. Valençuela d. conſs. 196. num. 60. ibi: Nom enim hoc fit, ut fructus beneficiorum Regi quærantur, in quẽ talis ſsuſspicio intereſsſse pecuniarij cadere non poteſst, ſsed, ut excepta portione moderata œconomo aſsſsignata, conſserventur ſsucceſsſsori, ut erat de iure communi.
Porrò quis ſsit hic,
19
cui de iure communi competant, & reſservari debeant fructus, & reditus Epiſscopatus, ſsede vacãte, graviſsſsima quidem eſst diſsſsicultas. Nam text. in Clement. ſstatutum, de elect. docere videtur, eos in ſsolidum futuro ſsucceſsſsori Epiſscopo pertinere, ibi: Tempore vacationis earũearum futuris ſsucceſsſsoribus fideliter reſservandis, quò & ſspectat text. in d. cap. cùm vos, de off. Ordinar. lib. 6. Extra vag. ſsuſscepti, in principio, verſs. It aq́ue, de elect. cum alijs, quæ hanc opinionem tenentes, tradunt Ioan. Monach. in cap. quia ſsæpè, de electione, ubi Philip. Probus in addition. Dominic. Ioan. Andr. & alij, ibîd. & cap. præſsenti ult. per text. ibi, de off. | Ordin. lib. 6. Abbas in cap. fin. num. 7. ne Prælat. vices ſsuas, Ancharran. conſs. 158. num. 1. Boerius deicſs. 340. num. 2. Panvin. in tract. de offic. & poteſst. Capit. ſsede vacante, par. 1. princip. q. 1. n. 1. Plotus de in litem iurand. §. 33. Hieron. Gabriel conſs. 197. num. 14. Arnulph. Ruzæus de iure Regalium, num. 2. fol. 375. in vol. 12. tract. Doctorum, Covarr. in cap. relatum, de teſstam. num. 3. Redoan. de ſspolijs, quæſst. 1. num. 20. & quæſst. 5. num. 3. Copus de fructibus lib. 4. tit. 3. cap. 2. & plures alij relati ab Azor. 2. tom. inſstit. moral. lib. 8. cap. 4. quæſst. pag. 965. Tuſschus concluſs. 515. & 516. Nicol. Garcia de benef. 2. par. cap. 5. à num. 89. Seſsſse de inhibition. cap. 1. §. 8. num. 20. Cardov. in prax. iud. & advoc. verb. Fructus, num. 24. D. Valẽçuela ubi ſsup. num. 60.
Contra verò, quòd non tantùm ad ſsucceſsſsorẽ, ſsed etiam
20
ad Eccleſsiam pertineãtpertineant, expreſssè docet text. in d. cap. præſsenti, de offic. Ordin. lib. 6. hos fructus vacationis cum ſspolijs Epiſscopi defuncti commiſscens, ibi: Quæ vel in utilitatẽ Eccleſsiæ, vel futuris debeant ſsucceſsſsoribus reſservari fideliter, & in cap. quia ſsæpè, de elect. eodem lib. ibi: Quæ in utilitatem dictarum Eccleſsiarum expẽdiexpendi, vel futuris debent ſsucceſsſsoribus reſservari. Quæ iura cùm alternativè loquantur, ita à multis communiter accipiuntur, ut dimidia pars Eccleſsiæ, altera dimidia ſsucceſsſsori aſsſsignetur, arg. text. in l. ſsi pater 40. cum ſseqq. D. de hęred. inſstit. l. ut filio 7. D. ut legat. cum alijs traditis à Iano Langlæo lib. 5. ſsemeſstr. cap. 4. Eſscobar de ratiocinijs cap. 9. à num. 6. Hering. de fideiuſsſs. cap. 6. à num. 87. Oſsuald. ad Donel. lib. 26. cap. 2. litt. B. Peregrin. conſsil. 85. num. ult. lib. 1. Gil ken. in l. 3. C. de hæred. inſstit. num. 7. Theſsaur. deciſs. 89. num. 3. Gratian. 5. tom. diſscept. cap. 820. num. 28. Et ita in ſspecie hanc diviſsionem admittunt, vel ſsaltem, quòd ſsucceſsſsor debeat hos fructus in Eccleſsiæ utilitatem expendere, Navarr. de ſspolijs, §. 9. num. 3. & §. 10. num. 1. & §. 12. & magis conſstanter conſsil. 37. tit. de ſsimonia, num. 5. Nicol. Garcia d. cap. 5. num. 89. ibi: Niſsi in utilitatem Eccleſsiarum expendãturexpendantur, Molina diſsp. 147. num. 8. & alij ex ſsuprà relatis.
Eamq́ue probaſsſse videtur
21
antiqua praxis Hiſspaniæ; nam in quodam privilegio Regis Alphonſsi Aſsturicẽſsi Eccleſscõceſſoconceſſo ann. 1255. quod refert Ægid. Gundiſsalvus de Avila in d. Theatr. Eccleſs. Ovetenſs. fol. 41. ita ſscriptum reperio: La mitad dellas ſsea para el Cabildo, la otra mitad para que el Obiſspo que entrare põga ſsu caſsa, i que como el Rei embiaba un hombre à recoger la hazienda del Obiſspo muerto, el Cabildo lo ponga, para que cõ el del Rei lo recoja.
Et hoc ius apud nos invaluiſsſse, & pererebuiſsſse videtur, quouſsque tandem
22
Romani Pontificas, tempore Catholicorum Regum Ferdinandi & Eliſsabeth (ipſsis licèt reclamãtibusreclamantibus) in his Regnis Caſstellæ, & Legionis, ſsimul cum ſspolijs defunctorum Epiſscoporum, reditus etiam ſsedis vacantis Cameræ Apoſstolicæ reſservarunt, & ad eos
23
adminiſstrandos, colligendos, & exigendos, Collectores introduxerunt per Bullas, & Motus proprios, de quibus mentionem fecimus in cap. præcedenti, cuius introductionis hiſstoriam, & cauſsas, & qualiter ſsæpè actum ſsit de eius ſsupplicatione, ob
24
damna, quæ in dictis Regnis ex his collectionibus, & pecuniarum extractionibus ſsentiuntur, benè ſscripſsit Ægid. Gundiſsalvus ubi ſsuprà, & ante eum D. Fr. Prudentius de Sandoval Epiſscopus Pampilonenſsis in Hiſstor. Reg. Alphõſs. VII. cap. 64. fol. 179. & in hiſstor. D. Imper. Caroli V. lib. 27. §. 7. in fine.
Sed licèt hoc adhuc obtentum non ſsit, tamen
25
in Regnis, & provincijs, in quibus Collectores ſspoliorum admiſssi non ſsunt, excluſsa quoque reperitur intentio Cameræ Apoſstolicæ quoad fructus ſsedis vacantis, & hanc excluſsionẽ, datâ conſsuetudine per ſsummum PõtificemPontificem toleratãtoleratam, validam, & licitãlicitam eſsſse, ultra ea, quæ de ſspolijs agens, dixi in cap. præcedẽti num. 23. & ſseqq. expreſssè probat Seraphin. deciſs. 594. num. 10. & 13. ubi refert Bullam Iulij 111. ann. 1551. ita declarantem.
Et ſsanè in Gallia tantùm abeſst, quòd admiſsſsa fuerit Cameræ Apoſstolicæ reſservatio, ut
26
potiùs hucuſsque Reges Chriſstianiſssimi illius Regni, ſsive ex conſsuetudine, ſsive ex Bullis Apoſstolicis, ſsive etiam ex ſsolo iure patronatus Regij, quod in ſsuis Eccleſsijs Cathedralibus ſse habere contendunt, ſsibi in totum, & abſsolutè prædictas vacantes applicent, & de eorum fructibus, & reditibus pro ſsuo arbitrio diſsponant, parvi facientes deciſsionem, & excommunicationem textus in d. cap. quia ſsæpè, & cap. generali, de elect. lib. 6. & graves illas diſscordias, quæ olim ortæ ſsunt ſsuper hoc articulo, & collatione beneficiorum (quam ſsibi etiam uſsurprunt) inter Bonifacium VIII. & Philippum Puichrum, de quibus memini ſsup. hoc lib. cap. 1.
Et in ſspecie
27
de Regali (quod ipſsi vocant) iure gaudendi fructibus ſsedis vacantis, & conferendi præbendas, quæ interim vacãtvacant, (quaſsi hoc quoque inter fructus vacãtisvacantis connumeretur) Ioan. Andreas, Archid. Ioan. Monach. & alij, quos refert Philippus Probus quæſst. 49. per totam, & quæſst. 2. num. 11. | Ægid. Magiſster de Regal. c. 1. Arnulph. Ruzæ is Graſsſsal. ubi ſsuprà, Rebuff. de pacif. poſsſseſsſs. num. 294. Petr. Gregor. lib. 15. ſsyntagm. cap. 12. num. 25. & lib. 12. cap. 8. Franc. Marcus deciſs. 90. num. 6. & deciſs. 94. num. 9. fol. 25. part. 1. & deciſs. 144. num. 8. fol. 34. part. 2. Annæ. Robert. lib. 3. rer. iudic. cap. 1. fol. 4. ubi pluribus contendit, ratione cuſstodiæ, & patronatus, Reges Galliæ, omninò ſsuos facere fructus, vacationis tempore obvenien tes, Valdès d. cap. 22. num. 12. Rhenat. Choppin. de doman. Franc. lib. 2. tit. 9. à n. 3. & de ſsacra politia, lib. 1. tit. 3. n. 7. circa fin. & tit. 7. num. 15. & Monaſstich. pag326. Brodæus in addition. ad LobetũLobetum, ſsub litt. R. art. 560. & Fabricius Blinian. de beneficijs, cap. 9. num. 36. ubi inquit: Vix alium reperi, cuius hac in parte ius firmiùs, quàm Galliæ Regis exiſstat, quivè magis moderatè, & piè eo iure utatur. Idemq́ue
28
in Vngaria & Polonia fieri, ipſsimet Auctores teſstantur, & de Regno Angliæ, text. in cap. ex diligenti, de iure patronat. cuius integara habetur apud Anton. Auguſst. ibi: Prædicto Epiſscopo de medio ſsublato, & reditibus Epiſscopatus ad fiſscum devolutis.
Sed in noſstris Indiarum provincijs, quamvis Camera Apoſstolica, &
29
Collectores horum fructuum non admittantur, nec admitti debeant, ut pluribus Regijs ſschedulis admonemur, de quibus memini ſsuprà cap. proxim. ex num. 26. Ipſsæ tamen eædem adijciunt, eos reſservari debere his, quibus de iure Canonico competunt, ut patet ex verbis illius anni 1581. ibi: No ſse han podido, ni mandado tomar para la Camara Apostolica los eſspolios de los Prelados dellas, que han fallecido, nilas ſsede vacantes, por guardar en eſsto el derecho Canonico. Et ibi: I que los dichos eſspolios, in ſsede vacantes ſse diſstribuyan conforme à lo que ſse diſspone en el derecho Canonico.
Et ita ferè ſsemper in facti contingentia diſstributæ ſsunt,
30
dimidiâ parte ſsucceſsſsori, & alterâ dimidiâ Eccleſsiæ pro fabricæ neceſsſsitaribus aſssignatâ, niſsi ratio aliqua urgẽs proponeretur, quæ magis uni, quàm alteri tribui requireret, vel aliquid ex tota groſsſsa deduci, in alia pia opera pro Regis, & ſsupremi Conſsilij Indiarum arbitrio erogando. Adeò, ut hæc conceſsſso peti magis, quàm præſstari ſsoleret, ut aliàs dicitur in l. 1. §. permittitur, D. de aqua quotid. & æſstiva, & verſsa fuerit in aſsſsiduam iuriſsdictionem, ut utar verbis Imperatoris Iuſstiniani, in princip. Inſstit. de fideicomm. hæredit. Quouſsque anno 1617. cùm ad
31
Archiepiſscopatum Argentinum, vulgò de los Charcas, promotus fuiſsſset Illuſstriſsſs. & Reverendiſsſs. Archiepiſscopus D. Fr. Hieronymus de Tiedra, inſsignis Regius Concionator, ex Ordine Prædicatorum, & in Regias aures delatum eſsſset, reditus ſsedis vacantis dicti Archiepiſscopatus ſsupra modum excreviſsſse, & ingentem quantitatem conficere, & planè durum, vel ſsuperfluum videri, eam Monacho applicari, paupertatem eouſsque profeſsſso, & poſstmodum fructibus Archiepiſscopatus ſsatis dotato, & ditato: aut etiam Eccleſsiæ, cuius ſsabricæ, pro regionis illius opulentia, & alijs Regijs ſsubventionibus, ſsufficienter, imò & ſsplendidè proviſsum, & proſspectum erat. iuſstiuſsq́ue, imò potius & ſsatiùs eſsſse, ut hi reditus in poſsterum Regiæ diſstributioni reſservarentur, quibus poſsſset alia æquè, aut magis pia opera, pro arbitrio ſsuo exercere, vel ingruentibus bellis, & alijs publicis neceſsſsitatibus, quibus quotidie premitur, ſsubvenire. Decretum fuit per Regiam Maieſstatem Philippi IV. Esta materia es de mucha conſsideracion, i para poderla reſsolver, holgarè que el Conſsejo declare el hecho con particularidad, i diga ſsu parecer en derecho, i me lo embie todo.
Quod ſsupremus
32
Indiarum Senatus maturè diſspoſsuit, & ſseriò deliberavit, & ſsuper hoc articulo doctos quoſsdam libellos ſscripſserunt, & Regiæ Maieſstati obtulerunt Dom. D. Petrus Marmolejo, tunc eiuſsdem Conſsilij, & nunc in ſsupremo iuſstitiæ Senator meritiſsſsimus, & D. Garcia Perez Araciel Fiſsci Regij Patronus, & poſsteà multis alijs honoribus pro meritis auctus, ſsed in florenti adhuc ætate, ipſsis heu, & nobis ereptus. In quibus libellis, ſsive iuris allegationibus probare, & ſsuabere conati ſsunt, licitè, ac liberè poſsſse Regem noſstrum omnibus fructibus harum vacantium potiri, eſsſseq́ue bona temporalia Regiæ Coronæ unita, & incorporata, ac per conſsequens, etiam in uſsus profanos expendi poſsſse. Quamvis ſsecuriùs eſsſset, & Catholicâ maieſstate, ac pietate digniùs, ut in pios converterentur. Sed cùm aliter alij cenſsuiſsſsent, & cõſsuluiſsſsent, & plures doctiſsſsimorum, & graviſsſsimorũ virorum ſseſsſsiones ſsuper hoc indictæ, & habitæ fuiſsſsent, tandem omnibus auditis, & inſspectis, in eam ſsententiam itum fuit, ut prædicti reditus in tres partes deinceps (non in duas, ut anteà) dividirentur, quarũquarum una ſsucceſsſsori in Epiſscopatu, altera fabricæ Eccleſsiæ, tertia pro Regia arbitrio in uſsus pios applicaretur. In quo videtur in praxim revocata antiqua illa Hiſspaniæ conſsuetudo in diviſsione horum ſspoliorum ſservari ſsolita, ante Cameræ Apoſstolicæ ſsubrogationem, de qua cum D. Fr. Prudentio de Sandoval inentionẽ feci ſsup. cap. proxim. num. 39.
Et iuxta hæc, ex
33
anno 1621. diviſsio in hunc modum fieri conſsuevit, niſsi aliquando Eccleſsiæ, vel Prælati neceſsſsitas Regiæ quoque partis ſsubventionem expoſstularet, & hoc dilucidè aperuit noviſsſsima quædam ſschedula dat. Matriti 3. Decembr. ann. 1631. Quæ, cum Monaſsterio Regio Monialium regulæ ſsanctæ Brigittæ Pintiæ inſstituendo, tria ducatorum millia ſsingulis annis in his vacantibus conſsignari præcipiat, ſsic rem totam in exordio comprehendit: Oficiales de mi hazienda Real de la ciudad de los Reyes de las provincias del Perù. Aviendo los ſseñores Reyes mis progenitores, deſsde que ſse deſscubrieron las Indias, acoſstumbrado à hazer merced à las Igleſsias, aſsſsi Metropolitanas, como Catedrales de ellas, quando vacan por ſsus Prelados, de la mitad de lo que valen ſsus rentas, pertenecientes al Prelado, deſsde que quedan vacas, hasta que ſsu Santidad dà el Fiat à ſsus ſsuceſsſsores, para que con lo que mõtaſsſse la mitad de las dichas vacantes, ſse fueſsſsen proveyendo de todas las coſsas de que tuvieſsſsen neceſsſsidad, para el ſservicio del culto divino. I de la otra mitad à los Prelados nuevamente elegidos. Por estar yà las dichas Igleſsias ſsin tanta neceßidad como à ſsus principios; de algunos años à eſsta parte les he ido haziendo merced de la tercera parte de las dichas vacantes, i otra tercia parte à los Prelados para el deſspacho de ſsus Bulas, i hazer ſsu viage à ſsus Igleſsias, i prevenirſse de Pontifical; i la otra tercia parte de las dichas vacantes, he reſservado para diſsponer dellas en obras pias, &c.
Hæc cùm ita ſse haberent, & uniformiter ex dicto tempore ſservarentur, ultimò tandem accidit, ut vacante rurſsus eodem Epiſscopatu Argentino, & ex varijs cauſsis eius proviſsione per aliquot annos ſsuſspenſsa, cùm vacationis reditus magni eſsſset dicerẽturdicerentur, iterùm
34
in quæſstionem vocatum fuerit ann. 1635. an hi, tutâ conſscientiâ, fiſsco applicari poſsſsent. Super quo ſsupremus Indiarum Senatus denuò à Rege noſsrro conſsultus, Me inter alios Patres ſsedente, & Referẽdarij munus obeunte, liberè, & piè (ut ſsolet) quid ſsentiret, expoſsuit: & communi ac conformi ferè omnium ſsuffragio, in eam ſsententiam ivit, ut nihil ex ſsolemni, & antiquo iure derogaretur. Licèt non defuerint, qui contrarium validè, & efficaciter ſsuadere conati ſsunt. Et
35
eruditiſsſsimus pariter, ac nobiliſsſsimus vir Dom. D. Chriſstophorus Moſscoſso & Corduba, tunc in eodem Senatu diſsſsertiſsſsimus, & vigilantiſsſsimus Regij fiſsci patronus, ſsatis doctam iuris Allegationem elucubraverit, verſstigijs illarum inſsiſstens, quas præteritis annis ſscripſserunt Domin. D. Petrus Marmolejus, & Garcias Perez Araciel, de quibus ſsuprà meminimus, & plura (quæ eſst eius eruditio) ſsolerter, & diligenter adijciens.
Quorum præcipua fundamenta inde peti videntur, quòd omnes Indiarum
36
decimæ ex conceſsſsione Apoſstolica noſstris Regibus competunt, atque adeò inter temporalia eorum bona connumerantur, ut ſsuprà hoc libro cap. 1. fusè probavi, quam naturam retinere inquiunt, etiam ſsi poſsteà ab eiſsdem Regibus Eccleſsijs donatæ fuerint, ut ſsentiunt plures, quos adduxi ſsuprà eodem cap. 1. n. 51. Ac proinde liberè, ac licitè in quoſsvis uſsus expendi poſsſse, ubi ipſsas Eccleſsias vacare contigerit. Quoniam non aliter à ſse abdicare voluerunt priſscum illud ius conceſsſsionis Pontificiæ, niſsi quatenus Eccleſsiæ uſsibus, & utilitatibus opus eſsſset, quod cùm ceſsſset tempore ſsedis vacantis, meritò tunc ad eos reverti inquiunt, &
37
conceſsſsionem ceſsſsare, conceſssionis causâ ceſsſsante, cap. reliqui, ubi expreſssè Panormitan. notab. 3. de cuſstod. Euchar. Matth. de Afflictis in cap. 1. §. moribus, num. 3. ſsi de feud. fuerit controverſs. inter dom. & agnat. Tiraq. de ceſsſsante cauſsa, 1. part. litt. C. num. 52. l. in agris, D. de adquir. rerum domin. cum alijs traditis à Marta de iuriſsdictione, 1. parte, cap. 47. num. 45. & Dom. Valençuela conſsil. 72. numer. 92.
Rvrsvs adijciunt, eandem donationem, ut ex ipſsius litteris patet, & ex Bullis erectionum Eccleſsiarum Indiarum, apertè factam videri,
38
ut Epiſscopi pro tempore exiſstentes congruam quantitatem haberent, unde ſse commodè alere poſsſsent, ut dixi ſsuprà cap. 1. & 4. & inſsinuant illa verba. Quarum unam Nos, & ſsucceßores noſstri Epiſscopi perpetuis futuriſsq́ue temporibus pro onere Pontificalis habitus ſsustentando, & ut decentiùs, & iuxta Pontificalis officij indigentiam ſstatutum noſstrum ſsuſstentare valeamus, abſsque aliqua diſspenſsatione pro noſstra ſspeciali menſsa habemus. Et ibi: Licèt ad præſsens per Regiam Maiestatem ad alimenta ſsint nobis præſstita. Vnde conantur deducere, illam ſsortiri, & habere naturam uſsusfructus, ad alimenta legati,
39
quod certum eſst morte alimentarij finiri, & ad concedentem reverti, l. cùm hi, §. modus, D. de tranſsact. l. fin. §. dominus, D. de uſsufruct. l. Firmio, in fin. D. quando dies legati, §. finitur, cum vulgat. Inſst. de uſsufruct. pulchrè Bald. in l. 1. §. ius naturale, in fine, D. de iuſst. & iure. Vbi quòd hoc procedit etiam in alimentis debitis ex ſstatuto, & in Auth. cui relictum, circa finem, verſs. | Quid enim, C. de indict. viduit. ubi inquit, quòd alimenta tranſsmitti non poſsſsunt ad hæredes, ex quo eorum ſsubiectum eſst anima, & corpus, petrus Surd. de alimentis, tit. 5. q. 1. num. 1. optimus text. in
40
l. dominus 64. §. per fideicommiſsſsum, D. de uſsufruct. ibi: Per fideicommiſsſsum fructu prædiorum ob alimẽta filijs relicto, partium emolumentum ex perſsona vita decedentium ad dominum proprietatis recurrit: iurctis alijs, quæ de prohibito iure accreſscendi in relictis cauſsa alimẽtorum, tradit text. in eadem l. dominus, in princip. Bart. num. 42. & Ripa num. 14. in l. re coniuncti, D. de legat. 3. Surd. ubi ſsup. tit. 9. q. 5. per tot. & Ego latiùsſsup. lib. 2. cap. 12. ex num. 45.
Et conducit exemplum Capellarum, quæ ſsunt
41
iuris Regaliorum, quarum, ubi vacent, Rex percipit fructus, non ſsolùm futuros, verùm & extantes tempore vacationis non recollectos, levatos, & in horreo reconditos, un reſsolvit Arnulph. Ruzæus de iure Regaliorum, privileg. 300. num. 1. & 5. Reſstaur. Caſstal. tract. de Imper. quæſst. 10. num. 29. Carol. de Graſsſsal. Regal. Franciæ, lib. 2. iure 1. pag. 230. Boer. quæſst. 32. num. 9. Ægid. Magiſster in tract. de Regalibus, cap. 4. & ſseqq. & D. Valençuela conſs. 196. num. 52. lib. 2.
Deinde conſsiderabant, ex Regijs præſstationibus, quæ hucuſsque de his vacantibus præceſsſserunt, ſsucceſsſsoribus, & Eccleſsijs non poſsſse utiliter
42
aliquam obligationem coactivam in poſsterum introduci; cùm conſstet eas voluntarias fuiſsſse, ut oſstendunt tum forma petitionis earundem vacantium, ſsemper ab Epiſscopis ſsucceſsſsoribus, & Eccleſsijs fieri ſsolita, quæ arguit eas ſsibi de iuris rigore nequaquam deberi,
43
l. unica, C. de theſsaur. lib. 10. Gregor. Lopez in l. 6. gloſsſs. 4. tit. 11. part. 6. cum alijs traditis à Magero in tract. de advocatia armata, cap. 9. num. 542. & à Me in 1. tom. de iure Indiarum, lib. 3. cap. 1. num. 52.
Tùm præcipuè forma conceſsſsionis,
44
quæ ſsemper etiam gratiam ſsonat, & præſsefert, cùm Reges in ea dicant: Quæ hazen merced de la dicha parte de la vacante, ubicunque eam, vel ſsucceſsſsoribus, vel Eccleſsijs concedunt. Donari quippè
45
illud tantùm videtur, quod nullo iure cogente conceditur, l. donari, D. de regul. iuris, ubi Rebuff. Fab. & alij, Surd. de aliment. tit. 6. quæſst. 9. num. 65. noviſssimè Marius Cuttellus de donat. tract. 1. diſscurſs. 2. particula 12. num. 19. & in neceſsſsarijs, & præciſsis nemo liberalis exiſstit, l. rem legatam, D. de adim. legat. l. hoc iure, §. ſsi quis ſservo, D. de donation. Petr. Fab. in dict. l. donari, & in l. cuius per errorem, D. de regulis iur. Mieres de maiorat. 1. par. quæſst. 22. num. 176. & Alexand. Ludoviſs. deciſs. 236. num. 6. & aliàs, dicendum proculdubio eſsſset, illa verba: Que hazen merced, nihil operari, vel in propria ſsignificatione non ſsumi, quod in
46
omnibus iuris articulis fugiendum eſst, l. non aliter, D. de legat. 3. l. ſsi quando, D. de legat. 1. l. inſsulam, D. de præſscript. verbis, l. 5. tit. 33. part. 7. cum alijs, quæ adducit Menoch. conſs. 57. num. 40. D. Ioan. del Caſstillo lib. 4. controverſs. cap. 10. num. 10. Schrader. poſst quæſstion. ad Iuſstin. tract. de reb. §. 1. num. 76. & in privilegijs probat elegans text. in l. 1. ad fin. D. ad municip. & in l. quoties, D. de verbor. obligat.
Quod evidentiùs etiam inſserri inquiunt ex
47
variatione, quæ in eiſsdem præſstationibus interceſsſsit, cùm ſsæpè pro dimidia, aliquando pro tertia parte factæ ſsuerint, & multoties etiam nihil omninò erogatum reperiatur, ſsed in alios uſsus converſsum, quod denotat hunc actum merè ex Regia voluntare, & facultat pendere, & excludit,
48
ius eaſsden præſstationes in ſsuturum tanquam debita expoſstulandi, iuxta text. in l. cùm de in rem verſso, D. de probat. l. ſsi certis annis, C. de pact. iunctâ l. Proculus, D. de damno infecto, l. qui iure familiaritatis, D. de acquirenda poſsſseſsſs. cum alijs latiſssimè congeſstis à Dom. Ioan. del Caſstillo lib. 7. controverſs. cap. 32. num. 20. Seſsſse deciſs. 406. Borrell. de Magiſstrat. edict. lib. 4. cap. 7. num. 30. & Dom. Valençuela Velazquez conſsil. 94. num. 64. volumine 1.
Maximè cùm
49
contra fiſscum, & in his iuribus Regalibus, non facilè admittatur præſscriptio, niſsi fortè immemorabilis eſsſse probetur, & talia regalia ſsuperioritatom, & ſsupremam poteſstatis Principis non concernãtconcernant, ut, poſst alios, latè tradit Maſstrill. de Magiſstr. lib. 1. cap. 19. per tot. Regner. Siztin. de Regal. lib. 1. cap. 5. n. 130. cum ſseqq. & noſster D. Ioan. del Caſstillo tom. 7. controverſs. cap. 21. num. 2. & ſseqq. Nec
50
valere ſsoleant tacitæ, aut expreſsſsæ alienationes, quas de bonis in Regia Corona ſsemel incorporatis faciunt, in præiudicium eorum, qui in illa ſsucceſsſsuri ſsunt, l. fin. §. ſsed noſstra maieſstas, C. commun. de legat. l. ſsi fundum 105. D. de cond. & demonſst. l. cùm filius 28. D. de milit. teſstam. ibi: Verumtamen alienum ius minuere non potest, cap. intellectio, ubi DD. de iureiurand. l. 5. tit. 15. part. 2. eleganter Petrus Gregorius lib. 3. de Republ. cap. 8. num. 3. & 5. Petrus Caballus conſsil. 147. Auguſst. Barboſsa in tract. de præſscrip. 30. à num. 423. Reinoſsus obſservat. 73. Gratian. 1. tom. diſs|cept. forẽſs. cap. 43. Gaſsp. Schifordigher. lib. 3. annotat. ad Ant. Fabr. tract. 11. q. 41. latè & utiliter Martin. Mager. de advoc. armata, cap. 16. ex num. 824.
Id quod ſsæpiſsſsimè
51
Reges noſstri ad ſsuæ conſscientiæ exonerationem in ſsuis teſstamentis declararunt, ut conſstat ex l. 11. tit. 7. lib. 5. Recop. & noviſsſsimè ex clauſsula 27. teſstamenti Regis, ac domini noſstri Philippi Tertij, quæ refert alias Catholicorum Imp. Caroli Quinti, & D. Philippi Secũdi, cuius hìc non graverer verba ſsubnectere, niſsi id præſstitiſsſset Melchior Phœbus deciſs. Luſsitana 184. num. 34. tom. 2.
Et in terminis
52
alienationum iurium ſsedis vacantis, & quòd tantùm Regi concedenti præiudicet, tradit Bleinianus de benef. lib. 1. cap. 9. num. 36. & num. 40. ibi: Has tamen remißiones iuris Regaliæ, nedum temporalium, ſsed ſspiritualium reſspectu, perſsonales eſsſse, nec ultra vitam concedentium, ſseu impetrantium, extendi docet Brodæus post Lobet. in litt. R. art. 56. & inter cætera profert argum. ex cap. veniens extrà, de tranſsact. & alia pleraq́ue arreſsta, quibus eiuſsmodi remiſsſsionum Regiarum, ſsive compoſsitarũ cum Epiſscopis ratio, ſsemper ab eodem Senatu habita non est; ijſsq́ue non obstantibus iuris Regaliæ locus fuit conceſsſsus.
Sed pro contraria ſsententia perpenſsum fuit, longè veriùs, & receptiùs videri
53
conceſsſsionem decimarum Eccleſsijs Cathedralibus Indiarum à noſstris Regibus factam, perpetuam, & irretractabilem fuiſsſse. Tùm, quia promanavit à fonte tantæ Maieſstatis,
54
cuius beneficia ſsemper decet eſsſse manſsura, l. final. D. de conſstit. Princip. l. cùm multa, C. de bon. quæ liber. ibi: Vt enim Imperialis fortuna omnes ſsupereminet, ita oportet principales liberalitates culmen habere præcipuũpræcipuum, cum alijs. Tùm etiam, quia hîc nihil de iuribus Coronæ Regiæ alienatum, vel diminutum videri poteſst, cùm
55
conceſsſsæ fuerint in executionem, & implementum oneris, ſsive conditionis, quâ ſsancta ſsedes Apoſstolica eas eiſsdem Regibus dedit; nempè, ut Eccleſsias Indiarum, & earum Prælatos, & Miniſstros, competenti dote, ac ſsuſstentatione donarent, ibi: Aſssignata priùs realiter, & cum effectu dote ſsufficiente, ex qua illi Præſsidentes, earumq́ue Rectores ſse commodè ſsuſstentare, &c.
Vnde
56
hic actus non tam debet ipſsis tribui, quàm ordinanti, l. pater ex provincia, D. de manu. vind. l. unum ex familia, in princip. & §. 1. D. de legat. 2. cum latè adductis à Tiraq. ad leg. connub. gloſsſs. 8. ex num. 184. ad 250. & Surd. conſs. 337. num. 26. Cuius dotis vicem dictæ
57
decimæ ſsortitæ ſsunt, ac perconſsequens
58
ex propria verbi ſsignificatione ad proprietatem, & non uſsum fructum temporalem, earum conceſsſsio referri debet, iuxta text. in l. 3. in fine, de dote prælegata, Bart. in l. 2. num. 7. eodem tit. Menoch. lib. 4. præſsumt. 144. num. 1. conducit text. in l. uxori meæ, D. eodem, ubi
59
dotis legatum, quamvis in rebus æſstimatis relictum ſsit, non ad quantitatem, ſsed ad ipſsas res æſstimatas refertur, de quo Menoch. ubi ſsuprà, num. 10. Et generaliter
60
in dubio ſsemper ac rei donatæ fit mentio, relatio potius ad proprietatem, quàm ad uſsumfructum facienda eſst, l. filios hæredes, ubi Bart. num. 1. D. de uſsufruct. legat. l. ſsi ſsundum certâ die, de verbor. obligat. Menoch. d. lib. 4. præſsumt. 133. num. 3. Mantica ubi ſsuprà, num. 5. & Caſstillo n. 13. Et exemplum poteſst adduci in
61
bonis, quæ filijs illegitimis conceduntur, quæ licèt alimentorum nomine eis præſstentur, ſsemel tamen præſstitis, plenam proprietatem, & liberam diſspoſsitionem in illis acquirunt, l. 9. & l. 10. Tauri, quæ hodie eſst l. 7. & 8. tit. 8. lib. 5. Recopilationis.
Et ſsemper debent
62
Reges in his dotationibus Eccleſsiarum, etiam ubi de ſsuis bonis eas faciunt, valdè liberales, & munifici eſsſse, quia id non diminuit, ſsed potius auget, & extollit ſstatum, & coronam ipſsorum; ut pluribus exemplis probant Petr. Gregor. de Repub. lib. 13. cap. 17. ex num. 16. Magerus de advocatia armata, cap. 5. num. 125. & cap. 9. num. 513. Bobadilla lib. 2. cap. 18. ex num. 325. Ego ſsuprà hoc libro cap. 4. num. 10. & 11. & eleganter D. Cyprianus lib. de opere, & eleemoſsynis, ſsic inquiens: Si vereris, ac metuis, ne ſsi operari plurimum cœperis, patrimoni tuo larga operatione finito, ad inopiam redigaris, esto in hac parte intrepidus, eſsto ſsecurus. Finiri non poteſst, unde in uſsus Christi impenditur, unde opus cœleſste celebratur: & tradit alia Rangolius in cap. 4. lib. 1. Regum, cap. 19. rectè contra Bodinum, & Cunerum probans, quàm ſsit antiqua in Regibus erga Eccleſsias liberalitas, & munificentia, & in ſspecie de noſstris Regibus Hiſspaniæ agens Gabr. Vazquez de reditib. Eccleſs. cap. 1. §. 3. rubr. 3. Valdes de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 19. & cap. 21. num. 6. D. Valençuela contra Venetos, part. 2. num. 12. & Anaſst. Germon. in aſsſsert. libert. & immunit. Eccleſs. cap. 9.
Secvndò, quia licèt fateamur, decimas Regibus, & alijs laicis conceſsſsas, dum apud eos manent, temporalium bonorum naturam aſsſsumere, communior tamen, & ſsecurior opinio eſst,
63
quòd ubi ex eorundem Regum liberalitate, Eccleſsijs, vel Eccleſsiaſsticis re|donantur, priſstinam conditionom reſsumunt, & tanquam quid Eccleſsiaſsticum, ſsive ſspirituale deinceps tractari, & iudicari debent, ut docent plures Auctores, quos retuli ſsupr. hoc lib. cap. 1. num. 39. Vnde cõſequiturconſequitur in his, de quibus loquimur nihil noſstris Regibus remanſsiſsſse, 'quod amodò profani iuris cenſseri poſsſsit, cùm
64
renuntiatio, quam fecerunt in favorem Eccleſsiarum, fuerit generalis, & abſsoluta, l. Iulianus, D. de legat. 3. Hondedeus conſs. 76. num. 33. vol. 2. & Giurba, plures adducens, ad ſstat. Meſsſsanæ, cap. 1. gloſsſs. 2, par. 1. num. 117. Et
65
eis facile eſsſset, ſsi vellent ſsibi vacationes fructus reſservare, illud exprimere, quemadmodum expreſsſserunt reſservationẽ duorum novenorum, de quibus dixi ſsup. dict. cap. 4. ex num. 18. Quod
66
efficaciſsſsimè arguit in reliquis, nec poſsſse, nec voluiſsſse quicquam ullo tempore poſstulare, ut inſsimilieleganter probat Felin. in cap. quoniam frequenter, ut lite non conteſstata, num. 2. Roſsenthal. de feudis, 1. part. cap. 5. concluſs. 14. qui innumeros refert, Petra de poteſst. Princ. cap. 22. & Sixtin. de regalib. lib. 1. cap. 5. num. 86. & conducit reg. text. in cap. noverint 10. q. 1. & in cap. cùm Apoſstolica, de his quæ fiũt à Prælat.
Tertiò, quia nihil officit,
67
quòd Prælatis, veluti in alimenta, & loco congruæ ſsuſstentationis, dictæ decimæ aſssignatæ dicantur in earum conceſssione, & Bullis erectionum ſsuprà relatis. Nam illa verba ſsolùm denotare voluerunt cauſsam, ſsive intentionem dictæ conceſssionis faciendæ, non autem eam modificare, neque ad naturam alimentorum, vel uſsusfructus reſstringere, ut in ſsimili probat elegans text.
68
in l. cùm alimenta 22. §. qui fratris D. de ſsupellect. legat. ibi: Illam autem adiectionem, ut habeant unde ſse paſscant, magis ad cauſsam prælegandi, quàm ad uſsumfructum constituendum pertinere. Idem probat text. in l. donationes, §. ſspecies, D. de donationibus, per quem tenet eleganter Bartol. ibîdem, & in l. ſspecies, de auro & argento legato, & in l. libertis, D. de aliment. legat. Quod
69
quoties donatio incipit à re ipſsa, quæ donatur, ſsive ipſsius expreſssione, & aſssignatione, ut in noſstro caſsu contingit, quamvis poſsteà adijciatur, eam cedere debere in vicem alimentorum, uſsus, vel uſsusfructus, adhuc donatio proprietatis facta videtur, & reliqua verba eius limitationem non inducunt, ſsed demonſstrationem, effectum, ſsive cauſsam impulſsivam conceſsſsionis in maiorem ipſsius donatarij favorem. Quod ſsecùs eſsſset, ſsi ipſsa donatio inciperet à conceſssione ipſsius uſsusfructus, vel alimentorum in tali re, vel ex tali quantitate ſsolvendorum. Quam doctrinam omnes DD. unanimiter ſsequuntur, ut innumeris relatis probat Menoch. lib. 4. præſsumt. 133. num. 11. & conſsil. 352. num. 17. lib. 4. Mantica de coniect. ultim. volunt. lib. 9. titul. 2. num. 29. Ludov. Molina de primogen. lib. 1. cap. 19. num. 9. Surd. conſsil. 11. ex num. 4. lib. 1. & in tract. de aliment. tit. 2. quæſst. 1. in princip. Lara de Corduba in l. ſsi quis à liberis, §. utrum, num. 34. D. de liber. agnoſsc. Oſsualdus ad Donel. lib. 10. cap. 5. litt. A. Anton. Gama deciſs. 92. ubi eius Additionator Flores de Mena, qui plurimos refert, & Dom. Ioann. del Caſstillo de uſsufructu, cap. 30. num. 4. adijciens num. 5. poſst Mantic. ſsup. num. 29. Idcircò
70
hoc legatum perpetuum eſsſse dici, & tranſsmiſssibile ad hæredes, prout in alio elegantiſssimo caſsu, & noſstro valdè ſsimili oſstendit I.C. in l. annua 20. §. Attia, D. de annuis legat. ubi legatum annuum his, qui in templo ſservirent, relictum, etiam pro tempore, quo hi deficiunt, templo datum videri, & perpetuam cauſsam habere, Scævola inquit: Reſspondi ſsecundùm ea, quæ proponerentur, ministerium nominatorum deſsignatum, cæterùm datum templo, & in perpetuum, hoc eſst, ut nullo caſsu, nullo tempore, aut prætextu amplius ad legantem, vel eius hæredes redeat. Et
71
hæc eſst propria, & vera huius vocis, In perpetuum, ſsignificatio, ut ferè in eiſsdem noſstris terminis docet Hieron. Gabriel, plures allegans, conſsil. 76. num. 7. & 8. & Auguſst. Barboſsa de dictionibus, diction. 163. num. 5.
Qvartò, quia dato, quòd prædicta conſsideratio aliquid operaretur,
72
planè quidem ſsolùm procederet quoad Prælatum, & partem redituum ſsedis vacantis, quæ ei applicari ſsolet, non autem quoad partem Eccleſsiæ, quæ nunquam moritur, cuiuſsq́ue alendæ, do tãdæ, & reparandæ obligatio
73
perpetuam cauſsam habet, l. proponebatur, D. de iudicijs, l. cùm debere columnam, D. de ſservit. urban. Alciat. lib. 6. parerg. cap. 17. Langlæus lib. 5. ſsemeſstr. cap. 1. Seſsſse deciſs. 149. & multum in noſstris terminis Mager. de advoc. armat. cap. 16. n. 841. Vnde
74
cùm non debeat una, & eadem res diverſso iure cenſseri, l. eum qui ædes, D. de uſsucap. cum vulgatis, vel dicere debemus
75
Fiſsco nullum ius concedendum in partem Prælati defuncti, vel ſsi conceditur, ad totam vacantem admittendũ: quod & in Gallia uſsurpatur, ut ex adverſso ſsupponitur. Et Camera Apoſstolica obſservat in provincijs, ubi ſspolia, & vacantes ſsibi vindicat. Hoc autẽautem admiſsſso, pars Eccleſsiæ pertinẽs, nullo iuſsto titulo, autcolore Regi applica ri poterit, cum ceſsſset (ut diximꝰdiximus) is qui ex ceſsſsa. | tione alimentorum Prælati, tanquam præcipuus conſsideratur.
Qvod non eliditur ex eo, quòd Reges noſstri, ubi has partes ſsucceſsſsori, & Eccleſscõceduntconcedunt, dicere ſsoleant, Que bazen merced dellas; & ad hoc Regiæ ſschedulæ petantur, & expediantur. Nam id
76
ea de cauſsa fit, quòd Rexhæc bona ſsub cuſstodiam, & manum ſuãſuam, & Regiorum ſsuorum officialium deducir, ut ſsuprà retulimus, à quibus ſsine Regio mandato præſstare, etiam proprijs dominis, neutiquam poſsſsent. Et quia
77
Reges in more habent eâ formulâ uti, Os bago gracia i merced, etiam ubi id, quod omni iure debent, exſsolvunt, ut pluribus oſstendi ſsuprà lib. 2. cap. 27. num. 83.
Deniqve quia etſsi concedamus, Regẽ noſstrum, iuſsto aliquo titulo, vel colore, his bonis potiri poſsſse, adhuc
78
tamen non videtur ſsalvâ ſsecuritate conſscientiæ ei cõſuliconſuli poſsſse, quòd ea liberè, & abſsolutè pro arbitrio ſsuo, in quoslibet uſsus, etiam merè profanos, expendere poſssit, cùm quoad illa in locum Prælati intret, & ſsubrogetur,
79
cuius obligatio erat, utpotè Eccleſsiaſstica, & intuitu Eccleſsiæ quæſsita, in pios uſsus erogare, cap. glo. tia Epiſscopi, cap. aurum 12. q. 2. l. 40. tit. 5. par. 1. Annæus Robert. lib. 4. rerum iudicat. cap. 3. per totum, cum alijs, quæ latè adduxi ſsup. cap. 10. ex num. 20.
Et vel exemplo
80
Regum Galliæ admoneri poſsſset, qui etſsi liberiùs & abſsolutiùs in has vacantes manum inijciant, ſsemper tamẽ eas in uſsus pios expendunt, ſsi credimus Philippo Probo de regalib. q. 52. num. 4. Rhen. Choppin. lib. 1. de ſsacra Politia, tit. 3. num. 7. circa fin. & tit. 7. à num. 15. & Bleiniano de benef. cap. 9. num. 36. ubi inquit, nullum eſsſse Regem, qui magis moderatè, & piè hoc iure vacationum utatur, quàm Chriſstianiſsſs. Galliæ, & num. 51. & ſseqq. ibi: Nec minor tandẽ eorum pietas deprebendi poteſst ex converſsione ita ſsibi obvenientium iure regaliæ fructuum non in propriam utilitatem.
Qvibvs conſsiderationibus inſspectis, & omnibus ad utramque partem maturè penſsatis per doctiſsſsimos viros, ad quos fuit conſsultatio ſsupremi Senatus Indiarum tranſsmiſsſsa. Tandem
81
Rex noſster Pijſsſsimus in hanc ſsententiam, ut piorem, & æquiorem inclinavit, reſservatâ ſsibi dumtaxat tertiâ vacantiũ parte, in pios uſsus pro ſsuo arbitrio diſstribuẽdâ. Quod quidem arbitrium ſsic iuſstiùs exercendum, & moderandum exiſstimo,
82
ut primoloco neceſsſsitatibus Indorum, & Indiarũ ſsubveniat, ex quorum provincijs hæ pecuniæ redituſsvè procedunt, arg. l. Præſses, C. de ſservit. & aqua, cum alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 2. cap. 5. ex num. 53. & infr. cap. 19. ex num. 28. & his non valdè urgentibus, alia opera pia, etiam in Hiſspania, exercere ex eiſsdem tertiæ partis reditibus poſsſset, & orphanis, viduis, Monaſsterijs, hoſspitalibus, alijſsq́ue pijs locis (ut ſsolet) opitulari.
Et quod magis eſst, exhauſstis (ut plerumque contingit) alijs Regijs vectigalibus, iuribus, & reditibus,
83
claſsſses inſstruere, & milites alere, quibus Eccleſsiæ, & Hiſspanæ Monarchiæ hoſstibus adverſsetur, & præcipuè rebellibus, & pyratis Hollandis, qui ipſsarum Indiarum commercia turbãtturbant, & noſstros ubi q́ue aſsſsiduis incurſsionibus, ac latrocinijs infeſſãtinfeſſant, & omni iure
84
proſscripti, damnati, & diffidati dicuntur, Auth. navigia, C. de furris, cum multis alijs, quæ congerit Martin. Mager. de advoc. armata, cap. 8. à num. 49. & Albericus Gentilis de iure belli, lib. 1. cap. 4. & latiſsſsimè D. Pręſses Valençuela in diſscurſsu belli & ſstatus, par. 2. conſsid. 2. num. 3.
Circa quæ tamen omnia ontandum erit, quòd quicunque, qui ex privilegio, vel conſsuetudine bona Eccleſsiæ vacantis, ſsibi competere, vel quotam eorum partem prætendat,
85
debet intelligi de his tantùm, quæ ſsolutis debitis, & ſstarijs famulorum, alijſsq́ue expenſsis, atque oneribus ſsuperſsunt, ut expreſssè probat text. in cap. præſsenti, §. porrò, de offic. Ordinar. lib. 6. quem ad hoc expendit gloſsſs. in cap. ſsi tibi conceſsſso, verb. Fructus, de præbend. eodem lib. & ſsignanter Tiraq. alios plures adducẽs, de retract. lignag. §. 15. gloſsſs. 1. num. 7.

CAPVT XIII. De Capitulis Eccleſsiarum Indiarum, & eorum ſsede vacante poteſstate, & iuriſsdictione, & an oporteat novãnovam in ea exercenda formam inducere?

SVMMARIVM CAPITIS Decimitertij.

  • 1 CApitulum Cathedralium eſst velut Senatus Eccleſsiæ.
  • 2 Capitulum ſsede vacante in omnibus ſsuccedit, quæ ad ordinariam eiuſsdem ſsedis iuriſsdictionem, & administrationem ſspectant.
  • 3 Capituli iuriſsdictio ſsede vacante potius apud eum manere, vel ei accreſscere, quàm deferri videtur.
  • 4 Capitulum ſsede vacante, an, & quando ſsuccedat etiam in iuriſs dictione delegata, & commiſsſsionibus Epiſscopi deccdentis.
  • 5 Capitulo ſsede vaccante non competunt ea, quæ ſspecialiter perſsoneæ, vel dignitati Epiſscopi decedentis commiſsſsa erant, vel tanquam ſsedis Apoſstolicæ delegato.
  • 6 Litteræ executoriales directæ in perſsonam Epiſscopi, exequi non poſsũtpoſsunt à Cap. ſsede vac.
  • 7 Diſspenſstiones matrimoniales non ſsolent commiti Capitulis ſsede vacante, ſsed ſsolũ Epiſscopis, & eorum Vicarijs, & quid de Vicrijs electis ab eod. Capitulo?
  • 8 Prælati nomine non ſsemper venit Capitulum ſsede vacante.
  • 9 Profeſssionis Fidei receptio ali cui Epiſscopo ſspecialiter commiſsſsa, non poteſst recipi, etiã co mortuo, per eius Capitulum ſsede vacãte.
  • 10 Epiſscopo, vel eius Vicario ſsi pecialiter cõmittatur alicius abſsolutio, non potest fieri à capiyulo, vel eius Vicario ſsedevacãte.
  • 11 capitulum ſsede vacante an poſsſsit diſspenſsare in intertitijs? reſsolvitur affirmativè.
  • 12 capitulum ſsede vacabte luccedit in ijs, quæ iure communi etiam ſspecialiter Epiſscopis commiſsſsa, vel mandata reperiantur.
  • 13 Capitulum ſsede vacante, in quinus irregularitatibus, & ſsuſspenſsionibus diſspenſsare poſsſsit?
  • 14 Capitulum ſsede vacante m intraannum nõ poteſst concedere dimiſsſsrias ad ordines, nec ſsuper inter ſstitijs diſspenſsare.
  • 15 Præparatorij, & præparati idem eſst iudicium.
  • 16 capitulum ſsede vacante non poteſst intra annum vocare Epiſseopum extraneum ad ordines in ſsua Diœceſsi conferendos.
  • 17 Capitulum ſsede vacante, an, & quando poſsſsit viſsitare ſsuam Diœcſsim, tam de iure communi, quàm ſschedulario Indiarum?
  • 18 Viſsitatio est actus iuriſsditionis ordinariæ. & tranſsit in Capitulum ſsede vacante.
  • 19 Viſstationem non ſsolùm generalem, verùm & particularem contra aliquas perſsonas, Capitulum ſsede vacante facere poteſst.
  • 22 Syndicare eſst actus iuriditionis, & tam ex officio, quàm adinstantiam partiss ad id procedi poteſst.
  • 23 Capitulum ſsede vacante regulariter non ſsuccedit in iuri ſsdictione volutaria.
  • 24 Exceſsſsus punire, & curare ne ſsubditi in dammo maneant, magis pertinet ad neceſsſsarium, quàm ad volutarium iuri ſsdictionem.
  • 25 Fiſscalis Epiſscopi defuncti aliquibus rationbus videtur excuſsandus à ſsyndicatu capituli, quæ refereruntur, & refelluntur.
  • 26 Vicarius Epiſscopi decedẽtis an poßit ſsyndicari à capitulo ſsede vacante? vel ab ipſso Epiſscopo, qui eum nomivavit?
  • 27 L. 4. tit. 7. lib. 3. Recop. explicatur.
  • 28 Prælatos, qui non curant de viſstandis, corrigendis, & ſsydicandis ſsuis Vicarijs, meritò reprehendit Bobadilla.
  • 29 Epiſscopus poteſst ſsyndicare ſsicarium Capituli ſsede vacante. Trid. ſseſsſs. 24. cap. 16. de reform explicatur, ibidem.
  • 30 Capitulum ſsede vacante henè poteſst viſsitare, aut ſsyndicare Vicarium à ſse nominatum, ſsine præiudicio alterius ſsyndicationis Epiſscopi ſsuccedentis.
  • 31 Capitulum ſsede vacante, an, & quãdoquando poſsſsit facere collationem præbendarum ſsuo tempore vacantium.
  • 32 Collatio beneficiorum ſsolis Epiſscopis regulariter reſservatur, vel Vicarijs, quibus ipſsi id ſspecialiter conceſsſserint?
  • 33 Collationes præbendarum, & beneficiorũ Indiarum non ſsunt liberæ, ſsed neceſsſsariæ, & quare?
  • 34 Electio, & collatio Dignitatum, & Canonicatuum, olim ad Epiſscopum ſsimul cum Capitulo pertinebat.
  • 35 Collationem præbendarum, vel beneficiorum, quis faciet in Eccleſsia vacante, cuius Capitulum non eſst forumatum, vel in uno remanſsit?
  • 36 Collegium licèt retine atur in uno, is tamẽ ſsolus non potest obire munia toti Collegio conceſsſsa.
  • 37 Metropolitanus adeundus videtur pro collatione facienda, ubi non adeſst Epiſscopus, nec Capitulum, quod eam facere poſsſsit. Cap. Presbyteri, 24. diſst. & gloſsſs. ibid. expenditur, ibidem.
  • 38 Vicarij à Capitulis ſsede vacante, quando, & qualiter eligi debeant, & an Thelogi poſsſsint? Concil. Trid. ſseſsſs. 24. cap. 16. exponitur, & illuſstratur, ibidem.
  • 39 Theologi, etſsi litteratiſsſsimè, non ſsolent eſsſse apti ad munus iudiciale, & quare?
  • 40 Arequipenſsis Epiſscopus recuſsavit parere litteris cuiuſsdam Vicarij generalis Theologi à Capitulo Metropolitanæ Eccleſsiæ Limenſsis nominati.
  • 41 Vicarij Iuriſsperiti electio in Capitulo ſsede vacante an præciſsa ſsit, ut huius formæ tranſsgreßio nullitatem inducat?
  • 42 Forma Tridentim de eligendo Vicario Iuriſsperito parum ſservatur in Eccleſsijs Hiſspaniæ.
  • 43 Statutum requirens Doctorem graduatũ ad munus iudicandi, verificatur in quovis alio viro idoneo, quamvis Doctor non ſsit.
  • 44 Declarationes ſsacræ Cõgregationis Cardinalium, quam auctoritatem habeant?
  • 45 Declarationes Cardinalium non publicatæ, vel receptæ, non poſsſsunt vincere cõſsuetudinem, vel Conciliar em diſspoſsitionem.
  • 46 Capitulum ſsede vaeãte poteſst Vaicarij iureſsdictionem dividere, vel reſstringere.
  • 47 Forma Tridentinin circa eligendum Vica|rium per Capitulum ſsede vacante, ad Metropolitanum extendi non debet.
  • 48 Vicarij, vel Metropolitani, & alij iudices iure communi inſspecto, non requiritur, quòd ſsint in iure graduati, ſsed ſsufficit, quò ſsint idonei.
  • 49 Vicarius generalis eſsſse poteſst attento iure communi, etiam is, qui non intelligit linguã Latinam.
  • 50 Vicarij eligendi forma requiſsita per Trident. in Capitulo ſsede vacante, non extenditur ad Eccleſsias Collegiatas.
  • 51 Archidiaconus eſst Aſsſseſsſsor, & oculus Epiſscopi, & ordinarius, ſsede vacante, & alia de eius dignitate, & auctoritate.
  • 52 Archidiaconatus dignitas, ubi habet annexam iuriſsdictionem, requirit gradũgradum ſsaltem licentiæ in ſsacra Theologia, aliàs nullum.
  • 53 Capitulum Eccelſsiæ Metropolitanæ ſsede vacante ſsimul cum iuriſsdictione ordinaria Metropolitanam exercet per Vicarios à ſse no minatos.
  • 54 Metropolitanus quæ poteſst circa ab ſsolutiones, collationes, & appellationes; eadem & Capitulum Metropolitanum ſsede vacante.
  • 55 Vicarius ſsemel à Capitulo nominatus, utrum ab eodem ad libitum revocari poßit?
  • 56 Vicarij electionem factam à Capitulo ſsede vacante à lege potius ſsive CõciliariConciliari diſspoſsitione, quàm ab ipſso Capitulo depẽdere, multi opinantur.
  • 57 Vicarius nominatus à Capitulo, ſsi ab eodem revocari poßet, ſsegniter ſse haberet in adminiſstratione iuſstitiæ.
  • 58 Declarationes aliquæ Cardinalium vidẽ.. tur requirere cauſsas in revocatione Vicarij electi à Capitulo ſsede vacante, & quæ ſsufficientes videri poßint.
  • 59 Vicarium Capituli ſsede vacante non poſsſse revocari ſsine cauſsa, etiam ſsi in eius nominatione contrarium cautum ſsit, tenent aliqui, qui referuntur.
  • 60 Vicarium Capituli ſsede vacante, ad nutũ revocari poſsſse, qui teneant? & quibus fundamentis.
  • 61 Concilium Tridentinum nihil de iure Capituli derogare voluit, quatenus ad poteſstatem revocandi Vicarij à ſse nominati.
  • 62 T homæ Sanctij ſsententia qualiter accipienda ſsit?
  • 63 Iudicium ſsolvitur vetante eo qui iudicare iußit.
  • 64 Vicarium Capituli ad eius nutum revocaripoſsſse, tenuit S. Congregatio Cardinal ium, quorum declaratio ad litteram refertur.
  • 65 Vicarius deputatus à Metropolitano ob incuriam Capituli, potest ad eiuſsdem nutum removeri.
  • 66 Vicarius Capituli revocari poteſst ad nutum, etiam ſsi in contrarium iur atum ſsit.
  • 67 Vicarius Capituli facilius revocabitur ſsi initio convenit, ut hoc ad libitum fieri poſsſset, & quare?
  • 68 Vicarius Capituli et ſsi de rigore iuris ad nutum revocabilis ſsit, appellans tamen de æquitate audiri, & reſstitui ſsolet, & quare?
  • 69 Revocatio etiam ad libitum permiſsſsa, debet intelligi de libito, ſsive arbitrio benè informato.
  • 70 Vicarius Capituli in multis maiorem, & ſsirmiorem iuriſsdictionem habet, quàm Vicarius Epiſscopi.
  • 71 Vicario Epiſscopi poſsſsunt cauſsæ ab eodem Eopſscopo tolli, & avocari, non ita in Vicari Capituli ſsede vacante.
  • 72 Prælatus, qui ad aliam Eccleſsiam promotus ad eius gubernationem properat, litteris non expeditis, an poſssit in ea, quam deſserit, Vicarium relinquere, vel eo ipſso illa vacare dicatur?
  • 73 Translatio ſsola Epiſscopi de una Eccleſsia ad aliam, an ipſso facto primæ vacationem inducat? & diſstinctio caſsuum in hoc articulo.
  • 74 Eccleſsiæ unius adeptio inducit vacationẽ alterius, & quare?
  • 75 Eccleſsiæ viduatæ cura non pertinet ad Epiſscopum ad aliam translatum, ſsed ad Romanum Pontificem, vel Capitulum ſsede vacante.
  • 76 Translatus in aliam Eccleſsiam, co ipſso quodammodò dicitur mortuus quoad primam.
  • 77 Epiſscopum translatum ad aliam Eccleſsiam, etiam litteris de ſsecunda expeditis, poſsſse primam gubernare, quouſsque ſsecundæ actualem poſsſseſsſsionem acceperit, tenẽttenent plures, qui referuntur.
  • 78 Beneficium primum nunquam vacare cẽſsetur, quouſsque adepta ſsit pacifica poſsſseſssio ſsecundi.
  • 79 Beneficia, quæ habet electus in EpiſcopũEpiſcopum, non vacant uſsque ad adeptam pacificam poſsſseſssionem Epiſscopatus.
  • 80 Epiſscopatum primum vacare, etiam ante adeptam poſsſseſssionem ſsecundi, ex ſsola litterarum expeditione facta, accedẽteaccedente conſsenſsutranslati, multi Auctores tenent, qui referuntur.
  • 81 Vicarij ſsententia lata post translationẽ ſsui Epiſscopi ad aliam Eccleſsiam, etiam ſsi id ipſse Vicarius ignoret, eſst nulla ex defectu iuriſsdictionis.
  • 82 Epiſscopatus primus vacat ex ſsola abſsolu|tione Pontificis, etiamlitteris pro ſsecunda Eccleſsia non expeditis.
  • 83 Beneficium cur non vacat ante actualem poſsſseßionem ſsecundi, & Epiſscopatus ſsic?
  • 84 Tempus octo di erum præfixum Capitulo ad conſstituendum VicariũVicarium, ex quo die currant in Epiſscopo ad aliam Eccleſsiam trãſslato? Et declaratio Cardinalium de hoc.
  • 85 Epiſscopis hodie expreßè inhibitum eſsſse, priores Eccleſsias adminiſstrare, poſst notitiam habitam ſsuæ translationis ad ſsecundam, refert Alcedus.
  • 86 Prælati prudentes quid faciant, ubi habent notitiam trãslationis ſsuæ ad aliãaliam Eccleſsiam.
  • 87 Epiſscopatus primus abſsque dubio non vacat, niſsi poſst factam per Rom. Pontificem abſsolutionem ab eo, & admißam translationem ad ſsecundum.
  • 88 Epiſscopi Indiarum cùm ex ſsola notitia promotionis ad novas Eccleſsias gubernãdas iter arripiant, eo ipſso primas deſserere vidertur, & vacatio earum induci.
  • 89 Ius ſsuum renuntians illud amittit, neque ampliùs ad illud redire poteſst.
  • 90 Translationi conſsentire, eſst quædam renuntiatio prioris Epiſscopatus.
  • 91 Conſsenſsus magis potenter declaratur ex factis, quàm ex verbis.
  • 92 Renuntiationis forma conſsiſstit in qualibet declaratione voluntatis renuntiantis.
  • 93 Renuntiatio Epiſscopatus, ut eius vacatio inducatur, in manibus Pontif. faciendavidetur, & an aliter facta præiudicet ſsaltim ipſsi renuntianti.
  • 94 Renuntians beneficium, non poteſst ad illud ſsine licentia ſsuperioris redire.
  • 95 Translatus in Indijs, eo ipſso, quòd virtute Regiæ ſschedulæ, quæ ſsibi novi Epiſscopatus gubernationem concedit, ad illum iter arripit, videtur conſsenſsum præstitiſsſse renuntiationi faciendæ in manibus Papæ.
  • 96 Ratificatio ſsemper retrotrabitur ex voluntate ratiſsicantis.
  • 97 Conſsenſsus Epiſscopi trãslati ſsufficit, quòd præcedat, vel ſsequatur ad inducendam veram vacationem, & renuntiationem prioris Epiſscopatus.
  • 98 Vacatio primi beneficij, vel Epiſscopatus aliquando introducitur, etiam non attento conſsenſsu translati.
  • 99 Matrimonium cõtrabicontrabi videtur inter electum, & Ecclleſsiam, cui quis eligitur, etiam ante confirmationem Pontificis.
  • 100 Præſsentatio ſsola inducit matrimonium ſspirituale de futuro, quod perficitur in cõfirmationeconfirmatione.
  • 101 Electus intra menſsem tenetur conſsentire electioni, & præſsentatus acceptare præſsentationem.
  • 102 Epiſscopus non poteſst ſsine licentia Papæ deſserere primam Eccleſsiam ex ſsola præſsentatione ad aliam, niſsi ſsupponamus, quòd priori renuntiavit.
  • 103 Prælatus propria auctoriate deſserens Eccleſsiam, ut ad aliam tranſseat, utraque privatur.
  • 104 Epiſscopus, qui deſserit Eccleſsiam primãprimam, ut ad aliam, litteris non expeditis, gubernandam ex mandato Regis accedat. debet niti in præſsumta voluntate Pontificis.
  • 105 Epiſscopi, ut ſsecuriùs poſssint ante expeditas litteras Eccleſsias ſsuas deſserere, bonum eſsſset conſsulere R. Pontificem.
  • 106 Vicario relicto in prima Eccleſsia ab Epiſscopo promoto, & tendente ad novam, nõ debet magis fidi, quàm Capitulo.
  • 107 Sedium vacantium damno ſsam, & periculoſsam eſsſse adminiſstrationem, multi teſstantur. Gubernatio multorum ſsemper plura incommoda generat, ibidem.
  • 108 Eccleſsiarum vacantium brevi proviſsioni multum conſsuluit ius Canonicum.
  • 109 Eccleſsiarum longa vacatio, ut ceſsſsaret, quid proviſsum fuerit in Concilio Toletano?
  • 110 Electionũ cauſsis breviter, & de plano procedendum eſst, & quare?
  • 111 Vacantium Eccleſsiarum damna qualiter expendat Ioan. Garcia, & cõſulatconſulat, ut Rex earum gubernationem ſsuſscipiat.
  • 112 Eccleſsiævacantes in tota Gallia, & in Indijs committuntur Epiſscopis electis etiã ante confirmationem.
  • 113 Sedium vacantium gubernationem Capitulis Eccleſsiarum Indiarum adimere ſsæpè tractatum eſst, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 114 Metropolitani qualiter debeant invigilare pro bona gubernatione ſsuffraganearũ Eccleſsiarum vaccantium?
  • 115 Eccleſsijs ſsede vacante maiori cura Reges, tanquam patroni ipſsarum proſspicere debent. Sedis vacantis tempore lupus exultat, ibi dem.
  • 116 Sedis vacantis tempore nullum præiudicium poteſst generari Eccleſsiæ, maximè in iuribus Epiſscopalibus.
CApitvlvm Eccleſsiarum Cathedralium,
1
quod velut Senatus eſst Eccleſsiæ, ut inquit D. Hieronymus in cap. Eccleſsiæ 16. q. 1. In provincijs Indiarum, non ſsecus ac in alijs, in
2
his monibus ſsuccedit, quæ ad ordinariã iuriſsdictionem, & adminiſstrationem Epiſscopi, tam in ſspiritualibus, quàm in temporalibus pertinent, ut docemut in cap. cùm olim, de maior. & obed. c. 2. ne Prælati vices ſsuas, cap. ad abolendam, in princip. de hæret. cap. penult. & final. de ſsupplenda neglig. Prælat. lib. 6. c. 1. de maior. & obed. cap. 1. de inſstit. cap. 2. de offic. Vicar. eod. lib. Trident. ſseſsſs. 7 cap. 10. ſseſsſs. 23. cap. 10. & meliùs ſseſsſs. 24. cap. 16. cum multis alijs, quæ de iuriſsdictione, & poteſstate Capituli ſsede vacante, latè, & eleganter congeſsſserunt Franc. Panvin. & Rodobald. Parinus in peculiaribus tractatibus, quos de hoc ſcripſerũtſcripſerunt, & ultra relatos ab eis Federic. de Senis conſs. 33. Quaranta in ſsumma Bullarij, verb. Capitulum ſsede vacante, Gutier. lib. 1. Canon. q. 11. num. 10. Azor. 2. tom. inſstit. moral. lib. 3. cap. 37. per totum, Cardin. Tuſsch. litt. C. concl. 56. Rebuff. conſs. 95. Cuchus lib. 3. maior. inſstir. tit. 7. & plures alij, quos refert Eman. Roder. in ſsumma, lib. 3. cap. 55. à num. 1. Petr. Gregor. in Rubr. de offic. Ordin. Thom Sanch. de matrim. lib. 8. diſsp. 2. num. 10. Riccius in prax. var. reſsolut. 2. par. reſsol. 118. num. 1. & par. 3. reſsol. 265. Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 92. in fin. idem Riccius in praxi Archiepiſscop. tit. de Vicariatu, cap. ſsed. vacant. deciſs. 472. Gail. lib. 1. obſservat. 30. num. 10. Vbi rectè, poſst alios, advertit
3
iuriſsdictionem, non tam ad Capitulum ſsede va cante deferri, quàm apud illud, quaſsi quodam accreſscendi iure manere, Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 7. Iſsidor. Moſscon. de maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 15. pag. 294. & ſseqq. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 2. num. 23. litt. A. Ant. Cardoſs. in prax. iud. verb. Capitulum, & noviſsſsimè, & ornatiſsſsimè D. Præſses Valẽçuela conſs. 107. per tot. vol. 1. & Dom. D. Felician. à Vega Epiſscopus de la Paz in cap. 4. §. de adulterijs, de iudic. num. 49. & ſseqq.
Ideò autem diximus, ad ordinariam iuriſsdictionem. Nam quamvis Auguſst. Beroi. probare nitatur, in
4
Capitulum ſsede vacãte delegatum quoque tranſsire, in cap. quoniãquoniam Abbas, num. 21. de offic. deleg. & id ſsun quibuſsdam diſstinctionibus tentet etiam Panvinus ubi ſsup. q. 11. num. 4. & 15. Verior tamẽtamen ſsententia, & in ſscholis, & foro receptior eſst, quòd ea, quæ non competunt Epiſscopis iure communi, vel ex iuriſsdictione ordinaria, & in eorum officio radicata, fed accidentaliter, vel ex ſspeciali mandato, commiſsſsione, aut privilegio Romani Pontificis, non tranſseunt in Capitulũ: quia
5
quamvis ſsuccedat in iuriſsdictione, non tamen in dignitate Epiſscopali, cui delegatio facta eſsſse videtur, maximè ſsi in litteris adiectum fuerit, ut procedat tãquam delegatus fedis Apoſstolicæ, ut in exẽploexemplo dicti capituli quoniam Abbas, & in viſsitatione Monaſsteriorum Monialium exemtorum, de qua in Clem. 2. de ſstat. Monachor. & in alijs caſsibus ſsimilibus, de quibus per Abb. in dict. cap. cùm olim, q. 5. Roman. omninò videndum, conſs. 506. num. 4. ubi eius Addit. Nicol. Garcia d. 5. par. cap. 7. num. 42. cum multis ſseqq. ubi ad idem citat Felin. DeciũDecium, Rebuff. Sbroz. Azeved. M. Anton. Genuenſs. Thom. Sanch. & plures deciſsiones Rotæ.
Quibus adijcio MartãMartam in digeſst. deciſs. tom. 6. tit. Capitulum, cap. 12. Franc. Leon in theſsaur. for. Eccleſs. par. 1. cap. 10. num. 8. verſs. 4. Cardin. Tuſsch. d. concl. 56. num. 5. & ex num. 46. Quarant. ſsuprà pag. 332. ubi apertè loquitur in poteſstate
6
litterarum executorialium, quæ dantur in perſsonam Epiſscopi, & id ampliant, etiam ſsi moriatur Epiſsopus litteris præſsentatis. In qua etiam opinione reſsidet Doctor Sahagum, inſsignis Primarius Salmanticenſsis, in d. cap. quoniam Abbas, in reſsponſso ad 3. argum. ubi inquit, quòd cùm hæc materia ardua, & gravis ſsit, à communi non eſst recedendum, & expendit ſstylum Curiæ Romanæ, qui hodie perpetuò obſservatur, quatenus
7
diſspenſsationes matrimoniales nunquam diriguntur Capitulis ſsede vacãte, quamvis id nominatim petatur, fed Epiſscopis vicinioribus, quia Epiſscopalem dignitatem exigunt. De qua etiam praxi teſstatur Nicol. Garcia d. tract. de beneſs. 6. par. cap. 2. num. 44. ubi, quod magis eſst, reſsolvit, dictas diſspenſsationes Epiſscopi Vicario commiſsſsas, expediri non poſsſse per Vicarium electum à Capitulo ſsede vacante, reprobatâ ſsententiâ Thom. Sanch. & aliorum plurium, qui in hoc articulo contrarium tenuerunt.
Et hinc eſst, ut
8
prælati nomine non ſsemper veniat Capitulum, ut notatur in cap. requiſsiſsti, de teſstam. cap. poſst electionem, §. cùm igitur, de conceſsſs. præbend. Specul. 1. tom. | tit. de actore, §. 1. num. 79. & ſseqq. D. Valen çuela conſs. 122. num. 37. vol. 2. Et
9
ut profesio Fidei, quæ in manibus alicuius Epiſscopi, ſspecialiter ad hoc deſsignati, fieri iubertur, non poſsſsitt eo mortuo fieri in manibus ſsui Capituli ſsede vacante, prout in facti contingẽtiacontingentia dubitatum, & reſsolutum ſsuit in caſsibus, quos propoſsui, & diſsputavi ſsup. hoc eod. lib. cap. 6. num. 20. & 46. & cõducitconducit Naldus verb. Vicarius, num. 9. inquiens,
10
talem Vicarium Capituli non poſsſse abſsolvere eum, qui haberet à Papa ſspeciale mandatum, ut ab Epiſscopo, vel Vicario abſsolvatur.
Vnde ſsæpè etiam in dubiam vocatum vidi in his partibus Indiarum, an Capitilum ſsede vacante,
11
ſsuper temporum interſsititijs poſsſsit cum ordinandis diſspenſsare, quoniam hæc facultes per Concil. Trident. ſseſsſs. 23. de reform. cap. 11. iudio Epiſscopi commitritur, neceſsſsitate, aut utilitate Eccleſsiæ conſsideratâ, latiùs tradunt Salced. in addit. ad prax. Bernard. Diaz cap. 25. litt. C. Maiol. de irregul. cap. 11. num. 2. Navarr. conſs. 6. & 12. de tempor. ordin.
Sed nihilominus affirmativa opinio prævaluit, eò quòd hæc facultas in piſsius Epiſscopi officio, & poteſstate imbibita eſsſset, non tam ex commiſsſsione ſspeciali, quàm ex Concilij diſspoſstione, &
12
Capitulum ſsuccedat, non tantùm in ordinaria iuriſsdictione iuri communi generali ad Epiſscopum ſspectante, verùm in pertinente ad eandem, iure communi ſspeciali, iuxta doct. Abb. in cap. at ſsi clerici, n. 17. de iudicijs, ubi Decius num. 150. idem Abb. in cap. verùm, num. 9. de foro comp. Genuẽſs. in prax. Cur. Archiepiſsc. Neap. cap. 83. num. 1. & cap. 85. num. 2. Campanil. in diverſs. iur. Canon. rubr. 12. cap. 13. num. 75. Nicol. Garcia d. cap. 7. num. 38. & ſseqq. & plures congerens Cened. in collect. 4. ad Sextum, num. 3. & in pract. Canon. quæſst. 26. num. 28. verſs. Ego tamen, Emanuel Roder. 1. tom. regul. q. 61. art. 9.
Et ita, in terminis interſstitiorum pluries declaratum fuiſsſse per Congregat. Cardin. teſstatur D. Valençuela conſs. 107. num. 17. vol. 2. & reſsolvunt Suar. tom. 4. diſsp. 28. ſsect. 5. in princ. Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsp. 29. num. 14. Valer. Reginal. in prax. for. pœnitent. lib. 1. num. 180. & Aug. Barbſs. in remiſs. ad Concil. d. ſseſsſs. 23. cap. 15. fol. 76. & eſst videndus D. Felician. à Vega in d. §. de adul terijs, num. 52. & 53. ubi ex eâdem ratione concludit, poſsſse
13
Capitulum diſspenfare in irregularitatibus, & ſsuſspenionibus provenientibus ex delicto occulto in terminis CõcilijConcilij Trident. ſseſsſs. 24. caqp. 6. de reform. & etiã cum illegitimis, quod Ordines minores, & beneficium ſsimplex, iuxta text. in cap. 1. de filis Presbyt. lib. 6.
Quam tamen interſstitiorum diſspenſsationẽ Ego
14
poſst elapſsum primum annum ſsedis vacantis faciendam eſsſse cenſserem. Nam cùm Capitulum intrâ illum non poſssit concedere licentiam recipiendi ordines, nec ad talem effectum litteras dimiſsſsorias, cap. cùm nullus, §. Epiſscopo, de temp. ordinat. in 6. Concil. Trid. ſseſsſs. 7. de reform. cap. 10. & ſseſsſs. 23. cap. 10. cum traditis à Cerola in prax. Epiſscop. 1. par. verb. Capitulum, num. 1. prohibi
15
*ta quoque illi videntur ea, quæ ad ipſsos ordines præparantur, arg. l. oratio ſsponſsal. & eorum, quæ tradit Bart. in l. cùm lex, D. de fideiuſsſs. Socin. in l. legem, num. 12. C. de pact. & Cephal. conſs. 175. num. 3. lib. 2.
Et eodem modo practicandem iudico
16
licentiam, quam habet convocandi Epiſscopum extraneum ad ordines intra ſsuam Diœceſsim conferendos ſsub caute la, quòd nullum ius ſsibi acquirat, de qua in cap. Pontifices 7. q. 1. cap. is cui. 42. de elect. lib. 6. gloſsſs. verb. Spiritulibus, in cap. ſsi Epiſscopus, de ſsupplend. neglig. Prælat. eodem lib. Iacob. Put. lib. 2. deciſs. 407. num. 2. Navarr. conſsil. 44. de tempor. ordinat. & Rebuff. in prax. tract. de devolut. num. 66.
In viſsitatone tamen ſsuæ Diœceſsis aliquæ
17
* Regiæ ſschedulæ admonent, ut intra annum quoque ab illa facienda ſsuperſsedeant, & ne ubi præbendarij pauci numero ſsunt, propriam Eccleſsiam cupditate, & commoditate harum viſstationem allecti, deſserant, prout inter alia cavetur in quadem Regia epiſstola dat. Matr. 17. Martij ann 1617. ad Peruanum Proregem Princip. Schillacenſs. ſscripta. Cæterùm iure commi inſspecto, dubium non eſst, quin talis viſsitatio, & procurationis eius causâ præſstari ſsolitæ exactio, eidem Capitulo liberè competat, cùm
18
hic ſsit actus iuriſsdictionis ordinariæ de iure communi Epiſscopo conceſsſsus, atque adeò de illis, qui in Capitulum tranſseunt, ut conſstat ex ſsuprà relatis, & in terminis viſsitationis ex gloſsſs. in Clemẽt. 1. §. propter quod, verb. Capituli, de elect. quam ſsequuntur communitur DD. ibîdem, Archidiac. in cap. ſsi Epiſscopus, num. 2. de ſsupplend. neglig. Prælat. Collect. Abb. Bald. Bellamera, Felin. & alij in d. cap. cùm olim, de maior. & obed. & plures apud Panvin. tract. q. 7. 1. quæſst. princip. Rebuff. d. tract. de devolut. n. 65. verſs. Poterit quoque Mareſscot. lib. 2. var. reſsol. cap. 15. num. 14. & ſseqq. Rota in una Burgenſsi iuris viſstandi 1. Iunij ann. 1598. coram Orano, & Paulus Faſscus in tractat. de viſsitat. lib. 1. cap. 2. ex num. 20.
Qui addunt hanc poteſstatem viſstandi, ſsede vacante nedum habere
19
Capitulum reſspectu generalis viſstationis, quandò nimirum viſsratur civitas, vel Diœceſsis, ſsed etiam reſspectu particularis, quæ Poteſst inſstitui contra certas perſsonas, ſsubortâ præcendi diffamatione, ut per Bonif. de Vitalin. in Clement. 1. num. 177. & Mareſscot. ubi ſsuprà num. 17. ſsuper quo regulam etiam generalem conſstitiut Feder. de Senis conſs. 16. num. 1. in fine, concludens,
20
quòd in puniendis exceſsſsibus, & criminibus, & reformandis moribus, Capitulum ſsede vacante idem poteſst, quòd Epiſscopus.
Quæ mihi uſsui fuerunt Limæ,
21
dum capitulum ſsede vacante, ageret de ſsyndicando fiſscali Eccleſsiaſsrtico Archiepiſscopi nuper defuncti, de cuius geſstis querelæ aliquot oriebantur. Dixiq́ue id rectè facere poſsſse,
22
quia ſsyndicare eſst actus iuriſsdictionis, ut per Parid. de Puteo in tract, de ſsynd. Rubr. de off. ſsynd. num. 9. & proceditur ad ſsyndicandum, tam ex officio, quàm ad inſstantiam partis, ut per eundem d. Rubr. §. proceditur autem, & allegavi in terminis dciſsinem Rotæ in una Tudẽſs. 28. Novembr. 1607. ubi ex dictis rationibus tenuit, poſsſse Capitulum ſsede vacante fyndicare fiſscalem Epiſscopi defuncti, quãvis gloſsſs. in d. Clement. non ſsatis in hoc pedes figere videatur, quaſsi hoc ad volutariam iuriſsdictionem pertineat,
23
in qua regulariter Capitulum non ſsuccedit, ut per eandem gloſsſs. & Felin. & alios in d. cap. cùm olim, cui tamen benè fatisfacit Feder. de Senis ubi ſsuprà, inquiens,
24
punire exceſsſsus, & curare, quòd unicuique reddatur, quod ſsuum eſst, & ne ob diturniorem expectationem ſsubditi maneant in damno, magis neceſsſsariæ, quàm voluntariæ iuriſsditionis eſsſse videri, tam ex patre agentis, quia goc facit ex neceſsſsitate iuris, ut per Felin. ubi. ſsup. num. 4. verſs. Crederem, in fin. quàm ex parte pertentis, quis iudiciũiudicium redditur in invitun, l. inter ſstipulantem, §. Stichum, D de verb. oblig.
Neque his obſstare dixi, quòd admiſsſsio quòd fiſscalis huic ſsydicatui Capituli ſsede vacante ſsubiaceat, vereri poſsſsumus
25
minus acriter contra Capitulares ſsuum officium exerciturum. Nam hæc conſsideratio, non tam ad iudicem, quàm ad conditorem legis ſspectat, cui forſsitan levis, & remota viſsa eſst, tùm quia ſsedis vacatio non eſst facilè contingibilis, nec in quovis fiſscali, qut fiſscalatu timenda, d. l. inter ſstipulantem, §. ſsacram. D. de verbor. ibi: Et caſsum, adver ſsamq́ue fortunam liberi homines expextare, neque civile, neque naturale est. Tum etiam, quia tali caſsu contingente poterit recuſsare eos, qui ob ſsuam accuſsatio nem fuerint puniti, ut per Parid. de Puteo d. tractat. de ſsyndicat. §. ſsuſspicio, num. 4. cum ſseqq.
Maiorem ſsanè difficultatem res habet, ubi non de fiſscali,
26
ſsed de Proviſsore, ſsive Vicario generali defuncti Epiſscopi ſsynidicãdo per Capitulum ageretur, qui caſsus Limæ etiam de facto contigit in cauſsa D. D Feliciani de Vega, tunc Vicarij, generlis illius Archiepiſscopatus, & poſsteà Epiſscopide la Paz. Nam talem ſsyndicationem fieri non poſsſse, expreſssè docent Quarenta ubi ſsup. num. 14. Marc. Anton. Geneuenſs. in prax. Archieſscop. cap. 58. num. 1. Fr. Eman. Roder. in ſsumma, 3. to. cap. 56. num. 16. qui de communi ſstylo, & conſsuetud. teſstantur, adducentes BullãBullam Gregor. XIII. quæ id in Vicario Archiepiſscopi Tarentini apretè diſspoſsuit ann. 1578. & IoãIoan. Segura de Avalos in direct. iud Eccleſs. 1. par. cap. 13. num. 7. cum ſseqq. quem refert Sbrozius de Vicario Epiſscopi, lib. 3. q. 51. num. 4. ubi quod plus eſst docet, ne à proprijs quidem Epiſscopis Vicarios ſsyndicari debere, ſsed à Apoſstolica eiuſsvè Legato, ſseu Metropolitano. Quamvis in hoc conſsuetudinem cuiuſsque provinciæ multum attendi debere, meritò addat idem Sbrozius cum Iul. Claro §. fin. q. 35. verſs. Fuit aliquando. Et certiùs reddatur
27
ex l. 4. tit. 7. lib. 3. Recopil. quæ Prælatis iniũgit, ut de Vicarijs, quos ipſsi nominaverint, ſstnmdicatum ſsumant, quoties id expedire viſsum fuerit, quatenus inquit; I que tengan cuidado de ſse informar, i tomarles cuenta de comouſsan los cargos, i oficios que tienen i ovieren tenido. Quod quia rarò ijdem
28
Prælati, aut perfunctoriè faciunt, meritò eos natat Babadilla in Politica, lib. 2. cap. 17. num. 198. pag. 730. & ita in cauſsa dicti D. Feliciani de Vega practicatum fuit, ipſso præſsertim ſsuæ villicationis rationem reddere enixè deſsiderante.
Quam etiam à Vicarijs ab ipſso Capitulo nominatis
29
Epiſscopum ſsupervenientem ſsumere poſsſse, apertè deciditur in Trid. feſsſs. 24. cap. 16. de reſsormat. verſs. Epiſscopus verò, per quem indubiè Vicarium Capituli ſsede vacante, tenêri finito officio ſstare ſsyndicatui, & poſsſse ab Epiſscopo ad id compelli, & in aliquo delicto comprehenſsum puniri, aſsſserunt Geneunſs. d. cap. 58. in fin. Proſsper Auguſst. in addit, ad Quarant. d. verb. Capitulum ſsedevacante, num. 14. Riccius in prax. for. Eccleſs. deciſs. 481. in 1. edit. aliàs 504. in 2. edit. & deciſs. 291. Regue. de voce Canon. in cap. q. 40. num. 13. Vgolin. de offic. Epiſscop. cap. 2. §. 2. num. 2. Armendariz ad leges Navarræ, lib. 1. tit. 18. l. 7. de Epiſscop. num. 99. & Aug. Barboſsa in paſstorali, 3. patr. allleg. 54. n. 183.
Quinimò, & ipſsum
30
Capitulum, factâ remotione Vicarij, vel alliorum officialum à ſse nominatorum, quòd illos poſssit ſstatim compellere ad reddendam rationem adminiſstrationis, ac pro admiſssis culpis punire: abſsque præiudicio tamen alterius ſsyndicationis Epiſscopi ſsucceſsſsoris, qui etiãetiam poterit eos ſsyndicare & punire, quamvis à Capitulo fuerint abſsoluti, deciſsum fuiſsſse narrat Nicol. Garcia d. 5. par. cap. 7. num. 23.
Illvd etiãetiam in quæſstionem vocari ſsolet, an Capitulum
31
ſsede vacante, præbendarum, & beneficiorũ, quæ eo tempore vacare contigerit, collatione facere poſssit. Et pro parte negativa urgere videtur, quòd hoc ius hodie exconſsuetudine, vel privilegio
32
ſsolis Epiſscopis competat, vel eorum Vicarijs, quibus ipſsi id ſspecialiter conceſsſserint, text, & DD. in cap. ex frequentibus, de inſstitutionibus, cap. fin. de offic. Vicar. lib. 6. Oldrad. conſs. 77. Rota de offic. Vicvar. deciſs. 3. in novis, Rebuff. in prax. tit. de collat. num. 12. & titulo de devolution. num. 88. & 90. at que adeò regulariter non tranſsear in Capitulum ſsede vacàte, cap. 2. ne ſsede vacante, cap, unico, eod. tit lib. 6. cum alijs, quæ poſst Abbat. Panvin. Corraſs. & alios, adducit Nicol. Garcia d. cap. 7. num. 5. 1. ubi num. 52. addit eâdem ratione nõ ſsuccedere Capitulum in præſsentatione, ſseu electione ſspentante ad Epiſscopum, ut per eũdem Panvin. q. 5. 2. par. num. 3. & 4. Lambertin de iure patron. 1. part. 2. lib. q. 2. art. 4. Paul. de Citadin. eodem tract. 6. part. q. 33. num. 28. & Didac. Parez in l. 2. tit. 6. lib. 1. Ordin. pag. 155. col. 1. verſs. Eſst & alia.
Sed hoc tamen de collationibus liberis, & merè voluntarijs accipiendum eſst, ſsecùs de neceſsſsarijs, & debitis, quæ magis confirmationes, vel inſstutiones dicuntur,
33
quales ſsunt omnes, quæ in Indiarum Eccleſsijs fiunt, ad Regis noſstri, tanquam earũearum patroni, præſsentationem; eas enim Capitulum ſsede vacante, vel per ſse ipſsum, vel per Vicarium ad hoc nominatum benè facere poteſst, ut in d. cap. cùm olim, & cap. 1. de inſstit. lib. 6. ubi. Abb. & DD. Rochus de Curte de iure patronat. verb. Competens alicui, num. 66. Panvin. ubi ſsup. q. 4. & 5. Rebuſsſs. d. tit. de devolut. num. 87. & 88. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Nicol. Garcia num. 54. & ſseq. Ioan. Vvames conſs. 259. & 260. & 267. num. 2. & Sebaſst. Nevius tractans de poteſst. Capituli, in feudis, Canonicatibus, & ſsimilibus conferendis, in Rubr. tit. quid feud. dare poſsſs. n. 25. & ſseqq. Et planè olim
34
electio, & collatio Dignitatum, & Canonicatuum ſsimul ad Epiſscpoum cum Capitulo pertinebat, cap. cùm Eccleſsia Vuterana, de elect. Oldrad. conſsil. 244. num. 19. Rota ſsub tit. de conceſsſs. Præbend. deciſs. 4. in novis, & Gabriel conſs. 199. num. 11. lib. 1.
Sed iuxta terminos huius quætionis incidit alia, me Limæ exiſstante, & pro Tribunali ſsedente, in Caſsu Capituli noviter creati Eccleſsiæ de Arequipa,
35
quid dicendum, & faciendum ſsit, ubi nec Epiſscopus adſsit, qui has collationes facere poſsſsit, nec Capitulum ſsede vacante, planè formatum reperiatur, aut in uno tantùm remanſserit?
36
qui licèt ſsufficiat ad retinendum nomen Collegij. l. ſsicut, D. quod ciuiſsque univerſsit. non tamen ſsufficere videtur ad eiuſsmodi munia toti Collegio, ſsive Capitulo iniuncta, obeunda, & peragenda ex traditis à gloſsſsa in cap. ſsi fortè 63. diſst. 6. Iaſs. in l. ſsi grege, D. de legatis 1. Abb & DD. in cap. 1. de elect. Rebuff. in. l. Neratius, D. de verbor. ſsignif. Petr. Coſstalio in d. l. ſsicut, §. fin. Azor tom. 2. inſstit. lib. 3. cap. 37. verſs. Quintò quæritur, & Dom. Archiepiſsc. Bracharẽſs. D. Rod. Acuña, qui alios allegat, in cap. Comprovinciales, 64. diſst. pag. 578. Et
37
tunc ad Metropolitanum pro collatione, vel inſstitutione recurere ſsatiùs, & ſsecuriùs eſsſse cenſsuimus, ex doctrina gloſsſs. in cap. presbyteri, 24. diſst. verb. Civitais, verſs. sed quare non petebant hoc ab Archiepiſscopo, quam ſsequuntur Doctor. ibîdem per eundem text. dum docet,quòd deficiente Epiſscopo poteſst peti electio, vel inſstitutio miniſtrorũminiſtrorum, qui deſserviant Eccleſsiæ Parochiali ab Archiepiſscopo, vel à vicinis Epiſscopis ut in d. cap. ſsi fortè, 65. diſstinct.
Circa vicarios autem
38
ab eiſsdem capitulis nominandos fervari debet forma à Concilio Tridentino præſscripta d. ſseſsſs. 22. cdap. 16. quæ inter alia requirit, ut eligendus ſsaltem in iure Canonico ſsit Doctor, vel Licentiatus, vel aliàs, quantũquantum fieri poterit, idoneus; ſsi ſsecus factum fuerit, ad Metropolitanum deputatio huiuſsmodi devolvatur: cuius qualitatis præciſsam obſservantiam ſsub pœna nullitatis electionis, quæ ſsecus geſsta fuerit, vel eorum, quæ electus geſsſserit, tenêre videtur, Paulus Fuſschus de viſsit. lib. 1. cap. 15. num. 32. Genuenſs. in prax. Archiep. Neapol. cap. 82. quos, & duas declaretiones facræ Congregationis Cardinalium ad idem adducit Nicol. Garcia d. cap. d. cap. 7. n. 9 & ſseqq Et in addit. ad idem cap. num. 12. Quaranta d. verb. Capitulum ſsede vacante, num. 6. pag 145. Lælius Zechus de Rep. Eccleſs. cap. 23. de Vicario Eiſscopi, §. 1. num. 3. & 5. Trident. Moſscon. de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 15. pag. 291. Anton. Nald. in quæſstionar. verb. Vicarius, pag. 919. Sbrozius de offic. Vicar. lib. 1. q. 36. num. 12. Galer. in margar. | caſsuum conſscirẽriæ, eod, verb. Molina de iuſst. & uiure tract. 5. diſsp. 11. noviſsſsimè Auguſst. Barboſsa in tract. de Canonicis, cap. 42. num. 53. ubi aſsſserit ſsub die. 28. Auguſsti ann. 1621. deciſsum fuiſsſse, Doctorem Theologum non poſsſse eſsſse Vicarium Capitularem ſsede vacãte, & Dom Valençuela conſs. 120. num. fin. vol. 2. ubi hanc nullitatem obijcit cõtracontra quæ dam acta à quodam Vicario Theologo electo à Capitulio Eccleſsiæ Concheſsis ſsede vacante.
Quod ſsanè iuſsè conſstitutu eſsſse videtur. Nam viri
39
Theologi, etſsi litteratiſsſsimi ſsint, non ſsatis Iuriſsprudentiæ praxim, & theoricam callent, & proinde multoties ex capite, & pro arbitrio ſsententias proferunt, & ubiq́ue à veritatis, & iuſstitæ tramite deviãtdeviant, ut benè advertit Hieron Cevallos in tract. de violentijs, 1. part. gloſsſs. 6. num. 24. pag. 66. & Axia de exhiben. auxilijs, caſsu 5. fol. 159. & noviſssimè D. Carraſscus ad leg. Recop. c. 6. num. 9. fol. 56.
Et his inſsiſsiſstens
40
quidam Arequipenſsis Epiſscopus D. Fr. Petr. à Perea Auguſstinianus, dum Ego i n Prætorio Limano ius dicerem, perere recuſsabat quibuſsdam litteris executorialibus, quas adverſsus eum expediri mandaveret D. Ioãnes Velazquez electus Archiepiſscopalis Limanæ, & Eccleſsſsede vacante Metropolitanus, & eiuſsdem Archidiaconus meritiſsſsimus, inquiens illum eſsſse Doctotem Theologum, & à Capitulo eligi non potuiſsſse, in quo plures alij Præbendarij reperiebantur Licẽtiæ, vel Doctoratus laureâ in iure Pontiicio donati, & ſsatis in eius profeſsſsione conſspicui.
Qua de re cùm ad Regalem Cancellariã negorium ſsub occafione Regij auxilij ab Archidiacono implotrati, delatum eſsſset, ſsuprà dictis non obtantibus, pro Archidiaconi geſstis, & iuriſsdictione pronuntiatum fuit. Nam etſsi verum ſsit, eam (quam diximus) formam à Concilio præſscriptam videri in electione Vicarij Capituli ſsede vacante, non
41
ita præciſsa eſst, quin alium idonem admittat, ut patet ex illis verbis; Vel aliàs quãtumquantum fieri poterit idoneus. Vnde relinqui in arbitrio Capituli hæ alternativa videtur, quod ex iuſstis cauſsis moderari poteſst, ita ut Theologum, ætate fortè, prudentiâ, & rerum agendarum dexteritate excedentem, cunctis in eodẽeodem Capitulo exivtentibus præponat, in quibus prædictæ dotes non reperiantur, vel alia impedimenta conſsiderentur.
Quò fit, ut
42
dictam formam Concilij parũ ſservari in Eccleſsijs Hiſspaniæ fateatur Nicol. Garcia. d. cap. 7. num. 14. & per eam non excludi arbitrium Capituli iuctis rationibus ductum gubernatum, teneat, Navarr. conſs. 2. de officio Vacarijs, Sayrus in floribus deciſs. deciſs. 2. eodem tit. Enriq. conſs. 90. Azor. 2. par. lib. 3. cap. 37. in fine, & Aloiſs. Riccius in prax. Archipiſsc. deciſs 473. num. 2. quibus favet Pavis de Puteo d. tract. de ſsynd. verb Doctor, num. 3. fol. mihi 237. Vbi agens de ſstatutis, quæ requirunt, quòd poteſstatis aſsſseſsſsor ſsit Doctor, inquit,
43
quòd quamvis hoc gradu inſsignitus non ſsit, ſsi tamen aliàs idoneus, & eminent is ſscientiæ eſsſse reperiantur, hoc ſsuffficit ad ſstatuti verba, & mentam explendam, argem l. unicuique, C. de prox. ſsacr. ſscrin. lib. 12. & eorum, quæ tradit Bald. in l. ſsed reprobari, D. de excuſsat. tutor. Lud. Roman. in l. quid tamen, D de arbitr & in l. cùm quid, D ſsi cert patat. & in terminis Vicarij, de quo agimus, Iacob. Sbrozius lib. 1. de offic. Vicar. q. 36. nunm. 13. quem refert & ſsequitur (licèt ſsub aliqua hæſsitatione) Iacob. de Graſsſsis 2. tom. conſs. lib. 2. conſs. 1. diffic. 7. num. 4. pag. 17. inquiens: poſsſse à Capitulo eligi etiam non Doctorem, & non habentem tales qualities, modò conſsulat Aſsſseſsſsorem Doctorem iuris Pontificij, & ita vidiße obſservatum in Epiſscopatu Fanenſsi. Et Ego teſstor me idemn vidiſsſse in eadem Eccleſsia Limenſsi, & in alijs Indiarum, & Hiſsopaniæ in Vicarijs electis à ſsede vacãte, de quibus loquimur, nam in alijs nullum dubiam eſst, ut ſstatim trademus.
Et quamvis ſsacræ Congregationis Cardinalium declarationes contratium expreſsſserint, &
44
talem tantamq́ue auctoritatem habeant, qualem quantamq́ue tradit Emanuel Roder. 1. tom. quæſst. regul. q. 11. art. 1. & 2. Zerola in praxi Epiſscop. 1. part. §. auctoritas, in fin. & 2. par. §, abſsolutio, poſst princip. Nicol. Garcia de beneſs. in proœm. circa. fin & Cened. in pract. Canon. q. 6. num. 9. Adhuc ubi
45
nec publicatæ, nec receptæ, aut practicatæ ſsunt, non videntur tanti ponderis eſsſse, ut conſsuetudinem vincant, & Conciliarem diſspoſstionem dicta, alternativam concedentem.
Quibus non incongruenter adijcio, in caſsu ab Epiſscopo Arequipenſsi dubium vocato, quæſstionem non verti circa electionem Vicarij à Capitulo deputati. ſsed iudicis Metropolitani, quem dicta Eccleſsia Limenſsis ſseorſsum nominaverat, ſsuo nimirùm iure utens, quod
46
permittit, ut tempore nominationis Vicarij poſssit eam ad libitum reſstringere, limitare, vel dividere, aut cum aliquorum caſsuum exceprione, & ad ipſsum Capitulum reſservatione, concedere, ut conſstat ex traditis à Ioan. Gutierrez 1. part. Canon. quaſst. 11. n. 10. Quaranta d. verb. Capitulum, pag. 145. | num. 4. Riccio 2. part. deciſs. 187. num. 2. idẽ Riccius in prax. deciſs. 472. tom. 2. pag. 500. Dom. Valençuela conſsil. 192. num. 6. vol. 2. Garcia d. cap. 7. num. 26. & in addit. ad idem cap. num. 26. & etiam poft nominationem factam poteſst aliquas cauſsas avocare, ut dixi ſsup. cap. 8. num. 7. Vnde cùm
47
Concilij forma (eſsto quòd præciſsa eſsſse dicatur) in Vicario tantùm procedat, ad MetropolitanũMetropolitanum extendi non debt, ex regula 1. 4. §. toties, D. de damn. infect. & 1. commodiſsſsimè, D. de liber. & poſsthum. cum vulgatis.
Maximè cùm à regulis iuris communis recedat, quibus inſspectis, nec
48
in Vicarijs, nec in Metropolitanis ArchiepiſcoporũArchiepiſcoporum, vel Epiſscoporum, nec in alijs iudicibus dicti gradus deſsiderantur, & quælibet peritia, & idoneitas ſsufficit, cap. quoniam in pleriſsque, & cap. inter cætera, de offic. Ordin. cap. fin. de ætate, & qualitate, cum ibi notatis, cap. ſsciſscitatus, §. illittratus, de reſscript. & ibi Felin. & plures alij, quos refert Menoch. de arbitrar. lib. 1. q. 23. n. 10. Borrell. de Magiſstr. edict. lib. 2. cap. 8. num. 28. Nos infr. lib. 4. cap. 1. & in noſstris terminis Navarr. d. conſs. 1. de ofſs. Vicar. ubi docet, non folùm qui Doctor non ſsit, verùm
49
& illum, qui linguãlinguam Latinam non intelligit, poſsſse eſsſse Vicarium generalem, & eius nominationem valere, modò ſsit clericus in minoribus conſstitutus, licèt peccet nominans, & accipiens, & ad reſstitutionem damnorum, & ſsportularum, quæ Aſsſseſsſsoribus folvendæ ſsunt, in foro conſscientiæ teneautur. Quod idem tradit Sbrozius dict. cap. 36. & Nicol. Garcia dict. cap. 7. num. 17. & 18. adijciens num. 19.
50
deciſsionem Concilij ad Proviſsorem nominatum à Capitulo ſsede vacante Eccleſsiæ Collegiatæ non extendi, quia de ea non loquitur, & ita per Cardin. Congregationem declaratũdeclaratum fuiſsſse, quos verofimile eſst idem eadem ratione declaraturos fuiſsſse, ſsi de Metropolitano iudice quærerentur.
Præſsertim ſsuppoſsitâ tali electione in perſsona viri alioqui valdè docti, & experti, & Archidiaconatus dignitate in eadem Eccleſsia fulgentis. Quem ipſsum
51
Concilium ſseſsſs. 24. cap. 12. Aſsſseſsſsorem, & oculum Epifcopi vocat, & ipſso iure Vicarius eſst, & Ordinarius, ſsede vacante; ſsaltem interim, dum alius à Capitulo nominatur, cap. 1. & ibi gloſsſsa verb. Vicarius, & cap. ad hæc, de offic. Archid. 1. 4. tit. 6. par. 1. ubi Gregor. Lopez verb. De coſstumbre, Iacob. Sbrozius d. tract. de off. Vicar. 1. par. lib. 1. Quæſst. 61. Guid. Pancirol. qui huius dignitatis originem, & præeminentias recenſset, in Thefaur. var. antiq. pag. 125. & latiſsſsimè, & noviſssimè D. Valençuela conſs. 101. ex num. 21. Ad quam
52
dignitatem ſsufficit, quòd ſsit in ſsacra Theologia Licentiatus, ut habetur in dict. cap. 12. Concilij. Et ſsacra Eminentiſsſs. Cardin. Congregatio declaravit, ne hunc quidem gradum requiri in Archidiaconis, qui non habent actu annexam iuriſsdictionẽ, ut refet Riccius in praxi deciſs. 473. num. 3.
Quibus its ſsuppoſsitis non debuit dictus Epiſscopus Arequipenis, adeò tenax in ſsua opinione eſsſse, nec
53
ignorare in CapitulũCapitulum Eccleſsiæ Metropolitanæ, ſsede vacante, iuriſsdictionem quoque Metropolitanam ſsimul cum ordinaria tranfire, eamq́ue per Vicarios generales, ſsive iudices Metropolitanos ab eodem Capitulo nominatos exerceri poſsſse: id enim apertè docemur in cap. Romana, §. officiales, de offic. Ordinar. & probar Specular. in tit. de diverſs. ſsent. form. verſs. Quid ſsi ipſse Epiſscopus, Ioan. Andr. & Geminian. in cap. quanquam, de elect. lib. 6. Bertach. in tract. de Epiſscop. in prælud. num. 13. & 14. Franciſsc. Marcus deciſs. 483. num. 2. par. 1. Quaranta dict. verb. Capitulum ſsede vacante, ex nũ. 7. & verb. Archiepiſscopus, num. 10. pag. 18. Cerola in praxi Epiſscopali, 2. par. verb. Vicarius, & verb. Capitulum, num. 10. Seraphin. deciſs. 1183. Marta in compilat. decif. tom. 6. verb. Archicpiſscopus, pag. 6. & latè Sbrozius ubi ſsuprà quæſst. 58. per totam, Stephan. Gratian. lib. 1. diſscept. forenſs. cap. 69. num. 16. & cap. 111. num. 19. & 20. Franc. Panvin. de offic. Capit. 4. par. q. 3. num. 8. Azor d. lib. inſstit. moral. cap. 37.
Vnde inferunr, quõd quemadmodum Metropolitanus
54
poſsſset abſsolvere ſsuffraganeum, qui iniecit violentas manus in clericum, ſsi eſsſset ſsenex, debilis, vel impeditus, ita & Capitulum Metropolitanum ſsede vacante. Et quòd quemadmodum ad Metropolitanum devolvitur facultas conferendi beneficia, ſsi ſsuffraganeus eâ intra ſsemeſstre conferre neglexerit, eadem quoque ad Capitulum devoluvatur. Idemq́ue docent in recipiendis, & terminandis appellationibus ſsuffraganeorum, ut præter alios tradit Paz in praxi, 2. tom. num. 14. & ſseqq. fol. 4. Et de hoc nullus unquam præter dictum Epiſscopum dubitavit, qui cùm Theologus eſsſset, tantum ſsibi in Iuriſsprudentia articulis tribuebat, ut aliorum quantumvis doctiſsſsimorum ſsentẽtijs, atque adeò neque ipſsius Prætorij Limani, unquam acquieſsceret.
Sed quoniam iam in Domino quieſscit, ad alia properantes, hîc congruenter aliam quæſstionem ſsatis utilem, & quotidie contingentem ſsubnectemus; nimirum,
55
utrum Vicarius ſsemel à Capitulo nominatus ab eodem | ad libitum revocari poſsſsit? Quam quidem quæſstionem Limæ etiam de facto habui in ſsede vacante Dom. Archiepiſscop. D. Bartholomæi Lobo Guerrero. Et omiſssis his, quæ de Vicario electo ab Epiſscopo dixi fup. cap. 8. num. 48. & ſseqq. In nominato à Capitulo (de quo agimus) dicendum primà facie videtur, quòd revocari non poſssit, quia eius electio, etſsi à Capitulo fiat, fit tamen in executionem, & implementum præcepti Concilij Trident. dict. ſseſsſs. 24. cap. 16. Vnde Vgolinus, relatus à Suarez tom. 5. de cenſsur. diſsput. 7. fect. 3. num. 13. & Garcia d. cap. 7. n. 25. docuit, eius
56
iuriſsdictionem à lege, vel Canone dependere. Quod & inſsinuat Thom. Sanchez de matrim. 1. tom. lib. 3. diſsp. 29. num. 4. & Marc. Ant. Genuenſs. in prax. Archiepiſscop. Neapol. cap. 84. ſseu 86. num. 4. agnoſscens, poſst Concilium, hanc remotionẽ difficiliorem eſsſse: Nam in Collegio (inquit) Eccleſsiaſsiico, quãdoquando tenetur aliquem eligere, improbàtur à iure mutatio, vel variatio ſsine cauſsa. Et idem expreſsſsequitur Quaranta d. verb. Capitulum ſsede vacante, num. 3. adducens aliam rationem; nimirum,
57
quòd ſsi Canonici pro libito ſsuæ voluntaris poſsſsent auferre Vicario commiſssionem ei factam, ſsequeretur abſsurdum, ſscilicet, quòd ipſse Vicarius ſsegniter ſse haberet in adminiſstranda iuſstitia in Canonicos particulares, vel in depẽdentes ab eis. Quos, & alios Auctores, in hãc opinionem inclinans, refert Nicol. Garcia, omninò videndus, d. cap. 7. num. 22. & in additionibus ad idem cap. fol. 62. eod. num. 22. adducẽs aliquas declarationes
58
CardinaliũCardinalium, quæ talem remotionem negãt: Niſsi ex cauſsa approbanda priùs ab ipſsa ſsancta Congregatione CardinaliũCardinalium, quæ certiorari debet, alioqui revocatio erit nulla. Et idem ſsentit, & ſse conſsuluiſsſse dicit Aloiſs. Riccius in prax. deciſs. 482. inquiens, legitimam revocationis causã eſsſse poſsſse, quòd Vicarius appareat inſsufficiẽs, vel negligens in exercitio officij ſsibi cõmifſsi: idem Riccius in deciſs. Curiæ Archiep. Neap. deciſs. 187. par. 4. & in collect. deciſs. 5. part. collect. 1602. in fin. Rague. de voce Canon. in Capitulo, q. 37. n. 4. & Aug. Barb. in tract. de Canonicis, cap. 42. n. 47. & in collect. ad Concil. pag. 458. n. 18. & in Paſstorali, 3. par. alleg. 54. n. 171. ubi addit
59
hoc eſsſse verum, etiam ſsi in nominatione dictum fuiſsſset, quòd poſsſser revocari, quoties Capitulo viſsum fuiſsfet, ex Sell. in felect. cap. 19. num. 43.
Sed contrariam ſententiãſententiam, nempè
60
hanc revocationem ad nutum fieri poſsſse, tenent alij plures graviſsſsimi Patres, quos refert Nicol. Garcia, nihil quoad hoc referre putantes inter nominatum à Capitulo ſsede vacante, vel nominatum ab Epiſscopo, & teprobantes doctrinam Vgolini, dum dixit, illius electionem ex Concilij diſspoſsitione vires accipere. Eſst quippè certius,
61
Concilium nihil ex iure Capituli derogare hac in parte voluiſsſse, ſsed ſsolùm ei modum eligendi præcipere, & præfigere, quo meliùs litium, & negotiorum expeditioni conſsuleretur; ur expreſssè docent Quaranta ubi ſsuprà num. 2. Riccius d. prax. deciſs. 474. & Suarez, qui à fenentia Vgolini diſscedit, dictâ ſsect. 3. num. 13. Quam non iuvat Thomas Sanchez,
62
qui promiſsuè loquitur de Vicario Epiſscopi, & Capituli, & dum eorum inriſsdictionem à lege, vel Canone procedere inquit, ad aſsſsiſstentiam iuris pertinet, non autem negavit, tales Vicarios eam immediatè accipere ab Epiſscopis, vel Capitulis, qui eos nominant, & quorum vice funguntur, ut ſsingulariter explicat Garcia dict. 5. part. cap. 8. num. 24. & Narbon. de appellat. 2. part. fundament. 4. num. 30. Quò fit. ut iuxta regulas iuris cõmuniscommunis revocari poſsſsit, &
63
ceſsſsare debeat, vetante, & iubente eo, qui illam conceſsſsit, I. iudicium ſsolvitur 58. de iudicijs, I. 21. titul. 4. & I. 47. tit. 18. part. 3. ubi Gregor. Lopez gloſsſs. 7. prout & apertè in eiſsdem terminis deciſsum reperitur ab eadem ſsancta Congregatione Cardinaliũ cuius verba refert Anton. Naldus dict. verb. Vicarius, num. 8. & ſsic habẽt:
64
Vicarius Capitularis potes ad libitum Capituli, à quo fuit electus, amoveri, & illo caſsu tenetur intra octo dies alium conflituere; aliàs enim ius deputandi devolvitur ad Metropolitanum, & ſsi ipſsa fuerit Metropolitana, devolvitur ad antiquiorem Epiſscopum.
Et idem, eandem declarationem, & alias ſsimiles commiſscentes, tenent Farin. 4. parte, deciſs. 102. Marcilla in notis ad Trident. lib. 4. tit. 3. cap. 3. Cerola in praxi Epiſscop. 1. part. verb. Vicarius, §. 21. verſs. Secundum dictum, Azor. 2. tom. inſstit. moral. lin. 3. cap. 37. verſs. 18. & alij relati à Barboſsa in remiſsſs. ad Concil. d. ſseſsſs. 24. cap. 16. num. 2. & in tractat. de Canonicis, cap. 42. num. 48. ubi notabiliter inquit,
65
Vicarium deputatũdeputatum à Metropolitano ob negligantiam Capituli in vim decreti Trident. d. cap. 16. poſsſse ad eiuſsmodi nurum removeri, & refert ita fuiſsſse deciſsum in Limana 29. Septemb. 1623.
Quibus favent tradita à Maſstrillo de Magiſstrat. lib. 1. cap. 27. num. 13. & 14. Iacob. Sbrozius de Vicario Epiſscop. lib. 3. cap. 32. n. 7. ubi hoc ampliat,
66
etiam ſsi interpoſsitum iuramentum fuiſsſset de non revocando, & teſstatur de communi praxi ſimiliũſimilium revocationum, prout & facit Riccius dict. deciſs. 482. num. 4. ſsic inquiens: Verùm quid guid ſsit ex | ſsuprà dictis contrarium eſst tenedũtenedum in praxi, ut ſscilicet poßit Vicarius Capitularis ad libitum Capituli amoveri.
Quod certiùs & ſsecuriùs, meo iudicio, procede,
67
quando tempore nominationis expreſssè de hac libera fa cultare revocationis ad nutum Capituli actum, & pactum fuit, cùm tunc contra nominatum obſstare videatur conventionis exceptio, cui ipſse conſsenſsit, iuxta l. Imperatores, D. de iure fiſsci, l. 1. D. de pact. & de conſst. pecun. l. 1. tit. 16. lib. 5. Recop. cum traditis à Mantica de convention. 1. tomo, lib. 12. num. 32. Molino de ritu nuptiarum, lib. 3. quæſst. 49. num. 18. & quæ. 62. num. 23. & in noſstris terminis Nicol. Garcia in addition. ad dict. num. 22. verſs. Sed licèt, pag. 63. ubi docet poſst Quarantam, quem refert, revocationem permitti, quoties initio deputationis dictum fuit, ut gereret officium pro tempore volũtatisvoluntatis ipſsius Capituli.
In qua opinionum diverſsitate Ego hanc ultimam in puncto iuris veriorem exiſstimo. Sed praxis admiſsit,
68
ut etſsi revocatio fieri poſssit, & de facto fiat, ubi tamen Vicarius ab ea tanquam iniuſsta appellat, vel per viam violentiæ ad Regia Tribunalia recurrit, manuteneri ſsoleat, & cæteris remedijs poſsſseſsſsorijs iuvari, niſsi iuſsta aliqua cauſsa interveniſsſse probetur, quæ revocationem ſsuadeat, eò quòd in re tam gravi, & quæ electi exiſstimationem concernit, etiam ſsi revocatio ex arbitrio, vel ſsolo nutu nominantis depẽdeat, debet
69
hîc ſsecundum rationem informari, & moderari, ut poſst alios lat è tradit Ioann. Gutier. lib. 3. practic. cap. 11. Maſstrillus dict. lib. 1. de Magiſstrat. cap. 27. Hieronym. Cevallos de violentijs, 2. part. quæſst. 62. num. 51. ubi inquit, iuſstâ causâ non interveniente, remotionem doloſsam cenſseri, & alij, quos adduxi ſsuprà cap. 8. num. 48. & noviſsſsimè in eiſsdem noſstris terminis lcquens, nempè de officialibus nominatis à Capitulo ſsede vacante, D. Ioan. Bapt. de Larrea diſscept. Granat. cap. 2. per. tot.
Quorum opinio fortiùs procedit in Vicario Capituli,
70
quem quidem negare non poſsſsimus in multis maiorẽmaiorem poteſstatem habere, quàm Vicarium Epiſscopi; ut patet ex exemplis congeſstis à Genuenſse d. cap. 84. num. 26. & 29. Ioan. Gutierr. d. cap. 11. num. 10. ubi inquit, eum non indigere aliquâ ſspeciali commiſssione Capituli, cùm Concilium illud arctet ad eius nominationem, & latiùs Sbroz. d. tract. de Vicar. Epiſscop. lib. 1. q. 15. num. 8. & lib. 2. q. 11. num. 2.
Et eſst aliud exemplũexemplum,
71
in avocatione caufarum femel commiſsſsarum, quam licèt poſsſsit facere Epiſscopus in pendẽtibus ante eius Vicarium, ut dixi ſsup, cap. 8. num. 7 non tamen Capitulum ſsede vacante ſsecundùm opinionem Quarantæ ubi ſsup. num. 4. ibi: In ipſso deputationis actu poſsſse itidem tunc, non autẽ poſsteà, licèt Azor nullam inter dictors Vicarios diſstinctionem hac in parte admittere videatur 2. to. lib. 3. cap. 37. verſs. Decimooctavò quaritur.
Sed nunc ſsuccedit alia celebris quæſstio, quam tetigi ſsuprà cap. 4. num. & in hoc tractaturum promiſsi, videlicet, quid dicendum ſsit
72
de Prælato, qui ad aliam Eccleſsiam transfertur, eiuſsq́ue (ut moris eſst) gubernationem apprehendit ante Bullarum expeditionem, virtute litterarum Regiarum, quæ ad id expedire folent, an poſssit in ea, quam deſserit, Vicarium relinquere? vel eo ipſso eius iuriſsdiction, & adminiſstratio ad Capitulum pertinere incipiat, & ſsedis vacatio inducatur? Qui caſsus multoties contingit, & his proximis annis magnas turbas excitavit in Metropolitana Eccleſsia infulæ Hiſspaniolæ. Eiuſsq́ue reſsolutio pendet ex reſsolutione alterius, nempê
73
an ex ſsola translatione ſsedes vacare dicatur? In qua ſsarè tres caſsus mihi diſstinguendi videntur. Primus ubi translatus Bullis expeditis ſsecundæ Eccleſsiæ, quietam, & pacificam poſsſseſsſsionem apprehendit, licèt adhuc primæ de alio Paſstore proviſsum non ſsit. Secundus ſsic, necdum ſsecundæ poſsſseſsſsionem eius inſtantiãinſtantiam expeditæ fuerint, & de eo trãſslatus notitiam habuerit. Tertius, ubi litteræ expeditæ non ſsunt, vel necdum de earum expeditione conſstat, certum tamen eſst translatum fuæ translationi expreſsſsum, vel etiam tacitum cõſenſumconſenſum accommodaſsſse, quod eo ipſso feciſsſse videtur, quod ad novam Eccleſsiam iter arripuit.
Et in primo caſsu abſsque dubio dicendum eſst,
74
per adeptionem poſsſseſssionis ſsecundæ Eccleſsiæ, primam vacare, quamvis huic alius Præful deſsignatus non fuerit, quia duas eodem tempore Eccleſsias in ſsponſsas habere non poteſst, cap. inter corporalia, de translat. Prælat. Azor 2. tom. inſstit. moral. lib. 6. cap. 16. §. tertiò quæritur. Et eo ipſso quòd ſsecundam accepit, à prioris coniugio abſsolutus videtur,
75
cuius cura, quamvis adhuc Paſstore maneat viduata, non pertinet ad ipſsum, ſsed ad Romanum Pontiſsicom, & Capitulum ſsede vacante, ut latè per Nicol. Garcia de benefic. part. 11. cap. 5. & 6. Et hoc eſst, quod dicimus,
76
translatum in aliam civitatem, quodammodo dici eſsſse mortuum, quoad Ecclefiam primam, quia in ea deſsinit oſsſse Prælatus, ut per text. & gloſsſs. in | cap. in apibus, §. ecce 7. quæſst. 2. cap. ſsi quis translatus 21. quæſst. 2. cap. 2. de trãslat. Prælat. cap. 2. de reſscript. lib. 6. Clement. fin. de procurat. gloſsſs. verb. Moriatur, in cap. ſsi cui, de præbend. lib. 6. cum multis alijs, quæ poſst ordinarios, in eiſsdem iuribus tradit Panvin. de offic. & poteſst. Cap. ſsede vacante, prælud. 7. & vltimo, num. 7. Paulus Fuſscus in ſsingul. litt. E. num. 29. Ioan. Vincentde Anna, Fabius de Anna, Maſstrillus, & alij, quos noviſsſsimè refert D. Valençuela conſs. 190. num. 7. & ſseqq.
In ſsecundo autem caſsu gravis eſst inter iuris Canonici Intepretes controverfia. Nam plures exiſstimant
77
poſsſse Epiſscopum trãslatum etiam ſsi ſsuæ trãslationis, per Romanum Pontificem admiſsſsæ, notitiam habuerit; imò & Bullas iam receperit, continuare iuriſsdictionem, & adminiſstrationem prioris Eccleſsiæ per ſse, vel per ſsuum Vicarium, quouſsque ad ſsecundam pervenerit, eiuſsq́ue poſsſseſsſsionem virtute litterarum Apoſstolicarum acceperit, neque ante prioris ſsedis vacationem induci, quia nec propriè eouſsque trãslatus eſsſse videtur, ut conſstat ex gloſsſs. in d. cap. ſsi quis translatus, cap. cùm in cunctis, §. cùmverò, de elect. Hoſstienſs. in cap. olim, el 1. de reſst. ſspol. Felin. conſs. 40. col. 1. & in cap. eam te, de reſscriptis, n. 8. verſs. Et dicitur translatus, Roman. conſsil. 345. num. 17. Ioann. Monach. & Philipp. Probus, qui ad partes quæſstionem examinat, in cap. generali, poſst num. 10. de elect. lib. 6. Rebufſs. in praxi, tit. de devolution. num. 70. Hojeda, Azor, Parlador. & alijs, quos refert Nicol. Garcia d. cap. 6. num. 40. ſsubijciens numer. 41. hanc opinionem in Hiſspania frequentiùs de conſsuetudine ſservari, quia quamvis Epiſscopi ex die translationis per Pontificem approbatæ, non faciant ſsuos fructus primæ Eccleſsiæ, ſsed ſsecundæ, neque poſssit providere de beneficijs in ill vacantibus, adminiſstrant tamen, & iuriſsdictio nem exercẽtexercent in ea, & in eius poſsſseſssione permanent, donec poſsſseſsſsionem ſsecundi Epiſscopatus adipiſscantur, vel promotus ad primum, poſsſseſssionem eius capiat, & pro hoc aliqua exempla adducit, & à ſsupremo Cameræ Conſsilio dari ſsolere proviſsiones inquit, ut non antè in prima Eccleſsia ſsedens vacans publicetur, quàm in ſsecunda eſsſset accepta poſsſseſsſsio.
Pro quo facit, quòd nullum obtentũobtentum
78
beneficium, quamvis ſsit in compatibile cum ſsecundo, vacar, niſsi poſst adeptam poſsſseſssionem pacificam ſsecundi, gloſsſs. in Clement. 1. verb. Collatio, ut lit. pendẽt. Gomezius de ſspectativis, num. 63. & 68. & plures alij relati à Cerola in praxi, verb. Vacatio, §. 1. & Nicol. Garcia d. part. 11. cap. 5. Et idem contingit in beneficijs, quibus anteà fruebatur
79
is, qui ad Epiſscopatum, promovetur; quandoquidẽ illorum gaudium, & poſsſseſssionem non amittit, quouſsque cum effectu in Epicopatus poſsſseſssione conſstitutus ſsit, cap. cùm in cunctis 7. §. cùm verô, de elect. Oldrad. conſs. 14. poſst prinip. Roman. conſs. 335. n. 1. text. in cap. licèt, de præbend. in 6. cap. ſsi qui Epiſscopi, diſst. 90. cum alijs adductis à Gratian. 2. tom. diſscept. forenſs. cap. 296. num. 1. & Garcia ubi ſsup. cap. 6. ex num. 1.
Sed in contraria ſsectentia,
80
& ſsic quòd primus Epiſscopatus ſstatim vacet per trãslationem ad ſsecundum, & abſsolutionem à primo factam à Papa, accedente ipſsius translati conſsenſsu, etiam non adeptâ poſsſseſssione ſsecundi, tenet, poſst alios, Abb. in cap. fin. n. 13. de poſstul. Prælat. & latiùs conſs. 101. vol. 2. Panvin. d. prælud. ult. num. 7. & 2. part. quæſst. 8. num. 30. Gregor. Lopez in1. 3. tit. 16. part. 1. gloſsſs. penult. Mandoſsius de ſsignat. gratiæ, tit. de translat. verſs. 2. & ſseqq. Franc. Marcus deciſs. 1098. & plures alij, quos refert Maſscard. omninò videndus, de probation. concl. 183. num. 11. & 33. ibi; Prior opinio locum habet in beneficijs, & dignitatibus maioribus, ut in Epiſscopatu, qui etiam ſsine adeptione poſsſseßionis ſsecundi Epiſscopatus, per ſsimplicem translationem ſsuprà dictam, vacare dicitur, & Nicol. Garcia d. cap. 6. num. 39. & ultra eos Calderin. conſs. 10. de ſsent. & re iudic. ubi multum in noſstris terminis ait:
81
Sẽtentiam latam per Vicarium translati, non valere, quia ab eo dicitur abdicata potestas, & hoc habere locum, quamvis idem Vicarius eſsſset ignarus translationis, Ioan. Andr. Ægid. Crem. Ioan. Monach. Philipp. Probus, & alij in cap. quod ob gratiam, de regulis iuris, in 6. Cæſsar. Ottinel. in tract. de fruct. Eccleſs. poſst translat. percip. Stephan. Grantian. omninò videndus, dict. cap. 296. num. 17. & ſseqq. ubi inquit, nihil referre, quòd conſsenſsus Epiſscopi præcdat, vel ſsequatur abſsolutionem factam à Papa à vinculo, quo primæ Eccleſsiæ tenebatur, vel quòd apprehenſsa fuerit poſsſseſssio, vel non. Et mox num. 19. ſsubdit: Ex quo ſsequitur, quòd ſstatim Epiſscopo tranſs lato, non tenent gesta Vicarij post translationem, etiam ab eo ignoratam, cùm enim, ut dictum eſst, ſsit abdicata Epiſscopo omnis potestas, non operatur ſscientia, aut ignorantia Vicarij. Nam ipſso facto, quando Epiſscopus eſst translatus, ſspir at officũofficum Vicarij, abſsque alia certioratione, &c. Scipio Rovitus conſsil. 32. num. 2. & 4. vol. 2. Dom. Valençuela, qui eos refert & ſsequitur, dict. conſsil. 190. numero 10. & 11. & noviſsſsimè Iulius La|borius in varijs Iucubrat. tit. 4. de elect. Canon. cap. 25. n. 17. ubi expreſssè tenet, quòd ſsi Epiſscopus transferatur de una Eccleſsia ad aliam:
82
Prima dicitur vacare ſstatim, ac ab illius vinculo abſsolvatur in Conſsiſstorio Sanctitatis ſsuæ, etiam quòd non ſsint expeditæ litteræ, nec capta poſsſseſsſsio.
Et numero 19. benè reſspondet ad obiectionem, quæ fieri poterat de beneficijs, quę trãſslatus habet, quæ ut omnes communiter fatentur, non vacant, niſsi poſst adeptam poſsſseſsſsionem Eccleſsiæ, ad quam transfertur, ut per Garciam dict. cap. 6. num. inquiens,
83
rationem diſscriminis eſsſse: Quia iſsta beneficia non vacant per abſsolutionẽ à vinculo, prout vacat primus Epiſscopatus, ſsed per adeptionem Epiſscopatus, ex gloſsſs. in cap. cùm in cunctis, §. inferiora, de elect. & cap. de multa, de præbend. Aliam etiam ſsolurionem tradit, eãdem ſsententiam ſsequens, & inculenter amplificans Maurit. Alzedus in prax. Epiſscop. 1. part. cap. 3. num. 91. ſsic multum in noſstris terminis inquiens: Si fortè aliquis dixerit aſsſsertionem no ſstram errorem continere, ex eo quòd beneficia electi non vacant, niſsi adepta paſsſseſsſsione Epiſscopatus. Reſspondeo, id diſspenſsativè fieri, ne electus mendicct, & ut habeat, unde ſse alat, quod iustißimum est, & iuri conſsonum: ſsed quòd adminiſstret ibi nullam iuriſsdictionem habet, contra iuris præcepta eſst, & in præiudicium Capituli, cui intali vacanti administratio competit, & etiam Vicarium depatare, Concil. Trident. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 16. Et interſst, quòd ſsit in ſsuſspenſso, donec alterius Epiſscopatus poſsſseßionem apprehendat, quàm quòd in meſsſsem non ſsuam falcem mittat. N am iam prioris Eccleſsiæ Epiſscopus non eſst, ſsed perſsona privata, cùm ab instanti ſsuæ confirmationis deſsineret eſsſse, quod anteà erat, & quoad primam Eccleſsiam cenſsetur mortuus quo ab illa hora, &c.
Quod valdè iuvat declaratio S. Congregat. Cardinal. relata à Proſsper. Aug. in addition. ad Qaarant. dict. verb. Capitulum ſsede vacante, in princip. pag. 520. cui cùm propoſsitum fuiſsſset,
84
ex quo die currere inciperet terminusocto dierum, poſst mortem Epiſscopi præſscriptum Capitulo, ad conſstituendum Vicarium ex decreto Concilij, de quo dict. cap. 16. declaravit: currere, ex die ſscientiæ translationis Epiſscopi ad aliam Ecclefiã poſstquàm à ſsummo Pontifice fuerit iam abſsolutus à vinculo prioris Eccleſsiæ, quia tunc propriè dicitur vacare ſsedes per translationẽ etià ante adeptam poſsſseſsſsionem ſsecundæ Eccleſsiæ, & tunc ceſsſsare adminiſstrationem, & fructuum perceptionem.
Et certiùs reddetur, vel omninò planum, ſsi verum eſst, quod tradit Alzedus ubi ſsuprà num. 94. ubi ex relatione graviſsſsimorum virorum refert:
85
Expeditum iam eſsſse Breve Pontificium, in quo Epiſscopis prohibetur adminiſstrare, vel aliqua exercere, poſstquàm ſsuæ translationis certam notitiam habuerint. Et quòd ad rixas, & contentiones vitandas,
86
prudentes Præſsules, quando de translatione notitam habent, à priori Diœceſsi ſse abſsentant, & in patria ſsua, vel alterius Epiſscopi amici, litteras confirmationis expectant. Quam opinionem Ego in puncto iuris veriorem, & in foro conſscientiæ ſsecuriorem exiſstimo, quamvis Nicol. Garcis d. cap. 6. num. 41. tot exempla Sanctioris, & Secretioris Conſsilij Caſstellæ referat, in quibus contrarium declaratum fuit, quæ forſsitan magis attentâ ſstatus, & pacis publicæ ratione, quàm ſstricti iuris obſservatione, emanarunt.
Tertivs verò caſsus ex his, quæ diximus in ſsecundo, deciſsus videtur. Nam ſsi prioris opinionis DD. poſsſseſsſsionis adeptionem ſsecũdi Epiſscopatus requirunt, ut primus vacare dicatur. Et hanc vacationem poſsterioris ex ſsola vi translationis, & abſsolutionis à PõtificePontifice factæ, induci contendunt. Omnes utiq́ue
87
in eo convenire videntur, ut non niſsi hac abſsolutione ſsequutâ iuriſsdictio, & adminiſstrætio primi Epiſscopatus expiret, & ad Capitulum transferatur. Pro quo eſst veluti expreſsſsa declaratio S. Congregationis, cuius modò meminimus, & ſstylus Curiæ ab antiquo ſservatus, de quo teſstatur Alzedus ubi ſsuprà, num. 91. verſs. Comprobatur, qui obſservat, ut factâ demũdemum abſsolutione vinculi prioris Eccleſsiæ, interveniente translati conſsenſsu, ut ſsemper fit, inducatur voluntaria eius reſsignatio, & ſsedis vacatio, cap. ſsicut alterius 7. quæſst. 1. & quantum ad ſse priore privetur Eccleſsiâ, & dicatur mortuus ab illa hora, quâ transfertur, dict. cap. in apibus, §. ecce, & ibi gloſsſsa, verb. Defuncto 7. q. 1. I. actione, §. publicatione, & ibi gloſsſs. verb. Pro mortuo, D. pro ſsocio, Stephan. Gratian. dict. cap. 296. num. 16.
Sed licèt hoc in Hiſspania, & in alijs provincijs difendi, & practicari poſsſsit, & debeat, in quibus translatus primæ Eccleſsiæ inſsiſstit, & novam nec petit, nec appetit, quonſsque litteras, ſsive Bullas Pontificias ſsuæ translationis, ſsive promotionis acceperit, & præſsentaverit. In his tamen IndiarũIndiarum,
88
in quibus (ut ſsæpè diximus) conſsuetudo viget, quòd Epiſscopi, de quorum translatione agitur, ex ſsola Regis, tanquam Patroni, nominatione proprias Eccleſsias deſserant, & | ad eas, ad quas promoventur gubernandas, iter arripiant, non iniuſstè tentari poſsſset, ex hac ſsola primi Epiſscopatus renuntiatione, quam per hanc actionem facere videntur, penitùs ſse ab eius iuriſsdictione, & adminiſstratione abdicaſsſse, ita ut neque per ſse, neque per ſsuos Vicarios ampliùs illam gerere poſsſsint, ſsed omnimoda ſsedis vacatio inducatur. Nam planum eſst, quòd quemadmodum in alijs rebus, ita & in beneficijs,
89
ius ſsuum renuntians expreſssè, ve tacitè illud amittat, & civilem, & naturalem poſsſseffionem, neque ampliùs illud repetere, vel recuperare poſsſsit, cap. ſsolitæ, cap. accepta, & cap. audita, de reſstit. ſspol. cap. ex tranſsmiſsſsa, de renunt. cum alijs, quæ latè adducit Gabr. tit. de reſstit. ſspoliat. concluſs. 1. limit. 6. num. 57. Gallerat. de renunt. lib. 2. cap. 5. num. 5. tom 1. & tom. 2. centur. 1. fol. 189. num. 14. & Flamin. Pariſs. de reſsignat. benef. lib. 1. quæſst. 3. Porrò
90
conſsenſsum translationi præbuiſsſse, quædam renuntiatio eſst, ut in ſspecie declarat Abbas conſsil. 101. num. 3. & 4. vol. 2. Franc. Marc. deciſs. 1098. part. 1. & Gratian. dict. cap. 296. num. 16. qui conſsenſsus, ſsi verbis expreſsſsus ſsufficeret,
91
multò magis potẽ ter declaratur ex actu, maximè quandò eſst voluntarius, non etiam neceſsſsariis, aut coactus, l. neque, D. de in ius vocand. l. ſsi tamen, §. ei, qui dicit, D. de ædilit. edict. latè Gallerat. d. tract. de renunt. lib. 5. cap. 1. num. 53. & Vivian. de iure patron. lib. 6. cap. 1. num. 40 ibi:
92
Et forma renuntiationis eſst declaratio nudæ voluntatis à renuntiante facta, itaq́ue declaratio volũtatisvoluntatis expreßè per aliqua verba, vel tacitè per quodpiam factum dat eſsſse renuntiationi, ut potè, quæ eſst forma illius, & forma dat eſsſse rei, &c.
Qvibvs non obſstat, ſsi ex adverſso
93
obijcitatur, renuntiationem in caſsu, de quo loquimur, in manibus ſsuperioris fieri debere, & aliter factam, vel ab eo non admiſsſsam, eſsſse nullam, ut in cap. admonet, cum ſsimilibus, de renunt. Maximè in noſstro caſsu, ubi requiritur expreſsſsa abſsolutio Pontificis à vinculo, vel coniugio prioris Eccleſsiæ, ut ſsuprà retulimus. Nam id verum eſst, quod attinet ad ſsuperioris præiudicium, cui talis renuntiatio non nocet, ſsecus tamen quod ad renuntiantem, in cuius præiudicium valida eſst, & ei nocet, & ita
94
non poteſst ad beneficium ſsic renuntiatum ſsine licentia Superioris redire, ut per gloſsſs. Innocent. & alios in cap. quod in dubijs, de renunt. latè Pariſs. de reſsig. lib. 7. q. 1. n. 12. & 51. & Gallerat. d. 2. 10. cent. 1. num. 9. ubi dicit, ab hac concluſsione non eſsſse recedendum in conſsulendo, & iudicando.
Præſsertim,
95
quia ita translatus, eo ipſso, quòd accipit nominationem Regis, & in eius executionem ad novam Eccleſsiam properat, iam ei præſstat conſsenſsum ad renuntiationem faciendam in manibus Papæ, quã poſsteà ratam habens, ſsemper videtur ei conſsenſsiſsſse,
96
ſsiquidem ratiſsicatio retrotrahitur ex voluntate ratificantis, ut notat Bald. in l. ſsi fundus, §. 1. D. de pignor. Lambert. de iure patronat. 2. part. lib. 2. art. 5. quæſst. princip. ibi: Et eo ipſso, quòd præſsentare ſse patitur, conſsenſsit, ſsemper dicetur renuntiare poſst conſsen ſsum, &c. Gallerat. ubi ſsuprà lib. 5. cap. 12. num. 13. Et magis in noſstris terminis Gratianus dict. cap. 296. num. 17. ubi inquit:
97
Quæ adeò vera ſsunt, ut ſsufficiat, quòd conſsenſsus Epiſscopi præcedat, vel ſsequatur abſsolutionem factam à Papa à vinculo, quo primæ Eccleſsiæ tenebatur; cùm regulariter Papa non ignoret, quòd ſsimiles conſsenſsus ſsodent præcedere, vel ſsubſsequi, & quocunque modo præſstentur, refertur ad ſsupplicationem ſsignatam, vel ſsignandam. Et idem docet caſsſsad. deciſs. 3. num. 2. & 3. de renunt. & facit text. in cap. cura, & cap. ſsuggeſstum, de iure patronat. & alia, quæ tradit deciſs. Rotaæ 5. ſsub tit. de retum permutat. in novis, & eſst elegans conſs. Abb. & Calder. ubi ſsuprà, ubi defendunt, non vacaſsſse quendam Epiſscopatum promoti ad CardinalatũCardinalatum, quia talis promotio fuit facta ſsine eius volutate, ſsic ſsupponentes, quòd ſsi conſsenſsiſsſset, ſstatim induceretur vacatio, ut per eundem Abbat. in cap. fin. de poſst. Prælat. col. penult. & ſseq. Barboſs. in collectan. ad eundem text. Roman. dict. conſsil. 145. in 1. art. num. 16. & 17. Panvin. dict. prælud. ult. num. 98. idem Roman. conſsil. 140. num. 6. ubi ait,
98
vacationem primi beneficij introduci, etiam non attento cõſsenſsu translati: Quando conſstat Pontificem Maximum voluiſsſse illum transferre, etiam invitum, veluti quando transfert aliquẽaliquem intuitu Eccleſsiarum, ut quia illi Eccleſsiæ magis expedire videtur.
Et ratio ſsuprà dictorum, etſsi à dictis Auctoribus non exprimatur, ea reddi poteſst, quoniam
99
contrahitur matrimonium inter electum, & Eccleſsiam, ſsive eligentem, ſstatim atque ad illam eligitur, etiam ante cõfirmationem, ut docet Abb. in cap. 2. & 3. per text. ibi de translat. Epiſsc. n. 39. ubi etiam Innoc. Lapus alleg. 75. quem refert Lambert. ubi ſsup. 2. part. lib. 2. art. 9. quæſst. 3. num. 3. ubi ait, quòd
100
in præſsentatione contrahitur matrimoniũmatrimonium ſspirituale de futuro, quod perficitur, & conſsummatur per confirmationẽ Pontificis, ut doctè etiam advertit Azor. dict. lib. 6. cap. 16. §. Tertiò quæritur, & noviſsſsimè Farin. deciſs. 475. num. 6. ubi benè monet, ſsuper | hoc articulo ſsemper eſsſse videndum, & menti tenendum dict. conſs. 101. Abbat. ex quo etiam alia ad propoſsitum ſsumſserant Franciſsc. Marcus, & Gratian. ubi ſsuprà, loquentes etiam in caſsu conſsenſsus non præſstiti. Nedum in hoc, de quo agimus, ubi adeò expreſsſsus eſst per arreptionem itineris ad ſsecundam Eccleſsiam, ut omittam, quòd
101
ſsicut electus intra menſsem tenetur cõſentireconſentire electioni, ita præſsentatus intra idem tempus debet acceptare præſsentationem, aliàs non valet præſsentatio, ex notatis in cap. ſsi tibi abſsenti, de præbend. lib. 6. & per Vivian. de iure patron. par. 2. lib. 12. cap. 4. num. 16.
Et ſsicut ſsine licentia Papæ non potuit transferri ad aliam Eccleſsiam,
102
ita ſsine eadem licentia non potuit primam deſserere, niſsi admittamus, quòd eam renuntiavit, & aliàs utrâque privandus veniret, ſsicuti quilibet alius
103
Prælatus, qui propriâ auctoritate ſsead aliam transfert, ut eſst text. expreſsſsus in cap. quanto, de translat. Prælast. & docet Ruinus conſs. 121. num. 19. tom. 4. & melius Nicol. Garcia de benef. par. 11. cap. 6. num. 17. & Cevallos comm. quæſst. q. 5. 585. num. 1. & 10. Neque ab hoc ſscrupulo excuſsabitur ob facultatem Regiam ad aliam Eccleſsiam adminiſstrandam, quia ſsolus Papa poteſst facere tranſsmutationes, & translationes, ut dixi ſsuprà cap. 5. Et ſsic melius eſst,
104
quòd nitatur in licentia Pentificis, faltem præſsumta, ad quã præſsupponitur, quòd iam à primo Epiſscopatu erar abſsolutus.
Quæ omnia hunc tertium caſsum ſsatis difficilem reddunt, &
105
de eo, ubi occurrerit, amplius deliberandum erit, vel à ſsummo PõtificePontifice declaratio petenda, ut ceſsſsent rixæ, & contentiones, quæ eius causâ quotidie oriuntur. Et quia certè durum, & nimis grave videtur, ut velit quis eodem tempore in provijcijs, & regionibus adeò diſstantibus eodem tempore adminiſstrate. Et ſsanè neſscio cur
106
poſst eius abventiam magis fidendum ſsit de Vicario, quem ipſse reliquerit, quàm de Capitulo, quod ſsede vacante, & iuxta iuris communis regulas in ſse translatam eſsſse eius iuriſsdictionem, & adminiſstraationem contendit.
Quamvis non ignorem multis, & graviſsſsimis viris damnoſsam: ac periculofam viſsam fuiſsſse
107
ſsedis vacantis adminiſstrationem, atque adeò, quoad fieri poſssit, reſstringendam propter inconvenientia, quæ ex multorũmultorum gubernatione ſsæpè reſsultant, Petr. Greg. lib. 5. de Rep. c. 3. text. in cap. ne pro defectu 41. de elect. ubi Baldus inquit, quòd Eccleſsia vacante lupus exultat, cap. oblatæ 57. iunctâ gloſsſs. verb. Periculum, de appellat. cap. quàm ſsit periculoſsum 6. de elect. lib. 6. cap. quia fæpè, eod. cum notatis à Bertachin. in tract. de Epiſscop. lib. 1. in princip. num. 5. Homer. 2. Iliad.
Multos imperitare malum eſst, Rex unicus eſsto.
Lactant. de ira Dei, & plura tradens Adam Contzen in Polit. lib. 1. cap. 21. Et ita inter miſserias populi Iſsraël apud Oſseam cap. 3. illa velut præcipua refertur, quòd multis annis casriturs ſsit Principe & Rege. Et in iure Canonico multum
108
proſspectum fuit brevi tata huiuſsmodi vacantium Eccleſsiarum, & ut intra tres menſses de Paſstore providerentur, dict. cap. ne pro defecta, l. 10. tit. 5. part. 5. cum alijs traditis à Durando in tract. de modo congreg. Concil. Gener. rubr. 46. Mandagotus in tract. de elect. in princip. & Menchac. lib. 2. controverſs. cap. 51. num. 38. pag. mihi 421. ubi refert Canonem Concilij Toletani 12.
109
qui propter divinorum officiorum offenſsionem, quæ ex his vacantibus reſsultabat, conceſsſsit Toletano Pontifici Epiſscoporum omnium confirmationẽ, quos Regalis poteſstas elegiſsſset. Et
110
hæc eſst ratio decidendi ad Clement. diſspendioſsam, de iudicijs, Clement. ſsæpè, de verbor. ſsignif. & alia iura, quæ dicunt, in cauſsis electionum breviter, & de plano procedendum eſsſse, propter periculum, ſscilicet Eccleſsiæ vacantis. Et eadẽ movit Ioan. Garc. in tract. de expenſs. cap. 20. num. 14. fol. 211. ut poſst diſsputationem plurium quæſstionum de his, quæ Capitulum ſsede vacante facere poteſst, & utrùm ſsalaria ex bonis, & reditibus Epiſscopatus conſstituere, ita concludat:
111
Et quia multa inſsolita ſsolent ſsede vacante fieri, utinam dominus noster Rex ſsede vacante gubernationem ſsuſsciperet. Scio rem futuram Reipublicæ ſsaluberrimam, &c.
Qvod iuſstificat conſsuerudinem Portugalliæ,
112
per quam electi capiunt gubernationem Eccleſsiarum ante confirmationem, ut per Oldrad. conſsil. 9. num. 5. & Tuſsch. litt. P. concluſs. 384. vol. 6. quorum memini ſsup. cap. 7. ad iuſstificandam ſsimilem conſsuetudinem in noſstris Indijs receptam. In quibus
113
ſsæpeſsæpiùs de his ſsedibus vacantibus tollendis pluribus ſschedulis actum eſst, cum gravi commemmoratione, & dolore damnorum, quæ earum occaſsione contingunt. Et tandem in Eccleſsia Metropolitana de Manila id à Pontifice maximo per Regios legatos obtentum fuit, gubernatione vacantis ad viciniorem Epiſscopum devolutâ. In alijs verò licèt inſstanter pro eodem, vel alio medio eligendo Proreges ſscripſserint, pro rei gravitate comperendiantum, interimq́ue | eis iuſsſsum, ut plurimum actionibus Capitulorum ſsede vacante attenderẽtattenderent, Capitulareſsq́ue ad ritè, & rectè procedendum ſsub privatione gratiæ Regiæ Maieſstatis commonefacerent, ut conſstat ex ſsched. dat. Pardi 24. Novembr. ann. 1618. directa ad Peruanum Proregem Dom. March. de Monteſsclaros, & alia Matr. 17. Martij ann. 1619. ad Dom. Principem Squillacenſsem. Et extat alia nobilior dat. Matr. 5. Decembr. ann. 1608. ad Archepiſscopum Limanum ſscripta, quæ damna, & miſserias depravatæ gubernationis ſsedium vacantium recenſset, & graviter notat, ac dolet, iniungit q́ue eidẽeidem
114
Archiepiſscopo: Que pues por el derecho Canonico està proveido, i ordenado lo que el Metropolitano puede, i debe hazer, aviendo negligencia, i mal govierno enlas ſsedes vacantes, que en llegando, i ſsucediendo el caſso, uſse del dicho derecho, i juridicion que por èl ſse le dà, para remedio de los dichos daños, procurando que los dichos Cabildos procedã en todas ſsus acciones como conviene, ſsin dar la nota de ſsi q̃ por lo paſsſsado han dado, &c. quæ ſschedula ſsumta videtur ex cap. Paſstoralis 11. de offic. Ord. cap. ſsicut olim 25. de accuſsat. gloſsſs. in ſsumma, & in cap. fin. verb. Negligeres 9. q. 3. quorum iurium meminit Quaranta in ſsumm. Bullarij, verb. Archiepiſscopi auctoritas, n. 21. & DD. Feliciani à Vega Epiſscopus Pacẽſsis, in cap. cæterùm, de iudic. n. 32. & 33. ubi etiã dictam ſsched. refert, & ſse, dum Vicarius Limanus eſsſset, plures querelas admiſsiſsſse adverſsus aliqua Capitula Eccleſsiarum ſsuffraganearum in caſsu, quo allegata fuit negligentia in adminiſstratione iustitiæ.
Ex quo, ut ex alijs, apparet, quanta curâ, & ſsolicitudine Reges noſstri Eccleſsiaſsticis rebus fovendis, & favendis invigilent,
115
& præſsertim tempore ſsedis vacantis, in quo lupus exultat, ut inquit Bald. in d. cap. ne pro defectu, de elect. Vnde tunc Eccleſsiæ viduatæ ſsub maiori cura & protectione eorundẽ Regum, tanquãtanquam talium, & tanquam Patronorum ipſsarũ, eſsſse debẽtdebent, ut benè conſsiderat Matth. de Afflict. ad Conſst. Regn. Neap. lib. 3. rubr. 28. n. 1. & Cabed. deciſs. Luſsit. 84. n. 2. Quod etiam efficit,
116
ut quamdiu vacant Eccleſsiæ Cathedrales nullũnullum poſssit contra eas præiudiciũpræiudicium generari, & multòminus cõtracontra iura, & dignitatẽ Epiſscopalem, c. 1. c. de quarta, & cap. auditis, de præſscrip. ubi DD. c. 1. & per tot. ne ſsede vacante, gloſsſs. verb. Debeant, in cap. edoceri 21. de reſscript. Abb. in cap. verum. 7. num. 3. & 7. de foro compet. & noviſssimè D. Valençuela conſs. 121. num. 166. & 167. vol. 2.

CAPVT XIV. De Præbendarijs Cathedralium Eccleſsiarum Indiarum, & in quibus conveniant, vel differant ab ijs, qui in Eccleſsijs Hiſspaniæ deſserviunt, & an Epiſscopi in eorum cauſsis cum adiunctis procedere debeant?

SVMMARIVM CAPITIS Decimi qvarti.

  • 1 EPiſscopus, & Capitulum unum corpus faciunt in Eccleſsia Calhedrali.
  • 2 Capitulares Eccleſsiæ Cathedralis, appellantur fratres, & Collaterales Epiſscoporum, & alia de eorum honore, & dignitate.
  • 3 Capitulum Eccleſsiæ Cathedralis Collegialiter congregatum, eaſsdem præcedẽtiaspræcedentias, & bonores habet, quos Epiſscopus.
  • 4 Capitula Eccleſsiarum Indiarum, ex quibus præbendarijs conſstent?
  • 5 Curatus Cathedralium ſsolet aliquando in Eccleſsijs Indiarum præbendis adiungi, ubi illæ ſsunt tenues.
  • 6 Dignitates Eccleſsiarum CathedraliũCathedralium regulariter non ſsunt de corpore Capituli, ſsecus in Eccleſsijs Indiarum.
  • 7 Dignitates in Eccleſsijs Indiarum nunquã aggregari ſsolent Canonicatibus.
  • 8 Portionarij qualiter olim vocarentur? & an ſsint de corpore Capituli? & de lite Portionariorum Eccleſsiæ Quitenſsis.
  • 9 Portionarij, stante ſstatuto, vel conſsuetudine, poſsſsunt dici, & eſsſse de corpore Capituli, & gaudere iuribus, effectibus, & privilegijs aliorum Capitularium.
  • 10 Capituli ſsede vacante appellatione, quãdo veniant Portionarij?
  • 11 Portionarij quando gaudeant privilegio adiunctorum, & poſsſsint in Coniudices eligi? & deciſsiones Rotæ de hoc agentes.
  • 12 Portionarij, ut ſsint, & dicantur de corpore Capituli, non ſsufficit, quòd in eo in aliquibus rebus, vel caſsibus vocem habeãt.
  • 13 Capitularem eſsſse, aliud est, aliud eſsſse de corpore Capituli.
  • 14 Portionarij, qui & quando gaudeãtgaudeant privilegio adiunctorum, iuxta declarationem ſsacræ Congregationis CardinaliũCardinalium, quæ refertur?
  • 15 Præbendæ Eccleſsiarum CathedraliũCathedralium Indiarum habent annexam obligationẽ Ordinis ſsacri.
  • 16 Gradum Doctoratus, Magiſsterij, aut Licentiæ, quæ præbendæ Indiarum requirant?
  • 17 Archidiaconatus dignitas quando gradũ requirat?
  • 18 Scholaſstria quando gradum requir at?
  • 19 Præbendarum Indiarum tota maſsſsa, vel groſsſsa in diſstributionibus cõſistitconſistit, & quod id licitè fieri poßit, & quare?
  • 20 Diſstributiones quotidianæ præbẽdarũ, ſsolùm dãturdantur præſsentibus, & intereßẽtibus.
  • 21 Studiorum cauſsa abſsentes an lucrentur diſstributiones quotidianas? maximè ubi tota maſsſsa conſsiſstit.
  • 22 Eccleſsia ad ſsui regimen indiget viris litteratis.
  • 23 Diſstributiones quotidianæ habentur loco fructuum, ubi tota groſsſsa in illis conſsiſstit, & debentur ſstudentibus, quia tũctunc propriè non ſsunt diſstributiones.
  • 24 Eugeniana constitutio, quid in ſstudentiũ favorem induxerit?
  • 25 Academia Limana & Mexicana habẽt omnia privilegia Salmantinæ.
  • 26 Eugeniana extenditur adomnes Vniverſsitates approbatas, & non ſsolùm ad ſstudia Theologiæ, verùm & Iuris Pontificij.
  • 27 Declaratio Cardinalium adducitur pro lucrandis diſstributionibus ab ſstudentibus, quando in illis tota maſsſsa conſsiſstit.
  • 28 Diſstributionum, in quibus tota groſsſsa cõſistitconſistit, ſsaltem tertiam partem detrahendã eſsſse ſstudentibus, affirmant plures, qui reprobantur.
  • 29 Diſstributiones groſsſsæ exceptis incertis proventibus lucrari ab ſstudentibus declaravit S. Congregatio Cardinal. cuius verba referuntur.
  • 30 Studentes, vel docentes iuris interpretatione abeſsſse non videntur ab Eccleſsijs, in quibus aliàs reſsidere debent, & quare?
  • 31 Caſsus Limæ contingens circa reſsidentiã cuiuſsdam præbendarij, qui ſsimul erat Cathedraticus Primarius Iuris Canonici refertur.
  • 32 Docentes in publica Vniverſsitate, etiãetiam in eadẽ urbe, in qua ſsita eſst Cathedralis, qualiter gaudent fructibus, & distributionibus ſsuarum præbendarum, quamvis non reſsideant? & declarationes CardinaliũCardinalium contrariæ in hoc articulo, & qualiter conciliari poßint.
  • 33 Canonicus Theologalis, ſsive ſsacræ Scripturæ, quas distributiones lucretur, etiam ſsi propter onus lecturæ non reſsideat.
  • 34 Canonico Theologali, quæ distributiones Limæ dari iuſsſsæ ſsint, etiam non reſsidenti?
  • 35 Diſstributiones quas dandas putet Auctor Cathedraticis præbendarijs in Eccleſsijs Indiarum?
  • 36 Studium generale quod dicatur?
  • 37 Cauſsa quælibet iuſsta, & legitimi impedi menti excuſsat à non reſsidendo.
  • 38 Canonicus novi Regni, & Portionarius Tlaxcalenſsis fuerunt excuſsati à reſsidẽtia ob detentionem in ſservitio Regis.
  • 39 Regi, qui inſserviunt, vel ad eius vocationem veniunt, pro præſsentibus habentur, quia ei parere tenentur.
  • 40 Præbendarij Indiarum magis, quàm alij, Regi obedire debent, & quare?
  • 41 Canonicatus Doctoralis, Magistralis, Theologalis, & Pœnitentiarius, qualiter creari iuſsſsi fuerint in Eccleſsijs Cathedralibus, & quomodo practicetur in Eccleſsijs Indiarum?
  • 42 Nominatio ad Cononicatus, quos vocant oppoſsitionis, an clauſsa, vel aperta à Prælatis Proregibus tradenda ſsit?
  • 43 Canonicatus oppoſsitionis, in quibus Eccleſsijs Indiarum hodie creati ſsint?
  • 44 Vicariuss generalis, abſsente Epiſscopo, an poßit intereſsſse lectionibus Canonicatuum oppoſsitionis, & in eorum nominatione vocem habere?
  • 45 Schedulæ, agentes de praxi electionis Canonicatuum oppoſsitionis, ſsunt accipiendæ ſsecundùm intellectum, & diſspoſsitionem Concil. Trid.
  • 46 Vicarij, & Epiſscopi eadem eſst iuriſsdictio, & auctoritas in his, quæ ſsunt de iuriſsdictione ordinaria.
  • 47 Epiſscopi ſsub nomine regulariter venit eius Vicarius generalis, etiam ſsi cauſsæ Epiſscopis tantùm cõmitti dicantur, niſsi ſspecialiter Vicarij excludantur.
  • 48 Concil. Trident. ſseſsſs. 25. cap. 3. & 6. expẽditur, & declaratur, & in eſsſs. 24. de reform, matr. cap. 20.
  • 49 Vicarius generalis ex ſspeciali delegatione Epiſscopi benè poſsſset intereſsſse electioni Canonicatus oppoſsitionis, etiam ſsi ipſsi Epiſscopo tantùm id commiſsſsum eſsſset.
  • 50 Capitulum ſsede vacante ſsuccedit in iure intereſsſsendi, & nominandi Canonicatus oppoſsitionis.
  • 51 Epiſscopus in electione Canonicorum oppoſsitionis, & in alijs, quâ incapitulo proponuntur, unam tantùm vocem habet, ſsed in pari numero votorum vincit, fqui pro ſse Epiſscopum habet. L. ſsi quis Attio, D. de uſsufruct. accreſs.; illuſstratur, ibidem.
  • 52 Epiſscopus an ſsolus, vel ſsimul cum Capitulo admin ſstrare debeat bona fubrice Eccleſsiæ Cathedralis?
  • 53 Capitulum ſsine Epiſscopo, an, & quando poſsſsit diſsponere de bonis fabricæ, vel menſsæ Capitularis?
  • 54 Epiſscopi fundant iuriſsdictionem in viſsitatione omnimoda ſsuorum Canonicorum, etiam regularum.
  • 55 Epiſscopus non iudicat de cauſsis inter ipſsum, & ſsuos præbendarios motis.
  • 56 Cauſsa in propria non iudicat Epiſscopus, & id tantùm licet Principibus ſsuperioribus. Et Breve, quod ſsuper hoc im|petravit Eccleſsia Limana.
  • 57 Epiſscopi qualiter olim cognoſscerent, & hodie poſst Trident. congnoſscant de cauſsis criminalibus ſsuorum Capitularium, & cũ Adiunctis.
  • 58 Adiuncti, qua ratione dati fuerint Epiſscopis in conitione cauſsarum criminalium ſsuorum Capitularium?
  • 59 Adiunctorũ introductio favorabilis potiùs, quàm odioſsa cenſsenda est, & quare?
  • 60 Cõcil. Trid. in iuriſsdict. AdiuntorũAdiuntorum cavit ſse nolle revocare iura, quæ anteà babuerunt Epiſscopi.
  • 61 Epiſscopi Indiarum prætendunt in illis, tanquam noviter erectis, non eſsſse procedẽ dum cum adiunctis.
  • 62 Conſsuetudo excuſsans conſsenſsum Canonicorum in procedendo per Epiſscopos cõtra alios Concanonicos, valida eſst.
  • 63 Eccleſsiæ Indiarum ferè omnes erectæ ſsunt poſst publicataionem Tridentini.
  • 64 Exemtionis ſspecies quædam eſst reſstrictio procedendi cum adunctis, & non præſsumitur, niſsi probetur.
  • 65 Epiſscoporum pro iuriſsdictione in dubio ſstare debemus, & quare?
  • 66 Concil. Trid. deciſsio ſseſsſs. 25. cap. 6. de adiunctis, ſsolùm videtur loqui de Capitulis exemtis, & declarationes, quæ id inſsinuãt.
  • 67 Adiunctorum uſsus in Eccleſsijs Indiarum, quibus ex cauſsis aliquibus denegandus videatur?
  • 68 Epiſscoporum auctoritas infringi, vel minui videtur datis adiunctis.
  • 69 Imperij ratio non aliter conſstare poteſst, quàm ſsi uni reddatur.
  • 70 Adiunctorum uſsus, ut tanquam pernicioſsus tollatur, in multis Eccleſsijs Hiſspaniæ actum eſst.
  • 71 Senatus ſsupremus Indiarum quid ſstatuerit in controverſsia admittendorum, vel tollendorum adiunctorum in Eccleſsijs Indiarum?
  • 72 Erectiones Eccleſsiarum IndiarũIndiarum, excepta Truxillana, nihil peculiariter cavẽtcavent in materia adiunctorum, ſsed ve remittunt ad conſsuetudines, & privilegia Hiſspalenſsis.
  • 73 Eccleſsiæ Indiarum cùm ſsint erectæ adinſstar Hiſspalenſsis, vel aliarum Hiſspaniæ, illis in omnibus æquiparandæ, & exæquãdæ videntur.
  • 74 Adiunctis an gaudeat Eccleſsia post Tridentinum erecta?
  • 75 Eccleſsia ſsi nova est, etiam & eius Epiſscopus, & ita unuſsquiſsquse cum iuribus ſsuis intrare videtur.
  • 76 Eccleſsiæ aliquæ Indiarum ante Tridentinum erectæ, prætendũtprætendunt ſse uti debere privilegio adiunctorũadiunctorum, & illos nominant ſsingulis annis.
  • 77 Limana Eccleſsia habet executoriam proadiunctis.
  • 78 Metropolitanam inferiores ſsuffraganeæ Eccleſsſsequi debent.
  • 79 Adiunctos licèt in ſseſsſs. 6. cap. 4. videatur admittere Trident. tantùm in Eccleſsijs exemtis, ſseſsſs. 25. cap. 6. ſsine bac diſstinctione eos admiſsit, & ita tenendum eſst.
  • 80 Eccleſsiæ Indiarum, tam ex parte Capitularium, quàm Epiſscoporum, eandem rationem, ac proportionem habent, atque aliæ Hiſspaniæ, & in omnibus præbẽdarij graves, docti, & Deum timentes reperiuntur.
  • 81 Adiuncti ſsi inſsufficientes ſsunt, recuſsari poſsſsunt.
  • 82 Epiſscopi in provincijs IndiarũIndiarum ſsæpè elatiores ſsunt, quàm oporteret, & interdum convenit eorum poteſstati frænum comprimere.
  • 83 Adiunctis etiam introductis, non plenè ſsuccurſsum videtur præbendarijs còtra tyrannidem aliquorum Prælatorum, exſsententia Navarr. & aliorum.
  • 84 Adiunctorum in materia plures quæſstiones, remißivè.
  • 85 Capitulum ſsede vacante an procedat cum adiunctis? remißivè.
  • 86 Portionarij Cathedralium, an gaudeant privilegio adiunctorum? remiſsſsivè.
  • 87 Adiunctorum poteſstas, & iuriſsdictio an ceſsſset, eo ipſso, quòd ſsententiam pronuntiãtpronuntiant, & alia de eis, remiſsſsivè.
  • 88 Canonicus, qui ſsimul Curatum Cathedralis exercet, ſsi in hoc munere delinquat, nõ gaudet privilegio adiunctorum.
  • 89 Perſsona in eadem, ubi duplex officium datur, habetur conſsideratio, cuius reſspectu geſstus fuerit.
ECclesiae Cathedralis, tam in his Indiarum provincijs, quàm in alijs unũ
1
corpus fit ab Epiſscopo, & eius Capitulo, cap. novit. ubi Abb. de his quæ fiunt à Prælat. cum alijs, quæ adducit | Caſsſsan. in Catal. glor. mund. 4. par. conſsid. 37. & ſseqq. Paul. Fuſsc. de viſsit. lib. 3. cap. 15. n. 2. Bellencin. de charit. ſsubſsid. q. 66. num. 31. Iſsidor. Moſscon. de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 15. fol. 290. Ioan. Molan. & Aug. Barboſs. in tract. de Canonicis & Dignitatibus, & noviſsſsimè Ludov. Saravia in tract. de iuriſsdict. Adiunctorum, & D. Valençuela conſs. 101. ex num. 12. vol. 2. ubi plura ad eorum officum, ſstatum, & dignitatem pertinentia latiſsſsimè congerunt, &
2
quòd appellantur fratres, & collaterales Epiſscoporum, & Clerici primi gradus, & habent nomen honoris, & non oneris, & adam Contzen lib. 6. Polit. cap. 40.
Et hinc eſst, quòd
3
Capitulum, quod Cathedram repræſsentat, collegialiter congregatum, debet ab omnibus Prælastis, inferioribus Epiſscopo, honorari, licèt ſsinguli eorum non eodem honore pręcedant, ut docet Abb. in cap. cùm non liceat, de præſscript. Felin. ibîd. num. 3. Bald. in l. fin. C. de bon. libert. Rota in antiq. tit. de regular. Moſscon. ſsup. d. fol. 291. verſs. Capitulum, & D. Valençuela d. conſs. 101. num. 16.
Conſstant autem
4
Capitula Eccleſsiarum Indicarum ex Dignitatibus, Canonicis, Portionarijs, & alijs Minitris, qui in earum erectionibus exprimuntur, habitâ conſsideratione populi, in quo ſsitæ ſsunt, & redituum, quibus ſse congruè ſsuſstentare poſssint, quorum diſstributio inter ipſsos eo modo fit, qui in eiſsdẽ erectionibus continetur, quarum communẽ formulam poſsui ſsup. cap. 4. ex num. 14.
Et ubi
5
præbendæ ſsunt tenues, ſsolet eis Curatus eiuſsdem Eccleſsiæ aggregari, cum onere ei per vices inſserviendi ab eiſsdem præbendarijs, vel Rectorem cum congrua ſsuſstentatione conſstituendi. Quæ praxis ortum habuit ex text. in. cap. expoſsuiſsti 33. de præbendis, & diſspoſsitis in Trident. ſseſsſs. 24. cap. 13. & 15. de quibus latè agunt plurimi Auctores, quos refert Aug. Barboſsa in collect. ad eadẽ loca CõcilijConcilij, & præcipuè Rebuff. tit. de unionibus, num. 39. Azor. 2. tom. lib. 6. cap. 28. & Nicol. Garcia de benef. par. 12. cap.per to. & tũ. Et quòd talia Curata, ita Cathedrali unita, per concurſsum non provideantur, idẽidem Barboſs. ſsup. pag. 471. num. 13.
Et licèt aliàs
6
ſsoli Canonici cum Epiſscopo Capitulum faciant, & Eccleſsiam conſstituant, non autem Dignitates, etiam Decanatus, quæ aliàs præcellit, quia nec vocem in Capitulo habent, niſsi detur conſsuetudo in cõtrariumcontrarium, cap. eam te, de præſscript. cap. cùm olim, de re iudic. cap. fin. de præbend. lib. 6. Abb. in cap. 1. num. 11. & in cap. ſscriptum, n. 4. de elect. Ripa & Decius per text. ibi in d. cap. eam te, num. 3. & in cap. ex parte Decani, de reſscript. idem Abbas in cap. 2. de inſstitutionib. Felin. in proœm. 2. Decret. n. 16. Rebuff. in concord. de nominar. q. 8. num. 32 Gregor. Lopez in l. 3. gloſsſs. 5. tit. 6. partit. 1. Lambertide iure patron. 1. part. lib. 2. art. 13. q. 2. num. 2. D. Hieron. de Leon deciſs. Valen. 187. num. 3. & 4. Azor. 2. tom. inſstit. moral. lib. 3. cap. 11. verſs. Quæritur, an habens Dignitatem, Cardin. Seraphin. deciſs. 98. num. 1. & plurimi alij, quos noviſsſsimè refert & ſsequitur D. Valenęuela conſs. 149. ex num. 16. ad 25. In Eccleſsijs tamen Indiarum Dignitates faciunt Capitulum, ſsuoq́ue ordine Canonicos præcedunt, & vocem cum eis habent, tam in electionibus Canonicis, quàm in reliquis, quæ ad Eccleſsiæ adminiſstrationem, & gubernationem pertinẽtpertinent, ut in dictis erectionibus or dinatur. Nec
7
uſquãuſquam (ut in alijs provincijs) Dignitatis, & Canonicatus aggregatio permittitur.
Portionarij,
8
qui olim Aſsſsitij, vel Manſsionarij dicebantur, cap. cùm ad hoc, ubi gloſsſs. de Cler. non reſsid. an ſsint de Capitulo? dubitari ſsolet, & nuper dubitatũdubitatum vidi in cauſsa ad Regium Senatum deducta à Protionarijs Eccleſsiæ Quitenſsis contra Decanum, & Capitulum eiuſsdem Eccleſsiæ. Nam portionarij pro ſse erectionis clauſsulas conſsiderabant, in quibus dicitur: Quòd portionarij ipſsi vocem habeant in Capitulo unà cum Dignitatibus & Canonicis, tam in ſspiritualibus, quàm in tẽporalibus, præterquàm in electionibus, & alijs à iure prohibitis caſsibus. Et quòd Hiſspalenſsis Eccleſsiæ conſsuetudo in omnibus obſservetur, in qua aiunt Portionarios de corpore Capituli eſsſse, & ut tales in eo activè, & paſsſsivè, præterquàm in electionibus, vocem habere, & in altari maiori per vices officiũofficium ſsortiri, præterquàm in diebus feſstivis. Quibus concurrentibus, affirmant multi, quod
9
licèt verum ſsit, quòd de iure Portionarij non ſsunt de Capitulo, cap. novit 4. iuncto cap. quanto 5. de ijs, quæ fiunt à Prælat. cap. pen. & ibi gloſsſs. verb. Aſsſsiſsſsios, de cler. non reſsid. ubi Butr. & Abbas, idem Abbas, & alij DD/communiter in cap. 2. de inſst. Caputaquenf. deciſs. 84. & 91. par. 1. Cæſsar de Graſsſsis deciſs. 4. num. 6. de his quæ fiunt à Prælat. Rota deciſs. 411. n. 5. par. 1. & deciſs. 4. n. 3. par. 2. diverſs. Greg. Lop. & alij ſsup. relati, & Rota noviſsſs. noviſsſsimarum, par. 1. deciſs. 411. num. 5. Caputaquenſs. deciſs. 84. Gonçal. ad reg. 8. Cancell. gloſsſs. 43. num. 39. & ſseqq. Stante verò conſsuetudine, vel ſstatuto, quod contrarium diſsponat benè poſsſsunt eſsſse Capitulares, ac per conſsequens ad eos pertinere actus, & facultates Capitularibus convenientes, ut docet Abb. in cap. ſscriptum, num. 4. de elect. & pluribus probat Veral. de|ciſs. 91. par. 1. Riccius in collect. deciſs. 751. & alij plures relati à Barboſsa in collect. ad Trifeſsſs. 25. cap. 6. num. 6.
Vnde & appellatione
10
Capituli ſsedevacante, venire omnes, qui ex conſsuetudine, vel ſstatuto ſsunt Capitulares, tenet Farin. ex Otano in recollect. civilib. deiciſs. 658. num. 5. Et tales
11
Portionarios gaudere privilegio Adiunctorum, imò & in Cõiudices eligi poſsſse, affirmat Veralus ubi ſsuprà, ad id ſsacræ Cõgregationis Cardinalium declarationem adducens, Riccius reſsol. pract. cap. 39. & d. deciſs. 751. & Barboſsa d. cap. 1. & conducit Seraph. d. deciſs. 98. num. 1. ibi: Licèt enim de iure communi Dignitates non ſsint de Capitulo, tamen conſsiderata Bulla erectionis, cùm ipſsis detur, ut habeant ſstallum in choro, & vocem in Capitulo, non poteſst negari, quin ſsint effecti de Capitulo, &c. & magis in terminis Rota deciſs. 4. par. 2. diverſs. per totam, ubi loquens de Portionarijs Eccleſsiæ Hiſspalenſsis, quibus noſstri æquiparantur, ita incuit: Fuit cocluſsum ad favorem Dignitatum, & portionariorum Cathedralis Eccleſsiæ Hiſspalẽſsis, nempè dandum eſsſse illis mandatum de manutenendo in quaſsi poſsſseſsſsione iuris votã di, & intereſsſsendi generaliter in omnibus actibus Capitularibus, præterquàm in tribus, videlicet in electione Prælati, in adminiſstratione bonorum menſsæ Archiepiſscopalis, ſsede vacante, & admiſsſsione Proviſsorum ad Dignitates, Canonicatus, & Portiones dimidias, & integras.
Sed his non obſstantibus, contraria opinio magis verior, & communior videtur, ſscilicet Portionarios non eſsſse de Capitulo, quamvis per
12
eius erectionem, vocem in eo, & miniſsterium in altari in aliquibus habeant, niſsi in ipſsa erectione ſspecialiter caveatur, ut ſsint de corpore Capituli, vel id alio ſstatuto, privilegio, vel conſsuetudine obtinuerint, quia aliud eſst
13
eſsſse Capitularem, aliud habere vocem in Capitulo, ut docuit gloſsſs. in Clem. 2. de ætate & qualitate, Geminian. & Francus in cap. fin. de præbend. in 6. Felin. in cap. cùm olim, de re iud. quos refert & ſsequitur Genuẽſs. in prax. Archiep. cap. 85. num. 21.
Vnde ſsacræ Cõgregationis declaratio, quæ
14
* Portionarios privilegio Adiunctorum gaudere declaravit, de illis intelligi debet, qui ſstatuto, vel cõſuetudineconſuetudine veri Capitulares exiſstunt, non autem de illis, qui ſsolùm in aliquibus caſsibus habẽthabent vocem in Capitulo, ut expreſssè probatur ex alia declaratione, quam referunt Farin. Marcilla add. cap. 6. Concilij, quæ ita notabiliter inquit: Congregatio Concilij cenſsuit, non ex eo, quòd Porcionarij integri, & dimidij habeant vocem in Capitulo, illos eſsſse Capitulares, ſsed tunc inter Capitulares cenſseri debere, oùm ex Apoſstolico privilegio, vel conſsuetudine, aut Eccleſsſstatuto inter Capitulares connumerentur. Ideò ſsi ipſsi talibus facultatibus non potiantur, Epiſscopus poterit contra illos, non cum Adiunctis procedere. Quam declarationem adducit etiam, & expendit Sarabia in tract. de iuriſsd. Adiunctorum, q. 23. ubi re ad utramque partem diſsputatâ, in hac ultima reſsidet, & adducit plures alias deciſsiones, in quibus ita declaratum fuit in Portionarijs Hiſspalenſsibus, Cordub. Carthaginenſs. Calagurritan. Tiraſsonenſs. & alijs, quod etiam ſsequitur, & pluribus confirmat Gonçalez d. gloſsſs. 43. num. 45. Farin. deciſs. 55. par. 4. & Valentin. Andreas deciſs. 708. num. 3.
Habent autem
15
præbendæ omnes Indiarũ annexam obligationem ordinis ſsacri, tam iuxta earum erectiones, quàm iuxta formam præſscriptum à Concil. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 12. ut in ſspecie obſservat D. Felicianus à Vega Epiſscop. Pacenſsis, in cap. 4. §. de adulterijs. num. 97. de iudic.
Gradum autem
16
Doctoratus, Magiſsterij, vel Licentiæ, nullatenus in dictis præbendis requiri video per dictas erectiones, nec per ſschedulas Indiarum, exceptis Canonicatibus oppoſsitionis, de quibus ſstatim dicemus. Nam licèt de iure communi in
17
Archidiacono is gradus requiratur, ut conſstat ex Concil. Trident. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 12. verſs. Arebidiaconi etiam, ubi noviſsſsimè Bellarm. in notis, pag. 406. Id tamen de ijs intelligi debet, qui vel curam habent animarum, vel iuriſsdictionem, iuxta tit. de oft. Archid. non autem de his, qui verè animarum curâ, & omni prorſsus iuriſsdictione carent, ut deciſsum refert Germon. de indult. Cardin. §. quibuſsvis, n. 4. Riccius in prax. for. Eccleſs. deciſs. 473. aliàs 407. Piaſsecius in praxi Epiſscop. par. 2. cap. 5. num. 20. & alij, quos refert & ſsequitur Nicol. Garcia de benef. par. 7. cap. 7. num. 41. num. 2. Navarr. in ſsingular. Canon. concl. 41. num. 2. Vnde in terminis iam hodie apud Hiſspanos ceſsſsare iſstam obligationem dictorum graduũ cùm eorum iuriſsdictio penè extincta ſsit, obſservant Navar. in Manuali, cap. 25. num. 135. Vaſsconce. in harmon. iur. Canon. dict. tit. de offic. Archidiac. in princip. & alij, quos refert Auguſst. Barboſsa d. tract. de Canon. cap. 5. num. 9.
Et ſsimiliter, licèt in Scholaſstrijs idem Cõ
18
*cil. ſseſsſs. 23. cap. 18. in fine, eoſsdem gradus ob curam, & inſstitutionem ſseminarij requirat, & de hoc requiſsito agant Auctores, quos congerit Garcia d. cap. 7. num. 35. Vivian. lib. 14. cap. 1. num. 27. & Barboſsa in Paſstorali, 3. par. | alleg. 60. num. 62. illud tamen decretum non comprehendit Scholaſstrias exiſstẽtes in loco, in quo erectum non eſst ſseminarium, vel ubi in eius inſstitutione alij Præceptores ſsunt deſsignati, ut deciſsum teſstatur Garcia in addit. ad d. num. 35. & ita his proximis diebus Senates declaravit in quodam Scholaſstro Manilenſsi, quem recipere alij præbendarij recuſsabant ob id, quòd graduatus non eſsſset, & ita eſst intelligenda, & reſstringenda clauſsula erectionis Eccleſsiæ Limanæ, cuius memini ſsup. cap. num.
Tota verò
19
maſsſsa, ſsive groſsſsa præbendarum Indiarum in diſstributionibus quotidianis cõſiſtitconſiſtit, ut D. Dom. Præſsul D. Felicianus advertit in cap. ſsi clericus 5. de foro compet. num. 22. & conſstat ex eiſsdem erectionibus, & ex Concil. Provinciali Limenſsi ann. 1583. act. 3. cap. 26. auctoritate Apoſstolicâ confirmato. Quod licèt rarò in Eccleſsijs aliarum provinciarum contingat, rectè tamen ſstatui poſsſse, ut præbendarij alacriùs, & diligentiùs divinis officijs interſsint, docent plures antiqui DD. quos refert, & ſsequitur Card. Tuſschus litt. D. verb. Diſstributiones, concl. 511. Redoan. de ſspolijs Eccleſs. q. 3. num. 35. Moneta de diſstribut. quotid. 3. par. quæſst. 4. num. 17. Filiucius de ſstat. cleric. tit. de ſspolijs, cap. 3. num. 11. & Azor. 2. tom. lib. 7. cap. 9. quæſst. 10.
Vnde eſst, quòd cùm eiuſsmodi
20
diſstributiones ſsolùm præſsentibus, & horis Canonicis intereſsſsentibus, præſstari ſsoleant, & debeãtdebeant, cap. licèt 32. de præbend. cap. 1. de cler. non reſsid. in 6. l. 19. tit. 16. par. 1. Concil. Trident. ſseſsſs. 5. de reform. cap. 1. cum latè traditis à Moneta de diſstribut. cap. 10. num. 24. Cened. in pract. q. 1. à num. 30. Tuſsch. d. concl. 511. n. 5. Tiber. Decian. reſsp. 69. num. 1. vol. 2. Ioann. Franciſsc. Leone in theſsaur. Eccleſs. 3. par. c. 2. num. 22. & Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 56. num. 19. & in collect. ad Concil. d. cap. 5. num. 61. Gratian. 1. tom. diſscept. cap. 166. num. 17. Gonçalez ad regul. 8. Cancellar. in proœm. §. 7. n. 180. & Aloiſs. Riccio in prax. deciſs. 495. num. 3. Meritò in dubium pluries vocatum ſsit,
21
an hi, qui causâ ſstudiorum Theologiæ, vel iuris Canonici, in Academijs generalibus abſsunt, vel in eiſsdem aliquãaliquam Cathedram regunt, & legunt, poſsſsint hac occaſsione dictas diſstributiones lucrari. Nam licèt text. in dict. cap. licèt vobis, de præbend. & iura ſsimilia ſsuprà relata, & plura alia, quæ allegat Tiber. Decian. reſsp. 43. num. 1. vol. 1. eis præbẽdarum fructus concedant, diſstributiones tamen quotidianas excipiunt, quas certũ eſst rarò, vel nunquam abſsentibus quacunque ex cauſsa, vel privilegio, etiam ſstudiorum, cõcedi, ut probat text. in d. cap. licèt, & in d. cap. unico, de clerico non reſsid. in 6. & omnes Auctores ſsuprà relati: & circa hoc nihil innovatum fuiſsſse per Trident. ſseſsſse. 5. de reform. cap. 1. tradit Gutier. lib. 2. Canon. cap. 15. n. 12. Cerola in prax. Epiſscop. 1. par. verb. Diſstributiones, §. 3. Sandoval. de offic. Eccleſs. part. 6. cap. 17. Quaranta in ſsumma Bullarij, verb. Reſsidentia, verſs. Quod autẽautem, Gratian. diſscept. forenſs. 1. tom. cap. 166. num. 17. Vgolin. de offic. Epiſscop. cap. 19. §. 2. num. 6. Garcia ubi ſsup. num. 112. & plures alij apud Aug. Barb. in Paſstorali, 3. par. alleg, 56. num. 19.
Sed cùm tota groſsſsa in his Eccleſsijs Indiarum conſsiſstat in dictis diſstributionibus, ſsi illæ ſstudentibus, vel legentibus denegentur, omninò ſstudiorum utilitate, & privilegio carebunt: In grande diſspendium, & iacturam univerſsalis Eccleſsiæ,
22
quæ ad ſsui regimen viris litteratis præmaximè noſscitur indigere,
ut aliàs inquit Bonif. VIII. in cap. cùm ex eo 34. de elect. lib. 6. & Honor. III. in cap. fin. de magiſstris, ibi: In Eccleſsia Dei velut ſsplendor fulgent firmamenti, & ſsunt velut ſstellæ in perpetuas æternitates manſsuri, cùm ad iustitiam plurimos valeant erudire, Petr. Gregor. de benef. cap. 7. num. 10. ibi: Quod ſsua eruditione illuſstrant Eccleſsiam, & ei veluti columnas ædificant, quibus ſsuſstineri, & ædificari poßit.
Quapropter tali in caſsu
23
diſstributiones loco fructuum haberi, & ſstudentibus, vel legẽtibus deberi, quia nec propriè diſstributiones vocari poſsſsunt, docet gloſsſsa communiter recepta in d. cap. licèt, verb. Diſstributiones, in fin. & in d. cap. 1. de cleric. non reſsid. lib. 6. verb. Receperint, verſs. Sed quid dices de Eccleſsijs, Hoſstienſs. in ſsumm. lib. 5. tit. de magiſstris, §. fin. num. 9. Rebuff. de privil. ſschol. privileg. 31. num. 12. Puteus deciſs. 375. & 463. lib. 2. Camill. Borrell. in ſsumma deciſs. tit. 7. num. 74. Azor. 2. par. inſst. moral. lib. 7. cap. 7. verſs. Septimò quæritur, Petr. Gregor. de benef. cap. 7. n. 12. Cenedus d. quæſst. 1. num. 31. ibi: Niſsi illæ diſstibutiones eſsſsent ſsolæ, quæ præbendam conſstituerent, Gonçalez ubi ſsup. num. 205. Gratian. 1. tom, cap. 168. num. 29. & tom. 2. cap. 283. num. 10. Ant. Gomez in explicatione Bullæ S. Cruciatæ, §. ad quartã clauſsulam, num. 29. Eman. Roder. in ſsumma, 4. tom. cap. 17. num. 3. ibi: Porque hablando de otras diſstribuciones, que no ſse dan actualmente, mas en el fin del año, no ha lugar lo ſsuſsodicho, atento que eſstas no ſson propriamente diſstribuciones, quæ verba ſsumſsit ex Quarãta d. verb. Reſsidentia, §. quod autem, ubi idẽ reſsolvit, & ſsecurè docet, has diſstributiones, quæ ſsolvuntur in fine anni, non eſsſse proprias | diſstributiones: Et deberi abſsentibus ex iusta cauſsa, non autem mortuaria, cæteravè emolumentia, indies obvenientia, quæ intereſsſsentibus tantùm pro labore diſstribuantur dietim, & idem tenet Cerola in praxi Epiſscop. 1. par. verb. Distributiones, num. 3. ubi hanc rationem reddit: Quia iſstæ dicuntur diſstributiones impropriè, cùm potius veniant in maſsſsam communẽcommunem, & in fructibus beneficij, quia non actu quotidie dividuntur, ſsed Procurator Capituli, ſseu Collegij exegit illas, & ſsic exactas dividit inter Canonicos, &c.
Quod quidem magis corroboratur
24
extãte Eugenianâ conſstitutione, cuius litteram præter alios recenſset Nicol. Garcia d. cap. 2. num. 58. quæ legentibus, vel ſstudentibus, etiam ſsi ob hanc cauſsam non reſsideant, indiſstinctè concedit omnes fructus, reditus, & proventus, & cum ea integritate, quâ illos perciperent, ſsi in ſsuis Eccleſsijs perſsonaliter reſsiderent. Quæ conſstitutio, etſsi de Academia Salmanticenſsi loquatur, ad Limanam tamen, & MexicanãMexicanam extendi debebit.
25
Quibus omnia privilegia Salmanticenſsis communicata ſsunt per ſsched. D. Imper. Carol. V. dat. Pintiæ 12. Maij ann. 1551. Et idem etiam non datâ tali communicatione
26
ad quamlibet approbatam Vniverſsitatem, & ad ſstudentes, vel profitentes, non ſsolùm Theologiam, verùm & ius Canonicum, apertis verbis extendunt, Did. Perez in l. 8. tit. 2. lib. 1. Ordinam. verb. Eſstudios generales, verſs. Inter alia, & in l. 1. tit. 10. eodem lib. §. unde infero, Covarr. lib. 3. var. cap. 13. num. 2. Tiber. Decian. d. conſs. 43. ubi id ſsingulariter comprobat Iodich. Lorichius in theſsauro novo utriuſsque Theolog. litt. L. verb. Lector, verſs. 2. lectores, Tuſschus tom. 7. litt. S. concl. 707. num. 5. Leſssius de iuſst. & iure, lib. 2. cap. 34. dubit. 29. num. 163. Garcia d. cap. 2. num. 54. ubi plures alios adducit, & poſst eum Reginald. in prax. for. pœnitẽt. lib. 30. tit. 3. cap. 5. num. 54. Gabriel Vazquez in opuſsu. tit. de benef. cap. 4. §. 2. art. 2. dub. 2. num. 184. & Ant. Cardoſs. in prax. verb. Studium, num. 3. ibi: Studentes, ſseu docentes ſsacram Theologiam, vel ius Canonicum in Scholis publicis poſsſsunt recipere fructus ſsuorum beneficiorum in abſsentia, dũ ius illud docent, aut ſstudent.
Et ita in terminis loquens de lucrandis diſstributionibus, in quibus tota maſsſsa conſsiſstit, extat
27
quædam declaratio ſsacræ Congregat. quam refert Gracia d. cap. 2. §. 2. num. 443. Et eſst videndus Cenedus d.q. 1. num. 31. ubi benè explicat Eugenianam, & Spinus in ſspecul. teſstam. gloſsſs. 9. princip. num. 29. ubi refert ſse obtinuiſsſse pro quodam Canonico Eccleſsiæ Gaditanæ, in qua omnes reditus conſsiſstebãt in diſstributionibus, & nulla alia diviſsio groſsſsæ facta erat, ut gauderet privilegio in eadẽ Bulla ſstudentibus in Salmantina Academia conceſsſso.
Et quamvis ſsint aliqui, qui velint tertiam
28
* ſsaltim partem diſstributionum detrahendam eſsſse ijs, qui hoc privilegio uti volunt, ex vi quarundam declarationem dictæ ſsacræ Congregationis Cardinalium, quæ in legentibus, & ſstudentibus hanc detractionem induxit, ut ſsaltem hæc pars ijs, qui interſsunt, accreſscat, de quibus teſstantur Farin. in deciſs. Rotæ, 4. tom. deciſs. 173. Marſsilla in declarat. ad Concil. lib. 1. tit. 5. cap. 7. Proſsp. Auguſst. in addit. ad Quaranta ubi ſsup. §. 1. Piaſsecius in prax. Epiſscop. 1. par. cap. 3. num. 10. Eman. Roder. ubi ſsuprà num. 3. Riccius d. deciſs. 495. num. 3. & Nicol. Garcia in addition. ad d. cap. 2. num. 353. Adhuc mihi indiſstinctè practicandum veriùs videtur, tum quia de dictis declarationibus authenticè non conſsiſstit; tum etiam, quia debent intelligi in veris, & proprijs diſstributionibus, & ubi iam talis diviſsio earum facta eſst, ut prævidit gloſsſs. in d. cap. unic. de cleric. non reſsid. verb. Receperit, ubi loquens de Eccelſsijs, quæ non habent diſstributiones a groſsſsa præbendarum diſstinctas, & ſseparatas, inquit: Credo, quòd de illis non loquitur Decretalis, cùm illæ potiùs ſsint præbendæ, quàm diſstinctione. Et idem ſsuadent tradita ſsine hac diſstictione à tot, & tam gravibus Auctoribus, quos ſsuprà citavimus. Pro quibus extat
29
illa generalis declaratio eiuſsdem ſsanctæ Congregationis, quam referunt Cerola d. §. 3. & Garcia d. cap. 2. num. 113. quæ ſsic habet: Illi qui licentia legitime obtẽta ſstudiorum cauſsa abſsunt, diſstributiones omnes quotidianas percipere debent, exceptis incertis, & quotidianis proventibus, qui tantùm inter eos dividi ſsolent, qui quotidie ſsacris interſsunt; quam declarationem, ne cum alijs pugnet, ita multum ad rem noſstram exponit idem Garcia eodem cap. num. 353. Et declaratio ſsuprà adducta d. num. 113. dum ait, quòd abſsentes cauſsa ſstudij diſstributiones omnes quotidianas percipere debent, intelligenda erit de distributionibus improprijs, quæ dicuntur groſsſsa, & ſsunt præbendæ, ſseu loco præbendæ. Quas non eſst mirum, ſsi legentibus, vel ſstudentibus in publicis ſstudijs indiſstinctè concedamus, quia, ut inquit Iacob. Bennius in tract. de privileg. Iuriſsconſsultor. 1. par. privileg. 15. num. 6. in fine:
30
minus ſservire dicitur Eccleſsiæ, qui ſstudet, vel docet, quàm cæteri divinis intereſsſsentes.
Cui conveniens Horat. Lucius de privileg. ſschol. privileg. 100. poſst princip. inquit: Quòd iuris interpretatione abeſsſse non videtur, qui docet | in ſscholis. Et idem notat Petr. Rebuff. eodem tract. privil. 31. num. 2. Tiber. Decian. d. reſsp. 43. num. 21. vol. 1. & Camill. Borrell. conſsil. 16. num. 5. & alij communiter Scribentes.
Quæ omnia
31
Limæ expenſsa fuerũtfuerunt in cauſsa ad Regiam Cancellariam in gradu violentiæ devoluta D. Feliciani de Vega, tunc Canonici, & Primarijs iuris Pontificij, & nunc Epiſscopi Pacenſsis, qui ſse manutendum in perceptione integræ Præbendæ ob hoc privilegium contendebat, contra alios Capitulares, qui contrarium deſsiderabant, vel ſsaltẽ tertiam partem ei auferendam. Et manutenendum eſsſse pronũtiavimus, ex traditis à Cevallos in tract. de cognit. per viam violentiæ, 2. par. q. 65. à n. 7. partibus, quoad proprietatem, & declarationem huius articuli, ad Regium Indiarum Senatum remiſsſsis, ut in eo quid in poſsterum ſervandũſervandum eſsſset, ratione Regij patronatus decideretur. Et licèt extet quædam declaratio dictæ Congregationis, quam refert Marcilla ubi ſsup. cap. 7. in princ. Farin. deciſs. 137. & Nicol. Garcia d. cap. 2. §. 2. num. 559. & in additione ad idem caput, num. 83. quæ cavet:
32
Docentes in publica Vniverſsitate privilegijs de percipiẽdispercipiendis in abſsentia ſsuarum præbendarum fructibus gaudere, & potiri, quamvis præbendæ, quas obtenent, ſsitæ ſsint in Cathedrali eiuſsdem civitatis, in qua publicè lectoris munere fungũtur. Adhuc præfiximus, & deſsignavimus horas, in quibus pro præſseuti haberi deberet, nimirum eam, in qua in Cathedra legeret, & aliam ad eundum, & redeundum ad Academiam, & cũ diſscipulis diſsputandum. Quod tamen in dicto Regio Senatu hucuſsque neque approbatum, nec reprobatum eſst. Inveni tamẽtamen Regiam ſchedulãſchedulam dat. apud D. Laurent. 14. Auguſst. ann. 1620. quæ ad Proregem, & Audientiam Novæ-Hiſspaniæ directa fuit, & expreſssè iubet: Que ningun prebẽdado dexe de ſservir, i reſsidir ſsu prebẽda à titulo de Cathedra. Et idem noviſsſsimè inveni quandam declarationem Cardinal. quãquam refert Seller. in ſselect. Canonicis, cap. 2. num. 18. & Auguſst. Barboſsa in collect. ad Trident. ſseſsſse. 5. cap. 1. num. 59. pag. 19. quæ in ipſsa noſstra Eccleſsia Limana 18. Decembr. ann. 1627. declaravit: Canonico in publica Vniverſsitate docenti, non deberi diſstributiones quotidianas, ſsi in choro non interſsit, quamvis omnes reditus in ſsolis diſstributionibus quotidianis conſsiſstant. Quæ quidem ſschedula, & declaratio, ne videantur ſsub vertere omnia, quæ ſsuprà ex alijs declarationibus, & benè fundata iuris Canonici prudentia deduximus, meo iudicio intelligi debent, de non excuſsanda totali reſsidentia, nõ tamen includere voluerunt, nec debuerunt, horas præcisè neceſsſsarias ad Cathedram legendam. & regendam, in quo munere (ut modò dixi) non minus quis Deo, & Eccleſsiæ deſservit. quàm ſsi divinis Officijs intereſsſset.
Maximè cùm videamus, in
33
Canonico Theologali, ſsive Lectore ſsacræ Scripturæ, qui de iure cõmunicommuni pro illis horis, quibus legit, nihil lucrari ſsolebat de diſstributionibus quotidianis, ut per gloſsſs. ultim. in cap. quia nonnulli de Magiſstris, & Nicol. Garcia d. cap. 2. num. 118. & 5. par. cap. 4. num. 156. diſspenſsatum, & ſsæpè declaratum fuiſsſse, ut omnibus illis diebus, quibus huiuſsmodi munere functus fuerit, diſstributiones quotidianas percipiat, quamvis choro non interſsit. Quas declarationes referunt Seller & Garcia ubi ſsuprà, Piaſsecius, Gonçalez, Armendariz, Moneta, Riccius, & alij, quos refert Auguſst. Barboſs. in Paſstorali, 3. par. alleg. 56. num. 8. & in collect. ad Trident. de ſseſsſs. 5. cap. 1. num. 34. cum quatuor ſseqq.
Quibus declarationibus
34
Limæ etiam ſse iuvari prætendit D. Andreas Garcia de Zurita, vir moribus, & eruditione conſspicuus, & almæ Metropolitanæ Eccleſsiæ eiuſsdem civitatis Canonicus Theologalis meritiſssimus. Cuius tamen petitio per Regium Senatum Illuſstriſsſs. & Reverendiſsſs. Archiepiſscopo remiſsſs fuit, ut horas dumtaxat arbitrio ſsuo ad illud munus neceſsſsarias deſsignaret, & in illis tantùm eum pro præſsenti haberi mandaret, quod
35
idem in alijs Cathedraticis ſsacræ Theologiæ, & iuris Canonici in eadem urbe Limenſsi, & in Mexicana, ubi vigent, & florẽt publicæ, & generales Vniverſsitates, mihi faciendum videtur.
Dicitur autem
36
ſstudium generale, quod eſst erectum, & inſstitutum per Papam, Regem, ſseu Principem, ut per Caſsſsan. in Catal. glor. mund. par. 10. conſsid. 32. Did. Perez in l. 1. tit. 10. lib. 1. Ordin. Ortigas in patrocin. pro Gymnaſs. Cæſsarauguſst. par. 1. à num. 13. & par. 3. num. 2. & alij, quos reſsert Aug. Barboſs. dict. alleg. 56. num. 22.
Quibus propter argumenti ſsimilitudinem non minus utiliter adijcio, quòd quemadmodum cauſsa ſstudij ob publicam utilitatem excuſsat à reſsidentia, & amiſsſsione fructuum, imò & diſstributionum præbendarum, eo modo, quo ſsuprà retulimus; idem pariter probare, & admittere debemus in quavis
37
alia iuſsta, publica, & legitima cauſsa, quam præbendarij ad ſsuam abſsentiam excuſsandam habuerint: maximè ſsi ex præcepto Papæ, vel Regis ad Curiam vocentur, vel in ea, aut in alio loco causâ Reipub. detineantur, quia hæc omnia præſstant legitimum impedimentum, & excuſsant etiam ab amiſsſsione diſstributionum, ut | pluribus comprobat Covarr. lib. 3. var. c. 13. num. 8. & D. Valençuela, omninò videndus, conſs. 4. ferè per totum, & præcipuè ex n. 70. ubi alia de alijs legitimis impedimentis adducit, de quibus Nos etiam ſsup. lib. 2. c. 25. ex num. 62.
Et hæc notavi
38
pro quodam Canonico Novi-Regni Granatẽſsis, qui ex mandato Regis, ad requirendas quaſsdam argenti fodinas miſsſsus fuit, quarum erat eximiè peritus, & pro alio Portionatio Tlaxcalenſsi D. Ioanne Cevicos, qui à Doni. March. de Cerralvo, Prorege Novæ Hiſspaniæ, vocatus fuit, ut ſsecum aſssiſsteret in reparatione urbis Mexicanæ, quam exudantes lacunæ, quibus circumdatur, penè ſsubmerſserant, cuius reparationis dictus Portionarius præ alijs gnarus, & intelligens eſsſse ferebatur. Clerici enim, qui ex iuſsta cauſsa abſsunt, non dicũturdicuntur abeſsſse, &
39
qui ſsunt in ſservitio Regis, cenſsentur præſsentes, ad cuius etiam vocationem, & mandatum, etiã ſsi Epiſscopali auctoritate fulgeant, venire tenentur, adeò, ut ſsi Epiſscopus ſsimul à Rege, & ab Archiepiſscopo vocetur, illi potius, & prius, quàm huic parere teneatur, ut latè per eund. D. Valẽçuela ubi ſsup. num. 104. & 110. & ſseqq. Et
40
hi præſsertim Indiarum, qui ultra communem naturalis obſsequij, & vaſsſsallagij obligationem, illam aliam noſstris Regibus habent, quòd ab eis electi, & ad Epiſscopatus, vel præbendas præſsentati fuerint.
In modo autem reſsidendi, Eccleſsiæ, & Altari deſserviendi, & in Capitulo ſsuffragia ferendi horum præbendariorum Indiarum, nihil nunc habeo, quod ab aliarum Eccleſsiarũ conſsuetudine differat, eo excepto,
41
quôd ob eorum paucitatem, & interdum tenuitatem, necdũ in pluribus Eccleſsijs creati ſsunt Canonici Doctorales, Magiſstrales, & ſsacræ Theologiæ, & Pœnitentiarij iuxta diſspoſsitionem Bullarum Sixti IV. Leonis X. & Concilij Trident. ſseſsſs. 5. de reform. cap. 1. & ſseſsſs. 24. de refor. cap. 8. quas refert l. 24. tit. 3. lib. 1. Recop. Covarr. in pract. cap. 36. num. 9. verſsic. Ead. ratione, Gonçalez in reg. Cancell. gloſsſs. 9. §. 2. Nicol. Garcia de beneſs. 5. par. cap. 4. à num. 169. & Ioan. Fileſsacus de ſsacra Epiſscop. auctor. cap. 15. Concil. Limenſs. 11. par. 1. cap. 73. pag. 21. Quamvis etiam id primo tempore fieri, ubi Eccleſsiarum reditus, & diſspoſsitio patiantur, iubeat ipſsarum Eccleſsiarũ erectio, de qua ſsup. hoc lib. cap. 4. & ſschedula Regia data en el Cãpillo 14. Maij an. 1604. quæ formam oppoſsitionis ad has præbendas faciendæ, & edicta figendi, & qualitates, ac gradus oppoſsitorum expreſsſsit, & quomodo per Prælatum, & Capitulum nominatio triũ ex magis benemeritis ſsit facienda, & Proregi, aut Gubernatori tradenda, ut per ipſsum ad Regem remittatur, qui ex ſsic nominatis, vel ex alijs, quem ſsibi viſsum fuerit, eligat, & præſsentet.
Quæ ſschedula quoniãquoniam executioni per Prælatos non mandabatur ob aliqua dubia, quæ proponebant, & præſsertim,
42
utrum nominatio, quam Proregi tradere iubebantur, clauſsa, vel aperta eſsſse deberet? Expedita fuit alia data Pardi 18. Ianuarij ann. 1609. cum Peruano Prorege Dom. Marchione Mõteſsclaros, & Archiep. Decano, & Capitulo Limano loquens, quæ priorem, nullâ interpoſsitâ morâ exequi præcipit, licèt non decidat, utrùm nominatio clauſsa, vel aperta tradi debeat? Super quo articulo iterum dubitatio, & diſsceptatio non levis mota fuit inter Proregem, & Archiepiſscopũ MexicanũMexicanum, & Senatus ſsupremus IndiarũIndiarum, ut aperta traderetur, declaravit, quia aliàs Prorex non ſsatis aptè de oppoſsitorum perſsonis, & meritis ipſsum Regem, dictumq́ue Senatum certiorem facere poſsſset, quod ei in prædictis ſschedulis cùmprimis iniungitur. Et
43
tandem, hoc, quo hæc ſscribimus tempore, dicti Canonicatus creati ſsunt, & per viam oppoſsitionis iuxta formam Concilij, & dictarum ſschedularum providentur in Eccleſsia Limana, Mexicana, & Tlaxcalenſsi.
Et nuper an. 1632. in Limana incidit quædam elegans dubitatio in oppoſsitione Canonici Doctoralis,
44
utrùm Archiepiſscopo abſsente, Vicarius eius generalis poſsſset lectionibus oppoſsitionis adſsiſstere, & in Capitulo tempore nominationis, & graduationis oppoſsitorum ſsuffragium ferre, eò quòd dictæ ſschedulæ Prælati tantùm mentionem feciſsſse videantur, ſsic enim concludunt: I pueſstos edictos, ſse eſscogeran tres de los mas ſsuficientes, para cada prebenda, en cuya eleccion votarã los Prelados, Dean i Cabildo, i daran los nombramientos à los nueſstros Virreyes, Preſsidentes, ò Governadores, para que los embien à nueſstro Conſsejo, con ſsu parecer, paræ que aviendolo viſsto elijamos, i nombremos de aquellos, ù de otros, el que por bien tuvieremos. In quo tamen dubio mihi parum hæſsitandum videtur. Nam dictæ ſschedulæ datæ ſsunt in executionem Bullarum Sixti IV. & Leonis X. & Concilij Tridentini, quæ (ut ſsuprà diximus) has præbendas inſstitui iuſsſserũt; in illis autẽautem ordinariæ auctoritatis, hæc proviſsio eſsſse dicitur, & expr eſsſsis verbis promiſscuè de Ordinario, vel eius Vicario mentio habetur. Vnde idem in dictis ſschedulis repetitum videri debet, cùm
45
ſsint iuxta iuris intellectum, & interpretationem accipiendæ, ex notatis per Bald. & alios per text. ibi in | l. 1. C. de fruct. & lit. expenſs. l. ſsciendum 70. D. de verbor. oblig. cap. cauſsam quæ 18. de reſscript. & in cap. ad noſstram, de iureiurand.
Præterquàm quòd
46
eadẽeadem in omnibus ad iuriſsdictionem ordinariam EpiſcoporũEpiſcoporum pertinentibus ipſsorum, & ſsuorum Vicariorum poteſstas, & auctoritas eſsſse cenſsetur, ut latè dixi ſsup. cap. 8. ex num. 3. Atque adeò
47
ſsub Epiſscopi nomine regulariter eius Vicarius intelligitur, ut, poſst alios, notat Garcia d. 5. par. cap. 3. à num. 52. ubi in additionibus inquit: Quòd ita declaratum eſst à ſsacra Congregatione, & ab Eccleſsia ubiq́ue receptum, Flamin. Pariſs. & alij, quos refert Narbona de appellat. à Vicar. ad Epiſscop. 1. par. num. 217. Quod adeò verum eſst, ut quamvis prædictæ ſschedulæ expreſssè dicerent, quòd Prælatus tantùm, & Decanus, & CapitulũCapitulum fuffragium haberẽt, adhuc eius Vicarius generalis, Prælato abſsente, non maneret excluſsus, propter dictam quam habet dignitatis, & iuriſsdictionis Epiſscopalis repræſsentationem, ut conſstat
48
ex Trident. ſseſsſs. 25. cap. 3. ubi quamvis expreſssè diſsponitur, quòd cenſsuræ generales à nemine prorſsus præter quàm ab Epiſsco po diſscernantur, declaratum tamen eſst à ſsede Apoſstolica, non proptereà Vicarium excludi, ut refert Farin. ſsuper idem cap. Concilij, & notant Ioann. Guiterr. lib. 1. Canonic. cap. 11. num. 8. Sbrozius de Vicar. Epiſscop. lib. 2. q. 171. num. 2. Cerola in prax. 1. par. verb. Vicarius, §. 17. Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsp. 7. num. 10. & diſsp. 29. n. 16. & Narbona ubi ſsup. num. 151. fol. 102. & idẽ conſstat ex eod. Cõcil. ſseſsſs. 24. de reform. matrim. cap. 20. Vbi quamvis dicat, quòd cauſsæ matrimoniales relinquantur tantùm examini Epiſscoporũ, declaratum eſst, ut de eiſsdem eius quoque Vicarius cognoſscere poſssit, ut notat Thom. Sanch. d. diſsp. 29. num. 18. & meliùs ex cap. 6. ead. ſseſsſs. 24. ubi, quia Vicarios excludere voluit à facultate ibidem Epiſscopis conceſsſsa, id apertis verbis expreſsſsit, inquiẽs, Eis tantùm, non eorum Vicarijs ſsit permißũ, ſsic oſstendens, hanc excluſsionem neceſsſsariam eſsſse, quoniam aliter idem quod Epiſscopis, eorum Vicarijs conceſsſsum eſsſse videtur, ut ſsignãter advertit Auguſst. Barboſs. in remiſsſs. ad eundem text. per hæc verba: Si hic textus Vicarios non excluderet, illis videri datam potestatem reſsolvit Stephan. Gratian. diſscept. forenſs. 1. tom. cap. 83. & Gutier. de matrim. cap. 59. num. 11.
Quinimò, & dato caſsu, quòd dictæ ſschedulæ dicerent, quòd Archiepiſscopus, & non alius, ius ferendi prædicti ſsuffragij haberet, adhuc eius Vicarius non maneret excluſsus,
49
ſsi ipſse Archiepiſscopus id ei ſspecialiter commiſsiſsſset, quoniam hoc idem operaretur, ac ſsi ipſse perſsonaliter intereſsſset, iuxta ea, quæ tradit P. Suarez, Reginald. & alij, quos refert Barboſsa in remiſsſs. ad dict. cap. 6. ſseſsſs. 24. verſs. An poſsſsit Epiſscopus eam facultatem diſspenſsandi delegare. Præſsertim cùm in dictis ſschedulis nullum ſsit verbum, ex quo ſspecialiter electa videri poſssit auctoritas, perſsona, aut induſstria Prælatorum, ſsed ſsolùm dignitatis, & officij mentio habeatur, & non ad tempus, nec in actibus limitatis. Auo extante, planum eſst talem poteſstatem Vicario quoque communicari, que madmodum
50
& Capitulo ſsede vacãte, utpotè quôd ſsuccedit in his omnibus, quæ Prælatis iure ordinario competunt, ut latiùs dixi ſsup. cap. 13. & tradit Thom. Sãch. lib. 8. de matrim. diſsp. 2. num. 10. Riccius in praxi, 3. tom. reſsol. 265. & in noſstris terminis apertè cautum eſst per Reg. ſsched. dat. Matrit. 9. Septemb. ann. 1627. ubi deciditur: Que à falta del Prelado proceda el Cabildo à los actos, i nominacion de eſstos Canonicatos.
In quo tamen notabiliter addo, quòd in hoc caſsu,
51
ſsive Epiſscopus, ſsive eius Vicarius fuffragium ferat, unam tantùm vocem habebit. Nam quamvis ubi aliquis ſsub nomine ſsingulari ſsimul cum alijs in communi, ſsive ſsub nomine univerſsali, vel collectivo vocati ſsunt, dimidiam partem ille ſspecialiter vocatus habere, vel facere ſsoleat, iuxta l. ſsi quis Attia, de uſsufruct. accreſsc. cum alijs, quæ tradunt Bartol. & Bald. ibîdem, Decius conſsil. 470. num. 10. & 11. zaſsius lib. 1. ſsingul. reſsponſs. cap. 19. num. 6. & lib. 2. cap. 29. Pariſsius in l. cùm in præſsentia, num. 98. D. de probationibus, Covarr. in cap. Rainuntius, §. 2. num. 5. Anton. Gomez lib. 1. var. cap. n. 3. & Peregrin. de fideicomm. art. 17. num. 21. & ſseqq. Adhuc tamen in ſsuffragijs iſstarum electionũelectionum, & aliorum rerum, quæ in Capitulo proponũturproponuntur, contrarium receptũreceptum eſst, eo excepto, quòd in pari ſsuſsſsragiorum numero, prævalct pars, cui Prælatus aſsſsentit.
Qvibvs iuris principijs inſsiſstens, conſsultus ab Illuſstriſsſs. Dom. D. Alphonſso de Peralta Archiepiſscopo Argentino,
52
an ipſse ſsolus adminiſstrare, & diſstribuere poſsſset bona ad ſsuæ Eccleſsiæ fabricam pertinentia, vel caſsu, quo id ſsimul cum Capitulo facere deberet, ei tantum, quantum reliquis alijs Capitularibus deferri deberet. Reſspondi, ad ipſsum ſsimul cum Capitulo pertinere, & unam tantùm vocem habere, omnium q́ue pariter eſsſse, non ſsolùm adminiſstrationem dictæ fabricæ, verùm & nominationem œconomi, & Rationalis, ut deciſsum videtur in Trident. ſseſsſs. 25. cap. 6. & expreſsſsiùs ſsemel, & iterũiterum declaravit ſsacra Congreg. Cardin. ut per Farin. in | notis ad eundem text. Idq́ue Limæ tribus ſsententijs conformibus executoriatum eſsſse, & ſsemotâ Concilij diſspoſsitione etiam iure communi probari in cap. 1. cap. novit, & in cap. quanto, de his quæ fiunt à Prælatis, l. 9. & 10. tit. 14. par. 1. cum alijs, quæ poſst Abb. & Scribẽtes in dictis iuribus, tradit Redoan. de reb. Eccleſs. q. 26. num. 13. Feder. de Senis conſs. 295. ubi eam rationem reddunt, quòd hoc pertinet ad menſsam Capitularem, & E. piſscopus habet unum votum, & idem tradit Puteus deciſs. 127. lib. 3. & latiùs noviſssimus D. Valençuela conſs. 101. n. 98. & conſs. 184. num. 75.
Quãvis aliquid videatur obſstare, quod traditur in eod. Concil. ſseſsſs. 24. cap. 3. §. patroni verò, verſs. Sed Epiſscopi, & per GarciãGarciam d. tract. de beneſs. par. 3. cap. 2. num. 198. in fine, ubi deciſsum refert, reditus fabricarum poſsſse expendere Epiſscopum pro ſsuo arbitrio. Quod quidem in multis Eccleſsijs practicatur, & indubiè procedet, ſsi Prælatus non procedat iure ordinario, ſsed per viam viſsitationis, & reviſsionis, adminiſstrationis bonorum, & rationum fabricæ, hoc enim ei privatè competit, & in eo fundatam habet ſsuam intentionẽ, ex eod. Concil. Trid. ſseſsſs. 24. c. 3. verſs. Sed Epiſscopi, & declarat Congregat. apud eund. Garc. ſsup. n. 198. ibi: Ad undecimam ſsolus Epiſscopus poteſst fabricam viſsitare. Et extat alia ſsimilis declaratio apud Farin. ibîd. quæ comprobatur ex eod. Concil. ſseſsſs. 22. cap. 9. & traditis à Ioan. Gutier. lib. 1. Canon. q. 35. à n. 19. & Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 17. n. 138. ubi alios allegat.
An autem
53
Capitulum ſsine Epiſscopo poſsſsit diſsponere de bonis Mẽſsæ Capitularis, ſsive fabricæ, vide quòd ſsic, in rebus non multi momenti per gloſsſs. in cap. 2. de verb. ſsignif. in 6. ubi DD. Felin. in cap. cùm omnes, de conſstit. n. 9. ubi etiam Decius num. 3. & Beroius 52. Innoc. Abb. & omnes in cap. cùm conſsuetudini, de conſsuetud. & Calderin. conſs. 2. de conſsuetud. num. 2. & alij ex ſsuprà relatis.
Et pariter
54
Epiſscopi habent fundatãfundatam iuriſsdictionem ordinariãordinariam in iuriſsdictione, & viſsitatione omnimoda ſsuorum Canonicorum etiam regularium, cap. requiſsiſsti, de teſstam. gloſsſs. in cap. nullus, de elect. in 6. Corneus cõſs. 193. n. 4. lib. 2. Hoſstienſs. & Panor. in cap. cauſsam quæ, el 1. de iudic. & plures alij, quos refert Rota in una Montis regalis corãcoram Coccino apud Farin. in recentior. 1. par. deciſs. 69. idem Farin. deciſs. 447. 1. to. & deciſs. 62. 248. & 491. vol. 2. idem Coccinus deciſs. 448. n. 1. & deciſs. 471. num. 1. Aloiſs. Ricc. in prax. var. reſsol. cap. 42. & 335. in prax. deciſs. 409. Nõ tamen ſsub hac, vel alia quavis cauſsa
55
4 in ſse aſsſsumere debebit cognitionem cauſarũcauſarum, quæ ſsunt inter ipſsum, & præbendarios, vel alios, ſsuper iuribus ſspectantibus ad ſsuam Menſsam Epiſscopalem, vel ſsuper alijs rebus, quæ ipsũ concernunt, quia de his, tanquam de proprijs cognoſscere, 7 iudicare nequit, ut notat gloſsſs. per text. ibi in cap. ſsi quis erga 16. verb. Privetur 2. q. 7. Iacob. Lauren. de iud. ſsuſspect. cap. 5. à num. 26. Redoan. de reb. Eccleſs. q. 78. cap. 8. num. 4. Cerola in prax. 1. par. verb. Epiſscopus, §. 34. Aloiſs. Riccius in deciſs. Curiæ Archiepiſscop. 1. parte. deciſs. 144. num. 2. & Scaccia in tract. de ſsentent. & re iudic. cap. 1. gloſsſs. 4. quæſst. 8. num. 2. & D. Valençuela conſs. 184. num. 75. & 76. ubi quòd
56
Epiſscopus non iudicat in cauſsa propria; & id tantùm permittitur Principibus non recognoſscentibus Superiorem. Et in ſspecie Eccleſsiæ Metropolitatiæ Limenſsis, pro inhibitione Archiepiſscopi, in cauſsis inter ipſsum, & Capitulum eiuſsdem Eccleſsiæ, extat Breve Clem. VIII felicis recordat. ann. 1602. cuius mentionem ſsecit Dom. Epiſscopus D. Felician. à Voga in cap. cauſsam quæ, de iudicijs, num. 11. ubi inquit in eodem Brevi iuberi, quòd eiuſsmodi cauſsarum cognitio ſspecter ad Priorem Conventus ſsancti Auguſstini, vel ad Cõmendatorem Beatæ Mariæ de Mercede, ut ipſsi auctoritate Apoſstolicâ ſsumpliciter, & de plano ipſsas audiant, ac recognoſscant, fine q́ue debito terminent, ac decidant.
Planè ſsi non per viam vièitationis, & morum correctionis, ſsed criminaliter contra aliquem ex ſsuis Capitularibus Epiſscopus procedere velit ob aliquod delictum, quod commiſsiſsſse dicatur. Tunc,
57
inſspecto iure communi, conſsenſsum, ſsive conſsilium aliorum Capitularium requirere debet, cap. irrefragabili, ubi Felin. num. 3. de offic. Ordinar. cap. novit, & cap. quanto, de his quæ fiunt à Prælat. cap. Epiſscopus nullius 17. quæſst. 7. cap. ſscitote, iunctâ gloſsſs. ibi 6. quæſst. 3. l. 9. titul. 14. part. 1. l. 15. titul. 22. eadem part. & utrobique Gregor. Lopez, cum multis alijs, quæ doctè congeſssit Ludovic. Sarabia in tract. de iuriſsdict. Adiunct. quæſst. 1. num. 11. cum multis ſseqq. & Dom. Valençuela dict. conſsil. 184. num. 79. & ſseqq. Et licèt hoc ius Canonicorum negligentiâ omiſsſsum fuerit, & paulatim introductum, ut Epiſscopi ſsoli abſsque Canonicorum interventu dictam iuriſsdictionem exercerent, teſste Panormit. in cap. qualiter, el 2. num. 6. de accuſsat. & alijs, quos refert Sbrozius de offic. Vicar. lib. 2. quæſst. 55. num. 14. in Concil. tamen Trident. ſseſsſs. 6. de reformat. cap. 4. & pleniùs ſseſsſs. 25. de reformat. cap. 6. cautum fuit, ut procederent ſsimul cum duobus Adiunctis, | ex eodem Capitulo ſsingulis annis ab hoc mu. nus eligendis, & iuxta modum, & formam in d. cap. 6. latiùs præſscriptam.
Quod
58
beneficium emanaſsſse in recompenſsam aliarum facultatum iuriſdictionaliũiuriſdictionalium, quibus Cathedarlium Capitula gaudebant, & alia planiora, & faciliora impetrare debuiſsſse, ſsi in Concilio fuiſsſsent, qui pro eis allegarent, & reſsponderent, tradit Navar. conſs. 3. de off. Ordinar. Piaſsec. in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 2. num. 9. Cerola in ead. prax. verb. Capitulũ, num. 8. & Sarab. ubi ſsupr. num. 22. & 23. Ex ijs, & alijs reſsolvens,
59
hanc conſstitutionem, ſsive introductionem Adiunctorum favorabilem eſsſse, & pro ſse iuris communis aſssiſstentiã habere. Quod etiam pulcrè probat, & proſsequitur Puteus deciſs. 107. lib. 1. & Rota deciſs. 615. in 1. par. noviſsſsim. Vnde in omnibus ferè Eccleſsijs Hiſspaniæ Tridentini diſspoſsitio recepta eſst, tanquam iuri, & rationi conformis, & valdè utilis, & neceſsſsaria, quia ut inquit Navarrus dict. conſs. 3. num. ult. Experiẽtia constat, convenire Reipub. ut aliquorum Prælatorum plus volentiũvolentium dominari, quàm paſsceregregem, & pro libito, amore, vel odio abſsolvere, & condemnare hos, & illos Capitulares ſsibi reſsiſstentes, vel obſsequentes, potẽtiæ, obvietur per Adiunctionem CanonicorũCanonicorum, ut prædictum ſstatuit Concilium.
Sed cùm idem Concil. d. cap. 6. in fin.
60
caveat ſse nolle derogare conſstitutionibus, privilegijs, aut conſsuetudinibus, ſsive concordijs, quibus Epiſscopi, aut eorum Vicarij in ſsuis Eccleſsijs maiorem habeant poteſtatẽpotestatem, auctoritatem, ac iuriſsdictionem, quàm illo decreto ſsit comprehenſsum, quod idem declaravit Rota deciſs. 743. 1. par. diverſs. & apud Seraphin. deciſs. 493. Multi
61
Epiſscopi Indiarum prætendunt ſse abſsque Adiunctis procedere poſsſse, & de facto procedunt, allegantes in erectionibus ſsuarum Eccleſsiarum nihil ſsuper hoc cautum inveniri, & ſsic videri in iuris antiqui diſspoſsitione relinqui, quod ante dictum Concilium vigebat, & prætendentes ſse in hac cõſuetudineconſuetudine eſsſse, eamq́ue abſsque dubio valere, ut probat text. in cap. non eſst, de conſsuetud. lib. 6. ubi habetur,
62
quòd valida eſst conſsuetudo contra ius commune, ut ſscilicet Epiſscopus non teneatur requirere Canonicorum conſsenſsum in inquirendis, puniendis, & corrigendis ſsuorum Capitularium exceſsſsibus, de quo latiùs Petr. de Biaſsio in direct. elect. par. 3. cap. 9. Sarabia dict. quæſst. 1. num. 1. & 47. & ſseqq. & Dom. Valençuela conſsil. 79. num. 103.
Maximè
63
cùm omnes ferè Eccleſsiæ Cathedrales Indiarum fuerint erectæ poſst publicationem Tridentini, atque ita non poſssint probare ſse ullo tempore eſsſse, aut fuiſsſse exẽtas ab omnimoda iuriſsdictione Epiſscoporum, cuius reſstrictio
64
datis Adiũctis, eſst quoddãquoddam genus exemtionis, licèt limitatum. At exemtio non præſsumitur, niſsi probetur. Veral. deciſs. 328. num. 2. lib. 1. & Lancellot. deciſs. 631. num. 3. in recollect. civil. Farinac. Quippè
65
cùm ſsemper ſstandum ſsit pro iuriſsdictione Epiſscopi, donec contrarium probetur, Roland. conſsil. 89. num. 35. vol. 2. Seraphin. deciſs. 1449. num. 1. & Epiſscopus utatur de iure ſsuâ iuriſsdictione, etiam ſsi non ſsit in poſsſseſsſsione ſsubiectionis, contra eum, qui allegat exemtionem, donec contrarium probetur conſsuetudine, vel præſscriptione acquiſsitum, Francus in cap. cùm perſsonæ, §. ſsi verò, notab. 2. ubi Ancharr. & alij, de privileg. in 6. Rota deciſs. 145. num. 6. par. 2. diverſs. & plures alij, quos congerit Riccius in prax. reſsol. cap. 54. num. 4. limit. 5. & deciſs. 211. part. 1. & in noſstris terminis Sarabia dict. tract. quæſst. 11. num. 14. ubi alia argumenta pro hac parte conſsiderat.
Et potuit allegare, quòd dictæ Eccleſsiæ, cùm noviter erectæ ſsint, nullo modo exemtæ dici poſsſsunt. Atqui decretum
66
Concilij loqui ſsolùm de Capitulis exemtis, & non exemta minimè ſsub illo comprehendi, etiam ſsi multa habeant privilegia, referunt deciſsum Additio ad Navarrum dict. conſsil. 3. in fine, Riccius in collect. deciſs. collect. 751. in princip. Cerola dict. verb. Capitulum, §. 8. Seraphin. deciſs. 493. num. 1. Sarabia ubi ſsup. quæſst. 11. num. 18. & quæſst. 12. num. 17. Rota deciſs. 743. num. 8. & 9. Hieron. Venerus in exam. Epiſscop. lib. 4. cap. 27. num. 5. Auguſstin. Barboſsa in dict. tract. de Canon. cap. 28. num. 2. & in collectan. noviſsſsimis ad Concil. dict. cap. 6. num. 3. pag. 629. ubi alios adducit.
Denique prætexunt, in his
67
Indiarum provincijs, magis quàm alibi, Eccleſsiaſsticorum exceſsſsus patere, & in ipſsis Eccleſsijs Cathedralibus, ut plurimum, paucos Capitulares adeſsſse, eoſsq́ue, qui adſsunt, non eâ eruditione, & morum integritate pollere, ut Epiſscopis adiungi poſssint, quorum
68
dignitas, & auctoritas, cùm ubiq́ue maxima ſsit, & eſsſse debeat, tùm præcipuè in his remotis regionibus, & noviter ad Fidem converſsis. Hanc autem valdè Adiunctorum uſsu diminui, vel, ut verbo Taciti utar, reſsolvi, ſsic enim ille lib. 1. Annal. de Tiberio loquens, ſscribit:
69
Ne vim Principatus reſsolveret, cuncta ad Senatum vocando. Eam conditionem eſsſse imperandi, ut non aliter ratio constet, quàm ſsi uni reddatur. Tantumq́ue abeſsſse, ut Adiunctorum iuriſsdictio ad Indiarum | Eccleſsias, ubi plenè, ac planè ſstabilita non reperitur, porrigi debeat, ut ex rationibus ſsuprà dictis,
70
vel in ipſsis Hiſspaniæ, his proximis diebus ſsub occaſsione cuiuſdãcuiuſdam gravis exceſsſsus quorundam Capitularium, ſseriò actum ſsit de ſsupplicatione apud ſsedem Apoſstolicã interponenda ſsuper eiſsdem Adiunctis revocandis.
Quæ omnia (& ſsi quæ ſsunt alia) cum ſsæpè, & inſstanter pro parte Prælatorum Indiarum in ſsupremo Indiarum Senatu propoſsita, & poſstulata fuiſsſsent,
71
Senatus ipſse, ut quâ ſsolet prudentiâ, & maturitate, rem adeò gravem, & arduam decidere poſsſset, plures ſschedulas Regias expediri iuſsſsit ad Capitula dictarum Eccleſsiarum, ut primo quoque tempore de ſstylo, & conſsuetudine hucuſsque in eiſsdem Eccleſsijs circa Adiunctos obſservata, plenam, & authenticam relationem remitterent, & quid in ſsui iuris defenſsionem facere poſsſset, quidvè Eccleſsijs, & Chriſstianæ Religioni utiliùs, & convenientiùs eſsſse iudicarẽtiudicarent, breviter informarent. Quod cùm iam aliqua Capitula opere compleverint, quæ pro ſse allegant, vel allegare poſsſsunt, hæc quidem eſsſse videntur.
Primvm, verum eſsſse
72
in Eccleſsiarum Indiarum erectionibus, exceptâ noviſsſsimâ Truxillanâ, & ſsi qua eſst alia, nihil de Adiũctis peculiariter cautum. Atverò in omnibus eam clauſsulam reperiri, quòd utantur, & fruantur omnibus iuribus, conſsuetudinibus, gratijs, indultis, & privilegijs, quibus gaudent, & fruũturfruuntur aliæ Eccleſsiæ Cathedrales Hiſspaniæ, & præcipuè Hiſspalenſsis, quæ primis temporibus earum omnium typus, & Metropolitana conſstituta fuit. Vnde
73
cùm in omnibus ferè Eccleſsijs Hiſspaniæ Adiunctorum iuriſsdictio recepta ſsit, nihil eſsſse videtur, cur his Indiarum denegari poſssit, ex regula æquiparatorum, & notatis à Barthol. Socin. & alijs in l. 1. D. de legat. 1. & in terminis à Sarabia ubi ſsuprà, quæſst. 11. in qua ſspecialiter diſsputat hanc quæſstionem: An
74
Eccleſsia post TridentinũTridentinum in Cathedralem erecta gaudeat Adiunctis?
Et affirmativè reſsolvit, ex eo quia huic iuriſsdictioni ius commune aſsſsiſstit (ut diximus) & quia Epiſscopus
75
eiuſsdem novæ Eccleſsiæ nullam iuris ſsui diminutionem allegare poteſst, cùm tam ipſse, quàm illa de novo creentur, & in unum veluti corpus coagulentur, unuſsquiſsque cum iuribus ſsibi in ſsimilibus Eccleſsijs conceſsſsis, & competentibus, cap. cùm inferior, de mario. & obedient. ubi Hoſstienſs. & Ioan. Andr. num. 12. Cardin. n. 1. Panorm. ſsup. gloſsſs. 3. in fine, & in terminis ſsacratus in deciſs. Rotæ, quam idem Sarab. recenſset d.q. 11. num. 5. & poſst q. 1. & Marcheſsan. de commiſs. 3. par. deciſs. 1. verſs. Non obſstat, §. 4.
Secvndò, quia
76
Eccleſsiæ Hiſspaniolæ, Mexicana, Tlaxcalenſsis, Cuzquẽſsis, & Limana, ante publicationem Concilij Tridentini erectæ ſsunt, atque adeò privilegio, in illo Cathedralibus conceſsſso, frui debene, prout ſse iam ab antiquo frui, & gaudere prætendunt, & ſsingulis annis Adiunctos eligunt ad hoc ius conſservandum, licèt aliquando ob nimiã Prælatorum potentiam eis uti non ſsinantur. Quod
77
effecit, ut Limana iudicem Apoſstolicũ impetraverit, ut hanc cauſsam decideret, prout in eius favorem deciſsa fuit, duabus ſsententijs conformibus anno 1605. & poſsteà in earum confirmationem impetravit decretum, ſsive declarationem ſsacræ Congregationis Cardinalium ann. 1616. per Regium Indiarum Senatum viſsam, & approbatam 20. Februar. ann. 1617. Quas Eccleſsias, utpotè priores,
78
& Metropolitanas, aliæ noviores, & ſsuffraganeæ ſsequutæ ſsunt, & ſsequi debuerunt, gloſsſs. in cap. penult. de celebrat. Miſsſs. cap. fin. de ſsponſs. duorum, cum alijs adductis à Quarãta in ſsumma Bullar. verb. Archiepiſscopi auctoritas, num. 23. verſs. 22. & Acuña in cap. de ijs, 13. diſstinct. num. 3. pagina 71.
Neque obſstat, quòd non fuiſsſsent de illis, quæ exemtæ vocantur, ad quas videtur Tridentini diſspoſsitio pertinere, ut declaratum teſstantur Auctores, quos ſsup. num. 64. recenſsui. Nam
79
etſsi Concil. ſseſsſs. 6. cap. 4. hanc reſstrictionem admittat, poſsteà tamen ſseſsſs. 25. cap. 6. ubi pleniùs egit, & providit de hac Adiunctorum iuriſsdictione, nullum ſsanè verbum protulit de Eccleſsijs exemtis, ſsed generaliter de omnibus ſstatuit, & ita illud intellexit Navarr. dict. conſs. 3. de offic. Ord. num. 6. dicens, comprehendere Eccleſsias tam exẽtas, quàm non exemtas, ſsive iam Cathedrales, ſsive de recenti in Cathedrales erectas. Quod etiam refert & ſsequitur Sarab. ubi ſsuprà num. 3. in fine, & num. 19. ubi inquit, ita Romæ reſsponſsum fuiſsſse à clariſssimis Advocatis Merenda, & Andrea, Navarri opinionem obſservari debere tradentibus, niſsi ſspecialiter in erectionis indulto caveatur, quòd Adiũctorũ iure uti non debeat.
Tertiò, pro eiſsdem Capitulis Indiarum ponderatur, id quod obijcitur de paucitate, tenuitate, & minori ſsufficientia, ſsive habilitate præbendariorum earum, etſsi aliquando, & in aliquibus Eccleſsijs verum eſsſse poſsſsit,
80
eãdem proportionem reſspectu PrælatorũPrælatorum conſsiderati poſsſse. QuoniãQuoniam membra regulariter ſsuis capitibus compatiuntur. Et prætereà nullam Cathedralem eſsſse, in qua viri docti, & Deum | timẽtes non reperiãturreperiantur, & in multis multos adeſsſse, qui poſssint cum florentiſsſsimis Hiſspaniæ, & Italiæ Doctoribus cõparari, de quo Ego teſstis eſsſse poſsſsum. Maximè quia
81
ſsuffliciẽtes nõ ſsunt, vel ubi à patibus recuſsantur, præſscribitur forma, quæ ſservãda eſst in d.c. 6. Cõcilij.
Et quia
82
in his Indiarum provincijs Archiepiſscopi, & Epicopi elatiores ſsunt, & pro sũmo imperio, & honore, quem habent, & exercent, nihil non ſsibi adrogant, & uſsurpant, & Capitulares ſsibi dicto parẽtes, & ne nutu quidẽ contra ipſsos aliquid inſsinuare audentes, tã in acits Capitularibus, quàm in alijs habere prætendunt, & longè magis, quàm in Hiſspania, reliqua alia procedunt, & vereri poſsſsunt, quæ cum Navar. retulimus ſsup. hoc cap. n. 59. Vnde multòminus expedit is poteſstatis frænum laxare, ſsed potius ſsaltem hoc Adiunctorum medio aliquatenus temperare. Cùm vel etiam eo exiſstente,
83
omnia tandẽtandem ex Prælatorum arbitrio dependeant, ex his quæ de inæqualitate dicti medij, & eius praxi, & executione tradit Navar. d. conſs. 3. D. Valenç. agẽs de Adiunctis Eccleſsiæ Cõchenſs. conſs. 184. ferè per tot. & Sarab. de iuriſsd. in Adiunctos, q. 2. & q. 5. n. 7. Qui integro illo, & non malè docto tractatu,
84
plures quæſstiones in hæc materia Adiunctorum movet, & reſsolvit, quæ apud eum videri poterũtpoterunt, & inter alias eam q. 17. n. 35. & q. 32. n. 5. An
85
CapitulũCapitulum ſsede vacãte procedat cum Adiunctis, & q. 23. An
86
etiam contra Portionarios Capitulares cum Adiuncits procedendum ſsit. De qua etiam Hieron. Gonçalez in reg. 8. Cancell. gloſsſs. 45. à n. 38. & Nos ſsuprà hoc cap. num. 14.
Cui addere poteris aliam quæſstionem, quã omiſsit; an
87
Adiunctorum poteſsas, & iuriſsdictio ceſsſset ſstatim, ac profertur diffnitiva? vel duret etiam uſsque ad plenam eius executionem? quam movet, & latâ diffinitivâ ceſsſsare concludit D. Epiſsc. Pacenſs. D. Felician. à Vega in cap. ſsi quis 4. de for. comp. num. 36. & ſseqq. ubi refert idem tenuiſsſse Doctorẽ Sahagun, & alia, de Adiunctis vide apud Salced. in addit. ad praxim Bernard. Diaz cap. 3. §. competit., Rota Roman. 1. par. diverſs. deciſs. 743. & 305. 303. & 328. par. 2. Mãtic. deciſs. 180. Ioan. Franc. Leon in theſsaur. for. Eccleſs. par. 2. cap. 2. num. 62. Steph. Gratian. 5. tom. diſscept. cap. 892. Alioſs. Riccius in collect. deciſs. par. 4. collect. 751. Armendar. ad leg. Navarræ. lib. 1. tit. 6. de viſsit. n. 38. cum ſseqq. Camill. Borrell. in ſsumm. deciſs. tit. 6. Auguſst. Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 73. num. 5. cum ſseqq. & in tract. de Canonicis, cap. 28. & in noviſssimis Collect. ad Trident. d. cap. 6. pag. 628. cum ſseqq. Ioan. Gutier. lib. 1. pract. q. 94. Narbon. in l. 59. num. 39. lib. 2. tit. 4. Recopil. & Dom. Valençuela dicto conſsilio 184.
Quibus
88
notanter adijcio, quòd ſsi Canonicus forte eiuſsdem Eccleſsiæ, in qua Canonicus eſst, Curatum, utpotè eidem Eccleſsannexũannexum, exerceat, iuxta ea, quæ notavi ſsup. hoc cap. num. 5. Tunc ſsi in talis Curati miniſsterio delinquat, poterit ſsine Adiunctis ab Epiſscopo corrigi; quia
89
ubi in eadem perſsona duplex qualitas, ſsive duplex officium concurrit, illius conſsideratio habetur, cuius contemplation actus, de quo tractatur, geſstus reperitur, ut in terminis ſsignanter tradit, & in Rota deciſsum refert Seraph. Olivarius, omninò videndus, deciſs. 1053. & in ſsimili tradit Grivell. deciſs. Dolana 84. & Ego latiùs 1. tom. de Indiar. iure, lib. 2. cap. 21. num. 7. & ſseqq. & dicam infrà cap. 23. num. 38. circa Epiſscopum, qui ſsimul tanquam dominus loci, temporalem in eo iuriſsdictionem exercet.

CAPVT XV. De Beneficarijs, ſseu Beneficijs Curatis, tam in populis HiſpanorũHiſpanorum, quàm Indorum, quæ vulgò Doctrinas vocant, & quid inhis eligendis, examinandis, removendis, vel interinarijs conſstituendis ſservandum ſsit?

SVMMARIVM CAPITIS Decimiqvinti.

  • 1 CVratorum, ſsive Parochorum munus quale?
  • 2 Animarum regimen est ars artium.
  • 3 Parochorũ de munere requiſsitis, & obligationibus, qui agant?
  • 4 Parochias, & Parochos in populis Hiſspanorum, & Indorum erigi, & creari quantum Reges noſstri curaverint?
  • 5 Eccleſsia Indiarum abduct poteſst dici novè converſsa.
  • 6 Parochiæ, & doctrinæ Indorum, & Hiſspanorum, qualiter olim Sacerdotibus ſsecularibus, vel regularibus cõmendari ſsolerẽt.
  • 7 Rex patronus ubi eſst abſsens, quæri debet aſsſsenſsus, & præſsentatio Vicarij ipſsius. Electus non capita b eligente, ſsed à mandante eligi, ibidem.
  • 8 Beneficia Indiarum olim non concedebantur in titulum, ſsed amobiliter ad nutum, & quare?
  • 9 Commendæ appellatæ fuerunt olim beneficia Indiarum, & de ſsimilibus Commẽdis à iure Canonico cognitis, & earum iure.
  • 10 Cõmẽdare nihil aliud eſst, quàm deponere.
  • 11 Beneficia ſsecularia ex fundatione benè poſsſsunt eſsſse temporalia, & ad nutum amobilia.
  • 12 Commendarum beneficialium formãformam, & utilitatem ad nutum plures ſschedulæ oſstendunt, quæ referuntur.
  • 13 Beneficia, qui olim habebant ex titulo Regio, vel ex præſsentatione Proregum, in quo | different, vel non, relatis ſschedulis de hoc agentihus.
  • 14 Beneficia Curata Hiſspanorum, & IndorũIndorum per ſsched. ann. 1609. dari iuſsſsa ſsunt per oppoſsitionem, & intitulum, & cum alijs requiſsitis ibidem latiùs expreſssis.
  • 15 Patronatus Regius æqualiter exercetur, & ecerceri debet in beneficijs Curatis Hiſspanorum, & Indorum, atque in præbendis.
  • 16 Beneficiorum Curatorum proviſsio ſsolet pertinere ad Epiſscopos, vel R.P. in menſsibus ſsibi reſservatis.
  • 17 Beneficia etiam curata, ubi ſsunt de Regio patronatu, ad præſsentationem Regis, & non aliter conferri debent.
  • 18 Indulto conferendi beneficia, comprehenduntur tam maiora, quàm minora, & ſsimplicia, & Commendæ.
  • 19 Beneficia curata Indorum eſsſse debere de patronatu CommendatariorũCommendatariorum, cenſset Matienz, qui reprobatur.
  • 20 Patronatum Regium fraudare, vel uſsurparetentantes in beneficijs curatis IndorũIndorum, vel HiſpanorũHiſpanorum, qualiter reprebẽſsi fuerunt per varias ſschedulas, quæ erferuntur
  • 21 Patronatum quando, & quatenus acquirere cenſseatur Vniverſsitas dotans, vel conſstruens Eccleſsiam?
  • 22 Patronatũ licèt quoad alia poßint quærere private, qui fundant, vel dotãtdotant Eccleſsias in provincijs Indiarum, non tamen quoad præſsentationem beneficiorum.
  • 23 Patronatũ habere duos, vel plures in eadem Eccleſsia, diverſsis reſspectibus, novum non eſst.
  • 24 Pa tronatui Regio fit ſsatis ſsi unicus oppoſsitor dumtaxat proponatur, ubi alij intra terminum edictorum non comparuerunt.
  • 25 Edicta de novo fiere, vel illorum terminum prorogare naceſsſse non eſst, etiãetiam dato, quòd unus tantùm oppoſsitor intra illorũ terminum comparuerit.
  • 26 Beneficia curate perpetuitatem deſsiderant, & ideò Commendarum uſsus ſsublatus fuit.
  • 27 Commendas in beneficijs ſsemper damnoſsas fuiſsſse experienlia monstravit.
  • 28 Commendam per ſsyncopẽ dici, quaſsi Comedendam facetè dixit Rebuff.
  • 29 Commendas in beneficijs Indorum tolli, & ea perpetua fieri, iamdudum deſsideravit Matienz, & quare?
  • 30 Beneficijs in Curatus Hiſspanorum, vel Indorum etiãetiam poſst ſsched. ann. 1609. ſsolet apponi clauſsula, ut ſsint amobilia ad nutum, quod reprobatur.
  • 31 Collatio perpetuum titulum præbet.
  • 32 Clauſsula annobilitatis ad nutum ſsolet etiã aliquando apponi in beneficijs perpetuis ad magis in officio continendos proviſsos, & verba notanda Navarri ad hoc.
  • 33 Beneficia curata Indorum, vel Hiſspanorum hodie non ita facile, ut anteà removeri debent.
  • 34 Schedul. ann. 1601. quæ vocatur de la CõcordiaConcordia, & ponit formam privandi beneficiarios ex concordia Prælati, & Patroni refertur, & an hodie practicari debeat, post illam ann. 1609. diſscutitur.
  • 35 Inauditus, & indefenſsus nemo privari, aut damnari poteſst, nec ſsolet.
  • 36 Beneficiarij titulum perpetuum habentes non poſsſsunt inauditi, & indemnati ſsuis beneficijs privari. Concil. Trident. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 6. expenditur, ibid.
  • 37 Beneficiatos, de quorum privatione agitur, audiendos eſsſse, & habere recurſsum ad Regales Audientias per viam violentiæ, plures ſschedulæ tradunt, quæ referuntur.
  • 38 Excellentiſsſs. Proregum PeruanorũPeruanorum D.D. Marchionum de Monteſsclaros, & de Guadalcacar iudicium circa praxim ſschedulæ dictæ de la Concordia.
  • 39 Schedula anni 1619. refertur, quæ probibet ſsine cauſsæ cognition beneficia Curatis adimi.
  • 40 Amotio, vel remotio ad nutum, ubi in beneficijs, vel capellanijs reſservatur, an nibilominus cauſsæ remotionis iuſstificari debeant, ex magis communi contra communem, & latè de bec quæſstione, & de Auctoribus illam tractantibus.
  • 41 Commendæ ad certũcertum tempus, vel ad vita datæ, ſsine cauſsa etiam per Romanum PõtificemPontificem revocari non poſsſsunt.
  • 42 Conceſssio ad beneplacuũbeneplacuum, regulariter intelligitur arbitrio boni viri.
  • 43 Parlamenta Franciæ restituunt Monachos ſsine cauſsa remotos à beneficijs regularibus, ex Navarro.
  • 44 Concordiam in amotione beneficij non eſsſse practicandãpracticandam, niſsi de gravibus, & legitimis caufis iudicialiter que cõſtiteritconſtiterit, tradit D. Epiſscop Pacẽſs. cuius ſentẽtiaſententia probatur.
  • 45 Verbum, ſsi tibi conſstiterit, reſpõdetreſpondet verbo Hiſspano, ſsatisfecho, & quid importet?
  • 46 Proreges in cauſsis privationis beneficiorum ſse immiſscere non debent, etiãetiam per viãviam, quam vocant Concordiæ, & quare?
  • 47 Laici à cauſsis Eccleſsiasticorum omnimò abſstinere debent.
  • 48 Patronus laicus ſolũſolum in præſsentatione beneficiati ſse immiſscere debet, non in privatione, vel punitione, ex Trident. & alijs.
  • 49 Clerici, etiam data conſsuetudine pro cri|minalibus coram laicis conveniri non poſsſsunt.
  • 50 Concordiæ praxim excuſsare in removendis beneficiarijs, hodie ſsecurius eſst.
  • 51 Sententia privationis beneficij ab Epiſscopo lata, appellatione remota exequi poteſst, & alius interim nominari.
  • 52 Beneficiarijs interinarijs, qualiter ſstipẽ diũ per ſschedulas Regias, & intra quatuor tantùm menſses ſsolvi iubeatur.
  • 53 Interinaria benficia per ſsolum prælatũprælatum, & ab ſsque neceſsſsitate conſsenſsus, vel præſsentationis Patroni, provideri poſsſsunt, tã ex diſspoſsitione iuris communis, quàm Concilij Tridentini.
  • 54 Vicarium deputare interim dum beneficium providetur de Rectore ſsemper ad Epiſscopum pertinent, etiam in ſspectantibus ad Papam.
  • 55 Vicarius interinarius nullum ius acquirit ad beneficium, & quando, & qualiter tales Vicarij conſstitui poßint?
  • 56 Patronus ſsolùm præſsentare poteſst beneficia actualiter vacantia. Cap. illud. de iure patronat expenditur, & illuſstratur, ibidem.
  • 57 Præſsentatio ibi ſsolùm datur, ubi datur vacatio.
  • 58 Præſsentatio facta beneficij litigio ſsi alicui ex collitigantibus, nulla eſst, & attentata.
  • 59 Schedula Regia ann. 1629. quæ videtur in beneficijs interinarijs requirere aſsſsenſsum Patroni, expenditur, & exponitur.
  • 60 Schedulæ quæ facti tantùm narrationem continent, nihil diſsponut.
  • 61 Cap. ſsuper eo, de off. delegat. expenditur, & illuſstratur.
  • 62 Reſscripta ſsemper ſsic ſsunt accipienda, ut ius commune, vel tertij minus, quantũquantum fieri poßit, lædant.
  • 63 Prælatus ubi commodè poterit, debet certiorem facere Patronum de nominationibus interinarijs.
  • 64 Parochi Hiſspanorum, & Indorum, tam à Prælatis nominari, quàm à Patronis præſsentari debent de dignioribus, & idonioribus.
  • 65 Concil. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 18. expenditur, & illustrator.
  • 66 Electio omnis, quæ fieri iubetur per concurſsum, & oppoſsitionem, debet fieri de digniori ſsub peccato, & onere reſstitutionis, ex communi multorum opinione, qui latè referuntur.
  • 67 Beneficiorũ proviſsiones rarò fieri per vocativum, ſsed per dativum, ablativum, aut alios caſsus, queritur Rebuff. quia pauci viri boni vocantur, & eliguntur.
  • 68 Electio mala à quolibet de populo impugnari, & ab ea appellari poteſst.
  • 69 Digniorem omittens, non tenetur ad reſstitutionem, ſsecundùm opinionem aliquorũaliquorum, qui recenſsentur.
  • 70 Curati omnes maximè requiritur, ut virtute, litteris, & moribus præſtẽtpræſtent, & præcipuè illi, qui Indis præficiẽdipræficiendi ſsunt & quare?
  • 71 Parochi Indorum qualiter in eorum catecheſsi, & in alijs procedere debeant?
  • 72 Evangelium annuntiandum, & prædicãdumprædicandum est omnibus gentibus quantumvis feris & barbaris.
  • 73 Barbaris prius vitia, & feritas detrabi, deinde virtutes, & Evangelij doctrina ſseminari debet, ex Lactantio.
  • 74 Indorum ingenia ob idololatriam depravata ſsunt, & ideò magis in eorum converſsione laborare expedit, & qui de eorum catecheſsi agant.
  • 75 Indi Occidentales ob MiniſtrorũMiniſtrorum defectũ parum in Fide hucuſsque profecerunt.
  • 76 Linguæ Indicæ peritia præcæteris requiritur in Parochis, ſsive Doctrinarijs Indorum, & qualiter ca parari debeat?
  • 77 Chriſstus non anteà Apostolos miſsit ad evangelizandum, quàm eos linguarum dono illuſstraret.
  • 78 Indi non ſsunt tanqum Picæ, aut Pſsytaci edocendi.
  • 79 Lac potũpotum ſse ſsuis diſscipulis dediſsſse, quo ſsenſsu dicat Apostol. 1. Corint. 3.
  • 80 Baptizatis olim ſsolebat dari lac, & mel, & quare?
  • 81 Hebræi quàm ſsuaviter fuerint evocati à Deo ab idololatria.
  • 82 Doctrinas Indorum, tam conferentes, quàm accipientes ſsine ſsufficienti peritia Indici ſsermonis, peccant mortaliter, & quòd ſsuper hac obligatione, quia iuris divini est, diſspenſsari non poteſst.
  • 83 Surdi ſsumus in linguis, quas non intelligimus.
  • 84 Operarijs ſsuis Deus ſsubſsidium, & linguãlinguam, ac verba præbet.
  • 85 Collatio beneficij facta ei, qui idioma plebis ſsibi commiſsſsæ non callet, ipſso iure eſst nulla, niſsi ſstatim illud diſscere poßit.
  • 86 Præſsentatus à Patrono, ſsi ſsit linguæ imperitus, poterit illum Epiſscopus refutare, & quis debeat probare hanc imperitiãimperitiam?
  • 87 Patronatum Regium, qui hodie apud Indos exercent, nullum præſsentant, niſsi ex tribus nominatis, & approbatis ab Epiſscopis.
  • 88 Rex quando poſsſsit, omnibus conſsultatis poſsthabitis, alium ex ſsuo arbitrio eligere? remiſsſsivè.
  • 89 Examinatio, & reexaminatio CuratorũCuratorum, quomodo, & quando fieri, & repeti poſssit? & quæ circumſstantiæ prælationem inducant?
  • 90 Parochi Indorum parum cupidi, ſseu avidi pecuniarum omnino eße, & eligi debẽtdebent, & quare?
  • 91 Paſstoris, tam temporalis, quàm ſspiritualis cura, in quo conſsistere debeat?
  • 92 Doctrinarios non debere oblationes extorquere ab Indis, plures Regiæ ſschedulæ monent.
  • 93 Sandalia, quibus Apoſstoli utebãturutebantur, quid ſsignificarent? ex D. August.
  • 94 Spiritualia, qui ſseminat, tẽporalitemporali ſsſsuſstentationi neceſsſsaria iuſstè percipere poteſst.
  • 95 Euchariſstia ſsacra an Indis, quamvis rudibus, dari poſsſsit, & infantibus, furioſsis, & etiam mortuis?
DE Præbendarijs Cathedraliũ Indiarum EccleſiarũEccleſiarum, ad alios Beneficiarios opportunè tranſsitum faciemus, qui minoribus Eccleſsijs cum animarum cura præficiuntur, ſsive illæ Hiſspanorum ſsint, ſsive IndorũIndorum, quas vulgò Doctrinas vocamus. Et quidem in communi
1
de eiuſsmodi Curatorum electione, munere, & obligatione plura colligi poſsſsunt ex c. de cætero 2. q. 6. ubi docemur, Epiſscopos ordinatos eſsſse in partem ſsolicitudinis Papæ, & Curatos in partem ſsolicitudinis Epiſscoporum, cap. cùm ſsit, de ætat. & qualitat. ubi dicitur, quòd regimen
2
animarum eſst ars atrium, quia animæ ſsunt pretioſsiores omnibus alijs rebus, cap. præcipimus 16. q. 1. cap. dudũdudum 2. de elect. ubi DD. præcipuè Abb. notab. 9. gloſsſs. in Clement. dudum, e ſsepult. verſs. Impendant, & in Extravag. execrabilis, verſs. Quantum, de prębend. Concil. Trident. ſseſsſs. 24. cap. 18. Pius V. in Extravag. in conferendis, ann. 1566. cũ multis alijs, quæ poſst antiquiores in dictis, & alijs iuribus
3
tradit Rebuff. in prax. tit. quotuplex ſsit beneficium, & ſseqq. Alvar. Pelag. de planct. Eccleſs. lib. 1. cap. 70. Corraſs. in paraphraſs. ſsacer, 1. par. cap. 5. Quintanad. lib. 4. Eccleſsiaſsticon, à num. 68. Cerola in prax. Epiſscop. verb. Parochus, §. 1. Lælius Zechus de Rep. Eccleſs. cap. 28. de Parocho, num. 2. Rota deciſs. 52. in 2. par. diverſs. latiſsſsimè Hieron. Gonçalez in reg. 8. Cancell. gloſsſs. 6. ex num. 34. Nicol. Garcia de benef. 1. par. cap. 6. num. 1. & ſseqq. ubi plures de hac re tract ãtes adducit, & ultra eos elegãter Iſsidor. Moſscon. de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 21. & 22. & par. 3. cap. 1. Leand. Galganet. de iure publico, lib. 3. tit. 24. de parochis, pag. 231. Aug. Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 60. & in tract. de off. & poteſst. parochi, cap. 1. & 2. & noviſsſsimè in collectan. ad Trid. d. cap. 18. num. 1. & ſseqq. ex pag. 469.
Sed ut ad parochos Indiarum (quod noſstri eſst inſstituti) ſsermonem cõtrahamuscontrahamus,
4
ſsciendum eſst, eximiâ noſstroum RegũRegum curâ & pietate, non ſsolùm de erectione Cathedralium cautum eſsſse, ſsed etiam de parochijs creandis, in quibus Hiſspani ad eas confluentes, ſspirituali cibo ali poſsſsent, & Indi in Fide adhuc rudes, Evangelico lacte imbuerentur, cùm tunc,
5
imò & hodie Eccleſsia, quæ eſst in his Indiarum provincijs, poſssit dici novè cõverſsa, ut benè advertit Fr. Ioan. Bapt. in ſsuis monit. confeſsſs. Ind. par. 2. fol. 174.
Et initio quidem, cùm meſsſsis multa eſsſset, operarij autem pauci, & ut plurimùm minus, quàm oportebat, Indicæ linguæ periti, & ad prædicationis munus, & Paſstoralis officij curam idonei,
6
Sacerdoti, qui aptior videbatur, vel quem ſsors offerebat, hoc miniſsterium commendari ſsolebat, & ſsæpènumero Religioſsis viris, qui ad has provincias cum primis earum Conquiſsitoribus transfretaverant, nullâ tunc EpiſcoporũEpiſcoporum obtentâ, imò nec petitâ licentiâ, quia totum hoc ex Regis adminiſstratione, & nomination pendebat, vel eorum, quibus ipſse vices ſsuas hac in parte commiſserat, virtute delegationis Apoſstolicæ, & ex alijs rationibus, quas refert, & probat Eman. Roder. in quæſst. regul. 1. tom. q. 35. art. 2. per totum. Semper enim ubi
7
Rex Patronus eſst abſsens, quærendus eſst aſsſsenſsus, & præſsentatio illius, qui loco Regis præeſst, ut notat Archidiac. in cap. Reatina Eccleſsia, 63. diſst. Bald. in cap. cùm venerabilis, de conſsuetud. Angel. in l. adoptio, col. 2. in fine, D. de adoptionib. Palac. Rub. de benef. vacant. in Curia, §. 8. ad fin. & introd. cap. per veſstras, num. 5. Chaſsſsan. in conſsuet. Burg. rubr. 3. §. 1. verſs. O vala perſsonæ, & noviſsſsimè D. Præſses Valençuela conſs. 155. num. 14. 48. & ſseqq. vol. 2. ubi qualiter Proreges in his electionibus ſse habere de|beant? & quòd electus non capit ab eligẽteeligente, ſsed à mandante eligi.
Et hac propter dictum miniſsterium non cõcedebaturconcedebatur
8
in titulum beneficij perpetui, & collativi, ſsed veluti in ſservitium omninò ad mutum amobile, ut moniſstro idoniore oblato, aut aliâ formâ poſsteà tractu temporis introductâ, faciliùs is, qui ſsemel nominatus fuerat, removeri poſsſset, & vel hoc ipſsum ipſsi ſsimul etiam ſstimulus eſsſset, ad ſsuſsceptam provinciam piùs, fideliùs & attentiùs implendã. Vnde eiuſsmodi nominationes communi vocabulo
9
Commendæ appellari cœperunt, eò quòd imitari viderentur naturam Commendarum iure Canonico cognitarum, & receptarum, quæ nullum titulum in beneficio ſservienti præſstabant, ſsed veluti eius depoſsitarius, aut cuſstos, & adminiſstrator ad tempus conſstituebatur, gratiâ evidẽtis utilitatis, aut neceſssitatis Eccleſsiæ, cum facultate tamẽtamen, ut de fructibus, ſsicut verus beneficiatus, diſsponere poſsſset. Commendare
10
enim, nihil aliud eſst, quàm deponere, l. commendare, D. deverbor. ſsignif. l. Lucius 24. D. depoſs. cum alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 2. cap. 1. num. 5. & in ipſsis, terminis harum CommendarũCommendarum obſservat gloſsſs. celebris in cap. nemo deinceps, de elect. lib. 6. verb. Commendare. Vbi plura de earũearum materia Ioan. Andr. Probus ad Monachum, & alij DD. adducunt, & latè Corraſs. in §. ſsacer, 1. par. cap. 6. num. 4. Gonçalez ad d. reg. Cancell. gloſsſs. 5. §. 8. num. 38. Capicius deciſs. 3. Cened. quæſst. q9. 4. & 5. Germon. de indult. Apoſst. §. itaq́ue, & §. commẽdare, l. 6. & ſseqq. tit. 6. lib. 1. Recop. Azeved. conſs. 9. num. 15. & ſseqq. & plures alijs, quos refert Nicol. Carcia d. tract. de benef. par. 4. cap. 4. per totum, ubi n. 72. & ſseqq. benè poſst alios reſsolvit,
11
beneficia ſsecularia ex fundatione benè poſsſse eſsſse temporalia, & ad nutum amobilia.
Cuius formæ
12
obſservationem referunt, & confirmant plurimæ ſschedulæ Regiæ, quæ extant 1. tom. impreſsſs. pag. 84. cum ſseqq. & in quadam dat. apud D. Martin. 18. Maij ann. 1567. notatur quidam Archiepiſscopus Limenſsis, quòd benficium quoddam in titulũ conceſsſserat, & adijcitur: Pero para adelante eſstareis advertido de tener la mano de no dar ningun titulo de ningun beneficio, ſsino fuere en Encomienda, porque la Igleſsia no carezca de ſservicio. Et in alia dat. apud D. Laur 1. Iunij 1574. quæ vocatur declaratoria iuris patronatus Regij, extat caput, quod eandem proviſsionem horum beneficiorum, rebus Indiarum magis compoſsitis, in meliorem for mam redegit, & iubet, ut Prælati præviâ oppoſsitione, & examine, duos, vel unum, ſsi duo reperiri non poſssint, Regis Gubernatori proponant, ut ab illo is, quem elegerit, præſsentetur, & mox ab Epiſscopo inſstituatur: Por via de Encomienda, i no en titulo perpetuo, ſsino amobile ad nutum de la perſsona que en nueſstro nombre le buviere preſsentado, juntamente con el Prelado. Et in alia ann. 1591. pag. 101. cum Prorege Peruano loquente, eadem forma præſscribitur, eo tamen adiecto,
13
ut tã qui ad Hiſspanorum, vel Indorum curate beneficia providentur in Indijs, quàm ij, qui ab ipſso Rege in Hiſspania, æqualiter fructus ſsibi in erectionibus adſsignatos, percipiant: Sin q̃ tengan eſstos mas que los otros beneſsiciados, ſsino fuere en quanto à no ſser amobiles ad nutum como los demas que no fueren proveidos por mi. Quod etiam cavet d. ſsched. an. 1574. ibi: Pero queremos, i es nuestra voluntad, que quando la preſsentacion fuere hecha por Nos, i en ella fuere expreſsſsado, que la colacion, i Canonica institucion ſse haga en titulo perpetuo, la tal colacion, i Canonica inſstitucion ſse haga en titulo, i no en Encomienda, i que los preſsentados por Nos ſsean ſsiempre preferidos à los que ſse preſentarẽpreſentaren por nueſstros Virreyes, PreſidẽtesPreſidentes, Governadores en la forma ſsuſsodicha.
Qvae quidem in hunc modum proceſsſserunt uſsque ad annum1609.
14
In quo cùm iam ſstatus Eccleſsiaſsticus, & numerous Eccleſsiaſsticorum Indiarum magis auctus, & conſstabilitus reperiretur, pluribus Cathedralibus, & Hiſspanorum parochijs, necnon etiam municipijs Indorum, ubiq́ue conſstructis, & opportunè pro regionum capacitate diſspoſstis, lata fuit alia Regia ſschedula dat. Matriti 4. April. in qua Rex noſster Pijſsſsimus Philippus 111. præſsentationem omnium beneficiorum Curatorum, tam de Hiſspanis, quàm de Indis, ſsuis Proregibus, & Gubernatoribus delegavit, abſsque ullo onere, & neceſssitate Regiæ confirmationis impetrandæ, iuſssitq́ue, ut in eorũ proviſsione Concilij Tridentini forma ſservaretur: I que los Arcobiſspos, i Obiſspos, en cuyo distrito vacarẽ, pongan edictos publicos para cada uno, con termino competente, para q̃ ſse vengan à oponer, expreſsſsando en ella, que eſsta diligencia ſse baze por orden, i comiſsſsion nuestra. I admitidos los opoſsitores, i aviendo precedido el examen en concurſso dellos, conforme à derecho, como ſse haze en eſstos Reinos en las Igleſsias donde los beneficios ſse proveẽ por opoſsicion, nombrãdo Examinadores cada año, conforme à lo que manda el ſsanto CõcilioConcilio de Trento. I de los aſsſsi examinados eſscojan los Arcobiſspos i Obiſspos tres, los mas dignos, para cada uno delos dichos beneficios, teniendo conſsideracion à la ſsufi iencia de la lengua para dotrinar, i predicar, &c. I eſstos | que aßi eſscogieren, i nombraren, los propongan à los Virreyes, Preſsidentes de las Audiencias, ò Governadores de ſsu distrito, para que ellos eſscojan uno, el que les pareciere mas à propoſsito, i le preſsenten en nueſstro nombre; para que con eſsta preſsentacion le dè la colacion el Arçobiſspo, ò Obiſspo à quien tocàre, ſsin que los Prelados puedã proponer, ni propongan otro alguno, ſsino fuere de los opueſstos, iexaminados. i de eſstos, como està dicho, los mas dignos, &c. i quando no huviere mas de una perſsona que quiera oponerſse al tal beneficio, ò el Prelado no hallàre mas de uno q̃ quiera ſser proveido, lo pondrà aßi por teſstimonio en los autos de los dichos editos, i harà nominacion dèl para que ſse preſsente, i ſse le deſspache titulo en la forma re ferida, &c.
Ex qua ſschedula, & alijs ſsuprà relatis, illud primo colligitur,
15
in his Eccleſsijs, & beneficijs Curatis, ſsicut in præbendis, & Epiſscopatibus, ex aperta, & ſsæpiùs repetita Regum noſstrorum voluntate, & diſspoſsitione, ius patronatus ipſsis comperere, & reſservari, ut in ſsimili accidit in ſsimilibus beneficijs Regni Granatæ, teſste Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 18. num. 221. Nam licèt regulariter
16
hæc beneficia ad proviſsionem Epicoporum, vel ſsummi Pontificis ſsoleant pertinere in menſsibus ſsibi reſservatis, ex traditis à Rebuff. in prax. tit. de reſservat. Simoneta in eod. tractat. per tot. Lud Gomez in reg. Cancel. de impet. benef. num. 25. & Did. Perez in l. 2. tit. 6. lib. 1. Ordin. verb. Coſstumbre Antigua, circa finem. Hoc tamẽtamen ſsecus ſse habet
17
ſstante Regio patronatu, iuſstis, & legitimis titulis acquiſsito, quale hoc eſsſse oſstendimus, quod noſstri Reges generaliter in Indijs exercent, ſsuprà cap. 2. ut conſstat ex Bulla Alex. quam ibi retulimus, cap. conſsuluit, cap. ex litteris, cap. illud, & ferè per totum, de iure patron. num. 12. Roch. de Curte eod. tract. verb. Honorificum, & latiffimè Nicol. Garcia d. 1. par. cap. 6. num. 41. & ſseqq. ubi probat,
18
quòd ſsub indulto conferendi beneficia, comprehenduntur tam maiora, quàm minora, tam Curata, quàm ſsimplicia, dignitates, & præbendæ, & tam regularia, quàm ſsecularia, atque etiam Commendæ, ut expreſssè diſsponitur in dictis ſschedulis, & de iure communi probat text. & gloſsſs. verb. Commendare, in d. cap. nemo, de elect. lib. 6. & ibi DD.
Neque obſstat, quòd huinuſsmodi Parochiæ ſsoleant aliquando à privatis conſstrui, & ſsæpiùs ex pecunijs Commendatariorum, & Indorum, qui & ipſsi Indi, vel Commendatarij Curatis ſsalarium, ſsive ſsynodum ſsolvunt. Nã etſsi
19
hoc argumento motus Matiẽz. in tract. M.S. de moderat. Reg. Peru, 1. par. cap. 35. & 37. eos patronos faciat, & conveniẽs eſsſse puret, quòd nominatio Rectorum Commendarijs relinquatur, ex traditis à Lambert. de iure patron. art. 2. 3. quæſst. princip. 1. par. lib. 1. num. 4. Hoc tamen ſsatis ridiculum eſst, & apertè exploſsum per ſsched. dat. Eſscoriali 3. Novembr. ann. 1567. renovaram per aliam ann. 1569. quæ extant dict. 1. tom. pag. 91. & ſseq. & referunt,
20
qualiter aliqui IndorũIndorum Cõmendatarij, officials Regij, & Prælati has præſsentationes in Parochijs Hiſspanorum, & Indorum facere præſsumſserint, & intentarint, ſseclusâ Regiâ præſsentatione, & iubet, ut eis obviam catur, his verbis: I porque eſsto es contra nueſstro derecho, i preeminencia Real, à quien pertenece la preſsentacion en las dichas nueſstras Indias de todas las Igleſsias, Dignidades, i otros beneficios Ecleſsiaſsticos de qualquier calidad que ſsean. Para que de aqui adelante ſse ſsepa lo que en eſsto ſse ha de hazer, i ſse eſscuſsen los dichos derechos, i pretenſsiones. Por la preſsente encargamos à todos, i qualeſsquier Prelados de las dichas nueſstras Indias, à cada uno en ſsu Dioceſsi, que ſsin preſsentacion nuestra no hagan colacion, ni proviſsion de ninguna Dignided, ni beneficio de qualquier calidad que ſsea. I en los lugares donde conviniere aver Curas, puedan los dichos Prelados dar el titulo de Cura al clerigo, ò beneficiado por Nos preſsentado, i darle poder de adminiſstrar los ſsantos Sacramentos, i hazer las otras coſsas al oficio de Cura pertenecientes, ſsin bazerle dello Canonica institucion, poniendoles termino de dos años, dentro de los quales preſsenten las dichas licencias ante Nos, en el nueſstro Conſsejo de las Indias, para que à ellos, ò à quien mas fueremos ſservidos, preſsentemos à los dichos beneficios, &c.
Quamvis
21
etenim Vniverſsitas cõſstruens Eccleſsiam ſsoleat in communi ius patronatus acquirere, ut per Archid. in cap. ſsi plures 16. q. 7. & Paul. de Citad. in tract. de iure patron. par. 3. Id tamen intelligitur, ubi hoc, animo quærendi talem patronatum, fecerunt, non verò ubi per viam elcemoſsynæ, aut alio reſspectu, vel obligatione dictam fabricam faciũtfaciunt, ut tenet Chaſsſsan. in conſsuet. Burg. rubr. 13. §. 6. gloſsſs. de poſste, quem ſsequitur Avendañ. de exeq. mand. par. 2. cap. 14. num. 8. verſs. Tertius caſsus, & Ioan. Garcia de expenſs. & meliorat. cap. 12. num. 66. Et ut eis poſsſset præſstare ius
22
ad patronatum ipſsarum Eccleſsiarum materialium, & ſsedem, vel ſsepulturam, aut alia ſsimilia in eis quærenda, quod nec noſstri Reges fundatoribus harum minorum Eccleſsiarum invident, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 3. num. 52. Non tamen ſsufficeret ad acquirendã præſsentationem Curati, ſsive Rectoris iam Re|gibus noſstris ſspecialiter conceſsſsam, & ab eiſsdem poſsſseſsſsam, & occupatam. Nec novũnovum eſst, ut
23
duo, vel plures diverſsis reſspectibus in eadem Eccleſsia partronatum acquirant, & exerceãt, ut probat text. & DD. in cap. 2. & 3. de iure partron. & Roch. de Curte eod. tract. verb. Conſstruxit, num. 2. ubi dicit hanc eſsſse commune opinionem.
Notabis tamen
24
Regij patronatus, & dictæ ſschedulæ ann. 1609. formam impleri, ubi unus tantùm oppoſsitor comparuit, & is ſsolus à Prælato proponitur, & nominatur, hac teſstificatione datâ, & omni fraude ceſssãte. Nec tunc
25
denuò edicta figere, vel illorum terminum prorogare neceſsſse eſsſse: ita enim deciſsum referunt Nicol. Garcia d. par. 9. cap. 2. num. 215. Vgolinus de offic. Epiſscop. cap. 5. §. 10. num. 4. Filiuc. d. tract. 41. cap. 4. n. 151. Maſsſsobr. in prax. Eccleſs. requiſs. dub. 8. & Aug. Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 60. num. 51. & de off. Parochi cap. 2. num. 50.
Secvndò deduco, meritò à Regibus noſstris dictas Commendas beneficorum ceſsſsare iuſsſsas fuiſsſse. Nam
26
quælibet Eccleſsia regulariter debet habere proprium, non Commendatum Prælatum, cap. cùm non ignores, de præbend. cap. ſsicut alterius7. q. 1. cap. unico 10. q. 3. cap. 1. & 2. 21. q. 1. 4. tit. 16. cap. par. 1. ad finem, cum traditis ab Archid. in d. cap. nemo, de elect. lib. 6. Selva de benef. 1. par. q. 1. & 2. Rebuff. in prax. benef. in princ. Duaren. de ſsacr. Eccleſs. miniſstr. lib. 2. cap. 1. ubi oſstendunt, ſsimilia beneficia peretuitatẽ deſsiderare, & latiũs Paul. Fuſscus de viſsit. lib. 2. cap. 16. num. 10. Ant. Columna de redit. Eccleſs. cap. 15. Petr. Gregor. lib. 12. ſsyntagm. cap. 1. Nicol. Garcia 2. par. cap. 2. num. 64. Et
27
plurima ſsemper damna ex uſsu Commẽdarum experientia monſstravit, quæ graviter refert, & dolet, eas ob inde damnans Innocent. VI. in Extravag. incip. Paſstoralis, cuius verba refert Gomez in regul. de triennal. poſsſseſsſs. q. 5. & idem facit Clem. V. in Extravag. incip. Supernæ, titul. de præbend. inter comm. Rebuff. de benef. tit. de commenda, num. 10. Silveſst. in ſsumm. verb. Commenda, in princip. ubi
28
facetè ait, hoc nomen eſsſse ſsyncopatum, nam debebat appellari: Comedenda, quia Eccleſsia, quæ est in Commenda, comeditur, & voratur, & tradit alia in noſstris terminis Ioan. Matienz. de moderat. Regn. Perù, 1. part. cap. 34. ubi ſscripſsit
29
ſsibi convenientiùs videri, quòd hæc beneficia eſsſsent perpetua, & non amobilia, ut Paſstores meliùs ſsuas oves cognoſscere, & paſscere poſsſsent, & calumnias Cazicorum, & aliorum non vererentur, ex quibus facilè aliàs removeri ſsolent, vel ob id ipſsum, quòd benè ſsuum miniſsterium exercent, & quòd expediret, ut ſsingulis municipijs quingentorum IndorũIndorum proprius Parochus, ſsive Curatus aſssignaretur.
Sed nihilominus Prorex Peruanus Dom. Marchio de Monteſsclaros, cuius tempore dicta ſschedula ann. 1609. recepta fuit, etſsi cognoſsceret per eam Regiæ intentionis fuiſsſse, ut hæc beneficia deinceps in perpetuum, & in titulum non in Commendam darentur,
30
cõtinuaricontinuari fecit in titulis illorum antiquãantiquam clauſsulam, quòd ad nutum amobiles eſsſsent, ratus hoc modo beneficiarios magis in officio cõtinericontineri poſsſse; & eius ſsucceſsſsor Dom. Prorex Princeps Schillacenſsis Regium ſsuper tollẽdatollenda, vel continuanda eadem clauſsula Senatum conſsuluit. Et ei reſsponſsum fuit in epiſst. dat. Matr. 17. Martij ann. 1619. ut nihil ex antiquis formulis immutaret, his verbis: Ha parecido que no conviene ſse haga novedad, ſsino que ſse guarde mi patronazgo Real, como baſsta agora ſse ha hecho. Quod quidem mihi valdè pugnans videtur cum intentione, & diſspoſsitione dictæ ſschedulæ ann. 1609. Nam ſsi eius virtute hæc beneficia perpetua effecta ſsunt, & in titulum dari iubentur, & quòd Canonica eorum collatio, & inſstitutio fiat, quomodo poſsſsunt eſsſse amobilia ad nutum?
31
Cùm collatio perpetuum titulum præbeat, cap. 1. de capell. monach. cap. ſsi tibi abſsenti, de præbend. cum alijs. Quamvis non ignorem,
32
quòd, quamvis ſsint amobilia, non deſsinunt poſsſse cõferriconferri in titulum, ut latiùs tradit D. Perez de Lara lib. 2. de anniverſs. cap. 6. n. 10. Et quòd forſsitan illa clauſsula apponi iuſsſsa ſsit, ut proviſsi magis in officio contineantur, ut in ſsimili tradit Navarr. conſs. 6. de off. Ordin. num. 2. loquens de beneficijs ſsecularibus amobilibus, in hæc verba: Sed libertatem quærit ponendi, & tollendi, quem & quoties voluerit, quod est grande, & utile frænum ad continẽdum Capellanum in officio virtutis. Ne patronus reſsciens illius vitium amoto eo, ponat alium, &c.
Atque adeò oportet,
33
ut Prælati, Proreges, & Gubernatores hodie attentius, quam anteà in illis tollendis, & beneficiarijs removendis procedant. Quod ea de cauſsa moneo, quia video aliquos eorum nimis faciles in his remotionibus eſsſse, privantes, & condemnantes beneficiaries inauditos, & iudicialiter nõ convictos, ex ſsolis relationibus, & ſsuggeſstionibus ſsibi delatis, virtute cuiuſsdam ſschedulæ dat. en S. Miguel de la Ribera 15. Februarij ann. 1601.
34
quæ appellatur de la Cõcordia, diſsponit q́ue, ut ſsi Prorex, vel Gubernator, qui Regium patronatum exercet, cum Prælato Eccleſsiaſst. co concordet ſsuper tollendo, & removendo aliquo ex dictis beneficiarijs | ex cauſsis ſsibi benè viſsis, id ſstatim exequatur, non obſstãte appellatione, & ſsublato omnirecurſsu ad Regales Audientias per viam violẽtiæ, quæ quoad hoc inhibentur. Nam hæc ſschedula lata fuit, eo tempore, quo adhoc eiuſsmodi beneficia revocabiliter, & in Commendã concedebantur, ut ipſsa eius verba declarant, ibi: I porque los dichos beneficiados por el Virrei, i Prelado, conforme à mi Real patronazgo, ſson amobiles ad nutum, &c. Et eandem evaſsionẽ recipit alia 19. Maij ann. 1603. quæ eſst l. 43. tit 4. lib. 1. ſsummarij Recog. leg. Ind. dum diſsponit: Que para ſser removido algun Cura ſse junten Virrei, i Prelado, i el uno al otro ſse den las cauſsas que para ello tuvieren, i que ſsatisfechos executen la remocion. Vnde ſsi ſsupponeretur iam non eſsſse amobiles, ſsed perpetuas, & titulatas, & proviſsos in his partibus idem ius habere, quod qui ab ipſso Rege ex Hiſspania mitti, & præſsentari ſsolebant, ut diſsponit d. ſsched. ann. 1609. proculdubiò aliud eſsſset dicendum. Nec
35
poſsſse beneficiariũ ſsemel electum, & ius perpetuum, & irrevocabile habentem, inauditum, & indemnatum privari, cõtracontra totius Civilis & Canonici iuris regulas, de quibus late per DD. in cap. 1. in fin de cauſs. poſsſs. & de iudicijs. Ego in tract. de parricid. lib. 2. cap. 8. pag. 141. & ſseq. & in terminis
36
beneficiorum Nicol. Garc. part. 11. cap. pen. de vacat. ob privationem per totum, & Concil. Trident. ſseſsſs. 21. de reformat. cap. 6. ubi ad privandum aliquem beneficiarium, quantumvis facinoroſsum, cauſsæ cognitionem, & notoriam incorrigibilitatẽ requirit, ibi: Eos verò, qui turpiter, & ſscandalosè vivunt, poſstquàm præmoniti fuerint, coërceant, ac caſstigent, & ſsi adhuc incorrigibiles in ſsua nequitia perſseverent, eos beneficijs, iuxta ſsacrorum Canonum conſstitutiones, exemtione, & appellatione quacũque remota, privandi facultatem habeant.
Maximè quia
37
extat alia ſsched. dat. Vlyſsſsip. 4. Iunij ann. 1582. quæ permittit, imò iubet Audientijs, ut iuſstitiam faciant, ſsi aliqui ex beneficiarijs, ita de facto privatis, ad eas in gradu violentiæ recurrerint. Et per aliam dat. apud D. Laurent. 28. Septemb. an. 1587. iniungitur Prælatis, ut non niſsi iuſstiſssimis cauſsis præcedentibus, beneficiarios removeant, ibi: Por la qual os encargo, que no removais, ni ſsuſspendais de las doctrinas de Indios à los clerigos que las tienen, i tuvieren, ſsin que pare ello precedan juſstas cauſsas.
Et hoc ſsatis
38
agnoviſsſse videtur Dom. D. Marchio de Monteſsclaros, quatenus in inſstitutione diſsſsertiſsſsima, quam ſsuo in Proregia dignitate ſsucceſsſsori reliquit, ita de hac re agens ſscripſsit: De aqui ha nacido la duda de algunos, en ſsi ſse puede yà uſsar de aquella cẽdu la de Concordia? Confieſsſso que hazen fuerça las razones del No, i que por temerlas, aun antes que otro las hallaſsſse, publiquè la merced, en recibiendo la cedula. Pero no alterè coſsa alguna de los titulos ordinarios, para q̃ entendieſsſsen todos, que ſsu Mageſstad no les proveeria ſsus beneficios deſsde Eſspaña; pero que en ſsu Real nombre quedaban amobiles à la diſspoſsicion del govierno ſsecular, i Ecleſsiaſstico. Pide el negocio conſsulta à ſsu Magestad, i mas que una replica. A este acto de las dos cabeças Ecleſsiaſstica i ſsecular, tiene el eſstilo dado nombre de Concordia. Debeſse proceder con mucho tiento, quando el caſso ſse ofrece, enterando ſse primero de la culpa del paciente, por diferentes medios extra judiciales, que al fin ſse trata de ſsu honra, i hazienda, ſsin otro recurſso: i ſsiempre que el delito diere lugar, ſse modere el caſstigo, trocando al reo de una dotrina à otra menos buena, ò apartandole de la cauſsa de la distraccion, ò por otros caminos que enſseñarà la prudencia, i piedad debe.
Præſstat quoque, ut hiſsce ſscriptis interſserã epiſstolam quandam Dom. Peruani Proregis Marchionis de Guadalcaçar, 23. April. ann. 1626. tanti viri prudentiâ, & pietate dignã. Qui cùm ab Archiepiſscopo Limenſsi invitaretur, ut cuidam clerico de homicidio accuſsato, beneficium per modum concordiæ tollerent, ita reſspondit: He viſsto lo que V. Illuſst. me dize en esta conſsulta, i la relacion que cõ ella vino del eſstado que tiene la cauſsa del contenido; i ſsupueſsto que ſse ha preſsentado para alegar en ella, i ſser oido, dando ſsu deſscargo, me parece, que es justo que V. Illuſstriß. mande que ſse haga juſsticia. Porque aunque ai cedula Real para que por la Concordia ſse quedan quitar los beneficios, ſse tiene por lo mas ſseguro no aſsar de ordinario de eſste poder, que por lo que tiene de abſsoluto es odioſso. I al que le ſsirve en interin, mandarè, que ſse le pague de lo que ſse avia de dar al proprietario, pues eſst à juſstificada la cauſsa del deſspacho. Et hæc reſspexiſsſse videtur quædãquædam
39
ſschedula 17. Maij ann. 1619. quæ habetur in ſsummario legũlegum Indic. lib. 1. tit. 9. l. 19. & iubet: Que por ningunas culpas, ni delitos, aunque excedan à los de un clerigo incorrigible, ſse quiten los beneficios, ſsin que preceda conocimiento de cauſsa, i ſse le fulmine proceſsſso.
Qvibvs adijcio, quòd etiam ſsi eſsſsemus in terminis antiquarum ſchedularũſchedularum, quæ hæc beneficia in Commendam, & ad nutum amobiles concedebant, adhuc maxima dubitatio eſsſse poſsſset, an facile, & ſsine gravi causât, & eâ iudicialiter cognitâ revocari poſsſsent. Nam etſsi aliqui ſsint,
40
qui datâ, naturâ lege, vel pa|ctione ſsimilis cònceſssionis ad nutum, facilẽ quamvis, & voluntariam revocationẽ admittunt, ut conſstat ex Rota deciſs. 1. & 23. de reſst. ſspol. in antiq. Navarr. conſs. 5. & 6. tit. de præbend. Lambertin. de iure patron. lib. 1. q. 9. princip. 1. par. num. 99. art. 1. 2. & 3. IoãIoan. Gutier. lib. 3. pract. cap. 11. & relatis à Nicol. Garcia d. tract. de benef. 1. par. cap. 2. n. 85. Camill. Borrell. de præſstant. Regis Catholici, cap. 38. num. 71. ubi, quòd cauſsa rationabil is in Principe dicitur voluntas, Perez de Lara de anniverſs. & capellan. lib. 2. cap. 6. n. 19. Azeved. loquens de CommẽdisCommendis, conſs. 9. num. 18. & 22. & loquens de tabellione nominato ad libitum in l. 4. tit. 25. lib. 4. Recop. num. 6. & 7. Contraria tamen ſsententia, & ſsic quòd cauſsa ſsufficiens, & iudicialiter cognita requiratur, verior & communior videtur, eò quòd amotio licèt in arbitrium, ſseu nutum conferentis remittatur, debet hocarbitrium. ſseu voluntas ad boni viri arbitrium reduci, quod cauſsæ iuſstificationem deſsiderat, ut multum in terminis probat celebris text. in cap. veniens 16. cap. Quintavallis 23. de iur. iur ubi gloſsſs. alia iura allegat, cap. cauſsam quæ 3. de elect. cap. ſsi gratioſsæ 5. de reſscript. in 6. text. optimus, & in terminis, qui cauſsæ cognitionem, & condemnationem re quirit in cap. 3. de offic. Vicarij, ibi: Niſsi aliquid committat, propter quod per iudicem in Vicaria ſsit, vel beneficio condemnandus, cap. ſsi conſstiterit 12. de accuſsat. ibi: Side hoc rationabiliter convictus fuerit in iudicio ante Epiſscopum ſsuum, gloſsſs. verb. Per electionem, in Clem. 2. de reſscript. l. ſsi Nervæ, D. pro ſsocio, l. quamquam, D. de ritu nuptiar. l. Iuriſsperitos 33. de excuſs. tut. cum multis alijs, quæ tradit Bart. in l. de pupillo, §. ſsi quis, num. 12. D. de nov. oper. nunt. Bald. in l. quiſsquis, C. ſsi cert. Petat. Marſsil. in l. quæſstionis modum, ex num. 44. D. de quæſstion. Bolognet. conſs. 2. num. 9. & conſs. 3. ex num. 115. ad 136. Sbrozius de Vicar. Epiſsc. lib. 1. cap. 61. Hieron. Gonçal. omninò vidẽdusvidendus, ad reg. 8. Cancell. in proœm. §. 1. n. 45. & ſseqq. Cevallos in noſstris terminis in com. opin. 1. tom. q. 425. num. 14. & ſseqq. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 16. num. 9. & 10. ubi benè inquit, quòd ſsi prorſsus voluntaria remotio concederetur, magis in precariũprecarium, quàm in titulum huiuſsmodi officia, vel beneficia habere viderentur, idem Cevall. in commun. opin. q. 693. num. 26. & de violentijs, 2. par. q. 62. num. 34. & ſseqq. loquens de Capellania amobili ad nutum, & ſsatisfaciens Ioan. Gutierr. d. cap. 11. qui & ipſse ibidem fatetur in caſsu, de quo loquitur, cauſsam interveniſsſse, & conſsuetudinem voluntariæ amobilitatis probatã fuiſsſse, Steph. Gratian. 1. tom. diſscept. c. 157. pag. 403. Menoch. de recuper. remed. 15. n. 43. ubi
41
in CommẽdisCommendis loquens reſsolvit per text. in cap. ſsatis perverſsum, 56. diſst. & plures Auctores, quos refert, quòd licèt Pontifex poſssit ad libitum revocare Commendam, & Commendatarium ſspoliare, hoc debet in telligi, cùm Commenda eſst. ad incertum tẽpustempus, nam ſsi ad certum, & ad vitam, tunc ſsine cauſsa nõ auſsertur, Lucarinus in Academ. quæſstion. Academ. 2. obſserv. 1. ubi loquitur de inquiſsitione, & privatione ob delicta, Mareſscot. lib. 2. var. cap. 3. num. 11. Flores de Mena lib. 1. q. 10. à num. 69. Barboſsa in l. quia tale, ex numer. 85. D. ſsolut. matrim. Molina de primog. lib. 1. cap. 25. num. 5. & 17. Oſsaſsc. deciſs. Pedem. 144. num. 13. Franch. deciſs. Neap. 409. 2. par. Cavalcan. deciſs. 18. num. 14. par. 4. latisimè D. Valençuela conſsil. 130. num. 30. vol. 2. & Martin. Mager. de advocatia armat. cap. 16. num. 328. & ſseqq. pag. 696. Vbi quòd ſsemper
42
conceſssio ad beneplacitum intelligitur arbitrio boni viri, niſsi verba plenè, & expreſssè importent liberum arbitrium, licèt idem Auctor eod. tract. cap. 5. num. 108. pag. 118. aliquos caſsus adducat, in quibus beneficium, etiam non vacans ob malãmalam Prælati adminiſstrationem, poteſst dominus tẽporalistemporalis reducere ad ſsuas manus, quia & ſsunt caſsus, in quibus quis cogi poteſst ad renuntiandum Epiſseopatui, vel beneficio; & Ego qui alia loquens de revocatione Vicarij adduxi ſsup. hoc lib. cap. 8. ex num. 48. & noviſssimè, & eruditiſssimè Dom. D. Ioannes Bapt. de Larrea ex Ordine D. Iacob. Regius Rei dominicæ Procurator, in diſscept. Granat. cap. 2. per tot. ubi exactè, & per plures numeros, & diſstinctiones proſsequitur hunc articulum amobilitatis ad nutum.
Sed his ceſsſsantibus, ſsuprà dicta opinio ſservari (ut diximus) debet, in cuius confirmationem, ultra ſsuprà relatos, poteſst conſsiderari, quod tradit Navarr. in comment. 2. de regul. num. 65. verſs. Addo octavò: nempè
43
quòd Parlamenta Franciæ ſsemper reſstituunt Monachos ſsine cauſsa remotos à beneficijs regularibus. Quod quidem multum notabile eſst, cùm certum ſsit, beneficia regularia de ſsui natura eſsſse omninò amobilia ad nutum, & ut dicunt manualia, ut probat. text. in Clem. 1. de ſsuppiend. neglig. Prælat. & ſstatim cap. ſseq. dicemus. Et in ipſsis noſstris terminis beneficiorum Indiarum, agens de praxi, & interpretatione dictarum ſschedularum, Dom. Epiſscop. Pcẽſs. D. Felician. à Vega in cap. cauſsam quæ 18. de iudic. num. 26. & 27. ubi
44
Concordiã non eſsſse practicandam inquit, niſsi iuſstis, & rationabilibus cauſsis intervenientibus, & eſsſse requiſsitum neceſsſsarium, & veluti præſsuppoſsi|tum. quòd adſsint culpæ, ut facultas, quæ datur in d. ſschedula, poſssit exequi, prout ipſsius tenor oſstendit, ibi: Que el uno al otro ſse den las cauſsas, i ſsatisfechos executen. VerbũVerbum
45
enim illud, ſsatisfechos, in omni materia cauſsæ cognitionem importat, & quòd quis de delicto legitimis probationibus convictus ſsit; reſspõdet enim Latino, Constito de culpis, vel ſsi conſstiterit. In quo ita docet Feder. de Senis conſs. 157. Bald. cõſs. 402. vol. 1. l. 2. & ibi gloſs. verb. Deprebenſsus, C. de cuſstod. reor. cap. cõſtitutusconſtitutus, 8. de filijs presbyter. ibi: Mandamus quatenus, ſsi tibi constiterit, d. cap. ſsi tibi conſstiterit ubi Abbas, & alij, de accuſsat. cap. quã ſsit grave 9. de exceſsſs. Prælat. Tuſsch. litter. C. verb. ſstiterit, cõcl. 782. Barboſs. de diction. dict. 66. & idem D. Felician. in cap. at ſsi clerici, §. ſsi verò, de iudicijs, num4. ubi inquit, illud non verificari, niſsi quando de re conſstiterit per claram probationem.
Porrò ſsi cauſsæ, & cauſsarum cognition deſsideratur, iam apparet, quàm ſsit à iuris Canonici principijs alienũalienum,
46
quòd Prorex, & alij Gubernatiores quantumvis Regium patronatum exerceant, ſse (etiam ſsimul cum Prælatis) his cauſsis immiſsceant, à quibus
47
laici omninò abſstinere debent, cap. decernimus, cum vulgat. de iudicijs, & quidem ſsub cenſsuris Bullæ in Cœna Domini, §. 9. & 10. & Concil. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 18. quod
48
ſsolùm patronis laicis perſsonam beneficiarij præſsentare permittit, cæterùm eius examen, viſsitationem, & correctionem Prælato dumtaxat relinquit, ut potè ſsoli, & vero iudici clerici, cap. clerici 8. de iudic. ubi probatur,
49
quòd nec per conſsuetucinem introduce poteſst, ut corã ſseculari iudice pro criminibus conveniatur, de quo etiam agunt plura alia iura, & DD. quæ adducit Farin. in prax. crimin. q. 8. àn. 3. Marta de iuriſsd. 4. par. centur. 1. caſsu 63. & Carol. de Grafsis in tract. de effect. cleric effect. 1. num. 372.
Ex quibus liquet,
50
ſsecurius eſsſse, ut hic modus procedendi, qui Concordiaq dicitur, in poſsterum aboleatur, & Prælati per legitimos tramites beneficiatorum exceſsſsus convincant, & compeſscant; cùm
51
per Concilium Trid. ſseſsſs. 21. de reform. cap. 6. eis permittatur, ſsententias privationis, quas protulerint appellatione remotâ, executioni mandare, & poſssint eoſsdem reos, dum iudicium agitatur, ab officio ſsuſspendere, ſsi id ſsibi expedite visũ fuerit, & alios Parochos interim nomianre. Quibus ſschedulæ Regiæ
52
ſsolvi iubent hoc in caſsu integrum ſstipendium, quemadmodum & ijs qui ponuntut loco eorum, qui abſsunt, morbo, aut alio quovis legitimo impedimentto laborant, vel his, qui nominantur ad ſserviendum interim dum proprius Parochus eligitur, & præſsentatur, quod tamen tempus non debet quatuor menſses excedere, ne qua fr aus per has longas vacationes iuri patronatus Regio inferatur, ut cavetur in ſsched. ann. 1553. 1580. 1583. quæ extãtextant 1. tom. impreſsſs. pag. 95. 96. & 108.
Quibus ſsimul, ſsatis apertè deciditur, quòd hæc
53
nominatio, & proviſsio, En interim, poteſst fieri à ſsolo Prælato, & abſsque eo quòd interveriat præſsentatio Proregis, vel Gubernatoris, qui Regio nomine patronatum exercet. Hæc enim tantùm requiritur, ubi agitur de proviſsione proprietatis beneficiorũbeneficiorum, prout his quoque diebus declaravit ſsupremus Senatus IndiarũIndiarum ad ſsedandas graves diſscordias, & controverſsias, quæ ſsuper hoc articulo ortæ frierunt inter Præſsidem Audiẽtiæ novi Regni Granatenſsis, & Archiepiſscopum eiuſsdem civitatis Dom. D. Bernardinum ab Almanſsa, ſsequutus diſspoſsitionem Concilij Tridentini ſseſsſs. 24. de reform. cap. 18. & dictarum ſschedularum, quæ (ut diximus) hanc nominationẽ interinariam ſsolis Prælatis relinquunt. Quod etiam iure communi diſspoſsitum erat in cap. cùm vos, de off. Ordin. cap. cùm veniſsſsent, de inſstit. cap. quomiãquomiam, cap. ſsi verò, cap. cùm propter, de iure Patron. Archidiac. in cap. nemo, de elect. lib. 6. Lambert. lib. 2. 2. par. quæſst. 1. num. 29. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Lãcellot. in tẽp. iudic. lib. 2. cap. 5. §. 4. n. 18. Franc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. par. 2. cap. 18. num. 52. Iacob. de Graſsſs. 2. par. Suar. deciſs. lib. 2. cap. 26. num. 28. Azor lib. 6. inſstit. moral. cap. 8. q. 7. Marcilla ad Trident. lib. 1. tit. 2. de ætate & qualiti. ſsup. d. cap. 18. & Aug. Barboſsa in Paſstorali, 3. par. alleg. 59. n. 24. & alleg. 60. num. 1.
Quod adeò verum eſst, ut procedat etiãetiam eo caſsu,
54
quo proviſsio beneficij ad Papam ſspectaret ex vi reſservationis, vel alio titulo. Nã poterit Epiſscopus deputare admimſstratorẽ idoneum, donec per Papam provideatur, ar gum. text. in cap. regenda 10. q. 1. & eorum, quæ tradit Abb. in cap. cùm nobis, notab. fin. de elect. Probus in addit. ad Monach. ad cap. 2. de præbend. lib. 6. in fin Rebuff. qui dicit eſsſse notandum, in tract. concord. Rubr. de Regia ad Prælat. nomin. §. 1. gloſsſs. intra ſsex mẽſses, verſs. Postremò figendum, & Armendariz ad leges Navarræ, lib. 1. tit. 18. 1. 7. de Epiſscop. num. 86. ubi deciſsum refert, ſsemper deputationem Vicarij, donec provideatur de Rectore, ſspectare ad EpiſcopũEpiſcopum, in cuius Diæceſsi parochialis ſsita eſst.
Et eſst ratio, quia hic parochus ſsuffectus, ſsive
55
Vicarius interinarius, nullũnullum ius acqui rit ad beneficium, ſsed eſst nudus miniſster, ſsup|plens abſsentiam, ſsuſspenſsionem, vel impedimentum proprietarij, & pro eo deſserviens, ut optimè conſsideravit Anton. de Butrio cõſs. 3. num. 2. verſs. Quandoq́ue, & iterum conſs. 51. num. 3. ubi inquit, quòd deſservire per alium eſst prohibitum, niſsi ſstante impedimento legitimo, & quòd ad modicum tempus permittitur Rectori, ad longum ſsecus, quia Epiſscopus providet, Geminian. conſsil. 86. in princip. num. 2. ubi, quòd Curatus Vicarius dicitur ille, qui habet perpetuam Vicariam, quia Vicarius temporalis non poteſst dici Curatus. Et meliùs Cardin. Tuſschus, qui eos refert & ſsequitur, verb. Vicarius, concluſs. 197. num. 2. ubi ita notabiliter inquit: Si verò impedimentum eſst temporale, datur ſsubſstitutus, ſseu Vicarius temporalis, & iste non eſst titultus. Vnde cùm in his caſsibus beneficiũ non ſsit vacans, utpotè ab altero de iure poſsſseſsſsum, iuxta ea, quæ tradit Rota in antiq. tit. de præbend. deciſs. 18. aliàs 740. & Tuſschus verb. Vacare, concluſs. 2. num. 2. Planum eſst, quòd
56
patronus huiuſsmodi Vicarijs præſsentandis ſse immiſscere non debet, cùm facultas ei ad hoc faciendum conceſsſsa, ſsolùm de vacantibus intelligatur, text. expreſsſsus in cap. fin. de conceſsſs. præbend. & ibi Abb. & omnes DD. communiter, meliùs Roman. conſs. 465. per text. in cap. illud, de iure patron. ubi ait: Præſsentatio autem patronatus de aliquo facta ad Eccleſsiam non vacantum nulla cenſsetur. Lambert. de iure patron. par. 1. lib. 2. art. 6. quæſst. 1. fol. 503. num. 3. & latè in art. 2. quæſst. 4. principal. fol. 483. & noviſsſsimè Vi vian. de iure patron. part. 2. lib. 5. cap. 5. in princip. ubi citat dicta iura, & adducit rationem, quòd, Quamvis patronus in habitu habeat ius præſsentandi, tamen exercitium præ ſsentandi non habet in actu, niſsi quando Eccleſsia vacat, dict. cap. illud; ideò præſsentatio, ſseu proviſsio facta per patronum de beneficio vacaturo non valet, nec convaleſscit per mortem beneficiati, ad. d. cap. ult. ubi DD. Et fuit dictum in Tullenſs. capell. 16. Iunij 1591. coram Orano, & in Pampilon. beneficij de Huarte13. Febr. 1595. coram Iuſsto. Et idem non minus apertè tradit Dueñas regul. 279. Auguſst. Barboſs. d. 3. part. alleg. 72. num. 3. & ſseqq. plures alios referens, & concludẽs, quòd ibi
57
ſsolùm datur præſsentatio, ubi datur vacatio, atque ideò non poſsſse dari præſsentationem, imò nec promiſsſsionem præſsentandi ad præbendas vacaturas, nec alicui dari poteſstatem præſsentandi ad beneficium antequãantequam illud vacet.
Et hoc adeò verum eſst, quòd ſsi lite, vel ap
58
*pellatione pendente inter duos ſsuper beneficio, patronus aliquem eorum ad illud præſsentaſsſset, præſsentatio nulla, & attentata iudicaretur, per text. in cap. 1. & 2. ut lite pend. lib. 6. Vivian. ubi ſsup. lib. 5. cap. 2. num. 28. ubi aliquas Rotæ deciſsiones ad idem adducit, & idem docet Tuſsch. verb. Præſsentatio, concl 592. num. 15. & verb. Collatio, concluſs. 432. num. 7. & verb. Præſsentatio, concl. 592. num. 15. ubi Roman. & Feder. de Senis in favorem eiuſsdẽ opinionis allegat, & hanc ſsententiam etiam in proviſsione facta à ſsummo Pontifice procedere probat.
Quibus non adverſsatur
59
quædam ſschedula Regiâ anni 1626. quâ niti videntur aliqui Gubernatores Indiarum, quatenus inquit: I porque tambien he ſsido informado, que los Doctrinarios dexan ſsus doctrinas ſsin licencia, i acoſstumbran à nombrar en ellas Sacerdotes que ſsirvan ſsus auſsencias, ſsin ſser à propoſsito, ni ſsaber la lengua de los dichos Indios, ni ſser aprobados por el Ordinario, ni preſsentados por mi Real patronazgo, de que reſsultan muchos inconvenientes, à que no ſse debe dar lugar. Os mando, apliqueis à este daño tã eficaz remedio como es meneſster para obrarlo, i conſseguir lo que ſse deſsea. I ſsi vieredes que no ſse obſserva, i cumple con puntualidad lo proveido en eſsta razon, procureis ſse les quiten las Doctrinas, i proveereis como los Synodos de mi Real caxa no ſse les paguen. I de lo que en eſsto hizieredes me ireis dando continuos aviſsos en todas ocaſsiones.
Nam hæc ſschedula, etſsi cum Proregibus, & Gubernatoribus ſsecularibus loquatur, facti tantùm narrativa eſst, quæ
60
nihil diſsponit, ut latè per Ferret. conſs. 158. num. 14. & Tuſschum litt. N. concl. 5. num. 19. Et ſsolùm agit de tollendo abuſsu Doctrinariorum, qui propriâ auctoritate alios Sacerdotes minus idoneos conſstituebant, hocq́ie obviari competenti remedio iubet. Nullum autem verbum profert, ex quo deducatur nominationes interinarias in caſsibus à iure communi, & Concil. Trident. permiſsſsis, Prælatis auferendas eſsſse, vel præſsentationẽ in eis requiri, vel quòd patronus, cùm ſsit laicus, ſse his actionibus implicet. Sed ut per Prælatos, ad quos expectat, ea expendiri faciat, ut in eiſsdẽ ferè noſstris terminis probat
61
elegans text. in cap. ſsuper eo, de offic. delegat. & Roman. conſs. 364. num. 2. ubi eius Apoſstilla verb. Auferatur, inquiens: Quòd ſsi Papa ſscribit Delegato, ut ſsi ſsibi constet de iure patronatus, de perſsona præſsentata ordinet Eccleſsiam. Illud verbum, ordinet, exponitur, ordinãdam pronuntiet ab eo, ad quem ſspectat.
Semper enim
62
reſscripta ſsic ſsunt accipienda, ut ius commune, vel tertij, minus, quantũ fieri poſssit, lædant, & abſsurdas acceptiones | excludant, etiam ſsi eorum verba fortè aliter ſsonent, ut benè in ſsimili docet Ancharr. conſs. 153. num. 8. Rota deciſs. 358. aliàs 26. tit. de reſscript. Alex. conſs. 94. num. 3. lib. 2. Iaſs. in l. iuſstitia, D. de iuſstitia & iure, & in l. cauſsas, vel lites, C. de tranſsact. Cepola cautela 226. Lud. Gomez in regul. de non tollend. iur. quæſsit. q. 1. col. 1. & 2. Maximè quando concluſsio eiuſsdem reſscripti eſst magis ſstricta, quàm eius narrativa, ut in nonſstro caſsu contingit, illa quippè attendi debet, non quid fuerit narratum, Lapus alleg. 55. incip. Quidam corãcoram iudice, num. 5. verſs. De hoc patet, Gemin. conſs. 128. num. 5. Bald. conſsil. 353. lib. 2. Cuman. conſs. 63. incip. Vicarius quidam, in princip. Angel. conſs. 262. Innoc. Imola, & alij in cap. ſsuper litteris, de reſscript. Bart. in l. Aurelius, §. Sticho, de liber. legat. & plenè Iaſson. in §. omnium, Inſst. de action. num. 124.
63
Quæ tamen ita temperari poſsſsunt, ut Prælatus, ſsi cõmodè, & facilè poſsſsit, etiam ad has Commẽdationes iternarias faciendas, PatronũPatronum certiorem reddat, & alios quorum interſst, iuxta text. in cap. filijs, vel nepotibus 16. q. 7. & ea, quæ tradit gloſsſs in d. cap. nemo, verb. Commendare, de elect. lib. 6. ubi Archid. & Ioan. Monach. num. 4.
Teritiò, ex omnibus ſschedulis ſsuprà relatis diducitur,
64
maximè curandum eſsſse, ut hi, qui his beneficijs præficiuntur idonei ſsint, & tam Prælatus in nominatione faciẽdafacienda, quàm Prorex, vel Gubernator in electione, & præſsentatione unius ex nominatis, omni affectu poſstpoſsito, eos proponant, & eligant, quos ad huiuſsmodi miniſsterium aptiores, & digniores eſsſse cẽſsuerint: quod etiam exixis, & geminatis verbis præcipitur
65
in Concil. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 18. ibi: Ex hiſsq́ue Epiſscopus eum eligat, quem cæteris ma gis idoneum iudicaverit, atque illi, & non alteri collation Eccleſsiæ ab eo fiat, ad quem ſspectabit eam cõ ferre. Siverò iuris patronatus Eccleſsiastici erit, ac institutio ad Epiſscopum, & non alium pertineat; is, quem patronus digniorem inter probatos ab examinatoribus iudicabit, Epiſscopo præſsentare teneatur, ut ab eo instituatur.
Cuius text. acutoritate, & Motus proprij Pij V. ann. 1566. incip. In conferendis, quod hanc obligationem magis ſstrinxit, in
66
omni electione, quæ fieri iubetur per concurſsum, & oppoſsitionem, hanc obligationẽ eligendi digniorem, & quidem ſsub pœna nullitatis, & oneris reſstituendi, cùm non ſsolùm contrà facientes offendant iuſstitiam diſstributivam, verùmetiam commutativãcommutativam ortam ex illo quaſsi contractu provenienti ex edicti propoſsitione, & fide in illo data, reſsolvunt, pluribus alijs relatis, Rebuff. ad leges Gallicas, 2. tom. tit. de ſsentent. proviſsionalibus, in princip. num. 7. ubi
67
queritur, quòd proviſsio beneficiorũ hodie fit per Nominativum, Genitivum, Dativum, Accuſsativum, & ſsæpiùs per AblativũAblativum, ſsed rarò, aut nunquam per VocativũVocativum, ob malitiam noſstram, quia pauci viti vocantur, & eliguntur, Molina de primog. lib. 2. cap. 25. num. 59. Ioann. Gutierr. lib. 2. Canon. quæſst. cap. 11. num. 55. cum ſseqq. Azeved. conſs. 9. num. 30. Nicol. Garcia de benef. part. 9. cap. 2. ex num. 225. & par. 7. cap. 7. & 8. per totũtotum, & cap. 16. num. 16. Vazquez eod. tract. cap 2. §. 3. num. 117. Beltram. in addition. ad Ludoviſs. deciſs. 11. Ioann. Valer. different. inter utrumque forum, verb. Electio, differ. 2. n. 4. Aug. Barboſsa in tract. de offic. & poteſst. Paroch. cap. 2. num. 105. & in Paſstorali, 3. part. alleg. 60. num. 68. & in collect. noviſsſs. ad dict. cap. 18. Trid. num. 136. & 137. & ultra relatos ab eis Fr. Ioan. Zapata de iuſst. diſstrib. 3. par. cap. 1. & ſseqq. Schitinus eod. tract. pag. 211. Cardoſsus verb. Beneficium, num. 8. Mareſscot. lib. 1. var. reſsol. cap. 52. Cened. in collect. ad Decretal. collect. 56. num. 6. Rebell. de oblig. iuſstit. pag. 22. & 141. & ſseqq. Dom. Archiep. Bracarenſs. in cap. Metropolitana, 63. diſst. pag. 561. & in cap. Valentinianus, ead. diſst. pag. 553. ubi qualiter puniatur eligens indignum, D. Valençuela, omninò vidẽdusvidendus, conſs. 76. num. 39. & 73. cum alijus, & iterum conſs. 93. vol. 1. Vbi, quòd
68
mala electio à quolibet de populo impugnari puteſst, de quo etiam, & quatenus ab ea appellari poſssit, Auguſst. Barboſsa, plures alios adducens, in collect. ad Trident. pag. 170. idem D. Valenç. conſs. 166. num. 52. vol. 2. ubi, quòd peccant cum onere reſstitutionis, & iterùm conſs. 155. num. 48. & ſseqq. eod. vol. ubi qualiter ſse in his electionibus habere debeãtdebeant Proreges, & Gubernatores, Vivian. de iure patron. lib. 6. cap. 7. per totũtotum, Ego ſsuprà lib. 2. cap. 6. ex num. 6. dum egi de electione eorum, quibus Indorum Commendæ à Proregibus conferuntur. Et in terminis Fr. Ioan. Baptiſsta in advertentijs confeſsſs. 2. par. fol. 392. ubi cum D. Thom. Silveſstro, & alijs tenet, quòd Epiſscopus eſst obligatus præponere ſsuis ovibus meliorem miniſstrum, quàm potuerit, & magis idoneũ & quòd ſsi non reperiatur talis idoneus ſsecularis, debet præficere regularem magis idoneum, aliàs fuam conſscientiam non exonerabit.
Licèt non ignorem, alios, & quidem graviſsſsimos Auctores exiſstere,
69
qui exiſstimant, non tenêri ad reſstitutionem eligentes dignũdignum, omiſsſso digniori, etiam quando proiſsio faciẽdafacienda eſst per concurſsum, & oppoſsitionem, ut pa|tet ex traditis à Navarr. in Manual. cap. 17. num. 74. verſs. Non obſstat, Mart. Ledeſsma 2. 2. quæſst. 18. ad finem, verſs. Secunda concluſsio, Mercad. de contract. lib. 6. cap. 17. §. I aſsſsi dizen los Teologos, Garcia de benef. par. 7. cap. 16. num. 43. Dom. Acuña, qui alios adducit, in cap. ſsi fortè, 63. diſstinct. num. 6. pag. 575. & latiùs cæteris diſsputans Raudenſsis deciſs. Piſsana 34. 35. & 36. ubi an, & quandò poſsſsit eligens inclinare aciẽ pro digno, omiſsſso digniori. Quod maximè admitti poſsſse in patronis laicis, alijs relatis, probare intendit Garcia d. cap. 16. num. 19. & probabile dicit Bañez 2. 2q. 63. art. 2. dub. 4. concl. 3.
Quod tamen Ego difficulter admitterem in electione Parochorum Indicorum, nam cùm aliàs,
70
in omnibus ad curata nominandis, & providendis, maximè requiratur, ut virtute, litteris, & moribus præſstent, d. cap. cùm veniſsſsent, de inſst. cap. nullus 16. quæſst. 7. cum latiſsſsimè adductis à Coſsma Guimier in pragmat. ſsanction. fol. 276. Garcia dict. cap. 7. & 8. & Moſsconio de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. part. 3. cap. 1. & ſseqq. In illis tamen, qui Indis præficiendis ſsunt, multo maiori ſstudio, & diligentiâ quærendum, & curandum eſst, ut vita integra, doctrina idonea, & copia ſsermonis inveniatur, quorum ſsi aliquid deſsit, neque ipſsis Indis proficere poſssit, & non leve animæ ſsuæ periculum ſsuſstinebit electus. Quæ tria graviſsſsimè, & eloquentiſsſsimè proſsequitur Ioſseph. Acoſsta, omninò legendus, de procur. Indor. ſsalute, lib. 4. per totum, ubi plura ſscitu digniſsſsima
71
de modo procedẽdiprocedendi, prędicandi, & catechizandi inter Indos, adducit, & contra abuſsus Indicorum ParochorũParochorum, & contra eos, qui Indorum tarditatem, & morum perverſsitatem accuſsant, & Fidei non receptæ cauſsam eſsſse prætexũt; oſstenditq́ue meſsſsem eſsſse copioſsam, modò operarij idonei nõ deſsint, & difficultatibus, ſsi quæ ſse ſse obtulerint, non perterriti, in ſsuſscepto munere perſseverent, & ſse Indorum captui accommodẽtaccommodent, & plus vitæ exemplo, abſstinentiâ, & beneficentiâ, quàm ſseveritate, & aſsperitate proficiant, ac perficiant.
Omnibus quippè gentibus,
72
quantumvis feris, & Barbaris annutiandum eſst Evangelium, ut pluribus oſstendi 1. tom. de Indiarum iure, lib. 2. cap. 8. ex num. 4. Non enim fruſstrà ſscribitur Pſsalm. 35. Homines, & iumenta ſsalvabis, Domine; & Pſsalm. 67. Animalia tua habitabunt in ea. Quod D. Hieronym. & Greg. ſsub figura Arcæ Noë prænotatum, rectè, ut alia ſsolent, ibîdem animadvertunt; & ut ait Lactant. in epitom. divin. inſstit.
73
Sicut in rudibus agris priùs quàm facere incipias, evulſsis ſsentibus, & omniũomnium ſstirpium, radicibus amputatis, arva purganda, ſsic de animis Barbarorum priùs vitia detrahenda ſsunt, de quibus ſseminandæ per verbum Dei fruges immortalitatis oriantur.
Quod etiam peculiariter tractat Ioan. Matienz. in tract. manuſscripto de moderat. Regni Perù, 1. part. cap. 36. & multa ex Acoſsſscriptis mutuans Anton. Poſsſsevinus in Bibliotheca, pag. 156. & ſseqq. & iterum pag. 399. cap. 19. & ſseqq. Ioan. Boterus in relation. univerſs. part. 5. pag. 81. Fr. Auguſst. de Avila in hiſstor. Mexicana Ordin. Prædicat. lib. 1. cap. 71. pag. 321. & ſseqq. ubi refert qualiter ſse in catechizãdis Indis haberet Pater Luzerus; & quòd
74
ingenia eorum ob idololatriãidololatriam depravata ſsunt, atque adeò magis in illis imbuendis laborare oportet, & exempla Gentilium ad idem oſstendendum adducit latiſsſsimè Fr. Thom. à Ieſsu de procuranda omnium gentium ſsalute, lib. 1. cap. ult. pag. 37. & 38. lib. 4. c. 2. pag. 127. & ex pag. 159. ad 187. lib. 6. c. 3. pag. 288. & 289. & lib. 11. in præfat. pag. 757. & ſseqq. & eod. lib. 2. par. cap. 3. & 4. pag. 824. & ſseqq. & ex pag. 866. ubi generalem catechiſsmum pro eorum converſsione proponit. De quo etiam omninò videbis Conc. Limẽſs. III. c. 3. & 4. Acoſst. d. lib. 4. cap. 21. 22. & 23. Balth. Chavaſs. in Monit. pag. 1048. & ſseqq. BuſæũBuſæum in Viridario, verb. Catecbeſsis, Fr. Placid. Reinoſs. in gubern. Chriſst. cap. 1. & ſseqq. & cap. 14. & 15. Pineda in Monarch. Eccleſs. lib. 12. cap. 10. §. 5. Vbi queritur,
75
quòd in his noſstris Indijs Occidentalibus ob Miniſstrorum incuriam, vel pravitatem parum Indi in Fide profecerint. Quod etiã graviter deplorat Religioſsiſsſs. P. Fr. Bernard. de Cardenas, nunc cùm hæc prælo mãdantur, in Epiſscopum Paraguaicum electus, in ſsuo libello ad Regium Senatum remiſsſso, & typis excuſsſso, ferè per totum.
Et inter alia, quæ præcipuè in dictis Parochis, ſsive Doctrinarijs Indorum, tam ſsecularibus, quàm regularibus, & tam perpetuis, quam Commendarijs deſsiderantur, de quibus attentiùs, & circumſspectiùs examinandi ſsunt, primum
76
locum obtinet peritia linguæ, ſsive idiomatis ipſsorum Indorum, quibus præficiuntur. Hoc enim ultra id, quod iure communi in alijs beneficiarijs cautum eſst in cap. 14. & 15. de offic. Ordin. & in reg. Cancellar. de idiomate, Conc. Trid. ſseſsſs. 7. c. 3. cum multis alijs, quæ ibîdem DD. adducunt, & latè Nicol. Garcia de benef. par. 7. cap. 8. ex num. 63. Quintanadueñ. lib. 1. Eccleſs. cap. 6. num. 76. & ſsequentib. Camillus Borrellus, omninò videndus, de præſstant. Reg. Cathol. cap. 51. | ex num. 8. Rebuff. in prax. gloſsſs. 1. & 2. plurimum in parochis Indorum (ut vides) commẽdatur in omnibus ſschedulis ſsup. relatus, & in alia data Pintiæ 7. Iunij ann. 1550. quæ huc reſspiciens iubet, ut Indi Hiſspanus ſsermonẽ loqui cogantur. Quò tendunt & alia, quæ luculenter adduxi ſsuprà lib. 1. & in ſspecie Doctrinariorum elegantiſsſsimè cõſideratconſiderat Acoſsta dict. lib. 4. cap. 6. ubi ait, quòd Fides, ſsine qua ſsalvus eſsſse nemo poteſst, ex auditu eſst, auditũ autem fieri per verbũverbum Dei, & quòd
77
Apoſstolos ſsuos non antè Chriſstus miſsit ad docendas gentes, quàm gentium linguis Spiritus ſsancti dono loquerentur; & expendi alia multa ad comprobandã neceſssitatem huius peritiæ, & damna, quæ faciunt parochi Indici ſsermonis ignari: & idem proſsequitur cap. 7. per totum, & cap. 8. tractat, qualiter poſssit, & debeat conſsuli inſscitiæ ſsermonis Indici, & cap. 9. quòd oporteat ad Indos venientes Prædicatores Indicum idioma diligenter diſscere; & lib. 6. cap. 13. tractans de confeſssionibus Indorum, ſsic exorditur: Sermonis Indici peritia quantoperè deſsideretur, hoc maximè loco apparet, cùm neque pœnitentiũpœnitentium crimina cognoſscere, neque ſsalutariter providere, niſsi linguæ miniſsterio poßit, &c. & poſsteà ſsubdit, quòd licèt quis poſssit per Interpretem confiteri; id tamen circa Indos prohibitum eſst Concil. Limenſs. III. can. 49. nec poſsſse quem ad talem confeſssionem faciendam compelli, quamvis ſsi velilt, id facere poſssit, ut cum D. Th. reſsolvunt reliqui Theologi in 4. diſst. 27. Eandem quoque obligationem, & præciſsam ſsermonis neceſssitatem in eiſsdem Parochis Indorum agnoſscit: Matiẽz. d. cap. 36. D. Panl. allegans 1. ad Corint. 14. ibi: Si non intelligo ſsermonem eius, cum quo ago, barbarus illi ero, & ille mihi. Et benè ſsubungit,
78
Indos non eſsſse tanquãtanquam Picas, aut Pſsytacos edocendos, ſsed ita, ut vim, & ſsenſsum eorum, quæ edocentur, rectè percipiant. Ouod ſsine maxima peritia linguæ docentis fieri non poteſst, & paulatim eorum animis, & menibus inſsinuando, iuxta dictum eiuſsdem Apoſstoli eâd. 1. ad Corint. cap. 3. Tanquam parvulis in Christo
79
lac vobis potum dedi, non eſscam: nondum enim poteratis, ſsed nec nunc quidem poteſstis, adhuc enim carnales estis.
Quò fortè reſspiciebat antiqua Eccleſsiæ conſsuetudo dandi
80
baptizatis mel, & lac, & in Oriente lac, & vinum, ut per Gaſspar Sanchez in Iſsaiã cap. 7. num. 51. pag. 101. & cap. 52. num. 12. pag. 579. & Vizcontum de Baptiſsmo, cap. 41. & conducunt alia, quæ
81
de ſsuavitate, quâ Hebræi fuerũtfuerunt evocati à Deo ab idololatria, tradit P. Franc. Mendo ça ſsup. cap. 1. Regum pag. 394.
Eman. etiam Roder. in Religioſsis Doctrinarijs eandẽeandem idiomatis peritiam, ut præciſsam requirit 1. to quæſst. regul. q. 35. art. 1. verſs. 2. & latiùs Fr. Ioan. Bapt. in adverten. confeſsſs. Indor. 2. par. fol. 213. & ſseqq. & fol. 206. & 207. inquiens,
82
tam ſsuſscipiẽtes Doctrinas ſsine hac peritia, quàm nominantes, mortaliter peccare, neque abſsolvi poſsſse, vel ſsuper hac obligatione ab Epiſscopo, imò nec à Papa diſspenſsari, quia pertinet ad ius divinũdivinum, & naturale in damnum animarum, ut per D. Th. 2. 2. q. 88. art. fin. ad 2. & Silveſst. verb. Diſspẽſsatio, el 3. Et velut
83
ſsurdi profectò ſsumus in linguis, quas non intelligimus, ut, poſst alios, tradit Hering. de fideiuſsſs. c. 11. n. 152. & alia de peritia linguæ in his Indorum converſsionibus neceſsſsaria, & difficultatibus ſsuperãdis, Poſsſsevin. in Bibliot. cap. 20. pag. 399. Thomas à Ieſsu de procur. omnium gentium ſsalute, pag. 188. & 194. & 197. ubi adducit Breve Pauli V. de hoc agens, & Gaſspag Sanchez ſsup. Iſsaîã cap. 51. n. 43. pag. 534. ubi probat,
84
quòd operarijs ſsuis Deus ſsubſsidium præbet, & dat libguam, & verba.
Est autem adeò verum, peritiam linguæ in his Parochis deſsiderari,
85
ut collatio imperito facta, ſsit ipſso iure nulla, & ipſse teneatur beneficium dimittere, ut expreſssè deciditur in d. reg. Cancel. de idiomat. ubi Lud. Gometius q. 5. ean ad Commendas extendit, & ſsequitur Rebuff. in prax. benef. gloſsſs. 1. & 2. Menoch. de recup. rem. 15. n. 44. & 442. Fr. Lud. Lopez in inſstruct. cõſsc. par. 1. c. 27. Fr. Ioan. Bapt. in dict. advert. 2. par. fol. 206. & 207. & plures alios referens Nicol. Garc. 7. par. cap. 8. n. 63. Quamvis idem Auctor cap. 7. n. 12. & 13. cum ſseqq. ſsufficere tradat, ſsi ſstatim poſssit linguam addiſscere, vel illitteratus litteras ſscire, & quòd aliàs tenetur beneficiũbeneficium dimittere. Quod & tenet Victoria 2. 2. q. 185. Navar. in cap. ſsi quando, except. 18. n. 4. & 8. Quintan. cap. 6. n. 16. Azor. 1. par. lib. 10. cap. 3. q. 18. & in terminis noſstrorum IndorũIndorum loquens Fr. Ioan. Bapt. d. 2. par. num. 34. fol. 213. & 386. Videndus quoque omninò erit Rofredus in quæſst. Sabbatina 2. inter quæſstiones diverſsor. pag. mihi 165. ubi ad partes diſsputat, an ſsi ſscholari, vel alteri, qui putabatur idoneus, collata ſsit præbenda, & poſsteà reperiatur inſsufficiens, poſssit illâ privari.
Et Epiſscopus etiam poterit
86
refutare, ſseu non admittere clericũclericum linguæ imperitum, vel alioqui parũparum aptum, ſsibi à Patrono præſsentatum, quia per præſsentationẽ Patroni minimè impeditur poteſstas Epiſscopi circa ea, quæ ad animarũ curãcuram attinent, cap. ex litteris, de iure patr. ibi: Dũmodò aliàs ſsit idoneus. c. fin. eod. tit. ibi: Si ei aliquod non obſsiſstat impedimẽtũ | cap. fin. de inſstit. lib. 6. ibi: Dummodò aliàs ſsit idoneus, Cõcil. Trid. ſseſsſs. 25. de refor. c. 4. ibi: Ad hoc liceat Epiſscopis præſsentatos à patronis, ſsi idonei non fuerint, repellere; & idem tenet alia adducens Rebuff. in cõcord. tit. de nominat. q. 20. In dubio tamẽtamen præſsentatus cẽſsetur idoneus, & Epiſscopo incumbit probare contrariũ, ut per gloſsſs. in cap. MonaſteriũMonaſterium 16. q. 6. & ea, quæ in noſstris terminis tradit Zapata de iuſst. diſstrib. 2. par. c. 12. n. 7. quod tamen non facilè poterit practicari in beneficijs Indiarũ, cùm iam ex d. ſsched. ann. 1609. Patronus
87
nullum ſsoleat præſsentare, niſsi ex approbatis, & nominatis ab ipſso Epiſscopo, quãvis eligat ſsecundo, vel tertio loco nominatũ. Niſsi fortè in ipſsa graduatione nominatorum adeô merita unius alijs præponderẽtpræponderent, ut evidens iniuria ei fiat, ſsi ſscripturæ ordinem non ſsequatur, prout in ſsimili tradit Zapata d. 2. par. cap. 6. ex num. 22. ad 36. ubi n. 26. docet quando,
88
qualiter poſssit Rex omnibus conſsultatis poſsthabitis, aliquem alium ex ſsuo arbitrio deſsignare.
Examen
89
autem oppoſsitorum, qualiter faciendum ſsit, & quid in eorum electione, & prælatione penſsandum, & an, & quando ſsemel examinati iterũiterum ad examẽ vocari poſsſsint, vide Trid. d. ſseſsſs. 24. c. 18. & ibi latè notata ab Aug. Barboſsa in collect. Maſscobr. in prax. requiſs. 5. dub. 2. Fr. Sigiſsmund. à Bononia de elect. dub. 32. IoãIoan. Valer. de differ. inter utriuſsque for. verb. Electio, differ. 1. n. 1. Aloiſs. RicciũRiccium in prax. aurea, reſsol. 348. & in deciſs. Cur. Archiep. par. 4. deciſs. 425. aliàs 362. Garcia de benef. par. 9. cap. 2. per tot. & præcipuè n. 111. Barboſsa de off. Curati, c. 2. n. 122. Vallẽſsem ſsup. Decretal. tit. de inſst. circa fin. Lucarin. Academ. diſsp. academ. 1. obſserv. 2. & alios, quos in cap. ſseq. citabimus, qui benè concludunt, in concurſsu ParochialiũParochialium, non ſsolùm cõſiderariconſiderari idoneitatẽ reſspectu ſscient iæ, ſsed etiã reſspectu ætatis, morũmorum, originis, & prudẽtiæ, & huiuſsmodi, & minus doctũdoctum, cuius mores ſsunt noti, & approbati, præferri poſsſse doctioris, cuius vita ignoratur, ac denique idoniorem iudicandum, ac proptereà præferendum illum eſsſse, qui muneri, cui præficitur, evt aptior, de quo etiam per Covar. in reg. peccatũpeccatum, 2. part. §. 7. num. 4. verſs. Dignior verò, Rota deciſs. 537. num. 14. par. 1.
Qvibvs Ego in electione ParochorũParochorum Indicorum, de qua agimus, multum etiam attẽdendum addo, & ſsuadeo, quòd eligẽduseligendus
90
parum cupidus ſsit bonorum temporalium. Nã radix omniũomnium malorum ſsemper, ſsed potiſsſsimũ in hoc miniſsterio cupiditas eſst, ut egregiè docet Acoſsta d. lib. 4. c. 14. & 15. Annæ. Robert. lib. 1. rer. iud. cap. 7. fol. mihi 47. ubi oſstendit, curam,
91
& cupiditatem Paſstoris ſspiritualis, ut & temporalis, non in comedendis, vel deglubendis ovibus, ſsed in paſscendis, & cuſstodiendis conſsiſstere debere.
Quod etiãetiam innumeræ ſschedulæ Regiæ ſsuadent, hac propter Doctrinarijs iniungentes, ut
92
oblationes ab invitis Indias non exigant, nec indebitas ſsubventiones pro Sacramentis adminiſstrandis, Miſsſsis, & ſsuneribus celebrandis, de quo doctè agit Dom. Epiſscop. Pancenſs. D. Felician. à Vega in cap. clerici, de iudic. n. 42. pag. 242. & graviter D. Aug. lib. 2. de conſserv. Evangeliſst. Vbi eis Apoſstolorum exemplum proponit, & vel in
93
ſsandalijs, quibus utebãturutebantur, hoc ſsignificari his verbis oſstẽdit: Calceatos ſsandalijs myſsticè aliquid ſsignificans, ſscilicet pedem, nec tectum deſsuper, nec nudum ad terram, id eſst, non occultandũ Evangelium, nec terrenis commodis innitendum. Quamvis
94
qui ſspiritual ſerminãtſerminant, quod neceſsſsarium ſsſsuſstẽtationi fuerit, iuſstè iuxta Apoſstoli ſententiãſententiam percipiant, de qua pluribus egi ſsup. lib. 1. cap. 5. num. 82. & noviſsſsimè Laborius in var. lucubrat. tit. 2. cap. 16. num. 5. pag. 194. & in noſstris terminis Acoſst. de procur. Ind. ſsalut. lib. 3. cap. 6. Concil. Limenſs. 111. act. 2. cap. 38. ubi ſsolùm oblationes voluntarias admittit, & plures ſschedulæ, quæ de ſstipendio ſsuis Parochis an Indis ſsolvendo agunt, quæ referuntur in 1. tom. impreſsſs. pag. 91. & ſseqq. & qualiter, & ante quem iudicem ijdem Parochi illud petere debeant, & eſst omninò videndum idem Concil. Limẽſse act. 3. cap. 4. & 5. ubi his de cauſsis omnem negotiationem Indorum Parochos ſsub graviſsſsimis pœnis interdicit.
Vtrvm verò oporteat
95
ſsacram Synaxim Indis adminiſstrari, quod hucuſsque multi parochi Indorum excuſsant, eorum ruditatem, & feritatem cauſsantes, videndus eſst Acoſsta ubi ſsuprà lib. 6. cap. 7. cum tribus ſseqq. ubi hũc articulum exactè pertractat, Fr. Auguſst. de Avila in hiſstor. Mexicana, lib. 1. cap. 26. ubi plura miranda circa hoc adducit, & Fr. Bernard. de Cardenas, qui noviſsſsimè doctè hoc proſsequitur, & in affirmativam inclinat, d. lib. §. 9. pag. 34. cum ſseqq. & probari poteſst ex Concil. Limenſs. 111. act. 2. cap. 19. ubi ſsaltem pro Viatico illis nullo modo negandũ eſsſse graviſsſsimis, & elegantiſsſsimis verbis ſstatuit. Et ex Armeniorum, & BohemiorũBohemiorum conſsuetudine, qui etiam infantes communicant, ut refert Ioann. Boem. in lib. de omni gent. moribus pag. 234. & 140. quamvis hoc hodie apud alios in uſsu non ſsit, ex traditis à Barboſsa in collectan. ad Trident. ſseſsſs. 21. cap. 4. ubi plurimos refert, licèt noviſsſsimè contrarium adſstruere tentet D. Franc. Torrebl. | Villalp. de iure ſspirit. lib. 2. c. 7. n. 68. fol. 40. ubi meminiſsſse potuit de mortuis, quorum ori olim Euchariſstia apponi ſsolebat, & cum ea ſsepeliebãtur, ut conſstat ex traditis à Baſsil. Põt. Legionenſs. var. diſsput. q. 2. Scholaſst. pag. 135. ubi etiam pag. 105. nominatim de noſstris Indis poſst Acoſst. pertractat. Et an, & quando licitum ſsit fatuis, vel etiam furioſsis Sacramentum Euchariſstiæ impertiri, latiſssimè Cened. in collect. ad DecretũDecretum, P. Suar. & plures alij, quos noviſsſsimè adducit Aug. Barb. in collect. ad Concil. Trid. ſseſsſss. 21. cap. 4. n. 3. pag. 157. Torreblanca ubi ſsup. n. 58. & ſseqq. & noviſsſsimè Ioan. Sanchez ſselect. diſsp. 38. fol. 314.

CAPVT XVI. De eiſsdẽ Beneficij, ſsive Doctrinis IndorũIndorum, quæ regularibus commendãtur. Et cur hoc cœperit introduci? & an veri Curati cenſsendi ſsint? Et utrũutrum hodie expediat has Doctrinas illis auferre, & Clericis ſsecularibus aßignare? Adductis ad utramque partẽpartem validißimis argumentis, & ſsupremi Senatus Indiarum declarationibus.

SVMMARIVM CAPITIS Decimisexti.

  • 1 Monachi beneficia Curata ſsecularia regulariter habere non poſsſsunt.
  • 2 Beneficia ſsecularia, ut Monachi, vel alij regulares habere poſsſsint, requiritur diſspenſsatio R.P. ex iusta, vel utili cauſsa.
  • 3 Regularia beneficia, qualiter introduci cœprint, & à ſsecularibus diſstingui? Cap. cùm de beneficio, de præ. lib. 6. & alia iura ſsimilia, explicantur, & illuſstrantur.
  • 4 Beneficia omnia in dubio cẽſsenda ſsunt ſsecularia.
  • 5 Beneficaia ſsecularia ſsecularibus, & regularia regul aribus, conferenda ſsunt, niſsi contrarium fieri neceſsſsitas exigat.
  • 6 Beneficia regularia unius Religionis Religioſsis alterius conferri non debent.
  • 7 Curata Indorum beneficia, quare, & qualiter olim Religioſsis commẽdari cœperint?
  • 8 Corteſsius quanto ſstudio curaverit, ut Religioſsi ab Indis venerarentur; & qualiter Motechumam in Fide inſstruxerit?
  • 9 Bullæ plurium gratiarum, & conceſsſsionum, quæ Religioſsis Indorum converſsionem, & Doctrianm curantibus à ſsede Apoſstolica datæ ſsunt, remiſsſsivè.
  • 10 Bulla Adriani VI. refertur permittẽs fratres Mendicãtes de ſsola uorũuorum Prælatorũ licentia IndorũIndorum Doctrinæ intendere poſsſse.
  • 11 Doctrinæ IndorũIndorum, qulaiter, & quare Religioſsis precario commẽdari cœperint? plures ſschedulæ exprimunt, quæ referuntur.
  • 12 Regulares, tam in nova Hiſspania, quàm in Perù, quomodo, quibuſsq́ue nominationibus, & exemtionibus Indorum Doctrinas olim exercuerint?
  • 13 Reges Hiſspaniæ, & eorũeorum in Indijs Vicarij poterãt olim aßignare parocos populis In dorũ, ſsine licentia Epiſscoporum, & quare?
  • 14 Papa omnia beneficia ubiq́;ubique ſsi velit, providere poteſst, etiãetiam aliàs ad Ordinarios ſspectantia, & eſst Ordinarius Ordinariorum.
  • 15 Beneficia omnia curata etiam regularia ex nova diſspoſsitione Tridẽt. requirũtrequirunt examinationem, & approbationem Ordinarij.
  • 16 Doctrinæ Indorum, etiam regularibus cõceſsſse, debent hodie conferri, & exerceri iuxta formam Tridentini.
  • 17 Relgio ſsi curati Indorum qualiter ſse oppoſsuerint deciſsionibus Tridentini privilegia uarum excemtionum allegantes?
  • 18 Pij V. & Gregorij XIV. Brevia referuntur, quæ videntur Religioſsis permittere, ut de ſsola licentia ſsuorum Prælatorum curata Indorum exerceant.
  • 19 Reglares IndiarũIndiarum poſsſse obtinere curata Indorum, imò & ad ea regenda compelli de ſsola licentia ſsuorum Prælatorum, qui teneant?
  • 20 Breve Pij V. licèt petitum fuerit pro Ordi nibus Mendicantius, extẽditur ad alios, qui de eorum privilegijs participant.
  • 21 Doctrinas Indorum ſsemel regularibus aſsſsignatas non poſsſse eis per Epiſscopos adimi poſst Breve Pij V. tenent aliqui Auctores, quireferuntur.
  • 22 Doctrinas Indorum ex vi Brevis Pij V. etiam poſst Concilium à reglaribus ſsicut anteà eſsſse adminiſstradas Remeſsalius exiſstimat, & de ſschedulis idem inſsinuantibus.
  • 23 Schedulæ Regiæ, quæ præſscribunt formã beneficijs regularibus Indorum, & eis favent, ſsunt confirmatæ à ſsede Apoſstolica.
  • 24 Doctrinæ regularium qualiter poſst Concil. Trid. præſsentariſsolitæ ſsint in provincijs Peruanis?
  • 25 Religioſsi Doctrinis IndorũIndorum præpoſsiti, nõ ſsolùm ex voto charitatis, ſsed ex debito ſsuſscepti muneris adminiſstrant, ſsicut alij parochi.
  • 26 Religioſsos Indiarum, qui Doctrinis Indorum deſserviunt, veros, & proprios eorum parochos eſsſse plures ſschedulæ oſtendũtoſtendunt, quæ referuntur.
  • 27 Doctrinas Indorum an expediat regularibus adimere, & eas clericis ſsecularibus dare? ſsæpè tractatum eſst, & referuntur ſschedulæ de hoc agentes, & lites, & contẽtiones ſsuper hoc exortæ.
  • 28 Doctrinæ IndorũIndorum, et ſsi regularibus relictæ ſsint, ſsemper tamen ſsub ea cuatione, ut nullum ius ad earum proprietatẽ acquirerẽtacquirerent, & de ſschedulis, quæ hoc oſstendunt.
  • 29 Doctrinæ IndorũIndorum, an relinqui, vel adimi regularibus debeant, varijs rationibus pro utraque parte diſsputari ſsolet, & ſsæpè ſsummum Senatum, & alios graves Viros ancipites tenuit.
  • 30 Neceſsſsitatis cauſsa inductum, ea ceſsſsante ceſsſsare debet.
  • 31 Religioſsi ob ablatas ſsibi Doctrinas, quas precario habent, nullam ſsibi iniuriam fieri iuſstè dicere poſsſsunt.
  • 32 Dominus vineæ, vel domus benè poteſst dicere operarijs, vel inquilinis finita locatione: Tolle, quod tuum eſst, & vade.
  • 33 Clericis ſsecularibus Indiarum nulla, vel pauca præmia manẽtmanent, ſsi Doctrinis Indorum non fruantur.
  • 34 Religioſsis conſsulitur, ſsi eis Indorum Doctrinæ adimantur, & ad regularem, & claustralem obſservantiam reducantur.
  • 35 Monachi proprium officium quale ſsit? ex D. Bernard. & Hug. & eius etymologia, & clauſstralis obſservantia.
  • 36 Monachi etiam in Eccleſsijs ſsecularibus, ubi collegialiter habitant, non poſsſsunt exercere officium Parochi. Cap. 1. de Capellis Monachor. explicatur, & illustratur, ibid.
  • 37 Regularibus ſsi aliquãdoaliquando committitur cura animarum ob defectum clericorũclericorum ſsecularium, debet hæc cura ceſsſsare, eodem defectu ceſsſsante, & quare?
  • 38 Regulares IndorũIndorum Doctrinis præpoſsiti, in magno animarum periculo verſsantur.
  • 39 Regulares, qui Doctrinas, Indorum regũtregunt, posteà diſsciplinam Monaſsticam, & Claustralem obſervantiãobſervantiam odio habent, ex teſstimonijs P. Acoſstæ, cuius verba adducũtur.
  • 40 Fr. Bernardini de Cardenas iudicium de damnis, quæ regulares ob Indorum Doctrinas patiuntur.
  • 41 Regulares regentes Doctrinas Indorum, prætexiu ſsuorum privilegiorum, nec Cõcil. Trid. nec Regium patronatum, nec Ordinarij ſsubiectionem, aut reverentiãreverentiam obſservant.
  • 42 Statuum, ſsive profeßionum varietas ſsimplicitati, & prædicationi Evangelij multum incommodat.
  • 43 Officio in uno eodemq́ue non debet diſspar eſsſse profeſsſsio. Cap. in nova 16. q. 7. expenditur, & illustratur, ibidem.
  • 44 Regulares præpoſsiti Doctrinis Indorum plures, quotidie querelas, & diſscordias cum pluribus habent.
  • 45 Doctrinæ Indorum non ſsunt hodie neceſsſsariæ regularibus ad ſsuorum Conventuum ſsustentationem, & quare?
  • 46 Doctrinarum ſstipẽdia, qualiter regulares dividere, aut expendere ſsoleant?
  • 47 Monachi pro nullo terreno lucro de Monasterijs exire poſsſsunt.
  • 48 Doctrinæ Indorum à regularibus ob proprias, quas in eis habent temporales commoditates, appeti videntur, magis quàm ob ſspiritualem ſsalutem Indorum.
  • 49 Religioſsi alioqui graves Doctrinas etiam Indorum appetere ſsolent.
  • 50 Religioſsi Ordinum Mendicantium multũ laborant, & laborarunt in detectione, & converſsione Indorum.
  • 51 Reges nostri nullãnullam claßem in Indias mittunt, ſsine multis Religioſsis deſstinatis ad cõverſsionem Indorum.
  • 52 Regularibus auferre Doctrinas IndorũIndorum, quos ipſsi cõverterũt, & pro quibus tot labores ſsuſsceperunt, valdè durum videtur.
  • 53 Regularibus gratiæ referuntur in multis ſschedulis, ob ſsedulam operam navatam in converſsione Indorum.
  • 54 Religioſsi, maximè ubi conventualiter vivere poſsſsunt, aptiores eſsſse videntur, quàm clerici ſseculares, ad regẽdas Doctrinas Indorum, & quare?
  • 55 Indi magis amant, & reverentur Doctrinarios regulares, quàm ſseculares.
  • 56 Regulares exui non debent Doctrinis Indorum ob id, quòd aliqui in illis malè ſse geſsſserint.
  • 57 Regulares, vel ob ſsolum munus prædicandi, poſsſsunt promoveri ad Eccleſsias Curatas, ex Abbate, & alijs.
  • 58 Regulares Mendicantes non ſsunt ita prohibiti habere Curata, ut Monachi, & iura, quæ ea eis habere permittunt.
  • 59 Religioſsi quamvis à Doctrinis, & Curatis Indorum arcerentur, adhuc tamen miſsſsionibus, & converſsionibus, ac confeßionibus ipſsorum attendere deberent.
  • 60 Religioſsi habent præſsumtionẽ pro ſse, quòd meliùs, caſstiùs, & cautiùs vivant, quàm alij clerici ſseculares.
  • 61 Monachus Curato beneficio præfectus, an ſsit liber à ſsuis Prælatis regularibus?
  • 62 Doctrinarij regulares non eximuntur à Monachatu, nec ſsubiectione ſsuorum regularium Prælatorum.
  • 63 Regularis degens extra MonaſteriũMonaſterium iuſsſsu Prælati, intra illius ſsepta manere videtur.
  • 64 Regulares Doctrinis præpoſsitos intra clauſstra Monaſsterij manere videri declaratum eſst.
  • 65 Regulares quid reſspondeant obiectioni de morum correctione, & inobſservantia patronatus Regij?
  • 66 Cõfirmatio arguit ſsuperioritatem in confirmante.
  • 67 Ioſseph. Acoſsiudiciũiudicium refertur circa tollendas, vel relinquendas regularibus doctrinas Indorum.
  • 68 Ioan. Matiẽzus quid ſsentiat circa Doctrinas regularium?
  • 69 Auctoris, & Limanæ Audientiæ iudiciũ ſsuper tollendis, vel conſservandis Indorum Doctrinis.
  • 70 Parochiæ Indorum, ubi per Religioſsos cõventualiter vivẽtes exerceri poſsſsunt, cõmodiſsſsimeæ, & utilißimæ ſsunt, ex Acoſsta, & alijs.
  • 71 Societas Ieſsu, quas doctrinas IndorũIndorum habeat, & quàm laudabiliter in illis ſse gerat, & de ſschedulis Regijs iubentibus, ut ad hoc munus invitentur.
  • 72 Conventus, vel Vicarias circa Doctrinas regularium fieri aliquæ ſschedulæ iubẽtiubent, quæ referuntur.
  • 73 Monachus extra Conventum in aliquo officio, vel beneficio degens, debet ſsecum ſsocium habere.
  • 74 Monachus nullo modo poteſst eſsſse ſsine Monacho, ex Innocentio.
  • 75 Doctrinario ſseniori alterum ſociũſocium iuniorem dari iubet quædam ſsched. Regia, quæ refertur.
  • 76 Monachus degẽs in Eccleſsia ſsuo Monaſsterio ſsubiecta, non dicitur degere extra clauſstra.
  • 77 Diaboli inſsidijs, & humanæ fragilitati nihil ſsatis tutum.
  • 78 Senatus ſsupremus Indiarum, quid tandẽ cenſsuerit ſsuper conſservatione Doctrinarũ regularium, & ſsub quibus cautionibus? & deſschedulis, quæ de eis agunt.
  • 79 Regulares, qualiter, & quare acquieſscere recuſsaverint ſschedulis novam formam in eorum doctrinis imponentibus? & quid ob hæc denuò proviſsum fuerit?
  • 80 Regulares doctrinarios eſsſse examinãdos, & approbãdos, ac viſsitãdos ab Ordinarijs, novæ ſschedulæ declararũtdeclararunt, quæ referũtur.
  • 81 Regularis non potest duo beneficia ſsimul regere, aut poßidere, etiãetiam ſsi alterũalterum ſsit ſsimplex, vel capella.
  • 82 Beneficium quodlibet in Monacho est incompatibile cum primo, & quare?
  • 83 Monachus ubi ex cauſsa neceſssitatis diſspẽſsatur ad duo beneficia, unum in titulum, aliud in Commendam habere debet.
  • 84 Regulares, an ſsibi, vel ſsuis Monaſsterijs acquirant ſsynodum, ſsive ſsalarium, aut fructus beneficiorum regularium, & de ſschedulis dehoc agentibus.
  • 85 Religioſsi nihil proprium habere poſsſsunt.
  • 86 Regulares æquè ac ſseculares poſsſsunt in pia opera diſsponere, quæ ſsibi ſsuperſsunt de fructibus beneficiorum.
  • 87 Pauperum, vel piorum operum appellatione Cœnobia continentur.
  • 88 Doctrinarij non poſsſsunt ea. quæ ab Indijs proprijs Eccleſsijs donantur, in alios uſsus, etiam pios, convertere.
  • 89 Religioſsi in communi benè habere poßũt ius, & dominium radicatum ad aliqua beneficia, & eorum fructus. & pro illorum defenſsione in iudicio experiri.
  • 90 Religioſsi non defendentes ſsuas exẽtiones, & privilegia, ac præeminentias, graviter peccant.
QVamvis Religioſsi viri, & maximè
1
Monachi, Beneficia Curata ſsecularia iuxta iuris cõmunis regulas habere non poſssint, ut docet gloſsſs. in cap. quod Dei timorem, verb. Regimẽ, de ſstatu Monachorũ, & plurimi alij Auctores, quos refert Thom. Sanch. in ſsumm. 2. to. lib. 7. c. 29. n. 71. Nicol. Garc. de benef. 7. par. cap. 10. & D. Rod. Acuña (qui explicat, qualiter hoc accipiendum ſsit) in cap. priſscis 55. diſst. & in cap. quorundam 6. 74. diſst. n. 3. Id tamen ab omnibus limitatur,
2
extante ſsummi Pontificis diſspẽſsatione, qui ob aliquam Eccleſsiæ neceſsſsitatem, & utilitatem, aut deficientiãdeficientiam Clericorum ſeculariũſecularium, hanc curam regularibus, etiam Monachis, committere poteſst, ut habetur in cap. pro utilitate 16. q. 1. & probat gloſsſs. in d. cap. quod Dei timorẽ, verb. Regimẽ, ubi Abb. n. 13. idem Abb. in c. 1. de Capell. Monach. Cardin. in Clement. 1. de elect. n. 20. Guimier in pragm. ſsanct. tit. de collat. §. illi verò, verb. Religioſsis, ad fin. & ibi Probus in addit. n. 5. Rota deciſs. 5. de iure patron. & 28. de præb. in novis, Roch. de iur. patr. verb. Honorificũ, q. 4. n. 13. Roſsella in ſsumm. verb. Monachus, n. 4. Silveſst. verb. Religio 7. q. 3. Greg. Lopez per tex. ibi in l. 25. tit. 7. par. 1. verb. Egleſsias, Covar. in cap. 2. num. 3. de teſstam. Rebuff. de pacif. poſsſseſsſs. num. 31. Navar. conſs. 10. de regular. Eman. Roder. in quæſst. regular. tom. 1. q. 34. art. 5. & alij, quos refert, & ſsequitur Sãchez ubi ſsup. n. 39. Garcia n. 16. & ſseqq. n. 32. & 38. Gratian. diſscept. forenſs. c. 123. à n. 10. | & num. 20. Petr. Gregor. ubi ſsub ſsup. num. 7. ibi: Quia & aliquando ex Monachis, ſsi idonei ſsint, Curiones fieri poſsſse placuerit. Eccleſsiæ quippè neceſsſsitas bos ſsuadet, & expoſscit, & iubet, & D. Acuña in d. cap. priſscis, num. 2.
Et mediante hac diſspenſsatione, & introductione,
3
cœperunt plurimis in partibus, Religioſsis aliqua beneficia curata regenda, & fruenda concedi; quæ hac de cauſsa regularia appellata ſsunt, ad differentiam aliorum beneficiorum, quæ ſsolùm à ſsecularibus obtineri poſsſsunt, & ob id ſsecularia dicũtur. De qua diviſsione agitur in cap. cùm de beneficio, de præb. lib. 6. Clem. unica, de ſsupplend. neglig. Prælat. & in multis alijs locis, quæ ibi DD. adducunt, & latè Rebuff. in prax. tit. regularia beneficia multiplicia, n. 1. & in Cõcordat. tit. de collat. §. volumus, verb. Regularia, & in tract. de nomination. q. 15. n. 26. Corraſs. Pet. Greg. Petr. Pechius, Cerola, & alij, quos refert Nicol. Garc. d.c. 10. n. 1. & ſseqq. & par. 1. c. 6. n. 11. & 12. Rhenat. Chopp., de iur. Cœnobitarum, pag. 140. & latiſsſsimè, & diſsertiſsſsimè Sanch. d. cap. 29. n. 11. ubi docẽtdocent,
4
in dubio omnia beneficia conſsenda eſsſse ſsecularia, niſsi contrariũcontrarium probetur, & regularia ea eſsſse, quæ ex diſspenſsatione, fundatione, vel cõſsuetudine Religioſsis addicta ſsunt: factâ q́ue dictâ diviſsione,
5
ſsecularia ſsecularibus, & regularia regularibus conferenda eſsſse, ultimumq́ue ſstatum in iudicanda eorum natura attendendum eſsſse, ut per innumeros relatos ab eod. Garcia d. cap. 10. ex n. 1. Mareſscor. lib. 1. var. reſsol. cap. 60. Vivia. de iure patron. lib. 6. c. 2. ubi, quòd regulares debent præſsentari ad regularia, non ad ſsecularia, Trident. ſseſsſs. 23. de refor. cap. 10. ubi Aug. Barboſsa in ſsuis noviſsſsimis collectaneis plures alios adducit, & num. 12. in ſsubſsidium, veluti ſsi deficiant regulares, aut neceſsſsitas urgeat, puta quia idonei non reperiantur, beneficia regularia, ſsecularibus, & è converſso, conferri poſsſse probat, ex cap. inter quatuor, de Relig. domib. Abb. Rebuff. Azor, Garcia, r Eginal. Laimano, Cephalo, & alijs, quos ibidem allegat, & idem ſsequitur Ioann. Bapt. Coſsta de remed ſsubſsidiar. remed 71. num. 2. ubi intelligit, ſsive ſsit liberum, ſsive iuris patronatus laicorum. Et idem probandũprobandum eſst in
6
regularibus, de beneficijs alterius Religionis non providendis, cap. cùm ſsingula, de præbend. lib. 6. Clem. 1. de elect. cum alijs, quæ adducit Aug. Barboſsa ad Trid. ſseſsſs. 25. c. 21. num. 1. pag. 609.
Et hoc eſst, quod
7
in his noſstris IndiarũIndiarum provincijs contigiſsſse videmus. Nam cùm initio detectionis earũearum, pauci clerici ſseculares in illis reperirentur, qui Indorum idioma callerent, & ex adverſso plurimi regulares, proptereà quòd hi erant, qui ſseſse devovebant Regibus noſstris, & Ducibus ab eis miſsſsis ad dictas provincias detegendas, & conquirendas, ut paſssim tradit Herrera in tota ſsua hiſst. l gener. Ind. & plenè Fr. IoãIoan. à Torquem. in Monarch. Indiar. lib. 15. ex cap. 1. ad 9. Fr. Aug. Davila in hiſst. Mexicana, lib. 1. pag. 4. ubi
8
referunt, quanto ſstudio curaverit inſsignis ille Dux FErdin. Corteſsius, ut Religioſsi ab Indis venerarentur, idem Torquem. lib. 4. cap. 53. & 54. ex pag. 509. ubi tradit, qualiter idem Ferd. Corteſsius Mexicanum illum Imperatorẽ Motechumam in Fide, & Religione Chriſstiana inſstruxerit, & ingens miraculũmiraculum operatus fuerit, Fr. Ant. Remeſsal. in hiſst. provinciæ Guathemalenſs. lib. 11. cap. 5. & 6. Fr. Alphõſs. Ferd. in hiſst. Eccleſs. noſstri temporis, pag. 182. & latiùs cæteris Fr. Ioan. Bapt. in advertent. confeſsſs. fol. 172. & ſseqq. ubi enumerat
9
omnes conceſsſsiones, & privilegia, ſsive Bullas Apoſstolicas Leon. X. Adriani VI. Paul. III. Clemẽtis VII. Pij V. & aliorum ſummorũſummorum Pontificum, qui ratione neceſsſsitatis, & utilitatis ſsuprà relatæ converſsionis, & doctrinæ Indorum, per miſserunt fratribus Mendicantibus IndiarũIndiarum, ut poſsſsent eis omnia ſsacramenta miniſstrare, & Parochorum officium ſsupplere.
De quibus Bullis, & præcipuè de illa
10
Adriani VI. mentio fit in quadam epiſst. Regiâ dat. Tolet. 1. Decemb. ann. 1573. ſscripta ad D. Proregem Peruanum D. Franc. à Toleto, cuius caput habetur in 1. tom. ſsched. impreſsſs. pag. 113. & ſsic inquit: En lo de la duda que teneis ſsi los Religioſsos de la Compañia de Ieſsus puedẽ ſsalir à las Doctrinas delos Indios, ſsegũ ſsu regla, parece que por la Bula del Papa Adriano lo pueden hazer ellos, como los demas Religioſsos, i aßi ordenareis que ſse haga; quæ Bulla Adriani VI. data fuit 20. Maij an. 1522. & incipit, Exponi nobis, &c. & poſst alia ſsic inquit: Tenore præſentiũpræſentium volumus, ut omnes fratres Ordinum Mendicantium, præſsertim Ordinis MinorũMinorum regularis obſservãtiæ, à ſsuis Prælatis nominati, qui divino ſspiritu, ultrò, atque ſspõtè voluerint ad partes IndiarũIndiarum præfatarum cauſsa cõvertendorum, & inſstruendorum in Fide prædictorũprædictorum Indorum ſse tranſsferre, liberè & licitè poſsſsint, & valeant. Dum tamen ſsint talis ſsufficientiæ in vita, & doctrina, quòd tuæ Cæſsareæ Maieſstati, qut tuo Regali Conſsilio ſsint grati, ac tanto operi idonei, ſsuper quo conſciẽtiasconſcientias ſuorũſuorum Superiorũ qui eos nominare, & licẽtiare debẽtdebent, oneramꝰ.
Quam cauſsam
11
& originẽoriginem dictarũdictarum doctrinarum regulariũregularium, & quòd eis veluti precario conceſsſsæ fuerint, donec clerici idonei reperirẽtur, apertè exprimũtexprimunt plures ſsched. Regiæ, quæ paſsſsim in 1. tom. imprevſs. reperiuntur ex | pag. 83. Sed præcipuè dat. Vlyſssip. 6. Decẽb. an. 1583. pag. 99. quæ ita inquit: El rei. Reverẽdo en Chriſsto Padre Obiſspo de Tlaxcala, del nuestro Conſsejo. Yà ſsabeis como conforme à lo ordenado, i eſstablecido por la ſsanta Igleſsia Romana, i à la antigua coſstumbre recebida, i guardada en la Christiandad, à los Clerigos pertenece la administracion de los ſsantos Sacramẽtos en la Rectoria de las Parroquias de las Igleſsias, ayudandoſse como de Coadjutores en el predicar, i confeſsſsar de los Relgioſsos de las Ordenes. I que ſsi en eſsſsas partes por conceßion Apoſstolica ſse han encargado à los Religioſsos de las Mendicãtes Doctrinas i Curazgos, fue por la falta que avia de lso dichos Clerigos Sacerdotes, i la comodidad, que los dichos Religioſsos ternian para ocuparſse en la converſsion, doctrina, i enſseñamiento de los naturales, con el exemplo, i aprovechamiento que ſse requiere. I que ſsupueſsto que eſste fue el fin que para ordenarlo ſse tuvo, i que el efecto ha ſsido conforme à lo que ſse procuraba, i procura, i que con vida Apoſstolica, i ſsanta perſseverancia, han hecho tanto fruto, que por ſsu doctrina, mediante la gratia, i ayuda de nueſstro Señor, ha venido à ſsu conocimiento tanta multitud de almas. Pero porque cõviene reducir eſste neg ocio à ſsu principio, i que en quanto fuere poſsſsible ſse reſstituya al comun, i recebido uſso de la Igleſsia, lo que toca à las dichas Rectorias de Parroquias, i doctrinas, demanera, que no aya falta en los dichos Indios. Os ruego, i encargo, que de aqui adelante aviendo Clerigos idoneos, i ſuſiciẽtesſuſicientes, los proveais en los dichos Curazgos, doctrinas, i beneficios, prefiriendolos à los Frailes, i guardandoſse en la dicha proviſsion la ordesn que ſse refieres en el titulo de nueſstro Patronazgo. I en el entretanto que no huviere los que conviene para todas las dichas doctrinas, i beneficios, repartireis los que quedaren igualmente entre las Ordenes que ai en eſsſsas provincias; demanera, que aya des todos, para q̃ cada uno trabaje ſsegun ſsu obligacion de avẽ tajar ſse en tan ſsanto, i Apoſstolico exercicio. I vos veslareis ſsobre todo como buen Pastor, para que los infesriores eſsten vigilantes, i deſscargando nueſstra conciencia, i la vueſstra, ſse haga entre eſsſsos naturales el fruto que cõviene. Fecha ut ſsuprà, &c. Quod non minus graviter, & apertè deciditur in alia anni 1618. quæ ſsuperioris mentionem facit, & ita exorditur: Mi Virrei, Preſsidenti, i Oidores de la ciudad de los Reyes de las provincias del Perù, como teneis entendido, al tiempo que ſse deſscubrieron eſsſsas provincias, por no aver en ellas numero ſuficiẽteſuficiente de Clerigos, que adminiſstraſsſsen los ſsantos Sacramentos, i ſser los lugares i partes donde lo avian de hazer, tantos, i tan distantes, los ſseñores Reyes mis progenitores ſsuplicaron à la ſsede Apoſstolica permitieſsſse, i diſspenſsaſsſse, que los Religio ſsos de las Ordenes Mendicantes, ò alguno dellos, pudieſsſsen ſser Curas doctrineros de algunos pueblos de Indios, demanera, que por eſste medio ſse ſsuplieſsſse la falta de ministros, i ſse acdieſsſse à cumplir con obligacion tan preciſsa. I aviendoſse concedido aſsſsi, ſse expidieron diverſsos Breves ſsobre ello por los ſsumos Pontifices Alexandro, Leon, Adriano, i Pio Quinto. I como las cauſsas del govierno publico ſse diferencian ſsegun el tiẽpotiempo, &c.
Et hoc quidem titulo,
12
atque in hunc ſsanè modum, regulares IndiarũIndiarum in Nova-Hiſspania ferè omnia Curata beneficia Indorum, & in provincijs Peruanis, & alibi, Plura, & quidem pinguiora, rexerunt, & poſsſsederunt, utenteſsq́ue Bullis Apoſstolicis, quas habent, quæ eos eximunt à iuriſsdictione, viſsitatione, & examinatione Ordinariorum, & præſsertim illâ Bened. XI. Nicol. V. & Sixti IV. quæ Mare magnum appellatur, de quibus in Bullarijs fol. 57. 121. & 173. & apud Eman. Roder. in comp. privileg. In ſsuis Capitulis, vel per ſsuos Prælatos regulares, eos approbabant, & ſseligebant, quos huic muneri aptiores reputabant, & patrono offerebãtofferebant, qui eos confirmabat, & titulum doctrinæ expediri iubebat, ut ſstipendium ſsibi aſsſsignatum percipere poſsſsent, abſsque eo, quòd ulla Ordinarij notitia, vel interventio, collatio, aut inſstitutio poſstularetur. DicebãtDicebant quippè ſsolam ſsui Superioris regularis approbationẽ, & nominationem ſsufficere, ut tradit d. Fr. Ioan. Bapt. d. 2. part. fol. 254. & fol. 175. & ſseqq. & Fr. Eman. Rod. 1. tom. regul. q. 35. art. 2. per totum, ubi (quod amplius eſst) Veracruce relato, & aliquibus Novæ-Hiſspaniæ exemplis adductis, tenet, quòd
13
noſstri Reges, vel Proreges, aut Gubernatores, qui eos repræſsentant, & Regio nomine patronatum Indiarum exercẽtexercent, poſsſsunt aſssignare dictis Religioſsis ſsine licentia Epiſscoporum populis Indorum, in quibus hanc poteſstatem parochorum exerceant, virtute conceſsſsionis Alex. VI. quæ eos patronos effecit, & veluti ipſsius Pontificis delegatos, quem, dubium non eſst, ubiq́ue terrarum miniſstros præficere poſsſse, pro ſsalute animarum, ſsine conſsenſsu Ordinariorum, cap. 2. de præb. lib. 6. Clement. 1. ut lite pendente, cum alijs, quia cõcurritconcurrit culm omnibus Prælatis in procurando, & gubernando populo Chriſstiano, cùm ipſse ſsit Ordinarius Ordinariorum, & totius urbis, & orbis, ut per Innoc. in cap. licèt ex ſsuſscepto, de foro compet. Afflict. in Rubr. | quæ ſsint regal. num. 48. & ſseqq. & latè D. Valençuela conſs. 4. num. 161. ubi, quòd Papa in beneficialibus habet pleniſsſsmam poteſtatẽpotestatem, & dicitùr dominus beneficiorum, & Ego ſsup. hoc tomo lib. 2. cap. 27. num. 42.
Sed cùm poſst hæc habitum, & promulgatum fuerit Comcilium Tridentinum, quod finitum fuit 4. Decembr. ann. 1563. ſsub Pio IV. Pontifice Maximo, & in eo
14
tum ſsæpè, tum præcipuè ſseſsſs. 24. cap. 18. & ſseſsſs. 25. cap. 9. ita enixè, piè, iuſscautũcautum fuerit, ut in quibuſsvis benficijs. etiam regularibus, & iuris patronatus Regij, examinatio, & inſstitutio Epiſscopi, tanquam loci Ordinarij, requiratur, & ut nullus Religioſsus abſsque Epiſscopi licẽtia verbum Dei prædicare, ac ſsecularium perſsonarum confeſsſsiones audire poſssit, ſseſsſs. 5. de reform. cap. 2. ſseſsſs. 23. cap. 15. ſseſsſs. 24. cap. 4. Meritò Epiſscopi, & Proreges Indiarum
15
eandam formam in his beneficijs regularibus Indiarum introducere curarunt, & ut ius patonatus Regij in ipſsis, ſsicut in alijs, exactiùs, quàm anteà, obſservaretur, atq;atque adeò Religionum ſsuperiores in ſsuis Capitulis Doctrinarios non nominarent, ſsed quos idoniores cenſserent, Proregi, vel Cubernatori proponerent, ut ipſse unum ex illis eligeret, ac præſsentaret, & Epiſscopo examinandum, & inſstituendum remitteret, prout & cavetur in ſsched. iuris patronatus anni 1574. verſs. 10. Religioſsi
16
verò earundem Indiarum validè ſse his novis iuſsſsonibus oppoſsuerunt, dicentes, ſsuis inſstitutis, & exemtionibus omninò contrarias eſsſse, illiſsq́ue in Concilio derogatũ non fuiſsſse. Atque ita nullam innovationẽ pati voluerunt. Conſstantiſsq́ue in hoc propoſsito perſstitierunt, impetrato, & edito ad inſstantiã (ut in eo refertur) Pijſssimi, ac Prudentiſsſsimi D. Philippi Regis noſstri Catholici
17
Brevi quodam, ſsive Motu proprio Pij V. ann. 1567. quod ſspecialiter de eiſsdem doctrinis, & Religioſsis agens, nihil prorſsus ex antiquo eorum ſstatu innovandum eſsſse decernit, non obſstantibus novis Concilij Tridentini decretis: Sed ut poſssint, ut anteà Religio ſsi in IndiarũIndiarum partibus commorantes, etiam Ordinum Mendicantium, de ſsola ſsuorum Prælatorum regularium licentia in eorum Capitulis Provincialibus obtenta, officium Parochi exercere, matirumonia celebrando, & Eccleſsiaſstica ſsacramenta ministrando, & prædicare, & confeſsſsiones audire, Ordinariorum locorum, & aliorum quorumcunque licentia minimè requiſsita. Quod Breve renovatum, & de verbo ad verbum inſsertum, roboratum, & confirmatũ fuit per aliud Gregor. XIV. die 16. Sept. ann. 1591. quorum mentionem fecit Mag. Veracruz in compendio Indico, Eman. Roderic. in d. quæſst. regular. tom. 1. q. 35. art. 1. in ſsumma, 2. par. cap. 9. concl. 6. Fr. Ioan. Bapt. in dictis advertentijs Confeſsſs. Ind. in tabula, 1. par. verb. Religioſsos, in fin. & 2. par. fol. 172. verſs. His ſsuppoſsitis, num. 4. & ſseqq. & Fr. Alphonſs. Ferdin. in hiſstor. Eccleſs. noſst. tempor. pag. 182. Vbieorum vigore probari contendunt,
18
regulares Indiarum, non ſsolùm poſsſse hæc curata, abſsque alia diſspenſsatione, & licẽtialicentia Ordinarij obtinere, verùm & ad id à ſsuis Prælatis regularibus compelli, & omnibus, & ſsingulis Religioſsis quorumcunque (etiam Mendicantium) Ordinum, in his partibus Indiarum conceſsſsum eſsſse, ut Parochi officium exercere poſssint, non ſsolùm in Monaſsterijs dictorum Ordinum, verùm & extra dicta Monaſsteria in locis eiſsdem fratribus affignatis, & aſssignandis, etiam ſsine licentia Ordinarij Diœceſsani.
Et quòd licèt
19
dictum Breve Pij V. petitũ fuerit à D. Philip. 11. ſsolùm pro Ordinibus Mendicantibus, ut ex eius littera patet, à PõtificePontifice tamen cõceſſumconceſſum fuerit pro omnibus Re ligioſsis, & quòd ſsic comprehenduntur etiam Beatæ Mariæ de Mercede, qui licèt non ſsint mendicants, MendicantiũMendicantium tamen privilegijs fruũtur, & ſsic dictas Doctrinas habent, & habere poſsſsunt.
Idem quoque Emanuel d.q. 35. art. 6. concludit,
20
quòd poſst intimationem dicti Brevis, non poſsſsunt ullo modo Epiſscopi auferre à fratribus Religioſsis populos aliquos Indorum, ſsuæ iam curæ ſsemel conceſsſsos, & aſsſsignatos. Quod etiam ſsequitur, aliqua exempla ad idem probandum adducens, Fr. Ioan. Baptiſst. ubi ſsup. fol. 218. & latè Fr. Ant. Remeſsal. eiuſsdem Brevis Pij V. peculiarem relationem, & commentationem faciens, in hiſst. Guathemalenſs. lib. 10. cap. 22. & 23. Vbi probare contendit eius
21
virtute regulares adminiſstrare poſsſse, & debere dictas Doctrinas, & Curata, quemadmodum ante Concil. Trident. ea adminiſstrabant, prout & diſspoſsuit, & declaravit quædam ſschedula Regia dat. Matrit. 27. Septembr. eiuſsdem anni 1567. quam ibi reſsert, & ad implementum dicti Brevis expedi ta fuit, ibi: Sabed que ſsu Santidad, à nueſstra ſsuplicacion, ha concedido un Breve, por el qual dà facultad para que los Religioſsos de las Ordenes de ſsanto Domingo, ſsan Franciſsco, iſsan Aguſstin administren en los pueblos de los Indios de eſsſsa tierra los Sacramentos, como lo ſsolian hazer antes del Concilio Tridentino conlicencia de ſsus Prelados, ſsin otra licencia, &c. quæ ſschedula reperitur, & qui dem per duplicatum dict. 1. tom. impreſsſs. pag. 153. ubi dicitur, quòd originale dicti Brevis | in ſsupremo Indiarum Senatu ſservatur.
Et iterùm idem Remeſsal. lib. 8. cap. 13. pag. 474. refert,
22
eandem regularium beneficiorum aſssignationem, modumq́ue in ipſsis ſservari ſsolitum, & omnes ſschedulas Regias de eis agentes ante Tridentium, & d. Breve Pij V. cõfirmatasconfirmatas fuiſsſse per aliud Breve Pauli IV. cõceſſumconceſſum Ordini PrædicatorũPrædicatorum ad inſstãtiam Generalis eiuſsdem Ordinis ann. 1556. refertq́ue ibidem plures ſschedulas ad d. Breve referendas, & hoc valdè notandum inquit: Quoniam ſsic nunc privilegia Apoſstolica cenſseri debent omnes Regiæ ſschedulæ favorẽ Religioſsorum à Regibus Hiſspaniæ conceſsſsæ; & eſst etiam videntus Miranda in Manual. Prælat. 1. tom. q. 43. art. 5. & 6.
Sed licèt ex hac cauſsa Religioſsi Novæ-Hiſspaniæ, etiãetiam poſst Concilium, prædictam conſsuetudinem retinuerint,
23
in provincijs tamen Peruanis non aliter eis hæc beneficia ingredi, nec eorum ſstipẽdia percipere per Proreges permiſsſsum fuit, quàm Præpoſsiti, ſseu nominati à ſsuis Prælatis regularibus, Regium patronatum agnoſscerent, & ab eo titulum, ac præſsentationem acciperent, illamq́ue coram Ordinario exhiberent, ab eoq́ue examinati, & habiles reperti, adminiſstandi licentãlicentam acciperent, citra ullam tamen aliam collationem, vel inſstitutionem. Quam formulam introduxit Excellentiſsſs. ille, & rerum Indicarũ experientiſsſsimus D. Prorex D. Franc. à Toleto, eâq́ue eius ſsucceſsſsores uſsi ſsunt. Et pro comperto deinceps apud omnes habitum, dictos regulares Doctrinis præpoſsitos, non
24
ſsolùm ex voto charitatis (ut anteà multi ipſsorum aſsſseverabant) ſsed ex mera, & propria Parochorum obligatione, & ex neceſsſsitate, ac debito officij, quod in ſse ſsuſsceperunt, cum excluſsione clericorum ſsecularium, ad earum adminiſstrationem tenêri, interim quòd populos fibi commiſsſsos Epiſscoporum ordinationi non relinquunt, ut præter alios latè probat Fr. Ioan. Bapt. ubi ſsup. d. 2. par. num. 7. & n. 12. & ſseqq. ubi inſstruit Religioſsos in his, quæ ſsunt propria Parochorum. Et num. 30. & 31. fol. 202. tractat, quid debeat facere Religioſsus, tanqam Curatus, & quid ubi ſsolùm adminiſstrat ex voto, ſseu debito charitatis? adducitq́ue epiſstolam, quam ſsuper hoc provinciales Novæ-Hiſspaniæ Ordinum ſsancti Dominici, Franciſsci, & Auguſstini ad Regem noſstrum Philipp. II. ſscripſserunt. Et idem latiùs proſsequitur fol. 380. & ſseqq. & ante eum docuit Fr. Ioan. Focher in libello quodam, cui titulum fecit, Refugium pauperum, & in alio: De veris Indiarum OccidentaliũOccidentalium Miniſstis: & Eman. Roder. d. 1. tom. quæſst. regul. q. 35. art. 5. ubi reſsolvit, quòd licèt de inſstituto ſsuo non ſsint veri curati, hodie tamen tenentur, nõ tam ex charitate, quàm ex debito iuſstitiæ, in dictis populis Indorum facere, non totum, quod Curatus tenetur de officio, quia non sũt Curati, ſsed totũtotum quod aliàs feciſsſsent ibi Clerici, vel Religioſsi inde amoti, vel impediti, ne ibi intrent, & Sacramenta adminiſstrent, & id probat exemplo Clerici, qui cœpit audire cõfeſsſsionem. Quod tamẽtamen licèt noviſsſsimè ſsequatur Remeſsal. dict. lib. 10. cap. 23. pag. 662. & ſseq. non probatur d. Fr. Ioan. Bapt. nec mihi, quia veri, & proprij Curati ſsunt, non ſsolùm Indorum, verùm & Hiſspanorum inter Indos, ſsive in eorum populis commorantum, quamvis ad hoc ſspecialem licentiam Ordinarij accipere ſsoleant, & debeant, ut cavetur in Regia ſsched. dat. Pintiæ 30. Martij ann. 1557. quæ in contradictorio iudicio executoriata reperitur per aliam Matrit. 9. August. 1561. quæ reperiuntur dict. 1. tom. pag. 153. & ſseqq.
Et in terminis,
25
de prædicta præciſsa obligatione agens, & quòd veri Parochi cenſsendi ſsint, quædam epiſstola Regia ad Audientiam Guathemalẽſsem ſscriptâ ann. 1573. cuius caput habetur 1. tom. impreſsſs. pag. 97. ibi: He viſsto lo que advertis de los pleitos, i duda que ha avido en lo que toca a las preſsentaciones q̃ avemos hecho de algunos beneficios de pueblos de Indios de eſsſsa tierra, ſsi han de ſser ſsimples, ò Curazgos. Estareis advertido, que todos ſson Curazgos, i la preſentaciõpreſentacion de las Doctrinas, i beneficios ſse harà por la forma que està ordenado, la qual vos mãdamos embrar, para que la guardeis. Et expreſssiùs in alia ſschedula dat. Matr. 16. Decembr. ann. 1587. eod. tom. pag. 100. ubi cùm doctrinæ Religioſsis conſservari iuberentur, interim dum aliud ſstabilitur, moneri eos iubet, verso Curatos eſsſse, & tanquãtanquam tales ad miniſstrare debere, his verbis: I porque lo que tanto importa, como es la cura de las almas, i mas las de estos tan nuevos en la Fè, no conviene que quede à volunt ad de los Religioſsos, los que eſstuvieren en las dichas Doctrinas, Curados, i beneficiados han de entender en el oficio de Curas, non ex voto charitatis, como ellos dizen, ſsino de iuſsticia, i obligacion, adminiſstrando los Sacramentos, no ſsolamente à los Indios, ſsino tambien à los Eſspañoles que ſse ballaren vivir entre ellos. A los Indios por los indultos Apostolicos ſsobredichos, i à los Eſspañoles por comiſsſsion vueſstra, para lo qual ſse la aveis de dar, &c.
Et cùm ob has, & alias occaſsiones Prælati graves ſsæpè cum regularibus contẽtiones haberent, & de exceſsſsibus Religioſsorum in Doctrinis ſsibi commiſsſsis quererentur, & Prore|ges, quod Regium patronatum ſservare volebant, in quæſstionem de ductum fuit,
26
an ſsatiùs, tutiùſsq́ue eſsſset, eiſsdem Reglioſsis dictas Doctrinas adimere, eaſsq́ue ad Clericos ſseculares transferre, quorum iam ingens numerus in his provincijs reperiebatur. Et tandem lata fuit ſschedula anni 1583. quam ſsuprà num. 11. retulimus, quæ eas, ubi vacarent, ſsecularibus conferri iuſssit, his tantùm regularibus reſservatis, & inter eos diſstributis, ad quas clerici idonei non reperirentur. Quam ſschedulam aliqui Epiſscopi ſstatim executioni mandare cœperunt, & præſsertim Tlaxcalenſsis Dom. D. Didacus Romanus, qui quatuor Doctinas Religioſsis ademit. Quod cùm illi graviter ferrent, à dicta ſschedula ſupplicarũtſupplicarunt, & Regem, Regiumq́ue Indiarum Conſsilium adeuntes, nullum non lapidem moverunt, ut in eius executione ſsuperſsedereut. Quod tandem impetrarũtimpetrarunt, latâ ad id ſschedulâ datâ Matriti 16. Decẽb. ann. 1587. cuius modò quoad aliud meminimus. Quæ interim dum de re adeò grave maturiùs deliberabatur, & informationes, & relationes, quas ibidem requiſsivit, adducebantur, nihil novari iuſsſsit: De xando las dichas Doctrinas à las dichas Religiones, i Religioſsos libre, i pacificamente, para que las que han tenido, tienen, i tuvierẽ, las tengan como hasta aqui, ſsin hazer novedad alguna, ni enla forma de proveerlos, ni de preſsentarlos à elloas, &c. Quod anteà quoque cautum reperio per aliam ſchedulãſchedulam dat. Matr. 1. Iulij ann. 1551. à qua, cùm aliqui Novæ-Hiſspaniæ Prælati, & præcipuè Mexicanus, Mechoacnus, & Guaxalenſsis ſsupplicaſsſsent, ſservari iuſsſsa fuit, cauſsæ cognitione præmiſssâ, & in contradictorio iudicio, per aliam 9. Auguſst. ann. 1561. quæ habentur d. 1. tom. pag. 153. & ſseqq. inſsertis ſsententijs ſsupremi Senatus hac in cauſsa prolatis quæ ultra retẽtionem Doctrinarum regularibus relinquendam, declaraunt: Que ſsegun la Bula que tenian de Paulo III. los dexaſsſsen oìr de penitencia libremente, i hazer las demas coſsas q̃ hazian, i podian hazer los Cleriogos pueſstos por los Obiſspos; pero no entrometerſse en el conocimiento de cauſsas contencioſsas matrimoniales, ſsin conſsentimiento de las dichos Prelados.
Qvae tamen omnes ſschedulæ ſsemper ſsup ea cautione latæ ſsunt,
27
ut nullum ius, quoad proprietatẽ, ſseu perpetuitatem dictarũdictarum DoctrinarũDoctrinarum Religioſsi habere, aut acquirere poſsſsent, ſsed ſsemper ad Regis nutum amobiles eſsſsent, toties quoties in totum, vel in partem eas illis adimere expediẽs eſsſse eẽſseret. Quod plenè agnoſscit Fr. Ioan. Bapt. ubi ſsuprà fol. 256. & inquit, ita conſstare ex quodam actu Capituli Generalis Franciſscanorum, quod ibi recenſset. Et prætereà patet ex d. ſschedul. ann. 1587. ibi: I en el entretanto que eſsto ſse haze i determina; & meliùs ex alia 4. Aprilis anni 1609. cuius peculiarem mentionem feci in cap. præced. Nam cùm in illa diſspoſsitum fuiſsſset, quòd beneficia ſsecularia Indiarum per concurſsum, & oppoſsitionem deinceps darentur, iuxta formam Concilij Tridentini, & de ijs titulus in perpetuum expediretur, ſstatim ſsubiungitur, hoc non eſsſse intelligendum de Doctrinis à Religioſsis poſsſseſsſsis per hæc verba: Todo lo qual es mi voluntad que ſse entiẽdaentienda, i cumpla en los beneficios Curados, i Dotrinas, que ſse proveyeren en clerigos, i Dolas Dotrinas que eſstã, i eſstuvieren à cargo de Religioſsos, porque en la proviſsion de estas ſse ha de guardar lo que eſst à proveido, ò ſse proveyere adelante.
Quod iterum noviſsſsimè repetitum invenio in epiſstola Regia ad D. Proregẽ Principem Squillacenſsem, ſscripta 28. Martij ann. 1620. ubi poſstquàm forma præſscribitur, quæ ſservari debet in præſsentationibus harum Doctrinarum, ne ius patronatus Regium lædatur, ſsic concludit: I eſsto todo ſse entiende en el entretanto que no ſse tomare reſsolucion, conforme à lo que ſse os ha eſscrito en la orden que ſse debe dar ſsobre las Doctrinas pertenecientes à Religiones, ò Religioſsos, &c. Nimirum quia tũc agebatur de eadem quæſstione ad incudẽ revocanda, nempè an expediens eſsſset omnes Doctrinas Religioſsis auferre? ſsuper quo iterùm novæ relations à Proregibus, Audientijs, Prælatis, Capitulis, & Provincialibus Indiarum petitæ ſsunt per ſschedulas generales ad hoc expeditas Matriti 10. Decembr. ann. 1618. in quibus notatur incuria eorum, qui anteà illas non remiſserant, cùm peti cœperint iam tunc ab expeditione dictæ ſschedulæ ann. 1587. ut nuper retulimus.
Et quidem
28
dictis relationibus, & informationibus acceptis, & inſspectis, tam in ſsupremo Indiarum Senatu; quàm in alijs doctiſsſsimorum, & graviſsſsimorum virorum cœtibus, quos ad hoc negotium, utpotè ita grave, & arduum, ſsæpè coadunari Regia Maieſstas præcepit, diu ac multum in eius reſsolutione hæſsitatum fuit. Nam pro Religioſsis ab his Doctrinis, ſsive beneficijs removendis. Primò ipſsorum natura pugnat, quæ, ut ſsuprà diximus, clericos ſseculares deſsiderat. Et prætereà iuris ratio, quà docet,
29
ut quod ob neceſssitatem, hoc eſst clericorum ſeculariũſecularium defectum, introductum fuit, eâ ceſsſsante, ceſsſsare debeat, prout hodie contingere diximus, tot ubiq́ue clericis ſsecularibus exiſstentibus, l. unica, in princip. C. de caduc. tollend. cum mul|tis alijs adductis à Tiraq. in tract. ceſsſsante cauſsa, 2. part. verb. Diſspenſsationis, n. 9. Pius V.d. Brevi, ibi: Quia tamen in partibus maris Oceani Religioſsi propter defectum clericorum hactenus offcio Parochi functi fuerunt. Quò fit,
30
ut Religioſsi, cùm talia beneficia non ſsolùm precario, ſsed (ut ita loquar) Vicario nomine, hoc eſst, tanquam Vicarij clericorum ſsuſsceperint, nullum ius in earum proprietate, imò nec poſsſseſsſsione prætendere poſsſsint, nec ullam iniuriam allegare, vel præſscriptionem obijcere, ſsi ex Regis voluntate ad ſseculares clericos devolvantur, ut in ſsimili docet gloſsſs. verb. Inſstitutis, in cap. cùm de beneficio, de præbend. in 6. ubi Ioan. Andr. & Dominic. num. 6. Franc. num. 9. & Philipp. Probus in Addit. ad Ioan. Monach. num. 12. & 13. Felin. in cap. in noſstra, num. 41. verſs. Secũdò nota, de reſscript. D. Matth. cap. 20. ubi, quòd Dominus
31
vineæ poteſst dicere operarijs, quos conduxit: Tolle, quod tuum eſst, & vade, pro quo eſst l. ne cui, C. de locat. ibi: Sedpatere facul tatem dominis domos ſsuas, vel ergasteria, vel loca, cui voluerint locãdi. l. etſsi pupillus, in princip. D. de inſst. act. ibi: Removẽdus enim fuit à tutoribus, ſsi nollẽtnollent opera eius uti, & l. ſsi verò non remunerandi, D. mandat. ibi: Quia extinctum est mandatum finita voluntate, cum alijs.
Secvndò, quia in hæc remotione
32
clericis ſsecularibus Indiarum commodatur, qui his beneficijs privati, vix aliud præmium habent, ad quod aſspirare poſsſsint, fine quo & virtutes, & ſstudia marceſscunt, ut dixi ſsuprà lib. 2. cap. 1. & 2. & dicam infrà hoc lib. cap. 18. Et pariter
33
ipſsis Religioſsis conſsulitur, qui ad ſsuum inſstitutum revocantur, quòd caluſstralem, & regularem obſservantiam, & non mundi curas deſsiderat, etiam ſsi ad aliorũaliorum Doctrinam, & inſstitutionem dirigi dicantur, quia Moanchus
34
plangentis, non docentis habet officium, & dicitur quaſsi ſsolus, & triſstis, cap. de Monachis, cap. alia, cap. placuit, cap. ſsi cupis, cap. alia cauſsa, cap. pervenit 16. quæſst. 1. proœm. tit. 12. par. 1. Ioan. Monach. in cap. cùm ſsingula, num. 1. de præbend. lib. 6. ubi dixit, caluſstrum debere eſsſse cacerem Monachi, D. Bernard. in ſserm. de S. Andrea, ubi ait: Meritò comparantur stagnis Monasteria, ubi quodammodo incarcerati piſsces Monachi, evagandi non habent libertatem; Hugo in lib. de caluſstro animæ, lib. 5. ſsic inquiens: Si Monachus es, quid facis in turba? ſsi amas ſsilentium, cur declamantibus aßiduè intereſsſsedelectaris? Tu ſsemper ieiunijs, & ſstetibus inſsiſstere debes. Et tu philoſsophari quæris? Sim plicitas Monachi philoſsophia eius eſst. Sed docere(inquis)alios volo: non eſst tuum docere, ſsed plangere. Si tamen Doctor eſsſse deſsideras, audi quid facias. Humilitas habitus tui, & ſsimplicitas vultus, innocẽtiainnocentia vitæ, & ſsanctitas converſsationis tuæ docere habẽthabent alios: & conducũtconducunt alia, quæ de clauſstrali Monachorum obſservantia latè tradit Navarr. in cap. ſstatuimus, num. 31. cum ſseqq. 19. q. 3. & in cap. non dicatis 12. quæſst. 1. ex n. 72. & Petr. Gregor. 2. par. ſsyntag. lib. 15. cap. 15. num. 4. & ſseqq.
Vnde videmus, quòd
35
& in ipſsis Eccleſsijs ſsecularibus, ſseu parochialibus, ubi Monachi collegialiter habitant, minimè poteſst Monachus animarũanimarum curam habere, ſsed potius debet ab Epiſscopo Capellanus ſsecularis inſstitui, qui populum regat de conſsilio MonachorũMonachorum, ut docet elegans text. & in noſstro propoſsito valdè notandus in cap. 1. de Capell. Monach. cui ſsimilis eſst text. in cap. Monachi, de ſstatu Monachor. ubi Abbas num. 5. & Silveſst. verb. Religio 7. num. 7. notabiliter docent, quòd ſsi aliquando
36
ob defectum Sacerdotum ſsecularium, hæc cura regularibus committatur, debet ceſsſsare, data illorum copiâ, & idoneitate, tum ut beneficia ſsecularia ſsecularibus cõmendentur; tùm maximè, ut Monachis tollatur materia vagandi, viſsitandiq́ue domos mulierum pro confeſsſsionibus, & alijs.
Quod certè longè magis
37
in regularibus, qui noſstrorum Indorum Doctrinas regunt, vereri poſsſsumus, cùm ruri, ſsoli, & extra clauſstra vitam degant, pecunijs, & proprijs inhient, & aſsſsueſscant, & fœminarum laqueis impediantur, vel certè impetantur, quas ſsibi dicto, imò & nutu obſsequentes habent, & alia quotidie mala contingere videamus, quæ dolere, & delere potius expedit, quàm referre: ut in ſsimili ſsolitâ elegantiâ facit D. Hieron. in epiſst. ad Ruſstic. Quæq́ue ipſsos Religioſsos, interim dum Doctrinis inſserviunt, labefactãtlabefactant, &
38
poſstquàm illis abſsoluti, ad Cœnobia redeunt, minus patients, & obſservantes Monaſsticæ diſsciplinæ, & obſservantiæ regularis efficiunt. Quod teſstor me à plurimis, & graviſsſsimis ipſsorum Religioſsorum audijſsſse, & idẽ ante me teſstatur doctiſsſsimus, & religioſsiſsſsimus Pater Ioſseph. Acoſsta, qui res Indicas in ſspiritualibus, & tẽporalibustemporalibus penitiſsſsimè calluit, lib. 5. de procur. Ind. ſsalute, cap. 16. pag. 542. his verbis; Alterũ verò, meo iudicio nõ iſsto inferiùs, in ipſsolmet regulares recurrere ſsentio ego, imò verò ſsentiunt, & gemunt ipſsi, quorum prudentiſsſsimus, atque optimus quiſsque copiosè deplorat, propter ſsuſsceptas parochias Indorum Religioſsorum Ordines eſsſse collapſsos, atque inde & diſsciplinam extenuatãextenuatam, quod certè dolendum eſst, &c. & iterùm cap. 19. pag. 549. & ſseq. ubi rationes adducens. | cur Religioſsi Societatis Ieſsu noluerint ſse his Doctrinis, ſsive Parochijs IndorũIndorum facilè immiſscere, quamvis ſsæpè ad eas vocati, ſseu invitati fuerint, ſsic ait: Sed contemni non poſsſsunt, cùm occurrant nobis tot viri Religioſsi, & pij, qui non minus amico, & ſsincero animo trepidationem noſstram in ſsuſscipiendis Parochijs vehementer probent, confirmẽtq́ue ſse lõga experientia didiciſsſse Religioni ſsuæ plurimum eiuſsmodi Parochias incommodaſsſse. Itaq́ue permulti graves, & pij viri in ſsuis Capitularibus Conventibus agitarunt de Indorũ Parochijs deſserendis, ne & regularibus ſsuis nocere pergerent, & maximas ab Epiſscopis, à Patronis, & à Præfectis Regijs moleſstias ſsuſstinerẽt: & poſst alia ſsic rurſsus, his, quæ modò tertigimus, valdè cohærenter: Atque ut omittam reliqua, quæ non levia ſsunt, duo manifeſstè habent Parochiæ Indorum gravißima incommoda. Vnum eſst continentiæ periculum propter parochorum miram ſsolitudinem, ac libertatem quidvis perpetr andi, cum perpetua quadam eſsca libidinis, & fœminarum aſspectu, colloquijs, rei familiaris uſsu. Ad quæ accredit(ut cumulum faciãfaciam) mira ipſsarum fœminarum facilitas, rarus pudor, reſsiſstendi vis prpemodum nulla, ſsæpè etiam ſspontè oblata copia. Hoc igitur unum eſst: alterum verò non leviùs iudicio meo, quòd ex lucri ſspecie naſscitur, & cupiditatis opinione, ſsive vera illa, ſsive fal ſsa ſsit, omnia Parochi ſstudia reſspergit, propemodumq́ue corrumpit, &c.
Adducam
39
quoque alium teſstem domeſsticum, & noviſsſsimum, nec minori verbi divini propagandi, & Indorum ſsaluti, ac converſsioni conſsulendi zelo flagrantem, Reverendum nempè, & Religioſsum Patrem Fr. Bernard. à Cardenas FranciſcanorũFranciſcanorum, in Peruana provincia CõcionatoremConcionatorem egregiũegregium, & nũcnunc in Epiſscopũ Paraguaicum electũelectum, qui in libello nuper Regi, Regioq́;Regioque Indiarum Senatui oblato, §. 3. fol. 20. & 21. ſsic inquit: I ſsi por eſsto quiſierẽquiſieren los Re ligio ſsos dexar las Doctrinas, nunca otro mal les venga à las Religiones, pues tantos ſse les recrecen de tenerlas. Harto mejor estuvierã en ſsus Conventos recogidos, que expueſstos à tantos rieſsgos, i peligros, contan gran detrimento de la Religion, cuya regla no sè ſsi pueden guardar debidamente, eſstando apartados de los Convẽtos, en los pueblos de los Indios, dõde eſstà un Religio ſso ſsolo entre mil peligros, i ſseñor de ſsu libertad, &c.
Tertiò, pro eadem Parochiarum regularium amotione poteſst, & ſsolet conſsiderari, quòd
40
cùm hi ſse omninò virtute ſuorũſuorum privilegiorum exemtos aſsſserant, & prætendant à iuriſsdictione Epiſscoporum, nunquam ſsatis cũ ipſsis conveniunt in adminiſstrandis Parochijs Indorum, neque ab illis inſstitui, imò nec licentiam ad id petere, examinari, viſsitari, aut corrigi patiuntur. Quod eſst planè à diſspoſsitione Concilij Tridentini, & totius Eccleſsiæ obſservantia, & conſsuetudine alienum, & prætereà à praxi, & forma à Regibus noſstris cõſtitutaconſtituta circa horum beneficiorum proviſsionẽ, & præſsentationem: quam ijdem ipſsi regulares inſsuper habent, dum ex ſsola ſsuorum Superiorum nomination, vel CapitulariũCapitularium ſsui diffinitorij tabularum (quas ipſsi vocant) electione, ſse pro Parochis gerunt, quæ omnia quanta damna, quantaſsq́ue perturbations generare ſsoleat, cum Indorum certè magno malo, non minus graviter, quàm ſsolet reliqua, conſsiderat Acoſsta d. cap. 15. pag. 542. Cùm Epiſscopi oves ſsibi commiſsſsas ſsatis paſscere nequeant, & Præfecti ipſsorum regularium eas, tanquam alienas ducant, raròq́ue illarũillarum querelis commoveantur,
41
& ſsimplicitati Evãgelicæ vehementer incommodet hæc ſstatuũ varietas, & diverſsitas, veſstemq́ue lanâ, & lino contextam induere, iuxta illud Deuter. 22. ad Epheſs. 4. & Levit. 19. & 22. ibi: Non arabis in bove, & aſsino; quod benè expreſsſsit celebris text. in cap. in nova 16. q. 7. ibi:
42
In uno eodemq́ue officio non debet diſspar eſsſse profeſssio. Quod etiam in lege divina prohibetur, dicente Moyſse: Non arahis in bove ſsimul & aſsino, id eſst, homines diverſsæ profeſssionis in officio uno non ſsociabis;
facit text. in cap. quoniam, de offic. Ordin. ibi: Vnum corpus diviſsa capita quaſsi mõſtrummonſtrum, & multa alia, quæ tradit Mart. Delr. in Adag. ſsacr. par. 1. adag. 129. pag. 1. 34 & Concil. Trident. ſseſsſs. 24. de reformat. cap. 10. plurimaſsq́ue
43
quotidie tragœdias pariat, ut ſsubdit idem Acoſsta eodem lib. 5. cap. 19. pag. 550. cum Epiſscopis ipſsis, cum Proregibus, alijſsq́ue Præfectis Regijs, & cũ Patronis rurſsus, & Prætoribus IndorũIndorum, quibus Regia ſsubſsellia aſsſsiduè crepant, & ſsimultates, odia, & graves calumniæ concitantur.
Deniqve facit, quòd cauſsa, quæ ab eiſsdẽ Religioſsis prætexitur ex eo, quôd
44
mediantribus harum Doctrinarum ſstipẽdijs ſse, & ſsuos Conventus exhibent, & ſsuſstentant, iam hodie ad non cauſsam redijſsſse videtur, cùm ubiq́ue tam ex populorum eleemoſsynis, quæ ſsunt illorum in communi capaces, ſsufficienter, imò & abundanter ſse alere poſsſsint. Vnde
45
dicta ſstipendia ipſsis Doctrinarijs pro parte cedũtcedunt, & pro alia parte in ſsumtus non neceſsſsarios erogantur, vel ad ſsuperiores ipſsarum provinciarum, vel in Hiſspaniam remittitur, pro eorum arbitrio diſspẽſsandum, quod obviari magis expedit, quàm permitti. Vt omittam, talem cauſsam non poſsſse hanc actionem iuſstificare, quia, ut inquit Eugenius Pontifex in | cap. placuit. el 2. 16. q. 1. Communi Concilio placuit,
46
ut nullus Monachorum pro lucro terreno de Monaſsterio exire nefandiſsſsimo auſsu præſsumat.
Vnde multi ſsunt, qui exiſstiment,
47
dictarũ Doctrinarum appetentiam ex parte Religioſsorum ex proprijs commoditatibus, quas in illis experiuntur, procedere; teſste enim Divo Auguſst. lib. 1. ſserm. Domin. in monte, cap. 3. Non relinquitur ſsine dolore, quod cum delectatione retinetur: & huc referant repugnantiam, quam in illis deſserendis, ſseu relinquendis faciunt, & ſsemper fecerunt; expendentes, ſsive aplicantes illud Moyſses Deut. 13. Recalcitravit dilectus impinguatus. Maximè cũ videant viros
48
inter eos graviſsſsimos dictas Doctrinas appetere, & velut in præmium aliorum laborum expoſstulare, quas per alios iuniores Religioſsos deſserviunt, cùm ipſsi plerumq́ue ſsint idiomatis IndorũIndorum ignari. Quod repugnat diſspoſstioni Trident. ſseſsſs. 7. de reform. cap. 3. expreſssè requirentis: Quòd Parochus ſsit nobilis, atque per ſse ipſsum curam animarum exercere poſsſsit, de quo infrà latiùs agemus.
Pro parte verò Religioſsorum, ut in dictis Indorum Parochijs conſserventur, & tueantur, alia non leviora argumenta conſsiderari poſsſsunt, & ſsolent, quorum primum
49
petitur ex ſsudoribus, & laboribus, quos ipſsi, à primis detectionis temporibus, in converſsione, & inſstructione Indorum exantlarunt, qui efficiũtefficiunt, ut vel magis à ſstudio regularium averſsus, negare non poſsſsit, illorum operæ, & labori deberi potiſsimũpotiſsimum huius Indicanæ Eccleſsiæ primordia. Ad quam promovendam, ut benè cõſideratconſiderat Acoſsta d. cap. 15. pag. 541.
50
nulla ex Hiſspania claſssis ſsolvit, quæ Regijs ſsumtibus Novo huic orbi plures Religioſsorum greges non tranſsmiſserit, & tranſsmittat, nimirum, ut curam Indorum hi potiſsſsimùm ſuſcipiãtſuſcipiant, Regiamq́ue conſciẽtiamconſcientiam, quoad licet, exonerũt.
Vnde
51
durum, & inhumanum eſsſse videtur, ſsi pro præmio repulſsam patiantur, & alij ad paratam ab his meſsſsem colligendam vocentur, contra l. quod ſsi minor, §. Scævola, D. de minor. ibi: Si verò iam diſstracta hæreditate, & negotijs finitis ad paratan pecuniam laboribus ſsubstituti veniat, repellendus eſst, & alia quæ adduxi ſsuprà lib. 2. Quâ conſsideratione præter Acoſstam utuntur Fr. Franc. Torquemada in Monarch. Indiana, lib. 5. cap. 25. pag. 712. & Fr. Ant Remeſsal in hiſst. Guathemal. lib. 11. cap. 5. & 6. ubi alia in eius corroborationem adducit. Et Ego expendo plura ſsummorum Pontificum privilegia, plureſq́;plureſque ſschedulas Regias,
52
in quibus eiſsdem Religioſsis debitæ gratiæ redduntur ob ſsedulam operãoperam, & diligentiam quam in hoc ſstudio, ſsive ſstadio navarunt, & præſsertim illam ann. 1583. de qua ſsup. hoc cap. num. 11. ibi: I que el efecto de aver encargado à los Religioſsos las dichas Doctrinas, ha ſsido mui conforme à lo que ſse procuraba, i procura, i que con vida Apoſstolica, i ſsanta perſseverancia han hecho tanto fruto, que por ſsu Doctrina, mediante la gracia, i ayuda de Dios nuestro Señor, ha venido à ſsu conocimiento tanta multitude de almas.
Secvndò, quia (ut idem Acoſsta conſsiderat) negari non poteſst
53
à Religioſsis viris religioſsiùs, accuratiùsq́; Neophytos inſstitui, & exemplo vitæ magis, quàm à clericis ſsecularibus adiuvari. Nam, ut nihil aliud, ipſsa habitus profeſsſsio cohibet, ut caſstiùs vitam inſstituant, præſsertim (ut Ego addo) qui iuxta ipſsas Doctrinas Monaſsteria conſstruxerunt, ubi ſsociatim, & regulariter degunt, qualia in NovaHiſspania multa eſsſse audio, & in Peruanis provincijs nonnulla, non ſsine magno ſspirituali, & temporali Indorum bono cõſtructaconſtructa, quibus Religioſsi omnes intendunt, & mutuis velut auxilijs aſssiſstant. Quod clerici ſseculares nec faciunt, nec facere poſsſsunt, cùmſsoli ſsint, & ſsuis magis, quàm Indorum, commodis frequenter proſspiciãt. Vnde
54
illos magis, quàm hos ipſsi Indi amant, & reverentur, ut plurimis exemplis notatu dignis comprobat Torquemada in Monarch. Indiana, lib. 19. per totum, qui idem lib. 15. cap. 1. damna commemorat, quæ ex adminiſstratione ſsecularium, ut plurimum, patiuntur.
Et ut demus
55
inter Religioſsos unum, aut alterum vitioſsum, vel diſscolum fuiſsſse, id certè movere non debet, ut ab officio Monachos omnes ceſsſsare iubeamus, ut in terminis benè animadvertit, & pluribus auctoritatibus probat Fr. Placid. Reinoſs. in lib. de Magiſst. Chriſstiano, cap. 38. & gloſsſsa elegans in cap. in Parochia 16. q. 1. quæ expreſssè docet, quòd cũ Monachi magis probati ſsint, quàm clerici ſseculares, utiliores inveniuntur ad hoc miniſsterium: quod & tradit Abbas in d. cap. quod Dei timorem, de ſstat. Monach. num. 13. inquiens,
56
Regulares poſsſse promoveri ad Eccleſsias curatas ſseculares propter beneficium prædicandi principaliter, & ſsic propter bonũ curæ, & ſsequitur Cardin. in Clem. 1. de elect. num. 20. ubi de communi teſstatur, Silveſster verb. Religio, §. 7. num. 3. & eſst communis opinio ſsecundùm Coſsmam Guimier in pragm. ſsanct. tit. de collat. §. illi verò, gloſsſs. Religioſsis, ad finem, & latè Philipp. Prob. ibîd. in addit. num. 5.
Tertiò, pro eadem parte perpendi poteſst, quòd licèt in Monachis, qui ſsolitudinem, & vitam contemplativam profitentur, verum | eſsſse poſssit, id quod ex adverſso obijcitur, nẽpenempe ad aliorum inſstructionem, & Doctrinam, etiam ob curam animarum evocandos non eſsſse, quia Monachus non docentis, ſsed plangẽtis habet officium. Id
57
tamen in alijs, & præſsertim in regularibus Mendicantibus non procedit, qui non ſsolùm ſtãtibusſtantibus ſspecalibus privilegijs, verùm & de iure cõmunicommuni Parochijs præfici poſsſsunt, d. cap. quo ad Dei timorem, verſs. Et per antiquos Canones, cap. auctoritate, & cap. in Parochia, cum alijs 16. q. 1. ibi: Sacerdotibus Monachis Apostolorum figuram gerentibus, liceat prædicare, haptizare, communionem dare, pro peccatoribus orare, pœnitentiam imponere, atque peccata ſsolvere; & docet latè D. Thom. 2. 2. q. 88. art. 2. & q. 87. art. 1. ubi probat, Religiones, præcipuè Mendicantes, ad populi inſstructionem inſstitutas eſsſse, & Acoſsta d. lib. 5. cap. 16. in princip. inquiens; Non eſsſse cenſendũcenſendum alienum ab inſstituto Religioſso, ſsi Chriſsti amorifratrumq́ue ſsaluti cedat, interdum accurata illa cõmuniscommunis vitæ, & regulæ diſsciplina, Christi præſsertim Vicario, ita & publicas, & privatas leges interpretante.
Et in eod. cap. ad finem ſsubdit, quòd
58
etiã ſsi Religioſsi parochijs ſsibi commendatis carerent, parochis ipſsis, atque Epiſscopis auxiliares manus præbere deberent, & cum ſsumma eorum benevolentia verbum Dei inter ipſsos Indos diſsſseminare, atque eos audiendis confeſssionibus, cæteroq́ue omni officio proſsequi: & rurſsus cap. 17. in fin. pag. 545. agens de Religioſsis Societatis Ieſsu, & quòd eis pro viribus Indorum ſsalus procuranda ſsit, inquit: Et ſsi verò ad hanc Occidentalem Indiam ſserius aliquãdoaliquando, & parciùs Societas Ieſsu evocata est tamen de benignißima Domini providentia certò mihi perſsuaſsum habeo, non inferiùs futurum oper æpretiũ. Neque ullo unquam tempore Societatis huc miſsſsæ operam ceſsſsaturam. Nam cùm tot tantiſsq́ue retionibus rei Indorum procurandæ constricti teneamur, militiæ deſsertores, penè etiam proditores habeamur, neceſsſse eſst, ſsi non omnes nervos in hoc opus Domini, vel prætermiſsſsis cæteris contendamus.
Qvarto facit, quòd periculum incontinentiæ, & avaritiæ, quod in Religioſsis Doctrinis præpoſsitis timeri poteſst, & alia damna, quæ contingũtcontingunt ex eo, quòd extra clauſstra vagentur, lõgè magis in clericis ſsecularibus vereri poſsſsunt;
59
cùm certum ſsit pro illis præſsumtionem extare, quòd melioris frugis in omnibus ſsint, & magis timoratæ conſscientiæ, ut tradit Abbas in cap. eſstote miſsericordes, de regul. iur. Tuſsch. litt. R. concl. 133. & D. Bernardus relates à Moſsconio de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 4. cap. 1. pag. 503. ubi inquit, quòd Religioſsus rarò cadit, velociùs ſsurgit, citiùs purgatur, incedit cautiùs, vivit quietiùs, innovatur frequentiùs, moritur confidẽtiùs, remuneratur copioſsiùs, & ſsimilia, quæ colliges ex D. Thom. in 2. 2. quæſst. 184. & ſseqq.
Et quia non officit, quòd extra clauſstra vagari videantur. Nam etſsi text. in cap. ne pro cuiuslibet 16. q. 1. docere videatur Monachum,
60
curato ſseculari Præfectum, liberum, & exemtum manere à iuriſsdictione Prælatorum Regularium, quaſsi Monachus eſsſse deſsinat, nec ullam habeat cum primo Monaſsterio communionem, quod & tenet Abbas in cap. 2. num. 3. de ſstatu Monach. & quòd debeat ſse conformare in horis recitandis, & in alijs cum more Eccleſsiæ, & perſsonarum, cui deſservit, & cum quibus converſsatur, arg. cap. recolentes, de ſstat. Monachor. cap. 1. diſst. 41. cap. tin. 12. diſst. Clem. 2. de celebration Miſsſs. ubi gloſsſs. verb. Licitè, gloſsſs. i. in cap. unico 18. q. 1. Silveſster d. verb. Religio 7. num. 4. & Albert. de Ferrarijs in tract. de horis Canon. n. 62. in vol. 9. tract. Hoc tamen in his Doctrinarijs Indorum nequq quam procedit,
61
qui non ob id, quòd Indorum parochijs deſserviant, deſsinunt eſsſse Religioſsi ſsui Ordinis, & Religioſsorum nomine comprehendi, ut in ſsimili notat gloſsſs. in Clement. Religioſsum, de procurat. gloſsſs. verb. Religioſsi, in Clement. 1. de decimis, Felin. in cap. tua, de iur. iur. & Rebuff. in prax. benef. tit. de translat. Monach. num. 3. pag. 308. Quinimò manent ſsub obedientia, & diſsciplina ſsuorum Prælatorum, & ab illis viſsitari, & corrigi poſsſsunt, prout quotidie viſsitantur, & corriguntur. Quia
62
regularis habitans extra Monaſsterium iuſsſsu Prælati, cenſsetur intra illius ſsepta manere, ut docet text. celebris in cap. 1. de privileg. in 6. ibi: Cùm non ſsit inconveniens aliquem utrobique locum habere Monachi, cùm unum alteri ſsubeſsſse Monasterio, vel ab ipſso noſscitur dependere, Abbas in cap. ex reſscripto, de iure iurando, num. 5. Silveſst. verb. Religio 3. q. 19. verſs. 2. & Navarr. in cap. ſstatuinius, num. 74. 19. q. 3.
Et licèt aliqui Prælati impetraverint quoddam Breve, ut poſsſsent hos Curatos regulares in omnibus viſsitare, ſsub ea relatione, & ratione, quòd
63
extra clauſstra degebant, Religioſsi tamen in ſsupremo Indiarum Senatu comparuerunt, & illud Breve colligi petierunt, tanquam ſsiniſstrè imperatum, & in eodem Conſsilio non præſsentatum. Ad quod expedita fuit ſschedula dat. Pintiæ 3. Septemb. ann. 1601. ad Peruan. Proreg. Dom. D. Ludov. a Velaſsco, & Archiepiſscopum Limanũ. Quia veriùs eſsſse | conſstitit, quòd intra clauſstra vivere dicũturdicuntur, ut expreſssè declaravit Clemẽs VIII. in Bulla, quæ originaliter ſservatur in Conventu D. Franciſsci Limeſsi, & ita habet:
Clemens Papa VIII. ad perpetuam rei memoriam, Religioſsorum quorumcunque, qui ad ſsalutem animarum cbriſsti Fidelium procurandam Fidelem operam præstant, proſspero, ac tranquillo ſstatui libenter conſsulimus, prout in Domino ſsalubriter conſspicimus expedire. Cùm itaq́ue in partibus IndiarũIndiarum multi Fratres ordinis Minorum de obſser vantia ſsancti Franciſsci; ad Indos noviter ad Fidẽ converſsos cbriſstianam doctrinam edocendos, eorumq́ue animarum curam exercendam, ob Penuriam Sacerdotum ſsecul arium, ex Apoſstolicæ ſsedis ſspeciali indulto deputari ſoleãtſoleant, qui ab eorum ſsuperioribus nominati, ac à locorum Ordinarijs ſseu eorum officialibus approbati priùs fuerint. Cùmq́ue, ſsicut accepimus, fratres, ſsic ad Curam animarum depatati, licèt extra clauſstra in locis, in quibus protali adminiſstratione deputantur, morentur, nibilominus certis cuiuſsque hebdomadæ diebus ad Conventus, quos inlocis principalibus habent, accedere debeant, & Commiſsſsarios generales, alioſsq́ue Superiores, quibus ſsubſsunt, & obedient, & à quibus viſsitantur, habeãt, ita ut extra clauſstra Religionis morari minimè dici poſsſsint. Nos eorum quieti, & trãquillitati proſspicere volentes, ex voto venerabilium, Fratrum noſstrorum S.R.ECardinalium, ſsuper conſsulationbus, & ne gotijs Epiſscoporum, & Regularium Præpoſsitorum; Fratres prædictos Ordinis Minorum de obſservintia, ad animarum curamexercendam, ut præfertur, deputatos, in concernẽtibus curam animarum, ordinario loci, ſsed ſsuis Superioribus ſsubiectos remanere, de quorum licentia extra clauſstra degunt, ſsicq́ue ab omnibus cenſseri, ac ita per quo ſscunque iudices Ordinarios, & delegatos iudicari, & definiri debere; ac irritum, & inane quidquid ſsecus ſsuperbis, à quocunque quavis auctoritate, ſscienter, vel ignoranter contigerit attentari, decernimus, & declaramus. Quo circa quibuſscunque locorum Ordinarijs in Indiarum partibus constitutes, per præſsentes committimus, & mandamus, ne Fratres prædictos contra præſsentium tenorem ſsuper præmiſsſsis ullatenus perturbare, moleſstare, vel inquietare audeant, vel præſsumant, quinimõ illis in eiſsdem præmiſsſsis, eſsſsicacis defenſsionis præſsidio aſsſsiſstant, & faveant. Contradictores quoſscunque per cenſsuras, & pœnas Eccleſsiaſsticas, aliaq́ue opportuna iuris, & facti remedia, appellatione poſstpoſsita, compeſscẽdo. Non obſstantibus conſstitutionibus, & ordinationibus Apoſstolicis quarumvis Eccleſsiarum, necnon dicti Ordinis, etiam iuramento, confirmatione Apoſstolica, vel quavis firmitate alia, roboratis, ſstatutis, & conſsuetudinibus, cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Volumus autem, ut præſsentium tranſsumtis, etiã impreßis, vel manu Notarij Apoſstolici ſsubſscriptis, & ſsigillo alicuius perſsonæ in Dignitate Eccleſsiaſstica conſstitutæ munitis, eadem prorſsus fides adbibeatur, quæ præſsentibus ipſsis haberetur, ſsi forent exhibitæ, vel ostenſsæ. Datis Romæ apud ſsanctum Petrum ſsub annulo Piſscatoris, die 8. Novembr. Pontif. N. ann. 9. M. Veſstrius Barbianus.
Ex quibus patet reſsponſsum ad obiectionẽ contrariã,
64
quòd non habebunt, qui eos corrige valeant, cùm ex dicto Brevi appareat, quòd ſsuis Prælatis, & Commiſsſsarijs ſsubſsunt, ac ſsi intra clauſstra morarentur. Et ad illam aliam, quòd formam iuris patronatus Regij non obvervant, Reſspondent, ſse illud in omnibus reverenter, & humiliter obſservare, quatenus ſsui inſstituti, & privilegiorum Apoſstolicorũ regulæ patiuntur, & coram Proregibus, & Gubernatoribus Regijs Doctrinariorum, quos idoniores putant, nominationes proponere, ut ab illis approbentur, & confirmẽturconfirmentur, quod ſsufficit ad recognitionem ſsubiectionis, & iuris patronatus:
65
cùm confirmatio arguat ſsuperioritatem in confirmante, ex latè traditis à Grœvæo lib. 2. pract. concluſs. I. num. I. & à Nobis ſsup. lib. 2. cap. 26. num. 27.
Atqve hæc planè ſsunt, vel ad hæc reduci poſsſsunt, quæ pro utraque parte in hac difficili, & controverſsa quæſstione expendi poſsſse videnture. In qua ſsanè
66
Ioſseph. Acoſsta d.c. 16. ad finem concludit, quòd ſsi Sacerdotes ſseculares, & merito, & numero pares, IndorũIndorum Parochijs invenirẽturinvenirentur, fortaſsſsis eſsſset magis è re Indorum, ut Religioſsi ab illis abſtinerẽtabſtinerent, auxiliares tamen manus (ut ſsuprà dixi) ipſsis Parochis ſsecularibus, & Epiſscopis præbentes, & verbum Dei inter Indos diſsſseminantes. In eadem etiam ſsententia eſst
67
Ioan. Matienz. in tract. M.S. de moderat. Reg. Perù, I. par. cap. 37. inquiens, oportere, quòd Doctrinarij Indorum fint Sacerdotes ſseculares, vel ſsi Religioſsi admittantur, iuriſsdictioni Epiſscoporum in omnibus ſsubſsint. Et Ego
68
quoque cũ in Limana Cancellaria Auditoris munus exercerem, & illa per ſsched. ann. 1618. roga ta eſsſset, quid ſsuper hoc articulo cenſseret? cum omnibus ferè eiuſsdem Audiẽriæ Collegis pro Sacerdotibus ſsecularibus conſsului, & Proregis, atque ipſsorum Collegarum cõſenſuconſenſu propriâ manu epiſstolam ad Regium SenatũSenatum Indiarum ſscripſsi, cuius tenorem hîc non gravatè | ſsubnecterem, niſsi prolixitatem vererer. Sub ea tamen cautione, ut hæc mutatio ſsenſsim, & paulatim fieret, & omnes Doctrinæ Religioſsis conſservarentur, circum quas Monaſsteria ſsuorum Ordinum fundata reperirentur, ſsaltẽ numerum quatuor Religioſsorum habentia, & præſsertim illa, quæ Franciſscanis obediunt, in quibus minus avaritiæ, & cupiditatis cõſspicitur. Necnon & aliquæ, licèt paucæ numero, quas Religioſsi Patres Societatis Ieſsu ad ſsuã curam, & tutelam receperunt. In quibus mirũ eſst, quantum vigeat, & floreat ipſsorum IndorũIndorum in Religione, & vitæ politicæ inſstitutione proſsectus & defenſsio, ac tuitio ab iniurijs, quas ab Hiſspanis, Hybridis, & Æthiopibus, & à proprijs etiam Prætoribus pati ſsolent. Et video, ac gaudeo menum iudicium probari à re ligioſsiſsſsimo, & prudentiſsſsimo Patre Ioſseph. Acoſsta d. lib. 5. cap. 20. pag. 553. ubi admittit
69
in Societate Icſsu eas Parochias, ubi ſsimul eiuſsdem Societatis Collegia erigi poſsſsint, atque inde Sacerdotes prodire ad Parochias procurandas, qui tamen ſsuperioris & curæ, & oculis penè ſsubeſsſsent, & religioſsi iuvari, & inviſsi, & commutari, cùm eſsſset opus, facilè poſsſsent. Ita enim (inquit) fieret, ut Indorum rationibus conſsuleretur ordinaria nostrorum præſsentia & ipſsis religioſsi inſstituti nihil deperiret. Idemq́ue hoc genus Doctrinarum maximè probari vidi, & audivi à graviſsſsimis Prælatis ſsecularibus, & regularibus Indiarum, & eſst in Nova-Hiſspania uſsitatum, ubi Monaſsteria in oppidis Indorum paſsſsim ædificata ſsunt. Et in Regno Peruano ſsunt aliqua eiuſsdem exempli, quale eſst Franciſscanorum de Xauja, Caxamarca, & Chiclayo, & Auguſstinianorum de Guadalupe, & Capacavana,
70
& Societatis Ieſsu de Santiago de Lima, vulgò, el Cercado, & de Iuli, quod omnibus typus eſsſse poteſst in provincia de Chucuito. Vinde pluribus ſschedu. lis Regijs cavertur, ut dicti Patres faveantur, & ad ſsimiles Doctrinas capeſsſsendas alliciantur, præſsertim in epiſst. quadam ad Dom. proregem D. Franciſsc. à Toleto anno 1574. tom. 1. pag. 113. & in alia ad D. Martin. Enriquez 1583. & noviſsſsimè in alia ad D. Principem Squillacenſs. dat. Matrit. 28. Mart. ann. 1620.
Extat quoque
71
alia ſschedula Regia ſsatis celebres, dat. Matriti 3. Decembris an. 1570. tom. 1. impreſsſs. pag. 103. quæ eiuſsmodi Vicarias trium, vel quatuor ad minus Religioſsorum, circa Doctrinas ipſsis commendatas fieri, & conſstrui iubent, ne ſsoli ſsint, & ut commodiùs Indos curent, & adminiſstrent. Quod diſspoſsitioni iuris communis conſsorme eſsſse videtur, quæ ſsemper requirit,
72
ut Monachus, qui extra ſsuum Conventum habitat, alicui beneficio, vel officio deſsetviens, ſsecum habeat in ſsocium alium Religioſsum de ſsuo Conventu, quia ſsolus vivere non debet, cap. 2. de ſstatu Monachorum, ibi: Nec ſsoli inter ſseculares homines ſspiritualium bostium conflictum expectent: Salomone dicente: Væ ſsoli, quia cùm ceciderit, non est, qui ſsublevet eum: cap. illud 7. quæſst. I. cap. in omnibus, 81. diſstinct. Clement. ne in agro, §. ad hæc, de ſstatu Monach. l. 24. & 25. tit. 7. part. 1. Vnde inquit Innocent. in dicto cap. quod Dei tiomorem, quòd
73
Monachus nullo modo poteſst eſsſse ſsine Monacho, quem ſsequitur Abbas ibîdem num. 9. Iomla in cap. fin. num. 8. de cleric. ægrot. & Rebuff. in prax. benef. titul. de Vicar. Epiſscop. num. 51. pag. 53. Et hùc tendit quædam ſschedul. Pardi 20. Novembr. 1606. quæ curari iubet,
74
ut duo ſsemper Religioſsi in Doctrinis conſtituãturconſtituantur, unus ſsenis, & alter iunior, prout in Novo-Regno Granatenſsi obſservatur. Quod
75
longè certius procedit, & ſservandum eſst, ubi Eccleſsia Parochialis, cui Monachus præficitur, ſsubiecta eſst Monaſsterio, & ſsub. eius obedientia perſsiſstit, ut in noſstris Doctrinis cõtingitcontingit, ut docet gloſsſs. verb. Ad clauſstrum, in d. Clement. ne in agro, §. ad hæc, & alia adducens Segura de Avalos in direct. iud. I. part. cap. 12. num. 3. Et quamquam (ut concludit Acoſst. d. cap. 20. in fine)
76
& diaboli inveteratæ invidiæ, & hominum ſsragilitati nihil ſsit unquã ſsatis tutum: verùm in re ardua, atque undiq́ue difficultatibus plena, quæ à periculo longiùs abſsunt, ea pro tutis conſsilia reputari debent.
Sed licèt mihi hæc ita componi, & reſsolvi poſsſse viderentur, Supremus
77
tamen Senatus Indiarum, & plures alij Viri graviſsſsimi, qui ad hoc dubium decidendum ſsæpè (ut ſsuprà dixi) de Regis noſstri mandato coadunati fuerunt, auditis hincinde partium allegationibus, & viſsis varijs, & inter ſse valdè pugnantibus Proregum, Prælatorum, & Audientiarum relationibus, in quibus inſspiciendis integrum ferè luſstrum conſsumſserunt, nihil adhuc innovandum circa mutationem Doctrinarum decalararunt: ic q́ue ſseriò, & mature Regi noſstro conſsuluerunt. Quo tamen ceſsſsarent dubia, & difficultates, quæ ortæ fuerant, & quotidie ſsuboriebantur ſsuper modo adminiſstrandi dictorum regulariũregularium, & an examini viſsitationi, & correctioni Ordinariorum ſsubeſsſsent, & Regij patronatus formam in nominationibus, Præſsentationibus, & inſstitutionibus eorum, qui ad Doctrinas proponebantur, hunc, qui ſsequitur, ordinem ſservari iuſsſserunt: Que por agora, | i en el interin que ſsu Mageſstad no mandaſsſse otra coſsa. las Doctrinas quedaſsſsen, i ſse continuaſsſsen en los Religioſsos, como baſsta aqui, ſsin que por ninguna via ſse innovaſsſse: que enquanto à poner, i remover los Religio ſsos Curas, todas las vezes que fueſsſse neceſsſsario ſse bizieſsſse por el Virrei, en nombre de ſsu Mageſstad, guardando ſst en los nombramientos, i promociones en Nueva Eſspaña, la forma con las calidades i circunſstancias con que ſse baze en el Perù: Porque de otra manera no era la voluntad de ſsu Mageſstad, que fueſsſsen admitidos al exercicio, i ſservicio de las Doctrinas ni que ſse les acudieſsſse con los emolumentos de ellas.
Que los Arçobiſspos. i Obiſspos por ſsus perſsonas, ò por las que ellos eligießen, eſtãdoeſtando impedidos, pudieſsſsen viſsitar los Re; ligioſsos Doetrineros en lo tocante à la adminiſtraciõadminiſtracion de Curas, i no en mas, viſsitando las Igleſsias, Sacramento, Criſsma. Cpfradias limoſsnas dellas, i todo lo que tocaſsſse à la mera adminiſstraction de los ſsantos Sacramentos, i miniſsterio de Curas, uſsando de correccioni caſstigo en lo que fueſsſse neceſsſsario, dentro de los limites, i exercicio de Curas reſstrictamente, i no en mas.
Que en los exceſsſsos perſsonales de las còſstũbres, i vidas de los Religioſsos Doctrineros, no quedaßen ſsugetos à los Arçobiſspos, i Obiſspos, para que los caſstigaſsſsen por las viſsitas, aunque fueſsſse à titulo de Curas, fino que en caſso que ſse tuvieſsſse noticia de exceſsſso. ſsin eſscribir, ni hazer proceſsſsos, aviſsaſsſsen ſsecretamente à ſsus Prelados regulares, para que loremediaſsſsen, i que ſsi no lo bizieſsſsen, los Arcobiſspos, i Obiſspos pudieſsſsen uſsar de la facultad que les dà el ſsanto Concilio Tridentino, de la monera. i en los caſsos que lo pueden hazer cõ los Religioſsos no Curas. I que en eſste acudan al Virrei, que los ha de nombrar, i poder remover, à repreſsentarle las cauſsas, para que lo haga, como ſse ha hecho, i baze en el Perù.
Que pro lo ſsuſsodicho no puedan los Religioſsos adquirir propriedad, ni perpetuidad enquanto à las Doctrinas, en perjuizio del patronazgo Real, ni ſsea visto derogare ſse la juriſsdicion ordinaria en los caſsos que conforme à derecho, i al ſsanto Concilio de Trento, les toca conocer à los Prelados de las cauſsas de los Religioſsos.
De quibus omnibus articulis expedita fuit ſschedula Regia generalis, data Matrit. 22. Iunij ann. 1624. quæ
78
adhuc à Religioſsis Novæ-Hiſspaniæ varijs difficulttatibus, cõtradictionibuscontradictionibus involvebatur, cauſsantibus per cam regularis obſservantiæ ſsuæ inſstituta convelli, & privilegia à ſsummis Pontificibus cõceſsſsa quaſsſsari, & Diffinitorij electiones inverti & propalari. Vnde fuit neceſsſsarium, ut altera ſschedula expediretur, dat. Matrit. 11. Aprilis ann. 1628. ad Proregem Novæ-Hiſspaniæ Dom. Marchionem de Cerralvo directa, quæ ſsuperiorem ad unguem ſservari iuſsſsit; ita tamen, ut non cogeret eos tabulas officiorum ad ſse remittere, antequàm in diffinitorio publicarentur, & Guardianos Permitteret Parochorum munus in Doctrinis obire, dummodò ipſsi ijdem ad id muneris per ſse habiles reperirentur. Quam itẽitem ſschedulam cùm dictus dominus Prorex executioni tradere vellet, maiores adhuc turbas dicti Religioſsi Novæ-Hiſspaniæ concitarunt, dicentes, per ſsiniſstram relationem, & ad inſstantiam, & nimiam importunationem Epiſscoporum, dictas ſschedulas impetrates fuiſsſse. Vnde neceſsſse fuit, ut denuò ſsuper eodem articulo audirentur, Regio ad id decreto impetrato; iudicibuſsq́ue ex ſsupremo Senatu Indiarum, & alijs iterum deſsignatis. Qui tamen, frequentioribus calculis, in deciſsis per priorem illam ſschedulam, de qua ſsuprà, permanſserunt, &
79
Doctrinarios regulares ab Ordinarijs examinari, & removeri poſsſse, & debere declararunt, quamvis Superiores, vel Guardianos ſse eſsſse dicerent Vicariarum, de quibus examinandis, vel viſsitandis agebatur, ſsuper quo alia noviſssima ſschedula cum ſsuprà dictarum relatione, & confirmation expedita fuit Matriti 10. Iunij ann. 1634. non ſsolùm ad Novam-Hiſspaniam, verùm & ad omnes alias Indiarum provincias remiſsſsa, & præcisè obſservari iuſsſsa per aliam 17. Decembr. eiuſsdem anni 1634.
Cæterùm quoniam adhuc Religioſsi non quieſscunt, & aliquæ aliæ quæſstiones utiles diſscutiendæ ſsuperſsunt, quæ harum Doctrinarum tractationem valdè concernunt, quo iure, ac ratione prædicta nitantur, diſsputare operæpretium erit. Hoc nunc pro colophone addito, quòd quamvis utilitatis, aut etiã neceſssitatis causâ, has Doctrinas regulariũ admitti, & pro nunc obſservari ſsuadeat, minimè
80
tamẽtamen permittendum eſst, ut unus idẽq́ue regularis duas diſstinctas Doctrinas habeat, vel regat, etiãetiam de mandato ſsui Superioris, cap. cùm ſsingula, de præbẽd. lib. 6. Ex quo dixit Rebuff. in prax. benef. tit. de diſspenſs. cum regul. num. 3. quòd licèt Monachus poſsſsit unum beneficium regulare conſsequi, minimè cum eo poterit habere Capellam, vel penſsionem, aut portionem Monachalem. Nã quodlibet
81
beneficium incompatibile eſst | in Monacho cum primo. Quod ſsequitur Navarr. in cap. ſstatuimus, num. 23. verſs. 519. q. 3. quia ceſsſsat in hoc cauſsa neceſsſsitatis, & pu blicæ utilitatis, & proprij lucri, vel quæſstus cupiditatem, magis quàm ſsalutis animarum reſspectum ſsapere videtur. Quod maximè in viris Religioſsis reprobatur, ut ijdem Auctores docent, & Cardin. alij in Clement. 1. num. 20. de elect. Abb. in cap. ſsuper eo, de regular. & in dict. cap. quod Dei timorem, num. 7. de ſstatu Monachor. Felin. in cap. cauſsamq́ue, el 1. num. 5. de indicijs. Inde deducentes. quòd nec Canonicatum etiam in Eccleſsia Collegiata, nec aliud beneficium ſsimplex habere poteſst. Quare
82
etiam ubi causâ urgentis neceſsſsitatis à ſsummo Pontifice diſspẽſsatur cum Monacho, ut duo ſsui Ordinis beneficia curata habeat, dicitur, quòd aliud habeat in titulum, aliud verò in Commendam, & ſsic, & non aliter Papa conſsuevit diſspenſsare, ut notat Rebuff. d. praxi, tit. de Commenda, num. 3. Navarr. ubi ſsuprà, & facit textus in cap. dudum, de elect. cap. fin. 2. quæſst. 1. l. 4. tit. 16. par. 1. & Cõcil. Trid. ſseſsſs. 7. de reform. cap. 2. ibi: Cùm valdè felix ille cenſsendus, cui unam Eccleſsiam benè, ac fructuosè, & cum animarum ſsibi commiſsſsarum ſsalute regere cõtigeritcontigerit.
Qvae nobis facem præbent, ut cognoſscamus,
83
quid cenfendum, & faciendum ſsit de ſsynodis, ſsalarijs, ſsive ſstipendijs, quæ noſstri Doctrinarij regulares ratione ſsuorum beneficiorum accipiunt, & uttum ſsibi eorum proprietatem acquirant, vel Monaſsterio, aut Eccleſsiæ, in qua Doctrinam exercent? Et ſsanè Navar in cap. non dicatis 12. quæſst. 1. num. 6. in Canonico regulari, non ſsimplici, ſsed beneficiario, quæſstionem proponens, reſsolvit, ſsuæ Eccleſsiæ quærere, vel beneficio, quod non ſsubeſst ſsuo Monaſsterio, nec Ordini, quem profeſsſsus eſst. Cuius veſstigijs hærens Eman. Rod. 1. tom. quæſst. regular. q. 34. art. 7. per totum, licèt ſsatis confusè loquatur, idem tamen reſsolvere videtur in quolibet Religioſso promoto ad beneficium regulare ſsui Ordinis, non ſsubiectum illi pleno iure, ſsed ordinario, ſsaltem quoad inſstitutionem, & deſstitutionem, & in quolibet Religioſso, qui licèt habeat beneficium ſsui Ordinis, non poteſst ab eo amoveri, nec revocari ad clauſstra, niſsi fortè ei fuerit impoſsita annua penſsio. Sed verius eſst,
84
quòd cùm Religioſsi nihil proprium habere poſsſsint, quia id præ cæteris ſsuo inſstituto repugnat, cap, cùm ad Monaſsterium, de ſstat. Monach. Clement. exivi de paradiſso, de verbor. ſsignif. adeò, ut dubitet Fr. Eman. Roder. tom. 3. regul. quæſst. 31. art. 1. Vtrum Monachus proprietarius ſsit dignus Eccleſsiaſsticâ ſsepulturâ? proprietas dictorum ſstipendiorum non pertinet ad eos, ſsed victualibusveſstuarij q́ue, & reliquis, quæ ad moderatam, honeſstam q́ue ſsuſstentationem, concernunt, contenti eſsſse debent, habitâ etiam conſsideratione ad oblationes, obvẽtiones, & alias eleemoſsynas, quas ab Indis percipiunt, & reliqua Monaſsterijs ipſsorum, pro eorum cultu, & augmento, & neceſsſsaria aliorũaliorum ReligioſorũReligioſorum exhibitione, reſservantur, ut iam olim, & hodie obſservatur in provincijs Peruanis, & generaliter declaratur, & diſsponitur per ſsched. Matr. 19. Decẽb. ann. 1586. ad Dom. March. de Villa-Manrique, Proregem Novæ-Hiſspaniæ directam, 1. tom. pag. 167. Et extat alia eiuſsdem tenoris ad Dom. Proregem Peruanum Comitem del Villar ann. 1589. renovatam per aliam Matr. 10. Decembr. ann. 1618. ad Dom. Proreg. Peruan. Princip. Squillacenſs.
Quæ ſschedulæ ſsundari poſsſse videntur in doctrina Cardin. Florent. in Clement. 2. §. ſsed tales, de vita & honeſst. clericor. & in Clemẽt. gratiæ, de reſscript. col. penult. Qui
85
tenet, æquè regulares Commendatarios, vel titulares dſsponere poſsſse de his, quæ ſsuperſsunt de fructibus, & reditibus ſsuarum Commendarum, ac beneficiorum, quàm ſseculares: quod etiam probat Navarr. de redit. quæſst. 1. num. 81. contra Sarmient. eodem tract. par. 1. monit. 11. num. 4. cum ſseqq. Vnde cùm clerici ſseculares de dictis bonis poſssint, & debeant inter pauperes, & pia opera largiri, ex traditis â Covarr. in cap. cùm in officijs, num. 2. de teſstam. Gutier. 2. pract. quæſst. 114. n.q. cum ſseqq. Avendañ. reſsponſs. 19. num. 2. & 3. Molina de primog. lib. 2. cap. 10. num. 53. cum ſsequent. Et
86
appellatione pauperum, & piorum operum quælibet Cœnobia, & Monaſsteria contineantur, cap. de reditibus, cap. quatuor 12. q. 1. Navar. d.q. 1. num. 9. & Sarmiẽt. 3. par. cap. 3. num. 10. Conſsequẽs eſst, ut idem regularibus permittatur reſspectu ſuorũſuorum Monaſsteriorum; maximè cùm doctrinæ eorum reſspectu, & nominatione ipſsis fuerint aſssignatæ. Quod tamen Ego intelligerem, ubi Eccleſsia ipſsius Doctrinæ, ſsive beneficij reparatione non eget, iuxta ea, quæ tradam infrà cap. 23.
Et limitatè in ſsalarijs, ſseu ſstipendijs pro ſservitio Doctrinæ aſssignatis, & obventionibus Doctrinarijs ipſorũipſorum contemplatione cõceſssis. Nam ſsi proponamus,
87
Indos, vel eorum Patronos aliquid largitos fuiſsſse pro ornamentis, crucibus, cerealibus, campanis, aut alijs ad cultum divinum pertinentibus, id nullo modo Doctrinarij poterunt ſsuis Monaſsterijs applicare, in ò neque ſsecum ad alias Doctrinas, & Eccleſsias, etiam Indorum, | transferre, ad quas promoti fuerint, ut egregiè notat Innocent. in cap. in Lateranenſsi, de præbend. argum. text. in l. 1. & in l. legatum, D. de adim. leg. cap. denique 14. quæſst. 5. & aliorum, quæ tradit Navar. dict. tract. de redit. quæſst. 2. num. 35. & in Apolog. menito 46. num. 4. q. 1. Et hoc quoque præviſsum, & proviſsum reperies in ſsched. Pintiæ 23. Maij 1559. tom. 1. pag. 114. Vlyſsſsip. 1582. pag. 115. & in alijs ſstatim ſseqq. ubi ſsimul cavetur, quòd tempore ingreſsſsus, & egreſsſsus beneficij, inventarium conficiant, & quòd ſspecialiter caveatur, quòd Eccleſsiæ, ſsi quas fortè regulares pro IndorũIndorum Parochijs ædificaverint, vel domus pro ſsua habitatione prope eas poſsitæ, clericis ſsecularibus relinqui debeant, ſsi quando ad eos dictas Doctrinas transferri contigerit.
Planè
88
in communi benè defendi poteſst, Religiones Indiarum, interim dum eis dictæ Doctrinæ non auferuntur, poſsſseſsſsionem, & dominium, ac ius radicatum ſsuper illis habere, atque adeô nomine proprio ſsuper illis litigare poſsſse, & ut ſsibi reſstituantur, vel conſserventur, ut nuper omnes Religiones litigaſsſse videntur, & præſsertim Religioſsi Franciſscani contra clericos ſseculares provinciæ de Yucatan, & in terminis probat Emain. Roder. 3. tom. regul. quæſst. 29. art. 4. ubi poſstquàm dixit, & docuit Religioſsos, præſsertim Mẽdicãtes, nulla bona pecuniaria in particulari, nec in communi habere poſsſse, ſsic inquit: Dixi in bonis pecuniarijs, quia in alijs, tam internis, quàm externis potest habere, ut omnes iuſsti habent Fidem, Spem, & Charitatem, &c. In externis item poteſst habere, ut in iuribus Eccleſsiasticis, ut puta titulo beneficij regularis, aut ſsecularis Epiſscopatus, Abbatiæ, Prioratus, vel Commendæ, quorum dominium, & proprietas ita pertinent ad eos, ſsicut dominium, & proprietas beneficiorum ad clericos ſseculares: unde perinde poßunt ag ere, & agunt nomine proprio, ſsuper proprietate, vel poſsſseßione ſsuorum titulorum. Et in ſspecie
89
defenſsionis privilegiorũprivilegiorum, & exemtionum cuilibet Religioni, vel ſstatui competentium, & quòd graviter peccent, & puniantur, qui pro eis non pugnant, & ſsatagunt, optimus text. in cap. quàm periculoſsum 7. quæſst. 1. cap. placuit, & ſseqq. 11. q. 1. cap. cùm tempore 5. de arbitris, ubi Abbas num. 2. idem, & reliqui communiter Scribentes per text. ibi in cap. ſsi diligenti, & cap. ſsignificaſsti, de foro compet. Lucas de Pena, ominò videndus, in l. prohibitum, verſs. Et nota, C. de iure fiſsci, lib. 10. Silveſst. in ſsumma, verb. Exemtio, num. 10. & 11. & reſsolvit in terminis Alphõſs. Vivald. in candelab. aureo, 1. parte, de abſsolut. num. 49. & Suarez lib. 4. de immunit. Eccleſs. cap. 3. ubi concludit, talem incuriam, vel renuntiationem eſsſse ſsacrilegam, & iniurioſsam ſstatui Eccleſsiaſstico, vel Religioſso, imò & ipſsi Pontifici, qui eis privilegia, vel exemtiones conceſsſsit, ut per Abbat. d. cap. cùm tẽporetempore, num. 2. Quinimò, & pro præeminentijs, & honorantijs etiam vigilare, & decertare licitè poſsſsunt, & debent, ut latè probat Menoch. conſs. 51. num. 2. lib. 1. & conſs. 126. num. 1. lib.. 2. & conſsil. 902. num. 1. lib. 10. Berſsold. in tract. de præced. & ſseſsſs. prærogativa, in princip. & plures alij, quos Ego congeſssi in meo tract. de præcedent. ſsupremi Conſsilij Indiar. §. 3. per totum. Dummodò id non faciant per ſsuperbiam, & elationem, quod in omnibus Chriſsticolis reprehẽdit Nicolaus Mamertin. dum dixit:
Semper Chriſsticolis turpe eſst contendere honoris Cauſsa præfractè, perrigidèq́ue nimis,
Hoc docet, & verum est, ſsua nos per dogmata Chriſstus, Vtq́ue humiles, mites ſsemper, ubiq́ue ſsumus.

CAPVT XVII. An, & quatenus regulares Doctrinas Indorum habentes, Regij patronatus formæ Prælatorum, ſsecularium examini, collationi, ſsubiectioni, viſsitationi, correctioni, & excommunicationi ſsubiacenat?

SVMMARIVM CAPITIS Decimiseptimi.

  • 1 REgulares in præſsent ationibus, Doctrinariorum formam Regij patronatus ſsequi debent, & quæ illa ſsit?
  • 2 Patronatus Regij forma in Doctrinis regularium, quando, & quomodo in Peruanis provincijs induci cœperit?
  • 3 Schedula anni 1624. quæ dedit formam in Doctrinis Religioſsorum præſsentandis, exponitur.
  • 4 Religio ſsi ſsemper valdè recuſsarunt ſservare formã patronatus Regij in Doctrinis Indorum ſsibi commiſsſsis, præſsertim in Nova-Hiſspania, & quare?
  • 5 Conſsuetudo unius Eccleſsiæ, vel provinciæ non eſst præcisè ex aliorum moribus iudicanda.
  • 6 Provinciæ uniuſscuiuſsque conſsuetudinem, & statum ſsubditorum illæſsum conſservare Principes debent.
  • 7 Religioſsorum querelis, & incommodis circa patronatum Regium in Doctrinis Indorum ſervandũſervandum, quomodò conſsulatur per noviores ſschedulas de hoc agentes?
  • 8 Doctrinæ Indorum, cùm à regularibus ex Regia gratia, & precario poßideantur, benè poteſst in illis formam ſsibi benè viſsam inducere.
  • 9 Privilegia Religioſsorum non derogànt | patronatui Regio in Doctrinis Indorum, ſsed tantùm eos habiles reddunt ad illas regendas, & insſsignis ſschedula, quæ hoc apertè decidit.
  • 10 Religioſsi Doctrinis præpoſsiti ab Ordinarijs examinari poßunt, & debent.
  • 11 Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de regul. cap. 11. explicatur, ibid.
  • 12 Regulares, licèt beneficijs regularibus præfici poßint de ſsolo aſsſsenſsu ſsuorum Prælatorum, præficiendi tamen, ſsunt examinãdiexaminandi ab Epiſscopo.
  • 13 Examen, & approbationem Epiſscoporũ requiri in quibuſsvis Religiòſsis Doctrinarijs, apertè decidunt plures ſschedulæ Regiæ, quæ referuntur.
  • 14 Doctrinarios regulares Novæ Hiſspaniæ cur Proreges compellere ad examẽ Epiſscoporum ſsubeundum, & Regium patronatum ſservandum, auſsi non fuerint uſsque ad ultimæ ſschedulæ promulgationem?
  • 15 Doctrinarum regularium forma, magna cura, & ſstudio ventilata fuit.
  • 16 Breve Pij V. quod aliquam exemtionem Doctrinarijs regularibus dare videbatur, ab alijs Pontificibus revocatum fuit.
  • 17 Prælatus nullus poteſst pati Parochum in ſsua Diœceſsi adminiſstrare, quem ipſse priùs non examinaverit, & approbaverit.
  • 18 Parochi, etiam à Rege præſsentati, ab Ordinarijs locorum examinandi, & approbandi ſsunt.
  • 19 Examen Ordinarij etiãetiam in beneficijs regularium, requirit quædam deciſsio Rotæ, quæ refertur.
  • 20 Beneficia regularia non providentur per concurſsum, etiam ſstante deciſs. Trid.
  • 21 Prioratus regulares etiam ubi curam animarum annexam habent, per concursũ non providentur.
  • 22 Concurſsus in Doctrinis regularium expreßè excluditur in ſsched. ann. 1609. licèt ea in reliquis Concil. Tridentinum ſservari iubeat.
  • 23 Regularium Superiores, vel ob hoc, quòd Doctrinæ IndorũIndorum ſsibi commiſsſsæ, citra concurſsum providentur, maiorem curãcuram in bonis Doctrinarijs nominãdis ponere debẽt.
  • 24 Monachi, cùm ad Parochias ex diſspenſsatione ob Eccleſsiæ neceßitatem vocẽturvocentur, magis idoneos eligere debent.
  • 25 Guardiani, vel Priores, qui eliguntur, ut ſsimul Parochi Indorum ſsint, ſsub mortali digniores eligi debent.
  • 26 Regul arium conſsuetudo notatur, & damnatur, qui eligunt Religioſsos, aliàs graves, ſsed Indorum idioma non callentes, in Parochos eorum, & hi ſserviunt per alium, qui titulum non habet.
  • 27 Parochus iuxta Trid. habilis eligi debet, ut per ſse curam animarũanimarum exercere poſssit.
  • 28 Religioſsi, ut Indorum Doctrinis præfici poßint, illorum linguam callere debent, ex Motu Pij V.
  • 29 Quatenus dictio, non ſsolùm modũmodum, verùm & conditionem limportat.
  • 30 Examinatus ſsemel, & approbatus ad beneficium Curatum, an, & quando iterum ab eodem, vel ab alio Prælato examinari, & approbari debeat?
  • 31 Examen novum in qualibet nova Eccleſsiæ parochialis proviſsione requiritur ex forma Tridentini, etiam ſsi promovendus ſsit famoſsiſsſsimus Doctor.
  • 32 Scholari, qui putabatur idoneus, ſsi collata fuerit præbenda, & posteà reperiatur indignus, debet illa privari.
  • 33 Aptus qui olim fuit iudicatus, ex multis cauſsis potest poſsteà ineptus, & inſsufficiens reperiri.
  • 34 Prælatus non debet confidere de probatione antiqua alicuius Curati à ſsuis anteceſsſsoribus facta.
  • 35 Examinatus, & approbatus etiam his ad duas Parochias, debet ad tertiãtertiam examinari, & poterit reprobari, ex Oldrad. & alijs.
  • 36 Declaratio Cardin. refertur de iteranda Parochorum examinatione.
  • 37 Parochi Indorum iterum, & ſsæpiùs examinari poſsſsunt ratione idiomatis, maximè ubi promoventur ad beneficia diverſsum idioma habentia.
  • 38 Examen novum in Religio ſsis ab Ordinarijs fieri non debere, ubi nulla præciſsa cauſsa eſst, quæ illud requirat, diſsponit Regia ſsched. quæ refertur.
  • 39 Regulares ſsemel approbati ab Ordinario, vel eius anteceſsſsore ad audiendas confeßiones, an, & quando poſssint ab eodem, vel eius ſsucceſsſsore reexaminari?
  • 40 Regulares Doctrinis præpoſsiti, an ſsubiaceant iuriſsdictioni, viſsitationi, & correctioni Epiſscoporum?
  • 41 Regulares regulariter ſsunt exemti à iuriſsdictione Epiſscoporum.
  • 42 Religioſsi Doctrinarij non videtur, quòd ab Ordinarijs viſsitari, & puniri debeant, cùm hoc ius in ipſsos habeant, & exerceant Prælati eorum regulares.
  • 43 Corpus unum diverſsa capita habens, quaſsi monſstrum cenſsetur.
  • 44 Nemo poteſst duobus dominis ſservire, vel à duobus iudicibus ſsyndicari.
  • 45 Iuriſsdictio individua eſst, nec poteſst uno, & eodem tempore integraliter apud duos manere.
  • 46 Parochiæ Hiſspaniæ, quæ per Religioſsos Monachales, vel Militares reguntur, ab Ordinariorum iuriſsdictione, & viſsitatione prorſsus exemtæ ſsunt.
  • 47 Viſsitatio ſsolùm videtur concedi Ordinarijs in Parochijs regularium, ubi eas per ſseculares exercẽtexercent, ex declarat. Cardin. quæ referuntur.
  • 48 Regulares Parochi, ſsaltem ratione talis officij, non poſsſsunt excuſsari à iuriſsdictione, & viſsitatione Ordinariorum.
  • 49 Cap. cùm capella 16. de privileg. expenditur, & illuſstratur.
  • 50 Hominem eundem diverſsis reſspectibus, diverſso iure cenſseri, aut à diverſsis iudicibus ludicari, novum non eſst.
  • 51 Regulares, quantumvis exemti, in pluribus caſsibus ſsubijciuntur iuriſsdictioni Ordinariorum.
  • 52 Regulares Parochos, ſsaltem quoad officiũ ſsubeſsſse iuriſsdictioni Ordinariorum, tenent plurimi Auctores, qui referuntur.
  • 53 Religioſsos Doctrinarios Indorum, quod, & qualiter in officio officiãdo ſsubſsint iuriſsdictioni, & viſsitationi OrdinariorũOrdinariorum? plures DD. & ſsched. tradunt, quæ referuntur.
  • 54 Regulares Parochi an generaliter de moribus, & vita, vel ſsolùm de officio officiando viſsitari poſsſsint? & de ſschedulis, & declarationibus CardinaliũCardinalium de hoc agẽtibus.
  • 55 Curati Ordinum Militarium, & aliarũ Monachalium, quando excuſsentur à iuriſsdictione, & viſsitatione Ordinarij, etiam in officio officiando.
  • 56 Regulares Parochi an poſsſsint ab Ordinarijs excommunicari?
  • 57 Religioſsi maximè Mendicãtes habẽthabent privilegium, ne poſsſsint ab Ordinarijs excommunicari, ſuſpẽdiſuſpendi, vel interdici, niſsi in caſsibus à iure expreſsſsis.
  • 58 Epiſscopi in deciſs. Trid. & plurium ſsched. fundant ſsuam iuriſsdictionem in viſsitatione Parochorum, etiam regularium.
  • 59 Excommunicare poteſst quilibet Eccleſsiaſsticus, qui in foro exteriori habet potestatẽ ad cogendum, quia aliàs inutilis redderetur eius iuriſsdictio.
  • 60 Pœna, vel correctio, ubi arbitrio Ordinarij relinquitur, poteſst ad excommunicationem procedere.
  • 61 Verbun ſsimpliciter poſsitum, generaliter intelligitur.
  • 62 Epiſscopi etiam per cenſsuras poſsſsunt compellere regulares, ut ad proceßiones accedant. Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de regul. cap. 13. explicatur, ibidem.
  • 63 Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de regul. cap. 11. expenditur, & illuſstratur.
  • 64 Æquiparatorum idem eſst ius, ubi eadem militat ratio.
  • 65 Regulares curata exercentes, hodie mullis privilegijs, & exemtionibus à iuriſsdictione gaudent, in quantùm tales curati.
  • 66 Cap. 1. verſs. In eos, de privileg. lib. 6. expenditur, & explicatur.
  • 67 Epiſscopi in omnibus caſsibus ſsibi à Concil. Trident. in delinquentes Religioſsos commiſsſsis, rectè poſsſsunt eos excommunicare, & declarationes Cardin. quæ hoc teſstantur.
  • 68 Viſsitationem Epiſscoporum ſsi impediant, vel non admittant Curati regulares, poſsſsunt ab eis excommunicari.
  • 69 Clerici appellatione venit regularis Curatus.
  • 70 Regulares per Epiſscopum compelli poßũt cenſsuris ad obſservantiam feſstorum per illum legitimè indictorum.
  • 71 Regulares Curati poſsſsunt per cẽſsuras cõpelli ab Epiſscopis, ne excedant taxãtaxam emolumentorum ab ipſsis præſscriptam.
  • 72 Regulares quibus caſsibus ſsubdantur iuriſsdictioni Ordinariorum? remißivè.
PRimvm ergo, quod in dictis ſschedulis diſsponitur, illud eſst, ut
1
cogantur regulares formam præſcriptãpræſcriptam in Regio patronatu Indiarum circa proviſsionem beneficiorum exactè ſservare, quæ quidem ea eſst, ut Proregi tres Religioſsos, quos magis idoneos iudicaverint, ad quamlibet vacantem Doctrinam proponant, is verò unum illorum, quem maluerit, eligat, & Regio nomine Prælato ſse culari canonicè inſstituendum præſsentet, quæ forma præfigitur in ſsched. anni 1574. §. 11. quæ licèt non loquatur ſspecialiter de regularibus, in ſsui tamen ratione omnes Beneficiarios, & Doctrinarios comprehendit, prout & apertiùs fecit illa alia ann. 1609. de quibus latè egi ſsup. hoc lib. cap. 15. ex num. 20.
Et
2
dictam formam (licèt non ſsine magna difficultate, & Religioſsorum repugnantia) in Peruanis provincijs practicare cœpit Excellentiſsſs. Dom. Prorex D. Franc. à Toleto, cuius veſstigia eius in eodem munere ſsucceſsſsores ſsequuti ſsunt, & poſsteà aliquant iſsper oblitteratam, promulgata q́ue dicta noviori ſsched. ann. 1609. magis plenè & ſstrictè in uſsum revocarunt Dom. Proreges Marchio de Monteſsclaros, & Princeps Squillacenſs. Et hoc eſst, quod dicere voluit
3
dicta ſschedula ann. 1624. cuius in calce capitis præcedentis meminimus, in illis verbis: Guardandoſse en los nombramiẽtos, i promociones en Nueva Eſspaña la forma con las qualidades, i circũstancias con que ſse haze en el Perù.
Quod ſsemper
4
valdè difficile viſsum, & reputatum fuit, & hodie reputatur, Religioſsis Peruanis, & multò magis Novę-Hiſspaniæ, propter privilegia, quæ ſse habere dicunt ex Brevi Pij V. & aliorum Pontificum, ad Doctrinas adminiſstrandas, de ſsola licẽtialicentia, & nominatione ſsuorum Superiorum, iuxta reiata in cap. præcedenti. Et maximè, quia cum in Nova-Hiſspania dictas Doctrinas in formam Vicariorum, ut plurimùm, diſspoſsuerint, nominãt Guardianos, ve Priores earum ſsuo more, ac modo, ubi Capitula celebrant, & in ſsuis Diffinitorijs, quil ſsimul Parochi dictarum Doctrinarum ſsuturi ſsint, & ob hoc negant tres poſsſse Proregi ad quamlibet doctrinam proponi, & Monaſsticam diſsciplinam inſsringi aiunt, ſsi ad eum tabulas Diffinitorij, necdum publicatas, deſserre cogantur, vel ex ipſsius manu, & voluntate VicariatuũVicariatuum Præpoſsitos, ſsive Guardianos accipere debeant. Quod non æquè procedere dicunt in provincijs Peruanis, ubi vel nullæ, vel paucæ eiuſsmodi Vicariæ reperiuntur, atque adeò harum uſsum, ſsive conſsuetudinẽ ad illas de Nova-Hiſspania trahendam nõ eſsſse, argum. text. in cap. illud, 12. diſstinct. ibi: Nec
5
aliorum conſsuetudinem aliarũaliarum contrario more ſsubverti,
ubi gloſsſsa notabiliter ſsubdit: Eße ibi argumentum contra Epiſscopos, qui ſsic argumentantur contra Eccleſsiam aliquam, ex quo aliæ Eccleſsiæ hoc vel illud faciunt, ergo & ista idem faciat. Reſspondeatur ergo eis, quòd conſsuetudo unius Eccleſsiæ non ſsubvertitur propter cõtrariascontrarias conſsuetudines aliarum. Nam potius
6
debet Princeps unicuique provinciæ conſsuetudinẽ ſsuam conſservare, l. 1. C. quæ ſsit lõga cõſsuet. ibi: Et ne quid cõtra longam conſsuetudinem fiat ad ſsolicitudinem ſuãſuam revocabit Præſses provinciæ, cap. conſsuetudo 12. diſst. & ita ſsubiectis proſspicere, ut illorũillorum ſstatus integer, & illæſsus ſservetur, ut probat optim. text. in cap. ſseudum, de prohib. feud. alien. ibi: Imperialem decet & ſolertiãſolertiam, ita Reipublicæ curam gerere, & ſsubiectorum cõmoda investigare, ut Regni utilitas incorrupta, & ſsingulorum ſstatus integer ſservetur illæſsus. Quas rationes validè, & nervosè expendit Eman. Roder. in quæſst. regul. tom. 1. q. 35. & ſseqq. Fr Ioan. Bapt. in advert. confeſsſs. 2. par. Fr. Ioan. Torquem. in Monarch. Ind. lib. 5. cap. 23. pag. 706. & extant alij aliorum Religioſsorum libelli de eadẽeadem re agẽtes, ſsuorumq́ue privilegiorum exemtionẽ defendentes.
Sed huic
7
incõmodo ſsatis ocurritur ſsched. anni 1628. & 1634. dum iubent, ut ijdem illi Religioſsi, qui in Capitulis eliguntur, poſssint Proregi proponi, & qui ab ipſso ex illis electus fuerit, ſsimul cum Curato Indorum Guardianatum, vel Prioratum exerceat, ibi: I en las elecciones, i propoſsiciones que ſse hizieren para las dichas Doctrinas, i Curatos por las dichas Religiones, han de nõbrarnombrar el Provincial, i Capitulo para cada una tres Religioſsos, de los quales el dicho mi Virrei, ò Governador que exerciere mi Patronazgo, eligir à uno qual le pareciere. I es declaraciõdeclaracion, que el q̃ dellos aßi fuere elegido, i aprobado pro el dicho mi Virrei, ò Governador, para Doctrinero, eſsſse miſsmo pueda ſser, i ſsea Prior, ò Guardiã del Convẽto que ſsirve de cabecera à la dicha Doctrina. Con que ſse ſsocorre, i ſsatisfaze à la duda, de que la elecion de Guardian, ò Prior ſsea de los Religioſsos, i la del Doctrinero del dicho mi Virrei, ò Governador, à quiẽ pertenece por las Bulas de mi Real patronazgo, &c.
Et illi alteri obiectioni, quòd
8
huiuſsmodi forma ſsuis privilegijs repugnat, obviam etiã itur dicendo, quòd cùm in voluntate mera, & abſsoluta Regis poſsitum ſsit, eis has Doctrinas adimere, quas precario (ut ſsæpè diximus) de ipſsius manu acceperunt; benè poteſst eiſsdem dictam formam præſscribere, quæ non eſst præciſsa, ſsed veluti cauſsalis, aut modalis, ut nimirum eam ſservent, ſsi Doctrinas habere velint, & privilegijs contrarijs non utantur, quibus renuntiare poſsſsunt, cùm iln eorum favorẽ ſsint conceſssi, l. ſsi quis in conſscrib endo, cum ſsimil. C. de pact.
Præterquã, quòd
9
dicta privilegia, & præſsertim illud Pij V. quo magis nitũturnituntur, non derogat Patronatui Regio, quod nec facere potuit, iuxta ea, quæ dixi ſsup. hoc lib. 3. c. 2. ex n. 18. Sed tantùm Religioſsos habiles cõſstituit ad dictas Doctrinas, ſsive Curata habenda, & exercenda. Quod ne quis putet me ex meo Marte conſsingere, apertis verbis per Regiã Maieſstatem reſsponſsum fuit in quadam epiſst. dat. Matrit. 28. Martij ann. 1620. directa ad Domin. Princip. Squillacenſs. Peruanum Proregem, qui retulerat, qualiter dicti | Religioſsi, dictis privilegijs innixi, recuſsabant Regium patronatum agnoſscere, & eius formam ſservare in hunc modum: El tercer caſso es la duda que ſse mueve, en que vos aveis reparado, con ocaſsion de la Bula de Pio Quinto, la qual ſsolo quita el impedimento que tienen los Religioſsos para ſser Parrochos, i Curas de almas, por manera, que ſsolo habilita ſsus per ſsonas, beziendalos capaces. Pero no deroga el Patronazgo Real, el qual tiene prerogativa, i derecho eſspecial, que no ſse entienda ſser derogado, ſsino quando formal, i eſspecificadamente ſse hiziere mencion dèl, i ſse derogare. La qual derogacion ceſsſsa en eſstos, i eſsſsos Reinos, por eſspeciales leyes, uſsadas, i guardadas, i à eſste titulo qualquier Bala, Breve, ò letras que ſsobre ello ſse deſspacharen, ò buviere, ſse retienen, i reforman en quãtoquanto à eſsto. Conforme à lo qual, tomando la diſspoſsicion del Breve de Pio Quinto en ſsu legal, i legitimo ſsentido, no impide la poſsſseßion preſsente; la qual ſse ha de executar, conſservando mi Real Patronazgo en la forma que lo aveis comencado a hazer; porque aunque eſstas Doctrinas i Curatos eſtãeſtam dados por agora à algunos de los Religioſsos, por el tiempo de la voluntad Real, i por lo que durare cauſsa conveniente, eſsto no excluye, que ayan de nombrar las perſsonas idoneas que convengãconvengam, i preſsentarlas ante vos, para que elijais la q̃ mas convenga, à la qual ſse le darà la verdadera preſsentacion. I por eſste medio, demas de ſser tan juridico, ſse conſseguirà mayor cuidado en nombrar Religioſsos idoneos, i conſservar el Patronazgo en materia que tanto importa, i eſstà individualmente con el govierno eſspiritual, i temporal, &c.
Secvndò, in eiſsdem ſschedulis deciditur, & declaratur,
10
quòd Religioſsi Doctrinis Præpoſsiti, ab Ordinarijs examinari, & approbari debeant. Quod etiam ipſsi ſsuis privilegijs, & inſstitutis valdè contrarium eſsſse dicunt. Varias evaſsiones aſssignantes ad deciſsionem Concil. Trident. ſseſsſs. 25. de regular. cap. 11. quatenus probare videtur dictũdictum examen Epiſscopis competere. Dicunt quippè, illud intelligendum eſsſse, non quando ipſsi regulares adminiſstrant, ſsed quando per clericos ſseculares, & quòd hi tantùm ſsunt, qui ibidem Epiſscoporum examini, & iuriſsdictioni ſsubduntur, ut & oſstendunt aliquæ declarationes cardinalium ibi à Farinacio, Barboſsa, & alijs adductæ.
Sed mihi videtur,
11
textum illum, ſsi benè inſspiciatur, & conſstruatur, nullãnullam ſsolutionẽ recipere. Nam apertè inquit: In Monaſsterijs virorum, ſseu mulierum, quibus imminet animarum cura perſsonarum ſsecularium, præter eas, qua ſsunt de illorum Monaſsteriorum, ſseu locorũ familia, perſsonæ tam regulares, quàm ſseculares huiuſsmodi curam exercentes, ſsubſsint immediatè in ijs, quæ ad dictam curam, & Sacramentorum administrationem pertinent, iuriſsdictioni, adminiſstrationi, & correctioni Epiſscopi, in cuius Diœceſsi ſsunt ſsita. Nec ibi aliqui, etiam ad nutum amobiles, deputentur, niſsi de eiuſsdem conſsenſsu, ac prævio examinie, per eum, aut eius Vicarium faciendo, &c. Quæ verba hunc ſsenſsum faciunt, quòd ubi in Monaſsterio exercetur cura animarum, non ſsolùm quoad perſsonas de ipſso, ſsed quoad ſseculares; perſsonæ tali miniſsterio præpoſsitæ, ſsive regulares ſsint, ſsive ſseculares, Epiſscopo immediatè, quoad illud, ſsubſsint. Quam expoſsitionem, ut genuinam, & litteralem omnes admittunt, & iuxta eam Piaſsecius in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 3. num. 46. pag. 182. deciſsum eſsſse affirmat, quòd
12
licèt talem curã in Monaſsterijs exercẽtes, ſsive ſseculares ſsint, ſsive regulares poni debeant ad arbitrium Superiorum ipſsorum regularium, non autem ad arbitrium Epiſscopi, ab eo tamen examinari, & approbari priùs debent, antequàm ponantur: quod idem refert & ſsequitur Hier. Gonçalez ad reg. 8. Cancellar. gloſsſs. 5. §. 3. n. 34. Sbrozius, qui nonſsolùm de examine Epiſscopi, verùm & Vicarij eius teſstatur, iuxta d. diſspoſsitionem Trid. in tract. de offic. & poteſst. Vicar. lib. 2. q. 111. num. 9. & 10. Frãc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. 1. par. cap. 8. num. 20. ubi inquit, prævium examen requiri per Epiſscopum, aut eius Vicarium, & examinatores Synodales; & ſsubdit, quòd Clem. VIII. mandavit ita obſservari hoc decretum, excipiendo aliqua Monaſsteria, & capita Ordinum, idem tradit Seller in ſselect. Canon. cap. 112. num. 28. ubi atteſstatur, ita reſsolutum in Camarinenſs. 20. Martij ann. 1621. Aldana in compend. Canon. reſsolut. lib. 2. tit. 8. num. 38. ubi inquit, hoc ſservari debere, non obſstante Brevi Pij V. ann. 1577. quo maximè regulares nituntur, ut ſsuprà retulimus, & ita fuiſsſse reſsolutum per ſsacram Congregationem Epiſscoporum ſsub die 6. Februarij ann. 1627. & eſst videndus Aug. Barboſsa. qui alios adducit, in noviſsſs. collect. ad Concil. d. cap. 11. ubi n. 30. hoc extendit, non ſsolùm ad Epiſscopos, verùm & ad Ordinarios inferiores, habentes iuriſsdictionem quaſsi Epiſscopalẽ, & refert ita reſsolutum in Rota in Piſscienſs. iuriſsd. 16. Octob. 1580. & 5. Maij 1589. coram Gipſsio, & in eadem 20. Octob. 1593. coram Peña, & 15. Iunij 1590. coram Plato.
Et extant
13
plurimæ ſschedulæ, quæ eandem Concilij praxim, & declarationem admittũtadmittunt, & quia regulares approbationem Ordinarij | habere, & eius examen ſsubire recuſsabant, eos ad id teneri expreſssè decidunt, non obſstantibus privilegijs, quibus ſse excuſsare nituntur, & quòd non apponatur in eorum titulis clauſsula, quæ olim apponi ſsolebat, nimirum, quòd ſsi ab Ordinarijs non approbarentur, ex proprio Motu Pij V. & alijs privilegijs ſsibi conceſsſsis, Doctrinas habere poſsſsint. Ita enim cavit ſsched. data Paci Iuliæ 5. Auguſst. an. 1580. cui cùm Prorex Peruanus Dom. D. Martinus Enriquez obieciſsſset, Religioſsos id ægrè laturos, & Doctrinas relicturos, adhuc præciſsa eius obſservantia illi iniuncta fuit per aliam Matr. 6. Decemb. ann. 1583. & ambæ extant in 1. tom. impreſsſs. pag. 95. Et idẽidem enixiùs, & ſstrictiùs præcipitur Dom. Proregi Comiti Montiſs-Regij per aliãaliam apud D. Laurent. 14. Novemb. 1603. cum qua ſsimul altera ad Epiſscop. Liman. directa fuit, ut in hoc vigilaret, & caſsu, quo Religioſsi aliquot Brevia, vel Bullas in contrarium præſsentarent, Regalem Cancellariam, & eius Fiſscalem cõmonefaceret, ut in eis retinendis, & interpoſsitâ ſsupplicatione ſsuſspendendis, quod ſsuarum erat partium implerent; I que en conformidad de lo que eſstà ordenado, los unos, ni los otros no permitan, que en las Doctrinas que eſstan à cargo de las Religiones, entren à hazer oficio de Curas, ni le exerça ningun Religioſso, ſsin ſser primero examinado, i aprobado por el Prelado de aquella Dioceſsi, aßi en quanto à la ſsuficiencia, como en la lẽgua, para exercer el oficio de Cura, i adminiſstrar los Sacramentos à los Indios de ſsu Doctrina, i à los Eſspañoles que alli huviere.
Quæ ſschedula renovatur per aliam Matr. 16. April. ann. 1618. ad Peruanum Proregẽ Dom. Principem Squillacenſs. ſscripta, ubi iubetur, ut illam ann. 1603. præcisè obſservari faciat, tanquam ſsi cum ipſso loqueretur, nullâ in contrarium diſsſsimulatione, vel conſsuetudine obſstante, his verbis: I porque mi intencion, i voluntad es, que lo que en la dicha razon tengo ordenado, i mandado ſse cumpla, i execute preciſsamente, os mando, veais la dicha mi cedula, que aqui và incorporada, i laguardeis, i cumplais en todo, i por todo, ſegũsegun, i como en ella ſse contiene, i declara, como ſsi cõ vos hablàra, i à vos fuera dirigida, que aſsſsi es mi voluntad. Sin embargo de que con el diſscurſso del tiempo, i pretenſsiones de los Prelados, i Doctrineros ſse aya dißimulado, ò introducido otra costumbre, à que por ningun caſso ſse ha de dar lugar en ninguna manera.
Et cùm dictus Dom. Squillacenſs. ſscripſsiſsſset, ſse virtute huius ſschedulæ curaſsſse, ut quædã Doctrinæ regularibus minus idoneis tollerentur, & quòd alij intra octo menſses ad ſsubeundum examen coram Archiepiſscopis, & Epiſscopis comparerent, ei gratiæ redduntur per epiſst. Matriti 17. Martij ann. 1619. iubeturq́ue, ut idem ſsedulò impoſsterum animadvertat: Demanera, que no ſse dè aprobacion à ningun Religioſso, ſsi no conſstare, que ſsabe mui bien la lengua, i tiene las demas partes neceſsſsarias.
Quæ ſschedulæ ſsub eiſsdem datis ad Proreges, etiam & Prælatos Novæ-Hiſspaniæ remiſsſsæ fuerunt,
14
quamvis nunquam ibi Proreges eas executioni mandare auſsi fuerint, ob graves regularium querimonias, & contradictiones. Quouſsque latæ tandem fuerunt noviſsſsimæ illæ, de quarum nunc interpretatione agimus anni 1622. 1624. 1628. & 1634. in qua hoc his verbis ſsatis notandis exprimitur: I para ſser Curas los dichos Religioſsos, aunque ſsean ſsuperiores de las caſsas, ò Conventos dõdedonde moran, i habitan, i ſson como cabeceras de las dichas Doctrinas, deben, i han de ſser examinados por los Obiſspos, i Ordinarios ſseculares, i por ſsus Examinadores en el diſstricto de las dichas Doctrinas. Pues ninguno puede cuidar de eſsta ocupacion Christianamente ſsin licencia ſsuya. I en el idioma tambien lo deben ſser, por la perſsona que ſse diputa para eſsta enſseñanca, &c.
Vt vel ſsic appareat, quanto ſstudio, &
15
zelo, ac Religionis, & inſstructionis IndorũIndorum deſsiderio, articulus iſste à Regibus noſstris Pijſsſsimis, & ſsupremo eius Indiarum Senatu inſspectus, ac trutinatus fuerit. Nihilq́ue eſsſse cur iuſstè regulares acquieſscere nolint deciſsis hac in parte à S. Concilio Trid. & Eminentiſsſsimis Cardinalibus, & tot, ac tantis Viris doctiſsſsimis, qui ad expediendas dictas ſschedulas diverſsis temporibus adlecti ſsunt. Maximè cùm Breve
16
Pij V. quo (ut ſsæpè dixi) potiffimùm nituntur, fuerit revocatum à Gregor. XIII. Et licèt poſsteà confirmatum videatur à Gregor. XIV. rurſsus noviſsſsimè revocatum ſsit à Gregor. XV. cuius verba reperies apud Aug. Barboſs. in collect. ad Trid. d. ſseſsſs. 25. cap. 11. num. 5. ſsub data Non. Febr. ann. 1622. Et in hac parte examinis, & approbationis Ordinarij à Clem. VIII. in quadam Bulla ad inſstantiam ipſsorum Religioſsorum expedita. In qua declaravit, Religioſsos Indorum Doctrinis inſservientes, non extra clauſstra, ſsed intra clauſstra degere cenſsendos eſsſse, ita tamen ut priùs à locorũlocorum Ordinarijs approbati fuerint, his verbis: Qui ab eorum Superioribus nominati, ac ab eorum Ordinarijs, ſseu eorum Officialibus approbati priùs fuerint.
Et ſsanè hoc naturali, & Theologicâ ratione, adeò evidenti ſsubnititur, ut ei nullum pri|vilegium, nullum ſsubterfugium obſstare poſsſse videatur. Nimirùm
17
nullum Prælatum tutâ conſsciẽtiâ poſsſse alicui licentiam dare ad Parochi officium exercendum inter oves ſsibi commiſsſsas, vel eum approbare, aut miniſstrare permittere, de cuius priùs ſsufficientia, & idoneitate plenè inſstructus non fuerit. Quod adeò ſstringit Concil. Trid. ſseſsſs. 24. cap. 18. & ſseſsſs 25. cap. 9. ut nullam, & irritam eſsſse dicat collationem, vel inſstitutionem beneficij aliter factam, ibi: Ab Epiſscopo tamen iuxta aliàs ſstatuta ab bac ſsancta Synodo examinẽturexaminentur, alioqui inſstitutio ab inferioribus facta irrita ſsit, & inanis.
Et magis in ſspecie,
18
agens de beneficijs curatis iuris patronatus, ſseſsſs. 7. cap. 13. ubi nullius privilegij, vel conſsuetudinis, etiãetiam immemorabilis, prætextu, vel appellationis remedio, eos ſse tueri poſsſse decidit, quominus examen ſsubire teneantur, & à locorum Ordinarijs examinati ſsint, & idonei reperti declarentur. Quod in dictis locis innumeri Auctores, & declarationes S. Congreg. confirmant, quas ibîdem Marcill. Farinac. Gallemart. & Auguſst. Barboſs. recenſsent. Sed pro omnibus ſsufficiet declaratio Rotæ Roman. deciſs. 102. par. 1. recent. quam reſsert Barboſsa de offic. & poteſst. Paroch. cap. 2. num. 20. Quę
19
examen quidem Ordinarij, & eius approbationẽ apertè requirit in beneficijs curatis regularium, quamvis eos liberet ab oppoſsitione in concurſsu, & per edicta facienda, quæ in alijs Curatis ſeculariũſecularium requiritur in d. Concil. ſseſsſs. 24. cap. 18.
Et hoc eſsſse conſsuetudine receptũreceptum, ut
20
beneficia regularia ſsine concurſsu provideantur, aſsſserit Piaſsec. in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 5. num. 18. verſs. Hoc decretum, Gonçalez ad regul. 8. Cancellar. gloſsſs. 6. num. 162. Garcia de benef. par. 9. cap. 2. num. 197. Vgolin. de off. Epiſscop. cap. 50. §. 3. verſs. 4. Aloiſs. Ricc. in prax. deciſs. 421. in 1. edit. aliàs reſsol. 358. num. 1. in 2. edit. Moſsſsobr. in prax. habendi concurſs. ad Paroch. prælud. 3. dubit. 3. num. 34. Filiuc. in quæſst. moral. tom. 3. tract. 41. de benef. cap. 4. num. 141. Rota deciſs. 326. num. 6. par. 2. recent. & Barboſs. ubi ſsup. num. 21. & in Paſstorali alleg. 60. num. 3. ubi num. ſseq. cum Garc. d. cap. 2. num. 199. refert, & probat, idem ſservandum eſsſse
21
in Prioratibus regularibus, habentibus curam animarũanimarum, ſsolitis commendari regularibus, quia etiam concurſsu non conferuntur. Quod valdè notãdumnotandum eſst pro Guardianijs, & Prioratibus Novæ-Hiſspaniæ, & aliquibus in Perù, quibus dixi, has Doctrinas, de quibus loquimur, annexas eſsſse.
Et gaudeo quidem hæc inveniſsſse, & tetigiſsſse, quia multum concernunt
22
ad explicationem, & illuſstrationem ſschedul. ann. 1609. cuius latiùs memini ſsup. hoc lib. 3. cap. 15. ex num. 14. Nam cùm in illa concurſsus requiſsitus per Trident. in beneficijs Curatis extendatur, & practicari iubeatur in eis etiãetiam, qui in his Indijs Occidentalibus iuxta formam Regij Patronatus anteà providebãturprovidebantur, & hodie providentur. In illis tamen, quæ à regularibus deſserrviuntur, ſsive exercentur, talem concurſsum excuſsari iubet, in illis verbis: Todo lo qual es mi voluntad, que ſse entienda, i cumpla en los Beneficios Curados, i Doctrinas que ſse proveyeren en clerigos, i no en las Doctrinas que eſstan, i estuvieren à cargo de Religioſsos; porque en la proviſsion de eſstas ſse ha de guardar lo que eſstà proveido, i ſse proveyere adelante. Hoc enim eſst conforme deciſsionibus, & Auctoribus, quos modò citavimus, ſsed inducit
23
tamen maiorem curam, & obligationem circa Superiores, vel Capitula regularium, ad quos ſspectat tales Religioſsos ad dictas Doctrinas nominare, & proponere, ut ipſsi quoque omninò curẽtcurent, & quantum fieri poſssit, ſstudeant, ut digniores, & idoniores eligant, etiam ſsi poſsteà ab Ordinario examinandi, & approbandi ſsint. Quod expreſssè docuit Abb. in cap. quod Dei timorem, n. 13. inquiens, quòd cùm
24
Monachi ob ſolãſolam Eccleſsiæ neceſsſsitatem, vel utilitatẽ ad hæc beneſsicia habenda, & regenda diſspenſsentur, minimè ſsalvâ conſscientiâ præfici debet eiuſsmodi beneficijs, qui eiſsdem ſserviendis valdè aptus non ſsit. Quod idem refert & ſsequitur Cardinal. in Clem. 1. de elect. num. 20. Silveſster verb. Religio 7. num. 3.
Et in terminis noſstrarum Doctrinarum Indiarum Fr. Ioan. Bapt. in ſsuis advert. Confeſsſsar. 2. par. ubi cum Magiſstro Veracruce concludit, quòd
25
cùm in Capitulo Provinciali Definitorum debeat eligere Guardianos, & Priores, qui ſsimul his Parocijs fungantur, debet ſsemper eligere digniores ſsub mortali peccato, ut docet D. Thom. 2. 2. q. 63. art. 1. & q. 185. & quodlib. 6. q. 9. quem ſsic explicat Sotus de iuſstitia & iure, lib. 3. quæſst. 6. art. 2. Caietan. in ſsum. verb. Beneficium, & egregiè Navarr. in Miſscell. Latin. de oratione, num. 43.
Et hæc valdè
26
notanda ſsunt contra conſsuetudinem depravatam, quam dicti regulares introduxerunt, conferendi nimirum has Parochias in titulum aliquibus Religioſsis gravibus antiquis, & alioqui doctis, idioma tamen Indorum nullatenus intelligẽtibus, & aſsſsociantes illis alium, vel alios Religioſsos iuniores, qui illud intelligunt, ut Parochi functiones per hos expediantur. Hoc enim pro|hibitum, & mali exempli eſst, quia ille, qui titulum habet, non eſst idoneus, nec tenet eius nominatio, & hic, qui exercet, non eſst Parochus, & nullitati ſsubiacent omnia, qua ab eo tanquam tali expediuntur, ut expreſssis, & notandis verbis declaratur in d. ſsched. noviſsſsima ann. 1634. ubi poſst verba, quæ retuli ſsup. num. 7. hæc ſsubijciuntur: Sin que los dichos Superiores ſse puedan eſscuſsar, ni eſscuſsen con dezir, que cumplen con tener otros Religioſsos q̃ ſsaben la lengua, i exercen, i ſsuplen por ellos en eſsta parte, como eſstoi informado, que hasta aqui lo habn hecho, i acoſstumbrado mui de ordinario, pues es llano, que eſste miniſsterio no ſse puede exercer en eſsta forma, pues de ello ſse ſseguiria, que el que tiene el titulo, ſse hallarà ſsin idoneidad, i ſsuficiencia neceſsſsaria; i el que exerce, i la tiene ſse ballaſsſse ſsin titulo, por no tenerle, ni averſsele dado los dichos Ordinarios, que es à quien pertenece. Quedando con eſsto ſsugeto todo lo que como tales Curas hizieren à los eſscrupulos, nulidades, è inconvenientes que ſse dexan conſsiderar, &c. Quod ſsumtum
27
videtur ex Trident. ſseſsſs. 7. cap. 3. ubi diſsponit: Quòd parochus ſsit habilis, atque per ſse ipſsum eum exercere poſsſsit, cuius auctoritati innixus Emanuel Roder. d. 1. to. quæſst. regul. q. 35. art. 1. ſsic inquit: Debet tamen iſste Curatus quicunque ſsit (quaſsi diceret, etiam Prior, aut Guardianus) habere ſscientiam linguarum ſsuarum ovium, quia in Concil. Trid. mandatur, quòd reſsideat, & quòd ſsit habilis, atque per ſse ipſsum curam animarum exercere poßit, aliàs, quòd proviſsio, & collatio irritetur. Cui addo
28
Motum prop. Pij V. ab ipſsis Religioſsis pro ſse expendi ſsolitum, ibi: Quatenus ipſsi Religio ſsi Indorum illarum partiũpartium idioma intelligant, expensâ dictione, quatenus, quæ
29
ubi adijcitur actui, qui eſst in fieri, non ſsolùm modũmodum, ſsed conditionem inducit, quâ non obſservatâ, actus corruet, cap. gravis, de reſstit. ſspol. cum alijs, quæ tradit Craveta conſs. 802. num. 1. Ludoviſs. deciſs. 555. num. 2. Tiraq. de retract. lignag. §. 8. gloſsſs. 8. Molina de primog. lib. 2. cap. 15. num. 19. & noviſssimè Auguſst. Barboſsa de dictionibus, eod. verb. ſsium.
Sed eſst quæſstionis,
30
utrum ſsi Ordinarius ſsemel examinaverit, & approbaverit aliquẽ Religioſsum, vel quemlibet alium clericum ſsecularem ad eiuſsmodi curata Indorum regenda, & exercenda, & is poſsteà ad aliud ſsimile beneficium promoveatur, iterũm examẽ ſsubire debeat, antequàm approbetur, vel inſstituatur, novumq́ue hoc beneficium ipſsi canonicè conferatur? Quæ quidem quæſstio ſsæpè mihi Limæ de facto contigit in conſsultationibus dominorum Proregum, & Prælatorum, & his diebus in ſsupremo Indiarum CõſilioConſilio rurſsus graviter vẽtilata fuit. et in ea reſsolvendum videtur,
31
dictũdictum examen pro forma, in qualibet nova proviſsione, & inſstitutione Eccleſsiæ Parochialis deſsiderari, quamvis ad alteram quis iam examinatus, & approbatus reperiatus, præſsertim ſsi tale examen non fuit factum à moderno Prælato, ſsed ab eius anteceſsſsoribus, ut deciſsum eſst in Rota Romana apud Seraphin. 2. to. deciſs. 1323. pag. 223. & in alia, quam adducit Nicol. Garcia de benef. 6. par. cap. 2. num. 266. cuius hæc ſsunt verba: Quando examen requiritur pro forma, debet præcedere quamlibet proviſsionem, quãvis aliàs ſsit examinatus, & approbatus, etiam ad parochiales, maximè quandò ab alio Ordinario. Nam quamvis prima approbatio poſssit videri ſsuſsſsiciens, ut de idoneitate conſstet, & ei ſsemper multum deferri debeat, ut in Extravagãt. Benedict. XI. inter cunctas, de privilegijs, cum traditis à Vazquez tom. 4. q. 93. art. 3. dub. 5. num. 4. Llamas de curat. anim. in 1. par. metod. cap. 7. & noviſssimè Torrebl. de iure ſspirit. lib. 14. cap. 2. & 3. ConciliũConcilium tamen in quolibet, quãtumvis idoneo, examen requirit, & ita circa eius declarationem reſsolvit Aloiſs. Riccius, & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Garcia ubi ſsup. num. 265. Quaranta in ſsumma Bullarij, verb. Beneficiorum Parochialium collatio, §. circa exame, pag. 93. ubi inquit, hoc procedere, etiam ſsi promovendus eſsſset famoſsiſsſsimus Doctor, qui cum maximo applauſsu per plures annos legerit, & quòd aliàs collatio erit nulla iuxta Pij V. conſstitutionem, idẽ docet Rebuff. in tract. nominat. q. 18. Paul. Fuſscus de viſsit. lib. 2. cap. 5. Navarr. conſs. 5. de off. Ordinar. & latiùs cæteris Flamin. Pariſs. ubi hoc extẽditextendit etiam ad beneficia vacãtia per reſsignationem, lib. 8. de reſsignat. benef. q. 9. à num. 77. & lib. 10. q. 7. ubi inquit: Quod videmus contingere tota die cuilibet etiam doctißimo, & eadem q. 9. num. 91. addit per S. Congreg. declaratum fuiſsſse, hoc procedere, quamvis quis ſsit Licentiatus, vel Doctor in Theologia, vel iure Canonico, & latè de hac examinatione, & reexaminatione agẽs Lucarinus Academ. quæſstion. acad. 2. obſserv. 1. & Rogerius in q. Sabina 2. inter quæſst. diverſs. pag. mihi 165. ubi, quòd
32
ſsi Scholari, vel alteri, qui putabatur idoneus, collata eſst præbenda, & poſsteà reperiatur inſsufficiẽs, poteſst illâ privari, cuius etiam memini ſsup. cap. præced. num. 20.
Et huius Doctrinæ veritas ſsuadetur, quia qui
33
olim aptus fit, hodie propter ætatem, vel oblivionem, in hominibus naturalem, vel alios varios caſsus aptus, & idoneus fortè no | erit, l. peregiè 44. D. de acquir. poſsſseſsſs. cum ſsimilibus. Et
34
non implet Prælatus, quod ſsuarum eſst partium, ſsi cùm hodie, & per ſse approbationem dare, & inſstitutionẽ facere debeat, de præterita approbatione, maximè antiqua, aut à ſsuis anteceſsſsoribus facta, confidit, ut benè reſsolvit Seraph. d. deciſs. 1323. Et iterùm, & meliùs 1. tom. deciſs. 968. num. 10. pag. 640. ubi concludit, quòd, qui ſsemel eſst examinatus, poteſst per novum examẽ reprobari, & ſsic duo ſsimul clarè ſsupponit. Primum poſsſse dari ſsecundum examen. Alterum in hoc ſsecundo examine poſsſse inſsufficientem declarari, qui anteà idoneus declaratus fuit. Nimirum quia quemadmodum omne artificiũartificium recipit incrementum per exercitium, l. legatis ſservis 63. §. ornatricibus, D. de legat. 3. Ita etiam per non uſsum, aut propter morum corruptionem olim aptus, hodie ineptus poterit inveniri.
Et iuxta hæc notabiliter cõſuluitconſuluit Oldrad. conſs. 18. etiam
35
his examinatũexaminatum ad duas Parochias, debere ad tertiam examinari, & poſsſse reprobari, ſsi minus habilis reperiatur; eâ eleganti ratione utens, quia ſsi in alijs muneribus, & officijs hoc permittitur, & practicatur, ut in l. ut gradatim, §. reprobari, D. de mun. & honor. l. ſsed & reprobari 7. D. de excuſsat. tut. l. 2. D. de profeſsſs. & med. multò magis idẽidem admitti, & practicari debet in exercentibus prædictam curam animarum, in quibus tale periculum maius eſst, proptereà quòd talis cura ars artium nuncupatur, cap. cùm ſsit 14. de ætate, & qualitate. Et eò maximè, quòd multoties contingat, aliquos à principio perfunctioriè examinasri, ut ibidem idem Oldrad. advertit. Cui addo (ne per mendicata ſsuffragia ambulare videamur) expreſsſsam ſsacræ
36
Congreg. Cardin. declarationem, hũc caſsum in terminis decidentem, in hæc verba: Nonſsufficit, quòd præſsentatus fuerit aliàs examinatus, & approbatus ab alio Ordinario ad beneficium curatum, quam referũtreferunt Farinac. Gallemart. & Marcilla ſsup. d. cap. 18. Trid. ſseſsſs. 24.
Quæ omnia proculdubio certiora ſsunt in noſstris Doctrinis Indorum,
37
in quibus præcipuum examen conſsiſstit in idiomatis intelligentia, quæ ut leviter à multis Religioſsis, & ab alijs addiſscitur, ut poſsſsint his Doctrnis præfici, ita eâdem facilitate, poſstquàm illis præfecti ſsunt, per incuriam amittitur. Quòd ſsi promotio facienda ſsit ad Doctrinam diverſsi idiomatis, tunc nulla dubitatio ſsubeundi novi examinis eſsſse poterit. Prout hæc omnia cohærenter ad diſspoſstitiones iuris communis, & deciſsiones Rotæ, & S. Congregat. ſsuprâ relatas, declaravit ultima illa ſsched. cuius ſsæpè meminimus ann. 1634. aliquantiſsper propter itinerum difficultatem, & Religioſsorum cõmoditatem eas temperans,
38
& novum examen excuſsari poſsſse tradens, in ſsemel ab eodẽ Prælato ad aliud ſsimile beneficium eiuſsdem idiomatis approbatis, & examinatis, in hæc verba: Pero es declaracion, que los examinados, i aprobados una vez, no han de bolver à ſserlo, ni por los proprios Arcobiſspos, i Obiſspos, ni por ſsus ſsuceſsſsores. I esto ſse ha de entender para el miſsmo Arçobiſspado, ò Obiſspado, en que fueren examinados, i en que ſse leas buviere dado, i diere la aprobacion como à tales Curas, ſsin limitacion alguna. Mas ſsi ſsobreviniere cauſsa que lo pida, ò por demeritos en la ſsuficiencia, ò falta del idioma, ò por ſsuceder, como de ordinario ſsucede, que traten de mudarſse, i paſsſsarſse à otra Doctrina, en que aya, i ſse hable otralengua, es juſsto que ſse examinen; i declaro, que pueden, i deben ſser examinados de nuevo, porque yà no ſse balla en ellos aquella ſsuficiencia que merecio la primera aprobacion: i aßi lo podran hazer, i mandar los Arçobiſspos, ò Obiſspos para quietud de ſsus conciencias, &c.
Et conducit valdè,
39
quod in ſsimili pluries declaravit Congregatio Epiſscop. & regular. quam referunt Seller in ſselect. Canon. c. 14. num. 27. & Aug. Barboſsa in collect. ad Trid. ſseſsſs. 23. de reformat. cap. 15. pag. 32. num. 49. & 51. Nempè regulares ab Epiſscopo anteceſsſsore, prævio examine, approbatos, ad perſsonarum ſsecularium confeſsſsiones audiendas, poſsſse modernum Epiſscopum pro maiori cõſscientiæ ſsuæ quiete iterũiterum examinare, & ſsi minus idoneri reperti fuerint, reprobare, quinimò, & à ſsemetipſso approbatos, ſsi aliqua iuſsta cauſsa interveniat, quæ ad ſsuſspendẽdum, vel denegandum eiſsdem miniſsterijum confeſsſsionis pertineat, & tradit alia, latè rem diſsputans, & benè reſsolvens Ioan. Sanch. in ſselect. diſsputat. cap. 48. fol. 451. & cap. 50. fol. 489.
Tertivs Articulus in ſschedulis ſsuprà relatis deciſsus, & adhuc à dictis Religioſsis, ſsuis privilegijs inſsiſstentibus, durè, & impatienter acceptus, tendit
40
ad iuriſsdictionem, viſsitationem, & correctionem Ordinariorum circa eoſsdem Religioſsos, quatenus dicta Curata Indorum exercent. Aiunt quippè, hoc nullatenus ſsua inſstituta permittere, quæ eos à di cta iuriſsdictione totaliter eximunt, cap. cùm dilecta, de confirmat. util. gloſsſs. in cap. non licèt, verb. Suæ Diœceſsis, de præſscript. cum latè adductis à Farin. deciſs. Rotæ 105. per tot. lib. 1. in volum. conſsil. & deciſsion. & Miranda in Manual. Prælat. 1. tom. q. 13. per totam. Nec debere
41
duas viſsitationes, Ordinarij, ſscilicet, & ſsuorum regularium Prælatorum | ſsubire, quorum iuriſsdictioni Ordinariæ, quam in ipſsos exercent, annexa eſst, & eſsſse debet viſsitatio, & correctio, ex traditis ab Altamirano in tract. de viſsitat. fol. 27. num. 68. col. 1. & Concil. Trident. ſseſsſs. 25. cap. 20. ibi: Abbates, qui ſsunt Ordinum capita, & cæteri prædictorum Ordinum ſsuperiores Epiſscopis non ſsubiecti, &c. ex officio viſsitẽt. Et ad hoc expendunt eadem ferè illa, quæ in articulis ſsuperioribus adnotavi, & quòd
42
unum corpus diverſsa capita habens, quaſsi monſstrum cenſsetur, cap. quoniam, verſs. Tanquam unum, de offic. Ordin. Neminẽq́ue
43
poſsſse duobus dominis ſservire, vel à duobus iudicibus ſsuper eadem adminiſstratione iudicari, vel ſsyndicari, l. ſsi ut certo, §. ſsi duobus vehiculum, D. cõmod. l. ſservus, D. de acq. rer. domin. c. in nova 16. q. 7. cap. cognovimus 12. q. 2. ibi: Incongruum namq́ue eſst unam, eandemq́ue Eccleſsſsubſstantiam duplici quodammodò iure cenſseri. Matth. 6. Nemo poteſst duobus dominis ſservire, atu unum ſsustinebit, & alterum contemnet. Quorum argumẽtoargumento,
44
iuriſsdictionem individuam eſsſse, nec poſsſse integraliter uno, eodemq́ue tempore apud duos iudices, vel Magiſstratus menere, latè tradunt DD. in l. 4. §. Cato, D. de verbor. oblig. Abb. in cap. prudentiam, num. 2. de offic. deleg. Felin in cap. cùm ex officij, num. 2. de præſscript. & magis in ſspecie Craveta conſs. 411. num. 1. & 6. lib. 3. & plures alij relati à Menoch. conſsil. 1156. num. 50. vol. 12. & Marta de iuriſsd. 1. par. cap. 48. num. 1.
Et prætereà adducunt exempla
45
aliquarũ Parochiarum Hiſspaniæ ſsub Militaribus Ordinibus, vel ſsancti Benedicti, aut alijs Monachalibus conſstitutarum, in quibus Ordinarij, nec per viam viſsitationis, nec alio modo ullã iuriſsdicionem exercent, ut advertit Eman. Roder. 1. tom. quæſst. regul. q. 36. art. 3. & 4. & Cened. in pract. Canon. q. 26. num. 25. ibi: Ex quibus inferri licet, quòd regulares ſserſsunt ſsubiecti Epiſscopo, in quorum, Diœceſsi extiterint, non debent per Epiſscopos viſsitari, ſsi tales babuerint Abbates, aut Generales, aut Superiores, qui habeant iuriſsdictionẽ ordinariam, &c.
Ac denique quaſsdam declarationes S. Cõgreg. Cardin. quæ tunc tantùm videntur
46
dictam viſsitationem in Parochijs regularium permittere, ubi in eis curam animarum per ſseculares exercetur, quas refert Farin. ad Trident. ſseſsſs. 7. cap. 5. ubi Aug. Barboſsa aliam adducit dicentem: Quòd etiam ſsi Eccleſsſsint regularium, tamen tunc ab Ordinarijs viſsitari debent, quando cura exercetur per Sacerdotes ſseculares. Et de his agit Fr. Eman. Roder. 1. tom. regul. q. 35. & ſseqq. Fr. Ioann. Baptiſsta in d. advert. 2. par. fol. 257. & ſseqq. & fol. 379. Fr. Ioan. Torquem. in Monarch. Ind. lib. 5. cap. 7. pag. 800. & Fr. Ant. Remeſsal in hiſst. Guathemalenſsi, lib. 11. cap. 5. & 6.
Sed quicquid ipſsi dicant, & obijciant, certùm eſst de iure communi, & Regio Indiarum regulares,
47
his Doctrinis inſservientes, ſsaltẽ in officio, quod dicunt officiando, Ordinariorum iuriſsdictionem, & viſsitationem non poſsſse, nec debere ſsubterfugere, ac recuſsare; quia aliter ratio muneris, quod exercent, conſstare non poſsſset, niſsi ea redderetur Prælatis ibîdẽ omnimodum in ſspiritualibus iuriſsdictionem habentibus, ut colligitur ex
48
text. celebri in cap. cùm capella 16. de privileg. ubi licèt Capellanis Ducis Burgundiæ, in quantum talibus, privilegium exemtionis à iuriſsdictione Ordinarij per ſsedem Apoſstolicam conceſsũconceſsum, reverenter obſservari iubeatur; ſsi tamen aliqui ex his curatum exerceant, quoad hoc, Epiſscopo ſsubduntur, ut conſstat ex illis verbis: Quocirca mandamus, quatenus in quantum exemti ſsunt, eiuſsdem ratione Capellæ Apoſstolicis privilegijs defer as reverenter, ſsed in quantum ratione Parochialium EccleſiarũEccleſiarum, vel aliàs iuriſsdictionem tuam reſsp cere dignoſscuntur, officij tui debitum in eoſsdsem liberè proſsequaris; ubi gloſsſs. verb. In quantum exẽti, rectiſssimè notat, non
49
eſsſse novum, nec inſsolens,ut unus,idem homo diverſsis reſspe ctibus, diverſso iure cenſseatur, & in aliquibus exemtione gaudeat, in alijs non, ut in exemplo cap. tuarum, & cap. ex ore, in fine, eod. tit. de privileg. & cap. tuas, de maior. & obed. & idem in noſstris terminis probat text. in cap. qui Religioſsis 18. q. 2. cap. quoniam 21. eod. tit. des privil. cap. 1. §. in eos autem, eod. tit. lib. 6. & Concil. Trid. d. ſseſsſs. 25. cap. 11. cuius verba adduxi ſsup. hoc cap. num. 11. & plures caſsus adducens,
50
in quibus regulares exem ti iuriſsdictioni Ordinarij ſsubijciuntur, Cened. in pract. Canon. d.q. 26. per totam, Eraſsmus à Cochier in integro, & ſsatis docto, & copioſso tractatu de iuriſsdictione in exẽtos, & Cãpanillus ſstatim citandus.
Et ita in noſstris terminis expreſssè tenent, &
51
de communi totius orbis praxi teſstantur Paul. Fuſscus de viſsit. lib. 2. cap. 16. per totũtotum, Fr. Eman. Roder. in d.q. 36. art. 4. & tom. 2. quæſst. 63. art. 11. verſs. Et advertendum, Piaſsec. in prax. Epiſscop. 2. part. cap. 3. num. 46. Franc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. 2. par. cap. 18. num. 105. Riccius in praxi re. for. Eccl. deciſs. 608. num. 2. & deciſs. 736. & in prax. aurea, reſsol. 176. Mar. Anton. Maceratenſs. lib. 1. var. reſsolut. cap. 17. per totum, & cap. 112. caſsu 50. verſs. Non fuit autem dubitatũ, Petr. | Cenedus ſsup. num. 25. Campanillus in diverſs. iur. Canon. rubr. 12. cap. 13. num. 51. cum ſseqq. & num. 115. Hier. Venerus à Leiva in exam. Epiſscopor. lib. 6. cap. 11. ex n. 2. Vgolin. de offic. & poteſst. Epiſscop. cap. 20. §. 4. & cap. 21. §. 5. Paul. Bertus in praxi criminali regularium, ſseculariumq́ue omnium, tit. 4. de viſsit. cap. 29. de viſsitat. regular. num. 46. Fr. Ioan. de la Cruz in epitome de ſstatu Religion. lib. 2. cap. 3. fol. mihi 122. pag. 1. verſs. 7. Azor. to. 1. inſstit. moral. lib. 12. cap. 18. verſs. 46. Seraphin. deciſs. Rotæ 1067. num. 2. verſs. Poſstremò, Barboſsa in Paſstorali, par. 3. alleg. 74. ex num. 18. ubi Navarr. sairum, & alios adducit, Mareſscot. lib. 2. reſsol. cap. 35. num. 22. & ſseqq. ubi plura ſsatis notabilia cumulat de his beneficijs regularibus, de quibus tractamus. Aldana in compend. Canon. reſsol. lib. 2. tit. 8. n. 40. ubi dicit reſsolutum fuiſsſse, quòd huic iuriſsdictioni, & viſsitationi Ordinarij nõ obſstat Breve Pij V. ann. 1567. Seller, qui de alia ſsimili deciſsione teſstatur, in ſselect. Canon. cap. 112. num. 8. & plures alij, quos refert Eraſsm. Cochier. in d. tract. de iuriſsd. in exemt. 2. par. q. 2. per tot. & Auguſst. Barboſs. in noviſsſs. collect. ad Trid. d. cap. 11. n. 11. & ſseqq. pag. 563. ubi refert reſscriptum Pij V. ann. 1571. quo cavetur, Eccleſsias Militum ſsancti Ioan. Ieroſsolym. quibus cura animarum incumbit, in concernentibus ipſsam curam, Ordinario eſsſse ſsubiectas, & ab eo viſsitari poſsſse.
Et idem
52
in terminis noſstrorum regulariũ Indiarum tandem fatetur Eman. Roder. dict. q. 36. art. 3. & 4. & 2. tom. q. 64. art. 1. & idem Emanuelẽ referens, & tranſscribẽs, tenet Fr. Ioan. Bapt. ubi ſsup. Matienz. de mod. Regni Perù, 1. par. cap. 37. qui ait, aliter has Doctrinas conſstare non poſsſse, Miranda in Manuali Prælat. q. 42. art. 1. & ſseqq. & noviſsſsimè D. D. Felician. à Vega Epiſscop. Pancenſs. & nunc cùm hæc prælo mandantur in Archiepiſscopũ Mexicanum electus, in cap. cæterùm 5. de iudicijs, num. 36. ubi ad hoc expendit verba ſsched. ann. 1624. quæ retuli cap. præcedenti, num. 77. & huc tranferenda ſsunt: ſsed ante eã idem non minus apertè cautum invenio in nobili illa ſschedula dat. Matrit. 16. Decembr. ann. 1587. tom. 1. impreſsſs. pag. 100. Quæ cùm aliam anni 1583. ſsuſspendere iuſsſsiſsſset, quæ omnes Doctrinas Religioſsis adimere præcipiebat, ut dixi ſsup. cap. proxim. nũ. 25. Eam veluti conditionem adducit, ut ab Ordinarijs ſse circa officium curati viſsitari paterentur. Ita enim inquit: I vos perſsonalmente, i ſsin cometerlo à otra perſsona alguna, viſsitareis las Igleſsias de las Doctrinas, dõdedonde eſstuvieren los dichos Religioſsos, i en ellas el ſsanto Sacramento, i pila del Bautiſsmo, i las fabricas de las dichas Igleſsias, i las limoſsnas dadas para ellas, i todas las demas coſsas tocantes à las tales Igleſsias, i ſservicio del culto divino, i Religioſsos que estuvieren en las dichas Doctrinas. Anſsimiſsmo lesviſsitaries, i corregireis en quanto à Curas fraternalmente, teniendo particular cuenta de mirar por el bonor, i buena fama de los tales Religioſsos en los negocios que fueren ocultos: i quando mas que eſsto fuere meneſster, ò conviniere, dareis noticia à los Prelados, para que los castiguen, i no lo haziendo ellos, basreislo vos, conforme à lo diſspuesto en el ſsanto Concilio de Trento, i Paſsſsado el termino, i tiempo en èl contenido, &c. quæ ſschedula refertur etiam à Fr. Ioan. Baptiſsta, Torquemada, & Remeſsal ubi ſsup. Et cùm ita antiqua ſsit, & ab ipſsis Religioſsis impetrata, ut eis Doctrinæ relinquerentur, neſscio cur has noviores ann. 1624. & 1634. tanquam duras accuſsent, cùm nihil amplius, quàm illa, hac in parte contineant. Quod & repetitur in alia ann. 1618. cuius memini ſsuprà num. 13. ibi: I que ſsi en las viſsitas que los dichos prelados les hizieren, en quanto à Curas, ballaren à los dichos Religioſsos Doctrinantes ſsin la ſsuficiencia, partes, i exemplo q̃ ſse requiere, i ſsin ſsaber, i entender la lengua de los Indios que doctrinaren ſsuficientemente, los remuevan, i aviſsen à ſsus Superiores, para que nombren otros, que tengan la ſsuficiencia neceſsſsaria, en que han de ſser examinados. Et ſsunt innumeræ aliæ de eadem viſsita tione agentes; & quòd ſsi Epiſscopus non poſsſsit per ſse illam facere, mittat Religioſsos ad aliorum Religioſsorum viſsitationem, quæ habentur in 1. tom. impreſsſs. pag. 115. cum ſseqq.
Quod tamẽtamen innovavit Dom. Prorex Princeps Squillacenſs. innixus verbis d. ſsched. ann. 1618. ibi: I exempolo: & auxilium Epiſscopis præbuit,
53
ut generaliter de moribus, & vita eos viſsitare poſsſsent. Cùmq́ue do hoc Regium Senatum certiorem feciſsſset, reſsponſsum accepit per epiſst. dat. Matr. 17. Martij an. 1619 Eſstà bien el aver impartido el auxilio al Arcobiſspo para execucion de las cedulas, en que ſse manda, que los frailes Doctrineros ſseã viſsitados en la vida i conſstumbres. Quæ tamen verba temerè prolata videntur, quia eorum occaſsione generalis Religioſsorum viſsitatio iudicebatur, quod magnas turbas excitavit, & ita in novioribus revocantur, & geminatè dicitur dictam viſsitationem contineri debere, Dentro de los limites, i exerciciio de Curas reſstrictamente, i no en mas. Hoc enim eſst conformiùs diſspoſsitioni Tridentini d. cap. 11. & auctoritatibus ſsuprà relatis. Vnde regularem delinquentem extra Sacramentorũ adminſstrationem, & curam animarum, non | ab Epiſscopo, ſsed à ſsuis Superioribus puniendum eſsſse, referunt deciſsum Gallerat. in margar. caſsuum conſsciẽtiæ, verb. Parochus, Riccius d. reſsolut. 513. num. 2. & reſsolut. 532. & Auguſst. Barboſs. in collect. ad d. cap. Trid. num. 10. par. 563. ſsiverò intra dictum offlicũofflicum, benè poteſst ab Ordinario corrigi, & puniri, ut Trident. d. cap. 11. & dictæ ſschedulæ tradunt, ibi: Vſsando de correccion, i caſstigo, en lo que fuere neceſsſsario, & varias circa hoc declarationes S. Congreg. adducentes, Seller in ſselect. Canon. cap. 112. num. 8. ubi dicit, ita reſsolutum per ſsacr. Congregat. Epiſscop. ſsub die 6. Febr. ann. 1627. idem Seller ubi ſsup. num. 28. ubi atteſstatur reſsolutum in Camarinenſsi 20. Martij 1621. quòd Epiſscopus poteſst regulares in ijs, quæ curam animarum, & Sacramentorum adminiſstrationem cõcernunt, viſsitare, & examinare, & contra eos, nõ parentes, & non exequentes decreta in viſsitatione facta, procedere, eoſsq́ue cogere ad exequem dum.
Quibus non obſstant exempla, quæ ſsuprà num. 45. adduxi,
54
de Curatis Ordinum Militarium, & alijs, in quibus Epiſscopi nullatenus ſse, etiam per viam viſsitationes officij officiandi, ingerunt, & immiſscent, ut Emanuel, & Cened. ibîd. relati teſstantur. Quia, ut ijdem Auctores oſstendunt, id debet intelligi in Eccleſsijs, quæ omninò ſsunt exemtæ à iuriſsdictione Ordinarij, atque adeò non ſsunt ſsuæ Diœceſsis, ſsed ſsub ordinaria, & omnimoda iuriſsdictione Prælatorum regularium. Quod in noſstris Doctrinis ſsecus procedit, cùm nullum alium Ordinarium habeant, nec agnoſscant, & ita in eis Trid. deciſsio omninò ſservari debeat.
Sed eſst quæſstionis, & quidem graviſssimæ, & ſsæpiùs occurrẽtis, an
55
tales regulares ſsub occaſsione dictæ viſsitationis, & correctionis, poſssint ab Ordinarijs excommunicari, vel ſsuſspendi? Et dubitãdidubitandi rationem movet, quòd ipſsi regulares, maximè Mendicantes, ſse aliud ſspeciale privilegium habere obijciunt,
56
ut ab Archiepiſscopis, & Epiſscopis ſsuſspendi, interdici, vel excommunicari non poſssint, ut conſstat ex cap. 1. verſs. In eos autem, de privil. in 6. ubi DD. Compend. privileg. Mendican. verb. Exemtio, num. 9. 23. & 24. Bulla Paul. III. ann. 1549. quę idem privilegium conceſsſsit Religioſsis Societatis Ieſsu, cum alijs, quæ adducit Gambara, Enriquez, & Emanuel Roder. quos refert, & ſsequitur Thom. Sanchez de matrim. lib. 7. diſsp. 33. num. 23. idem Emanuel Roder. in ſsumma ult. edition. to. 1. verb. Deſscomunion, cap. 140. num. 6. concludens, hæc privilegia ſservanda illis eſsſse, niſsi expreſssè concedatur Epiſscopis, ut in aliquibus caſsibus poſssint latis cenſsuris contra exemtos procedere, ut evenit in decret. Trident. ſseſsſs. 25. de regul. cap. 1. & 16. & ſseſsſs. 22. can. 9. in decredo de obſservandis, & evitandis in celebratione Miſsſsæ.
Cæterùm, his non obſstantibus, contrarium reſsolvendum eſst, quia cùm in caſsu, de quo loquimur,
57
Epiſscopi habeant iuriſsdictionem, & correctionem in regulares beneficiarios, ijſsq́; immediatè ſsubſsint, ut diſsponitur in Trid. d. ſseſsſs. 25. cap. 11. & declaratur in deciſsionibus, & ſschedulis Regijs ſsuprà relatis, nullum dubium eſsſse videtur, quin poſsſsent eoſsdem excommunicare,
58
quoniam poteſstas excommunicandi, eius eſst, quis iuriſsdictionem in foro externo ad cogendum habet, ut aliorum plurium auctoritate tradit Thom. Sanchez eâd. diſsp. 33. num. 22. & 23. ad finẽfinem, & aliàs veluti fruſstratoria redderetur iuriſsdictio illis conceſsſsa, ſsi armis privarentur, quibus Eccleſsia ſsolita eſst uti contra ſsubditos inobedientes, & contumaces, ut in ſsimili inquit Trid. ſseſsſs. 25. cap. 3. de reformat. gloſsſs. verb. Executorem, in cap. ſsuper quæſstionum, & in cap. ex litteris, verb. Si ſsubdelegatus, & in cap. fin. verb. Commiſsſsum, de offic. deleg. ubi docet, etiam habentem nudum miniſsterium poſsſse excommunicare impedientes ſsuam commiſssionem, ne aliàs inutilis ſsit commiſssio, ex regul. text. in l. 2. D. de iuriſsdict. omnium iud. cap. Paſstoralis, & cap. prætereà, de offic. delegat. cum vulgat.
Rvrsvs facit, quòd Trid. d. cap. 11. in viſsitatione, & correctione dictorum regulariũ ſsimpliciter, & abſsque ulla diſstrictione pœnarũpœnarum, vel cenſsurarum loquitur, ut patet ex eius verbis ſsup. num. 11. relatis, ibi:
59
Subſsint immediatè iuriſsdictioni, viſsitationi, & correctioni Epiſscopi, &c. Vnde Epiſscoporum arbitrio relinquere videtur, quam malint pœnam, vel cenſsuram irrogare, ex text. in cap. de cauſsis 4. §. ill is etiam, de offic. deleg. ibi: Si tale fuerit negotium, quod certa ex inde pœna canonibus exprimatur, eandem infligas, alioqui ipſsos pro delicti qualitate, & cauſsa, ſsecundùm tuum arbitrium, punire procures; ubi gloſsſs. verb. Arbitrium, cum concord. & facit etiam gloſsſs. verb. Simpliciter, in fine, in dict. cap. prætereà, eodem tit. dum inquit,
60
quòd verbum ſsimpliciter poſsitum, generaliter intelligitur; pro quo allegat text. in cap. ſsi Romanorum 11. diſstinct. & in cap. quia circa, de privileg.
Et eadem conſsideratione utens, reſsolvit in ſsimili Riccius in d. prax. for. Eccleſs. in prax. pœnar. deciſs. 362. num. 6. & in collect. deciſs. 4. par. collect. 882. quòd in caſsu eiuſsdem CõcilijConcilij ſseſsſs. 25. de regul. cap. 13. quo decernitur, | quòd
61
Epiſscopi poſssint cõpellere Religioſsos, ut ad publicas proceſssiones accedant, poterit id pœnis, & cenſsuris efficere, pro quo plures Auctores adducit, & idem tenet Graffis lib. 3. conſs. 10. de regular. num. 26. & ſseq. Stephan. Gratian. deciſs. Marchiæ 232. num. 13. & 15. Maceratenſs. lib. 1. var. reſsol. c. 112. caſs. 35. ad finem, qui refert ita fuiſsſse deciſsum in Curia Epiſscopali Papiæ, Eman. Roder. quæſst. regul. 3. tom. q. 36. art. 1. ad finem, ubi inquit, ita ſsenſsiſsſse Sac. Cõgreg. Cardin. cuius declarationem adducit Zerola in prax. Epiſscop. verb. Excommunicatio, Rubr. de excõmun. cauſsa materiali, §. ad quintum, verſs. Secundò fallit, Cened. in pract. Canon. q. 26. n. 16. Farin. Gallemar. Marcilla, & Barboſs. in remiſsſs. & declarat. ad d. cap. 13. Concilij.
Deinde facit, quòd
62
d. cap. 11. Trid. ut benè conſsiderat Vgolin. d. tract. de off. Epiſscopi, cap. 20. §. 4. num. 1. in princip. quoad iuriſsdictionem, & ſsubiectionem Epiſscoporũ in hac parte iungit, & æquiparat regulares curam exercentes, cum ſsecularibus, quibus ipſsi regulares eandem curam in ſsuis Monaſsterijs commiſserunt, ut patet ex illis verbis: Perſsonæ tam regulares, quàm ſseculares buiuſsmodi curam exercentes, ſsubſsint immediatè, &c. Vnde cùm
63
eadem ſsit ratio æquiparatorũ, l. 1. D. de leg. 1. cum traditis ab Everard. in loco à ſsimili, & magis in noſstris terminis à Ioſseph. Aldret. in alleg. iuris pro exemt. regular. ab eorum Ordinarijs, cap. 6. num. 5. & 6. quemadmodum dubium non eſst, quin Epiſscopi poſssint excommunicare ſseculares, ita dubitari non debet, quòd poſsſsint & regulares, ex l. lex iam hoc iure, D. de vulg. & l. talis ſscriptura, §. fin. de leg. 1. cum ſsimil. Cui conſsiderationi non obſstabit, ſsi ex adverſso replicetur, illam procedere, ubi militat eadem ratio in æquiparatis, non ſsi diverſsa, ex latè traditis ab Anton. Gabr. lib. 6. commun. tit. de clauſsul. concl. 9. num. 3. & Aldrete ubi ſsup. cap. 8. num. 12. prout in noſstro caſsu contingere dicunt, reſspectu ſspecialis privilegij, quod Ordines Mendicantes, & alias habere retulimus. Nam huic obiectioni facilè reſspondetur, hodio
64
regulares curata exercentes, in quantum tales Curatos, nullis privilegijs gaudere, cùm derogata ſsint ex eod. cap. 11. Trident. & ex alijs Brevibus, & declarationibus ſsuprà latè relatis, & expreſssè in illa, quæ refertur à Farin. Marcill. & Gallemar. ibid. & ita habet: Non intendit hoc decretum privilegijs regularium derogare, niſsi in bis tantùm, quæ ad animarum actualem Sacramentorum administrationem pertinent, atque concernut. Vnde henè cõſequiturconſequitur, quòd in his nullis privilegijs fruuntur, atque adeò ſsecularibus ſsimiles ſsunt, prout & in ſsimili, loquens de eadem exemtione excommunicationis, docet, & probat
65
celebris text. in cap. 1. verſs. In eos, de privil. lib. 6. in hæc pulcra, & optima verba: In eos autem, quibus nec interdici, ſsuſspendi, vel excommunicari à quoquam valeant, à ſsede Apostolica est indultum (ſsicut ſsunt Religioſsi quamplures) in quorum privilegijs continetur, ne quiſsquam Epiſscopus, vel Archiepiſscopus Monaſsteriorum ſsuorum Monachos pro ulla cauſsa, ullovè loco, interdicere, ſsuſspendere, vel excommunicare præſsumat, ijdem Ordinarij iuriſsdictionem ſsuam, quantum ad iſsta, ubicunque illi fuerint, penitus exercere non poſsſsunt: niſsi forſsan ipſsi Monachi ad Monaſsteriorum ſsuorum Prioratus Ordinarijs eiſsdẽ ſsubiectos, ut vel gerant eorum regimen, vel in eis tanquam proprij locorum ipſsorum Monachi reſsideant, fuerint deſstinati. Tunu etiam, etſsi liberè poßint ad eadem Monasteria revocari, ac tam illorum, quàm ipſsorum Prioratuum Monachi reputentur, cùm non ſsit inconveniens, aliquem utrobique locum habere Monachi, cùm unum altero ſsubeſsſse Monaſsterio, vel ab ipſso noſscitur dependere. Ratione tamen eorundem Prioratuum dicti Ordinarij ſsua iuriſsdictione in ipſsis etiãetiam quoad præmiſsſsa quamdiu morantur in illis, licitè uti poſsſsunt. Per quem text. ex Concil. Trident. ſseſsſs. 25. de regul. cap. 22. & Conſst. Pij IV. ann. 1565. generaliter docent Paul. Piaſsec. in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 3. num. 52. verſs. Relinquentes, & Genuenſs. in prax. Archiepiſsc. Neapol;. cap. 59. num. 8. delinquentes
66
Religioſsos, in caſsibus, in quibus ex Concil. Trid. iuriſsdictioni Epiſscoporum ſsubduntur, excommunicari, & alijs pœnis puniri poſsſse ab Epiſscopo. Cùm quoad contenta in CõcilioConcilio ceſsſsent omnia eorum privilegia, & exemtiones, ex eo, quia in d. cap. 22. mãdat obſservari omnia decreta de regularibus, non obſstantibus privilegijs, & deputat executores Epiſscopis. Vnde ſsequitur, quòd cùm nulla ratio privilegiorum ſsit habenda, nec Concilium reſstringat modum compellendi, remittitur arbitrio ipſsius Epiſscopi, l. 1. de iure delib. & in terminis Aldana in Compend. Canon. reſsol. lib. 2. tit. 18. num. 20. ubi in una Limana 19. Septemb. 1625. refert deciſsum, licêre Epiſscopo etiam pœnis, & cenſsuris Eccleſsiaſsticis in decretis eidem ſspecialiter cõmiſssis, d. ſseſsſs. 25. de regular. regulares compellere ad eorum executionem.
Deniqve facit, quia in ipſsis noſstris terminis, de poteſstate Epiſscoporum in Curaris regularibus excommunicandis,
67
ſsi impediãt viſsitationem, etiam non adhibitis monitioni|bus, in ipſso actu manifeſstæ violentiæ ſsibi illatæ, pro defenſsione ſsuorum iuriũiurium, adeſst expreſsſsa reſsolutio, Marc. Ant. Genuenſs. in prax. Archiepiſsc. Neap. cap. 18. Campanil. in diverſs. iur. Canon. rubr. 12. cap. 13. n. 53. Et idẽidem generaliter quoties ſsibi oportere viſsum fuerit, tenet Maceratenſs. d. lib. 1. reſsol. ult. caſsu 50. inquiens,
68
quòd huiuſsmodi caſsu clerici appellatione venit regularis Curatus, & allegatis aliquibus iuribus ſsup. relatis, Aldrete in d. alleg. cap. 9. n. 6. verſs. Prætereà, ubi cõcluditconcludit, quòd quoties Monachi Ordinarijs ſubijciũturſubijciuntur, poſsſsunt excommuincari, non obſstante eorũ privilegio, ſsicut & alijs pœnis affici, Cerola in prax. Epiſscop. d. verb. Excommunicatio, §. ad quintum, verſs. 4. ad finem, ibi: Nonò fallit, quando regulares haberent curam animarũ in Eccleſsijs curatis Monaſsteriorum, ſseu domorum, tam virorum, quàm mulierum, quoad curam animarum, Salced. in addit. ad prax. Bernard. Diaz cap. 3. litt. A. §. punire, in fine, quem ad hoc citat idẽidem Sanch. d. lib. 7. de matrim. cap. 33. num. 22.
Et iuxta hæc etiam reſsolutum fuit, quòd regulares
69
per Epiſscopum compelli poſssũt cenſsuris ad obſservantiam feſstorum per illum cum approbatione populi indictorum, ut teſstatur Seller in ſselect. Canon. cap. 2. num. 11. quem refert Aug. Barboſs. in collect. ad Trid. ſseſsſs. 25. cap. 12. pag. 567. num. 9. Et
70
ſsimiliter, ut regulares curam ſsecularium exercentes in emolumentis legitimè percipiendis, prohiberi poſsſsunt per Epiſscopos, ne excedant taxam ab eis præſscriptam, idem Seller cap. 112. num. 11. ubi teſstatur ita reſolutũreſolutum in una Limana 18. Septembr. ann. 1623. quem etiã refert Barboſsa in collect. ad d. ſseſsſs. 23. cap. 11. num. 16. pag. 564. Et
71
de pluribus alijs caſsibus, in quibus ratione officij, vel ex alijs varijs cauſsis regulares, non obſstantibus ſsuis exceptionibus, ſsubiaceant iuriſsdictioni, & correctioni OrdinariorũOrdinariorum, vide quæ latè ſscribit Eraſsm. Cochier in integro tract. de iuriſsd. Ordinarij in exemtos, & Hieronym. Cevall. de cognit. per viam violent. 2. part. quæſst. 71. per totam.

CAPVT XIIX. De Mißionibus expeditionibus ſspiritualibus eorundem regularium pro Indorum cõverſsione ſsuſsceptis, & ſsuſscipiendis, & præſsertim de Iaponica, & Sinenſsi, cum inſsertione Brevis D. N. Vrb. PP. in quo eius forma præſscribitur.

SVMMARIVM CAPITIS Decimioctavi.

  • 1 MIßiones ſspirituales pro Indorum cõverſsione habere, & inſstituere eſsſse debet præcipuum munus regulariũ. Et quid Miſsſsionum nomine intelligatur?
  • 2 Mißionum pro infidelibus convertendis antiquitas, & utilitas.
  • 3 Regularibus, miſsſsionibus Indorum intentis, quæ privilegia conceſsſsa ſsint? remiſsſsivè.
  • 4 Regulares Luſsitaniæ faciunt quartum votum de ſsuſscipiendis miſssionibus ad Indos Orientales, & quòd idem oporteret inſstituert pro Occidentalibus.
  • 5 Religioſsi Hiſspaniæ laud intur de alacritate, qua ſse offerunt Indorum mißionibus, & converſsionibus, & ſschedulæ, & Auctores, qui de hoc agunt.
  • 6 Miſsſsionarij pro convertendis infidelibus, Dei equi, & quadrigæ, & nubes, & ſsagittæ velocißimæ vocantur in ſsacra Pagima, & loca de his agentia.
  • 7 Religioſsi, audito ſsigno, pro expeditionibus Chriſstianis ad Indos convertendos, qualiter ſse habeant, & habere debeant?
  • 8 Religioſsi etiam ad martyrium catervatim volant pro mißionibus, & converſsionibus Indorum, & exempla quàmplurium, remißivè.
  • 9 Religioſsi miſssionibus Indorum intenti aliquando exemplo Chriſsti, & D. Pauli, ſse martyrio ſsubrabere debent, ut plures eidẽ Christo lucrifaciant.
  • 10 Iaponijs pro miſssionibus, & expeditionibus, & laurea martyrij in eis ſsuſscipienda inſsigne nostrorum Religioſsorum certamen refertur.
  • 11 Prædicatio verbi divini omnibus fidelibus, & præſsertim Religioſsis, communis eſst, & eſsſse debet.
  • 12 Evangelium qualiter prædicatũprædicatum, & prædicandũ per Religioſsos prædixerit S. Vincentius Ferrer.
  • 13 Religioſsi Societatis Ieſsu, quibus fundamentis niterentur, ſsibi ſsolis committendam eſsſse ſspiritualem in Iaponios expeditionem?
  • 14 Multitudo, & varietas operantium confuſsionem, & diſscordiam producere ſsolet.
  • 15 Apoſstoli provincias ad prædicandum ſsortiti ſsunt, & Eccleſsia Parochias dividit.
  • 16 Cap. quàm ſsit, verſs. Inſsuper, de Iudæis, expenditur.
  • 17 Dom. D. Emanuel Sarmiento & Mẽdoça Canonicus Hiſspalenſsis, laudatur.
  • 18 Iaponenſsis miſssio à quibus, & quomodo ventilata, & reſsoluta fuerit, de mandato Regis Catholici?
  • 19 Religioſsi intendentes converſsioni IndorũIndorum, etſsi diſsparis habitus, & profeſssionis ſsint, inter ſse valdè conformes eſsſse debent. Cap. Deus, qui vult, de vita & honest. cler. expenditur, & illuſstratur.
  • 20 Monaſsticæ cæremoniæ, & obſservationes ex cauſsa à S.P. alterari poſsſsunt.
  • 21 Habitum ſsuæ Religionis, qui deſserunt, ip|ſso iure ſsunt excõmunicatiexcommunicati, niſsi id fiat propter bonum ſsuperius.
  • 22 Munere in uno eodemq́ue, non debet diſspar eſsſse profeßio, neque in converſsione infidelium.
  • 23 Rex noster quid tandem Rom. Pont. ſscribendum cenſsuerit ſsuper Chriſstiana ad Iaponios, & Indos expeditione?
  • 24 Vrbani D.N. PP. VIII. Bulla refertur, quæ continet modum prædicationis Iaponienſsium.
  • 25 Iaponiẽſsium Prædicatores plurimi Martyrium paſssi ſsunt, & qui de eis agant.
  • 26 Regulares mißionibus intenti, inter infideles, de ſsola ſsuorum Prælatorum licentia prædicare & Sacramenta exercere poßũt.
  • 27 Reges Catholici, & eorum in Indijs vicẽ gerentes poſsſsunt in utroque foro Prædicatores, quos voluerint, eligere, delegare ad mißiones Indorum, etiam irrequiſstis Epiſscopis.
  • 28 Bulla Vrbani VIII. permittit miſssionarijs Iaponiorum exercise inter eoſsdem offciũ Parochiale.
  • 29 Religioſsi nulli, etiam Societatis Ieſsu, poſsſsunt regulariter prædicare, nec cõfeſssiones audire, aliavè Sacramenta exercere ſsine licentia, & approbatione Ordinariorum.
  • 30 Religioſsi Societatis Ieſsu ſsolent prætendere exemtionem Ordinariorum ad prædicãdumprædicandum, & confeſssiones audiendum.
  • 31 Confirmationis Sacramẽtum requirit in conferente ordinem Epiſscopalem.
  • 32 Confirmationis Sacramentum, ut conferre poſssint alij, quàm Epiſscopi, permittendum videtur inter Iaponios, & alios remotos infideles.
  • 33 Confirmationis Sacramentum, quid præſstet, & operetur?
  • 34 Papa poteſst diſspenſsare, ut ex iuſstis cauſsis conferat Sacramentum Confirmationis quilibet ſsimplex Sacerdos.
  • 35 Epiſscopi in Iaponia etiam ex ipſsis Neophytis ordinari deberent, quorum propriũ munus eſst prædicare.
  • 36 Epiſscoporum ordo patrum generator dicitur, & quare?
  • 37 Epiſscopi in primitiva Eccleſsia ex Neophytis ordinati, & exempla.
  • 38 Miſsſsionibus, & converſsionibus Indorum, qui intendunt, abſstinere debẽtdebent ab omni mercatura, & negotiatione.
  • 39 Militibus omnibus negotiatio prohibebatur, & quare?
  • 40 Chriſstus Dominus Apoſstolis, quos ad prædicandum mittebat, omne temporale lucrũ vetabat.
  • 41 Infideles faciliùs convertentur, ſsi viderint, quòd Prædicatores, & Mißionarij eorum ab omni cupiditate bonorum temporalium vacui ſsunt.
  • 42 Prædicatores Indorum, quæ obſservare debeant, ſsi velint in ſspirituali illorum ſsalute magnum fructum facere?
  • 43 Indorum Mißionarij quæ poßint, & debeant ab ipſsis Indis ſspontè offerẽtibus capere?
  • 44 Prædicatores Indorum, ut magis ſufficiãtſufficiant, vitæ commoditates reſspuere non debent.
  • 45 D. Lucæ locus cap. 22. de pera, & ſsacculo Apostolorum, quid ſsignificet? ex Beda, & alijs.
  • 46 D. Pauli exemplum Miſsſsonarij ad convertendos Indos attendere debent, & eius verba 1. Corint. 9. explicantur, cum D. August.
  • 47 Clement. Alexand. & aliorum Patrum verba referuntur, de modo, quo ſse debet habere Prædicator, dum moretur inter infideles.
  • 48 Catechiſsta Indorum novem proprietates habere debet ad lucrifaciendas animas eorum, ex P. Ioan. Buſsæo, & brevis illarum narratio.
  • 49 Regulares mißionibus occupati intra clauſstra manere dicuntur.
  • 50 Breve Clem. VIII. refertur de mißionibus Indorum agens, & quòd intra claustra degere ſsunt cenſsendi.
HIS ita præcognitis de regularibus, qui ex iniuncto, vel ſsuſscepto officio Parochiales Indorum Doctrinas exercẽt; ſsupereſst, ut aliqua adijciamus de illis, qui in eorundem Indorũ prædicatione, & cõverſsione ex charitatis voto occupantur, & Miſssionibus (quas ipſsi vocant) intendunt. Quod
1
ſsanè eſst, & eſsſse debet ipſsorum Religioſsorum præcipuum miniſsterium, ut optimè, poſstalios, conſsiderat Ioſseph. Acoſsta de procuran. Ind. ſsalut. lib. 5. | cap. 21. cum quatuor ſseqq. ubi miſsſsiones intelligit, excurſsiones, & peregrinationes, quæ oppidatim, verbi divini, causâ ſsuſscipiuntur; ſsive, ut Religioſsi Parochos iuvent, quos hac de cauſsa in iſsta milita ſspirituali rectiſsſsimè copijs auxiliaribus, leviſsq́ue armaturæ equitibus comparta, ſsive ad Indos (quod maximè curare debent) nec dum ad ditionem, & Religionem noſstram redactos accedant. Et pluribus
2
ſsacræ Scripturæ locis, & ſsanctorum virorum exemplis harum miſsſsionum in Eccleſsia antiquitatem, utilitatem, & obligationem exaggerat.
Quod etiam latiſssimè proſsequitur Fr. Thà Ieſsu de procur. omn. Gent. ſsalut. 2. par. lib. 2. & par. 3. per totam, ubi contrarijs reſspondet, & lib. 3. cap. 1. ubi DD. Vincent. Ferrer. & Franc. Xaverium in exemplum adducit, & lib. 12. per totum, ubi
3
per ordinem Alphabeti omnia privilegia congerit, quæ Religioſsis infidelium converſsionem curantibus à ſsede Apoſstolica conceſsſsa ſsunt, & de quibus poſsſsint diſspenſsare. De quo etiam agit Fr. Eman. Roder. in quæſst. regular. tom. 2. quæſst. 99. art. 5. per. tot. & Fr. Ioan. Bapt. in advert. Confeſsſs. in dict. 2. par. fol. 172. cum multis ſseqq. Fr. Ioan. Focher in ſsuo itinerario ad Indos ferè per totum, Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 26. num. 1. & ſseqq. Dom. Archiepiſsc. Mexicanus D. Felician. à Vega in cap. 4. §. de adulterijs, de iudic. num. 117. & noviſssimè Fr. Eman. de la Cerda in quæſstion. quodlibet. q. 5. ſscholaſst. n. 9. & 10. pag. 222. & 223. ubi notabiliter refert,
4
regulares Luſsitaniæ quartum votum facere de ſsuſscipiendis Miſsſsionibus ad Indiam Orientalem, quotieſscunque id eis à ſsuis Superioribus iniunctum fuerit. Et quòd conveniens eſsſset, ut idem in Religioſsis in Regnis Caſstellæ, vel Indiarum Occidentalium profitentibus pro converſsione infidelium earundem Indiarum obſservaretur, quia aliàs, inviti, ad hoc cogi non poſsſsunt, ut poſst D. Thom. Sot. & Lopez ſsirmat Eman. Rober. regul. tom. 3. q. 20. art. 7. quem refert & ſsequitur Flav. Cherubinus in cõpend. Bullar. 3. par. ſsub Paulo V. pag. 94.
Quod Ego reſspuendum ſsanè non cenſseo, quamvis
5
Dei bonitate, & mifericordiâ cognoverim, dictos Religioſsos ita alacriter, & affectuosè hco miniſsterium ſsemper ſsuſscepiſsſse, & hodie ſsuſscipere, ut laudationibus potius, quàm novis ſstimulis egeant, quod innumeræ propè ſschedulæ Regiæ fatentur, quæ eximias eis grates rependi iubent pro laboribus, & ſsudoribus in eo ſsuſsceptis, & exantlatis, quæ habentur 1. tom. pag. 99. & ſseqq. & præcipuè illa anni 1583. ibi: Que el efecto ha ſsido conforme à lo que ſse procuraba, i procura, i q̃ en vida Apoſstolica, i ſsanta perſseverancia han hecho tanto fruto, que por ſsu doctrina, mediãte la gracia, i ayuda de Dios nueſstro Señor, ha venido a ſsu conocimiento tãtatanta multitud de almas, &c. Et de eadem cura, & eximio progreſsſsu Ego etiam egi 1. tom. de iur. Ind. lib. 2. c. 16. n. 11. & ſseqq. & latè Fr. Ioan. à Torq. in Monarch. Ind. lib. 1. c. 9. pag. 27. & ſseqq. lib. 15. ex cap. 11. lib. 18. c. 8. lib. 19. & 21. per tot. ubi, quantum Franciſscanis hac in parte debeatur, & quantum Indi eos ament, & revereantur, Fr. Auguſst. de Avila in hiſst. Mexic. Ord. Præd. & Fr. Ant. Remeſsal. in hiſst. Guathem. ferè per tot. Fr. Alphonſs. Ferdin. in hiſst. Eccleſs. noſst. temp. in Prolog. Thom. Bozius, ominiò videndus, de ſsign. Eccleſs. Dei, lib. 1. c. 3. & 5. & alibi paſssim, Ioan. Boter. in relation. ubiverſs. 5. par. pet tot. Iuſstus Heurnius in tract. de legatione Evangelica ad Indos capeſsſsenda, Fr. Ioan. Nuñez de Torres de inſstit. ſstatuum Eccleſs. tract. 6. c. 4. §. 2. ex pag. 551. & noviſssimè Fr. Petr. de Sanctiago, Regius Cõcionator egregius, in relatione progreſsſsuũ Apoſstolicorũ Auguſstinianæ Religionis Diſscalceatæ in Indijs, & inſsulis Philipp. per tot.
Vbi fol. 18. benè ſsubiungit, eiuſsmodi
6
Religioſsos Miſssionarios Dei, eiuſsq́ue; divini verbi, equos, & quadrigas iuſstè vocari poſsſse, iuxta illud Habacuc cap. 3. Qui aſscendis ſsuper equos tuos, & quadrigæ tuæ ſsalvatio, viam feciſsti in mari equis tuis, in luto aquarũaquarum multarũmultarum, quem locũlocum explicans D. Hieron. inquit: Aſscendit in Paulo, aſscendit in Petro, & in huiuſsmodi curribus equitans totũtotum illuſstravit orbem: & D. Ambroſs. Agitavit Chriſstus Apostolos ſsuos, quos per diverſsa mundi dixerit, ut toti orbi Evangelium prædicarent, &c. & D. Greg. lib. 44. moral. c. 13. Viã feciſsti, id eſst, aperuiſsti Prædicatoribus tuis inter doctrinas huius ſseculi ſsordidas, & terrena ſsapientes.
Vnde & nubes, & ſsagitæ velociſssimæ dicti etiam fuerunt Apoſstoli, & dici poterunt noſstri Religioſsi eodem munere fungentes, iuxta ea, quæ Ego etiam latiùs notavi d. 1. tom. lib. 1. cap. 14. num. 18. & ſseqq.
Et quidem ita avidè illud appetunt, eiq́ue incumbunt, ut vel de eo capeſsſsendo decertẽtdecertent, &
7
cùm audierint buccinam expeditionum, quæ ad has miſssiones parantur, dicant Vab, iuxta illud Iob cap. 28. quem locũlocum ita intelligit Guiller. Pariſsienſs. lib. de morib. tract. de ſspe, in fin. Sicut enim gaudent equi, atque ſstrepunt, cùm ſsignum imminentis conflictus audierint, ſsic & viri ſsancti huiuſsmodi gaudio gaudent, cùm bellum tribulationis adverſsum ſse conſsurgere cognoverint.
Id quod
8
eò certiùs, & evidentiùs redditur, quòd vel ad Martyrium catervatim vo|lent, ubi eius occaſsio oblate eſst, ut plurimis exemplis probant Auctores ſsuprà relati, & præcipuè Fr. Alphonſs. Ferdin. lib. 1. cap. 4. & 5. & 45. Fr. Ioan. à Torquem. in Moanarc. Ind. lib. 18. cap. 8. & lib. 21. per tot. & noviſssimè Martyrium trium Religioſsorum Societatis Ieſsu in provincia Vrugantiana elegantiſsſsimo ſsermone deſscribens eruditiſsſs. & religioſsſs. P. Euſsebius Nieremberg. eiuſsdẽ Societatis, poſst libros de arte voluntatis, quos nuper in lucẽ emiſsit. Ita ut ſsæpè monẽdimonendi ſsint, ne ſse huic periculo facile exponent, ſsed
9
diutiùs vita ſservent, ut maiorem profectũprofectum, & progreſsſsum in prædicatione, & cõverſsione infidelium facere poſssint, exemplo Chriſsti Domini, de quo inquit Evang. Ipſse autem tranſsiens per medium illorum ibat; & D. Pauli, qui ſse eadẽeadem de cauſsa ibat, pluries à perſsequentibus ſsubduxit. De quo Chryſsoſst. de eius laud. homil. 7. Iſsta faciebat, ut prædicationi inſsiſsteret: cùmq́ue multis hinc credentibus, atque monibus coronatus iret ad Christum; metuebat profectò, ne pauper hinc, atque inops multorum ſsalutis abſscederet.
Cuius ſspiritualis, & Apoſstolicæ concertationis his diebus inſsigne
10
ſspecimen editum eſst. Nam cùm Religioſsi Societatis Ieſsu à Clem. VIII. P.M. felic. record. diploma impetraſsſsent, ut ſsibi ſsolis inceret ad cõvertendas IaponiorũIaponiorum gẽtesgentes accedere, ex quo nullũnullum ferè aliud, quàm Martyrij præmium expetunt, & expectant; cæteri aliorum Ordinum, & præcipuè Mendicantium, Religioſsi, graviter de hoc queſsti ſsunt coram Rege noſstro Catholico, & ſsupremo Indiarum Senatu, dicentes, verbũverbum
11
Domini alligatum non eſsſse, nec eſsſse debere iuxta illud Pauli ad Timoth. 2. 1. & omnibus fidelibus, præſsertim Religioſsis à Domino imperatum fuiſsſse, ut euntes per univerſsum mundum Evangelium diffeminarent, & prædicarent, Ioann. 10. Matth. & Marc. ult. iunctis pluribus alijs. quæ in communi, & in ſspecie de noſstrorum Indorum prædicatione Ego ipſse congeſsſsi d. 1. tom. lib. 2. cap. 16. ex num. 15. & num. 30. & ſseqq. ubi graviſsſsima D. Chryſsoſst. & Franc. Xavierij de hac generali obligatione agẽtiaagentia recẽſsui, & lib. 1. cap. 14. num. 74. ubi adduxi Propheticum Oraculum D. Vincentij Ferrer, qui dixit
12
Evangelium prædicatum, & prædicandum eſsſse plenariè, & generaliter in totius orbis humano genere cunctis regionibus, tam apertis, quàm aperiendis, tan cognitis, quàm cognoſscendis per fraters Prædicatores, & alios Mendicantes.
In qua pia, & gravi colluctatione
13
cùm Ieſsuitæ ſsuo diplomati niterentur, & prætereà allegarent, non ſsatis commodè per Religioſsos diverſsorum Ordinum, & inſstitutorum illud negotium peragi, cùm
14
ex multitudine, & varietate confuſsio, & diſscordia cauſsetur, Authent. de referend. §. 1. cap. 2. & ibi gloſsſs. de reſscript. in 6. l. ſsi plures, ubi gloſsſs. D. de adminiſstr, tutor. l. cùm pater, §. dulciſsſsimis, D. de legat. 2. l. 2. C. quando, & quibus quarta pars deb. cap. 1. de privilege. 1. item ſsi unus, §. principaliter, D. de recept. arb. Vnde,
15
vel inter ipſsos Apoſstolos provinciæ ſsortitæ fuerunt, ut late dixi 1. tom. lib. 1. cap. 14. num. 8. & lib. 2. cap. 25. num. 49. & hodie etiam inter iam converſsos parœciæ diviſsæ ſsunt, cap. 1. per totum 9. quæſst. 2. cap. 1. de præſscript. cap. Paſstoralis, cum alijs, de his quæ fiunt à Prælatis. Adhuc tamen reliqui regulares dicto generali præcepto ſsuas partes defendebant, & ex text.
16
expreſsſso in cap. quàm ſsic, verſs. Inſsuper, de Iudæis, ubi Clem. III. ita ſscriptum reliquit: Inſsuper indulgemus, ut quicunque Religioſsi, ſseu Clerici ad annuntiandam Gentibus CatholicãCatholicam veritatem requiſsita, & habita Prælatorum ſsuorum licentia, tibi voluerint adhærere, id abſsque contraventione qualibet liberam exequendi habeant actoritate Apostolica facultatem.
Quibus conſsideratis,
17
& alijs, quæ in hanc rem piè, doctè, & eleganter expendit nobiliſsſsimus, & eruditiſsſsimus vir Dom. D. Emanuel Sarmientus à Mẽdoça almæ Eccleſsiæ Hiſspalenſsis Magiſstralis Canonicus meritiſsſsimus, in aureo libello, quem circa hoc argumentum ſscripſsit; & Militiæ Evãgelicæ titulo indigitavit,
18
graviſsſsimi, & lectiſssimi viri ex Cõſsilijs Status, Iuſstitiæ, & Indiarum, quibus Rex noſster pijſssimus, & potentiſssimus huius diſsceptationis examem, & conſsuitationem commiſsit, inter quos Ego (licèt indignus) cooptatus ſsum, in ea ſsententia fuerunt, ut quoniãquoniam multũ tempus effluxerat poſstquàm Ieſsuitæ ſsoli ex Brevi Clem. VIII. his Iaponiorum miſssionibus intendebant, & in eo magni illi progreſsſsus, quos ſsperabant, & promiſserant, non uſsquequaque provenerant, ſsummo Pontifici ab eodem Rege noſstro, quâ decet ſsubmiſssione, & reverentiâ proponeretur, & ſsupplicaretur, ut rem hanc ad priſstinam Evangelij formam reduceret, iuberetq́ue, ut omnes undique Reglioſsi, prout meliùs, & commodiùs poſsſsent, ſsedulam operam hic Iaponiorum, & Sinarum piæ, & Chirſstianæ converſsioni, atque expenditioni navarent; ita tamen, ut ab omni mercatura, & temporalis lucri, ac quæſstus ſsuſspicione abſtinerẽtabſtinerent, & in provincijs ab alijs occupatis, & ſsufficientibus operarijs inſstructis, ſse alij non immeſcerẽtimmeſcerent, &
19
omni cõtẽtione, diſssẽſsione, & ęmulatione poſstpoſsitâ, in | catechizandi, ac prædicandi modo, imô & in moribus, & in habitu, ſsi fieri poſsſset, penitus conformarent, ſsequentes conſsilium Innocẽtij III. in cap. Deus. qui vult, de vita, & honeſst. cleric. ibi: Ne igitur ſsi diſspar in vobis obſservãtia fuerit, & dißimilis habitus, apud eos, quibus unum EvangeliũEvangelium prædicatis, ſscãdalum ſsuſscitetur. Mandamus quatenus eo nõ obſstante, quòd inter vos Monachi ſsunt, & Canonici regulares, vel alij etiam regularẽ vitam ſsub alia districtione profeßi, omnes paritier in unum regulare propoſitũpropoſitum, & honestum habitum, quantum ad hoc ſspectat, officium conformetis.
Etenim, ut ibîdem rectè notant DD. & poſst alios Boetius Epõ Friſsius pag. 65.
20
cæremoniæ iſstæ, vel ſsolemnitates, vel obſservantiæ Monaſsticæ, eius ſsunt ditionis, ut ſsemper in eis omnibus excepta cenſseatur ſsummi PõtificisPontificis auctoritas, cap. quia inſsulis, de regular. Et ſsic licèt alias
21
habitum ſsuum deſserentes, vel occultantes ipſso iure ſsint excommunicati, cap. 2. ne cler. vel Monach. lib. 6. Iacob. de Graffijs deciſs. Aurear. par. 1. lib. 3. cap. 5. de regular. num. 72. Eman. Roder. tom. 2. regul. q. 76. art. 3. Suar. tom. 5. de cenſsur, diſsp. 23. ſsect. 4. num. 34. Reginald. in prax. for. pœnit. lib. 18. num. 406. & Fr. Ioan. à Cruce de ſstatu Relig. lib. 1. cap. 7. dup. 4. hoc tamen in caſsu hæc regula diſspenſsatur propter bonum ſsuperius converſsionis infideliũ. Et quia
22
in uno, eodemq́ue officio non debet diſspar eſsſse profeſssio, ut in cap. in nova 16. quæſst. 7. cum alijs, quæ adduxi ſsup. cap. proxim. num. 42. Verè enim, diaboli inſstinctu, ſstudium in Religione factum eſst, ut dicatur in populis, Ego ſsum Pauli, Ego Apollo, Ego autem Cephæ, & unuſsquiſsque, eos, quos baptizaverit, ſsuos eſsſse putet, non Chriſsti, ut habetur 1. Corint. 1. & in cap. olim 5. diſstinct. 95. iunctis alijs, quæ de omniomoda conformitate habitu, & catechiſsmo PrædicatorũPrædicatorum adducit Moſsconius de Maieſst. Eccleſs. pag. 140. Concil. Limenſse ſsecundum, Can. 2. pag. 35. & D. Fr. Gaſsp. Villaroël Epiſscop. Chilenſs. in lib. Iudic. pag. 272. nota. 3.
De quibus omnibus
23
Rex noſster certior factus per conſsulationem, cuius ordination mihi commiſsſsa fuit, ei aſsſsenſsum præſstitit, per decretum 21. Ianuarij ann. 1632. Et Regiæ litteræ expeditæ ſsunt ad Roman. Pontificem, ut ſsuis Apoſstolicis idem confirmaret, ſsi opportunum, & expediens eſsſse cenſseret, prout ſstatim ad verbum confirmavit per
24
Bullam Apoſstolicã datam Romæ 22. Febr. an. 1633. quam, quia notabilis eſst, & paucis cognita, hîc non gravanter inſsererem, niſsi admodum prolixa eſsſset, ſsed ut eam in compendium redigam, relatâ ſsuperiorum PontificũPontificum ad ſsolos Religioſsos Societatis Ieſsu in hac prædicatione licentiâ, & ut per ſsolam Indiam Orientalẽ mitterentur, tandem iubet, ut quicunque, & undecunque mittantur, ita tame nut in docendis infidelibus uniformes ſsint, & Catechiſsmo Card. Bellarm. utãturutantur, atque ab omni quæſstu, mercatura, & negotiatione prorſsus abſstineant, & ab alijs per quæ poſssit inter illas gentes aliquod ſscandalum, vel offendiculum puritati prædicationis Evangelicæ generari, & ut Sacramenta illis liberè, durante præſsenti rerũrerum ſstatu, adminiſstrare poſssint, exceptis ijs, quæ ordinem Epiſscopalem requirunt. Necnon etiam ut Epiſscopi illarum partium controverſsias, ſsi quæ inter Religioſsos earum oriantur, tanquam ſsedis Apoſstolicæ legati, decidant, & terminent, ſsi verò graviora quædam negotia occurrerint, ea ad ſsedem Apoſstolicam referent, ut ab eadem maturâ conſsultatione adhibitâ provideantur, & decernantur.
Ex cuius Bullæ tenore conſstat, quàm ardua hæc Evangelica in Iaponios, & Sinas expeditio fuerit iudicata, propter
25
graves expeditiones, & frequentia marryria, quæ ibidem Prædicatores, & Neophytyi ab illis cõverſsi pati ſsolent, de quibus pleni ſsunt libri Matthæi Ricij, & P. Trigaultij de Chriſstiana ad Sinas expeditione, PP. Lud. Guzman, & Pineirus in hiſst. & relat. Iapon. epiſst. annal. Pat. Societ. Ieſsu de eiſsdem agentes. Pleniùs cæteris Pat. Ant. Poſsſsevin. in Bibliot. lib. 9. ex cap. 25. ad finem libri, ubi agit de Sinis, & lib. 10. & 11. ubi de Iaponijs, & alijs nationnibus, & qualiter earum ſsalus procurari debeat, & tradit eorum ſsectas, errors, & leges, & qualiter confutari debeant, & imbuendi ſsint in myſsterijs, & præceptis noſstræ Fidei, quorum citatione contentus ero, quia ea, & plura alia miranda, quæ in his regionibus cõtigeruntcontigerunt, referre non vacat.
Plane
26
regulares, qui in his miſsſsionibus occupantur, & præcipuè in regionibus adeò remotis, conceſsſsum eſst, & cõcediconcedi oportuit, ut de ſsola Prælatorum ſsuorum licentia, & approbatione prædicare, & cõfeſsionesconfeſsiones ſsacramentales audire poſsſsint, quinimò & parochorum officium exercere, iuxta facultatem eis datam in Brevi Pij V. ann. 1567. quod in illis abſq;absque dubio procedit, prout in terminis advertit Fr. Ioan. Bapt. d. 2. par. fol. 164. ad id etiam allegans BullãBullam Alex. VI. Et inquiẽs, quòd
27
eius virtute Reges, & eorum Proreges, & Gubernatores eius nomine poſsũtpoſsunt mittere Religioſsos ad novas converſsiones, qui ibi omnia official CuratorũCuratorum exerceant in foro interiori, & exteriori, abſq;absque eo, quòd Epiſscopi | viciniores id impedire poſssint, neque Sacerdotes ſseculares ad idem munus in præiudiciũ regularium, & privativè ad eos delegare & quòd ita obtentum fuit contra Epiſscop. Novæ-Galitiæ D. Franc. Sanctos Garſsiam, cùm Dom. Prorex Novæ-Hiſspaniæ Comes Montis-Regij ad Californias, & Novum-Mexicũ Religioſsos mandavit.
Idemq́ue caveri video
28
in Bulla D.N. Vrbani VIII. cuius modò mentionem feci, quatenus omnibus Chriſstianis nũcnunc in Iapone exiſstentibus, & pro tempore futuris concedit: Vt à quibuſsvis Sacerdotibus à Generalibus illorum illuc mißis, ac mittendis, quorum copiam habere poterũtpoterunt, Sacramenta (ordinem tamen Epiſscopalem non requirentia) etiam Parochialia, durante præſsent rerum ſstatu ſsuſscipere liberè, & licitè valeant. Quod exprimere neceſsſsarium fuit, quia alias poſst Clem. dudũdudum, §. ut inde, de ſsepultur. & Concil. Trid. ſseſsſs. 23. de reform. cap. 15. & ſseſsſs. 24. c. 4.
29
nullus regularis extra ſsuum Conventum prædicare, nec aliorum non ſsui Ordinis confesiones audire poterat, niſsi priùs ab Epiſscopis locorum approbatus, & licentia huius muneris exercẽdiexercendi donatus fuiſsſset, etiam ſsi Magiſstri, vel Prælati ſsuarum Religionum ſsint, & maximâ eruditione, & vitæ ſsanctioniæ pollentes. De quo, & qualiter his decretis etiãetiam comprehenddantur Religioſsi Societatis Ieſsu, quãvis dicant ſse habere ſspecialia privilegia in contrarium, latè agunt Enriq. in ſsumm. lib. 7. cap. 28. §. 8. & lib. 3. de pœnit. cap. 6. §. 2. P. Suarez tom. 4. diſsp. 28. ſsect. 4. num. 3. Zerola in prax. verb. Prædicatio, §. 3. Eman. quæſst. regul. tom. 3. q. 32. art. 3. & tom. 1. q. 59. per totam, Aloiſs. Riccius in deciſs. Curiæ Archiep. Neapol. 219. num. 5. par. 2. & part. 4. deciſs. 22. num. 2. Lud. à Miranda in manuali Prælator. tom. 1. quæſst. 50. art. 3. concluſs. 1. & q. 45. art. 5. & ſseqq. Menoch. de arbitrar. caſsu 465. Ioan. Gutier. lib. Canon. quæſst. cap. 6. num. 8. & 9. Valer. Reginal. in prax. 1. par. lib. 1. cap. 15. num. 177. Fagundez ub quinque Eccleſsiæ præcepta, præcept. 2. lib. 7. cap. 2. num. 68. cũ ſseqq. & innumeri alij, quos refert Aug. Barboſs. in Paſstoral. 3. par. alleg. 25. num. 14. & allegat. 76. per tot. & de offic. Parochi, cap. 14. & in collectaneis noviſssimis ad Trident. d. cap. 4. & 15. Vbi ſsimul adducit aliquas notandas declarations Cardinal. eundem articulum concernentes. De quo ſspecialem mẽtionem facere volui, quia de eo Limæ conſsultus fui à Reverendiſss. Epiſscopo Guamangẽſsi, cui
30
regulares Societatis Ieſsu ſsuper eo quæſstionem movebant, & cauſsas ſsibi dari poſstualbant, ob quas eis ſsuſspenderat facultatem prædicandi, & confeſssiones audiendi, quod tamen eum facere non tenêri, reſsolvunt, deciſsumq́ue referent Fr. Leo in Theſsauro fori Eccleſs. part. 1. cap. 8. num. 9. Piaſsecius in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 3. num. 41. verſs. Si item, & Barboſs. d. alleg. 76. num. 28.
Et licèt dicta Bulla non concedat his Miſsſsionarijs adminiſstrationem Sacramentorum, quæ ordinem Epiſscopalem requirunt, quo in numero
31
eſst Sacramentum Confirmationis, ut in cap. ieiunium, de conſsecr. diſst. 5. & Trident. ſseſsſs. 7. de confirmatione, Can. 3. cum. latè traditis à Suarez de eod. Sacram. diſsp. 36. ſsect. 1. & de Regligione lib. 2. cap. 30. num. 2. Bellarm. lib. unic. de Confirm. cap. 12. cum pluribus alijs relatis ab Alcedo in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 4. num. 1. Barboſs. in Paſstor. 2. par. alleg. 30. n. 1. & in collect. ad Trid. d. Can. 3. P. Laiman. in Theolog. morali, lib. 5. tract. 3. cap. 6. Illuſstriſss. Bracharẽſs. Acuña in cap. presbyter 11. num. 2. diſst. 95. & noviſssimo D. Franc. Torreblanca de iure ſspirituali, lib. 13. cap. 6. Adhuc tamen Ego cenſserem, in
32
dictis expeditionibus ad Iaponios, & alijs remotis, ubi Epiſscopi deſsunt, permittẽdum eſsſse alicui ex Prælatis ipſsorum Religioſsorum, ut hoc Sacramentum Neophytis benè in Fide ſsemel ſsuſscepta imbutis miniſstrare poſsſset. Nam per illud
33
Spiritus ſsanctus recipitur, & quis plenè Chriſstianus, ab Vnctione nimirũ, quam recipit, poteſst appellari; & Spiritus ſsanctus, qui in Baptiſsmo datur ad veniãveniam, in CõfirmationeConfirmatione datur ad PugnãPugnam, ibiq́ue mũdamur ab iniquitatibus, hîc virtutibus præmunimur, ut graviter dixit D. Damaſscen. in ſsermon. dedio. Eccleſs. D. Iſsidor. lib. 2. de Eccleſs. off. text. in cap. debet 3. attẽdat 4. de conſsecrat. diſst. 3. D. Thom. 1. 2. q. 102. art. 5. ad 3. ubi confirmationem vocat Sacramentũ plenitudinis, & alia, ultra alios, adducens Thom. Bozius, omninò videndus, de ſsign. Eccleſs. Dei, lib. 2. cap. 2. & ſseqq. ubi probat, quòd hoc Sacramento maximè unus fiat cum Deo ſspiritus noſster, & plura exempla miraculorum per illud ſsperata recenſset, præſsertim circa idolorum demolitionem, & dæmoniorum exſsulationem, & fanaticorum ſsanationem, quæ omnia ſsatis apparet, quantum conferre poſssint Indis, maximè Iaponijs recenter converſsis, & inter alios infideles, & idolorum cultures commorantes.
Porrò
34
ex iuſstis cauſsis poſsſse Pontificem concedere, & delegare, ut Abbates conſsecrati, imò & ſsimplices Sacerdotes, hoc Sacramentum conſserant, & adminiſstrent, apertè docet D. Thom. 3. part. quæſst. 72. art. 11. ubi Nugnius dub. 2. Bellarm. ubi ſsup. cap. 12. Covarr. lib. 1. cap. 10. num. 6. & 14. Navarr. in Manual. cap. 22. num. 8. & conſsil. 14. de | privileg. num. 2. Iacob. de Graff. in deciſs. aur. part. 2. lib. 1. cap. 5. num. 29. & 30. & tom. 1. conſs. ſsub tit. de ſsacra V nct. conſsil. 1. num. 5. cum ſseqq. Alced. dict. cap. 4. num. 2. & 25. Eman. Roder. tom. 1. regul. quæſst. 18. art. 3. Azor. 2. par. inſstit. moral. lib. 3. cap. 30. quæſst. 4. verſs. In primis, Bonacina de Sacram. diſsp. 3. q. unic. punct. 2. num. 3. verſs. Dixi, Auguſst. Barboſs. d. alleg. 30. num. 4. & d. collectan. ad Trid. num. 5. Dom. Acuña ubi ſsup. ubi plures alios adducit.
Quibus addo in noſstris terminis eandem delegationem in Iaponis requirentem, & ſsuadentem Dom. Manuel Sarmiento à Mendoça in d. libello de militia Evang. cap. 20. & ſseqq. ubi (quod plus eſst)
35
Epiſscopos ibidem ordinari poſsſse deſsiderat, quorum præcipuum munus eſst prædicare, Trident. ſseſsſs. 5. de reformat. & quidem aliquando ex ipſsis Neophytis, ut eorum verbo, & exemplo, cæteri commoveantur, & alliciantur, & ſsint, qui plures Sacerdotes ordinare poſssint, quia, ut inquit D. Epiphanius hæreſs. 75.
36
Epiſscoporum ordo Patrum generator eſst; Patres enim generant Eccl eſsiæ, quaratione Epiſscopi propriè appellantur Patres; & adducit exempla Timothei D. Pauli diſscipuli, qui Neophytus adhuc Epheſsinus Epiſscopus ordinatus fuit, Titus Cretenſsis, Pluvius Athenienſsis, Dionyſsij Areopagitæ, Oneſsimi ſservi, & fugitivi, & aliorum Eccleſsiæ primitivæ, quæ apud eum latiùs videri poterunt. Mihi ſsat erit digito fontem oſstendiſsſse, & hæc ex eius floribus ad huius capitis ornamentũ delibaſsſse, de quibus dixi etiam latiùs ſsup. hoc tom. lib. 1. cap. fin. ex num. 30.
Deniqve adijcitur in dict. conſsultatione, & Bulla ſsuprà relata, ut Miſssionarij
38
ab omni mercatura, & negotiatione abſstineant, ſsub cenfuris ibîdem, contrà facientibus, irrogatis. Quod quidem valdè iuris communis regulis convenit, quæ Religioſsos cœleſsti militiæ operam dantes ab his prorſsus abſstinere præcipiunt, I. repetitâ, C. de Epiſscop. & cler. cap. 1. & per tot. ne cler. vel Monach. cap. 1. de fideiuſsſs. cap. clerici, de vita, & honeſst. cleric. cap. 1. 2. & 3. 21. quæſst. 3. cum pluribus alijs utriuſsque i uris, & Conciliorum locis plenâ manu congeſstis à Petr. Gregor. in partition. iur. Canon. lib. 4. tit. 8. cap. 9. & Laſsarte de decim. vend. cap. 19. n. 51. & ſseqq. Quemadmodum
39
& ſsecularibus militibus idem prohibebatur, I. unica, C. negotiatores ne militent, I. milites 15. & I. militarem 16. C. de re milit. lib. 12. I. 2. tit. 8. & I. 2. tit. 12. par. 5. & I. 6. tit. 14. par. 3. Veget. lib. 2. de re milit. cap. 19. Curat. & Ritterhuſssius ad Novell. 116. Rævard. lib. 1. coniect. cap. 13. Forner. lib. 1. ſselect. cap. 3. & utrumque elegãter comprehendens D. Ambroſs. lib. 1. offic. cap. 36 ſsic inquiens: Si is, qui Imperatori militat à ſsuſsceptionibus litium, aſstu negotiorum forẽſsium, venditione mercium prohibetur bumanis legibus, quantò magis, qui Fidei exercet militiam ab omni uſsu negotiationis abſstinere debet. Et Sidon. Apollinar. lib. 8. epiſst. 8. dum Ceſsenatis municipij perverſsam gubernandi rationem ſscriberet, poſst alia ſsic ait: Vigilant fures, dormiunt potestates, fœnerantur clerici, Syri pſallũtpſallunt, negotiatores militant milites negotiantur, student pilæ ſsenes, aleæ iuvenes, armis Eunuchi, litteris fœderati. Et maximè cavere oportuit in his miſssionibus, ſsive ſspiritulibus militijs, & expeditionibus, de quibus agimus, ad
40
quas Chriſstus Dom. Matth. 10. dum Apoſstolos delegabat, illud primò monebat: Nolite poſssidere aurum, neque argentum, quæ gratis accepiſstis, gratis date, &c. & Zachar. cap. 14. Et non erit mercator ultrà in domo Domini exercituũexercituum in die illa. Vt ſsic
41
infideles intelligant, quòd non cupiũt ſsua, ſsed ipſsos, iuxta illud D. Pauli 1. Cor. 9. & omnis cupiditatis occaſsio procùl removeatur, dum vident, quòd neque miniſsterij ſsui rationẽ exigunt, neque fructum aliũalium expectant, quäm ſsalutem Indorum, neque in poſstulando, quod ipſsi vocant, Camarico, moleſsti ſsunt, præſseferentes continentiæ, & integritatis lumen. Quod admirabile dictu eſst, quàm in ſsui, doctrinæq́; ſsuæ admirationem, & ſstudium Indos rapiat. Neque enim, ut præclarè (ut ſsolet reliqua) tradit Acoſsta d. lib. 5. cap. 22. pag. 557. illuſstriora miracula ad Evangelij commẽdationẽ Indis adhiberi poſsſsunt,
42
quàm ut neque avaritiæ occaſsione, neque libidinis ſsiniſstro rumore doctrina miniſstri Evangelici decoloretur, viriq́;virique Religioſsi, & ApoſtolicũApoſtolicum munus obeuntes, nihil, aut levitatem, aut fauſtũfauſtum, aut laſsciviam redolẽs, faciant. Nec imperiosè, aut duriter ſse gerãtgerant, ſsed conſsilium D. Aug. ſsequentes, epiſst. 64. ad Aurelium, magis monendo, quàm minando, magis iuvando, quàm iubendo cuncta perficiant.
In quo tamen (iuxta doctrinam eiuſsdẽ Patris cap. 24. pag. 564.) cura
43
quędam mediocritatis adhibenda eſst. Vt enim Indi eos oderunt, qui nimij in exigendo ſsunt. Ita etiam à ſse averſsos purant, qui ab ipſsis oblata repudiant. Accipienda ergo humanè ſsunt munuſscuia eorum, & benignè, vel eadem, vel plura, ſsi liceat, pauperibus communicanda, præceptum Domini adimplentes, matth. 10. dum dixit: In quacunque domum intraveritis, dicite: Pax huic domui, & ibi manete, comedentes, & bibentes, quæ apud illos ſsunt.
Illud tamen prævenientes, & penitùs providentes, ne
44
dum Apoſstolicæ prædicationi quidem inhærent, vitæ commoditatibus deſstituantur, atque ita vel labore victi, vel viribus deſstituti, benè inſstitutum curſsum revocent. Nam qui aliquando Lucæ 10. ſsuis dixerit: Nolite portare ſsacculum, neque perãperam, idẽ alio tempore ijſsdem dixit,
45
Lucæ 22. Sed nunc qui habet ſsacculum, tollat ſsimiliter, & peram: quo in loco Bedam Venerabilem audire, licet Indicas ſsanè peregrinationes veluti deſsignantem, ac ſsubnotantem his verbis: Nobis quoque datur exemplum iuſst a nonnũquam cauſsa inſstante, quædam de noſstri propoſsiti rigore poſsſse ſsine culpa intermitti, verbigratia, cum per inboſspitales porrò regiones iter agimus, plura viatici cauſsa, quàm domi habebamus, licere portare.
Deniqve, ut paucis omnia comprehendam,
46
exemplum D. Pauli Apoſstoli 1. Cor. 9. ſsemper præ oculis habeant, qui non lucrũ ſsuum quærens, ſsed animarum, cùm poteſstatẽ haberet de Evangelio vivendi, eâ tamen non eſst uſsus, ut plures animas lucrifaceret. Sic enim ad rem noſstram aptiſssimè inquit: Quæ iſst ergo merces mea? ut Evangelium prædicans ſsine ſsumtu ponam Evangelium, ut non abutar poteſstate mea in Evangelio. Nam cũ liber eſsſsem, ex omnibus omnium me ſservum feci, ut plures lucrifacerem; quem locum exponens D. Auguſst. lib. 2. de ſserm. Domini in monte, inquit: Neque enim adeò debemus evangelizare, ut manducemus, ſsed ideò manducare, ut evangelizemus. Nam ſsi proptereà evangelizamus, ut manducemus, viliùs habemus Evangelium, quàm cibum, & erit iam bonum noſstrum in manducando; neceſsſsariam autem in evangelizando. Quod etiam Apoſstolus prohibet, &c.
Quò etiam reſspicit
47
Clem. Alexandr. 1. ſstrom. ſsic ſscribens: Qui per litterarum monimenta loquitur apud Deum, Sacramenti Religione obſstringitur, hæc in ſscriptis vociferans, nec lucri gratia, nec inanis gloriæ cauſsa non vinci ab affectione, non quæſstui ſservire, ſspe expectans eam, quæ omninò reddenda eſst, retributionem, ab eo, qui operarijs pollicitus ſse redditurum mercedem pro meritis. Oportet autem DominũDominum, quoad eius fieri poſsſsit, imitari. Is autem fuerit, qui Dei voluntati inſservit: qui cùm gratis acceperit, dat gratis, ſsatis magnam recipiens mercedem, ip ſsam vitæ institutionem. Similia habet B. Gregor. lib. 19. moral. cap. 11. & expẽdit P. Ioan. Buſsæus in Viridario, verb. Catecheſsis Chriſstiana, cap. 3. ubi multũmultum in noſstris terminis, loquens de proprietatibus, quas Evangelizantes habere, & obſservare debent, hanc veluti præcipuam conſstituit, ut non lucrum ſsuum quærat, ſsed animarum. SecundãSecundam, ut doceat, quæ Deus ei ſscire permiſsit, & ſse primum doceat, quæ alios docere conatur. Tertiam, ut accõmodet ſse ad auditorum captum. Quartam, ut nõ plus æquo ſsectetur elegantiam, & fucos ſsermonis. Quintam, ut cum omni hilaritate, & lenitate animi doctrinam ſsuam omnibus impertiat. Sextam, ut mortiſsicet, & crucifigat carnem ſsuam cum vitijs, & concupiſscentijs. Septimam, ut ſsit firmus, & conſstans in Fide Catholica. Octavam, ut ã prædicatione, & inſstitutione doctrinæ Chriſstianæ non ceſsſser, quãvis fructus exiguus ſsequatur. Nonam, ut paratus ſsit animam pro auditoribus, ſsi opus ſsit, ponere. Decimam, ut non dedignetur ſse ad puerilem inſstitutionem, licèt in ſspeciẽ abiectam, demittere. Et cap. 4. agit de auditoribus catecheſsis, & eorum proprietatibus, & hæc omnia adeò benè proſsequitur, & exornat, ut ſsuperfluum videri poſssit in hoc amplius immorari. Vnde oportet, ut ad alia tranſsitũ faciamus.
Illud pro coronide huius capitis adijcientes,
48
Regulares his miſssionibus intentos, & diſstentos, quamvis in partibus à ſsuis Monaſsterijs valdè diſstantibus, iudicandos eſsſse intra clauſstra manere, prout ad eorum ſsupplicationem declaravit R.P. Clem. VIII. die 9. Maij ann. 1595. cuius aliud Breve in Doctrinarijs loquens adduxi ſsup. cap. prox. præced. Hoc verò quod de Miſssionarijs diverſsum ab eo eſst.
CLEMENS VIII. Dilectifilij, ſsalutem, & Apoſstolicam benedictionem. Quamquam vos, ſsicut exponi Nobis feciſstis, ad prædicandum ſsacroſsanctum Dei Evangelium, & viam veritatis, & ſsalutis demonstrandũ indies à veſstris Prælatis, & Superioribus deputati exiſstatis, vobiſsq́ue Provincialis, ſsub cuius obedientia vivitis, aſsſsignatus ſsit: nihilominas Prælati Conventus, ubi degitis, & Epiſscopi iſstarum partium prætendunt vos extra clauſstra existere, & ut tales adiudicã dos fore in rebus à Concilio Tridentino expoſsitis in notorium veſstrum gravamen. Nos quieti, & statui vestro hac in parte conſsulere cupientes, ac de præmiſssis ex relatione dilecti filij noſstri Hieronymi ſsactæ Romanæ Eccleſs. Cardinalis Matthæi nuncupati plene informati, harum ſserie decernimus, vos ad præmiſsſsa obeunda à Prælatis veſstris deputatos, & ſsub obedientia veſstri Provincialis viventes reputandos eſsſse, tanquam Religioſsos viventes intra clauſstra, & ſsub obediẽtiaobedientia veſstrorum Prælatorum, ac proptereà non eſsſse ab Ordinarijs moleſstandos, niſsi in caſsibus in dicto Concilio reſservatis, dummodò quoli|bet anno vos coram veſstris ſsuperioribus præſsentetis, & innovationem licentiarum obtineatis, ſsicq́ue per quo ſscunque iudices, & cõmiſsſsarios, quamvis authoritate fungẽtes, ſsublata eis, & eorum cuilibet quavis aliter iudicandi, & interpretandi facultate, & authoritate ubiq́ue iudicari, necnon irritum, & inane ſsi ſsecus ſsuper his à quo cũque quavis authoritate ſscienter, vel ignoranter contigerit attentari. Mandantes dictis Ordinaijs ſsub indignationis noſstræ pœna per quemlibet cõ trà facientem eo ipſso incurrenda, ne vos, aut aliquem veſstrum præmiſsſsa peragentes, niſsi in caſsibus à ſsacro Concilio Tridentino reſservatis, quoquomodo moleſstare, perturbare, aut inquietare audeant, ſseu præſsumant, necnon Priori ſsancti Dominici, & Provincialis ſsancti Augustini, ac Cõmendatori Ordinis Beatæ Mariæ de Mercede, Monaſsteriorum civitatis Regum, vel Cuzqui, & de Quito, quatenus ipſsi, vel duo, aut unus eorum per ſse, vel alium, ſseu alios vobis in præmißsis efficacis defenſsionis præſsidio aſsisſstentes, non permittãt vos ab ipſsis Ordinarijs, ſseu quibuſsvis alijs contra præſsentium tenorem moleſstari, contradictores quoslibet, & rebelles, & præmiſsſsis non parentes per ſsententias, cenſsuras, & pœnas Eccleſsiasticas, aliaq́ue opportuna iuris, & facti remedia, appellati one poſstpoſsita compeſscendo, invocato etiam ad hoc (ſsi opus fuerit) auxilio brachij ſsecularis. Non obſstantibus quibuſscunque conſstitutionibus, & ordinationibus Apoſstol. necnon Ordinis, & Provinciarum huiuſsmodi iuramento confirmatione Apoſstolica, vel quavis firmitate alia roboratis, statutis, & conſsuetudinibus, privilegijs quoque, indultis, & litteris Apoſstol. in contrarium quomodolibet conceßsis, approbatis, & innovatis, quibus omnibus, eorum tenores præſsentibus pro expreſsſsis habeñ. illis alias inſsuo robore permanſsuris, hac vice dũtaxat ſspecialiter, & expreßè derogamus, cæteris contrarijs quibuſscunque. Cæterùm quia difficile foret præſsentes litteras ad ſsingula quæque loca, ubi neceſsſse fuerit, deferri. Volumus, & ſsimiliter dicta auctoritate decernimus, quòd præſsentium tranſsumtis, etiam impreßis, & manu alicuius perſsonæ in dignitate Eccleſsiaſstica conſstitutæ obſsignatis, eadem prorſsus fides adhibeatur, quæ præſsentibus adhiberetur, ſsi forent exhibitæ, atque oſstenſsæ. Dat. Romæ apudſsanctum Petrum ſsub annulo Piſscatoris, die 9. Maij 1595. Pontif. nostri anno 4. M. Viſstrius Barbianius.

CAPVT XIX. Vtile, & conveniens cenſseri, ut in Eccleſsijs, & beneficijs Indiarum indigenæ exteris, cæteris paribus, præferantur, & quibus id iuribus, ſschedulis, exẽplisexemplis, & rationibus ſsuadetur.

SVMMARIVM CAPITIS Deciminoni.

  • 1 ECcleſsia Dei quoſscunque homines verè christianos ad ſsui cultum, & ſservitium admittit.
  • 2 Acceptio perſsonarum non eſst apud Deum. Cap. ad decorem 5. de inſstit. cap. eam te 7. de reſscript. expenduntur, & illuſstrantur.
  • 3 Statuta Eccleſsiarum puritatem ſsanguinis requirentia, vel alienigenas excludentia, à quibus Auctoribus impugnentur?
  • 4 Eccleſsiæ plures, & Collegia habent ſstatuta puritatis ſsanguinis, & qui Auctores ea defendant?
  • 5 Beneficia Eccleſsiaſstica, & alia officia ſsecularia, quòd naturalibus, ſseu patrimonialibus dentur, vel ſsaltem hi exteris præferantur, totus ferè mũdus admiſsit, & exẽplaexempla, & Auctores variorum Regnorum.
  • 6 Exteri, ſseu alienigenæ quas fraudes Romæ faciant, ut pẽſsiones ſsibi reſservare poſsſsint in beneficijs, quæ ſsolùm Hiſspaniæ indigenis dari poſsſsunt?
  • 7 Officia Regni non debent dari exteris, nec peregrinis.
  • 8 Ius excludens alienigenas Regni ab eius beneficijs à Papa derogari non poteſst.
  • 9 Gratia beneficij, naturalibus dari ſsoliti, eſst ſsubreptitia, ſsi de hoc in eius impetratione mentio non fiat.
  • 10 Bullæ quæ præiudicant iuri, vel conſsuetadini beneficiorum patrimonialiũpatrimonialium retineri poſsſsunt, & ſsolent.
  • 11 Papa eam intentionem ſsemper habere cẽſsetur, ut unuſsquiſsque in propria patria, & iuxta eius leges provideatur.
  • 12 Clericos ad Epiſscopatus, & quælibet alia beneficia Eccleſsiastica ex naturalibus, & provincialibus eligi debere, ius Canonicũ ſsæpißimè monet. Cap. bonæ memoriæ, de poſst. Prælat. cap. fin. de cleric. peregr. & alia iura ſsimilia, explicantur, & illustrantur, ibidem.
  • 13 Naturalium in beneficijs ſsuæ provinciæ prælatio in Concil. Trid. & alijs pluribus approbatur.
  • 14 Ius civile, & Regium Agnoverunt, & approbarunt prælationem natur aliũalium in beneficijs ſsuæ provinciæ. L. 3. tit. 15. par. 1. & l. 14. tit. 3. lib. 1. Recop. expenduntur, & illustrantur, ibidem.
  • 15 Patrimoniales, ſsew naturales, cæteris paribus, in officijs, & beneficijs præferri debent, etiam ubi non extat lex, vel conſsuetudo, quæ id præcipiat.
  • 16 Naturales ipſsius oppidi, in quo eſst beneficium, | ficium, in eo præferri alijs provincialibus debent.
  • 17 Eccleſsijs præfici debent, qui in eiſsdem laudabiliter inſservierint. L. in Eccleſsijs, C. de Epiſscop. & cleric. cap. bortamur, 71. dift. & alia iura ſsimilia, expenduntur, & exornantur, ibidem.
  • 18 Peregrina iudicia generaliter prohibita ſsunt, & eorum damna.
  • 19 Suffraganeus ad Metropolitanam Eccleſsiam, cæteris partibus, transferri debet.
  • 20 Eccleſsiæ plures ubi ſsunt in eadem civitate, ille in illa præferri debet, qui ex eiuſsdem gremio fuerit.
  • 21 Tutor eiuſsdem oppidi, in quo pupillus moratur, ſsufficit quòd idoneus existat.
  • 22 Naturalium cuiuslibet provinciæ in beneficijs eiuſsdem prælationem, quibus verbis Baldus inſsinuet, quæ referuntur, & exponuntur.
  • 23 Beneficia Indiarum iure potißimo earum incolis, & naturalibus debentur, quia ſsub bac ſspeciali lege instituta ſsunt.
  • 24 Erectionibus Eccleſsiarum Indiarum expreſsse cavetur, ut earum beneficia filijs patrimonialibus conferantur.
  • 25 Patrimoniales, & naturales Indiarum in beneficijs, & præbendis ipſsarum præferri debere, plurimæ ſschedulæ Regiæ conſtituũtconſtituunt, quæ referuntur.
  • 26 Informationes naturalium, & benemeritorum de provincijs Indiarum ſsingulis annis fieri, & mitti iubentur, ut hi in officijs, & beneficijs ipſsarum provideantur.
  • 27 Naturales Indiarum in earum beneficijs præferri, quæ rationes ſsuadeant?
  • 28 L. Præſses, C. de ſservit. & aqua, & eius regula, loquens de charitate benè ordinata, perpenditur, & exornatur.
  • 29 Prælationem indigenarum in officijs, & beneficijs Indiarum, plures Auctores probant, qui referuntur, & num. 30.
  • 31 Naturales alicuius provinciæ, quoad beneficia ipſsius, ſsunt veluti filij legitimi, & alienigenæ ſsicut legitimati, & adoptivi.
  • 32 R.P.M. Fr. Gaſspar de Villaroel Auguſst. electus Epiſscop. Chilenſsis, laudatur.
  • 33 Legem de Tribunis cum poteſsate cõſsulari creandis, qua ratione, vel abrogari, vel obſservari plebs Romana petierit apud Tit. Livium.
  • 34 Advenas in terra nostra nos præcedere, vel nobis præeſsſse, eſst gravis maledictio.
  • 35 D. Paulus abſstinuit prædicare in provincijs, quas alij Apostoli ſsortiti fuerant.
  • 36 Naturales alicuius provinciæ ſsunt aptiores ad eius beneficia, & officia, quia eã plus amant.
  • 37 Naturales Indiarum in beneficijs ipſarũipſarum, vel ob ſsolam peritiam idiomatis præferri deberent. Idiomatis Indorum perfecta peritia, quàm ſsit neceſsſsaria in beneficiarijs ipſsorum, ibid. 38 Naturales Indiarum cùm nec appetant, nec niſsi rarò aſsſsequantur præbendas, & beneficia Hiſspaniæ, illis, quæſsunt ipſsarum Indiarum, privari non debent.
  • 39 Præmijs virtutes excitantur, & accenduntur.
  • 40 Cap. nullus, 63. diſstinct. expenditur, & illustratur.
  • 41 Animorum vis behetatur, ſsi præmia laborantibus, & benemerentibus non conferuntur.
  • 42 Benemerentibus quod conceditur, pro voto bonis omnibus impertiri videtur.
  • 43 Naturalitas in provincijs IndiarũIndiarum, quoad officia, & beneficia, & alia ſsimilia, quo modo, & tempore acquiratur?
  • 44 Expoſsiti an debeant iudicari naturales Regni, vel oppidi, in quo expoſsiti ſsunt, remißivè.
  • 45 Incola ab originario in quo differat?
  • 46 Repreſsſsaliæ contra francigenas, & an ab eis excuſsentur, litteras naturalitatis, aut antiquũ domicilium in Hiſspania, habentes.
  • 47 Exteri, ut Indijs domicilium habere, & tractare, & contractare poſssint, quærequirantur per leges earundem Indiarum? quæ referuntur.
  • 48 Navarri & Aragonenſses, an in provincijs Caſstellæ, & Indiarum, quoad officia, & beneficia, pro natur alibus habendi ſsint? & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 49 Aragonẽſses haberi pro extraneis in provincijs Indiarum, Gomara, & Hevia ſsentire videntur, & an hoc verum ſsit?
  • 50 Peregrini, ſsive extranei, an, & quatenus appellari poſssint, qui ſsup eodem Rege ſsociantur?
  • 51 Alterrigenæ non ſsunt vocandi ad gubernationem alicuius Regni, niſsi deficientibus indigenis, ex Fr. Patricio.
NEgari quidem non poteſst
1
ad Eccleſsiam Dei, & eius ſservitium, ac miniſteriũminiſterium, | quoſscunque homines, & undecunque vocari, & eligi poſsſse, qui ei apti, & idonei cenſeãturcenſeantur, cùm apud Deum exceptio,
2
vel acceptio perſsonarum non reperiatur, cap. recurrat, §. his ita 32. q. 4. text. optimus in cap. ad decorem 5. de inſstit. ubi graviter Patriarcha Conſstantinopolitanus reprehenditur, quòd Venetos tantùm Clericos in Eccleſsijs Conſstantinopolitanis collocabat, ubi elegans gloſsſs. verb. Vndecunque, alia iura allegat, & nihil referre concludit: Quo loco ſsit natus clericus, vel de quibus parentibus, dummodò litteratus, & idoneus existat, cap. eam te 7. de reſscript. ibi: Pro eo verò, quòd Iudæus extiterit, ipſsum dedignari non debes.
Quem textum
3
adverſsus ſstatuta, puritate m ſsanguinis requirentia, vel aliter alienigenas excludentia, poſst plures alios, quos referunt, expendunt Cened. & Barboſsa in collect. ibîd. & D. Sahagum num. 27. latè Abb. d. cap. ad decorem, num. 4. Selva de benef. 3. par. q. 26. Corraſs. in paraph. Sacerd. 3. part. cap. 5. num. 9. Lambert. de iure patronat. 1. par. lib. 2. q. 7. art. 24. Nicol. Garcia, plures alios adducens, de benef. 7. par. cap. 9. num 4. & de officijs temporalibus loquens Melchor Iunius in quæſst. polit. q. 7. de magiſstr. § Peregrini ab honoribus non excludendi, pag. 71. & plures alij, quos referam infrà lib. 4. cap. 4.
Sed licèt hæc ita ſse habeant, adhuc etiam certum eſst, dicta ſstatuta de puritate ſsanguinis,
4
in multis Eccleſsijs, Collegijs, & Militijs iuſstis de cauſsis, & approbatione ſsummi Pontificis interveniente, admiſsſsa fuiſsſse, ut ex plurium allegatione reſsolvunt Cened. & Barboſs. ubi ſsup. Did. Velazquez in defenſs. ſstat. Tolet. Perez de Lara de anniverſs. & Capell. lib. 2. cap. 4. Azeved. per text. ibi, in l. 12. tit. 7. lib. 1. Recop. Mieres de maiorat. 4. parte q. 1. num. 9. & latè D. Valençuela conſs. Rot. deciſs. 120. par. 3. lib. 2. & deciſs. 259. 328. & 492. lib. 3. & Bobadilla in Polit. lib. 1. cap. 4. & noviſssimè Ant. Ricciulus in tract. de perſson. extra Eccleſs. grem. conſstit. & Fr. Hieron. à Cruce in alio, quem de his ſstatutis ſscripſsit.
Et quod ad originem attinet, de qua ſsermonem inivimus,
5
totius ferè Chriſstiani orbis legibus, vel moribus obtinuiſsſse, ut Eccleſsiaſstica beneficia, & alia pleraque officia, etiã temporalia, non poſssint alijs conferri, quàm ijs, qui ex eodem Regno, vel provincia orti, vel oriundi ſsunt, ubi tale officium, vel beneficium vacare contigerit, imò & interdũinterdum non ſsolùm ex Regno, verùm & ex eadem Diœceſsi, vel oppido, ubi beneficia ſsita ſsunt, quæ hac de cauſsa patrimonialia vocari ſsolent. Neque exteri, & peregrini homines admittantur ſsine Regia permiſsſsione, & diſspenſsatione, litteris, quas vocant, Naturalitatis, ut in Gallia fieri, & obſservari teſstantur, plura de praxi, & iuſstificatione eiuſsmodi conſsuetudinum, vel privilegiorum adducentes, Coſsmas Guimier, Selva, Rebuff. Guillerm. Bened Carol. Graſsſs. Corraſs. & alij, quos refert Nicol. Garcia d. cap. 9. num. 2. & Chaſsſsaneus in Catalog. glor. mund. par. 11. conſsid. 22. Et in Regno Neapolitano Camil. Borrel. de prætant. Reg. Cathol. cap. 51. Siciliæ, Marius Muta ad conſstit. eiuſsdem Regni, 3. to. cap. 7. ex num. 51. Luſsitaniæ Cabedus de patronat. Regiæ Coronæ, cap. 27. Pereira de Caſstro de manu Regia, to. 2. cap. 64. n. 30. & ſseqq. & n. 38. D. Acuña in cap. neminem, 70. diſst. num. 9. & in cap. nec emeritis, diſst. 61. num. 1. Aragoniæ, Calliſstus Remirez in tract. de lege Regia Aragoniæ, §. 26. num. 64. & §. 30. num. 55. & de eiſsdem, & alijs, & præcipuè in noſstro Regno Caſstellæ, & Legionis agentes, plurimi alj, quos refert Covarr. in pract. cap. 35. num. 5. Hojeda de incomp. benef. cap. 24. num. 115. & 116. Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 4. q. 7. Doctor Sahagum d. cap. eam te, num. 24. Salced. omninò vidẽdusvidendus, in addit. ad prax. Bernar. Diaz cap. 54. Burgos de Paz in l. 3. Taur. fol. 125. & ſseqq. Did. Perez in l. 18. tit. 3. lib. 1. Ord Greg. Lop. in l. 10. gloſsſs. 3. tit. 15. par. 1. Gonçalez ad reg. 8. Cãcellariæ, gloſsſs. 9. §. 1. n. 37. Fuſscus de viſsit. lib. 2. cap. 5. num. 14. Spino de teſstam. gloſsſs. 3. princip. ex num. 32. Cened. collect. 56. ad Decretal. num. 7. Garcia ubi ſsub. num. 2. & 3. Borrell. d. cap. 51. eam te, num. 24. Azeved. in l. 14. & ſseqq. tit. 3. lib. 1. Recop. Petr. Surd. qui eleganter loquitur, & plures rationes, pluraq́ue exempla variarum nationum adducit, in tract. de aliment. tit. 1. q. 9. & q. 93. per totam, pag. 143. Dom. Valençuela conſs. 34. ex num. 79. & conſsil. 105. ex num. 87. vol. 2. Cevall. in pract. q. 693. n. 33. & in tract. de violent. 1. par. gloſsſs. 8. num. 6. ubi agit de beneficijs patrimonialibus, Rodriguez de ann. reditib. Lib. 1. q. 17. n. 75. ad finem, Rolandus conſs. 47. num. 66. & ſseqq. vol. 1. Fabian. conſs. 164. ex num. 46. Rota in novis ſsacri Palatij, 1. par. deciſs. 349. & deciſs. 400. & 401. ubi agit de fraudibus, quas
6
exteri, maximè Itali, facere ſsolent, Hiſspanos ſsupponentes, in quorum capite cõceſsionesconceſsiones, aut penſsiones loquantur, ut prædictarum legum, vel pragmaticarum prohibitionem eludant. De quo etiam videndus eſst Seraphin. deciſs. 531. & latiùs deciſs. 1088. ubi agit, nunquid in eiuſsmodi ſsuppoſsitionibus credendus ſsit liber Datariæ, Sayrus de ſsimon. deciſs. 6. Riccius collect. 1653. verſs. 2. par. 5. Gonçalez ad reg. 8. Cancell. gloſsſs. 34. num. 115. & | 116. citans vulgarem text. in l. quidam cùm filium 46. D. de hæred. inſstit. Navarr. conſsil. 62. de ſsimon. lib. 5. Nicol. Garcia de benef. 1. par. cap. 5. num. 29. & 2. par. cap. 1. num. 38. & latiùs d. cap. 5. §. 1. ex num. 26. Flamin. lib. 6. q. 4. num. 61. cum ſseqq. Anaſstaſs. Germon. de iudult. Cardin. §. ſsi verò, à num. 56. Camill. Borrell. in ſsumma deciſs. 1. par. tit. 30. de penſsion. num. 13. 38. & 40.
Et quòd exteri,
7
& pergrini homones nõ debeant etiam creari officiales in Regno, l. verùm, C. de incolis, lib. 10. ubi DD. Vincẽt. de Franch. deciſs. 479. & Nos latiùs infrà lib. 4. cap. 4.
Ad quæ etiam reſspiciens Rebuff. in prax. benef. Reg. de idiom. gloſs. 1. & tit. de reſscript. mixtis, num. 8. adeò iuſstum, & potens eſsſse, inquit,
8
ius Galliæ excludens exteros à beneficijs Eccleſsiaſsticis, ut à Papa alterari non poſssit. Quod & ad beneſsicia Hiſspaniæ ex eadem ratione tranſstulit Azeved. in d. l. 14. tit. 3. lib. 1. Recop. Nec diffentit Mandoſs. in reg. Cancell. 16. de concurſs. ſsup. benef. q. 32. ubi eandem praxim, ſseu conſsuetudinem natural is iuris principijs inniti, eleganter animadvertit. Et. Nicol. Garcia d. par. 7. cap. 9. num. 16. ubi ex eiſsdem rationibus infert,
9
quòd ſsi ſstanti tali ſstatuto, vel conſsuetudine forenſsis, vel alienigena impetret beneficium, non factâ mentione ſsuæ originis, vel Diœceſsis, gratia eſst ſsubreptitia.
Vnde
10
& Bullas in contrarium expeditas retineri, & ab eis ſsupplicari poſsſse reſsolvit Covarr. d. cap. 35. pract. num. 6. &c. 36. n. 3. Salcedo d. cap. 54. à num. 17. Vivald. in candelab. Eccleſs. in explicat. Bullæ in Cœna, caſsu 14. num. 101. Roxas ſsing. 143. Avendaño de exeq. mand. cap. 1. num. 32. verſs. Item ex eadem, & plures alij, quos refert Pereira de manu Regia, prælud. 2. num. 24. Cevallos d. tract. de violent. d. gloſsſs. 8. num. 6. & ſseqq.
Abſsque eo, quòd in hoc quicquam de poteſstate, vel auctoritate Romanæ ſsedis detrahi videatur,
11
cuius potius intentio ea ſsemper eſsſse præſsumitur, ut unuſsquiſsque iuxta leges patriæ, & in propria patria provideatur, ſsecundùm Ioan. Nicolaum tit. de iure patronat. num. 198. & D. Valençuela, qui alios adducit, d. conſs. 105. num. 94. vol. 2. Sequendo nimitum documenta iuris Canonici, quod ab eadem Romana ſsede originem, & robur accepit,
12
nihil ſsæpiùs monet, & repetit, quàm ut ad Epiſscopatus, Præbendas, & alia quælibet commoda, & Eccleſsiaſstica beneficia, Clerici ex naturalibus, & provincialibus eligantur, ut conſstat ex cap. Metropolitanus, cap. dictum, cum alijs, 63. diſst. ubi ſsalvâ conſscientiâ contrarium fieri non poſsſse docemur, cap. bonæ memoriæ, de poſst. Prælat. cap. fin. de cler. peregr. ibi: Quidam Prælati tuæ iuriſsdictionis in Eccleſsijs ſsibi commiſsſsis ſsine cõſcientiaconſcientia tua clericis de alienis Epiſscopatibus inſstituere non verentur. Attendentes igitur id eis nulla ratione licere, cùm ſsit boneſstati contrarium, & à ſsanctorum Patrum inſstitutionibus alienum, &c. cap. nullus, 61. diſst. cap. quoniam in pleriſsque, de off. Ordinarij, Extravag. execrabilis, de præbend. regul. Cãcell. de idiomate, & de concurrent. in data ſsup. benef. Reg. & Motu proprio Pij V. ann. 1566. quem refert zapata de iuſst. diſstrib. 2. par. cap. 5. num. 4.
Id quod
13
ex multorum etiam Conciliorũ auctoritate deducit Guiller. Duran. in ſspecul. tract. de modo gener. Concil. celeb. tit. 43. de benef. Eccleſs. 3. par. q. 26. num. 2. & in Tridentino valdè tractatum, & ventilatum, refert idem Concilium ſseſsſs. 24. de reform. cap. 13. & Sotus lib. 3. de iuſstit. & iure, quæſst. 96. art. 2.
Quibus veſstigijs inſsiſstentes
14
leges civiles, idem approbant, & exequi iubent, ut conſstat ex l. in Eccleſsijs, C. de Epiſscop. & cleric. ubi clerici non ex alia poſsſseſssione, vel vico, ſsed ex eo, ubi Eccleſsiam eſsſse conſstiterit, ordinantur, cum alijs, quæ latè congerit Guillerm. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſstam. verb. Et uxorem, in 5. num. 482. & ſseqq. Et eis val dè conſsonat de iure Regio Hiſspano l. 3. tit. 15. par. 1. ibi: Deben primeramente preſsentar de los hijos de la Igleſsia, ſsilos buviere atales, que ſsean para ello, è ſsino, de los otors, que ſseã de aquel Obiſspado, l. 18. tit. 3. l. 8. l. 22. tit. 2. lib. 1. Ordinam. melior text. in d. l. 14. tit. 3. lib. 1. Recop. ibi: Notorio es, que en todos los Reinos, i provincias de Chriſstianos, ò en la mayor parte dellos, ſse uſsa iguarda inviolablemente de tiempo inmemorial acà, que los naturales de cada un Reino, i provincia ayan las Igleſsias, i beneficios dellas, &c.
Ex quorum iurium deciſsionibus, & rationibus rectè inferunt Auctores ſsuprà relati, & alij ſstatim citandi,
15
quòd etiam, ubi non adeſst lex, privilegium, vel conſsuetudo de beneficijs pręcisè naturalibus, ſsive Regnicolis, aut originarijs conferendis, ſsemper tamen hi, ad quorum curam ſspectat eorum proviſsio, præfentatio, & collatio, debent multum attendere, ut cæteris paribus, imò datâ aliquâ meritorum diſsparitate, dummodò idoneitas requiſsita non deſsit, hi extrancis, & peregrinis præferantur, de quo pluribus agunt Sotus, Covarr. & Azeved. ubi ſsup. Lud. Gomez in re gul. de idiom. q. 1. Cerola in prax. Epiſscop. verb. Beneficium, verſs. Secundò debent, Perez de Lara de anniverſs. lib. 2. cap. 3. num. 19. | latè Cevall. in pract. q. 678. num. 35. Lambert. de iure patron. lib. 2. 3. par. 5. q. princip. art. 5. Vivian. eod. tract. lib. 6. cap. 11. Ioan. Gutier. conſs. 2. num. 24. Muta ad conſst. Sicil. to. 3. cap. 7. ex num. 51. Rota deciſs. 299. par. 1. diverſs. petr. Greg. de Repub. tom. 1. Villar. del Patronado de Calatayud, 3. par. num. 7. & 8. parte, coſstumbre 4. Fuſscus de viſsit. lib. 2. cap. 15. num. 13. & 14. & cap. 21. num. 25. Puteus deciſs. 254. par. 1. Mandoſs. conſs. 151. num. 64. Vgolin. de offic. Epoſscop. cap. 50. §. 7. num. 4. Maſstrill. deciſs. Sicil. 2. num. 147. Læl. Zech. de benef. cap. 12. num. 36. Piaſsecius in prax. par. 2. cap. 5. num. 19. D. Valençuel. omninò videndus, conſs. 34. ex num. 79. & iterum conſs. 105. ex num. 87. & num. 92. & plures alijs, quos refert Surd. de alim. d. tit. 1. quæſst. 9. & quæſst. 93. Auguſst. Barboſsa in remiſssion. ad Concil. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 18. pag. 489. num. 141. & Dom. Archiepiſsc. Bracharenſs. Acuña in notis ad text. in cap. nec emeritis, 61. diſst. pag. 545. num. 1. & ad cap. neminem 1. diſstinct. 70. num. 7. & ſseqq. pag. 594.
Quinimò non ſsolùm homines eiuſsdẽ Regni, ad beneficia, quamvis non ad officia temporalia, quęrendos, & præferendos eſsſse, verùm
16
& eiuſsdem oppidi, ſsi fieri poſssit; & ad Epiſscopatus, eos, qui in eadem Eccleſsia, cui de Paſstore conſsulitur, laudabiliter inſservierint, expreſssè admonemur in d. l. in Eccleſsijs, C. de Epiſscop. & cler. cap. hortamur, 71. diſst. ibi: Hortamur Christianitatem vestrãvestram iuxta ſsanctorum Canonum ſstatuta, ut in Eccleſsi js à vobis fundatis aliunde veniens preſsbyter non admittatur, cap. 1. diſst. 23.
17
ibi: Eligatur autem de ipſsius Eccleſsiæ gremio. ſsi reperitur idoneus, vel ſsi de ipſsa non invenitur, ex alia aſsſsumatur, cap. Metropolitano, 63. diſstinct. ibi: Ex presbyteris eiuſsdem Eccleſsiæ, vel Diaconis optimus ordinetur, cap. ſsacrorum, cap, nullus, ead. diſst ibi: Ne quis de aliena Eccleſsia eligatur. Habeat enim unuſsquiſsque fructum ſsuæ militiæ in Eccleſsia, in qua ſsuam per omnia officia tranſsegit ætatem, in aliena ſstipendia minimè alter obrepat, nec alij debitam, alter ſsibi vẽdicare audeat mercedem, d. cap. nec emeritis, cap. Catinenſsis, & cap. obitum, 61. diſst. cap. quam ſsit 18. q. 2. ibi: Non extraneus eligatur, niſsi de eadem congregatione: & idem noviſssimè diſspoſsuerunt Sixtus IV. & Leo X. in Bullis, quas refert Nicol. Carcia d. cap. 9. num. 570. ubi exprimentes qualitates promovendorum, adijciunt: Qui ſsi in eadem Eccleſsia beneficiati, & aliàs ſsit qualificati, reperiantur, alijs præferantur.
Quorum ratio redditur in cap. peregrina, & cap. ſseq. 3. q. 6. ibi:
18
peregrina iudicia generali ſsanctione prohibemus, quia indignum est, ut ab extraneis iudicentur, qui comprovinciales, & à ſse electos debent habere iudices:
quò etiam reſspicit Nicol. III. in cap. fundamenta, §. dignè, de elect. in 6. ibi: Numquid obduxit oblivio, quæ urbi, quæ incolis nota diſspendia intulerunt hactenus peregrina regimina?
Et facit text. in cap. bonæ memoriæ, de poſstulat. Prælat. ubi ex eadem ratione
19
ſsuffraganeus ad Metropolitanam cæteris paribus transferri iubetur, & alia, quæ ad huius articuli confirmationem latè tradit Abb. in cap. bonæ 2. notab. 13 de poſstulat. Prælat. Lambertin. de iure patron. lib. 2. 1. par. q. 7. princ. art. 24. num. 20. verſs. Et ideò, Lud. Gomez in reg. de idiomate, q. 1. per totam, Mandoſs. in ead. reg. in princip. & q. 8. & 9. Dom. Bracharenſs. Acuña per text. ibi in cap. presbyteri, 24. diſst. num. 2. & meliùs in d. cap. neminem, num. 8. ubi poſst alios addit, in una, eademq́ue civitate, qui ſsunt plures Eccleſsiæ, præferendũ eſsſse illum, qui ex gremio Eccleſsiæ eſst, Cevall. in pract. quæſst. 678. num. 35. & D. Valençuela
20
d. conſs. 105. num. 91. quibus addo notabilem gloſsſs. in d. cap. 1. diſst. 23. quæ ita inquit: Habes hic, quòd ſsemper de clericis ipſsius Eccleſsiæ eligendus eſst prælatus, ſsi ibi eſst idoneus: & tunc ſsufficit, quòd ſsit bonus; ſsed ſsi de altera Eccleſsia eligitur, requiritur, quòd ſsit optimus.
Cui convenit gloſsſs. verb. Præſstantior, in cap. licèt 8. q. 1. quæ idem docet, & tutoris exemplo confirmat,
21
qui ſsi ex eodem oppido ſsit, in quo pupillus moratur, ſsufficit, quòd idoneus exiſstat, cæterùm ſsi ex alia urbe vocetur, præſstantiſssimus omnium deſsideratur, ut docet I.C. in l. Divus, D. de tutor. & curat. & in Decurionibus in l. generaliter, §. penult. iunctâ gloſsſsâ ibi verb. Sufficientibus, D. de Decurion
Et hùc reſspicit Bald. In d. cap. bonæ, num. 6. de poſstul. Prælat.
22
docens hanc prælationem naturalium, ita conſsiderandam eſsſse, quaſsi de honeſstate eis debeatur, etiam ubi nullo præcepto conſstringitur: Nam quia (inquit) vinculum non eſst contractum, non eſst mera iuſstitia, & quia ex boneſstate debetur, non eſst meragratia; quaſsi diceret, fieri eis iniuriam, ſsi denegetur, & beneficium non cenſseri, ſsi cõcedaturconcedatur, ut aliàs in ſsimili inquit I.C. in l. 1. §. permittitur, ubi gloſsſs. & Bart. D. de aqua quotid. & æſstiv. Roman. conſs. 22. num. 5. Cia veta còſs. 170. num. 28. vol. 4. Bernard. Laurent. de poteſst. Regia, cap. 18. num. 21. & Ego ſsuprà.
Quæ cùm ita ſse habeant, & in toto ferè | Chriſstiano orbe generaliter procedant, ut inquit d. l. 14. tit. 3. lib. 1. Recop.
23
multò fortiùs & urgentiùs in beneficijs noſstrarum Indiarum Occidentialium admittti, & practicari debent. In quibus, ferè antequàm ullæ Eccleſsiæ, ullavè certa beneficia erecta, & inſstituta fuiſsſsent, Reges catholici cavere cœperunt, ut patrimonialia eſsſsent, adinſstar eorum, quæ in Palentina Eccleſsia uſsurpantur, ut conſstat ex pactionibus, & capitulationibus, quas cum primis Epiſscopis inſsulæ Hiſspaniolæ fecerùt, quarum mentionem facit Ant. de Herrara in hiſstor, gener. Ind. decad 1. lib. 8. cap. 10. pag. 278. & Ego ſsuprà hoc. lib. cap. 2. ubi hoc caput reperitur: Que los beneficios que vacaſsſsen, ò ſse proveyeſsſsen deſspues deſsta primera vez, ſse dieſsſsen à hijos legitimos, nacidos de los Caſstellanos en las Indias, i no à hijos de Indios, hasta que el Rei, ò ſsus ſsuceſsſsores otra coſsa determinaſsſsen, i que fueſsſsen por ſsuficiencia procediendo por opoſsicion, i examen, como en el Obiſspado de Palencia, &c.
Quæ verba
24
inſserta ſsunt in omnibus erectionibus Eccleſsiarum in hunc modum; Beneficia verò, quæ in dictis Eccleſsijs creari, vel quovis modo vacare cõtigeritcontigerit, provideri volumus, & ſstatuimus filijs dumtaxat patrimonialibus deſscendentibus provinciam tranſsierũt aut ad eam inhabitandam in futurum tranſsire contingat.
Id quod
25
ſsubſsequentibus temporibus ſsæpijſssimè cautum, & repertum fuit in pluribus ſschedulis, quæ reperiuntur I. tom. impreſsſs. pag. 274. & iterum Pag. 317. ubi in Proregũ inſstructionibus hoc caput inſseritur, & 2. tom. pag. 188. cum multis ſseqq. & præcipuè in illis 17. Novembr. ann. 1593. 25. Maij. 1596. 28. Auguſst. 1602. 9. Iulij. 1604. & in Ordin. 46. ſsupremi Conſsilij Indiarum ann. 1571. quæ ita notabiliter inquit: Los del nuestro Conſsejo de las Indias, ò las per ſsonas à cuyo cargo ſsea la proviſsion, i nombramiẽtonombramiento de perſsonas para los oficios, i cargos, Dignidades, i beneficios que para las Indias, i en ellas ſse buvieren de proveer, prefieran ſsiempre en laproviſsion de ellos à las perſsonas benemeritas, i ſsuficientes que para ellos en aquell as partes buviere, ò que en ellas nos buvieren ſservido, ò ſsirvieren, aſsſsi en pacificar la tierra, pohlarla, i ennoblecerla, como en convertir, i doctrinar los naturales della. Et adhuc mel ùs, & expreſssiùs in ſsched. ann. 1609. quæ novam formam in provifione beneficiorũbeneficiorum induxit, de qua latiùs egi ſsup. cap. 15. ibi: Eſscojan los Arcobiſspos i Obiſspos tres los mas dignos para cada uno de los dichos beneficios, prefiriẽdo fiempre los hijos de padre i madre Eſspañoles, nacidos en aquellas provincias, ſsiendo igualmente dignos à los demas opoſsitores de los nacidos en eſstos Reinos, &c. Et hùc etiam tendunt innumeræ aliæ ſschedulæ, quæ
26
ſsingulis annis ad Regium Senatũ mitti iubent per Proreges, & Prælatos Indiarum, relationes, & informationes naturalium illarum provinciarũprovinciarum, ut ipſsis competenter de offcijs, & beneficijs provideatur abſsque eo, quòd opus habeant in Hiſspaniam navigare, quæ ſschedulæ reperiuntur. 1. tom. impreſsſs. ex. pag. 373.
Et omnes
27
eâ efficaci ratione nituntur quod cùm, dicti naturales, & originarij Indiarum, & eorum progenitores illas colant, atq: defendant, & ſsuis laboribus & ſsudoribus acquiſsierint (hæ Indiarum provinciæ adeò magnifaciendæ, & æftimandæ ſsint, ut dixi 1. tom. de Ind. iure, lib. 1. cap. ult. per totum) non debent exteri ipſsis anteponi, nec ſsuorum laborum præmia præeripere, eſsſset q́ue durum, & crudelitati proximum, ut his ſsitientibus, & eſsurientibus, illi abundarent, & commodis, atque emolumentis alienæ regionis fruerentur, contra regulam
28
text. in l. Præſses, C. de ſservit. & aqua, & doctrinam Caſssiod. lib. 1. epiſst. 34. Marquez in Gubern. Chriſst. lib. 1. cap. 20. cum alijs, quæ latè adduxi ſsup. lib. 2. cap. 1. & 2. & iterum cap. 7. ubi de præmijs Commendarum Indorum egi, & cur ab illis exteri repellantur, quæ omnia huc aptè tranſsferri poſsſsunt, necnon ea, quæ dixi etiam eod. lib. 2. cap. 7. de eleemoſsynis potius faciendis indigenis, quàm alienigenis, & fructibus, & reditibus, quæ in una provinca naſscuntur, ad aliam cum eius damno, iniuria non trãſsportandis. De quo extat quoque notabilis ſschedula tom. 1. pag. 162. quæ quamvis femper maximè deſsideratum ſsit, ut thefauri Indiarũ in Hiſspaniam evehantur, Prælatis, tamen, & Religioſsis earum iniungit, ut in ſsuis concionibus populum moneant, ut ibi eleemoſsynas, & pia opera faciant, atque conſstituant, ubi pecunias acquiſierũtacquiſierunt, cuius verba infrà lib. 4. adducemus, ubi de bonis deſsunctorum, & eorum iudicibus egerimus.
Et ita hanc iuſsticationem, imò & præciſsionem præferendi dictos naturales, & originarios Indiarum in officijs, Epiſscopatibus, & præbendis, & beneficijs earum
29
ſseriò agnoſscunt, & minus debito impletam eſsſse dolent Iofeph. Acoſsta de procurand. Indor. falute, lib. 3. cap. 11. pag. 318. ibi: Neque enim inanis prorſsus, & ſsupervacanea vox est hominum ſsuo ſsudore, & ſsanguine partis novos, & nihil in Rep. gerentes præclari frui, vebemẽter expostulantium idq́ue non levis iniuriæ loco exprobrantium; cuius alia etiam verba | huc ſspectantia retuli ſsup. lib. 2. cap. 2. num. 66. D. Fr. loan Zapata Epiſscopus Guatemalenſsis, in tract. de iuſst. diſstrib. ferè per totum, & præcipuè 3. par. cap. fin. num. 6. ibi: Qua multos
30
agnovi ex primorum illorum Conquiſsitorum ſsucceſsſsoribus, & directa ſsucceßione progenitos, qui neque pro remuneratione ſsua, neque ſsuorum parentum aliquid acceperint, & pauperes mercede aliorum vivunt, qui ſsibi debitis potiuntur, gaudent, & cũ ipſsi laboraverint, alios vident in ſsuos labores, laborumq́ue fructus introire, quod eis ſsummæ triſstitiæ est, & eis ſsummæ curæ eſsſse debet, quibus commiſsſsum est eorum patrocinium.
Idem tradit Ant. de Leon in tract. de confirmat. Regijs. 1. par. cap. 12. num. 22. ubi
31
naturales, & originarios Indiarum, tanquam filios legitimos ipſsarum in bonis, & emolumentis earundem primum locum habere debere inquit, exteros autem cenſsendos eſsſse tanquà adoptivos, ſseu legitimatos, quorum gratia in præi udicium legitimorum extendi non poteſst. Et extat ſsuper eiuſsdẽ prælationis implemento petendo, & adſstruendo integer, non indoctus libellus, quem Regiæ Maieſstati obtulit Ioan. Ortizius Cervantius Peruani Regni Procutator, & poſsteà in Cancellaria Novi- Regni Granatenſsis Senator, & alter noviſssimus, & ſsatis eruditus D. Ludovici de Betãcur & Figueroa, Procuratoris genaralis Eccleſsiarum Indiarum, & electi Cantoris Quitenſsis, & Limanæ Inquiſsitionis Fiſscalis, & D Sebaſstian. à Sandoval Panamenſsis Cancellariæ Senatoris digniſssimi. Et præclara querimonia
32
doctiſssimi, & religioſsiſssimi Patris Mag. Fr. Gaſspar à Villaroël, Auguſstiniani Concionatoris egregij, nunc pro meritis ad Chilenſsem Epiſscopatum electi, qui ipſse cùm indigena ſsit, indigenarũindigenarum cauſsam agẽs, in epiſst. dedicat. quam in ſsuorum Quadrageſsimalium initio ad Regam noſstrum ſscripſsit, vel dictas leges impleri, vel abrogari graviter poſstulat, & aptè Tito- Livij locum adducit decad 1. lib. 4. qui plebem Romanam deſsideraſsſse tradit,
33
ut lex de Tribunis cum poteſstate conſsulari creandis, vel ſservaretur, vel abrogaretur: Nec ſse videre, cur non lex quoque abrogetur, qua id liceat, quod nunquam futurum eſst: minorem quippè ruborem fore in iuris iniquitate quàm ſsi per indignitatem eorum prætereantur.
Qui idem Auctor his diebus, quibus hæc prælo paramus, alium doctum, & pium opus in lucem emiſsit ſsup lib. IudicũIudicum, & in eo cap. 18. verſs. 29. num. 5. pag. 628. eandem querelam repetit, & miſseram illam terram vocari poſsſse ait, cui aptari potuerit illa comminatio Deuter. cap. 28. num. 43. Advena,
34
qui tecum verſsatur in terra, aſscendet ſsuper te, eritq́ue ſsublimior: tu autem deſscendes, & eris inferior. Ipſse fœner abit tibi, & tu non fœnerabis ei
(ſscilicet præ paupertate) Ipſse erit in caput, & tu eris caudam. Et ſsubdit,
35
vel D. Paulum ad Rom. 15. num. 20. abſstinuiſsſse Apoſstolatus munere fungin in locis, ubi alij prædicaverant, ne videretur ſsuper alienum fundamentum ædificare.
Quibus rationibus, illæ etiãetiam non leves adijci poſsſsunt,
36
quòd indigenæ aptiores ad dicta miniſsteria eſsſse videntur, cùm propter amorẽ naturalis ſsoli, quod non contingit in alienigenis, ut præclarè inquit Acoſsta lib. 3. de procur. Ind. ſsalute, cap. 15. ibi: Indicum ſsolum veluti alienum, atque extraneum habent, ita parum curant, quod nihil amant; Zapata ubi ſsup. cap. 8. num. 4. ubi ex D. Thom. & alijs reſsolvit, quòd propter amorem, quem originarius habet erga propriam Eccleſsiam, debet in eius adminiſstratione præfici, quamvis alij poſsſsint abſsolutè digniores reperiri: cui convenit Reduard. Veſstor. in theatur. vitæ civil. lib. 3. cap. 19. num. 6. cum ſseqq. ubi pluribus probat, eum meliorem, & aptiorem Magiſstratum alicuius Reip. fore futurum, qui eam plus dilexerit, quod & inſsinuat l. 1. tit. 11. par. 2.
Rurſsus
37
propter peritiam idiomatis, quæ quàm ſsit in eiuſsmodi functionibus neceſsſsaria, ſsatis apparet ex his, quæ dixi ſsup. hoc lib. cap. 15. & ex illo D. Pauli ad Corint. 1. cap. 14. Sineſsciero virtutem vocis, ero, cui loquar, barbarus, & qui loquitur mihi, barbarus; Ezech. cap. 3. Non enim mitteris ad populũ profundi ſsermonis, & ignotæ linguæ, quorũ non poßsis audire ſsermones; quod veluti maximum ſsupplicium Deus Iſsraëlitico populo comminatur.
Denique quia naturales, & originarij Indiarum,
38
cùm rarò, aut nunquam in officijs, vel beneficijs Hiſspaniæ ſsuorum laborum, vel ſstudiorum præmium accipiant, omni prorſsus remunerationis ſspe carebunt, atque adeò & virtutem, & ſstudia odio habebunt, ſsi ſsaltem in Eccleſsijs, & muneribus ſsuæ patriæ non præferantur, ut hanc inæqualitatem ſsentiens inſsinuavit Ant. de Leon d. tract. de conſsirm. Regijs, par. 1. cap. 15. num. 35. fol. 77. & luculenter expreſssit Zapata ubi ſsupr. 2. part. cap. 6 num. 21. ibi: Nam qui vident Eccleſsiaſstica beneficia, aut Epiſscopatus ex humano reſspectu minus dignis conferri, à litterarum ſstudijs avocantur, & ab studioſso labore, & æmulatione avertẽtur; & iterùm cap. 7. num. 8. Pro quibus elargiendis accurata eſsſse debet meritorum inſspectio, in illis præcipuè Novi Orbis partibus, ubi hoc unum illius Regni filij | pro præmio, & ſsuarum litterarum remuneratione obtinendum ſsperant; & ni æqua ſsiat distributio, à labore, & litterarum ſstudijs facilè avocantur, ſsi alios, vel quia diligentiores, vel quia præſsentes, alijs, quia humiles ſsunt, vel quia abſsentes, oblitis, videant anteponi.
Nutriunt
39
enim præmiorum exempla virtutes, ut cum Caſssiodor. & alijs dixi ſsup. lib. 2. cap. 1. num. 72. & ſseqq. & cap. 30. num. 32. Nemoq́ue virtutem amplectitur ipſsam, præmia ſsi tollas, ut rectè cecinit Iuvenal. ſsatyr. 10. & Ovid. lib. 2. de Ponto, relatus à Simãc. lib. 9. de Repub. cap. 10.
Non tamen invenies multis de millibus unũ Virtutem pretium qui putet eſsſse ſsui,
Ipſse decor recti facti, ſsi præmia deſsint, Non movet, & gratis pœnitet eſsſse probum.
Honoſsq́ue alit artes, omneſsq́ue accendimur ad ſstudia glorię, teſste Cicer. lib. 1. Tuſscul. quæſst. & ſsic oportet ſsubditos à Principibus ſspe præmiorum, atque honorificẽtiahonorificentia ſsua provocari, ut expreſssè cavetur in l. Iuris-peritos 23. C. de advocat. diverſs. iudicior. & in l. 1. C. de aſsſseſsſsoribus, & domeſst. Iuſstin. in proœmio Inſst. §. ſsin. ibi: Et vos metipſsos ſsic eruditos oſstendite, ut ſspes vos pulcerrima foveat, toto legitimo opere perlecto, poſsſse etiam nostram Rempub licam in partibus eius vobis credendis, gugernari, cum alijs traditis à Maſstrillo de Magiſstrat. lib. 2. cap. 3. num. 5. meliùs D. Paul. 1. ad Corint. Nam qui arat, in ſspe debet arare, & qui tritur at, in ſspe fructus percipiendi; & in noſstris terminis Celeſst. Pontifex
40
in cap. nullus, 63. diſst. Habeat enim unuſsquiſsque fructum ſsuæ militiæ in Eccleſsia, in qua ſsuam per omnia officia tranſsegit æta. tem; in aliena ſstipendia minimè alter obrepat. Teſste enim Agath. lib. 5. hiſstor.
41
Animorum vis bebetatur, cùm Reip. dignitates alijs conferri ſsentiunt, nec honoribus extolluntur ij, quos laboraſsſse conſspiciunt. Quemadmodum è contrario, quod uni ex
42
benemerentibus redditur, omnibus impertitur, ut Imp. inquit in l. reſstituẽdæ, C. de advoc. ſsiſsci, & Plin. in Panegyr. ad Trajan. ubi, Omnium (inquit)quæ merentibus tribuuntur, non ad ipſsos gaudium magis, quàm ad ſsimiles redundat. Et Iſsocrat. ad Philipp. epiſst. 4. Omnes boni, & docti, eos, qui præſstantibus doctrina, & virtute bonorẽ habent, non magis laudãtlaudant, & bonorantur, quàm ſsi in ipſsos omnia collatafuiſsſsent, & vide alia, quæ adduxi d. lib. 2. cap. 2. ad finem.
Haec autem
43
naturalitas, ſsive origo, vel domicilium ad officia, & beneficia in provincijs Indiarum habenda, & quoad facultatem in eiſsdem habitandi, & commercia exercendi, qualiter, & quo tèpore acquiratur, & quòd non ſsufficiat, ut extraneus à Regno per Regium diploma, ſsive litteras, quas vocant naturalitatis, efficiatur naturalis, ut poſssit, dicta officia, vel beneficia obtinere, niſsi ad hæc ſspecialiter diſspenſsatus, & habilitatus (ut dicunt) reperiatur, videnda ſsunt, quæ in ſsimili dixi loquens de Commendis Indorum, quæ alienigenis dari non poſsſsunt, ſsup. lib. 2. cap. 10. num. 52. & ſseqq. & textus de iure noſstro Regio celebris in l. 19. & 20. tit. 3. lib. 1. Recop. ubi Azeved. & quæ poſst alios tradit Rebuff. 2. tom. ad ll. Gallic. de litt. naturalit. per tot. & tract. de pacif. poſsſseſsſs. num. 267. Salced. omninò videndus, ad Bernard. Diaz in prax. cap. 54. num. 14. Petr. Barboſs. in l. hæres abſsens, §. proinde, num. 62. de iudic. Chaſsſsaneus in conſsuetud. Burgund. rubr. 2. §. 1. de confiſscation. num. 38. Petr. Greg. lib. 4. de Repub. cap. 4. num. 17. & ſseqq. Carol. de Tapia in cõſtitconſtit. Neapol. pragmat. 1. de offic. proviſs. faciend. Regnicolis, lib. 2. fol. 111. num. 1. Marius Muta in conſsuetud. Panorm. cap. 30. n. 19. latè Nicol. Garcia in dict. tract. de benef. par. 7. cap. 9. Ioan. Gratian. qui alios adducit reg. 146. Tiber. Decian. lib. 4. criminal. cap. 16. num. 8. Menoch. lib. 6. præſsumt. 30. & 46. Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsp. 23. ex num. 1. & diſsp. 25. per totum, Steph. Gratian. lib. 1. deſscept. forenſs. cap. 181. Camill. Borrel. de Magiſstr. edict. lib. 2. cap. 9. num. 6. & 7. Noſster inſsignis I.C. Alphõſs. CarrãCarram ca in diſsp. de partu, cap. 41. ex num. 52. ubi tractat,
44
an expoſsiti iudicari debeant natural es Regni, in quo nati, & expoſsiti ſsunt, & ut tales ad officia & beneſsicia admittantur, Parlad. in ſsexquicent. differ. 103. ex num. 8. Dom. Valençuela conſs. 55. num. 37. vol. 1. & noviſsſsimè plura, & plures doctè congerens D. Thom. Carlevalius, Neapolitani Regni Senator meritiſsſsimus, & mihi iam inde ab ſstudijs Salmanticẽſsibus, ubi mea Gymnaſsia frequentavit, plurimi habitus, in tract. de iudic. diſsp. 2. q. 1. de foro domicilij, & q. 2. de foro originis, ubi benè inter alia explicat,
45
in quo differat in cola ab originario, & alia de modis acquirẽdiacquirendi naturalitatem.
Quæ omnia valdè his diebus trutinata fuerunt in repreſsſsalijs
46
contra Francigenas in Hiſspania, & in Indijs commorantes, bellorũ occaſsione per Regem noſstrum à Gallo provocatum, iuſstiſsſsimè promulgatis. In quorum cauſsis, reorum partes, qui ſse domicilio, litteris naturalitatis, & alijs titulis defendebant, valdè tutatus eſst egregius I.C.D. Didacus Altamiranus, & pro Fiſsco acerrimè propugnavit eruditiſssimus D. Ioãnes Oſsſsorius Guadalfajara, Regius ad has cauſsas Fiſscalis crea|tus, quæ tandem ob vitandam ancipitẽ iudiciorum aleam, reis ita poſstulantibus, & Regis noſstri benignitatem in omnibus experiẽtibus, honeſstâ quadam, & amicabili compoſsitione ſsopitæ ſsunt.
Et de iure Indiarum
47
per ſsched. 14. Iulij 1561. & 21. Febr. 1562. diſspoſsitum eſst: Que los eſstrangeros q̃ reſsidieren en Eſspaña, ò en las Indias diez años con caſsa, i bienes de aſsſsiento, i eſstuvieren caſsados cõ mugeres naturales de ellos, ò de las dichas Indias, ſeãſeam avidos por naturales de ellas. Quamvis ad effectum tractandi, & contractandi, hoc eſst commercia in eiſsdem Indijs exercendi per alias noviores ſsched. 2. Octob. 1608. 11. Octobr. 1618. & 7. Iunij 1620. additum ſsit, ut viginti annorum habitatio deſsideretur, Los diez con caſsa, i bienes raizes haſsta en quãtidad dequa tro mil ducados, de que ha de conſstar por eſscrituras autenticas, i no por informaciones, i que no puedan tratar, ni contratar mas de cõ ſsus caudales, i no de otros eſstrangeros.
Sed ſsæpè dubitatum vidi,
48
an Navarri, & Aragonẽſses, quoad officia, & beneficia Regni Caſstellæ, & Legionis, & præcipuè noſstrarũ Indiarũ, pro exteris, vel pro naturalibus habendi ſsint? Et ſsanè exterorum claſssi aggregãdos videri, ut & Luſsitanos, Italos, Belgas, & alios, quorum provinciæ prædictis Regnis nõ acceſsſsoriè, ſsed æquè principaliter unitæ ſsunt, illiſsq́ue etiam hodie gubernãturgubernantur, iuxta ea, quæ dixi 1. tom. lib. 3. cap. 1. n. 46. expreſssè docet Didac. Perez in l. 18. tit. 3. lib. 1. Ord. pag. 8. his verbis: Diſspoſsitio prætereàhuius legis, etiã ad Regnicolas Regni Aragonum & Navarræ extenditur, ut habetur in Curijs Segoviæ ann. 1532. pet. 42. Et prætereà ſsubdit, illis diebus privatum fuiſsſse quendam Magiſstrum Martinum Vincentium Canonicatu Zamorenſsis Eccleſsiæ, quem per oppoſsitionem obtinuit, eò quòd eſsſse Tarraconenſsis. Quem casũ etiam refert, & ſse hunc Magiſstrum agnoviſsſse inquit Azeved. in d. l. 14. tit. 3. lib. 1. Recop. quibus adrident ea, quæ tradit Burg. de Paz in l. 3. Tauri, num. 451. fol. 125. dum docet, originarios, ſseu naturales Regni Aragoniæ, quoad beneficia RegnorũRegnorum Caſstellæ, & Legionis exteros, alienigenaſsq́ue eſsſse: idemq́ue dici debere de Navarris, niſsi quòd diſspẽſsati reperiuntur, & veluti naturales dictorum Regnorum reputantur ex Regia ſsched. 28. April. ann. 1553. & ſsic in Regia Pinciana Cancellaria fuiſsſse pronuntiatum in cauſsa Petri Luſsar & Ochoa de Aoiz. Quod idem tenet Olanus in antinom. in præfat. num. 20. & Salcedus d. cap. 54. num. 24. Et hanc eandem diſspoſsitio nem, ſsive permiſsſsionem, quoad præbendas, & beneficia noſstrarum IndiarũIndiarum in Navarris reperio inter earum ordinationes in alia ſsched. ſsub ead. data 28. April. ann. 1553. & 3. Novembr. ann. 1581. quæ extãtextant 1. tom. pag. 174. & 175. & hoc iure utimur, ut etiam præter alios noviſssimè notat D. Carleval. d. diſsp. 2. num. 99. In Aragonenſsibus tamen nullam ſsimilem vidi, quin potiùs apud GomarãGomaram lego in ſsua hiſstor. Indiar. ſsol. 12. Eliſsabetham Reginam Catholicam Indiarum inquiſsitioni, & cõquiſsitioni plus faviſsſse, quàm Ferdinandum Regem Catholicum eius virum, idq́ue ex eo infert, quòd in inſsignijs, & armis Columbo conceſssis, illud Lemma inſscribi iuſssit: Por Castilla, i por Leon nuevo mundo hallò Colon: i tambien porq̃ no conſsentia paſsſsar à ellas ſsino à Caſstellanos; i ſsi algun Aragones allà iba, era con ſsu licencia, i expreſsſso mãdamiẽto.
Et in terminis apud Ioan. de Hevia in Laberint. cõmercij terreſst. & naval. 1. par. cap. 1. n. 37. pag. 14. Quòd
49
Aragonenſses quoad Indias pro exteris reputantur, & in illis mercaturam exercere non poſsſsunt, quamvis hoc ultimum parum obſservatur, nec unquam vidi, quòd alicui Aragonenſsi ſsuper hoc lis mota fuerit, vel ad compoſsitionem vocatus, quim potiùs cùm Rex Catholicus Ferdinandus, qui has Indias detexit, eſsſset Aragonenſsis, plurimi eiuſsdem Regni iam inde ab illo tempore ad ipſsas, & quidem cum officijs honorificis transfretarunt, & quotidie transfretare ſsolent, abſsque ulla peculiari hac in parte diſspenſsatione, qui mos, veluti pro lege prævaluiſsſse videtur. Nam reperio quandam notabilem ſschedul. 13. Ianuar. ann. 1596. in qua iubetur, ne adverſsus Maioricenſses, vel Minoricenſses, tanquam contra alienigenas procedatur, eâ ratione reddita: Porque pretendẽ ſser reſservados por de la Corona de Aragon. Et cùm his diebus de recopilãdis legibus IndiarũIndiarum ageretur, & in hoc articulo, me cõſsulẽte, hæſsitatum fuiſsſset. Tandem Senatus deliberavit, ut in transfretatione, & habitatione, ac cõtractatione Aragonẽſsium in Indijs nihil innovaretur, privilegium tamẽtamen Navarris cõceſsſsum in eiſsdem præbendas, & beneficia Eccleſsiaſstica obtinendi intra perſsonas, & cãcellos, de quibꝰquibus loquitur, cõtinereturcontineretur, ut ſsic in Indijs idẽ ius hac in parte, quod in Regnis Caſstellæ & Legionis obſservaretur, quorũquorum legibus ipſsæ Indiæ regũturreguntur, ubi municipali earũearum iure aliud diſspoſsitũ non apparet, ut infr. lib. 4. trademus.
Neque obſstat, quòd hæc regna unita ſsint, & unam veluti Monarchiam hodie conſstituant. Vnde nihil referrevidetur, quòd peregrini admittantur, vel, ut melius loquar,
50
peregrini appellari non poſsſsunt, qui ſsub uno Rege ſociãturſociantur, ut in ſsimili tradit Borrel. d. tract. de Magiſst. edict. lib. 1. cap. 5. n. 23. Nam certius eſst, | etiam in hoc caſsu prædicta Regna ita regẽdaregenda, & gubernanda eſsſse, atque ſsi uniuſscuiuſsque tãtùm ipſse idem Rex dominatum haberet, ut tenet Suar. de legib. lib. 1. cap. 7. num. 14. Salas eod. tract. q. 90. tract. 14. ſsect. 8. num. 49. pag. 30. Sotus de iuſst. & iure lib. 1. q. 1. art. 2. verſs. Atverò Regna, & eleganter Patritius lib. 3. de Regno, tit. 13. qui non aliter
51
ad alienigenas tranſsitum faciendum eſsſse docet, quã ſsi omninò idonei indigenæ deſsint, ſsic inquiens: Verùm ſsi ea regio, cui Princeps imperat, non abundat doctis, & præclaris hominibus, aliunde accerſsiri iubeat; ut enim diligens venator, ſsi in patria ſsua optimum canem non invenerit, Epiroticam, aut LaconicãLaconicam magna impẽſsa, magnaq́ue diligẽtiadiligentia exquirit, ſsic Rex ſsi regionis ſsuæ idoneos indigenas non habebit, toto Orbe terrarum perquiſsitos, omne studio, omniq́ue largitione, ac liberalitate cõſstituet

CAPVT XX. An ſsacri Ordines, & Beneficia Curata Indorum conferri poſssint Indis, & Hybridis, ſsive Varijs, quos vulgò Meſstizos dicimus? Et ſsuper eorum, & aliorum illegitimitate quoad hæc per Indorum Epiſscopos diſspenſsari?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimi.

  • 1 INDI, & Hybridæ, vulgò Meſstizi, ſsacrorum OrdinũOrdinum, & beneficiorũbeneficiorum capaces ſsunt, dummodò eos nihil aliud impediat.
  • 2 Indi in primis capitualationibus, & erectionibus Ecceleſsiarum Indiarum, qualiter vocati fuerint ad ipſsorum beneficia?
  • 3 Concil. Limenſse dum Indos ordinari, & ad altare accedere prohibuit, explicatur.
  • 4 Meſstizi per quaſsdam ſschedulas, quæ refe runtur, prohibiti ſsunt ſsacros Ordines recipere, & de earum expoſsitione.
  • 5 Meſstizos ad titulum idiomatis Indorum ordinari poſsſse, quando, & quare ſstatuerit Concil. Limenſs II. & III?
  • 6 Epiſscopi aliqui IndiarũIndiarum nimis facilè Meſstizos, etiam illegitimos, ordinant, & beneficijs IndorũIndorum præſsiciunt, & alij in hoc valdè dubij ſsunt, & ſschedulæ, quæ de his agũt.
  • 7 Illegitimi ſsine diſspenſsatione Rom. Pont. ad ſsacros Ordinas promoveri non poſsſsunt.
  • 8 Illegitimi etiãetiam ſsi ad recipiendos ſsacros Ordines diſspenſsentur, beneficia tamen Curata, & Præbendas CathedraliũCathedralium abſsque alia nova diſspenſsatione habere non poſsſsunt. Cap. ultim. de filijs presbyter. & alia iura ſsimilia explicantur, ibidem.
  • 9 Illegitimus nunquam poteſst dici pacificus poſsſseſsſsor beneficij.
  • 10 Illegitimorũ prohibitio, quoad ordines, & beneficia quibus rationibus nitatur? Deuteron. locus notatur cap. 23. verſs. 2. exponitur, ibidem.
  • 11 Manzer verbum, quid ſsignificet?
  • 12 Gratia præbendæ facta illegitimo abſsque narratione, & diſspenſsatione huius defectus, est nulla, & ſsubreptitia.
  • 13 Præſsentatio Regis de illegitimo non valet, & quòd ſsemper de habili accipienda ſsit.
  • 14 Princeps eſst, & eſsſse debet amator castitatis.
  • 15 Princeps non poteſst legitimare aliquem quoad beneficia, & alia ſspiritualia, & quare?
  • 16 Specialia duo in uno eodemq́ue ſsubiecto regulariter non concurrunt.
  • 17 Caſsus cauſsæ cuiuſsdam præbendarij præſsentati à Rege, cui natalium defectus obijciebatur, refertur.
  • 18 Fructus reſstituere debet, qui impetrat præbendam ſsuppreſsſso vitio illegitimitatis, vel data alia nullitate ſsui utuli.
  • 19 Diſspenſsatus ad Canonicatum non eſst diſspẽſsatus, ſsed potius prohibitus ad Dignitatem, & diſspenſsatio odioſsa non extenditur de caſsu ad caſsum. Cap. 1. §. ille verò, & cap. Cui de non Sacerdotali, de præbend. lib. 6. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
  • 20 Prælati Indiarum, qui ordinant illegitimos, & beneficijs Curatis Indorum præficiunt, qualiter excuſsari poſsſsint?
  • 21 Conſsuetudo, & obſservantia antiqua cuiuslibet provinclæ magnifacienda eſst.
  • 22 Conſsuetudo antiqua inducit præſsumtionẽ tituli, & habet vim decreti.
  • 23 Illegitimos non diſspenſsatos ordinans peccat mortaliter, & privatur ordinãdiordinandi facultate.
  • 24 Conſstitutiones vulgares à doctis, & gravibus Prælatis ignorari, vel imprudenter ſsperni credibile non eſst.
  • 25 Actus celebrati à doctis, & gravibus perſsonis, etſsi prima facie appareant iniusti, adhuc iusti præſsumi debent.
  • 26 Archiepiſscopus Limenſsis quid retulerit ſsuper ordinatione MixtorũMixtorum illegitimorũillegitimorum?
  • 27 Bulla Greg. XIII. refertur, quæ Indiarũ Epiſscopis Mixtos illegitimos ad ſsuſscipiendos ordines diſspenſsare permittit.
  • 28 Diſspenſsatus ad beneficia, ſsi illegitimus ſsit, non potest illa obtinere, niſsi priùs ad ordines recipiendos diſspenſsatus reperiatur.
  • 29 Papa ſsi mandet alicui provideri de beneficio, interpretatio fit, dummodò ſsit legitimus.
  • 30 Cauſsa quæ ſsuaſsit cõmittere Epiſscopis diſspenſsationem illegitimitatis quoad ordines ob titulum, & doctrinam Indorum, ſsuadet etiam, ut ad Curata ipſsorum habenda cum eiſsdem diſspenſsare poßint.
  • 31 Diſspoſsitio quælibet potentior eſst in cauſsa, quàm in cauſsato.
  • 32 Pij V. Breve refertur, quo Epiſscopis Indiarum permiſsit diſspẽſsare omnes ferè ſspecies irregularitatis, quoad ordines, & beneficia.
  • 33 Diſspenſsationes factæ à Præslatis virtute conceßionis Pontificiæ perinàe iudicantur, ac ſsi ab ipſso Pontifice factæ fuiſsſsent.
  • 34 Obſservantia, & praxis alicuius privilegij illud declarat, & poſsſsidenti iustum titulũ præfert.
  • 35 Commendæ, & Rectoriæ non cadunt ſsub nomine beneficij, & illegitimis, etiam abſsque diſspenſsatione, conferri poſsſsunt.
  • 36 Capellaniæ amobiles ad nutum, & Vicariatus temporalis poſsſsunt dari illegitimis. imò & filijs presbyterorum.
  • 37 Epiſscopi cum illegitimis quoad plura diſspenſsare poſsſsunt.
  • 38 Illegitimi ex ſsententia aliquorum ab Epiſscopis etiam ad Ordines maiores, & curata diſspẽſsari poſsſsunt, ſsemper atque id Eccleſsiæ neceſsſsitas, vel utilitas ſsuaſserit.
  • 39 Capitulum ſsede vacante poteſst eaſdẽeasdem diſspenſsationes irregularitatis facere, quas Epiſscopus.
  • 40 Prælati Indiarum, ſsi tempore quo illegitimos ordinant, & ad Curata promovent, cum eis diſspenſsant virtute Brevium Apoſst. ſsecuri eſsſse poſsſsent, ſsin autem ſsecus.
  • 41 Diſspenſsatio, ut valeat, requiritur notitia defectus, ſsuper quo diſspenſsatur, & cauſsa, & intentio in eo diſspenſsandi.
  • 42 Doctrinæ IndorũIndorum iam non dantur in Cõmendam, ſsed in titulum.
  • 43 Capellania, vel beneficium, ut dici poßit titulatum, & perpetuum, quæ requir antur.
  • 44 Bullas ad diſspenſsandam cum illegitimis extare non ſsufficit, niſsi Prælati eis utantur.
  • 45 Actus non ſsuſstinetur ex poteſstate, ex qua non est factus, & qualiter ex defectu formæ, vel intentionis nullus reddatur?
  • 46 Forma permiſsſsiva non ſservata, ſsuccedit immediatè forma destructiva contraria.
  • 47 Epiſscopi non habent iuriſsdictionem diſspẽſsandi cum illegitimis, niſsi eam ex vi indulti Apoſstoli ſsumant, & exerceant.
  • 48 Conſscientiæ periculum ubi vertitur, ibi in dubio, quod ſsecuriùs, & certiùs est ſsequi debemus.
  • 49 Culpa etiam ubi non eſst, eam timere ſsolent conſscientiæ timorate.
  • 50 Pontifex ſsummus ex ſsententia Auctoris adiri debet pro revalidandis ordinibus, & proviſsionibus Mixtorum illegitimorum ab Indiarum Epiſscopis factis.
  • 51 Conſsuetudo etiãetiam erronea excuſsat à pœna.
  • 52 Diſspenſsari faciliùs debet cum illegitimis in provincijs Indiarum, propter ſsedis Apostolicæ diſstantiam.
  • 53 Illegitimi non ritè ad ordines, vel beneficia ab Epiſscopis diſspenſsati, an, & quando ab eorũeorum ſsucceſsſsoribus rehabilitari poſsſsint?
  • 54 Facultas data ab homine in primo actu conſsumitur, ſsi tamen ille validus fuerit.
  • 55 Illegitimi, qui ſsciunt, vel putant ſse ab Epiſscopis virtute indultorum Apost. diſspenſsatos fuiſsſse, tuti ſsunt in utroque foro, & ſscrupulum deponere poſsſsunt.
  • 56 Clauſsula conſscientiæ onerativa excludit omnem exceptionẽ ab actu in vim eius facto; & inducit liberam voluntatem delegati, alia plura de ea.
  • 57 Diſspenſsationes, ut factæ dicantur virtute Brevium Apoſstolicorum, quælibet veroſsimilitudo ſsufficit.
  • 58 Diſspenſsatio cum clauſsula conſscientiæ onerativa Epiſscopis conceſsſsa, an poſssit ab eiſsdem ſsuis Vicarijs generalibus delegari?
  • 59 Actus omnis in dubio ita intelligi debet, ut potiùs valeat, quàm pereat.
  • 60 Præſsumtio, quæ eſst pro validitate actus, omnibus alijs potentior cenſsetur.
PLanè
1
ipſsi Indi ad Fidem converſsi, & ex mixto eorum, & Hiſspanorum ſsemine procedentes, quos Latinè Hybridas, ſsive Varios, Hiſspanè Meſstizos vocare ſsolemus, omnium Eccleſsiaſsticarum præbendarum, & munerum in eiſsdem Indijs participes ſsunt. Et inprimis eſsſse deberent, ſsi quod eis ius naturalitatis, & originis præſstat, morũmorum corruptela, aut alia animi, & corporis vitia, & præſsertim illegitimitatis, vel ſspurietatis defectus non impediat, atque deturpet. Id quod ita rectè teſstatur Acoſsta de procur. Indor. ſsalut. lib. 4. cap. 8. pag. 415. Fr. Ioan. Zapata de iuſst. diſstrib. 2. par. cap. 11. D. Emanuel Sarmiento in terſso illo libello de Militia Evangelica, & Ego dixi latiùs ſsup. | hoc tom. lib. 1. cap. ult. Nam licèt in aliquibus ſschedulis Regijs, quas ibi recenſsui, ſsacris initiari prohibeantur, id de illegitimis, vel aliàs minus meritis, aut incapacibus intelligi debet. Cæterùm ſsi habiles ſsint, nulla eſst ratio, cur excludi poſssint, vel debeant, cap. eam te, cum ſsimilibus, ſsup. in initio cap. præcedentis relatis, & in d. lib. 1. cap. ult. Et ultra ibi tradita addo,
2
in primis illis capitulationibus cum Indiarum Epiſscopis initis, quarum mentionem feci ſsup. cap. prox. non fuiſsſse prorſsus excluſsos Indos, & IndorũIndorum filios à beneficijs Indiarũ, ſsed pro prima illa tantùm vice, quouſsque Rex, vel eius ſsucceſsſsores aliud determmarent. Quod in omnibus etiãetiam erectionibus Cathedralium cautum poſsteà fuit, ut conſstat ex Limenſsi, quam inſserni ſsup. cap. 3. verſs. Volumas autem, quòd ſsi ſsucceſsſsus temporis. Vbi poſstquàm dixit beneficia vacantia filijs patrimonialibus Hiſspanorum Indias habitantiũ danda eſsſse, adiecit: Donec in poſterũpoſterum viſsa, & cognita per Nos, & ſsucceßores noſstros Christianitate, & capacitate Indorum, ad inſstantiã, & petitionem dicti patroni, nunc, & pro tempore existentis, viſsum fuerit Indis etiam naturalibus dicta beneficia eſsſse providenda.
Et ita intelligo
3
Concil. Limẽſs. 11. par. 2. can. 74. pag. 55. ibi: Que los Indios no ſse ordenen de alguna orden de la Igleſsia, ni ſse viſstan algun ornamento, aunque ſsea para cantar la epiſstola; pero puedan con ſsobrepelliz, i aderecos decentes ſservir en la Igleſsia. Debet enim accipi, interim dum de eorum capacitate nõ conſstat.
Prout &
4
in varijs, ſsive Meſstizis declaratũ etiam fuit in ſsched. dat. Matriti 13. Decemb. ann. 1577. ad EpiſcopũEpiſcopum Cuzquenſsem directa, quæ habetur in 1. to. pag. 172. & iniungitur: Miri mucho que las perſsonas q̃ ordenàre, tẽgan las partes, virtud, calidad, i ſsuficiencia q̃ para el eſstado del Sacerdocio ſse requiere; excluyendo à los que carecierẽ dellas; i principalmente à Meſstizos, baſsta q̃ otra coſsa ſse provea. Quod & repetitur in alijs ann. 1578. cũ Archiep. Limano, & Novi-Regni Granatẽſsis loquentibus, eod. tom. pag. 173. ibi: I por aora no dareis ordenes à los dichos Meſstizos de ninguna manera, baſsta que aviendoſse mirado en ello, ſse os aviſse de lo que ſse ha de hazer. Ad quas ſschedulas ſse refert novior alia an. 1587. eod. tom. & pag. declarans in Meſstizis ſstrictè intelligendas eſsſse, hoc eſst: Hijos de India, o Indio, i Eſspañol, ò Eſspañola, non verò in alijs, Que ſson hijos de Meſstizos, i Eſspañoles quos vuigò Quaterones vocãt. redditâ eâ ratione: Porq̃ no aya ocaſsion de que los virtuoſsos ſse deſsſsuelẽ, i dexẽdexen de ſseguir el camino dela virtud.
Sed cùm in his provincijs Sacerdotum penuria eſsſset, qui Indorum idioma intelligerẽtintelligerent, diſspoſsitũ
5
primò fuit per Conc. Limenſs. II. par. 1. can. 26. pag. 7. ann. 1567. ut ad ſsacros Ordines, etiãetiam ſsine patrimonio, vel beneficio admitti poſsſsent, ad titulũtitulum, quod vocant IndorũIndorum, qui ipſsorum linguãlinguam callerent. Et in Cõcil. III. act. 11. c. 31. pag. 137. an. 1583. hoc fuit ampliatũ, ut quicunque, qui re verâ Indis præficiendi putarentur, poſsſsent ordinari ad titulũ doctrinæ Indorum, quamvis nulla ſspecialis Parochia illicò eis deſsignaretur.
Quâ fortaſssè occaſsione Prælati aliquando huiuſsmodi homines ordinabãtordinabant, & aliqui adeò facilè, ut extat ſschedula dat. Tolet. 24. Iunij ann. 1560. d. 1. to. pag. 172. quâ Religioſsi Indiarum queri videntur: Que los Obiſspos delas Indias no los querian ordenar à ellos, i ordenaban à cada paſsſso Meſstizos, i otras perſsonas nacidas en aquella tierra. Quinimô
6
non ſsolùm eos ordinabant, verùm, quod plus eſst, ſstatim illos beneficijs curatis IndorũIndorum præficiebãt, quãvis non ſsolùm Meſstizi eſsſsent, ſsed etiã (quod plerunque in iſstis cõtingitcontingit) ſspurietatis, vel illegitimitatis defectum paterẽtur. Quod ſscrupulis plenum, & à iuris Canonici regulis diſsentaneum meritò viſsum fuit Reverendiſsſs. Epiſscop. D. Fr. Petro de Perea, & D. Frãciſsco Verdugo noviter ad Arequipẽſsem, & Guamagnenſsem Eccleſsiam adlectis, & acquieſscere nolentes aſsſseverationi Illuſstriſsſs. Archiep. Limani D. Bartholomæi Lobo Guerrero, qui id tum ex conſsuetudine, tùm ex alijs rationibus excuſsabat, quas ſstatim trademus, Regiũ Senatũ de hoc certiorem fecerũt. Qui Archiepiſscopũ reprehendit, quòd dictum morẽ obſservaret, & defenderet, & ſchedulãſchedulam expedivit, dat. Matr. 4. Martij ann. 1621. quâ alterãalteram 21. Ianuar. an. 1594. obſservari præcepit, quâ declaratum fuit: Que por ninguna via los Obiſspos de las Indias ordenaſsſsen ningun illegitimo, ni defectuoſso de alguno de los requiſsitos, cõforme à lo diſspueſsto por Derecho, i ſsacro CõcilioConcilio Tridentino, i que tampoco diſspenſsaſsſsen con ellos, aunque fueſsſse para beneficios Curados de Indios, pues la diſspenſsacion de uno, i otro ſsolo la podia dar le ſsumo Pontifice.
Quas quidẽquidem
7
ſschedulas negari non poteſst valdè cõformesconformes eſsſse iuris Canonici deciſsionibus, quarum auctoritate primò docemur, eos, qui ex legitimo matrimonio nati non ſsunt, vel per ſsubſsequẽs legitimati, abſsque ſspeciali diſspenſsatione Rom. Pont. ad Ordinem ſsacrum promoveri non poſsſse, ut habetur in cap. 1. de filijs presbyt. cap. conſsuluit 5. de ſservis non ordin. cap. per venerabilẽ, in fine, qui filij ſsint legitimi, cap. niſsi cùm pridem, §. perſsonæ, de renunt. l. 12. tit. 6. par. 1. Trid. ſseſsſs. 23. cap. 5. de reformat. ibi: De ipſsorum ordinandorum | natalibus, cum alijs, quæ latè adducũtadducunt D. Th. in ſsupplem. ad 3. par. q. 39. art. 5. Angel. Silveſst. Roſsell. & alij Summiſstæ, verb. Illegitimus, Speculat. lib. 4. tit. de filijs presbyt. Angel. conſs. 401. n. 10. Calderin. conſs. 466. aliàs 2. qui filij ſsint legitimi, Albert. Trotius devero, & perfecto cler. lib. 2. c. 1. & 2. Maiol. de irregul. lib. 1. c. 4. cum ſseqq. Villadieg. eod. tractat. cap. 10. verſs. Dixi ulteriùs, Palæot. de noth. & ſspur. c. 57. & cap. 58. à n. 4. Petr. Gregor. de benef. c. 5. Rebuff. in prax. tit. de diſspenſs. ſsup. defect. natal. Menoch. de arbitr. caſs. 201. à n. 35. Bernard. Diaz, & eius Addition, Salced. in prax. c. 14. Tolet. in ſsumma lib. 1. c. 58. Eman. Roder. in ſsumma, to. 2. c. 16. & in quæſst. regul. tom. 1. q. 13. Suar. de cẽſsur. tom. 5. diſsp. 50. Sayrus eod. tract. lib. 6. c. 10. Avila par. 7. diſsp. 3. dub. 7. Nicol. Garcia de benef. 1. par. cap. 5. à num. 115. & par. 7. cap. 2. Galganet. de iur. pub. lib. 3. tit. 2. num. 26. cum ſseqq. Navarr. conſs. 1. & ſseqq. tit. de filijs preſsbyteror. Card. Tuſsch. pract. concl. litt. O. cõcluſs. 193. num. 11. & litt. S. concl. 415. n. 6. & noviſssimè, & latiſsſsimè Cãpanil. in diverſs. iur. Canon. rubr. 11. c. 13. per tot. & Ioan. Bapt. Lup. in tract. de illeg. lib. 1. comment. 1. §. 3. num. 25. & ſseqq.
Et rurſsus,
8
non ſsufficere hanc diſspenſsationem pro ordinibus ſsuſscipiendis, ut tales illegitimi Præbẽdas, maximè in Cathedralibus, vel quæliber beneficia curata obtinere poſsſsint, niſsi ad hoc quoque altera ſspecialis diſspẽſsatio eiuſsdẽ Rom. pontif. interveniat, ut conſstat ex cap. innotuit, c. cùm in cũctis, de elect. cap. per venerabilem, in fin. qui filij ſsint legit. c. ult. de filijs presbyt. ibi: Nimis in tua provincia Eccleſsiæ deformatur honeſstas ex eo, quòd filij SacerdotũSacerdotum, & alij non legitimè nati ad dignitates, & perſsonatus, & alia Eccleſsiastica beneficia curam animarũanimarum habẽtiahabentia, ſsine diſspenſsatione ſsedis Apoſstolicæ, promoventur. Quæ prohibitio renovata, & ampliata fuit à Greg. XI. an. 1374. in Bulla, quæ incipit: Etſsi à ſsacris Canonibus, quam refert Cherub. in Bullar. pag. 226. & cõducitconducit Cõc. Trid. ſseſsſs. 22. de refor. c. 2. ibi: Natalibus, text. & gloſsſs. in c. Cœnomanenſsem, diſst. 56. cum pluribus alijs, quæ adducunt DD. ſsup. relati, & ultra eos Innoc. in cap. conſstitutis, el 2. de appell. Felin. in cap. Paſstoralis, n. 11. de off. deleg. Socin. conſs. 48. n. 28. lib. 4. Navarr. conſs. 6. n. 7. de filijs presbyt. Rebuff. de pacif. poſsſseſsſs. n. 276. & ſseqq. ubi concludit:
9
Quòd illegitimus nunquam poteſst dici pacificus poſsſseſsſsor beneficij, cùm ſsit penitùs incapax ad ſspiritualia, & ideò poſst trienniũtriennium, imò & post centum annos, molestari poteſst, quia diuturnitas temporis cum capacem non facit, arg. cap. fin de cõſsuet. Puteus deciſs. 247. lib. 1. Enriq. in ſsumm. lib. 14. cap. 8. §. 10. ad fin. Azor. 2. tom. inſst. moral. lib. 6. cap. 3. q. 3. Garcia d. 7. par. cap. 2. n. 5. & ſseqq. Mirãda in Manuali Prælat. tom. 2. q. 2. art. 8. concl. 1. Camil. Borrel. in ſsumm. deciſs. tit. 20. n. 77. Loſsſsius de iuſst. & iur. lib. 2. c. 34. n. 86. Sayrus de cẽſs. lib. 6. c. 11. n. 27. & 28. Garcia de benef. 1. par. cap. 6. à n. 97. Lupus d. tract. de illeg. com. 1. §. 3. n. 20. Dom. D. Roder. Acuña in cap. Apoſstolica, diſst. 46. n. 1. & Aug. Barboſsa in Paſstorali, 2. par. alleg. 45. per tot. Filiuc. de ſstatu cler. tit. de benef. c. 5. n. 5. & ſseq. Vazq. in opuſscul. de benef. cap. 3. §. 1. & noviſssimè Illuſstriſsſs. electus Mexicanus Dom. D. Felician. à Vega in cap. 4. §. de adulter. de iudic. ex n. 93. ad n. 100. ubi, quæ eius comitas eſst, Me allegat, & licèt immeritum pluribus laudibus ornat, quas, etſsi agnoſscere in me non potui, amare tamen, ut à tanto viro profectas, debui.
Qui Auctores, utriuſsque prohibitionis eam rationem adducunt,
10
quòd illegitimi tanquã in peccato cõcepticoncepti, aliquâ infamiâ, ſsaltim facti, notantur, iuxta ea, quæ dixi ſsup. lib. 2. cap. 28. n. 33. & in eis ea ipſsa, quæ in parentibus fuit incontientia, timeri poteſst, arg. text. in l. quiſsquis, §. filij verò, C. ad leg. Iul. Maieſst. ibi: In quibus paterni, hoc est hæreditarij, ſsceleris exempla metuũturmetuuntur, cap. 2. diſst. 56. & eorum, quæ tradit Ioan. Andr. in cap. fin. de filijs presbyt. lib. 6. Quamobrem etiam in lege veteri ad altare Domini accedere vetabãturvetabantur, ut conſstat ex Deut. cap. 23. verſs. 2. ibi: Non ingredietur Mãzer (hoc eſst, de ſschorto natus) Eccleſsiã Domini uſsque ad decimãdecimam generationẽ: quæ verba perpetuam excluſsionem ſsignificant: Eſst enim hæc frequens ſsacræ Scripturæ phraſsis, ut notat Ant. Fonſseca Luſsitanus in addit. ad Caiet. ibîd. & Maiol. d. cap. 4. n. 1. Et verbum Mãzer
11
quãvis propriè ſschorti, vel adulteræ filium ſsignificet, ut idem Caiet. advertit, cõmunitercommuniter porrigitur ad omne genus illegitimorum, ut docet text. & gloſsſs. in d. cap. per venerabilem, in fine, & in d. cap. niſsi cùm pridem, §. perſsonæ, de renunt. Summiſstæ, & Maiol. ubi ſsup. & latè Tiraq. de nobilitat. cap. 15. num. 16. & Covar. in epitom. de ſpõſalſponſal. 2. par. cap. 8. §. 10. num. 4.
Et inde eſst, quòd gratia ſsummi PõtificisPontificis de
12
* aliqua præbenda illegitimo facta, non præcedente cognitione, & diſspenſsatione defectus nat aliũalium, non valet, imò corruit, tanquam ſsubreptitia, iuxta tex. in d. cap. innotuit, de elect. & in cap. 1. §. illi verò, de filijs presbyt. lib. 6.
Et ſsimiliter
13
præſsentatio à Rege noſstro facta, tanquam Patrono dictarum præbendarũ in Eccleſsijs Indiarum; cùm & ipſse ſsemper in titulis præſsentationis adijciat, ut præſsentati, | ita demum admittantur, ſsi habiles, & idonei reperti fuerint, ut in noſstris terminis tradit Arnulph. Ruzæus de iure regal. privil. 50. n. 2.
Eſst enim
14
Princeps amator caſstitatis, & leguimi thori, l. ita nobis pudor, C. de adulter. Nec velle videtur, quòd illegitimi admittãturadmittantur ad dignitates, & quòd illegitimi admittãEccleſsijs Cathedralibus unà cum legitimis, nec ut filius ancillæ ſsedeat cum filio liberæ, ut aliàs dicitur in cap. ſsatis, de ſsepult. & in cap. accedens, de purgat. canon. Imò
15
etſsi vellet, non poſsſset, non præcedente (ut diximus) diſspenſsatione Pontificis, quia ut elegãter tradit Martin. Laudẽſs. in materia legitimationis, in quæſst. quæ incipit: Augerius Seio, n. 10. & 11. Quãvis Princeps ſsecularis poſssit habilitare incapacẽ, & illegitimũillegitimum ad honores, & ſsucceſsſsiones, & ad alios effectus tẽporalestemporales, qui ſsub eius iuriſsdictione, & poteſstate continẽturcontinentur, ut in Auth quib. mod. natur. effic. ſsui, & legit. tamen non poteſst diſsponere de his, quæ non ſsubijciuntur ei, ut ſsunt ſspiritualia, & ita nec legitimare aliquẽaliquem, nec reddere capacẽ, qui aliàs eſst inhabilis ad beneficia, & præbẽdas Eccleſsiaſsticas, iuxta text. in c. quæ in EccleſiarũEccleſiarum, & in cap. Eccleſsia S. Mariæ, de conſstit. Concurrẽt quippè duæ ſspecialitates, & quòd beneficia conferret, ſsive ad illa præſsentaret, & quòd cũ illegitimo diſspenſsaret,
16
quod in uno eodẽq́; ſsubiecto regulariter dari non ſsolet, ut per text. & DD. in l. 1C. de dotis promiſsſs. Bart. in l. Mævius, §. duobus, D. de leg. 2. latè Velaſscus in axiom. iur. litt. D. nm. 233. & in noſstris terminis Arnulph. Ruzæus d. privil. 50. num. 4. verſs. Quintò facit.
Quæ omnia his diebus expẽdiexpendi in ardua cau
17
*ſsa cuiuſdãcuiuſdam præbẽdarij, cui obijciebatur, quòd filius clerici eſsſset, & licèt ad Canonicatum in Cathedrali eſsſset per Pontificẽ diſspenſsatus, poſsteà tamen per Regem noſtrũnoſtrum huius defectus ignarũignarum, fuit ad dignitatem promotus, quâ privãdus dicebatur ex iuribus, & Auctor bus ſsup. relatis, & quidẽquidem cum fructibus,
18
quos, datâ nullitate ſsui tituli, acquirere non potuit, l. 1. in fin. C. de fide inſstr. & iure haſstæ Fiſscal. Bart. in l. 1. in fin. C. de prædijs Decurion. Rota Genuenſs. deciſs. 4. n. 5. Marian. Socin. in l. filiusfamil. §. Divi, n. 65. de leg. 1. Rebuff. in tract. de reſscind. contract. in princip. n. 4. & in eodẽ caſsu nullitatis præſsentationis, Ruzæus d. privil. 50. n. 1. abſsque eo, quòd dictũdictum Præbendarium excuſsare poſsſset diſspenſsatio ad CanonicatũCanonicatum, cum hæc
19
limitatio potius ſsit excluſsiva dignitatis, l. cùm Prætor, cum vulg. de iudic. & tanquam odioſsa de caſsu ad caſsum non extẽdatur, ut probat elegans text. in c. 1. §. ille verò, de filijs prebyt. lib. 6. cap. cui de nõ Sacerdotali 27. de præbend. eodem ibi: Non enim huiuſsmodi mãdata, quorum fines diligẽter ſservari oportet, debent ad caſsus alios, quàm expreſsſsos, extendi, &c. cum aijs, quę tradit Archid. d. cap. 1. var. de ſsponſsal. 2. par. §. 8. n. 4. Tiraq. de nobilit. cap. 15. n. 16. Garcia de benef. 1. par. cap. 6. num. 58. & ſseqq. & Barboſsa d. alleg. 45. num. 1. & 2.
Sed licèt ex hisvideatur ſscrupulus dictorũ Epiſscop. Arequipæ, & Guamanguæ, & deciſsio ſschedulæ d. ann. 1621. quam retuli ſsup. n. 6. ſsatis communiri, quatenus Meſstizos illegitimos ordinari, & ad Curata IndorũIndorum provideri non poſsſse, nec debere conſstituit. Adhuc tamẽ Ego de hoc caſsu Limæ conſsultus, & iterùm cùm in ſsupremo Senatu IndiarũIndiarum Fiſsci PatronũPatronum agerem
20
Archiepiſscopum LimanũLimanum, & alios Prælatos Indiarum, qui contrariũcontrarium facere conſsueverant, excuſsari poſsſse reſspondi: tum virtute conſsuetudinis, & antiquæ obſservãtiæ lilarũlilarum provinciarũprovinciarum,
21
quæ non facilè mutãda, reſspuenda, vel damnanda eſst, l. de quibus, l. ſsi de interpretatione, l. minimè, l. in ambiguitatibus, D. de legib. l. obſservare, §. ingreſsſsus, D. de off. Proconſs. l. 1. C. quæ ſsit longa conſsuet. c. cõſtitutusconſtitutus, ubi Abb. de religioſs. domib. cap. certificari, de ſsepult. c. unam, 76. diſst. cum multis alijs, quæ congerit Everard. in loco à ſsolitis, Ioſseph. Lud. concl. 38. per tot. Molina de primog. lib. 2. c. 6. n. 58. Cevall. pract. cõmun. to. 3. q. 762. n. 16. Gonçalez ad reg. Cancell. gloſsſs. 5. §. 7. n. 87. Cæſs. de Graphis deciſs. 2. de elect. n. 3. & deciſs. unica de Magiſstr. n. 5. & 6. Bobadill. in Polit. lib. 2. c. 7. n. 7. & cap. 10. n. 36. Creditur enim talis conſsuetudo à titulo præcedenti, ac ſsufficienti fluxiſsſse, ita ut diſspoſsitũ cenſseatur, quod fuit obſservatum, l. quædã mulier, D. de reivind. l. ſsi à te, D. ſsi ſservit. vindic. l. prædia, D. de acquir. poſsſs. ubi DD. & Alban in notis ad Bart. latè, & optimè Alex. conſs. fin. lib. 4. per tot. maximè ex n. 109. Vbi, quòd
22
conſsuetudo antiqua inducit præſsumtionẽ tituli habiti, & habet vim decreti, & cõſsenſsus, & iuſstitiæ, & operatur, ut illud, quod eſst conſuetũconſuetum, debeat fieri, cap. licèt ex ſsuſscepto, de foro cõp. Card. Tuſsch. lit. C. cõcl. 959.
Quibus addere poſsſsumus, quòd
23
cùm dictę prohibitiones, quas retulimus, de non ordinãdis, nec ad beneficia providendis ſspurijs, aut illegitimis adeò notæ, & vulgares ſsint, & Pręlati eis contraveniẽtes mortaliter peccent, & deinceps facultato ordinandi priventur, ut probat text. & DD. in cap. cùm Vintonienſsis. de elect. Maiol. de irregul. lib. 1. c. 7. n. 2. credere
24
non debemus à tot, & tam gravibus Prælatis eas ignoratas, vel cum propriæ cõſsciẽtię iactura cõtemtascontemtas fuiſsſse, iuxta ea, quæ in ſsimili tardit Sarmiẽt. de redit. Eccl. 2. par. c. 4. Cùm potiùs
25
actus celebrati à doctis, providiſsq́ue | perſsonis, etſsi primâ facie videantur iniuſsti, tamen propter eorum qualitatem, & honeſstatem debeant præſsumi iuſsti, quouſsque de illis pleniùs cognoſscatur, ut probat text. & ibi DD. in cap. niſsi eſsſsent, de præbend. Imola in c. 1. de cler. peregr. Socin. conſs. 164. vol. 2. Zaſsi. conſs. 2. num. 22. vol. 2. Petra de poteſst. Princip. cap. 32. concl. 2. num. 8. pag. 612. Vnde, his conſsideratis, & inſspectis verbis ſschdularum, quarum ſsup. num. 4. mentionem feci, quæ non abſsolutè Meſstizos ordinari prohibuerunt, ſsed interim dum aliud ordinabatur, ac prætereà
26
auditâ relatione Archiepiſscopi Limenſsis, qui ſseriò mihi affirmavit, ſse dum eſsſset Archiepiſscopus Novi-Regni Granatenſsis, aliam ſchedulãſchedulam accepiſsſse, quâ notabatur, vel reprehendebatur, quòd Mestizos non ordinaret, ſsemper ſsuſspicatus fui aliquam licentiam, & beneplacitũbeneplacitum Romanæ ſsedis inveniſsſse, quod hanc facultatem IndiarũIndiarum Archiepiſscopis, & Epiſscopis induliſsiſsſset. Et tandẽtandem inveni
27
Bullam quandãquandam Greg. XIII. ann. 1576. quæ eis cum dictis mixti generis hominibus, ad ordines recipiendos ob faciliorem Indorũ doctrinem Apoſstolicâ auctoritate diſspenſsare permiſsit. Quæ Bulla forſsitan in ſsupremo Indiarum Conſsilio præſsentata non fuit, aut eius notitia non habita, ann. 1594. & 1621. quibus editæ fuerunt dictæ ſschedulæ, quæ hãchanc diſspoſsitionem Prælatis IndiarũIndiarum ſsuccenſsent, & Cõciliũ Trid. ſservari iubent. Verba autem dictæ Bullæ ſsic habent: Venerabiles Patres, ſsalutẽ, & Apostolicam benedictionem. Nuper ad Nos relatum eſst maximam Sacerdotum, qui idioma Indorum ſsciant, penuriam in vestris partibus exiſstere, & communiter verbũverbum Dei, cum interpretibus ipſsis Indis annuntiandum eſsſse, propter quod verbus Dei non modicum patitur detrimentum, ac inde peccata ſsua cõfitericonfiteri non valẽtvalent, quod ſsi cum filijs ex Hiſspanis, & Indis, ac ex Hiſspanis tantùm in illis partibus commorantibus ſspurijs, & illegitimis genitis, aut quemlibet alium defectum patientibus, nunc, & pro tempore exiſstentibus Apoſstolica auctoritate diſspenſsaretur, ut defectibus huiuſsmodinon obſtãtibusobſtantibus, ad omnes etiã ſsacros, & prebyteratus ordines promoveri poßint, verbum ipſsum maximum ſsuſsciperet incrementum, ac ſsaluti animarum Indorũ prædictorum plurimum cõſultumconſultum foret. Nos igitur, præmißis cauſsis adducti, fraternitati vestræ, & veſstrum unicuique, quatenus unuſsquiſsque veſstrum, conſsideratis priùs diligenter circumſstantijs univerſsis, quæ circa idoneitatem promovendorum fuerint attendendæ, cũ prædictis defectum (ut præfertur) patiẽtibus Diœceſsanis, ſscilicet, veſstris, ſsi aliãs idonei, & iuxta decreta Concilij Tridentini qualificati fuerint, & dictũdictum idioma loqui, & intelligere ſsciverint, ſsuper quibus conſscientiam vestrã oneramus, clericali charactere inſsigniri, & ad omnes etiãetiam ſsacros, & presbyteratus ordines promoveri, & in illis ſsic pro moti, & in altaris miniſserio miniſstrare, acverbũacverbum Dei prædicare, & confeßiones audire poſssint, gratis diſspenſsare valeatis, auctoritate Apoſstolica tenore præſsentium facultatẽ concedimus. Nõ obſstantibus nataliũnatalium, & quibuſsvis alijs (non tamen homicidij voluntarij, aut bigamiæ defectibus, ſseu impedimentis) & quibuſsvis alijs conſstitutionibus, & ordinationibus Apoſstolicis, cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque Datũ Romæ apud S. PetrũPetrum die vigeſsimaquinta Ianuarij milleſsimo quingenteſsimo ſseptuageſsimo ſsexto, Pontificatus noſstri anno quarto.
Hactenus Greg. XIII. cuius quidẽquidem privilegium, ut ex eo apparet, ſsufficiens videtur, ut Epiſscopi IndiarũIndiarum cum mixtis etiãetiam illegitimis ad ſsacros Ordines diſspenſsare poſsſsent. Et quãvis hæc facultas non videatur aliàs extendẽdaextendenda ad promovendos illegitimos ad beneficia Curata, cùm ad hoc alia peculiaris diſspenſsatio rurſsus deſsideretur, ut dixi ſsup. n. 8. quemadmodum ex adverſso, quamvis
28
quis habeat diſspenſsationẽ ad beneficia, non valet, & ſsubreptitia iudicatur, niſsi cõſtiteritconſtiterit, quòd priùs diſspenſsatus fuit ad Ordines ſsacros recipiendos, non obſstante natalium defectu, ut conſstat ex cap. ult. de filijs presbyt. in 6. & docet Ioan. Bapt. Lup. in tract. de illegit. commẽt. 1. §. 3. num. 28. & commentar. 3. §. 1. num. 51. verſs. Sextò diſspoſsitio.
Cui convenit doctrina Baldi in l. neque natales, C. de probat. ubi inquit, quòd
29
ſsi Papa mãdet nominatim provideri alicui de beneficio, interpretatio fit, dummodò ſsit legitimus, quam referunt, & ſequũturſequuntur Palæot. de noth. & ſspur. cap. 57. n. 5. Maiol. de irregul. lib. 1. c. 4. n. 2. ex eo, quòd tales diſspenſsationes ſsunt odioſsæ, & ſstricti iuris, ut dixi ſsup. num. 19.
Huic tamen obiectioni dupliciter reſspõderi poteſst. Primò, quòd cum
30
cauſsa diſspenſsationẽ mixtorum illegitimorum IndiarũIndiarum Epiſscopis committendi ea fuerit, ut plures miniſstri eſsſsent, qui Indorum prædicationi, cõverſsioni, & adminiſstrationi Sacramentorum intenderẽtintenderent, virtualiter eiſsdẽ dara videtur facultas, ut tales illegitimos, ſsic diſspenſsatos, & ordinatos in curatis, & doctrinis ipſorũipſorum IndorũIndorum occupare, & providere poſssint, cum ad hoc illa altera diſspenſsatio dirigatur, & vulgati ſsit iuris, propter quod unũquodq; tale, illud magis, & potẽtiorẽ
31
eſsſse quãlibet diſspoſsitionẽ in cauſsa, quàm in cauſsato, Auth. multò magis, C. de ſsacroſs. Eccl. ubi Bart. Bal. Salic. & alij, l. ſsi vivâ matre, C. de bon. mater. c. ſsi aliqua 22. q. 1. | cum latè adductis à Claud. prato Gnoſs. gener. iur. lib. 2. tit. 9. cap. 4. & Molina de primog. lib. 3. cap. 5. num. 45. & ſseqq. & cap. 7. num. 1.
Secundò, quòd præter dictam Bullam, ſseu Breve Greg. XVIII. imò & ante illam, reperitur altera Pij V. felic. record. ann. 1571. quæ generalius eiſsdem Prælatis Indiarum concedit, ut diſspẽſsare poſssint cum omnibus perſsonis, & in qualibet ſspecie irregularitatis (dummodò de illis non eſsſsent, quas ibidem excipit, & declarat) tam ad ordines ſsuſscipiendos, quàm ad quælibet officia, & beneficia Eccleſsiaſstica, & ut hæc diſspenſsatio idem operaretur, ac ſsi ab ipſso Romano Pontifice conceſsſsa fuiſsſset, ut patet ex verbis ipſsius Bullæ, quæ ſsic habent: Pius
32
papa Quintus, ad perpetuam rei memoriam. Decens, & debitum arbitramur, ut in ijs, quæ animarum ſsalutem, tranquillũq́ue statum reſspiciunt, ſsimus favorabiles, & benigni, bac igitur cõſiderationeconſideratione ducti, aliàs dilectis filijs fratribus Ordinum Mendicantium in Indiarum partibus degentibus, cum perſsonis, quæ tam ex delicto, quàm ex non delicto, irregularitatem contraxiſsſsent, ſsuper irregularitate huiuſsmodi diſspẽſsandi in aliquibus caſsibus facultatem conceſsſsimus. Nunc ergo venerabilium fratrum patriarcharum, Archiepiſscoporum, & Epiſscoporum illarum partium ſsupplicationibus inclinati, eoſsdem gratioſso favore proſsequi, ac in illis partibus degentium perſsonarum commoditati conſsulere volentes, eiſsdem modernis, & pro tempore exiſstentibus patriarchis, Archiepiſscopis, Epiſscopis partium illarum, quaſscunque perſsonas à delictis, per quæ irregularitas contrabitur, homicidio voluntario extra hellum cõmiſsſso, ac ſsimoniæ labe dumtaxat excepta, Apoſstolica auctoritate abſsolvendi, ae cum eiſsdem omnibus, & ſsingulis nunc, & pro tempore in partibus Indiarum exiſstentibus perſsonis, quæ irregularitatem ex alijs, quàm ex cauſsis prædictis, cõtraxerintcontraxerint, ſsuper irregularitate huiuſsmodi, ex quibuſscunque cauſsis præterquàm homicidij, & occaſsione ſsimoniæ cõtractacontracta, ut præfertur, eadem auctoritate Apoſstolica diſspenſsandi, & illos ad obtinenda, & obtenta beneficia Eccleſsiaſstica, & officia quæcunque, & ad altaris mynisterium rebabilitandi, reſstituendi, & reponendi plenãplenam, & amplam licentiam, & facultatem auctoritate prædicta perpetuò per præſsentes concedimus, & elargimur. Necnon abſsolutionibus, & diſspenſsationibus per eos, & pro tempore existentes Patriarchas, Archiepiſscopos, & Epiſscopos prædictos faciendis stari debere, perinde ac ſsi à ſsede Apoſstolica prædicta emanaſsſsent, dicta auctoritate etiãetiam per præſsentes ſstatuimus, & declaramus, ſsicq́ue per quoſscunque iudices, & commiſsſsarios, quavis auctoritate fungentes, ſsublata eis, & eorum cuilibet quavis aliter iudicandi, & interpretandi facultate, & auctoritate iudicare, & definire debere; & ſsi ſsecùs ſsuper his à quoquam quavis auctoritate ſscienter, vel ignoranter contigerit attentari, irritum, & inane decernimus. Non obstantibus quibuſsvis Apoſstolicis, ac in Provincialibus, ac Synodalibus Concilijs editis generalibus, vel ſspecialibus constitutionibus, & ordinationibus, cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Volumus autem, quòd ijdem, qui abſsolutionem obtinuerint (ut præfertur) pœnitentiam per confeſsſsores, quos ex approbatis ab Ordinarijs illarum partium duxerint eligendos, adimplere omninò teneantur, alioquin abſsolutiones, & ſsuper irregularitate obtentæ diſspenſsationes, quoad forum conſscientiæ, nullæ ſsint. Datis Romæ apud ſsanctum petrum ſsub annulo Piſscatoris, die quarta Auguſstim, milleſsimo quingenteſsimo ſseptuageſsimo primo. Pontificatus noſstri anno ſsexto. Cæſs. Glorierius.
Ex quibus apparet, IndiarũIndiarum Prælatos ex his Pontificijs conſstitutionibus ritè & rectè potuiſsſse cum dictis illegitimis diſspenſsare, tam ad ordines, quàm ad beneficia, & doctrinas Indorum, cùm neque de poteſstate Pontificis hac in parte dubitare liceat, vel de Prælatorum,
33
qui eius vices, mediante dictâ commiſssione, ſsortiti ſsunt, ut in ſsimili probat celebris text. in cap. ex tua 9. de filijs presbyter. iunctâ regulâ, qui per alium, de regul. iur. in 6. & cap. ſsanè quia 9. de offic. deleg. ibi: Quòd iudex à nobis delgatus vices noſstrasgerit, l. 4. §. cùm propriam, D. de off. eius, l. ſsolet 16. D. de iuriſsd. omn. iud. cum alijs.
Et quamvis dictæ Bullæ adeò apertæ non effent, obſservantia,
34
& praxis virtute earũ ſsubſsequuta, potuit ſsecuros reddere diſspẽſsantes, & diſspenſsatos, cùm talis præſsumatur titulus, qualem præſsens, & præterita eius poſsſseſssio, vel uſsus demonſstrat, cap. cùm dilectus, de conſsuet. ubi DD. cum alijs, quæ latè congeſssi 1. tom. de Ind. iure, lib. 2. cap. 24. n. 82. & ſseq. & lib. 3. cap. 1. ex num. 22. ad 25.
Maximè cùm doctrinæ Indorum olim ante ſsched. ann. 1609. non in titulum, ſsed in Cõmendam darentur, & poſsteà licèt dentur in titulum, cautum fuerit, ut adhuc in eis inſseratur clauſsula, quòd ad nutum amobiles ſsint, ut dixi ſsup. cap. 15. Et
35
tales Commendæ, vel Rectoriæ verè, & propriè non cadant ſsub nomine beneficij, nec requirant diſspenſsationẽ, etiam ſsi illegitimis concedantur, ut docuit gloſsſs. Magiſstr. in cap. fin. de ſsilijs presbyter | lib. 6. & expreſssè tenet Ancharr. num. 1. Gemin. num. 8. IoãIoan. Andr. num. 3. in cap. 1. eod. tit. & alios referens Campanil. in diverſs. iur. Canon. rub. 11. cap. 13. num. 86. P. Gabr. Vazquez in opuſscul. de benef. cap. 3. §. 1. dub. 3.
Et hæc fuit una ex rationibus, quas Archiepiſscopus Limanus ponderavit ad illegitimorum proviſsionem excuſsandam, ut tetigi ſsuprà num. 26. Et poteſst coadiuvari ex alia doctrina, quæ habet, quòd
36
Capellania amobilis ad nutum, & Vicariatus temporalis, poteſst dari abſsque ulla diſspenſsatione, non ſsolùm illegitimis, verùm & filijs presbyterorũ in eadem Eccleſsia, in qua eorum pater deſservit, ut declaravit Congreg. Cardin. de qua Nicol. Garcia d. tract. de benef. par. 7. cap. 3. num. 72. Stephan. Gratian. diſscept. forenſs. cap. 397. à num. 24. & Aug. Barboſs. in Paſstorali, 3. par. alleg. 65. num. 5. qui etiam videndus eſst alleg. 45. per totam, ubi alios plures caſsus adducit, in quibus
37
Epiſscopi cum illegitimis diſspenſsare poſsſsunt, nẽpè circa Ordines minores, beneficia ſsimplicia, Canonicatus Eccleſsiarum Collegialium, imò & Cathedralium, ſsecundùm multorum opinionem.
Nec deſsunt Auctores, qui eandem facultatem illis concedunt ad diſspenſsandos, & providendos tales illegitimos, quo ad ordines maiores, & beneficia Curata
38
ſsemper atque id Eccleſsiæ neceſssitas, vel utilitas expoſstulaverit, & notanter pungit Archidiacon. in d. cap. 1. de filijs presbyter. lib. 6. Gambar. de off. Legati de latere, lib. 7. rubr. 1. q. 18. à n. 187. Cardinal. Palæot. de noth. & ſspur. cap. 57. num. 6. & alij, quos refert Garcia d. cap. 2. num. 52. & par. 11. cap. 5. à num. 337. quãvis, ut ibîdẽibidem inquit, Dominic. & Philip. Frãc. contrarium tenuerint.
Et eſst adeò verum, quòd Epiſscopi poſsſsunt facere dictas diſspenſsationes in forma, & caſsibus ſsuprà relatis, ut etiam idem poſssint
39
eorum Capitula ſsede vacante, cùm Epiſscopis defunctis ſsuccedant in omnibus, quæ ipſsorum iuriſsdictionem concernunt, prout in terminis reſsolvit Navarr. conſs. 7. de filijs presbyter. Campanil. d. cap. 13. num. 81. Quaranta in ſsumm. Bullar. verb. Capitulum ſsede vacante, verſs. 3. pag. 28. & contra Paul. Pariſs. defendit Auguſst. Barboſsa d. allegat. 45. num. 25. & ſseqq.
Et hæc planè ſsunt, quæ in hoc articulo ad utramque partem mihi conſsideranda ſse offerunt. Nec verere affirmare,
40
IndiarũIndiarum Prælatos cum dictis illegitimis in ordinibus, & beneficijs diſspenſsare potuiſsſse, & hodie etiam poſsſse, ſsi dictarum Bullarum notitiam habuerunt, & vitute, aqc iuxta formam ipſsarum, dictas diſspenſsationes facere voluerunt, quod & noviſsſsimè poſst hæc ſscripta probari etiam video à doctiſssimo dicto Dom. D. Feliciano de Vega in cap. 4. §. de adulterijs, ex num. 127. ad 131. Vbi hanc eandem quæſstionem examinat. Atverò quoniam compertum habeo dictarum Bullarum ullam notitiam in ſsupremo Senatu Indiarum habitam non fuiſsſse, ut inſsinuãt ſschedulæ ſsup. num. 4. relatæ, & in pluribus Prælatis Indiarum idem contigiſsſse, atque adeò ex ſsola vi conſsuetudinis dictas ordines, & beneficia contuliſsſse, nullâ præviâ informatione, & diſspẽſsatione, aut alijs indicijs, vel argumentis, quibus ſse dictis Bullis, ſsive privilegijs uti velle manifeſstarent. Et prætereà quia video, quòd dictam Bullam Pij V. reſstringendam putat dictus Dom. D. Felic. ubi ſsup. num. 109. & ſseqq. ad ſsolam irregularitatem ex delicto cauſsatam, ex rationibus per eum relatis. Anceps quidem ſsum, & ordinãtes, & ordinatos, & ad dicta beneficia promoventes, atque promotos, parum ſsecuros in conſscientia eſsſse iudico. Quonaim
41
tam in diſspenſsationibus, quas Prælati iure ordinario circa illegitimnos facere poſsſsunt, nempè ad minores ordines, & beneficia ſsimplicia, quàm in his quæ faicunt ad maiores, & Curata, de licentia Romani Pontificis, ſsemper requiritur ſspecialis notitia dicti defectus, & quòd diſspenſsatio ſsuffragantibus meritis fiat, & conſstitio de idoneitate, & qualitate ordi nandi, vel promovendi, & quòd ſsit honeſstæ vitæ, & virtute præditus. Et ſsolùm Papæ permittitur, ut in his caſsibus ſsine cauſsa diſspenſsare poſssit, ut docuit gloſsſs. celebris, & Magiſstra in cap. requiſsitis, §. niſsi rigor 1. q. 7. Navarr. conſs. 45. num. 2. de homicid. Lambert. de iur. patron. 1. par. lib. 2. q. 7. art. 11. num. 12. Eman. Roder. 1. tom. quæſst. regul. q. 13. art. 14. & 15. Garcia de benef. d. 7. par. cap. 2. num. 48. & 49. Petra de poteſst. Princip. cap. 32. dub. 2. num. 20. Barboſs. d. alleg. 45. n. 20. & in ipſsis noſstris terminis expreſssè diſsponitur, & requiritur in d. Brevi Gregor. XIII. ibi: Conſsideratis priùs diligenter circumſstã tijs univerſsis, quæ circa idoneitatem promovendorum fuerint attendẽdæ. Et ibi: Si alias idonei, & iuxta decreta Concilij Tridentini qualificati fuerint.
Præſsertim cùm iam dictæ
42
doctrinæ Indorum non in Commendam, ſsed in titulum (ut diximus) concedantur. Et ad hoc, ut dici poſsſsit
43
aliquam capellaniam, vel beneficium eſsſse tirulatũtirulatum, & perpetuũperpetuum, ſsufficere ſsoleat, quòd aptitudine tale ſsit, & ut caſsus dari poſssit, quòd præſsentatus eo, interim dum vixerit, fruatur, & gaudeat, niſsi amotionis cauſsam præſstiterit, ut notant DD. per text. ibi. in c. 1. | de reſscript. lib. 6. & in l. ſsufficit, D. de condit. & demonſstr. & tradit Bonif. de Vitalinis in Clem. 1. §. in quibus, num. 3. de ſsupplend. negligent. Prælat. Coſsmas Guimier in pragm. ſsanct. tit. de collation. verb. Perpetui, fol. 116. num. 2. Rebuff. in tract. nominat. q. 9. n. 25. verſs. In contrarium, Gambara de poteſst. Legati à latere lib. 4. num. 13. in fine, Selva de benef. 3. par. q. 21. num. 3. Flamin. lib. 3. de reſsign. q. 9. num. 5. & lib. 11. quæſst. 3. num. 9. & D. Perez de Lara de anniverſs. & Capellan. lib. 2. cap. 6. num. 8. & 9.
Neque eſst in conſsideratione, quòd
44
dictæ Bullæ extare comperiantur, niſsi ſsimul conſstet, quòd Prælati, earum indulto utentes, & uti volentes, ipſsarumq́ue formam obſservantes, dictas diſspenſsationes fecerunt.
45
Quia actus non ſsuſstinetur ex poteſstate, ex qua non eſst factus; ut per Alex. conſs. 1. num. 8. lib. 4. & nullus redditur, ſsi deſsiciat intentio, vel forma, quâ fieri iubetur, ac debet, Roman. conſs. 226. num. 8. Bolognet. conſs. 6. num. 14. Alexand. Ludoviſs. deciſs. 518. num. 3. Præſsertim cùm forma ſsit data ad actum faciendum contra ius. Nam
46
forma permiſsſsiva non ſservata ſsuccedit immediatè forma deſstructiva cõtraria, & actus eſst ipſso iure nullus, Grammat. deciſs. 79. num. 14. Mantica deciſs. 286. num. 4. Et cùm negari non poſsſsit, quin
47
Epiſscopi vigore dictorum Brevium recipiant iuriſsdictionem, quam eis ceſsſsantibus non habeant, diſspenſsandi nempè in caſsibus eis à iure prohibitis, atque adeò informationes factę omiſssâ eorum formâ ſsint ipſso iure nullæ, ut per gloſsſs. in Clement. 1. verb. Inhibentes, de iure patron. & alia, quæ tradit Roman. conſs. 326. num. 8.
Qvibvs conſsideratis, & quòd
48
in huiuſsmodi materijs, ubi poteſst conſscientiæ periculum verti, in dubio id, quod ſsecurius eſst, tenêre, & probare debemus, cap. illud, de cler. excomm. miniſstr. cap. ad audientiam, & cap. ſsignificaſsti, de homicid. cum traditis à Nicol. Garcia de benef. part. 7. cap. 2. num. 12. & 13. Et quòd
49
etiam ubi culpa non eſst, eam timere, & cavere ſsolent conſscientiæ timoratæ, ut inquit text. in cap. ad eius, diſst. 5. cap. 2. de obſservat. ieiun. Socin. iun. conſs. 29. num. 31. vol. 2. ubi inquit, quòd culpa ubi non eſst, favore tamen animæ timenda eſst, & Maſscard. de probat. concl. 13. num. 5. ubi agit de probationibus, quæ ſsolent peti ad cautelam, o portere quidem, in, caſsu de quo tractamus, cenſserem,
50
ut ſsummus Pont. ad inſstantiam Regis noſstri, & per eius Legatos, certior fieret de his omnibus, quæ in eo interveniunt, & intervenerunt, ab ipſsoq́ue ſsupplicaretur, ut dictas Bullas confirmet, au de novo concedat, diſspenſsando, & ſsupplendo quosliber defectus de iure, vel de facto, qui hucuſsque in ordinandis, & providendis minus iuridicè, & advertenter dictis Meſstizis, & alijs illegitimis intervenerint, eos conſservando, & tuendo in ſstatu, in quo hodie reperiuntur. Cùm ſsit
51
certum, conſsuetudinem, quæ circa hæc invaluit (etiam ſsi erronea fuiſsſse dicatur) ſsufficere ad eos excuſsandos à quibuſsvis pœnis, & cẽſsuris, quas aliàs incurrere potuiſsſsent, iuxta ea, quæ latè tradit gloſsſs. Ancharr. Panorm. & alij in cap. cùm venerabilis, de conſsuet. Roman. ſsingul. 19. & conſs. 283. Oldrad. conſs. 9. Cremenſs. fingul. 149. Iaſs. in l. de quibus, num. 8. D. de legib. Tiraq. de pœn. temperan. cauſs. 42. Covarr. in cap. quamvis pactum, 1. parte. §. 7. num. 12. de pact. lib. 6. Aviles in cap. 18. Prætor. num. 28. Silveſst. verb. conſsuetudo, q. 6. Caietan. in 1. 2. q. 97. art. 3. Sotus dse iuſstit. & iur. lib. 1. q. 7. art. 2. ad 2. Avila de cenſsur. 1. par. dubit. 8. Ioan. Gutier. conſs. 38. num. 1. & Cardin. Tuſsch. verb. Conſsuetado, concluſs. 848. & verb. Error communis, concl. 330. & verb. Obſservantia, concl. 58. & verb. Tolerãtia, concl. 324. Quæ gratia
52
eò iuſstiùs peti, & faciliùs operari, & impetrari debebit, quòd adeò magna ſsit ex his Indijs Occidentalibus ad Romanam Curiam diſstantia. Quæ operatur, ut multi ex illegitimis minus ritè in præteritum ordinatis, aut in poſsterum ordinandis, aut ad Curata Indorum promovendis, etiam ſsi aliàs idonei, & ſsufficientes ſsint, tales diſspenſsationes petere ſsuperſsedeant, propter expenſsas, & diſstantiam dictæ Romanæ Curiæ, cuius conſsideratio plura privilegia, plureſsq́ue effectus aliàs in iure operari ſsolet, quæ congerit gloſsſs. penult in cap. ex litteris, de in integr reſs. & Nos ſsuprà hoc lib. paſssim referimus, & infrà lib. 4. cap. 4. latiùs proſsequemur.
Quninimò cùm indulta, quæ per dictas Bullas Gregor. XIII. & Pij V. Indiarum Epiſscopis conceduntur, perpetua ſsint, ut ex ipſsis apparet, tentari poſsſset etiam ſsine nova conſsultatione, & diſspẽſsatione ſsummi Pontificis, poſsſse
53
dictos illegitimos, eo modo, quo dixi mus, ordinatos, & ad Curata Indorum promotos, ſsi ſsciant ſse, non ut oportebat, ex vi dictorum privilegiorum diſspenſsatos fuiſsſse, eoſsdem, Prælatos adire, & ab eis petesre, & obtinere rehabilitationem, reſstitutionem, vel repoſstitionem, & ſsic novam diſspenſsationem. Quia licèt
54
facultas data ab homine, qualis eſst indultorum, de quibus agitur, in prima vice conſsumatur, l. boves, §. hoc ſsermone, D. de verbor. ſsignif. hoc tamen ceſsſsat, quando, prout in caſsu notſsro, actus primus eſst nullus ob nõ ſservatam formam, vel ſsolemnitatem, ut latè | per Tiraq. in eodem §. hoc ſsermone, num. 51. & 52.
Ideò autem dixi: Si ſsciant ſse non ut oportebat diſspenſsatos fuiſsſse. Nam
55
ſsi contrarium eis liqueat, vel ſsaltim ſsint in dubio circa modum, & formam, quâ Prælati in illis diſspenſsationibus uſsi fuerunt, ſsunt tuti, & ſsecuri, tam in foro iudiciali, quàm conſscientia, dummodò ſsi illam habent læſsam, ſscrupulum deponant. Quia in prædictis indultis adeſst clauſsula conſscientiam Epiſscoporum pro tempore diſspenſsantium onerativa,
56
quæ excludit omnem exceptionem ab actu in vim eius facto, Clement. quia contingit, §. ut autem, de relig. domib. & Clement. 1. §. ſsic quod, de hæret. cum alijs, quæ tradit gloſsſs. in cap. ſtatutũſtatutum, §. aſsſseſsſsorem, verb. Relinquatur, de reſscript. in 6. & gloſsſs. in Clement. 1. §. Diœceſsanis, in fin. verb. Oneramus, de iure patronat. ubi docet, quòd non poteſst quæſstio referri Epiſscopo procedenti in vim dictæ clauſsulæ, Lapus alleg. 15. num. 8. & ibi latè Mãdoſs. idem Lapus alleg. 60. num. 4. verſs. Secundùm quod, & ibîdem etiam Mandoſs. litt. H. Id quod procedit, etiam ſsi non appareat de aliqua ſsolemnitate per Epiſscopos ſservata in diſspenſsationibus factis. Quia dicta clauſsula eſst conſscientialis, Marta de caluſsul. par. 1. caluſsul. 371. num. 14. & importat liberam voluntatem delegati, Lapus d. alleg. 60. num. 4. Adeò quòd remittit iuris rigorem, Seraphin. deciſs. 448. num. 1. Imò excludit omnem iuris ſsolemnitatem, Mandoſs. ad Lap. d. alleg. 15. Et facit, quòd delegatus poſsſsic informationes extra iudiciales ſsumere, & ex illis animum ſuũſuum movere, & conſscientiam ſsuam imbuere, Peregr. conſs. 72. num. 10. Præſsertim
57
cùm ad hunc effectum, ut diſspenſsationes dicantur factæ in vim dictorum indultorum, ſsufficiat veroſsimilitudo, & quòd diſspenſsationes conveniant indulto, etiam ſsi illud in illis faciendis fortè expreſsſsum non fuerit, ex his quæ latè in fortioribus terminis tradit Roman. conſs. 343. num. 9.
Et ſsuperiora procedunt, etiam ſsi prædictæ diſspenſsationes ſsint factæ
58
per Vicarios generales Epiſscoporum, ſsi in eorum mandatis habebant ab Epiſscopis facultatem ſspecialẽ, vel ſsaltem generalem diſspenſsandi in omnibus, in quibus ipſsi Epiſscopi poterant diſspenſsare, quia licèt non deficiant, qui teneãtteneant, delegatum à ſsede Apoſstolica, cum prædicta clauſsula conſscientiæ onerativa, non poſsſse ſsubdelegare, ex notatis in cap. is cui, de off. delegat. lib. 6. Felin. in cap. ſsignificaſsti 1. num. 4. verſs. Conſscientiam, de homicid. Contraria tamen opinio verior videtur, quam tenet, & optimè comprobat Abb. in cap. cùm in veteri, num. 4. de elect. & eſst proculdubio amplectenda in caſsu noſstro pro validitate diſspenſsationum factarum, ut ſscilicet potius valeant, quàm pereant. Nam
59
in dubio quilibet actus ita intelligi debet, l. 2. D. de reb. dubijs, l. quoties, D. de verb. oblig. cum alijs, quæ latè adducit Craveta conſs. 52. num. 6. & conſs. 75. num. 2. in fin. & num. 3. Decius in cap. quoniam Abbas, num. 16. de offic. deleg. Cephal. conſs. 138. num. 13. Mantica deciſs. 4. n. 6. & deciſs. 119. num. 13. Imò
60
præſsumtio, quæ eſst pro validitate actus, eſst omnibus alijs potentior, Ripa in l. ſsi unquam, num. 44. C. de revocand. donat. Decius conſs. 77. num. 2. in fine, cum ſseqq. & conſs. 289. num. 4. Cephal. conſsil. 35. num. 46. & conſsil. 51. num. 39. & latiſsſsimè Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſsumt. 4. per totam.

CAPVT XXI. De decimis, & primitijs, & ex quibus, & à quibus in Indijs præſstentur? Et an, & quatenus Ordines Militares, & Regulares ſsuis, in his partibus, privilegijs exemtionibuſsq́ue fruãturfruantur?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiprimi.

  • 1 EPiſscopi IndiarũIndiarum in exactione decimarum ius commune ſservare debent.
  • 2 Decimarum in exactione novitates fieri, & induci non debent.
  • 3 Decima an debeatur de herba Alfalfe? & lis ſsuper hoc de facto Limæ orta, & eius deciſsio.
  • 4 Conſsuetudo, quæ excuſset à præſstatione decimarum (& maximè titulo non præcedẽte)quails eſsſse debeat?
  • 5 Titulum allegare non poſsſsunt, qui ſse excuſsare prætendunt à ſolvẽdisſolvendis decimis Alfalfæ, & quòd ea ſsit ſsimilis al Alcacer, ex quo decimæ præſstantur.
  • 6 Decima debetur ex fœno, & qualiter ſsolvatur? & ex pratis, & paſscuis.
  • 7 L. 6. tit. 5. lib. 1. Recop. explicatur, & illuſstatur. Redecima quid ſsit? & quòd regulariter prohibeatur, ibidem.
  • 8 Redecima qualiter præstetur à Commendatarijs ex tributis ſsibi per Indos ſsolutis?
  • 9 Cap. cùm non ſsit 33. de decimis, expenditur.
  • 10 Decima, an, & quando debeatur ex metallis, & ſsimilibus, & an ſsit cenſsenda realis, vel perſsonalis?
  • 11 Metallorum decimæ Regibus reſservatæ ſsunt in Bulla erectionis Eccleſsiarum.
  • 12 Quintum, quod ex metallis Regi ſsolvitur, includit in ſse decimarũdecimarum præſstationem, quã ex ijs aliàs percipere poterant.
  • 13 Fructus metallorum magis ſsunt perſsonales, quàm prædiales, aut reales, & quare?
  • 14 Metallorum officium eſst valdè laborio|ſsum, & ob id metallarij iuvandi ſsunt.
  • 15 Decimæ ſsolvi debent de la cal, texa, iladrillo.
  • 16 Decimæ in Indijs ab omnibus Hiſspanis, etiam Equitibus Ordinum MilitariũMilitarium, ſsolvi iubentur.
  • 17 Equites Ordinum Militarium, an, & de quibus bonis à prætatione decimarũdecimarum exẽti ſsint?
  • 18 Lites Limæ ortæ, & deciſsæ ſsuper exemtione decimarum, prætenſsa ab Equitibus Ordinum Militarium.
  • 19 Decimarum cauſsæ ſsuper exemtione Equitum Ordinum Militarium Nuntio Apoſstolico remiſsſsæ ſsunt.
  • 20 Decimarum exemtio in Indijs Regio patronatui præiudicat.
  • 21 Decimarum omnimodam exemtionem benè potest Pontifex Religioſsis concedere.
  • 22 Privilegia non decimandi Religioſsis conceſsſsa, qualiter, & de quibus prædijs intelligenda?
  • 23 Cap. dilecti, cap. nuper, de decimis, & alia iura de exemtione decimarum Religioſsorũ agentia, expenduntur, & latè explicantur.
  • 24 Decimalia prædia exemtis in fraudẽ decimarum antiquarum concedentes, excommunicantur.
  • 25 Privilegia Religionum, quoad decimas, ut comprehendant Prædia posteà quæſsita, irequirutur expreſsſsa derogatio, cap. nuper, de decimis, vel quòd ille proprijs manibus colent.
  • 26 Decifio elegans Rotæ refertur, quæ agit de modo practicandi exemtionem cap. nuper, de decimis.
  • 27 Decimantia prædia per Religioſsos quæſsita, an debeãtdebeant præcisè colonis ſsecularibus locari, & ab eis decimæ ſsolvi? & de lege Galliæ de hoc agente.
  • 28 Argumentum de tributis ad decimas valet.
  • 29 Tributaria prædia cum ſsuo onere ad quoſscunque poſsſseſsſsores etiam Eccleſsiasticos, & Religioſsos tranſsire ſsolent, & quare? L. ſsi divina domus fin. C. de exact. tribut. lib. 10. & alia iura ſsimilia, expenduntur, & illuſstrantur, ibid.
  • 30 Fratres Mendicantes pro prædijs, quæ poſssident de facto, tenentur ad collectas.
  • 31 Eccleſsiaſsticorum poſsſseßiones immunitate gaudere, ſsive per ſse ipſsos, ſsive per colonos ſseculares colantur, plures Auctores tenẽttenent, qui referuntur.
  • 32 Bonis per Eccleſsiam, Eccleſsiasticis, & Religioſsis acquirendis, ubiq́ue modus, vel cautio præfigi ſsolet, & quare?
  • 33 Religioni, Religioſsis, & Reip. ipſsi officit, potiùs quàm proficit, bonorum temporaliũ abundantia, & poſsſseſsſsio.
  • 34 Decimæ nullibi præſstantur de bonis immobilibus, & quare?
  • 35 Monaſsteria in Francia non ſuccedũtſuccedunt Religioſsis profeßis, ſsed conſsanguinei.
  • 36 Prædijs decimantibus per Religioſsos in Novo Orbe, quis modus præfixus fuerit?
  • 37 Statuta, quæ ob communem utilitatẽ prohibent bona immobilia in Eccleſsias, vel Eccleſsiaſsticos alienari, valent iuxta ſsententiam plurium Auctorum, qui referuntur.
  • 38 Statuta prohibentia bona immobilia per Eccleſsias, vel Eccleſsiaſsticos quæri, multis dura, & nulla eſsſse cenſsentur.
  • 39 Leges, ſstatuta, vel pacta, quæ laicis prohibent, ne in Eccleſsiaſsticos, vel Religioſsos prædia ſsua transferant, ni ſsi cum onere tributorum, vel decimarum, valida ſsunt.
  • 40 Rotæ inſsignis decifio refertur pro valore pacti, ne prædia decimantia tranſseant in Religioſsos ſsine onere decimarum.
  • 41 L. 7. tit. 9. lib. 5. Ordinam. refertur, & illustratur.
  • 42 Feudalia bona in Eccleſsiam, & etiãetiam pro anima alienari non poſsſsunt.
  • 43 Signoroli verba referuntur circa ſstatuta caventia bonorum immobilium in Eccleſsias alienationem.
  • 44 Prædia omnia Indiarum ſsunt Regis, & dantur privatis cum onere, ne ea alienent in Eccleſsias, aut Monaſsteria, & ſsched. de hoc agens.
  • 45 Bona, quæ fuerunt de Realengo, benè admittunt prohibitionem in ipſsorum conceſsſsione ab initio appoſsitam, ne in Eccleſsias, vel Monaſsteria alientur, & verba Bullæ de hoc agentes.
  • 46 Decimarum lites celeriter expediri debent, & quare?
  • 47 Lite ſsuper decimis cum Religionibus Indiarum pendẽtependente Eccleſsiæ Cathedrales manutenendæ videntur in exactione earundẽ decimarum, & quare?
  • 48 Deciſsio inſsignis Rotæ refertur pro manutentione Eccleſsiarum in decimis, lite cõtra Religioſsos pendente.
  • 49 Eccleſsiæ iura non violantur in eo, quòd magis Eccleſsijs Cathedralibus, quàm Religionibus Indiarum deferamus in perceptione, & manutentione decimarum.
  • 50 Altare unum detegi, & ſspoliari non debet, ut aliud cooperiatur.
  • 51 Regis nostri intereſsſse verſsatur in eo, ne Eccleſsiæ Cathedrales Indiarum decimis, ſsibi præſstari ſsolitis, defraudentur, & quare?
  • 52 Regalium cauſsarum privilegium eſst, ut in eis, quæ ſsunt de Regalibus, nunquam Fiſscus litiget diſsſsaiſsitus, hoc eſst ſsine poſsſseßione, & manutentione.
  • 53 Reges nostri antiquius, & potentius privilegium habent pro percipiendis decimis Indiarum, quàm Religioſsi, aut Religiones earum.
  • 54 Intentionem ſsuam fundanti datur manutentio lite pendente adverſsus quemlibet alium, cui iuris præſsumtio reſsistit. Cap. cùm perſsonæ, §. fin. de privil. in 6. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
  • 55 Præſscriptionis allegatio non exludit manutentionem eius, qui ſsuam intentionem fundat iure communi, quouſsque præſscriptio plenè probate ſsit.
  • 56 Ias commune, qui pro ſse habet, poteſst lite pendent, etiam violenter adverſariũadverſarium turbare, vel expellere.
DE decimis plura congeſssi ſsuprà lib. 1. cap. 21. & 22. ſsub occaſsione quæſstionis, utrum, & quomodo ab Indis debeantur? Et hoc lib. 3. cap. 1. quatenus de conceſssione earum in his partibus Indiarum Regibus noſstris per ſsedem Apoſstolicam facta diſsſserui, & qualiter per ipſsos Reges Eccleſsijs, & earum Miniſstris retroceſsſsæ fuerint? Qui ſsanè
1
in eis ab Hiſspanis hominibus exigendis, ius commune ſservare debent; cùm quo municipale Indiarum hac in parte conſspirat, ut cõſtatconſtat ex plurimis ſschedulis, quas reperies 1. tom. impreſsſs. pag. 179. cum multis ſseqq. Ita tamen, ut
2
in earum exactione novititates vitentur, & conſsuetudo ſservetur, quæ ſsemper in his materijs multum attendi debet, ut docet text. in l. 6. & ſseq. tit. 5. lib. 1. Recop. Greg. Lop. in l. 1. tit. 20. par. 1. gloſsſs. 3. Covarr. lib. 1. var. cap. 17. num. 8. verſs. 9. Vincent. de Franch. deciſs. 124. num. 3. Ioan. Gutier. lib. 1. pract. q. 19. Avendañ. de exeq. mandat. 1. par. cap. 1. num. 32. col. 5. verſs. Iſsta iuriſsdictio, Marta de iuriſsd. 2. part. 4. par. cap. 43. & num. 1. Cabedus deciſs. 205. num. 2. par. 1. Dom. Valençuela, qui alios adducit, conſs. 152. n. 51. & ſseqq. & Ego d. cap. 2. num. 1. & ſseqq.
Quâ ratione, cùm Limæ eſsſsem,
3
ſse excuſsare nitebantur domini prædiorum à ſsolutione decimarum herbæ, quæ ibi in magna copia ad pabulum equorum, & mularum ſsertur, dictæ Alfalfa: ſsed nihilominus contrarium pronuntiatum fuit, quia probatum erat, quòd illam ſsolvebant ſaltẽsaltem pecuniâ æſstimatam, propter difficultatem collectionis, & ſsolutionis, ſsi in manipulis ipſsius herbæ, & in quolibet prædio fieri deberet. Et quia
4
conſsuetudo, quæ à præſstatione decimarum excuſsat, debet eſsſse rationabilis, & legitimè præſscripta, ex tacito, vel expreſsſso conſsenſsu Principis; nam aliàs, ut præclarè docet Marta ubi ſsup. potiùs corruptela dicenda erit. Et prætereà titulo aliquo non exiſstente (quo talis conſsuetudo nitatur) debet eſsſse immemorabilis, & exiſtẽteexiſtente, ad minus quadragenaria, ut cum communi reſsolvũt P. Suarez tom. 1. de Relig. lib. 1. cap. 13. per tot. Gregor. de Valenc. 3. par. diſsp. 6. quæſst. 5. punct. 4. concl. 3. Ioan. Malderus Epiſscop. Antuerp. in 22. de decimis, tit. 10. c. 4. dub. 3. P. Vazq. in opuſscul. de benef. cap. 1. §. unico, dub. 7. ubi ad idem allegant Covarr. & alios ex noſstris iuris Auctoribus, quos refert D. Carraſscus ad leg. Recop. cap. 6. §. 3. ex num. 1. Cardin. Tuſsch. 6. tom. litt. P. concluſs. 586. & in ſspecie concluſs. 546. 551. 556. & 557. & latè Mareſscotus, omninò videndus, lib. 2. var. cap. 95. à num. 12. Quod in noſstris, Indis dari non poteſst, quia recens earum cõquiſsitio immemorialem conſsuetudinem non admittit.
Et tituli cuiuslibet allegatio
5
excluditur ex contraria declaratione, & diſspoſsitione dictarum ſschedularum, & Arancel Real de los diezmos, qui illis ſsubiectus eſst. Quibus de rebus omnibus fructiſseris decimæ ſsolvi iubentur, i de el Alcacer, cuius vicem Alfalfæ uſsus poſsteà inventus ſsortitur. Quæ ſschedulæ innituntur Bullæ Pontificiæ, & clauſsulæ erectionum omnium Eccleſsiarum Cathedralium Indiarum, quæ per ſsedem Apoſstolicam confirmatæ ſsunt. In quibus expreſssè idem cavetur, adinſstar eorum, quæ in Hiſspania obſservantur, his verbis: Ac ex omnibus ibi pro tẽpore provenientibus, præterquàm ex auro, & argento, & alijs metallis, gemmis, & lapidibus pretioſsis, quæ pro tempore exiſstentibus Caſstellæ & Legionis Regibus, quoad hoc, libera eſsſse decernimus, decimas, & primitias de iure dehitas, cæteraq́ue Epiſscopalia iura, prout alij in Hiſspania Epiſscopi de iure, vel conſsuetudine exigunt, & percipiunt, exigere, & percipere, liberè, & licitè valeant. Quo & ſspectant generaliora adhuc veiba Concilij | Limenſsis, omninò videnda, pag. 192. cap. 12.
Et multum in terminis,
6
de fœno loquẽs, Rebuff. in tract. de decimis, q. 8. num. 9. ubi inquit, quòd ſsi fœnum in faſsciculos redigatur, decimus debetur; ſsi aliter, ſsemper decima ſsolvitur, cap. pervenit, de decimis, & quòd iſsta eſst decima prædialis, exſsolvenda ubi eſst partum. Et idem reſsolvit de paſscuis, ſseu pretio, quo paſscua, ſseu paſstura vendita eſst, ead. quæſst. num. 22. Solùmq́ue in prædictis ſschedulis decimæ perſsonales excludi videntur, quæ ex generali conſsuetudine totius Chriſstianitatis ſsolvi non ſsolent; ut per Cabed. deciſs. 54. num. 8. par. 2. Navarr. in Manuali, cap. 21. num. 31. Vega in ſsumma, 1. par. cap. 87. caſsu. 1. litt. B. Gutier. lib. 2. Canon. cap. 21. num. 34. & 37. Covarr. lib. 1. variar. cap. 17. num. 8. & Flores de Mena lib. 1. variar. q. 8. ubi an debeantur de ſsalario perſsonali famulorum?
Quibus non obſstat
7
d. 1. 6. tit. 5. lib. 1. Recop. quæ ſsolùm in redecimis loquitur, hoc eſst, ut ex re, quæ ſsemel decimam ſsolvit, ſsi ad aliũalium, reditus ratione, vel alia ex cauſsa perveniat, nova decima non petatur, ut conſstat ex verbis eiuſsdem text. iunctis alijs, quæ ibîdem advertit Azeved. gloſsſs. in cap. Paſstoralis, de decimis, Gigas de penſsion. q. 59. num. 3. Lapus alleg. 135. num. 6. & 9. Seraphin. deciſs. 1047. num. 9. ubi alias duas Rotæ deciſsiones ad idẽidem adducit, & latè diſsputãs Ioan. Gutier. lib. 1. pract. cap. 15. per totum, Dom. Valençuela conſs. 146. num. 52. & Ego d. cap. 22.
Quo non obſstante adhuc Cordubæ, & in alijs Epiſscopatibus obtentum eſst, ut etiam de his aliqua decima perſsolvatur, ut per Seraph. d. deciſs. 104. Quod & in provincia Guathemalæ,
8
in alijs Indiarum contingit, ubi Commendatarij ſsolvunt decimam ex rebus, & fructibus, ſsive ſspeciebus, quas ſsibi Indi tributorum nomine præſstant in illis ſspeciebus, de quibus ipſsi Indi propter privilegia, quæ habent, aliam decimam non præſstiterant, ut apertè cavetur in ſsched. dat. Pintiæ 9. April. ann. 1549. d. 1. tom. pag. 181. ibi: Diezmen de todas las coſsas que de los Indios recibieren de los dichos tributos, de que ſse deba pagar diezmo, pues ellos no las diezman al preſsente. Et invatur
9
ex deciſsione text. in cap. cùm non ſsit 33. de decimis, ibi: Statuimus, ut in prærogativam domini generalis, exactionem tributorum, aut cenſsuum præcedat ſsolutio decimarum, vel ſsaltem hi, ad quos cenſsus, vel tributa indecimata pervenerint, quoniam res cum onere ſsuo tranſsit, ta per cenſsuram Eccleſsiasticam decimare cogãturcogantur Eccleſsijs, quibus de iure debentur, & dixi alia ad rem d. cap. 22. ex num. 32.
Planè
10
de metallis quoque auri, & argenti, gemmis, & pretioſsis quibuſsque lapidibus decima etiam debetur, l. cuncti, C. de metallar. lib. 11. Ioan. Andr. Butr. & alij in d. cap. pervenit, de decim. & Rebuff. d.q. 10. num. 23. & 24. ubi loquitur de lapidicinis, argentarijs, & alijs metallarijs, & inquit ex pecunia, quam quis ex his lucratur, debere decimãdecimam ſsolvere Eccleſsiæ, ubi audit divina, & quòd iſsta decima poteſst dici perſsonalis, quails ex lucro, quia plus operatur induſstria, quàm natura. Neque contrarium dicit Bulla erectionis ſsuprà relata. Quia potius fatetur ex his decimas deberi,
11
eas tamen Regibus reſservari, quibus priùs conceſsſsæ ſsuerant à ſsede Apoſstolica, quiq́ue eas hac in parte Eccleſsijs poſsteà retrocedere voluerunt, iuxta ea, quæ dixi ſsup. hoc lib. 3. d. cap. 1.
Quamvis verum ſsit, quòd Reges has decimas à metallarijs non exigunt,
12
contenti quinto auri, vel argenti puri puti, aut aliâ parte, quæ ipſsis ſsolet præſstari, habitâ conſsideratione, quòd ſsolvitur ſsine aliqua deductione expenſsarum, & laboris, ac ſsudoris perſsonalis, qui à metallarijs impenditur, quod hanc decimam potiùs perſsonalem facit, quàm realẽ, aut prædialem, cùm hi fructus magis ex indu
13
*ſstria perſsonæ, quãm ex ipſsis lapidibus, vel metallis deduci videantur, ut benè advertit Rebuff. ubi ſsup. Plin. lib. 33. cap. 4. & in ſsimili 1. C. in l. 1. §. illud, D. de muner. & honor. ibi: Illud tenendũtenendum eſst generaliter, perſsonale quidem munus eſsſse, quod corporis labore, cùm ſsolicitudine animi, ac vigilantia ſsolemniter extitit. Necnon etiam, ut hi homines,
14
qui, ut inquit Imperat. in d. l. cuncti, ſsaxorum venam laborioſsis effoſsionibus perſsequuntur, cum aliquo lucro maneant, ut cavetur in l. 1. C. eod. tit. ibi: Is labore proprio, & ſsibi, & Reip. commoda comparet, per quem text. ita tenent Scribentes ibîdẽibidem, Ioan. Guid. in tract. de mineral. lib. 4. tit. 15. num. 1. Georg. Agricola de re metallica lib. 1. per totũtotum, & noviſsſsimè Bernard. Ceſsius de mineralibus, lib. 1. cap. 3. & ſseqq.
Et conducunt
15
aliquæ ſsched. ann. 1513. & 1523. d. 1. tom. pag. 197. & ſseq. quæ decimam etiam deberi ſstatuunt de la cal, texa, i ladrillo, quam tamẽtamen pro tunc Eccleſsiæ Cathedralis fabricæ applicari iuſsſserunt.
Et in alijs ſschedulis ann. 1539. & 1559. d. 1. tom. pag. 182. & ſseq. & noviſssima Matrit. 10. Martij ann. 1523. cuius memini ſsuprà hoc lib. cap. 1. num. 47. generaliter cautum eſst
16
decimas ab omnibus Hiſspanis in Indijs commorantibus ſsolvendas eſsſse, etiam ſsi militiam Equeſstrem D. Iacobi, Calatravæ, & Alcantaræ profeſssi fuerint, & velint ſse dicta|rum Militiarum privilegijs iuvare, ut
17
aliqui, præſsertim Calatravenſses, & Alcantarenſses, in Hiſspania prætendunt, non ſsolùm de fructibus, quos percipiunt ex prædijs ſsuarum Commendarum. verùm & de illis, quos ex fundis dotalibus, aut patrimonialibus; quæ ſschedulæ niti videntur pluribus Rotæ deciſsionibus, quæ dictum privilegium ſsolùm de bonis Religonis, ſseu Commendarum intelligendum eſsſse declararunt, & præſsertim illa Caurienſsis coram Fantivio 16. Novemb. ann. 1576. & alia contra Comitem de Medellin coram Seraphino 2. Febr. ann. 1582. quæ habentur in Rota diverſs. noviſsſs. deciſs. 54. par. 2. & apud eundem Setph. deciſs. 605. & deciſs. 549. ubi hanc exemtionem turbidam eſsſse inquit, & Milites Militiarum ſsubijci Epiſscopo in materia decimarum, tanquam ſsedis Apoſstolicæ delegato, & cas & pura alia latiſssimè, & doctiſssimè in eandem rem expendit Illuſstciſsſs. Archiep. Compoſstell. Dom. D. IoãIoan. Beltranus à Gievara in allegatione, quam cũ eſsſset Canonicus Doctoralis, ſscripſsit contra nobilem virum Moſsſsen RubinũRubinum Brachamontium Calatravenſsis Ordinis Militẽ. Et Ego Limæ
18
in fact habui in cauſsa Capituli Eccleſsiæ Metropolitanæ eiuſsdem civitatis, cum D. Franc. de la Cueva, & Excell. Comite Limenſsi, Equitibus Alcantarenſsis militiæ, quæ cauſsa occaſsionẽ dedit expeditioni dictæ ſschedulæ ann. 1623. Eò quòd dicti Equites ſse in poſsſseſssione, quam allegabant, manutenendos dicebant, & dictam cauſsam Nuntio Apoſstolico in Hiſsoania agenti, remittendam, cui ſsum mus
19
Pontifex Pauſsus V. harum cauſsarum cognitionem privativè (ut modò tetigi) remiſsit, tam ſsuper exemtione bonorum Reliogionis, quàm patrimonialium, ut conſstat ex Brevi ad hoc expedito, ibi: Et ſsuper decimis de bonis patrimonialibus, ac præciſsa exemtione huiuſsmodi, latiùs deductis, & deducendis, auctoritate nostra audias, cognoſscas, fine debito termines, & decidas. De quo Brevi, & lite latiùs agit D. Carraſscus, qui in ea Equitum partes defendit, ad leg. Recop. cap. 6. §. 5. ex num. 4.
Senſsit quippè ſsupremus Senatus Indiarum hoc Breve ad cauſsas in eiſsdem Indijs motas extendi non poſsſse. Et earundem cauſsarum in
20
*troductionem Regio patronatui præiudicare, ad quem Indiarum decimæ pertinent, vel ad Eccleſsias earum, quibus ex voluntate, & liberalitare Regia conceſsſsæ ſsunt, vt latiùs dixi ſsuprà d. cap. 1.
Vbi etiam agere cœpi de alia lite, quæ ob eandem rationem in eodem Senatu retenta fuit, nempè ſsuper decimis, quas Religiones Mendicantes Indiarum, & aliæ, quæ de illarum privilegijs participant (de quibus, ultra alios, Miranda in Manuali Prælat. 2. tom. q. 49.) de prædijs noviter partis, & anteà decimantibus in grave Eccleſsiarum Cathedralium præiudicium ſsolvere detractant. In qua cauſsa, quæ ſsexaginta, & plures annos perdurat, & vix dum conteſstata conſspicitur, Ego cùm Fiſsci patronus eſsſsem, pro Regij Senatus iuriſsdictione pugnavi, atque obtinui, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 1.
Et prætereà allegavi, quòd licèt certum ſsit,
21
ſsummum pontificem potuiſsſse, ac poſsſse concedere clericis, & Religioſsis exemtionẽ à ſsolutione omnium decimarum, cap. ex parte 10. de decimis, ubi gloſsſs. l. 22. ubi Greg. Lop. gloſsſs. 1. tit. 20. par. 1. num. 1. de reſscript. Abb. in cap. ſsi de terra, num. 3. de privileg. Craveta conſsil. 21. n. 2. & 3. Sigiſsm. Lofred. conſs. 50. num. 50. Ioan. Baptiſst. Ferret. conſs. 102. num. 11. conſs. 156. num. 7. & conſs. 178. num. 6. Eman. Rod. in quæſst. regular. 2. tom. q. 44. art. 3. pag. 156. D. Præſses Valençuela conſs. 71. num. 22. & conſs. 88. num. 27. & Carraſscus ubi ſsup. num. 1. & conſs. 146. num. 23. Adhuc tamen non minus certum eſst,
22
ea privilegia, quæ hucuſsque Religioſsis conceſsſsa reperiuntur, ad dicta prædia non extendi, cùm ea, quæ habent, adinſstar Ciſstercenſsium illis conceſsſsa fuerint, qui de eis tantùm prædijs decimas ſsolvere exemti ſsunt, quæ proprijs manibus colunt, vel pro Monaſsterijs noviter fundandis opus habuerint, quæ & ipſsa alijs excolenda committere debent, à quibus Eccleſsijs decimæ perſsolvantur, quas etiam ipſsi perſsolvere debent de his prædijs, quæ ab alijs conduxerint. Ne occaſsione privilegiorũprivilegiorum ſsuorum Eccleſsiæ ulteriùs prægraventur, ut expreſssè diſspoſsitum eſst in
23
cap. dilecti 8. cap. ex parte 10. cap. licèt 11. c. nuper 34. de decimis, in cuius finalibus verbis adijcitur: Et hoc ipſsum ad alios regulares, qui gaudẽtgaudent ſsimilibus privilegijs, extendi volumus, & mandamus, cap. Eccleſsiæ, cap. quicunque 6. q. 1. ubi Eccleſsiæ antiquæ iura decimarum, atque aliorum debitorum minimè perdunt ob traîlationem in novas Eccleſsias factam; quod & probatur in cap. cùm contingat, & in d. cap. nuper, de decimis, Cõcil. Lateran. ſsub Innoc. 111. cap. 53. relatũrelatum in cap. in aliquibus 32. de decimis, ubi reprobat, & cenſsuris compeſscit aliquorum
24
cautelam, qui prædiaſsua excolenda tribuebant exemtis ab onere decimarum, ut decimis defraudantes Eccleſsias, maiores inde reditus aſsſsequerentur.
Quæ iura in hunc modũmodum intelligunt, & abſsque dubio practicanda eſsſse aiunt DD. ibîdẽibidem, niſsi expreſs
25
derogatum reperiatur d. cap. nuper, de decim. & ſsimilibus. Et idem probat | text. & DD. in cap. dudum, de privileg. & in cap. cùm contingat, de decim. Clem. 1. de cauſs. poſsſs. & propriet. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Puteus deciſs. 154. n. 4. lib. 1. & deciſs. 522. lib. 2. Ioann. Bapt. Ferret. conſs. 167. num. 147. Ioan. Gutierr. conſs. 5. num. 13. & ſseqq. & lib. 2. Canonic. cap. 21. num. 126. Annæus Rober. lib. 2. rerum iudic. cap. 2. fol. 117. Rhenat. Choppin. de privil. ruſst. lib. 1. par. 1. cap. 12. & Dom. Valençuela conſs. 71. num. 18. & ſseqq. & conſs. 136. num. 50. & ſseqq. ubi licèt cum plutibus teneat, dicta privilegia extendi ad prædia, quæ in futurum acquirantur, ex cap. quia circa, de privil. cum alijs, quæ ibîdem allegat, debet intelligi, ſsi Religioſsi talia prædia, de novo quæſsita, ſsuis manibus colant, aut ad fundationem Monaſsterij neceſsſsaria ſsunt, vel ubi privilegium, quod habent, continent expreſsſsam derogationem dict. cap. nuper, prout expreſssè, & eleganter tradit Seraph. deciſs. 1380. num. 3.
26
loquens de fratribus Præmonſstratenſsibus, qui cùm vellẽt ſse eximere à præſstatione decimarum cuiuſsdã prædij noviter emti, quod anteà Rectori & Eccleſsiæ decimabat, & ad id allegarent privilegium Ioan. XXII. adhuc condemnati fuerunt: Quia in illo (inquit) privilegio non continebatur expreſssè, quòd fratres poſsſsent emere de novo prædia poſst generale Concilium, & ea habere exemta à ſsolutione decimarum, contra diſspoſsitionem dicti cap. nuper. Neque illa verba privilegij, quæ habent exemtionem à præstationibus decimarum, tam de poſsſseſsſsionibus, & de hæreditatibus habitis ante, & poſst Concilium, quàm de cætero habendis, & ad alijs, ſsive ante, ſsive post Concilium acquiſsins, & acquirendis, apta ſsint comprehẽdere acquiſsita mediante emtione post Concilium, contra expreſsſsam prohibitionem d. cap. nuper. Sed intelligenda de acquiſsitis alio titulo licto, puta, relicto pro fundatione Monaſsterij, vel alio modo non prohibito, &c.
Et quòd prædia decimantia,
27
ſsi quæ Religioſsi acquiſsierint, debeant colenda talibus colonis locare, à quibus ſsinc contradictione poſssit Eccleſsia decimas conſsequi, docet text. in d. cap. in aliquibus 32. & meliùs in d. cap. nuper, ibi: Committantur alijs excolendæ, à quibus Eccleſsiæ decimæ perſsolvantur, in quibus ita notant Abb. & alij DD. communiter, & latè Azev. in 1. 2. n. 17. tit. 5. lib. 1. Recop. & Rhenat. Choppin. ubi ſsup. ubi refert Galliæ legem, quæ iubet, ut Eccleſsiaſstici terras decimales colonis ſsecularibus locent, ut ex eis, & ab eis decimæ, ſsicut anteà, exigantur. Quamvis alij non minus communiter teneãtteneant, non poſsſse ad hanc locationem compelli, nec deſsinere ſsuâ exemtione gaudere, quamvis colonorum operâ utantur, eò quòd hæc privilegia ſsint realia, & per conſsequens prædia ipſsa ſsequi debeant, ſsi verè Monachorum exemtorum eſsſse probentur, & eorum ſsuſstentationi fructus applicari, etiam ſsi per, colonos colantur, quod & tradit gloſsſs. notabilis in d. Clem. 1. verb. Excolendas, de decim. ubi Card. n. 21. Imola num. 14. Vital. num. 31. Socin. conſsil. 297. num. 6. vol. 2. Abbas in d. cap. ex parte, el 1. de decim. num. 4. Rota deciſs. 4. num. 1. de privileg. in antiq. Puteus deciſs. 522. num. 1. & 3. lib. 2. Roland. à Valle conſs. 61. num. 11. vol. 4. Ruin. conſs. 157. col. fin. vol. 3. Horat. Mandoſs. de privil. adinſstar, gloſs. 15. n. 40. Enriq. in ſsumma lib. 7. de indulg. cap. 27. art. 5. num. 7. Ioan. Bapt. Ferret. d. cõſs. 102. num. 13. Rota ſsacri Palatij deciſs. 23. num. 6. & deciſs. 40. num. 8. par. 2. & in terminis privilegiorum Societatis Ieſsu, quoad decimas, Eman. Roder. d. quæſst. 44. art. 4. Gutierr. d. conſs. 5. & D. Valençuela d. conſs. 71. num. 32. pag. 529. vol. 1.
Rurſsus conſsiderabam,
28
quòd de tributis, & collectis ad decimas regulariter licet argumentari, ut latè probat Everard. loco 72. & Ego ſsup. lib. 1. cap. 21. num. 1. Atqui in tributis, communis eſsſse videtur Doctorum traditio, quæ habet
29
prædia illis affecta, cum eodem onere ad Monſsteria Religioſsorum tranſsire, quæ ipſsa recèns acquiſsierint, ne ſsi aliter fiat, vel fiſsci facultates diminuantur, vel totum onus tributorum ſsuper laicos, & eorũ prædia recumbat, iuxta text. in d. cap. cùm contingat, & in cap. Eccleſsiæ, cap. quicunque 16. q. 1. cap. ſsi tributum, & cap. magnum. 11. q. 1. cap. tributum 23. q. 8. l. ſsi divina domus, fin. C. de exact. tribut. lib. 10. ubi gloſsſs. divinã domum, pro Eccleſsia accepit, & concludit eã debere agnoſscere omnes Reip. functiones, quemadmodum prior dominus dependebat: cum multis alijs, quæ tradit gloſsſs. per text. ibi in l. 1. C. ſsi prop. pub. penſsion. & in l. 1. C. in quibus cauſs. pign. Bald. in cap. 1. de pace Conſstan. in verb. Nos Romanorum, Paul. de Caſstro in l. apud Iulianum, §. hæres, D. de legat. 1. idem Bald. Felin. Angel. Bratergar. Socin. Senior, & plurimi alij, quos refert Camil. Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 63. numer. 11. cum multis ſseqq. Angel. omninò videndus, conſs. 24. per totum, & conſs. 16. col. 1. Petr. Bellin. de re milit. par. 7. tit. 7. n. 16. Vbi
30
quòd fratres Mendicantes pro prædijs, quæ poſssident de facto, tenẽturtenentur ad collectas, Greg. Lop. in l. 51. verb. Por razõ, tit. 6. par. 1. Alvar. Valaſsc. de iure emph. 1. par. q. 17. ubi, quòd Eccleſsiæ, & Eccleſsiatici tenentur ad onera realia pro rebus, quæ ad illas pervenerunt, iam illo onere oneratis, & coram | iudice ſseculari poſsſsunt conveniri.
Et licèt
31
hoc non admittant plures alij DD. quos refert Marta d. tract. de iuriſsdict. part. 4. centur. 1. caſs. 11. per totum, D. Præſses Valençuela in ſsuo monit. contra Venet. part. 3. num. 169. cum ſseqq. & Annæus Robert. lib. 2. rer. iudic. cap. 2. ubi re ad partes elegantiſssimè diſsputatâ cõcluditconcludit, Arreſsto Senatus Pariſsienſsis immunitatem Carthuſsianorum à collectis in quibuſscunque prædijs, ſseuantiquis, ſseu de novo quæſsitis locum habere, declaratum fuiſsſse, nullo habito diſscrimine, ſsive fundos ſsuos colonis locent, ſsive eos proprijs ſsumtibus excolant. Quod latè etiam proſsequitur P. Suar. in defenſs. cõtracontra Reg. Augliæ, lib. 4. cap. 20. & ſseqq. Adam Contzẽ lib. 6. Polit. cap. 62. cum ſseq. & noviſsſsimè plura congerens Leonard. Duard. in comment. ſsup. Bull. in Cœna Domini, lib. 2. canon. 18. q. 6. poſst Mar. Alterium in eod. canon. cap. 6. col. 2. verſs. In hac quæſst.
Nihilominus tamen certum eſst,
32
nullãnullam ferè eſsſse Rempub. cui conveniens viſsum non fuerit aliquem modum præfigere acquiſsitionibus Eccleſsiaſsticorum, & præſsertim Religioſsorum, eò quòd
33
& ipſsis immoderatæ divitiæ, quas acquirunt, incommodãtincommodant, & Reipub. functionibus officiunt, & deficiunt, ut multis probat Annæ. Robert. 1. par. per tot. Carolus Graſsſsal. de Regalib. lib. 2. cap. 20. ubi loquitur de iure amortizationis in Gallia, Camill. Borrell. dict. cap. 63. ex num. 35. ubi adducit plura ſstatuta multarum civitatum Italiæ in idem tendentia, Petrus Gregorius, omninò videndus, lib. 13. ſsyntagm. cap. 16. & 17. Contzen dict. lib. 6. cap. 63. D. Hieronym. in epiſst. ad Heliod. ibi: Sunt ditiores Monachi, quàm fuerant ſseculares, poſsſsident opes ſsub Chriſsto paupere, quas ſsub locuplete diaholo non habuerant, & ſsustinet eos Eccleſsia divites, quos tenuit mundus anteà mendicos. D. Proſsper. de vita contemplativa lib. 2. cap. 13. Eis, qui Deo militant, faciendæ ſsunt ex toto corde divitiæ, quas, qui habere volunt, ſsine labore non quærunt, ſsine difficultate non inveniunt, ſsine cura non ſservant, ſsine anxia delectatione non poſssident, Annæus Robert. circa principium, ibi: Quid enim indignius eſst, & à profeſsſsione ſsancta, & ſsolitaria magis alienum, quàm Monachos contra paupertatis votũvotum reditus eximios poſsſsidere, ut neglectæ Christianæ charitatis affectu, proventum ſsuorum reliquias non pauperibus alendis, ſsed augendo patrimonio, & novis prædiorum emtionibus destinare præſsumant? dixi alia ſsupra hoc lib. cap. 16.
Vnde vel in ipſsis decimarum terminis ſscribit Rebuff. dict. tract. de decim. quæſst. 8. in fine, num. 31. quòd
34
de rebus immobilibus nullibi decimæ præſstantur, quia aliàs omnia ferè bona ad Eccleſsiam pervenirent. Quod eſsſse contra Dei prohibitionem teſstatur Guillerm. Benerd. in repet. cap. Rainuntius, verb. Et uxorum, num. 26. de teſstam. ubi etiāetiam excuſsat eâdem ratione Franciæ conſsuetudinẽ, ut
35
Monaſsteria non ſsuccedant Religioſsis profeſsſsis, ſsed conſsanguinei bona illorum retineant, & ut res immobiles tranſseant cum onere decimam ſsolvendi ex fructibus eius, cap. cùm contingat, de decim. cum alijs ſsup. relatis.
Quibus de noſstro iure municipali Indiarũ
36
* valdè convenit ſsched. quædam dat. Pardi 24. Octobr. ann. 1576. ad Novæ-Hiſspaniæ Proregẽ Dom. D. Martin. Enriquez directa, quæ in eiſsdem terminis huius litis, de qua agimus, nimirum de decimis Religionum, cùm relatum fuiſsſset, plura, & pinguiora IndiarũIndiarum prædia ab illis acquiri, & prætextu privilegiorum, quibus iuſstè, vel iniuſsſse defendebant decimarũdecimarum præſstationem intercipi, brevemq́ue ſsuper hoc articulo reſsolutionem deſsiderari, reſspondet, iubetq́ue, ne deinceps ulla alia prædia acquirere permittantur, his verbis: I en el entretanto dareis orden, i proveereis, como ninguno, ni alguno de los dichos Monaſsterios de Frailes, ni Monjas no adquiera, ni compre, ni pueda adquirir en manera alguna, ni comprar mas hienes, renta, è haziendas, ni grangerias de aquellas que tuvieren al tiempo que eſsta recibieredes, que ſsi neceſsſsario es, por la preſsente lo prohibimos, i defendemos; quæ ſschedula renovata reperitur per aliam dat. Matrit. 20. Maij ann. 1631. cum Quitenſsi Cancellaria loquentem, ubi querela Epiſscopi refertur de bonis immobilibus, & ſsemoventibus, quæ Religioſsi illius provinciæ cum magno exceſsſsu, & gravi non ſsolùm decimarum, verùm & aliorum Regiorum redituum, ac vectigalium, quotidie comparant, & acquirunt, & deciditur: Hareis guardar, i que ſse guarde, i cumpla, i execute lo diſspuesto por las cedulas Reales, quæ prohiben à las Religiones el adquirir ſsemejantes rentas, i haziendus, ſsin conſsentir que contra ello ſse vaya, ni paſsſse, ni conſsienta ir, ni paſsſsar en manera alguna, que aßsi es mi voluntad.
Quarum ſschedularum implementum, & executionem in dicta lite poſstulavi, innixus dictorum exemplorum auctoritate, & pluribus alijs iuribus, & rationibus, quæ
37
in terminis de valore, & vigore ſsimilium ſstatutorum, quæ ob communem utilitatem | bona in Eccleſsias, vel Eccleſsiaſsticos alienari verant, tradit magiſstraliter Baldus in cap. Eccleſsia Sancte Mariæ, num. 6. verſs. Idem videtur, de conſstitur. & in cap. clerici, num. 2 & 3. de iudicijs, Signorol. omninò videndus, conſs. 2. 1 per totum, Covarr. in reg. poſsſseſsſso. in initio 2. par. §. 4. num. 8. verſs. Tertium est, Meres de maior. 2. par. q. 3. num. 12. Ioan. Gatierrez lib. 4. pract. q. 38. Bobadula in Politica lib. 2. cap. 18. num. 245. Molina de iuſst. & iure, l. tom. tract. 2. diſsp. 140. num. 1. ubi ſsimilis legis Luſsitaniæ mentionem facit. Circa quam etiam latiſssimè, pluribus Auctoribus relatis, ſscribit Gabriel Pereira in tract. de manu Regia, 2. tom. cap. 67. per totum, & doctè rem diſsputans Chriſstoph. Anguianus in tract. de legibus, lib. 2. controverſs. 15. per totam, & Hieronym. Cevalios in commun. opin. quæſst. 899. à num. 107. & num. 177.
Et dato, quòd hoc aliquam dutitiẽ habere videretur, ob id
38
quòd ſsimiles leges videntur eſsſse quodammodò contratiæ immunitari, & libertati Eccleſsiaſsticæ, ex his, quæ lariſssimè contra ſsimile ſstarutum Venetorum congeſsſserunt Illuſstriſsſs. Cardinales Bellarm Barron. & Columna, & Valenç. Baſstida, & Marta ubi ſsuprà. Petij, ut ſsaltem aliæ ſschedulæ, & proviſsiones Regiæ expedirentur, quibus graviter caveretur, ne quis ex laicis vivens, vel moriens, ullum prædium vendere, donare, vel legare Religionibus poſsſset, niſsi ſsub ea lege, & conditione, ut ex eiſsdem prædijs decimæ, quæ ab ipſsis præſstabantur, Eccleſsijs poſste-, rum ab eiſsdem Religionibus præſstarentur.
Quæ
39
pacta valida eſsſse, & à Religioſsis etiã obſservari debere, probant Innocent. Ioan. Andr. Bald. Bertachin. Feſstaſsius, Bellon. & plures alij, quos refert & ſsequitur Dueñas reg. 100. fallen. 6. & Borrell. d. cap. 63. n 32. & ſseqq. ubi ex his infert num. 35. quòd ſsimiliter valida erunt ſstatuta, quæ eandem obligationem inducant, tum exvulgari argumẽtatione de pacto ad ſstatutum, tum ex celebri doctrina Bart. in l. reſscripto, §. ſsciendum, n. 3. D. de muner. & honor. ubi in ſsimili illam cautelam proponit, & probat, quòd fiat ſtatutũſtatutum, taria, & deſserviant indicendarum collectarũ causâ.
Cui addo
40
in noſstris terminis Doct. Carraſsc. huius cautelæ, ſsive pacti mentionem facientem, ad eges Recop. cap. 5. §. ult. n. 35. fol. 74. & inſsignem deciſs. Rotæ. 229. par. 2. in ultim. Lugdunenſs. quam recopilavit Marta in ſsuo Digeſst. noviſsſs. tom. 6. tit. de decim. c. 75. pag 75. ubi refertur, quòd quædãquædam Archiepiſscopus prædia quædam Carthuſsianis donavit cum onere, ut ex illis conſsue tas Ecclſsiæ decimas ſsolverent. Quod onus ipſsi agnoverunt, & cùm poſsteà vellent virtute ſsuorum privilegiorum illud detrectare, reſsolutum ſsuit, id facere non licere: Quia cùm donatarius rei ſsuæ qualitatem à iure non improbatam appoint, donatarius acceptans, etiam ſsi tertij favorem reſspiciat, præſstare tenetur, & Religioſsi ſsuis priviliegijs renuntiare poſsſsunt, ſsi Papæ favorẽ non concernãtconcernant, omnia enim privilegia clauſsulam continẽtcontinent, quatenus pars uti velit, &c.
Et extat
41
apud nos l. 7. tit. 9. lib. 5. Ordin. quæ ob eandem rationem laicis prohibet bona immobilia Eccleſsiaſsticis vendere, ſsub pœna amiſsſsionis quintæ partis valoris rei venditæ. Cui legi ſsimilem aliam Valentiæ refert Belluga in ſspeculo Princip. rubr. 14. §. veniamus, & aliam Luſsitaniæ Gabr. Pereira d. cap. 67. n. 12. & Caldas Pereira in tract. de emt. & vend. cap. 8. n. 35. Et in
42
material bonorũ feudaliũ, ut non poſssint a ienari in EccleſiãEccleſiam, aut cauſsam piam, nec pro anima abſsque licẽtialicentia domini, & feudi recognitione, text. in c. 1. §. 1. qualiter olim poterat feudum alienari, cap. 1. de prohib. feud. alien. per Feder. cum latè adductis à Roſsenth. in tract. de feud. Et ultra alios ex ſsuprà relatis, eſst omninò videndus
43
Signorol. d. conſs. 21. num. 23. ubi ita recte in noſstro propoſsito inquit: Quòd cùm propter importunitatem ſsubditorum, & maximè perſsonarum Eccleſsiasticarum, & propter magnam abundantiam, & cumulationem pecuniarum earundem perſsonarum, adeſsſset periculum, ut de facili ſsubditi rebus ſsuis immobilibus depauperentur, ideò ſstatutum prædictum hoc cuẽrcens non debet illicitum, imò iuridicum cenſseri.
Quæ omnia etſsi repugnent alij, quos refert Marta d. tract. de iuriſsd. 4. par. cẽt. 1. caſs. 76. in noſstris Indijs ſsecuriùs admitti, & practicari poſsſse vidẽturvidentur, cùm in eis
44
omnia prædia Regis eſsſsent, & ex eius liberalitate, & cõceſssione in privatos trãſsierint, ut intrà latiùs pertractabimus, cum eo quidem onere, ne in Eccleſsias, aut Religiones alienarentur, ut diſspoint quædãquædam ſsched. an. 1535. ad ProregẽNovæ-Hiſspaniæ directa, quæ extat 1. to. in preſsſs. pag. 65. & ita diſsponit: I lo que aßi repartiere des, no lo puedã vẽdervender à Igleſsia, ni à Monaſste rio, ni à perſsona Ecleſsiaſstica, ſsopena que lo oyã perdido, i pierdã. Vnde dicta prohibitio eiuſsmodi
45
bonis ineſsſse, & veluti coünata eſsſse videtur, arg. tex. in l. 2. D. de reb. eor. ibi: Quod oũ dominio pignus quæſsitum eſst, & ab in tio obligatio inhæſsit, ut in terminis ſsimilis legi Luſsitaniæ obſservat Pereira d. cap. 67. num. 12. & 13. & Belluga, omnino videndus, dict. rubr. 14. §. veniamus, num. 3. ubi bonis, quæ | à principio fuerunt Principis, ſsive de Realẽgo, hanc prohibitionem ſsecurè probat: Quia hæc (inquit) bona ea lege à principio affecta ſsunt, quòd in dominium Eccleſsiæ tranſsire nõ poſsſsint citra Regiam licentiam, quæ vulgò Amortizatio appellatur, quam conditionem Princeps potuit apponere, & legem dicere, quemadmodum ſsi omnimodam alienationem prohibuiſsſset ipſsam rem afficiendo.
Adduxi etiam, quòd, ut hoc quoque remedium arduum, aut inſsolens videretur, vel ſstatim
46
litem eſsſse decidendam, quam Religioſsi tot artibus per tot annorũannorum curricula protrahunt, in adeò grave damnum totius Cleri Indiarum Occidentalium, iuxta ea, quæ in terminis ſscribit Borrel. in ſsumm. deciſs. 1. par. tit. de decim. n. 21. ibi: Solent autemhas cauſsas Regij Magistratus celeri iustitiæ curſsu expedire, ne Eccleſsiarum, & Prælatorum, vel clericorum iura retardentur, &c. Vel
47
ſsaltẽ pro Eccleſsijs Cathedralibus, & Clero manutentionem decernendam eſsſse, ut ſsic lite pendente decimis ſsibi debitis, & anteà præſstari ſsolitis fruantur, & gaudeant; cùm privilegia, quibus Religiones in contrariũcontrarium nituntur, ſsint adeò turbida, & patiantur exceptiones ſsuprà relatas: quod in ipſsis etiam terminis declaravit Rota apud Seraph. d. deciſs. 1380. num. fin. ſsic inquiens:
48
Et adeò cùm non concurrat probatio ex parte ReligioſorũReligioſorum in ſspecie poſsſseſsſsionis exemtionis de hoc prædio, neq;neque verba privilegij ſsint clara pro fundamẽto eorũ prætenſsionis, dandum eſsſse mandatum de manutenendo Rectori, & Epiſscopo interim dum in petitorio examinatur, quo pacto ſsit intelligendum privilegiũprivilegium, & an ab aliqua obſservãtia recipiat interpretationẽ. Et ita cõcluſsum.
Maximè cùm in caſsu, de quo agimus, dici non poſssit
49
Eccleſsiæ iura, vel privilegia cõvelli, cùm potius hac, de qua agimus, formâ, id conſservetur, & conſservari intẽdatur, quod Eccleſsijs Matricibus, & Cathedralibus competit, quoq́ue vehementer ad ſsui ſsuſstentationem egent, & ne id à Religioſsis fraudetur, & intercipiatur, qui ſsupra modum abundant, & quotidie pingueſscunt, atque diteſscunt. Nam altare
50
unũunum non debet detegi, vel diſscooperiri, ut aliud tegatur, vel cooperiatur, cap. cùm cauſsam, de præbend. l. fin. §. ſsed & ſsi quis, & ibi Bald. col. 3. C. cõm. de legat. l. aſsſsiduis, §. exceptis, ubi Bart. C. qui potior. Iaſs. in l. Cætera, §. idem quærit, & in l. ſsed & ſsi quis, num. 5. de leg. 1. Cravet. conſs. 6. num. 66. Roman. conſs. 241. num. 5. Abb. conſs. 39. in fin. lib. 1. & Cardin. Tuſsch. litt. A. concl. 313.
Ac prætereà,
51
cùm hîc non ſsolùm agatur de damno, & præiudicio CathedraliũCathedralium, verùm & ipſsius Regis, qui eis dictas decimas cõceſsſsit, & in earum defectum congruam ſsuſstentationem toti Clero Indiarum præſstare debet, ut dixi ſsuprà hoc lib. cap. 1. Cuius
52
Regis privilegium notiſssimum eſst, ut in his, quæ ſsibi competunt, & ſsunt de Regalibus, nunquam litiget ſsine poſsſseſsſsione, ſsive, ut Galli dicunt; Diſsſsaißitus, ut poſst alios, tradit Rebuff. 3. tom. ad leg. Gallic. tit. de mater. poſsſseſsſsor. art. 2. gloſsſs. 2. num. 26. cum ſseqq. Covarr. in pract. cap. 17. num. 6. verſs. Primum, & intertijs Hiſspaniæ decidit l. 1. tit. 21. lib. 9. Recop. & in litibus ſsuper nobilitate, ſsive exemtione à tributis, Palac. Rub. in repet. cap. §. ſsed eſst pulcra dubitatio, num. 45. Otalor. de nobil. 2. par. tertiæ princip. cap. 5. num. 5. fol. mihi 185. Ioan. Grac. eod. tract. gloſsſs. 9. num. 5. Roland. conſs. 89. num. 35. lib. 2. quod & conſstitutum eſst in l. 9. tit. 11. lib. 2. Recop.
Quibus accedit, quòd etiam ſsi hoc ius Regale deficeret, adhuc manuteneri deberet, quia
53
habet certum, & apertum privilegium decimarũ omnium Indiarum OccidentaliũOccidentalium, ſsibi privativè conceſsſsum ab Alex. VI. & Religiones nullũnullum oſstendunt, vel oſstendere poſsũtpoſsunt, quod ſsit ſspeciale ad eaſsdem Indias, vel poſsterius eo, quod noſstris Regibus conceſsſsum apparet. Vnde ſsuccedit firma textualis concluſsio,
54
quòd etiam lite pendente, adverſsus eum, cui vehemens iuris præſsumtio reſsiſstit, datur executio ſsui iuris ei, qui fundatam habet intentionem in eo, nec adverſsarius tuendus eſst in poſsſseſssione, cap. cùm perſsonæ, §. fin. de privil. in 6. ubi Anchar. num. 5. & 6. Abb. in cap. 1. num. 8. ut lite pendent. Covarr. d. cap. 17. num. 6. Menoch. de retinend. remed. ult. numer. 24. Roland. conſsil. 89. num. 34. & 35. lib. 2. copiosè Hieronym. Portoles in ſscholijs ad Molinum, verb. Firma, num. 63. cum ſseqq. & Mareſscot. omninò vidẽdusvidendus, lib. 1. var. cap. 11. num. 6.
Quod procedit,
55
etiam ſsi is, cui ius vehementer reſsiſstit, alleget præſscriptionem. Nam lite pendente qui fundat iure communi. eo utetut, quouſsque præſscriptio plenè probata ſsit, dict. cap. cùm perſsonæ, §. fin. ubi ſsic notat Lapus num. 4. Anchar. num. 5. & 6. Franc. num. 2. notab. 2. & alios referens Mareſscot. ubi ſsuprà, qui affirmat ita fuiſsſse deciſsum in Rota in una Salmantina iuriſsdictionis coram Cantucio, & in alia Baronenſsi iuriſsdictionis coram Pamphilio. In qua Epiſscopus agebat contra Decanum, & Capitulum, quibus ex Concil. Trid. ſseſsſs. 24. cap. 2. de reform. præſservatur immemorabilis cõſsuetudo cognoſscẽdi cauſsas criminales, & matrimoniales, & fuit dictũdictum, quòd Epiſscopus ſsolus debebat manuteneri propter iur is aſssiſstentiam in facultate exercendi dictãdictam iuriſsdictionẽ, donec | contra eum per tres ſsententias conformes immemorabilis probetur. Et ita in eiſsdẽ terminis, quòd qui
56
habet pro ſse ius commune poteſst lite pendente turbare adverſsarium, & etiam violenter expellere, ſsicut eum, qui poſsſsider vi, clàm, vel precario, notabiliter tradit Ancharr. in d. cap. cùm perſsonæ, notab. 11. quã refert, & ſsequitur Palac. Rub. in d. cap. per veſstras, §. ſsed eſst pulcra, n. 43. fol mihi 335. Roland. d. conſsil. 89. num. 35. lib. 2. & poſst Rovitum, & alios, quos allegat, idem probat Capiblancus in tract. de Baronibus, & eorum officio, pragm. 1. num. 230. Quibus addo, quod notanter tradit D. Felician. à Vega in cap. 2. de iudic. num. 92. nempè Principem ſsecularem poſsſse cognoſscere contra ſseculares excommunicatos, qui ſse ſsubtrahunt à ſsolutione decimarum, tanquam contra rebelles, quod arguit quails, ac quanta Regum in hac parte ſsit, & eſsſse debeat auctoritas, & poreſstas.

CAPVT XXII. De oblationibus, & iure quartæ funeralis, & oblationum, quod aliqui Indiarum Prælati ſsibi præſsumunt, & varijs quæſstionibus ad eam ſspectantibus.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimisecvndi.

  • 1 OBlationes Eccleſsiaſsticæ, & qui de eis agant?
  • 2 Oblationes, & mortuaria, aliaq́ue ſsimilia ab Indis invitis per eorum parochos exigi, plures ſschedulæ prohibent, quæ recenſsentur.
  • 3 Doctrinarij, qui ab Indis invitis oblationes extorquent, graviter puniri iubentur.
  • 4 Oblationes voluntariæ ab Indis factæ nõ ſsunt prohibtæ, ſsed meritoriæ, & ſschedula, quæ de hoc agit.
  • 5 Concilium Limenſse, quid diffinierit circa oblationes Indorum?
  • 6 Confirmationis pro Sacramento nihil ab Indis extorqueri debet, ex Conc. Trident. & Limenſsi.
  • 7 Prælati Indiarum, qui pro Sacramento Confirmationis, & alijs, oblationes extorquent, notantur; & qui quartam earundẽ oblationum, & funeralium ſsibi præſsumũt.
  • 8 Quarta funeralis, & quarta Epiſscopalis quid ſsint, in quo differant, & quomodo ſsub nomine quartæ, ſsive portionis Canonicæ venire ſsoleant, & qui de eis agãtagant? & num. ſseqq.
  • 9 Quarta funer alium, & oblationum quando, quo iure, & ex quibus, Epiſscopis debeatur?
  • 10 Etiſscopi manutenendi ſsunt contra prætẽdentes ſse adverſsus eos præſscripſsiſsſse quartã funeralium, & oblationum.
  • 11 Quartæ funeralis oblationum, & Canonicæ, quomodò præſstari, & exigi debeant, tradit Cõc. Limenſse, cuius veba referũtur.
  • 12 Quartæ funeralis, & oblationum in exactione, non tam iuris diſspoſsitio, quàm uniuſscuiuſsq́; provinciæ cõſuetudoconſuetudo attendẽdaattendenda eſst.
  • 13 Gloſsſsæ doctrina quartam funeralem ex conſsuetudine deberi aſsſserentis, quomodo intelligenda ſsit?
  • 14 Quarta funeralis, & oblationum, an ſsolis Epiſscopis pauperibus debeatur?
  • 15 Clerici etaim valdè divites ſstipendia ſsibi ſsignata ob miniſsteria ſspiritualia, quæ exercent, percipere poſsſsunt.
  • 16 Cap. placuit, & cap. priſscis, cum alijs 10. q. 3. exponitur.
  • 17 Clerici divites, qui quod pauperum eſst, accipiunt, ſsacrilegium committunt.
  • 18 Epiſscopi, qui nimis emungunt pro quarta funerali, corvis æquiparantur, & quare?
  • 19 Cap. inter cætera 10. q. 3. expenditur, & illuſstratur.
  • 20 Epiſscopi Indiarum nimis extendẽles iura quartæ funeralis, qualiter in aliquibus iuribus, & ſschedulis Regijs notentur?
  • 21 Quartæ funeralis, nimis per aliquos Epiſscopos Indianos extenſsæ, damna, graviter exprimit quædam ſschedula Regia, quæ refertur.
  • 22 Epiſscopi aliqui conſsuluerunt Auctorem, & alios ſsuper iuribus, & quæſstionibus quartæ funeralis.
  • 23 Quarta ſstipendij, ſsive ſsalarij beneficiorũ ab Epiſscopis nullo iure exigi poteſst.
  • 24 Quarta funeralis de quibus Mißis, & legatis pijs iuſstè exigi poſssit?
  • 25 Quartam funeralem, vel parochialem petere nequeunt Epiſscopi, aut Curati Religioſsis, etiam Doctrinarijs, propter ſspeciale privilegiũ, quod habẽthabent in eiuſsaẽ exemtione.
  • 26 Privilegia Religioſsorum in exemtione quartæ funeralis, & parochialis, referuntur, & adſstruuntur.
  • 27 Prælati, vel Curati cogentes Religioſsos ad ſsolvendam quartam fueneralem, vel parochialem excommunicantur.
  • 28 Clementina dudum, de ſsepulturis, explicatur.
  • 29 Iura duplicia exigi non poſsſse à Curatis ſsecularibus pro funeribus, & mortuarijs eorum, qui in Monaſsterijs Religioſsorum tumulantur, iure communi, & Regio Indiarũ cavelur.
  • 30 Quarta funeralis, vel Parochialis non poteſst exigi pro Mißis, & operibus pijs, quæ quis ſsibi dici, aut fieri iubet per donationem inter vivos, aut quando eorundem operum ipſse testator expreſsſsam deſsignationẽ fecit.
  • 31 Quarta funeralis, vel Parochialis non debetur ex eleemoſsynis, quæ inter paupers diſstribuuntur, vel ad Miſsſsas dicendas relinquuntur.
  • 32 Quarta funeralis an debeatur Epiſscopis ex eleemoſsynis, ſsive diſstributionibus, quæ Capitulis Cathedralium dari ſsolent, ut funus aliquod ſsocient, & de ſsched. quæ de hoc agit.
  • 33 Quartæ funeralis in material aliquas novas quæſstiones Auctor proponit, & reſsolvit.
  • 34 Prælati an poßint compellere Parochos, ut habeant libros ratiobnis quartæ funeralis, vel eius occaſsione iuramentum ſubeãtſubeant?
  • 35 Administrator omnis debet habere librũ rationis.
  • 36 Quarta funeralis an debeat ſservari, & præſstari Epiſscopo pro tempore, quo Eccleſsia vacavit?
  • 37 Epiſscopo ſsucceſsſsori regulariter ſsolent aſsſservari omnes reditus, & proventus Epiſscopatus vacantis. Cap. quia ſsæpè, de elect. lib. 6. & Clem. ſstatutum, eod. tit. expenduntur.
  • 38 Prælatis futuris fructus ſsedis vacãtes reſservantur, etiam ſsi Eccleſsiæ non inſservierint, & cur in Inijs non reſservetur eiſsdem quarta decimalis?
  • 39 Charitativum ſsub ſsidium quid ſsit? & quãdo, & quo iure Epiſscopis debeatur?
  • 40 Cathedraticum Epiſscopis olim præſstari ſsolitum, quid ſsit, & quo iure introductum?
DE oblationibus
1
autem nihil eſst, quod peculiari obſservatione dignum videatur. Præſsertim cùm de eis latè agant Marian. Socinus, & Troilus Malviſsius in peculiaribus tract. quos de oblationibus ſscripſserunt, D. Thom. & communiter Theologi in 2. 2. quæſst. 86. Angelica, & alij Summiſstæ, verb. Oblatio, Tuſschus eodem verb. concluſs. 11. & ſseqq. Niſsi quòd multis ſschedulis
2
cautum reperio, & exceſsſsus Eccleſsiaſsticorum in velationibus, mortuarijs, & funeralibus, & Sacramentorum adminiſstratione reprimantur, & ut Indorum Curati, ſsive ſseculares ſsint, ſsive regulares, eos ad oblationes ſsibi faciendas nequaquam compellant, vel ut ſse ipſsos, vel Eccleſsias, quibus præſsunt, hæredes inſstituant, nec ab hærede aliquid collectarum, vel eleemoſsynarum nomine exigent, quæ ſschedulæ reperiuntur 4. tom. impreſsſs. pag. 267. & 337. & ſseqq. & 1. tom. pag. 134. & ſseqq. ubi oblationum diviſsio, & ſsuneralium diſstincta taxatio præfigitur.
Et quia nihilominus in hoc plurimi multũ excedunt,
3
gravibus pœnis puniri iuſsſsi ſsunt per conſstitutiones Synodales Archiepiſscopatus Limenſsis anni 1613. quas refert Dom. Epiſsc. Pacenſs. electus Archiep. Mexic an. D. Felician. à Vega in cap. clerici 8. de iudicijs, num. 41. Benè tamen ſsubiungens num. ſseq. nõ ideò
4
prohiberi oblationes voluntariasm cùm hæ meritoriæ ſsint, & laudabiliter dẽturdentur, & accipiantur, cap. omnis Chriſstianus 69. de conſsecr. diſst. 1. gloſsſs. in cap. ſstatuimus 55. 16. q. 1. l. 8. tit. 19. par. 1. celebris ſsched. dat. Pard. 2. Decemb. ann. 1578. d. 4. tom. pag. 338. ibi, Pues anuq̃ el ofrecer es de ſsuyo coſsa loable, i recebida en la Igleſsia, el hazerlo hade ſser vuluntariamẽte, como lo ſson las demas obras de caridad, i el compeler à que ſse haga, es abuſso, i coſso que ſsuena mal, mayormente con eſsſsos dichos naturals, que de ſsuyo ſso miſserables, i de pocco caudal, &c. Quæ verba mutuari vidẽtur in Conc. Limẽſs. III. an. 1583. act. 2. c. 38. ubi poſstquàm
5
ſseriò graviterq́ue prohibuit, neq;neque pro Sacramentorum, neque pro SacramentaliũSacramentalium adminiſstratione, neque verò pro ſsepulturæ cuiuſsque apertione quicquãquicquam exigi, aut recip poſsſse, Sacerdote quidlibet ab Indis recipiẽterecipiente, quadrupil pœnâ mulctato, ſsic habet: Sed neque ad oblations faciendas in Miſsſsa, aut aliàs Indi cogantur: ſsed ſsi quis offere voluerit, intelligat id quidem meritorium, & pium, ſsed tamẽtamen prorſsus liberum eſsſse, vel facere, vel non facere. quicunque tamen IndorũIndorum in Hiſspanorum urbibus domicilium habẽthabent, quia & in Fide inſstructiores ſsunt, & noſstrorum hominum uſsum crebrò affectant, cum ijs poterũt conſsuetudines in ſsepulaturis, & cæteris, ſsi quæ ſsunt laudabiles, obſservari. Et in eodem Concilio cap. 14. renovatur aliud decretum Cõc. Limẽſs. II. act. 3. cap. 47. quod
6
ſstatuit in cõfirmationisconfirmationis Sacramento nihil ab Indis accipiendum, his verbis: Cùm Sacramentum CõfirmationisConfirmationis accipiũtaccipiunt Indi, nulla ratione quicquam pecuniæ, aut argenti ab his petatur, neque, ut offerant, inducantur; quin etiam, qui præ inopia candelas ferre non poterunt, ijs ab Epiſscopis benignè conferantur, & cerei, & lintea. Idem in Baptiſsmo ſservetur de cereo, & capitio baptiſsmali.
Qvod ſsanè notandum eſst
7
contra aliquos Prælatos Indiarum, qui præcipuum quæſstum ſsuæ dignitatis, muneriſsq́ue in hoc conſtituũtconſtituunt, ſsicut & alij (præcipuè Peruanarum Provinciarum) in his, quæ corrogant à ſsuis clericis, & Eccleſsijs, ſsub iure, & titulo quarræ, quãquam vocant, funeralium & oblationum, ad differntiã quartæ Epiſscopalis,
8
quæ eſst illa, quæ Epiſscopo re fervatur in diviſsione decimarũdecimarum, & primitiarum. Et quartæ Parochialis, quæ Parocho, ſseu Parochiæ, ubi quis decedebat, ſsolebat refervari ex omnibus legatis pijs, quæ defuncuts reliquit. Quas omnes quartas, & ſsi quæ ſsunt aliæ, quæ Epiſscopis competent, generali vocabulo quartam Canonicam, ſsive portionẽ Canonicã appellare ſsolemus. Et de eis extat integer tractatus Lapi de Caſstellione de Canonica portione, & de quarta, ubi memb. 1. ad 6. dub. & ult. earum differentias conſstituit, & Petr. de Peruſs. & Petr. de Vvald. & Barth. de Hutio de duabus quartis, & Franciſscus Epiſscopus Cluſsinenſsis in quæſst. de portione Canonica, quæ ſsubijcitur poſst illãillam Lap. de Caſstellione in vol. 7. tract. Doctor. ſsol. 185.
Etenim etſsi negare nec poſssim, nec velim, hanc
9
quartam funeralium, & oblationũoblationum Epiſscopis de iure deberi, & aſssignari ob honorem, & commodiorem ſsuſstentationem dignitatis Epiſscopalis, eiuſsq́ue exercitium, & ob curã, quam habent, vel habere debent, de protectione clericorum, & EccleſiarũEccleſiarum ſsuæ Diœceſsis, & de executione, & implemento piorũ operum, quæ defuncti relinquũtrelinquunt, niſsi forte cõtracontra eoſsdem Epiſscopos, & huiuſsmodi quartæ exactionem legitima aliqua præſscriptio, ſsaltẽ quadragenria, obijciatur, aliquot titulo colorato, ſseu putativo, & bonâ fide interveniente munita, ut apertè conſstat ex cap. de his, cap. antiquos, cap. decernimus 10. q. 1. cap. conſsti tutum 16. q. 1. cap. conquerenti, de offic. Ord. cap. officij, cap. requiſsiſsti, & cap. ult. de teſstam. cap. dudum, de decimis, cap. cùm olim, de cenſsibus, cap. de quarta, de præſscript. cap. certificari, de ſsepult. cap. ex parte, el 3. de verb. ſsignif. cap. cùm inter vos, eod. tit. l. 5. & 6. tit. 13. part. 1. ubi Greg. Lopez gloſsſs. 11. Concil. Trident. ſseſsſs. 25. de reform. cap. 13. cum alijs, quæ ultra Lapum, & Petr. de Vvald. ubi ſsuprâ, latè de hac quarta agentes, adducũtadducunt Silveſst. Angel. Tabiena, & alij Summiſstæ, verb. Canonica portio, D. Antonin. 3. par. tit. 10. cap. 5. §. 4. Hoſstienſs. in ſsumm. lib. 3. tit. de ſsepultur. à num. 9. Bertachinus in repertorio, verb. Quarta Epiſscopalis, & in tract. de Epiſscopo, par. 4. lib. 4. num. 40. Oldrad. conſsil. 225. Feder. de Senis conſs. 6. Roman. conſs. 477. Riminal. conſs. 178. & plures alij, quos refert Covarr. in d. cap. officij, num. 1. 2. & 12. Ioan. Hugo de offic. quator Prælat. cap. de Canonic. portione, Bernard. Diaz, & eius Additionat. Salced. regul. 237. Petr. Gregor. lib. 2. ſsyntagm. cap. 25. num. 10. Choppin. de ſsacra polit. tit. 7. num. 13. & 14. IoãIoan. Gratian. regul. 400. Paul. Fuſscus ſsingul. 28. litt. E. Humada in addit. ad Greg. d. gloſsſs. 11. Cenedus in collect. 106. ad dict. cap. officij, Eman. Roderic. 1. tom. quæſst. regul. q. 39. art. 1. Coſsta in tract. de portione ratæ, Quæſst. 144. num. 6. Horatius Viſscontus in concluſs. iur. litt. Q. pag. 241. Raphaẽl de la Torre in 1. 2. tom. 1. ex num. 7. ad 20. pag. 447. Marta de iuriſsd. 2. par. centur. 2. caſsu 113. num. 12. Perez de Lara de anniverſs. lib. 1. cap. 25. num. 54. cum ſseqq. Ioan. Azor 2. tom. inſstit. moral. lib. 9. cap. 12. Zerola in prax. verb. Legatum, verſs. Ad 3. Cardin. Tuſsch. litt. Q concl. 21. & octo ſseqq. Ioan. Fileſsacus de ſsacra Epiſscop. auctor. cap. 18. & ſseqq. Pat. Miranda in Manual. Prælat. 2. tom. quæſst. 48. per totam, Doct. Balboa in dict. cap. de quarta, pag. 58. & 59. & noviſsſsimè, & pleniſssimè Iulius Laborius var. lucubrat. tit. 2. cap. 17. per totam, pag. 239. cum ſsequentibus, Paulus Piaſsecius in prax. Epiſscop. par. 2. cap. 5. tit. de bonis menſsæ, Quaranta in ſsumma Bullarum, verb. Quarta Epiſscopalis, Ioan Gutierr. de iurament. confirm. 2. par. cap. 4. Franciſsc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. par. 2. cap. 14. & Seraph. deciſs. 1449. ubi tenet,
10
manutenendum eſsſse Epiſscopum contra prætendẽtes ſse præſscripſsiſsſse quartam funeralem adverſsus eum, donec per eos talis præſscriptio fuerit plenè probata, & quòd fuit reſsolutum per ſsacram Cõgregationem CõcilijConcilij, & Rota hanc declarationẽ perpetuò amplexa eſst, propter aſsiſtentiãaſsiſtentiam inris communis. Quibus addo in noſstris Indiarum terminis Concil. Limenſs. III. act. 4. c. 20. cuius verba ſsic habent:
11
Quarta funeralis, ac Canonica portio, & quarta etiãetiam oblationũoblationum Epiſscope à iure cõceſſaconceſſa, tam à Capitularibus, quàm à cæteris clericis perſsolvatur eo ordine, & modo, quem ſsacri Canones ſstatuũt: pro controverſsijs verò componendis, quæ harum portionum occaſsione oriri ſsolent, deputẽturdeputentur in unaquaque Diœceſsi ab Epiſscopo Collectores, qui ſsine cuiuſsquam præiudicio, ſsingulis, quæ ſsua ſsunt, attribuant.
Adhuc autẽautem certiſſimũcertiſſimum eſst, in
12
huius quartæ exactione, non tam iuris diſspoſsitiones, quàm uniuſscuiuſsque Provinciæ conſsuetudinem attendendam, ita ut interdum nihil, interdum ſsola medietas exigatur, ex text. ita intelligendo in d. cap. certificari, de ſsepult. cum alijs traditis à Petr. de Vvald. d. tract. de duab. quart. c. 2. Covar. in d.c. officij, Iulio Laborio, Zero la, Azor. Balboa, & alijs ſsup. cit. Qui ſsic expli|cant
13
gloſsſs. in d. cap. officij, quæ hanc quartã non de iure, ſsed de conſsuetudine deberi aſsſserit, voluit enim dicere, quòd licèt de iure Canonico debeatur, quota tamen, ſsive quantitas exigenda aliquando per conſsuetudinem variatur.
Vnde & alia gloſsſs. Ioannis in d. cap. de his 10. quæſst. 1.
14
eandem quartam antiques temporibus propter paupertatem Epiſscoporum inductam, ſseu conceſsſsam oſstendit, & inde ſsubinfert: Hodie autem cùm ſsint divites, nihil habent præter Cathedraticum, quaſsi ceſsſsante causâ ceſsſset effectus, l. adigere, §. quamvis, D. de iure patron. cum vulgat. Et licèt hanc gloſsſs. reprobet Bernard. ibîd. dicens, ita fuiſsſse ſsentiatum pro Epiſscopo Bononienſsi extra Eccleſsiam S. Ioannis in Perſsiceto, quia dictæ quartæ conceſssio non ſsolùm nititur in paupertate Epiſscoporum, ſsed in alijs rationibus, quas ſsup. tetigimus, ut expreſssè, gloſsſsam IoãIoan. impugnans, obſservat etiam Petr. de Vvald. d. tract. cap. 1. Hoſstienſs. d. tit. de ſsepult. n. 10. & D. Anton. 3. par. tit. 20. §. 10. Quod iuvari poteſst clericorum exemplo,
15
qui quamvis valdè divites ſsint, adhuc tamen ſstipendium ſsibi ſsignatum pro miniſsterijs ſspiritualibus, quæ exercet, percipere poteſst, ut tenẽttenent Theologi in 2. 2. q. 10. Panorm, in cap. Epiſscopos, de præbend. Ioan. Andr. Hoſstienſs. & alij in cap. cùm adeò, de reſscript. & gloſsſs. in cap. clericos 1. q. 1. Nihilominus negare non licet Ioan ſsententiam pro ſse habere
16
text. in cap. placuit 1. & cap. priſscis 2. cum alijs 10. q. 3. ubi Epiſscopis, quibus ſsua plenè ſsufficere poſsſsunt, non licet hanc tertiãtertiam, vel quartam accipere, niſsi eam in reparationem Eccleſsiarũ impendant. Et auctoritatem D. Hieron. ad Damaſsum, & alias, quæ habentur in cap. clericos1. q. 2. cap. fin. 16. q. 1. cap. illi autẽautem 12. q. 2. ubi docemur,
17
quòd clerici divites, Si quod pauperum eſst, accipiũtaccipiunt, ſsacrilegium profectò committunt, & per abuſsionem taliũtalium iudicium ſsibi manducant, & hibunt.
Quò & reſspicit elegans, & notabilis gloſsſs. in cap. non omnis 2. q. 7. quæ exponens illum text. dum dicit,
18
Epiſscopos debere eſsſse ſsicut columbas, quarum innocens victus eſst, quia de frugibus terræ vivunt, non ſsicut corvos, qui de morte paſscuntur, inquit: Hoc dici propter malos Prælatos, qui inter alia corvis æquiparantur in voracitate morturiorum, & oblationum, & in fœtore ſspiritus; ubi Hugo Card. rem, adhuc magis explicãs addit: Quia ipſsi oblations ſsibi uſsurpant, & rapiũtrapiunt, quia ad hoc prædicant, ut vivant.
Et poteſst etiam expendi
19
text. optimus in cap. inter cætera 8. 10. q. 3. ubi ConciliũConcilium Tolet. VII. c. 4. graviter notat aliquos Epiſscopos Calliciæ, ſsive ut alij codices habẽthabent, Galliæ, qui ſsub colore procurationis, & viſsitationis indiſscreto moderamine, parochianas Eccleſsias prægravabant, & penè uſsque ad exinanitionem extremæ virtutis quaſsdam Baſsilicas perduxiſsſse probari erant; iubetq́ue, ne id de cætero fiat, quod eatenus fuerat inordinate præſsumtum, & ut ſsolertiſsſsimè diſscernantur querimoniæ Parochorum, & PresbyterorũPresbyterorum, quas neceſssitas compulit in publicum examen deferri contra Pontificum ſsuorum rapacitates.
Qui textus
20
vivis quidẽquidem coloriubus depingit, quod aliqui Prælati Indiarum agunt ſsub occaſsione dictæ quartæ, eam pro libito extẽdentes, & nihil non à ſsuis parochis hoc titulo corradentes. Quorum ſsimiliter querimoniæ ſsæpiſsſsimè ad Regium Senatum perlatæ ſsunt, & ita multis Regijs ſschedulis dicti Prælati rogantur, & admonentur, ne ullo modo excedant, ſsed iuris Canonici diſspoſsitionem cum omni moderamine ſservent: quæ ſschedulæ reperiuntur in 1. tom. impreſsſs. pag. 132. & 134. Et quoniam adhuc quidãquidam Epiſscopus Cuzquẽſsis nimis Doctrinarios ſsuæ Diœceſsis ob hanc quartam urgebat, & eos ad faciendas ſscripturas, & tranſsactiones ſsuper illius ſsolutione cõpellebat, expedita fuit ſschedul. quædam dat. Valliſs. 29. Novemb. ann. 1605. ad Peruanum Proregem Dom. Comitem Montis Regij directa, quę iubet, ut de facti veritate ſse priùs, & poſsteà Regium Senatum informet, & ſsimul ſscribat, quod ſsibi provideri poſsſse videatur, ut in poſsterum eiuſsmodi exceſsſsus vitentur, & comprimantur.
Et rurſsus
21
per aliam matr. 12. Febr. ann. 1608. Archiepiſscopus Limanus admonitus eſst, ut ſsuper his vigilaret, & competens remedium adhibere curaret, cuius litteram hîc inſsere operæpretium duxi; quoniam damna, quæ inde naſscuntur, graviter memorat, ſsic igitur habet: EL REI. Mui Reverendo en Christo Padre Arcobiſspo de la ciudad de los Reyes, de mi Conſsejo. He entendido, que en eſsſse Arcohiſspado los Prelados hab æcostumbrado à concertarſse con los Doctrineros por la quarta funeral en una quantidad ſseñalada, de que reſsultan mui grandes inconvenientes, porque lis clerigos por tener grato al Prelado, i à ſsus Viſsitadores, ſse estienden à dar mas de lo que les pertenece por eſsta porcion, i todo viene à ſsalir, i cargar ſsobre los Indios, de que reſsultan las moleſstias que reciben de ſsus Doctrineros, i la introduccion de las ofrendas, i contribuciones à que los obligan, i eſsto queda en pie, i los clerigos ſsin reformaciõreformacion en ſsus vidas, i coſstũbres, lo qual requiere eficaz remedio, para | que ceſsſsen eſstos inconvenientes, i porque es juſsto que procureis atajarlos, os ruego, i encargo, que no permitais, ni deis lugar à que aya, niſse hagan conciertos con los Dotrinantes ſsobre la quarta funeral, ſsino que la cobreis en la forma que os pertenece cõformeconforme à derecho, i que buſsqueis, i proveais por Viſsitadores perſsonas de la Chriſstiandad, prudencia, i ſsatisfaction neceſsſsaria, para que ceſsſsen los inconvenientes ſsuſsodichos, i las moleſstias, i vexaciones que ſse hazen à los Indios, i de lo que en ello ſse hiziere me aviſsareis. Fecha ut ſsuprà, &c.
Sed cùm hæc ſschedula Epiſscopis, dictæ quartæ ratione, ea exigere permittat, quæ ipſsis de iure competunt, quorum aliqui valdè hac in parte iuris diſspoſsitiones extendũtextendunt,
22
licèt alij magis timorati ſstrictiores ſsibi cancellos conſstituant, & viros doctos, & Religioſsos ſsuper hoc cõſulereconſulere ſsoleant, prout Limæ fecit Reverendiſsſs. Dom. D. Ildephonſs. à Peralta Archiepiſscopus Argentinus, qui conſsuluit erudiciſsſsimum Patrem Ioannem Menachum è Societate Ieſsu, qui ei inſstructionem, ſseu tractationem quandam ſsatis elaboratam dedit, de his, quæ dictæ quartæ nomine iuſstè percipi poſsſsunt, quam mihi idem Dom. Archiepiſscopus cõmunicavit, Egoq́ue aliquibus ſschedulis, & additionibus illuſstravi, in pluribus cum eodem Patre conveniens, in aliquibus diſssidens, quæ omnia longum eſsſset hiſsce cõmentarijs inſserere, cùm integrum ferè librũ conficiant, & eorũeorum multa peti poſssint ex Auctoribus ſsup. num. 9. relatis.
Illud tamen omitti non poteſst,
23
graviter excedere Prælatos, qui ab IndorũIndorum Parochis, quos vulgò Doctrineros vocamus, etiam ex ſstipendio, vel ſsalario, ſsibi doctrinæ, ſseu beneficij ratione conſstituto, quartam exigere prætendunt: hoc enim nullo iure eis competit, nec debetur, & ita meritò reprehenditur in quadam Regia ſsched. dat. Matr. 3. Semptẽb. ann. 1572. ad Epiſscopum Quitenſsem, quæ habetur 1. tom. pag. 132.
Rurſsus etiam excedunt,
24
ubi eandem petunt de Miſssis, & alijs legatis, & operibus pijs, quæ defuncti, aliàs ſsibi ſsubditi, in Regnis Hiſspaniæ, aut alibi extra Diœceſsim dictorũ Prælatorum fieri, diſstribuivè iubent. Nam iura, quæ ipſsis hanc partem in talibus legatis concedunt, de quibus per Auctores ſsuprà relatos, eam limitationem recipiunt, ſsi Miſsſsæ, & pia opera in Eccleſsijs, & locis intra ſsuam Diœceſsim exequantur, ut conſstat ex Hoſstiẽſs. d. tit. de ſsepultur, poſst num. 10. §. à quibus, Lap. de Caſstellion. §. quia de Canonica, à n. 8. Vvald. 2. par. cap. 4. q. 7. princip. Angel. verb. Canonica portio, num. 13. Silveſst. eod. verb. q. 8. pul crè Roman. conſs. 514. & Tuſsch. dict. concl. 21. num. 6. & 7. cum ſseqq. & idẽidem apertè de iure noſstro Indiarum notatum, & declaratum invenio in alia ſsched. dat. Fuẽſsalidæ 26. Octob. ann. 1541. d. pag. 132.
Pariter quoque excedere iudicandi ſsunt, ſsi ab
25
Eccleſsijs Religioſsorum, etiam doctrinariorum ſsuæ Diœceſsis eandem quartem exigere velint. Nam etſsi Doctores communiter teneãtteneant, omnes Eccleſsias ſsitas in locis ſsubiectis Epiſscopo, ei hanc quartem debere, etiã ſsi earum Rectores, vel Curati exemti ſsint ab eius iuriſsdictione, ut conſstat ex Caſstellion. ubi ſsup. cap. 1. q. 3. num. 7. Vvaldis cap. 4. q. 10. ubi alios adducit, Lapus alleg. 30. in fine; hoc tamen intelligendum eſst, niſsi tales Eccleſsiæ, vel Curati aliquod peculiare privilegium exemtionis hac in parte ſse habere docuerint, prout omnes hodie Religiones generaliter habent, ut per Vvald. Angel. Silveſst. & alios ubi ſsup. quæ privilegia eis in noſstris etiãetiam Indijs obſservari iuſsſsa ſsunt per ſsched. dat. Pintiæ 24. Martij ann. 1537. & alias, quæ lites ſsuper hoc motas commemorant, & habẽturhabentur d. 1. to. pag. 133. & 134. Et hac de cauſsa in Concilio Limenſsi III. ann. 1583. d. cap. 20. ubi de huius quartæ exactione tractatur, nullũnullum de Religioſsis verbum factum fuit.
Quorum exemtio
26
adhuc magis iuvatur ex Bulla Pij V. Et ſsi Mendicantium Ordines, ſsub data Romæ 17. Kalend. Iunij ann. 1567. revalidatam per Greg. XIII. & per aliud privilegium Societatis Ieſsu, conceſsſsum à Paulo III. cuius fit mentio in compendio privileg. eiuſsd. Societ. verb. Exemtio, §. 4. & tenent Ioan. Gutier. de iuram. confirmat. 2. par. cap. 4. num. 3. Eman. Roder. tom. 1. regul. q. 39. art. 2. Pater Saa in ſsumma, verb. Religio, num. 56. Enriquez lib. 7. de indulgent. cap. 27. n. 3. Tuſsch. d. litt. Q. concl. 21. Fr. Ioan. à Cruce de ſstat. Relig. lib. 2. cap. 19. dub. 5. concluſs. 2. Fr. Lud. Miranda in Manuali Prælat. tom. 2. q. 48. art. 7. Laurent. de Portel. in dubijs regular. verb. Canonica portio. Et in terminis noſstrarum Indiarum, & mentionem de dictis ſschedulis faciens, Fr. Ant. Remeſsal. in hiſstor. Guatemal. & Fr. Ioan. Bapt. in advert. confeſs. Indiar. 2. par. fol. 316. ubi refert ad hoc aliud privilegium Pauli IV. & latiùs fol. 210. & fol. 250. & ſseqq. ubi plura pro eadem exemtione conſsiderat. Et addit,
27
quòd Prælati, vel Curati cogentes Religioſsos, vel teſstamentarios, vel hæredes defuncti ad ſsolvendam quartam directè, vel indirectè, vel alterius portionis, ſseu oneris, dum apud Religioſsos dicti fideles defuncti tumulantur, incurrunt pœnam interdicti, & excommunicationis ex Brevi Sixti ann. 1474. ub habetur in privilegijs, | quæ ibi recenſset. Et per hoc reſspondet
28
ad Clem. dudum, & ibi gloſsſs. de ſsepultur. D. Antonin. 3. par. tit. 10. cap. 5. num. 5. dicentes poſsſse Curatos, vel Prælatos compellere Religioſsos ad ſsolvendam quartam Parochialẽ, vel Epiſscopalem, nam loquuntur ſsecundùm ius commune.
Et optimè ſsubijcit eſsſse
29
corruptelam, & tyrannidem, quam Curati ſseculares, in aliquibus provincijs introducere volunt, levantes, ſseu deferentes iura duplicia pro funeribus, & mortuarijs eorum, qui tumulantur in Monaſsterijs Religioſsorum: hoc enim eſsſse inquit in fraudem dictorum privilegiorum, & contra iura, quæ liberam cuivis facultatem concedunt, ut poſssit in eiſsdem Monaſsterijs eligere ſsepulturam. Qua de re extat expreſsſsa ſsched. dat. Pard. 1. Decemb. ann. 1573. & renovata per aliam ann. 1613. quæ Limanæ Cancellariæ iniungit, ut hoc fieri non patiatur, quin potiùs ad id coẽrcendum proviſsiones, quas neceſsſsarias iudicaverit, expediat.
Denique & illud adnotandum duco, quod dicitur, dictam quartam deberi ex funeralibus, mortuarijs, oblationibus, & ſsimilibus relictis pijs, quæ Eccleſsijs, vel earum Rectoribus iutuitu ipſsarum Eccleſsiarum relinquũturrelinquuntur in ultimis voluntatibus, vel ex donationibus causâ mortis,
30
non eſsſse extendẽdum ad donationes inter vivos, etiam ſsub dictis titulis factas, quarum dominium, vivo teſstatore, in Eccleſsias tranſsivit, neque etiam ad legata, quæ continent expreſsſsam aliquam teſstatoris deſsignationem rerum, vel operum piorum, in quibus bona pro illis relicta eroganda ſsunt; verbi gratiâ, conſstructionem, vel reparationem Eccleſsiæ, capellæ, vel ornamentorum, & ad luminaria, capellanias, anniverſsaria perpetua, hoſspitalia curationis pauperum, confraternitates laicorum, pro maritandis virginibus, & alia his ſsimilia. Etenim de eis dicta quarta præſstari non debet, ut paſsſsim tradunt DD. ſsuprà relati, præcipuè Bernard. Diez, Silveſst. Tuſsch. Zerola, & alij, quos refert, & ſsequitur Perez de Lara d. tract. de anniverſs. lib. 1. cap. 25. num. 56. & 57. Capicius deciſs. 23. num. 1. Alvar. Valaſsc. conſs. 105. ex n. 11. Paulus Piaſsecius, omninò videndus, in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 5. pag. 351. num. 36. ubi inſsignem Rotæ deciſsionem ad idem adducit, & aliam Seraphin. omninò videndus, deciſs. 726. & plures aliquos refert & ſsequitur Viſscontus d. verb. Quarta, fol. 241. Laborius d. cap. 16. num. 84. & ſseqq. & num. 99.
Et idem dicendum eſst
31
de eleemoſsyna, quam vel teſstator, vel eius executores inter pauperes diſstribuunt, vel quæ ad Miſsſsas dicẽdas relinquitur, excepto, ſsi tales Miſsſsæ relinquantur dicendæ Rectori, vel Parocho, tanquam tali, & non aliâ extraneâ contemplatione, ut per Silveſst. ſsup. q. 10. Angel. num. 15. Tabien. num. 15. Cluſsirienſs. d.q. de portione Canonica, n. 12. & 13. Lap. d. tract. de quarta, num. 27. in fine, Vvald. cap. 7. num. 55. & Tuſschũ d. concl. 21. cum ſseqq. ubi alias quæſstiones circa ſstylum, & praxim huius quartæ notanter adducit.
Et idem
32
declarari petijt Decanus, & Capitulum Eccleſsiæ Limenſsis ſsuper mercede, quæ eidem Capitulo præſstari ſsolet pro ſsociãdis capitulariter aliquorum fidelium funeribus, vulgò, Por ſsalir, i acompañar algun entierro en forma de Cabildo: volebat quippè Archiepiſscopus huius obventionis quartam partem ſsibi applicari, & ſsuper hoc queſsti sũt coram Regio Conſsilio Indiarum, & impetrarunt ſsched. dat. Matr. 1. Febr. ann. 1626. quæ nihil in hoc puncto decidit, ſsed tantùm Regiam Cancellariam Limanam informare iubet, quibus Archiepiſscopus rationibus nitatur, & in quam uſsque ſsummam hoc emolumentum quotannis aſscendere ſsoleat, cùm tamen ex ſsuprà dictis non difficile eſsſset eiuſsmodi quæſstionem abſsolvere. Nam cùm quarta debeatur ex his omnibus, quæ occaſsione funeris ad eccleſsiam perveniunt, & ex eleemoſsyna, quæ pro Miſssis dicendis Curatis cõceditur, ut prædicti Auctores reſsolvunt, neſscio, quo iure diſscrimen conſstitui poſsſset in hac oblatione, ſseu ſsatisfactione, quæ Capitularibus pro funere ſsociando præſstatur, etiam ſsi ipſsi prætendant id totum veluti pretium laboris ſsui eſsſse cẽſsendum? Nam hæc ratio æquè in Miſsſsis, & alijs prætexi potuiſsſset.
Sed, ut capiti huic finem imponam, pluribus alijs relictis, quæ apud prædictos Auctores videri poterunt,
33
duas tantùm quæſstiones ſsubijciam, de quibus ſsæpè, cùm Limæ eſsſsem, dubitari vidi; & ideò illas prætermittere nolo. Prima eſst, an Prælati poſsſsint cenſsuris compellere Parochos, ut libros habeãr, quos vocãt Collectoriæ, in quibus fideliter ea omnia deſscribant, quæ eis occaſsione ſsuorum beneficiorum ſsingulis diebus obveniunt, de quibus quartam ſsolvere debeant, vel ut iusiurandum pro illorum declaratione coram ſse ipſsis, vel ſsuis Viſsitatoribus ſsolemniter præſstent? Secunda, an eandem quartam ante apprehenſsam Epiſscopatus poſsſseſsſsionem, & ex die factę gratiæ petere poſsſsint?
Et ad primam breviter reſspondeo,
34
meliùs Prælatos facturos, ſsi non ita amarè has quartas extorqueant, iuxta ea quæ ſsup. n. 11. retulimus, & conſsilium I.C. in l. ſsi benè, collaræ 33. D. de uſsuris, ibi: Dummodò non acerbum ſse exactorem, nec cõtumeliocontumelio ſsum præbeat, | ſsed moderatum, & cum efficacia benignũbenignum, & cum inſstantia humanum, &c. cæterùm ſsi id putent expedire ad ſsui iuris conſsecutionem, & conſservatione, prohiberi non poſsſse, quin dictis cenſsuris utantur, cùm ſsint arma, quibus iuſstè in cauſsis iuſstis contra ſsuos ſsubditos uti poſsſsunt, ut per Silveſst. verb. Excommunicatio 1. num. 11. D. Antonin. 3. par. tit. 25. cap. 73. Tabein. cap. 1. num. 4. & DD. communiter in cap. ut animarum, de conſst. lib. 6. cap. ſsi quis venerit, de maior. & obed. ubi Felin. & alij, cap. ſsi autem vobis 11. q. 3. cap. dilecto, de ſsent. ex comm. lib. 6.
Et quia
35
omnis adminiſstrator debet habere librum, & reddere rationem ſsuæ adminiſstrationis, ut per Summiſstas verb. Ratiocinia, text. & DD. in l. tutor, qui repertorium, D. de admin. tut. latè Eſscobar in tract. de ratiocin. cap. 6. unde apparet minùs benè ſsenſsiſsſse quẽdamquendam Fiſscalem Limenſsis Cancellariæ, qui coram Regio CõſilioConſilio graviter de quodam Prælato Peruano queſstus eſst, quòd inter conſstitutiones Synodales, quas fecit, unam appoſsuit, En que mandaba cobrar quarta de los Curas, Conforme à los aſsſsientos, eſscrituras, i obligaciones que le bazian, obligandoles à tener libro jurado de los mortuorios, i ofrendas. Super quo expedita fuit ſschedula dat. Pard. 11. Febr. ann. 1628. ad Limanam Cancellariam, ut de hoc dictum Regium Senatum informaret, quod nuſsquam an fecerint, mihi notum eſst.
Ad ſsecundam autem reſspondeo,
36
primâ facie dicendum viderit, dictam quartam pro tempore, quo Eccleſsia vacaverit, ſsucceſsſsore non deberi, cùm neque ipſse Epiſscopatus onera portaverit, ut in ſsimili reſspondit Roman. conſs. 476. num. 19. quem ſsequuntur alij relati à Viſsconte d. concluſs. iur. verb. Quarta, fol. 241. Nec uſsque ad diem Pontificiæ confirmationis titulum habeat, quo Epiſscopatus fructibus gaudere poſssit, niſsi pro parte vacationis, quæ ipſsi ſsolet ex Regia liberalitate concedi, iuxta ea, quæ latiùs dixi ſsuprà hoc lib. cap. 13. Sed nihilominus contrarium eſsſse dicendum exiſstimo, cùm attentis iuris communis regulis, certum ſsit,
37
omnes reditus, & fructus Epiſscopatus vacantis futuro ſsucceſsſsori reſservari ſsolere, & apud œconomum ſsequeſstrari, donec novus Epiſscopus elligatur, cap. quoniam quidam, 75. diſst. cap. quia ſsæpè, de elect. lib. 6. ibi: Vacationis tempore obvenientia, quæ in utilitatem dictarum Eccleſsiarum expendi, vel futuris deberent ſsucceßoribus fideliter reſservari, melior text. in Clement, ſstatutum, eod. tit. quæ explicans d. cap. quia ſsæpè, ut omnem dubitationem tolleret, illius diſspoſsitionẽ habere locum declaravit: In omni emolumento, quod provenit à iuriſsdictione, & ſsigillo Curiæ Eccleſsiæ, vel ſsecularis, aut aliàs undecunque, quod ad Prælatos Eccleſsijs non vacantibus pertineret. Quæ verba adeò generalia ſsunt, ut comprehendãt fructus, & emolumenta dictæ quartæ funeralis, & oblationum, ux ex eis patet, & ex ijs, quæ tradunt gloſsſs. & Cardin. Zabarella ibîd. num. 11. q. 9. & alij DD. communiter, declaratio Cardinalium relata à Marſsilla lib. 4. tit. 4. fol. 512. & Quaranta in Bullario, verb. Sede vacante, declarat. 6. fol. 132.
Et nihil obſstat, quòd tempore vacationis talis Prælatus non deſserviat, & Eccleſsia viduata dicatur; nam
38
nihilominus ius prædictos fructus ei reſservari voluit, prout olim reſservabantur quartæ decimalis, antequàm Camera Apoſstolica eos ſsibi applicare cœpiſsſset. Etſsi hoc in noſstris Indijs non practicatur quoad dictam quartam decimalem, procedit ex eo, quia earum decimæ Regibus noſstris conceſsſsæ ſsunt, ut dixi ſsuprà hoc eodem lib. 3. cap. 1. quæ conceſssio cùm illis facta non fuerit de fructibus, & proventibus quartæ funeralis, & oblationum, meritò debent ſsucceſsſsori ſservari, vel in Eccleſsiæ utilitatem expendi, ex iuribus, & Auctoribus ſsup. relatis.
Planè non ſsolùm hoc ius quartæ Epiſscopis cõpetit,
39
verùm & ex lege Diœceſsana charitativum etiam ſsubſsidium, quod Chariſsteriũ vocatur, à ſsuis Eccleſsijs, & clericis exigere poſsſsunt, & quidem ſsub cenſsuris, ſsi in neceſssitate poſsiti fuerint, vel ſsuis, aut ſsuæ Eccleſsiæ litibus involuti, vel ubi ad Papam, vel ad Regem, vel ad Synodum vadunt, vel Princeps apud eos divertit, de quo loquitur text. in cap. cùm Apoſstolicis, de cenſsib. cap. conquerente, de offic. Ordin. cap. generaliter 16. q. 1. cap. quia cognovimus 10. q. 3. cap. vobis 12. q. 2. l. 3. tit. 22. par. 1. & ibi Gregor. Clement. frequens de exceſss. prælat. gloſsſs. in cap. quidã Monachus 16. q. 1. Lap. d. allegat. 20. in princ. Feder. de Senis conſs. 124. Geminian. conſsil. 74. num. 8. in fin. Abb. conſs. 7. col. penult. lib. 2. Bellencinus in integr. tract. de charit. ſsubſsid. per totum, Roſsental. de feud. cap. 5. concl. 76. num. 2. litt. C. & num. 8. & 9. & litt. I.n. 5. Menoch. de arbitr. caſsu 178. num. 8. Ioachim Steph. lib. 4. de iuriſsd. Eccleſs. cap. 15. n. 40. & ſseqq. Boer. deciſs. 133. num. 1. Menchac. cap. 8. controverſs. illuſst. num. 3. & 5. & ſseqq. Grammat. deciſs. 88. num. 2. & ſseqq. Cardin. Tuſsch. litt. S. concluſs. 766. ex num. 1. Quod eã vim habet, ut conſsuetudine introductum laudabile dicatur, & ſsecundùm charitatem, nec ſstatutis derogari poſssit, ut per Lap. ubi ſsup. circa finem, Calderin. conſs. 445. aliàs 30. de cenſsib. Tuſsch. ubi ſsup. num. 4. qui num. ſseq. | addit, nec præſscriptionem contra illud admitti, ex Rota in antiq. deciſs. 3. quæ eſst ultim. tit. de cenſsibus.
Competit etiam eiſsdẽ Epiſscopis ius aliud, quod Cathedraticum dicitur, quaſsi eis in honorẽ Epiſscopalis Cathedræ detur, de quo agit text. & gloſsſs. in cap. 1. 10. q. 3. & in d. cap. conquerente, de offic. Ordin. videlicet duorũ ſsolidorum aureorum à qualibet Eccleſsia: & eſst adeò eis debitũdebitum, ut in totum per præſscriptionem tolli non poſssit, licèt ea ad minuendã quantitatem ſsufficiat, ut notat gloſsſs. in cap. quicunque 16. q. 7. & plenè Ioan. Andr. in cap. cùm venerabilis, de cenſsibus, & hoc Cathedraticum appellatur quãdoq́ue Synodaticum, ut in cap. olim, de cenſsib. quia frequẽter datur in Synodo, ut tenet gloſsſs. in ſsumma 10. q. 1. Abb. dict. conſs. 7. verſs. Sed quamvis, Petr. Greg. in partit. iur. Canon. lib. 5. cap. 2. tit. 2. de offic. iud. litt. M. quod tamen hodie rarò exercetur, ut ijdem Auctores obſervãtobſervant, & benè noviſssimè de eiſsdem ſsubventionibus agens Fileſsacus de ſsacra Epiſsc. autor. c. 18.

CAPVT XXIII. De materiali Eccleſsiarum CathedraliũCathedralium, ac Minorum, & Monaſsteriorum Indiarum ædificatione, & reparatione, & quibus illæ expenſsis, & licentijs conſstrui poßint?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimitertij.

  • 1 TEmpla, & eorũeorum ædificatio eſst res Deo gratiſsſsima.
  • 2 Salomoni ob Templi ædificationem, quid fuerit à Deo promiſsſsum?
  • 3 Templa ædificantes, tam Principes, quàm privati, felices exiſstunt.
  • 4 Principum nulla maior gloria eſsſse poteſst, quàm ſsi Eccleſsijs ædificandis, & reparandis intendant.
  • 5 Templi in ædificatione, quam fecit Herodes Agrippa, quod miraculum contigerit?
  • 6 Regum nostrorum pietas, & cura in Eccleſsijs Indiarum ædificandis, & de earum numero ferè innumero.
  • 7 Reges noſstri ſsemper agnoverunt ſse in Indijs teneri ad Eccleſsiarum ædificationem, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 8 Eccleſsijs ædificandis, tam Cathedralibus, quàm Parochialibus, & Monaſsterijs, & earum expenſsis, quæ forma per ſschedulas Regias data fuerit? Eleemoſsynæ noſstrorum Regum pro iuvandis Eccleſsij & Religioſsis Indiarum, quãquam magnæ ſsint, & ſsemper fuerint? idibem.
  • 9 Eccleſsiarum ædificatio, & reparatio de iure communi quibus incumbat?
  • 10 Parochi, & Beneficiarij, an, & quatenus teneantur ad ſsuarum Eccleſsiarum conſstructionem, & reparationem?
  • 11 Fabrica Eccleſsiæ quid propriè ſsit, & dicatur, & quid impropriè?
  • 12 Eccleſsiarum ædificatione quæ dicuntur, de reparatione etiam intelligi debent.
  • 13 Reparatio, & ædificatio EccleſiarũEccleſiarum à pari procedunt, imò & reparatio præfertur ædificationi. Reædificans idem ius conſsequitur, quod qui de novo ædificavit, ibidem.
  • 14 Patronis incumbit Eccleſsias ſsui patronatus eollapſsas reficere, & reparare, ex Concil. Trident.
  • 15 Sched. ann. 1604. quæ diſsponit, ut Rex ſsemel tantùm pro ædificatione Eccleſscõtribuatcontribuat, explicatur.
  • 16 Solemnitas, vel licentia requiſsita in actu faciendo, requiritur etiam in eo reficiendo, vel reparando.
  • 17 Civitas, vel Eccleſsia destructa non potest reædificari, vel restaurari ſsine nova licentia.
  • 18 Eccleſsiæ Cathedrales, Parochiales, & Conventuales, de cuius licentia conſstrui poßint?
  • 19 Monaſsterium etiam in ſsolo proprio ædificari nequit ſsine licentia Epiſscopi, & non ſsufficit eius Vicarij.
  • 20 Patronatus ius piorum locorum ſsine conſsenſsu Ordinarij quæri non potest.
  • 21 Monachi, ut poßint ædificare nova Monasteria in parochia, ubi ea non habent, quæ praxis ſservetur?
  • 22 Mendicantes, & præcipuè Franciſscani, an, & quatenus virtute ſsorum privilegiorum poſsſsent ædificare nova Monaſsteria ſsine licentia Ordinarij?
  • 23 Monaſsteriorum novorum ædificatio per ſschedulas antiquas deſsiderabat licentiam Ordinarij, & qualiter hoc per alias fuerit immutatum?
  • 24 Prælatorum ſsecularium, & Religioſsorum Novæ-HIiſspaniæ lis ſsuper licentijs ædificandi novos Conventus, refertur.
  • 25 Monaſsteriorum novorum ædificatio, hodie, revccatis antiquis privilegijs, qualiter fieri debeat per constit. S.P. Vrban. VIII?
  • 26 Eccleſsiarum, & Monaſsteriorum Indiarũ novæ fundationes olim Proregibus remitti ſsolebant, hodie ſsupremo Senatui reſservantur, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 27 Proreges qualiter informare debeant de Monasterijs antiquis Indiarum, & eorũ bonis, & de ijs, quæ de novo fundare volunt?
  • 28 Monaſsteriorum novorũnovorum fundatio ſsine Regis licentia graviter in aliquibus Proregibus reprehenſsa, & mulctata est, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 29 Monaſsteria octo Religioſsos ad minus non habentia reformari iuſsſsa ſsunt.
  • 30 Monaſsteriorum plurium, & maximè novorum ædificatio, Rempublicam gravat, & quid ad eam permittendãpermittendam attendi debeat?
  • 31 Monaſsteriorum de novo ædificandorum licentiam privativam, an, & quo iure ſsibi Reges noſstri in provincijs IndiarũIndiarum, & alibireſservare poſsſsint?
  • 32 Rex in Curijs Matritenſsibus promiſsit ſse ſsine ipſsarum aſsſsenſsu licentiam ædificandi nova Monaſsteria non daturum.
  • 33 Principis licentia de iure communi requirebatur ad locum ſsacrum faciendum.
  • 34 D. Bernard. epiſst. refertur, in qua à Sanctia Regina petijt licentiãlicentiam pro ædificatione Monaſsterij de Toldanos.
  • 35 Principũ in terris nova Monasteria eis invitis, vel inſscijs ædificari iuſstum, & decens non eſst.
  • 36 Solo cedit quidquid in ſsolo alieno plantatur, ſseritur, vel ædificatur.
  • 37 Licentia Regis ad fundanda nova Monaſsteria in locis Ordinum Militarium, an ſsit danda per Regium Castellæ, vel per Ordinum Senatum, & deciſsio litis ſsuper hoc ortæ.
  • 38 Rex ubi tanquãtanquam Magiſster Ordinum Militarium procedit, Regalia exercere non poteſst. Perſsona in una quando duplex dignitas cõcurritconcurrit, ea inſspici debet, quæ in actu, quæ geritur, repræſsentatur, ibidem.
  • 39 Rex noster in concedenda licentia ad novas Eccleſsias, vel Monaſsteria in provincijs Indiarum, magis, quàm alibi, ſsuam intentionem fundat, & quare?
  • 40 Bulla Regij Patronatus IndiarũIndiarum expreſssè concedit noſstris Regibus, ut licentiam ad novas Eccleſsias pro arbitrio dare poſsſsint.
  • 41 Licentia data à Rege ad fundands novas Eccleſsias, vel Monaſsteria in Indijs, perinde valet, ac ſsi à ſsummo Pontifice emanaſsſset.
  • 42 Prohibitio ædificandorum Monasteriorum ſsine Regis licentia, an extendatur ad Monaſsteria Monialium? & caſsus Limæ de facto contingens.
  • 43 Reſscriptum, quod non reſspicit perſsonam, ſsed cauſsam, non ceſsſsat morte impetrantis, ſsed uti poteſst quicunque in quo cauſsa reperiatur.
  • 44 Privilegium conceſsſsum pro dicendis Miſsſsis in aliquo loco, tranſsit ad quemcunque poſsſseſsſsorem eiuſsdem loci.
  • 45 Feudo alicuius loci ſsi concedatur privilegiũprivilegium, eo uti poßũt quicunq;quicunque feudi poſsſseſsſsores.
  • 46 Privilegiium, vel reſscriptum, quod ob cauſsam conceditur, quemadmodum, ea ceſsſsante, ceſsſsat, ita & durante, durat.
  • 47 Monasteriorum novorum prohibitio regulariter in ſschedulis Regijs ſsolùm loquitur de Monasterijs virorum.
  • 48 Maſsculinum in odioſsis non concipit fœmininum.
  • 49 Moniales ſsolùm in favorabilibus veniũt appellatione Monachorum, non verò in odioſsis.
  • 50 Ratio prohibendi fundationes novorum Monaſsteriorum, non videtur militare in Monaſsterijs Monialium, & quare?
  • 51 Ratio legis eſst mens, medulla, & anima ipſsius.
  • 52 Concil. Trid. ſseſsſs. 25. de regul. cap. 3. numerum Monialium præfigens, non excludit Moniales congruam ſsustentationẽ ſsecum afferentes.
  • 53 Monaſsterij Limani Monialium S. Catherinæ de Sena nova ædificatio, quibus ex cauſsis permiſsſsa fuerit ab Audientia Limana?
  • 54 Mortis periculum ſsæpè operatur, ut recedi poſsſsit ab ordinarijs iuris regulis, & præceptis, & à petenda licentia, quæ aliàs ad aliquem actum requiritur.
  • 55 Patronatus iuri favere oportet, ut laici animoſsiùs pijs operibus intendant, & alliciantur.
  • 56 Monialium Conventuum nova fundatio, licentia Regis non præcedente, etiam aliquibus ſschedulis prohibita reperitur, quæ referuntur.
  • 57 Monialium Monaſsteriorum novæ fundationes, ut in orphanotrophia, hoſspitalia, & alia pia publica opera convertantur, Prorex Peruanus curare iubetur.
  • 58 Monasteriorum novorũnovorum ædificationi forma data à Clem. VIII. ſservari etiam debet in Monaſsterijs Monialium.
  • 59 Monaſsterio nondum plenè fundato, & perfecto, non acquiritur ius patronatus ex eius fundatione procedens.
TEmpla,
1
Templorumq́ue ædificatio res eſst Deo gratiſsſsima. Quod agnocens Da|vid Rex nefas eſsſse exiſstimavis ſse ſse in domo Cedrina habitare, Aram autem Dei in Tabernaculis linteis manêre, quare & Templũ Domino conſstruere decrevit: & cùm hoc perfeciſsſset
2
Salomon eius filius, dicirur Regũ 9. lib. 3. illud à Domino ſsanctificatum fuiſsſse, ac promiſsſsum, ſse ibi ſsemper corde, atque oculis adfuturum: Sanctificavi domum hanc, quam ædificasti, ut coleretur nomen meum, ibi in ſsempiternum erunt oculi mei, & cor meum; cuius loci meminit, plura etiam alia de huius pij operis commendatione adducẽs, &
3
de felicitate, quam Deus Principibus, & privatis, id exequentibus promittit, & concedit, Durand. in ration. lib. 1. cap. 7. de Altar. conſsecrat. num. 27. D. Thom. de regim. Princip. lib. 2. cap. 16. Bellarum. de offic. Princip. lib. 3. Anaſstaſs. Germon. lib. 1. de ſsacror. immunit. num. 11. & eſst videndus Valer. Maxim. ab eod. D. Thom. relatus, ubi plura exempla Gentilium ad idem adducit, & ex Chriſstianis plurima alia congerit Beyerlinch. in theatr. vitæ humanæ, tom. 6. litt. R. pag. 50. & ſseqq. Chaſsſsan. in Catal. glor. mund. par. 5. conſsid. 17. ubi
4
inquit; quòd etiam Prinipes temporales maiorem gloriæ honorificentiam, & excellentiam habere non poſsſsunt apud Creatorem, quàm Eccleſsias contritas, atque conciſsſsas reſstaurare, novaſsq́ue ædificare, Spino in ſspecul. teſstam. gloſsſs. 3. num. 5. Luſsitanæ eruditionis, & Iuriſsprudentiæ Princeps Acuña in cap. pulcra 18. diſstinct. 86. numer. 4. Balth. Chavaſs. de notis Chriſst. Religion. pag. 243. Ioſseph. lib. 5. antiq. cap. 16. quem refert Genebrard. in Chron. ann. 4054. & Matute in proſsap. Chriſst. 4. ætate, cap. 5. §. 3. ubi narrat, quòd
5
quando Herodes Agrippa anno ſsui Regni 18. Templum cœpit ædificare, permiſsit Deus, ut per octo integros annos, quibus illius extructio duravit, nunquãnunquam interdiù pluerit, ne ab opere ceſsſsaretur, ſsed noctu tantùm id, quod ad fructus uberrimos colligẽdos ſsufficeret, & tradit alia ex Paul. Diacono, & Octavio Minutio noviſssimus D. Fr. Gaſsp. Villaroël in lib. Iud. pag. 241. 491. & 735. ubi, quòd Romani ob Templorum curãcuram orbis dominium conſsequuti fuerunt, & quòd qui vult à Deo auxilia, & felices in bellis ſsucceſsſsus, illi ædificet Templa, & in Templis donaria offerat.
Quæ virtus, & pietas
6
quantum in noſstris Regibus enituerit circa has Indiarum provincias, latè dixi ſsup. hoc lib. cap. 4. ubi de Cathedralium fundatione, & erectione diſsſserui, & earum numerũnumerum retuli, quod vix eſst, ut de aljs minoribus Eccleſsijs, & Monaſsterijs virorum, ac Monialium, & Hoſspitalium, Collegiorum, SeminariorũSeminariorum, & orphanorrophiorum, facere poſssim, cùm vel in ſsola NovaHiſspania tot referantur à Torquemada in Monarch. Indiana, lib., 19. cap. 30. & 31. Quarum plures in totum ex Regijs largitionibus conſstructæ ſsunt; qui
7
ſsemper hanc propriam ſsuam obligationẽ eſsſse agnoverunt, ut conſstat ex inſsigni quadãquadam ſschedul. dat. Pintiæ 11. Martij ann. 1550. ad Audientiam LimanãLimanam directa.
Sed poſsteà in provincijs, in quibus Hiſspa
8
*norum coloniæ florere, & augeri cœperunt, ea forma data fuit per ſsched. ann. 1552. & alias ſsucceſssivis temporibus conformiter expediatas, quæ habentur 1. tom. impreſsſs. pag. 140. cum multis ſseqq. Vt pro Cathedralibus ex Regia gaza tertia pars ſsumtuum, & expẽſsarum, quæ ad earum ædificationem faciendæ eſsſsent, exſsolveretur. Tertiam Indi eiuſsdem diœceſsis contribuerent, & aliam tertiãtertiam Hiſspani, qui in eadem provincia Indos commẽdatos haberent, inter quos Rex ipſse iterùm pro his Indis, qui in corona Regia poſsiti, & commendati eſsſsent, connumeraretur. Atque etiam aliquid ab alijs Hiſspanis divitibus ibidem commorantibus pro perſsonarum, & faculratum modo penſsitaretur, ita, ut quod hoc valuerit, ex Indorum parte detrahatur, & tãtò minus ab illis præſstetur. Pro parochialibus autem Hiſspanorum, novenum & dimidium in decimarum diviſsione fuit aſſignatũaſſignatum, ut patet ex quadam ſsched. dat. Talaveræ 13. Febr. 1541. eod. 1. tom. pag. 112. & pro Parochialibus Indorum, atque etiam pro Monaſsterijs in eorum oppidis faciendis, ubi oportere viſsum fuiſsſset, ut id omne, quod opus eſsſset, ex Commendis, & Commendatarijs eorum deduceretur, dummodò quartam tributorum partem non excederet, utq́ue Indi ſsuo labore, & induſstriâ eaſsdem fundationes iuvarent, per ſsched. dat. Monzonij 2. Auguſst. ann. 1533. & alias, quæ reperiũturreperiuntur d. 1. tom. pag. 139. & in Ordinationibus Mexicanis Licentiati de Puga fol. 88. Et hoc ultra partem, quæ in erectionibus CathedraliũCathedralium ſsemper pro ipſsarum fabrica reſservatur, & continuas, atque ingentes eleemoſsynas, quas ijdem Reges noſstri pijſsſsimi eiſsdem Eccleſsijs, & Monaſsterijs ex duobus novenis ſsibi reſservatis, & ex reditibus Vedium vacantium, & multoties ex Regia gaza, & proprio patrimonio facere ſsolent, præſsertim in oleo pro lampadibus, & vino pro Miſsſsis celebrandis, & diætis, ac medicinis Religioſsorum ægrotantium. In quo tot millia millium ſsingulis annis expendunt, ut non facilè ad calculum redigi poſssint, ut alio loco trademus.
Quæ omnia quàm ſsint iuris communis regulis conſsentanea, nemo non videt, cùm eius diſsciplina doceamur,
9
pro eiuſsmodi Eccle|ſsiarum ædificatione, ubi propriam fabricam non habent, nec Epiſscopi, aut clerici ita abũdant, ut eorum facultates tantis expenſsis ſsufficere poſssint, incolas, provinciales, & parochianos, quamvis laici ſsint, ad id pro menſsura facultatum tenêri, cùm in ipſsorum commodum tales fabricæ cedant, & lex, vel conſsuetudo, quæ eos huic oneri ſsubijcit, legitima ſsit, & omninò ſservãda, ut conſstat ex cap. 1. & cap. de his 4. de Eccleſs. ædif. vel reparãd. Concil. Trident. ſseſsſs. 21. de reformat. cap. 7. gloſsſs. in cap. quatuor 12. q. 2. l. 11. tit. 10. par. 1. ubi Gregor. Lop. omninò vidẽdusvidendus, cum alijs, quæ latè, & magiſstraliter tradit Bald. conſs. 102. vol. 1. Ripa reſsſs. 26. num. 7. & ſseqq. & reſsp. 68. Capella Tholoſsana deciſs. 499. Alvar. Valaſsc. conſsult. 179. per totam, 2. part. Rebuff. conſs. 135. per totum, Graffal. Regal. Franciæ lib. 2. cap. 6. Surd. conſs. 62. lib. 1. Petr. Pech. in integr. tract. de repar. Eccleſs. Ioan. Gutier. alleg. 10. Zerola in prax. verb. Viſsitatio. dub. 9. Cavaican. deciſs. 22. num. 24. par. 2. Cenced. in collect. 153. ad Decretal, Coſsta de rata q. 157. ex num. 9. & q. 203. ex num. 6. & de remedijs ſsubſsidiarijs, remed. 106. illat. 2. Avendañ. in cap. Prætor. 2. par. cap. 10. num. 29. Franc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. 2. par. cap. 16. de viſsit. ex num. 46. pag. 299. Eman. Roderic. in ſsumma, 2. edit. tom. 1. verb. Immunitas, cap. 237. num. 1. Azor. inſstit. moral. 2. par. lib. 9. cap. 4. q. 10. Altamiranus de viſsitatione, fol. 357. Petr. Gregor. lib. 2. ſsyntag. cap. 1. num. 12. & lib. 15. cap. 12. num. 34. Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 18. fallent. 54. numer. 135. & ſseqq. & lib. 3. cap. 5. n. 34. Marta de iuriſsd. 4. par. centur. 2. caſsu. 143. & 2. part. cap. 48. & Camil. Borrel. qui alios plures adducit, in ſsumm. deciſs. 1. par. tit. de ſsacroſsanct. Eccleſs. fol. 5. & 6. ex num. 21. ad 30. & Concil. Limenſse II. cap. 84. pag. 39. quod in noſstris Indijs formam, & expenſsas ædificationis Templorum præſscribit.
Qui benè advertunt,
10
hanc obligationem etiam extendi ad ipſsos Parochos & beneficiarios Eccleſsiæ, de cuius conſstructione, vel ædificatione tractatur, ſsi divites ſsint. Et ad ædificationem, vel reparationem domus Epiſscopalis, aliarumvè rerum ad EpiſcopatũEpiſcopatum, prout talem, pertinentium, de quo etiam latiùs idem Borrel. conſs. 1. Ioan. Garcia de expenſs. cap. 12. num. 69. & 73. & Gizarel. deciſs. Neapol. 38.
Et hoc eſst,
11
quod propriè fabricam Eccleſsiæ vocamus, nempè ipſsius opus, & ædificij ſstructuram, cap. futuram 12. q. 1. cap. ult. ubi Canoniſstæ, de teſstam. iuncto cap. fabrica, de conſsecrat. diſst. 1. & alijs traditis à Valaſsco d. conſsult. 179. num. 4. & 5. Rebuſsſs. in l. ferri 235. §. fabros, verſs. Fabrica, D. deverb. ſsignif. & D. Valençuela conſs. 122. num. 45. & ſseqq. num. 2. Quamvis aliàs ex communi loquendi uſsu fabrica dicatutu ius illud, quod Eccleſsia habet ad percipiendos reditus aliquos ex bonis pro ornamentis, ædificijs, proq́ue alijs divino cultui neceſsſsarijs, ut tradit Covarr. in d. cap. ultim. de teſstam. num. 4. Altamir. de viſsiratione, verb. Sed Epiſscopi, num. 14. Greg. Lopez in l. 11. tit. 10. par. 1. gloſsſs. 1. Zerola in praxi, 1. par. verb. Fabrica, §. unic. pag. 159. & Tuſsch. eod. verb. concl. 3.
Et quæ in dictarum EccleſiarũEccleſiarum ædificatione diximus, probanda quoque, & admittenda videntur
12
in reparatione earundem, vel reædificatione, ſsi fortè aliquo terræmotu, vel alio caſsu corruerint, ut probt tex. in d.c. 1. & c. de his 4. de Eccleſs. ædif. ibi: De his, qui parochiales Eccleſsias habẽthabent, duximus reſspondẽdum, quòd ad reparationem, & inſstitutionem earum cogi debent, cap. quatuor 12. q. 2. cum alijs, quæ latè notant DD. ſsuprà citati, præſsertim Azor. d. q. 7. & noviſssimè Martin. Mager. in tract. de advocat. armata, cap. 9. num. 617. & ſseqq. pag. 392. Vbi
13
quòd reparatio, & ædificatio à pari procedunt, & quòd reædificans idem ius conſsequitur, quod qui de novo ædificavit. Quinimò & magis præciſsum, ac favorabile eſsſse cenſsetur labentia Templa reficere, quàm alia de novo conſstruere, cap. conſsuluit, de Iudæis, cum notatis à Pechio ubi ſsup. cap. 24.
Et in terminis patroni, qualis eſst Rex noſster in Eccleſsijs Cathedralibus, & alijs pluribus Indiarum, Concil. Tridẽt. d. ſseſsſs. 21. cap. 7.
14
ibi: Parochiales verò Eccleſsias, etiam ſsi iuris Patronatus ſsint, ita collapſsas refici, & instaurari procurent ex fructibus, & proventibus quibuſscunque ad eaſsdem Eccleſsias quomodocunque pertinentibus: qui ſsi non fuerint ſsufficientes, omnes patronos, & alios, qui fructus aliquos, ex dictis Eccleſsijs proveniẽtes, percipiunt, &c. & Lambertin. de iure patron. lib. 1. q. 6. art. 3. num. 14. Capella Tholoſsana deciſs. 500. ubi latè eius additio, & Molina Theolog. de iuſst. & iur. to. 1. tract. 2. diſsp. 144. §. & quoad fabricam, & §. quoad reli quas.
Ex quibus mihi ſsemper valdè difficilis viſsa eſst
15
ſsched. quædam Regia dat. Pintiæ 2. April. ann. 1604. ad Audientiam Limanam directa, dum decidit, ſsive declarat, ut Rex tantùm in prima ædificatione cõtribuerecontribuere teneatur, ibi: I es declaracion, que la contribucion que de nueſstra hazienda ſse ha de hazer de la dicha tercia parte para el edificio de las dicbas Igleſsias, conforme à la cedula que para ello està dada, ſse ha de entender por la pri|mera vez, i no mas, aunq̃aunque acaczca que ſse caigan, ò las derriben, para alargarlas, ò mudarlas, ſsi Nos aviſsados dellos no proveyeremos otra coſsa. Niſsi fortè hoc intelligamus virtute primæ licentiæ tali in caſsu, ex Regijs reditibus reædificationis ſsumtus fieri non poſsſse, tum quia illa de prima vice intelligi debuit, l. boves, §. hoc ſsermone, de verb. ſsignif. tùm maximè, ut fraudibus & exceſssibus occurreretur, qui ſsub prætextu ruinarum in huiuſsmodi ædificijs fieri poſsſsent, ut ita mens noſstrorum Regum non ſsit à ſse onus reparationis, ſseu reædificationis excutere, ſsed illud ſsecundæ iuſsſsioni ſsſsub pleniori informatione reſservari.
Pro quo facit, quod in ſsimili tradit Bald. in
16
* margar. verb. Civitas, Bellinus conſs. 1. idem Bald. per text. ibi in l. ſsi ut proponis 2. num. 1. C. de nuptijs, Iaſs. in repet. legis quominus, D. de flumin. num. 189. & alij, quos refert & ſsequitur Andr. Gail. lib. 2. obſserv. 61. num. 4. ubi docent, quòd licentia, vel ſsolemnitas requiſsita in actu faciendo, requiritur etiam in eo reparando, & reficiendo. Hinc inferentes ad
17
civitatem, vel Eccleſsiam deſstructam, ut non poſssint reædificari ſsine nova licentia, & quòd ſsine ea reſstaurata non recuperent ſsua antiqua privilegia, puta iuriſsdictionem, merũ & mixtũmixtum imperium, exemtiones, aut immunitates.
Sed quando de licentijs dicere cœpimus, operæpretium erit inquirere,
18
quæ, & quorum licentiæ requirantur ad novas Eccleſsias, & Monaſsteria, in his Indiarum partibus conſstruenda, & ædificanda. Et quidem inſspecto iure communi, ſsi de Cathedralibus loquamur, Pontificis aſsſsenſsus neceſsſsarius eſst, ut latè dixi ſsuprà hoc lib. cap. 4. In alijs autem minoribus, & in Monaſsterijs Monachorum, aut Monialium ex Ordinibus iam approbatis, ſsolaOrdinarij licentia ſsufficit, reſservato beneplacito, & confimatione ſsedis Apoſstolicæ intra præfixi temporis curriculum impetranda, ut conſstat ex iuribus ita intelligẽdisintelligendis in cap. omnes Baſsilicæ 16. q. 7. cap. obitum, diſst. 61. cap. decretum 10. q. 1. cap. cùm ſsimus 9. q. 3. cap. Monaſsteria, cap. de Monachis 18. q. 2. cap. cùm venerabilis, de excep. cap. nullus, & cap. cura, de iure patron. cap. cùm dilectus, & cap. fin. de Relig. dom. cap. unico, eod. tit. lib. 6. Clement. cupientes, de pœnit. Concil. Trid. ſseſsſs, 25. de regular. cap. 3. ibi: Nec de cætero ſsimilia loca, tam virorum, quàm mulierum erigantur ſsine Epiſscopi, in cuius Diœceſsi erigenda ſsunt, licentia priùs obtenta, Concil. Limenſs. II. cap. 34. quod eandem licentiam Ordinarij, etiam in noſstris Indijs, deſsiderat, iunctis alijs, quæ tradit Hoſstienſs. in ſsumma, tit. de offic. Ordinar. §. ſsunt autẽautem, Eman. Roder. 1. tom. quæſst. regul. q. 63. art. 1. Cened. Canon. quæſst. q. 26. Anaſstaſs. Germon. in aſsſsert. libert. Eccleſs. cap. 8. fol. 89. Ægid. Benedictus in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, 1. to. cap. 6. num. 26. ubi,
19
quòd nec in ſsolo proprio poteſst ædificari Monaſsterium ſsine licentia Ordinarij, Sellerus in ſselect. canon. c. 90. ubi benè advertit, & deciſsum refert hanc licentiam dari debere ab ipſso Epiſscopo, non autem ad eius Vicario generali abſsque ſspeciali eius mandato, quia eſst de maioribus, D. Valençuela conſs. 84. num. 9. Stephan. Gratian. 3. diſscept. cap. 517. num. 18. Thom. Sanchez 2. tom. conſsil. moral. lib. 6. cap. 9. dub. 7. num. 1. Zerola in prax. Epiſscop. verb. Monachi, num. 1. & 2. Piaſsec. in ead. prax. 2. par. cap. 3. num. 47. pag. 183. & plures alij, quos noviſssimè refert idem D. Valençuela conſsil. 177. num. 4. ubi,
20
quòd conſsenſsus Ordinarij requiritur regulariter, non ſsolùm ad fundandum, verùm & ad quærendum ius patronatus piorum locorũlocorum, Aug. Barboſs. in remiſsſs. & collectan. ad d. cap. 3. Trid. & in Paſstorali 2. par. alleg. 263. ubi, quòd Vicarius Epiſscopi non poteſst has licentias ſsine ſspeciali eiuſsdem cõmiſsſsione concedere, Riccius in deciſs. Curiæ Archiepiſscop. Neap. par. 1. deciſs. 182. num. 4. & par. 2. deciſs. 75. Campanil. in diverſs. rubr. 12. cap. 13. concl. 3. Cochier de iuriſsd. Ord. in exemp. par. 1. q. 36. & par. 2. q. 45. num. 36. Novar. in ſsing. concl. 10. ubi adducunt declarationem ſsacræ Congreg. Card. quæ cenſsuit in hæc verba:
21
Monachi non poſsſsunt ædificare Monaſserium in parochia, in qua id non habent, ſsine cognitione, & licẽtialicentia Papæ, & practicatur ſsic, quòd Epiſscopus dat aſsſsenſsum Monachis ædificandi Eccleſsias, & Monasteria, reſservato beneplacito, aſsſsenſsu, & cõfirmationeconfirmatione ſsedis Apostolicæ impertranda intra tanti temporis curriculum.
Et addit Zerola, quòd ſsi practicatur hodie ille textus, qui videtur imponere cenſsuras in contrà facientes. Verùm poſsteà
22
omnes Ordines Mendicantes impetrarũtimpetrarunt privilegia ſsedis Apoſstolicæ, ut liceret eis nova Monaſsteria fundare, etiam non obtentâ, imò nec petitâ licentiâ Ordinariorum, quia multoties illam iniuſstè eis denegabant, & Franciſscani de hoc habent ſspeciales Bullas Greg. XIII. & Clem. VIII. In quibus auctoritate Apoſstolicâ conceditur Patriarchæ Valentino, ut hãc eis licentiam tribuere poſssit, ut refert Eman. Roder. 2. tom. quæſst. regul. q. 49. art. 3. & to. 3. q. 39. art. ult. unde, ut ipſse idem Auctor tradit, in eis non procedit diſspoſsitio Concilij, & poſsſsunt nova Monaſsteria erigere, etiam irrequiſsito, vel nolẽtenolente Ordinario, Quod idẽidem tra | dit Fr. Ioan. à Cruce de ſstaru Relig. lib. 2. cap. 8. Miranda in Manuali Prælat. tom. 1. q. 33. art 1. & Fr. Ioan. Baptiſsta in advert. confeſsſs. Indorum, 2. part. fol. 307. num. 8. ubi plura alia circa ædificationem novorum Monaſsteriorum per plures articulos tradunt.
Et hinc natũnatum fuit,
23
quòd licèt olim in ſschedulis antiquis, quæ agunt de hac Monaſsteriorum in Indijs ædificatione, aſsſsenſsus Ordinarij deſsideretur, ut patet ex quadam Imperatoris Caroli V. dat. Barchin. 1. Maij an. 1543. quæ habetur in ordin. Mexican. fol. 96. ibi: Las permitireis hazer con acuerdo del Obiſspo de Mexico, & ex alia Pintiæ 23. Septembr. eiuſsdem ann. 1543. 1. tom. pag. 142. ibi: Conparecer del Prelado que huviere en el Obiſspado donde la quiſsieren hazer, lo que vieredes que conviene al ſservicio de Dios nueſstro Señor, i bien de los naturales de eſsſsas partes, &c. quod & repetitum fuit in alia Pintiæ 17. Martij ann. 1553. data ad petitionem Epiſscopi Mechoacanenſsis, & generaliter in antiquis ProregũProregum inſstructionis cavebatur, ibi: Dareis orden como ſse hagan, pueblen, i edifiquen Monasterios, con acuerdo, i licencia del Dioceſsano, &c. PoſteãPoſteam tamen cùm dictæ Religiones de iure ſsuo Regium IndiarũIndiarum Senatum informaſsſsent, & dicta privilegia præſsentaſsſsent, expedita fuit altera ſschedula Pintiæ 9. Aprilis ann. 1557. d. 1. tom. pag. 143. ad Proregem Novæ-Hiſspaniæ directa, in qua Superiores revocantur, ut etiam ſsine Ordinarij licentia dictas fundationes, ubi ſsibi oportere viſsum fuerit, admittere poſsſsit, his verbis: Porque vos mando, que veais lo ſsuſsodicho, i deis orden que ſse hagan Monaſsterios en eſsſsa tierra, en las partes, i lugares donde vieredes que conviene, i ai mas falta de doctrina, ſsin que ſsea neceſsſsario acuerdo, è licencia del Dioceſsano, como por el dicho Capitulo ſsuſso incorporado ſse os manda. Por quanto ſsin intervenir lo ſsuſso dicho, vos doi comißion para que vos los hagais, è proveais como vie redes convenir, guardando en todo lo demas lo contenido en el dicho Capitulo, porque cõformeconforme à los privilegios concedidos à las dichas Ordenes, non es neceſsſsario licẽcialicencia del Dioceſsano para hazer los dichos Monaſsterios, &c. Et licèt ab hac ſschedula Novæ-Hiſspa
24
*niæ Prælati ſsupplicaverint, eam ſsubreptitiã eſsſse allegantes, & iura Epiſscopalia graviter infringentem, nihilominus duabus ſsententijs conformibus ſservari iuſsſsa fuit, ut patet ex ſsched. ſsive executoria dat. Matr. 9. Auguſst. ann. 1561. d. 1. tom. pag. 148. ubi tota huius litis ſseries ad longum refertur. Licèt
25
nunc hæ Monaſsteriorum, aliorumq́ue locorum regularium quorumcunque novorum erigendi, ſseu inſstituendi, cœptorumq́ue finiendi, facultates revocatæ ſsint, & illa in poſsterum erigi prohibeantur, niſsi ſservatis his, quæ diſsponuntur per conſstit. Clem. VIII. & Greg. XV. & Trident. d. cap. 3. ac cum licentia Ordinariorum, ut noviſssimè diſspoſsuit D.N. PP. Vrbanus VIII. in conſstit. 25. incip. Romanus Pontifex, 18. Auguſst. 1624. cuius meminit Barboſsa add. cap. 3. Concilij, num. 36.
Et de cætero, quod ad noſstras Indias attinet,
26
quàmplurimæ ſschedulæ expeditæ fuerunt, hoc totum negotium privativè, & abſsolutè Proregibus, vel Gubernatoribus domãdantes, qui Regiam perſsonam in provincijs Indiarum repræſsentabant, quæ ſschedulæ reperiuntur d. 1. tom. ex pag. 1543. Atque hoc iure pluribus annis uſsi fuerunt, quouſsque cùm iam plures Eccleſsiæ, & multò plura Religioſsorum Monaſsteria in dictis provincijs conſstructæ, ac conſstructa fuiſsſsent, & experientia oſstenderet Proreges valdè faciles eſsſse in cõcedendisconcedendis licentijs ad earum ædificationem, & ex hoc plura damna, & inconvenientia in Rempublicam reſsultare, ipſsaſsq́ue Religiones populis nimis graves exiſstere, de quorũquorum bonis, & eleemoſsynis paſscebantur, ſsuiq́ue numeroſsitate vileſscere, ut aliàs dicitur in cap. 1. de privileg. & prætereà multa bona, & prædia ſsecularium acquirere; iuxta ea, quæ dixi ſsuprà hoc lib. cap. 21. Cautum fuit, ut harum novarum fundationum licentia, & facultas à Proregibus, & Gubernatoribus ullo modo dari non poſsſsent, ſsed ubi eas fieri neceſsſsitas, vel utilitas alicuius provinciæ, urbis, vel oppidi poſstularet, ad Regium Indiarum Senatum cũ informatione utilitatis occurreretur, ibiq́ue cauſsis maturè, & diligenter inſspectis Regia Maieſstas ſsuper dãda, vel deneganda dicta licentia conſsuleretur. Quod expreſssè pater ex ſsched. generali ad omnes Proreges, Gubernatores, & Cancellarias Indiarum ſscripta Matrit. 19. Martij ann. 1593. recopilata d. 1. tom. pag. 151. quæ ſsic habet: Comoquiera que mi intencio, i deſseo es, que en las provincias de las nueſstras Indias aya bastante numero de caſsas de Religion donde aſsſsistan, i eſtẽeſten los Religioſsos que fueren neceſsſsarios para la predicacion del Evangelio, i enſseñamiento, i doctrina de los naturales. Porque tambien es juſsto, i conveniẽconvenien, que pues yà en las ciudades principales ai Conventos baſstantes para el cumplimiento de los dichos intentos, quando ſse ayan de fundar otros de aquellas miſsmas Ordenes, ò de otras, ſse nos aviſse primero. Mandamos à los nueſstros Virreyes, Preſsidẽtes, Audiencias, Gobernadores den orden, en que aßiſse haga, i que ſsin preceder, i tener primero licencia nuestra no ſse funden, ni conſsiẽ|tan fundar, pues ſse debe tener conſsideracion ſsegun al calidad, i comodidad de los lugares, à que no ſse les põga mas carga de la que pudieren llevar. Et poſsteà ſsub dit,
27
quòd ſspecialem relationem mittant de omnibus Mo. naſsterijs in qualibet Provincia fundatis, & de bonis quæ poſssident, & de numero Religioſsorum, qui in eis degunt. Quod idem diſstinctè etiam cavetur in inſstructionibus Proregum Peruanorum, & Mexicanorum dict. 1. tom. pag. 309. & 326. eo adiecto: No permitais ſse haga coſsa en contrario, ni ſse edifiquen nuevos Monaſsterios ſsin mi licencia; antes proveereis, que quando ſse huviere de venir à pedir, ſsea con informacion de tan urgente neceßidad, i otras cauſsas juſstas, que veroſsimilmente puedan mover mi animo, alomenos quedar mui informado para loque buviere de proveer, embiando vuestro parecer, i de la Audiencia, con la dicha informacion.
Et iuxta hunc novum ordinem
28
innumeræ propè ſschedulæ expeditæ ſsunt, & quotidie expediuntur, Proreges, & Gubernatores, & Regales Audientias mulcatantes, & puniẽtes ob id, quòd tales licentias conceſsſserunt, & Monaſsteria ita conſstructa demoliri iubentes, & præcipuè quædam dat. Mart. 12. Febr. ann. 1608. quæ hanc demolitionem cuiuſsdam Monaſsterij RecollectorũRecollectorum D. Mariæ de Mercede civitatis Limanæ fieri iubet, expenſsis D. Proregis Comitis Montiſs-Regij, & Auditorum, quid ad id licentiam conceſſerãtconceſſerant, non obſstante, quòd in conceſssione illam clauſsulã appoſsuiſsſsent: De que huvieſsſsen de llevar confirmacion de ſsu Magestad, porque esta es cautela para obligar à que ſse les conceda. Et per aliam Matr. 2. Decembr. ann. 1609. iniungitur Dom. Proregi Marchioni de Monteſsclaros, ut indagationem Monaſsteriorum Peruanorum proſsequatur, & inviolabiliter ſsched. 1593. obſservari faciat ſsub pœna demolitionis, Pues por averſse acrecentado tãtos, en partes donde no ſse podian ſsustentar ſsin daño de Indios, i Eſspañoles, veria quan conveniente era que no ſse fundaſsſsen otros ſsin licencia.
In alia quoque Matr. 14. Iunij ann. 1616. ad Proregem Peruanum Dom. Principem Squillacenſs. directa ſsupponitur,
29
Archiepiſscopum LimanũLimanum Pontificium diploma recepiſsſse pro reformatione omnium Monaſsteriorum, quæ octo Religioſsos ad minus non haberẽt (de quo vide Quarant. verb Monaſsteria, pag. mihi 432. Caſstill. in tract. de elect. pag. 502. & Auguſst. Barboſs. in collect. ad d. cap. 3. Trid. num. 21. & 22.) & illius executionem ſsuſspendiſsſse, Prælatis Religionum admonitis, ut numerum illum ſsemper explerent. Quod approbatur, cæterùm in poſsterum ei præcipitur: Tenga la mano, i non conſsienta, que ſsin licencia Real ſse funden nuevos Conventos.
Quæ quidem prohibitio, eam (ut apparet) rationem exprimit,
30
quòd dicta Monaſsteria, ubi plura ſsunt, Rempublicam gravant, & ex eleemoſsynis fidelium ſsuſstentari non poſsſsunt. Quam expreſssit etiam Concil. Tridẽt. dict. cap. 3. & Clemens VIII. in ſsua conſst. de reformat. regul. incip. Nullus omninò, §. 14. ſsub die 25. Iulij 1599. quam refert Quaranta ubi ſsuprà pag. 421. Piaſsecius in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 3. num. 47. mandans videlicet, ut in unoquoque Conventu Fratrum is tantùm deinceps conſstituatur, & in poſsterum retineatur numerus, qui ex reditibus illius proprijs, vel ex communibus conſsuetis, vel etiam ſsingulorum eleemoſsynis, alijſsvè quibuſscunque obventionibus in commune conferendis commodè poſssit ſsuſstentari. Reditus verò, & ſsuprà dicta omnia in communi loco, ac tuto diligenter aſsſserventur.
Neque eſst cur cuiquãcuiquam ſcrupulũſcrupulum
31
moveat, quòd Rex noſster Catholicus hanc prohibitionem ſstatuat, & ſsibi ſsoli eiuſsmodi licentias reſservet: nam licèt Anaſstaſs. Germ. in aſsſsert. libert. Eccleſs. cap. 8. & alij, quos refert, & ſsequitur Dom. Valençuela in monit. contra Venet. 2. par. ex num. 35. Anton. Diana de immunit. Eccleſs. tract. 2. reſsolut. 128. in ea opinione ſsint, quòd Princeps ſsecularis talem licentiam ſsibi reſservare non poſssit, quia id eſst contra libertatem Eccleſsiaſsticam. ContrariũContrarium tamen verius, & receptius eſst, quia ratione gubernationis Politicæ, & Oeconomicæ, quam Princeps in ſsuo Regno exercet, benè poteſst iubere, ne ulla Eccleſsia, ullumvè Monaſsterium in terris ſsui dominij ſse inſscio, & inconſsulto de novo fundetur, & in hoc à ſsecularibus, & Eccleſsiaſsticis obediendus eſst, ut tradit Capic. deciſs. Neapol. 132. num. 6. Toro in compend. deciſs. verb. Officiales, pag. 370. col. 2. in medio, Eman. Roder. tom. 1. quæſst. regul. q. 23. art. 7. & tom. 2. q. 49. art. 3. Zerola d. prax. par. 1. verb. Monachi, §. 1. & 2. Et hoc ut planũplanum in noſstris Regibus Hiſspaniæ ſsupponit Navarret. in lib. de conſserv. Monarch. cap. 42. inquiens: I pues en Eſspaña no ſse puden fundar nuevas Religiones, ni fabricar nuevos Conventos ſsin licencia de ſsu Magestad, paſsſsada por ſsu Real Conſsejo, convendria que quando ſse piden ſse miraſsſse cõ mucha atencion.
Quod eſst adeò verũverum,
32
ut in Curijs Regni Rex noſster rogatus ſsit, ne tales licentias ſsine ipſsarum Curiarum aſsſsenſsu cõcedat. Quod eis promiſsſsum eſsſse apparet in cõditioneconditione 48. de la | conceßion del ſservicio de millones, fol. 48. & iuvatur
33
ex l. ſsacra 9. verſs. Sciendũ, D. de rerum diviſs. & l. fin. D. ut in poſs. legat. ubi licentia Principis requiritur ad hoc, ut locus publicus ſsacer fieri poſsſsit, & text. in cap. penult. & fin. de translat. Epiſscop. & in cap. unico, de exceſsſs. Prælat. lib. 6. & ex epiſst.
34
D. Bernard. 301. ſscriptia, & miſsſsa ad SanctiãSanctiam Reginam Hiſspaniæ circa ædificationem Monaſsterij de Toldanos, ex qua conſstar, etiam tũc moris fuiſsſse, ut ſsimiles licẽtiæ à Regibus peterentur, & concederentur.
Id quod vel ipſsa urbanitatis, & Iuriſsprudẽtiæ ratio ſsuadet,
35
cùm non ſsit iuſstum, nec decens, ut in locis Principum, eis ignaris, Monaſsteria fundentur, cùm & in terris privatorum id prohibitum reperiatur, &
36
ſsolo cedere ſsoleat quidquid in eo, ipſso invito, plantatur, ſseritur, vel inædificatur, §. cùm in ſsuo, Inſst. de rerum diviſs. l. 2. C. de reivindic. l. 38. tit. 28. par. 3. cum alijs, quæ ultra Scrib. ibîdem, tradit Surd. deciſs. 168. Oſsuald. in comment. ad Donel. lib. 4. cap. 33. Fachin. lib. 1. controverſs. cap. 55. Ant. Fab. de error. pragmat. decad. 26. error. 9. & Iacob. Cancer lib. 3. var. cap. 6. num. 2. Quibus rationibus, his diebus, obtentum fuit,
37
licentiam Regis per ſsupremum eius Caſstellæ Senatum expeditam, diſsiderari, ad novam fundationem Monaſsteriorum in locis Ordinum Militarium, non obſstante, quòd per Conſsilium eorundem Ordinum Rex idem, tanquam Magiſster iſsorum, aliam facultatem conceſsferat. Nam hoc ad Regalia Principis pertinet,
38
quæ ab eodẽeodem, ubi tanquam Magiſster Ordinum procedit, exerceri non poſsſsunt, etſsi in unam perſsonam utraque dignitas concurrat, ex l. tutorem, §. Lucius, D. de his quæ ut indignis, & traditis à Bald. conſs. 159. lib. 3. num. 5. Bart. Roman. Felin. & alij, quos refert Alexander Turamin. in l. Princeps, num. 14. D. de legib. Vaſsconcell. lib. 3. diverſs. argum. cap. 1. num. 10. Souſsa de pactis, art. 1. quæſst. 3. à num. 6. Thoming. lib. 1. conſsil. 32. num. 29. Schifordeg. ad Ant. Fab. lib. 3. tract. 19. quæſst. 11. Phœbus deciſs. Luſsit. 113. num. 27. tom. 2. Gabriel Pereira deciſs. 58. num. 7. Grivellus deciſs. Dolana 82. & Ego latiùs cæteris, pluribus alijs relatis, in meo 1. tom. lib. 2. cap. 20.
Et reſspectu
39
Eccleſsiarum, vel Conventuũ Indiarum longè magis ſsine difficultate procedit dicta Regis noſstri facultas, cùm in eis habeat univerſsalem patronatum, tot iuribus, & præeminentijs munitum, ut eum reddant in his partibus veluti Legatum, aut ſsaltem Delegatum ſsummi PõtificisPontificis, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 2. & 3. Et adhuc ſspecialiùs,
40
quia id à Rege Catholico apertè petitum in Bulla eiuſsdem patronatus, quam eitam ad litteram retuli ſsuprà cap. 3. ibi: Quòd nulla Eccleſsia, Monaſsteria, aut locus pius, tam in prædictis iam acquiſsitis, quàm alijs acquirendis inſsulis, & locis abſsque eorundẽ Ferdinandi Regis, & Ioannæ Reginæ, ac Regum Caſstellæ, & Legionis pro tempore existentium conſsenſsu erigi, aut fundari poſssint, &c. Quamvis Pontifex in conceſssione ſsolùm videatur concludere de Eccleſsijs Cathedralibus, ibi: Quòd nullus in prædictis acquiſsitis, & alijs acquirendis inſsulis, & locis inaris, huiuſsmodi Eccleſsias magnas, & locis præfati Regis importantibus, aliàs quàm Ferdinandi Regis, & Ioannæ Reginæ, ac Regis Caſstellæ, & Legionis pro tempore exiſstentis, expreſsſso conſsenſsu conſstrui, ædificari, & erigi facere poſssit. Et idem ſsecurè docet Fr. Ioan. Baptiſsta in dictis advertent. Confeſsſs. 2. par. fol. 307. num. 8. & ſseqq. inquiens, omnes ſschedulas Regias, & privilegia per Reges noſstros conceſsſsa Religioſsis Indiarum, confirmata eſsſse per Bullam Pauli IV. quam refert, & inde
41
ſsubinferens, quôd cùm exprſssè per Reges Caſstellæ ſsit præceptum, ut Religioſsi poſsſsint ædificare domos, ubi fuerit neceſsſsarium de ſsola licentia ipſsius Regis, ſsequitur poſsſse ea facere, Epiſscopis irrequiſsitis, imò & contradicentibus, non ſsecùs ac ſsi hæc licentia Regis ab ipſso ſsummo PõtificePontifice, cuius vice ſsungitur, emanaſsſse.
Sed eſst dubium,
42
an dicta prohibitio extendatur etiam ad fundationem Monaſsteriorum Monialium? De quo ſsæpè vidi dubitari, & præſsertim cùm Limæ eſsſsem, in fumdatione cuiuſsdam Conventus MonialiũMonialium Ordinis D. Dominici ſsub invocatione D. Catherinæ de Sena, quam facere deſsider abant duæ nobiles ſsorores D. Lucia, & D. Clara Guerra de la Daga, in eam omnes ſsuas facultates, quæ ſsatis opulentæ erant, applicantes, & prætereà ædificij ſsumtus largiter ſspondente Licentiat. Ioan. de Robles Presbytero valdè divite, qui erat meus Cõpater, & ſsanctæ Inquiſsitionis Receptor generalis, Eccleſsiæq́ue Cathedralis Oeconomus, & dicti Conventus Patronatum prætẽdebat.
Et pro parte ſsororum allegabatur, olim, à triginta, & ampliùs annis, licentiam dictæ fundationis datam fuiſsſse cuidam nobili fœminæ dictæ Mariæ de Cœlis, quæ quamvis mortua fuiſsſset, antequàm hoc pium opus exequi poſsſset, ipſsas tamen velle ſse in eius locum ſsubrogari, & eâdem licentiâ, ſsive reſscripto uti, quod non tam perſsonale, quàm | reale, vel ſsaltem cauſsale iudicari poterat, & debebat, nempè dictæ fundationi pricipaliter, vel ob pietatem & utilitatem, quæ ex illo reſsultabant, conceſsſsum, ac proinde non ceſsſsaſsſse per mortem impetrantis. Sed eo uti poſsſse
43
illos omnes, qui in eiuſsdem pij operis, voto impetrato, ſsucceſsſserint, & eandem cauſsam implere parati ſsint, quàm reſscriptum, vel privilegium inſspexerit, ut probat text. in l. forma, §. quàmquaqm, D. de cenſsibus, ubi gloſsſs. l. 1. §. permittitur, D. de aqua quotid. cum latè traditis ab Alexand. conſsil. 86. lib. 1. Craveta conſsil. 590. & noviſssimè Tuſsch. litter. D. concluſs. 744. 747. & 748. ubi adducit exemplum in reſscripto conceſsſso ad petitionem alicuius, de percipiendis fructibus in abſsentia propter ſstudia, quia hoc dicitur cauſsale, & non perſsonale, & poteſst illius implementum petere quicunque illam cauſsam habeat; & latè interpretari debet, ut per Oldrad. conſs. 117. & conſsil. 322. circa finem. Et in
44
privilegio conceſsſso pro celebrandis Miſsſsis in aliquo loco, hoc enim tanquam reale, & cauſsæ Miſsſsarum conceſsſsum, tranſsit etiam ad emtores rei privilegiatæ, ut per Feder. de Senis conſsil. 6. num. 3. Et in
45
privilegio quod datur feudo alicuius loci, hæc enim conceſssio, quia dirigitur magis ad ſseudum, quàm ad perſsonam, eſst realis, & irrevocabilis, etiam ſsi perſsona impetrantis deceſsſserit, & ab illis, qui in ius illius feudi ſsubintrant, peti poterit, ut per Bald. conſs. 182. Caſsus talis, per totum, lib. 5. Et quemadmodũquemadmodum
46
privilegium, vel reſscriptum conceſsſsum ex certa cauſsa expreſsſsa, vel tacita, ceſsſsat ceſsſsante causâ, ita durat, eâdem causâ durante, cap. ſsuggeſstum, de decimis, l. generaliter, C. de Epiſscop. & cler. Abb. in cap. cùm acceſsſsiſsſsent, de conſstitut. cap. cùm ceſsſsante, de appellat. ubi D D. & Gironda dict. tract. de privileg. quæſst. 7. num. 82. iunctis alijs, quæ de vi, & poteſstate argumenti à contrarijs, ſsive oppoſsitis, tradit Everard. loco 75. pag. 473. & in terminis Tiraq. in tractat. de ceſsſsante cauſsa, verb. Privilegij.
Secvndò allegabatur,
47
omnes ſschedulas, quæ dictam prohibitionem fundationum novorum Monaſsteriorum inducunt, de Monaſsterijs Fratrum loqui, ut ex ipſsis apparet, non autem de Monialibus. Vnde cùm ſsimus in odioſsis, & ſstrictis, non eſst extenſsio faciẽdafacienda,
48
nec maſsculinum concipit fœmininum, ut latè, & optimè reſsolvit Decius conſs. 568. num. 2. Anton. Gabr. lib. 2. commun. opin. tit. de verbor. ſsignif. concluſs. 6. num. 26. & num. 49. Cened. in pract. Canon. quęſst. 13. num. 20 & Carolus Tapia, qui alios allegat, in Auth. ingrefſsi, verb. Sua, cap. 1. num. 15. pag. 365. &
49
benè probat, appellatione Monachorum venire Moniales in favorabilibus, non verò in odioſsis, quod longè certius eſst, ubi datur diverſsa ratio in uno ſsexu, quàm in alio, ut in noſstro caſsu contingit. Nam
50
ratio prohibendi nova Monaſsteria virorum, ea eſst, ut ſsuprà retulimus, quòd Rempublicam gravant, & de eleemoſsynis vivunt, atque adeò multoties alia alijs damnoſsa ſsunt, neque habent unde ſse congruenter alere poſssint. Quæ ratio in Monaſsterijs Monialium non militat, quæ potiùs Reipublicæ utilia ſsunt, cùm claufuram ſservent, & ibi Deo gratiſsſsimè ſserviant, & dotem ſsufficientem ſsecum unaquæque illarum ferat, ex qua ſse ſsuſstentare valeat, ultra communes reditus ipſsius Conventus, unde nec de eleemoſsynis vivunt, nec populũ gravare poſsſsunt, ac per conſsequens ratione prohibitionis in illis ceſsſsante, ipſsa quoque prohibitio ceſsſsare debet, ut per Everard. loco 83. & latè Tiraq. de ceſsſsant. cauſs. 1. part. num. 130. cum multis ſseqq. Vbi,
51
quòd ratio legis evt mens, & medulla ipſsius, & ſsehabet, ut anima, & verbum ſsicut corpus, ſsive ſsuperficiei, & in illa conſsiſstit tota vis, ſsubſstantia, & virtus intrinſseca legis. Vnde ſsicut anima dominatur corpori, ita ratio verbis.
Deniqve pro eadem parte magis in terminis perpendebatur diſspoſsitio Concil. Trident. ſseſsſs. 25. de regular. cap. 3. ubi verbis expreſssis docemur,
52
quòd in Fratrum, vel Monaialium Monaſsterijs is tantùm numerus cõstituaturconstituatur, ac in posterum conſservetur, qui vel ex reditibus proprijs MonaſteriorũMonaſteriorum, vel ex conſsuetis eleemoſsynis commodè poſssit ſsustentari. Et Doctores omnes reſsolvunt, eo numero expleto, aliam recipi non poſsſse, quia id eſsſset contra expreſsſsam prohibitionem CõcilijConcilij. Hoc tamen limitari, ſsi ea, quæ recipi deſsiderat, ſsecum congruam dotẽdotem afferat, ex qua ſsuſstentari poſssit, tunc enim inquiunt, quòd licèt verbis Concilij excludatur, mente tamẽtamen, & ratione non utique, cùm hæc in victus defectu fundetur, qua deficit in ijs, quæ cum dote ſsufficienti ingrediuntur, ut videre eſst apud Navarr. de redit. Eccleſs. monit. 62. P. Suar. de Relig. tract. 3. lib. 4. cap. 9. num. 17. Reginald. in prax. for. pœnitent. lib. 23. n. 194. & Aug. Barboſsa in remiſsſs. ad d. cap. Concilij, num. 4.
Quæ rationes
53
ſsatis efficaces viſsæ fuerũt Senatui Limenſsi, qui eâ temp eſstate propter abſsentiam Proregis habenas gubernationis Peruani Regni moderabatur, præſsertim cùm cerneret hanc huius Monaſsterij conſstructionem ipſsi Limanæ urbi admodum utilem, imò & neceſsſsariam eſsſse, quæ illam enixis, & | repetitis libellis probabat, & expoſstulabat, & vereri poſsſse, ne cunctatio in Rege conſsulendo, & licentia ab eo impetranda, interpoſsita, dictarum ſsororum, & presbyteri fundatoris piam intentionem refrigeraret. Quo caſsu novum non eſst,
54
ut propter moræ periculum ab ordinarij iuris præceptis, & regulis excedatur, & priùs factum, deinde conſsultatio ſsuccedat, ut in ſsimili diſsponitur in l. ſsi quis filio 6. §. hi autem, D. de inituſsto rupto, l. 1. §. final. D. de ferijs, l. Divus, in princ. D. de pet. hæred. cap. baptizari, ubi gloſsſs. diſst. 5. cap. Syracuſsani, ubi Domin. & alij, diſst. 28. cap. fin. ubi gloſsſs. notab. de pœnit. & remiſsſs. text. optimus in l. 1. §. ſsi quis rivos, D. de novi oper. nuntiat. ubi notanter Alexand. & Iaſs. & alij in l. 1. D. de offic. eius, Gregor. Lopez in l. 7. tit. 32. par. 3. verb. Derribariam, & alia congerens Andr. Gaill. lib. 1. obſservat. 16. num. 9. & obſserv. 13. num. 3. Pat. Marquez in Gubern. Chriſstiano, lib. 1. cap. 10. Et conducunt, quæ
55
latè congerit D. Valencuela conſs. 188. num. 13. vol. 2. de cura iuris Pontificij in eiuſsmodi pijs operibus favẽdisfavendis, & iure patronatus concedendo, & tuendo, ne laici à ſsimilibus fundationibus retrahantur.
Caetervm his non obſstantibus, ſsupremus Indiarum Senatus, quamvis conſstructum Monaſsterium tolerari permiſserit; Prætorij tamen Limani exceſsſsum, & contraventionem Regiarum ſschedularum hac in parte notavit, & indictâ mulctâ compeſscuit. Nimirum iudicans,
56
ſschedulas, quæ dictas novas Monaſsteriorum fundationes Rege incõſultoinconſulto fieri prohibent, generaliter, & abſsolutè de omnibus loqui, atque ita, qui totum dicit, nihil excludere, l. Iulianus 78. D. de legatis 3. Giurba in conſstit. Meſsſsan. cap. 1. gloſsſs. 2. num. 117. D. Ioan. del Caſstillo tom. 7. controverſs. cap. 4. num. 5. & Martin. Mager. de advocatia armata, cap. 11. num. 704. Maximè cùm non deſsint aliquæ ſschedulæ, quæ etiam in dicta prohibitione Monaſsteria Monialium comprehendi declarant, qualis eſst illa Matrit. 12. April. ann. 1618. quæ dubitationi Proregis Perunai ita reſspondit: La orden que de fundar Monasterios està dada, comprehende los de Monjas, porque habla con los lugares, i en ellos ſse entiende lo diſspueſsto.
Et rurſsus in quodam capite epiſstolæ Matrit. 28. Martij ann. 1620. ad Proregem Peruanum Dom. Principem Schillacẽſsem ſscriptæ, in quo cùm ageretur
57
de concedenda facultate, quam petebat Didacus de Mayuelo ad fundandum novum Monaſsterium Monialium Carmelitarum Diſscalceatarum in eadem civitate Limenſsi, hoc Proregis prudentiæ remittitur, cæterùm ſstatim hæc notanda verba ſsubijciuntur: I con eſsta ocaſsion me ha parecido encargaros, que aviendolo tratado con el Arcobiſspo, procureis por los medios que os pareciere mas convenientes inclinar à las perſsonas devotas, que quiſsieren hazer ſsemejantes funda eiones, à que las conviertan en otras obras, que ſsean mas publicas, como ſson crianca, i remedio de huerfanas, i donzellas ſsin remedio, Indios pobres, i hoſspitalidades, i otras coſsas deste genero. Pues ſsiendo eſsſsa Ciudad de tan corta vezindad, tengo entendido ai en ella tanto numero de Conventos, que parece que esta parte es mayor que ſsu todo. I aſsſsi os buelvo à encargar, no concedais eſstas licencias, pues eſstan reſservadas à Mi, i al dicho mi Conſsejo de las Indias, adonde ſse terna la mano para que no ſse concedan.
Et potuit etiam hæc pacificatio Monaſsteriorum Regularium, & Monialium à ſsupremo Senatu fulciri ex his, quæ obſervãtobſervant DD. circa
58
Bullam Clem. VIII. incip. Quoniam ad institutum 99. ſsub data Romæ 23. Iulij ann. 1603. nempè quòd in ea deciditur, quomodo locorum Ordinarij regularibus licentiam poſssint impartiri ad novos Conventus ædificandos, habere etiam locum circa erigenda Monaſsteria Monialium: debent enim eædem ſsolemnitates ſservari in illis ædificandis, ſsicut & in illis regularium, ut tradit Seller in ſselectar. Canonicis, cap. 90. num. 4. ubi teſstatur ſsic reſsolutum ſsub die 19. Decembr. ann. 1620. & Auguſst. Barboſs. in collect. noviſsſs. ad dict. cap. 31. Concil. num. 31. pag. 527.
Notabis tamen
59
Monaſsterium, ſsive Regularium, ſsive Monialium propriè non dici, donec ſsit conſstructum, & abſsolutum, ex his, quæ fundat Hieronym. Gonçalez ad regul. 8. Cancellariæ, gloſsſs. 5. §. 7. à num. 69. & gloſsſs. 8. num. 5. & per conſsequens ante talem perfectionem, & ædificij abſsolutionem, non naſsci, nec in eſsſse deduci iura patronatus, quæ ratione fundationis ſsolent concedi, cap. ad hæc, de Religioſs. dom. cap. nemo, de conſsecrat. diſst. 1. Lambert. de iure patron. lib. 1. art. 9. quæſst. 4. princip. & Dom. Valençuela conſs. 577. num. 97. & 98.

CAPVT XXIV. De origine, iuriſsdictione, & aliquibus ſspecialibus Inquiſsitorum, qui in Novo-Orbe adverſsus hæreticam pravitatem cognoſscunt, & de eorum Commiſsſsarijs, Familiaribus, & Miniſstris.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiqvarti.

  • 1 HÆreſses, & hæretici, protinus extirpari debent, & quare?
  • 2 Religionum diverſsitas in nulla Repub. tolerari debet.
  • 3 Regum Catholicor. Perdin. & Eliſsabeth zelus, & cura in inſstituenda ſsuis in Regnis Inquiſsitione contra hæretieam pravitatẽ, extollitur.
  • 4 Hiſspania, Dei gratia, Fidei puritate gaudet ob institutionem ſsanctæ Inquiſsitionis.
  • 5 Inquiſsitionis ſsanctæ utilitas à Mariana, Alvaro Gomezio, & alijs, gravibus verbis commendatur, quæ referuntur.
  • 6 Hiſspania omnes nationes excellit in Fidei puritate, & hæreticorum punitione, & Auctores, qui hoc teſstantur.
  • 7 Religionis cura prima eſsſse debet in omni benè conſstituta Rep. & est Regnorum fulcrum.
  • 8 Inquiſsitionis ſsanctæ Officium, quando, & quomodo in Indijs induci cœperit?
  • 9 Epiſscopi ſsunt Ordinarij Inquiſsitores ſsuæ Diœceſsis, & qualiter olim hanc iuriſsdictionem in Indijs exercuerint?
  • 10 Tribunalia ſsanctæ Inquiſsitionis, quæ, & quando in provincijs Indiarum fuerint inſstituta?
  • 11 Salaria Inquiſsitorum Indiarum, quando, & qualiter ex Regijs arcis perſsolvenda ſsint?
  • 12 Canonicatus unius reditus in qualibet Cathedrali reſservari iußi ſsunt pro ſsalarijs Inquiſsitorum Indiarum, & Breve Apoſstolicum ad hoc à noſstris Regibus impetratũimpetratum, quod expenditur.
  • 13 Inquiſsitores non poßunt ſsalaria ſsibi aſsſsignata propria auctoritate exigere, nec pro eorum exactione officiales Regios excommunicare.
  • 14 Inquiſsitores poſsſsunt procedere cõtracontra omnes impedientes, vel turbãtes eorum iuriſsdictionem, vel privilegia, & immunitates ſsibi, & ſsuis Miniſstris conceſsſsas.
  • 15 Inquiſsitorum IndiarũIndiarum privilegia, & honores plures ſschedulæ enixè obſservari iubent, & eos, eorumq́ue Miniſstros ſsub Regia protectione recipiunt.
  • 16 Inquiſsitionis, & Inquiſsitorum favorem piè, & graviter cõmendat ſsched. an. 1603. quæ refertur.
  • 17 Inquiſsitorum, & Inquiſsitionis privilegia, remißivè.
  • 18 Salaria Inquiſsitorum anticipata initio cuiuslibet tertij ſsolvi iubentur, & quare? licèt ſsecus in alijs Miniſstris.
  • 19 Alimenta initio cuiuslibet anni ſsolvi debent.
  • 20 Inquiſsitores maxima puritas, & auctoritas decet, & nec mutuas pecunias, nec xeniola, quantũvis parva, recipere poſsſsunt.
  • 21 Inquiſsitor decedens recepto ſsalarij tertio, eo tamen non impleto, an pro rata illud reddere debeat? & lis de facto contingens.
  • 22 L. 1. §. Divus, de var. cognit. l. diem fumcto, de offic. aſsſseſsſs. & ſsimiles explicantur.
  • 23 Salarium totius anni deberi officiali, qui eo cœpto, & necdum finito, deceßit, affirmant plures, ſsed plurimi negant, quorum opinio praxi recipitur, & quare?
  • 24 Reges cum ſsuis officialibus quid paciſsci videantur in ſsalariorum aſssignatione, & ſsolutione?
  • 25 Conventio expreſsſsa, vel tacita in materia ſsalarij facit ceſsſsare regulam l. diem functo, de offic. aſsſseſsſs.
  • 26 Inquiſsitores Indiarum, de quibus cauſsis cognoſscant?
  • 27 Inquiſsitores Indiarum non poſsſsunt cognoſscere de cauſsis Indorum, etiam hæretica libus, & quare?
  • 28 Indorum de cauſsis hæreticalibus, & male ficijs, qui cognoſscant?
  • 29 Abſsolutio hæreſsis mentalis, vel externæ, & excommunicationis, quæ ob eam incurritur, quibus reſservetur?
  • 30 Indos, qui abſsolvere poſsſsint à delictis hæreticalibus?
  • 31 Religioſsi in partibus IndiarũIndiarum in foro pœnitentiæ illa omnia, quæ Epiſscopi, regulariter poſsſsunt.
  • 32 Inquiſsitorum iuriſsdictio eſst privativa ad omnes alios iudices Eccleſsiaſsticos, vel ſseculares.
  • 33 Inquiſsitionis in cauſsa neque per viamviolentiæ, exceſsſsus, vel aliam quamlibet, ſse immiſscere poſsſsunt Regales Indiarum Cancellariæ, & ſschedula, quæ de hoc notabiliter agit.
  • 34 Epiſscopi qualiter olim cognoſscerent, & hodie ſsimul cum Inquiſsitoribus cognoſscant de cauſsis hæretieorum?
  • 35 Inquiſsitores dati ſsunt Epiſscopis tanquam Coadjutores, ut commodies hæreſses purgentur.
  • 36 Ordinarij qualiter hodie cum Inquiſsitoribus in cauſsis hæreticalibus concurrant, & quid ſsi inter ſse non conveniant?
  • 37 Inquiſsitorum auctoritas in cauſsis hæreticalibus, an ſsit maior, quàm Epiſscoporum, & qualiter hodie illis ferè relicta ſsit?
  • 38 Ordinarij quòd cauſsas Fidei Inquiſsitoribus relinquant, per ſsched. Regiam rogantur, quæ refertur.
  • 39 Inquiſsitores Luſsitaniæ habent Bullas Apostolicas, ut Epiſscopi cauſsas Fidei ſsibi relinquant.
  • 40 Vicarij Cathedralim ſsede vacãte cõcur|runt cum Inquiſsitoribus, tanquam Ordinarij.
  • 41 Vicarijs reſsidentibus in loco ubi reſsidet Tribunal Inquiſsitionis, ſsolent alij Ordinarij committere vices ſsuas, quamvis & ipſsi, ſsi velint, ad illud accedere poſsſsent.
  • 42 Inquiſsitores in cauſsis Fidei ſsine Ordinario procedere nequeũtnequeunt, ſsecùs in cauſsis Familiarium.
  • 43 Epiſscopi ubi concurrunt cum Inquiſsitoribus in eorum Tribunali, tanquam Ordinarij, quem locum habere debeant?
  • 44 Inquiſsitorum iuriſsdictioni in ijs, quæ ad eam pertinent, omnes regulariter ſsubſsunt.
  • 45 Reges Catholici ſse, & ſsuos ſsucceſsſsores, Tribunalibus S. Inquiſsitionis ſsubmiſserunt.
  • 46 Reges Hiſspaniæ in Concil Tolet. VI. eam legem ſsanxerunt, ut Rex hæreticus à Regno expellatur.
  • 47 Regum Hiſspaniæ maximam reverentiãreverentiam, & ſsubordinationem erga Tribunalia S. Inquiſsitionis qui referant, & extollant?
  • 48 Regia Maieſstas, an, & quatenus ſsubiecta dici poſsſsit iuriſsdictioni Sãctæ Inquiſsitionis?
  • 49 Regalis perſsona ſsemper intelligitur excepta in ſstatutis, quæ ad inferiores dirigũturdiriguntur.
  • 50 Regum hæreticorum cauſsæ, & iudicium ad ſsedem Apost. percinẽt.
  • 51 Inquiſsitores utrum & qualiter procedere debeant contra Proreges, & alios Præſsides, & Gubirnatores Indiarum?
  • 52 Inquiſsitores ſsubgrav bus pœnis, & cẽſsuris prohibiti ſsuntiur ſsdictionẽ ſsuam ad caſsus, & cauſsas in ea non contentos extendere.
  • 53 Inquiſsitores iuſsſsi ſsunt Proregum perſsonas revereri, eiſsque etiam in actibus Fidei primum locum deferre, & notabilis ſschedula de hoc agens.
  • 54 Inquiſsitorum, & Archiepiſscepi Mexicani deſsidium ſsuper ſsede in actibus Fidei, & quòd cauſsam dederit ordinandi, ne in eis Archiepiſscopi interveniant.
  • 55 Inquiſsitores, an & quomodo procedere poſssint contra Archiepiſscopos, Epiſscopos, & Prælatos Religionum?
  • 56 Religioſsi olim exemti erant virtute ſsuorũ privilegiorum à iuriſsdictione InquiſitorũInquiſitorum, hodie ſsecus, etiam contra Equites Ordinum Militarium.
  • 57 Inquiſsitores ſsemper ac procedere volunt contra perſsonas graves, & in dignitate cõstitutasconstitutas debent (ſsi poßibile eſst) ſsupremum Inquiſsitionis Senatum conſsulere.
  • 58 Inquiſsitio in crimine hæreſsis ex levibus indicijs formari potest. Sed cõtracontra graves, & boneſstas perſsonas, non niſsi valdè circumſspectè procedere oportet.
  • 59 Familiares, Commiſsſsarij & alij Miniſstri ſsanctæ Inquiſsitionis ſsalariati, & non ſsalariati, quæ privilegia habeant tam in foro, quàm in alijs?
  • 60 Concordia ſsuper competentijs iuriſsdictionis cum Tribunalibus S Inquiſsitionis, refertur, & ſsched quæ eam in provincijs Indiarum ſservari iuſsſsit.
  • 61 Inquiſsitores Limani. & Mexicani notati ſsunt pro aliquibus exceßibus in numero Familiarium, & in alijs contra tenorem concordiæ factis.
  • 62 Concordia ſsecunda ann. 1610. pro cõponendis differentijs cum Tribunalibus Inquiſsitionum Indiarum ad litterãlitteram refertur.
  • 63 Competentiæ iuriſsdictionis per Auditorẽ, & Inquiſsitorem antiquiores Indiarum decidi ùſsſsæſsunt, ſsed ob præcedentiãpræcedentiam in loco, & voto, quem uterque prætendebat, per plures annos indeciſsæ manſserunt.
  • 64 Audictores Audientiarum Indiarum præcedunt Inquiſsitores earunaem provinciarum.
  • 65 Auditores, quòd debeãtdebeant præcedere Inquiſsitores, cum quibus coadunantur ad decidendas competentias iuriſsdictionis per Regiam epiſst. ann. 1621 declaratum fuit.
  • 66 Competentiæ iuriſsdictionis ubi formãtur cum Tribunali Inquiſsitionis, de cauſsa ſseculari, potius quàm Eccleſsiaſstica agitur.
  • 67 Inquiſsitorum iuriſsdictio non eſst ordinaria, ſsed delegata ad certum genus cauſsarũ ob favorem Fidei.
  • 68 Iuriſsdictio ordinaria potentior, & favorabilior est, quàm delegata.
  • 69 Præcedentia non tam regulatur ex perſsonis, quàm ex cauſsa, vel Tribunali, quod repræſsentatur.
  • 70 Inquiſsitorũ iuriſsdictio in cauſsis Familiarium ratione fori, quod ſortiũturſortiuntur, an ſsit cẽſsendæ Eccleſsiaſstica, & Apoſstolica, velſsecularis, & Regalis?
  • 71 Cap. 25. concordiæ ann. 1610. Ponderatur, & explicatur.
  • 72 Cùm dictio ubi pointur inter perſsonas, eas æquè principaliter coniungit.
  • 73 Inquiſsitores cur ſstare noluerint declarationi Regiæ ſsuper loc, & forma, qua cum Auditoribus concurrere debebant ad competentias decidedas, & quæ tandem data fuerit?
  • 74 Cõpetentiæ iuriſsdictionis cum Inquiſstione qualiter in Regnis Hiſspaniæ terminentur, & qui agant de materia competentiarum?
  • 75 Familiares, ut gaudeant privilegio fori ſsanctæ Inquiſsitionis, quid probare debeant? & an eo gaudeant delinquendo in officijs per omiſsſsionem? remißvè.
  • 76 Familiares ſsancti Officij impunè poſsſsunt arma portare.
  • 77 Inquiſsitores poſsſsunt habere familiam armatam, & quare, & quid de eorum Miniſstris?
  • 78 Inquiſsitores Hiſspaniæ lucrantur fructus ſsuarũ præbendarum, etiam ſsi in eis non reſsideant, & quid obſservetur in Eccleſsijs Indiarum?
  • 79 Cruciatæ ſsanctæ Cõmiſsſsarij, & alij Ministri non habentur pro reſsidentibus.
  • 80 Inquiſsitores Indiarum poſsſsunt cogniſscere contra hæreticos ibidem repertos, quamvis in Hiſspania, vel alibi crimẽcrimen commiſserint.
  • 81 Hæretici ubicunque comprehenſsi fuerint, ibi puniri poſsſsunt, & quare?
  • 82 Hæreticus in hæreſsi perſseverans, quotidie idem delictum patrat.
  • 83 Fur cum re furata apprebenſsus in aliquo loco, an debeat remitti ad aliũalium, in quo furtum commiſsit?
  • 84 Hæretici fugitivi bona ſsi in aliquo loco reperiãtur, ubi nec delictum commiſsit, nec originem habet, an Inquiſsitores illius loci poſsſsint contra ea, abſsque alia citatione, vel remißione, procedere.
  • 85 Bona hæreticorum à die patrati criminis in commiſsſsum cecidiſsſse videntur.
  • 86 Hæreticus cõtumacitercontumaciter abſsens abſsque alia probatione pro hæretico condẽnari potest.
HÆresis,
1
& hæreticorũhæreticorum natura talis eſst; ut niſsi protinùs, ac naſsci cœperit, & penitus evellatur, non Religionem tãtùm, verùm & ſtatũſtatum ipſsum Politicum funditùs evertat, ac perdat, ut benè advertit, & pluribus exemplis oſstendit, & proſsequitur Lud. à Paramo in tractat. de origine, & progreſsſs. Inquiſsit. lib. 2. tit. 3. cap. 7. Vnde
2
explodendi ſsunt illi, qui diſsputant, an in benè conſstituta Republica tolerari poſssit diverſsitas ReligionũReligionum, de quo per Bodin. lib. 3. de Repub. cap. 7. Danæum lib. 2. Eth. Chriſstianæ, cap. 7. Iuſst. Lipſs. lib. 4. Polit. quæſst. cent. 1. in fine, Mager. de advocat. armata, cap. 16. num. 593.
Et valdè ab omnibus commendatur, & inter plura alia, quæ geſſerũtgeſſerunt egregia facinora, extollitur zelus, & ſstudium
3
Regum Catholicorum Ferdinandi, & Eliſsabeth in creanda, & conſstituenda in Regnis Caſstellæ & Legionis, ac poſsmodùm in alijs ſsibi ſsubiectis, generali adverſsus hæreticalem perfidiam, & apoſstaſsiam inquiſsitione, & iuriſsdictione ann. 1479. ex qua tot, ac tales effectus ſsequuti ſsunt, ut à pluribus, & graviſssimis Scriptoribus ſsummis ubiq́ue laudibus commendẽturcommendentur, &
4
huic inſstitutioni, Fidei puritas, quâ Dei benignitate hodie Hiſspania gaudet, inter aliarum nationum impios, & impudentes errores, ſsive horrores, meritò tribuatur, ut conſstabit ex eodem Paramo d. lib. 2. tit. 2. cap. 2. & ſseqq. Ioan. Mariana hiſstor. Hiſspan. lib. 24. cap. 17. per totum, ubi ita eleganter concludit: Ab
5
hoc initio res in hanc auctoritatem crevit, atque poteſtatẽpotestatem, qua nulla pravi hominibus toto Orbe Chriſstiano formidabilior est; Reip. univerſsæ maiori commodo, præſsens remedium adverſsus impendentia mala, quibus aliæ provinciæ exagitantur, cœlo datum. Nam humano conſsilio adverſsus tanta pericula ſsatis caveri non potuit,
& Alvar. Gomezius de rebus geſst. Card. Fr. Franciſsc. Ximenez, ibi: Huius præclari, & ſsacri Magistratus, cùm ſstatim Hiſspania utilitatem maximam ſsenſsit contra iudaizantes, tùm verò his calamitoſsis temporibus contra tot ſsectarum peſstem experti ſsumus incomparabilem, & nunquam ſsatis pro merito æſstimandam.
Idem agnoſscit Marinæus Siculus de rebus Hiſspan. lib. 5. cap. de Hiſspan. ſsobriet. ubi hac de cauſsa
6
nullam nationem Hiſspanâ Chriſstianiorem reperiri inquit, Vaſsæus lib. 1. Chron. Hiſsp. cap. 9. ubi ſsemper fuiſsſse Hiſspaniam Chriſstianæ Religionis obſservantiſsſsimam tradit, & hæreticis infeſstiſsſsimam, Odofredus in l. 2. C. de hæretic. ubi ita notabiliter inqui: Puniuntur ſsuſspecti hæreſseos in Religioſsi ſsſsimis Hiſspaniæ Regnis, vel hoc maximè hac tempeſstate triumphantibus, & ſsingulari laude dignis, quòd nulla non ſsolùm planè hæreſsis, verùm ne ſsuſspicio quidẽquidem nota digna, vel momento manet.
Et latè idem ex noſstris proſsequuntur, de origine Hiſspaniæ Inquiſsitionis plura tradentes, Zurita 1. lib. ann. cap. 49. Illeſscas in hiſst. Pontif. 2. parte, lib. 6. cap. 8. Alphonſs. Carrillus in annal. lib. 5. ann. 1478. Simanc. in Cathol. inſst. tit. 3. num. 3. & 14. Borrell. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 81. Valdeſsius de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 20. à num. 19. Dom. Lopez Madera in Monarch. Hiſsp. c. 6. fol. 46. | & cap. 12. à num. 3. D. Ioan. Vela de delict. cap. 14. à num. 18. Fr. Ioan. à Salazar in Polit. Hiſsp. propoſsit. 3. Navarretus de conſserv. Monarch. diſscurſs. 7. tetigi Ego 1. tom. de Indiar. iure, lib. 2. cap. 25. num. 13. & proſsequitur D. Franc. Torreblanca de Magia, lib. 3. cap. 2.
Qvae cura cùm pari ſstudio ſsemper ab eiſsdem Regibus Catholicis, & ab eorum ſsucceſsſsoribus continuata fuerit, ut huic peſstilenti morbo maturè, & opportunè
7
ſuccurrerẽtſuccurrerent, agnoſscentibus nimirum Religionis cauſsam primã eſsſse debere in omni benè fundata Republica, & eius defenſsionem eſsſse ſsolidiſsſsimum Imperij fulcrum, & fundamentum, ut egregiè conſsiderat Torreblanca ubi ſsup. & Magerus de advocatia armata, cap. 5. num. 145. pag. 126. ſsimul atque has IndiarũIndiarum provincias Dei gratiâ ab eiſsdem luſstratas, eiuſsdem Dei Fide, cultu, & Religione illuſstrare cœperunt, Epiſscopis
8
primùm in eis creatis, per Cardinalem Toletanum Inquiſsitorem generalẽ commiſserunt, ut contra hæreticos, & apoſstatas, ſsi qui fortè ibidem reperirentur,
9
non ſsolùm ordinariãordinariam auctoritate procederent, cuius eſst oves ſsibi commiſsſsas cuſstodire, Ezech. cap. 54. cap. pen. de reg. iuris. Verùm etiam delegatâ, ſsi id fortè oportere cenſsuiſsſsent, ut refert Ant. de Herrera in hiſst. gener. Indiar. lib. 2. decad. 2. cap. 16. & Ioan. Matienz. in tract. M.S. de moderat. Reg. Perù, 2. par. cap. 26. qui oſstendit, ad ſsua uſsque tempora Epiſscopos hanc iuriſsdictionem exercuiſsſse, & ſsicubi ad Regias Cancellarias per viam violentiæ ex illorum ſsententijs recurreretur, dicere ſsolitus fuiſsſse, ſse tanquam Inquiſsitores in illis proceſsſsiſsſse, ut ſsic illud remedium eluderent.
Quouſsque rebus harum Indiarum magis compoſsitis, & pluribus Hiſspanorum colonijs in eas deductis, neceſsſsarium viſsum fuit, propria
10
ſsanctæ Inquiſsitionis Tribunalia in illis eligere, adinſstar eorum, quæ in Hiſspania florebant, prout tandem ad effectum perduxit Illuſstriſsſs. Cardinalis Didacus Eſspinoſsa, Inquiſsitor generalis, ac ſsupremi Caſstellæ Senatus Præſses ann. 1571. Duo erigens, unum in urbe Limana, ſsive Regum, quæ Peruani Regni caput, & emporium habetur. Alterũ in Mexicana, quæ totius Novæ-Hiſspaniæ Metropolis eſst, de quibus, eorumq́ue effectibus, & progreſsſsibus, luculentam narrationẽ facit Paramus ubi ſsup. d. lib. 2. tit. 2. cap. 21. per totum, Herrera in deſscript. Ind. quam poſst decadem 4. appoſsuit, pag. 84. ubi diſsſsertè harum erectionum cauſsas, & utilitates enarrat, Fr. Ioan. Torquem. in Monarch. Ind. lib. 5. cap. 24. & lib. 19. cap. 28. & 29. Fr. Anton. Remeſsal in hiſst. Guatemalenſsi, lib. 2. c. 2. §. 1. Et poſsteà ob diſstantiam provinciarũprovinciarum, quæ dictum ſsanctum miniſsterium minus aptè, & exactè exerceri permittebat, creatum fuit aliud tertium Tribunal in urbe, quæ vocatur Cartagena de las Indias, & illarum veluti collum habetur, hodieq́ue muris cincta, & ſsumtuoſsis ædificijs illuſstrata, magnoq́ue incolarum, & mercatorum numero referta cõſpiciturconſpicitur. Quæ erectio facta fuit D. Philippo III. regnante, & Inquiſsitorem generalẽ agente Illuſstriſsſs. Cardinali, & Archiepiſscopo Toletano Dom. D. Bernardo de Roxas Sandovalio anno 1610. ut cõſtatconſtat ex ſschedulis ad id expeditis Valliſsoleti 8. Martij eiuſsdem anni. Et de erectione Limanæ, & Mexicanæ Inquiſsitionis extant Regales Proviſsiones D. Philipp. II. dat. Matrit. 16. Auguſst. an. 1570. tom. 1. impreſsſs. pag. 45. & ſseqq. in quibus graviter, & eleganter recenſsentur cauſsæ, quæ ad hæc Tribunalia erigenda Reges noſstros moverunt, & quibus illa Miniſstris conſstare debeant. Et idem repetitur in quadam relatione, quæ habetur eodem tom. pag. 29. ubi diſstractus utriuſsque Inquiſsitionis graphicè deſsignatur.
Et
11
ſsalaria, quæ dictis Miniſstris ex Regijs arcis ſsolvi iubentur, ubi ex pœnis, & pœnitentijs, alijſsq́ue confiſscationibus illa quantitas corrogata non fuerit, quæ ad talem ſsolutionem ſsufficiat, de quo ſsingulis annis relationem authenticam, & iuratam edere debẽt per ſsched. ſspecialiter de hoc agentem dict. 1. tom. pag. 46. Quam cùm Limani Inquiſsitores reddere detrectaſsſsent, tandem ad id compulſsi ſsunt per alias ſsched. ann. 1620. & 1636. in quibus relationis forma præſscribitur. Idq́ue eâ ratione, quòd oportere viſsum fuerit Regium fiſscum tot bellis, & ingruentibus negotijs exhauſstum, ab hac præſstatione relevare.
Qvod etiam in cauſsa fuit,
12
ut in una quaque ex Cathedralibus IndiarũIndiarum Eccleſsijs, quæ ſsufficienti Præbendariorum numero polleret, unus Canonicatus ſsupprimeretur, eiuſsq́ue reditus pro ſsalarijs, ſsumtibuſsq́ue, & expẽſsis eorundem Tribunalium deſserviret, ita ut tanto minus à Regijs Officialibus præberetur, quantò dictarum præbendarum reditus conſstitiſsſsent. Ad quod noviſsſsimè impetratum fuit Breve Apoſstolicum S.D.N. Vrbani VIII. quod ob Fidei favorem, & noſstri Regis ſsupplicationẽ ſse id concedere exprimit. Eiuſsq́ue executio antiquioribus cuiuslibet Tribunalis Inquiſsitoribus commiſsſsa fuit, & iam in praxim ferè ubiq́ue deducta eſst. Vnde parũparum demceps erit, quod horum ſsalariorum ratione fiſscus expendat.
Circa quæ illud notandũnotandum eſst, per alias ſsched. | Mart. 17. Iulij ann. 1572. cautum eſsſse,
13
ne Inquiſsitores propriâ auctoritate ſsalaria à Regijs Officialibus exigant, ſsed mediante Proregis, vel Gubernatoris interventione, quem nes Regiarum facultatum adminiſstratio fuerit. Et ut nullo modo ſsub hoc prætextu contra ipſsos Officiales Regios per excommunicationem, & viam inquiſsitionis procedant.
Quamvis in alijs certum ſsit,
14
quòd procedenti ius habeant contra omnes, qui earum iuriſsdictionem turbant, vel impediunt, vel libertates, immunitates, ac privilegia ſsibi, & ſsuis Familiaribus, cæteriſsq́ue, Miniſstris conceſsſsa obſservare recuſsant, ut conſstat ex latè traditis à Narbona in l. 20. gloſsſs. 22. tit. 1. lib. 4. Recop. Diana 4. part. reſsol. moral. 65. & 104. cum alijs, & ex his, quæ in ſsimili de Miniſstris Cruciatæ loquens tradit Gabr. Pereira de manu Regia, lib. 1. tit. 9. ſsect. 2. cap. 8. n. 2. & 3. Et inſsinuant
15
plures ſschedulæ Regiaæ, quæ dicta privilegia recenſsent, & eorum obſservationem enixè iniungunt Proregibus, Regalibus Audientijs, cæteriſsq́ue IndiarũIndiarum Magiſstratibus, quæ habentur d. 1. tom. ex pag. 45. & 57. & ponunt eoſsdem Inquiſsitores, & Miniſstros, ac bona eorum, ſsub Regia tuitione, his verbis: I porque los dichos Inquiſsidores, O ficiales, i Ministros que agora ſson, i fueren de aqui adelante, puedan mas librement hazer, i exercer el dicho ſsanto Oficio, ponemos à ellos, i à ſsus Familiares, contodos ſsus bienes i haziendas ſso nuestro amparo, ſsalvaguardia, i defendimiento Real, en tal manera, que ninguno por via directa, ni indirecta ſsea oſsado de lo perturbar, damnificar, ni fazer, ni permitir que les ſsea hecho daño, ò deſsaguiſsado alguno, ſso las penas en que caen, è incurren los quebrantadores dela ſsavaguardia, i ſseguro de ſsu Rei, i Señor natural; i eſsta es nuestra voluntad, i de lo contrario nos tenemos por mui desſservido.
Sed eſst valdè notabilis, & digna, quæ hîc ad litteram inſseratur
16
illa ann. 1603. ad Mexicanum Proregem Dom. Marchionem Mõtiſsclarium directa, quæ etiam ad Peruanum D. Comitem de Monterei ſsub eodem tenore tranſsmiſsſsa fuit, cuius hæc ſsunt verba: El Rei. Marques de Montes-claros, Pariente, &c. Mi Virrei, Governador, i Capitan general de las Provincias del Pirù, ò à perſsona, ò perſsonas à cuyo cargo fuere el govierno dellas, yà ſsabreis lo mucho que Dios nuestro Señor es ſservido, i nuestra ſsanta Fè Catolica enſsalçada por el ſsanto Oficio de la InquiſiciõInquiſicion, i de quanto beneficio ha ſsido à la univerſsal Igleſsia, à mis Reinos, i ſseñorios, i naturales dellos, deſspues que los ſseñores Reyes Catolicos de glorioſsa memoria mis rebiſsabuelos lo puſsieron, i plantaron en ellos, con que ſse han limpiado de infinidad de bereges, que à ellos han venido, con el caſstigo que ſse les ha dado en tantos, tan grandes, è inſsignes Autos de Inquiſsicion, como ſse han celebrado, que les ha cauſsado gran temor, i confuſsion, i à los Catolicos ſsingular gozo, quietud, i conſsuelo, de que como veis por carecer deſsta gracia otros Reinos han padecido, i padecen grandes diſsturbios, inquietudes, i deſsaſsſsoßiegos, de que damos muchas gracias à nueſstro Señor, que anſsi lo ha encaminado, haziendo tan gran bien à eſstos: i aßi por todo eſsto, como por avermelo encomendado afectuoſsamente el Rei mi ſseñor, i padre, que eſstè en el cielo, como porque yo lo eſstimo por devocioni i aficion que le tengo, i la obligacion que à todos los Oficiales corre de mirar por èl, que ſsea amparado, defendido, i bonrado, mayormente en eſstos tiempos, que tanta neceßidad ai, i ſser una de las mas principales coſsas que ſse os pueden encomendar de mi eſstado Real, os encargo mucho, que aſsſsi à los venerables Inquiſsidores Apoſstolicos de eſsſsas provincias, como a todos los otros Oficiales Familiares, i Miniſstros del dicho ſsanto Oficio les bonreis, i favorezasis, dandoles de nueſstra parte todo el favor i ayuda que os pidierẽ, i fuere neceſsſsario, guardandoles, i haziendoles guardar todos los privilegios, exẽciones, i libertades que les eſstan concedidas, anſsi por Derecho, Concordias, i Cedulas Reales, como de uſso i coſstumbre, i en otra qualquier manera: deſsuerte, que el dicho ſsanto Oficio ſse uſse i exerça con la libertad, i autoridad que ſsiempre ha tenido, i ro deſseo tenga, i no hagais, ni permitais que ſse haga otra coſsa en manera alguna, que demas que cumplireis cõ lo que ſsois obligado, como Catolico Chriſstiano, i con el cargo que teneis en eßas provincias, i que à vueſstro exemplo baràn otros lo meſsmo, me tendrè de vos por mui ſservido, i à lo contrario no tengo de dar lugar. Dada en Valladolid à diez i ocho de Agoſsto de mil i ſseiſscientos i tres. Yo el Rei. Por mandado del Rei nueſstro ſseñor, Iuan de Ibarra. Et de his privilegijs,
17
& alijs pluribus prærogativis Inquiſsitorũ, latè ultra alios agit Narbona in d. l. 20. per totam, Tiber. Decian. 1. tom. crim. lib. 4. cap. 26. num. 4. & lib. 5. cap. 22. & 23. Roxas in tract. de privileg. Inquiſsit. Paramus lib. 2. & 3. per tot. Bobad. in Polit. lib. 2. c. 17. num. 72. & 107. & 114. noviſsſsimè Diana d. 4. part. tract. 7. & 8.
Habent autem
18
ſsalaria dictorum Inquiſsitorum illud privilegium, quòd licèt alijs Miniſstris non niſsi poſst lapſsim cuiuslibet tertij ſsolvi debeant, ut diſsponitur per ſsched. ann. 1590. & alias, quæ referuntur 3. to. pag. 333 | & ſseqq. illis autem ſsolvi iubentur initio tertij, ut decidunt ſschedulæ eis datæ tempore, quo Inquiſsitiones creatæ ſsunt, & illæ ann. 1572. cum Prorege Peruano Dom. D. Frãc. à Toleto, & Limanis Inquiſsitoribus loquentes, ibi: I que las libranças ſse hagan al principio delos tercios del año; nimirùm quia hæc ſsalaria, quaſsi in alimenta eorum dari videntur,
19
quæ eam naturam habẽthabent, ut initio anni ſsolvi debeãtdebeant, l. 2. l. in ſsingulos, l. filiæ meæ, D. de ann. legat. l. habitationem, & l. legati, D. de uſsufr. legat. cum pluribus alijs, quæ poſst Socinum, Simon de Prætis, & Cavalcan. allegat Petr. Surd. de aliment. tit. 4. q. 17. per tot. Mier. de maiorat. 4. par. q. 28. num. 19. Vincent. de Franch. deciſs. Neapol. 155. num, 1. & D. Valençuela conſs. 197. num. 47. ubi de cõmuni omnium Regnorum praxi teſstantur, & Maſstrill. de ſsalario liquens, de Magiſstrat. lib. 1. cap. 21. num. 16.
Necnon etiam ne tales Miniſstri mendicare cogantur,
20
vel mutuas pecunias à Provincialibus accipere, cùm eos valdè auſsteros, incorruptos, & vitæ ſsanctimoniæ præditos eſsſse deceat, ut dictæ ſschedulæ exigunt, & obſservant latè Eimericus in direct. Inquiſsit. 3. par. q. 16. & 130. ubi Peña eius Additionator, gloſsſs. in Clem. nolentes, de hæret. Simãc. in Enchirid. tit. 12. Moſsconius lib. 1. de Maieſst. Eccleſs. 1. par. cap. 11. D. Valençuela cõſs. 195. num. 39. fol. 601. Vbi hinc infert, cur in Inquiſsitoribus maior ætas, quàm in Epiſscopis requiratur, & Bobadilla d. lib. 2. cap. 11. ubi inquit prohibitos eſsſse quælibet dona etiã eſsculenta, & poculenta ſsuorum officiorum ratione recipere, ſsub pœna dupli, excommunicationis, & reſstitutionis, ac privationis officij, & decem mille marapetinorum, ut ſscribit Simanc. dict. tract. de Cathol. inſst. tit. 44. num. 45. & ſseqq. fol. 162. & tit. 41. num. 37. fol. 192. Anelatenſs. de hæret. quæſst. 8. & 9. Azeved. in l. 1. num. 18. tit. 6. lib. 3. Recop. & noviſssimè Diana d. tract. 8. reſsol. 8. pag. mihi 390.
Vnde his diebus
21
orta fuit dubitatio in cauſsa hæredum D.D. Franciſsci de Albornoz Bazan Inquiſsitoris Mexicani, qui in fata cõceſsſserat, an tenerentur reſstituere ſalariũſalarium cuiuſsdã rertij, quod in ipſsius, initio, iuxta dictas ſschedulas, acceperat, cũm proximè à receptione, & antequàm illud ratione officij, vel ſser vitij præſstiti, vindicare poſsſset, deceſsſsiſsſset, Et nõ tenêri dicẽdũ videbatur,
22
ex l. 1. §. Divus, ubi Bart. & alij, D. de var. & extraord. cognit. l. diem functo, ubi idem Bart. D. de off. aſsſseſsſs. & latiùs Iaſs. & Alex. ibîd. num. 13. qui ad idẽ expendit l. matriculam, C. de agentib. in reb. l. ſsi quis in ſsacris, C. de prox. ſsacr. ſscrin. & l. 1. C. de Princip. lib. 12. Quibus probatur
23
ſsalarium advocati, vel iudicis, aut alterius officialis, necdum finito tertio, pro quo ſsolvi iubetur, decedentis, ei deberi, perinde ac ſsi toto tempore deſservierit, cùm per eum non ſsteterit, quominus ad finem uſsque temporis ſsuas operas expleviſsſset. Pro qua opinione, ultra alios antiquiores, plura etiam conſsiderant Oroſscius in ead. l. diem functo, num. 6. & 7. facit l. 9. tit. 8. par. 5. & ibi gloſsſs. verb. E los otros, & latè tradita à Corſseto, Capicio, Surdo, Tuſscho, Azevedo, Morla, & alijs, quos refert Maſstrillus de Magiſstrat. d. lib. 1. cap. 21. num. 48. & ſseqq. & Georg. Cabedus, omninò videndus, deciſs. Luſsit. 8. num. 8. & ſseqq.
Sed contrariam, ut ipſse inquit, num. 9. & 22. Fulgoſs. Butricar. Salicet. Bertrand. & cõmunis praxis obſservat, pro qua ſstat l. 2. tit. part. 3. ubi Gregor. gloſsſs. 2. Quia
24
Reges cum ſsuis Miniſstris, & Magiſstratibus ex Regni conſsurtudine convenire videntur, ut ſsalarium pro operis, & induſstriæ, quam navant, præmio, & compenſsatione ſsuccedat, ac proinde nonniſsi pro rata temporis, quo ſservierunt, merceddem conſsequi poſsſsint,
25
quâ conventione expreſssâ, vel tacitâ interveniente, ceſsſsat reg. d. l. diem functo, & l. qui operas, & ſsimiliuum, D. locati, ut idem Bart. ibîdem obſservat, & idem tradit Ioan. de Platea in d. l. ſsi quis in ſsacris, & in l. unica, C. ſsi poſst creationem, lib. 10. Bobadilla in Polit. lib. 1. cap. 2. n. 23. ibi: No ſse deber à el ſsalario por entero, como tampoco ſse debe a los berederos del muerto antes del año, porque ni el derecho comun, ni la lei de la partida que ſsel lo dabã, ſse practica, ni ſse paga mas de la rata: quod etiam, alijs relatis, tradit Maſstrill. d. cap. 21. num. 51. ubi poſst appoſsitam, & pluribus confirmatam dictrinam Bart. in d. l. diem functo, ſsubdit: Hoc tamen non ſservatur hodie in Regno, nec inpluribus locis, & idem teſstatur Flor. Diaz de Mena in pract. lib. 1. q. 8. num. 27. & Nos infrà lib. 4. cap. 4.
Cognoscvnt autem
26
IndiarũIndiarum Inquiſsitores privativè de omnibus cauſsis civilibus, & criminalibus, de quibus cognoſscere ſsolent, & poſsſsunt alij Inquiſsitores per Hiſspaniam, & Italiam deputati, prout ſsunt hæreſsis, apoſstaſsiæ, blaſsphemiæ hæreticalis, malefico rum, incantationum, ſsuperſstitionem, & aliarum, quæ ſsigillatim referuntur per text. & DD in cap. abolendam, & cap. inquiſsitionis, & per tit. de hæret. in auth. & in 6. & latè per Simancas, Peñam, Villadieg. Zanchin. Eimeric. Roxas, & innumeros alios, qui de hæreticis, & Inquiſsitoribus ſscripſserunt, Zerola in praxi, 2. par. verb. Inquiſsitores, fol. 55. Cevall. 2. par. comm. q. 897. num. 284. Rodrig. | de ann. redit. lib. 1. q. 17. num. 75. Narbona in l. 20. tit. 1. lib. 4. Recop. gloſsſs. 20. per totam, Galganet. de iure publico, lib. 3. tit. 111. n. 9. & ſseqq Iul. Clarus §. hæreſsi, Tiber. Decian. 1. tom. crimin. lib. 2. cap. 22. num. 16. Bobad. in Polit. d. lib. 2. cap. 17. num. 70. & ſseqq. & num. 152. Farin. in tract. de hæret. ferè per totum. Salced. in addit. ad prax. Bernar. Diaz cap. 102. Iſsidor. Moſscon. de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 11. D. Ioſseph. Vela in cap. 1. de off. Ordin. 1. par. ex num. 76. ad 78. ubi qualiter de ſsortilegijs cognoſscant, & in Regno Aragoniæ, Valentiæ, & Luſsitaniæ etiãetiam de crimine ſsodomiæ, & noviſssimè D. Franciſsc. Torreblanca de iure ſspirir. lib. 13. cap. 1. 2. & ſseqq. & per totum illum librum, & Diana d. tract. 7. & 8.
Et excepto
27
quòd contra perſsonas Indorum, etiam ſsi delicta commiſsiſsſse probati fuerint, quæ aliàs ad ipſsos Inquiſsitores ſspectarent, cognoſscere prohibiti ſsunt, propter illorum ruditatem, & incapacitatem, & quòd adhùc in Fide, & Religione Chriſstiana ſsufficiẽter inſstructi non ſsint, ut in eorum inſstructionibus cavetur, & in epiſstolis miſssis ad Peruannum Proregem Dom. D. Franc. à Toleto, quæ extant in 1. tom. pag. 49. & repetuntur in 2. pag. 73. & notant Anton. de Herrera in deſscript. Indiar. pag. 84. Quorum
28
delictorum cognitio, ſsi hæreſsim, vel apoſstaſsiam ſsapiant, Epiſscopis reſservatur, ſsin verò maleficium, etiam ſsecularibus, ut in eiſsdem epiſstolis dicitur.
Abſsolutio tamen
29
hæreſsis mentalis externæ, ſsive completæ, propter quam excommunicatio ipſso iure incurritur, licèt regulariter hodie reſservata ſsit ſsummo Pontifici, vel Inquiſsitoribus Apoſstolicis, qui eius delegatam hac in parte iuriſsdictionem exercent, ut per Concil. Trid. ſseſsſs. 24. cap. 6. in fin. & ea, quæ tradit Covarr. in cap. Alma mater, num. 15. Simanc. in Enchirid. cap. 51. n. 4. & in Cath. inſst. cap. 3. Roxas de hæret. 2. par. aſsſser. 39. & de privil. Inquiſs. §. 416. ubi dicit, hoc ita fuiſsſse declaratum per Motum Pij V. ann. 1572. die 30. Iunij, Mendoſs. in prax. tit. abſsolutio ab hæreſsi, fol. 58. Did. Perez in l. 3. tit. 8. lib. 4. Ordin. pag. 85. Navar. in Manuali, cap. 27. num. 260. Eman. Roder. in explic. Bullæ Cruciatæ, §. 9. num. 70. & in quæſst. regul. 1. tom. q. 20. art. 9. & in ſsumm. 1. par. cap. 128. & Fr. Ioan. Bapt. in advertent. Confeſsſs. 2. par. fol. 241. Adhuc tamen
30
quoad Indos, Archiepiſs copi, & Epiſscopi Indiarum, & alij, quibus ip ſsi id commiſserint, auctoritatem habent abſsolvendi eos ab hæreſsis crimine, & ab alij quibuſscunque criminibus, exceſssibus, & caſsibus reſservatis, tam in foro interiori, quàm exteriori per Breve Gregorij XIII. conceſsſsum ad inſstantiam D. Philippi II. prout refertur in confeſssionario Concilij Limenſsis edito ann. 1583. ſsub finẽfinem, cuius verba refert Fr. Ioan. Baptiſsta ubi ſsup. fol. 242. ſsubdens poſsteà cum Mag. Veracruce in ſsuo compendio, verb. Epiſscopus,
31
quòd Religioſsi habent in his partibus ſspecialia privilegia, ut poſssint omnia illa, quæ Epiſscopus in foro pœnitentiæ.
Dixi autem
32
privativè ad Inquiſsitores dictarum cauſsarum cognitionem ſspectare, ut alios iudices Eccleſsiaſsticos, & ſseculares excludam, qui ſse iam in illis immiſscere non poſsſsunt, & Regales etiam Audientias, & Cancellarias Indiarum, quæ etiam in eiſsdem inhibitæ ſsunt, quamvis
33
per viãviam tollendæ violentiæ, aut per exceſsſsum iuriſsdictionis cognoſscere velint, quod ultra legem Regiam, & alias ſschedulas, expreisè, & enixè proviſsum eſst per illam dat. Matr. 10. Martij ann. 1553. quæ habetur 1. tom. pag. 50. ibi: Mando que de aqui adelante en ningun negocio, ni negocios, cauſsa, ò cauſsas civiles, ò criminales de qualquier calidad, ò condicion que ſsean, que al preſsente ſse tratan, ò de aqui adelante ſse trataren ante los Inquiſsidores, ò juezes de bienes ò alguno dellos, vos, ni alguno de voſsotros ſse entrometa por via de agravio, ni por via de fuerça, nipor razon de no aver ſsido algun delito en el ſsanto Oficio ante los dichos Inquiſsidores ſsuficientementa punido, ò que el conocimiento del dicho negocio no les pertenece, ni por otra via cauſsa, ò razon alguna, à conocer, ni conozca, ni à dar mandamiẽtomandamiento, cartas cedulas, ò proviſsiones contra los dichos Inquiſsidores, ò juezes de bienes ſsobre anſsolucion, ò alçamiento de cenſsuras, ò entredichos, ò por otra cauſsa, ò razon alguna, ſsi no que dexeis, i cada uno de vos dexe proceder librementa à los dichos Inquiſsidores, ò juezes de bienes conocer, i hazer justicia, i no les pongais impedimento, ni estorvo en manera alguna. Pues ſsi alguna perſsona, ò perſsonas, publos, ò comunidades ſse ſsintiere, ò ſsintieren agraviados de los dichos Inquiſsidores, ò juezes de bienes, ò de alguno dellos, pueden tener, i tienen recurſso à los del nuestro Conſsejo de la ſsanta i general Inquiſsicion, que en la nueſstra Corte reſside, para desbazer, i quitar los agravios que los dichos Inquiſsidores, i juezes de bienes, ò alguno dellos huvierẽhuvieren hecho, à los quales del dicho Conſsejo, i no a otro Tribunal alhuno ve ha tener el dicho recurſso, pues ſsolos ellos tienen facultad Apoſstolica de ſsu Santidad, i ſsede Apoſstolica, i en lo de as de ſsu Mageſstad, i de los Reyes Catolicos nueſstros biſsabuelos deglorioſsa memo|ri a para conocer, i para desbazer los agravios que los dichos Inquiſsidores i juezes buvieren commençado, ò alguno dellos hiziere, ò hizieren, &c. Cuius ſschedulæ, & praxis meminit Simanc. de Cathol. inſst. tit. 36. num. 2. Salcedo ſsuprà dicto cap. 102. verſs. Et licèt, Rodriguez de annuis reditib. lib. 1. cap. 17. num. 75. Cevallus 4. tom. commun. q. 897. n. 282. & tom. 5. de las fuerças, 1. par. gloſsſs. 15. num. 16. & Narbona in d. l. 20. tit. 20. lib. 4. Recop. ubi gloſsſs. 1. ex num. 6. agit, an, & quando Inquiſsitores recuſsari poſssint, & qualiter in eorum recuſsationibus procedendum ſsit. De quo etiam latè, & doctè, D. Franciſsc. Torreblanca de iure ſspirit. lib. 15. cap. 9. & Diana d. tract. 8. q. 5. pag. 388.
Hoc autem non impedit,
34
quin Epiſscopus, qui ratione ſsui muneris, & officij eſst Inquiſsitor ordinarius contra hæreticos, quo inſspecto, & de hæreſsi olim ſsolus cognoſscebat, d. cap. ad abolendam, de hæret. hodie cum eiſsdem Inquiſsitoribus concurrat, vel eius nomine ipſsius Vica rius, de qualitate eius quoad genus Inquiſsitione præmiſssâ, prout, & praxi obſservatur, quia ordinariæ eius iuriſsdictioni non eſst omninò derogatum per delegatam, quam Inquiſsitores exercent, cap. ſstatutum 9. cap. ne aliqui 10. cap. ut officiũofficium, cap. per hoc, & ferè per totum, de hæret. lib. 6. Clem. 1. eod. tit. & Extravag. Bened. II. inter communes, iunctis alijs, quæ tradit Did. Perez in l. 3. tit. 4. lib. 8. Ordinamenti, pag. 85. & ſseqq. Vival. in Candelabro aureo, p. 1. tit. de abſs. ſsacr. num. 12. Simancas ubi ſsup. cap. 25. per tot. Decian. lib. 5. crim. cap. 22. num. 5. cum ſseqq. Auguſst. Barboſsa de iure Eccleſsiaſst. lib. 1. §. 4. num. 54. D. Ioann. Vela de delict. cap. 14. à num. 17. Param. de orig. Inquiſsit. lib. 1. cap. 2. tit. 13. num. 30. Moſsconius d. cap. 11. in princip. ubi,
35
quò Inquiſsitores dati ſsunt Epiſscopis tanquam Coadjutores, ut commodiùs hæreſses purgentur, latè Galganetus de iur. pub. d. lib. 3. tit. 111. num. 41. & ſseqq. & num. 51. & eruditiſsſs. D. Ioſseph. Vela Granatenſsis Senator meritiſssimus in docta repet. ad cap. 1. de offic. Ordin. 1. par. num. 76. pag. 34. & Ioan. Fileſsacus de ſsacra Epiſscop. auct. cap. 1.
Qui Auctores, præcipuè Simancas, & D. Ioſseph. Vela, docent,
36
qualiter hodie Ordinarius cum Inquiſsitoribus concurrat, & quid faciendum ſsit, quando inter ſse non conveniunt? Et idem tractat Azor lib. 8. inſst. moral. cap. 18. q. 8. ubi etiam diſsputat, an
37
Inquiſsitoris auctoritas in conquirendis, & puniendis hæreticis, maior ſsit, quàm Epiſscopi Roxas de hæret. 2. par. num. 432. Molina de iuſst. & iur. tom. 6. diſsp. 28. ubi num. 11. & 12. diſsſserit, quid poſssint Inquiſsitores ſsine Epiſscopis? Et quòd iam ferè omnia, quæ cauſsas Fidei concernunt, Ordinarij Inquiſsitoribus relinquũt, Paramus ubi ſsup. lib. 3. q. 2. à n. 97. uſsque ad 107. Dom. Bracharenſs. Aucuña, cum addition. Seraph. de Freitas, in tract. de confeſsſsarijs ſsolicitant. q. 2. num. 1. & ſseqq. Souſsa in eod. tract. 2. par. num. 17. concluſs. 5. Farin. de hæreſsibus, q. 186. num. 56. Ant, Fernand. de Moure in ſsuo examine Theolog. moral. 4. par. cap. 10. ad litt. I. 2. num. 1.
Et ultra eos, hoc,
38
quòd Ordinarij dictas cauſsas Inquiſsitoribus relinquant, expreſssè cautum eſst de iure noſstro IndiarũIndiarum per ſsched. gener. quæ initio ſsungationis Inquiſsitionum ad eandem Indiam ſscriptæ ſsunt Matrit. 10. Auguſst. ann. 1570. & Barch. 26. Maij 1585. & habentur d. 1. tom. pag. 45. & ſseqq. in hæc verba: I porque podria acõtecer, que en vueſstra Dioceſsi reſsultando algunas coſsas tocanres à nueſstra ſsanta Fè Catolica, i al delito de la beregia, vueſstro Proviſsor, i Oficiales ſse entremetieſsſsen à conocer del dicho delito, i procedieſsſsen contra algunas perſsonas ſsoſspechoſsas, è infamadas del dicho crimen, è bizieſsſsen contra ellos proceſsſsos, i deſsto podrian reſsultar inconvenientes, vos rogamos, i encargamos, que vos, ni vueſstro Proviſsor, i Oficiales no os entrometais à conocer de lo ſsuſsodicho, i que las informaciones que teneis, ò tuvieredes de aqui adelante tocantes al dicho delicto, i crimen de beregia, las remitais al Inquiſsidor, ò Inquiſsidores Apostolicos del diſstrito donde reſsidieren los tales delinquentes, para que èl, ò ellos lo vean, i hagan en los tales caſsos juſsticia, que en los caſsos que conforme à derecho vos, ò vueſstro Proviſsor debais ſser llamados, los dichos Inquiſsidores os llamaràn para que aßiſstais con ellos, como ſsiempre ſse hahecho, i ſse baze, i no ſse haga otra coſsa en manera alguna, poraque aſsſsi conviene al ſser vicio de Dios nueſstro Señora, i à lo contrario no ſse ha de dar lugar, &c.
Et
39
in Luſsitania eſsſse Bullas Apoſstolicas, quæ idem iubent, & declarant, tradunt Dom. Acuña & Freitas in locis ſsuprà relatis. Et quòd hoc, quod dicimus de Epiſscopis, & eorũeorum Vicarijs, intelligatur etiam
40
in Vicarijs, qui nominantur à Capitulo ſsede vacante, cùm ſsuccedat in iuriſsdictione Ordinarij Epiſscopi defuncti, tenent etiam Simãcas, & D. Ioſseph. Vela in locis ſsuprà relatis. Quibus
41
Vicarijs, reſsidẽtibus in loco, ubi Inquiſsitores morantur, & ſsuum Tribunal habent, ſsolent alij Epiſscopi vices ſsuas committere, pro cauſsis, quæ ſspectant ad reos ſsancti Officij, qui ſsunt de ſsua Diœceſsi, & iuriſsdictione, quamvis ſsi vellent ad dictum Tribunal accedere, & ibi | intereſsſse, ubi tales cauſsæ tractãdæ eſsſsent, nullo iure prohiberi poſsſsent, ut conſstat ex ſsuprà relatis, & ex Narbona in l. 20. tit. 1. lib. 4. Recop. gloſsſs. 21. num. 53. Vbi,
42
quòd in cauſsis Fidei ſsine Ordinario iudice procedere non poſsſsunt, in cauſsis verò Familiarium ipſsi ſsoli ſsine Epiſscopo cauſsas dijudicant. Et
43
ubi cũ Inquiſsitoribus concurrit Epiſscopus, ſsedere debet poſst antiquiorem, ut tradit Vaſscõcell. lib. 1. diverſs. argum. cap. 1. Stephan. Gratian. 1. tom. diſscept. cap. 106. num. 38. & noviſssimè Hermoſsilla in addition. ad Greg. Lopez part. 5. gloff. 2. Prologi, num. 62. quia in his actibus poſst erecta Tribunalia ſsanctæ Inquiſsitionis, non tam ut Epiſscopus, quàm ut Inquiſsitor ſsedere videtur, & in eiuſsmodi gradibus, & præminentijs ad locum ſseſssionis regulandum, qualitas, quæ in eo repræſsentatur, attendi ſsolet.
Semotis autem IndorũIndorum perſsonis, ac cauſsis,
44
nullus eſst, qui ratione hæreſsis, vel aliorum, quæ ſsanctæ Inquiſsitionis Officium concernunt, in his Indiarum partibus, Inquiſsitoribus non ſsubiaccar. Quod certè mirum videri non poterit, ſsi conſsideremus
45
ipſsum Regem Ferdin. Catholic. qui Inquiſsitiones erexit, ſse ac ſsucceſsſsores ſsuos ijs ſsubmittere voluiſsſse, ut obſservat Vaſsæus in Chron. Hiſsp. Marta de iuriſsdict. 1. par. cap. 26. num. 94. his verbis: Item Rex Caſstellæ, antequàm Rex fiat, iuramento ſspeciali ſsubijcit ſse, & totum ſsuum dominium ſsanctiſsſsimo ſseverißimæ Inquiſsitionis Tribunali. Quod etiam tetigi Ego 1. to. lib. 3. cap. 1. num. 91. & 92. Vbi etiam obſservo
46
Catholicos Hiſspaniæ Reges, iam inde â temporibus Concilij Toletani VI. eam ſsibi legem impoſsuiſsſse, ut Rex, qui inciderit in hæreſsim, ſsit excommunicatus, & exterminãdus. Et proſsequuntur,
47
hanc noſstrorum Regum Inquiſsitioni ſsubordinationem aſsſserẽtes, Did. Valdes de dignit. Reg. Hiſsp. cap. 19. num. 88. Eimeric. in direct. Inquiſs. 3. par. q. 31. ubi Peña eius Addition. comment. 80. Carrer. in prax. tit. de hæret. num. 85. verſs. Item poſsſsunt, Siman. in Cathol. inſstit. cap. 34. num. 32. Albertin. de hæret. cap. 1. q. 7. num. 4. Paramus de orig. Inquiſs. lib. 3. q. 5. num. 24. & latè illuſstriſsſs. Bracharenſs. Acuña in tract. de Confeſs. ſsolicit. q. 12. ubi tamen eius Additionator Fr. Seraph. Freitas. hoc in dubium revocat,
48
& ſsolùm quoad effectum revelandi crimina, de quibus ipſsi cognoſsocunt, eis ſsubijci inquit, pro ſse citans Param. ubi ſsup. Decian. 1. tom. cri. min. lib. 5. cap. 23. num. 7. Cened. in collect. ad SextũSextum, collect. 14. num. 2. & ſsic intelligens quæ à Dom. Acuña traduntur: Quia
49
ſsemper (inquit) in statutis, quæ ad inferiores dirigũturdiriguntur, Regalis perſsona excepta cenſsetur,
cap. fin. §. nec aliquis, de offic. deleg. cum latè traditis à Gonçal. ad reg. 8. Cancell. in proœm. §. 2. num. 37. Cabed. lib. 4. diverſs. cap. fin. n. 7. & in ſspecie Trident. ſseſsſs. 24. cap. 9. de reform. matrim. Enriq. lib. 11. de matrim. cap. 6. §. 3. gloſsſs. 9. Ac ſsubinde
50
ad ſsummum Pontificẽ pertinet cognitio, & iuriſsdictio contra Regẽ hæreticum, cap. ad Apoſstrolicæ, de re iud. lib. 6. iunctis alijs, quæ tradit Menchaca controv. illuſstr. cap. 8. à n. 20. Burſsat. conf. 124. num. 75. vol. 1. Bellarm. lib. 5. de Romano Pontiſsice, cap. 7. & 8. Molina de iuſstit. & iur. 1. tom. tract. 2. diſsp. 29. concl. 3. contra ſsect. Angl. cap. 23. à num. 1. Azor 1. tom. inſst. moral. lib. 8. cap. 12. q. 17. & cap. 27. q. 7.
Vnde intelligimus, quid ſsentiendum ſsit
51
de Proregibus, & Gubernatoribus, alijſsq́ue Rectoribus Indiarum? nimirum, ut multò magis contra eos procedere poſssint, cauſsæ gravitate ita deſsiderante, conſsulto tamen priùs Inquiſsitore generali, ſsi in moragrave periculum non timeatur, ut cum Eimerico, Peña, & alijs reſsolvit Acuña, & Freitas ubi ſsup. n. 15. & 24. In quo tamen nimis circumſspectè Inquiſsitores procedere debent. Nam generaliter
52
illis ſsuis inſstructionibus præcipitur, ne iuriſsdictionem ſsuam ad cauſsas, & caſsus in illa non comprehenſsos extendant, ut habetur in Clem. 1. de hæreticis, ibi: Advertant pariter, ne metas ſsibi traditas excedant, extendentes ſsuæ poteſstatis officium, ut quod in augmẽtum Fidei per circumſspectam eius ſsedis vigilantiam ſsalubriter eſst proviſsum, dum ſsub pietatis ſspecie gravant enixè, cedat in fidelium detrimentum. Et ſsi ſsecùs faciant, incidunt in excõ municationem, à qua non poſsſsunt abſsolvi ab alio, quàm à Romano Pontifice in mortis articulo, d. Clem. 1. §. verum, Clement. nolẽtes, eod. tit. ubi Imol. Vitalin. Zabarell. & alij, Calderin. in tract. de hæret. Rubr. Inquiſsitores malitiosè, num. 1. Simãcas d. tit. 34. n. 40. Decian. d. lib. 5. crimin. tit. 24. per tot. Galganet. d. tit. 111. num. 58. quod etiam pluribus Indiarum ſschedulis admonentur, quæ continentur 1. tom. pag. 48.
Et præſsertim,
53
ut Proregum perſsonas, & dignitatem revereantur, quæ immediatè Regiam repræſsentant, eiſsq́ue primum locum, etiam in Fidei actibus deferant, & conſsuetis cæremonijs, & ſsedilibus uti permittant, cautum etiam eſst in alijs ſsched. eiuſsdem to. pag. 51. & præcipuè in illa 8. Martij ann. 1589. quæ Limanos Inquiſsitores graviter notavit, & reprehendit, quòd Peruanum Proregem Dom. Comitem del Villar volebant præcedere, & ſsic hac occaſsione grave ſscandalum in Repub. generarunt, inquit enim: Que aunque es justo, i neceſsſsario que la Inquiſsicion ſsea ve|neradi, reſspetada, i temida, procedieron los Inquiſsidores indebidamente; i no menos mal el Virrei en paſsſsar por ello, con tanta derogacionde la autoridad que debe conſservar el que tan inmediatamente como èl repreſsenta mi perſsona.
Et in urbe Mexicana aliud magnum diſsſsidium natum fuit inter Inquiſsitores,
54
& Archiepiſscopum civitatis ſsuper præcedentia, & modo ſsedilium in alio actu Fidei, ſsuper quo expedita fuit ſsched. ad Proregem Mexicanũ Dom. Comitem Montiſs-Regij, dat. apud D. Laurẽt. 3. Octob. ann. 1604. quæ deinceps iubet, ut Archiepiſscopi, & Epiſscopi his actibus non interſsint, ut dictæ diſsſsenſsiones vitentur. Contra quos tamen
55
Achiepiſscopos, & Epiſscopos, & contra Generales, & Provinciales Religionum, & Equites Ordinum Militarium, & Clericos exemtos, quando, qualiter, & quatenus Inquiſsitores procedere poſsſsint, & an his cognitionibus ipſsi Religionum Prælati intervenire debeant, latè etiam, & utiliter tradunt DD. per text. ibi in cap. Inquiſsitores, §. denique, de hæret. lib. 6. Extrav. cùm Matthœus, eodem, Trident. ſseſsſs. 24. cap. 5. de reformat. Repert. Inquiſsit. verb. Epiſscopi, Villadiego de hæret. q. 7. num. 15. Carrer. num. 74. plures apud Peñam in direct. 3. par. comment. 76. & ſseqq. Locatus in opere iudiciali, verb. Epiſscopus, uum. 9. Simanc. in Cathol. inſst. tit. 25. & 34. Roxas hæret. ſsing. 51. Eman. Roder. tom. 1. regular. q. 81. art. 1. Molina tom. 6. diſsp. 28. num. 18. Azor 1. par. inſstit. moral. lib. 8. cap. 18. q. 12. ubi Seraph. in notis, Piaſsecius in prax. Epiſscop. 2. par. cap. 3. num. 42. Zerola in eadem prax. verb. Regulares, noviſssimè, & latiſssimè Diana, qui alios adducit, d. tract. 8. reſsol. 21. & 22. Ioan. Bapt. in advertent. confeſsſs. 2. par. fol. 314. qui inter alias exemtiones Monachis conceſsſsas, eam adducit,
56
ut exemti ſsint à iuriſsdictione IuquiſitorũIuquiſitorum ex Breve Pauli IV. quod refert, ſsed poſsteà fol. 321. ſsic concludit: Sed quantum attinet ad Inquiſsitores per privilegia ſsanctæ Inquiſsitionis Officio poſst Paulum IV. conceſsſsa, eorum iuriſsdictioni, & cenſsuræ omnes nos ſsubijcimus, ut P. Veracruz in ſsuo compendio Indico, verb. Inquiſsitores, §. ult. abſsque dubio enim ampliſssima habent privilegia, quibus in Fide delinquentes, vel ſsuſspectos quoſsunque & indicare, & punire poſsſsunt, & puniunt, ſsicut in Hiſspania, & in Novo-Orbe fierividemus. Et idem agnoſscit Bobadilla in Politica, lib. 2. cap. 19. num. 13. ſsic inquiens: Del crimẽcrimen deheregia conoce el ſsanto Oficio de la Inquiſsicion contra los dichos Cavalleros de Ordenes; que pues conoce contra los Clerigos, i Religioſsos, con mas rezon conocerà contra ellos. circa quod
57
tamen iterùm noto, quòd non ſsolùm contra Proreges (ut dixi ſsup. num. 19.) ſsed etiãetiam contra quoſscunque Religionum Prælatos, aliaſsvè perſsonas notabiles ob nobilitatem, litteres, dignitatem, vel ob vitæ exemplum Inquiſsitores procedere non debere, nec carcerare inconſsul to Generali Inquiſsitore, illiuſsq́ue ſsupremo Senatu, niſsi in mora gravi periculum ſsit, ut habet conſstitutio Inquiſsit. dat. Matr. ann. 1561. & reſsolvunt Simanc. d. tit. 34. num. 32. Molin. d. diſsp. 28. num. 18. poſst Peñam, quam citat Farin. d.q. 186. num. 28. & Freitas ad Acuñam d.q. 12. num. 24. Et licèt ad
58
inquirendum ſsuper crimine hæreſsis levia argumenta ſsufficiant, l. 2. ubi gloſsſs. & DD. C. de hæret. cum latè adductis à Maſscard. de probat. lib. 2. concl. 861. num. 4. Repert. Inquiſs. verb. Convinci, & verb. Probationes, Roxas de hæret. par. 2. aſsſser. 6. numer. 148. Simanc. tit. 50. num. 28. & tit. 51. num. 11. Galganet. d. tit. 111. num. 9. Periculoſsum tamen eſst (ut ipſsi prudenter animadvertunt) ex levi ſsuſspicione honeſstum hominem ad iudiciũtrahere, ut per Decian. ubi ſsuprà lib. 5. cap. 47. num. 2. Peña in director. par. 3. quæſst. 87. comment. 136. Scaccia de iudicio cauſsar. civil. crim. & hæretic. cap. 59. num. 10. & 11. Gabriel conſs. 160. num. 7. lib. 1. & Martin. Delr. lib. 5. diſsquiſs. Magic. ſsect. 13. in princip.
Et ratione gravitatis cauſsarum, quæ tractantur in his ſsactæ Inquiſsitionis Tribunalibus, non ſsolùm ipſsis Inquiſsitoribus, verùm &
59
Commiſsſsarijs ab ipſsis deputatis, & Familiaribus, quos in Italia vocant, Cruce ſsignatos, & reliquis Miniſstris plura privilegia, immunitates, & exemtiones conceſsſsæ ſsunt, & præcipuè quoad forum, ut non niſsi coram ipſsis Inquiſsitoribus conveniri poſssint, ſsaltim in cauſsis criminalibus, & quidem etiam in civilibus officiales ſsalariati earundem Inquiſsitionum, & in aliquibus provincijs, utpotè Regni Valentiæ, maioricenſsi, & alijs, etiam Familiares. De quo privilegio, & eius ratione, & praxi agitur in l. 20. cap. 5. & 6. tit. 1. lib. 4. Recop. in codice noviter addito, ubi refertur concordia tandem facta inter Iudices ſseculares, & Tribunalia ſsanctæ Inquiſsitionis, quam pluribus ſscholijs ornat Simancas tit. 41. num. 17. & ſseqq. Roxas de hæret. 2. par. num. 422. Villadiegus in Polit. cap. 5. §. 20. num. 147. Marius Giurb. conſs. crimin. 96. in princip. Hevia Bolanus in Curia Philip. 3. par. §. 1. num. 15. Doct. Narbona in d. l. 20. gloſsſs. 21. ex num. 1. qui latiſsſsimè dictam concordiam recenter interpretatus eſst, & nominis mei (quæ eius comitas eſst) honorificã | mentionem fecit in gloſsſs. 17. num. 14. pag. 512. & recentiùs eruditiſsſs. D. Thom. Carlevalius Senator Neapolitan. in præclaris diſsputat. quas nuper edidit de iudicijs, & foro comper. diſsp. q. 6. ſsect. 6. per totam, ex pag. 219. quos duos præſstanitiſsſsimos viros, me olim Salmanticæ diſscipulos habuiſsſse & lætor, & glorior, cùm ipſsi eſsſse poſssint, & re verâ ſsint aliorum Magiſstri.
Quam
60
concordiam obſservare iuſsſsi ſsumus in his provincijs Indiarum per ſschedul. dat. Matr. 10. Martij ann. 1553. ubi ea ad litteram inſseritur, 1. tom. ſsched. impreſsſs. pag. 52. & ſseqq. & rurſsus per aliam Matrit. 7. Febr. 1569. dicta autem concordia in epitomem redacta declarat: Quantos Familiares ha de aver en cade lugar, i que ſsean bombres llanos, i pacificos, i que ſse dè lista del numero q̃ ba de aver, i de los que ſse nombrarẽnombraren, à los Cabildos, i Regimientos de las ciudades, villas, ò lugares donde buvieren de reſsidir; i que en las cauſsas civiles de los tales Familiares no tengan, ni pretendan los Inquiſsidores juridicion alguna, ni tampoco en los delitos graves, como ſson læſsæ Maieſstatis humanæ, levantamiento, ò rebelion alebe, fuerca de muger, ò robo de ella, i de robador publico, i de quebrantamiento de caſsa, Igleſsia, ò Monaſsterio, ò en quema de campo, ò de caſsa, con dolo, i en reſsiſstencia, i deſsacato calificado contra las juſsticias Reales, i en otros delitos mayores que eſstos; i anſsi miſsmo en los caſsos tocantes a los oficios, i cargos Reales, i de Republica, que huvierẽhuvieren adminiſstrado los dichos Familiares. I que i as dudas que buviere ſsobre ſsi el Familiar debe gozar, ò no de los privilegios, ſse concuerden entre los Inquiſsidores, i los juezes ſseglares entre quien ſse ofrecierẽofrecieren; iſsi no ſse concordaren, embien las informaciones, i ſsumarias à la Corte, para que las determinen los del Conſsejo Real, i de la Inquiſsicion: i que en el entretanto que ſse vè i declara à quien pertenece la cauſsu, eſstè preſso en la carceleria en que le buviere pueſsto el que en la captura buviere prevenido.
Et quia hanc concordiãconcordiam minus exactè obſservabant
61
Inquiſsitores Limani, & ſsub occaſsione indebitæ tuitionis fuorum Familiarium, & receptorum prætores, Decuriones, & Tabelliones locorum valdè diſstantium ad ſsuum Tribunal vocabãtvocabant, notati ſsunt per ſschedul. dat. Matr. 20. Ian. 1587. d. 1. tom. pag. 51. & per aliãaliam 8. Martij 1589. ead. pag. quod plures Familiares, quam opus erat, creabãtcreabant, & interdum Commendatarios Indorum, & Decuriones, & Regios Officiales contra dictæ concordiæ prohibitionem. Et iterum per aliam apud D. Laurent. 23. Aug. ann. 1595. 2. tom. pag. 15. reprehenduntur Inquiſsitores Mexicani, quòd quendam Familiarem iuvare voluerint, ut coram Regali Cancellaria commiſsſsi officij receptionis mercium in portu Veræcrucis rationem non redderet. Qui,
62
& alij exceſsſsus cùm quotidie renovarentur, & plures aliæ dubitationes differentiæ in his remotis partibus orirentur, quæ ex capitulis dictæ concordiæ terminari non poterant. Tandem Regia Maieſstas Philippi Tertij iuſsſsit ſsupremum SenatũSenatum ſsanctæ, & Generalis Inquiſsitionis cum Senatu Indiarum coadunari, & omnium ſsuffragijs dicta dubia reſsolvi, dictaſsq́ue differentias componi, & quid in poſsterum ſservari deberet, maturè, & opportunè decide. Quod verò poſst varias ſseſsſsiones peractum fuit, & ex declarationibus, & ordinationibus, quæ ex utriuſsque Senatus conſsenſsu proceſsſserunt, edita fuit nobilis illa ſschedula, quæ vocatur, La concordia del año de 1610. quæ quoniãquoniam notabilis eſst, & ad paucorum manus pervenit, hîc utiliter ſsubnectẽde videtur, & ita habet.
EL REI. Marques de Monteſsclaros, Pariente, mi Virrei, Governador, i Capitã general de las provincias del Pirù, i la perſsona que adelãte me ſsirviere en el dicho cargo, Porque la paz, i concordia, i buena correſspondencia entre los Ministros, i Tribunales es mui conveniente, i neceſsſsaria para el buen govierno de los Reinos, i adminiſstraciõ de la justicia: i aviendo tenido noticia el Rei mi ſseñor, que aya gloria, que entre los Virreyes de eſsſsas provincias, i de Nueva-Eſspaña, i las Audiencias de ambos Reinos, i otros Miniſstros ſseglares de las Indias, i los Tribunales de la Inquiſsicion de eſsſsa ciudad de los Reyes, ide la de Mexico, i ſsus Comiſsſsarious, avia algunas diferencias, i competencias de juriſsdicion ſsobre cauſsas, i negocios fuera del crimen de la beregia, ò dependiente della, i deſseando que ſse eſscuſsen para adelante, i ſse dieſsſse orden que convinieſsſse, i que cada uno acuda à lo que le tocare por razon de ſsu oficio, i no ſse periurbe la paz. Mandè, que dos del Conſsejo de la ſsanta i general Inquiſsicion, i otros dos del Real de las Indias ſse juntaſsſsen, i vieſsſsen los papeles que acerca dello ſse avian remitido por una, i otra parte, i ſse me cõſsultaſsſse lo que parecieſsſse. I aviendoſse cumplido aſsſsi, i viſsto, i conſsiderado todo mui particularmente, i reſsuelto lo que debia bazerſse por cada uno, quando las dichas competencias ſse ofrecieſsſsen, por no averſse embiado baſsta agora los deſspachos de lo que aßi ſse reſsolvio, he entendido, que las dichas competencias, i diferencias ſse han proſseguido, i ſsido mayores, ſsegun las dilaciones que dellas han ve|nido, i para que ceſsſsen, i ſse haga todo como conviene al ſservicio de Dios, i mio, i à la autoridad de los Tribunales, Mando, que el deſs pacho que eſstabareſsuelto en tiempo del Rei mi ſseñor, ſse haga luego en la conformidad q̃ entonces ſse reſsolvio, i que por ambos Conſsejos ſse embie à los Tribunales, que dellos dependen: i lo que aſsſsi ſse acordò, i reſsolvio es lo ſsiguiente.
Primeramente, que los Inquiſsidores del Pirù, i Nueva-Eſspaña, idel Tribunal que be mandado aſsſsentar en la ciudad, i provincia de Cartagena, de aqui adelante, tacita, ni expreſsſsamente no ſse entrometan por ſsi, ni por terceras perſsonas en beneſsicio ſsuyo, ni de ſsus deudos, ni amigos à arrendar mis rẽtas Reales, ni à prohibir que con libertad no ſse arrienden enla perſsona que mas por ellas diere, ſsopena de perder ſsus oficious.
Item, que los dichos Inquiſsidores, i Fiſsceles, i los otros Oficiales ſsalariados de eſsſse, i las demas Inquiſsiciones no traten en mercadurias, ni arrendamientos, por ſsi, ni por interpoſsitas perſsonas, ſsopena de perdimiento de ſsus oficios, i de lo que trataren, i contrataren.
Item, que los Inquiſsidores, i Miniſstros de la Inquiſsicion no puedan tomar, ni tomẽtomen por el tanto coſsa alguna que ſse buviere vendido à otro, ſsino fuere en los caſsos que les es permitido por derecho, i pudieran tãtear, ſsino ſsueran Miniſstros de la Inquiſsicion: i que no puedantomar coſsa alguna de mercadurias, ò otras perſsonas contra ſsu voluntad, aunque ſsea pagandola à taſsſsacion, ſsino fuere en caſso de grande neceſssidad, para los preſsos, ò obras de la caſsa de le Inquiſsicion, i no para las ſsuyas, i ſsus perſsonas, i familias.
Item, que los negros de los Inquiſsidores anden ſsin eſspadas, ni otras armas; i ſsi las traxeren ſsino fuere acompañando à ſsus amos, mis juſsticias Reales los puedã castigar, guardando en esto el orden que tengo dado con los Oidores.
Item, que los Comiſsſsarios, i Familiares de las dichas Inquiſsiciones, que fueren mercaderes, tratantes, ò Encomenderos, no ſsean exẽ tos de pagar mis derechos Reales; i mis juſsticias Reales les compelan à ello, i les puedan reconocer ſsus caſsas, i mercaderias: i ballando aver cometido algunos fraudes en los regiſstros, caſstigarlos conforme à las leyes, i ordenancas Reales; i los Inquiſsidores contra eſsto no los amparen, i defiendam.
Item, que nombrãdo la juſsticia Real ſseglar por depoſsitario de algunos bienes à algũalgum Familiar, le pueda compeler à q̃ dè cuenta delos tales bienes, i caſstigarle ſsiendo ino bediente.
Item, que los Familiares de la Inquiſsicion que tuvieren repartimientos, ò feudos mios, quando vinieren enemigos a las costas vayã à guardarlas à las partes, i lugares que el Virrei, i Capitan general les ordenàre, i hagan las otras coſsas que tienen obligacion, cõformeconforme à ſsus feudos.
Item, que los Comiſsſsarios de la Inquiſsicion no den mandamientos contra las juſsticias, ni otras perſsonas ſsino fuere por cauſsas de la Fè en los caſsos que les es permitido, todo conforme à ſsus titulos, ò por comiſsſsiõ eſspecial de los Inquiſsidores.
Item, que los Oficiales, Comiſsſsarios, i Familiares de la Inquiſsicion no gozen del fuero de la Inquiſsicion en los delitos que buvieren cometido antes de ſser admitidos por Oficiales, Comiſsſsarios, i Familiares.
Item, que los Inquiſsidores no detengam los corrcos i cbaſsques, i alcen la prohibicion que contra eſsto tienẽ becha, porq̃ el Correo mayor les darà aviſso quando partierẽ los tales correos, como mando lo haga i cumpla.
Item, que los Inquiſsidores de aqui adelante tengam mucha conſsideracion en proceder cõtracontra los Alguaciles Reales, i no los prendan ſsino en caſsos raros i notorios, en que huvierẽ excedido contra el ſsanto Oficio.
Item, que los Inquiſsidores alcen la prohibicion que tienen hecha de que ningum navio ſsalga del puerto, ni perſsona ninguna parta del Reino ſsin licencia ſsuya.
Item, que ſsucediendo algun Inquiſsidor, ò Miniſstro de la Inquiſsicion en algunos bienes litigioſsos por teſstamento, ò otro titulo, no ſse traigan los pleitos que ſsobre ello buviere à la Inquiſsicion, ſsino que ſse determinen, i acaben donde fueren començados, ò buvieren de ir en grado de apelacion.
Item, que estando preſsos en la Inquificion alguno, ò algunas perſsonal por algun delito, aunque ſsea de la Fè, los Inquiſsidores no den mandamientos contra las juſsticias para que ſsobreſsean, i paren en los pleitos que los tales preſsos tuvieren ante las tales justicias.
Item, que los Inquiſsidores tengãtengam mucho cuidado de nõbrar por Familiares, i Ministros de la Inquiſsicion perſsonas quietas, de buena vida, i exemplo.
Item, que en la Veracruz, por ſser puerto principal, i eſscala del Reino de la NuevaEſspaña, aya un Alguacil de la Inquiſsicion, el qual goze del fuero della como Familiar, i los Alguaciles que buviere nombrados en las otras ciudades, villas, i lugares de eſsſsos Reinos de las Indias ſse quiten luego.
Item, que los dichos Inquiſsidores no nombren por Calificadores del ſsanto Oficio à nin|gun Religioſso, que no aya paſsſsado à aquellos Reinos con licencia mia, i de ſsu Prelado.
Item, que ſsiendo Calificador dela Inquiſsicion algun Religioſso, ſsi à ſsu Prelado le pareciere mudarle à otra parte por algunas conſsideraciones, los Inquiſsidores no ſse lo impidan.
Item, que los Familiares que tuvierẽtuvieren oficios publicos, i delinquieren en ellos, ſsean castigados por mis juſsticias Reales, i los Inquiſsidores no los defiendan, ni amparen contra eſsto; i lo miſsmo ſse entienda con los Comiſsſsarios que delinquieren en los oficios, ò miniſsterios de Curas, ò Prebendas que tuvieren, ſsino que los dexen à ſsus Ordinarios.
Item, q̃ eſstando amãcebados algunos Familiares de la Inquiſsiciõ, i procedienào mis juſsticias, ò las Ecleſsiaſsticas por el dicho amancebamiento cõtracontra ellos, los Inquiſsidores no los amparen, ni defiendan, aviendo las dichas juſstictas prevenido la cauſsa.
Item, que los Inquiſsidores no den mandamiento contra las Vniverſsidades, en que mãden ſse gradue algun Doctor por Clauſstro, cõ tra los eſstututos i conſstituciones dellas, ni ſse entrometã en coſsas ſsemejantes, ni en negocio de govierno, que no tocan à ſsu miniſsterio.
Item, q̃ el dia q̃ ſse buviere de celebrar auto de la Fè, los Inquiſsidores d aqui adelante no prohibã traer armas, pues ſsi cõviniere q̃ no ſse traigan, el Virrei lo mãdarà proveer aßi.
Item, que quando los Inquiſsidores fueren à alguna Igleſsia à publicar el edicto de la Fè, ò à hazer otro acto de juridicion, ſse ſsentaràn enla Capilla mayor en ſsillas, teniendo delàte una alfombra, i almobadas, i los oficiales un banco cabierto con una al fombra.
Item, que los Inquiſsidores no procedã por cẽſsuras contra el Virrei en ningun caſso de cõpetencia de juridicion. I el Virrei no advocarà ninguna cauſsa, ò delito de Familiares, ò Ministros de la Inquiſsicion, en que obiere, ò ſse eſsperare aver competencia de juridicion; antes lo dexe à las Audiencias, i juſsticias ordinarias, para que con ellos los dichos Inquiſsidores puedan formar la dicha competencia, ſsi la buviere de aver.
Item, que por eſscuſsar todamanera de competencia entre los Inquiſsidores, i las Audiẽ cias Reales, i las otras mis juſsticias ſseglares ſsobre el conocimiento de las cauſsas criminales de los Familiares, fuera del cremen de la beregia, ò dependiente della, i que ſse conſserve entre ellos toda buena paz, i correſpondẽciacorreſpondencia, Mando, que de aqui adelante, quando ſse ofreeieren las dichas cauſsas de competẽciascompetencias, el Oidor mas antiguo de mi Audiencia Real de Lima, ò de al de Mexico rreſspectivè, ſse juntẽ con el Inquiſsidor mas antiguo de la dicha Inquiſsiciõ, i ambos confierã, i tratẽtraten ſsobre el negocio en que obiere la dicha competencia, i procuren de concordarlo por la via i orden que mejor les pareciere; i no ſse concordando los dichos Inquiſsidores, nombren, i eſscojantres Dignidades Ecleſsiaſsticas, i dellos el Virrei elija uno que ſse junto conlos dichos Inquiſsidor, i Oidor mas antiguos, i ſse guarde lo que pareciere àla mayor parte: i ſsino la buviere, por ſser todos tresvotos ſsingulares, el Virreivea la cauſsa, i ſse guarde el parecercõquiẽ cõformare.
I porq̃porque en el Pirù, quãdoquando ai auto de la Fè, ſsiempreſse ha acoſstumbreado, que el Virrei ba ido acõpañado de la AudiẽciaAudiencia, Ciudad, i Cavalleros, i entre enel patio dela InquiſiciõInquiſicion, dõdedonde eſstã aguardando los Inquiſsidors, i alli tomã el Virrei en mediv, quãdoquando ai dos Inquiſsidores: i ſsi uno ſsolo, và el Virrei à læ mano derecha, i el Inquiſsidor à la izquierda: i por el miſsmo ordẽ ſse aßientan en el auto; i acabado buelve el Virrei con los Inquiſsidores haſsta la InquiſiciõInquiſicion, i dexandolos en el patio della, ſse và a ſsu caſsa con el miſsmo acompañamiento. I mi voluntad es, i mando, que esta orden ſse guarde de aqui adelante, aſssi en el Pirù, como en la NuevaEſspaña, no embargante que en le Nueva-Eſspaña aya avido diferente costumbre.
I porque mi voluntad es, que ſse guarde, i cũpla lo cõtenido en los veinte i ſseis Capitulos arriba eſscritos, os mando, que en lo que os tocàre los cãplais, i guardeis, i hagais guardar, i cũplircumplir, i executar, ſsegun, i como en ellos ſse contiene, i declara; i que contra el tenor, i forma dellos no vais, ni paſsſseis, ni cõſsintais ir, ni paſsſsar en manera alguna: i àlos Tribunales, i miniſstros del S. Oficio ſse ordena lo meſsmo por el Cõſsejo dela ſsanta i general InquiſiciõInquiſicion, por los deſspachos que de la miſsma fecha deſstos ſse embiã para el CõſejoConsejo, para que por ſsus partes, i lo que les toca aſssi lo cũplancumplan puntual, i preciſamẽtepreciſamente, terneis cõ ellos, i procuareis que ſse tẽga todabuena cor reſspondẽcia, bonrãdolos, i dãdolos todo el favor i ayuda que conviene para el miniſsterio tã ſsanto que exercen, que en ello ſserè ſservido, i à las Audiẽcias de la Plata de S. Frãciſsco de Quito i Chile embiareis una copia deſsta cedula, para q̃ la põgã en ſsus archivos, i tẽgã entẽdido lo q̃ ſse provee, i ordena, i lo cumplã, i bagã cũplir en los caſsos que enſsus diſstritos ſse ofrecierẽofrecieren delos expreſsſsados en ella, i podreis eſscuſsarde embiar lo meſsmo àlas AudiẽciasAudiencias del Nuevo-Reino de Granada, i Tierra-firme, porq̃porque por cõprebenderſse en el diſstrito de la InquiſiciõInquiſicion que nuevamente he mãdado fundar enla ciudad de Cartagena, ſse les embia la ordẽorden que han de guardar, aßi delo que les es comũcomun delos Capitulos arriba cõtenidos, como de lo que de nuevo con la dicha fundaciõ ſse ordena, i mãda, conforme à lo que | ha parecido, que los unos, i los otros deben guardar, i cumplir: i eſsta original hareis poner en el Archivo de eſsſsa Audiencia. Fecha en Lerma à 22. de Mayo de mil i ſseiſsciẽtos i diez años. Yo el Rei. Por mandado del Rei nueſstro Señor. Pedro de Ledeſsma.
Cæterùm cùm in cap. 25. dictæ ſsched. quod agit de cognitione, & deciſsione
63
competontiarũcompetontiarum, quæ ratione iuriſsdictionis inter Inquiſsitores, Regales AudiẽtiasAudientias, & alios iudices ſseculares quotidie ſsuboriri ſolẽtſolent, non exprimeretur locus, in quo ad talẽ deciſsionẽ faciendãfaciendam Inquiſsitor, & Auditor antiquior coadunari deberẽt, & uterq;uterque prætẽderet aliũalium ad ſse trahere, cò quòd multis retiò annis in his provincijs Indiarũ de prælatione decertẽtdecertent, &
64
Auditores pro ſse habeãthabeantſsuetudinẽ, & ſschedulas aliquas, quæ eis priorẽ locũlocum deferendũdeferendum eſsſse declarãt. Quas tamẽtamen Inquiſsitores admittere nolunt, eò quòd per Tribunal ſsupremæ Inquiſsitionis expedite non fuerint. Res in antiquacõfuſsione permanſsit, quia ſsuper quolibet dubio cõprtontia iuriſsdictionis formabatur, & nunquãnunquam decidebatur ob cõcurſusconcurſus, & præcedentiæ dubitationẽ. Quod effecit, ut plurimæ, ac graviſsſsimæ cauſsæ civiles, & criminales cum gravi partiũ damno, & Reſsp. ſscãdalo indeciſsæ manerent, & hucuſsque permaneant. Vnde plures ſsuper hoc litigantiũlitigantium querelæ, & ProregũProregum, Audientiarũq́ue epiſstolæ ad Regias aures, & ſsupremum IndiarũIndiarum Senatum pervenerũtpervenerunt, cuius conſsultationibus circa hunc articulũarticulum præcedentibus, Rex noſster
65
declaravit per ſsched. Matr. 19. Novembr. ann. 1618. Que las juntas ſse bizieſsſsen en una ſsala de las caſsas Reales, i que el Oidor avia de preferir, i prefirieſsſse al Inquiſsidor. Idemq́ue ipſsum rurſsus repetitum fuit per epiſst. ad Limanam Audientiam ſscriptam 28. Maij ann. 1621.
Et ſsanè (iudicio meo) ſsatis iuris regulis cõ ſsentaneè. Nam ubi hæc
66
cõpetentiæ formãturformantur, nõ agitur de cauſsis Fidei, hæ enim penitùs Inquiſsitoribusreſservãtur, ut ſsuprà animadverti. Sed de tẽporalitemporali, ac Regali iuriſsdictione corã his, vel alijs iudicibus exercẽda. In qua Auditores ordinariãordinariam habent, &, ut ita dicam, trumcalem, vel radicalẽ, Inquiſsitors
67
verò delegatãdelegatam, ac propter cauſsæ privilegiũprivilegium erga certas perſsonas, & cauſsas ſsibi conceſsſsam, ut patet ex conſstit. Vrban. & Clem. IV. & docent DD. in cap. ad abolendam, §. ſsi verò, de hæret. direct. Inquiſs. 3. par. q. 4. Vbertus verb. Inquiſsitor, Simanc. in tit. 7. n. 4. Moſscon. d.c. 11. in princ. Vnde orta quæſstione ſsuper fori declinatoria favorabilior
68
in dubio iudicãda eſst ordinaria iuriſsdictio, quãm delegata, & extraordinaria, quæ & odioſsa dicitur, & cenſsetur, ut per gloff. in cap. 1. verb. Proceſsſsus, de reſscript. in6. Menoch. lib. 2. præſs. 16. num. 13 & lib. 1. de arbitrar. q. 37. num. 14. Magon. deciſs. Florent. 87num. 3. & Alvar. Valaſsc. con. 152. num. 9.
Et ubi daremus æqualẽ eſsſse dignitatẽ, & au
69
*ctoritatem Inquiſsitorum, & Auditorum, Auditor qui ordinariãordinariam defendit, & repræſsentat, meliorem quidẽquidem, & honorationrem locũlocum habere deberet. Non enim omninò aſsſsentior Narbonæ, qui in d. l. 20. Recop. gloſsſs. 22. per totãtotam, indiſstinctè
70
hanc iuriſsdictionẽ ſsancti Officij in cauſsis Familiarium Eccleſsiaſsticam, & ApoſtolicãApoſtolicam facit. Cùm id non ſsatis admittãtadmittant verba eiuſsdem legis, ibi: Como juezed que para ello tinen juriſsdicion de ſsu M ageſstad. Et certum ſsit, iura, quæ Narbona in contrariũcontrarium expedit, in Hiſspania obſservata non fuiſsſse, quouſsque Reges Catholici in honorẽ, & favorem Fidei, & Inquiſsitionis, hanc partẽpartem ſsuæ iuriſsdictionis per Inquiſsitores exerceri voluerunt.
Neque obſstat, quòd
71
d. cap. 25. dicat: Que el Oidor mas antiguo ſse junte cõ el Inquiſsidor mas antiguo, &c. Vnde videtur, quòd ille hũc ſsequidebet, & ad eius domũdomum accedere. Nam hoc nihil ſstringit, cùm ſsine aliqua iuris partiũpartium põderationeponderatione eſsſsutitum potiùs, quàm dictum reperiatur, arg. l. ſsi quando, C. de inoff. teſst. præſsertim cùm in cõiunctis non ſsoleat curari ordo litterę, l. quoties, §. univerſorũuniverſorum, D. de uſsufr. Et dictio
72
cum, quãdoquando ponitur interperſsonas, vel etiãetiam inter res, quarũquarum una alteri acceſsſsoria nõ erat, eas æquè principaliter iungit, ut poſst plures, quos refert, tradit Cened. ſsing. 9. n. 5. & ſseqq. & Aug. Barboſs. in tract. de dictionibus, verb. Cum, & Tuſsch. eod. verb.
Sed quãvis decta declaratio præceſsſserit, adhuc Inquiſsitores Limani, & Mexicani ei acquieſscere noluerũtnoluerunt, eandẽeandem causãcausam prætexentes, quòd
73
Regis mãdatũ ad id exequẽdũ non haberẽt per ſupremũſupremum generalis Inquiſsitionis Cõſsiliũ, cui ipſsi ſsuberant, expeditũ. Quo factũeſst, ut dictarũdictarum litiũlitium curſsus indies magis, ac magis protelaretur, & ita, urgẽteurgente IndiatũIndiatum Senatu, ut competens huic dãmo remediũremedium adhiberetur, Rex noſster utriuſsq; Senatus votis, & cõſsultationisbus attẽtè perſspectis, his ultimis diebus ad dictas differentias ſsuper præcedentia ſsedandas, hanc formãformam præſscripſsit, ut antiquior Auditor, & Inquiſstor in Palatio Regio corã Prorege cõvenirẽt, & manus dextræ locũlocum, qui eorũ in munere antiquior eſsſse reperiretur, haberet, atq;atque occuparet. De quo per utrũque SenatũSenatum ſsched. expediri iuſsſsæ ſsunt an1636. quæ neſscio an adhuc ab Inquiſsitorib receptę ſsint.
Qualiter verò in Hiſspaniæ Regnis
74
ſsimiles competentiæ terminentur, & quæ regulæ ad earum deciſsionem ſservãdæ ſsint, videbis apud Simancas tit. 41. n. 21. Cevallos in tract. de violentijs, gloſsſs. 15. n. 16. & ſseqq. & 2. par. q. | 23. n. 9. & 10. Narbon. in d. l. 20. tit. 1. lib. 4. Recop. ex gloſsſs. 7. ad 20. & 73. & 24. D. Valẽçuela cõſs. 191. n. 13. fol. 586. ubi tractat, quid debeant
75
probare Familiares, ut gaudeant privilegio Inquiſsitionis, & Carleval. tract. de iudic. diſsp. 2. q. 6. ſsect. 6. ex. n. 511. ad 524. ubi optimè NarbonãNarbonam reprehendit, quòd Familiares delinquentes in officio, per omiſssionem, docuerit ab Inquiſsitoribus puniẽdos eſsſse, ſsic exceptionẽ dictarum ſchedularũſchedularum reſstringens.
Planè illud inconcuſs
76
eiſsdem Familiaribus conceſsſsum eſst, ut poſssint arma portare, quod promanat ex alio, quòd ipſsi Inquiſsitores, quibus aſssiſstunt, & famulãturfamulantur, poſssint habere
77
familiam armatãarmatam ad munus, & officiũ ſsibi iniunctum meliùs exequendũexequendum, Clem. 2. §. ult. de hæret. cap. ſstatutum, cum gloſsſs. verb. Indirectè, eod. in 6. & de utroque loquitur Bobadilla, addẽs, quôd poſsſsunt procedere cõtra eos, qui eis arma auferre voluerint, in Polit. lib. 2. c. 17. n. 80. ubi allegat Hippolyt. Bald. Lucernam Inquiſsit. Paul. Fuſsc. Monoch. Simanc. Covarr. Redin. Salced. PlaçãPlaçam, Roxas, Dueñ. Roland. Decian. LæliũLælium Iordan. Villad. repetit ipſse Bobadilla eod. lib. 2. c. 15. n. 9. & 28. & proſsequitur Narbona d. l. 20. gloſsſs. 18. n. 85. & poſst Peñam extẽditextendit Salced. in prax. c. 150. n. 26. ad cæteros Miniſstros, qui quãvis aliâ ratine ſsancto Officio inſserviunt, veluti Commiſsſsarios, Conſsultores, Advocatos, Notarios, Cuſstodes carcerum, ſsive Commentarienſses, & alios. Nam hi omnes ratione officij infecti ſsunt hæreticis, & impijs hominibus; ut optimè tradit peña ſschol. 114. ubi, quod plus eſst, idẽidem dicendũdicendum exiſstimat de illis, qui publicè ſscribunt adverſsus hæreticos: Hoc enim (inquit) non modò ſsacri officij Miniſstri ſsunt, verùm, quod amplius eſst, Fidei defenſsores. Qui cùm multos habeant inimicos, iuſtũiuſtum videtur, ut hoc privilegio delationis armorũarmorum utãturutantur, aut ſsaltẽ iuſstiſsſsimũ eſsſset, ut ad hos etiãetiam benignitate PõtificiaPontificia extẽderetur. Et idẽidem tractat alios Auctores referẽs Diana d. tract. 8. reſsol. 31. pag. 398. quo in tract. & in præced. Plurimasquæſstiones ad officiũofficium Inquiſsitorum pertinentes adducit.
Habent etiãetiam Inquiſsitores inter alia privilegia illud valdè notabile ex Bulla Pauli III. & Pij V.
78
ut ſsi quas præbẽdas in Eccleſsijs CathedralibꝰCathedralibus, vel Collegiatis obtineãtobtineant, pro pręſsentibus, & reſsidentiubs habeantur, de quo agit Roxas de privil. Inq. n. 420. & ſsing. 69. Splin. in ſspeucl. teſstam. gloſs. 3. in princ. n. 78. & alij, quos refert Barboſsa in remiſsſs. ad Concil. Trid. ſseſsſs. 24. c. 12. de refor. & noviſssimè Diana d. tract. 8. reſsol. 91. pag. 416. & ſsic in tota Hiſspania obſservatur, etiãetiam in Eccleſsijs, quæ de iure Regij patronatus exiſstunt. Et aliquãdoaliquando id etiã in his provincijs IndiarũIndiarum obtentũobtentum fuit in Inquiſsitoribus Mexicanis Bonilla, & D. Alphõſso de Peralta, qui in Metropolitana eiuſsdẽ urbis Eccleſsia dignitates habuerunt, & Limæ in Inquiſsitore Cereçuela. Sed poſsteà hoc in ſsupremo IndiarũIndiarum CõſilioConſilio admiſsſsum non eſst, ne Eccleſsiæ, quæ vix ſsufficientibus præbendarijs abundant, hoc facto, neceſsſsario ſservitio privẽturpriventur; maximè no Canonicatu in ſsingulis earũ pro reditibus S. Inquiſsitionis ſsupprimi iuſsſso, ut ſsup. retulimus. Et invenio ſsched. dat. Pardi 25. Ianuar. ann. 1569. to. 1. pag. 56. cum Regijs officialibus Limanis loquentem, quæ iubet, quòd ſsi fortè aliqui ex dictis Inquiſsitoribus ad aliquãaliquam Dignitatẽ, Canonicatum, vel BeneficiũBeneficium à noſstris Regibus præſsententur, eius reditus pro rata ex Inquiſsitionis ſsalario detrahantur. Quod ſsatis notaile eſst, ſsed parũparum practicatur, quoniãquoniam (ut dixi) iam eis præbendæ dari non ſsolẽt. Eſst autẽautem valdè notandũnotandum, & magnifaciendũmagnifaciendum dictum privilegiũprivilegium InquiſitorũInquiſitorum, ut pro reſsidentibus habeantur;
79
quoniam cùm idem prætenderent Cõmiſsſsarij Subdelegati ſsanctæ Cruciatæ, id eis denegatũdenegatum fuit, iuſssũq́ue, ut nõ reſsidẽtes à ſsuis Prælatis mulctẽturmulctentur per ſsched. dat. Matr. 17. Martij, & 27. April. ann. 1619.
Denique illud animadverto, quòd
80
etſsi aliquis qui in Hiſspania hæreſsis crimẽcrimen, vel aliud commiſserit, quod ad cognitionẽcognitionem Inquiſsitionis pertineat, ad Indias, ut quotidie accidit, trãſsfretaverit, adhuc ab Indianis Inquiſsitionibus puniri poterit, abſsque ulla remiſssione ad locũ originis domicilij, vel cõmiſsſsi delicti. Eſst
81
nãq́ue in hęreticis ſspeciale, ut ubicũque reperti, & cõprehenſsi fuerint, ibi puniri poſsſsint, quia ubiq́ue eſst Tribunal Domini, ut arg. l. arriani, l. Manichæos, de hæret. & l. 2. C. de apoſstatis, docet Cynus in l. 1. in fin. C. de ſsumm. Trinit. gloſsſs. & Ioan. Andr. & Philip. Franc. per text. ibi in cap. ut commiſsſsi, de hæret. lib. 6. & alios referens Dueñ. reg. 378. n. fin. Roxas, omninò videndus, de hæret. ſsing. 153. Maximè cum talis hæreticus,
82
ſsi in hæreſsi, vel Iudaiſsmo perſseveret, quotidie idem delictũdelictum patrare videatur, & ſsic hac de cauſsa ibi, ubi apprehenditur ratione delicti forũforum ſsortiri, ut contingit in latrone, qui ſsecum rẽ furto ſubtractãſubtractam aſsportat, cuius
83
remiſssionẽ multi eâdẽ ratione excuſsari poſsſse defendunt, ut cõſtatconſtat ex Paul. Caſstr. in l. ſsive manifeſstus 5. §. 1. D. de condict. furt. Boer. deciſs. 218. n. 2. Capic. deciſs. 104. Dueñas reg. 378. n. 5. Scoin. in cap. 1. n. 5. de raptor. vivio lib. 1. commun. verb. Iudex domicilij, n. 11. Villalob. in comm. opin. ver. Reus, num. 65. quorum ſsententiam valdè probabilẽ exiſstimat D. Balboa in cap. fin. de foro competent. art. 3. num. 167. licèt ſstatim num. ſsreq. contrariam magis communem appellet.
Et ex his Ego, in ardua quæſstione conſsul|tus, inferebam, tentari etiãetiam poſste, ut
84
etſsi non perſsona, ſseds bona talis delinquentis in aliquo loco reperta ſsint, ubi nec ipſse delictum cõmiſsit, nec originem habet, adhuc ſsi delictũdelictum notorium fuerit, poſsſse adverſsus bona abſsque ulla remiſssionis neceſssitate procedi per Inquiſsitores, in quorũquorum diſstrictu bona reperta ſsint, cũ quod in perſsonam concedimus, multò magis in bonis admittere debeamus, argument. eorum quæ latè, & utiliter notat Everard. in locis legal. loco 1. Et huiuſsmodi
85
bona à die patrati criminis in cõmiſſumcommissum cecidiſsſse videãturvideantur, atque adeò poſssit fiſscus Inquiſsitionis in illa manũmanum inijcere, & cum ipſsis bonis, proceſsſsu formato, eiſsdẽ ſententiãſententiam dicere, iuxta l. Imperatores, cum ſsimilib. de publican. & vectigal. latè Mauſson. in tract. de cõtrvãdis, c. 1. Præſsertim cùm in hoc crimine illud ſsit ſspeciale, ut citatus, contumaciter abſsens, abſsque alia probatione condemnari poſssit pro hærerico, cap. cùm cõtumaciã 7. de hæret. in 6. Archid. in cap. ut cõmiſsſsi, n. 3. Ioan. Andr. Frãch. Silveſs. & alij, quos refert Simanc. de Cath. inſst. tit. 2. Rub. de abſsent. n. 1. & ſseqq. Carrer. tit. de hæret. n. 112. & 118. Tiber. Decian. lib. 5. crimin. cap. 20. n. 19. & cap. 27. n. 7. &c. 32. n. 10. Galganet. tit. 111. n. 54. ubi circa formam procedẽdiprocedendi contra ablentes, & cõtumaces in crimine hæreſsis ſse remittit ad ea, quæ tradit Archid. in cap. ut cõmiſsſsi, de hæret. in 6. & ibi Geminian. & Vmbert. Locatus in iudiciali Inquiſsitor. verb. Citatio, n. 14. verſs. Tu dic, & Simancas d. tit. 2. per totum.

CAPVT XXV. De Bullæ Cruciatæ prædicatione, & Commiſsſsarijs ad eius expeditionẽ in partibus Indiarum electis, eorumq́ue auctoritate, & iuriſsdictione, & de alijs Bullis, & Brevibus Apoſstolicis, & quando, & qualiter in eiſsdem Indijs admitti, & exequi debeant?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiqvinti.

  • 1 BVllæ ſsanctæ Cruiatæ prædicatio in Indijs qualis?
  • 2 Quæſstorum eleemoſsynarumabuſsus ſsublatus, & punitus, & iura, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 3 L. 1. cum alijs, tit. 9. Recop. illustratur.
  • 4 Quæstores eleemoſsynarij, qualiter Indos vexarent, & expilarent?
  • 5 Quæſsturæ fratrum S. Antonij, an per Trident. ſsublata ſsint?
  • 6 Eleemoſsynarũ petitio ſsub prætextu indulgentiarum legitimè conceſsſsarum, prohibita non est.
  • 7 L. 21. tit. 18. par. 3. ponderatur, & exornatur, & num. 14.
  • 8 Cruciatæ conceſsſsio, & eleemoſsynarum, quæ eius virtute corrogantur, quando Regibus nostris facta fuerit?
  • 9 Eleemaſsynarum quæſstores, & petitores, quando permitti debeant?
  • 10 Indulgentiæ poſsſsunt habere reſspectum ad rem temporalem in pios uſsus conceſsſsam.
  • 11 Bullæ Cruciatæ de materia, & explicatione, & varijs quæſstionibus ad eam pertinentibus, qui ſscripſserint?
  • 12 Gratiæ Bullæ Cruciatæ, an ſstrictè, vel latè interpretandæ ſsint? remißivè.
  • 13 Cruciatæ Bulla cur ita fuerit appellata?
  • 14 Cruciatæ mẽtiomentio reperitur in quadam lege partitæ. quæ refertur, & ponderatur.
  • 15 Indiarum provinciæ ſsunt acceſsſsoriè unite Regnis Caſstellæ.
  • 16 Cruciatæ prædicatio conceſsſsa pro Regnis Hiſspaniæ ad provincias Indiarum extendi potuit.
  • 17 Cruciatæ expeditio in provincijs Indiarum, qua forma conſstituta fuerit?
  • 18 Commiſsſsariorum subdelegatorum ſsanctæ Cruciatæ in Indijs inſstitutio, numerus, & officium, & de eorum Miniſstris.
  • 19 Theſsaurariorũ S. Cruciatæ nominatio, & officium.
  • 20 Cruciatæ reditus in Indijs, adquam uſsque ſsummam aſscendere ſsoleant.
  • 21 Prædicatio Bullæ Cruciatæ, quo modo. & pro quo tempore in Indijs fieri ſsoleat?
  • 22 Eleemoſsyna pro conſsequendis gratijs Bullæ Crucitæ, quo modo taxetur in provincijs Indiarum.
  • 23 Bullæ Cruciatæ eleemoſsynam in Indijs augere, & ſsingulis annis colligere, an expediat? ſsæpè in quæstionem vocatũvocatum eſst, & Auctoris iudicium.
  • 24 Bullæ Cruciatæ nova prædicatio, ſsi fortè aliqua de cauſsa in Indijs ultra tẽpustempus ſsolitum differatur, adhuc fideles utuntur, & fruũtur gratijs præcedẽtis prædicationis.
  • 25 Commiſsſsariorũ Cruciatæ in Indijs dignitas, honor, & præminentiæ, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 26 Commiſsſsariorũ S. Cruciatæ in Indijs cognitio, & iruiſsdictio, & qualiter ſsit privativa, & cum inhibitione RegiarũRegiarum Cancellariarum, etiam per viam violentiæ, & compendium ſschedularum, quæ de his agunt.
  • 27 Appellationes à Cõmiſsſsarijs subdelegatis ſsanctæ Cruciatæ, quomodo, & ad quos inter ponantur?
  • 28 Cognitionem per viam violentiæ non dari Regalibus Audientijs in cauſsis Cruciatæ, qui aſsſserant?
  • 29 Commiſsſsarij Cruciatæ procedere poſsſsunt contra eos, qui Miniſstros ſsuos turbãtturbant, vel impediũt in ſsuis officijs, vel exemtionibus, ſsed non per cenſsuras, & quare?
  • 30 Inquiſsitores poſsſse procedere per cẽſsurascõtra turbãtes exẽtiones ſuorũſuorum FamiliariũFamiliarium, & MiniſtrorũMiniſtrorum, putat Narbona, & quare?
  • 31 Epiſscopus, qui ſsimul eſst dominus temporalis alicuius loci, in cauſsis, in quibus tanquam talis congnoſscit, non poteſst procedere per cenſsuras.
  • 32 Appellationes ab Epiſscopas, ſsimul dominis temporalibus, ubi ut tales pronuntiãtpronuntiant, ad Regia Tribunalia ſsuperiora deferenda ſsunt.
  • 33 Rex ubi ſsimul eſst Dux, & iudicat ut talis, appellatur ad ſsuperiorem in Ducatu.
  • 34 Competentiæ iuriſsdictionis, ſsi quæ fortè oriantur cum Commiſsſsarijs Cruciatæ, quomodo terminandæ ſsint?
  • 35 Commiſsſsarij ſsanctæ Cruciatæ, quando, & in quibus actibus Auditores præcedant?
  • 36 Rationalis, vulogò Contador, S. Cruciatæ, an Fiſscales Regiæ Cancellaraiæ præcedere debeat?
  • 37 Commiſsſsarij S. Cruciatæ an poſssint cognoſscere de bonis vacantibus, & inteſstatorum, & ea Cruciatæ iuribus applicare?
  • 38 Religioſsi Beatæ Mariæ de Mercede prætendebant in Indijs bona, quæ vocantur de moſstenco, & qualiter excluſsi fuerint?
  • 39 Bona vacantia & de Moſstrenco regulariter pertinent ad Regalia, & per Regios officiales colligenda, & adminstranda ſsunt. L. vacantia, C. de bon. vacant. l. 7. & 9. tit. 10. l. 7. & 8. tit. 13. lib. 6. Recop. illuſstrantur, ibid.
  • 40 Bona de Moſstrenco cur dicãturdicantur, quæ certum dominum non habent?
  • 41 Commiſsſsarij Cruciatæ in Indijs, ſsi velint cognoſscere de bonis de Moſstrenco, debent oſstendere peculiarem delegationem ad hoc.
  • 42 Bullarum Apoſstolicarum retentio, quæ per Regium Indiarum Conſsilium priùs viſsæ non fuerint, qua ratione fundetur? & ſsched. de hoc agentes.
  • 43 Nuntij Apoſstolici Hiſspaniæ iuriſsdictio, & Brevia ad provincias Indiarum non extenduntur.
  • 44 Bullarum retẽtio faciliùs debet permitti in provincijs IndiarũIndiarum, quãquam alibi, & quare?
  • 45 Bullarum retentionis materiam Auctores plurimi tractant, qui recenſsentur.
  • 46 Bulla in Cœna Domini non comprehendit retinentes Bullas Apoſstolicas ex iuſsta cauſsa, & ad effectum ſsupplicandi de illis apud ſsed. Apoſst.
  • 47 Supplicationes à Bullas Apoſstolicis, quæ ex iuſstis cauſsis retinentur, qualiter, & à quibus interponi, & proſsequi debeant?
  • 48 Executoriales in Romana Curia in contradictorio iudicio à partibus impetrati, retineri non debent, nec à Fiſscalibus impediri.
  • 49 Bulla in Cœna Domini qualiter in provincijs Indiarum ſsingulis annis publicetur, & qui de ea agant?
AD eandẽeandem quoque, de qua agimus, rerum, & Tribunalium Eccleſsiaſsticorum tractationẽ pertinet, ut aliqua dicamus
1
de Bullæ Cruciatæ in his Indiarum partibus Prædicatione, & Iudicibus, ſsive Commiſsſsarijs Subdelegatis, qui in cauſsis ad eandem prædicationem pertinentibus privatam iuriſsdictionem exercent.
Et ſsciendum quidem eſst, quòd
2
quamvis quæſstorũ abuſsus, qui ſsub occaſsione plures eleemoſsynas à populis corrogandi, in eis conciones habebant, & varias indulgẽtiasindulgentias pollicebantur, quibuſscunque privilegijs non obſstantibus, meritò extirpari, & puniri iuſsſsus fuerit, in cap. cùm ex eo, de pœnit. & remiſsſs. Clem. abuſsionibus, eod. tit. cap. ut officium, §. cõpeſscendi, de hæret. in 6. Conc. Trid. ſseſsſs. 5. de reform. c. 2. ſseſsſs. 2. 1. c. 9. ſseſsſs. 25. ad fin. in decreto dse indulgẽtijs: quibus des iure noſstro Regio conſsonat
3
text. in l. 1. & ult. cum alijs lib. 1. tit. 9. Recop. & de iure IndiarũIndiarum ſsched. 6. Decemb. ann. 1571. & 13. Novembr. ann. 1582. quæ referũturreferuntur 4. tom. impreſsſs. pag. 267. & pag. 327. & ſstrictiùs epiſst. dat. Pard. 2. Decemb. ann. 1609. directa ad Dom. Marchionẽ de Monteſsclaros Proregem PeruanũPeruanum, ubi referuntur
4
exceſsſsus huiuſsmodi quæſstorum inter Indos, & qualiter eos vexabant, & expilabant ſsub prætextu eleemoſsynarum, quarũ promiſssionem ab eiſsdem extorſserant, iunctis alijs, quæ de dictis quæſstoribus, eorumq́ue damnis, & fraudibus, tradunt Dec. conſs. 277. Navar. conſs. 33. ſsub tit. de pœnit. & remiſsſs. ubi tractat, an
5
per deciſsionem Concilij ſsublatæ ſsint quætur ę Fratrum S. Antonij pro ſse, & ægrotis Mendicantibus, idẽidem Navar. de indulgent. notab. 31. an. 46. Vgolin. de Epiſscop. cap. 8. §. 4. n. 6. & 2. par. cap. 41. §. 3. n. 1. Zerola in prax. Epiſscop. 1. par. verb. Quæstores, Did. Perez in l. 7. tit. 8. lib. 1. Ordin. Aviles | in cap. 51. Prætor. Avend. lib. 2. cap. 30. Paul. Fuſscus de viſsitat. lib. 1. cap. 30. num. 36. Enriq. in ſsumm. lib. 7. cap. 29. Cened. in collect. ad Sext. cap. 9. Eman. rod. to. 3. quæſst. reg. q. 32. art. 11. Eraſsm. Cochier de iuriſsd. in exemt. par. 2. q. 45. n. 96. Iul. Labor. de indulgent. 2. pasr. c. 13. Aloiſs. Ricc. in praz. aurea cap. reſsol. 290. Aug. Barboſsa de offic. Epiſsc. 3. par. alleg. 109. & in collect. noviſsſs. ad d. cap. 9. Concilij, ubi alios adducit.
Non ideò tamen
6
damnatæ ſsunt, nec dãnari poſsſsunt indulgẽtiæ, atque aliæ ſspirituales gratiæ, quæ cum licentia, & beneplacito ſsedis Apoſstolicæ per Ordinarios locorum, debitis modis, & temporibus populo publicantur, nec eleemoſsynæ, & charitatis ſsubſsidia, quæ à fidelibus piè offerũturofferuntur, ut hos cœleſstes Eccleſsiæ theſsauros conſequãturconſequantur, ut expreſssè decidit idẽidem ipſsum Conc. Trid. d. ſseſsſs. 21. c. 9. & Auctores ſsup. citati, &
7
optimus tex. de iur. noſstro in l. 21. tit. 18. par. 3. ubi refertur forma licentiæ, quam Reges cõcedereconcedere ſsolent, ut virtute litteraru Apoſstolicarum eiuſsmodi quæſstores in ſsuis Regnis ellemoſsynas colligant.
Et ad hunc nimirũnimirum caſsum ſspectat cõceſſioconceſſio, &
8
prædicatio Bullæ, quæ vocatur Sanctæ Cruciatæ, & indulgentiarũindulgentiarum, gratiarũgratiarum, ac diſspenſsationum, quæ in ea continentur, quam ſsummi Romanæ Eccleſsiæ Pontifices noſstris pijſsſsimis, & Catholiciſsſsmis Hiſspaniæ Regibus fecerunt, & permiſserunt, iam inde à tẽporibus Iulij II. felicis recordationis an. 1509. ita ut eleemoſsynis voluntariè oblatis, ab ijs, qui gratijs, & indulgentijs in dicta Bulla cõtẽtis uti, & gaudere vellent, pro Fidei defenſsione, exaltatione, & dilatatatione, iuvari poſssẽt Et ita Zerola ubi ſsup. reſsolvit ſsacram Cõgregationẽ Cardinalium declaraſsſse,
9
pravos eleemoſsynarum quæſstores prohiberi debere, non autem illos, qui eleemoſsynas collectas in pios uſsus erogant. Et iterũiterum, dari poſsſse licentiã petendi eleemoſynãeleemoſynam perſsonis bonæ exiſstimationis, dũmodò in illis petendis ſsuperſstitionibus, & illicitis ſsuggeſstionibus non utantur, ſsed ſsimpliciter, ac modeſstè eleemoſsyunas petant, eaſsq́ue in pij loci utilitatẽ tranſsportẽt.
Et magis in ſspecie,
10
quòd indulgentiæ, licèt non præcipuè ad quæſstum, ſsed ad pietatẽ ordinari debeant, ut inquit Concil. d. cap. 9. in fin. habere tamen poſssint aliquem reſspectũ ad rem temporalẽtemporalem in pium finem directãdirectam, docet Silveſst. in ſsumm. verb. Indulgentia, q. 6. & in terminis Bullæ, de qua agimus, Eman. Roder. in explic. Bullæ Cruciatæ, §. 1. dub. ult.
In quo quidem tractatu
11
plures ſsatis utiles quæſstiones congeſssit de gratijs, & indulgentijs dictæ Bullæ, tam circa vivos, quàm defunctos, & de diſspẽſsationibus, abſsolutionibus, & cõpoſsitionibus, quæ eius virtute fieri poſsſsunt, & ſsolent. De quibus etiãetiam integrum aliũ librum edidit Ant. Gomez. & alium de Bullis defunctorũ Alphonſs. Carrill. Sotus in 4. diſst. 21. q. 1. & ſseqq. Navar. de indulg. ferè per totum: & Iul. Laborin in eod. tract. & plurimi alij, quos noviſssimè congeſssit Aug. Barboſsa in collect. ad Cõcil. Trid. ſseſsſs. 25. ſsup. Decret. de indulgent. Fr. Ioan. Baptiſsta in advertent. Confeſsſs. Indiar. 1. par. fol. 91. & 96. Cened. in pract. q. 32. Dom. D. Felician. à Vega in cap. 4. §. de adulterijs, de iudicijs, num. 120. Parlador. in ſsexquicent. differ. 13. §. 1. n. 10. Vbi diſsputat,
12
an Bulla Cruciatæ, & gratiæ, ac privilegia, quæ per eam conceduntur, ſstrictè, vel latè interpretanda ſsint, & pleniùs cæteris D. Perez de Lara in docto ſsuo triũtrium gratiarum compendio, par. 1. per. tot. ubi ſsigillatim pag. 24. 28. & 32. enumerat omnes gratias, indulgentias, & privilegia, quæ per hanc Bullam conceduntur, & pag. 9. omnes Pontifices, qui ea conceſsſserunt ex Iulio an. 1509. uſsque ad Paul. V. ann. 1605.
Et pag. 21. inquit,
13
ideò fuiſsſse appellatam Cruciatam, quia in ea dicitur, quòd qui in eius prædicatione occupandi fuerint, Crucis Ieroſsolymitanæ ſsignum in pectore portent, quod etiam ipſsis Bullis imprimitur. In quo Ego ſsentio potius reſspectum habitum fuiſsſse ad expeditionem factam rẽporerempore Vrbani II. ann. 1094. ut verior opinio habet, pro recuperatione Terræ-Sanctæ, quæ Cruciata fuit dicta, quoniãquoniam omnes qui ſse ad eam accingebant, Crucem purpuream dexto humero aſsſsuebant, de quo latiſsſsimè Illeſscas in hiſst. Põtif. in vita eiuſsdem Vrbani, par. 1. lib. 6. cap. 15. pag. 434. cum multis ſseqq. & eſst etiam videndus Sotus d. diſst. 219. art. 2. ubi alia adducit de vetuſstate, & origine Bullæ Cruciatæ.
Cui Ego addo
14
d. l. 21. tit. 18. par. 3. ubi innuitur, veterem fuiſsſse hanc conceſsſsionem, & ſsub eodẽeodem Cruciatæ nomine in noſstris Regnis Hiſspaniæ. Nam cùm ibi ageretur de quæſstoribus, qui in eiſsdem Regnis de licẽtialicentia Regis eleemoſsynas petere permittuntur, & licentiæ formam expoſsuiſsſset, ſstatim ſsubiũgit: Que ſsi por ventura por Cruzada, ò por otra cauſsa, ò otra razõrazon oviere ante defendido, que aquella peticion non ande, debe dezir en la carta, que por aquella razon non ſse embargue, ubi Greg. Lopez inquit: Nota hanc legem ad Cruciatam, quæ ab antiquo Regibus Hiſspaniæ conceditur.
Quibus ita præiactis, ſsciendum iterum eſst, quòd
15
cùm IndiarũIndiarum provinciæ Hiſspani Regni quædam veluti pars, & acceſsſsio conſseatur, iuxta ea, quæ latè dixi 1. tom. lib. 3. cap. 1. ex n. 46. ad eas quoq;quoque
16
dictæ Bullæ prædicatio, | & expeditio meritò extẽſsa fuit, & cùm ob ingenten Hiſspanorum, Indorum, & Æthiopum numerum, qui illas incolunt, plures Bullæ reciperẽtur, & quæſstus, ſsive eleemoſsynæ eis reſs. pondens, cõſiderabilisconſiderabilis eſsſse cœſspiſsſset, neceſsſsarium viſsum fuit in eiſsdem provincijs formam præſscribere, quâ hoc totũtotum negotitum fanctiùs, & commodiùs peragi poſsſset. Et in
17
eam tãdem deventum eſst, ut Commiſsſsarius, qui in Regia Curia Hiſspaniæ Romani Ponitificis quoad hanc ſsanctam expeditionẽ Delegatus exiſstit, & eius vice in omnibus cauſsis, quæ eã concernunt, privativam iuriſsdictionem exercet, ſsimul cum peritiſsſsimis Senatoribus, qui ei adſsident, & ex omnibus Regijs Conſsilijs deligũtur, eandẽeandem iuriſsdictionem ſsubdelegaret uni
18
Cõmiſsſsario generali, qui in Metropolitana urbe Limenſsi in Regnis Perù, & alteri, qui in Mexicana Novæ-Hiſspaniæ reſsideret, & alijs ſsimiliter, qui reſsident in urbe SanctæFidei Novi-Regni Granatenſsis, in urbe Carthaginis, Guatemalæ, Sãcti-Dominici, & Manilæ inſsulis Philippinis, & Tribunal habent, conſstans ex antiquiori Auditore Regalis Cãcellariæ, & ex Rationali, ſsive Calculatore, qui eidem adminiſstrationi præpoſsitus eſst, & ex Fiſscali eiuſsdẽ Cancellariæ, ac Secretario, & alijs Miniſstris neceſsſsarijs, quibus omnibus congruum ſalariũſalarium deputatum eſst, eis ſsimul ſsubordinati alij minores Cõmmiſsſsarijm qui in alijs provincijs, & urbibus, quię conſtituũtconſtituunt, Cabe ca de partido, nominari ſsolẽt. Qui in publiccandis, prædicandis, ac diſstribuendis Bullis, unuſsquiſsque in provincial, quam ſsortitur, diligentem opera navant, &
19
theſsaurarios nominant, apud quos pecuniæ ex Bullæ eleemoſsynis procedentes ſservãtur. quouſsque ſsingulis annis factâ computatione ſsummæ, ſseu quãtitatis, quæ ex unaquaque pecunia proceſssit, in Hiſspaniam transferuntur. Quæ
20
quantitas aliquando ad ſsummum ſexcentorũſexcentorum, vel octingentorum millium ducatorum aſscendit.
In prædicatione
21
autem, & publicatione mos in Hiſspania ſservari ſsolitus cuſstoditur. Eo excepto, quòd propter locorũlocorum diſtantiãdiſtantiam non ſsingulis annis, ſsed de biennio in bienniũbiennium repetitur, ex Brevi Greg. XIII. 5. Sept. ann. 1578. & eleemoſsynæ
22
taxation pro Indis, & Æthiopibus, alijſsq́ue, qui in aliorum ſservitio, aut famulitio morãturmorantur, duos Regales argẽteos cõtinentcontinent, pro reliquis Hiſspanis octo, & pro his, qui RegiũRegium aliquem MagiſtratũMagiſtratum exercent, aut Indos commendatos habent decem & ſsex.
Et quamvis ſsæpè
23
aliqui ad Regias aures detulerint, ut annalem, adinſstar Hiſspaniæ, hanc prædicationem Indiarum eſsſse curaret, rati, eo modo eleemoſsynarum proventus in duplum augeri poſsſse. De quo præcipuè agit quædã ſsched. dat. Matr. 6. Martij ann. 1618. ad Peruanum Proregem D. PrincipẽPrincipem Squillacenſs. directa. Adhuc hoc admiſsſsum non eſst, multis, ac validis rationibus in contrariũcontrarium cõſideratisconſideratis, quæ annalem prædicationẽ difficilẽ, imò & impoſssibilẽ reddunt in provincijs adeò vaſstis, & remotis; quæſsturæ augmenttum, quod aſsſseritur, dubibum efficient.
Quin potiùs in eam ſsententiam itũitum eſst
24
ut ſsi forte ultra biennium novam prædicationẽ differri contingat, adhuc gratijs, & privilegijs prioris ut poſssint Fideles, quaſsi totum hoc temporis, quod inter unam, & aliãaliam prędicationem interceſsſserit, biennium eſsſse cenſseatur, ut refert Enriq. in ſsumm. d. lib. 7. de indulg. cap. 20. aſsſserns ſsic doctiſssimos viros Salmanticæ cõſsuluiſsſse, & idem tenent Eman. Roder. Ant. Gomez. & alij ex ſsuprà citatis.
Dicti porrò
25
Commiſsſsarij generales cognoſscũt de appellationibus MinorũMinorum Commiſsſsariorum, quæ ad eos deferuntur, & de his ad ſsupremum Cruciatæ Senatum appellatur. Tenorq́ue commiſsſsionum, titulorum, & inſstructionum, & aliarum ſchedularũſchedularum, quæ his omnibus dari ſsolent, & aliarum, quæ ad Proreges, & alios Magiſstratus mittuntur, ut dictis Commiſsſsarijs, ubi opus fuerit, opitulentur, & reverentiam pro munere debitam, ac opportunum auxilium impertiãturimpertiantur, hîc à nobis inſserendus eſsſset, niſsi me hoc labore levaſsſset D. Ildefonſs. Perez de Lara in d. compendio trium gratiarum, lib. 1. de la ſsancta Cruzada, ubi hæc omnia ad litteram diligenter collegit, & expoſsuit ex pag. 148. ad pag. 200. ubi præcipuè pag. 174. reperies titulum, ſsive formulam nomniationis Commiſsſsarij Subdelegati generalis, & pag. 17. Commiſsſsarij Subdelegati particularis; & extant aliæ plures ſschedulæ hanc eandẽeandem materiam concernentes, & oſstendentes, qualiter Greg. XIII. felic. record. ad provincias Indiarum Bullæ Cruciatæ gratias extenderit, & quis ordo in earum receptione, & prædicatione ſservandus ſsit, & ut officials Cruciatæ exceſssivas ſsportulas percipere non ſsinantur, in 1. tom. impreſsſs. pag. 234. & ſseqq.
Poſst quas ſschedulas editæ ſsunt aliæ 26. Iun. & 22. Decemb. ann. 1578. & 22. Decẽb. ann. 1587. & 20. Iunij 1606. quæ
26
privatevam eſsſse iubent Commiſsſsariorum generaliũ Subdelegatorum, & iuriſsdictionẽ, & Regales Cancellarias, neque per viam violentiæ, neque alio ullo modo ſse in eorum cauſsis immiſscere permittant, & ſservari iubent leges, quæ circa idem reperiuntur in nova legume Caſstellæ Recopilatione lib. 1. tit. 10. Et in alia ſschedula generali data apud D. Laurent. 16. Maij an. 1609. præfigitur modus cognitionis | dictorum Commiſsſsariorum generaliũ. Quæ omnia Ego in alia Recopilatione legume Indiarum, quam edere paro, facilè, & dilucidè in compendium deduxi, & in legentium gratiam, ut meliùs intelligi poſssint, hîc inſserere libet: Por quãtoquanto para la Buena administracion de la Bula de la ſsant Cruzada, que ſse predica, i publica en las Provincias de las nueſstras Indias Orientales i Occidentales, haparcido convener, que en los lugares principales aya un Tribunal formado, para que en èl nueſstros ſsubditos i vaſsſsallos tengan mejor, i mas comodo, i crecano recurſso para acudir en apelacion con las cauſsas que oviere, i ſse ſsententciaren por los juezes Subdelegados particulares de aquel diſstrito, i juridicion. Mandamos erigir, i fundar, i que ſse funden, i erijan los dichos Tribunales en las partes, i lugares donde buviere Audiencia Real, i que ſsean, i ſse formen de la perſsona à quien el Comiſsſsario general de la dicha Cruzada eligiere, i nombrare por Subdelegado general para el dicho diſstrito; i del Oidor que fuere mas antiguo en la dicha Audiencia, i en ſsu auſsencia, ò impedimento, el ſsiguiente en grado, i haga oficio de Fiſscal el que lo fuere en la dicha Audiencia. I adonde huviere dos, como en las ciudades de Mexico, i los Reyes, el de lo civil, excepto ſsi por Nos otra coſsa no ſse proveyere, i declarare. I por la miſsma forma ſsea Contador de los miſsmos Tribunales el mas antiguo de los oficiales Reales, que en el dicho lugar reſsidieren, i por ſsu auſsencia, è impedimento el ſsiguiente; excepto en las dichas ciudades de Mexico, i los Reyes, donde al preſsente tenemos nombrados Contadores particulares. I en los dichos Tribuna; es, i por los dichos Subdelegados general, i Oidor ſse veràn, ſsentenciaràn, i determinaran todos los pleitos, negocios i cauſsas que huviere en ſsus distritos, i partidos, aßi en lo tocante à la administracion I cobranca de la dicha Cruzada, como los que fueren entre partes, i ante ellos occurrieren de los otros Subdelegados particulares de ſsu diſstrito, en grado de apelacion, dando ſsu voto, i parecer conſsultivo, i deciſsivo, i ſseñalando los autos judiciales, i extrajudiciales, i demas deſspachos que hizieren, tocantes en la dicha Cruzada, conforme à derecho, i à lo que està ordenado por cedulas, inſstrucciones, i otros deſspachos del dicho Comißario general, dados para la administraction de la dicha Cruzada, i govierno de la juſsticia, i lo diſspueſsto por leyes, i pragmaticas de las dichas provincias, como juez diputado para ello, conel dicho Subdelegado general, guardando en el votar, i ſseñalar de los dichos deſspachos las ordenes que eſstan inſsertas en la nueva RecopilaciõRecopilacion de las leyes titulo 10. lib. 1. I aviendo entre el dicho Subdelegado general, i Aſsſseſsſsor dicſsordia en el votar de las cauſsas, por no ſse conformar, Mandamos lo conſsulte, i comunique el dicho Subdelegado general con el Governador, Preſsidente, ò Oidor que hiziere oficio de Preſsidente de la tal Audiencia, para que nombren otro Oidor que aſsſsìſsta a los dichos negocios, no ſse conformando, i hagan ſsentencia, otorgando a las partes la apelaciones que ante ellos interpuſsieren para ante el dicho Comiſsſsario general, i Conſsejo de Cruzada, i no para ante otro Tribunal, ni juez alguno; ſsin que por via de fuerca, ni por otro algun modo ſse puedan llevar, ni lleven las dichas cauſsas à lasdichas Audiencias Reales, ni introduzireſse, ni ſse introduzgan en ellas en manera alguna; porque en quanto a eſsto las inhibimos. I que el dicho Fiſscal aßiſsta aßimiſsmo à todo lo que fuere neceſsſsario en el dicho Tribunal de Cruzada con el dicho Subdelegado, Aſsſseſsſsor, i Miniſstros dèl, acudiendo à la defenſsa de los pleitos, i cauſsas tocantes à ella, en todos los caſsos, i coſsas quæ ſse ofrecieren, haziendo en ellos las demandas, pedimiẽtos, i demas diligencias que ſsean neceſsſsarias, que para ello le damos poder cumplido, i ſsegun le tiene para los de la dicha nueſstra Audiencia Real: i que aſsſsirmiſsmo el dicho oficial Real, q̃ ha de ſservir de Contador, uſse, i exerça el dicho oficio en el dicho Tribunal de Cruzada con el dicho Subdelegado general, Aſsſseſsſsor, i Miniſstros dèl, à los quales por razon de los dichos oficios ſse les guardaràn las preeminẽcias, prerogativas, è inmunidades que deben aver por reſspeto de la dicha Cruzada. I todos juntos, i cada uno por ſsu parte tendran particular cuidado, que lo que procediere de la dicha Cruzada, i compoſsiciones, ſse traiga, ponga, i recoja en las caxas Reales de ſsu diſstrito, i que con la demas plata nueſstra que viniere à eſstos Reinos, ſse embie por cuenta aparte en las flotas, i navios que vinieren à ellos, dirigido, i conſsignado à Nos, i al dicho Comiſsſsario genral, i Conſsejo de Cruzada, con relacion diſstinta i particular delo que viniere, i de que años, aßientosm i predicaciones fuere; i lo que ſse reſstare debiendo, i el eſstado en que queda la cobranca, i ſseguridad de ella; i que los Subdelegados generales, i CõtadoresContadores de la dicha Cruzada tengan cada uno de porſsi en ſsu diſstrito ſsu libro del dinero que procediere de ella, para que en todo aya la cuenta i razon que conviene. I que todos, è qualeſsquier juezes, juſsticias, Alguaciles, i Alcaides delas carceles, i otras qualeſsquier perſsonas cumplan i guarden, i hagan guardar, | cumplier, i executar las ſsentencias, mandàmientos i autos que por los dichos Tribunales ſse dieren, i deſspacharen: i nadie ſsea oſsado de hazer lo contrario, ſsapena de la nuestra merced, i de dozientos peſsos de plata enſsayada para nueſstra Camara, porque aſsſsi es nueſstra voluntad.
Quam praxim refert, & ita etiam uin compendium reduxit Perez de Lara ubi ſsub. pag. 20.
27
En el Perù, i Nueva Eſspaña ai Comiſsſsarios generales ſsubdelegados en las partes que ai Audiencias Reales, à los quales ſse apela de los Subdelegados de los diſstritos de las AudiẽciasAudiencias, i deſstos Comiſsſsarios Suhdelegados ſse apela al Comiſsſsarios general, i CõſejoConsejo de Cruzada. Et quoad prohibitionẽprohibitionem
28
cognitionis per viam violentiæ in eiuſsmodi cauſsis per Regales Cancellarias, Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 16. num. 90. Roder. de ann. redit. lib. 1. cap. 17. num. 75. Cevallos in 4. tom. comm. opin. q. 897. num. 284. & 287. & in tract. de violent. 1. par. gloſsſs. 15. num. 19. & noviſssimè Gabr. Pereira de manu Regia, lib. 1. tit. 9. §. 12. cap. 8. num. 2. & 3. ubi pro certo conſstituit poſsſse dictos
29
Cõmiſsſsarios ſsubdelegatos procedere contra eos, qui Miniſstros eorum impediunt, quivè illis non ſservant privilegia, quæ ipſsis per ſsecularem Principem conceſsſsa ſsunt, in eiuſsdem ſsanctæ Cruciatæ favorem, & meliorem expeditionem. Non tamẽ admittit, quòd in hoc caſsu poſsſsint contra nõ obſservantes uti mucrone excommunicationis, & alijs cenſsuris Eccleſsiaſsticis. Sicq́ue in Luſsitano Senatu deciſsum refert: Nam eorũ (in quit) poteſstas non extenditur ad privilegia ijſsdem exactoribus data à Principe ſseculari, quorum obſservatio ſsuis Miniſstris ſsecularibus commendatur, nec alia poteſstas Cõmiſsſsario indulta reperitur, & in hoc tanquã privatus procedit, cum notoria ſsubditorum oppreſsſsione, argum. 1. final. D. de iuriſsd. omn. iudic.
Quod notari debet contra Doct. Narbonã in l. 20. tit. 1. lib. 4. Recop. gloſsſs. 22. per pag. 585. cum ſseqq. qui de Inquiſsitorum iuriſsdictione loquens, contendit
30
eos pro tuitione privilegiorum, imò & cauſsarum ſseculariũ ſsuorum Familiarium, poſsſse uti non ſsolùm tẽporalitemporali iuriſsdictione, quam à Regibus noſstris conceſsſsam exercent, verùm & ſspirituali, quã delegatam habent à Romano Pontifice, ac proinde excõmunicationisexcommunicationis gladium diſstringere, ubi ſsibi opotere viſsum fuerit; niſsi quòd hic Auctor eam rationem prætexit, quòd Inquiſsitores, etiam ſsemotâ Regiæ iuriſsdicationis conceſsſsione, virtute officij Inquiſsitionis, & ob eius favorem, etiam contra ſseculares in dictis cauſsis Apoſstolicam iuriſsdictionem habebant; quæ ratio in Commiſsſsarijs Cruciatæ non reperitur.
Prout nec in Epiſscopo,
31
qui ſsimul eſst dominus temporalis alicuius loci, vel villæ Nã in cauſsis ſsecularibus, de quibus tanquam talis cognoſscit, non poteſst uti ſententiãſententiam excõmunicationis, & alijs cenſsuris, ſsed temporaliter, & per iudices ſseculares talem iuriſsdictionem exercere debet, ut per Covarr. in pract. cap. 36. num. 6. Borrel. de Magiſst. edict. lib. 1. cap. 9. & de præſstant. Reg. Cathol. cap. 72. num. 2. & ab eius ſsententijs
32
his in cauſsis non provocatur ad eorum Vicarios generales, ſsed ad Tribunalia ſsecularia ſsuperiora, cap. ſsi duobus 7. §. denique, de appellat. l. 8. tit. 3. lib. 1. Recop. Covarr. pract. num. 2. Bobad, in Polit. 1. tom. lib. 2. cap. 17. num. 196. pag. 729 Paz de tenuta cap. 63. num. 6. Carrer. 3. par. variar. cap. 13. num. 343. Narbona d. l. 20. gloſsſs. 22. num. 68. Choppin. lib. 1. Monaſstic. tit. 3. num. 19. Cald. Pereira conſs. 5. n. 18. Dom. Epiſsc. Pacenſs. electus Archiep. Mexicanus, D. Felicia. à Vega in cap. clerici, de iudic. num. 38. Marius Cutell. in patrocin. pro Regia iuriſsd. Inquiſsit. Siculis conceſsſsa, 1. par. controverſs. num. 171. & poſst num. ultim. fol. 78. Leo deciſs. Valent. 2. num. 27. Peregr. lib. 1. conſs. 1. num. 22. Capiblanc. de Baronibus, pragm. 1. num. 2. Beſsold. in tract. de pace, cap. 5. num. 5.
Et conducunt, quæ dixi in meo 1. tom. de Ind, iure, lib. 2. c. 21. n. 13. quòd ſsi Rex iudicat
33
ut Dux, appellatur ad ſsuperiorem in Ducatu, non attentâ Regiâ dignitate, ut dixit Bald. in l. ſsi quando, C. de appellat. Igneus in l. neceſsſsazrios, §. non aliàs, num. 418. D. ad Syllanian. Miſsynger. centur. 5. obſservat. 5. Ponte deciſs. 2. & alij relati à Maſstrillo de Magiſstr. lib. 3. cap. 8. ex num. 32. & Stephan. Gratian. diſscept. forenſs. 5. to. cap. 298. num. 49. & noviſssimè plures alios allegans D. Valençuela conſs. 157. num. 81. vol. 2.
Planè ſsi ſsuper his, vel alijs
34
competentia iuriſsdictionis orta fuerit inter Commiſsſsarios ſsubdelegatos, & alia Tribunalia Eccleſsiaſstica, vel ſsecularia Indiarum, ſstatutum fuerat per ſsched. Matrit. 20. Iunij ann. 1606. ut Prorex tales Competentias componeret: Vſsando para remediarlas de los poderes que tiene: ſsed poſsteà alia forma (ut audio) data eſst, nempè, ut alij duo coniudices unus Eccleſsiaſsticus, & alter ſsecularis Subdelegato aſsſsocientur, & maioris partis ſsuffragijs ſstetur; ſsi verò diſscordes extiterint, in eam ſsententiam eatur, cui Prorex, vel Gubernator detulerit, qua de re vidẽdavidenda erit ſsched. quæ de hoc expedita narratur.
Item, circa
35
præcedentiam dicti Com|miſsſsarij Subdelegati cautum eſst per aliam ſsched. 17. Februarij ann. 1609. Que en la publicaciõ de la Cruzada ſsolo el Virrei preceda en lugar al Comiſsſsario Subdelegado. I que eſscuſsandoſse el Virrei, aunque estè auſsente, como el govierno eſstè a ſsu cargo, el Comiſsſsario preceda à todos los Oidores. Pero governãdo la Audiencia, le prefiera el Oidor mas antiguo. I que deſspues de los de la Audiencia ſse ſsiente el Contador de la Cruzada aquel dia, i el Teſsorero entre los Alcaldes ordinarios.
Sed nunc in urbe Limenſsi
36
cùm Rationalis officium pretio venditum ſsit, inter alia privilegia ei conceſsſsum eſst, ut Fiſscales præcedat, de quo ipſsi graviter conqueſsti ſsunt in ſsupremo Senatu Indiarum. Nam etſsi ubi in Tribunali in domo Commiſsſsarij adſsident, Rationalis præceat Fiſscalem, quia & votũ habet, ut per alias ſschedulas deciſsum eſst, hoc tamen extendi non debuiſsſse ad præcedentiã in proceſssionibus, & Eccleſsſseſssionibus, Fiſscales contendunt. Et quòd dicta ſschedula, hanc prælationem concedẽs, expedita fuit ipſsis non auditis, & ſsolùm per ConſiliũConſilium ſsanctæ Cruciatæ, ſsed quia lis ſsuper eo pẽdet, ampliùs in hoc immorandum non duxi.
Illud tantùm ſsubijciens, hoc Commiſsſsarios Subdelegatos Indiarum,
37
ut ſsuam iuriſsdictionem extenderent, aliquando tentaſsſse in ſsuam curam, & adminiſstrationem reducere pecora, & quælibet alia bona vacantia, ſsive quorum dominus ignoratur, quæ vulgò dicũturdicuntur de Moſstrenco, item & eorum, qui ab inteſstato decedunt, vel quintam illorum partẽ. Quod tamen providè eis inhibitum eſst per ſschedulam 14. Ian. 1536. 14. Febr. 1540. 19. Iulij 1614. & per laiam dat. Lermæ 28. Octobr. ann. 1602. colligi iubetur, & originaliter ad Regium Indiarum Senatum remitti quædam Paulina,
38
quam Religioſsi B. Mariæ de Mercede à Nuntio Apoſstolico impetraverant, ut in partibus Indiarum dicta bona ipſsis manifeſstarentur, & applicarentur. Quæ ſschedula eam rationem reddit, quòd hoc eſst contra ius, & leges, & ſschedulas Regias: Conforme à las quales, todos los dichos mostrencos, i bienes pertenecen à mi Camara i Fiſsco.
Der quo
39
extat text. in l. vacantia, & per tot. C. de bon. vacant. l. pen. C. de pet. bon. ſsubl. l. 10. tit. 10. lib. 1. l. 7. & 8. tit. 13. lib. 6. Recop. ubi Azeved. latè Sixtius de Regalib. lib. 2. c. 9. per totũtotum, Bozerius eod. tract. cap. 3. num. 26. & ſseqq. & DD. omnes per text. ibi in cap. 1. quæ ſsint Regal. in uſsib. feud. Vnde per Regios officiales hæc bona colligenda, & adminiſstranda ſsunt, neque ad aliũalium, quàm ad Fiſscum pertinent, niſsi ſspeciale eorũ privilegium oſstendat, ut in Hiſspania alicubi habent Religioſsi Mercenarij, & Trinitarij pro redemtione captivorũ: & ConciliũConcilium, quod vocatur de la Mesta, por las reſses mostrencas aplicadas: quod eſsficit, ut Anton. Nebriſsenſs. in ſsuo dictionario,
40
dicta bona inde vulgò appellata fuiſsſse Moſstrencos dicat, quaſsi Meſstengos, por quanto el ganado ſsin dueño pertenece a la Mesten, i ſsus leyes diſsponen dèl. Quãvis D. Sebaſst. de Covarr. in theſsaur. ling. Hiſspan. verb. Mostrencos, à mõstrando dici existimet, eò quòd hæc bona, ubi reperiuntur, monſstranda, ſsive manifeſstanda, & publicanda ſsunt, ut eorum dominus inquiratur, qui ſsi intra annum & diem non comparuerit, tunc Fiſsci iuribus applicantur, ut dicitur in legibus ſsuprà citatis. Planè
41
ſsi dicti Commiſsſsarij oſstenderint ſsibi huiuſsmodi bonorum collectionem, cognitionẽcognitionem, & adminiſstrationem ſspecialiter datam eſsſse, in ea procedere poterunt, quemadmodum in Regnis Hiſspaniæ procedit Cõmiſsſsarius generalis, ex legibus, & inſstructionibus, quas ad hoc refert D. Perez de Lara in d. compend. 1. p. pag. 279. & ſseqq.
Circa alias autem Bullas Pontificias, illud tantùm de iure Indiarum, de quo agimus, notandum ſse offert, quòd cùm Rex noſster in illis patronatum Eccleſsiaſsticum habeat, & exerceat ex cõceſſioneconceſſione Sedis Apoſstolicæ, iuxta ea, quæ ſsuprà hoc lib. cap. 2. & 3. notavimus, pluribus
42
ſschedulis cavit, ne in eiſsdem Indijs aliquę Bullæ publicari, aut exequi permittantur, niſsi priùs in ſsupremo IndiarũIndiarum Senatu viſsæ, & examinatæ fuerint, ut ſsi quid fortè contineant, quod eidem patronatui repugnet, vel quietum, ac pacificum earundem Indiarum in ſspiritualibus, vel tẽporalibustemporalibus ſstatum turbare poſsſsit, à prædictis Bullis, eâ, quâ decet, reverentiâ ſsupplicetur. Et Romanus Pontifex, qui eas conceſsſsit, de negotij cauſsis, ac circumſstantijs cõſultusconſultus, eas revocare dignetur. Quæ ſschedulæ reperiuntur in 2. tom. impreſsſs. pag. 44. cum multis ſseqq. & in 1. tom. pag. 83. Et præcipuè
43
de retinendis Brevibus Nuntij Apoſstolici in Hiſspaniæ Regnis reſsidentis (quia eius iuriſsdictio hucuſsque in partibus Indiarum extendi, & exerceri permiſsſsa non eſst) cavetur in quadam ſsched. dat. Pintiæ 3. Maij 1605. & in alia dat. Matrit. 10. Decemb. ann. 1607. Quam
44
praxim in noſstris Indijs longè maiori ratione, quàm in alijs obſservari poſsſse, benè advertit Eman. Roder. in quæſst. regul. 1. part. q. 35. art. 2. ubi poſstquàm docuiſsſset qualia, & quãta, quæ Eccleſsiaſsticam iuriſsdictionem ſsapiunt, poſsſsint Reges noſstri in his Indiarum partibus facere, tam virtute dicti Regij patronatus, quàm | ex cõmiſssione, ſsive delegatione Alex. VI. R. P. ſsubdit: Et ſsimiliter ſsi aliquod privilegium impetratur à Papa, quod tangat gubernationem in ſspiritualibus, in his terris, non debet poni in practica, niſsi priùs regiſstratum fuerit à Conſsilio Regio Indiarum.
Et generaliter
45
de eadem materia retentionis Bullarum tradit alia idem Auctor eod. 1. tom. q. 6. art. 8. per totum. Et qui voluerit plura de iuſstiſsicatione, & praxi eiuſsdem retentionis, videat Auctores, quos plenâ manu congeſssimus d. cap. 3. & plures alios, quos refert Covar. in pract. cap. 35. num. 4. verſsic. Sic etiam in his Regnis, num. 5. & cap. 36. n. 3. Amadæus Aponte in quæſst. laudemial. tit. quis ſsit iudex in cauſsa feudi, Navar. in Manual. cap. 27. num. 70. verſs. 2. Hieron. Gabr. conſs. 13. lib. 2. & conſs. 182. Burſsat. conſsil. 393. vol. 4. Pacianus conſs. 166. num. 49. & ſseqq. Lud. Gomez. in tract. Brevium, num. 14. & 15. Cenedus in collect. 56. ad Decretal. num. fin. quæſst. 45. num. 9. Bobadilla in Polit. 1. to. lib. 2. cap. 18. num. 102. & 208. pag. 918. Azeved. in d. l. 14. Recop. num. 49. & in l. 2. tit. 6. verſs. 7. lib. 1. Recop. Zerola in prax. Epiſscop. verb. Litteræ, Cevallus in pract. 4. tom. q. 897. num. 316. cum ſseqq. in tract. de violent. 1. par. gloſsſs. 5. à num. 62. & in Prologo ex num. 151. Dom. Bañez in 2. 2. q. 67. art. 1. dub. 2. Seſsſse de inhibition. cap. 8. §. 3. ex num. 83. Flores de Mena 1. var. q. 12. n. 8. & 17. & q. 4. ex num. 40. Gonçalez ad reg. 8. Cancell. gloſsſs. 52. num. 36. & 37. Enriq. de Pontif. clave, lib. 2. cap. 19. §. 1. & cap. 18. §. 2. Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 52. num. 8. & cap. 71. Paz in praxi, tom. 2. prælud. 5. & ult. ex num. 4. & 10. cum alijs, Stephan. Gratian. diſscept. 191. tom. 1. Monterroſs. tract. 5. de las Chancillerias, cap. 1. cum ſseqq. fol. 83. Monte-Alegre in prax. lib. 1. cap. 9. ex num. 115. Barboſs. in remiſsſs. ad Tird. ſseſsſs. 24. cap. 20. Cauſsæ omnes, de reform. extatq́ue integer titulus de eadem retentione agens inter ordinationes Granatenſses, 2. in ordine lib. 1. fol. 7. pag. 2. & tit. 11. §. 3. fol 90. ad finem, præter alium noviorem, & eruditiorem, quem ſsub prælo habet D. Franc. Salgadus à Somoza, & conducit Bulla Greg. XIII. ann. 1574. quæ habetur in Bullar. recent. pag. 1220.
Qui omnes
46
reſspondent ad Bullam Cœnæ Domini caſsu decimo, & duodecimo, de qua meminit Sotus in 4. diſst. 22. q. 2. art. 3. & Navarr. ubi ſsup. num. 99. quæ videtur talem retentionem ſsub gravibus cenſsuris prohibere, etiam ſsi fieri dicatur cum animo, & intentione Romanum Pontificem conſsulendi, informandi, & ſsupplicandi. Nam verius eſst, quòd dicta Bulla non repellit ſsupplicationes, ſsi legitimè interponantur, & proſsequantur, ut patet ex illis verbis: Niſsi ſsupplicationes huiuſsmodi coram Nobis, & ſsede Apoſstolica legitimè proſsequantur.
Quæ
47
ſsupplicationes à partibus, quæ in dictis bullis intereſsſse prætendunt, regulariter imponendæm & proſsequendæ ſsunt, & etiam aliquando à Rege, & Regijs Conſsiliarijs, vel Fiſscalibus per Regium Legatum, qui Romæ reſsidet, ubi id cauſsæ gravitas poſstulaverit. Nam aliàs contentus eſst Papa generali relatione, quæ eo fieri ſsolet, & infiniti propè laboris eſsſset, ſsi ſsuper omnibus peculiariter ſsupplicandus, informandus eſsſset, ut doctè & graviter tradit Enriq. dict. lib. 2. cap. 16. §. 1. pag. 3. in edit. Salmant. & d. cap. 19. §. 2. & 3. & anteà d. cap. 16. litt. C. Cevall. d.q. 897. num. 10. & 11. & meliùs in d. Prolog. num. 157. cum ſseqq. ubi omninò videndus eſst, Salas de legib. q. 96. tract. 14. diſsp. 3. ſsect. 4. ante finem, Marius Alterius de cenſsuris, tom. 1. lib. 5. diſsp. 15. cap. 2. col. penult. pag. 664. Leonard. Duardus in comment. ad d. Bullã Cœnæ Domini, lib. 2. cap. 14. q. 10. cum pręcedenti. Et inter ordinationes Granatenſses lib. 1. tit. 2. fol. 10. ante finẽfinem, §. 15. adeſst ſsched. ann. 1546. ubi innuitur idem modus, & ſstylus ſsuppplicandi, & rurſsus idem Enriq. d. lib. 2. cap. 11. §. 13. & cap. 1. §. ult. ait. dictam Bullam Cœnæ meminiſsſse ſsupplicationis, in caſsu, quo ſsit probabilis prætextus violentiæ, at ubi eſst evidens, non videtur requiri, & idẽ repetit cap. 21. in princ. & cap. 23. §. 1.
Planè ubi non agimus de Bullis,
48
ſsed de executorialibus in Romana Curia in contradictorio iudicio expeditis, citatis ijs, quorũ interſst, tunc litteræ Apoſstolicæ capiendæ nõ ſsunt, nec detinendæ per Regias proviſsiones ad inſstantiam Fiſscalium expeditarum. Quorũ manus ad hoc ſsolent ſsupponi, ut benè advertit idem Enriquez d. lib. 2. cap. 18. §. 2. Cevall. d.q. 897. num. 412. & 415. & de violentijs, gloſsſs. 9. num. 15. & par. 2. quæſst. 27. & 36. Gutierr. 1. canon. cap. 4. num. 28. & Flores de Mena 1. var. quæſst. q. 42. num. 36. & 47. cum alijs.
Porrò dicta
49
Bulla in Cœna Domini, etſsi multa continere videatur, quæ Regiam iuriſsdictionem impediũtimpediunt, adhuc tamen ob maximam reverentiam, quæ ei, & ſsedi Apoſstolicæ debetur, per Regium Senatum Indiarũ in provincijs earũearum ſsingulis annis, in ſsexta Feria Hebdomæ ſsanctæ publicari permiſsſsa eſst, ſsine præiudicio ſsupplicationis, quæ de aliquibus caſsibus in ea contentis ad eandem Apoſstolicam ſsedẽ inter poſsita eſst, ut benè advertit. d. Dom. Epiſscop. Pacenſs. D. Felicianus à | Vega in cap. ſsin. de foro compet. num. 11. ubi refert Sayrum, Marium Alterium, & Bonacinam de eadem Bulla latè tractantes, & ultra eos latiùs ſscripſsit Vgolin. in tract. de cenſsuris refervat. per totum, & Leonard. Duard. in peculiaribus, & diſsſsertis ad eandem Bullam commentarij, qui, ubi caſsus acciderit, videri poterunt.

CAPVT XXVI. De Regularibus Indiarum, eorumq́ue Commiſsſsarijs, Viſsitatoribus, Vicarijs generalibus, & Conſservatoribus, & de alternativis, quibus in ſsuis electionibus uti cœperunt.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimisexti.

  • 1 MOnachorum, & Regularium origo, & institutum.
  • 2 Monachorum, & Clericorum numerus, ne nimius eſsſset, ſsemper curatum fuit.
  • 3 Ritershuſsius notatur, quòd inverecundè contra Monachos ſscripſserit.
  • 4 Religionum, & Religioſsorum numerus hodie nimis excrevit, & magnam partem, & curam status politici faciũtfaciunt, & cauſsant.
  • 5 Monastica polita quantum curari deheat? ex D. Gregor.
  • 6 Principibus ſsecularibus valdè ab ipſsa Eccleſsia commendatur politica ReligioſorũReligioſorum, tutela, & ſsui in ſstituti obſservatio.
  • 7 Monasteria ſolẽtſolent ſse ſse ipſsa ſsubmittere protectioni, & tutelæ Principum ſsecularium, & hoc ius quærunt illi, in quorum dictione fundantur.
  • 8 Reges Hiſspaniæ præstantußimum ius habent pro tuendis, & diregendis Religionibus, & Religioſsis Indiarum, & quare?
  • 9 Religioſsorum pro bona gubernatione, & directione in Indijs plures ſschedulæ expeditæ ſsunt.
  • 10 Religiones, quæ hucuſsque fundari permiſsſsæ ſsint in provincijs Indiarum.
  • 11 Religioſsi Carmelitani, Trinitarij, & alij, qui in Indijs Conventus non habent, ab eiſsdem expelli iußi ſsunt.
  • 12 Proregum inſstructio, quæ refertur, valdè attentos eos eſsſse iubet circa gubernationẽ, & pacificum statum Religioſsorum, & diſscordiarum ac partialitatum, quæ inter eos eſsſse ſsolent.
  • 13 Religiones IndiarũIndiarum, quæ bona acquirere, & habere poſsſsint?
  • 14 Bonorum temporalium nimium augmẽtum in Religioſsis, & Religionibus non ſsolùm Reſsp. verùm & ipſsis valdè nocivum eſst.
  • 15 Concilij Lateranenſsis ſsub Alex. III. gravißima verba referuntur de damnis, quæ Ordines Religio ſsorum accipiunt ex nimia bonorum temporalium acquiſsitione.
  • 16 Eccleſsiæ facultates ut neque deſsint, neque redundent, magna proviſsione opus eſst, ex D. Chryſsost.
  • 17 Ordo dici non poteſst, quod inordinatũinordinatum eſst, & Ordini favet, qui Ordinum exceſsſsus reprehendit, ex D. Bernard.
  • 18 Ordines Religioſsorum, qui labore manuũ ſsuarum victitant, præ cæteris laudari, & faciliùs admitti debent.
  • 19 Electionibus Provincialium, & aliorum Prælatorum RegulariũRegularium Proreges intereſsſse iubentur, ob rixax, & ſscandala, quæ in illis intervenire ſolẽtſolent, & ſschedula, & Auctores de hoc agentes.
  • 20 Religionum gubernatio optima eſst, in quibus officia nihil habent, ob quod ambiãtur.
  • 21 Electionibus Prælatorum Regularium, quòd Reges, Proreges, & alij Magistratus interveniant, ut pax, & quies in eis obſservetur, Hiſspaniæ, Galliæ, & aliarum nationum praxis obſservat.
  • 22 Principum heroicum munus, & de Regalibus eſst curare, ut Eccleſsiastica, & regularis obſservantia cuſstodiarur, & componatur.
  • 23 Electionibus Prælatorum Regularium qualiter Limani Proreges interſsint, & Auctor eorum vice aliquando interfuerit?
  • 24 Dom. Comes de Caſstrillo D. Garſsias de Haro & Avellaneda ſsupremi Senatus Indiarum Præſses laudatur, & qualiter Capitulo Toletano Franciſscanorum, virtute Regiæ delegationis interfuerit?
  • 25 Religioſsis qui ab Indijs mittuntur, ut vocem, ac votum habeant in Capitulis generalibus Hiſspaniæ celebrandis, quomodò computetur tempus ſsuæ mißionis, & ſsuffragationis?
  • 26 Mandatũ ex voluntate mandantis, quã do ultra tempus, & ultra contenta porrigi poßit?
  • 27 Custodes Franciſscanorum mißi adunam electionem quouſsque durare cum poteſstate ſsuffragandi videantur? ex Miranda.
  • 28 Regularium inſstitutioni multum expedit, ut pro vitijs inter eos emendandis, & caſstigandis invigiletur.
  • 29 Ommiſsſsarij, & Vicarij generales ad Religioſsos Indiarum viſsitandos mitti ſsolent, & qualiter eorum miſsſsio, & patentes in Regio Indiarum Senatu præſsentandæm, & approbandæ ſsint? & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 30 Vicariorum, & Commiſsſsariorum generalium, qui ad Indias mittũturm per Conſsiliũ Indiarum approbandorum, praxis, probatur ab Eman. Roder.
  • 31 Vicarij, & Cõmiſsſsarij generales, etiam ſsi eligantur ex his Religioſsis, qui in Indijs exiſstunt, per ſsupremum Senatum Indiarum approbandi ſsunt, contra Eman. Roder. & quare?
  • 32 Commiſsſsarijs, & Vicarijs generalibus, quorum miſsſsio probata eſst per Conſsilium Indiarum, Regium auxiliũauxilium præſstari iubetur.
  • 33 Vicariorum, & Commiſsſsariorum generalium actionibus Proreges, & Regales Audientiæ attentæ eſsſse iubentur, & quare?
  • 34 Audientiæ Regiæ Indiarum, etiam per viam violentiæ, non poſsſsunt ſse intromittere in concernentibus viſsitationem, & œconomicam gubernationem Regulariũ. Et quid ſsi eos notoriè vexari constiterit? L. 40. tit. 5. lib. 2. Recop. & ſsched. ann. 1560. explicantur, ibidem.
  • 35 Commiſsſsarios, & Vicarios, ſseu Viſsitatores generales, quomodo, & pro quo tempore ad provincias Indiarum mitti ſsoleant? & de varia in hoc Religionum conſsuetudine.
  • 36 Religioſsi Societatis Ieſsu nominare, & mittere ſsolent Viſsitatores ad provincias Indiarum, etiam citra ullam approbationem Senatus Indiarum, & quare?
  • 37 Minoritæ, & Mercenarij, quem modum, ſseu morem ſservent in mittendis Commiſsſsarijs, ſseu Vicarijs generalibus? & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 38 Vicariorum, & Commiſsſsariorum generalium aliquorum exceßus in cauſsa eſsſse ſolẽtſolent, ut de eorum traiectione impediẽdaimpedienda tractetur; & ſschedula, quæ de hoc agit.
  • 39 Religioſsi, qui ex Indijs in Hiſspaniam veniunt, pecunias ſsecum aſsportare prohibentur per ſsched. Regias, quæ, referuntur.
  • 40 Commiſsſsarij generales Franciſscanorum, qui ad Indias mittuntur, quando cœperint, quales eſsſse debeant, & quam poteſtatẽpotestatem habeant?
  • 41 Commiſsſsarium generalis Indiarum, qui in Curia Regis Hiſspani reſsidet, quando à Franciſscanis, qualiter, & cum qua poteſstate creari cœperit?
  • 42 Commiſsſsario Franciſscano generali IndiarũIndiarum cauſsæ omnes remittendæ ſsunt ad Religioſsos ſsui Ordinis, & ſschedulæ, quæ de hoc agunt.
  • 43 Commiſsſsarios generales Indiarum, adinſstar Frãciſscani, in alijs Religionibus creari oportere, ſsæpè tractatum eſst.
  • 44 Commiſsſsariorum, & Vicariorum generalium, qui ad Indias mittuntur, an, & quãdo expiret poteſstas, mortuo Generali, qui eos nominavit?
  • 45 Commiſsſsariorum, & Vicariorum generalium iuriſsdictio delegata eſsſse videtur.
  • 46 Vices ſsuas, qui alteri committit, eum ſsuum delegatum facere videtur.
  • 47 Iuriſsdictio delegata, re integra, morte mãdantis regulariter expirat.
  • 48 Commiſsſsariorum, & Vicariorum generalium ad Indias delegatorum auctoritas, & officium non expirat per mortem mandãtismandantis, & quare? & de Bullis, ſsched. & Auctoribus, qui de hoc agunt.
  • 49 Commiſsſsarij, & Vicarij generales Indiarum poſsſsunt ſsubdelegare, & quare?
  • 50 Delegatus ab alio, quàm à Principe, regulariter non ſsubdelegat.
  • 51 Delegatus ad univerſsitatem cauſsarum aliquas earum ſsubdelegare poteſst.
  • 52 Delegatus, etiam inferioris, ſsubdelegare poteſst, ſsi hoc ei delegans ſspecialiter permiſserit.
  • 53 Caſsus, de quo Auctor Limæ conſsultus fuit, circa ſsubdelegationẽ cuiuſsdam Vicarij generalis, refertur.
  • 54 Iuriſsdictio ſsubdelegata non expirat, etiam re integra, per mortem Subdelegantis, ſsi vivat is, qui eam delegavit, & quare?
  • 55 Iuriſsdictio ſsubstituti à Vicario Capituli, durat, etiam mortuo ipſso Vicario, & quare?
  • 56 Mandati procuratorij ad mandatum iuriſsdictionis argumentum validum eſst, & frequens in iure.
  • 57 Procurator ad negotia, vel iudicia, ſsi aliũ ſsubſstituat, ſsubſstitutio, etiam eo re integra mortuo, non expirat, & quare?
  • 58 Mãdatarius ſsi nomine proprio ſsubſstituit, tunc re integra per eius mortem ſsubſstitutio expirat. Cap. licet unicuique, de offic. deleg. explicatur, ibidem.
  • 59 Delegatus cum facultate ſsubdelegandi, ſsi ea utatur, delegans ſsubſstituiſsſse videtur.
  • 60 Actus tribuitur mandanti, non exequẽti.
  • 61 Commiſsſsarius unus Franciſscanorum, ſsi habeat litteras ſsui Miniſstri generalis ad officium proſsequendum, & alter litteras Commiſsſsarij generalis Indiarum, ut eius locum occupet, uter præferri debeat?
  • 62 Miniſster generalis Franciſscanorum est ſsupremus Magiſstratus ſsui Ordinis.
  • 63 Inferior contravenire non poteſst mãdatis ſsui Superioris.
  • 64 Commiſsſsariorum generalium, qui ad Indias mittuntur, electio, & prorogatio ſspectat ad Miniſstrum generalem, & non Cõmiſsſsarium Indiarum.
  • 65 Commiſsſsarius generalis Indiarum poteſst ex cauſsa ſsuſspendere, & removere Commiſsſsarios generales ad Indias electos, & miſs|ſsos à Miniſstro generali, & ei parere tenentur.
  • 66 Vicarius generalis ad Indias miſsſsus, ſsi officio, & iuriſsdictioni ſsuæ ob iustum metum renuntiaverit, inutilis eſst renuntiatio, & de caſsu in facto contingente, in quo Auctor conſsultus fuit.
  • 67 Renuntiantibus actiones ſsuas, non ſsolet recurſsus dari ad eas.
  • 68 Iuriſsdictionis quaſsi poſsſseßione ſsolet privari is, qui ei renuntiavit, & qualiter hoc intelligatur, num. 76.
  • 69 Vicarij, ſsive Cõmiſsſsarij generales ad Indias miſsſsi, non poſsſsunt renuntiare iuriſsdictioni, quam acceperunt, niſsi in manibus Superioris, qui eos nominavit.
  • 70 L. legatus penult. D. de off. Præſsid. ponderatur, & illuſstratur.
  • 71 Renuntiatio beneficij, niſsi in manibus Superioris fiat, inutilis eſst.
  • 72 Tabellio non poteſst ſse abdicare officio Tabellionatus, niſsi in manibus Superioris.
  • 73 Vaſsſsallus non amittit feudum per renuntiationem, aliter, quàm in Superioris manibus factam.
  • 74 Iuriſsdictio non admittit pacta, cõpromiſsſsa, nec abdicationes, aut conventiones privatorum, niſsi Superioris approbatio interveniat, & quare?
  • 75 Prælaturæ iuri quis renuntiare non potest, inconſsulto eo, qui illam ei conceßit.
  • 76 Iuriſsdictionis quaſsi poſsſseſssionem amittere eum, qui illi renuntiavit, qualiter intelligatur?
  • 77 Beneficij renuntiatio quando veram eius vacationem, ſseu amiſsſsionem iuducat?
  • 78 Renuntiationi nullæ, vel nulliter factæ quis contravenire poteſst.
  • 79 Commiſsſsarij, & Vicarij generales Indiarum ſsolent portare facultatẽ quaſsandi electiones Provincialium.
  • 80 Electiones ProvincialiũProvincialium quaſsandæ facultas, ſsi Commiſsſsario, vel Vicario generali in Indias miſsſso, conceſsſsa ſsit, an intelligatur pro prima vice, vel poſssit, etiam à ſse ipſso electum deponere, ſseu abſsolvere?
  • 81 Actus cum de ſse eſst reiterabilis, ſserma etiã ſsimpliciter de eo prolatus non intelligitur ſsolùm pro prima vice.
  • 82 Determinatio una reſspiciens plura determinabilia, pariformiter debet determinare.
  • 83 Oratione eadem qui coniunguntur, diverſso iure cenſsendi non ſsunt.
  • 84 Etiam coniunctio, ſsimilia quæ ſsunt, & eiuſsdem generis copulare ſsolet.
  • 85 Copula & coniungit æqualiter, & eſst repetitiva ſsimilium. De Indiar. Gubern.
  • 86 Clauſsula generalis in fine adiecta, ampliat, & declarat alias antecedẽtes, magis ſstrictè loquentes.
  • 87 Verba legum & reſscriptorum aliquid ſsemper operari debent, ut ſsuperfluitas evitetur.
  • 88 Reſscripta etiãetiam odioſsa, & pœnalia, ita accipienda ſsunt, ut eorum verba aliquid operentur.
  • 89 Prætereà dictio, ſsignificat loquentem ad alium caſsum diverſsum tranſsitum facere.
  • 90 Clauſsula generaliter loquens, aut diſsponens, generaliter eſst intelligenda.
  • 91 Principium alicuius conſstitutionis, ſsi generale eſst, ſsemper diſspoſsitio manet generalis, etſsi poſsteà aliquos caſsus particulares ſsubdiderit.
  • 92 Commiſsſsarij particulare Religioſsorum, qui ad alios in provincias Indiarum ſsecum ferendos eliguntur, qualiter eligantur, & eorum officium.
  • 93 Religioſsi, qui expenſsis Regijs mittũturmittuntur ad aliquam provinciam Indiarum, ſsi ad eam non vadunt, vel ad alias divertuntur, quas pœnas, & cenſsuras incurrant?
  • 94 Religioſsi ex Hiſspania ad Indorum converſsionem mißi, hoc munus ſspernunt, & statim Priores, & Provinciales effici volunt.
  • 95 Alternativæ in electionibus Religio ſsorũ Indiarum, quo colore introductæ ſsunt, & earum uſsus, & abuſsus.
  • 96 Alternativæ inter Religioſsos Indiarum qualiter probatæ, & diſspoſsitæ fuerint per Breve D.P. Vrbani VIII. cuius tenor refertur.
  • 97 Alternativam in electionibus, quæ Religiones Indiarum obſservent, & qualiter?
  • 98 Alternativæ inductæ fuerunt, ut pax. & trãquillitas inter Religioſsos natos in Hiſspania, & in Indijs ſservaretur.
  • 99 Proœmiales clauſsulæ ſsolent oſstendere finem, & intentiones diſsponentis.
  • 100 Dom. P.M.D. Fr. Gaſspar Villaroël electus Epiſscop. Chilenſsis, laudatur, & quid ſsenſserit de alternativis refertur?
  • 101 Romani cum Sabinis quod fœdus inierint ſsuper Regis electione.
  • 102 Alternativarum medium non fuit remedium ad vitandus rixas, & diſscordias Religioſsorum.
  • 103 Electiones debent eſsſse liberæ, & de pluribus, non verò ad paucos reſstringi.
  • 104 Electiones ſsæpè irritantur ob reſstrictionem eligendorum.
  • 105 Religioſsi, qui dicuntur Criolli, quas cauſsas habeant querelãdiquerelandi de introductione alternativarum.
  • 106 Alternativarum reſscriptum iudicio Auctoris potiùs reſstringi, quàm ampliari debet.
  • 107 Reſscripti cauſsa finali falſsa existẽteexistente, vel ceſsſsante, etiam illius deſspoſsitio ceſsſsare debet; & quæ dicatur finalis?
  • 108 Religionibus, & Religioſsis plura privilegia, & exemtiones conceſsſsæ ſsunt, & qualiter inter eas communicentur?
  • 109 Privilegia Religio ſsorum, quæ concernũt converſsionem Indorum propria noſstrorũ Regum dici poſsſsunt, & ab ipſsis tueri debẽt.
  • 110 Privilegia Religionum, etiam iuris communs derogatoria, ampliari, & faveri debent.
  • 111 Conſservatores, qualiter, & quando nominari poſsſsint à Religioſsis pro conſservatione ſsuorum privilegiorum? & Auctores, qui de eis agunt.
  • 112 Conſservator Apoſstolicus eſst maior quocunque delegato Eccleſsiaſstico, & ei inhibere poteſst.
  • 113 ſservatores in Indijs à Religioſsis creati, non poſsſsunt procedere, niſsi Regales Cãcellariæ priùs cognoſscant, an caſsus ſsit dignus conſservatoria, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 114 Conſservatorum uſsus, & praxis in Regnis Hiſspaniæ qualis ſsit?
  • 115 Conſservatorum officium, & proceſsſsum non debent facilè impedire Regales Indiarum Cancellariæ. L. 1. & 2. tit. 8. lib. 1. Recop. explicantur, & illustrantur, ibidem.
  • 116 Conſservatoris circa nominationem, & iuriſsdictionem caſsus quidam Limæ deciſsus refertur?
  • 117 Conſservatores nominari poſsſsunt pro iniurijs manifestis, non ſsolùm realibus, ſsed etiam verbalibus, Religioſsis, vel Religionibus factis.
  • 118 Verba iniurioſsa contra aliquem publicè, & coram frequenti populo dicta, non ſsolùm detractionem, ſsed manifeſstam iniuriam inducunt.
  • 119 Iniuria verbalis cõtracontra Clericos, vel Religioſsos, non facit incurri in pœnam cap. ſso quis ſsuadente, & à iudice ſseculari puniri ſsolet.
  • 120 Conſservator benè procedere poteſst pro iniuria verbali Religioſsis facta, licèt aliàs Ordianarius Eccleſsiaſsticus non poſsſsit, & quare?
  • 121 Conſservatorum iuriſsdictio non restringitur ad ſsolos caſsus expreſsſsos in cap. ſsi quis ſsuadente, aliàs nullum peculiare privilegiũ haberet.
  • 122 Senatus Limani deciſsio refertur, contra quendam Correctorem, qui Religioſsos cuiuſsdam Ordinis gravibus iniurijs verbalibus affecerat.
  • 123 Conſservatores licèt olim nominari poſsſsent ex Prælatis Religionum, hodie debent nominari ex clericis ſsecularibus in dignitate poſsitis.
  • 124 Religioſsi, cõtracontra quos aliqua lis movenda est, poſsſsunt compelli in partibus Indiarũ ad nominandos Conſservatores, coram quibus conveniantur.
  • 125 Epiſscopi, & eorum Vicarij qualiter, & quadno poßint procedere contra regulares exemtos, ſscandaloſsos, & incorrigibiles?
  • 126 Monachi nullibi, & præcipuè in Indijs, poſsſsunt recipere Moniales ſsub ſsua gubernatione ſsine ſspeciali licentia Pontificis.
  • 127 Moniales ſsanctæ Catherinæ de Sena urbis Limenſsis, qualiter ſse exemerint à iuriſsdictione Religioſsorum DominicanorũDominicanorum, quorum Ordinem profeſsſsæ ſsunt?
MOnachorvm,
1
& Regularium Ordines, qui hodie in Dei Eccleſsia præfulgẽtpræfulgent, qualiter ab antiquis Eremi avolis originem duxerint, & quòd licèt ad invicem habitu, & regulâ diverſsificentur, omnes tamen tendant ad eudem finem, cultum ſscilicet divinum, & honorem, ac ſservitium Dei, latè ex ſsanctis Patribus deducit D. Thom. in 2. 2. q. 186. & ſseqq. Cardin. Baron. omninò videndus, 2. tom. annal. ann. Chriſsti 328. ex num. 18. Cardin. Bellarm. 1. tom. controverſs. 5. lib. 2. tit. de Monachis, in Præfat. & per 46. capita, Iſsid. Moſscon. de Maieſst. Eccleſs. par. 4. cap. 1. & ſseqq. Lælius Zech. de Repub. Eccleſs. tit. de regular. c. 1. & ſseqq. ex pag. 535. Martin. Mager. de advoc. armat. cap. 5. ex num. 98. pag. 108. Rhenat. Chopp. in Monaſsticon, ſsive de iure CœnobitarũCœnobitarum, lib. 1. per totam, Adam Contz. lib. 6. Polit. cap. 46. Leaner Galganet. de iure public. lib. 3. tit. 41. & ſseqq. Miranda in Manuali Prælatorum, 1. tom. quæſst. 3. & 4. per totam, & Alphabetum curioſsitatis Carthuſsiani, 3. part. fol. 253. ubi omnium Religionum initia, & fundationem enumerant.
Et quamvis ſsemper
2
curatum ſsit, & curari debeat, ne nimis multiplicentur, Auth. ut determinat. ſsit numerus Clericor. & Monach. cap. 1. de Religioſs. dom. cap. unico, eod. in 6. cap. 1. de inſstitut. Trident. ſseſsſs. 25. de reform. regul. cap. 6. cap. in qualibet 23. q. 8. iunctis alijs, quæ adducit Galganet. ubi ſsup. num. 1. Adam Contzen d. lib. 6. cap. 44. Hieron. Cevallus in arte Regia, Ritershuſs. in Novell. 5. pag. 68. & ſseqq. ubi plura ſsatis
3
petulanter contra Monachos adducit, quæ meritò in novo Expurgatorio deleri iuſsſsa ſsunt, Petr. Gregor. lib. 3. de Repub. c. 4. Vveſstonus in theat. vitæ civilis, lib. 3. cap. 13. & 15. Mariana de Rege lib. 1. c. 10. Matth. Lopez Bravus eod. tract. lib. 3. paulò poſst initium, P. Ribadeneira in vita S. Ignat. lib. 2. cap. 17. Choppin. d. lib. 1. per tot. & lib. 2. tit. 1. in princip. Annæ. Robert. lib. 2. rer. iudic. cap. 2. Forcat. in cuped. Iuriſsp. cap. 5. Navarrete diſscurſs. polit. 42. & ſseqq. Moncada diſscurſs. polit. 7. cap. 7. & diſscurſs. 4. cap. 3. & noviſsſsimè P. Ioan. Euſseb. in ſsuo opere inſscripto opera & dies, cap. 32. fol. 126. & Comitia Matritẽſsia an. 1552. petit. 73. Adhuc tamen hodiernis temporibus, adeò
4
Religionum, & Religioſsorum numerus crevit, ut non minima pars, & cura politici ſstatus in eorum attentione, & decenti gubernatione conſstitat, quò & ipſsi ſsanctiùs ſsuis inſstitutis deſserviant, & Reipublicæ, cui proficere debent, nequaquam officiant. Quod D. Gregor. Magnus relatus à Choppin. d. lib. 2. Monaſst. tit. 1. in princip. graviter præſsenſsit, ſsic inquiens: Politica
5
esta Monaſsticarũ rerum curatione, ac tutela, integer etiam ſstatus, nervuſsq́ue; ſservatur diſsciplinæ Regularis, ac Cœnobiticæ vitæ inſstituti. Quo non præstantiùs aliud futuriq́ue Regni cœleſstis ſspeculationi aptiùs excogitari poteſst.
Et
6
inſsinuarunt Leo X. in Concil. Lateranenſs. & Sixtus IV. in Extravag. de tregua & pace, cap. 2. verſs. Nos igitur, ubi eandem curam ſsecularibus Principibus valdè commendant. In quorum etiam protectionem, & tutelam
7
ſse ſse ipſsa Monaſsteria hac de cauſsa ſsubmittere ſsolent, ut latè Choppinus, & Magerus oſstendũt in tract. ſsuprà relatis, & Eraſsmus à Cochier in tract. de advocatijs, & vel non ſsubmiſsſsa, ipſso iure, quòd ſsub dominio alicuius Principis ſsint, conſstitui videntur, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 2. num. 5. & latiùs proſsequitur Martin. Mager. de advocat. armata, cap. 9. num. 648. & ſsequent.
Quæ quidem cùm in alijs provincijs ita ſse habeant, multò magis
8
in his Indiarum curanda ſsunt, in quibus ipſsi ijdem Reges noſstri à ſsede Apoſstolica gravati ſsunt: Viros pro bos, & Deum timentes, doctos, peritos & expertos ad inſstituendum incolas in Fide Catholica, & bonis moribus imbuendum, deſstinare; ut dicitur in Bulla Alex. VI. & rectè agnoſscit Eman. Roder. 1. tom. quæſst. regul. q. 3. art. 2. Ac proinde
9
innumeris ferè ſschedulis cautum, & proviſsum eſst, ut ſsummo ſstudio inquiratur de vita, & moribus Religioſsorum, qui ad eaſsdem provincias mittuntur, vel in eis habitum recipiunt, & ut nullus ſsine licentia transfretare poſssit, vel ibidem extra provinciam, ad quam miſsſsus eſst, degere permittatur, vel ex ijs Ordinibus, qui ibidẽibidem Monaſsteria non habent.
Solùm
10
enim hucuſsque admiſssi ſsunt Dominicani, Franciſscani, Auguſstiniani, Mercenarij, & Ieſsuitæ, & in Nova-Hiſspania Carmelitæ Reformati, ſsive Diſscalceati. Quæ ſschedulæ reperiuntur in 1. tom. impreſsſs. pag. 106. cum multis ſseqq. & pag. 302. & extant aliæ de Trinitarijs, & Carmelitis non admittendis, pag. 302. & 402. & per aliãaliam apud D. Laurent. 1. Novemb. ann. 1608. idem cavetur circa Monachos Benedictinos, & per aliam Aranjuez 20. April. ann. 1611. directãdirectam ad Peruanum Proregem Dom. March. de Monteſsclaros,
11
iubetur, ut ab illis provincijs expellat omnes Religioſsos Carmelitanos, & aliorum Ordinum, qui ibidem Conventus nõ habeant, & diſscopi extra clauſstra diu agẽtur.
Et in Proregum Peruanorum, & Mexicanorum inſstructionibus, ſseu mandatis, eodem tom. pag. 310. & 327. cùm multa capita inſserta ſsint,
12
quæ in eis pervigilem hanc, circa modum procedendi Religioſsorum, curam requirant, tum præcipuè cap. XI. dicitur: Haſse entendido, que los Religioſsos de los Ordenes tienen diſscordias, i paſsſsiones entre ſsi, porque los que allà toman el habito hazen ſsu parte contraria à los que van de acà, i que aßi ſse contradizen los unos à los otros. I porque la diſscordia, que de ſsuyo es tan dañoſsa, ſse echa bien de ver quanto mas lo ſserà en las Religiones, i los inconvenientes que ſse pueden ſseguir ſse eſsto paſsſsa adelante, os encargo, que os informeis mui en particular del estado en q̃ eſstuviere eſsto en cada una de las Ordenes, para que ſsi hallaredes las dichas diferencias, ò coſsa ſsemejante, que tenga neceſsſsidad de remedio, tratando de ello conſsus Prelados, i Superiores, procureis concordarlos, moſstrandoles ſsu proprio daño, i el que pueden hazer en lugar del provecho que ſse eſspera de ſsu doctrina, que es en lo que ſse debrian ocupar, dexandoſse de eſstas paſssiones domesticas de tan poco fruto, i tan procuradas por el demonio. I para que yo de mi parte procure el remedio, en lo que conviniere ponerle, pues eſsto ha de ſser ſsabiendo en lo que està el daño, procureis | con muchorecato, i ſsecreto entender por medio de las perſsonas que tuvieredes por mas confidentes i ſsuſstanciales, como ſse procede en el govierno de lis dichas Religiones, aßi cerca de lo eſspiritual como de lo tẽporal que les toea: i aviſsarmebeis mui particularmente de lo que entendieredes de cada una, i de lo que os pareciere conuenir que ſse reforme, i porque medios.
In alia quoque ſsched. dat. Matr. 18. Iulij an. 1562. quæ habetur inter ordinat. Mexican. recopilatas à Lic. Puga fol. 213. declaratur,
13
quæ bona tales Religioſsi habere poſsſsint, & ut nullo modo quicquam, quod Indorum fuerit, poſssidere ſsinantur. Quod oſsẽdit Reges noſstros eis non invidiſsſse ea, quæ ad ſsui ſsuſstenationẽ neceſsſsaria fuerint, cùm potiùs ſsoleant eorum indigentiæ profuſsos largitionibus ſsubvenire, ſsed modũmodum imponere ambitioſsis inquiſsitionibus Regularium,
14
quæ nõ ſsolùm Rempublicam lædunt, verùm & ipſsis, ipſsorum; inſstitutis graviter officiunt, ut tetigi ſsup. cap. 16. & elegantiſssimè docuit Alex. III.
15
in Cõcil. Lateran. pag. 4. cap. 15. ſsic inquiẽs: Prinſstinæ institutionis obliti penitus, vel ignari, contra Ordinis veſstri gloriam, & decorem, villas, molendina, Eccleſsias, & altaria poßident fidel tates, & bominia ſsuſscipiunt ruſsticos, & tributarios tenent, & omne studium adhibent, ut termini eroum dilatentur, quorum converſsatio eſsſse debehat in cœlis, hic ordo cunfunditur penitus, & mutatur.
Vnde D. Chryſsoſst. lib. 3. de Sacred. ſscriptum reliquit: Magna
16
proviſsione opus eſsſse, ut Eccleſsiæ facultates. neque redundent neque deſsint.
Et D. Bernard. in Apolog. ad Guiller. Abb.
17
non poſsſse Ordinẽ dicin inquit, quod inordinatum eſst, neque adverſsus Ordinem, ſsed pro Ordine diſsputare putandum eſsſse eum, qui reprehondit vanitates, & ſsuperfluitates, quæ in pleriſsque Monaſsterijs præcipiuntur, vel conceduntur. Et Adam Contzen. d. lib. 6. cap. 6. §. 3.
18
Ordines illos præ cæteris laudat, & à Republica hilariùs ſsuſscipi, & à Romano Pontifice faciliùs approbari debere, tradit, qui labore manuũmanuum ſsuarum victitant, & hortorum, quos ipſsi colunt frugibus, oleribusq́ue contenti, non multos ſsumtus petunt, ac deſsiderant.
Expecditae quoque ſsunt, & quotidiè expediri ſsolent plures aliæ ſschedulæ, quibus Proregibus iniungitur,
19
ut electionibus Provincialium, & aliorum Prælatorum Regularium interſsint, ut eâ, quâ decet moderatione, & trãquillitate peragantur, & Regularia ſstatura in eiuſsmodi Capitulis obſservẽtur, nimirùm, quia experientiâ compertum eſst, nuſsquam eoſsdem Religioſsos in maiori pericula rixarum, ac diſscordiarum verſsari; ut vel ex ipſsis agnoſscunt Eman. Roder. 2. to. quæſst. regul. q. 51. Miranda in manual. Prælat. 2. tom. q. 6. & 16. & 23. Portelus in dubijs regularibus, verb. Electio. Nobilis ſschedula dat. Monzonij 25. Febr. ann. 1628. quæ cavit: Que los Virreyes remedien las inquietudes que ſse ofrecieren en las elecciones, ò otras coſsas del govierno de las Ordenes, embiando a estos Reinos a los que les pareciere converniente. Et alia dat. apud D. Laurent. 25. Auguſst. 1620. quæ ſstatuit: Que en los Capitulos que las Religiones hizieren, ſse halle el Virrei, ò Governador de la provincia, para que ſse proceda en ellos con la paz, i quietud, i juſstoficacion que conviene: i no ſsiendo dõde el aßiſsta, les eſscriva lo que le pareciere conveniente al buen govierno. i paz de la Religion, 1 execucion de; p que ſsobre ello eſstuviere ordenado: & tradit alia Adam Contzen. d.c. 46. §. 8. ubi ob id cõcluditconcludit,
20
optimã illam Religionem cenſendãcenſendam eſsſse, in qua præſsidentia, ſsive præfectura nihil habet, quod ambiatur, & officium magis, quàm dignitas eſsſse dignoſscitur, & tetigit Arioſstus (licèt non ſsine aliqua Monachalis ſstatus ſsubſsannatione) in Orlando Furioſso cant. 18.
Quæ praxis
21
interventionis Proregis in dictis electionibus, & curandi, ut eis pacificè, & iuxta leges Regulares procedatur, in Francia quoque, & Germania, & alijs provincijs obſservatur, ut tradit Rhenat. Choppin. lib. 1. de ſsacra Politia, tit. 1. num. 7. & 11. ubi docet, ac concordatis Gallicis probat,
22
Principum præcipuum munus, & quidem heroicum, & Regaliſssimum eſsſse, ſsuſscipere, gerereq́ue patrimonium rei Eccleſsiaſsticæ componendæ, nec permittere Eccleſsiaticam diſsciplinam, ſsolemneſsq́ue ſsacrarum electionum formulas, ſspecialemq́ue earum liberatatem infringi, aut etiam conceſsſsione Pontificis benefica labefactari, ad idq́ue Regios Magiſstratus abuſsus nomine provocari poſsſse.
Et ita vidi
23
in urbe Limenſsi frequentiſsſsimè Excellentiſssimos Proreges his electionibus interfuiſsſse, & præſsentiâ ſsuâ, elegantiſsſsimiſsq́ue orationibus habitis, magnas ſseditiones, quæ aliàs ſsuboriri poſsſsent, ſsedaſsſse, aut compoſsuiſsſse. Egoq́ue nomine Dom. Proregis Marchionis de Guadalcazar, in quodam Capitulo Religioſsorum B. Mariæ de Mercede interfui. Et his proximis annis intereſsſse poſsſse conſsului
24
Excellentiſsſs. Dom. Comitem de Caſstrillo Supremi Senatus Indiarum Præſsidem, pluribusq́ue aliarum dignitatum, & honorum titulis pro inſsigni, quâ pol|let prudentia, iuſstitiæ, ac Regij ſservitij zelo, & morum probitate, ac ſsuavitate, meritiſssimè ornatum, virtute commiſsſssionis ſsibi datæ à domino Rege noſstra Philippo IV. in quodam Capitulo Generali Franciſscanorum, quod Toleti celebratum fuit, ut ſsuâ nimirùm auctoritate interventioneq́ue defenderet, & protegeret quoſsdem Religioſsos eiuſsdẽ Ordinis, ex provincij Indiarum ad dictum Capituulum, tanquàm Cuſstodios, & Commiſsſsarios, ſseu Procuratores provinciarum earumdem Indiarum miſsſsos, iuxta conſstitutionem eiuſsdem Ordinis, tit. de elect. cap. 8. quibus vox, & votum in eo denegari prætendebatur, quòd
25
tempus ſsuorum mandatorum lapſsum eſsſset, ob id quòd celebratio dicti Capituli fuerat protelata. Contra quam rationem Ego pro eiſsdem Religioſsis expendi, & allegavi hanc protelationem ipſsis nocere non poſsſse, nec debere, cùm ex eorum facto non provenerit, neque etiam temporis lapſsus, cùm revera durare conſspiceretur ipſsa eadem cauſsa, quæ eorum miſsſsionem, & adventum ſsuaſsit, nempè dicti Capituli celebratio, Quod ubi intervenit forma, ſseu tenor mandati parum curari ſsolet, dummodò intentio, & voluntas mandantis exequatur, iuxta ea, quæ dixi ſsuprà hoc tom. lib. 2. cap. 4. & ſsignanter tradit Calderin. conſs. 47. aliàs 1. tit. de elect. Bald. qui quatuor cauſsas conſsiderat, ex quibus
26
mandatum non ſsolùm de tempore ad tẽpustempus, verùm & ad alia graviora extendi poſsſsit ex veroſsimili voluntate mandantis conſs. 379. num. 5. lib. 3. & Alexand. conſs. 90. num. 50. in fine, lib. 3. & in terminmis terminantibus Pat. Ludovic. Miranda in manuali Prælator. 2. tom. quæſst. 18. artic. ultim. verſsic. Quarta concluſsio, pag. 140. ubi agens in ſspecie de eiſsdem Cuſstodibus miſsſsis, & deputatis ad Capitulum Generale, ut in eo habeant vocem, & votum, docet:
27
Non habere tempus determinatum in statutis Apoſstolicis, ideòq́ue durare uſsque ad Capitulum, in quo eligitur alius Custos, & hanc ſententiãſententiam ita practicatum fuiſsſse in Comitijs Generalibus Toleti, in quodam Patre Porteſsſsio, natione Gallo, qui fuernat olim electus in Cuſstodem ſsuæ provinciæ, ut peteret ad Capitulum Generale Pariſsienſse, accidit autem, quòd in ſsua provincia propter bellicos tumultus non potuit celebrari provinciale Capitulum, ut eligeretur Cuſstos mittendus ad prædicta Comitia Generalia Tolentana, quo exiſstente ibi dubitatum fuit, an officium Cuſstodis in eo duraret? & facta conſsulatione, decretum fuit, quòd ſsic, & quòd habebat ſsuffragium activũactivum, & paßivũ, ut cæteri omnes vocales, & Custodes in electione Commiſsſsarij Generalis, atque Diffinitorum, & in omnibus actibus Capitularibus.
Cvm autem nihil magis
28
ad Regularium inſstitutionem conſservandam expediat, quàm ut vitia eorum ſserverè corrigantur, ſscandala tollantur, & Religioſsa diſsciplina ad ungeum in omnibus obſservetur, ut latè docet Div. Thom. in 4. ſsentent. diſstinct. 19. quæſst. 2. artic. 1. & proſsequitur Ioſseph. Aldret. in ſsuis doctis libris de Eccleſsiaſst. diſsciplin. tuend. Contzen. dict. cap. 46. §. 13. Eman. Roder. in quæſst. regul. quæſst. 4. per totãtotam, ex pag. 23. Mirand. in dict. manual. Prælat. 2. tom, quæſst. 10. art. 4. & in libris de ordine iudiciario, ubi modum, & praxim formandi tales viſsitationes, & in illis procedendi præſscribit, Fr. Ioann. Nuñez de Torres in inſstitut. ſstatuum Eccleſsiæ tract. 6. cap. 4. ex pag. 485. Fr. Paulin. Berti in peculiari tract. de viſsitatione Religioſsor. Solent ſsæpè
29
Commiſsſsarij, & Vicarij Generales ad earundem Indiarum Religiones viſsitandas cum plena facultate mãdari, eorumq́ue approbatio, & transfretandi licentia à Rege noſstro, & Supremo eius Senatu habenda eſst, ex rationibus ſsuprà raltis, ut pluribus etiam Regijs ſschedulis cavetur, & præſsertim illis 8. Ianuarij 1610. & 8. Septẽb. 1618. & 23. Decemb. an. 1622. quas reperies in ſsummario legum Indicarum lib. 1. tit. 10. fol. 20. & generaliter iubent, Que los Religioſsos en las Indias no uſsen de patentes, que no vayan paſsſsadas por el CõſejoConſejo, i eſspecialmente de las que fueren para extinguir ò erigir provincias, fundar Cõventos, embiar Viſsitadores Generales, ò Provinciales, paſsſsage de Religioſsos, nombramiento de Preſsidentes para Capitulos, ò coſsas que inovaren en las Religiones, i no fueren en lo locante al govierno ordinario de ellas. Et in 2. tom. pag. 46. reperitur quædam ſschedula Matrit. 5. Martij ann. 1565. quæ iubet, ut quidam Fratres Auguſstiniani eiuſsmodi patentibus Vicariorum Generalium uti non ſsinantur, quia eas in Regio CõſilioConſilio non præſsentaverant, & addit: I porque conviene al ſservicio de Dios nueſstros Señor, i nueſstro quæ no uſsem dellas, les embiamos à mandar que aßilo hagan. I quæ embien ante Nos al nueſstro CõſejoConsejo de las Indias los deſspachos que ſsobre esto tuvieren, ſsin que en ſsu poder quede coſsa alguna de ello, proveereis que aſsſsi lo hagan, i de lo que en ello ſse hiziere nos dareis aviſso. Et anno 1618. ſsimiliter colligi iuſsſsæ ſsunt aliæ patentes cuiuſsdam Commiſsſsarij Franciſscani ad Peruanas provincias deputati, per Reverendiſsſs. tunc temporis totius Ordinis Vicarium Genera|lem, & poſsteà meritiſssimum, & illuſstriſssimum Epiſscopum Carthaginenſsem, mihi multis titulis colendum Dom. D. Fr. Antoni de Trejo, eâ additâ ratione: Por no averlas preſsentado en el Conſsejo, como por Nos eſst à ordenado, i mandado.
Et hanc praxim,
30
ut iuſstam, & ex conceſsſsionibus Apoſstolicis dimanantem, refert, & probat Emam. Roder. d. 1. tom. quæſst. 35. artic. 2. in fine, ſsic inquiens: Et ſsimiliter ſsi Magiſster Ordinum Mendicantium mittat Vicarum Viſsitatorem in has partes, debet ſse priùs Regi præſsentare. Quæ omnia ſsapiunt non ius patronatus, quod eſst valdè limitatũlimitatum, ſsed delegatinem auctoritate Apoſstolica factam. Quamvis poſsteà videatur
31
docere: Quòd ſsi quis Religioſsus habeat litteras à ſsuo Generali pro viſsitatione facienda in NovaHiſspania, regimini Ordinis, vel gubernationi conveniente, etiam ſsi litteræ in Senatu Regio non fuernt approbatæ, habent ſsuum vigorem, non ſsolùm in foro conſscientiæ ſsed etiam in foro exteriori. Quod non facile admitti debet. Nam etiam ſsi dictæ litteræ mittantur Religioſsis in eiſsdem provincijs cõmorantibus, debent, & ſsolent priùs corãcoram Regio Senatu præſsentari, & aliter miſsſsæ, per Religioſsos dictarum provinciarum non recipiũturrecipiuntur, & ad Proreges, & Audientias recurritur, qui eas colligunt, & ad Regium Senatum mittunt, iuxta ſschedunlas ſsuprà relatas.
Quod tamen non faciunt, ubi in dicto Senatu viſsæ, & approbatæ ſsunt,
32
quin potiùs Vicarijs pro earum implemento, & executione diligenter adſsiſstunt, eisq́ue in neceſsſsarijs, Regium auxilium præſstant, quod ut faciant, ſsemper in eiuſsmodi caſsibus per alias formulares ſschedulas ſsolet iniungi, quibus etiam præcipitur, ut
33
talium VicariorũVicariorum actiones attendant, & prudenter proſspiciant, & caveant, ne quid detrimenti ex illis Indiana Reſspublica in ſspiritualibus, vel tẽporalibus capiat.
Caetervm extra hos caſsus,
34
nullo modo Proreges, nec Cancellariæ Regales, etiam per viam violentiæ, ſse immiſscere debent in negotijs tangentibus viſsitationem, & œconomicam gubernationem RegulariũRegularium, ut expreſssè deciditur in l. 40. tit. 5. lib. 2. Recopil. & in ſsched. Matrit. 15. Iulij an. 1560. tom. 1. impreſsſs. pag. 117. Quod tamen qualiter practicandum ſsit, benè oſstendit Cevallus in tract. de violent. 2. par. quæſst. 95. num. 14. & ſseqq. & 474. ex num. 24. & lib. 4. cõmun. quæſst. 1. aliàs eſst 897. num. 287. nimirùm, ut non procedat, quando gravis exceſsſsus in tali correctionem & viſsitatione intercedit, quia tunc cùm licitum ſsit Regularibus à ſsententijs ſsuorum Viſsitatorum, vel Prælatorum appellare, ut per Navarr. conſs. 2. de appellat. ita & licebit Regium auxilium per viam violentiæ in Regalibus Cãcellarijs implorare, & proſsequi, iusxta ea, quæ de alijs Viſsitatoribus Eccleſsiaſsticis latiùs dixi ſsuprà hoc lib. cap. 8. in fine; quamvis verum ſsit, me rarò has querelas Religioſsorum Limæ admiſsiſsſse. Satiùs enim ducebam eos aliquando vexari, quàm nervum Monaſsticæ diſsciplinę laxari, qui in his viſstationibus, ut pluriũ cõſsiſstit, ut benè obſservat Mirand. in manual. Prælat. 2. tom. quæſst. 10. & ReligioſorũReligioſorum cauſsas extra Religionem deduci, & Tribunalibus ſsecularibus propalari, contra earum decus, & inſstitutum, quod humilitatem, patiẽtiampatientiam, & omnimodam obedientiam deſsiderat, ut poſst Sotum (cuius verba refert) advertit Cevallos dict. quæſst. 95. num. 13. ſsemperq́ue vellem, ut Religioſsi ita animum ſsuum, vitamq́ue componerent, ut ſsi iuſsſse viſsitari, & puniri cognoſscerent, id genus ſsupplicij, velut in expiationẽ, vel ſsatosfactionem peccati, libenter reciperent. Sin verò iniuſstè, ſsaltim patienter, & in obedientiæ, & profeſsſsionis meritum referentes, prout pluries plures Sanctos, & Religioſsos viros, etiam ſsiniſstrè de graviſsſsimis delictis accuſsatos, & damnatos fuiſsſse in eorum hiſstorijs comperimus.
Poorò in modo
35
mittendi, vel delegãdidelegandi dictos Vicarios, ſseu Viſsitatores, varia eſst dictarum Religionum conſsuetudo. Nam Generales Ordinis Dominicani, & Auguſstiniani eos nominare, & mittere ſsolent, ubi id alicuius provinciæ Indicæ ſsibi ſsubordinatæ neceſsſsitas, & reformatio expoſstulare videtur, priùs ad id Supremi Senatus aſsſsenſsu impetrato. Ieſsuitæ
36
quoque eundem morem ſsequuntur. Quos tamen nunquam vidi eiuſsmodi Viſsitatorum litteras, quas Patentes vocant, ad Supremum Senatum deferre, fortè quia eorum gubernatio, & forma, quâ in electionibus utuntur, ex ſsolo nutu Præpoſsiti Generalis eorum dependet, atque adeò nullum diſsturbium timeri poteſst, cùm Viſsitatores ſsolùm de moribus, & interiori gubernatione Religioſsolrum inquirant, quæ circa, nihil eſst, cur ſse Regia poteſstas immiſsceat. Minoritæ
37
autem, ſsive Frãciſscani, & B. Mariæ de Mercede ſsemper, & indeſsinenter dictos Commiſsſsarios, ſseu Vicarios Generales, in Provincijs Novæ-Hiſspaniæ unum, in Peruanis alterum deputant, qui eorundem Ordinum Capitulis Provincialibus præſsunt, & deputant circa Religioſsorum correctionem, & Monaſsteriorum gubernationẽ arro|gant, quæ ipſse Generalis poſsſset, ſsi ibidem aſsſsiſsteret. Et quãvis ad triennium, vel ad quinquennium nominari ſsoleant, Pontificium tamen diploma impetrarunt, ut nullatenus ab eiuſsmodi officijs deſsiſstant, vel removeantur, quoqſsque eorum ſsucceſsſsor advenerit, & corã eo ſsyndicati fuerint. De quo extat ſsched. ſspecialiter de Franciſscanis loquens, apud D. Laurent. 2. Iunij 1584. & generaliter de eiſsdem, & de Mercenasrijs aliæ 3. Octobris an. 1601. & 19. Decẽb. 1620. & 18. Ian. 1622. Et ann. 1602. 6. Martij expedita fuita altera ſschedula, quæ ordinationes approbat à Mercenarijs in quodãquodam ſsuo Generali Capitulo factas, circa modum procedendi dictorum Vicariorum. Et 9. Maij ann. 1622. alia, quæ nõ Vicarios, ſsed Viſsitatores tãtùmtantum mittere permittit, & ad tempus limitatum Supremi CõſilijConſilij arbitrio præfiniendum.
Et nunc, hoc ipſso, quo hæc tranſscribimus tempore,
38
valdè in eodem Senatu hæſsitatur de Vicarijs nuper in Capitulo Generali deſsignatis, admittendis, eò quòd graves querelæ de exceſssibus aliorũaliorum, qui ſsuperioribus annis miſssi ſsunt, ad eundem Senatum pervenerint, & experientiâ compertum ſsit, parũparum, vel nihil eorum gubernationem, & indeſsinẽtem viſsitationem ad Religionis pacificationẽ, & reformationem profeciſsſse; quin potiùs maiores turbas, & ſsimultates, ut plurimùm, excitaſsſse, & Indiarum Conventus, ipſsorumq́ue reditus ob collectas, & alia bona, quæ ab illis extorquent, ut in Hiſspaniam mittant, vel ſsecum transferant, depauperaſsſse, & exinanijſsſse.
Vndè aliquando tractatu eſst
39
de harum pecuniarum traiectione impedienda, in quadam epiſstola miſsſsa ad Peruanum Proregem Dom. Marchionẽ de Montes-claros 3. Decemb. ann. 1608. cuius caput ob ipſsorum Religioſsorum decorem hîc inſserere nolo, quamvis fortè oporteret, quòd illius notitiam haberent, ut ſsi vera ſsunt, quæ in eo narrãturnarrantur, curent hi Religioſsi Patres, ut in poſsterum ceſsſsent. Sin autem (quod magis arbitror) incerta, & vanis, ut aſsſsolet, vulgi rumoribus circũſsparſsa, diſscant non ſsolùm à malo abſstinere, ſsed ab ijs etiam, quæ mali ſspeciẽ poſssint habere, ut nullus deinceps color eiuſsmodi calumnioſsis relationibus, ſsive delationibus aperiatur. Et per alia ſsched. 22. Iunij an. 1597. & Iun. 1628. generaliùs deciditur: Que los Religioſsos que vinierẽvinieren de las Indias, no traigan mas dinero del que huvieren meneſster, i eſste le manifiesten: i la perſsona que dellos le recibiere en confianca, le pierda con el quatrotanto.
De Commiſsſsarijs
40
autẽautem Franciſscanorũs eorumq́ue origine, poreſstate, & auctoritate agit Fr. Eman. Roder. in quæſst. regul. 1. tom. quæſst. 52. artic. 1. & ſseqq. Fr. Ioann. Baptiſsta in advertent. Confeſsſs. Indiara. 2. parte, verbo Commiſsſsarij Generales, fol. 281. & ſseqq. Fr. Ludovic. Miranda in manuali Prælat. a. tom. q. 14. art. 2. ubi quæ poſsſsint? & quæ non poſssint? benè reſsolvit. Et in calce advertit, eos, qui ad hoc munus demandantur, ſsaltim debere priùs in ſsuis provincijs fun ctos eſsſse ad minus Diffinitoris officio, & poſst cõmiſsſsionem laudabiliter abſolutãabſolutam, in patriam repedantes illis præmijs, privilegijs, ac præemientijs potiri, quibus utunutr, & fruuntur, qui ibidem olim fuerint Provinciales. Idem quoque notat, & proſsequitur Fr. Ioann. Nunez de Torres in inſst. ſstat. Eccleſsiæ, tract. 6. cap. 4. & Fr. Ioann. Torquem. in Monarch. Ind. lib. 19. cap. 27. ubi enumerat omnes Commiſsſsarios, qui ad eius uſsque tempora in Novam-Hiſspaniam mandati fuerunt.
Et ijdem Patres docent, & explicant, qualiter fuerit creatus alter
41
Commiſsſsarius generalis pro Indiarum provincijs, qui in Regia Curia Hiſspaniæ debet, & ad quem cauſsæ omnes Commiſsſsariorum, & omnium Religioſsorum Indiarum remittuntur privativè ad Generaliſssimum totius Ordinis, qui huic propter diſstantiam locorum, & negotiorum multitudinem, hanc ſsſsolicitudinis partem reliquit: quod licèt altiùs repetat Miranda d. quæſst. 14. art. 1. per tot. ubi per plures cõcluſiolnesconcluſiolnes huius Commiſsſsarij originem, & auctoritatem proſsequitur, ortum tamẽ habuit ex Cõgregatione Toletana coacta ann. 1583. quæ ad huius Commiſsſsarij nominationem Regium etiam aſsſsenſsum, & beneplacitum intervenire debere, his verbis oſstendit: Cùm fratres apud Indos conſsistentes. gubernari commodè non poßint ſsine continuo recurſsu ad provincias Hiſspaniarum, & ſsine magni expenſsis à Catholico Rege factis, & experimento deprebenſsum ſsit, non poſsſse Indiarum negotia commodè expediri, niſsi in Curia Regis Catholici reſsideat unus probatus Religioſsus, qui habeat vices Generalis Miniſstri: hinc enim neceſsſsarium eſsſse viſsum fuit, ut unus Commiſsſsarius Generalis Indiarum à Reverendißimo patre Generali ex aſsſsenſsu, & beneplacito eiuſsdem Regis Catholici præficiendus in eius Curia reſsideat. Et infra: Si tamen prædicta Comitia generalia ſsint extra HiſpaniãHiſpaniam celebranda, non poterit prædictus Cõmiſsſsarius Generalis IndiarũIndiarum ad illa ſse conferre. ſsine ſspeciali licẽtialicentia Regij Senatus Indiarum. QuãQuam conſstitutionẽ dictæ Cõgregationis Tolet. refert, & cõfirmatconfirmat Sixtus V. in quodã Brevi dat. Romæ 15. Maij an. 1587. & | eam ampliat, concedendo tali Commiſsſsario Generali Indiarum, vocem activam, & paſsſsivam in Capitulis Generalilbus eiuſsdem Ordinis, etiam ſsi aliàs eam non haberet, additâ, inter alias, eâ ratione, quòd hoc ipſsum valdè gratum, & acceptum Regi noſstro Hiſspaniæ futurum ſsit. Cui quidem, ubi hoc munus vacare contigerit, tres Religioſsi probatæ vitæ, ac morum ſsoleant à ſsupremo Indiarum Senatu proponi & ex his Rex unum nominat, ſsive eligit, cui demum, & non alij Miniſster Generalis Ordinis ſsuas vices committit. Et hoc maximè notandum eſst, quia in hac ultima electione Reverendiſsſs. Modernus Miniſster Generalis magno conatu intendita ad ſse abſsolutè pertinere hanc nominationem. Quod tamen Regius Indiarum Senatus non admiſsit, & ex Regijs Archivijs fuerunt adducta plura exemplaria nominationum, eo quo dixi modo factarum. Egoq́ue in ipſsorum comprobationem in teſstem adduxi domeſsticum ipſsorũ, & graviſssimum religioſsum Fr. Lud. à Miranda, qui pro nobis expreſssè deponit d. q. 14. art. 1. pag. 111. ubi primam huius Cõmiſsſsarij creationem referens, inquit eam eſsſse factam ad inſstantiam, & petitionem D. Regis noſstri Philippi II. Et quòd quia Hiſspaniarũ Reges Catholici, præterquàm quòd ex auctoritate Pontificia univer ſsales ſsunt patroni tocius Novi-Orbis, etiam habent ius quæſsitum, ut nulli Fratres, cuiuſscunque Ordinis, & Religionis ſsint, ad Indias adſsportentur, nec in illis commorentur contra ipſsorum RegũRegum voluntatem, & conſsenſsum. Hanc ob cauſsam Fr. chriſstopborus de Capite PontiũPontium, Generalis olim Miniſster totius noſstri Ordinis libẽtißimè annuit, atque conceßit ſsuprà dicto Regi Philippo II. ut aliquis ex noſstris Fratribus Pater doctus, Religioſsus, & gravis in negotijs gerendis exercitatus, quem ipſse vellet, & eligeret eſsſset Cõmiſsſsarius Generalis Indiarũ cũ plenitudine poteſstatis, qui & in ipſsius Curia reſsideret, eius expenſsis alendus, ut conſstat ex litteris patentibus eidem directis à prædicto Generali Miniſstro anno Domini 1572. quæ quidem litteræ habentur in Archivio ſsupremi Regalis Indiarum Conſsilij, quarum virtute, & facultate prædictus Catholicus Rex, matura habita liberatione, elegit in Cõmiſsſsarium Generalem Indiarum Patrem Fr. Franciſscum de Guzman, &c.
Et quòd
42
ad hunc Commiſsſsarium cauſsæ, (ut diximus) omnes, concernẽtes Relgioſsos huius ſsacri Ordinis, referẽdæ ſsint, apertè (ultra alias) deciſsum reperio in quadãquadam ſschedula dat. Pard. 2. Decemb. 1609. in qua cùm Prorex Peruanus Dom. Marchio de Monteſsclaros retuliſsſset ſse compoſsuiſsſse gravem quandã differentiam Religioſsorum Novi-Regni Granatenſsis, & provinciæ Quitenſsis ſsuper terminis ſsuarum provinciarum, colligendo eorum patentes, eaſsq́jue ad Miniſstrum Gen eralẽ remittẽdo, ut quid ſservari deberet, exponeret, ei gratiæ pro hac cura reddũtur. Cæterùm in poſsterum admonetur, non ad Generalem, ſsed ad Cõmiſsſsarium Indiarum talem remiſssionẽ faciendam eſsſse, his verbis: I aunque esta vez fue bien ordenado el recurſso al General, que dio las patentes en vacãte de Comiſsſsario General de las Indias, ha parecido ordenaros, q̃ de ordinario ſse ha de acudir al Comiſsſsario General de las Indis, que reſside en mi Corte, i ſse tiene para este efecto, con la autoridad i vezes del General.
Et adeò prudens, & providens hæc huius Commiſsſsarij inſstitutio viſsa fuit, ut tractatum ſsit
43
de alio ad eius ſsimilitudinẽ creando, & inſstituendo in Ordine Prædicatorum, ut oſstẽdit quædam epiſstola Regia dat. Matrit. 17. Mart. ann. 1619. ad Proreg. Peruanum Dom. Principem Squillacenſs. ſscripta, ubi monetur, ut in componendis diſscordijs, & ſseditionibus dictorum Religioſsorum, ob electionem Provincialium ortis, invigilet; & ſstatim additur: Que por lo que acà toca, ſse và haziendo diligencia con el General de la dicha Orden, para que ſse entable, que aya un Comiſsſsario General de las Indias en mi Corte, como le ai en la Orden de ſsan Franciſsco, que es el remedio que ſse ha juzgado por mas conveniente, para que las coſsas desta Religion anden con el acertamiento que es juſsto. I que aſsſsimiſsmo cada ocho años ſse embien Viſsitadores ordinarios, que elijan Provincial, viſsiten, i reformen lo que ſse buviere excedido, i procedan contra las perſsonas como convenga.
Porrò inter plura dubia, quæ frequenter contingere ſsolent circa iuriſsdictionem dictorum Vicariorum, & Commiſsſsariorum Generalium, qui ad has Indiarum provincias mittuntur, de quibus latè agunt Eman. Roder. Fr. Ioan. Bapt. & Lud. Miranda in locis ſsup. relatis, illa principem locum obtinet.
44
An eorum poteſstas expiret, ſsi re integrâ, ſsive non integrâ, Generalem mori contigerit, qui eos nominavit, & delegavit. Quæ quidem quæſstio valdè ventilata fuit, & magnas turbas excitavit in Nova-Hiſspania tẽporetempore Dom. Proregis Marchionis de Villa-Mantique, & me Limæ exiſstente, iterum in dubium revocata fuit inter Reverendiſsſs. Patres Franciſscanos Fr. Didacum Altamitanum, & Fr. Franc. Otalorã. Et licèt primâ facie dicendũdicendum videretur eã ceſsſsare,
45
ob id quòd inter omnes recipitur, talium VicariorũVicariorum, ſseu CommiſſarioũCommiſſarioum iuriſsdi|ctionem non eſsſse ordinariam, ſsed delegatam à Miniſstro Generali ei ſsuas vices committente, ut in ipſsis litteris dicitur, quæ verba delegationem
46
important, gloſsſs. in cap. 1. de cler. ægrot. lib. 6. cap. ſsanè 2. de off. delegat. 1. ſsolet, D. de iuriſsd. omn. iud. ibi: Vice eius, qui mandavit, non ſsua, cum alijs traditis ab Abbate in cap. in ſsingulis, num. 3. de ſstatu Monach. talis autem iuriſsdictio delegata regulariter, &c. regulariter
47
re integrâ morte mandantis expiret, l. & quia, D. de iuriſsd. omnium iudic. cap. gratum, cap. relatum, & cap. fin. de off deleg. l. 21. tit. 4. l. 35. tit. 18. par. 3. cum multis, quæ ultra Scribentes in eiſsdem iuribus, congerit Menoch. de arbitrar. lib. 1. q. 68. & cent. 3. caſsu 352. Covarr. in pract. cap. 11. Medices in tract. mors omnia ſsolvit, 2. p. concl. 81. Molina de iuſst. & iure, tract. 5. diſsp. 19 Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 21. num. 23. & D. Ioann. del Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 29. Cardin. Tuſsch. litt. Y. concl. 555. & litt. M. concl. 65.
Adhuc tamen in noſstro caſsu cõtrariumcontrarium affirmandum eſst,
48
quia eadem providẽtiaprovidentia, quæ hos Commiſsſsarios Generales Indiarum propter diſstantiam locorum creari ſsuaſsit, providit etiam, & pręvenit, ut ſsemel miſssi, etiam Generali, qui eos nominavit, mortuo, durarent, neque officio exirent, vel in Hiſspaniam remeare poſssint, quouſsque eorum ſsucceſsſsor advenerit, qui eorum ſyndicatũſyndicatum accipiat, ſsin autem ipſsos mori contigerit, tunc principalis illius Provinciæ eorum loco in ſsuarum commiſssionum exercitio ſsuccedat, ut apertè conſstat ex actis, ſsive ordiantionibus Capituli Generalis Toletani ann. 1573. cap. 3. Quam conſstitutionem confirmavit Pius V. & poſsteà Gregor. XIV. in quodam Brevi 25. Aprilis ann. 1591. cuius verba adducit Fr. Ioan. Bapt. in d. advertẽt. confeſsſs. in d. 2. par. fol. 283. & 284. inquiens, per ea eſsſse prorſsus ſsublaltam antiquam Franciſscani Ordinis cõſuetudinemconſuetudinem, ſsecundùm quam in vigiliaq Pentecoſstes, eo tempore, quo Miniſstri Generalis officium ceſsſsabat, expirabant etiam omnes illius Commiſsſsarij: Modò autem (inquit) illorum perdurat officium uſsque ad adventũ novi Commiſsſsarij. Quod etiam oſstendunt Regiæ ſschedulæ, quas citavi ſsup. hoc cap. num. 37. & latiùs tradit Fr. Eman. Roder. in 1. par. ſsummæ, cap. 74. num. 4. concluſs. 4. & meliùs cæteris Lud. Miranda in d. Manuali Prælat. 2. tom. q. 14. art. 2. in fine, cap. 114. art. 2. in fine, pag. 114. ubi ita ſsignanter ſscriptum reliquit: Adverto etiam, quòd non expirat prædictorum Commiſsſsariorum Generalium auctoritas, per mortem, ſseu vacationem Generalis Miniſstri, neque per quodcunque aliud, quouſsque nova fiat promotio, & electio aliorum Commiſsſsariorum, tum propter ſspeciale privilegium, quod hac de re habetur; tum etiãetiam quia beneficio legis, ut videtur, ipſsi ſsuam auctoritatem, & poteſstatem habent. Si verò contigerit, quòd Commiſsſsarij prædicti ibidem moriãturmoriantur, interim quòd providetur de alio, tenebit ſsigillum, & ſscripturas Minister provinicæ, in qua morietur, & prædictus Miniſster occurrentia abſsolvet negotia, habebitq́ue plenitudinẽ poteſstatis. Sed tenebitur ſstatim, aut cùm primùm opportunitas occurrerit, certiorem facere Generalem Ministrum, aut eius Commiſsſsarium in Curia reſsidentem de morte dicti Commiſsſsarij. Si verò illa provincia, in qua mori contigerit Commiſsſsarius Generalis ſsuprà dictus, careat provinciali Miniſstro, qui fuerit Commiſsſsarius illius provinciæ, exercebit officium prædicti Commiſsſsarij Generalis, &c.
Quibus addo,
49
tales Vicarios, aut Commiſsſsarios Generales, eò quôd cum omnimoda poteſstate mitti ſsolent in has provincis, ut inquit Fr. Ioan. Bapt. ubi ſsup. fol. 281. & ad univerſsitatem cauſsarum, quæ in eis circa Religioſsos, & Monaſsteria ſsui Ordinis cõtingere poſsſsunt, benè poſsſse ſsubdelegare ſsuas cõmiſssiones, vel earum partes, maximè ad provincias valdè diſstãtes, ad quas ipſse, multitudine negotiorum impeditus, perſsonaliter accedere nequeat: quia licèt regulariter verum ſsit,
50
quòd delegatus ab infereiori Prinicipis non ſsubdelegat, l. fin. D. de officio eius, l. à iudice, C. de iudic. cap. cùm cauſsam, de appell. l. 19. tit. 4. par. 3. cum alijs; hoc tamẽtamen limitatur, quando quis eſst delegtus
51
ad univerſsitatem cauſsarum, qui aliquas earum ſsubdelegare poteſst, etiam ſsi à Principe non delegetur, quia pro ordinario reputatur, l. 1. §. fin. D. quis, & à quo appellatur, gloſs. fin. in cap. is qui, de procur. lib. 6. gloſs. in cap. ſsuper quæſtionũquæſtionum, §. ſsi verò, verb. Delegare, de off. deleg. gloſsſs. verb. Moderata, in cap. ſtatutũſtatutum, §. inſsuper, de reſscript. in 6. gloſsſs. 1. in. l. fin. C. de iudic. & cõmunis, quam reſsolvunt Iaſs. num. 2. Socin. 36. Decius 40. Zaſsius 17. & 27. Oroſscius 13. in l. more, D. de iuriſsd. omn. iud. idem Iaſs. in. l. à iudice, n. 8. idem Oroſscius in l. non poſsſse, n. 1. D. de off. eius, & Segura de Avalos in direct. iud. 2. par. cap. 16. num. 3.
Et etiam limitatur,
52
ubi à delegante, quãvis Princeps non ſsit, ſspecialiter ei facultas ſsubdelegandi cõceditur; prout in noſstris Vicarijs, vel Cõmiſsſsarijs contingit, l. non diſstinguemus, §. quæſitũquæſitum, D. de recep. arbit. gloſsſs. in cap. is cui, de off. deleg. lib. 6. & in c. 1. §. ſsubſstituẽdi, de procur. eod. lib. Bart. in d. l. more, n. 12. ubi etiam Alber. n. 6. Alex. 27. qui de | communi teſstatur Socin. 45. Iaſs. 30. qui etiã comunem dicit, Iaſs. in dict. l. à iudice, numer. 8. Alexand. conſs. 157. num. 12. volum. 2. Abb. & DD. in cap. cùm Bertoldus, de ſsent. & re iudic. Navarr. in cap. placuit, de pœnit. diſstinct. 6. num. 70. Imola in Clement. 1. de offic. delegat. & ſsignanter Oroſscius, qui alios utriuſsque iuris Auctores adducit, qui de eadem communi teſstatur, in l. & quia, D. de iuriſsd. omnium iud. n. 21. & idem tradunt ſsumma Angel. verb. Delegatus, num. 6. Silveſst. eodem verbo, quæſst. 8. dub. 3. Rota deciſs. 14. de off. deleg. ad fin. Graphijs lib. 1. conſsil. 13. num. 21. Miranda de ordin. iud. q. 2. art. 11. concl. 2. & plures alij relati à Fachineo lib. 1. controverſs. cap. 15. & lib. 12. cap. 99. Thom. Sanch. de matrim. lib. 3. diſsp. 31. num. 6. & ſseqq. & Nicol. Garcia de benef. 1. tom. par. 5. cap. 8. num. 160.
Vnde ego
53
cùm Limæ eſsſsem, conſsultus fui à Reverend. Patre Fr. Franciſsco Gutierrez de Villaroël Ordinis Prædicatorum, an ceſsſsaret ſsubdelegatio ſsibi facta, ad viſsitandã provinciã de Chile, à Vicario Generali omnium provinciarum Peruanarum Fr. Ludov. Pinto, qui eum nominaverat, & re integrâ antequàm ipſse Pater Villaroël provinciam Chilenſsem adijſsſset, deceſsſserat? Et reſspondi, quòd cùm dicta ſsubdelegatio tempore habili reperiatur, neutiquàm expirare debuit per mortem ſsubdelegantis, cùm vivat, & duret is, qui delegavit, à quo iſste iuriſsdictionem habuit, & accepit, & ſsimiliter P. Villaroël eius ſsubdelegatus, quia
54
ex quo manat radix, iuriſsdictionis in dicto principali delegante, manet etiam eius vis, & poteſstas in ſsubdelegato, vel ſsubſstituto, qui (ut diximus) ab ipſso delegante poteſstatem habere videtur, & eum, non ſsubdelegantem repræſsentat, ut que, de offic. delegat. Felin. in cap. relatum, verſs. Septimum eſst, eodem tit. Decius ibîdem num. 1. Angel. & Iaſs. omninò videndus, in d. l. & quia, num. 13. Aufrerius in addit. ad Capel. Tholoſs. q. 370. vel 369. Thom. Sanch. de matrim. lib. 8. diſsp. 28. n. 36. Melch. Phœbus, alios adducens, decicſs. Luſsit. 80. num. 20 ubi inquit ita iudicatum, & quòd ſsufficit, quòd ordinarius delegans ſsit ſsuperſstes, quaſsi ipſse ſsit primka radix, & conſseatur ſsubſstituẽs. & noviſssimè Alioſs. Riccius in prax. Archiepiſscop. deciſs. 479. pag. 507. Vbi quærit,
55
an per mortem Vicarij Capituli ſsubſstituentis, expiret poteſstas Vicarij ſsubſstituti? & reſsolvit, quòd non, quia huiuſsmodi ſsubſstitutio cenſsetur facta ab ipſso Capitulo; miniſsterio tamen ſsubſstituentis, & ita fuiſsſse reſsolutum in Rota deciſs. 218. & allegat dict. §. Decurio nes, & cap. mulieres, de ſsentent. excomm.
Quibus ego addo,
56
valere argumentum de mandato Procuratoris ad mandatum iuriſsdictionis, ut latè per Menoch. lib. 2. præſsumt. 18. num. 32. & Everard. loco 35. pag. 224. Et ſsimiliter receptũreceptum eſsſse, quòd
57
ſsi Procurator, qui ad negotia, vel iudicia ſsubſstituitur cum clauſsula ſsubſstituendi, moriatur, mandatum etiam, re integrâ, non expiret per mortem ſsubſstituentis, ſsed potiùs ſsuſstineatur ex perſsona primui mandãria, ut expreſssè decidit text. in cap. 1. §. 1. de procur. lib. 6. ubi DD. & latè docet, & defendit Lapus in addit ad Feder. dse Senis conſs. 203. verb. Expiret, Card. in Clement. fin. q. 15. de procurat. Iaſs. in l. quod quis, limit. 1. C. eod. Roman. in l. 2. §. ſsed ſsi quis, D. eod. Bellamera deciſs. 6. & communis de qua Rota in novis decicſs. 8. & 33. de procurat. Ægid. conſs. 12. num. 70. Millius in repert. verb. Procurator constitutus cum potestate ſsubſstituendi, Ant. Gabr. in comm. concluſs. concl. 2. tit. de procurat. n. 9. Cardin. Tuſsch. d. concl. 65. num. 9. 10. & 44. & concl. 66. per totam, & Vantius des nullit. ex defect. mand. num. 105.
Et quamvis Oldrad. conſs. 130. & Feder. de Senis d. conſs. 203. videantur non admittere hanc diſstinctionem inter mortem delegantis, & ſsubdelegantis, arg. cap. licet unicuique, de off. deleg. communiter tamen ab alijs reprobantur, ut conſstat ex ſsup. relatis, vel ſsaltem intelligi debent,
58
quando mãdatarius, vel ſsubdelegans iure propprio ſsubſstituit, vel ſsubdelegavit, ut quia procurator ſsit effectus dominus litis per conteſstationem, vel in delegato, qui habet poteſstatem ſsubdelegandi à lege, cap. Paſstoralils, in princip. & cap. fin. de off. deleg. Secus verò quando id non facit iure proprio, ſsed ex poteſstate ſsibi data ad ſsubſstituendum, ut in hoc de quo loquimur caſsu, tunc enim nõ attenditur (ut diximus) mors ſsubſstituentis, ſsed mors principalis, ut expreſsſsis verbis contra Oldrad. & Felin. tenẽttenent Lapus, Cardin. Decius, Ægidius, & Tuſschus ubi ſsuprà. Et Feder. de Senis, ſsibi contrarius, conſs. 257. incip. Nobilis vir, per totum, qui mortuo theſsaurario non revocatur. Et eſst ratio huius
59
doctrinæ, quia quãdoquando delegato datur ſsimpliciter facultas ſsubdelegandi, non tam ipſse ſsubdelegare videtur, quàm Ordinarius, qui id ei expreſssè mandavit, & commiſsit, & actus
60
tribuitur mandãti, non exequenti, arg. l. unum ex familia, §. ſsi de Falcildia, D. de leg. 2. l. item eorũeorum, §. ſsi Decuriones, D. quod cuiuſsq; univerſs. ibi: Si Decuriones decreverunt actionë per eum movendum, quem decẽdecem viri elegerini, is videtur ab ordine electus, & ideò experiri poteſst, | l. apertiſssimi, ubi gloſsſs. ult. C. de iudicijs, cap. litteris, ubi Abbas, de reſscript. cap. cum aliquibus, eod. tit. lib. 6. l. pater ex provincia, D. de manum. vind. ibi: Solam enim electionẽ filio conceſsſsit, cæterùm ipſse manumiſsit, cum alijs, quæ tradit Marc. Ant. Eugen. conſs. 50. num. 31. & D. Valençuela conſs. 63. num. 65. & 66. pag. 457.
Rvrsvs, me etiam Limæ exiſstente, aliud dubium ortum eſst inter Reverend. Patres Fr. Franc. de Herrera, & P. Fr. Ioan. Quixadam, Ordinis Franciſscani, quiſnãquiſnam ex ijs præferri deberet,
61
cùm primus haberet litteras patentes Reverendiſss. Miniſstri Generalis, ad officium Commiſsſsarij, quod gerere cœperat in provincijs Peruanis. Alter verò, nullâ harum litterarum mẽtione, vel derogatione habitâ, à Commiſsſsario Generali Indiarum, qui in Curia (ut diximus) reſsider, fuerat nominatus. Et re diligenter diſscuſssâ, omnes Patres dictæ provinciæ declararunt, litteris Miniſstri Generalis ſstari debere,
62
tum quia is eſst ſsupremus Princeps, & Magiſstratus totius dicti Ordinis, ut apparet ex eorum reg. cap. 8. Hugo, Piſsan. & Cord. in eius expoſs. q. 1. D. Bonavent. in quæſst. ſsup. reg. 12. & 13. S. Bernard. ſserm. de obedient. Cuius mandatis
63
inferior contravenire non poteſst, cap. cùm inferior, cap. ſsuper his, de maior. & obed. cap. iuſstitutio, cap. amputatio, cap. Eccleſsiaſstica 25. q. 32. Clem. ne Romani, de elect. cum alijs. Tùm præcipuè, quia etſsi verum ſsit, quôd dictus Commiſsſsarius Generalis Indiarum eſst veluti Superior iudex Commiſsſsariorum, & aliorum Religioſsorum Indiarum, ut ſsup. retulimus;
64
electio tamẽtamen, & inſstitutio, ac per conſsequens continuatio dictorum Commiſsſsariorum, expreſssè reſservata eſst Miniſstro Generali dicti Ordinis, ut deciditur in actis Capituli Toletani, & in Bulla Greg. XIV. ann. 1591. cuius ſsuprà meminimus, ibi: Decernimus Commiſsſsariorum ſsie pro tempore in illis partibus deputatorum à Generali Miniſstro ſsuperioritatem, uſsque ad novorum Commiſsſsariorum ad illas partes adventum perdurare, &c. Et idem affirmat Miranda d.q. 14. art. 2. in princip. pag. 113. ibi: Qui prædicti Commiſsſsarij inſstitui debent à ſsolo Generali Miniſstro, ut habetur in cap. 3. ſstatutorum generalium, &c.
Planè ſsi in litteris dicti Commiſsſsarij Generalis Indiarum exprimeretur,
65
quòd Cõmiſsſsarium Peruanum removebat, & ſsuſspendebat ab officio ob aliquas iuſstas cauſsas, & rationes, tunc is ei tanquam ſsuperiori ſsuo obedire deberet, ut benè inquit idem Miranda ubi ſsuprà, verſs. Sed ſstatim: quia licèt à ſsolo Miniſstro Generali, ut præmittitur, ſsint electi, & eligi debeant, non proptereà eidem ſsunt immediatè ſsubiecti, ſsed obedire tenentur ſsuprà dicto Commiſsſsario Generali Indiarum. Cæterùm habito reſspectu ad electionem faciendam, vel conſservandam, magis deſserri debet Miniſstro Generali Ordinas, quàm Commiſsſsario Indiarum.
Vnde & illud in alio emergenti caſsu Vicarij Generalis Peruani Ordinis Prædicatorum Reverend. Patris Magiſstri Fr. Alphonſsi de Almeria conſsului,
66
viribus carere, & inutilem fuiſsſse renuntiationem iuratam, quam fecit dicti muneris, & Vicariatus ſsibi à ſsuo Generali commiſsſsi, ob vitandas lites, & calũnias, quæ ei movebantur, & minabãturminabantur à quibuſsdam fratribus dictæ provinciæ. Nam quãvis vulgò dici ſsoleat,
67
renuntiantibus actiones ſsuas non eſsſse regreſsſsum dandum ad eas, l. quæritur, §. ſsi venditor, D. de ædilit. edict. cum multis alijs, quæ tradit Surd. deciſs. 51. num. 11. & deciſs. 106. num. 19. Tuſsch. litt. R. concl. 175. per totam, Giphanius in tract. de renuntiat. cap. 1. & ſseqq. & in materia iuriſsdictionis Innocent. & DD. in cap. quod in dubijs, de renunt. Bart in l. ſsi quis vi, §. defferentia, in fine, per text. ibi, D. de acquir. poſsſseſsſs. Paul. de Caſstro conſs. 313. & Enric. de Bovio in ſsingul. verb. Iuriſsdictio, num. 6. ubi docent, quòd
68
talis renuntiatio ſsufficit ad privandũ renuntiantem quaſsipoſsſseſsſsione illius iuriſsdictiones.
Adhuc tamen certius eſst, dictam renuntiationem, ut per impreſsſsionem, & concuſsſsionẽ factam viribus caruiſsſse. Et ut hæc defrcerent, cùm eiuſsmodi Vicariorum, ſsive Commiſsſsariorum Generalium officia à dictis Magiſstris Generalibus conferantur, ut ſsuprà probavi, non
69
aliter Vicarius, qui ſsemel ea ſsuſscepit, & exercere cœpit, illis renuntiare, vel ſse abdicare poteſst, quàm ſsi in manibus ipſsus Generalis renuntiatio fiat, & ab eo admiſsſsa ſsit, & quamvis de facto aliter renuntiatum ſsit, nõ amittitur iuriſsdictio, ut expreſssè diſsponit text.
70
in l. legatus penult. de oft. Præſsid. ibi: Legatus Cæſsaris (id eſst Præſses, vel Corrector provinciæ) abdicando ſse non amittit imperium. Vbi idem tenent omnes DD. communiter, & in cap. Paſstoralis, & cap. ſsuper quæſstionum, §. porrô, ubi gloſsſs. verb. Transfert, de off. deleg. Bart. in l. ſsi quis vi, §. differentia, num. 8. D. de acq. poſsſseſsſs. & in l. 2. num. 13. D. ſsi quis in ius vocat. Roman. ſsingul. 352. & plures alij, quos refert Maſstrill. de Magiſstr. lib. 1. cap. 23. num. 11. cum multis ſseqq.
Et facit, quod in ſsimili
71
de inutili renuntiatione beneficij, niſsi in Superioris man ibus fiat, quiaq eius eſst deſstituere, cuius & inſstituere, docet text. in cap. admonet, & d. cap. | quod in dubijs, de renunt. ubi Innoc. Tuſsch. verb. Renuntiatio, concl. 165. & verb. Reſsignetio, concl, 256. & 258. Et in
72
Tabellione, quòd non poſssit ſse abdicare officio Tabellionatus, etiam ei renuntiando, niſsi in manibus Superioris, tenet Bart. in l. falſsus, col. antep. C. de furt quem refert, & ſsequitur Romanus ſsing. 352. idem Roman. conſs. 444. dub. 2. Afflict. in cap. 1. §. poſstas, num. 56. quæ ſsint Regal. Alciat. in l. poſstquàm liti, C. de pact. Odofred. Imol. Alex. Horoſsc. & alij in d. l. legatus. Et in
73
vaſsſsallo, quòd feudum renuntians, niſsi in manibus domini, illud non amittat, Bald. in Auth. in ſsucceſssione, in fine, C. de ſsuis, & legit. Afflict. ubi ſsup. latè Roſsent. in tract. de feud. cap. 2. concl. 20. & 21.
Et magis in terminis, quòd ſsuper
74
iuriſsdictione, quia iuris publici eſst, & morum correctionem, & delictorum punitionem concernit, non poſssint fieri pacta, nec conventioncs, nec compromiſsſsa ſsine auctoritate, & confirmatione Superioris, & quòd quamvis fiant, & à partibus approbentur, non tamen ideò detur, vel tollatur iuriſsdictio, tradit elegãter Bald. conſs. 142. n. 4. lib. 1. & conſs. 378. num. 3. lib. 3. Calderin. qui dicit, contrariũcontrarium repugnaret auctoritati ſsuperioris, conſs. 13. in fine, de conſstit. & conſs. 10. ſsub tit. de uſsur. Roman. conſs. 13. in fine, de conſstit. & conſs. 10. ſsub tit. de uſsur. Roman. conſs. 403. num. 21. Socin. regul. 8. latè Tuſsch. d. litt. R. concl. 171. Et adhuc magis in terminis Tiber. Decian. reſsp. 19. vol. 3. ubi num. 60. concludit, quòd
75
nec iuri prælaturæ poteſst quis renuntiare, inconſsulto eo, qui prælationem conceſsſsit.
Et Doctores, qui dicunt, quòd, qui renuntiat iuriſsdictioni, eius quaſsipoſsſseſsſsione privari debet,
76
ſsunt intellige ndi, quatenus ſsuperior hoc admiſsſsum, ita puniendum declaret, quemadmodum & in
77
beneficio, aliter quàm in manibus ſsuperioris renuntiaro, contingit, quòd tamen interim dum hoc non declaratur, retinet is, qui ei renuntiavit, & nihil valet renuntiatio in eius præiudicium, ut latè per Geminian. conſs. 225. num. 5. & 7. Tuſsch. d. concl. 165. ubi alij per eum relati, quia ipſso iure nõ inducit vacationem, neque obſstat agenti contan intruſsum in beneficio per ſse renuntiato, ut expreſssè tradit deciſs. Rotæ 1. ſsub tit. de renuntiat. in antiq. num. 2. & deciſs. 3. num. 1. ibîd. ubi reddit rationem maximè noſstro propoſsito congruentem, nempè, quia licet pœ nitere, & variare ante admiſsſsionem ſsuperioris, arg. l. 3. & l. quem pœnitet, D. de ceſsſsione bonor. & idem tradit Navarr. conſs. 1. de offic. Ordin. & in cap. accepta, oppoſs. 7. de reſst. ſspoliat. povt Innocent. in cap. ſsuper hoc, de renũtiat. & proſsequitur latè D. Valençuela, poſst hæc ſscripta viſsus, conſs. 32. num. 4. & ſseqq. ubi pluribus probat, quòd neque officium amittit per ſsolam renuntiationẽ antequàm à ſsuperiore admiſsſsa ſsit. Et quòd
78
renũtiationi nullæ, vel nulliter factæ quis poſssit cõtravenirecontravenire, Ripa in l. 1. num. 5. C. de pact. & Petr. Surd. deciſs. 316. num. 10.
Idem quoque R.P.M. Fr. Alphonſs. de Almeria me, Limæ etiam exiſstentem, alio caſsu conſsuluit, quem hiſsce commentarijs inſserere operæpretium duxi, quia multoties contingere poteſst. Eius autem ſspecies hæc erat, quòd in huius
79
Vicarij Generalis patentibus (ut & in alijs communiter) ei dabatur poteſstas. Quaſsandi electionem Provincialis ante ipſsius adventum factam, ſsi id oplortere ſsibi viſsum fuiſsſset, ac prætereà totam Peruanam provinciamviſsitandi, ac reformandi, & per præcepta, & cenſsuras inquirendi, interrogandi, puniendi, & abſsolvendi ab officijs quoſsque Priores Conventuales, & etiãetiam, ſsi oportuerit, Provincialem ipſsum. Cùmq́ue dictus Vicarius, ubi primùm in provinciãprovinciam acceſssit, Provincialis, quem electum invenit, electionem quaſsaſsſset, & novum Capitulum convocaſsſset, in quo alter Provincialis, præſsente, & aſsſsentiente ipſso Vicario, electus fuit, & hunc poſsteà ſsuo iudicio minus rectè procedere cenſsuiſsſset, volebat eum abſsolvere, ſseu deponere, & dubitabat,
80
an ei, dictis litteris attentis, huius depoſsitionis facultas competeret?
Et re maturè conſsideratâ, Reſspondi, Cõpetere. Nam litterarum verba ita generaliter, & indefinitè prolata reperiuntur, ut non ſsolùm de prioris Provincialis abſsolutione, ſsed de quocunque alio, qui in eius locũlocum ſsuffectus fuerit, intelligi debeãtdebeant, maximè cùm
81
actus, de quo agitur, naturâ ſsuâ, & in diverſsis perſsonis, & temporibus reiterari poſssit, ut ad limitationem l. boves, §. hoc ſsermone, D. de verbor. ſsign. docet valdè in noſstris terminis Tiraq. ibîd. limit. 4. 11. 13. 20. 22. & 25. Et cùm in eadem oratione, & ſsub eadem determinatione connectant Provincialis, & aliorum Priorum conventualium, & quorumlibet Religioſsorum viſsitationem, correctionẽ, & abſsolutionem, atque hæc in illis reiterabilis ſsit, & eſsſse ſsoleat, idem & in Provinciali dicendum videtur, ex vulgari iuris principio, quo docemur,
82
unam determinationẽ reſspicientem plura determinabilia pariformiter determinate, de quo in l. iam hoc iure, D. de vulgar. l. quamvis, C. de impub. & alijs ſsubſst. cum adductis à Corraſs. in l. 1. §. ſsi ſstipulanti, 2. lect. n. 5. D. de verb. oblig. Bernard. Diaz, & Salced. reg. 188. Portio conſs. 54. num. 26. & Alfan. in collect. 91. Nec
83
credendum eſst | concedentem, eos, ſsi diverſso iure cenſseri voluiſsſset, ſsub eodem verborum tenore ſsociaſsſse, arg. l. ſsi idem, C. de codicill. ibi: Quæ vis, ac potestas una ſsociaſsſset.
Quod evidentiùs colligitur ex natura, & proprietate illius
84
coniunctionis etiam, quæ ea, quæ ſsimilia ſsunt, & eiuſsdem generis, in caſsu de quo tractatur, iungere, & copulare ſsolet, ut notant DD. per text. ibi in l. imperiũimperium, D. de iuriſsd. omniũomnium iud. Prateius, & Briſsſson. verb. Etiam, & noviſssimè Simon Barboſsa in tract. de dictionib. eod. verb. & latè Cencedus in ſsuis ſsingularibus. Et idem operatur copula
85
et, quæ quãvis ponatur inter diverſsa, coniungit tamen ea æqualiter, & eſst repetitiva ſsimilium, ſsicut dictio etiam, ut latè per Alber. in dictionario, verb. Et, CenedũCenedum ſsingul. 50. & alios ſsuprà citatos.
Ponderavi etiam, quòd et ſsi in dictis patẽtibus ante, & poſst clauſsulam ſsuprà relatam, agatur de abſsolutione Provincialis nulliter electi. Cùm tamen poſsteà
86
generalem illam calauſsulam ſsubiecerit, quæ totius viſsitationis, ſseu commiſssionis cardinem continet, cenſsere debemus aliud quid diverſsum ab antecedentribus addere, & diſsponere voluiſsſse. Ne alioqui in clauſsulis adeò vicinis idem repetere videatur, & ut reſscripti verba aliquid operen tur,
87
quod ſsemper in illis, ut & in legibus, curare debemus, ne ſsuperfluitas inducatur, l. ſsi quando, D. de leg. 1. ubi DD. cap. ſsi Papa, de privileg. iunctis alijs, quæ latè tradit Decius conſs. 263. Craveta conſs. 70. Staphileus de litteris gratiæ, §. 2. num. 1. Sanch. de matrim. lib. 3. diſsp. 26. num. 6. & lib. 7. diſsput. 37. num. 31. Marta de clauſsulis, 4. parte, clauſs. 3. num. 2. verſs. 1. & Velaſscus in axiom. iur. litt. L. num. 14. Quod eitam
88
in reſscriptis odioſsis, & diſspoſsitionibus pœnalibus curandum eſsſse docemur in l. 1. §. penult. cum l. ſseq. D. de calumniat. & in alijs, quæ optimè congerit Mieres de maiorat. 1. par. q. 60. n. 5. Et in noſstro efficaciùs ſsuadet illa dictio Prætereà
89
, quæ ad alium caſsum à ſsuperiori diſsſsimilem tranſsitum feciſsſse, & facere voluiſsſse ſsupponit, §. prætereà quaſsdam, Inſstit. de action. cap. ſsuper quibuſsdam, §. prætereà, de verb. ſsignif. cum alijs, quæ tradit Franc. Molinus de brachio ſseculari, cap. 3. n. 12. & Barboſsa de dictionib. eod. verb. dict. 280.
Præſsertim cùm in depoſsitione Provincialis electi utatur verbo Quaſsandi, & in depoſsitione aliorum, ubi fieri oportuiſsſset, verbo Abſsolvendi. Et ut eodem verbo in utroque uteretur, & in clauſsulis ſsequentibus, de eodẽ Provinciali nulliter electo Termonem repeteret, hoc tamen non efficeret, quin
90
dicta clauſsula generalis generaliter accipienda eſsſset, per text. opt. in l. regula, §. licèr, D. de iur. & facti ignor. ibi: Nam initium conſstitutionis generale eſst, per quem text. dixit eleganter Imola in l. ſsi quis ita, §. eâ lege, num. 9. D. de verbor. oblig. Quòd
91
ſsi principium conſstitutionis generale ſsit, quamvis poſsteà ſsubdantur aliqua verba, quæ certas, & limitatas perſsonas omninò reſspicere videantur, nihilominus conſstitutio talis ita interpretanda eſst, ut generalis ſsit, & generaliter comprehendat omnes, ſsecundùm naturam principij. Quam doctrinam refert, & ſsequitur Decius in cap. 1. num. 9. de conſst. & conſs. 51. col. 4. Corneus conſs. 273. col. 3. num. 30. lib. 4. Geminian. conſs. 39. col. 1. Aldobrand. conſs. 72. num. 10. lib. 1. Camill. Gallin. de verb. ſsign. lib. 5. cap. 11. per totum, & Ioan. Gutierr. 3. pract. cap. 17. & 18. ex num. 75. cum multis ſseqq.
Vltra prædictos autem Commiſsſsarios Generales ſsunt quoue
92
alij particulares, ſseu ſspeciales, qui in has Indiarum provincias miti ſsolent cum Religioſsis, quos earum neceſsſsitas exigit, ad converſsionem, prædicationem, & doctrinam Indorum, & ut in miſsſsionibus occupentur, qui Religioſsi, & Cammiſsſsarij expenſsis Regis noſstri liberaliter his omnibus donantur, & inſstruuntur, quæ ad terreſstris, & navalis itineris progreſsſsum neceſsſsaria ſsunt, & dicti Commiſsſsarij ſsunt eorum ſsuperiores, quouſsque ad provinciam, in quam deſstinantur, perveniunt. Vbi verò eam tangunt, hæc auctoritas ceſsſsat, & Prælatis in ea conſstitutis ſsubduntur. Sin autem Prælati ibi non ſsint, ipſsi eotum vice funguntur, & Religioſsis, quos ſsecum duxerunt, ſsua privilegia communicare poſsſsunt, ut habetur in conſstitutionibus, ſsive ordinationibus Indiarum Ordinis Minorum, quas refert Fr. Ioan. Baptiſsta in advert. confeſsſs. 2. par. fol. 133. & ſseq. & meliùs Miranda in dict. Man. Prælat. 2. tom. q. 14. art. 3. par totum, pag. 114. & ſseq. ubi inter alia declarat, quàm graviter
93
dicti Commiſsſsarij, & Religioſsi ad hunc effectum quæſsiti, ac miſsſsi, delinquant, & ad expenſsas in viatico factas Regi noſstro teneantur, ſsi in Hiſspaniam, eo inconſsulto, redierint, aut in alijs provincijs remanſserint, quàm in eis ad quas deſstinantur. Id quod plurimis etiam ſschedulis Regijs cavetur, quæ reperiuntur in 2. tom. impreſsſs. pag. 120. & ſseqq. Et eſst valdè notanda illa data apud D. Laurent. 17. Septemb. 1611. quæ memorat ad inſstantiam eiuſsdem noſstri Regis Apoſstolicam Bullam expeditã eſsſse, cum gravibus pœnis, & cenſsuris adverſsus dictos Religioſsos, præſsertim in Philippinas inſsulas deſstinatos, qui ſsolùm verterint, & provincias ſsibi ſsignatas deſseruerint. Quod tamen parum (heu dolor!) à multis eorum | ſservatur, qui frequenter appetunt provincias magis pingues, & delicijs, & Monaſsterijs affluentes, & parum de Indorum converſsionibus, miſssionibuſsq́ue, ad quas conducuntur, curantes, omne
94
ſsuum ſstudium collocant, ut in dictis Monaſsterijs Priores, Guardiani, Diffinitores, ac Provinciales creentur, maximè in provincijs, ubi vel omninò Religioſsi Hiſspani, hæc ſsibi officia adrogare ſsoliti ſsunt, cum excluſsione, & gravi contemtu, atque iniuria aliorum, qui in dictis provincijs nati, & Religionem profeſssi ſsunt, quos vulgò Criollos appellant, vel ſsaltem
95
ubi alternativam in dictis officijs introduxerunt; & quamvis pauci numero ſsint, & indigenæ, ut ſsemper fieri aſsſsolet, longè plures numero, & vitæ ſsanctimoniâ, prudentiâ, litteris, & qualitate non inferiores, dimidiam officiorum partem obtinuerunt, impetratur ſsede Apoſstolica Bulla, ſseu Brevi, quod vocant de Alternativa ſsub eo colore, & prætextu, quòd ita ad meliorem gubernationem dictarum ReligionũReligionum, & provinciarum conducat, & quòd, qui ex Hiſspania transfretarunt, magis obſservantes Regularis diſsciplinæ eſsſse ſsolenat, & magis item apti ad gubernationis habenas regendas, contra quos vulgò, & facilè plures defectus obijciunt, de quibus egi ſsuprà hoc tom. ibi. 1. cap. 28.
Quibus Alternativis robur noviſsſsimè dedit
96
Bulla, ſseu Breve S.D.N. Vubani Papæ VIII. cum Auguſstinianis Mexicanæ Provinciæ loquente, quod ita habet: VRBANVS Papa VIII. ad perpetuam rei memoriam. Commiſsſsi Nobis per abundã tiam divinæ gratiæ Paſstoralis officij debitũ poſstulat, ut ad ea, quæ perſsonarum divini Numinis obſsequijs ſsub ſsuavi Religionis iugo mancipatarum, feliciq́ue ſstatui, & directioni opportunè conveniunt, mentis noſstræ aciem aſsſsiduè intendamus, eaq́ue ſstatuamus, & diſscernamus, quæ earum perſsonarum paci, & quieti conſspicimus in Domino ſsalubriter expedire. Hinc eſst, quòd Nos diſsſsenſsionibus, & controverſsijs, quæ, ut accepimus, inter dilectos filios Fratres Ordinis EnemitarũEnemitarum S. Auguſstini Provinciæ Mexicanæ, Hiſspanos nimirum, & illos, qui Criolli nuncupantur, circa Prioris, Provincialis, aliorumq́ue Ordinis, & Provinciæ huiuſsmodi officialiũofficialium infraſscriptorum electiones, indies oriri conſsueverant, quantum cum Domino poſsſsumus, obviam ire volentes, motu proprio, & ex certa ſciẽtiaſcientia, ac matura deliberatione noſstris, quod de cætero, perpetuis temporibus, circa Provincialis, ac primariæ domas eiuſsdem Ordinis Mexicanæ Priorum, necnon Diffinitorum, & Viſsitatorum Ordinis, & Provinciæ huiuſsmodi electiones, alternativa in Fratres Hiſspanos, & Criollos prædictos omninò ſservetur, prout in alijs Indiarum provincijs, iam prædicti, quàm aliorum Ordinum in ſsimilibus ſservari conſsuevit, ita videlicet, ut Provincialis dictæ provinciæ, & Prioris primariæ domus Mexicanæ huiuſsmodi electio pro primo triennio ex dicti Ordinis Religioſsis naturalibus Criollis fiat. At que ita in Diffinitores provinciæ huiuſsmodi pro quolibet triennio duo ex Hiſspanis, & duo ex natur alibus Criollis dicti Ordinis Religioſsis, & ſsimiliter in Viſsitatores unus ex Hiſspanis, alter ex Criollis Religioſsis huiuſsmodi reſspectivè eligantur, & eligi, atque huiuſsmodi diſstributionis ordo in dicta provincia ab illius Religioſsis prædictis ſsemper ſservari omninò debeat, Apoſstolica auctoritate tenore præſsentium ſstatuimus, & ordinamus. Decernentes quaſscunque ad huiuſsmodi officia, aut ſsi dicendum ſsit, munera, electiones, contra præſsentium formam, & tenorem forſsan quomodolibet faciendas, nullas, irritas, & inanes, nulliuſsq́ue roboris, vel momenti fore, & eſsſse, ac nullum per eas cuique ius acquiri, ſsicq́ue, & non aliter in præmißis per quoſscunque iudices ordinarios, & delegatos, etiam cauſsarum Palatij Apoſstolici Auditores, ubiq́ue iudicari, & diffiniri debere, ac irritum, & inane, ſsi ſsecus ſsuper his à quocunque quavis auctoritate ſscienter, vel ignoranter contigerit attentari. Quo circa venerabilibus Fratribus Archiepiſscopis, & Epiſscopis in dicta provincia conſstitutis, ſseu delectis filijs eorũ officialibus per præſsentes committimus, & mandamus, quatenus ipſsi, vel duo, aut unus illorum per ſse, vel per alium, ſseu alios præſsentes litteras, vel in eis contenta quæcunque, ubi, & quando opus fuerit, & quoties ſsuper hoc requiſsiti fuerint, ſsolemniter publicantes, ac in præmiſsſsis efficaci defenſsionis præſsidio aſssiſstentes, faciant auctoritate noſstra præſsentes litteras, & in eis contenta huiuſsmodi, ab omnibus, ad quos ſspectat, & in futurum quomodolibet ſspectabit, firmiter, & inviolabiliter obſservari, & adimpleri, contradictores quoslibet, & adimpleri, contias, & cenſsuras, & pœnas Eccleſsiasticas, aliaq́ue opportuna iuris, & facti remedia, appellatione poſstpoſstia, compeſscendo, invocato etiam ad hoc, ſsi opus fuerit, auxilio brachij ſscularis. Non obstantibus felicis recordationis Bonifacij Papæ VIII. Prædeceſsſsoris noſstri de una, & in Concilio Generali edita de duabus dietis, dummodò ultra tres dietas aliquis auctoritate præſsentium ad iudicium non trahatur, alijſsq́ue conſstitutionibus, & ordinationibus Apostolicis quibuſsvis, etiam | iuramento, confirmatione Apoſstolica, vel quavis firmitate alia roboratis, statutis, & conſsuetudinibus, privilegijs quoque, & indultis, & litteris Apoſstolicis in contrariũcontrarium præmiſsſsorum, quomodolibet conceſsſsis, confimatis, & innovatis, quibus omnibus, & ſsingulis eorum omnium tenores præſsentibus pro plenè, & ſsufficienter expreſssis, & inſsertis habẽtes, illis aliàs in ſsuo robore permanſsuris, hac vice dumtaxat, ſspecialiter, & expreſssè derogamus cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Datum Romæ apud ſsanctam Mariam Maiorum die ſsecunda Septembris, anno Domini M. DC. XXII. Pontificatus noſstri anno quarto.
Quod Breve, ex paritate rationis, facilè ad alias provincias, imò & ad alias Religiones extenſsum eſst. Nam eo etiam
97
utuntur Auguſstiniani Mechoacanenſses, & Peruani in provincia Limenſsi, & Quitenſsi, & Dominicani Novæ-Hiſspaniæ, & Novi-Regni Granatẽſsis. Et quod plus eſst, Franciſscani Mexicani non ſsolùm habent Alternativam, ſsed Ternativam, quam vocant, diviſsis ſscilicet, & alternatis electionibus inter natos, & profeſsſsos Ordinem in Hiſspania, & Ordinem ingreſsſsos, & profeſsſsos in partibus IndiarũIndiarum, & inter eos, qui in ipſsis Indijs nati, & profeſssi ſsunt, quos Criollos vocamus. Solentq́ue in Regio CõſilioConſilio facilè expediri litteræ ad dictarum Religonum Generales, ut has Alternativas cõcedantconcedant, & ad Proreges, & Regias Cancellarias Indiarum, ut eas exequi faciant. Nimirum,
98
quia (ut dixi) vulgò creditum eſst, id ad reformationem, pacem, & tranquillitatem ipſsarum Religionum valdè expedire, ut vel ex verbis narrativis, & proœmialibus dicti Brevis colligitur, quæ
99
finem, & intentionẽ reſscribentis detegere ſsolent, l. fin. D. de hæred. inſst. l. Titia, §. idem reſspondit, D. de verbor. l. item quia, §. fin. D. de pact. cap. quia propter, de elect. cum alijs, quæ adducit Bart. in l. ambitioſsa, de decret. ab ordine faciendis, & late Navarr. in cap. ſsi quando, except. 8. num. 1. de reſscript.
Eòq́ue tendũttendunt verba
100
Doctiſss, & Religioſss. P.M. Fr. Gaſspar Villaroël, meritiſssimi Epiſscopi Chilenſsis, in ſsuis Comment. ſsup. Evang. Quadrag. 2. par. pag. 7. ubi ſsic inquit: A eſsto ſse encaminò la intencion del Pontifice Vrbano P. VIII. quando mandò, que en las Indias ſse alternaſsſse en las Prelacias de las Religiones, los que nacieron en ellas, con los que fueren de Eſspaña, que ſsin embargo que todos ſson originarios della, qualquiera diſstancia al nacer, introduce diſstincion, i aviendo ſse hallado traça para que la adminiſstracion quede en fiel, no ai porque ſse pienſse menos valida la paz.
Et ſstatim ad id comprobandum adducit ex Plutarcho in vita Numæ ſsimile fœdus, quod inter ſse,
101
ad vitandas diſscordias in Regis electione Romani cum Sabinis pepigerunt, nempè, ut Rex eſsſset ex Sabinis; Romanis autem eius electio reliqueretur: Sic enim (inquit) maximè quieſscere contentionem poſsſse, & qui decalatus eſsſset, æqualem utriſsque fore; nam & alterps, ut qui ſse elegiſsſsent; amaturum, alteris autem, ut cognatis benevolum futurum.
Sed neſscio Herculè, an ſsatis certa in omnibus fuerit narratio ſsummo noſstro Pontifici facta? Illud
102
planè ſscio rixas, & partialitates, ſseu diſsſsenſsiones, quas, mediantibus his alternativis, ſsedandas eſsſse Pontifici ſsuaſsum, vel ſsuggeſstum fuit, nequaquam ſsedatas fuiſsſse, quin potiùs magis nunc, quàm anteà exardeſscer, &
103
electionum libertatem contra iuris regulas impeditam eſsſse, & ad paucos reſstrictam, ut per Tuſsch. litt. E. concluſs. 62. cum alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 2. Eman. Roder.. tom. 2. quæſst. regul. quæſst. 51. artic. 11. ubi ait ſse vidiſsſse
104
tres electiones irritari, ob reſstrictionem eligendorum. Quod ſsæpè extãtibusextantibus eiuſsmodi alternativis contingit, cùm Hiſspani (ut dixi) Criollis longè inferiores in numero exiſstant, & multoties, etiam in reliquis, non præcellant. Quod non poſsſsunt illi non
105
graviter ſsentire, ac dolere, videntes ſsibi in propria patria, ob id tantùm, quòd in ea nati ſsint, alienigenas dominari, cùm potius hoc tituli vicem habere ſsolent, ut quis in beneficijs, honoribus, & Magiſstratibus præferatur, iuxta ea, quæ latè dixi ſsup. hoc lib. cap. 19. Quod magis dolẽdum eſst ininſsulis Philippinis, & in provincia Guatemalenſsi, & in alijs, ubi Hiſspanigenæ indigenas numero æquant, aut ſsuperant, & prorſsus ſsibi omnia Religionis munia adrogare ſsolent, ea prorſsus Criollis, tanquam indigenis invidentes, & inhibentes; à quibus, ſsi quando de alternativa inducẽdainducenda tractatur, eis nervosè reſsiſstunt, contra iuris regulam, quæ æqualitatẽ deſsiderat, l. in omnibus, D. de reg. iur. Et ut quis eodem iure metiatur, quod in alios impetraverit, l. 1. cum vulgat. D. quod quiſsque iuris, cum ſsimilib.
Quæ omnia præ oculis, meo iudicio, haberi debent,
106
ad non extendẽdas huiuſsmodi alternativas, quin potius ad admittendas, & benignè accipiendas ſsupplicationes, quæ à multis Religioſsorum provincijs à dictio Brevi interpoſsitæ ſsunt, cùm finales cauſsæ, quibus Pontifex ad illud concedendum motus fuiſsſse videtur, vel incertæ fuerint, vel votis minùs aptè reſsponderint, &
107
ceſsſsante causâ finali diſspoſsitionis, illa etiam ceſsſsare debeat, | ex iuribus vulgatis, & latè in materia reſscriptorum traditis à Tiraq. de ceſsſs. cauſs. 1. p. num. 234. Navarr. conſs. 1. & ſseqq. ſsub tit. de reſscript. & in d. cap. ſsi quando, prælud. 1. & except. 5. & 9. Covarr. lib. 1. var. cap. 20. n. 1. & 2. Suar. tract. 2. de cenſsul. q. 96. art. 5. Vazquez in opuſsculo de benef. cap. 3. §. 4. dub. 2. Azor lib. 5. inſst. cap. 24. Saa verbo Gratia, num. 4. & 10. & Thom. Sanchez de matrim. lib. 8. diſsput. 21. num. 3. & lib. 3. diſsput. 39. n. 8. ubi etiam tradũttradunt eam in reſscriptis cauſsam finalem dici, quâ non exiſstente Princeps ea conceſsſsurus non fuiſsſset.
Cvm autem Religiones, & Religioſsi ritè rectèq́ue viventes, & procedentes, Deo admodum gratæ, & Reipublicæ Chriſstanæ valdè utiles ſsint, iure,
108
ac meritò tam in exemtione perſsonarum, quàm bonorum, & alijs pluribus in rebus diverſsis temporibus à Sede Apoſstolica, & HIſspaniæ Regibus varijs privilegijs donatæ ſsunt, quæ licèt in multis poſsteà per eoſsdem Pontifices reſstricta ſsint, adhuc plurima manent, præſsertim cùm alij aliorum privilegijs participent, & communicent. De quibus agunt Eman. Roder. 1. tom. regul. q. 5. & ſseqq. & in compend. privileg. Ordin. Mendic. ubi etiam Ioann. Baptiſsta, & alter Fr. Ioan. Bapt. in ſsuis advertent. 2. par. in princip. & fol. 300. verbo Communicatio privileg iorũiorum, Paul. Piaſsetius in prax. Epiſscop. 2. part. cap. 3. num. 39. & ſseqq. Miranda in manuali Prælator. Fr. Ioann. à Cruce de ſstatu Relig. lib. 1. cap. 6. dub. 5. & latè Ioſseph Aldrete in tract. de omnimod. Regular. exẽtione: quæ ſsanè, præcipuè
109
ubi concernunt ſsta tum, & converſsionem Indorum, rectibus dici debere privilegia ipſsorum Regum, & ad eos, eorumq́ue Proreges illorum conſservationem, & tutionem cõpetere, benè advertit Fr. Ioann. Bapt. d. 2. part. fol. 119. & 375. Eaq́ue propter favorabiliter accipienda eſsſse,
110
& ſsemper augenda, & amplianda, etiam ſsi contineant derogationem iuris, communis, latè ex communi doctrina in varijs caſsibus, & materijs oſstendit Tiraquel. de privil. præ cauſs. num. 160. & ſseqq. & alios referens Barboſs. in l. ſsi conſstante, D. ſsolut. matrim. & Eman. d. tom. 1. q. 119.
Vndè mertiò conſstitutum eſst, ut ad conſservationem dictorum privilegiorum, & repellendas, vel obviandas notorias iniurias, quæ vel ipſsis Religioſsis, vel eorum bonis fieri ſsolent,
111
iudices Conſservatores nominare, & eligere poſssint, de quorum qualitate, auctoritate, poteſstate, & iuriſsdictione plura quidẽ dicere poſsſsem, ſsi id mei inſstituti ratio pateretur, & ſsatis plenè hoc argumentũargumentum præoccupatum non fuiſsſset à Doctoribus communiter per text. ibi in cap. 1. & fin. de off. deleg. lib. 6. Concil. Trident. ſseſsſs. 14. cap. 5. lib. 1. tit. 8. part. 1. ubi Greg. Lop. l. 1. & 2. ubi Azeved. tit. 8. de los juezes Conſservadores, lib. 1. Recop. Specul. & Hoſst. d. tit. de off. deleg. Anchar. conſs. 132. Bertrand. conſs. 102. in princ. vol. 2. Ruin. conſs. 3. vol. 4. Guid. Papa deciſs. 18. & 247. Lucas de Pena in l. 4. C. de iure Fiſsci, fol. 4. col. 2. Ioan. Perus Moneta in integro, & ſsatis luculento tractatu, quẽquem de CõſervatoribusConſervatoribus edidit, Tiber. Decianus lib. 5. crimin. cap. 20. num. 38. Quint. Mandoſs. in prax utr. Signat. tit. de CõſervatoribusConſervatoribus, fol. 139. Navarr. in manual. cap. 27. num. 125. Ioan. Gatierr. 3. pract. q. 9. & 10. & lib. 4. q. 63. & 64. ubi de modo conveniendi iudices iſstos exẽtos ante Ordinarios, Molina Theolog. diſsput. 29. latè, & multum in noſstris terminis per viginti articulos Eman. Roder. d. 1. tom. q. 65. Mirand. in manual. Prælator. tom. 2. q. 47. per toto. Cardoſsus in prax. verbo Conſservator, Portelus in dubijs regul. eod. verb. ubi etiam Silveſster, Armilla, & alij Sũmiſstæ, Tuſschus litt. C. concluſs. 760. & ſseqq. Thom. Sanchez in Decalog. to. 2. lib. 6. cap. 13. n. 79. & pleniùs Eraſsm. Cochier. in tract. de Cõſservat. Eccleſsiaſst. ubi 130. quæſst. addueit, quem tract. poſsuit poſst illum de iuriſsdictione Ordinarij in exemtos. Alvar. Valaſsc. conſsult. 152. Salced. in prax. cap. 3. fol. 10. Calderon in manuali iudicam, cap. 10. num. 2. & 26. Paralador. differet. 70. ex num. 9. Cevallus q. 897. à num. 696. & n. 781. & 792. & 777. ubi etiam agit de eorum recuſsatione, & in tract. de violentijs, 2. part. q. 11. & 20. per totam, Salgadus de Regia protect. 2. part, cap. 10. num. 63. & ſseqq. Maceratenſs. lib. 1. variar. reſsolution. Fr. Ioan. Baptiſst. in dict. advert. fol. 167. & 176. Bobadilla in Politic. 1. tom. lib. 2. cap. 19. ex num. 20. & latè, quâ ſsolet diligentiâ, D. Præſses Valençuela conſs. 84. & Auguſst. Barboſsa in collectan. ad Concil. Trident. pag. 82. & ſseqq. & pag. 138. n. 8. & D. Ioſseph. Vela Senator Granatenſsis meretiſssimus in rep. cap. 1. de off. Ordin. 2. part. num. 74. Vbi
112
quòd Conſservatro Apoſstolicus eſst maior quocunque delegato Eccleſsiaſstico, adeoq́ue ei inhibere poteſst, & Martin. Magerus de advoc. armat. ubi in indice, verho Conſservator.
Quorum doctis ſscriptis illud tantùm habeo, quod adijcere poſssim, de municipali noſstro IndiarũIndiarum iure cautum eſsſse per ſsched. Matrit. 25. Iunij 1575. & 11. Martij 1593. quæ reperiuntur 1. tom. impreſsſsaruũ. Ne
113
Religioſsi eiuſsmodi conſservatorijs utantur, niſsi in caſsibus à iure permiſsſsis, & per aliam Matrit 5. Martij 1563. ut Regales Cancellariæ id | non aliter, quàm in dictis caſsibus patiantur. Vndè ſstylus increbuit, ut in eiſsdem Cancellarijs Religioſsi nominati, vel nominantes CõſervatoresConſervatores, cõpareant, & nominationis cauſsas ante litis exordium aperiant, quibus inſspectis an caſsus conſservatoriâ dignus ſsit, vel non declaratur. Quod ſsi non faciant, ubi primum de uſsu conſservatoriæ certiores reddũturredduntur, Regiam proviſsionem expendiunt, ut in ea iudex ſsuperſsedeat, & de negotij ſstatu, & qualitate actibus miſssis informet. Quæ
114
praxis etiã in Hiſspania obſservatur, ubi & ante iudicem Eccleſsiaſsticum Ordinarium de examine conſservatoriæ diſscutitur, & ubi is pro CõſervatoreConſervatore declarat, pars, quæ ſse læſsam ſsentit, à tali declaratione appellare poteſst, & ſsolet, & in Regio Senatu petere, ut conſservatoria ibidem exhibeatur, & vis quælibet, ſsi in eius uſsu, aut execurione intervenerit, tollatur, & removeatur, & quod ibi deciſsum fuerit, ſservandum eſst, ut expreſsſsis verbis tradit Bobadilla d. lib. 2. cap. 19. num. 31. & Cevallus, & Salgad. ubi ſsuprà.
Quod tamen non debet in cauſsa eſsſse,
115
ut facilè contra conſservatoriam in caſsibus permiſssis declaretur. Nam id eſsſset cõtracontra verba, & mentem dictarum ſschedularum, & d. l. 1. & a. tit. 8. lib. 1. Recop. Et ita
116
Limæ ſsenſsi, & iudicavi in cauſsa Religioſsorum cuiuſsdam urbis, qui contra eius Prætoresm Conſserva torem nominaverant, eò quòd adverſsus dictos Religioſsos, & totum Conventum in cõmuni, graves, & ſscandaloſsas iniurias publicè, & in media urbe dixiſsſset. Etenim cùm
117
CõſervatoresConſervatores nominari poſsſsint, non ſsolùm pro iniurijs, & violentijs manifeſstis contra bona, verùm & contra perſsonas Religioſsorum illaris, ut docent iura, & Auctores ſsuprà citati, præcipuè Molina d. diſsput 29. & Armilla, & Silveſst. verb. Conſservator, n. 3. Et iniuria perſsonæ non ſsolùm fiat re, & facto, verumetiã verbis, l. 2. de iniurijs, §. 1. Inſst. eod. cum alijs: & hæc, de qua loquimur, fuerit publica, & manifeſsta. Dixi, abſsque dubio Conſservatori deferri debere, & allegavi in terminis Gutierrez, poſst alios, ita docentem, & in verbalibus iniurijs gravibus, & manifeſstis loquentem d. lib. 3. pract. num. 17. & 18.
Neque his obſstare, quôd quidam ex Collegis obijciebat, nempè dicta verba à Prætore illos in abſsentia affata eſsſse, & ſsic
118
magis detractionis, quam iniuriæ ſspeciem referre, iuxta ea, quæ tradunt Sũmiſstæ, verb. Detractio. Nã ubi adeò gravia fuerint, & publicè pronuntiata, etiam ſsi in abſsentia dicantur, iniuriam irrogant, l. 22. de iniurijs, l. item apud, §. convicium, D. eodem, l. 1. tit. 9. partit. 7. & poteſst pars, ubi eorum notitiãnotitiam habuerit, iniuriarum agere, iuxta ea, quæ latè tradit Covar. 1. var. cap. 11. n. 4. & Parlad. lib. 1. quotid. cap. 17. num. 14.
Rurſsus, nihil me etiam ab hac ſentẽtiaſententia dimovit alterius Collegæ conſsideratio, dicentis, per
119
verbalem iniuriam non incurri ſsententiam Canonis ſsi quis ſsuandente, neque Eccleſsiaſstici iudicis iuriſsdictionem contra ſsecularem prorogari, qui potiùs taliter delinquens, coram ſseculari accuſsandus, & ab eo puniendus eſst, ut in cap. ſsi quis contra Clericum, de foro compet. lib. 6. cum alijs, quæ noviſssimè adducit Velaſscus in tract. de privil. pauper. q. 9. n. 69. & ſseqq. ReſpõdiReſpondi namque, id verum eſsſse, & practicari debere in
120
Eccleſsiaſstico, qui viâ ordinariâ procedit, non autem in Conſservatoribus, qui tanquàm delegati, & ob ſspeciale privilegium Religionum pro vindicandis manifectis eorũeorum iniurijs procedunt, qualẽ hanc fuiſsſse probavimus. Alioqui ſsi Conſservatores ſsolùm procedere poſsſsent in caſsibus expreſssis in d. cap. ſsi quis ſsuadente,
121
utiq́ue nec contra invaſsores, aut latrones rerum Religioſsorum procedere valerent, cùm hoc delictum in canone illo non exprimatur. Nec deciſsio d. cap. ſsi quis cõtra Clericum, aliquod eis privilegium afferret, cùm illius deciſsio de omnibus Clericis loquatur, & in iure communi claudatur.
Sed his non obſtãtibusobſtantibus
122
Socij cum Prorege cenſsuerunt CõſervatoriConſervatori dicto in caſsu obviã iri oportere, ne hoc exemplo Religioſsi facilè ad eos nominandos, & Prætores Regios inquietandos incitarentur, & hunc, qui hæc verba protulit, in Regiam Curiam ad reprehenſsionem audiendãaudiendam venire iuſsſserunt, ut hoc pacto à Religioſsorum oculis removeretur, eiſsq́ue hæc ſsatisfactio in aliquale ſolatiũſolatium cedere poſsſset.
Notabis tamen, quòd licèt
123
anteà eligi poſsſsunt in Conſservatores Patres Priotes, ſseu Guardiani Mendicantium, ut per DD. ſsup. n. 111. relatos, præcipuè Roder. d.q. 65. art. 2. Mirand. d.q. 47. art. 2. concl. 3. & 4. & Monet. de Conſservat. cap. n. 24. iam tamen extat in contrarium declaratio Sacræ Congregationis Cardinalium, quæ iubet, ut ex Clericis ſsecularibus in dignitate poſsitis eligantur, quam refert Barboſs. in Paſsotr. 3. p. alleg. 106. n. 15. & Dom. D. Felic, a Vega Epiſsc. Pacenſsis in cap. cauam quæ 9. de iudicijs, n. 46. ubi numeris antecedentibus tractat,
124
qualiter ijdẽ Regulares cogendi ſsint nominare Conſservatores, ubi aliquid contra eos petendum eſst, & propter ſsuas exemtiones deeſst iudex, qui id exequi poſsſsit, de quo etiam agit Gutierr. d. lib. 3. pract. c. 10. n. 4.
Qvaliter autẽautem,
125
& quãdoquando poſsſsint Epiſs|co pi, & eorum Vicarij proceder cõtracontra Religioſsos exemtos, ſsi ſscandaloſsi fuerint, & à ſsuis Prælatis non corrigantur, vide Concil. Trid. ſseſsſse. 25. cap. 14. de regul. ubi Barboſs. in collect. plurimos citat, Cened, q. 26. n. 36. Quarant. in ſsumm. Bullar. verb. Exẽtio, Leonem in theſs. fori Eccleſs. 1. part. cap. 8. n. 13. Marta de iuriſsd. cent. 2. caſs. 182. Fileſsacus de ſsacra Epiſsc. auct. cap. 7. & 19. D. Acuña in cap. de his 13. diſst. 12. n. 5. pag. 71. & D. Felician. ubi ſsuprà num. 34. & 39.
Et denique notabis,
126
nullibi, & maximè in his partibus Indiarum, poſsſse Monachos recipere Moniales, ſsub ſsuo gubernio, & protectione abſsque ſspeciali licentia Papæ, etiam ſsi illæ dicant, quòd volunt ſsub eorum regula militare, & ſsſsponte ſse illorum regimini, & correctioni ſsubijciant, ut probat text. in cap. unico, de Religioſs. domib. & in cap. 1. de exceſsſs. Prælat. lib. 6. & tradit Eman. Roder. 1. rom. regul. q. 23. & Mirand. in tract. de ſsacris Monialibus, quod appoſsuit in calce Manualis Prælatorum, q. 5. per tot. pag. 64. & ſseqq. ubi id excepit in Monialibus primæ regulæ Sãctę Claræ, & habui in terminis Limæ
127
in fundatione Sanctæ Catharinæ de Sena, quarum fundatrices pactę fuerant ſse obedientiã daturas Religioſsis Dominicanis, quorũquorum habitum deferunt, & Ordinem profitentur, & nihilominus poſsteà ſse, eiſsdem Fratribus reluctantibus, de iure ſsuo admonitæ, Ordinarij iuriſsdictioni ſsubiecerunt.

CAPVT XXVII. An, & quando ſseculares iudices Clericos, vel Religioſsos ſseditionem moventes, vel liberè, & cum Reipublicæ ſscandalo concionantes, ab Indiarum Regnis expellere poßint, & ad hunc effectum proceſsſsum formare?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiseptimi.

  • 1 SEditioſsos, & ſscãdaloſsos homines à ſsuis provincijs expellere Principes debent. L. cõgrauit, D. de off. Præſsid. l. 3. tit. 10. part. 3. & alij ſsimiles ponderantur, & lluſstrantur, ibid.
  • 2 Seditioſsi, & ſscandaloſsi, ut à provincijs Indiarum expellantur, pluribus ſschedulis cautum eſst, quæ referuntur.
  • 3 Eccleſsiaſstici ſseditioſsi, & ſscãdaloſsi, an per Principes, & Magiſstratus ſseculares à ſsuis provincijs expelli poßint?
  • 4 Eccleſsiaſsticæ perſsonæ à iuriſsdictione, & punitione ſsecularium regulariter omninò exemtæ ſsunt.
  • 5 Bulla Cœnæ Domini prohibere videtur Clericos quomodocunque, & per quoſscunque Magiſstratus ſseculares hanniri. Bannire verbum quid propriè, & impropriè ſsignificet? & qualiter hodie pro proſscribere, vel in exitium mittere communiter accipiatur. ibid.
  • 6 Exilium cenſsetur pœna corporalis, maximè ubi fit à toto Regno, vel provincia.
  • 7 Bulla Cœnæ Domini omnis prorſsus Clericorum coërcio ſseculàribus prohibere videtur.
  • 8 Quomodocunque adverbium, quid ſsignificet?
  • 9 Clericos, etiam inquietos, & ſseditioſsos per potestates laicas compeſsci, aut banniri nõ poſsſse, qui tradant?
  • 10 Clericos, etiam pro criminibus læſsæ Mateſstatis non poſsſse puniri per iudices ſseculares multi Auctores tradunt, qui referuntur.
  • 11 Sacerdotes, qui coram Principibus ſsecularibus accuſsant, æmuli Chriſsti appellantur.
  • 12 Eccleſsiaſsticos, etiam ſseditioſsos ſsuis iudicibus relinquere tutius eſst, & ſschedulæ de hoc agentes.
  • 13 Prælati Eccleſsiaſstici qualiter per Regias ſschedulas excitentur ad animadverſsionẽ, & expulſsionem Clericorum ſseditioſsorũ.
  • 14 Proregum instrutiones, ſsive mandata, quid eis iniugant circa Eccleſsiaſsticos ſseditioſsos, & ſscandaloſsos.
  • 15 Prælati ipſsi Eccleſsiastici, ſsi ſscandalum moverint, quid faciendum ſsit?
  • 16 Epiſstola Regia notabilis refertur, agens de modo procedendi in punitione cuiuſsdam Clerici ſscandaloſsi.
  • 17 Eccleſsiaſsticos ſseditioſsos, & ſscandaloſsos, quando poſsſsit Princeps, vel Magiſstratus ſseculares propria auctoritate à ſsuis provincijs expellere.
  • 18 Caſsus cuiuſsdam Religioſsi liberè concionantis, in quo Auctor fuit conſsultus, refertur.
  • 19 Eccleſsiaſstici ſseditioſsi, cuiuſscunque ſstatus ſsint, Cæſsarum legibus per Magiſstratus ſseculares compeſsci poterant. L. quicunque 14. C. de Epiſscop. & Cler. l. 2. C. ut nemò privat. explicantur, & illuſstrantur, ibidem.
  • 20 Leges civiles immunitatem, & libertatẽ Eccleſsiaſsticam infringere non poſsſsunt.
  • 21 Eccleſsiaſstica libertas, vel immunitas infringi non videtur, ubi Princeps ſsecularis aliquid facit, vel statuit, quod principaliter ad ſsui status politicam gubernationẽ, & conſservationem dirigitur.
  • 22 L. ult. D. de off. Procur. Cæſsar. expenditur, & latè exornatur, & num. ſseqq.
  • 23 L. Præſses 3. D. de off. Præſsid. explicatur.
  • 24 Iuriſsdictionis termini trãſsgredi poſsſsunt, ubi celeritas in remedio deſsideratur.
  • 25 Delicta adhuc mollia, & in ipſsis cunabulis, ſsi fieri poteſst, reprimendæ ſsunt, ex Caßiod.
  • 26 Clerici ſsunt vaſsſsalli Principis ſsecularis, in cuius terris degunt, & qualiter ei fidelitatem, & obedientium debeant?
  • 27 Clerici committunt crimen læſsæ Maieſstatis etiam contra ſsuum Principem ſsecularem, ex opinione multorũmultorum, qui referũtur. 28 Eccleſsia ſsticorum reſsidentia, & aſsſsi ſstentia in terris PrincipũPrincipum ſsecularium, & eorũ in eis tuitio, & permiſsſsio, tanquàm quid temporale cenſsetur.
  • 29 Princeps ex cauſsa poteſst auferre temporalia Clericorum in ſsuis terris degentiũ.
  • 30 Seculares Principes ſsi non poſsſsunt punire Eccleſsiaſsticos, ſsaltim in temporalibus, non poſsſsent eorum damnis, & exceſsſsibus obviare.
  • 31 Privilegiata malefica Imperatori diſsplicent, ex Baldo.
  • 32 ſsar probis Clericis protectioni, reprohis terrori eſsſse debet. L. 2. C. de privileg. ſschol. lib. 12. ponderatur, & illuſstratur. ibid.
  • 33 Princeps ſsecularis debet defendere ſsuam dignitatem, & iuriſsdictionem, etiam contra Eccleſsiaſsticos eam turbantes, vel impediẽtes, vel eorũeorum iuſstis præceptis renitẽtes.
  • 34 Iudici Eccleſsiaſstico quemadmodũquemadmodum permittitur procedere contra laicos, ſuãſuam iuriſsdictionẽ turbãtes, ita & ſseculari cõtracontra Eccleſsiaſsticos, ſsaltem ut eos in temporalibus puniat.
  • 35 Iudices ſseculares poſsſse procedere contra Eccleſsiſsticos ſscandaloſsos, in tẽporalibustemporalibus, plures Auctores docent, qui referuntur.
  • 36 L. 13. tit. 3. lib. 4. Recop. & aliæ, quæ ſsequuntur, de pœnis temporalitatum contra Eccleſsiasticos exequendis, explicantur.
  • 37 Secularis poteſstas non eſsſset ſsibi ſsufficiẽs, ſsi aliquam coẽrcionem in Eccleſsiaſsticos ſsediti ioſsos non haberet.
  • 38 Defenſsio propriæ perſsonæ, & etiam rerum, & honorum, cuilibet permittitur, etiam contra Clericos, & Religioſsos.
  • 39 Principibus, quòd facultas detur expellendi à ſsuis Regnis Clericos ſseditioſsos, naturali iure, & ratione fundatur.
  • 40 Principes in temporalibus ſsunt Dei Vicarij in terris, & qualiter olim in his PõtificesPontifices obedierint?
  • 41 Regi magis, quàm Metropolitano debet Epiſscopus in temporalibus obedire.
  • 42 Rex in terris eſst ſsicut Deus in cœlis.
  • 43 Regum officium eſst liberare oppreſsſsos, & tollere violentias, & damna ſsubditorum,
  • 44 Reges quemadmodum providere poſsſsunt de tollendis violentijs à iudicibus Eccleſsiaſsticis illatis, ita & multò magis de ſseditionibus, & ſscandalis, quæ à Clericis, vel Religioſsis privatis cauſsantur.
  • 45 Abiathar Sacerdos qualiter à Salomone de ſsuo Regno, & Sacerdotio eiectus fuerit?
  • 46 Cap. 2. lib. 3. Reg. referens historiam expulſsionis Abiathari, exponitur.
  • 47 Abiatharis expulſsionem qualiter referat Ioſsephus Iudæus.
  • 48 Relegatio in patriam, vel à facie Prineipis, quod genus pœnæ?
  • 49 L. relegatorum, §. ſsicut, & §. ſsolet, de interd. & releg. exponitur.
  • 50 Potestas Principum ſsecularium circa cijciendos à ſsuis provincijs Clericos ſseditioſsos, qualis ſsit? Cap. reſsecandæ 24. q. 3. ponderatur, & illuſstraur, ibidem.
  • 51 Principem, virtute poteſstatis œconomicæ, vel politicæ, quam in ſsuo Regno habet, poſsſse ab eo expellere Clericos ſseditioſsos, & facinoroſsos, plurimi Auctores tradunt, qui referuntur.
  • 52 Principum poteſstas in expellendis Eccleſsiaſsticis ſseditioſsis ſsecurior, & potentior est, & eſsſse debet in Indijs, quàm alibi, & quare?
  • 53 Expulſsio Eccleſsiaſsticorum ſseditioſsorum, licèt aliquibus ſschedulis fieri iubeatur, mediante eorum Prælato, in alijs tamẽtamen Proregibus, & Audientijs immediatè permitti videtur, quæ referuntur.
  • 54 Bulla in Cœna Domini non procedit, ubi Eccleſsiaſstici inquieti expelluntur per viã œconomicæ gubernationis, & non contẽtioſsæ iuriſsdictionis.
  • 55 Clauſsula præcedens ſsequentes explicat, & modificat.
  • 56 Quomodocunque dictio reſstringitur ad terminos, de quibus agitur.
  • 57 Iudex ſsecularis licitè detinet Clericum delinquentem, ut eum ſsuo iudici tradat.
  • 58 Prædicatores liberè, & ſscandalosè concionãtes expelli poſsſsunt à Regno, & Bullis Apoſstolicis, quæ referuntur.
  • 59 Prædicatores ſscandaloſsi à Principibus ſsecularibus eiecti, virtute Bullarum, quæ id ſsibi permittunt, perinde eſst, ac ſsi ab ipſso S.P. expellerentur.
  • 60 Papa benè poteſst aliquas cauſsas criminales Eccleſsiaſsticorum Principibus, vel indicibus ſsecularibus puniendas cõmittere.
  • 61 Concionatores aliqui, & Religioſsi, qui propter ſscandala, quæ in Indijs cauſarũtcauſarunt, ab eis expulſsi ſsunt, recenſsentur.
  • 62 Concionatores qualiter ſse debeant habere in prædicando Evangelio Pacis?
  • 63 L. 43. & 45. tit. 5. partit. 1. expenduntur, & illuſstrantur.
  • 64 Concil. Trid. ſseſsſs. 5. de reform. cap. 2. §. ſsi verò, explicatur.
  • 65 Concionatores qualiter ſse in pulpitis habere debeant, ex Concil. Limenſsi.
  • 66 Clerici incorrigibiles poſsſsunt compeſsci à poteſstate ſseculari, data ſsuoram Prælatorũ deſsidia, & de ſschedula Regia, quæ hoc declarat.
  • 67 Archiepiſscopi, Epiſscopi, & alij Eccleſsiaſstici, poſsſsunt vocari à Rege, & eius Vicarijs, & debent venire, & leges, ſschedulæ Regiæ, & Auctores, qui de hoc agunt. L. 13. & 14. tit. 3. lib. 1. Recop. explicãtar, ibid.
  • 68 Epiſscopi vocati à Rege, & à ſsuo Metropolitano, priùs debent ad vocationem Regis accedere.
  • 69 Archiepiſscopi duo Mexicani ad Regiam Curiam Matrienſsem vocati ſsunt.
  • 70 Prælati Eccleſsiaſstici aliquãdoaliquando poſsſsunt deponi, vel removeri ob ſsedandum ſscendalũ populi, dato eis bono cambio.
  • 71 Proceſsſsus, an, & qualiter poſssit formari à iudicibus ſsecularibus, ad effectum expellendi Eccleſsiaſsticos ſseditioſsos.
  • 72 Antecedenti conceſsſso, conceditur conſsequens.
  • 73 Magiſstratus ſsecularis non debet, niſsi benè informatus, adullam punitionem, vel expulſsionem Eccleſsiaticorum etiam ſseditioſsorum accedere.
  • 74 Patria, & provincia propria aliquem expellere, eſst iuri naturali contrarium. 75 L. 20. verſs. Otro ſsi, tit. 7. par. 1. ponderatur, & explicatur.
  • 76 Extravagans cùm Matthæus, de hæert. inter communes, exponitur.
  • 77 Proceſsſsus nomine quid propriè veniat?
  • 78 Informationes contra Eccleſsiasticos ſseditioſsos à laicis, quo modo, & fine fieri poſsſse Iacob. de Graffis concedat? cuius ſsententia ab Auctore notatur, relatis ſschedulis, quæ eas fieri, & remitti iubent.
  • 79 Militia nemo quovis modo mittendus erat, niſsi ſsimul cum eo miſsſsionis cauſsa remitteretur. L. 2. §. Ignominiæ, D. de his qui notant, infamia, ponderatur, & illuſstratur, ibidem..
  • 80 Magistratus, & Præfecti provinciarum, qualiter debeant Regem informare de omnibus, quæ in provincia ſsibi mandata contingunt?
  • 81 Concionatores, & alios Eccleſsiaſsticos piè & probè ſsuum munus implentes Principes ſseculares revereri, & libenter audire debent, & quod in hoc Regni felicitas conſsiſstit.
AD eandẽeandem quoque Politicæ gubernationis Catholicorum Regum curam ſspectat
1
ſseditioſsos, & ſscandaloſsos homines, qui plus ſsæpè exemplo, quàm peccato nocent, à ſsuis Regnis, & provincijs expellere. Id quod eleganter docuit Vlpian. in l. congruit, D. de offic. Præſsid. ibi: Congruit bono, & gravi iudici curare, ut pacata, atque quieta provincia ſsit, quam regit; quod non difficilè obtinebit, ſsi ſsolicitè agat, ut malis hominibus provincia careat, l. 3. tit. 10. part. 3. ibi: E taje los malos del Reino con la eſspada de la justicia, è arranque los tortizeros, echandolos de la tierra, porque non fagan daño en ella. Et graviter omnibus Principibus, & iudicibus iniungitur in l. Præſses 3. D. eodem titulo. de offic. Præſsid. l. ſsi quis ingenuam, §. in civilibus, D. de captivis, & poſstlim. reverſs. l. 16. tit. 4. 1. 1. tit. 17. part. 3. & in pluribus alijs iuribus, & bonorum Auctorum teſstimonijs, quę latè adducit Petrus Velleius à Guevara in dict. legib. Mantua ſsing. 603. Lancellot. Cõrad. in temp. iud. lib. 1.cap. 7. num. 16. Bobadilla, omninò videndus, in Polit. lib. 2. cap. 13. per totum, & noviſsſsimè Franc. Zipæus de Magiſstrat. lib. 3. cap. 9.
Et in noſstris præſsertim Indiarum provincijs
2
maximè caveri, & obſservari debere, apertè oſstendunt plures ſschedulæ, quæ reperiuntur 1. tom. pag. 126. & ſseqq. & pag. 226. & 309. & 332. & alibi paſssim, quas in compendium redegit Anton. de Herrera in ſsua Indiarum Occid. deſscriptione, quam adiecit ad calcem, decad. 2. pag. 91. his verbis: I ſsiendo ſsobre todo mui neceſsſsaria la quietud para la Republica, ſse dà facultad à los Viſsoreyes, Preſsidentes, i Governadores, i otras justicias, para que puedã echar de las Indias, i deſsterrar las perſsonas que les parecieren inquietas, i embiarlas à estos Reinos, juzgando convenir aſssi para la quietud de aquellos: pero que no ſsea por odio, ni paſsſsion, ni por otra tal razon.
Sed ſsolet ſsæpè in quæſstionẽ vocari, an hæc | facultas, quæ dictis Principibus, eorumq́ue Vicarijs conceditur, propriâ ipſorũipſorum manu, & auctoritate
3
in Eccleſsiaſsticos exerceri poſssit, ubi hi fortè (quod ſsæpiùs, quàm oportebat, propter noſstra peccata cõtingitcontingit) Reipublicæ pernicioſsi, & ſscãdaloſsi eſsſse comperti fuerint. Et negativam partẽpartem vulgaria iura fovere, & probare vidẽturvidentur, quæ
4
Eccleſsiaſsticos à iuriſsdictione, & punitione ſsecularium poteſstatum omnimodò eximunt, quamvis, hæ Imperiali, vel Regali Maieſstate præfulgeãtpræfulgeant, cap. clerici, cap. at ſsi clerici, cap. qualiter, de iudic. cap. 2. & cap. ſsi diligenti, de for. compet. cap. ſsi Imperator, 96. diſst. cum innumeris alijs, quæ ultra DD. in eiſsdem iuribus congerit Covar. in pract. c. 31. n. 1. & 3. verſs. Hæc autẽautem exemtio, Grãm. deciſs. 29. & 61. Iul. Clar. §. fin. 436. in princ. Marta de iuriſsd. 4. par. cent. 1. caſsu 64. n. 1. & 2. Cevall. pract. commun. tom. 4. q. 1. aliàs 897. & num. 674. & Bobadilla d. lib. 2. cap. 18. num. 37. & ſseqq.
Et in terminis expulſsionis, de qua agimus, Bulla
5
in Cœna Domini clauſsul. 16. ibi: Vndes excommunicamus, & anathematizamus quoſscunque Magistratus, Præſsidẽtes, & Auditores, ac alios iudices quoquomodò ſse interponentes in cauſsis capitalibus, ſseu criminalibus clericorum contra illos proferendo, vel exequendo, &c. Verbum enim illud Banniẽdo, licèt propriè ſsecundùm Cuiac. de verb. feud. à verb. Bannum derivetur, & ſsignificet, citare aliquem per edictum, præconium, ſsive proclama, ut ad ſse purgandum de aliquo delicto, quod ſsibi imputatur, compareat. Certius eſst vocem Barbaram eſsſse, & omnium nationum uſsu receptãreceptam, pro ea, quæ Latinè proſscriptio appellatur. Vnde Budæus inquit: Latinis BannũBannum proſscriptio eſst, & Banniti proſscripti dicuntur, & Alciat. lib. 2. parerg. cap. 2 Itali eos, qui ob delictum in exilium mittũturmittuntur, Bannitos vocant, quod & tradunt Alber. in dictionar. verb. Banniti, Nellus in tract. de Bannitis, in 1. par. 2. tempor. q. 3. & Andr. Gail de pace pub. lib. 2. cap. 1. qui de origine, hiſstoria, & ſsignificatione eiuſsdẽ verbi latiſssimè agunt.
Et ut daremus propriè ad exiliũexilium referri nõ poſsſse, negare tamen non licet
6
exilium, ſsive proſscriptionem, præſsertim à toto Regno, vel provincia, intesr pœnas, & quidem graviſssimas eſsſse; &, ut aliqui tenent, corporis afflictivas, ut conſstat ex traditis à Boſssio in prax. tit. de carcerat. fideiuſsſs. committ. ex num. 6. Azevede. in l. 2. per text. ibi tit. 19. lib. 8. Recop. & ex alijs, quos refert Bobadill. in Polit. lib. 5. cap. 1. num. 128.
Vnde cùm dicta Bulla
7
eos excõmunicet, qui quoquomodò contra clericos procedunt, vel in illos ſsententiam proferunt, vel exequũturexequuntur, talem expulſsionem includere videtur, ut omnem prorſsus coërcionem, imò & correctionem clericorũclericorum laicis poteſstatibus denegaſsſse ex vi, & natura dicti
8
adverbij quoquomodò, quod generaliſssimum eſst, & non ſsolùm expreſsſsa, verùm & ſsimilia prohibet, & excludit, iuxta text. in cap. quoniam, de elect. lib. 6. ubi Archid. num. 6. text. in cap. Deus omnipotens 2. q. 1. gloſsſs. in cap. ſsuſspectum, verb. Expreſsſsio, de reſscript. in 6. cum alijs, quæ adducit Navar. in cap. ſsi quando, excep. 2. pag. 7. litt. T. de reſscript. & Simon. Barboſsa de dictionib. eod. verb.
Præterquàm quòd etiam, ſsemotâ auctoritate dictæ Bullæ in Cœna Domini, & eâ non allegatâ,
9
eandem ſsententiam incapacitatis poteſstatum ſsecularium in proſscriptione, & expulſsione clericorum, aut Religioſsorum quantumvis inquieti, ſseditioſsi, facinoroſsi, aut contumaces exiſstant, agnovit Bald. in cap. 1. §. ſsi clericus, de pace tenenda, quem refert, & ſsequitur inſsignis noſster Greg. Lopez in l. 57. verb. Que ge la dio, tit. 6. par. 1. addens: Quòd licèt Franciæ receptum ſsit, quòd Rex bannit clericos de Regno, quoties delinquendo Reip. officiunt, periculoſsa tamen ſsunt ista, & cavenda, & remittendi ſsunt iſsti ſsuo iudici. Idem tenet Ægid. Boſsſs. in prax. tit. Banniri qui poſsſsint, num. 5. & 6. ubi poſstquàm aliquas rationes, & auctoritates ad hoc pi obandum adduxit, concludit: Quapropter neſscio qua auctoritate clerici ſsub prætextu, quòd Monialium amoribus operam dent, & facinoroſsi ſsint, bãniantur auctoritate ſsola Superioris ſsecularis, & è dominio eijciantur.
Et ſsequitur, alijs relatis, D. Valençuela in monit. contra Venet. 4. par. ex n. 101. pag. 164. & gerneraliter (quod magis eſst)
10
quòd nullus iudex, vel Princeps ſsecularis poſssit cognoſscere, vel punire Eccleſsiaſsticos, etiam in criminibus læſsæ Maieſstatis, vel proditionis patriæ, vel etiam ſsi infringat ſsalvaguardias, vel quaslibet proviſsiones, ſschedulas, aut litteras Principis, latiſssimè probant, & defendunt Gigas de crimine læſsæ Maieſstatis, cubr. quos de crim. læſs. Maieſst. cognoſs. poſsſs. n. 12. Roland. conſs. 4. num. 6. & ſseqq. vol. 1. Boſsſs. in tit. de for. compet. num. 127. Farin. tit. de inquiſs. q. 8. num. 29. & reprobatâ cõtrariâ Regni Gallici, & Neapolitani cõſuetudineconſuetudine plura, & plures congerens Marta d. tract. de iuriſsd. par. 4. cent. 2. caſsu 133. & 134. D. Valẽçuela d. 4. par. num. 101. & ſseqq. ubi plurima adducit ad comprobandam omnimodam exceptionem clericorum à iuriſsdictione tẽporali. Quod probãs Læl. Iordan. in tract. de Romanæ ſsed. orig. c. 3. n. 6. aſsſserit,
11
æmulos Chriſsti, | & inſsidiatores Eccleſsiæ eius eſsſse, & in Deum prævaricantes, qui Sacerdotes coram publicis iudicubus accuſsant, & quòd ita illos ap, pellavit Alex. Papa I. Trajani Cæſsaris contẽporaneuscontemporaneus, in 1. epiſst. ad omnes Orthodoxos de Sacerdotibus non vexãdis, quæ habetur in 1. tom. Concil. fol. 71. circa princip. col. 2.
Et ſsanè hoc
12
tutius in utroque foro eſsſse negari nou poteſst, eòq́ue reſspiciunt plures ſschedulæ ad gubernationem Indiarum expeditæ, quæ Proreges, & Regales Audientias monẽet, ut ubi de alicuius elerici ſsecularis, vel regularis expulſsione tractandum ſsit, hoc, requiſsitis eorum Prælatis, ipſsorumq́ue manu, & auctoritate expediatur, qui ipſsi etiãetiam Prælati per alias ſschedulas admonẽturadmonentur, ut in hoc poteſstatibus ſsecularibus debitum auxilium præſstent, ita ut utrumque brachium pro Reipublicæ trannquillitate concurrat. Quæ ſschedulæ, cum mandatis Proregum, & Gubernatorum de ſstylo expediri ſsolent, ut oftendit illa Matr. 16. Aug. 1563. quæ Licentiato Caſstro tradita fuit, dum ad Peruanam provinciã gubernandam acceſssit, quæ reperitur in Archivio Audientiæ Limanæ. Et meliùs Caput inſstructionis Proregis Peruani D. Franciſsc. à Toleto ann. 1568. quod extat 2. tom. impreſsſs. pag. 43. ubi ita cavetur: I porque podria ſser, que en las dichas provincias del Perù huvieſsſse algunos Clerigos eſscandaloſsos, i de mala vida, i exemplo, i que no convinieſsſse estar en la tierra: informarosbeis, que clerigos ai desta calidad, i aquellos que vieredes que ſson perturbadores del pueblo, aviſsareis dello à los Prelados, para que los castiguen, i echen de la tierra: i no conſsentireis, que eſsten en ella en ninguna manera, que con eſsta ſse os entregan cedulas nueſstras para los Prelados de aquellas provincias, para el dicho efecto. Et ſstatim eadem pag. ſsubijcitur ſsched. ann. 1583. alteri electo Peruano Proregi Comiti à Coruña tradita, & cum Limano Archiepiſscopo loquens, in qua Archiepiſscopus ſsuadetur, ut circa hoc petenti Proregi ſsedulam operam navet, his verbis: Os encargamos, que ſsi el dicho nueſstro Virrei Conde de Coruña os dixere, que en eſsſse Aręobiſspado ai algunos clerigos ſsedicioſsos, alborotadores, i de mala vida, i exemplo, que inquietan, i deſsaſsſsoſssiegan los pueblos, i que conviene que no eſsten en eſsſsa tierra, con ſsu parecer los caſstigueis, i echeis della, ſsin tener otro reſspeto que el que ſse debe al bien comun, que en ello me ternè por mui ſservido. Quod idem repetitur, & expreſssiùs adhuc, & enixiùs cavetur, in noviſsſsimis inſstructionibus Proregis Peruani cap. 6. tom. 1. impreſsſs. pag. 309. & Mexicani cap. 5. eod. tom. pag. 326. ubi additur, quid faciendum ſsit,
15
ubi ipſsi Prælati ſscandalum movernit, in hæc verba: Por ſser una de las coſsas que podria embaraçar mas las execucion de lo ſsobredicho, ſsi (lo que Dios no permita) huvieſsſse entre vos, i los Prelados de aquellos Reinos algunas diſscordias, ò diferencias, os encargo mucho que tengais con ellos toda conformidad, i buena correſspondencia. Demanera, que procurando todos un ſsin, i ayudandoos para alcancalle la una juridicion à la otra, reſsulten los buenos efectos que eſspero, i para ello procureis, que tengan la miſsma buena correſspondencia entre ſsi los unos Prelados con los otros, ſseculares, i regulares, i las justicias ſseculares inferiores con las Ecleſsiaſsticas. I para que eſsta paz, i conformidad ſsea entre todos mas cierta, i ſsegura, i tenga mejores fundamentos, quando algun clerigo, ò Religioſso cauſsare eſscandalo, ò procediere demanera, que de ſsu aſſiſtẽciaaſſiſtencia en aquellas partes reſsultàre, ò pueda reſsultar inconveniente, eſscrivireis, ò llamareis à ſsu Prelado, i tratareis con èl exceſsſso que entendieredes del tal clerigo, ò Religioſso, i con ſsu beneplacito le hareis embarcar, i que ſse venga à estos Reinos, pareciendo à entrambos, que no ai otro remedio. I ſsi alguno de los dichos Prelados Ecleſsiaſsticos, ò delas Ordenes cauſsare inquietud en la tier ra, ò la tuviere cõ vos, ò impidiere el cumplimiento de lo que por mi eſstà proveido, i ordenado, lo procurareis remediar ſsin eſscandalo, i no pudiendo, no dareis lugar à que le aya, ſsino entreteniendolo quanto mejor fuere poßible, me aviſsareis mui particularmente, i con recaudos ciertos de la qualidad, i circunſstancias del caſso, i de lo que para ſsu remedio puedo, i debo proveer, &c.
Sed adhuc, ut magis intelligatur quanta cũ circumſspectione hac in parte noſstra iura Indiana proceſsſserint, libet ſsubtexere
16
noviorẽ epiſstolam Matrit. 17. Martij 1619. ad Proregem Peruanum Dom. Principem Squillacenſsem ſscriptam, in qua cùm de enormibus cuiuſsdam clerici criminibus ageretur, non aliter ei procedendi contra illum facultas committitur, quàm ſsi Ordinario priùs, & deinceps Metropolitano conſsulto de remedij cõſequutioneconſequutione deſsperet. Sic igitur inquit: He visto lo que dezis cerca de que aviẽdoaviendo un clerigo Dotrinero en Tambobamba, Dioceſsis del Cuzco, dado una puñalada al TeniẽteTeniente de Corregidor de aquel partido, i rotole la carcel para ſsacar un Meſstizo criado ſsuyo, que tenia preſso, no han ſsido poſssibles todas las diligencias que aveis hecho, para que el Cabildo de la dicha Igleſsia del Cuzco caſstigue eſste clerigo. I ha parecido, que pues el remedio en ſsemejantes caſsos eſstà diſspueſsto por derecho, | por la Regalia que yo tengo, coadjuvada enel de mi patronazgo Real, para que ſse haga juſsticia, por la ofenſsa que ſse baze al Patron, i à la cauſsa publica, con ministerio de ſsemejantes perſsonas, proveais como à pedimiento del Fiſscal ſse deſspache proviſsion de la Audiencia, hablando con la ſsede vacante, plor via de ruego, i encargo, para que aviſse del caſstigo q̃ buviere hecho en ſsemejante materia, pidiendoles, que embien los autos, i copia de la ſsentencia. I ſsi reſsultare, que no ſse ha caſstigado, ò que no ſse ha hecho condignamẽtecondignamente, ſse los buelva à advertir el mal exemplo, i eſscandalo cõtracontra la paz publica, procurando, que el Metropolitano lo remediei.
Sed licèt hæc ita ſse habeant, & tutius (ut dixi) ſsatiùſsque ſsit, ut Eccleſsiaſsticorum expulſsio, aliavè coërcitio, eo modo, quo diximus, expediatur; adhuc tamen
17
ubi Prælati Eccleſsiaſstici hoc facere differunt, vel in ipſsiſsmet Prælatis morbus conſsiſstit, cuius medicina deſsideratur, vel facinus ita grave, & inſsolens eſst, ut cunctationem non patiatur, & celerem, ac exemplarem animadverſsionem requitat, probabiliter, & abſsque ullo piaculo defendi, & practicari poſsſse arbitror, Regibus noſstris, & eorum Vicarijs licere, propriâ manu, & auctoritate eos à ſsuis Regnis, & provincijs expellere, dummodò ab alijs pœnis abſstineant, & hanc expulſsionem, non tam animo eos puniendi faciãtfaciant, quàm ut Regni ſsui paci, & tranquillitati proſspiciant: & ita cùm Limæ eſsſsem me conſsuluiſsſse memini, ad interrogationẽ Dom. Proregis Marchionis de Monteſsclaros, qui de
18
* quodam Religioſso expellendo, & in Hiſspaniam remittendo tractabat, ob id, quòd in quadam concione in provincia Chilenſsi publicè habita, plures propoſsitiones ſscandaloſsas, & Regijs ordinationibus contrarias effudit, quibus ſsermè ad ſseditionem populũpopulum cõcitavitconcitavit: in cuius conſsultationis favorem ſsequentia argumenta conſsideravi.
Primvm, quòd ſsi
19
ſsarum leges inſspicimus, illa cura, & poteſstas Rempublicam malis hominibus purgãdipurgandi, de qua ſsup. num. 1. egimus, non ſsolùm contra ſseculares, verùm & contra Eccleſsiaſsticos, & Religioſsos, imò & Epiſscopos ſseditioſsos exerceri poteſst, ut patet ex exemplis text. in l. quicunque 14. C. de Epiſscop. & cler. l. 2. C. ut nemo privatus, cap. 1. §. ſsi clericus, de pace tenẽda. Quæ iura non effugiet, qui dixerit
20
Principum ſsecularium leges contra libertatem, & exemtionẽ Eccleſsiaſsticam diſsponere non poſsſse, cap. Eccleſsia ſsanctæ Mariæ, de conſstit. Auth. caſsſsa, & irrita, C. de ſsacroſsanct. Eccl. l. 5. tit. 2. lib. 5. Ordin. cum alijs, quæ tradit Marta d. tract. de iuriſsd. 4. par. cent. 1. per tot. & magis in terminis lib. 2. c. 34. ubi ait: Principem ſsecularẽ nullo modo poſsſse in Epiſscopos, etiam ſseditioſsos animadvertere. Nam dicta expulſsio non ad infringendam, vel uſurpandãuſurpandam libertatẽlibertatem, aut iuriſsdictionem EccleſiaſticãEccleſiaſticam dirigitur,
21
ſsed potius ad propriam ſsecularem tuendam, & conſservandam: quod ubi accidit, etiãetiam ſsibi nõ ſsubditos poteſst quis in ſsuo territorio non recipere, vel receptos expellere, ex text. optimo
22
in l. ult. D. de off. Procur. Cæſsar. ibi: Si tamen quaſsi tumultuo ſsum, vel iniuriosũiniuriosum ad verſsus Colonos Cæſsaris prohibuerint in prædia Cæſsariana accedere, abſstinere debebit, &c. quẽquem ad hoc notant DD. ibîd. communiter, præcipuè Iaſs. & Horoſsc. & Avẽdañ. in lib. 2. de exeq. mandat. cap. 6. num. 12. Et ad idẽ ultra eos ponderari poteſst
23
l. Præſses 3. D. de offic. Præſsid. ubi ob hanc rationem ſscãdali vitandi, & provinciam malis hominibus purgandi, poteſst Præſses, etiam in hominies extraneos, procedere, nec diſstinguitur unde ſsint. Qui textus non ſsolùm nititur in ratione ſsortitionis fori ob delictum ibi commiſsſsum, ut ibîdem gloſsſs. & DD. communiter putant, ſsed magis in utilitate publica, quæ conſsiſstit in purgandis provincijs malis, & ſseditioſsis hominibus: & efficit,
24
ut ob celeritatẽ, quæ in remedio diſsideratur, iuriſsdictionis termini tranſsgredi poſssint, & iuris apices non obſserventur, ut in eleganti caſsu dixit Conſsultus in l. ſsi convenerit, in fine, D. pro ſsocio, ibi: Aut quid ſsi tam iniurioſsus, & damnoſsus ſsocius ſsit, ut non expediat eum pati. Et magis in terminis noſstræ quæſstionis Caſssiod. lib. 6. var. in formula Rect. provinciæ, ibi: Omnimò providè decrevit antiquitas, iudices ad provincias mitti, ne poſsſsit ad nos veniendo mediocritas ingravari: quis enim latronũlatronum ferret audaciãaudaciam, ſsi longè poſsitam cognoſscerent diſciplinãdiſciplinam? Abſsolutè poterat vis permiſsſsa graſsſsari, ſsi conquerentes tardiùs crederentur audiri:
25
ſsed quantò meliùs in ipſsis cunabulis, adhuc mollia reprimere, quàm indurata crimina vindicare. In compendium mittimus mala, ſsi præſsentia facimus eſsſse iudicia. Quis enim audeat peccare, cùm ſsupra cervices ſsuas diſstrictionẽ cognoverit imminere?
Secvndò conſsiderabam, quòd quamvis Clerici, aut Religioſsi à ſseculari iuriſsdictione eximantur, negari tamen non poteſst, quòd Regis
26
vaſsſsalli ſsint, & ſsub hoc nomine comprehendantur, illiuſsq́ue Regni, aut provinciæ, in qua nati ſsunt, vel domicilium habent, naturales, vel incolæ reputentur, atque adeò eidem Regi fidelitatem debeant, & mandatis eius obedientiam; præcepuè, quæ in utilitatem publicam diriguntur, ut expreſssis | verbis docuit Albarot. & Præpoſsit. in cap. 1. qualit. Vaſsſsall. iur. deb. & in cap. 1. de milite vaſsſsall. qui aram bell. depoſs. Bart. Felin. Guillerm. Bened. Barbatia, Andr. Gail. & alij, quos refert, & ſsequitur Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 18. num. 64. cum ſseqq. Alvar. Valaſscus conſsult. 100. Greg. Lopez in l. 4. tit. 15. par. 4. gloſsſs. 6. circa finem, Azeved. in l. 13. tit. 3. lib. 4. Recop. num. 5. Marta de iuriſsd. 4. par. centur. 2. caſs. 188. num. 5. Maceratenſs. reſsol. 97. num. 8. lib. 1. Camill. Borrell. de præſstãt. Reg. Cathol. cap. 71. à num. 11. & conſsil. 71. num. 15. ubi, quòd clerici veniunt civium appellatione, Bernard. Diaz, & Salced. in prax. cap. 119. Farin. quæſst. 8. à num. 28. Rolandus conſsil. 4. lib. 1. ubi docet, clericum
27
committere crimen læſsæ Maieſstatis, quamvis hoc ſsolùm à ſsubditis committatur, idem Farin. in tract. de crimine læſsæ Maieſstat. quæſst. 112. inſspect. 8. num. 245. Petr. Gregor. de Repub. lib. 3. num. 11. Rovitus ſsup. Pragm. de titul. abuſsu, pragm. 1. num. 56. pag. 528. Caputus de regimine Reipub. cap. 1. §. 1. num. 24. Salgadus de Regia protect. par. 1. cap. 1. prælud. 2. à num. 57. & alij, quos refert Cened. quæſst. 4. num. 13. & Illuſstriſss. D. Felician. à Vega, electus Archiepiſscopus Mexicanus, in cap. quod clerici, n. 53. de foro commu. & in cap. ex ſsuſscepto, num. 4. eod. tit. Cevall. in Prolog. de violent. num. 72. Calliſst. Remirez in tract. de lege Regia, §. 27. ex num. 6. ubi, quòd clerici dicuntur vaſsſsalli, & ſseditioſsi poſsſsunt puniri, & Marta d. tract. de iuriſsdict. 4. par. cent. 2. caſs. 133. ubi diſsputat, an committant crimen læſsæ Maieſstatis.
Vnde conſsequitur,
28
quòd hæc reſsidentia, quam Princeps illis ſsuis in terrris permittit, & tuitio, ac protectio, quam eiſsdem tanquam vaſsſsallis facit, de qua in cap. accedens, el 1. ut lite non cõteſst. & in cap. ultim. §. 1. de offic. delegat. in 6. conſsideratur in clericis, vel religioſsis, tanquam quid temporale, atque adeò id eis Priceps, iuſstâ causâ ſsuadente, propriâ auctoritate adimere poterit. Temporalia
29
enim clericorum, Principi ſseculari ſsubſsunt, quia in eius territorio ſsunt, & per ipſsum poſsſseſssiones humanæ tribuũturtribuuntur, cap. quo iure, 8. diſstinct. gloſsſs. celebris in l. addictos, C. de Epiſscop. Audient. Guillerm. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Et uxorem, deciſs. 2. num. 36. Oldrad. conſs. 17. num. 2. Aufrer. de poteſst. ſsecul. ſsup. Eccleſs. perſs. reg. 4. col. 2. verſs. Clerici etiam, gloſsſs. verb. Submittamus, in cap. Valentinianus, 63. diſst. Innoc. in c. noverit, num. 2. de fentent. excommun. Abbas in cap. nimis, de iur. iur. iunctis alijs, quæ adducit Navarr. in cap. cùm contingat, notab. 3. num. 34. de iudic.
Quæ facultas,
30
ſsi laicis Principibus, & eorum Magiſstratibus, ac ſsupremis Tribunalibus non daretur, non facilè poſsſsent damnis obviare, quæ per Eccleſsiaſsticos diſscolos, & ſseditioſsos molirẽturmolirentur, Regna, & provincias ſsub prætextu ſsuæ exemtionis turbãdo. Quod admitti non debet,
31
quia, ut inquit Bald. in d. cap. 1. §. ſsi clericus, Imperatori privilegiata maleficia diſsplicent. Et quemadmodum
32
ſsar probis clericis protectioni, ita reprobis terrori eſsſse debet, cùm facto ipſso quodãmodo privilegium abijciant clericale, cap. fin. de vita & honeſst. cler. cap. perpen. ubi gloſsſs. verb. Cogentur, cap. contingit, de ſsentent. excom. cap. tuarum, §. verùm, de privil. l. fin. §. minores, C. de ſsent. paſssis, & tradit Andr. Gaill. in tract. de pace publ. lib. 1. cap. 1. n. 18. & Bobadilla cap. 18. num. 66. & probatur in l. per omnes, C. de defenſs. civit. Auth. de mandart. Princip. §. ſseſstinabis, l. 2. C. de privil. ſschol. lib. 12. ibi; Ne ſsub prætextu conceſsſsi privilegij, vel ftagitiorũftagitiorum creſscat auctoritas, vel publica vacillet utilitas, Clem. 1. de offic. Ord. Concil. Trident. ſseſsſs. 24. cap. 11.
Quorum iurium argumento, communiter tradunt DD.
33
Principem ſsecularem, & eius Mliniſstros poſsſse, imò & tenêri, defendere iuriſsdictionem Regiam, abſsque eo, quòd patiatur ab aliquibus privatis, etiam Eccleſsiaſsticis, turbari, impediri, vel uſsurpari, vel quòd mandatis, & ordinationibus in bonum commune latis temerarijs auſsibus contraveniãtcontraveniant, ut probat text. & ibi DD. in cap. 1. de offic. deleg. cap. de cauſsis, cap. prætereà, eodem tit. cap. licèt, & cap. dilectus, de pœn. cum alijs.
Et quemadmodum
34
iudici Eccleſsiaſstico permittitur procedere contra eos, qui ſsuam iuriſsdictionem turbant, vel impediũtimpediunt, quamvis ſseculares ſsint, ita & ſseculari contra Eccleſsiaſsticos permitti debet, ut ſsaltem hac formâ defenſsionis, utatur, ſsi eos à ſsuis provincijs expellat, vel aliquali temporalitatum mulctâ compeſscat, ut expreſssè tenet Bened. ubi ſsup. n. 141. verſs. Et idem ſsi clericus, & verb. Si abſsque liberis, el 2. ſsub tit. de fidei ſsubſst. num. 49. Caſsſsane. in conſsuetud. Burg. rubr. 1. verſs. 18. fallit. n. 82. cum tribus ſseqq. Aufrer. d. tract. reg. 1. num. 23. Bernard. Laurẽt. in tract. de caſsibus in quib. iudex ſsecular. num. 14. & Greg. Lopez in l. 57. tit. 6. par. 1. verb. Que ge la dio, ubi doctrinam dictorum Auctorum, qui etiam audacius loquũturloquuntur, ſsaltem eâ, quâ diximus, formâ probat, & tener nt
35
ſscilicet iudex poſssit in bonis, & in tẽporalitatibus punire clericum impedientẽ iuriſsdictionem ſsuam, Quod idem tenet etiãetiam Paul. de Caſstro in l. addictos, num. 6. C. de Epiſscop. Audient. Navarrus in Manuali Latino, | cap. 27. n. 69. & 70. Corduba in ſsumm. q. 35. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Covar. Ioan. Garcia, Did. Perez, Montalvo, Salced. Belluga, Gregor. Lopez, Aviles, & Azeved. relati; & ſsequitur Petr. Cened. in collect. ad Decret. cap. 37. num. 15. Humad. in addit. ad Greg. Lop. in l. 13. tit. 13. gloſsſs. 4. par. 2. num. 6. Calliſst. Remirez de lege Regia, d. §. 27. n. 13. Gaſspar Roderic. de annuis reditib. cap. 17. num. 67. Seſsſse de inhibition. cap. 8. §. 3. num. 98. & Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 16. num. 90. & cap. 19. n. 31. & ſseq. & d. lib. 2. cap. 18. num. 139. col. 3. ubi adducit leges Regni de his pœnis temporal itatum loquentes, & ſstylum, & praxim earum in Regijs Cancellarijs, & idem latiùs proſsequitur D. Franciſsc. Salgad. 1. par. cap. 2. Cevallus de violent. 1. par. gloſsſs. 6. num. 63. Eſstq́ue ultra alios valdè in noſstro propoſsito notanda
36
l. 13. tit. 3. lib. 4. Recop. quæ ſsic habet: Porende mandamos, que los Obiſspos i Abades, ò otras quale ſsquier perſsonas Ecleſsiaſsticas no ſsean oſsados de aqui adelante de eſscandaliçar las ciudades, villas i lugares de nuestros Reinos; ni ſse mueſstren de vandos, ni parcialidad, ni hagan ligas, ni monipodios, ni para lo tal den conſsejo, favor, ni ayuda por ſsus perſsonas, ni con los ſsuyos; i ſsi lo contrario hizieren, pierdan la naturaleza de nuestros Reinos, i aſssi como age nos dèl, no gozen de las temporalidades del nuestro Reino.
Et quãvis Marta d. 4. par. cent. 2. caſsu 101. hanc praxim non uſsquequaque ſsecuram exiſstimet, Ego ſsatis probabilem duco, quoniam aliàs
37
ſsecularis, & Eccleſsiaſstica poteſstas ad imparia iudicarentur, & Principibus, Magiſstratibuſsq́ue ſsecularibus, civile, imò & naturale, ac commune omnium gentium ius tolleretur, quod
38
non ſsolùm in perſsona, verùm & in rebus, & iuribus proprijs licitãlicitam, & proportionatam defenſsionẽ permittit, etiam ſsi aggreſsſsor, vel invaſsor clericus, vel religioſsus exiſstat, l, ut vim, D. de iuſst. & iur. ubi DD. cap. ſsignificaſsti, verſs. Si verò, de homicid. l. 2. tit. 8. par. 7. cap. dilecto, & cap. ex tenore, de ſsentent, excomm. Clemẽt. 1. de homic. §. fin. tradit Innocent. in cap. ſsi verò, el 1. de reſst. ſspol. Anton. Gomez de delict. cap. de homicidio, num. 20. Et ita
39
non eſst multum, nec mirũmirum, ſsi hanc poteſstatem interdicendi, ſseu privandi temporali reſsidentiâ ſsuorum Regnorum Eccleſsiaſsticos ſseditioſsos, ſsecularibus Principibus tribuamus, quos
40
in tẽporalibustemporalibus à Deo in terris, tanquam ipſsius Vicariors conſstitutos fatemur, cap. quoniam, diſst. 10. cap. verũverum, ubi gloſsſs. diſst. 96. l. 13. 14. & fin. tit. 13. par. 2. Ei q́ue in eiſsdem hac ratione omnes indiſstinctè obedire tenentur, prout aliquando piè, & ſsanctè Pontifices Imperatoribus obedierũtobedierunt, ut refertur in cap. Salonitanæ, 63. diſst. cap. nos ſsi incompetenter 2. q. 7. text. & gloſsſs. in cap. reprehenſsibile 23. q. 8. ubi dicit gloſsſs. quòd
41
Regi magis, quâm Metropolitano obedire debent Epiſscopi in temporalibus.
Quibus cohærenter dicere etiam ſsolemus, Regem
42
in terris eſsſse ſsicut Deum in cœlis, text. in Auth. de inſstum. cautela, §. quia igitur, & in Auth. conſst. quæ de dignit. §. illud, quæ iura ad hoc propoſsitum expendit Lucas de Pena in l. contra publicam, col. 5. C. de re milit. lib. 12. & alia adducens Redin. in tract. de Maieſst. Princip. verb. ImperatoriãImperatoriam, n. 30. Et Regum
43
officium eſsſse liberare de manu calumniantium vi oppreſsſsos, cap. Regum officium 23. q. 5. l. 2. & 3. tit. 10. par. 2. & poſsſse non ſsolùm tollere violentiam, & damnum, quod iam cœpit eſsſse præiudiciale, ſsed etiam illud, quod tale futurum fore vereri poteſst, cap. Principes ſseculi, §. adminiſstratores 23. q. 5. d. l. quicunque, C. de Epiſscop. & cleric. Vnde quemadmodum op hoc munus
44
ſse interponunt, & interponere poſsſsunt, in tollendis violentijs à iudicibus Eccleſsiaſsticis ſsubditis ſsuis illatis, ex l. 2. tit. 6. lib. 1. Recop. cum adductis ab Azeved. ibîd. & Bobad. dict. cap. 18. num. 139. & à nobis infrà lib. 4. cap. 3. Et quia eo ipſso, quòd in officio excedunt, pro privatis habentur, ut per Covarr. in practic. cap. 35. num. 3. pari, vel maiori ratione eiſsdem permitti debet damnis obviare, quæ eiſsdem ſsubditis Eccleſsiaſstici ſseditioſsi, & ſscãdaloſsi facere ſsolent, cùm hi non ſsint iudices; ſsed privati, & non in una, vel altera cauſsa, ſsed in communi, tam in ſspiritualibus, quàm in temporalibus univerſsam Rempublicam lædant.
Quod non ſsolùm dictis humanis autoritatibus, & exemplis, verùm & divinis quoque communiri videtur, cùm lib. 3. Reg. cap. 2. legamus,
45
Salomonem à Regno ſsuo exulare iuſsſsiſsſse, & Sacerdotio privaſsſse Abiatharũ Sacerdotem, eò quòd particeps compertus fuit coniurationis, ſsive conſspirationis, quam contra eum Adonias parabat, & ſsententia contra eum his verbis prolata fuit: Vade in Anathoth ad agrum tuum, equidẽequidem vir mortis es: ſsed hodie non te interficiam, quia portaſsti Arcam Domini Dei coram David patre meo, & ſsustinuiſsti laborem in omnibus, in quibus laboravit pater meus. Eiecit ergo Salomon Abiathar, ut non eſsſset Sacerdos Domini. Cui loco
46
non ſsatisfacit ſsolutio Iacobatij lib. 9. de Concil. art. 12. n. 67. & 194. Turrecrem. in ſsumm. de Eccleſs. lib. 2. cap. 96. quos refert D. Valençuela in monit. contra Venet. 4. par. n. 125. fol. 171. in fin. nimirum quòd hæc pu|nitio, ſsive privatio divinâ fuerit diſspoſsitione inducta. Nam hoc non tollit, quòd Salomon eo modo, quo legimus, in eam animadverterit, quamvis Sacerdos Domini eſsſset, & ita agnoſscit Ioſseph. lib. 8. antiq. Iud. cap. 1. ubi quandam veluti paraphraſsticam expoſsitionẽ d. cap. 2. faciẽs, ſsic inquit:
47
Vocato Abiatharo Sacerdote; te (inquit) ſsupplicio eximunt tũ alij labores acti cum patre meo, tum illud præcipuè, quòd unà cum eo Arcam tranſstuliſsti. Hæc autem pœna tibierit, Adoniæ partes ſsequuto, ut neque hìc maneas, neque in conſspectum meum venias, ſsed abi in patriam tuam, & illic ruri vive, at que ibi uſsque ad mortem dege, quando quidem talia commiſsiſsti, propter quæ dignus es, ut honoribus fruaris. Ob hanc itaq́ue cauſsam ablatus eſst Sacredot alis honor à domo Athamari ſsicut Deus illi prædixerat avo Abiathari, 1. Reg. cap. 2. & translatus eſst in domum Phinecſsis. Et idẽidem agnoſscit Pet. Faber lib. 3. ſsemeſst. Vbi
48
hoc pœnæ genus relegationis in patriãpatriam, & in agros, vel in certam aliquam provinci & a regionem, atque ita longè à cõſpectuconſpectu Principis, ex dicto loco deducit, & ex Suetonio in Claud. cap. 23. VIpian. in
49
l. relegatorũrelegatorum 7. §. ſsicut, & §. ſsolet, de interd. & releg. ibi: Item in partem certam provinciæ moraturũmoraturum, relegare poteſst, ut fortè non excedat civitatem aliquam, vel regionem aliquam non egrediatur. Solet prætereà interdici ſsententia quibuſsdam, ne intra patriæ territorium, vel muros morentur: ſsolet, ne excedant patriam, & in vicis quibuſsdam morentur.
Tertiò, in favorem eiuſsdem ſsententiæ plutimos, & graviſssimos Auctores allegavi, qui aliquibus ex ſsuprà dictis iuribus, & rationibus (licèt non ita exornatis) expenſsis, eam ſsecurè probant, & Principibus facultatẽ eſsſse aiunt, Eccleſsiaſsticos ſseditioſsos à ſsuis Regnis expellendi; eandẽeandem
50
rectè, non contentioſsam, ſsed politicam, aut œconomicam appellãtes, qualis eſst Patrisfamilias, qui ex domo ſsua clericum inobedientem, ſseditioſsum, vel pacis turbatorem expellere poteſst, ne eam ſsuâ tabe, & malo exemplo corrumpat, iuxta conſsilium D. Hieron. in cap. reſsecandæ 24. q. 3. Reſsecandæ ſsunt carnes putridæ, & ovis ſscabioſsa ab alijs repellenda, ne tota domus maſsſsa, pecus, & corpora ardeãt; & facit etiam text. in cap. licet Heli, de ſsimonia, l. ſsi filius, §. quem, C. de patr. poteſst. l. ſservi, & filij, D. de furtis, l. Prætor, §. prætereà, l. fin. D. de iniur. & l. ult. §. filius autem, C. de bon. quæ liber.
Quam opinionem in primis
51
ſsequutus videtur Bart. in l. hoſstes, n. 15. D. de capt. & poſstli. reverſs. Paul. de Caſstro, qui notabiliter loquitur in d. l. quicunque, C. de Epiſsc. & cler per text. ibi Guillerm. Bened. in d. cap. Rainuntius, verb. Et uxorem, deciſs. 2. n. 161. cum ſseqq. Caſsſsan. in conſsuet. Burgũd. rubr. 1. verſs. Imò etiam, num. 49. Corſset. de poteſst. Regia, 3. par. q. 34. num. 60. Boer. de ſseditioſs. cap. 1. col. 1. Aufrer. arreſst. 249. Arnulph. Ruzæus Regal. Franc. cap. 18. num. 8. & 10. Belluga in ſspeculo Princip. rubr. 18. Navarr. in cap. cùm contingat, n. 1. de reſscript. ubi loquitur de Luſsitan. Ioan. de Terra-Rubea in tract. contra rebell. tract. 3. art. 5. verſs. 17. Tiber. Decian. lib. 7. crimin. cap. 8. n. 6. Montalv. in repert. verb. Arma, Covarr. in pract. cap. 35 num. 3. Avendañ omninô videndus, de exeq. mand. lib. 2. cap. 6. n. 12. & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Iul. Clar. §. fin. q. 36. verſs. Succeſsſsivè quæro, ubi teſstatur de conſsuetudine Mediolani, Carol. Graſsſsal. lib. 2. Regal. Franc. cap. 7. & 10. & cap. 16. pag. 92. Greg. Lopez ſsibi contrarius in l. 57. gloſsſs. 2. in fine, tit. 6. par. 1. Azeved. in l. 4. tit. 1. n. 12. lib. 4. Recop. Bobadilla d. lib. 2. cap. 18. n. 62. Calliſst. Remirez de lege Regia, §. 27. n. 11. & ſseqq Camill. Borrell. de præſstant. Reg. Cath. cap. 71. n. 304. & 309. Cevall. in tract. de violent. 2. par. q. 77. per totam, Cened. q. Canon. 45. n. 26. & 61. D. Franc. Salgad. de protect. Regia, 1. par. cap. 2. n. 277. pag. 108. Molin. in repert. verb. Clerici, fol. 82. & verb. Inhibitus, fol. 171. & verb. Occupatio temporalis, fol. 242. Portoles in addit. ad eund. n. 20. Seſsſse de inhibit. cap. 8. §. 3. n. 202. & cap. 9. §. 1. ubi concludit, hanc eſsſse univerſsalem totius mundi praxim, & conſsuetudinem, Bernard. Diaz in prax. cap. 101. n. 1. ubi eius Additionator Salced. litt. C. qui inquit, quòd ſsi hoc Rex non poſsſset, eſsſset inſstar arudinis, Philip. Probus, qui de hac praxi minimè dubitat, q. 37. n. 9. Olivan. de iure fiſsci, cap. 2. n. 4. ubi teſstatur de conſsuetudine Cathaloniæ, prout & facit Peguera in prax. crimin. cap. 42. col. fin. Cantera quæſst. crim. q. 1. cap. 2. n. 8. Hier. Zurita, qui notandum exemplum adducit, 4. par. annal. lib. 2. cap. 31. & ultra l. 7. tit. 12. lib. 8. Recop. quæ hoc apertè diſsponit, reperitur in lib. ſschedular. ſsupremi Caſstellæ Senatus quædam ſsched. ann. 1555. ad expellendos ab eo Regno quoſsdam Canonicos Calceatenſsis Eccleſsiæ.
Quæ omnia ſsi ita (ut vidimus) in alijs Regnis, & provincijs probari, & recipi ſsolet, lõgè certiùs, & ſsecuriùs
52
in iſstis IndiarũIndiarum procedere, & obſservari debebunt, in quibus Reges noſstri Catholici quodammodo legationis Pontificiæ officio fungũturfunguntur, iuxta ea, quæ latè dixi ſsup. hoc lib. cap. 2. Et ita in terminis agnoſscit Fr. Eman. Roder. 1. to. quæſst. regul. art. 35. in fine, ſsic inquiens: Et hinc eſst, quòd | ſsi aliquis Eccleſsiaſsticus in his partibus non exemplariter vivit, statim evocatur à Rege in Hiſspaniam, quia impeditur converſsio Indorum per ſsuum malum exemplum. Et noviſsſsimè, & eruditiffimè Dom. D. Felician. à Vega in cap. quanto, de iudicijs, num. 100. & in cap. cùm non ab homine, èod. tit. ex num. 18. ubi ſsecurè reſsolvit, poſsſse Principes ſseculares, & in ſspecie Peruanos Proreges, per iuriſsdictionem politicam, & œconomicam ſse intromittere adverſsus clericos ſsemper quòd ſseditioſsi ſsunt, & timetur aliquod damnum, vel detrimentum in Republica, maximè ſsi eſsſset peticulum in mora occurrendo ad iudicem Eccleſsiaſsticum pro remedio, & expendit caput inſstructionis, cuius ſsup. n. 14. meminimus.
In quo quidem,
53
licèt cautè, & providè dicatur, Proreges ad has expulſsiones manu Prælatorum, vel iudicum Eccleſsiaſsticorum uti debere, non deſsunt tamẽtamen plures aliæ ſschedulæ, quæ hoc totum negotium ipſsis abſsolutè remittere, ſseu committere videntur, qualis eſst illa 26. Ianuar. 1638. ubi Peruano Proregi iniũgitur: Que eche de aquellas provincias, i haga embarcar para Eſspaña los clerigos, que aviendo ſsido frailes ovieren dexado los habitos, ò los frailes que ſse huvieren atrevido à paſsſsar ſsin licencia. De quo etiam agit alia ſsched. 1. Maij 1543. & alia 31. Maij 1552. Et in alia 16. Decembr. 1572. mandatur Licent. Brizeño, electo Præſsidi NoviRegni Granatenſsis, ut Prælatos pro expellendis à Regno clericos ſscandaloſsos moneret: I no lo haziendo, el miſsmo Preſsidente dieſsſse orden como no quedaſsſsen en la tierra. Et in quadam epiſstola 1. Decemb. 1573. ad Proregem Peruanum Dom. D. Franc. à Toleto, abſsolutiùs iubetur: Que expela del Reino los clerigos, i Religioſsos diſscolos, è inquietos, como eſstà proveido, i èl lo haga exectar, i que no tiene neceßidad para eſsto del Breve de ſsu Santidad, que avia embiado à pedir. I ſse le aprueba aver expelido un Canonigo del Cuzco, i una Dignidad de Popayan. Et in alia epiſstola Matr. 17. Martij 1619. ad Proregem Petuanum Dom. Princip. Squillacẽſs. de ciditur: Que quando los Religioſsos graves andan parciales, è inquietos en materia de elecciones, i no ſse halla otro remedio de componerlos, i quietarlos, el mas eficaz es ſsacarlos de ſsus provincias, ò embarcarlos para Eſspaña; pero que en eſsto ha de proceder con grã conſsejo, prudencia, i conſsideracion.
Et ex his patet reſsponſsum ad ea, quæ ſsuprà obiecimus de incapacitate ſsecularium in Eccleſsiaſsticos, & diſstinctione utriuſsque iuriſsdictionis. Nam hìc non tam contentio, quàm gubernatio (ut diximus) exercetur. Quod etiam
54
excludit periculum incurrendi cenſsuras Bullæ in Cœna Domini, quoniam illa etiam loquitur, ubi proceditur per viam iuriſsdictionis contentioſsæ, ut indicant verba, quæ apponuntur in clauſsula 12. quæ procedit clauſsulam 16. ubi de his, qui banniunt Eccleſsiaſsticos agitur, ibi: Ac ſse de illarum cognitione tanquam iudices interponunt, quæ clauſsula
55
ad omnes ſsequentes influit, & in illis repetita cenſsetur, & eodem themate retento legislatorem loqui, ex text. celebri, & Abb. & Doctor. ibi in cap. 2. requiris, de appellat. l. talis ſscriptura, & ibi Bart. & DD. D. de leg. 1. l. 3. §. filius inter medias, D. de lib. & poſsthum. text. optimus in cap. exijt, §. dicimus quoque, de verbor. ſsign. in 6. & ita generalitas clauſsulæ 16. reſstringenda eſst, ex limitatione d. clauſsulæ 12. abſsque eo, quòd obſstet dictio illa, quoquo modo, quam ſsuprà in contrarium expendimus. Nam
56
hæc etiãetiam debet reſstringi, & intelligi in caſsu, ſsive iuxta terminos de quibus loquitur, iuxta doctrinam gloſsſsæ in cap. Deus omnipotens 2. q. 1. atque adeò hoc tantùm ex illa colligitur, quòd non debet procedi iudicialiter contra Eccleſsiſsticos, nec interlocutoriè, nec difinitivè pronũtiari, quod idem ipſsum eſst, quod Nos cum Auctoribus ſsuprà relatis ſsupponimus.
Et confirmari poteſst ex ſsimili
57
de iudice ſseculari non procedente contra EccleſiaſtioũEccleſiaſtioum, ſsed eum deprehenſsum in delicto detinente, ne fugiat, & ut eum ſstatim ad ſsuum iudicem, carceremvè remittat. Quod abſsque ullo metu excõmunicationisexcommunicationis fieri poſsſse, docet text. in cap. nuper, de ſsentent. excommun. ubi Innoc. & Cardin. in Clem. 1. de pœn. num. 14. verſs. Octavò quæro, & communis apud Felin. d. cap. nuper, num. 8. limit. 3. Navarr. in Manual. cap. 27. num. 77. & latè Bobad. d.c. 18. num. 50. qui ait, ad hunc effectum poſsſse laicũ clerico, ſsuis expenſsis, cuſstodes apponere, vel illum, cum eis, ne fugiat, ad ſsuum iudicẽiudicem mittere, prout tenet Bald. in l. generaliter, §. his præſsentibus, C. de reb. cred. Aufrer. in Clem. 1. de offic. Ordin. quæſst. 2. num. 22. idem in Capell. Tholoſs. 275. & Boer. deciſs. 303. col. penult.
Qvartò, & adhuc magis in terminis, põderaviponderavi, quòd in caſsu
58
Prædicatoris libere, & ſscandalosè concionantis, expulſsionẽ, de qua agimus, licitam eſsſse, probari poteſst, non ſsolùm ex Bulla Alex. VI. quæ noſstros Reges, ut ſsæpè retulimus, in Eccleſsiaſsticis Indiarum ſsedis Apoſstolicæ legatos, vel delegatos feciſsſse videtur. Verùm & ex peculiari alia Bulla Eugenij II. quæ in Archivio Regij, ac ſsupremi Senatus Caſstellæ originaliter ſservatur, quæ eiſsdem Regibus noſstris, & eorum Con|ſsilijs, ac Vicatijs, licentiam concedit puniendi tales Prædicatores, qui ſsub occaſsione muneris Apoſstolici, quo ſsincerè, & Apoſstolicè uti debuiſsſsent, eiſsdem Principibus graviter detrahunt, vel ſscandalſsos propoſsitiones in vulgus ſspargunt, quibus populum cõtriſtarecontriſtare, aut conturbare, & ad ſseditionem inducere poſssiut. Quibus Bullis exiſstentibus, non tam videtur
59
Princeps, vel Gubernator ſsecularis in eiuſsmodi Eccleſsiaſsticos animadvertere, quàm ipſse Pontifex Romanus, qui ei talẽ facultatem conceſssit, ac per conſsequens Eccleſsiaſsticam, non ſsecularem, iuriſsdictionem exercere, ut probat gloſsſs. in cap. 1. 94. diſstinct. gloſsſs. in cap. clericum nullus 11. q. 1. gloſsſs. in cap. plures 16. q. 1. Abb. in cap. ſsignificaſsti, ad finem, de foro compet. Horoſsc. in l. 18. D. de iuriſsd. omn. iud. Decius poſst gloſsſs. ibi in cap. 2. notab. 1. de iudic. & Menchaca, & Segura in locis ſstatim citandis.
Conſstat quippè, quòd quamvis
60
ſsedes Apoſstolica non poſssit generaliter laicis in Eccleſsiaſsticos iuriſsdictionem concedere, & his in totum ſsuam exemtionem adimere, poteſst tamen ex iuſstis cauſsis aliquas cauſsas, etiam criminales Eccleſsiaſsticorum, laicis iudicibus delegare, ut tetigi ſsup. hoc lib. cap. 3. & probat text. in cap. præter, iunctâ gloſsſs. verb. Duci, 32. diſst. quam ſsequitur, & ſsingularem appellat Abb. in cap. Eccleſsia ſsanctæ Mariæ, de conſst. num. 6. & communis apud Navarr. in cap. novit, de iudic. num. 144. Marian. Socin. in cap. 1. de foro compet. Menchaca de ſsucceſsſs. creat. §. 22. num. 58. & 59. Horoſsc. in l. de quibus, num. 144. D. de legib. Covarr. in cap. Alma mater, §. 11. n. 3. Segur. in direct. iud. 1. par. cap. 11. num. 1. Bobadilla d. cap. 18. num. 43. & ſseqq. Marta de iuriſsd. 4. par. caſsu 64. num. 18.
Et ita (ut alia quotidiana exempla præteream) in ipſsis noſstris Indijs narrat Ant. de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 1. lib. 8. cap. 11. pag. 279.
61
quendam Dominicanum Concionatorem Fr. Antonium Monteſsinum totam inſsulam Hiſspaniolam concione quadã graviter commoviſsſse, & de eo, imò & reliquis eius ſsocijs ab eadem inſsula ob hoc expellendis, diu, ac multum tractatum fuiſsſse, quouſsque ipſse Monteſsimus in Hiſspaniam veniens, ſse coram ipſso Rege purgavit, Fr. Ioan. Torquemada in Monarch. Ind. lib. 5. cap. 24. pag. 710. recẽſset etiam, qualiter Mexicanus Prorex D. Martinus Enriquez, P. Fr. Franciſscum de Ribera Commiſsſsarium Franciſscanum in Hiſspaniam mandavit ob id tantùm, quòd libera quædam verba pro concione contra eũ effudit.
Et ad id iam, centum, & plus ab hinc annis, expedita fuit quædam ſschedul. 25. Ian. ann. 1531. & alia 1568. quæ reperiuntur 1. tom. impreſsſs. pag. 163. Quæ tamen ſsummâ prudẽtiâ, & moderatione in hoc procedendum eſsſse admonent; & quoniam exceſsſsus huiuſsmodi Prædicatorum, & cauſsas, quibus interdum ad excedendum moventur, & damna, quæ ex his contingere poſsſsunt, graphicè depingunt, hîc aptè, & utiliter inſserendæ eſsſsent, niſsi brevitati conſsuleremus.
Quod ſsanè non immeritò ſstatutum eſsſse videtur, nam Chriſsto Domino teſstante, & docente
62
Evangelium pacis, non ſseditionis, prædicare debet, & id quidem ſsine offenſsione, aut querela, ur monet D. Paul. 1. Corint. 6. & ad Philipp. 1. Et omnes, qui de hoc miniſsterio agunt, quod refert Matth. de Afflict. ad conſst. Neapol. pag. 241. num. 7. ubi, quòd Prædicatores nullum ad populum ſsomnium fingere debent, etiam quando nemini noceat, Eman. Roder. 2. tom. regul. q. 32. art. 8. Franc. Leo in theſsaur. for. Eccleſs. 2. par. cap. 2. Mirand. in Manual. Prælat. 1. tom. q. 50. art. 7. Riccius in prax. Archiep. deciſs. 397. num. 2. part. 4. Campanil. in diverſs. rubr. 12. cap. 13. Portel. in dub. regular. verb. Prædicatores, Simanc. in Cath. inſst. tit. 49. per totum, Iſsid. Moſscon. de Maieſst. Eccleſs. lib. 1. par. 1. cap. 19. eruditiſssimus P. Ioan. Pineda de reb. Salom. pag. 131. Læl. Zechus de Repub. Eccleſs. tit. de Concionatoribus, ex pag. 504. ad 534. & inſsignis noſster D. Laurent. Ramirez de Prado de Conſsilijs, & Conſsiliarijs, lib. 3. cap. 2. pag. 61. litt. A. ubi refert notanda aliqua ſsacrorũ Conciliorum decreta, hoc graviter caventia.
Quibus addes
63
legem 43. & 55. tit. 5. par. 1. quæ hoc reſspicientes, quarum illa, correctionem Superiorum privatim fieri monet, & non publicè, & per viam prædicationis. Hæc verò, cùm Prælatum non debere eſsſse percuſsſsorem doceat, illum quoque percuſsſsorem eſsſse inquit; Que fiere de palabra, è de mala volũtad, è dize alguna razon mala, è ſsin pro, porque ſse han de mover los coraçones delos omes à dezir, ò à fazer algun mal. E aun fieren los Prelados à las vegadas de palabra, ò en otra manera, diziendo en los ſsermones contra algunos en encubierto lo que ſsaben dellos, porq̃ los metan en verguença ante aquellos que los oyen, aſsſsacando contra ellos algunos males, q̃ non fizieron, ò de ſscubriendolos de alguna coſsa, que a vian fecho en poridad, que non era ni aun ſsabida.
Concilium
64
etiam Trid. ſseſsſs. 5. de reform. cap. 2. §. ſsi verò, Epiſscopis iniungit, ut prædicatione interdicãtinterdicant eos, qui quocunque in loco errores, aut ſscandala in populum diſsſseminaverint, de cuius praxi, & intelligentia agit | Eman. Roder. & alij ex ſsuprà citatis, Hugolin. des offic. Epiſscop. par. 1. cap. 20. §. 2. num. 3. & Aug. Barboſsa in Paſstorali, par. 3. alleg. 76. num. 48. & 49. quibus addo
65
Concilium Limenſse ann. 1567. can. 79. pag. 23. ubi in his noſstris Indijs cavetur: Que los Predicadores no ſse piquen entre ſsi, i huyan de reprebender en publico, i manifieſtamẽtemanifieſtamente à los Prelados, i Governadores, i no detraigan unos Religioſsos de otros.
Et licèt hæc omnia (ut ſsæpè monui) meliùs, & ſsatiùs ſsit, ut mediãtibusmediantibus ipſsis Prælatis Eccleſsiaſsticis exequantur,
66
data tamen eorum deſsidiâ, vel ſseditioſsorum, & ſscandalizantium incorrigibilitate, benè poterit ſsecularis poteſstas eos non ſsolum a ſsuo Regno expellere, ſsed & alijs modis comprimere, & punire, ut probatur in cap. Principes ſseculi 20. iunctâ gloſsſs. verb. Intra Eccleſsiam, & in cap. de Liguribus 43. 23. q. 5. l. 61. tit. 6. part. 1. ubi Gregor. gloſsſs. 2. gloſsſs. celebris, vern. Incorri gibilis, in cap. ut famæ 35. de ſsentent. excõm. gloſsſs. fin. in cap. 4. diſst. 17. cum alijs, quæ adducit Covarr. in pract. cap. 32. num. 2. verſs. Secundò, ubi teſstatur de communi opinione, & Bernard. Diaz, & eius Additionat. Salced. in prax. cap. 139. num. 4. Iul. Clar. §. fin. q. 36. num. 33. Farin. 1. tom. q. 8. à num. 47. Marta de iuriſsd. 2. par. 36. à num. 1. & 4. par caſs. 130. Graſsſsalius de iure Reg. Franc. lib. 2. cap. 16. pag. 92. Carol. de Graſssis de iur. & effect. clerical. effect. 1. à. num. 797. Bonacina diſsp. 10. q. 2. punct. 1. §. 4. num. 8. & noviſssimè D. Ioan. Balboa in cap. cùm non ab homine, de iudicijs, & doctiſss. D. Felician. à Vega ibîd. num. 12. pag. 269. & ad hæc fortè reſspexit epiſstola Regia ſsup. num. 16. relata, ubi poſst verba, quæ ibidem adſscripſsimus ita proſsequitur: Demas de que quando por eſste camino no ſse puedan remediar, i castigar ſseme jãtes ex ceſsſsos, conſstando, que la tal perſsona viene à ſser incorrigible, i eſscandaloſsa, i de quien ſse dize aver deſscendido al profundo de los males està aſssimiſsmo diſspueſsto por derecho ſse le fulmine proceſsſso de incorregible, para remitirleal braço ſseglar, procediendo à lo que fuere juſsicia, i eſst à determinado.
Et ex prædictis reſsultat, quòd multò magis poterunt Reges, & eorum Vicarij in his partibus Indiaru
67
vocare Archiepiſscopos & Epiſscopos, alioſsq́ue Religionum Prælatos, & Eccleſsiaſsticos, ut corãcoram ſse compareant, ubi ſsibi id expediens viſsum fuerit ad Regni tranquilitatem, vel alterius gravis negotij commodiorem expeditionem. De quo habemus epiſst. Regiam ad Proreg. Peruan. Dom. D. Franc. à Toleto ſscriptam Tolet. 1. Decẽb. ann. 1573. quæ capite 7. diſsponit, ſsive declarat: Que quando le pareciere que conviene, pueda embiar à llamar, i haga parecer ante ſsi èl, i las Audiencias à los dichos Ecleſsiaſsticos. Quæ praxis quàm ſsit ſsroquens in Hiſspania, & in alijs Regnis, benê colligitur ex Authent. nullus Epiſscopus, ibi: Niſsi Princeps iubeat, C. de Epiſscop. & cleric. Novell. Iuſstinian. 438. omninò videnda, conſs. 115. l. 65. tit. 5. par. 1. paulò ante finem, ibi: Fueras de ſsi lo mandare el Rei venir ante ſsi, ubi Gregor. Lopez gloſsſs. 8. l. 2. & 8. tit. 7. part. 3. l. 14. tit. 3. lib. 5. Recop. ibi: Los quales, aunque Prelados, ſson tenudos de venir al llamamiẽto de ſsu Rei, i para darle conſsejo, l. 13. tit. 3. lib. 4. Recop. ibi: Son obligados à venir al llamamiento de ſsus Reyes, iſseñores naturales, ubi Azeved. num. 7. Belluga, & eius Additionator Borrell. in ſspecul. Princip. rubr. M. Ant. Natta conſs. 487. & 580. vol. 3. Aretin. conſs. 58. notat, & proſsequitur Bobad. in Polit. d. cap. 18. num. 62. & ultra relatos ab eo, de eadem teſstatur, & agunt plures alij, quos refert D. Valençuela conſs. 4. à n. 79ubi, quòd Rex poteſst vocare Epiſscopos, ut corã ſse compareant,
68
& vocati tenentur venire, & ei potiùs, quàm Metropolitano eoſsdem vocanti, obedire, de quo etiãetiam alibi memini, & ſsup. hoc cap. num. 41. Peregr. conſs. 1. n. 49. vol. 1. Olivan. de iure Fiſsci, cap. 10. num. 6. & 9. Enriq. de Pontif. clave, lib. 2. cap. 20. §. 3. Et ubi caſsus acciderit, eſst videnda, & notanda ordinatio Granatenſs. Cancellariæ, lib. 1. fol. 15. verſso. Et his proximis annis de facto habuimus in ſsupremo Indiarum CõſilioConſilio,
69
in quo poſst maturam conſsultationem ad Regiã Curiam duo Illuſstriſsſs. & Reverendiſsſs. Archiepiſscopi Mexicani ob vitanda gravia ſscandala, quæ ea in provincia orta fuerant, vel oriri cœperant, quæ (ipſsis fortè Prælatis nihi alioqui malè merẽtibus) hoc remedio uti ſsuaſserunt. Quod in ſsimili conſsuluerunt Innocẽt. in cap. niſsi cùm pridem, de renuntiat. Abbas in cap. 1. col. 2. ad finem, de elect. & eos referens & ſsequens Greg. Lopez in proœm. Partitarum, col. 2. ad finem, verb. Por voluntad, ubi docent:
70
Quòd propter vitandum, vel ſsedandum ſcandalũſcandalum populi perſsequẽtis Prælatum, non ſsolùm electum, verùmetiam iam inſstitutum, ſsi populus aliter compeſsci non poſsſsit à tali perſsecutione, debet Prælatus cedere, ut populus quieſscat, & Eccleſsia stet in quiete, vel poterit removeri per Superiorem aßignato ſsibi alibi hono cambio.
An autem ad effectum expulſsionis, de qua ſsermonem habuimus,
71
liceat Proregibus, & alijs Gubernatoribus ſsecularibus aliquam ſsummariam informationẽ facere, & in ſscriptis recipere, non minus difficilis quæſstio eſst, | & de ea ſsimul in caſsu, quem retuli, ab eodem Prorege Dom. Marchione de Monteſsclaros conſsulrus fui. Nam negativem partem, iuriſsdictionis ſeclariũſeclarium contra Eccleſsiaſsticos defectus, ſsive incapacitus adſstruit, de qua ſsæpè loquuti ſsumus. Et prætereà Bulla in Cœna Domini d. caluſs. 16. ibi: Quoquomodò proceſsſsantes, quæ nullum non procedendi modum videtur exclùdere, iuxta naturam, & proprietatem illius adverbij, de qua ſsup. num. 8. loquuti ſsumus. Sed adhuc contrarium reſpõdireſpondi, ubi dicta informatio non ad proceſsſsum, nec formam iudicialem dirigitur, ſsed tantùm eo animo fit, ut Regi, & ſsedi Apoſstolicæ conſstare poſssit, quænam cauſsæ poteſstatem ſsecularẽ commoverint, vel ut meliùs dixerim, coëgetint, ut ad inſsolens hoc, & extraordinariũextraordinarium remedium deveniat.
Quad primò ex vulgata regula conſsirmari poſsſse dixi, quæ docer,
72
ei, cui aliquid permittitur, permittendũpermittendum quoque videri id omne, quod ad meliorem, imò & commodiorem eius executionem dirigitur, ut pluribus oſstẽdit Everard. in loco à conceſssione conſsequẽtis, & Segura de Avalos in direct. iud. 2. par. cap. 16. num. 2. Nec iuſstum eſsſse ad dicta expulſsionem accedere,
73
quin priùs certâ, cautaq́ue, & infallibilli probatione animum ſsuum inſstruxerit, arg. l. 3. D. de carbon. edict. cap. ubi periculum de elect. lib. 6. cùm nedum in Præaltis, aut alijs Eccleſsiaſsticis, verùm nec in plebeis hominibus, fine gravi cauſsa liceat eos à provincijs, quas incolũtincolunt, relegare, quia hoc
74
eſst iuri, & æquitati naturali contrariũcontrarium, argum. cap. quo iure, &. diſst. l. 1. & per tot. de interd. & relegat. Auth. de quæſstor. poſst princip. Bald in tit. de form. fidel. Præpoſsit. tit. qualiter vaſsſsall. iurare debeat, num. 2. Rebuff. & relati per eum in comment. ad leg. Gallic. 2. tom. tit. de. mercat. in. fin. & Aviles in cap. 1. Prætor. verb. Servicio, num. 5.
Secundò perpendi celebrem
75
text. in l. 20. verb. Otioſsi, tit. 7. par 1. ubi cùm loqueretur de Abbatibus, & alijs iudicibus & Prælatis Eccleſsiaticis immediatè Papæ ſsubiectis, de quorum cauſsis alij inferiotes ab eodẽeodem Papa nullo modo cognoſscere, nec ſse intromittere poſsſsunt, adhuc diſsponitur, quòd ſsi hi ſsecus, quàm oportet, ſsuo ſse in munere geſsſserint, exceſsſsuum relatio conſscribatur, & homines mittantur: Que informen al Apoſstolico, è le ſsepan dezir los yerros que fizieron aquellos Abades, & quòd hi interium ab adminiſstratione ſsuarum Abbatiarum removeantur, & alij eorum loco ſsubrogentur.
Cui textui mirè convenit alius
76
in Extravag, Ioan. XXII. ſsub tit. de. hæret. inter communes, inclip. Cùm Matthæus de Pontianis, ubi poſstquà retulit, Nuntios, & Inquiſsitores à ſsancta ſsede Apoſstolica miſsſsos cõtracontra hæreticam pravutatem, immediatos eidem ſsedi fore futuros. Nec cuiquam iudici Ordinario, vel Delegato licere ſse in eorum cauſsis intromittere, vel de illis cognoſscere Quavis occaſsione, vel cauſsa quoquomodò procedere præſsumant. A dhuc non obſstante hac ita enixâ, & geminatâ prohibitione, eam limitat, & declarat, inquiens: Permittitur tamen dictis Ordinarijs, & Delegatis, ſsi quid tales Nũtij contra Fidem, aut contra bonum publicum indebitè fecerint, vel attentaverint, notionẽ ſsuper his habere, & Romano Pontifici dirigere, ipſsumq́ue informare, ut ſsuper eis de remedio opportuno providere debeat: qui textus mirabilis eſst ad ſsolutionem argumenti in contraruim ex d. Bulla in Cœna Domini, ſsup. num. 71. perpenſsi. Nam & hic enixiùs, & ſsub eiſsdem verbis: Quoquomodò & quavis occaſsione. pro cedere vetat, & nihilomninus dictã notionem informativam non excludit, quæ verè ſsub illo verbo procedere non includitur. Cùm
77
proceſsſsus in iure citationem, conteſsta tionem, cauſsæ concluſsionem, accuſsantem, accuſstum, & iudicem, iudiciſsq́ue diffinitivam determinationem deſsideret; unde & nomen proceſsſsus accepit, ut notant DD omnes per text. ibi in cap. quoniam contra falſsam, de probat. cap. 1. §. 1. ubi gloſsſs. verb. Legitimè, de iuram. calum lib. 6. cap. 2. de dolo & contum. eod. lib. cap. forus, de verbor. ſsignif. gloſsſs. Bart. & DD. in rubr. C. de in ius vocand. & Alber, in dict. verb. Proceſsſsus. Et ita in terminis eiuſsdem Bullæ (licèt hæc iura non expenderit) agnoſscit Iacob. de Graph. in ipſsius cõmentarijs, quos poſst ſsuas deciſsfiones aureas adiecit, inquiens
78
abſsque ullo cenſsurarum metu poſsſse iudices ſseculares dictas informationes receipere, non ſsolùm contra clericos privatos, verùm & contra Prælatos, & Epiſscopos, ſsubdens tamen: Hoc dumtaxat fieri debere animo præſsentandi talem proceſsſsum, non Regijs Officiabus, ſsed Romano Pontifici.
In quo tamen Ego parũparum hærerem, ubi ſsupponimus expulſsionem Regio nomine, & per Regios Miniſstros fieri poſsſse. Nam ei, a quo ſsimul cum Magiſstratu talem poteſstatem recupiunt, de eiuſsmodi rebus geſstis rationem reddere debent, & ita eis apertè præcipitur in capitibus inſstructionem, de quibus ſsuprà num. 14. meminimus, ubi: Me aviſsareis mui particularmente, i con recaudos ciertos de la calidad, i circunſstancias del caſso, &c. & experſssiùs in epiſst miſsta ad Audientiam Guatemalenſsem dar. Matriti 23. Decẽb. an. 1574. quâ probatur eiuſsdem Audientiæ conſsuetudo | in recipiendis his ſsecretis informationibus contraclericos, qui Indis iniuriam faciut, ut eas poſsteà ſsuis prælatis remittant, eis ſsi mul iniungentes, ut tales clericos corrigant, & puniat, Indiſsq́ue ſsatisfacere cogant. I dẽ q́ue præcipitur in aijs ſschedulis de eadẽeadem expulfione agentibus, de qua fermonem hebemus, quæ extant 2. tom pag. 42. dum iubẽtiubent, ut cum perſsona expulſsi, ex pulſsionis cauſsas remittant. Quod videtur iuris Romani regulis conſsentaneum, quæ docent,
79
nullum militem, ſsive ignominiæ, ſsive honoris ergò mittendum eſsſse, quin cun eo cau mittatur, l. 2. §. ignominiæ, D. de his qui notantur infamia, ibi: Ignominioſsa autem miſsſsiuo toties eſst, quoties is, qui mittit, addidit nominatim ignominiæ cauſsa ſse mittere, ſsemper enium debet addere cur miles mittatur.
Præterquàm quõd
80
eiſsdem Magiſstratibus ex officio incumbit, ad eundẽeundem Regem referre, quid quid notatu, vel animadverfione dignum in commiſssis ſsibi provincijs, tam in Eccleſsiaſsticis, quàm in ſsecularibus contigerit; & præcipuè ſsi quid i fraudem, & uſsurpationem Regiæ iuridictionis admiſserint, vel tentaverint, l. 2. & 3. tit. 8. lib. 1. l. 17. tit. 5. lib. 3. l. 27. in ſsin. tit. 25. lib. 4. Recop. cum alijs, quæ adducit Azeved. in l. 1. num. 3. tit. 1. lib. 4. Recop. & Babad. in Polit. d. lib. 2. cap. 18. num. 6. Quad & iure communi ita cautũcautum, ac curatum fuit, ut ad id Principes per ſsingulas provincias diſspoſsitos haberent curioſsos Stationarios & Irenarchas, de quorũquorum munere latiùs egi ſsup. hop. tom. lib. 1. cap. 20. ubi de munure Cazicorum tractavi.
Extra dictos porrò cauſsus
81
nihil eſst, quod magis ſsupremos Principes, & eorum Proreges, ac cæteros iudices deceat, quàm plurimùm Eccleſsiaticos, Præſsertim prælaturæ dignitate fulgentes, & divini verbi Conctionatores ſsuſscipere, & revereri eos, ſsuo munere uti permittere, dummodò in eo, necimprudèter, nec impudenter ſse gerant. De quibus extant plura fantorum PatrũPatrum teſstimonia aupd Gratian. diſst. 96. & 97. & eſst videndus salvianus lib. 8. pag. 278. Alexand. &. eius Addition. Tiraq. lib. 2. Genial. cap. 8. Caſssiod. lib. 1. epiſst. 9. & lib. 3. epiſst. 37. Baronius ann. Chriſsti 325. num. 12. Annæus Robert. lib. 1. rer. iud. cap. 6. lib. 2. cap. 3. Læl. Zechus de Repub. Eccleſsiaſst. cap. de Prælat. clericis, & concionatoribus, & noviſsſsimè, & eruditiſsſsmè P. Hieronym. à Guevara Societatis IESV fulgentiſssimum decus in Conmentat, ſsup. cap. 1. D. Matthæi verſs. 8. obſserv. 2. pag. 607. & ſseqq. ubi probat, ultimam Regni ruinam præfagire Principum iram, quæ verbi divini CõcionatoresConcionatores togit exulare & è converſso in honore ſsacris Concionatoribus impenſso Regni firmam ſsacris & tranquillam felicitatem cõſsiſstere; & alia plura non minus doctè adducès Dom. Fr. Gaſsp. Villaroẽl Epiſscopus Chilenſsis, in Comment. ſsub. lib. Iudic in pluribus locis, de quibus in Indice, verb. Pradicartor.
Loading...