Solórzano Pereira: De Indiarum Iure - The School of Salamanca

preceding text ...

back | | continue

D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

fol. 263
D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

DE INDIARVM OCCIDENTALIVM Ivre, sive Gvbernatione

LIBER SECVNDUS:

In quo de Commendis Indorum.

CAPVT PRIMVM. De Commendarum nomine, origine, & reformatione: & de causis, rationibus, & exemplis, quibus hodiernus earum usus innititur, & ab impugnationibus, & obiectionibus Chiapensis Episcopi vindicatur.

CAPVT PRIMVM. De Commendarum nomine, origine, & reformatione: & de cauſsis, rationibus, & exemplis, quibus hodiernus earum uſsus innititur, & ab impugnationibus, & obiectionibus Chiapenſsis Epiſscopi vindicatur.

SVMMARIVM CAPITIS PRIMI.

1 VSVS communis loquẽdiloquendi magis attẽdiattendi debet, quàm propria ſsignificatio.
2 Novis rebus inventis, nova quoque vocabula adinve nienda ſsunt.
3 Commendarum, & Commendatariorum nomen non eſst improprium, & unde originem traxerit & num. ſseqq.
4 Commendæ Indorum, qua forma, & fine à Columbo, & alijs Gubernatoribus antiquitùs fieri cœperint?
5 Commendare verbum interdum ſsignificat idem, quòd deponere, & frequentiùs aliquẽ commendatum habere, & in ſsuam fidem, & tutelam accipere.
6 Commendatarij Indorum dicuntur vulgò Encomenderos, & quare?
7 Commendati, & Recommẽdati, vel Affida ti, qui dicantur, & quare in Regno Neapolitano?
8 Commendarum antiqua forma Indorum libertatem infringebat, & alia damna eis inferebat, & ideò prohibita fuit.
9 Chiapenſsis Epiſscopus ſscripſsit tractatum cõtracontra Commendas IndorũIndorum, & de eorũeorum dãnis.
10 Commendarum ſsuper abrogatione, vel con tinuatione ſsæpè, & varie actum, & proviſsum fuit, & quare? & num. 16.
11 Principio uno illicito dato, plura inconvenientia ſsequuntur.
12 Iuris, & rationis à Regulis, quæ diſscedunt, modo hac modo illac fluctuant.
13 Reges noſstri Pijßimi quantum ſsemper curaverint Indis favere, & Commendas eis damnoſsas tollere.
14 Commendis Indorum nova tandem forma præſscripta fuit, eorum libertti, & ſsaluti in nullo contraria, & qualis?
15 Commendatarijs Indorum, quæ onera iniungantur, remißivè.
16 Commendarum originem, hiſstoriam, & refor mationem, quæ ſschedulæ, & Auctores referant.
17 Chiapenſsis Epiſscopi obiectiones, contra usũ Commendarum, locum non habere in novis, & reformatis, oſstenditur.
18 Indi non fiunt ſservi, imò nec vaſsſsalli Hiſspanorum, attenta nova commendarũcommendarum forma.
19 Princeps rectè poteſst alijs tribuere tributa, vel alia iura, quæ ipſse percepturus eſsſset. L. delegare 13. D de novation & aliæ ſsimiles explicantur, ibidem.
20 B. Gregorij locus refertur, uſsum Sardiniæ, noſstris Commendis ſsimilem, referens, & probans.
21 Feudatarij, & Barones ubi Regalia colligunt, ex Regia conceßione, perinde eſst, ac ſsi Princeps colligeret.
22 F. Alfonſsus à Caſstro conſsultatio refertur, ſsuper validitate, & perpetuitate harum Cõ mendarum Indorum.
23 Legis Agrariæ intentio, & cur eius executio ſsuſspenſsa fuerit.
24 Vitium, quod tolli non poteſst ſsine maiors damno, vel periculo, dißimulandum eſst.
25 L. 12. tit. 10. lib. 5. Recop. quæ donationes Indorũ fieri prohibet, qualiter intelligatur?
fol. 264
26 Lex una, ex illis, quas novas vocarunt, anni 1542. quæ Cominendas Indorum probibuit, revocata fuit.
27 Indurum vaſsſsallagium, aut proprietas, vel loca, aut oppida Indiarum, donari non poſsſsunt, & quando in hoc diſspenſsatum.
28 Ioan. Matienzi verba referũturreferuntur circa explicationem legis 12 iit 10. lib. 5. Recop.
29 Commendæ reformatæ, ex tribus cauſsis, & retionibus iuſstificantur, & quæ illæ?
30 Indorum tutela, & inſstructio in fide à Cõmendatarijs exigitur.
31 Homines nobiles, & ſstrenui milites in Indijs, adearum defenſsionem, mediantibus Indorum Commendis, conſservantur.
32 Conquiſsitorum, & aliorum benè meritorũ remuneratio mediantibus Indorum commendis conſsequitur.
33 Indos Hiſspanis commendari ad inſstructio nem in Fide, & vita politica, ex primitivæ Eccleſsiæ moribus originem trahit.
34 Homines prudẽtiores ſsunt veluti lex hebetioribus.
35 Græci ob ingenij præſstantiam, de qua gloriabãtur, ſse aliorum dominos eſsve putabãtputabant, ex Euripide, & Sophocle.
36 Homines rudes, & imbecilles, ſsæpè ſse alijs in ſervitiũſervitium dare ſsoliti ſsunt, à quibus tueantur, & ſsuſstent entur, & exemplum in Marianaynis, ex Athenæo.
37 Clientibus, uti ſservis utebãturutebantur Theſsſsali, & Athenienſses, & de nominibus eorũeorum, & vaſsſsallis ſservitutis Regni Aragoniæ.
38 Athenienſsibus ſse inclientelam dare debebant, qui cives non erant, ſsed inquilini, & iudicium de hac re.
39 Patronorum, & clientum inſstitutio, & obligatio apud Romanos qualis? ex veteri Romuli lege.
40 Patroni olim dicebantur advocati, & ipsũ ius patronatus advocatio, & de advocatijs feudalibus, remiſsſsivè.
41 Cõmẽdatarij IndorũIndorum, & Barones vaſsſsallorũ, appellari poßũt Patroni, vel ſsuſsceptores eorum, ſsecundùm Acoſst. & Calliſst. Remir.
42 Patroni etymologia, ex D. Iſsidoro, & alia biſstorialis, ex Plutarcho.
43 Patronus cur dicatur advocatus, manumiſsſsor, procarator Cæſsaris, & Eccleſsiæ benefactor?
44 Patroni dicebãturdicebantur, qui nationes debellatas in fidem, & clientelam ſsuam recipiebant.
45 Novus Orbis conſservari non poſsſset, niſsi illius Cõquiſsitores in eo permanerent, & re munerarentur.
46 Parta tueri non eſst minor virtus, quàm quærere.
47 Conquiſsitores, & alij ſstrenui milites Commendarum titulis, & veluti vinculis in Novo-Orbe retinentur.
48 Romani qualiter emeritos milites in Provincijs ſsubactis, agris donarent, & alijs modis remunerarent?
49 L. in agris, de acq. rer. dom. l. item 15. §. itẽ ſsi fortè. D de reivind. l. Lucius 11. D. de eviction & l. 1. & aliæ, C. de fund. Limitro. lib. 11. expenduntur, & illuſstrantur.
50 Reges noſstri non poterant benemeritos in cõquiſsitione, populatione, & pacificatione Indiarum remunerari, ſsi eiſsàem Commendæ Indorum non ßignarentur.
51 Novi Orbis provinciæ, ut plurimum, ipſsorum ducum, & Conquiſsitorum expenſsis, & abſsque aliquo Regum ſsumtu detectæ, & adquiſsitæ ſsunt.
52 Milites Romani per plures annos ſsine stipendio aliquo ſsuis ſsumtibus, & expẽſsis militarunt.
53 Solidati quãdoquando, & quare dici cœperint milites? unde vox Hiſspana Soldados.
54 Conquiſsitores Indiarum, & eorum filij iuſstè queri poſsſsent, ſsi nullis præmijs, & commodis in illis remunerarentur.
55 Militia exprobrata creditur, quæ irremunerata tranſsitur, & qualiter equi etiãetiam præmijs afficerentuir? ex Caſssiod.
56 Militari periculo, & ſsudore parta, hominibus chariſssima eſsſse ſsolent.
57 Reges hiſspaniæ ſsuo munert, & officio non ſsatisfacerent, ſsi benemeritos in Indiarum conquiſsitione præmijs, & honoribus non cõdecorarentcondecorarent.
58 Præmia benè merentibus tribui, eſst unus ex præcipuis effectibus legis, ac Regis. L. & virtutum, C. de ſstat. & imag. & ſsimiles illuſstrantur, ibid.
59 Bene merentibus præmia præbere, nõnon ſsolùm naturali ratione, verùm & inſstinctu tenemur. L. ſsed ſsi lege, §. conſsuluit, D. de petit. hæred. l. Attilius Regulus, D. de donat. & ſsimiles, expenduntur, & exornantur, ibid.
60 Remunerationes benemeritorum omnes nationes quantumvis barbaræ concorditer admittunt, ex eleganti loco Senecæ.
61 Regum remunerationes, & beneficia pleniſsſsima, & cumulatiſssima eſsſse debent.
62 Benemeritos pleniſssimè honorandos, & remunerandos eſsſse, nullæ leges enixiùs, & attẽtiùs caverũtcaverunt, quàm noſstræ ſseptẽ partitæ. L. 3. tit. 1. par. 1. l. 1 & per tot. tit. 27. l. 1. & 23. tit. 21. l. 3. tit. 10. par. 2. & l. 51. tit. 18. par. 3. quæ agunt de remunerandis benemerentibus, expenduntur, & illuſtrãturilluſtrantur, ibid.
63 Gratia pulera meritò dicitur, quæ benemerentibus conceditur, & verba Greg. Lopez.
fol. 265
64 Remunerãdi benemeritos præciſsa obligatio, à quibus Auctoribus tractecur, & aſsſseratur.
65 Donationes nullæ in remuneration ſservitiorum factæ, immenſsæ videri debent.
66 Benemeritorum præmia in ſsimilium gaudium redundant.
67 Facta egregia cum præmijis non afficiũafficium ſserviad deteriora hominess invitantur, & quare? ex Scip. Amirato.
68 Remuneratio meritorum iuſstum dominantis prodit Imperium, ex Caßiod.
69 Beneficia ſsunt, quæ Regna ſsublimant.
70 Principis, & fiſsci augmentum in remuneratione vaſsſsallorum conſsiſstit. Auth. ut uyd, ſsine quoquo ſsuffrag. §. Cogitation igitur, collat. 2. expenaitur, & illuſstratur, ibid.
71 Reip. Unicum fundamentum eftt benemeritorum remuneration.
72 Militibus magna aliqua perficientibus præmia, & privilegia magna omnia Regna. & Reſspublic a conceſsſserunt.
73 Alexãdri Magni, Pyrrbi, & Alfonſsi Regis Aragonij cura, & liberalitas in remunerandis egregijs militum factis refertur.
74 Iſsraëliticã Tribus qualiter ſortitãſortitam fuerint terram Promißionis, quam ipſsæ debellaverant.
75 Feudorum occaſsio, origo, & intention, & unde cœperint?
76 Feudi etymologia, & alia de feudis, remiſsfivè
77 Hiſspaniæ Reges qualiter ſse babuerint in remunerandis Ducibus, & Arenuis militibus, qui eam à Mauris vindicarunt.
78 Hiſspaniæ Proceres. Titulati, & Domini vaſsſsallorum, & Maioratuum unde originem babuerint?
79 Commendatarij Indorum adinstar dominorum vaſsſsallorum Hiſspaniæ creati ſsunt, ex Acoſsta.
80 Maioratus Hiſspaniæ adinſstar feudorũ fundati videntur, & de his adillos regulariter argumentari licet.
81 Commendarum cauſsas, & cõquiſsitorum Indiarum, remuneration plures ſschedulæ Regiæ, & plures etiam Auctores probant, qui referuntur.
82 Gregorij Lopez verba referuntur Hiſspanos laudantis ob detectionem, & converſsionem Novi-Orbis.
83 Oratio Caroli Magni ad milites ſsuos refertur, & primis Indiarum Conquiſsitoribus accommodatur.
84 L. 1. & 23. tit. 21. par. 2. pro præmijs, & honoribus, Cõquiſsitoribus debitis, expenduntur.

HIS, quæ de ſservitio perſsonali, & tributis Indorum ſsuperiori libro tractavimus. Cogruè ſsubnectitur diſsputatio de Commendis eoru, quæ in his ptovincijs uſsitantur, & peculiaribus quibuſsdam, ac veluti municipalibus legibus moribuſsq́ reguntur. Nec verebor hocverbo uti, quod iam pridem receptum invenio,

^† cùm, comunis ufus loquendi magis attendi debeat. Quàm propria ſsignificatio, ut in ſsimili pluribus relatis probat Covar. 3. Variar. cap. 5. n. 1. Simanc. de primog. Lib. 2. cap. 10. Mantica de conienct. ult. volunt. lib. 3. tit 8. ex num. 1. & de ambig. convent. lib. 1. tit. 3. n. 10. & lib. 2. tit. S. ex num. 1. & Ego in 1. tom. lib. 1. c. 4. num. fin. ubi cum Quintiliano trado, utendum verbo, ut nummo, cui publica forma fit. Maximè

^† cũcum inventis novis rebus, nova quoque vocabula adinvenire liceat, iuxta vulgare dictum Ciceron. lib. 1. Academ. quæſst. qui etiã tradit lib. 1. offic. Sermone eo uti debemus, qui notus ſsit nobis. Et hoc

^† de quo agimus, licèt novũ videri poſssit, non tamen ineptũineptum, nec impropriũimproprium ſsit: cũcum ex re ipſsa, quæ gerebatur, occaſsionem aſsſsumſserit, & eo in ſsimili uti videamus Rubr. & tex. in. l. 8. tit. 6. lib. 1. Recop. ubi dicitur, quòd Rex noſster tantùm eſst, Comendero de lo Abadengo, i de ſsus ciudades, i villas, i lugares, &c.

Eſst quippe ſsciendum,

^† quòd ubi primùm primæ Indiarum inſsulæ à Chriſstophoro Columbo luftratæ, & colonijs Hiſspanorum illu ſstratæ fuerunt, cùm multi ad eas, divitiarũdivitiarum cupiditate allecti, confluerent, & prædictæ infuſsæ eo tempore plurimis Indis abundarent. hi inter Hiſspanos diſstribui cœperunt, ut ipſsis in agrorum cultura, auro, & argento quærendo. & legendo, & in alijs demeſsticis. & neceſsſsarijs miniſsterijs inſservirent. Idemq́ue poſstmodum Nicolaus Ovandus, & alij Gubernatores continuarunt. Et ad Novam-Hiſspaniam, Iucataniam, aliaſsque continentis provincias, poſsteà detectas, extenderunt Ferdin. Corteſsius, Franciſs. Montejus, & alij Duces, a c Gubernatores: mandata Regia, quæ contrarium præcipiebant, aliter quàm oportebat, |

fol. 266

intelligentes, vel ob perſonarũperſonarum, & provinciarum conditionem, non obſservantes.

Et quoniam Indiad certum tẽpustempus, & ad beneplacitum Regis, vel Gubernatorum concedebantur; ipſsiſsq́ue Hiſspanis, eorum in Fide inſstructio, ſsuaviſsq́ue, & benigna tractatio valdè commen labatur, ta 1s diſsftributio Commendae nomen accepit, & qui Indps accipiebant, Commendatarij dicti ſsunt, vulgò Encomenderos, à Latino verbo Cõmendo,

^† quod interdum idem ſsignificat, quòd deponere, l. at ſsi quis 14. §. impenſsa, D. de religioſs. & ſsumt. funer. l. Lucius 24. & l. Publia 26. in princip. D. depoſsiti, 1. 5. & 9. C. eodem, l. commendare l. 86. D. de verb. fignif. cum alijs, quæ ultra Alciat. Forner. Brechæum, & Gœddæum ibid. tradit Cuilac. lib. 2. obſs. cap. 17. & Rævard. lib. 1. coniectan. cap. 14. Et frequentiùs, a; oqie, ſsibi commendatum habere, & in fidem ſsuam, ac tutelãtutelam recipere, l. ſsi is qui rẽ 66. §. ſsi tu TitiũTitium, D. de furt. l. Thais 41. §. hærede, D. de fideicom. libert. l. ſsi verò 12. §. cùm quidam, D. maãdat. & apud Terent. in Eunucho act. 4. ſscena 2.

Ego me tuæ commendo, & committo fidei.

Quam

^† ultimam ſsignificationem ſsive dicti verbi derivationẽ in noſstris terminis probat Acoſsta lib. 3. de procur. Indor. ſsalur. cap. 10. ad. medium, inquiens, hos ſsuſsceptores Indorum Encomenderos fuiſsſse vocatos; Pro cura, ac provedentia, quam gerere debebant bominum ſsuæ fidei, ac tutelæ commiſsſsorum. Et invenio

^† ſsimilem vocem ob conſsimilem conſsuetudinem in Neapolitano regno reperiri, in quo Commendati, & Recommendati dicuntur, non ijdem, qui vaſsſsalli, fed tantùm, qui ſse in alicuius potentioris fidem, & tutelam receperant, qui & Affidati vocantur, ut conſstar ex eiuſsdem Regni conſstitutionibus lib. 3. tit. 7. ibi: Vt in terries demanij nostri, nulli omninò liceat affidatos, vel recommendatos habere: & obſservar Prateius & Kalinus de verb. iur. verb. Commendati, & latiùs Martin. Magerus de advocatia armata, cap. 9. nem. 692. pag. 404. ubi tractar, Recõmendari quinam dicti, & ad quid obligati? Sed eiuſsmodi

^† Indorúm diſstributiones ſsuprâ dicto modo fiery ſsolitæ, plura ſstatim dãna, & inconvenientia detegere cœperũtcœperunt, quoniam Indorum libertas infringi videbatur, quam ſsemper Reges noſstri Pijſsſsimi ſsummopere curarunt, ut ſsæpè probavi, & quia Commendatarij, magis devitiarũdevitiarum cupiditati, quàm Indorum ſsaluti, & doctrinæ intendebant, & conſsulebant; atque ita eos. ſsupra modum vexabant, & pecudum inſstar laborare faciebãt. Vndè plures abſsumti tuerunt,

^† ut latiſssimè refert, & dolet Epiſscopus Chiapenſsis in peculiari tractatu, quem Hiſspano ſsermone concra has Commendas ſscripſsit, ubi exorditur, peius per eas Indis conſsultum fuiſsſse, quàm ſsi læmonibus commendarentur.

Quapropter

^† de eis tollendis, & abroganlis ſsæpiſssimè actum, & cautum, fuit, & præſsertim in inſstructionibus Didaci Velazquez ann. 1518. & Ferdinandi Corteſsij ann. 1523. quæ habentur in 4. tomo impreſsſs. pag. 248. verſs. Otroſsi. Vbi enumerates Indorum vexationibus, & alijs damnis, quæ ex his CommẽdisCommendis proveniebant, inquit: Que aviendoſse mandado platisar ſsobre ello à los del Conſsejo, y à Teologos Religioſsos, i perſsonas de muchas letras, i de Buena I ſsanta vida, parecio que Nos con buenas conſsciencias (pues Dios nueſstro Señor criò a los Indios libres, i no ſsujetos) no podemos mandarlos encomendar, ni hazer repartimiento dellos à los Chriſstianos, i aſs si mandamus no ſse hagan, i ſse quiten los hechos. De quâ prohibition agit, præter alios Remefalius in hiſstl. Guatem. lib. 7. cap. 11. quod tamẽ ſstatim per alias ſschedulas comperendinari iuſsſsum fuit, propter urgẽtes, & enixas ipſsorum gubernatorum, & Hiſspanorum reclamationes, qui aliter, nec ſsibi, nec Indis conſsuli poſsſse cauſsabantur, & brevi has Indiarum provincias deſserendas, ac depopulandas, ſsi ſservitia, quibus aſſueverãtaſſueverant, quibuſsq́ue omnino egebant, admerentur.

Quo vel ſsolo exẽploexemplo

^† intelligere poſsſsumus, quàm ſsit verum ac certum id, quod Imlperator ſscribit in auth. ut iudices ſsine quoquo ſsuffrag. §. conſsiderantes, & ibi gloſs. verb. Illicito, nimirùm, uno principio illicit dato, plurima mala ſsequi. Et quæ

^† à recti iuris, & rationis regulis diſscedunt, modo hac modo illac fluctuare, ut præclarè oſstendit Andr. Canonher. in Aphoriſsm. polit. pag. 705. ex Veleio Paterculo lib. 2. & Nat. Comite lib. 26. hiſst. ſsui temp. ubi ita rectiſssimè inquit: Qui ſsemel à recto tramite prudentiæ, & æquitatis declinaverint, modò hac, modò illac fluctuent, neceſsſse eſst; nec ibi cõſistuntconſistunt exempla, undè cœperut, ſsed quamlibet in tenuem recepta tramitem, latiſssimè evagãdievagandi ſsibi licent am ſsumunt, & ubi ſsemel à recto deerratum eſst, in præceps itur.

Verũ

^† inſsignis, & aſssidua Regum Noſstrorũ pietas, & IndorũIndorum tuedorũtuedorum, & in naturalẽnaturalem libertatẽ aſſerendorũaſſerendorum cura, & ſsolicitudo, hæc omnia tandẽtandem reformavit, & rationibus, ac difficulttatibus, quæ hinc, & inde adducebantur, conſsideratis, eam viãviam elegit,

^† ut in inſsulis & provincijs anteà detectis, & in Peruanis, quæ tũc tẽporis Frãciſsci Pizarri, & lociorum induſstriâ detegebãtur, & in alijs, quæ poſtmodũpoſtmodum luſstrari, & â noſstris coli contigeret, Indi Hiſspanis nullo modo tãquàm ſservi, nec ſsub ſservitij per|

fol. 267

ſsonalis titulo, aut iure commendarentur: ſsed certa tantùm Indis, & definite quantitas aſsſsignaretur, quam tribute nomine Regi præſstare deberent, hæcq́ue de eiuſsdem Regis voluntate, à Gubernatoribus, qui ad id expreſssã facultatem haberent, primisillis earundem provinciarũ detectoribus, & cõquiſsitoribus, alijſsq́ue benè merentibus applicari, & diſstribui poſsſset, pro iporum, & alterius hæredis vita, iuxta præſscriptam in lege ſsucceſsſsionis formam, de qua inferiùs agemus: &

^† cùm onere, ut eoſsdem: ributarios Indos, ſsibi Catholica cto modo commendatos, in Fide Catholica inſstrui curarent, liberaliter exhiberent, atque ab aliorum iniurijs defenderent, & ut Regi ipſsi fidelitatem iurarent, Regniq́ue defenſsioni, & tuitioni, ubi opus eſsſset, inſstar vaſsſsalorum feudalium, aſsſsiſsterent, ut

^† colligitur ex plurimis fchedulis, proviſsionibus, & inſstructonibus Regijs, quæ congeruntur in 2. tom. impreſsſs. ex pag. 183. cum multis ſseqq. Quæ originem, progreſsſsum, exceſsſsum, & reformationem dictarum Commendarum, eo quo retuli modo, recenſsent, & ſsimul oſtendũtoſtendunt, quàm varlè, & ſsibi invicem contrariè, pro temporum, & relationum varietate, ſsuper hoc articulo conſsultationes, & deciſsions emerſserint. De quibus Ego etiam aliqua prælibavi ſsup. lib 1. cap. 1. & 2. & plurima ad earum Commenlarum hiſstoriam pertinentia ſscribit Epiſscop. Chiapen. in d. tract. Gomera in hiſst. Indiar. 2. Par. Cap. de los Conquistadores, Ioan. Matienz. in. tract. M.S. de moderat. Regn. Perù, 1. par. capl. 12. & in commentarijs ad 1. 12. tit. 10. lib. 5. Recop. Acoſsta d. lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. cap. 10. & 11. Anton. de Herrera in hiſst. general. Indiar. decad. 1. lib. 3. cap. 13. 16. & finali. & lib. 4. cap. 12. lib. 5. cap. 11. lib. 7 cap. 10. lib. 8. 12. lib. 10. cap. 12. & decad 2. lib. 1. cap. 11. lib. 3. cap. 8. lib. 5. cap. 2. lib. 10. cap. 2. & decad. 3. lib. 4. cap. 3. & 8. Lib. 5. cap. 1. lib. 3. cap. 10. 14. & 15. lib. 9. cap. 2. lib. 10. cap. 10. & noviſsſsimè, & diligentiſsſsime (poſst hæc ſscripta) Anton. De Leon in lib. Nuper Hiſspano ſsermone edito, cuititulum ſsecit, De las confirmaciones Reales, 1. par. cap. 1. per totum.

Quibus ita præiactis, primo colligere poſsſsumus,

^† tractatum illum Epiſscopi Chiapenſsis, qui tantopere nationis noſstræ mulis placet, ubi adverſsus has Commendas invehit, & eorum damna recenſset, de primis quidem illis, quæ Regibus noſstris inſscijs, imò & invitis, & repugnantibus, introduci cœperunt, intelligendum eſsſse. Nam viginti rationes, quas Chiapenſsis expendit, eòtendunt, quòd Indi libertate privantur, multis damnis, ærũ nis, & iniurijs afficiuntur, & in Fide CatholiCa non inſstruuntur. Quæ plane ceſsſsant, attentâ, & inſspectâ nova formâ in eiſsdem Commèdis aſsſsignatâ, & ultimis mandatis Regijs omninò ſservari iuſssâ. Nam iuxta eam

^† Indi non fiunt ſservi, nec vaſsſsalli Hiſspanorum, ſsed liberi, & ſsub dominio, & protectione Regis manentes, tribute, quæ eidem iuſstè præſstare debuerant, ex ipſsius mandato, & delegatione Commendatoribus pendunt, à ouibus viciſsſsim tutelam, ac protectionem accipiunt, & Parochum, ſsuſsſsiciẽti mercede remuneratum, qui eoſsdem Indos in ſspiritualibus regat, & inſstruat. Quod in ſse nullam duritiem, vel iniquitatem continent, ſsi Commendatarij tales ſseſse exhibeant, quales fide iuratâ profitentur. cùm

^† maniſseſstum ſsit, licere Principi, alijs attribuere, quæ ipſse percepturus eſsſset, 1. delegare 13. D. de novat. & delegat. §. planè, Inſst. de inut. ſstipulat. Cum alijs traditis a Connano lib. 6. Comment. Cap. S. Medices in tract. de novation. Par. 1. q. 1. num. 2. Rota Genuenſs. deciſs. 19. num. 7. & in noſstris terminis ex cõmunis Iuriſsrudentum, & Theologorum opinione, reſsolvit Acoſsta d. lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. Ioann. Matienz. In d. 1. 12. tit. 10. lib. 5. Recop. Ant. de Herrera d. hiſst. gener. Ind. decad. 1. pag. 323. & Ant. de Leon, omninò videndus, d. lib. de confirmat. Regijs. 1. par. cap. 18. & ſseqq. Ubi ſsigillatim. & erudite omnes Chiapenſsis obiectiones refert, & refellit.

Pro quibus facit

^† Beati Gregorij inſsignis auctoritas ab eodem Acoſsta perpenſsa, lib. 3. Regiſstri, epiſst. 23. ubi. nobiles quoſsdam viros Sardiniæ ſscribens, eoſsq́ue commode admonens, quid deberent præſstare ſsubditis ſsibi commiſsſsis? (& quidem infidelibus adhuc) & quid ob eam rem percipere ab illis poſsſsint? ſsic inquit: Ad hoc quippè vobis illi cõmiſsſsi ſsunt, quatenus & ipſsi veſstræ utilitati valeant ad terrena deſservire, & per veſstram providentiam eorũeorum animabus ea, quæ ſsunt æterna, proſspicere. Et Ego addo Camill. Borrell. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 13. num. 23. & cõſs. 1. centur. 1. ubi in ſsimili, cum Innoc. Capic. & alijs advertit,

^† quòd Barones, ac feudatarij, & beneſsiciarij, ubi privilegiũprivilegium habent, tribute, pœnas, & mulctas percipiendi, in locum Regis, aut Principis concedentis ſsuccedere, & ſsubrogari dicuntur. Et conſsilium

^† manuſscriptum eruditiſssmi Patris Fr. Alfonſsi a Caſstro, quod apud me habeo, qui cùm Londini ageret 13. Ianuar. ann. 1558. & ut apparet rogatus fuiſsſset, an poſsſset Rex noſster has Indorum Commendas vendere, vel in perpetuum concedere? reſspondit, quòd quamvis Epiſscopus Chiapenſsis, ut omninò ceſsſsent, & tollantur, d. tractatu ſsuadet, ipſse tamen, earum conditionibus inſspectis, & damnis, & ſseditionibus, |

fol. 268

quæ ex abrogatione timeri poſsſsent, in ea ſsententia eſst, ut permitti, & conſservari poſssint, & debeant, imò & vendi, aut perpetuari, ſsi id oportereviſsum fuerit, de quo dicam infrà cap. 30. ubi huius conſsilij iterum memini num. 10. Et adducit

^† exemplum legis Agrariæ, & quæ circa eam ſscribit D. Auguſst. lib. 2. de de civitate Dei, cap. 24. cuius iam alio loco meminimus. Et potuit allegare text. in c. denique, ibi: Relinquendi ſsunt, 4. diſstinct. cap. comeſsſsationes 44. diſst. cap. non poteſst 23. quæſst. 4. quibus probatur,

^† quòd quando aliquod vitium inolevit, nec tolli fine periculo poteſst, quia eo ſsublato, ſsubditi ad deteriora prolaberentur, vel maius periculum reipub. immineret, ſsub quadam diſssimulatione debet permitti. Quod benè proſsequitur Pettus Ravenas in tract. de conſsuet. ſsect. 1. nem. 27. & Iacob. de Graffis conſs. 12. de poœniten. & remiſs. nu. 2. & illuſstriſs. Archiepiſscopus Bracharenſsis Acuña in notis ad d. cap. denique, num. 5. pag. 32.

Secvndò, ex eoſsdem principijs inferri poteſst explicatio, & praxis ad textum alioqui difficilem, & ſsuprà dictis valdè contrarium in

^† l. 12. tit. 10. de las donaciones, lib. 5. Recopil. quæ ita inquit: Mandamos que de aqui adelante ninguna merced ſse haga à perſsona alguna de Indios. Hæ enim lex debet intelligi, attento tempore quo prolata fuit. Tunc enim ob inſstantes Epiſscopi Chiapenſss, & aliorum piorum virorum animadeverſsiones, in Curijs Matritenſsibus anni 1 5 2 3. id petitum fuit, quod in d. lege conceditur, licet non fuerit obſservatum, & poſstà latæ fuerunt illæ leges, quas novas vocant, ann. 1 5 4 2. inter quas

^† una, has Commendas Indorm penirus ceſsſsare, & radicitus extirpari iubebat, Indoſsq́ue anteà donatos, & diſstributos ad Regiam Coronam reduce, ut habetur d. 2. tomo, pag. 191. & ſseqq. Cæterùm cùm hæc lex, reciamantibus Indiarum incolis, & multa con tra eam obijcientribus, fuerit revocata per aliam, ann. 1 5 4 5. quæ extat eod. 2. tom. pag. 197. & tandem nova, & æquitati conformis Indos commendandi norma (quam retulimus) conſstituta: revocata quoque hac in parte cenſseri debet d. l. Recopilationis, ut benè advertit Matiencus ibidem Vel

^† eſst reſstringenda, aut intelligends, ut ſsolùm procedat, quando proprietas, & vaſsſsallagium ipſsorum Indorum conceditur, & donator. Hoc enim Reges Noſstri plurimis ſschedulis, & proviſsionibus ſse nequaquam facturos promiſserunt, & iurarunt; neque in totum, aut in parte quicquam de Indearum Demanio in alium alie. naturos, ut conſstat ex reiatis in 1. tom. impreſs. pag. 58. & ſseqq. & à me latiùs in tract. de præcedent. num. 62. Quamvis in hoc etiam cum Marchione Corteſsio & Pizarro, & noviſssimè. cum Oropeſsio, & alijs diſspenſsatum videamus, quibus Indi, Indorumq́ue populi, in titulum, & vaſsſsallagium conceſsſsi ſsunt. Cæterùm ubi ſsolùm tractatur de conceſssione ſsimplicis C5mendæ, & quoad collectionem tantùm tributorum, dicta lex practicari non pcterit,

^† quia ut ſsubiungit Matiençus: Tunc Indi ipſsius Regis dumtaxat vaſsſsalli remanent: ipſsis enim Commendatarijs ſsolùm conceduntur tributa, ab ipſsis Indis debita ratione protectionis, & doctrine Catholicæ, cum onere ea expendendi in his Indiarum locis, ubi Commendas obtinent, ut ſsuftentari valeant huius Regni habitatores, milites, Clerici, & officiales in præſsidium eorum, qui eos dectrina imbunt, & ſsibi ſsacra ministrant, nec iuriſsdictio aliqua eis tribuitur à Rege, nec conſsequenter eis competit ea pars tributorum, quæ ratione instruendæ politiæ, & iuriſsdictionis ipſsi tenentur Regi præſstare, & non alijs, quia nemo alius iudices eis dare potuit, nec ad congregationem in populis faciendam compellere, &c. Quam Matiençi ſsententiam ſsequitur Azevedus ibid. num. 1.

Tertiò, ex prædictis deſscendit, hanc ultimam, quam probamus, Commendarum formam, ultra alias caiſsas. & rationes

^† tribus præcipuè fulciri, quæ eam iuſstiſssimam, & utiliſssimam reddunt, & iuris regulis aliarumq́ue nationum exemplis valdè conformem. Quarum prior eſst,

^† ipſsorum Indorum tutela, & inſstitutio, quæ Commendatarijs iniungitur, ut novæ fidei tyrones, tenera q́ue ſstirpes, patrocinio curâ q́ue veterum protegantur, inſstituantur, Religioniſsq́ue diſsciplinâ regantur. Altera,

^† ut in his Indiarum provincijs, homines nobiles, ac divites, ſstrenuiq́ue, & veterani milites permanerent, qui in earum defenſsione, ubi opus eſsſset, eâdem virtute uterentur, quam in acquiſsitione oſstenderunt. Tertia,

^† ut Reges Noſstri Potentiſssimi, grati animi ſspecimen, circa primos illos conquiſsitores, & ecrum filios exhiberent, & benè Regibus de ipfis, & de Repub. meritis, aliqua pramia conferrent, quod maximè Regalem Celſsitudinem decet.

Et ut à prima exordium ſsumamus, non poteſst durum, aut novum videri,

^† quòd Indi, qui propter barbariem, & ſsui abiectionem ſse ipſsos defendere neueunt, vel Chriſstianè, ac politicè gubernare, Hiſspanorum ſsidei, ac clientelæ, quantum ad hæc attinet, committantur. Nam ut egregiè (ut ſsolet relioua) advertit Acoſsta d. lib. 3. cap. 11. pag. 321. Quid magis ſsalutare dici poteſst, quàm ut novi Chriſstiani, veterum diligentiæ con mendentur. Quod etiam in primæva Eccleſsia in more fuiſs|

fol. 269

ſse, Dionyſs. Areopagita latißimè indicat, de Eccleſsiaſst. Hierarch. cap. 9. cùm Fidei cãdidati probatæ vitæ ſsuſsceptoribus traderentur, piè, ac salubriter imbuẽdiimbuendi, atque officiosè adiuvandi, &c. Naturalis quippè ratio efficit, ut

^† homines prudentiores ſsint veluti lex hebetioribus, ut latiùs dixi 1. tom. lib. 2. cap. 7. n. 56. & ſseqq. & tradit Ioan. Garcia in tract. de nobil. in inſscrip. num. 1. & 2. Vnde

^† Græci ob præclara ingenia, & perſsuaſsionem intumeſscebant, & reliquas totius orbis gentes Barbaros appellabant, atque illis ſse dominari æquum eſsſse putabant, teſste Euripide in Iphigenia, dum canit:

Denique, æquum eſst nos Achivos imperare barbaris,
Quippè nata eſst ſservituti barbarorum natio,
Cæterùm GraiũGraium genus natura ſstatuit liberũ.

In quod recidit illud Sophoclis in Aiace: Parvi ſsine magnorum auxilio dubiũdubium ſsibi constituunt, quaſsi in arce præſsidiũ. Optima enim illa ſsocietas, qua qui ditior eſst, pauperiorem ſsibi adiungit, & qui maior eſst, minorem industria ſsua regit. Et Dionyſs. Halicarnaſs. lib. 1. ubi inquit: Sempiterna lege receptum eſsſse, ut inferiores ſsubijciantur, & obediant ſsuperioribus.

Et magis ad rem notſsram Athenæus. lib. 6. Dymnoſsoph. cap. 7. n. 337.

^† Multi (inquit) cùm ſsui ipſsorum domini eſsſse non poſsſsint ob animi imbecillitatem, ſse in prudentiorum dominorum ſservitium exhibent, ut ab illis studium conſsequantur, quod ſspectat ad res neceſsſsarias; atque ipſsi contrà illis tribuunt, prout ſservire poſsſsunt. Quomodo Maryandini ſseſse Heracleotis ſsubiecerunt, promittentes ſse pro mercede ſsemper eſsſse ſservituros, ſsi ſsibi neceſsſsaria ſsuppeditarent, &c.

Quapropter eodem Athen. teſste

^† Theſsſsali hos habuêre clientes, quos Peneſstas, vel Mneſstas vocabant, eiſsq́ue veluti ſservis utebãturutebantur, & Athenienſses ſsimiliter, illos Thetas appellantes ob miniſsteria. De quibus etiam agit Vveſsembechius in §. libertinorum, Inſst. de libert. Camill. Borrel. de præſst. Reg. Cath. cap. 18. num. 45. & Calliſstus Remirez in tract. de leg. Regia, §. 32. num. 11. & §. 33. num. 3. ubi agit de vaſsſsallis ſservitutis Regni Aragoniæ, & cur ſsic appellentur, & quibus æquiparẽtur. Et hic mos adeò apud omnes Græcos invaluit, ut Adrian. Turneb. lib. 12. adverſs. cap. 10. explicans illum locum Terentij, cuius ſsuprà mentionem feci:

Ego me tuæ commendo, & committo fidei.

Id dici putet

^† more, & inſstituto Athenienſsium, apud quos qui cives nõnon erãterant, ſsed inquillini, patronum aliquem ſsibi optabant, Quod προςάτ μω νέμειν dicebãtdicebant, qui autẽautem patronũpatronum nõ habebãt, in ius eo nomine vocabatur, appellabaturq́ue illud iudiciũiudicium ἀϖροςασί διϰϰ& conducut alia, quæ adduxi ſsup. cap. 4. n. 95. & 96.

Quod inſstitutum,

^† ex veteri Romuli lege, etiam apud Romanos obtinuit, dum plebeis hominibus, qui erant á Patricijs ſseiuncti, permiſsit, ut ipſsorum quilibet Patronum, quem ex Patribus vellet, cooptarer. Et Patronis iniunxit, ut clientibus de iure reſsponderent; abſsentium, ac præſsentium æquè curã agerent: lites pro clientibus eo pacto, quo patres pro filijs, ſsuſsciperent: accuſsatorum impetus repellerent, nec teſstimonium in clientes ferre cogi poſsſsent. Clientibus verô mutuâ vice mandavit, ut Patronos colerent, atque honorarent, dotem ipſsorum filiabus, ubi pauperes eſsſsent, conferrent: teſstimonium q́ue adverſsus eos neutiquam dicerẽtdicerent, & modis alijs, quibus poſsſsent omnibus, grati animi ſsignificationem præſstarent, ut refert Plutarch. in Romulo, Dionyſs. Halicarnaſs. lib. 2. Agell. lib. 5. noct. Atticar. cap. 12. Vvolphang. Lazius de Repub. Rom. pag. 896. Ioan Roſs. & eius Addition. Dempſsterus de antiq. Roman. lib. 1. cap. 18. Læl. Biſsciol. lib. 19. horar. ſsubſsec. cap. 22. Paulus Manut. in ſscholijs ad Cicer. lib. 5. epiſst. ad Atticum, epiſst. 11. & ex noſstris Eguinar. Baro, Franc. Hottoman. Petr. Greg. Frãciſsc. Conan. Franc. Polletus, & plurimi alij, quos refert Caſsſsan. in Catal. par. 8. conſsid. 5. Freccia de feud. tit. de origin. Baron n. 21. & ſseqq. Borell. d. cap. 18. n. 50. Bobadill. in Polit. lib. 2. cap. 10. Cabed. 2. par. deciſs. 104. Remirez. d. §. 32. num. 27. & 28. Ioan. Kalinus, & alij de verb. iur. verb. Cliens, Patronus, & Ius patronatus, Cuiac. in cap. quanto, de iudic. in fin. ubi obſservat,

^† quòd Patroni olim Advocati dicebantur; & ipſsum ius patronatus. Advocatio. De quo etiam latiùs agit Cochier. in peculiari tractatu, quem de feudalibus advocatijs. ſscripſsit, Petr. Faber. lib. 1. ſsemeſstr. pag. 40. & 133. ubi addit, quaſsdam cœnas à cliẽtibus patronis dari ſsolitas, & quòd eis obſsequium deberent, Guidas Pancirol. in theſsaur. variar. lection. iur. lib. 1. cap. 90. pag. 2. 128. & ſseqq. 198. Vvermſserus in exercitat. Academicis, exercit. 8. q. 12. pag. 363. cum ſseqq. ubi agit de Patronis, & clientelæ iuribus, & an adquirant iuriſsdictionem, Marinus Frecc. ubi ſsuprà lib. 1. cap. 1. Henric. Roſsent. in eod. tract. cap. 1. concluſs. 8. & noviſsſsimè, & pleniſsſsimè Martinus Magerus, poſst hæc ſscripta à Me viſsus, in luculento tractatu de advocatia armata, ſsive clientelari Patronorum iure & poteſstate, cap. 2. ex num. 1. & cap. 5. q. 1. & ſseqq.

Quibus addo in noſstrûm Indorum terminis loquentem Ioſseph. Acoſst. d. lib. 3. de procur. |

fol. 270

Indor ſsalut. cap, 10. ad hanc. Romanorum conſsuetudinem reſspiciens, inquit: Quos

^† nos Encomenderos, vocamsu, meliũs appellari poſsſse Patrnos, ſsive suſsceptores Indorũ. Prout & in Baronibus tradit remirez ubi ſsupradicẽs, quòd rectè Patroni vaſsſsalli clientes dici poſsſsunt, Cum quo Auctore Ego libenter in hac patroni appellatione cõvenio. Eſst enim magis Latina, quàm Commendatarij, & non minus apta ad rem, ſsive offcium de quo agimus, deſsignandum, ut vel ex ipſsius nominis etymologia patere poteſst.

^†Patronus enim, ut docet. D. Iſsidor. lib. 10. etymlog. fol. 69. & Feſst. de verb. ſsignif. fol. 153. dicitur à Patre, eo quòd ſsicut ille filium generans, deducit à non eſsſse ad eſsſse ita & Patronus.

Nec minus quadrabit alia etymilogia, quã tradit Plutarch, ubi ſsum. dum inquit, quendam hominem nomine Patronum, ex ijs, qui Evãdrum in Italiam ſsequuti ſsunt, imbecillorũimbecillorum curam geſssiſsſse, eiſsque præſsidio fuiſsſse, à quo, ut à fauſsto omine, Latini nomen Patroni acceperunt, pro omni illo, qui alterius eſst benefactor. & auxiliator Vnde Horat. lib. 2. epiſst. 7. Pol me miſerũmiſerum, Patrone vocares, Terent in Eunuch. act. 4. ſscen. 3. Te mihi Patronum cupio, Thais.

^† ex his cauſsis, atque exemplis dicitur Patronus Manumiſsſsor, cap. liberti. 12. q. 2. Advocatus, l. ſsancimus. 2. C. de Advocat. diverſs. iudic. Procurator Cæſsaris, ſseu Defenſsor fiſsci l. fin. C. de Advoc. fiſsc. & in Eccleſsia, Eccleſsiæ benefactor, cap. decernimus 16. quæſst. 7. cum alijs. quæ prædicti Auctores adducunt. Et quod magis ad rem noſstram facit,

^† tantopere à Romanis Iuſstitia culta fuit, ut ij, qui civitates, aut nationes devictas bello in fidem recepiſsſsent, Partroni, etiam dicerentur more maiorum ut inquit Cicero lib. 1. offic. & Remirez dict. §. 32. n. 27. pag. 357. in fine.

Quo exemplo idem nomen ad feudi dotractum eſst, & Patronus etiam pro feudi domino uſsuropatur ut benè advertit, & probat Rofenthal, de feud, c. 10. concl. 7. n. 6. & 15. & Magerus, plures alias huius nominis acceptiones addicens, d. cap, 2. n. 156. & ſseqq.

Secvnda quoque ratio, quam ſsuprà pro defenſsione harum Cõmendarum adduximus. ſsumta, ac petita ex neceſsſsitate retinendi, & conſservandi in his provincijs primis earum Conquiſsroribus & alij Nobilibus ſstrenuiſsq́ue Militibus, qui eas colerent & defendeRent; non minoris ponderis, ac iuſstificationis cenſseri debet, Nam ut unqiut Acofta lib. 3. c. II. pag. 317.

^† Noves bic Orbis Regi uſsque adeò longè poſsito, ſsubactus, in illius ditione retineri nullo inodo poſsſset niſsi à quibus erat quæſsitus, abijſsdẽ cuſstodiatur, ut licentiãlicentiam Barbarorum frænarent, & finitimis tuerntur, & notris demum legibus aſsſsuefecerrent, Neque

^† enim minus eſst (ut Ovidus dixit) quàm quærere parta tueri, imõ maius, ac difficilius, ut Nazianzen. probè aſsſserit invect, I, contra Iulianũ. Atque ita præciſsum fuit

^† eos his Cõmendarun cõmodis quaſsi vinculis alligare, ut in peregrina terra homies alioqui patria amantiſssimi tenerentur, fierent q́ue novæ Reipublicæ cultores, atque amplificatores ſstodioſsi, fixaſsq́ue ibi fedes collocarent, Quod cum eis in ipſsarum Cõmendarum conceſssione paciſsimur, ut ſsuo loco dicemus.

Poteſstq́ue hæc cauſsa (ut & ſsuperior) ex ſsapientiſssimæ Romanæ Reipublicæ ſsimili conſsuetudine roborari,

^† quæ ubi Colonias ſsuas in ſsubactas provincias deducebat, & extendebat, quò magis firmaret, ac defenderent novos Colonos, & præcipuè veteranos & emeritos milites, qui in eis ſsubigendis inſsudaverant, domicilio illarum donatos, varijs privilegijs, ac commoditatibusproſsequebatur: & inter alia, pro virtutis præmio, agro, vel prædia opima aſssignare ſsolebat, vel reditus ex prædijs tributarijs, ſstipendiarijs, aut limitrophis, ex quibus commodè & honorificè ſsuſstentari poſsſsent, ut contat

^† ex l. in agris, D. de acquir, rer. domin l item ſsi verberatum, 15. §. item ſsi fortè D, de reivindic. ibi. Et ager militibus aſssignatus eſst, l. Lucius, 11. D. de eviction. ibi: Præcepto principali partim distractas, partim veteranis in præmia aſssignatas. l. 1 & per totum, C. de fundis Limitrophis, lib. 11. li nulli C, de fund. patrimon, eod. lib. iunctis alijs, quæ tradit Cicer Philip. 5. & lib. 11. epiſst. fam. epiſst. 19 & 20. Siculus Flaccus, & Frontitinus in lib. de condition & qualitat. agrorum, Higynius ilb, 2. de limitibus, ibi; Diviſsi, & aſssignati ſsunt agri qui veteranis alijs q́ue perſsonis per cẽturias certo modo adſscripti, aut dati ſsunt &c. Budæus in annot. ad i Herennius D. de eviction pag. 691. Tiraq. in notis ad Alexand. lib. 6. genial 10. pag. 895. & lib. 4. cap. 18. Alciat. lib. 1. parerg. cap. 38. Lucas de Pena in l. quicunque la. 2 C. de omni agro deſserto, col. 2. lib. 11. Forcat. in Neciomant. iur. dialog. 18. & ſseqq. Briſsſson. & Kalinus de verb. iur. verb. Aſssignatus ager, Cuiacius lib. 2. obſs. cap. 9. Hottoman. quæſst. illuſst. cap. 1. Balduin. Pichar. & alijs in §. itẽitem ea, §. per traditionem, Inſst. de rer. diviſsione, idem Pichardus in §. quòd ſsi fugerit, n. 20. Inſst. de emt. & vend. Calliſstus Remirez d. §. 32. n 27. Marinus Freccia, & alijs ſsup. num. 39. relati, & Balthaſsar Ayala de iure belli lib. 3. cap. fin. n. 8. ubi poſstquàm præmia, & privilegia militaria connumeravit, quibus milites à Romanis donari ſsolebant, hæc maximè habita eſsſse |

fol. 271

dicit: Vt poſst exhauſstos labores milites emeritis ſstipendijs, ſsanguine & ſsudore partis agris donarentur: hos enim lectiſsſsimos fructus, velut opimam prædam laborum, periculorumq́, accipiebant: & idem tradit noſster ſsæpè laudatus D. Amaya lib. 1. obſser. c. 1. & noviſs. D. Nicol. Ferd. à Caſstro exercit. Salmant. 1. n. 21. pag. 31. & exercit. 3. n. 148. pag. 510.

Tertia verò & ultima ratio, quæ ad remunerationem ConquiſitorũConquiſitorum, & benemeritorum in his Cõmendis ſspectat, nõnon debet minus inſsra, atque eſsſscax iudicari, ut benè etiam advertit, & proſsequitur Ioſseph. Acoſsta d. lib. 3. c. 11 pag. 317. & ſseqq. Neque

^† enim poterãtpoterant, Reges noſstri, aut perquàm ægrè poterant, tãtos tot hominum ſsudores præmio pari afficere, niſsi ni Novo-Orbe, illorum virtute parto, potentiam quæſstumq́ue partirẽur, Nam neque iſsti alioqui cõtenticontenti eſsſsent, & cæteris ſsimilia audẽdiaudendi, aggrediendi q́ue cuoiditas omnis extingueretur, Maximè

^† cùm Noſstri Duces, & hominies in his Novi Orbis expeditionibus, ſsuis ferè ſsemper expẽſsis militaverint, neque ſtipendiũſtipendium aliquod à Rege, vel de publico acceperint, veteres

^† illos Romanis imitãtes, quinut ſscribit Dionvſsius Halicarnaſs. lib. 4. uſsque ad tempora Tulli Regis proprijs ſsumtibus militarunt, vel ut arbitratur, Sabellicus lib, 4, Ænead. 5. uſsque ad bellũbellum Maſsſsiniſsſsæ cum Siphace. vel iuxta Titum Livium lib. 4. decad, I uſsque ad Anxurij oppidi captum, quod nunc Terracina vocatur, anno ab Vrbe condita 348. Quo tempore

^† cœperunt Patres certa militribus ſstipendia præfigere, ſsolidis ſsolvere, quapropter Solidati appellati ſsunt, & kodic quoque apud nos vulgari nomine, Soldados, dicuntur, ut ultra alios obſservat Marinus Freccia d. cap. I numII, & ſsequentib. Petrus Gregor, lib, 14. ſsyntagm cap. 10. num. 16 ubi etaim agit de Soldurijs Gallorum, de quibus infrãinfram hoc libro cap. fin, Dicemus, & D, Sebaſstian. à Covarruvias in Theſsauro linguæ Hiſspanæ, verb, soldado.

Vnde

^† meritõ queri poſsſsent primi illi Cõquiſstores, & hodie poterunt, qui eis ſsucceſsſserunt, vel qui illos in ſsimilibus expeditionibus imitantur, ſsi extot, ac tantis provincijs, & divirijs, ſsuo ſsudore, ſsanguine, & expenſsis Noſstris Regibus partis, nullum ipſsi commodum præminum & honorem conſsequerentur. Quia,

^† Caſssiodorus in quit lib. 2. epiſst. 28. Exprobrata militia creditur, quæ illaudata, & irremunerata tranſsitur: & etiam equi, & bruta animalia ſspectare videtur præmia ſsua, & tanta iuſstitiæ vis eſst, ut neque illis tardiũs detur laboris pretium qui ſsentire non poterantt denegatum, Et

^† quia hominibus ſsemper cariſssima eſsſse ſsolent, quæ militari periculo, ſsudore, & ſsanguine acquiruntur, ut ex pluribus Scripturæ locis rectè obſservat Martinus Delri. in Adagijs ſsacris, tomo 1. adag. 85. pag. 80. pluribus ornat, & proſsequitur huius liberalitatis, & remunerationis neceſsſsitatem, & utilitatom oſstendens, Adam Contzen lib. 3. Politicorum, cap. 9. per totum.

^† Reges ipſsi Regio muneri, & naturali, ac civili iuri non ſsatisfacerent, ſsi in eiuſsmodi præmijs, & remunerationibus præſstandis, & hilariter exhibendis, iuxta laborum, ſservitiorum, meritorumq́ue rationem deficerent, & operam ſsedulam non navarent. Eſst quippè

^† unus expræcipuis legis, ac Regis effectibus, præmia pro meritis unicuique tribuere, l. & virturum, C. de ſstatuis, & imag. l. 1. D. de iuſstitia & iure, l. 3. tit. 1. par. 4. cum ſsimilibus congeſstis à D. Ioann. Valençucla conſsil. 82. num. 34. Et

^† non ſsolùm naturali ratione, verùm & inſstinctu quis tenetur benè ſservientibus, ac de ſse meritis competentem remunerationem præſstare, l. ſsed ſsi lege, §. conſsuluit, D. de pet. hæred. l. Attilius Regulus, ubi DD. D. de donat. l. ſsi pignore, D. de furt. Alexand. ab Alexand. omninò videndus, lib. 5. Genial. cap. 1. verſs Tum ego, & Seneca epiſst. 28. ad Lucil. ſsic inquiens:

^† Credamus nihil eſsſse grato animo boneſstiùs, omnes hoc urbes, omnes etiam ex barbaris regionibus gentes clamant. In tanta iudiciorum diverſsitate referendam benemerentibus gratiam, omnes uno ore affirmant, in hoc diſscors turba conſsentit. Cui convenit M. Tullius in orat. pro Caio Rabirio, Ioan. Stob. in ſsermone de Repub. Sebaſst. Foxius lib. 2. de Regis inſst. & alij relati à Simancas lib. 1. de Repub. cap. 20.

Qvod in Regibus, & Principibus longè exuberantiùs procedit,

^† quorum beneficia, præſsertim ubi bellicos labores remunerãturremunerantur, pleniſsſsima, & cumulatiſsſsima eſsſse debent, ut docet elegans text. in. cap. 1. de donat. & in l. beneficium, ubi latè Iaſs. & alij, D. de conſstit. Princip. & meliùs leges noſstri ſseptem partiti iuris,

^† quæ in hac cura omnes alias totius orbis excedunt, ut ipſse Rex Aldephonſsus carum Auctor teſstatur in l. 3. tit. I. partita I. & ita de ea paſssim mentionem fecerũr, ſsed præcipuè in l. 1. & per totum iti 27. de los galardones, par. 2. l.I. & 23. tit 21. & dict. tit. 10 ead. part. ibi: Primeramente, faziendo bien à cada uno, ſsegun lo merecieſsſse. Ca eſsto es aſssi como la agua que faze crecer todas las coſsas: & in l. 57. tit. 18. par. 3. ubi inquit. Fermoſsa gracia es la que el Rei faze por merecimiento de ſservicio, que aya alguno fecho, ò por bondad |

fol. 272

que aya en ſsi, &c. Vbi Greg. addit,

^† Pulera est iſsta lex, & meritò dicit pulcream gratiam, quæ fit in remuneratiionem ſservitiorum, cùre tunc non dicatur contra ius, ſsed potiùs ſsecundùm iuris diſspoſsitionem, unde tanquam beneficium, est latiſsſsimè interpretanda, & in dubio non præſsumitur perſsonalis, ſsed realis, &c.

Quod etiam

^† latiſsſsimè probant, & proſsequuntur innumerij alij, quos refert Tiraq. in l. ſsi unquãunquam verb. Donatione largitus, ex num. 12. C. de revocand. donat. Petra de poteſstate Princip. cap. 32. dubit. 2. pricipali, n. 138. Hippolyt. Rimin. in princip. Inſstit. de donat. num. 55. & in §. 1. cod. tit. num. 1220. & ſseqq. ubi,

^† quòd nullæ donationes factæ à Principe in remunerationem ſservitiorum immenſsæ videri debent, Menoch. conſs. 331. num. 75. & 76. vol. 4. Cæſsar de Grafſsis deciſs. 2. de donat. num. 18. Mantica de tacit. & ambig. convent. lib. 13. tit. 15. num. 16. & lib. 21. tit. 4. num. 7. Stephan. Grat. tom. 2. diſscept. cap. 368. num. 13. Tiber. Deci. conſs. 25. vol. 1. D. Valençuela dict. conſs. 82. ferè per totum, Burgos de Paz conſs. 25. ex num. 16. Ioan. Garcia de nobilit. gloſsſs. 1. §. 1. num. 14. & fol. 41. num. 41. Andr. Canonher. in Aphor. polit. pag. 778. Ægid. Bened. in. l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, I. tom. cap. 10. num. 68. Mag. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 2. cap. 3. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 3. num. 81. & cap. 6. num. 27. ubi inquit,

^† benemeritorum præmia in ſsimilium gaudium redundare. Nos infrà hoc eodem lib. cap. 2. num. 47. & ſseqq. Et Scipio Amiratus lib. 2. diſsſsert. polit. cap. 7. in fin. ubi. ait, quòd

^† cũcum probè facta nullis præmils, ac lau. dibus afficiuntur, tunc ad deteriora homines invitantur; ſsumto videlicet co argumento, quòd ſsi bona opera non remunerantur, ergo neque mala punientur.

Eòq́ue reſspiciens Caſsſsiod. lib. 1. var. epiſst. 42. inquit:

^† Remuneratio meritorum iuſstum dominantis prodit imperium, apud quem perire neſscit, quòd quempiam laboraſsſse contigerit: & lib. 3. epiſst. 11. Beneficia ſsiquidem ſsunt,

^† quæ Regna ſsublimant, & libertatis dominus iugiter potest creſscere, ſsi ſsibi ſsubiectos studea ampliare. Quæ verba mutuatus videtur ab

^† Imper. Iuſstinian. in Auth. ut iudices ſsine quoquo ſsuffrag. §. cogitatio igitur, collat. 2. ubi inquit, quòd licèt Princeps immodicum quæſstum de ſsuo imperio diminuat, in eo tamen augebitur, ſsi ſsubiecti incrementum maximum percipiant, quia tunc, & imperium, & fiſscus abundabit, utens vaſsſsallis locupletibus, & eis conſsonant alia, quæ adduxi ſsuprà lib. 1. cap. 15. num. 53. & ſseqq. Tiber. Decian. dict. conſsil. 45. num. 53. & noviffimè plura alia adducens Dom. Valençuela conſsil. 161. num. 42. vol. 2. ubi, quòd

^† unicum Reipublicæ fundamentum eſst benemeritorum remuneratio.

Et hac propter

^† nullum uſsquam Regnum, nulla uſsquam Reſspublica fuit, quæ militibus magna aliqua perficientibus, eximia aliqua præmia non concederet, etiam in eorum poſsteris duratura, ut conſstat ex tit. D. & C. de vereran. & privileg. veteran. §. fi lijs autem, Inſstit. de excuſsat. tutor. ubi plura adducit Balduin. omninò videndus, & plurima Claudius Coteræus, Georgius Acacius, Balthaſs. Ayala, & alij, qui peculiares tractatus de illis ſscripſserunt, & Gentianus Hervetus in notis ad Clement. Alexand. lib. 1. ſstrom. cap. 3. pag. 312. ubi præmia varia pro meritorum varietate cõſtitutaconſtituta eſsſse oſstendit, tam in hac vita, quàm in æterna. Et in hoc inquit Cæl. Rhodig. lib. 7. antiq. lect. cap. 28. Summum

^†faſstigium facinorum Alexandri Magni conſstitiſsſse. Idemq́ue de Pyrrho Epirotatrum Rege tradit Plutarchus in eius vita: Alacris, & promtus ad rependendam gratiã; & Antonius Panorm. lib. 1. de dict. & fact. Alphonſs. Reg. Arag. ait: Regam illum à nemine unquam gratitudine, & officio ſse vinci paſsſsum

Atque ita videmus, multum in noſstris terminis,

^† Deo Auctore, & diſstributore Ioſsue, Iſsraẽliticas Tribus terram promiſsſsionis, quã ipſsæ debellaverant, ſsortitas fuiſsſse, ut habetur Ioſsue 13. & deinceps, & proſsequitur Mag. Marquez ubi ſsup. lib. 2. cap. 31.

Et eandem cauſsam, & originem

^†habuerũt feuda, quę in Germani, Longobardia, & alijs provincijs adeò pererebuerunt. Nam Imperatores, & domini ſsuperiores, qui regiones aliquas, bello ſsubactas, ſsuis adijciebãtadijciebant Imperijs, ut eos quorũquorum operâ, & virtute in illis uſsi fuerant, remunerarent, vel etiam, ut ad eas regendas, & conſservandas aliquorum induſstriâ iuvarentur, inter eoſsdem oppida, & prædia, aut provincias aliquas, præſsertim limitaneas, partiebantur; ut permanente ſsupremo omnium penes concedentem imperio, eiq́ue fidelitate, & recognitione iuratâ, quâ ſse illius homines, hoc eſst, quaſsi clientes profiterentur, & quaſsi pro patrono colerent, ipſsi milites in eiſsdem terris, vel oppidis iuriſsdictionem haberent, fructuſsq́ue, & proventus ad honoriſsicam ſsui ſsuſstentationem perciperent, & oppida, ac vaſsſsallos ſsibi commiſsſsos in ſsidem, ac clientelam admitterent. Veſstigijs Græcorum, & Romanorum in hac adinventione inſsiſstentes, qui pariter ob ſsimiles cauſsas patronatus, & clientelas, & agrorum diſstributionem inter milites introduxe|

fol. 273

runt, & tribuna, & ſstipendiaria prædia, de quibus ſsuprà loquuti ſsumus.

Et hanc

^† conceſssionem feudum appellarunt, vel à fidelitate, quam promittebant, vel à conditionibus, ſseu fœderibus, quæ cum ſsupremis dominis percutiebant, ut ad reductionem variarum, & contrariarum in hac feudorum origine opinionũopinionum, rectè innumeris relatis reſsolvit, & concludit Marin. Freccia in d. tract. de feudis, lib. 1. c. 1. Roſsenthal. c. 1. cõcl. 8. Claud. Coteræus, omninò videndus, de iur. & privil. milit. lib. 3. cap. 20. inter tract. Doct. fol. 451. Guid. Pancirol. in Theſsaur. var. antiq. lib. 1. c. 90. pag. 130. Kalinus, & alij de verb. iur. verbo Feudum, Calliſstus Remirez d. tract. de lege Regia. §. 23. n. 18. Ioan. Garc. de expenſs. c. 12. n. 13. &. alij, quos refert Iul. Clarus, & Baiard. §. feudum, q. 1. Vincent. Cabotius lib. 2. var. diſsput. cap. ult. Camillus Gallin. de verb. ſsignif. lib. 9. c. 28. ex n. 8. ubi novis conſsiderationibus defendere tentat, feuda antiquitus, tẽporetempore Romanorum, originem habuiſsſse, Mornatius in notis ad l. Lucius, D. de evict. pag. 540. ubi inquit feuda eſsſse invecta à ſsubigentibus, fineſsq́ue propagantibus Francis. ad ſsimilitudinem adſsignationis agrorũagrorum, quos Romani in debellatis provincijs militibus reſevabãtreſevabant, Martin. Magerus de advocatia armata, cap. 15. nu. 65. pag. 651. ubi ait, feuda ex conſsuetudine Germanorum originem traxiſsſse.

Et ne longiùs extranea exempla petamus. idem in Hiſspania noſstra contigiſsſse, ex antiquis hiſstoriarum monumentis agnoſscimus.

^† Nam ubi per noſstros Reges à Maurorum invaſsione, & occupatione vindicabatur, ſstrenui duces, ac milites, qui eos in his bellis iuvarunt, ob virtutis præmium multa oppida, caſstra, arces, & agros liminaneos acceperunt; vel in ipſsis urbibbus, recenter recuperatis, ad earundem tutelam, & ornatum manere iuſsis, pluribus poſsſseſssionibus, alijſsq́ue beneficijs, & honoribus donati ſsunt. Ex quibus tot

^† nobiliſssimi Proceres, & vaſsſsallorum Domini originem habuerunt, & tot Maioratus, qui eandem Hiſspaniam noſstram illuſstrant, ut conſstat ex l. 51. tit. 18. p. 3. & latiùs proſsequitur Bobad. in politic. lib. 2. cap. 16. n. 81. vbi rectè docet, hos eſsſse veluti nervos, & oſsſsa corporis Politiic, illiſq́;illiſque ſsublatis, eius periculum imminere, Calliſstus Remirez, qui alios plures adducit in d. §. 32. Salazar de Mẽdoça in tract. de orig. dignit. Hiſspaniæ, & in ſspecie,

^† ad noſstros Indorum Commendatarios, hoc exemplũexemplum applicans, loſseph. Acoſsta. d. lib. 3. c. 11. pag. 317. & Anton. de Leon in. d. tract. de. confirm. Regijs, 1. part. cap. 18. n. 23. ubi inquiunt, in illis, perinde atque umbra, quandam Hiſspaniæ Procerum repræſsentari, cùm ſsubditis, ſsive ut noſstri vocant, vaſsſsallis imperitent.

Quemadmodum

^† dicti Maioratus feudorum inſstar in multis eſsſse videntur, ita ut de his ad ilos regulariter valeat argumentum, quamvis negari non poſssit, quin in pluribus differant, ut poſst Baldum in l. cùm in antiquioribus, num. 6. C. de iur. delib. Paulum de Caſstro conſs. 164. col. 1. lib. 2. latè tractat Molina de primog. lib. 1. cap. 7. num. 1. & 6. Burgos de Paz in proœ. l. Taur. ex num. 72. ad 81. Parlad. in ſseſsquicentur. differen. 19. Covarr. lib. 3. var. cap. 5. num. 5. Padilla in l. unum ex familia. §. ſsi de Falcidia, nu. 7. in fin. D. de leg. 2. Greg. Lopez in l. 6. tit. 11. part. 6. verbo Que la non pudieſsſse, Matieczus in l. 6. gloſsſs. 3. num. 26. & 31. tit. 7. lib. 5. recop. Anton. Gomez in.l 40. Taur. num. 77. Marta de clauſsulis, 2. parte, clauſs. 78. num. 3. &. 5. Gama deciſs. 51. num. 5. Mieres de maiorat. 2. parte, quæſst. 6. ex num. 20. & alij, apud Valaſscum axiomat. iur. litt. A. num. 425. noviſssimè D. Valençuela conſs. 113. num. 49. vol. 2.

Et quibus, ni fallor. ſsatis ſsufficienter colligitur, quot ac quantis rationibus, & exemplis Commendæ noſstræ muniantur, & defendantur, & quàm iuſstis de cauſsis benemeriti huius Novi-Orbis Conquiſsitores illis remunerentur.

^† Quod plurimis etiam Regijs ſschedulis expreſssis verbis oſstenditur, & deciditur, quæ reperiuntur in. 2. tom. impreſsſs. ex pag. 183. & optimè obſservat Anton. Herrera in d. hiſst. general. Indiar. decad. 4. lib. 2. cap. 5. & 11. & alibi paſssim, ubi cauſsas, & curam harum remunerationum recenſset, & idem noviſssimè præſstar Fr. Ioann. Zapata in tract. de iuſst. diſstrib. 1. part. cap. 4. num. 18. ubi inquit, & probat, quòd Novi-Orbis Duces, ſsive Conquiſstadores, debent remunerari, atque alijs præſserri, utpotè qui proprijs ſsumtibus, labore, & induſstriâ hunc Novum-Orbrm acquiſsiebunt, & antiquo accumularunt; partum conſservant, & in totius Regni bonum, & utilitatem protegunt, & tuentur, & tot affecti ærumnis, Imperium Hiſspanum, ita latè propagarunt, & nomen ſsuum nobilitarunt, & argenti, atque quri immenſsam vim nobis communicarunt. Et ante eos Ioarn. Matiesz. in tract. Manuſscript. de moderat. Reg. Perù. cap. 14. & 24. & Greg. Lopez in l. 2. gloſsſs. 1. tit. 13. part. 2. vbi occaſsione illius tex. qui legalitatem, ſseu fidelitatem, Hiſspanorum ſsuper alias nation extollit, eoſsdem

^† ob inquiſsitionem, & acquiſsitionem huiua Novi-Orbis plurimis honoribus dignos eſsſse inquit: Quia vocarunt ad Fidem Christi incognitas uſsque ad hæc ſsæcula gentes, in Oceani ſsinus, atque receſsſsus, ut meritò de Hiſspania dicipoßit illud Iſsaiæ vaticinium. Ecce gẽtẽ, quam neſscrebas, vocabis, & gentes, quæte non |

fol. 274

cognoverunt, ad te current propter Dominum Deum tuum. & ſsanctum Iſsrael, quia glorificavit te, &c.

Quibus inſsectis, aptè mihi his Conquiſsitoribus congruere videtur

^† oratio caroli Magni RomanorũRomanorum Imperatoris ad nobiles Francos, & Germanos, ſsubactis Saxonibus, quam refert Eguinarthus in eius vita, & Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 3. colloq. 2. de bellor. event. in ſsinem dum ita eos alloquutus natratur. Ite Milites mei, vos Heroes vocabimini Socij Regum, Iudices criminum; vivite posthac laboris expertes, conſsulite Regibus publico nomine, favete orphanis, iuvate pupillos, conſsilio circundate Principes, ab his victum, & vestitum & ſstipendium petite. Si quis negaverit, inglorius infamiſsq́ue eſsto: ſsi quis iniuriam vobis intulerit, reum ſse Maieſstatis agnoſscat. Vos autem cavete, ne tantum decus, tantumq́ue privilegium, iuſsto bellorum labore partũ, aut ebrietatis, aut ſscurrilitatis, aut alio quovis vitio maculetis, ne quod largimur vobis ad gloriãgloriam redũdet ad pœnãpœnam, quãquam de vobis ſumẽdamſumendam ſsi fortè exceſsſseritis, nobis, & ſsucceſsſsoribus nostris Romanorum Regibus perpertuò reſservamus. Hucuſsque oratio Caroli Magni. Cuius verba

^† reſspexiſsſse videtur l. 1. tit. 21. part. 2. ibi: Los nobles omes, que fueron pueſstos para defender las tierras, coniunctâ l. 23. eiuſsdem tit. ibi: E porende los Reyes les deben bonrar como aquellos con quien han de fazer ſsu obra, guardando, è honrando à ſsi miſsmos con ellos, è acrecentando ſsu poder, è ſsu honra: E todos los otros comunalmente les deben honrar, porque les ſson como eſscudo, i defendimiento.

CAPVT II. De Commendae Indorum diffinitione, & de iure, quod per eam Patrono, seu Commendatario praestatur, & an, & quatenus feudo, usufructui, emphyteusi, maioratui, & donationibus, quae sub modo, similis sit?

CAPVT II. De Commendæ Indorum diffinitione, & de iure, quod per eam Patrono, ſseu Commendatario præſstatur, & an, & quatenus feudo, uſsufructui, emphyteuſsi, maioratui, & donationibus, quæ ſsub modo, ſsimilis ſsit?

SVMMARIVM CAPITIS Secvndi.

1 COmmendæ Indorum diffinitio proponitur, & illuſstratur. Diffinitio bona, quas leges habere debeat? L. 1. §. dolum, D. de dolo illustratur, ibidem.
3 Tributa Indorum, ut & dominium, & vaſsſsallagium eorum ad Regem pertinent pleno, & directo iure.
4 Indorum tribut, & Commendas Rex benemeritis largitur.
5 Legatum cur diſsſsiniatur delibatio hæreditatis?
6 Dominium directum in Commendis Indorum apud concedentem manet, & utilitas in Commendatarium tranſsit, ut & in feudo, empbyteuſsi, & ſsuperficie.
7 Dominij directi, & utilis diſstinctio, & ſseparatio, quibus probetur, & à quibus tractetur?
8 Vſsusfructus in quo conſsiſstat, & quatenus Commendis Indorum aßimiletur?
9 Statutum loquens de uſsufructuario, extenditur ad alios habentes iura utilia.
10 Dominium, vel ius utile qui habent, illud certis caſsibus amittere ſsolent, ut ad proprietatem redeat.
11 Commendæ Indorum certis caſsibus finiuntur, & ad RegiãRegiam Coronam à qua exierant, revertuntur.
12 Commendatarij Indorum nullum ius in illis acquirunt, ſsid tantùm gaudium, ſsive fruitionẽ tributorum, & ſschedulœ de hoc agentes.
13 L. 1. §. qui in perpetuum, D. ſsi ager vectig. & l. 1. D. de ſsuperficieb. & aliæ ſsimiles expenduntur, & explicantur.
14 Fruitio ſsive gaud mentum alicuius rei, ſsi alicui conceditur, quid ei darivideatur?
15 Vſsusfructus plenus, & integer, etiam ſsi alicui legetur, adhuc proprietas ei legata non videtur.
16 Commendæ Indorum in quo conſsiſstant, & quod ius in Commendatarios transferant, rectè expreſsſserunt Acoſsta, & Matienzus, quorum verba referuntur.
17 Patroni, ſsive Commendatarij Indorum nõ poſsſsunt erga illos prætendere proprietatem, aut iuriſsdictionem.
18 Glientelæ, vel patrocinio alterius ſse committentes, nullam ei in ſse ipſsos iuriſsdictionẽ, vel vaſsſsalagium tribunnt.
19 L. 8. tit. 6. lib. 1 & l. 10. tit. 3. lib. 6. recopil. de Commendis, vel clientelis Magnatum Hiſspaniæ agentes, expenduntur.
20 Schedulæ aliquæ Regiæ, quæ in Commendis Indorum videntur concedere dominium, proprietatem, & poſsſseßionem, explicantur.
21 Dominij appellatio benẽ potest, & ſsæpè ſsolet ad utilem tantùm reſstringi. L. uſsusfructus 4. D. de uſsufr. & l. rectè disimus de verb. ſsignif. explicantur, ibid.
22 Vſsusfructuarius qualiter poſsſsit dominus appellari, & nomè dominij uſsufructini convenire?
23 Dominij appellatio ſsimplex ſsufficit, ut in utili tantùm dominio accipi poßit.
24 Proprietas, & dominium an idem ſsignificent, & qualiter ab aliquibus distinguantur?
25 Proprietatis verbo etiam ſsi lex utatur, de utili tantùm dominio accip i poteſst.
26 Actionem realem intentans, obtinebit, etiam ſsi utile tantùm dominium probaverit.
fol. 275
27 Indi quamovis commendari dicantur, & in Cacico, & alijs Indis poßeßio Commendædari, & apprebendi ſsoleat, non tamen ob id quicquam in illis præter tributa præ statur.
28 Servitiũ perſsonale licèt in aliquibus provincijs ab Indis per Commendatarios exigatur, hoc naturam Commendæ non mutat, & quare?
29 Servitiũ perſsonale nullatenus tributi nomine ab Indis exigi poſsſse, statuit ſschedula novißima anna, 1633.
30 Illictè, & abuſsivè, quæ fiunt, ius commune non lædunt, nec innovant.
31 Commendæ Indorum maioratibus aßimilantur, & de his ad ill as valet argumentum, & quare?
32 Maioratus poſsſseſsſsor non ſsolùm uſsumfructum & utile dominium rerum maioratus habet, ſsed etiam directum ex veriori, & receptiori opinione.
33 Maioratus poſsſseſsſsor fideicommiſsſsario ferè in omnibus comparatur.
34 Maioratus poſsſseſsſsor cur habeat directum dominium, & non Commendatarius Indorum, nec fideicommiſsſsarius?
35 Dominium rerum maioratus in pendenti, aut ſsine ſsubiecto eſsſse non potest.
36 Commendæ IndorũIndorum à maioratibus in pluribus differunt.
37 Commendæ Indorum feudis ſsimiles ſsunt, & uſsufructui & empbyteuſsi & qualiter inter hæc valeat argumentum
38 Commendatarij Indorum ſsolent appellari feudatarij, & quare ?
39 Feuda, aut feudorum imitatio in noſstra Hiſspania in quibus repritur?
40 Commendæ Indorum non poſsſsunt dici feudũ rectum, ſsed degenerans, & differentijs inter hæc.
41 Feudales diſspoſsitiones ad alias materias non feudales fecilè trahere non debemus.
42 Commendæ Indorum magis ſsimiles ſsunt dinationibus, quæ ſsub modo & quare?
43 Donatio eſst liberalis, & gratuita datio, & an remuneratioria ſsit ver adonatio? remiſsſsive.
44 Commendarum larditiones gratuita eſsſse, licèt remuneratorias, quædãquædam Regia epiſstola tradit, quærefertur.
45 Donationes, adiectis aliquibus legibus, vel oneribus, modificari ſsolent & idem in Cõmendis Indorum.
46 L. 6. tit. 4. p. 5. expenditur, & illuſstratur.
47 Donatio licèt ſsoleat directum dominium transferre in donatarium, benè tamen conſsiſstit in ſsolo utili, ſsi de eo ſsolo donando agitur.
48 Comendatarij Indorum non ſsunt hodie, nec dici poſsſsunt eorum depoſsitarij, licèt olim ſsic, & num. 50.
49 Commendatarij ſseculares, & Eccleſsiaſstici, temporales, & amobiles, non habent titulum.
51 Depoſsitarius neque titulum, neque proprietatem, poſsſseßionem, aut fructum rei depoſsitæ habet.
52 Conceßio facta ad vitam alicuis habetur pro perpetua.
53 Officia conceſsſsa ad beneplacitum Principis cenſsentur perpetua.
54 Commendatarij Indorum hodie titulum legitimum habent, & alijs titularijs perpetuis æquiparantur.
55 Schedulis pluribus de Commendatariorum titulis mentio fit.
56 Arrbarum computatio, & bonorũbonorum ex quibus deducendæ ſsunt æquè in Commendatarijs Indorum, ac in poſsſseßoribus maioratuũ facienda eſst.
57 Commendas in diffinitione cur dicatur, Benemeritis Novi-Orbis dari ſsolere?
58 Commendas Indorum benemeritis provinciarum Novi-Orbis dari debere plures ſschedulæ, & Auctores teſstantur, qui referuntur.
59 Conquiſsitores qualiter de Commendis ſsibi dandis cum noſstris Regibus pepegiſsſse videãturvideantur? ex Acoſsta.
60 Conquiſsitoribus, & benèmeritis Novi-Orbis debentur Commendæ, non ſsolùm ex iuſstitia diſstributiva, ſsed etiam ex commutativa, ex Zapata.
61 Commẽdæ plures, & quidẽquidem pinguiores, hodie dari ſsolent Magnitibus, & alijs Nobilibus Hiſspaniæ, & quòd hoc eſst iniuſstum & damnoſsum, & quare?
62 Indiarum provinciæ queri poſsſsunt ob Cõmendas Indorum, quæ alienigens dantur, & quare?
63 L. præſses. C. de ſservit. & aqua expenditur, & ex verbis Caſsſsiodori, & alijs Auctoribus illuſstratur.
64 Regna, & Prinicipatus eiſsdem modis, & artibus conſservari debent, quibus quæſsita ſsunt.
65 Regna, & provincia Indiarum ob Commendarum præmia Regibus nostris quæſsita & ſstabilita fuerunt.
66 Benemeritorum de Novo Orbe querela ob datos alienigenius fructus Commendarum ſsibi debitos, & à ſse partos, non eſst manis, nec contemnenda, ex Acoſsta.
67 Virgilij carmen eclog. 1. de querela Melibæi ob agros ſsuos ad alienos translatos, expenditur, & exponitur.
fol. 276
68 Barbari, omnes extranei, & alienigenæ, vocari ſsolebant.
69 Principẽ nihil æquè decet, ac tuetur, quàm beneficentia, & benevolentia in vaſsſsallos benemerentes.
70 Provincias & terras noviter partas faciliùs, & liberliùs debet Princeps inter earum Conquiſsitores deſstribuere, & de huius distributionis æquitate, & utitate.

QVÆ ſsuperiore capite prælibavimus, viam nobis ſsternunt, ad proponendam, & faciliùs intelligendam Commendarum (de quibus agimus) diffinitionem. Quæ licèt à nemine hucuſsq́ue tradita ſsit, mihi ita deſscribi poſsſse videtur,

^† ut Commenda Indorum ſsit, Ius quoddam ex Regia largitione benemertis Novi- Orbis cõceſsſsum, ut tributa Indorum pro ſsua, & alterius hæredis vita, iuxta præſscriptam formam in lege ſsucceßionis, percipiant, cum onere eoſsdem Indos in ſspiritualibus, temporalibuſsque iuvamdi, & provincias, in quibus hoc præmio afficiũturafficiuntur, incolendi, & defendendi; ip ſsiq́ue Regi hac de cauſse peculiare homagium, ſsive iuramẽtum fidelitatis præstandi.

In qua diffinitione, priora verba, generis, loco ponuntur, Poſsteriora verò, Commendam ita à feudo, & alijs iuribus ſsimilibus ſseparant, & diſscriminat, ut eam proprijs cancellis, & limitibus claudant, & ominiò cum ſsuo definito convertant.

^† iuxta bonæ diffinitionis regulas, quas conſstituit Bartol, & DD. per tex. ibi in l. 1. §. dolum malum, D. de dolo malo, Decius in Rubric, de probat, nu. 4. Cagnolus in. l. omnisdefinition n. 66. D. de reg. iur. Everard. in topicis legal. loco 44. Sebaſst. Madices de diffinition. lib. 1. q. 4. n 41. Pinel, in rub. de reſscind, 2. par. cap. 3. n. fin. Valaſscus de iure emphyt. 1. p. q. 1. n. 18. & Ferd. Mndoza de pact. lib. 3. cap. 1. in principio.

Et quoniam de his peculiaribus legibus, & oneribus, quæ in Commendis Indorum reperiuntur, infrà diſstinctis capitibus acturi ſsumus, illud tantùm nunc adnotabimus, Commends diffiniri: Ius percipiendi tributa Indorum ex Regia largitione, ut

^†ſsigniſsicemus, hæc quoq;quoque trubuta propriè, & originariè, plenoq́ue, ac directo iurqe, ad Regem pertinere, quemadmodum & dominium, & vaſsſsallagium Indorum, iuxta ea quæ diximus 1. tom. lib. 2. c. 6. n. 29. & ſsuprà hoc tomo lib. 1. c. 1. Qui

^† tamen ex rationibus, de quibus egimus in cap. præcedenti, ea benèmerentibus largiri permiſsit, nõnon aliter atq; in legatis contingit,

^†quæ ea de cauſsa delibationẽ hæreditatis vocat I.C. in l. legatũlegatum, D. de leg. 2. quia teſstator ex eo, quòd univerſsum hærdis foret, aliquid alicui collatum velit.

Et magis ad rem noſstram accommodatè, in feudo, emphyteuſsi, vel ſsuperſsicie,

^†in quibus directum dominium penes concedentem manet, utile verò (ut docendi gratiâ Auctores communiter vocant) vel quaſsi dominium, aut ius dominio proximum (ut Neotherici malunt) in feudatarium emphyteutam, vel ſsuperficiarium transfertur, iuxta tex. in cap. 1. §. rei autem, de inveſst. de re aliena facta, l. 1. §. qui in perpetuum. D. ſsi ager. vectigal. vel emphyteu ticar. l. ſsi domus 74. §. fin. in fine, D. de leg. 1. l. poſsſseſsſsores, C. de fund. patrim. lib. 1. l. ſsuperſsiciario 74. D. De reivindic. iunctis alijs,

^† quæ de hac diſstinctione, & ſseparatione dominij directi, & utils tradunt DD. in eiſsdem iuribus, gloſs. in l. ex legato, C. de legat. Bart. in. l. ex hoc iure n. 5. ubi etiam cæteri DD. D. de iuſst. & iur. & in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 14. D. de acq. poſsſs. & in l. ſsi quis vi, §. differentia num. 5. D. eodem, ubi Alexand. num. 7. & Alciat. num. 6. Rubeus in eod. §. nihil commune num. 90. Anton. Gomez inl. 60. Tauri, nu. 1. Pinel. in l. 1. C. de bon. mater. num. 11. Sarmient. lib. 3. ſselect. cap. 2. num. 16. Alvar. Valaſsc. de iur. emphyt. 1. par. quæſst. 13. Mainus lib. 1. action. cap. 6. Parlad. lib. 1. quotid. cap. 1. §. 2. num. 14. Anton. Faber lib. 20. coniect. cap. 11. ad medium, & Vlricus Hunnius lib. 2. quæſst. tract. 2. quæſst. 7.

Et adhuc magis ſsimiliter

^† in uſsufructu, qui pariter ut noſstræ Commendæ diffinitur: Ius alienis rebus utendi, fruendi, ſsalva earum ſsubſstantia, & cum perſsona eius, cui conceditur, & alijs modis extingui folet, & ad proprietatem reverti, quæ alioqui vana, & inutilis eſsſset, ſsemper abſscendente uſsufructu, l. 1. l. 3. §. ne tamen, & per totum. D. de uſsufruct. l. corruptionem, & l. ſsi patri, C. eod. §. 1. & §. finitur, Inſst. eodem, cum ſsimilibus. Vndè

^† ſstatutum loquens de uſsufructuario extenditur ad habentem iura utilia, ut docet Paul. Caſstrenſs. in l. 1. in princip. D. ad Trebel. cuius dictum cõmendat, & notabile appellat Cepola de ſservit. urban. cap. 4. n. 3. & ſsic comprehendit feudatarios, em|

fol. 277

phyteotas, & fidelcõmiſsſsarios,

^† in quibus etiã caveri ſsolet, ut dominium illud utile, quod habent, à directo ſsegregatum, certis modis; vel tempore præſsinito, deſsiciat, & cum illo iungatur, l. 1. & 2. C. de iur. emphyt. §. adeò, Inſst. de locat. l. cùm ArchimidorãArchimidoram, C. ut in poſsſs. legat. cap. 1. in fin. quib. mod. feud. amitt. cum tarditis ab Eſscobar in tract. de ratiocin. c. 20. n. 17.

Quod item

^† in noſstris Commendis expreſssè diſsponit nobilis illa ſschedula dat. Matr. 5. April. ann. 1532. & proviſsio generalis ann. 1536. & plurimæ aliæ, quę habentur in 2. tom. impreſsſs. pag. 218. quibus hæc earũearum reverſsio ad Coronam Regiam, & utilis dominij cum directo conſsolidatio præcipitur, prout latiùs infrà hoc lib. cap. 27.

Et non minus apertè oſstenditur,

^† Commẽdatarios nullum proprium ius in Indis ſsibi commendatis habere, ſsed tantùm gaudium, & fruitionẽ tributorũtributorum, ut apparet exillis verbis d. proviſs. ann. 1536. Las peronas que gozan, i han de gozar del provecho de los Indios. Et ibi: Han de gozar de los tributos que ellos tuvieren en ſsu vid 1, & ibi: Pierda la Encomienda, i otro qual quier dercho que tenga à los dichos tributos. Et in capite cpiſstolæ ad Proregem Novæ-Hiſspaniæ 11. Auguſst. an. 1552. ibi: Los Encomenderos pueden ſservir para eſsto, porq̃ como terneis entendido las Encomiendas, que ſson renta de ſsu Magestad, las dà à los tales Encomenderos porque defiendan la tierra.

Quibus, aut ſsimilibus verbis

^† in materia emphyteuſsis, ſsuperſsiciei, & ſseudi, uti videmus tex. in d. l. 1. §. qui in perpetuũperpetuum, D. ſsi ager vect. ibi: D. de ſsuperficieb. ibi: Alter ab altero fruimini, quominus ita fruamini, l. 1. D. de loco pub. tuendo, l. divortio, ibi: Fruendum locaverit, D. ſsolut. matrim. iuncta l. ſsin. D. eod. & d. cap. 1. quibus mod. feud. amitt.

Et regulariter,

^† cui fruitio concoditur, ſsive per contractum, ſsive per ultimam voluntatem, ſolũſolum ius, & gaudimentum fructuum donari videtur, niſsi alia verba, aut præſsumtiones concurrant, ex quibus plena proprietas ei etiam data videatur, ut in toto titulo, D. de uſsufruct. & de uſsufructu legato, l. cùm hæres §. Stichus, D. de ſstatu lib. cum alijs, quæ tradit Alexand. conſs. 150. vol. 7. Rebuff. Brechæus, & alij per tex. ibi in l. rectè dicimus, D. de verb. ſsignific. idem Rebuff. in l. intendunt 73. verſs. 10. D. eod. Menoch. omnino videndus, de præſsumt. lib. 4. præſs. 134. per totam, noſster D. Ioan. del Caſstillo in tract. de uſsufruct. cap. 31. ex num. 52. & Gerardus Mazolus conſs. 28. per to tum, ubi latè comprobat, quòd

^† etiam ſsi dicatur legari iuſsusfructus pienus, & integer, non videtur legata proprietas, ſsed talia verba tantùm important, quòd ſsit uſsusfructus, ſsine diminutione, & ſsine contradictione.

Et hanc eſsſse propriam naturam, & intentionem harum Commendarum

^† rectè ſsenſsit, & docuit Acoſsta lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. cap. 10. pag. 315. ibi: Quo in loco accuratè intuendum est, Regiam Maieſstatem, ius illud omne, quod habet ad exigenda tributa à populis Neopbytorum, ſsibi ab Eccleſsia in fidem datis, in eiuſsmodi patronos transfundere, eoſsq́ue penes collocare, certis quibuſsdam pactionibus interpoſsitis, &c. Et rurſsus eod. lib. c. 11. pag. 318. ibl: Permanente tamen (quod minimè obſscurum eſst) ſsupremo omnium penes Regem imperio. Et Ioann. Matienz. in l. 12. tit. 10. lib. 5. recopi. ubi inquit: Patronis ſsiv Commendatarijs Indorum nihil dominij, vel iuriſsdictionis in ipſsos Indos per Commendam tribui, adeò ut neque illos ad congregationes in populis faciendas compellere poſssint, neque ea tributorum parte gaudere, quæ ratione inſstruendæ politiæ, & iuriſsdictionis ipſst tenentur Regi præstare, & non alij, quia nemo alius iudices eis dari potuit, &c.

Neqve poſsſsunt

^† Indorum Patroni, ſsive Commendatarij hãchanc erga illos proprietatem, ſsive iuriſsdictionem, aut vaſsſsallagium prætendere ex eo capite, quòd ſsibi commendati ſsint; ipſsiq́ue eoſsdem in ſsuum patrocinium, vel clientelam receperint, ut ſsuprà retulimus. Nam cõcorsconcors eſst Doctorum traditio,

^† quòd etiam illi, qui ſse voluntariè alicuius ſsuperioris, vel potẽtioris clientelæ, & patrocinio committunt, non dicuntur effici eius ſsubditi, vel vaſsſsalli, ſsed liberi manent, ut anteà, & primum ſstatum retinet, ut poſst Bart. & DD. in l. non dubito 7. §. liber autem, D. de captivis, tradunt plurimialij, quos recenſsui 1. tom. lib. 3. cap. 1. num. 38. quibus nunc adijcio Georg. Nattam conſs. 301. & Pet. Petram, qui eum ſsolum refert, & ſsequitur, in tract. de poreſst. Princ. cap. 22. nu9. & Vvermſserum, qui alios adducit, in exercit. Academ. pag. 363.

Et ad idem magis probandum, & fulciendum

^† expendo tex. in l. 8. tit. 6. lib. 1. recop. ubi Magnatibus, & Potentioribus noſstri Regni prohibitum eſst, ob titulum Commendæ, vel clientelæ in aliqua urbe, villa, vel oppido iuriſsdictionem exercere, vel quævis alia iura exigere, imò & tales Commendas admittere, cùm hæ ad Regem pertineant, ut ibidem ſsubiungitur, cuius ſsola protectio iuriſsdictionem importat, & inducit, ut probant cõmunitercommuniter DD. per tex. in cap. ad andientiam de appellat. & alij quos refert, & ſsequitur Guidus Pap. deciſs. 151. num. 9. verſs. Venio ad ſsextum, Beroius conſs. 65. n. 119. vol. 1. & Did. Perez in l. 3. tit. 3. lib. ordin. col. 2. Et eſst videndus textus, de eiſsdem |

fol. 278

Commendis, ſseu clientelis nobilium agens, in l. 10. tit. 3. lib. 6. recop. & magis in noſstris terminis loquens ordinatio Supremi Conſsilij IndiarũIndiarum, ann. 1541. quæ hoc ita expreſssè his verbis explicuit: Por manera, que los Eſs pañoles no tengan mano, ni entrada con los Indios, ni poder, ni mando alguno, ni ſse ſsirvan dellos po via de Naboria, ni en otra manera alguna en poca, ni en mucha cantidad, ni ayan mas de gozar de ſsus tributos.

Et iuxta hæc venit explicanda quædam Regia

^† ſschedula dat. Cõp. ult. Maij ann. 1562. & alia de Malinas, & eius declaratoriæ, & aliæ quãplures, quæ reperiuntur 2. to. pag. 220. & ſseqq. & de his Commendis, atque Indis ſsic cõmendatis loquentes, in eis non tantùm ius tributis fruendi, verùm veram quoque poſsſseſssionem, & dominium, vel proprietatem ipſsorum Indorum dari ſsignificant, in illis verbis: En la poſsſseſsſsion, i ſseñorio de los dichos Indios, & ibi: En todos los pleitos que ſse ofrecieren ſsobre Indios, aßi en propriedad, como en poſsſseßiõ, &c. Debent enim intelligi de ea poſsſseſssione, & dominio, quæ in iſstis Indis haberi poteſst, ſscilicet de iure tributorum, ex eis percipiendorum; & de utili dominio, ſsive quaſsi dominio, aut iure dominio proximo, quod ad ea exigenda, & percipienda conſsequuntur, mediante Regis largitione, & conceſssione, penes quem (ut diximus) directum dominium eorundem tributorũtributorum manet. Appellatio

^† quippè dominij benè poteſst ad utile reſstringi, quod re verâ parum â directo refert, ut ait Bald. in l. precibus, C. de impub. col. 14 & DD. per tex. ibi in l. 4. D. de uſsufa. ibi: V ſsusfructus in multis caſsibus pars dodominij est, quæ ita in concordiam reduci poteſst, cum l. rectè dicimus, D. de verb. ſsignificat. ut ibidem Rebuſst. notavit, & latè, & eruditè D. Ioan. del Caſstillo de uſsufrnct. lib. 1. cap. 32. ubi num. 16. & 17. rectè (poſst multos alios, quos refert) ſsubiungit,

^† uſsumfructuarium reſspectu illius iuris, quod habet, benê poſsſse dominũdominum appellari, & dominij nomẽnomen uſsufructui cõvenire, & in incorporalibus cadere dominium, & proprietatem; quamvis non cadat poſsſseſssio, ſsed quaſsi poſsſseſssio, l. in vẽditione 3. ubi Bart. & Angel. num. 2. D. de bon. auth. iud. poſssid. l. qui uſsumfructum 3. D. ſsi uſsusfur. pet. l. ſsemper, §. in hoc interdicto, D. quod vi, aut clam, cum traditis à Caballino milleloq. 1. per totum, Cavalcan. de uſsuſsruct. mul. relict. num. 3. & 4. Menoch. conſs. 66. num. 20. & 23. Padilla in l. 1. C. de ſservit. num. 10. & latè Viricus Hunnius lib. 2. quæſst. tract. 3. quæſst. 20. & 25.

Quibus Ego ad maiorem dictarum Regiarem ſschedularum explicationẽ adijcio,

^† quòd quando de dominlo fit mentio, ſsufflcit de dominio tantùm utili verificari, ut notarunt Abbas num. 2. Decius num. 16. in cap. cæterum de iudigijs, Bart, in l. ſsi mater, §. eandem num. 3. & 4. D de except. rei iud. Iaſs. in l. domus, §. ſsi fundus num. 5. D delegat. I idem in §. ſsed iſste quidem, Iuſst, de action, communis, quam reſsolvit Pinel. in l. 1. C. de bon. mater. 2. par. num. 8.

Quod adeò verum eſst, ut procedat etiam ſsi non ſsub nomine dominij, ſsed ſsub nomine proprietatis lex loquatur, prout aliquæ ex dictis ſschedulis paſssim loquùtur,

^† Nam licèt fuerint multi, qui inter proprietatè, dominiũdominium differentiam conſstituant, arg. l. ſsi procurator, D. de acq, rer. dom. ibi. Dominium mihi, & proprietas acquiritur, & aliorum iurium, quæ tradit Parald. lib. 1. quotid. cap. 4.

Et ita proprietatem ſsemper ſsumi, & ſstare pro dominio directo docere ſsoleant, ut notat Bald. in l. ſsi de proprietate, C ſsi à non comp. iudic. n. 13. & in l. proprietatis, n. I. C. de probat. Alexand. conſs. 159. n. 9. lib. 5. Iaſs. in l. naturalioter, §, nihil commune, num. 13. D, de acq. poſsſs. &. in. l traditionibus num. 10. C. de pact. Decius in dict. cap. cæterum. de iud. num. 16. Corraſs. l. pro parte, num. 5. D. de ſservit, & Camil. Gallinius de verbor, ſsignificat. lib. 2. cap. I. num. 25. & cap. 4. num. 16. verius tamen eſst, hæc verba Proprietas, & Dominium ſsæpiſssimè pro eodem uſsurpari, ut coſstat ex tot tit. D. de acq. rer. dom. l. fin, iuncta gloſsſs, fin. D. de ſsuperficiebus, l. ſservo, C. de pœnis. l. cùm in fundo, D. de iur. dot, & notat, Ioannes Faber in §. omnium, num. 21. Inſst. de. act Duaren. lib. 1. diſsput. cap. 17. ad finem, pinel, ubi ſsup. num. 6. & Vlric, Hunnius lib. 2. quæſst. tract. 2. quæſst. 6. Ac

^† proinde etiani ſsi verbo proprietatis, lex utatur, nihil (ut diximus) impedit, quin etiam de utili accipi poſssit.

Vndè

^† intentantem actionem realem, & dicentem. ad ſse pertinere rei proprietatem, obtinere, probãdo utile tãtùmtantum dominium, contra Bald. & Paul. Caſsrenſs. in dict, l proprietatis, & in l. 2. de condit. inſst, Alexand. conſs. 85. num. 2. volum. 3. teniut idem Alexand. ſsibi contrarius, in l. ſsi finita, §. ſsi de vectigalibus, col I ad fin. D. de dam. infecto, laſs. in l, ſsed etſsi poſsſseſsſsori, §, item ſsi iuravero. numer. 27. D de iur, iurand, & veriorem dicit Ripa num. 7. Hormanot. Decius num. 9. Rubeus num. 97. Berengar. num. 48. in. dict. §. ni hil commune, Pinelus ubi ſsup. num. 8.

Et eandem mentem, & expoſsitionem ha

*bet communis praxis, quæ in concedendis Commendis, earum q́ue poſsſseſssione apprehendenda obſservatur, nimirum de Indis loquendi, & in Caciquis, & aliquorum Indorum Cõmendatorũ perſsonis, cæterorũcæterorum nomine, poſsſseſssionẽ |

fol. 279

capiendi. Hoc enim ſsubſstantiam. & intentionem Commendæ non mutat, ſsed per Metonymiam cauſsa pro effectu, aut ſsubiectum pro adiuncto ſsigniſsicatur, & Indi concedi dicuntur, quòd tributa, quæ ab ipſsis præſstari debent, concedantur; ipſsiq́ue ijdem, Indi commendari, propter obligationem clientelæ, & patrocinj eorum, quæ Commendatarijs iniungitur.

Quôd

^† ſsi urgeas, in aliquibus provincijs nõ tam ad tributa, quàm ad ſservitium perſsonale concedi ſsolere; facilè reſspondcho, hoc ſservitium tributi functionem præſstare, eoq́ue colore defendi poſsſse. Ac prætereà, ſsemper noſstris Regibus odioſsum, exoſsum, atque enixè prohibitum fuiſsſse, ut latiùs oſstendi ſsup. lib. 1. cap. 1. per. totum. Et

^† noviſssimè latam eſsſse Regiam ſschedulam ann. 1633. cuius ordinatio. mihi cõmiſsſsa fuit, quæ omnino adimi iubet prædicta ſservitia, etiãetiam tributi nomine colorata, Indiſsq́; ſstrictè taxam præfigi, quâ ſsolutâ nihil aliud impendant. Vndè

^† quæ ſsecus, vel facta ſsint, vel fuerint, iuſstitiam, & praxim legitimæ Cõmendæ non lædunt, quia non eſst inſspiciendum, quod per exceſsſsum, vel abuſsum fieri contingit, ſsed quod iuxta legume præſscripta fieri debet, l. ius pluribus 11. §. Prætor, D. de iuſst. & temporaria, aut abuſsiva permutatio, ius provinciæ non innovat, l. nemo 123. §. temporaria, D. de regul. iuris.

Sed adhuc ſsuperioribus obſstare videtur, quòd cũcum

^† Cõmendæ IndorũIndorum maioratibus, qui in Hiſsplania frequentantur, in multis aſssimilẽtur, ut tetigimus in cap. præcedenti, & latiùs proſsequitur Matienz. in l. 5. gloſsſs. 1. ad fin. tit. 6. & in1. 9. gloſsſs. 3. num. 25. tit. 2. llib. 5. recop. (ubi probat, quòd quemadmodũquemadmodum de feudis ad maioratus, ita de maioratibus ad Commendas Indorum ſsumi poteſst argumentum, cùm & in his, ſsicut & in illis alienatio prohibeatur, primogenitus ad ſsucceſssionisẽ vocetur, maſsculuſsq́ue ſsœminam excludat; & ipſsa ſsucceſssio in ipſsum, vel ſsequentem vocatum non iure hæreditario, ſsed ſsangninis, & non ab ultimo poſsſseſsſsore, ſsed ex miniſsterio, ac vocatione legis, vel Regis, tanquam primi inſstitutoris, ipſso iure trãsſseratur, & repræſsentatio admittatur, ut infrà ſsuis locis ſsigillatim tractabimus) dicendũ videbatur Commendatarios, ſsive patronos Indorum non ſsolùm uſsumfructum, ſsive utile dominium iſstarum Commendarum habituros, verùm & proprietatem, & directum dominiũ pro tempore vitæ ſsuæ:

^† quemadmodum poſsſseſsſsores maioratus habere conſstat ex magis communi Doctorum opinione, quampluribus relatis probat Molina lib. 1. de primogen. cap. 19. num. 4. & 16.

Sed breviter reſspondere poſsſsumus, hanc ſsententiam multis alijs diſsplicuiſsſse, quos idem Auctor refett nu. 1. & 16. qui ſsolum uſsumfruſsctum, vel utile dominium in maioratus poſsſseſsore concedunt,

^† quemadmodum & fideicõmiſsſsario, cui ferè in omnibus comparator, ut per Covar. lib. 3. var. c. 6. n. 10. & eundem MolinãMolinam lib. 4. c. 6. n. 17. Et ut vera ſsit, eâ præcipuè ratione fulciri,

^† quòd inſstitutor maioratus morte ſsuâ transfert in ſsucceſsſsorem vocatum omnia iura, quæ ipſse habebat in illis bonis, & ſsic verum, ac directũdirectum eorum dominium, quod mortuo inſstitutore, penes aliũalium, quàm poſsſseſsſsorẽ maioratus eſsſse non poteſst, quia non eſst alia perſsona, quæ primum inſstitutorẽ repræſsentet, &

^† dominiũdominium, ac ius hæreditariulm impendenti eſsſse nequit, vel ſsine ſsubiecto, aut perſsona in qua ſsubſsiſstat, atq;atque permaneat, l. deniq;denique l. neq;neque utilem, D. ex quib. cauſs. maior. l. ſsi ex duobus, §, ſsed & Marcellus, D. de in diem adiect. gloſsſs. & DD. in l. ſsi ego, D. de ſsolut. Bald. in. l. extraneum ad fin. C. de hæred. inſst. l. fin. D. cõ. mun. prædior. & Molina d.c. 19. n. 9. & 10. Quæ ratio in Commendatarijs Indorum non militat, quia plenum, & directum eorum dominiũ apud Reges noſstros ex cauſsis, & ratiombus ſsuprâ relatis remanere dignoſscitur. Et ſsic

^† in hoc differ Cõmenda à maioratu, quemadmodum & in forma, & gradibus, ac perpetuitate ſsucceſssionis, delationis, & vocationis, & in multis alijs, quæ inferiùs hoc eodem lib. cap. 16. notabimus.

Planè

^† cum feudo maiorem affinitatem habere videtur, & per conſsequens cum uſsufructu, & emphyteuſsi, de quibus ad feuda, & è cõtrariocontrario, argumentum ſsumi poſsſsè late probat Everar. in. loc. legal. c. 29. & 30. Camil. Gallin. de verb. ſsign. lib. 5. cap. 16. n. 17. & 226. & D. IoãIoan. del Caſstillo d. tract. de uſsuſsr. c. 4. ex nu. 13. Et eodem modo ad Commendas, ut benè oftendit Matienz. ubi ſsup. & pleniûs in 1. 6. gloſsſs. 2. n. 5. tit. 10. lib. 5. recopil. interim dum alia ab alijs non degenerent, vel diſsparitatis, aut diſsferentiæ ratio demõſstretur. NãNam & in origine, & in modo fruendi, & prohibitione non alienandi, & neceſssitate reſstituendi, ſervitiumq́;ſervitiumque & homagiumpr æſsandi, verè & realiter æquiparantur. Et ſsic

^† ipſsi Commendatarij pluribus ſschedulis Regijs, & cõmunicommuni loquẽdiloquendi uſsu Feudatarij appellari ſsolent, ut idẽidem Matienz. advertit d. gloſsſs. 2. n. 26. verſs. Reſsolvo igitur, Acoſsta lib. 3. de proc. Ind. ſsal. cap. 11. pag. 320. ibi: Quin etiam Principi hi omnes feudatarij habentur, fidem ſsuam ſsacro iureiurando Reipub. Regiſsq́; iuſsſsis adſstringentes. Et Anton. de Leõ d. tract. de confirmat. Reg. 1. par. cap. 5. num. 14. Neque

^† in noſstra Hiſspania alicd feudorũ genus, quàm iſstud reperitur, vel eorum, qui ex Regia conceſssione aliqua caſstra, vel oppida |

fol. 280

poſssident, & domini vaſsſsallorum effecti ſsunt, l. 14. tit. 13. par. 2. l. 1. tit. 25. par. 4. l. 2. tit. 26 ead. part. cum traditis à Molina lib. 1. cap. 13. num. 47. & 48. Azeved. in rub. ad tit. 4. lib. 6. Recop. num. 2.

Sed nihilominus negari nõnon poteſst,

^† quin in multis & valdè ſsubſstãtialibus differant, propter pacta, ſsive placita, quæ in his Commendis ſsœcialiter adijciuntur, & ex ſsuprà relata diffinitione colliguntur, quæ ſsunt naturæ recti feudi, maioratus, uſsusfructus, & emphyteuſsis valdè contraria. Vndè idem Matienç. ubi ſsuprà concludit, Commendam non poſsſse appellari ſseudum rectum, ſsed degenerans, & irregulare: ideòq́ue cautè in hoc genere argumentandi procedendum eſst. Maximè

^† cùm ea quæ in materijs feudalibus tradita, & diſspoſsita ſsunt, ad alias non feudales facilè trahere non debeamus, ut magiſstraliter advertit Bartol. in l. ut iurisiurandi, §. ſsi liberi, num. 5. D. de oper. libert. & in l. de quibus, col. 2. D. de legib. Bald. in cap. 1. de controverſs. inter dom. & vaſsſsall. num. 15. & in cap. vaſsſsallus, nu. 5. ſsi de feud. fuer. controverſs. Curtius Inn. qui de communi teſstatur, conſs. 64. num. 5. & in Rub. C. de eden. num. 4. & in tract. de feud. p. 1. princ. quæſst. 3. Iul. Clar. lib. 4. ſsent. §. feudum, quæſst. 4. Camil. Gallinius de verb. ſsignif. lib. 5. cap. 16. num. 242. qui alios refert, & tũc demum argui poſsſse inquit de lege feudali ad non feudalem, quando non reperitur caſsus deciſsus de iure communi, & ius feudi fundatur in ratione naturali. Et noviſssimè Mart. Mager. d. tract. de advocat. arm. c. 6. num. 232. pag. 216. ubi inquit, & probat vaſsſsallum impropriè, & abuſsivè vocari uſsumfructuarium, & feudum uſsumfructum, prout & in noſstris Cõmendis contingere diximus.

Vnde Ego prædictas Commendas

^† magis ſsimiles iudicarem donationibus, quæ ſsub certis modis, legibus, & conditionibus fieri ſsolent, de quibus agitur in l. 1. & per tot. C. de donat. quæ ſsub modo, l. legem, C. de donat. l. ſsi donationis, C. de contr. em. cũcum ſsimil. Videmus nãque eas ſsæpè, ex RegũRegum noſtrorũnoſtrorum purâ, ac merâ liberalitate proficiſsci,

^† quod donationis propriũ eſst, l. 1. l. donari 29. D. de donat. l. donari 82. D. de regul. iur. & licèt ſsæpiùs in remunerationem meritorum fieri ſsoleant, & debeant, ut in noſstra diffinitione ſsupponimus, hoc tamen donationis titulum non excludit, quamvis DD. in diſsputationem adducant, an donatio remuncratoria ſsit vera & propria donatio? de qua alio loco tractabimus. Et ita deciſsum reperio

^† in quodam capite epiſstolæ ad Peruanum Proregem D.D. Principem Eſsquillacenſsem ſscriptæ Matrit. 17. Mart. ann. 1619. ubi agens de his Commendis in poſsterum concedendis cum onere tertiæ partis fiſsco ſsolvendæ, ſsic inquit: I aviendoſse diſscurrido, i mirado ſsobre la materia con mucha atẽcion, ha parecido, que ſsupuesto que eſsta es donacion gratuita, aunque remuneratoria, no ſse haze agravio à nadie dandole la Encomienda con eſsta carga, &c.

Et rurſsus videmus,

^† hanc donationem ita factã ſsub legibus ſsucceſssionis, & alijs oneribus, quæ donatarijs, ſsive Commendatarijs iniunguntur modificari, & gravari, & in eorum defectum revocari, quod proprium eſsſse dictarum donationum modalium, apertè indicant eadem iura ſsuperiùs citata, & eleganter, ac multum in noſstris terminis loquens,

^† l. 6. tit. 4. part. 5. ibi: Porque estè el otro todavia guiſsado de cavallos, i armas para fazerle ſservicio, è ſsi non lo cumple, ò non lo faze. bien puede apremiarle que cumpla lo que prometio de fazer, ò que deſsampare la donacion que le fizo: è qualquier donacion de las que ſson dichas en eſsta lei, ſse dizen en Latin ſsub modo.

Neque his repugnabit, quod in Commendis utile tantùm dominium, ſsive uſsumfructum transferre probavimus,

^† cùm tamen in donatarium verum, proprium, & directum tranſsire ſsoleat, l. 1. l. illam, C. de donat. l. 1. C. de revocand. donat. l. quoties, C. de donat. quæ ſsub modo, l. 1. D. de precar. l. 7. tit. 4. part. 5. ubi Greg. Lopez, verb. E el ſseñorio, & DD. præcipuè Iaſs. in l. traditionibus, C. de pact. & in §. per traditionẽtraditionem, Inſst. de rer. diviſs. Nam hoc verum erit, ubi de vero, & directo dominio donando, ſsive transferendo, agatur, aut nihil in contrarium cavetur: cæterùm ubi rei donatæ natura ſsolum dominium utile ſsecum importat, non impediet donationis titulum, quod hoc tãtùm in donatarium tranſseat, alioqui neque uſsusfructus, neque emphyteuſsis, aut feudum donari poſsſset, quod eſst contra totum titulum D. de uſsufruct. & de uſsufruct. legat. l. ſsi uſsusfructus 66. D. de iur. dotiũdotium, l. 1. & 2. C. de iur. emphyt. cap. 1. cum alijs, de his qui feud. dare poſsſs.

Quibus conſsequens eſst,

^† prædictos Commendatarios hodie non eſsſse depoſsitarios, nec cum depoſsitarijs comparandos, ut benè etiam obſservat Matienz. in d. l. 6. gloſsſs. 2. tit. 10. lib. 5. recop. num. 29. Nam licèt olim ſsolùm in depoſsitum, & nudam adminiſstrationem Indi dari ſsolerent, ut ex pluribus antiquis ſschedulis, & Commendarum formulis colligitur, quas refert Anton. de Leon ubi ſsup. Atque ita

^† nec titulum eorum habere viderentur, iuxta ea, quæ de Commendatario ſseculari tradit Imola per tex. ibi in l. hæreditas 2. D. de hæred. inſstit. Bald. conſs. 246. & Gomezius ad reg. Cancel. reg. de trien. poſsſs. quæſst. 5. pag. 5. iunctis a lijs, quæ de titulo Cõmendarum Eccleſsiaſstica|

fol. 281

rum, & eius effectu in lib. ſsequenti dicemus. Poftquam tamen

^† ex Regli beneficentia, eiuſsmodi Commendæ in perception tributorũtributorum, quæ ab Indis præſstantur, raducatæ funt, & non ad tempus, ad libitum revocabiles (ut anteà fiery ſsolebat) conceduntur, fed pro duabus vitis, vel ad beneplacitum Regium, certum eſst Commendatarios non eſsſse depofitarios, cùm tales perceptiones ius, & poſsſseſsſsionẽ, vel quaſsi poſsſseſssionẽ habeant, & proprio iure ſsibi vindicent, ut ſsup. retulimus,

^† quod in depoſsitarijs non contingit, l. 1. §. ſsi verò, & l. licèt, D. depoſsiti, l. 2. tit. 3. part. 5. cum alijs, quæ in noſstris terminis tradit Matienz. ubi ſsup.

Et quia

^† præftatio ad vitãpro perpetua habetur, ut docet tex. & gloſsſs. in. l. 1. D. pro ſsocio, & gloſsſs. verb. per. elect. in clemen. 2. de reſscrip. quod etiam contingit

^†in officijs, vel beneficijs, quæ fine certi temporis præfinitione ad Regis beneplacitum conceduntur, l. Iuriſsperitos in princ. D. de excuſsat. tut. l. fervus. C. de pænis, gloſsſs. verb. Perpetuas in cap, fin. de reſscrip. lib. 6. Bartol. in l. de pupillo, §, ſsu quis ipſsi quæft. 2. & 3. D. de novi op. nunt. ubi Angel. & Alexand. num. 3. idem Iaſs. in 1. ſsufficit, D. de condict. indeb. & late Oſsaſscus deciſs. Pedem. 144. num. 13. Burgos de Paz. conſs. 21. per totum, Redin. de Maieſst. Pric. verb. Sed etiam, num. 35. cum ſseqq. Azeved. in. l. 2. tit. 3. lib. 2. recop. & Barboſs. Omnino videndus in l. quia tale, ex num. 19. D. ſsolut. matr.

Et percõſequensperconſequens

^† titlũtitlum legitimum, & iuridicum habent dict Commendatarij, cuius virtute fructus ſsuos faciũtfaciunt, & alijs titularijs perpetuis æquiparãturæquiparantur, argument. tex. in cap. querelam. de elect. & eorum, quæ ibidem tradit Abb. & alij DD. & Præpoſs. in cap. edoceri de reſscript. Gomez d. quæſst. 5. Mandoſs. ad reg. Cancel. tom. 2. reg. 32. num. 6. quæſst. 6. Alciat, in l. pactum curatoris. C. de pact. & Navar. de redit. Eccleſs. quæſst. 1. num. 8. Id quod

^† plurimis etiam ſschedulis oftenditur, quæ de titulis harum Commendarum loquuntur, & præcipuè in illa 9. Febr. ann. 1561. ſsscripta ad Mexicanum Proregem D. Ludov. à Velaſsco, ibi: I tienen titulos de Encomienda.

Et inde ad praxim infserre poſsſsumus, quòd,

^† quemadmodum in poſsſseſsſsore maioratus, ad ineundam æſstimartionem arrharum, inſspicitur quantitas, & qualitas redituum annuorum, qui ex illo maioratu percipi poſsſsunt, ut videatur, an intrent in decimam partem bonorum, quæ dumtaxat ſsub aurharum nomine permitti noſstris legibus Regis coceditur, ut conſstat exl. 1. tit. Delas arras, lib. 3. fori, l. 50. Tauri, & quæ eſst l. 2. tit. 2. lib. 5. recop. habitâ eâ ratione, & computatione, quam reſsert Molina & relati ab eo lib. de primog. cap. 19. nu. 42. & Thomas Sanchez de matrim. lib. 6. diſsp. 31. num. 3. cum ſseqq. Ita eadem computatio erit facienda in eo, qui habet reditus ex tributis Indorum, habitâ nimirum conſsideratione tẽporistemporis vitæ ſsuæ, pro quo eiſsdem reditibus gaudet, ac fruitur, ad rationem unius pro c cto, ut ijdem Auctores reſsolvunt, & latiùs de eadem computatione agens Alvar. Valaſsc. conſsul. 16. num. 9. & 10. par. 1. Mier5es de maior. 3. part. quæft. 9. num. 13. Covarr. lib. 3. var. cap. 9. n. 8. Ayora de partition. 1. par. cap. 7. num. 26. Gutierr. lib. 2. pract. quæft. 17. per totam, & Matienz & Azeved. in d. 1. 2. tit. 5. lib. 5. recop.

Denique

^† in Commendæ diffinitione adiecimus ea verba, Benemeritis Novi-Orbis conceſsſsum, ut cauſsam, finem, & intentum huius largitionis adnotaremus, de quibus in præcedenti capite fusè tractavimus, & ut

^† hoc ad Commendarum eſsſsentiam pertinere, & ſsemper præ oculis habenũhabenum indicemus, prout innumeris propè ſschedulis cautum reperitur, & in ipſsis ordinationibus Supermi Conſsilij Indiarum anni 1571. ordin. 46 cuius hæc ſsunt verba. I porque los que bien nos ſsirven en las Indias ſsean bonrados, i gratificados de ſsus trabajos, i los demas ſse animen à ſservirnos, ſse preferiràn ſsiempre las perſsonas benemeritas, i ſsuficientes, que huviere en aquellas partes, i que en ellas nos huvieren ſservido, i ſsirvieren, aßi en pacificar la tierra, i poblarla, i ennoblecerla; como en convertir i dotrinar los naturales, &c. Quod rectè etiam præſsenſsit Matienz. in d. lib. 6. tit. 10. lib. 5. recop. gloſsſs. 2. & in tract. de moder. Reg. Peru, 1. part. cap. 14ꝰ & 24. Antonius de Leon d. tract. de confirmat. Reg. 1. part. cap. 9. & cap. 15. per totum, & elegantius cæteris Acoſsta d. lib. 3. de procur. Indor. ſsalut. cap. 11. pag. 313. ubi

^† hanc primã pactionem noſstorum hominum cum Rege fuiſsſse inquit, ut Indorum à ſse expugnatorum adminiſstratio, tum ſsibi, tum primo ſsucceſsſsori, aut hæredi, firma rataq́ue eſsſset; ac proinde fatendum eſsſse concludit: Hac nostris mercede propoſsita, diſstribuendi leges quodammodo, & fuieſsſse, & eſsſse ſservandas, ut planè niſsi alioqui quippiam impediat, de hac Repub. benemeritis, ipſsiaſsmet tmolumenta reddantur, & pro ratione meritorum maior minorvè portio unicuique de ſsignetur. Etenim cùm cætera non deſsunt, debet profecto laborum meritorumq́ue ratio haberi; id quod & Regia statuta præſscribunt, & Gubernatores à ſse obſservari contendunt, verè an falsò non ſstatuo, ſsatis propoſsito est omnium una conſsenſsio. Et idem non minus diſsſsertè tradit Zapata de iuft. diſstrib. 1. part. cap. 4. num. 18. & 3. part. cap. ult. num. 1. & ſseqq. ubi probat

^† non folùm ex vi iuftitiæ diſstributivæ, has Commendas concedi debere |

fol. 282

benèmeritis huius Novi-Orbis; ſsed etiam ex vi iuſstitiæ commutativæ: Quatenus ſsunt pro laboribus ſstipendium, pro ſsumtibus ſsolutio, proterris, & Regnis ipſsis ſsemel partis ſsuoq́ue Regi ultrò oblatis, fideliterq́ue & liberaliter clargitis, remuneratioi, quæ ad commutativã pertnent, &c.

Quod valde notandum eſst

^† contra ſstylum qui his ultimis annis nimis increbuit, dandividelicèt, & aſssignandi eiuſsmodi Commendas (& quidem pinguiores, & ditiores) Magnatibus, & Potentatibus Hiſspaniæ, & alijs viris, & fœminis nobilibus, in auyla Regis deſservientibus, & relevandi eos ab onere, & obligatione in provincijs Indiarum reſsidendi. Nã & ſsi hi maximè benèmeriti eſsſse dicantur, cùm tamen hæc merita in illis partibus non fuerint acquiſsita, non debent facilè in eis cum præiudicio aliorum remunerari, qui ibidem ſsuum ſsanguinem, & laborem effuderunt, & impenderunt, & nullum aliud pramium, quàm iſstarum Commendarum expectant. Atque

^† ipſsæ Indiarum provinciæ queri poſsſsunt, quòd hoc modo, & medio, & viris, & viribus deſstituuntur, ut aliàs dixit I.C. in l. 3. §. Præſses, D. de muner. & honor. & hæreditas ſsua, atque pinguedo ad extraneos dilabitur, argunmento eorum, quæ de officijs, & beneficijs patrimonialibus indigenis conferendis inf. lib. 3. c. 19. dicemus.

^† Et l. Præſses, C. de ſservit. & aqua, ibi: Cùm ſsit durum, & crudelitati proximum ex tuis prædijs aquæ agmen ortum, ſsitiẽtibus agris tuis, ad aliorum uſsum vicinorum iniuria propagari. Cui valdè ſsimile eſst illud Caſsſsiod. lib. 1. var. epiſst. 34. Copia frumentorum provinciæ debet primùm prodeſsſse cui naſscitur, quia iuſstius eſst, ut incolis propria fœcunditas ſserviat, quàm peregrinis cõmercijs ſstudioſsæ cupiditatis exhauriat. Alienis ſsiquidem partibus debet impendi, quod ſsuperest, & tũc de exteris cogitandum, cùm ſse ratio propriæ neceſssitatis expleverit. Quibus adrident alia, quæ congerunt Mantua in Enchirid. capite 267. Claud. Pratus Gnoſseon. gener. iur. lib. 5. tit. 3. cap. 1. Afflict. deciſs. 290. num. 8. Franc. Perſsonal. miſscel. quæſst. 7. Menoch. de præſsum. lib. 3. præſsum. 89. & 91. Eraſsmus qui verb. dictæ l. Præſses, inter ſsua adagia conſseruit in adagio, Alienũ arare fundum, & Alienos irrigas agros, tuis ſsitientibus.

Neque minus etiam attendi debet,

^† quòd ſsi Politicis credimus, Principatus, & Regna eiſsdem modis, & artibus conſservari debent, quibus quæſsita ſsunt, ut ex Salluſstij ſsententia probat Iuſst. Lipſs. lib. 2. Polit. cap. 5. & elegãter oſstendit Polyb. lib. 1. hiſst. dum quærit, quare Hiſspaniæ tãtam citò amiſsſsæ ſsuerint à Carthaginenſsibus. Nam (inquit) aliter cenſsebant quæri imperia debere, aliter ſservari, l nec imb: berant eos optimè retinere dominia, qui in ijſsdem inſstitutis perſseverant, quibus ea initio ſsunt adepti, &c. Cum alijs quæ optimè congerit Fabius Albergatus de Cardin. offi. lib. 2. cap. 1. pag. 58 & Valenzuela in diſscurſs. ſstat. & belli. 2. part. conſs. 20. num. 48.

Vndè

^† facilè colligere licebit, quantum damni hic mos afferre poſssit, ſsi ſserpere patiatur, cùm hæc latiſssima, & vaſstiſssima Indiatum Imperia his præmijs, & illecebris Commendarum fuerint acquiſsita, & enutrita, quæ inter conquiſsitores, & benemeritos in eiſsdem provincijs diſstribuebantur, ut ſsæpè retulimus. Atque adeò illis ſsublatis, vel ad alios translatis, ne peſsſsum eant, vel in peius ruant, vereri poſsſsumus. Etenim

^† ut præclarè ſsubiungit Acoſsta inloco ſsuprà citato: Non eſst inanis, aut ſsupervacanea vox hominum ſsuo ſsudore, & ſsanguine partis, novos, & nihil in Republica agentes præclari, frui, vehementer expoſstulãtium, idq́ue non levis iniuriæ loco exprobantium. Et vel ipſse Virgilius hoc nobis inſsinuaſsſse videtur Eclog. 1. ubi

^† Melibæum dolentem, & deplorantem inducit, quòd agros, in quibus ipſse magnopere laboraſsvet, milites occuparent, & extranei ſsuas ſsegetes meterent:

Impius hæc tamen culta novalia miles habebit?
Barbarus has ſsegetes? En quo diſscordia cives
Perduxit miſseros: En, queis cõſevimusconſevimus agros.

Impios enim milites vocat, ut ibidem Cerda, & alij commentatores advertunt, quòd hoc attributum bellis, præſsertim civilibus, dari ſsolet. Barbaros

^† verò pro extraneis, ſsive alienigenis ponit, iuxta huius vocis ſsignificationem, quam idem Cerda adducit Æneid. 7. verſsic. 685. & Nos 1. tom. lib. 2. cap. 7. num. 3. Et eſst videndus Eraſsmus in adagio: Alienam metis meſsſsem, ubi hoc ſsatis illuſstrat, & adagium illud eò referri poſsſse putat: Quòd aliquoties fit, ut eiectis, qui ſsementem fecerunt, alij in eorum locum ſsuccedant, citraq́ue laborem alisnisfruantur ſsudoribus, & Caſssiod. lib. 2. epiſst. 24. ubi in ſsimili inquit: Nefas etenim eſst, ut in alios uſsus tranſseant, quæ ſsibi ſsubracta nõnon immeritò Roma ſsuſspirat. Porrò Princeps,

^† qui ſstatum ſsuum conſservare, & augere cupit, benevolentiâ, & beneficentiâ erga ſsubditos, qui illum iuvarunt, uti incunctanter, indeſsinenter, & liberaliter debet, ut in cap. præced. probavimus, quia ut egregiè inquit Seneca in epiſstola ad Opium: Melius beneficijs Imperium cuſstoditur, quàm armis, & ut ſsapienter ait Coryphæus Græcorum Oratorum Iſsocrates ad Nicoclem Regem, certum, & exploratum eſst: Tutiſsſsimam Regum cuſstodiam non turribus, |

fol. 283

propugnaculis, mœnibus, ſsatellitibus, aut armis contineri, ſsed amicorum præſsidijs, civium benevolentia, propriaq́ue virtute, quibus quidem opibus Regna, & Imperia non modò ſser vari, verùmetiamindies augeri atque propagari. Et tradens alia, & exemplis illuſstrans Ioann. à Cochier in Theſsaur. Polit. lib. 6. cap. 11. pag. 328. & ſseqq. Dom. Epiſscop. Chilenſs. Villarroel in lib. Iud. pag. 374. ubi quòd tunc Princeps populi dominus erit, cùm beneficus extiterit, & pag. 488. ubi quòd ille Princeps à Deo eſst, qui liberalis exiſstit; latè & doctè P. Velazquez de opt. Principe lib. 3. annot. 14. & ſseqq. ubi probat beneficentiam proprium Principis characterem eſsſse, & ut putet, debere ſse etiam quæ ſspontè tribuit. Et in noſstris ferè terminis Adam CõtzenContzen omnino videndus lib. 3. Politicorum, cap. 9. nu. 2.

^† ubi nihil magis Principem decere inquit, vel eum ſsecuriorem reddere, quàm ſsi in provincijs recenter partis, vicos, caſstella, civitates, & provinciolas, quaſsi feuda in benèmeritos cum novo honoris titulo diſstribuat: Hoc enim modo (inquie) fidam ſsemper militum ac ducum manum promtamq́ue parabit: quòd res illi ſsuas tueantur conſstantius, quàm Principis. Et quòd hæc non tam pertinent ad liberalitatẽ, quàm ad militarem prudentiam.

CAPVT III. De Pensionibus, quae super Indorum Commendis constitui solent, earumque ratione, origine, & natura, & de alijs quaestionibus erga eas usufrequentibus.

CAPVT III. De Penſsionibus, quæ ſsuper Indorum Commendis conſstitui ſsolent, earumq́ue ratione, origine, & natura, & de alijs quæſstionibus erga eas uſsufrequentibus.

SVMMARIVM CAPITIS Tertij.

1 PEnſsionum ſsuper Commendis Indorum imponendarum cauſsa & origo.
2 Præmia, quæ multis ſsufficiunt, uniſsoli dari non debent.
3 Caput quoddam novarum legum commendarum diſstributionem moderari iuſssit, & quare?
4 Commendæ quam ob cauſsam dividi cœperunt? & de damnis huius diviſsionis.
5 Commendas redintegrari, & reuniri plures ſschedulæ iubent, & quare?
6 Commendæ titulo ultra duo millia argenti pondera cuiquam dari prohibitum fuit, & reliquum in penſsiones diſstribui.
7 Inſstructionis Proregum quædãquædam capita val dè notabilia citantur, quæ de cauſsa, & modo penſsionum aſssignandarum, agunt.
8 Penſsionum aſssignatione, Commendæ non dividuntur, neque Indi varios dominos ſsortiuntur, contra Chiapam.
9 Commendatartus eſst veluti proprietarius Indorum. Penſsionarius veluti uſsufructuarius.
10 Vſsufructuarij penſsionarij, & alij, qui ex alienis rebus fructus percipiunt, nomina ſsi nonoma ſsunt.
11 Cõmendatarij quo reſspectu dicantur uſsufructuarij.
12 Vſsusfructus uſsus fructus, & ſservitus ſservitutis dari non poteſst.
13 Penſsiones quod ius conſstituant ſsuper Indis, vel tributis eorum?
14 Vſsusfructus ius, licèt cedi non poſssit alij, quàm domino proprietatis, commoditas tamen eius benè cedi poteſst.
15 L. ſsi uſsusfructus 67. D. de iure dotium, l. arboribus 15. §. uſsufructuartus, D. de uſsufr. §. finitur, Inſst. eodem, & alia iura ſsimilia explicantur, & concordantur.
16 Maioratus poſsſseſsſsor, & quicunque gravatus rerum proprietatem poſst mortem ſsuam reſstituere, illarum commoditatem interim, dum vivit, cedere poteſst.
17 Penſsiones in beneficijs conſstitui poſsſsunt, licet ipſsa beneficia dividi non poſssint.
18 Feuda in ſsubfeuda, qualiter dividi cœperint?
19 Libellarius contractus quis ſsit? & qualiter ab emphyt euſsi deſscendat?
20 Emphyteuſsis, uſsusfructus, & ſservitus qualiter conſstitui poſssit?
21 Emphyteuſsis, uſsusfructus, & ſservitus, & quælibet alia bona immobilia, vel immobilibus cohærentia, in feudum irregulare dari poſsſsunt.
22 Feudorum regularis natura quæ ſsit?
23 Penſsionis, & penſsionarij an beneficiorum, & beneficiatorum nomine veniant?
24 Penſsionarij Commendarum Indorum extenſsivè Commendatarij dici poſsſsunt, & quare?
26 Penſsionarij præſstant iuramentum fidelitatis, & tenentur ad reliqua onera Commendatariorum.
27 Penſsionarij beneficiorum non tenentur ad reſsidentiam, CommendarũCommendarum verò contrà, & ſschedula, quæ hoc præcipit.
28 Penſsionum æque ac commendarum confirmatio petenda eſst.
29 Penſsiones beneficiorum non cauſsant incõpatibilitatem, & quid in penſsionibus Commendarum?
30 Penſsiones dare ſseu conferre non peteſst, qui commendandi facultatem non habet.
31 Penſsiones ſsunt veluti partes Commendarum, & in earum locum ſsubrogatæ, & de argumento de toto ad partem.
32 Subfeuda ſsunt veluti pars feudi dominãtis
33 Subrogatum ſsemper ſsapit naturam ſsub rogati.
fol. 284
34 Extrema ubi ſsic ſse habent, ut de uno perveniatur ad aliud, pari lance iudicantur.
35 Prohibitum una via, per aliam in fraudem legis non debet admitti.
36 Alienatione alicuius rei prohibita, prohibetur eiuſsdem hypotheca.
37 Leges non debent fruſstrari, neque eludi.
38 Penſsiones, quas dedit Prorex Marchio de Cañete, durante interdictione commendandi, nullæ declaratæ fuerunt.
39 Penſsiones impoſsitæ ultra facultatem imponentis, non ſsolùm in exceſsſsu, verùm & in totum vitiantur.
40 Penſsiones ſsuper Commendis ſsemel aßignatas, faciliùs quàm ipſsas Commendas revocari poſsſse, tradit Matienzus, qui reprobatur.
41 Feuda cameralia quæ ſsint, remiſsſsivè.
42 Entretenimientos, ayudas de coſsta, & aliæ Regiæ largitiones, ex iuſsta cauſsa ſsemel datæ, ea durante, tolli non debent.
43 Entretenimientos dados à benemeritos de la Nueva-Eſspaña, i ſsu origen, remißivè.
44 Penſsiones Cõmendarum, ut & beneficiorũbeneficiorum, non in quota fructuum parte, ſsed in quantitate conſstitui ſsolent.
45 Penſsionis quantitas penſsionario, ſsine aliqua deductione impenſsarum, & aliarum contributionum regulariter ſsolvi debet.
46 Penſsio integrè ſsolvitur, etiam ſsi fructus diminuantur, vel eos omnes abſsorbeat.
47 L. 1. C. de annon. & trib. lib. 10. expenditur, & illuſstratur.
48 Penſsiones deductis impenſsis, & oneribus ſsolvendas eſsſse, pluribus exemplis, & turibus comprobatur.
49 Penſsionarius an teneatur proprietario pro rata eius, quod collectæ, vel tributi nomine perſsolvit?
50 Penſsio ubi libera, & exemta reſservatur, nullum onus ſsubit.
51 Penſsiones omnes, quæ in Regno Perù ſsuper Commendis imponi ſsolent, ſsunt liberæ ab omni contributione.
52 Penſsionarij Commendarum rarò, vel nunquàm à proprietarijs moleſstantur ſsuper deductione impenſsarum, vel prætextu cõgruæ ſsuſstentationis, licèt hæc in beneficijs ſsæpè petatur.
53 Tributorũ in materia, & præſstatione, plurimum attendenda eſst praxis, & cõſsuetudo.
54 Feudatarius nihil ratione impenſsarum de ducit de penſsione, aut ſservitijs, quæ domino vel alijs de eius mandato præſstare tenetur.
55 Feudatarius, qui ſsecundogenito alimenta præſstat, nihil ratione huius oneris deducit de Adoha vel Rellevio.
56 Maioratus poſsſseſsſsor, qui alimenta ſsecundo genitis aßignata, præbet, nihil eis ratione impenſsarum deducere poteſst.
57 Penſsiones non ſsubiacent aleæ fortunæ, niſsi caſsus fortuitus omnes fructus tollat, vel in tantum, ut penſsioni non ſsufficiant.
58 Commendatarius ſsatisfacit, ſsi fructus, quos collegerio, relinquat penſsionario.
59 Commẽdatarius cùm penſsionem debeat reſspectu certorum fructuum, magis ſspeciei, quàm quantitatis, debitor eſsſse videtur.
60 Penſsionis debitæ ratione fructuum, idem iudicium eſsſse debet, quod ipſsorum fructuum.
61 Penſsio ſsolvenda eſst etiãetiam de fructibus amiſsſsis a beneſsiciato excommunicato, qui talem perſsionem ſsolvere debebat.
62 Cenſsus, ſsubſsidij, vel alterius præſstationis debitor, ratione aliquorum fructuum, implet eos reliquendo pro penſsione.
63 Penſsionis non ſsolutæ cauſsa, ſsi alicui fructus adiudicentur, & illi penſsionis valorem excedant, qualiter computatio, & reſstitutio facienda ſsit? remiſssivè.
64 L. Lucius 12. D. de alim. & cib. leg. declaratur, & concordatur cum lege cùm certus, D. de trit. legat. & alijs.
65 L. inter ſstipulantem 83. §. ſsacram, verſs. Si ſstipulatus, D. de verborũverborum oblig. expenditur.
66 Penſsionarius habet hypothecam, & prælationem ſsuper fructibus beneficij, aut commẽdæ ſsibi gravat, & plures Auctores, qui de hoc agunt.
67 Penſsio Eccleſsiastica, vicem alimentorum obtinet, & eius ſsolvendæ onus pro decurſsis, tranſsit ad quemcunque beneficij ſsucceſsſsorem.
68 Penſsionarij cùm non participent de impenſsis, & damnis commendarum, ita nec de earundem augmento, & beneficio quicquam petere poſsſsunt.
69 Lucri, & damni ratio æqua lance metitur.
70 Penſsio an ſsit ſsolvenda, vel integranda de beneficio ſspecierum, ſsi Commendæ taxa ad id non ſsufficiat?
71 Penſsio finitur finita vita penſsionarij, & cedit in commodum proprietarij.
72 Feuda, & ſsubfeuda ubi finiuntur, redeunt ad dominũdominum directi dominij, iure reverſsionis.
73 Vſsusfructus morte uſsufructuarij finitur, & ad proprietatem rediens cum ea conſsolidatur.
74 Conſsolidare quid propriè ſsit, & ſsignificet?
75 §. finitur, Inſst. de uſsufr. & alia iura agentia de conſsolidatione uſsusfructus, explicantur, & illuſstrantur.
76 Conſsolidationis verbum uſsitatißimum eſst in Regno Peruano, in materia penſsionum, & Commendarum.
fol. 285
77 Penſsio finita non conſsolidatur cum proprietate, ubi id expreſsſsum eſst in conceſssione Commendæ, & penſsionis, quia ex ipſsa inveſstitura legem accipit.
78 Penſsio non conſsolidatur cum proprietate, ubi proprietarius certam, & præfinitam quantitatem habere iubetur, & non amplius.
79 Quantitatis legatum ius accreſscendi non admitti, & quare?
80 Conſsolidationis ius competit proprietario Commendæ, eo ipſso quòd in eius conceſsſsione nihil in contrarium exprimatur, ſseu caveatur.
81 Caſsus omiſsſsus remanet in diſspoſsitione iuris communis, & cum eo diſsponens ſse conformare videatur.
82 L. præcipimus in fine, C. de appellat. expenditut, & illustratur.
83 Teſstator ubi non exprimit, ad quos velit hæreditatem ſsuam pervenire, præſsumitur vocare venientes abinteſstato.
84 Penſsionis conceſssio ſseu constitutio ſsi nulliter fiat, non acquiritur proprietario, ſsed iterum alij concedi poterit: & de caſsu in quo ita iudicaturm fuit.
85 Cauſsus notabilis refertur, in quo Auctor fuit fiſscalis, circa quaſsdam Commendas, & penſsiones proviſsas à D. Ioanne Borgia Gubernatore Novi-Regni Granatenſsis.
86 Voluntas, & poteſstas regunt omnes actus humanos, & in illis inſspici debent, & etiã formæ obſservatio.
87 Actus plures referuntur, qui ubi in aliquo valere non poſsſsunt, ſsuſstinentur tamen in eo, quod licitum eſst.
88 Vtile per inutile non vitiatur.

EAdẽ hæc ratio benemeritos No

*vi-Orbis remunerandi, de qua in ſsuperioribus diximus, pẽſsionum neceſssitatem extorſsit, de quibus in hoc capite dicere deſstinamus. Nam cùm benèmeritorum numerus augeretur, Commendæ autem deficiẽtibus Indis deficerent, aut diminuerentur; opertere viſsum fuit, ut huic incommodo obviam iretur. Et ne

^† in unum, vel alium præmia conferrentur quæ commodè diſspertita, ad plurium ſsuſstentationem ſsufficerent, ut aliàs dicitur in cap. quia nonnulli 3. de Clericis non reſsid. & in alijs iuribus, quæ infrà cap. 5. citabimus.

Vndè

^† in cap. 28. lequm, quas novas vocant, anni 1542. quod reperitur in 2. tom. impreſs. pag. 193. iuſsſsum fuit, ut Commendarum diſstributio reformaretur, ac moderaretur, & Indis, ſsive (ut propriùs dicam) tributis Indorum, quæ hac moderatione mediantec ſsupereſsſsent, Conquiſsitores donarentur, quibus nullum eòuſsq́ue præmium obtigiſsſset. Et ex inde,

^† ut apparet, Commendæ dividi cœperunt, & Indi, qui anteà uniti, & ſsub eodem Regulo, ſsive Cacique, conſstituti, uni tantùm Cõmendatario aſssignari ſsolebant, inter plures diſstribui.

Quod tamen ſstatim ipſsis Indis, & Commẽdatarijs valdè damnoſsum eſsſse apparuit, & gubernationi, ac converſsioni eorũeorum, quæ ante omnia prætendebatur, omninò contrarium, ex ratione legis cùm pater, §. dulciſssimis, D. de leg. 2. & l. 2. C. quando & quibus quarta pars debeat. lib. 10. Ac pronide

^† plures ſschedulæ latæ ſsunt, quæ huius damni mentionem faciẽtes, Indos anteà prædicto modo diviſsos, & ſseparatos, coadunari iubent, & ſsub eodem ſsemper Caciquo, inſsimul conſservari, & commendari. Id quod enixè, & noviſssimè cautum reperio in quadam datâ Matriti 19. Iunij anni 1620.

Sed cùm illud deſsiderium plures benèmeritos remunerandi, adhuc perſseveraret, electa via

^† fuit, quâ utrumque ſsine incommodo conſsequi poſsſset, & ita primùm Peruano Proregi Dom. D. Fran. à Toleto 28. Decembri ann. 1566. 2. tom. pag. 239. & poſsteà Dom. Comiti del Villar 31. Martij ann. 1584. in mandatis datum fuit, ne pingues, quæ deinceps vacarent, Commendas, uni tantùm conferrent, quin potiùs curarent, ut nemo ultra duo millia aureorum pondera reportaret, & reliquum per viam penſsionis inter alios benèmeritos diſstribuerent, ut ita ex eiuſsdem vacationis fructibus plures ſsolari, & gratificari poſsſsent.

Quod idem

^† repetitum invenio in cap. 23. inſstructionis Dom. Proregis D. Ludovic. à Velaſsco dat. apud D. Laurentium 22. Iulij ann. 1595. tom. 2. pag. 314. niſsi quòd hæc quantitatem illam duorum millium aureorum non tam Commendatarijs, quàm penſsionarijs, præſsinire videtur, ut conſstat ex illis verbis: Con que ninquna penſsio paſsſsaſsſse de dos mil peſsos.

Et iterum hæc penſsionum cauſsa, & origo repetitur, & magis exprimitur in eadem in|

fol. 286

ſstruct. cap. 53. eod. tom. pag. 321. cuius verba, quia baſssim, & fundamentũfundamentum huius capitis continere videntur, inſserenda duxi, & ſsic habent: He ſsido informado, que del dominio de caſsi todos los Caciques ſse han deſsmembrado muchos Indios, en que ſse ha hecho agravio à los ſseñores naturales: i porque es juſsto que ſsean reſstituidos en ſsus ſseñorios, estaries advertido, que quando algun repartimiento de mucho aprovechamiento vacare, no ſse divida, como ſse ha hecho en lo paſsſsado, an agravio de los dichos Caciques i Señores, ſsino que ſse dè la propriedad à uno, i en el ſse carguen penſsiones à otros, i que la cobranca la hagan los Corregidores, i la paga los Caciques, debaxo de cuyo ſseñerio eſstuvieren los repartimientos, que es la orden que me eſscrivio el Conde de Villar, que eſstava dada en eſsto, i lo que parece conviene guardar, i haziendoſse aſsſsi, no ſse deſsmembrarà el ſseñorio de los dichos Caciques.

Et in hæc recidunt, quæ de eiſsdem penſsionibus, & earum cauſsis rectè ſscribit Antonius de Leon in d. tractat. de confirm. Reg. 1. par. cap. 1. num. 31. & 32. & cap. 19. n. 39. & 40.

^† ubi ex his ſsatisfacit cuidam obiectioni, quam inter alias, adverſsus Commendas Indorum faciebat Epiſscopus Chiapẽſsis, nempè quòd per eas Indi dividebãturdividebantur, & à ſsuis Caciquis ſseparabantur. Etenim ſsolùm tributa dividuntur, Indis ſsub eadem unione, aggregatione, & Caciquo manentibus, in cuius perſsona cæterorum Indorum nomine poſsſseſssio Commendæ, ut ſsupra diximus, apprehendi ſsolet: Commendatario, qui etiam, unus tantùm conſstituitur, acquiri; argum. l. 3. D. de acq. poſsſs. ibi: Sed ſsufficit quamlibet partem eius fundi introire, cum alijs, quæ alio loco trademus.

Et ita

^† Commendatarius eſst veluti proprietarius dictoru, Indorum, ſsive tributorum, quæ ab illis præſstantur, qui verò penſsionem, vel penſsiones capiunt, poſsſsunt comparari uſsufructuarijs, & reliquis, qui ex alienis rebus fructus aliquos, penſsiones, mercedes, redituſsvè percipiunt. Quæ

^† nomina ſsynonoma eſsſse, & ſsæpè pro eodem uſsurpari oſstendit I.C. in l. fundi Trebatiani, D. de uſsufr. legat. ubi Bart. l. 3. & 5. D. de uſsufruct. Clem. 1. fine, de reb. Eccleſs. iunctis alijs, quæ tradit Gigas de penſsion. Menoch. conſsil. 65. ex num. 1. lib. 1. & in tractatu de recup. poſsſs. remed. 15. nu. 623. Roderic. de annuis reditib. lin. 1. quæſst. 1. num. 2. Gutier. de tutel. 3. par. cap. 23. num. 16. & 17. Carrocius de locat. quæſst. 10. num. 5. & plures alios cumulans D. Ioann. del Caſstilo lib. 1. de uſsuf. cap. 36. num. 69.

Neque his adverſsatur,

^† quòd cùm Cõmendatarios in capitibus præcedentibus uſsufructuarijsſsimiles eſsſse dixerimus, habitâ cõſsideratione ad Regem noſstrum, qui ſsemper Indorũ proprius, & verus dominus remanet,

^† non videtur ex uno uſsufructu alterum poſsſse deduci, l. cùm eſsſset 33. in fine, D. de ſservit. ruſst. ibi. Neque ſservitutis fructrus constitui poßit, l. 1. D. de uſsufr. legat. ibi: Quia ſservitus ſservitutis eſsſse non potest, cum alijs adductis à Pinel. in l. 1. C. de bonis mat. 3. par. Conan. lib. 3. comment. cap. 2. Donel. & Oſsuald. lib. 4. cap. 5. Anton. Fab. lib. 19. coniect. cap. 18. Pichar. in prin. Inſst. de rer. diviſs. & Caſstillo d. lib. 1. de uſsufr. cap. 51.

Nam

^† ciumſsmodi penſsiones non tam novum uſsumfructum in tributis Indorum conſstituunt, quàm ius quoddam deſsignatæ quantitatis, ac veluti certæ cõmoditatis ab eo percipiendæ, cui Indi commendati fuerunt.

Quæ

^† cõmoditas in uſsufructu quoque cedi, donari, autvendi pro vita uſsufructuarij rectiſssimè poteſst; quãvis uſsusfructus ipſse ſsi alij, quàm domino proprietatis abſsolutè cedatur, amitti ſsoleat, ut

^† in l. ſsi uſsusfructus 67. D. de iure dot. & in §. finitur cum ſsimilubus, ubi DD. Inſst. de uſsufr. iunctâ l. arboribus 13. §. uſsufructuarius, l. non utitur 45. in principio, & in §. planè, l. cui uſsusfructus 74. D. de uſsufr. §. 1. Inſst. de uſst, & habit. cum alijs, quæ latè adducunt, & hoc pacto in concordiam reducunt, innumeri Auctores, quos refert Barboſsa in l. uſsufructu 58. D. ſsolut. matrim. Caſstillo ubi ſsuprà, cap. 69. num. 6. & 7. & ultra eos Gregor. Lop. in l. 2. tit. 31. part. 3. verb. El derecho, Sarmient. lib. 3. ſselect. c. 9. Rebuſs. in tractatu de decimis, quæſst. 10. num. 9. Everard. Bronchors in centur. 1. Antinom. cap. 91. Molina de primog. lib. 1. cap. 21. num. 24. & Mager. de advocat. arm. c. 9. num. 1050. pag. 435.

Qui hic

^† inferũtinferunt ad poſsſseſsſsorẽ maioratus, ut pro tẽporetempore vitæ ſsuæ, & ſsi non ius ipſsius maioratus, commoditatem tamen, & fructuum perceptionem cedere, vendere poſssit. Quod generaliter ad quem cunque prohibitum alienare, aut poſst mortem ſsuam reſstituere gravatum extendit, & pluribus comprobat Galganetus in tract. de condit. 1. par. cap. 17. num. 9. & noviſssimè D. Larrea in diſscept. Granatenſs. c. 10. n. 3. & de protect. iur. Mager. ubi ſsup.

Et his ſsimile eſst,

^† quod in penſsionibus beneficiorum contingit, de quibus integrum tractatũtractatum ſscripſsit Hierony. Gigas, & plura congeſsſsit Flamin. in tract. de reſsign, benefic. lib. 2. q. 15. per totam, & latiſssimè Nicol. Garcia in tract. de benef. 1. p. cap. 5. per totum, & Coſsta in tract. de ratione ratæ, quæſst. 10. Nam licèt beneficia ex diſsponſsitione Concilij Turonenſsis regulariter dividi non poſsſsent, cap. maioribus, cap. vacante 26. cap. cùm cauſsam 36. de præbend. penſsionum tamen onere ſservatis ſservan|

fol. 287

dis gravantur, ut ijdem Auctores & communis praxis oſstendit.

Ex magis ſsimile,

^† quod in feudis contigiſsſse videmus, quibus conceſssis, cœperunt alia feuda minora à primis feudatarijs, vel etiam ab ipſsis directis dominis concedi, & conſstitui, quæ ſsubfeuda vocata ſsunt, ut conſstat ex cap. 1. de his qui feud. dar. poſsſs. & ex locupletiſssimo tractatu quẽquem Marinus Freccia de ſsubfeuois ſscripſsit cap. 1. §. ſsimiliter de lege Conradi, cap. 1. §. ſsin verò, qualit. olim feud. poſsſs. alien. & ex latè traditis à Roſsenthal. in tract. de feudis, c. 9. concluſs. 45. num. 3. And. Khol. in tract. de ſsubfeud. cap. 1. num. 5. Iul. Claro, §. feudum, q. 32. Hartm. Piſstor. lib. 2. quæſst. 44. num. 1. & Mart. Mager. de advocat. armat. cap. 9. num. 796. qui hoc uno ore approbatum eſsſse teſstantur, ut regulariter quicquid conceſsſsum eſst in feudum, poſssit etiam ſsubinfeudari.

Vndè

^† & emphyteutis permiſsſsum eſst, prædia emphyteutica alijs in emphyteuſsim concedere, qui libellarij dicuntur, ut conſstat ex textu, gloſsſs. & DD. communiter in cap. 1. & per tot. de precarijs & libellis, Iaſs. in l. 1. C. de iur. emphyt. num. 9. Alvar. Valaſsc. de iur. emphyt. quæſst. 35. Iulio Clar. receptar. ſsentent. tit. de emphyt. quæſst. 1. Kalino, & alijs de verbis iuris, verb. Libellarius contractus, & Pariador. in ſsexquicent. differentia rum, diff. 71. n. 3.

^† ſsuper eandem emphyteuſsim, uſsumfructum, vel ſservitutem conſstituere, ad eorum vitam duraturam, ut poſst plures, quos refert, obſservat Caſstillo d. tract. de uſsufr. cap. 35. num. 17. cum Molina, Cuiacio, Iulio Claro, Feliciano, & alijs, ubi num. ſseqq. idem in feudatarijs, & ſsuperficiarijs procedere docet.

Quibus

^† ego addo id, quod magis notabile & mirabile videri poteſst, nẽpèipsã emphyteuſsim, vel ius ſuperficiariũſuperficiarium, aut ſservitutẽ, & quælibet alia bona immobilia, vel quæ immobilibus hæreant, in feudum concedi poſsſse, quamvis tale feudum irregulare, & degenerans videatur: cùm

^† regularis natura feudorum ſsit, quòd dominium directum remaneat penes concedẽtem, utile verò tranſseat in accipientem, ut ex ſsententia Speculat. docuit Imola in cap. potuit de locato, Iaſs. in l. 2. num. 3. C. de iure emphyt. Claud. Seiſsel. in ſspecul. feud. rub. ult. nu. fin. & Roſsenthal. ubi ſsup. cap. 4. concluſs. 1. & 2. & concluſs. 10. in fine, litt. D.

Ex quibus primò deſscendit,

^† quòd licèt in penſsionibus, & penſsionarijs beneficiorum controverti poſssit, & ſsoleat, an beneficiorum, & beneficiatorum nomine veniat, & ad aliqua onera teneantur, ut conſstat ex traditis à Burſsat. conſs. 351. num. 27. Flam. Pariſsio de reſsign. benef. lib. 2. quæſst. 15. Azeved. in l. 1. tit. 4. num. 5. lib. 1. reccop. cum alijs latè congeſstis à Zerola in praxi 1. part. verb. Clericus, §. ad ſsecundum, ubi tractat, an in favorabilibus pẽſsionarius dici poſssit beneficiatus? Salcedo in addit. ad prax. Bernard. Diaz cap. 62. ex num. 1. Nicolao Garcia in tract. de benefic. 1. part. cap. 5. per totum. In penſsionarijs tamen noſstrorum Indorum dubitare non liceat, quin extenſsivè Cemmendatarijs ipſorũipſorum æquiparentur, & ſsub feudatarij, vel Subcommendatarij dici, & appellari poſssint. Maximè cùm eaſsdem penſsiones, non ab ipſsis Commendatarijs, ſsed ab ipſso Rege in titulum habeant, & ſsub eodem, ut diximus, prætextu, ac reſspectu, quo ipſsæ Commẽdæ, concedi ſsoleant, & eodem (ut plurimum) tempore duraturæ, quo caſsu etiam penſsiones beneficiorũ venire appellatione beneficij doctè poſst plures, quos refert, reſsolvit idem Nicol. Garcia ubi ſsup. num. 5.

Quapropter

^† dicti penſsiconarij iuramentũ fidelitatis æquè ac ipſsi Commendatarij noſstris Regibus præſstant, & ad ſservitia militaria, & reliqua obſsequia Commendatarijs iniuncta tenentur, de quibus inſseriùs agemus, & in ſsimili probat, & proſsequitur Freccia d. tract. de ſsubfeudis lib. 1. cap. 3. pag. 17. & ſseqq. & in noſstris terminis Matienz. in l. 5. tit. 6. lib. 5. recop.

Et quod magis eſst,

^† licèt penſsionarij beneficiorum non teneantur in loco beneficij reſsidere, ut ex communi omnium Doctorum reſsolvit Gigas in d. tract. de penſsion. quæſst. 31. num. 4. quem & alios refert, & ſsequitur Flaminius Pariſsius d. tract. de reſsig. lib. 2. quæſst. 15. num. 16. Penſsionarijs tamen Indorum

^† iniungitur hoc onus reſsidendi, ſsive faciendi (ut dicũt) vicinitatẽ in capite provinciæ, ubi ſsita eſst Commenda, ex qua penſsionem percipiunt, ut præter alias Regias ſschedulas, quæ id inſsinuare videntur, expreſssè diſspoſsitum eſst in quadam noviſssimè data Vlyſssiponę 10. Auguſsti, ann. 1619. cuius etiam memini infrà cap. 25. num. 121. quæ relatis cauſsis harum penſsionum conſstituendarum (quæ eædem ſsunt, quas ſsuprà perpendimus) reſsidendi onus non minus Penſsionarijs, quam Commendatarijs iniungit, & ut in eorum titulis hoc gravamen apertis verbis inſseratur, edicit; necnon,

^† ut neceſssitatem petendæ, & impertrandæ Regiæ confirmationis ſsubeãt, pro penſsionibus ſsibi conceſssis, æquè ac ipſsi Commendatarij, de quo gravamine inferiùs etiãetiam agemus. Et an,

^† licèt penſsiones beneficiorum non inducant, nec cauſsent incompatibilitatem cum alijs beneficijs, ut per Flaminium ubi ſsuprà num. 17. idem in penſsionibus, de quibus loquimur, reſspectu aliarum penſsionum, vel Commendarum probandum ſsit? Secvndò ex eiſsdem principijs deduco, eum

^† qui dare, vel accipere Indorum Commendas prohibitus eſst, iuxta ea quæ in capiti|

fol. 288

bus ſsequentibus adnotabimus, à penſsionibus quoque dandis, vel accipiendis prohibitum eſsſse cenſseri, cùm

^† veluti partes Commendarũ ſsint, & in earum vicem, & locum (ut diximus) ſsubrogatæ, argum. l. quę de tota, D. de reivind. l. ſsi unus, §. ſsi cùm mihi decem, D. de pact. l. poſst diviſsionem, C. de furtis. l. potior, §. ſsi de futura, D. de qui potior. & eorum quæ in ſsimili tradit Freccia ubi ſsup. pag. 20. num. 31. vbi

^† quòd ſsubfeudum dicitur eſsſse pars feudi dominantis, nec dicitur ex toto ſseparatum, & alijs, quæ de natura

^† ſsubrogati notant tex. & DD. in cap. Eccleſsia 2. ut lit. pend. Bart. & DD. in l. ſsi eum, §. qui iniuriarum, D. ſsi quis caution. §. hæc actio, D. ſsi quis teſstam. liber. & in l. creditores, D. de leg. 1. Iaſs. in §. fuerat, num. 5. cum ſseqq. Inſst. de action. Everard. in loco à ſsubrogatis, Tiraq. in legibus connub. gloſsſs. 5. num. 190. cũ ſseq. Marſsil. ſsing. 255. & Auguſst. Parboſs. & noviſssimè Alvar. Vlaſscus in axiom. iur. litt. S.n. 56. & ſseqq.

Et quia

^† quando extrema ſsic ſse habent, quòd ex uno pervenitur ad aliud, vel tendunt ad eundem finem, etiam in materia pœnali, vel reſstringibili, extenſsio fieri ſsolet, ita ut diſspoſsitũ in uno, & in reliquo locũlocum habeat, ut poſst gloſsſs. in cap. 1. de poſstul. Prælat. notant Abb. & DD. ibid. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Villaguta in tract. de extenſs. leg. prælud. 17. n. 23. Eam nimirum rationem reddentes, quia aliàs

^† fruſstratoria eſsſset prohibitio, & legi fraus fieret, quæ non patitur, ut quod unâ viâ alicui prohibetur, ad id per aliam admittatur, cap. cùm quod unâ 84. de reg. iur. in 6. ubi latè Pet. Pech. & alij. l. quod dictum, D. de pact. l. Seius, & Augerius, ubi Bart. D. ad leg. Falcid. l. ſscire oportet, §. ſsi mater, D. de tutor. & curat. dat. ab his, l. fin. C. de reb. alien. ubi

^† prohibitâ alicuius rei alienatione, eiuſsdem quoque hypothecam prohiberi videmus, quod etiam traditur in auth. de non alien. §. alienationis, & §. quia verò, collat. 2. cum alijs congẽſstis à Pet. Barboſs. in l. cùm Prætor, §. ultim. num. 135. D. de iud. Surd. deciſs. 21. num. 4. & conſsil. 427. n. 40. Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſs. 189. num. 82. & Valaſsco ubi ſsup. litt. P. axiom. 212. & 213. & in noſstris terminis Commendarum D. Valençuela, omninò videndus, conſsil. 83. num. 153. ubi

^† quòd leges non debent fruſstrari, neque eludi.

Et ita in

^† Supremo IndiarũIndiarum Senatu iudicatum fuit contra eos, quos huiuſsmodi penſsionibus quondem donavit Peruanus Prorex D. Andres Hurtado de Mendoça, Cannetij Marchio, durante interdictione proviſsionis Commendarum ei factâ, interim dum quæſstio emergens de eiſsdem Commendis perpetuandis vel non, ventilabatur, & decidebatur.

Et mitè conducunt

^† ea, quæ loquens de pẽſsionibus beneficiorum tradit Nicol. Garcia d. c. 5. num. 430. & ſseqq. ubi reſsolvit, etiam penſsiones impoſsitas ultra poteſstatem, & iuriſsdictionem imponentis, pro quolibet exceſsſsu in totũ annullari, ex rationibus per eum adductis.

Tertiò ex prælibatis infertur,

^† minus tutam, & iuri conſsonam videri opinionem Ioan. Matienzo in l. 2. tit. 10. lib. 5. recop. gloſsſs. 3. nu. 6. & 31. quatenus docet, has penſsiones, & ſsimiles alias Regias largitiones, quæ benemeritis Novi-Orbis in defectum, ſsive ſsupplementum Commendarum ex diſspoſsitione dictarum legũ novarum 22. & 30. anni 1542. & ſsimilibus, fieri ſsolent, & in Nova-Hiſspania plurimum frequentari ſsolebant, quas, Entretenimientos, ò ayudas de coſstas, vocamus, poſsſse facilè, & ad liberum Regis nutum adimi, & rovocari. Motus eo, quòd feudis Camer aſssimilentur, quæ quia in reditibus ex Regia Camera ſsolvendis cõſsiſstunt, iuſstiùs, & faciliùs revocari poſsſsunt, iuxta tex. in l. 1. tit. 26. p. 4. ubi Greg. Lop. gloſsſs. fin. & alia

^† quæ de iſstis feudis Camera libus, & eorum natura tradit tes. in cap. 1. §. ſsciendum de feudis cognit. & in cap. 1. §. ſsi verò, quæ ſsit inveſst. ubi Scribentes, Iaſs. in tract. de feud. num. 125. Zaſs. in epitom. feud. 4. p.n. 6. & 7. & par. 12. num. 31. & Roſsenth. de feud. cap. 2. concl. 75. per totam.

Etenim hæc ratio in penſsionibus neutiquam militat, quæ ex tributis IndorũIndorum, & non ex Regia Camera (ut diximus) deducuntur. Et dato quòd

^† alijs largitionibus, ſsive Entretenimientos, ò ayudas de coſsta, militaret, quatenus ex Regia gaza, Camera, vel patrimonio ſsolvi iubentur, ubi tamen largiendi cauſsa duraret, & remuneratio ſservitij merita non excederet, nõ magis auderem de earum, quàm de Commendarum facili revocatione conſsulere, cùm in utriſsquie laborum præmium, & Principis beneficium æquâ lance conſsideretur, & utrumque ſsecundùm vulgaris iuris regulas durationem expoſstulet, ut infrà cap. 27. peculiariter proſsequemur.

Et de his largitionibus

^† vulgò (ut diximus) entretenimientos, & eorum origine, & praxi in Nova-Hiſspanis, & in quibus à Commendis, & penſsionibus differant, diligenter ſscribit Antonius de Leon d. tract. de confirm. Regijs, 1. p. cap. 16. ex num. 12. ubi etiam fol. 85. num. 41. inſsinuat, in eis eſsſse neceſſariũneceſſarium petere confirmationem, ex diſspoſstione novarum ſschedularum, de quibus etiam inferiùs agemus.

Quartò, prædictis etiam conſsequens, eſst, eiuſsmodi

^† penſsione, ubi nihil aliud in cõceſsſsione, ſseu tenore inveſstituræ deciditur, nip in quota parte Commendæ, aut fructuum illius, ſsed in certa, & deſsignata pecuniæ quantitate |

fol. 289

conſstitui ſsolere, ut poſst alios in ſsimili obſservat Nicol. Garcia d. cap. 5. num. 362. & ſseqq. inquiens, quòd ſsi contrarium fieret, eſsſset ſscindere beneficfium, quod prohibitum eſst in iure, cap. maioribus, de præbend. cum alijs per cum relatis.

Quæ

^† quantitas penſsionario ſsolvenda eſst à Commendatario, vel eius nomine à loci Prætore, libera & immunis à contributionibus, quas Commendatarij pro doctrina Indorum, adminiſstratione iuſstitiæ, ſsalario Cacicorum, fabrica, & refectione Eccleſsiarum, & alijs rebus ſsimilibus ſsolvere ſsolent, etiam ſsi his oneribus, & pẽſsionis præſstatione ſsolutis, parum, vel nihil lucri apud ipſsum Commẽdatarium remaneat, ut plerumq́ue contingere videmus, ob ſsupervenientem Indorum dimenutionem, vel etiam ob gravamina penſsionum, quæ tempore conceſssionis conſstiuuntur, quæ efficiunt, vt aliquando nudum tantùm nomen proprietatis apud Commendatarium remaneat; & interdum illud ſsolum lucrum, quod ex maiori pretio vẽditionis ſspecierum in taxa deſsignatarum, corrogare ſsolet, cùm illæ minori in eadem taxa moderatæ ſsint.

Pro qua ſsententia facit, quod in ſsimili,

^† de penſsione beneficiorum omnes illius fructus abſsorbente, tradit Garcia ubi ſsup. num. 399. Guid. Papæ quæſst. 8. ubi probat, annuâ penſsione ſsuper fundo aſssignatâ, vel annuo reditu ſsuper molendino, munuto lucro furni, aut molendini, adhuc conſstituentem tenêri ad integram penſsionem Et quod attinet ad onerum ſsolutionem tex optimus

^† in l. 1. C. de annon. & tribut. lib. 10. ubi Imp. ait: Annonas is ſsolvere debet, qui poſsſseßiones tenet, & fructus percipit. Et gloſsſs. addit: Non autem illi, qui penſsiones recipiunt, niſsi ſsit conſsuetudo: & idem reſsolvit cum Innocent. Bart. & Bald. Iulius Ferretus in tractat. de gabellis, num. 558. inquiens: Quòd ſsi ſstatuto caveatur, quòd ſsolvatur collecta de fructibus, non habebit locum in penſsione, licèt appellatione fructuum contineatur, quam quis ſsolvit pro fundo, aut beneficio. Iunctis alijs, quæ noviſssimè ad utramque partem congert D. Valençuela conſs. 137. num. 7. & ſseqq. & conſs. 115. num. 47. & conſs. 186. ex num. 28.

Et poſsſsunt nonineptè ponderari

^† aliqua exempla, quæ deducuntur ex tex. in extravag. unica, §. Prælati, de decimis, extravag. ſsuſscepti, §. in illis, ne ſsed. vacan. cap. cùm olim 19. de cenſsibus, l. neque ſstipendium, D. de impenſs. in reb. dot. fact. l. hactenus 8. l. ſsi pendentes 77. §. ſsi quid cloacarij, D. de uſsufruct. l. 2. ubi DD. C. de iur. emphyt. in quibus poſsſseſsſsori beneficij, dotis, uſsusfructus, vel emphvteoſsis ſsemper iniungitur integra præſstatio decimæ Papalis, ſsubſsidij, procurationis, vel alterius cuiuslibet collectæ, aut tributi prædictis rebus impoſsiti, eâ redditâ ratione, quia onus fructuum hæc impendia ſsunt, prout latiùs proſsequitur Feder. de Senis conſs. 43. Nicol. Feſstaſs. in tractat. de æſstim. & collect. cap. 4. num. 26. & 32. Alvar. Valaſscus de iur. emphyt. quæſst. 17. num. 1. & ſsequent. Gigas dict. tractat. de penſsion. quæſst. 38. & conſs. 16. Tiraquel. de primog. quæſst. 74. Vvames conſs. 288. ſsub tit. de præb. Moneta de decim. cap. 9. ä num. 87. Ioann. Garcia in tractar. de expenſs. cap. 11. num. 11. 45. & 56. Flores de Mena lib. 2. variar. quæſst. q. 21. num. 132. Caſstillo dict. tractat. de uſsufruct. cap. 56. num. 2. & ſsequent. & latè Seſsſse deciſs. Aragon. 7. part. 1.

Et quamvis

^† aliqui ex his Auctoribus, maximè Valaſscus, & Ioann. Garcia num. 57. qui plures allegat, & latiùs cæteris Nicol. Garcia dict. tractat. de benef. 1. parte, cap. 5. num. 171. docere videantur, mero iure attento, ſsolventem, in aliquibus ex prictis caſsibus, habere recurſsum contra eos, qui penſsionem ex illis bonis, fructibusvè percipiunt, vel vti poſsſse iure retentionis pro rata collectæ penſsionem contingente, omnes tamen communiter reſsolvunt, id quod dictum eſst, quòd abſsque deductione tributorum, & nullo recurſso habito contra penſsionarios, debent integrè ſsolvere collectas, & tributa, de conſsuetudine ſservari, ut aſsſserit Ioann. Garcia ubi ſsup. num. 59. & de iure Hiſspaniæ, Avendaño de exeq. mand. 2. p. cap. 14. num. 9. & 21.

Et ipſse Nicol. Garcia nu. 172. cum alijs, quos adducit, idem agnoſscit,

^† ubi penſsio eſst reſservata libera, & exempta ab omni onere, quia tunc onus pertinet in totum ad Rectorem, ſseu titularem beneficij, quales eſsſse dixi omnes

^† penſsiones, quæ frequentiùs, & ſsub forma communi in hoc Regno Peruano ſsuper Commendis Indorum (de quibus agimus) cõſtituiconſtitui ſsolent.

Adeò

^† ut vis, & ne vix quidem, viderim, vel audierim, quòd aliquis Commendatarius Indorum proprietatem habens, ſsub forma ordinaria ſsibi conceſsſsam, à penſsionarijs quicquam eo prætextu refundi, vel diminui petierit. Sicuti neque ut ſsibi congrua ſsuſstentatio relinqueretur; quamvis hoc à penſsionarijs beneficiorum ſsæpè implorare, & impetrare ſsoleant eorum Rectores, ut latè proſsequitur Nicol. Garcia dict. tractat. de beneſs. 1. parte, cap. 5. num. 367. & 399. & ſseqq. & noviſssimè D. Valençuela conſs. 115. num. 47. & conſs. 137. num. 7. & ſseqq. & conſs. 186. ex num. 28. vol. 2.

Quæ conſsuetudo

^† licèt iure communi non eſsſsetita firmata, nec ranti temporis diuturnitate præſscripta, abſsque dubio ſservari deberet, |

fol. 290

quia in materijs tributorum, & ſsimilium onerum ſsolvendorum, plurimum valet, & etiam contra iuris regulas attendenda e ſst, iuxta textum optimum, ubi notant DD. in l. ſsi ſsne, §. Lucius, D. de adminiſst. tut. cap. ſsuper eo, & ibi Abbas, de cenſsibus, gloſsſs. celebris, & ibi Bart. & omnes inl. 1. C. de annon. & tribut. lib. 10. idem Bart. & latiùs eius Additionator litt. A. in d. l. neque ſstipendium, D. de impenſs. in reb. dotal. Alvar. Valaſs. & Avend. ubi ſsup. Vincentius de Franchis deciſs. 56. num. 6. & 8. cum alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 1. cap. 19. num. 1.

Et pro eadem conſsuetudine adhuc, & magis in noſstris terminis,

^† facit exemplum feudatarij, qui & ipſse (ſsicut & noſstri Commendatarij) ad collectas tenetur, ex eo, quòd rei infeudatæ fructus percipit, & dominus utilis eſst, ut probatur in cap. 1. §. vi autem, de inveſstit. de re alien. fact. Valaſscus dict. quæſst. 17. num. 3. Feſstaſs. dict. cap. 4. num. 29. Inauditum tamen eſst, ut ob id poſssit aliquid deducere de ſsedrvitio, vel penſsione, quam præſstat domino feudi, vel alij ex eius delegatione.

Quemadmodum

^† etiam contingit in eodem feudatario filio primogenito, qui tenetur fratri ſsecundogenito vitam, & militiam præſstare, & licèt hæc præſstatio reputetur portio, & onus feudi, ut per Afflict. deciſs. 43. num. 2. & deciſs. 133. num. 2. Nihilominus tamen Adoham, & rellevium pro feudo integrè ſsolvit, nec ob id, quòd ſsecundogenito præſstat, aliquid deducit, ut per eundem Afflict. deciſs. 252. num. 2. qui licèt in fine non videatur ſse firmare, Cæſsar tamen de Vrſsillis eius Additionator, num. 5. plures allegat id tenentes, & ultra eum Iacob. de Ayell. in tract. de iure adhoæ &c. num. 93. ubi dicit, quòd nunquam in adhoa eſst deducta vita & militia, ſsed ſsolvitur integrè per primogenitum, ſsine aliqua deductione, quod idem repetit in rellevio, ibidem, num. 95. & Baeça de decim. tutor. cap. 29. num. 13. ubi in fine, ex Boerio deciſs. 244. aliud exẽplumexemplum adducit.

Et hæc

^† non incongruè, ob rationis ſsimilitudinẽ, applicari etiam poſsſsunt ad poſsſseſsſsorem maioratus, qui alimenta ſsecundogenitis præſstat. Nam de quantitate illis aſssignata, nulLam contributionem deducit, quod miror non tetigiſsſse Molinam, alioqui plura de his alimentis tractantem, lib. 2. de primogen. cap. 15. & 16.

Atque hanc penſsionariorum à tributis, & diminutionibus immunitatem, reſspexiſsve videtur Gigas dict. tractat. de penſs. quæſst. 62. num. 19. Alexander de Nævo conſs. 63. num. 9. & Coſsta dict. tractar. de rata, quæſst. 10. à num. 6. Dũ

^† dicunt, penſsiones alæ fortunæ obnoxias non eſsſse, nec ſsubiacere caſsui fortuito. Quod tamen Ego intelligendum exiſstimo, niſsi talis caſsus fuerit, qui omnes fructus tollat, vel eos, quibus ablatis penſsio, beneficio, vel Commẽdæ iniuncta, ſsolvi non poſsſset. Nam tunc

^† Rector, vel Commendatarius de ſsuo quicquam erogare cogendus non erit, & ſsuſsſsiciet, quòd penſsionarijs id cedat, quod reliquum fuerit, eoſsq́ue ſsuo loco conſstituat. Nam cùm non ex perſsona ſsua, ſsed commendæ ratione teneatur, & propter fructus, qui ex ea percipi poſsſsunt, non

^† tam quantitatis, quàm ſspeciei debitor cenſseri debebit, atque eapropter, illâ peremtâ ſsine culpa ſsua, liberatur, iuxta ea, quæ notant DD. in l. Titiæ textores 34. §. fin. D. de legat. 2. DD. in l. licèt, C. de locato, Covarr. lib. 1. var. cap. 4. & Nos ſsup. lib. 1. c. 19. n. 40. & multum in noſstris terminis Vincentius de Franchis deciſs. 79. num. 3. quenm refert, & ſsequitur Coſsta ubi ſsup. quæſst. 129. num. 9. ubi ait,

^† quòd de mercede, ſsive penſsione debita in pecunia, occaſsione fructuum, idem iudicatur, quod de fructibus ipſsis.

Et hoc ad incundam eorum partitionem valdè tenendum eſsſse, poſst Cagnolum, & tiraquel. docet Covarr. lib. 1. variar. cap. 15. num. 10. & ſsequent. & Caſstillo dict. tractat. de uſsufruct. cap. 78. num. 6. & ſsequitur poſst plures alios, quos refert Nicol. Garcia dict. cap. 5. ex num. 227.

^† Inde deducens, penſsionem ſsolvendam eſsſse ex fructibus à beneficiato excommunicato, vel ſsuſspenſso amiſssis, cùm ſsuper illis ſsit impoſsita, & ſsit onus reale, & idem eſsſse in ſsubſsidio,

^† vel alio onere impoſsito ſsuper fructibus, ut per Covarr. lib. 3. var. cap. 13. num. 8. verſs. 12. ad finem, & aliso ibi relatos: & in qualibet alia re cenſsui ſsuppoſsita, Felicianus in append. ad lib. 1. de cenſsib. cap. 1. n. 6. verſs. Neque obeſst, quòd cenſsus, pag. 13.

^† Et, ſsi ratione non ſsolutæ penſsionis, alicui fructus commẽdæ adiudicentur, & illi pinſsionis valorem excedant, qualiter computatio fieri debeat, & exceſsſsus ſsit reſstituendus? videnda ſsunt, quæ in ſsimili tradit Eſscobar de ratiocin. cap. 16. num. 54.

Neque his repugnat

^† tex. in l. Lucius 12. D. de alim. & cib. legat. quoniam ibi prædia, ex quibus libertis ſsuis alimenta præſstari teſstator iuſssit, magis demõſtrationisdemonſtrationis causâ, & ut veluti loco pignoris eſsſsent, expreſsſsa eſsſse videntur, quàm ut obligationem, & quantitatem fideicommiſssi mutaret, vel minueret, quam in perſsona hæredum conſstitui, & integrè ſsingulis annis præſstari voluit, etiam ſsi ad id prædiorum fructus aliquando non ſsufficerent, ut idem tex. & gloſsſs. & Doctores, ibi apertè oſstendunt, & pluribus ornat Guid. Papæ, |

fol. 291

ubi ſsup. Roman. ſsing. 432. Neguſsant. de pignor. 4. memb. 2. parte, num. 164. verſs. 23. Iulius Pacius in antinom. cent 6. cap. 34. Galgane tus alia iura ſsimilia adducẽs, intract. de cõdit. & demõſst. 1. part. cap. 5. n. 4. & Mathias Collerus in tractat. de aliment. lib. 1. cap. 15. ex n. 64. pag. 530. & ſseq. Alioqui ſsi in ipſsis prædijs, vel ratione eorum, obligatio conſsiſsteret, contrarium proculdubio reſsponderet I.C. ut patet ex l. cùm certus 5. D. de tritico legat. l. 2. in fine, D. de condit. & demonſstr. l. ſsi debitor 39. §. veroſsimile, de contrah. empt. l. interdum 73. l. interſstip. §. ſacrãſacram, verſs. Si ſstipulatus, D. de verbor. obligat. ubi

^† (quod magis eſst) Iulius Paulus inſsinuat, tali in caſsu, unius anni ad aliũ reſspectum non haberi, nec ubertatis, & ſsterilitatis compenſsationem iniri, ſsed quo anno nulli, vel pauci fructus nati ſsunt, nihil amplius deberi, expectandumq́ue eſsſse penſsionario, ut iterum naſscantur, & dari poſssint: & per haſsuices, aut ceſsſsaturam, aut valituram ſstipulationem, quod valdè in noſstro propoſsito notabile eſst, & ubi opus ſsuerit, conſsulendi erunt Bart. Alexand. & Iaſs. ibid. & Donell. num. 9. Bald. in l. 1. num. 12. C. de fruct. & litium expenſs. Cuiac. lib. 2. obſservat. cap. 12. Petr. Benintend. deciſs. Bonon. 64. à num. 1. Alexand. & Barboſs. in l. fructus, D. ſsolut. matr. idem Alex. in l. 4. §. Prætor, num. 26. D. de dam. infect. Mendez de Caſstro in l. 1. C. de annon. civil. n. 19. & Vincent. Carroc. in tractat. de locato, tit. de remiſs. merced. quæſst. 8. cum alijs.

^† de hypotheca, & prælatione, quam ob prædictã rationem penſsionarius habet in fructibus beneficij, vel Commendæ ſsibi ſsignatæ, tex. in l. codicillis, §. ſsi inſstituto, D. de leg. 2. tex. in l. Imperatores, D. de publican. l. inter debitores, D. de pact. l. nihil proponi 120. D. de legat. 1. d. l. Lucius de alim. legat. l. hactenus, verſs. Modica, D. de uſsufruc. c. niſsi eſsſsent, de præb. Archid. in cap. ſsi quis loca 17. quæſst. 1. Ioan. Faber in §. item Serviana, num. 39. Inſst. de action. Bald. conſs. 182. volum. 5. Boerius quæſst. 66. Cacialup. de penſs. quæſst. 9. num. 8. Gigas in eodem tract. quæſst. 44. 55. & 65. Roman. conſs. 338. Guido Pap. deciſs. 576. Ripa in l. 1. §. ſsi hæres, num. 13. D. ad Trebell. Fanus de pignorib. in 4. memb. 2. part. num. 164. Afflictis deciſs. 95. Cephalus conſs. 135. Corneus conſs. 206. volum. 1. Covarruvias in cap. Rainutius, §. 10. num. 8. de teſstamentis, Marcheſsan. de commiſssion. 2. part. cap. 4. num. 69. Collant. in pragm. Agricol. lib. 3. cap. 1. n. 8. Nicol. Garcia ubi ſsup. num. 204. 227. & 236. & plures alij, quos latè congerit Petrus Surd. in tractat. de alim. tit. 8. pag. 52. qui omnes hoc planiùs procedere docent, ubi deſsignatio certæ quantitatis ſsolvendæ ex aliquo fundo ad alimenta, vel aliud opus pium ſsubordinatur.

Eoſsq́ue ſsequtus Gigas quæſst. 44. & ſseq. poſst Roman. conſs. 388. multum in noſstris terminis notat,

^† quòd cùm penſsio Eccleſsiaſstica vicem alimentorum habeat, ad quemcunque beneficij poſsſseſsſsorem tranſsibit, qui penſsiones, etiam tempore alterius poſsſseſsſsoris decurſsas ſsolvere compelletur, contra illius bona, & hæredes, ſsibi iure eaſsdem repetendi ſservato, ut tradit etiam Gãbara in tractat. de offic. & poteſst. legat. lib. 6. num. 428. Morla in emporio iuris, tit. 6. in rub. num. 34. Burſsat. Caſsſsador. & alij, quos refert Flamin. Pariſs. de reſsign. bonef. lib. 1. quæſst. 8. num. 40. & latiſssimè Nicol. Garcia, omninò videndus, d. cap. 5. ex num. 191. uſsque ad num. 203.

Qvintò ex eadem obſservatione, & natura iſstarum penſsionum deducitur, quòd quemad modum

^† penſsionarijs nihil ob contributiones, vel diminutionem Commendarum detrahitur; ita nihil etiam ob earundem augmẽtum prætendere poſsſsunt, ultra quantiatem pecuniariam ſsibi aſssignatam, neque ſspecierum (quas vocant) beneficio gaudere, niſsi aliud (ut diximus) tempore conceſssionis cautum fuerit, quod rarò fieri ſsolet. Nam hoc totum in proprietarij favorem, ſseu Commendatarij commodum cedit, ut ſsic qui in uno gravatur, in alio relevetur,

^† & lucri, & damni ratio æquâ lance metiatur, l. eum qui 30. D. de iureiurand. l. ſsi ex toto, in princip. D. de legat. 1. l. ſscribit, D. ad Trebell. l. iure ſsuccurſsum, D. de iure dotium, l. ſsecundùm naturam, de reg. iur. cum alijs, quæ congerit Alvarez Velaſscus in axiomat. iur. litt. A. axiom. 625. & 628. & litt. C. axiom. 38. & litt. L. axiom. 84. & de penſsionibus beneficiorum loquens Gigas quæſst. 62. num. 13. Franc. Marcus deciſs. 210. num. 2. part. 2. Coſsta dict. tractat. de rata, quæſst. 108. num. 6. & Nicol. Garcia d. cap. 5. num. 362. & ſseqq. & ante omnes gloſsſs. in Clement. 2. de decimis, verb. Taxationem, quæ expreſssè hanc eandem rationem aſssignat. Quod tamen Ego

^† limitandum cenſserem, ubi reditus Commendæ iuxta eius taxam non ſsufficiunt ad integræ penſsionis præſstationem. Nã tunc fortè audiri deberet penſsionarius, ſsi ex incremento ſspecierum reſsidui ſsolutionem expoſstularet; cùm negari non poſssit illud beneficium occaſsione Commendæ ad eum pertinere, ut in ſsimili docuit Vlpianus I.C. in l. generaliter 24. §. planè ſsi fortè, D. de fideicommiſsſs. libert. ibi: Nec cauſsari debere, quod minus ei relictum ſsit, cùm creverit eius legatum per teſstamenti occaſsionem. &c. Et vide l. Papinianus 8. §. ſsi cõditioniconditioni, D. de inofficioſs. teſstam. cum ibi notatis.

Quod etiam

^† efficit, ut finitâ vitâ, vel |

fol. 292

vitis pro quibus penſsio conceſsſsa eſst, ſstatim etiam eius præſstindæ obligatio finiatur, & hoc totum regulariter in Commendatarij proprietarij commodum cedat, ſsicuti contingit in pẽſsiontibus beneficiorum, ut per Caccialup. & Gigan. quæſst. 1. Corraſs. de benef. 1. part. cap. 4. num. 9. & 10. Guillel. Caſsſsador. deciſs. 10. num. 7. & 8. tit. de reſscript. Paul. Æmil. deciſs. 161. num. 4. lib. 1. Caputaquenſs. deciſs. 303. n. 13. part. 2. Flamin. Pariſs. lib. 6. quæſst. 4. num. 3. & 31. Covar. lib. 3. var. cap. 7. num. 3. & lib. 1. cap. 15. num. 12. Surd. de aliment. tit. 9. quæſst. 11. num. 2. & 19. Gutier. canon. quæſst. cap. 34. num. 64. Rodriguez de ann. redit. lib. 1. quæſst. 5. num. 1. & ſseqq. Vincent. Filiucium de ſstatu clericor. tract. 47. de penſsion. cap. 8. num. 1. & Nicol. Garc. d. cap. 5. num. 239.

Et in feudis,

^† quæ deficientibus ſsucceſsſsoribus in inveſstitura vocatis, ad directum dominũ redeunt, ut in cap. 1. de eo qui finẽfinem fecit agnationi, cum ſsimilibus, quaſsi naturali ratione, & iure (quod vocant) reverſsionis, res eò, unde diſsceſsſserat, redeat, & revertatur, de quo aliqua dixi ſsup. lib. 1. cap. 23. in fine. Et in ſsimili de ſsubfeudis loquens, & ad amiſssionem, quæ fit propter delictum ſsubfeudatarij extendens, Marinus Freccia d. tract. de ſsubfeud. lib. 2. pag. 279. num. 2. & de noſstris Commendis agens Valençuela conſs. 83. num. 149. & ſseq. ubi quòd hæc reverſsio eſst favorabilis, & Nos infrà cap. 27. num. 8. & 9. Et pariter

^† in uſsufructu, qui aliquo ex modis finito, qui referuntur in toto titulo D. quibus mod. uſsusfr. amit. l. corruptionem, C. de uſsufr. & §. finitur, Inſst. eodem, l. 24. tit. 31. par. 3. cum ſseqq. ſstatim ad proprietatẽ convolat, & cum ea ipſso iure, & abſsque nova poſsſseſssionis apprehenſsione, conſsolidatur, ut in eiſsdẽ iuribus dicitur, & in l. 6. de uſsufr. accreſscendo, & in §. 1. Inſst. eodem, ubi Iuſstinianus eam rationem reddit, mutuatam ex I.C. Caio in l. 3. §. ne tamen, D. de uſsufr. Ne aliàs in univerſsum inutiles eſsſsent proprietates. ſsemper abſscendente uſsufructu: de quo iuris articulo ultra Scribentes in dictis iuribus, & Iul. Paul. lib. 3. ſsentent. tit. 6. ubi Cuiacius in notis, latè agunt DD. congeſsti à Caſstillo in eodem tract. cap. 61. & ultra eos Barboſsa in l. uſsufructu per totam, D. ſsolut. matr. Conan. lib. 4. comment. cap. 6. ex num. 3. Petrus Greg. 1. part. ſsyntag. lib. 4. cap. 5. num. 7. Goveanus lib. 2. var. lect. cap. 26. Medices in tract mora omnia ſsolvit, ex n. 34. Sarmient. lib. 3. ſselect. cap. 9. & Everard. Broncorſst. in cent. 1. antinom. cap. 91. Covar. lib. 3. var. cap. 8. num. 7. Pinel. in l. 1. C. de bon. marer. 3. p. num. 37. & Alvar. Valaſscus cõſultconſult. 66. num. 25.

Eſst autem

^† conſsolidare, rem, quæ à ſsolido iam divulſsa erat, iterum ſsolido iungere, & velut in unum reducere, & coadunare, ut rectè notant Briſsſsonius, Hottom. Kalinus, & alij, qui de verbis iuris ſscripſserunt, verbo Conſsolidatio, & Conſsolidare: quo verbo Vlpianus in hac uſsusfructus ad proprietatẽ reverſsione uſsus eſst in l. idẽidem 3. & 6. D. de uſsufr. accreſso. cui adludũt Iavolen. & Paulus in l. à libertis 35 D. de bon. libert. & in l. Sempronius 26. §. 1. D. de uſsufr. legat. dum ſsolidam eam proprietatem appellant, in qua uſsusfructus ineſst,

^† & Iuſstin. in dicto §. finitur, ibi: Quæ res conſsolidatio appellatur, & Tryphonin. in l. cùm in fundo 78. §. quòd ſsi mulier, verſs. Ipſsius autem, ibi: Vt habenti mulieri fundum uſsusfructus cedatur, & ita cum proprietate conſsolidetur.

Et eodẽeodem

^† cõſolidationisconſolidationis verbo, in hoc Regno Peruano communiter utimur, ubi de pẽſsionum ad proprietatem Cõmendarum unione, & reverſsiore tractamus, ut in terminis obſservat Matienzus in l. 6. gloſsſs. 2. num. 30. & 31. lib. 5. recop. quam ideò regulariter fieri dixi, quia aliquando tempore conceſssionis contrarium cavetur,

^† quæ lex veluti propria, & ſspecialis huius contractus, generalem excludit, l. contractus, ibi: Legem enim contractui dedit, D. de reg. iur. l. 1. §. ſsi convenit, D. depoſsiti, ibi: Contractus enim legem ex conventione accipiunt, l. in conventionalibus 52. D. de verb. oblig. ibi: Contractui formãformam contrahentes dant, cum alijs traditis à Velaſsco litt. C. axiomate 181. & litt. P. verb. Proviſsio hominis, axiom. 234.

Et etiãetiam non admittitur,

^† quoties proprietario certa, & determinata quantitas à Rege, vel Prorege in remunerationem ſsuorum meritorum in aliqua Commenda, ſsive Repartimiẽto, ut vocant, Indorum deſsignata eſst, tunc enim etiam ſsi proprietarius ſsit, accretionis ſsive cõſolidationisconſolidationis penſsionis iure privatur, quia limitata cauſsa limitatum producit effectum, l. in agris, cum vulgat. D. de acquir. rer. dom. & quia

^† de quantitate ad quantitatẽ non datur ius accreſscendi, quando diviſsim data, vel legata reperitur, quia diverſsæ res, & diſstinctæ quãtitates operantur, ut nulla realis, nec verbalis coniunctio conſsiderari poſssit, ut rectè docuit Baldus conſs. 192. n. 2. & 313. in princip. lib. 1. Caſstrenſsis conſs. 218. 400. & 406. lib. 2. Alex. conſs. 55. n. 3. lib. 2. quos refert, & ſsequitur Tuſschus litt. I. concl. 566. n. 24. & ſseqq. & Vlricus Hunnius lib. 2. var. tract. 8. q. 8. pag. 668. & dicam infrà cap. 12. num. 46.

Vndè talis penſsio iterum vacare cenſsebitur, & ad RegẽRegem redire, ut vel ab eo, vel illo qui eius nomine ius cõmendandi habet, iterũiterum provideatur, prout ſsæpè vidi de facto ſservatum, & pręcipuè in Cõmẽda de Lãbaieque, nobili viro D. Ioanni Barberano conceſsſsa, ut ex ea quinq; |

fol. 293

ponderum millia perciperet, quæ ei iuſsſsa fuerat conſsignari.

Cæterùm

^† ubi non quantitas deſsignatur, ſsed univerſsaliter, & collectivè Commenda alicui conceditur, eo ipſso ius conſsolidationis pẽſsionum, ubi vacare contigerit, conceſsſsum videtur, etiam ſsi de hoc nihil concedens dixerit, dummodò contrarium non expreſsſserit, quaſsi videatur ſse in hoc caſsu cum regulis iuris communis cõformareconformare, l. conficiuntur, D. de iur. codicil. cum traditis à Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſsumt. 21. n. 35. & præſs. 202. à n. 1. cuius diſspoſsitioni

^† caſsus omiſssi reſservari videntur, l. cõmodiſssimè, D. de liber. & poſsthum. l. cùm Prætor, D. de iudicijs, l. ſsi extraneus, D. de cõdictcondict. ob cauſs. l. ſsi cùm dotem, ubi Barboſsa, D. ſsolut. martim. cũcum alijs adductis à Velaſsco litt. C. axiom. 5. & ſseqq. & Iulis Clarus, qui alios allegat in §. teſtamentũteſtamentum, q. 76. n. 10. & 11.

^† l. præcipimius in fine, C. de appell. ibi: Quidquid autem hac lege ſspecialiter non videtyr expreſsſsum, id veterum legum, conſtitutionumq́;conſtitutionumque regulis omnes relictum intelligãt; circa quam plura, multum ad rem noſstram conducentia, congerit Rolandus à Valle conſs. 66. n. 30. & conſs. 172. n. 44. vol. 1. Donel. & eius Additionator Oſsualdus lib. 1. cõment. c. 14. in fine, & ſsignãter Paul. Caſstrenſs. conſs. 241. ad fin vol. 2. Mantica de cõiect. ult. vol. lib. 8. tit. 17. in fin. quos refert Caſstillo lib. 3. Controverſs. c. 17. n. 157. dum probant,

^† quòd quodis teſstator non diſspoſsuit, ad quos hæreditas debeat pervenire, præſsumitur voluiſsſse, quòd pervenia ad legitimos hæredes venientes abinteſstato.

Planè

^† ſsi pẽſsionis conceſssio, & conſstitutio ob aliquem defectum nulla iudicetur,, & declaretur, Cõmendatarius, ſsive proprietarius, eius conſsolidationem minus iuſstè deſsiderabit; quia tunc non tam vacatio inducitur, quàm res in priſstinum ſstatum reducitur, ut iterũiterum legitimè fiat, quod vitiosè primâ vice factum apparuit, arg. l. 4. §. condemnatum, D. de re iudic. iunctis alijs, quæ Iaſs. ibid. adducit, l. 1. §. verſsum, D. de in rem verſso, & melioris tex. in l. voluntate, §. fin. D. quib. mod. pign. ibi. In priſstinam cauſsam res redit, reſsoluta venditione, cum alijs, quæ latè congeſssit Catel. Cotta in memorab. iur. verb. Actus nullus, & verbo Vidua, Tuſsch. litt. A. concl. 139. Surdus conſs. 179. n. 51. Velaſscus in axiomat. iur. litt. A.n. 143. & ſseqq. & n. 175. & litt. F.n. 62. & 74. Quod adnotare operæ pertium duxi, quia ſsæpè hic caſsus in facto contingit, & ita à Supremo Senatu pronuntiatum vidi in cauſsa D. Gabrielis de Caſstilla Commendatarij Indorum de Guadocher, qui penſsionem ſsibi adiudicari petebat, quæ ſsuper eadẽ Commenda à Peruano Prorege cuidam conſsanguineo ſsuo, & extrero illus provinciæ aſssignata fuerat, & hac ratione non confirmata.

Et nuper cùm Ego in eodem Regio Senatu Fiſsci patronum agerem, alter caſsns accidit, qui mihi dignus viſsus fuit, ut his quoque Commẽtarijs interſseratur.

^† Nam cùm Novi-Granatenſsis Regni Præſses, ac Gubernator D. Ioannes à Borgia, quaſsdam Commendas, quibuſsdã illius Regni incolis, alioqui benemeritis, aſssignaſsſset, & in favorem cuiuſsdam filijs ſsui certas ſsuper eiſsdem Commendis penſsiones cõſstituiſsſset, quas modico intervallo, non modicâ pecuniæ quantitate acceptâ, caſsſsavit, eiuſsmodi ſsactum reprobatum fuit, & pecunia Commẽdatarijs refundi iuſsſsa. Et cùm Ego inſstarem illam in Fiſsci utilitatem ceſsſsuram, vel ſsaltem penſsionum reditus ei impoſsterùm appicandos, cùm Gubernator non niſsi ſsub hoc onere eis Commendas conceſsſserit, & eo ablato incertum eſsſset, an eiſsdem eaſsdem concedere vellet, & an prædicta, deductione non factâ, eorum merita exuperarent, atque ita in ipſso Gubernatore, vel voluntas, vel poteſstas commendandi deficeret. Quæ

^† duo omnium humanorum actuum baſsſses eſsſse videntur, l. multum intereſst, C. de eo qui alteri, vel ſsibi, l. 3. in fine, ubi gloſsſs. C. de contrah. ſstipul. cum alijs, quæ plenè congerit Iaſs. in l. exigendi, n. 9. C. de procur. Deci. conſs. 198. Hippol. ſsing. 266. Molin. de maiorat. lib. 1. c. 23. Caſstillo lib. 2. controv. c. 26. n. 4. Cochier in tractat. de primar. precib. pag. 24. & Ioan. Bapt. Lupus in tractat. de illegit. comment. 3. §. 2. num. 69. pag. 206. ubi ultra poteſstatem & voluntatem, etiam obſservationem formæ, & ſsolemnitatis in actu requiſsitæ deſsiderat. Adhuc Senatus, Commendarum conceſsſsionem valere, cenſsuit, & quod magis eſst, penſsiones eiſsdem conſsolidari, vel pro non adiectis habere. Eo (ut exiſstimo) argumento permotus,

^† quòd quando donatio in aliquo poteſst valere, & in aliquo non, reiecto eo, in quo valere non poteſst, valet ſsaltem in eo, quod poteſst, ut probatur in l. ſsancimus, C. de donation. & in reſscripto, in cap. ſsi eo tempore de reſscript. in 6. & in conſstitutione dotis, in l. ſsive generalis, D. de iur. dotiũdotium, & in conſstitutione uſsurarum, licèt ſsint odioſsæ, in l. placuit, & in l. pecuniæ, D. de uſsuris, & in conſstitutione ſservitutis, in l. proprium, D. com. præd. & in contractu emtionis, in l. fundus, D. de contrah. emt. & in ſstipulatione, licèt ſsit contractus ſstricti iuris, in ſsed ſsi mihi, D. de ſstip. ſservor. & l. 1. §. ſsed ſsi mihi, D. de verb. oblig. & in omnibus alijs contractibus, in l. hactenus, D. de conſst. pecun. l. ſsi tibi, §. 1. D. de pact. l. rogaſsti, §. 1. D. ſsi cert. pet. Quia

^† utile per inutile non vitiatur, d. l. 1. §. ſsed ſsi mihi, ubi Iaſs. & cæteri, l. 1. §. item quæritur, D. de aqua quotid. 1. Pædius, D. de recept. arb. |

fol. 294

§. quòd ſsi quis, Inſst. de inut. ſstip. latiſssimè Pet. Pechius, & alij in reg. utile, & in reg. non debet de reg. iur. in 6. Stephan. Gratian. diſscept. forenſs. tom. 4. cap. 644. n. 32. & cap. 657. n. 9. & ſseqq. Alvar. Velaſsco in axiom. iuris, litt. V. num. 192. & noviſssimè plura adducens D. Valençuela cõſs. 197. n. 91. & ſseqq. An autem poſst ſsemel datam Commendam, poſssit Prorex ſsuper illa penſsionem imponere, vel impoſsitam ad aliam vitam prorogare? infrà cap. 11. ex n. 55. tractabimus, & an plures penſsiones uni dari poſssint? & an cauſsent incõpatibilitatem? vide infrà cap. 5. num. 88. & 89.

CAPVT IV. Qui Commendas, vel pensiones Indorum concedere possint, & an ad hoc etiam in Proregibus speciale mandatum desideretur?

CAPVT IV. Qui Commendas, vel penſsiones Indorum concedere poßint, & an ad hoc etiam in Proregibus ſspeciale mandatum deſsideretur?

SVMMARIVM CAPITIS Qvarti.

1 COmmendas Indorum, qui conferre poſsſsint, recenſsentur.
2 Prorex Mexicanus quatenus Cõmendas Conferre poſsſsit?
3 Duces, quibus novæ conquiſsitiones committuntur, Commendas conferre poſsſsunt.
4 Commendas Indorum qualiter olim Religioſsi conferrent?
5 Audientiæ Regales Indiarum, quando, & qualiter commendandi facultatem habeãthabeant?
6 Schedula quædam refertur, quæ Audientijs Indiarũ Commẽdandi facultatem denegat.
7 Audientia Limenſsis, in vacante, gubernationis, Commendas conferre noluit, & ob id laudata fuit.
8 Feuda qui concedere poßint?
9 Beneficia Eccleſsiastica, & penſssione ſsuper eis, ſsolus Pontiofex concedit, aut imponit, vel ab eo cauſsam habentes.
10 Vſsumfructum nemo imponere poteſst, niſsi dominus proprietatis, vel domini mandatum habens.
11 Maioratus poſsſseſsſsor an ſsit verus dominus, & poßit uſsumfructum concedere? remißivè.
12 Proreges an ſsine ſspeciali mandato Commendas confere poſsſsint?
13 Proregum dignitas, & authoritas magna eſst, & immediatè Principem repræſsentant.
14 Legati à Latere conferunt beneficia, & penſsiones ex ſsolo titulo legationis, abſsque alio ſspeciali mandato.
15 Diſstantia longa multa operari ſsolet.
16 Vicarij Regis in remotis constituti, videntur habere facultatem commendandi, eùm poſsſsint alienationi feudi conſsentire.
17 Regis aſsſsenſsus quoties requiritur in electione Epiſscopi, ſsufficit, quòd eo abſsente conſsentiat eius Vicarius.
18 Proreges cùm iam ab antiquo ſsoliti ſsint Commendas conferre, non videtur iam neceſsſsariũ, quòd ad id habeãthabeant ſspeciale mãdatũ.
19 Mandatũ generale cõprehendit conſsueta, & actus ſsimiles, etiãetiam alioqui excipi ſsolitos.
20 Mandato generali veniunt cõceßiones fieni ſsolitæ in remunerationem ſservitiorum.
21 Prælatus alienare prohibitus, poteſst ob merita infeudare, & tutor, & curator.
22 Proregis mãdatũ multũmultum debet extẽdiextendi, quãdo id exigit quies, & pax provinciarum.
23 Proreges hodie nõnon poſsſse Cõmendas conferre abſsq; ſspeciali mandato certius eſst, & quare?
24 Lex quædam earum, quas novas vocant, Proregibus ademit commendãdicommendandi facultatẽ, ut omnes Commendæ in Corona Regia incorporarentur, quæ tamen in Peruvio ſservata non fuit.
25 Proregibus quando dari cœptum fuerit ſspeciale mandatum ad Indos commendandos?
26 Mandatum generale nõnon comprehendit ea, quæ ſsolent ſspecialiter delegari.
27 Mandato quantumvis generali non cenſsetur conceſsſsa facultas ad donandum.
28 Feudi conceſsſsio non venit in mandato generali.
29 Proreges in provincia ſsibi commiſsſsa ordinariam iuriſsdictionem habent.
30 Proreges quatenus Commendas conferunt, non ordinariam, ſsed delegatam iuriſsdictionem exercere dicuntur.
31 Prætor, qui in alijs habet iuriſsdictionem ordinariam, in cauſsa tamen ſsibi ſspecialiter commiſsſsa, eſst delegatus.
32 Nuntij, & alij Legati, qui ex conceßione ſsibi facta à R. Pontifice provident beneficia reſservata, dicuntur delegatim maximè ſsi eis datur instructio, quam obſservare debeant.
33 Gubernatores plures provident Commendas, ex ſsolo titulo officij, abſsque ſspeciali mãdato, & quare?
34 Iuriſsdictio delegata ad univerſsitatẽ cauſsarũ, cẽſsetur, & iudicatur tãquam ordinaria.
35 Proreges & Gubernatores, qui commendandi facultatem habent, an eam ſsubdelegare poßint?
36 Delegatus à Principe ſsubdelegare potest.
37 Delegatus etiãetiam à Principe non ſsubdelegat ea, quæ ſsibi ſspecialiter ſsunt commiſsſsa.
38 Cauſsa gravis, & in qua cenſsetur electa induſstria perſsonæ, non ſsubdelegatur, nec tranſsit ad ſsucceſsſsorem.
39 Commendandi facultatem, quòd Proreges, & alij ſsubdelegare non poßint, aliquibus ſschedulis cavetur, quæ referunturm & qui eorum vices hac in parte ſsuppleant.
40 Prorex benè poterit alicui commitere, ut aliquem de Commenda in tali provincia vacante investiat.
fol. 295
41 Gubernatores in locũlocum defunctorum, & in terim dum alij providentur ſsuffecti, Commendas conferre poſsſsunt, & quare?
42 Faciens per alium videtur facere per ſseipſsum.
43 Commendas Indorum ex conſsuetudine etiã Iudices ordinarij concedere alicubi poſsſsunt.
44 Locumtenentes Gubernatorum quando habeant facultatem Commendas conferendi?
45 Facultas aliquid faciendi, quando alternativè pluribus datur, quilibet ea uti poteſst, & idem eſst, ſsi ſsimpliciter pluribus cõmittitur.
46 Vna & eademres, vel commißio, non poteſst pro parte valere, & pro parte non.
47 Proreges, vel Gubernatores, que faciunt intrateorem ſsuorum mandatorum, perinde eſst, as ſsi à Rege fierent.
48 L. pater, D. de manu. vind. ponderatur, & illuſstratur, & aliæ ſsimiles.
49 Commendarum tituli aliquando ſsub Regio nomine, & ſsigillo expediri à Proregibus ſsolent, vulgò Por Don Felipe.
50 Mandati fines qui excedit, actum in totum nullum reddit.
51 Subreptio eſst individua, & facit totam gratiam vitiari, ubi non ſsunt capitula ſseparata.
52 Penſsio que excedit quantitatem narrativæ, vel potestatem concedentis, eſst nulla in totum.
53 Iuriſsdictio eſst individua, & ſsi excedatur, actus in totum vitiatur.
54 Locatio facta in lõgius tempus, quàm quod in mandato continetur, in totum vitiatur.
55 Caſsus litis alim agitatæ inter D. Anton. vacam de Castro, & milites, quos vocant Lancasy Arcabuces, refertur.
56 Facta contra mandatum, pro infectis habentur.
57 Invalidum eſst, quod fit, vel conceditur ab eo, qui ius faciendi, aut concedendi nõnon habet.
58 Mandatum quodlibet videtur comprebendere caſsus minors expreſsſsis.
59 Mandatum non videtur excedere, qui illud implet per æquipollens, aut in melius commutat, vel ſsequitur veroſsimilem volũtatem mandantis.
60 Mandato que vicina ſsunt, in eo inclludi videntær.
61 Mandatum non habens, vel illud non præſsentæns, nihil eius virtute validum facit.
62 Mandatum ab initio non habere, vel illud poſsteà eſsſse ſsuſspenſsum, limitatum, aut revocatum, paria ſsunt.
63 Mandatum etiam ſsi detur ad donandum cauſsa remunerationis, ceſsſsat poſst illius revocationem.
64 Proregibus Peruanis Marchioni de Cannete & Monteſsclaros, fuit revocatum mãdatum commendandi Indos, & de dubijs ſsuper hoc ortis.
65 Tertiæ partis detraction in Commendis Regni Peru quando cœperit?
66 Mandati revocatio, quæ non pervenit ad notitiam mãdatarij, regulariter non annullat geſsta virtute mandati, & quid in facultate data Vicario ad conferenda benefocia?
67 Revocationis mandati ignorantia potius, quàm ſscientia præſsumitur, & quare?
68 Habilitas delegati ubi conſsideratur, tempus date actus, quem geßit, inſspicidebet, tam affirmative, quàm negativè
69 Cap. quodam, cap. postquãpostquam, & cap. dudum de præb. in. 6. ponderantur, & illuſstrantur. Lex eius qui in lprovincia, §. quas verò, D. ſsi cert. pet. ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
70 Revocationis mandati ſscientia non requiritur in his, que pendent ex ſsola voluntate revocantis, vel ſsunt ardua, & num. 72.
71 Excommunicari quis non poteſst à proprio Epiſscopo poſst privilegium ad id impetratũimpetratum, etiam ſsi Epliſseopus illud ignoret. Cap. volentes de priv. in 6. &c. 1. verſs N am ſsi alicui de conceß. præb. ponderantur, ibid.
72 Matrimonium inutiler contrabitur post revocationem mandate, etiam à procuratorre ignoratam. Cap. fin. de procurat. lib. 6. ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
73 Senatus Regius Indiarum qualiter ſse habuerit in Cõmendis collatis à Prorege Peruano Marchione Cannetij poſst mandati revocationem?
74 Beneficia Pricipum, vel illorũillorum qui Principem repræſsentant, non debent vacuari.
75 Errorem cõmunen, qui bona fide ſsequutus, aliquid accepit, vel acquiſsivit, moleſstari non debet. L. Barbarius, D. de offi. Præt. & l. 4. tit. 4. part. 3. ponderantur & exornantur, ibidẽ.
76 Proreges, & Gubernatores, aut legati prouniciarum, que faciunt contra vel præter mandata, & inſstructiones ſsuas, ſsuſstineri debent favore provincialium, licèt ipſsi reprebendendi veniant.
77 Provinciales nõnon debent à Proregibus petere formam ſsurum inſstructionum, aut mãdatorum.
78 Prorex est veluti institor Regis, pro cuius factis dominus tenetur, & ſsibi imputat, qui præpoſsuit.
79 Dare ubi quis licitè non poteſst, neque alter ab eo recipere. L. 1. C. de cupreſsſs. ex luco Dapbnis lib. 11. põderaturponderatur, & illuſstratur, ibid.
80 Malæ fidei poſsſseſsſsor eſst, quibabet titulum, |
fol. 296
ab eo, qui illum dare non potunt, maximè ſsi id ſscivit, & fructus restituere debebit.
81 Actus nullus nullum producit effectum.
82 Schedula notabilis ann. 1618. refertur, & expenditur, quæ irritat Commendas contra tenorem mandatorum datas, & fructus restitui iubet.
83 Clauſsulæ decreti irritantis quanta ſsit vis, & quòd est ſsicut fulgur, ad de ſstruendum quidquid in contrarium factum invenitur.
84 Proreges, vel Gubernatores, qui commendandi ius habent, an ubi abſsunt à ſsuis provincijs, Commendas conferre poſssint?
85 Iuriſsdictionis voluntariæ quæ ſsunt, etiam extra provinciãprovinciam exerceri poſsſsunt, ſsecus quæ contentioſsæ. L. fin. D, de iuriſsd. omni. iud. l. 2. D. de offi. Proconſs. l. 17. tit. 4 part. 3. explicantur, & concordantur, ibidem.
86 Commendarum proviſsio, quia oppoſsitionem requirit, non videtur ad voluntariam iuriſsdictionem omninò pertinere.
87 Beneficiorum collatio dicitur ſspectare ad iuriſsdictionem contentioſsam, & quare?
88 Abſsens extra territorium poteſst delegare ea, quæ ipſse in eo facere poſsſset.
89 Proreges non poſsſsunt, neque in totum, neque in partem delegare ſsuam poteſstatem gubernandi, aut commendandi.
90 Proreges, aut Gubernatores, etiam in articulo mortis conſstituti, Commendas conferre poſsſsunt, & de caſsu Proregis Comitis Montis-Regij.
91 Feuda poſsſsunt concedi etiãetiam à conſstitutis in articulo mortis, dummodò ſsanæ mentis ſsint.
92 Succeſsſsor in dignitate tenetur expedire titulum Commendæ, beneficij, aut feudi conceſssi à ſsuo anteceſsſsore, etiam conſstituto in articulo mortis.

QVÆ in præcedentibus diximus, viam nobis aperiunt ad reſsolutionem quæſstionis, quam in hoc capite diſcutiẽdamdiſcutiendam ſsuſscipimus.

Etenim cùm Commendæ, & penſsiones Indorum ex ipſsis Indis eorumq́ue tributis conſstituantur, quæ ſsummo, ac mero iure noſstris Regibus, quorũquorum vaſsſsalli ſsunt, deberi probavimu, par eſst, ut dicamus,

^† eiſsdem dumtaxat Regibus illarum cõceſssionem cõpetere, vel illis, quibus ipſsi ſsuas vices hac in parte commiſserint. Quales hodie eſsſse repereio Proregem Peruanum, & Mexicanum, Præſsidem ac Gubernatorem NoviRegni Granatenſsis, Hiſspaniolenſsem, ſsive Sancti Dominici, Guathemalenſsem, Panamenſsem, Philippinenſsem, & Chilenſsem, & Gubernatorem Tucumanenſsem, Paraguaienſsem, Sanctæ Crucis de la Sierra, Quixenſsem Antiochenum, Muſsorum, Sanctæ Marthæ, Gritenſsem, Carthaginenſsem, Aurienſsem, Veraguenſsem, Caraquenſsem, ſsive de Veneçuela, Cumanenſsem, Sanctæ Trinitatis, Floridenſsem, Iucantanẽſsem, quos fidè, & diligenter congeſssit Anton. de Leon in tract. de confirmat. Reg. 1. par. cap. 7. per totum.

Ea tantùm

^† parte, meo iudico, notãdus, quòd eodem capite num. 30. & cap. 6. num. 8. Mexicanum Proregem huius facultatis omninò expertem conſstituit, cùm tamen certius ſsit illam illi peculiari mandato, ut & Peruano committi ſsolitam fuiſsſse, cuius forma refertur in 2. tom. ſschedul. impreſsſsar. pag. 298. niſsi quòd poſsteà hoc continuari deſsijt, proptereà quòd ultimis hiſsce tẽporibustemporibus aliquibus ſschedulis, & præſsertim quadãquadam dat. Matrit. 4. Mart. ann. 1607. cautum fuit, ut Indorum Commendæ, quæ in ea provincia vacaverint, Coronæ Regiæ applicentur, ob rationẽrationem quam infrà trademus: quod tamen non impedit, quin privati, qui ſschedulas, his anteriores, ad Commendas vacaturas habebant, illis ab eodem Prorege donentur, & alij, qui alias ſsimiles, etiam nunc impetrare ſsolent, cũcum contrariarũcontrariarum derogatione.

Ducibus etiãetiam,

^† qui aliquas provincias barbarorum infidelium ſsuis expenſsis conquirendas, & ad Chriſsti Fidem, & Regis noſstri recognitionem convertendes, ſsuſscipiunt, eadem facultas ſsæpè concedi ſsolet, ut ſsic libentiùs has expeditiones capeſsſsant, & ſsocios ac milites, qui eos in eiſsdem adiuverint, remunerare poſsſsint, & de hoc plures Regiæ proviſsiones, & ordinationes exiſsunt, & præcipuè illa quæ vocatur, Del boſsque de Segovia, 13. Iulij an. 1573. quæ habetur in 4. tom. impreſsſs. pag. 1. & refertur ab Ant. de Leon d. cap. 6. Et

^† extat ſsched. an. 1527. d. 2. tom. pag. 187. quæ oſstendit, olim per Religioſsos viros, qui hoc Duces comitabantur, ſsimiles Commendas dari ſsolere, & in poſsterum eorum ſsaltem conſsilium requirendum eſsſse.

Regales item

^† Indiarum Audientiæ, ſsive Cancellariæ, & illæ præcipuè, quæ Prætoriales dicuntur, de quibus infrà lib. 4. cap. 4. hoc ius conferendi Commendas, olim habuiſsſse videntur, ut inſsinuat quædam ſschedula dat. |

fol. 297

Matriti, 5. April. ann. 1528. ad AudientiãAudientiam Mexicanam directa, quæ habetur in d. 2. tom. pag. 195. & ſseq. quod tamen poſsteà ceſsſsare iuſsſsum fuit per aliam Pacis Iuliæ, vulgò Badajoz, 23. Iul. ann. 1580. quæ extat in 1. tom. pag. 248. & hoc totum Proregibus reſservari iubet; quibus tamen defuntis, eædem Regiæ Cancellariæ hoc munus reſsumunt, ut & reliqua, quæ Proregum gubernationi commiſsſsa reperiuntur, de quo Nos infrà lib. 4. cap. 4. tractabimus, & in terminis tradit Anton. de Leon ubi ſsup. cap. 8. num. 3. fol. 46.

Suntq́ue ad idem confimandũconfimandum Regiæ ſschedulæ expreſsſsæ ann. 1550. & 1563. quæ reperiuntur d. 1. tom. pag. 252. & 253.

^† quæ tamenultima, in peculiari caſsu mortis Licentiati Caſstro, qui ad Peruvij gubernationem, cum facultate etiam commendandi, miſsſsus fuerat, contrarium ſstatuit, iubetq́ue, ut Regalia Audientia Limenſsis hoc munere abſstineat, & nullas Commendas concedeat, ſsed futuro Proregi reſservet. Qui caſsus, cùm ſspecialis fuerit, non videtur alias anteriores ſschedulas derogare, ſsed potius confirmare, arg. l. nam quod liquidè de penu legat. cum ſsimilibus. Et ita ſsæpè practicari vidi, & audivi,

^† quamvis dicta Cancellaria Limenſsis, cum gubernationis habenas ſsuſscepit, ob mortẽmortem D. Proregis Comitis Montis-Regij, & iterum ob abſsentiam D. Principis de Eſsquilache, ſsatiùs, & tutiùs duxit, à Commendarum proviſsione ſsuperſsedere, quò plura tributa Regio Fiſsco applicari poſsſsent, & ut à ſse calumnias, & querimonias competentium, ſsive prætendentium depellere, quibus omnibus remunerandis, ſsufficiens eſsſse non poterat. Ob quod factam honorificè Regijs litteris cõmendata fuit, per ſsched. dat. Matriti 4. Febr. ann. 1608. & ann. 1622. quæ in eiuſsdẽ Audientiæ Archivio ſservantur.

Eſsſse autem hæc, quæ diximus, iuris regulis conſsentanea, indè probari poteſst,

^† quòd idem in feudis contingit, quibus noſstra Cõmendas valdè ſsimiles eſsſse, ſsuprà cõmonefecimus, nullus enim præter eum, qui rei infeudandæ directum dominium habeat, vel cui ille vices ſsuas commiſserit, illa regulariter cõcedereconcedere poteſst, ut conſstat ex tex. in cap. 1. de ijs qui feud. dar. poſsſs. cum latè congeſstis à Roſsenth. in tract. de feud. cap. 3. per totum.

Et ſsimiliter

^† in beneficijs, & penſsionibus beneficiorum, quas etiam ſsolus Romanus Põtiſsex concedit, vel imponit, ob id quod eorundem beneficiorum dominus dicitur, & in eis pleniſssimam poteſstatem habet, cap. cuncta per mundum 9. quæſst. 3. cap. 2. de præb. in 6. Clem. 1. in fine, ut lite pend. cum alijs. Vel legati à latere, aut alij inferiores, quibus Papa id delegaverit, ut conſstat ex adductis ab Oldrado conſs. 226. Gigante in tract. de penſsionibus, q. 6. Corraſs. de benefic. 1. par. cap. 4. & pluribus alijs apud Nicol. Garc. in tract. de benefic. 1. part. cap. 5. nu. 274. cum ſseqq.

Pariter quoque

^† uſsum fructũfructum, vel aliam ſservitutem nemo alius, quàm dominus proprietatis, vel domini mandatum habens, ſsuis prædijs imponit, l. 1. D. comm. præd. l. 2. D. de ſservit. §. ideò autem, Inſst. eod. l. quod noſstrum 63. l. ſsi dominus 72. D. de uſsufr. cum alijs traditis à Molina lib. 1. de primog. cap. 20. ubi occaſsione huius regulæ diſsputat,

^† an poſsſseſsſsor maioratus poſssit in eius rebus uſsumfructum conſstituere? & reſsolvit, non poſsſse, niſsi ſsolam eius cõmoditatem, ſseu fructuum perceptionem ad tẽpustempus vitæ eius duraturam, arg. l. peto, §. prædiũprædium, D. de legat. 2. & idẽidem probat procedere in emphyteuta, & feudatario num. 6. & 7. & D. IoãIoan. del Caſstillo in tract. de uſsufr. lib. 1. cap. 5. num. 2. & ſseqq. ubi diſsputat, an poſsſseſsſsor maioratus uſsusfructuarius tantùm, vel verus dominus ſsit? Sed quod ad Proreges ſspectat,

^† non iniuſstè in dubiũdubium vocari poteſst, an eo ipſso quòd ad hoc munus electi, & mandati fuerint, commendandi ius habeãthabeant, etiam ſsi de eo ſspecialis commiſsſsio non expediatur? Et pro aſsſsirmativa parte ſsumma huius muneris dignitas, & auctoritas conſsiderari poteſst,

^† quæ efficit, ut ipſsius Principis perſonãperſonam immediatè repręſsentare videantur, & eâdem poteſstate in omnibus uti poſsſse, niſsi ſspecialiter ſsibi interdicta fuerint, ut notant DD. per tex. ibi in l. 1. C. de offi. vicar. cap. 1. eodẽ in Decretal. & in l. 1. D. de offi. Pręfect. Præt. l. fin. tit. 1. & l. 22. tit. 9. p. 2. Bart. in l. 1. §. hi quibus, D. de legat. 3. ubi inquit, quòd ita loquitur titulus de officio eius, qui vices alterius gerit, Alex. in rubrica, D. de offic. eius, n. 3. & 4. Sigiſsmundus Lofred. conſs. 30. num. 7. fol. 187. inter conſsilia feud. iunctis alijs, quæ latiſssimè quarto libro dicemus, & peculiari tractatione proſsequutus eſst Ioann. Franc. de Ponte de poteſst. Proreg. tit. 1. n. 1. & per totũ.

Accedit his legatorum à latere exemplum, & ſsimilitudo,

^† qui ob eandem dignitatis ſsublimitatẽ, in provincia ubi hac legatione funguntur, abſsque ullo ſspeciali mandato, beneficia conferre poſsſsunt, & penſsiones imponere, & omnia exercere, quæ poteſst Epiſscopus in ſsua Diœceſsi, ut per Specul. tit. de legato, §. nunc oſstendendum num. 54. Cuchum in maior. inſst. lib. 2. tit. 5. num. 83. & in minor. lib. 2. tit. 8. §. ante omnia, Zechus de benefic. & penſsion. cap. 11. num. 5. Gambara de offi. & poteſst. leg. à latere lib. 6. num. 77. Rebuff. Corraſs. & alij, quos refert, & ſsequitur Nicol. Garcia d. cap. 5. num. 281. & ſseqq. quamvis contrarium ſsentire videatur Oldrad. conſs. 226. Gigas de penſsion. q. 6. num. 4. & 5.

fol. 298

Rurſsus non parum eidem ſsententiæ adſstipulatur

^† longa iſstarum provinciarum diſstantia à Regno Hiſspaniæ, ubi Reges noſstri commorantur, & degunt, quæ cùm plura alia operari ſsoleat, de quibus per tex. & DD. præcipuè Lucas de Pena in l. mediterraneor, C. de anno. & tribut. & nos latiùs infrà lib. 3. c. 10. n. 28. tũ maximè hoc,

^† ut ipſsius Regis Vicarij in remotis conſstituti, ex ſsolo titulo Vicariatus, tales Cõmendas cõferreconferre poſssit. QuemadomodũQuemadomodum ob eandem rationem, poſsſsunt conſsentire alienationi feudi, ut concludi Iſsernia in l. Imperialem, num. 17. & ibi Afflict. notab. 16. num. 12. de prohib. feud. alien. per Frid. idem Afflict. in conſstit. divæ memoriæ, n. 23. & in cap. in generali, n. 24. ſsi de feud. fuer. contro. inter dom. & agn. Anton. Capcius deciſs. 156. nu. 10. & Caſsſsanæus conſs. 17. num. 4. verſs. Et quod non.

Quibus arridet,

^† quod in fortioribus terminis tenet Archid. in cap. Reatina, 63. diſstinct. docens, quòd ubi requiritur conſsenſsus Regius in electione Epiſscopi, ſsufficit, quòd abſsente Rege, conſsentiat eius Vicarius, circa quod plures etiam alios allegat Palac. Rub. in rep. Rub. de donat. inter, in introd. & Iaſs. qui de communi opinione teſstatur in l. in provinciali. §. ſsi ego, num. 6. D. de novi op. nunt.

Deniquie illud quoque expendi poſsſse videtur,

^† quia quamvis concederemus, de rigore iuris Commendarum proviſsionem in generali mandato gubernationis dictorum Proregum, & aliorum ſsimilium Gubernatorum non comprehendi, cùm tamen tot iam retro temporibus hanc facultatem eiſsdem concedere ſsoliti ſsint, non videtur quòd ampliùs ſspecialis eius commiſssio deſsideretur, ex doctrina Bartoli in l. fin. in princ. D. quæ in fraud. cred. ubi ait,

^† in mandato generali venire id, quod eſst de conſsuetudine, & quod in actibus ſsimilibus ei, qui mandatur, fieri ſsolet: quod ſsequitur, & etiam ad caſsus alioqui excepi ſsolitos, ſsed poſsteà fieri conſsuetos, qualis eſst donatio, extendit Alexãder in l. ſsolitum, §. fin. de pignor. act. & ad obligationem rerum domini, qui eam facere conſsuevit, etiam ſsi in mandaco non adſsit clauſsula, cum libera, Matthæ. de Afflict. in cap. ubico, n. 219. ex quib. cauſs. feud. amitt. & plures alios referens Iulius Clarus, & eius addition. Baiar. in §. feudum, quæſst. 3.

Et maximè,

^† quando tales conceſssiones, vel obligationes fiunt in remunerationẽ ſservitiorum, prout in noſstro caſsu contingit, ſsicuit latè probat, & proſsequitur Tiraq, inl. ſsi unquam, C. de revoc. donat. verb. Donatione largitus, num. 26. & 27. cum ſseqq. & Ioann. Garcia in tract. de donat. remunerat. num. 14. 22. 23. & 31. ubi

^† quòd Prælatus, aliãs prohibitus alienare, poteſst ob merita infeudare, & tutor, & curator, & procurator generalis, & quilibet adminiſstrator donare remunerando. Aut quãdo pax & quies provinciarum id fieri poſstulat,

^† quo caſsu multũmultum ampliari, & extendi poſsſse Proregum mandata, benè conſsiderat Ponte d. tit. 1. num. 3. & ſseqq. quod item ad rem, de qua agimus, valdeè conducit.

Sed his non obſstantibus

^† negative pars, & ſsic ſspeciale mandatum etiam in Proregibus ad concedendas Commendas deſsiderari, hodie verior eſst, & ubi caſsus acciderit amplectanda. Nam ut demus primis illis temporibus id in dubium vocari potuiſsſse, & ſsub cõmiſsſsa ſsibi tãtarum provinciarum tuitione, & gubernatione, ſsuccenſsendum non eſsſse, ſsi hac etiam facultate uterentur. Poſsteà

^† tamen in novis Indiarum (quas vocant) legibus, anni 1542. cap. 30. Commendarum diſstributio omninò ceſsſsare iuſsſs fuit, & ſsub quolibet colore, aut prætextu Proregibus, & alijs Gubernatoribus interdicta, ut ſsic, quæ deinceps vacarent, in Corona Regia incorporarentur. Et quamvis hæc lex uſsu recepta in Peruana provincia non fuerit, quia eius cauſsa illius accolæ turbari cœperunt, quapropter paulò pòſst lata fuit lex alia data Malinis 2. Octob. an. 1542. quæ habetur in 2. tom. impreſsſs. pag. 197. & ſseq. qua illa refertur, & revocatur, & iterum, ut Cõmendæ privatis concedi poſsſsent, ſsub forma ibidem expreſsſsa, permittitur, quod poſsteà multis etiã alijs ſschedulis, & ordinationibus cautum eſst. Adhuc

^† tamen Proregibus, & alijs Gubernatoribus facultas huius proviſsionis, ac diſstributionis nunquàm concedebatur in titulis, ſsive condicillis ſsuorum officiorum, ſsed ſsicubi oportere videbatur, ut illam haberent, mandatum ſspeciale ad hoc eiſsdem expediebatur, ut apparet ex eo, quod anno 1558. Bruſsſsellis expeditum fuit in favorem Dom. Comitis de Nieva, Peruani Proregis deſsignati, quod extat d. 2. tom. pag. 298. & non minus dilucidè ex alia ſschedula declaratoria alterius, quæ vocatur De Malinas, dat. Matriti 30. Decembr. ann. 1560. d. 2. tom. pag. 172. in illis verbis: Si no fuere por mandamiento de los nueſstros Viſsorreyes, ò Governadores, ò otras perſsonas que tengan poder eſspecial nueſstro para encomendar Indios, &c.

Qui communis etiam, & inveteratus uſsus impetrandi, & concedendi hoc ſspeciale mandatum, efficit, ut in generali comprehendi non poſssit,

^† quia nunquàm in mandato generali cenſsetur comprehẽdicomprehendi id, ad quod dominus ſsolitus erat dare ſspeciale mandatũ; nec item ea, quę veroſsmile eſst nõnon niſsi ſspecificè conceſſurũconceſſurum, ut in l. 1. D. de offi. eius, l. cùm quis, &, l. StichũStichum, §. uſsumfructum, D. de ſsolut. l. qui peculium, & l. quam Tuberonis, D. de peculio, latè Ioan. Ni|

fol. 299

colaus in repet. 1. generliter, num. 85. & 88. C. de ſsecund. nup. cum traditis à Greg. Lopez per tex. ibi. in 1. fin. tit. 1. part. 1. verb. En ſsus lugares, & Card. Tuſsch. pract. concluſs. litt. M. concluſs. 50.

Vndè communis reſsolutio eſst,

^† nunquam in mandato, quantumvis generali, cenſseri conceſsſsam facultatem ad donandum, niſsi id ſspecialiter exprimatur, 1. contra iuris, D. de pactis, 1. procurator cui, D. de procur. 1. filius, §. videamus, D. de donat. iunctis aljis, quæ tradit Afflict. in cap. 1. §. item ſsacral entum, 3. notab. num. 28. de pace iuram. firm. in. Et magis in noſstris cerminis in Conſstitutionibus Siciliæ, cõſst. ſsi quando fortè, col. 2. in. 2. notab. ubi reſsolvit, in

^† mandato generali, ſseudi conceſssionem nequaquam venire, de quo plenè item ſscribit Tiraquel. in tract. de. morte, 4. part. declar. 5. num. 17.

Ex quibus primò infertur

^† Proreges, & Gubernatores, quibus ita ſspecialiter faculta commendandi conceditur, licèt alioqui in provincia ſsibi commiſsſsa ordinariam iuriſsdictionẽ habere, & exercere dicantur, ut reſsolvit Alex. in rub. D. de offi. eius, num. 17. hac tamen in pute, non tam

^† ordinarios, quàm delegatos à Principe cenſsendos eſsſse, ut in noſstris terminis pungit Ant. de Leon d. tract. de confirmat. Regijs, 1. part. cap. 6. num. 7. Et probatur ex traditis à Matienzo in 1. 6. gloſsſs. 2. num. 12. tit. 10. lib. 5. recop. Cerdan. Tallada in veriloquio c. 1. §. 2. pag. 15. & 16. Maſstillo de magiſstr. lib. 5. num. 76. & 77. Callito Remirez in tract. de lege Regia Aragon. §. 11. num. 8. gloſsſs. verb. Delegatus in fine, in cap. cùm cauſsam de appell. & in cap. ſstatutum, §. inſsuper, verb. Moderatus de reſscript. in 6. Ripa in 1. quod iuſssit, num. 64. D. de re iud. Decio in cap. in litteris, num. 20. de offi. deleg. & ex tex. & traditis cõmuniter ab Scribentibus ibidem, in d. l. 1. in princ. & in §. qui mandatam, D. de offi. eius cui mand. eſst iuriſsd. Melior tex. in l. & ſsi prætor 3. D. eodem,

^† ubi probatur ſsecundùm Fulgoſs. ibid. quò l. etiam Prætor, qui in alijs habet, & exercet iuriſsdictionem ordinariam, in re tamẽ ſsibi ſspecialiter commiſsſsa, procedit ut delegatus, quod notant etiam D D. per tex. ibi in cap. licèt in corrigẽdiscorrigendis, de offi, ordin. Et

^† ad Nuntios Hiſspaniarum, & alios Legatos, qui virtute conceſssionis Romani Pontificis provident beneficia reſservata, applicant, multum in noſstuis terminis, Rota, Gambara, Hieron. Gonçalez. & alij, quos refert, & ſsequitur Nicol. Garcia d. tract. de benef. cap. 5. num. 289. & ſseqq. ubi reſsolvit, quòd in hac collatione procedunt uti delegati, non ordinarij, quando talis facultas eis cum aliquibus reſstrictionibus conceditur, puta perſsonis idoneis, aut ſsub ceris informationibus providendi, vel quand ſseparatim datur, & non ſsimul cum alijs titulis pſsius legationis, quæ omnia ad vertũvertum in noſstris Commendis contingunt.

Licèt non inficier, eſsſse

^† aliquos, imo plures Gubernatores, ex ijs, quos ſsuprà ius commendandi habere retulimus, quibus hodie ad id ſspeciale, & diftinctum mandatum non expeditur, ſsul cùm in eorum titulis ſsemper exprimatur, quòd habeant, & exerceant iura, facultates, ac præminẽtiaspræminentias ſsuis anteceſsſsoribus conceſsſsas, ſsuſsficit quòd illis talis commiſssio data ſsuerit, ut ſsic in eorum perſsonis cum eiſsdem conditionibus, & qualitatibus repetita cenſseatur. Et licèt

^† in eiſsdem Gubernatoribus, & Proregibus hanc iuriſsdictionem delegatam dicamus, cùm tamen ſsit ad univerſsitatem cauſsarum, poteſst cenſseri & reputari ordinaria, ut eſst communis reſsolutio Doctorum in d. l. 1. §. qui mandatam, D. de offic. eius.

Secvndò inſsertur, ex ratione prædictorum probabndum videri,

^† Proreges, Præſsides, vel Gubernatores, qui Commendas conſserre poſsſsunt, cùm ſsint delegati à Principe, poſsſse alijs eandem facultatem, vel iuriſsdictionẽ mã dare,

^† iuxta tex. in l. à iudice 5. C. de iudicijs, cum latè traditis à Menoch. lib. 1. de arbitr. 9. 54. & conſs. 17. n. 2. & 3. lib. 1. Anaſstaſs. Germon. lib. 1. animadverſs. cap. 8. Quintanadueñas lib. de iuriſsdict. & imper. cap. 6. num. 13. & cap. 11. per tot. Peregrin Ianinus in tract. de citat. real. lib. 1. cap. 1. n. 424. & Theſsaur. commun. opin. lib. 1. tit. 22. ex n. 24. ad 60.

Sed adhuc contrarium venùs cenſseri debet,

^† quia huiuſsmodi mandatum eſst ſspeciale, ut probatũprobatum reliquimus, & in quo propter canfæ gravitatem, & magnitudinem videtur electa dignitas, & induftria perſsonæ, quo caſsu etiam delegati Principis non habent facultatem ſsubdelegandi, ut benè advertunt Auctores ſsuprà citati, & DD. in d. l. 1.. D. de officio eius, l. inter artifices, D. de ſsolution. cap. ſsi pro debilitate, de offic. delegati, cum alijs, quæ adducit Fachin. lib. 9. cõtroverſs. cap. 98. cum ſseqq. Longobalius in l. Imperium, D. de iuriſsd. omn. iudic. fol. 34. Vincent. Caboti. ubi ſsup. cap. 2. num. 5. Everard. Broncorft. antinom. cent. 1. cap. 16. & 17. Facit etiãetiam

^† tex. in. cap. fin. §. fin. de offic. deleg. ubi Innocent. n. 3. concludit, quòd cauſsa gravis, in qua cenſsetur electa induſstria perſsonæ, non poteſst ſsubdelegari, imò neque ad ſsucceſsſsorem in officio, vel dignitate tranſsire. Quod idem ſsequitur Bart. in l. & quia, in fine, D. de iuriſsd. & Abb. in cap. quoniam Abbas, n. 16. ubi etiam Felin. num. 10. Bald. in l. 1. D. de offic. Præfect Prætor. Ioſseph. Gonçalez var. quæſst. cap. 22. & alij congeſsti à Cenedo, & Auguſstino Bar|

fol. 300

boſsa in collect. ad dict. cap. ſsi pro debilitate.

Et hoc in ſspecie caurũcaurum invenio

^† per ſschedulas Regias ann. 1550. quarum ſsup. meminimus, & extant in 1. tomo, pag. 252. & ſseq. in quibus diſsponitur, quòd Proreges iniunctum ſsibi munus, nec in totum, neque in partẽpartem alijs committere, vel ſsubſstituere poſssint, & ſsi fortè ægrotare, vel abeſsſse contigerit, Regales Cancellariæ

^† eius vices ſuppleãtſuppleant, & gerant. Quod tamen fallet, ubi abſsolutè iuriſsdictionem ſsuam, & perſsonæ electionem non committit, aut delegat, ſsed tantùm alicui mandat, ut ſsuo nomine aliquẽ de prima Commenda, quæ in aliquo loco vocabit, inveſstiat; hoc enim valere docemur in cap. conſstitutus 11. de conceſss. præben. ubi gloſsſs. verbo Contra formam, plura cõgerit notatu digna in materia ſsubdelegationis poteſstatis conferendi beneficia.

Suffecti tamẽtamen

^† Gubgernatores, qui in Regno Chilenſsi, in Philippinis, & in provincia Iucatania, & in alijs à Proregibus nominari ſsolent, ob id quòd eos mari cotigerit, qui à Rege nominati ſsunt, & interim dũdum alij ab eo nominantur, & mittuntur, benè poſsſsunt cõmẽdare, quia tunc non cenſsentur ſsubdelegati ipſsorum Proregum, ſsed potius delegati ipſsius Regis, & in locum defuncti ſsubrogati, qui ab ipſso Rege dictam facultatem habuerat, quam ipſsi ſsimul cũ habenis gubernationis accipiunt,

^† cap. qui facit per alium 72. de reg. iur. in 6. l. qui mandat, l. cùm iuſsſsu, D. de ſsolution. melior tex. in materia iuriſsdictionis, in l. & ſsi, D. de offi. eius, ubi is, qui alienam iuriſsdictionem exequitur, nõ pro ſsuo imperio agit, ſsed pro eo cuius mãdato ius dicit. Et hoc abſsque ulla hæſsitatione quotidie practicari videmus, de qua praxi etiã teſstatur, nobiſscum ſsentiens, Anton. de Leon in d. tract. de confirm. Regijs, lib. 1. cap. 8. n. 5. ubi num. ſseq. idem extendit

^† ad Alcaldes ordinarios, ubi ex conſsuetudine in locum defunctorum Gubernatorum ſsubſstitui ſsolent, & eorum munus obire.

Idemq́ue contingit

^† in Locumtenentibus ipſsorum Gubernatorum, ſsicubi in eorum titulis dicitur, ut hi quoque Commendas conferre poſssint, prout ſsæpè olim caveri ſsolebat, maximè in illis Gubernatoribus, qui ad novas provincias inquirendas, & reducendas delegabãturdelegabantur, ut benè etiam advertit Anton. de Leõ ubi ſsup. cap. 3. num. 14. & 15. Nam hi non ſsunt dicendi, vel cenſsendi ſsubdelegati talis Gubernatoris, ſsed delegati ab eodem Rege ad eandem commiſssionem, ſseufacultatem commendandi, quâ

^† ſsecũdùm regulas iuris, quando alternativè pluribus datur, quilibet uti poteſst, ut in cap. cùm plures, deoffi. delegat. lib. 6. & eodẽ modo valẽtvalent facta ab uno, quàm ab alio, ex reg. l. eum qui ædes, de uſsucap. Et quando utrique ſsimpliciter tribui dicitur, tam in uno, quàm in alio totam cauſsam, totumq́ue effectum providendi comprehendit, & ſsuper omnibus data videtur, ut per Innocent. in cap. ſsuper quæſstionũ, de offic. deleg. tex. in cap. venerabili, col. fin. de offic. deleg. & in cap. 1. & ibi Panormit. de ſsequeſst. poſsſs. Bart. num. 11. & Alex. n. 18. in l. à Divo Pio, in princ. D. de re iud. & Menoch. de arbitr. lib. 1. quæſst. 37. num. 31.

Qui eam rationem reddũtreddunt,

^† quòd cõmiſssio ſsimplex totãtotam cauſsam comprehẽdit, arg. l. ſsi defenſsor, §. 1. D. de inter. action. & non poteſst in partevalere, & in parte nõnon valere, d. l. eũeum qui ædes, D. de uſsucap. l. qui totãtotam, D. de adq. hæred. l. nemo, de leg. 2. l. nam abſsurdum, D. de bon. liber. & Speculat. in eiſsdem terminis loquens, in tit. de iudicijs, §. reſstat videre, verſs. Quod ſsi cauſsa, & cum pluribus Tiraq, in l. ſsi unquam, verb. Donatione, num. 284. C. de revoc. donat.

Tertiò ſsuprà dicta efficiunt, ut

^† quatenus Prorex, vel quilibet alius Gubernator, qui commendandi facultatem habet, ſse intra fine, & cancellos eiuſsdem mandati cõtinueritcontinuerit, quod virtute talis mandati fecerit, perinde ratũratum, ac firmum & ſstabile eſsſse debebit, ac ſsi ab ipſsa Regia perſsona proviſsio fieret, iuxta doctrinam gloſsſs. communiter approbatam in Clem. Religioſsus, de procurat. Pro qua

^† eſst optimus tex. in l. pater, D. de manum. vind. ibi: Solam electionem filio conceſsſsit, cæterum ipſse manumiſsit, l. quod meo, D. de acq. poſsſs. l. oſsſsa, in fine, D, de relig. & ſsumt. fun. l. item eorum, §. Decuriones, D. quod cuiuſsque univerſs. nom. iunctis alijs, quæ latè & optimè adducit Ioan. Igneus in l. non aliàs, §. neceſsſsarios, num. 395. D. ad Syllanian. Bart. in l. 1. §. à Præfecto, D. de leg. 3. & in l. 1. poſst gloſsſs. ibi, C. de eo qui vic. alt. gerit, Iaſs. in l. conventionum, n. 7. D. de pact. & Alvar. de Velaſsco in axiom. iuris, litt. A. cõcluſs. 136. ubi quòd actus ſsemper tribuitur ordinanti, & non exequenti. Et hinc eſst,

^† quòd multoties tituli Commendarum expediantur à Proregibus ſsub nomine ipſsius Regis, & per proviſsionem Regio ſsigillo ſsignatam, licèt hoc hodie non ita frequenter practicetur, ex rationibus de quibus Anton. de Leon tract. de confirm. Regijs, 1. p. cap. 17. num. 1. & ſseqq.

Cæterùm ſsi in aliquo

^† præter mandatum fecerit, vel mandati fines excedens, nullum, & irritum iudicandum erit, l. diligenter, D. mandat. l. ut fundus, D. cõm. divid. cap. cùm dilecta de reſscript. cum alijs, quæ infrà cap. 6. n. 18. adducemus, non ſsolùm quatenus exceſsſsum eſst, ſsed etiam in totum, ut in ſsimili, de ſsubreptione loquens,

^† quæ eſst individua, & facit totam gratiam vitiari, ubi non eſst capitulum ſseparatum, tradit Creſscẽt. deciſs. 17. num. 2. & magis interminis Gigas d. tract. de penſsion. quæſst. 9. |

fol. 301

num. 3. & quæſst. 35. num. 2. ubi probat,

^† quòd penſsio reſservata cum narrativa, quòd medietatem, ſseu aliam partem fructuum non excedat, ſsi excedit, eſst in totũtotum nulla, Gambara d. tract. de legato, lib. 6. à num. 712. quem refert, & ſsequitur Nicol. Garcia d. cap. 5. n. 430. ubi tradunt, idem procedere in penſsione impoſsita ultra poteſstatem, & iuriſsdictionem imponentis, quia eſsſset nulla in totum, quoniam imponere penſsionem eſst actus iuriſsdictionis ſsaltem volũtariæ,

^† & iuriſsdictio eſst individua, & ſsi excedatur, actus in totum vitiatur, l. 1. §. in hoc, l. quædam mulier, d. fam. erciſsc. l. 1. C. ſsi à non comp. iud. l. certâ ratione, C. quando provocare non eſst neceſsſse, ubi DD. Francus in cap. utile, fallen. 4. de reg. iur. lib. 6. ubi etiam Petr. Pechius num. 12. & alij communiter, in l. fin. D. de iuriſsd. omn. iud.

Quibus addo Bartol. in auth. qui rem, C. de ſsacroſs. Eccleſs. Angel. in auth. de non alien. reb. Eccleſs. §. emphyteuſsis, Socin. & alios, in l. 1. §. ſsed ſsi mihi, D. de verb. oblig. Roland. conſs. 84. num. 26. vol. 1. & Covar. lib. 2. var. cap. 16. qui concorditer docent,

^† quòd ſsi quis habet mãdatum ad locandum ad certum tempus, & ultra illud locaverit, in totum vitiabitur locatio, quaſsi in tali caſsu mandato uſsus non fuerit, ſsed potius contra illud: & ſsic non ſsuſstinetur, etiam ut valere potuit, & idem in caſsibus ſsimilibus tenet Bald. conſs. 464. vol. 1. & Cynus in l. 1. C. de errore calculi.

Et ex his orta fuit

^† anceps illa, & graviſsſsima lis, quæ per plures annos ſsub dubio eventu pependit in hac Limana Cancellaria, & in Supremo Indiarum Conſsilio, inter nobilem virum D. Anton. Vaccam de Caſstro, & conſsortes, cum militibus, quos in hoc Regno Peruano vulgò dicimus, Gentileshombres, lancas, y arcabuces, de quorum creatione, & munere infrà hoc libro cap. ultim. tractabimus, etenim cùm D. Prorex Marchio de Cannete, dictus el Viejo, mandatum accepiſsſset, ut à proviſsione Commendarum abſstineret, & ſsolùm poſsſset ex earum reditibus, qui ad Regias arcas deducerentur, aliquos benemeritos exhibere, & pro arbitrio ſsuo remunerari, ipſse autem ſsub hoc prætextu dictum numerum militũmilitum, quos alioqui benemeritos iudicavit, ad ſsui, & Regni cuſstodiam delegiſsſset, & eis alijſq́;alijſque qui in eorũeorum locum ſsubrogandi eſsſsent, congruos reditus ſsuper certis tunc expreſssis Commendis, aſssignaſsſset, & has commendas poſsteà eius ſsucceſsſsor, D. Prorex Comes de Nieva dicto D. Antonio Vacca, & conſsortibus in forma communi cõceſssiſsſset. Ab his earũearum proprietas vindicabatur, non obſstante aſssignatione militibus facta, & hypotheca, quam eius virtute in dictis Commendis prætẽdebant, & inter alia illud, ut præcipuum allegabatur, non potuiſsſse Marchionem ſsui mandati fines excedere, nec gratificandi, aut remunerandi benemeritos formam à Regap æfixam tranſsilire, iuxta ea quæ ſsuprà retulimus, & tex. optimum, qui de ciuſsmodi gratificationibus loquitur, in l. iubemus, C. de ſsacroſs. Eccleſs. Ac per conſsequens

^† facta contra mandatum, ſsicut cõtracontra leges facta, pro inſsectis habenda eſsſse, ut per Angel. in §. ſsequens, Inſst. de action. &

^† invalidũinvalidum eſsſse, quod fit ab eo qui ius faciendi, aut concedendi nõnon habet, ut per tex. Bart. & Plat. in l. immunitates, C. de agric. & cenſs. lib. 11. l. 2. C. de immunitanemini conced. & l. 1. C. de imp. lucrat. deſscrip. lib. 10. ubi etiã DD. Marcheſsan. de commiſssion. lib. 1. pag. 153. num. 28.

Contrà verò milites obijciebant, in

^† quolibet mandato, quantumvis ſstrictè conſsideretur, non cenſseri excluſsos caſsus minores expreſssis, ut per tex. & gloſsſs. in cap. ſsedes, de reſscrip. ubi Innocent. Abb. & DD. communiter, gloſsſs. in Clement. nõnon poteſst, de procurat. iunctâ regulâ. cui licet quod eſst piùs, de reg. iur. in 6. l. non debet, D. eod. l. Marcellus, D. de donat. & traditis à Surdo conſs. 228. num. 14. & Farin. cõſs. 60. num. 209. lib. 1. Ac eapropter Proregem, qui potuit ſsimpliciter penſsiones ſsuper reditibus CommendarũCommendarum benemeritis aſssignare, congruentiùs potuiſsſse eaſsdem eiſsdem tribuere ſsub lege, & onere, ut peculari militiæ adſscripti, pro ipſsius Proregis, & totius Regni tutela militarent. Neque

^† uſsquam cenſsendum eſsſse mãdatum excedere, qui illud æquipollenter adimplet, vel in melins commutat, & veroſsimilem mandantis voluntatem ſsequutus, ea facit, ordinat, & exequitur, quæ ipſse, ſsi præſsens eſsſset, exequeretur, l. ſsi hominẽhominem 30. l. fin. §. fin. D. mãdat. l. iam tamen, §. in hac, D. iud. ſsolvi, l. ſsi quis mihi bona, §. ſsed & ſsi mandavi, D. de acq. hæred. tex. ubi gloſsſs. Bart. & Paul. Caſstrenſs. in l. qui aliena, §. libertos, D. de neg. geſst. cum latè adduct. à Iaſson. poſst Bartol. in l. Gallus, §. & quid ſsi tantùm, 2. lect. n. 23. & Galiaula ibid. num. 24. idem Iaſs. in l. 1. §. ſsi ſtipulãtiſtipulanti circa fin. D. de verbor. obligat. Barbacia in cap. veniẽs, col. 9. de accuſsat. Butrius in cap. translato, de conſstit. & in cap. 1. de pactis, Roder. Suarez in l. poſst rem, fol. 151. in princip. Hippol. in l. ſsed ſsciendum, num. 3. D. de parricid. Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Libertis, num. 48. C. de revoc. donat. Cald. Pereira de nomin. emphyt. quæſst. 15. n. 19. Gratian. reg. 305. Card. Tuſsch. pract. concluſs. litt. M. concl. 39. & ſseqq. Cardin. Mãtica de tacit. & ambig. cõvent. lib. 7. tit. 12. ubi idem

^† eſsſse tradunt de illis, quæ ſsunt vicina mandato, poſst gloſsſs. notab. in cap. nullus 61. diſstinct. & in cap. cùm olim, el 1. de offic. deleg. & Decium in cap. prætereà, eodem tit. & in cap. |

fol. 302

ut debitus, col. 8. de appellat. Quibus, & alijs fundamentis, & conſsiderationibus tandẽtandem pro prædictis militibus pronuntiatum fuit.

Deniqve ex prædictis deſscendit, quòd cùm Proreges, & reliquos, qui commendandi ius habent, hac in parte veluti peculiares Regis commiſsſsarios, & delegatos eſsve dixerimus, quemadmodum

^† nullum eſst, quod ab initio hac in parte faciunt, ſsi ad id ſspeciale mandatum non habeant, & ante eius præſsentationẽ, l. 1. ubi DD. C. de mandat. Princip. l. prohibitum, & ibi Bart. C. de iure fiſsci, lib. 10. melior text. in auth. de collator. §. eos autem, in princip. l. fin. tit. 27. lib. 9. Recopil. cap. cùm iniure, de offic. delegat. Bart. in l. 2. num. 6. D. ſsiquis in ius vocatus, Decius in cap. prudentiãprudentiam, §. adiecimus, num. 3. circa finem, de offic. deleg. cum latè traditis à Puteo de ſsyndic. verb. Succeſsſsor in officio, cap. 3. num. 2. Aviles in cap. 1. Prætorum, verb. Cartas, Maſscardo de probat. concluſs. 949. num. 2. & ſseqq. Menoch. conſs. 110. & Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 20. num. 20. & ſseqq. Ita nullum quoque erit, vel irritum, & inane declarandum, quod fecerint, poſstquàm mandatum, quod initio habuerunt, ob aliquam rationem illis revocatum, ſsuſspenſsum, vel limitatum fuerit. Nam

^† in iure à pari procedunt, non habere mandatum, vel illud eſsſse revocatũrevocatum, §. rectè, Inſst. de mand. l. & quia, D. de iuriſsd. omn. iud. l. quòd ſsi minor, §. Scævola, D. de minor. l. fin. C. de rep. hæred. l. plerumque, D. de rit. nupt. cap. ſsi pauper, in fine, ubi gloſs. verb. Ceſsſset, & Dominic. notab. 3. de præb. lib. 6. Tiraq. in tract. de ceſsſsante cauſsa, num. 180. text. & DD. in l. iudicium ſsolvitur, D. de iudicijs, l. 13. tit. 1. par. 2. cum plurimis alijs, quæ de revocatione mandat, & eius requiſsitis tradunt DD. per text. ibi in l. ſsi verò 12. §. ſsi mandavero, D. mandat. Cephalus conſs. 91. num. 18. & ſseqq. vol. 1. Socinus reg. 311. Medices in tract. de novation. 2. part. q. 1. num. 62. Gail. libro 1. pract. obſservat. 46. num. 8. & Lancellotus de attent. cap. 20. num. 69. cum ſseqq.

^† Quod procedet, etiam ſsi tale mandatum fuerit ad donandum cauſsa remunerationis, ut in ſsimili notat ſsingulariter Iaſs. in l. eius qui in provincia, §. placebat, in prin. D. ſsi cert. pet. & eum referens Card. Tuſschus lit. M. concluſs. 95. n. 7.

Et hic caſsus

^† in hoc Peruano Regno ſsemel & iterum cõtigit. Primò, tempore Dom. Proregis Marchionis de Cañete el viejo, cuius mandaturm, ad commendandum, revocatum fuit, interim dum de eis perpetuandis deliberabatur. Et ſsecundò, tempore Dom. Proregis Marchionis de Monteſscloaros, poſstquàm mandatum accepit, ne Commendas aliquas provideret, abſsque tertiæ partis ad Coronam Regiam applicatione, & confirmationis Regiæ in Supremo Indiarum Senatu impetrandæ neceſssitate. Etenim cũcum uterque adhuc ad Cõmendas abſsolutè diſstribuendas proceſssiſsſset, de earum validitate, & ſsubſsiſstentia plures lites exortæ ſsunt. Sed tandem

^† in his, quæ Monteſsclarius conceſssit, Regiæ liberalitatis aſsſsenſsus tituli defectum purgavit cum tertiæ partis detractione, eo tamen addito, quòd ſsi rigor iuris inſspiceretur, omnes nullæ declarari poſsſsent, & deberent, ut conſstat ex peculiari ſschedula, ad hoc expedita Matrit. an. 1615. & dicemus infrà hoc lib. cap. 26. ex num. 4. In Commendis autem proviſsis à Marchione Cannetij, in quæſstionem deductum fuit, an illæ valerent, quas conceſssit, antequàm conſstaret ad eius notitiã mandati ſsuſspenſsonem, vel revocationem perveniſsſse?

Et ſsanè licèt primâ facie valere videantur, quia

^† regulariter revocatio mandati, ſsine notitia revocationis, non impedit, nec privat actionem aliàs legitimè geſstam, in præiudicium gerentis, vel eius cum quo eſst geſstum, ſsive ſsit iudicialis, ſsive extraiudicialis, ut in cap. ex parte Decani, de reſscript. ubi DD. præcipuè Felinus num. 25. cum ſseqq. cum ibi notat. & in Clem. 1. de renuntiat. l. ſsed & ſsi pupillus, §. de quo palam, D. de inſst. act. l. ſsi fortè. D. de offic. Præſsid. iunctis alijs, quæ latè adducit Calderin. conſs. 84. quod eſst 41. titul. de officio legat. ubi in ſsimili loquitur de Legato revocato per Papam, quia ante ſscientiam revocationis valent geſsta per eum.

^† Et præſsumitur ignorantia, ut ſsic potius actus valeat, quàm pereat, l. cùm his ſstatus, §. ſsi ambo. D. de donat. inter, Bald. conſs. 111. lib. 5. Signorol. conſs. 59. num. 1. & plures alij relati à Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsp. 11. à n. 30. Nicol. Garcia omninò videndo, in tract. de benef. 5. part. cap. 8. num. 174. & ſseqq. ubi ex his cõcluditconcludit, valere collationem beneficij factam à Vicario Epiſscopi, conferendi fa cultatem habente, etiam poſst revocationem talis facultatis, aut poſst mortem Epiſscopi, quam ipſse ignoraverit, & noviſssimè Torreblanca de iure ſspirit. lib. 2. cap. 14. ex num. 27. ubi concludit hoc generale eſsſse in omni mandato, excepto eo quod ad matrimonium contrahendum præſstatur. Adhuc tamen in ſspecie, de qua agimus, cõtrariumcontrarium defendi poteſst: quoniam

^† in conſsiderando habilitatem delegati, tempus datæ inſspici ſsolet, tam affirmativè, quàm negativè, ut colligitur ex tex. in cap. eam te, & in cap. conſstitutus, ubi Decius num. 5. de reſscrip. gloſsſs. in cap. ſstatutum, verb. Canonicis, in fine, eod. tit. lib. 6. Bald. in l. præcipimus, §. fin. C. de appell. Abbas in cap. dilectus filius 9. de præben. n. 7. Melior

^† tex. & magis in noſstris terminis, in |

fol. 303

cap. quodam 11. eod. tit. de præben. lib. 6. ibi. Prima enim collatio poſst, & contra decretum à dicto Cœleſstino interpoſsitum, facta, licèt ab ig norantibus, & etiam ignoranti, non obtinet firmitatem: & eſst videndustex. in cap. poſst quàm & in cap. dudum, eod. tit. & in l. eius qui in provincia, §. quas verò, D. ſsi cert. pet per quem tenet Paul. Caſstrenſs. ibid. n. 13. Socin. n. 6. & alij DD. communiter, idem Caſstrenſs. cõſs. 361. dub. 4. lib. 1. Felinus in cap. cùm contingat, de reſscript. num. 6. Quod

^† quando mando tibi aliquid, quod non perficitur ex tuo cõſsenſsu, ſsed ex meo, ut quò l transferas dominiũ rei meæ, licèt ignores revocationem, quia tamen defecit voluntas mea, non poteris alienare, & idem ſsequitur Calder. d. conſs. 84. Et

^† ad excommunicationem extendit tex. in cap. volentes de privileg. lib. 6. & in cap. 1. verſs. Nam ſsi alicui, de conceſsſs. præben. ubi dicitur, quòd ſsi alicui à Sede Apoſstolica concedatur, quòd excommunicari non poſssit, licèt id forſsan ſsuus ignoret Epiſscopus, nõnon tamen propter hoc eius ligatur ſsententiâ, ſsi quam proferat in eundem. Et ad

^† matrimonium, tex. in cap. fin. de procurat. eod. lib. 6. ubi conſstituit, ſsolam revocationem mandati, etiam ſsi procuratori nota non ſsit, illius nullitatem inducere: cuius tex. mentionem faciens Tuſschus litt. R. concluſs. 324. num. 7. eam rationem addit, quia in ijs, quæ ſsunt ardua, & pendent à ſsolo conſsenſsu, ſsola revocatio operatur ſsine notitia, & idem docet, & alijs exemplis illuſstrat Signorol. d. conſs. 59. per totũtotum, qui magiſstraliter loquitur, Zabarela conſs. 42. in fine, incip. Caius Seius, & in d. Clement. 1. de renunt. num. 10. ubi ad eam benè reſspondet, Ioann. de Anania, & eius additionator Bologn. conſs. 25. DD. in cap. mandato de procurator. & in l. mandaturm, & l. ſsi procuratorem, C. eodem, & optimè, & expeditè Craveta conſs. 76. & Thomas Sanchez d. diſsput. 30. per totam, & Magerus de advocat. arm. cap. 16. num. 181. ubi quòd mãdatum re integrâ unius voluntate revocatur.

Sed nihilominus Regius Indiarum Senatus

* æquitatem præ oculis habẽshabens, & ſstricto iuris rigori præponens, iuxta l. placuit, C. de iudicijs, plures (ut audio) commendas à dicto Dom. Prorege poſst mandati revocationem collatas, quam ipſse nũquamnumquam publicare voluit, benemerentibus conſservavit, & confirmavit, eâ forſsitam ratione ductus,

^† quòd beneficium Principis, vel eius qui publicè eius vices exercet, non debet vacuum, vel captioſsum eſsſse ijs, qui illud bonâ fide acceperunt, & in præmium laborum ſsuorum, lo. in commodato, §. ſsicut, D. commod. l. 1. ibi: Ne ij, qui cum eis contrabũtcontrabunt, principali authoritate circumſscripti eſsſse videantur, C. de his qui veniam ætatis impetraverunt, l. Paulus, D. de Prætor. ſstipulation.

Et quia cùm dictus Prorex publicè, & communi ommũommum opinione in poſsſseſssione, vel quaſsi, conferendi Commendas eſsſse exiſstimaretur, ignoſscẽdum fuit illis,

^† qui communem errorem ſsequuti, coram eo pro remunerandis ſsuis ſservitijs egerunt, & obtinuerunt, argum. text. & eorum, quæ ibi notant DD. in l. Barbarius, D. de offic. Præt. l. 4. tit. 4. part. 3. quæ id extendit ad omnes actus tam iuriſsdictionales, quàm non iuriſsdictionales, cap. conſsultationibus, de iur. patron. cum latè adductis à Hieronym. Gonçalez ad Reg. Cancel. gloſs. 15. §. 1. num. 53. pleniſssimè Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 22. à num. 1. cum ſseqq. & Nicol. Garcia d. 5. part. cap. 8. num. 179. & cap. 4. à num. 277. quibus concinit, quod protulit Seneca epiſst. 124. lib. 22. Recti apud nos locum tenet error, ubi publicus factus eſst.

Et in ipſsis terminis

^† eorum, quæ Proreges fa ciunt contra ſschedulas, & inſstructiones ſsecretas, quas ſsecum portant, vel eis remittũturremittuntur, tradit Carol. Paſschalius, omnino videndus, in tract. de legato, cap. 58. & 59. & Calliſst. Remirez in tract. de lege Regia, §. 11. num. 7. ubi inquit, quòd ſsi Prorex non ſservaverit inſstructionem privatam, quâ illius poteſstas moderari ſsolet, reprehenſsione quidem dignus erit, & à Rege argui iure poterit, tamen factum tenebit, cùm privilegium, ſsive mandatum tantùm, & non inſstructionẽ edere teneatur. Nec

^† enim tam curioſsa provincialium procacitas eſst permittenda, ut audeant inſstructionem petere, ut liqueat, an cum ea facta Proregis cohæreant. Sed eſst

^† quaſsi quidam Regis inſstitor, pro cuius factis Dom. Rex tenetur, & ſsibi debet imputare, qui præpoſsuit eum, qui inſstructionem ſsibi datam non ſservavit, l. 3. D. de publican. §. fin. Inſst. de obligat. quę ex quaſsi del. Cabed. deciſs. Luſsit. 80. num. 5. part. 2. & deciſs. Genuæ 14. num. 3.

Plane his ceſsſsantibus, ubicunque

^† ex parte dantis poteſstatis defectus invenitur, recipiens quoque tutus eſsſse non poterit, ex regula tex. in l. 1. C. de cupreſsſs. ex luco Daph. lib. 11. quãquam ibi quoque latè exornant Bart. Platea, Iacob. de Arena, & Lucas de Pena, Benvenut. Stracha in tract. de mercat. part. 4. num. 42. Everard. in loco à correlativis, Petr. Surd. deciſs. 52. num. 5. & Franc. Beccius conſs. 45. num. 23.

Atque ita

^† malè fidei poſsſseſsſsor eſsſse cenſsebitur, cùm ei ius reſsiſstat, & titulus ad non titulum redigatur, utpotè contra Principis prohibitionem collatus, l. quemadmodum 7. C. de agricol. & cenſs. ibi: Malæ fidei namque poſsſseſsſsorem eſsſse nullus ambigit, qui aliquid contra legũ interdicta mercatur; Caſssiod. lib. 9. epiſs. 2. ibi: Quia contractus dici non poteſst, niſsi qui |

fol. 304

ex legibus venit. Latè Socin. in l. rem quæ nobis, num. 7. & ibidem Ripa num. 28. de acq. poſsſs. ubi docent, ei non competere interdictum recuperandæ, nce remediũremedium, cap. reintegrandæ, & l. ſsi coloni, C. de agric. & cenſs. lib. 11.

Ac per conſsequens ad fructuum quoque reſstitutionem tenebitur, cùm

^† actus nullus, nullum poſssit, nec debeat effectum operari, ut in l. qui per ſsalutem, D. de iur. iur. l. fin. C. de bon. poſsſs. contra tab. l. nõnon dubium, C. de legib. l. 4. §. condemnatum, D. de re iudic. l. ſstatutis, C. de ſsententijs ex brevil. recit. cap. ad præſsentiam, de appellat. cum alijs, quæ congerit Tuſschus lit.. A. concluſs. 139. & alvarez de Velaſsco in axiomate iur. litt. A. num. 143. & litt. N.n. 71. & ſseqq.

Et extat ad hoc

^† noviſssima, & valdè expreſsſsa, ac notabilis ſschedula dat. Matrit. 2. Iulij ann. 1618. & ad Dom. Princip. Eſsquilacenſsem Proregem Peruanum directa; quæ cùm antiquiores renovaſsſset, quæ Commendas non niſsi legitimè vacantes conferri poſsſse ſstatuerunt, ſsubdit, nullas fore futuras, qua aliter dari cõtigerit, & omnes, & quoslibet fructus naturales, induſstriales, vel civiles à Cõmendatarijs hac occaſsione perceptos, reſstituendos eſsſse, tãquam à poſsſseſsſsoribus malæ fidei. Cuius

^† clauſsulæ irritantis adeò magna vis eſst, ut reddat nullum, & infectum, quidquid in contrarium fuerit attentatum, cap. ad petitionem, de accuſsat. cum alijs, quæ allegat Celſsus Hugo de clauſsul. num. 127. & Gonçalez ad Reg. Cancel. de alternat. gloſsſs. 67. num. 14. ubi inquit, quòd eſst tam malignæ & peſstiferæ naturæ, ut quid quid in oppoſsitum invenit, deſstruat, ut fulgur; & tradit alia Cochier in tract. de prim. precib. pag. 107. & noviſssimè D. Valençuela conſs. 128. num. 91. vol. 2. ubi quòd formam inducit.

Vtrũ autẽautem Prorex vel Gubernator, qui cõmẽdãdi facultatẽ habet,

^† ſsi fortè ex aliqua cauſsa ultra ſsuæ provinciæ terminos abeſsve cõtigeritcontigerit, poſssit ibi Cõmendas intra provinciãprovinciam vacantes conferre? quæſstio eſst, quæ poſsſset quidem lato calamo pertractari, cùm eam in multis caſsibus ſsimilibus DD. attingant,

^† inter actus contentioſsæ, aut voluntariæ iuriſsdictionis communiter diſstinguentes, ut illi extra territorium ſsacti non teneant, in his verò contrà obſservetur, argum. tex. in l. extra territorium finali, D. de iuriſsd. omn. iud. quam ſsic componunt cum l. 2. D. de offic. Proconſs. & in idem tendit l. 17. tit. 4. part. 3. & ibi Gregor. gloſsſs. 5. & plures referens Tiraq. de nobilit. cap. 6. num. 26. Avẽd. in cap. Præt. 1. par. cap. 19. n. 21. Covar. lib. 3. var. cap. 20. num. 6. & 9. Gutlerr. in 4. pract. q. 11. à num. 3. Spino in ſspecul. teſstam. gloſsſs. 15. num. 42. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 34. & diſsp. 19. num. 7. & per tot. Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 16. num. 187. & ſseq. Nicol. Garcia de benef. 1. tom. 5. part. cap. 8. à num. 116. & Cochier de primat. precibus, pag. 37.

Et ſsanè non vererer

^† proviſsionem Commendarum inter actus voluntariæ iuriſsdictionis numerare, atque adeò extra provinciam permittere, ſsi tot ſschedulis oppoſsitorum vocatio per edicta, & meritorũmeritorum inquiſsitio, & cognitio requiſsita non eſsſset, cautumq́ue, ut ab iniuſsta proviſsione ad Regias Cancellariaas provocandi ius ſsit, ut infrà cap. 7. dicemus. Quòd efficit, ut hoc magis ad contentioſsam iuriſsdictionem accedat, ut in ſsimili

^† in terminis proviſsionis beneficij, quod oppoſsitionẽ requirit, reſsolvit Garcia ubi ſsup. & Lara, omnino vidẽdusvidendus, in tract. de anniverſs. & capel. lib. 2. cap. 10. num. 60. & Menoch. conſs. 2. num. 63.

Neque huic incommodo in noſstro caſsu obviãobviam iri poterit

^† per delegationem, cuius uſsum in ſsimili caſsu conſsuluit Vãtius in tract. de nullit. tit. de nullit. ex defect. iuriſsd. deleg. n. 94. & d. l. 17. tit. 4. part. 3. Nam ut vidimus ſsuprà hoc cap. n. 39.

^† Proreges in totum, neque in partem mandatum de gubernando, aut de cõmẽdãdo delegare poſsſsunt, ſsed id ubi ipſsi deerint, vel abfuerint Regijs Audiẽtijs relinqui debet.

De eo autem,

^† qui eſst conſstitutus in articulo mortis, quòd poſssit vacantes Commendas providere, & conferre dubium non eſst, dũmodo aliàs ſsibi conſstet, mentiſsq́ue compos ſsit, ut vidimus factum à præſstantiſssimo illo, & Excellentiſssimo Comite Montis-Regij Prorege Peruano. Et

^† in feudis apertè probant Claud. Seiſsell. in rub. qui feud. dar. poſsſs. par. 3. amp. 3. Mozius in ead. rub. num. 18. Zaſsius in tract. de feud. 5. par. num. 32. Scheneiduinus p. 3. n. 74. & 75. Zabarela conſs. 34. & Roſsenth. qui eos refert, & ſsequitur in tract. de feud. cap. 3. concluſs. 7. num. 2. & in annot. litt. C.

At ubicunque, aut in hoc caſsu, aut in alio, ab eo qui legitimè commendare potuit, Commendæ gratia facta reperitur,

^† etiam ſsi ante tituli expeditionem mori contigerit, eius ſsucceſsſsor illum expedire tenebitur, ut in ſsimili, in beneficijs, & capellanijs loquens, latè probat, & proſsequuntur plurimi Auctores quos reſsert Flaminius Pariſs. de reſsig. benef. lib. 10. quæſst. 1. num. 1. & ſseqq. Maſscardus cõcluſs. 845. verb. Gratia, per totam, & præcipuè num. 15. ubi tractat de ſstylo Romanæ Curiæ in expediendis hoc in caſsu litteris, in forma rationi congruit, idem Maſscardus concl. 1388. & Perez de Lara in tract. de anniverſs. & capellan. lib. 2. cap. 10. num. 78. & 82. Marius Muta ad cõſstit. Siciliæ, 3. tom. cap. 22. num. 2. fol. 137. Cancer lib. 3. var. reſsolut. cap. 3. num. 67. Et in ipſsis feudorum terminis adeò latè hunc articulum proſsequitur Roſsenth. cap. 6. concluſs. 15. & |

fol. 305

ſseqq. ut ſsuperfluum videri poſssit, amplius in eo explicando tempus, vel membranas conſsumere velle; dum tamen admoneamur, quòd ſsi Prorex Commendas, necdum ſsuo tempore verè vacantes conceſsſserit, inutilis eius cõceſsſsio iudicanda erit, quia ſsucceſsſsor non tenetur ſstare facto anteceſsſsoris, in re, vel circa rem, de qua liberè diſsponere non potuit, ut benè obſservat, & probat D. Valenç. Conſs. 187. n. 147. vol. 2. & Nos infrà cap. 6. n.. 17. & 45. latiùs trademus.

CAPVT V. Quibus Indorum Commendae conferri possint?

CAPVT V. Quibus Indorum Commendæ conferri poßint?

SVMMARIVM CAPITIS Qvinti.

1 PErſsonarum cognitio in iure prima eſsſse debet.
2 Permiſsſsum cenſsetur id omne, quod ſspecialiter non reperitur prohibitum.
3 Contrariorum uno cognito, alterum intelligitur. Princip. Inst. de his qui ſsunt ſsui expenditur, & illustratur, ibidem.
4 Commendæ Indorum, ut plurimùm feudis ſsimiles ſsunt.
5 Eccleſsijs, Monaſserijs, Hoſspitalibus, & alijs cõmunitatibus Eccleſsiaſsticis Cõmẽdæ, & feuda regulariter dari nõnon poßũt, & n. 7.
6 Maioratus Hiſspaniæ regulariter non trãſseunt ad Eccleſsias, & Monasteria.
7 Feuda, & Commendæ continent ſservitium militare, quod ab Eccleſsijs, & Eccleſsiasticis alienum est.
8 Feuda, Commẽdæ, & maioratus ius vitalitium, & varijs caſsibus periturũperiturum continent.
9 Eccleſsiæ, Monaſsteria, & ſsimiles cõmunitates perire non ſsolent, nec talis caſsus expectaro debet.
10 Vſsusfructus quomodo civitatibus, aut municipijs legari poſsſset. L. an uſsusfructus 63. D. de uſsufructu, & ſsimiles expenduntur, & illuſstrantur, ibidem.
11 Cõmendæ aliquoties ex indulgentia Principis Monaſsterijs, & Hoſspitalibus conceduntur.
12 Commendæ, & feuda degenerantia, quæ dicantur?
13 Cognitio cauſsarum feudalium, & Commẽdarum, etiam inter Eccleſsiaſsticos, pertinent ad Regem, vel dominum feudi, & eis iurant fidelitatem.
14 Clericis, Monachis, & alijs perſsonis Eccleſsiaſsticis Commendæ dari pluribus ſschedulis prohibentur, quæ referuntur.
15 Feuda regulariter dari non poſsſsunt Clericis, aut Monachis, & cur?
16 Clerici actionibus ſsecularibus, & præſsertim militaribus ſse immiſscere non poſsſsunt.
17 Cap. 1. & totus titulus ne Cler. vel Monachi expenditur, & illustratur.
18 Equites Iero ſsolymitani ſsunt verè Religioſsi, & an in feudis ſsuccedere poſsſsint; & quid de alijs Militijs Equeſstribus.
19 Cõmẽdæ Indorum dari poſsſsunt Equitibus Ieroſsolumitanis, & de exemplo strenui Equitis D. Raph. Orticij Sotomaior, qui laudatur.
20 Clerici minorum ordinum an à Commendis Indorium arceantur?
21 Clerici minorum ordinum beneficiati, vel habitum deferetes, & Eccleſsiæ inſservientes, fori privilegio etiam hodie gaudent.
22 Clericis, Monachis, aut Monialibus pro tempore, quo vixerint, benè poſsſsunt aliquæ penſsiones, vel ſsubventiones in Commendis Indorum aßignari.
23 Eccleſsia, & Eccleſsiaſstici ad feuda nullum ſservitiũ militare habentia, ad mitti poſsſsunt.
24 Commendæ non poſsſsunt dari Hybridis, quos Meſstizos, aut Mulatos vocant, ſsi illegitimi ſsint, & ſschedulæ de hoc agentes.
25 Illegitimis per ſse benemeritis, benè poſsſsunt conferri novæ Commendæ, licèt ab earum ſsucceſsſsione excludantur, & num. 31.
26 Illegitimitatis defectus an, & quatenus in beneficijs, officijs, & dignitatibus noceat?
27 Illegitimi rarò, ob hunc ſsolum defectum, repelluntur ab officijs, & muneribus iudicialibus ſsibi commißis.
28 Illegitimi plures reperti ſsunt bello, ac toga præstantes.
29 Illegitimos nulla infamiæ nota laborare, nec à muneribus iudicialibus excludi opinatur Palæotus.
30 Catulli locus de natis citra legitimũlegitimum Hymenæum agens, expenditur, & exponitur.
31 Mutis, ſsurdis, cæcis, & furioſsis Commendæ validè dari poſsſsunt, ſsi concedens defectũ ſsciat, licèt in paternis non ſscuccedant.
32 Impediti aliquo morbo, ſsi eis feuda, vel Cõmẽdæ cõcedãtur, qualiter fidelitatẽ iurabũtiurabunt?
33 Indignum, vel inhabilem ſsi Princeps ſsciens eligat, cum eo diſspenſsare videtur. L. quidam conſsulebant, D. de re iud. expenditur, & illustratur, ibidem.
34 Commendæ, & feuda de rigore non poſsſsunt dari infantibus, aut pupillis, ſsecus de æquitate, & quomodo iureant, & ſserviant?
35 Minoribus an novæ Commendæ, vel feuda dari poßint, & antiquarum ſsucceſsſsio?
36 Parentes ſsemper pro liberis laborare, & vigliare creduntur.
37 Pupilli, & ætate minores plus egẽtegent Principum favoribus, & ſsolatijs.
fol. 306
38 Fœminis, regiore iuris attento, novæ Commendæ, & feuda dari non poſsſsuntl & ſschedulæ de hoc agentes.
39 Vxor ſsi ſsuccedit viro in Commenda, & alteri nubit, in huius perſsona tiutlus expediẽdusexpediendus est, & quare?
40 Fœmina in his, in quibus eſst inhabilis, per ſsubſstitutum ſservire tenetur.
41 Commendæ Indorum maximè feudis aſsſsimilatæ ſsunt.
42 Beneficium non debet dari ei, qui non poteſst gerere officium.
43 Fœminas à feudis repelli docet Tiraquel. quòd garrulæ ſsint, & inconſstantes, & de alijs rationibus.
44 Fœminis ex benignitate Regia Commendæ novæ acquiſsitio, & veteris ſsucceſssio permiſsſsa eſst.
45 Æquiparatorum idem eſst iudicium.
46 Marchionis Montiſsclarij iudicium circa Commendas fœminarum.
47 Maritus portat, & ſsubit omnia onera Cõmendæ, quæ uxori conceditur.
48 Fœminæ ad fueda impropria admittũturadmittuntur, & an iurent fidelitatem, remiſsſsivè.
49 Commendæ exteris, & alienigenis dari nõ poſsſsunt, & ſschedulæ quæ de hoc tractant.
50 Exteri à Regnis Hiſspaniæ ad Provincias Indiarum tranſsire non poſsſsunt.
51 Commendæ Indorum ad Indiarum tutelã ordinatæ ſsunt, & huc meliùs fiet per naturales, quàm per extraneos.
52 Patriæ pro defenſsione ſsapiens nullum periculum vitare debet.
53 Præmia cuiuſsque provinciæ potius indigenis, quàm extraneis præſstari debent.
54 Galliæ civitatũcivitatum conſsuetudo circa Albinos, hoc eſst aliengenas, & eorũeorum bona, refertur.
55 Albinagij iura an opoteret in provincijs Indiarum introduci?
56 Aliengenis datæ Commendæ, aliquando ademtæ, aliquãdoaliquando cõſervatæconſervatæ ſsunt, & quare?
57 Litteræ, quas vocant Naturalitatis, & de earum effectu.
58 Schedula notabilis refertur, quæ quandum Commendam extero datam adimi iuſssit, & de eius ratione. Domicilium & naturalitas quamdo, & quomodo acquiratur? remißivè ibidem.
59 Cõmendæ dari non poſsſsunt his, qui abſsunt à provincijs Indiarum, & ſschedulæ de hoc tractantes.
60 Succeſssio paternæ Commendæ denegatur ei, qui Indijs abeſst eo tempore, quo defertur.
61 Schedulæ nobiles referuntur, quæ damna conſsiderant ex proviſsione Commendarum facta ab ſsentibus à provincijs Indiarum.
62 Commendæ olim dari non poter ant ijs, qui in Peruanis ſseditionibus rei fuerunt, & qualiter, & quare hoc ceſsſsare iuſsſsum fuerit?
63 Præmia Cõmendarũ dari non debent ijs, qui ſse ſsceleratis factionibus implicuerunt.
64 Feuda amittunt rebelles, & conſspirantes in dominum feudi.
65 Bannitis, & proſscriptis feuda dari non poſsſsunt.
66 Conſsiliarij Supremi Senatus Indiarum, & Auditores, & Ministri Audientiarum ſsub eo degentium, non poſsſsunt habere Commendas Indorum.
67 Schedula noviſssima refertur, quæ graviſsſsimis verbis, & pœnis Commendas Miniſstris, & eorum propinquis, & familiaribus dari prohibuit.
68 Commendarum in Miniſstros interdictio, quibus rationibus nitatur?
69 Magistratus ſsolo adſspectu ſsolent eſsſse terribiles.
70 Commendæ an dari poſssint Locumtenentibus Gubernatorum, Prætoribus, Alcaldis ordinarijs, & Algacellis maioribus.
71 Tabelliones ſsive Actuarij, quos vocant gubernationis, an poſssint habere Commendas, & quid de alijs minoribus tabellionibus?
72 Cõmendæ ex Regis liberalitate, & diſspenſsatione ſsæpè dantur Conſsiliarijs, & alijs Ministris aliàs prohibitis.
73 Schedula, quæ prohibuit dari Commendas, & alia officia cognatis, propinquis, & familiaribus MiniſtrorũMiniſtrorum, qualiter per aliam fuerit iuſstiſssimè temperata.
74 Gravari quis non debet alterius odio.
75 Gubernator, & quilibet Magiſstratus, & Miniſster, qui ſsuos cæteris paribus præfert, & honoribus afficit, non eſst culpandus, & locus inſsignis Caſssiodori ad hoc.
76 Cap. 1. de conceſsſs. præb. lib. 6. expenditur iuncta gloſsſsa, ibidem.
77 Gubernator, ſsemota ſschedularum prohibitione, an poſsſset Commendas filijs ſsuis conferre?
78 Patronus potſst præſsentare proprium filium alioqui habilem, & maximè emancipatum. Eleemoſsyna priùs facienda eſst cõſanguineisconſanguineis, quàm extraneis.
79 Marchio Don Franciſscus Pizarrus Peruanus Gubernator filiæ ſsuæ Commendas aſssignavit, & tenuit conceſssio.
80 Commenda non potest dari ijs, qui alias habent, & de ſschedulis prohibitionis.
81 Pluralitas Commendarum, etiam per viã ſsucceſssionis, prohibitaest.
fol. 307
82 Senatus Indiarum ſsæpè pronuntiat contra pluralitatem Commendarum, & de caſsu nobiliſsſsimi Equitis D. Ioannis Segarra de Caſsaos, civis Arequipenſsis.
83 Pluralitas Commendarum, ut & beneſsiciorum, quibus de cauſsis prohibeatur, & incompatibilitatem inducit.
84 Præmia multorum unus auferre nõnon debet.
85 Ariſstophanis locus inſsignis refertur.
86 Maioratus duo, vel plures cumulari quãdo, & quare prohibentur? L. 17. tit. 7. lib. 5. recop. perpenditur, & illuſstraturm, ibid.
87 Commẽdæ alterius, quam quis poſsſsidet, debet fieri mẽtioin impetratione ſschedulæ ad ſsecundam, aliàs non valet.
88 Commendarum tenuitas facit diſspenſsabilem, & confirmabilem earum cumulationẽ, & multo magis penſsionum.
89 Penſsio non ſsolet regulariter in beneficijs cauſsare incompatibilitatem, & an idem ſsit in penſsionibus Commendarum?
90 Connivẽtibus oculis multa dißimulanda, & toleranda ſsunt, ob ingruentiam cauſsarum, & circumstantiarum.
91 Supprimere, aut unire Commendas Proreges non poſsſsunt, & est de reſservatis Principi, ut & Papæ in beneficijs.
92 Poſsſseſsſsionis cauſsam ſsibi quis mutare non poteſst in præiudicium tertij, vel domini directi, aut fradudem legis.
93 Commendæ de novo cõcediconcedi prohibentur filijs, aut uxoribus poſst finitam ſsucceßionem.
94 Beneficiũ EccleſiasticũEccleſiasticum vacans per mortem patris, filius impetrare prohibetur.
95 Commendarum confirmatio ſsæpè denegatur, ubi de patribus in filios per novam Cõmendam continuantur.
96 Filij ad parẽtum præmia, & munera omni iure admitti, & vocari videntur. L. 1. & per totum. C. de filijs officialium, & aliæ ſsimiles expenduntur, & illuſstrantur.

CVM ergo qui Cõmendas conferre valcant? cognoverimus, operæpretiũ erit, ut nunc quibus illę conferri poſssint, ſsedulò diſspiciamus,

^† eſsſse enim debet cui detur, deinde ſsic quæri, an datum conſsiſstat: ut non antè iuris ratio, quàm perſsonæ quærenda ſsit, ut aliàs inquit I. C. in l. quidam referuntur 14. D. de iur. codicillor.

Et quidẽquidem cùm certa, & conſstans ſsit iuris regula, quæ docet,

^† omne id cenſseri permiſsſsum, quod non invenitur prohibitum, l. necnon, D. ex quib. cauſs. maior. l. mutus, §. cùm quæritur, D. de procur. l. 1. §. fin. D. de teſst. cap. lex. divina 27. q. 2. gloſs. celebris, verb. Non invenitur, in fine, in cap. inter corporalia, per tex. ibi de translat. Epiſscop. cum latè traditis à Menoch. de præſsumt. lib. 6. præſs. 16. per tot. ubi concludit, quemlibet actũactum in dubio præſsumi permiſsſsum, & non prohibitum, quod & tradit Greg. Lopez in l. 2. verb. Sobre tales, tit. 5. p. 3. & noviſss. Magerus de advoc. arm. c. 1. n. 261. &c. 7. n. 2. Simul atq;atque de perſsonis prohibitis dixerimus,

^† reliquas ad Cõmendas vocari, & admitti poſsſse, intelligemus, ut in ſsimili inquit Iuſstin. in princip. Iuſst. de ijs qui ſsunt ſsui, Paul. in l. cùm Prætor 12. ubi gloſsſs. verb. Videtur, D. de iudic. Cicero in orat. pro Balbo, dum ait: Si exceptio facit, ne liceat, ibi neceſsſsarium eſst licere, ubi prohibitum non eſst, iunctis alijs, quæ utiliter congerit Hottomanus in d. princ. Menoch. conſs. 197. n. 83. lib. 2. Franc. Beccius cõſs. 111. n. 36. & conſs. 82. num. 16. Claud. Pratus Gnoſseon gener. iur. lib. 2. tit. 6. c. 3. & lib. 7. tit. 1. cap. 3. & Camil. Gallinius de verb. ſsign. lib. 5. cap. 17. num. 27.

Cæterùm

^† cùm has noſstras Commendas, in plurimis, feudis, maioratibus ſsimiles eſsſse ſsæpè probaverimus, prout & tradit Marienz. in l. 6. gloſsſs. 2. n. 5. tit. 10. lib. 5. recop. & Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs. 1. p. cap. 4. n. 14. EorũEorum regulis, & exemplis inhærendo. Primò cõſstituo;

^† Regulariter Eccleſsijs, Monaſsterijs, Hoſspitalibus, collegijs, vel alijs communitatibus dari non poſsſse, ut in feudis, perſsonale ſservitum requirentibus, expreſssè deciſsum invenitur in cap. recolentes, de ſstat. Monach. Clem. 1. de verb. ſsignif. cum multis alijs, quæ congerit Roſsenth. in eod. tract. 1. p. cap. 3. concl. 4. n. 4. & in notis litt. D. Iulius Clarus in §. feudum, q. 72. & ſsignanter Navarr. in cap. ſsi qua mulier, comment. 2. n. 55. & Pat. Leſssius de iuſst. & iur. lib. 2. cap. 41. num. 84.

^† in maioratibus tractat Molin. de primog. lib. 1. c. 13. n. 95. Decius cõſs. 256. n. 2. Vincent. de Franch. deciſs. 29. per tot. I. par. & Mieres de maiorat. 2. part. quæſst. 3. à num. 18.

Et in

^† noſstris Commendis apertè diſspoſsuit cap. 26. illarum legum, quas novas vocarunt, an. 1542. & obſservat Anton. de Leon d. tract. 1. par. cap. 10. n. 22. fol. 57. ut omittam alias ſschedulas an. 1552. & 1582. quæ nedum primã invenſtiturãinvenſtituram Commẽdarum Monaſsterijs interdicunt, verùm & ſsucceſssionem ex perſsona Commendatarij, qui Religionem ingreditur, etiam pro illius dumtaxat vita dura|

fol. 308

turã, de quo articulo latiùs fuo loco dicemus.

Quarũ diſspoſsitionum ratio ea eſsſse potuit, ut præfati Auctoresadvertunt,

^†quòd ſimiliũſimilium rerũ natura, cũcum militare, & perſsonale ſervitiũſervitium, ac reſsidẽtiãin ſseudatarijs, vel Cõmẽdatarijs requirãtrequirant, & alia prætereà onera, quibus hi adſstricti ſsunt, nõ videtur Monafterijs, Eccleſsijs, & eiuſsmodi cõmunitatibus comvenire, quæ hæc munia per ſse obire non poſsſsunt, quorumq́;quorumque inſstitutum ab his occupationibus longè alienú eſsſse debet, ut in cap. i. & per tot. ne cler. vel Monach. cap. Clerici devit. & honeſst. Cler. l. repetita, C. de Epiſsc. & Cler. cum latè adductis à Pet. Greg. in partition. iur. cano. lib. 4. tit. 8. cap. 9. Lafarte de decim. vendit. cap. 19. n. 51. cũcum ſseqq. & à Nobis ſsup. lib. 1. cap. 17. n. 50. & ſseqq.

Necnon ea,

^† quòd feuda, maioratus, & noſstræ Cõmendæ, ius quoddãquoddam velut vitailitiũvitailitium cõtinẽt, & alijs prætereà varijs caſsibus periturũperiturum, quod practicari non proſsſser, ſsi Eccleſsię, aut Monaſsteria de illis inveſstirentur, cùm nunquãnunquam perire ſoleãtſoleant, l. proponebatur, D. de iudicijs, iunctis alijs, quæ doctè cõgeſssit Alciat. lib. 6. parerg. cap. 17. Ferrãd. lib. 1. explic. c. 17. Alex. lib. 3. genial. cap. 1. & Covar. lib. 3. var. c. 15. n. 2. Nec talem caſsum expectare iura patiãturpatiantur, l. inter ſstipulantem 83, §. ſsacram, verſs. Homo liber, D. de verb. oblig. l. ſsi hominem, & l. continuus 136. §. cùm quis, D. eodem, l. cum tale, in princ. D. de cond. & demonſst. l. ſsi in emtione, §. liberum, D. de contrah. emt. cũcum alijs, quæ adducit 1as. m.l. 1. D. qui ſsatiſsd. cogãturcogantur, n. 16. Padilla poſst gloſsſs. ibi in l. fin. à n. 3. C. de tranfact. Peregr. de fideicom. art. 11. q. 64. in fine, Decian. reſspl. 19. num. 50. & ſseqq. lib. 3. & Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſsumt. 41. num. 4.

Quæ ratio efficit,

^† ut in uſsuſsructu dubitaretur, an civitatibus, & municipijs, vel collegijs cõſtituiconſtitui, vel legari poſsſseti quia inutilis eſsſset proprietas, ſsemper abſscedente uſsufructu. Et tandẽtandem placuit, conſstitui poſsſse, dummodò cẽtũ annorũannorum ſpatiũſpatium nõnon excederet, quia is finis vitę lõgiſssimi hominis eſst, ut egregiè docet I. C. in l. an uſsusfructus 63. D. de uſsufruct. l. ſsi uſsuſsfructus 21. D. quib. mod. uſsusfr. ait. l. Mævius, §. fin. D. de leg. 2. l. ſsi uſsusfructus, D. de uſsufr. leg. l. 26. tit. 31. p. 3. ad quarũquarum illuſstrationẽ plura congerit Goveanus lib. 2. var. cp. 8. Cęhus Rhodigin. lib. 5. antiq. lect. cap. 26. & lib. 14. cap. 5. Petr. Crinit. de honeſst. diſscip. lib. 7. cap. 9. & 10. Corraſs. memorab, Senatus conſs. cap. 72. Menoch. lib. 6. præſsumt. 49. Maſscard. de probat. concl. 1069. vol. 2. Petr. Fab. lib. 1. ſsemeſst. cap. 8. & 9. Mantua in gloſsſsario, 1. par. cap. 19. pag. 13. Pet. Greg. lib. 4. ſsyntag. cap. 5. caſstillo de uſsufruct. cap. 61. n. 19. & ſseqq. & noſster doctiſss. D. Franciſscus Amaia lib. 2. obſserv. n. 19. pag. 319. & Ioan. Garc. de nobility. gloſsſs. 12. num. 4. 76. & 77. ubi alios allegant.

Sed licèt hæc ita ſse habeant, & regulariter, ut diximus, plrocedant,

^† multoties tamen ex liberalitate, & munificentia noſstrorum Regũ aliquibus Monaſsterijs, præſsertim MonialiũMonialium, & hoſspitalibus, Cõmendæ in perpetuum concedi ſsolent, vel penſsiones ſsuper eiſsdem Cõmendis, ut ſsic commodiùs ali, & conſservari poſssint, & idem in feudis contingit, ut latè videbis apud Roſsenth. d. cap. 3. concl. 5. Quod ubi fit

^† à rectarũrectarum Cõmendarũ natura degenerabũtdegenerabunt, ex voluntate Principis concedentis, cui leges earũ ſsubijciũtur, ut in ſsimili in feudis procedit, iuxta tex. in cap. 1. de feud. non habente naturam feudi, & ea, quæ de feudis degenerãtibusdegenerantibus, ultra alios ſscribit Iaſs. de feudis, par. 12. tit. de feud. degener. V veſsemb. eod. tract. cap. 2. Schrad. p. 2. cap. 3. & 4. per tot. & Roſsenth. cap. 2. concluſs. 52. & d. cap. 3. concl. 4. & 5 &c. 8. concl. 4. n. 18. ubi reſsolvit, in his caſsibus ipſsofact permiſssũ videri, ut pler ſubſtitutũſubſtitutum deſserviant.

Semper tamen, ubi ſsimiles conceſssiones factæ fuerint,

^† reſservata cẽſsebitur eorundẽ feudorũfeudorum iruiſsdictio, & cognitio, etiãetiam contra Eccleſsias, & Eccleſsoaſsticos, Principi, & eius Tribunalibus, tanquãtanquam domino feudi, ſsive directi eius dominij, cap. verum, cap. ex tranſsmiſsſsa, de for. comp. cap. cæterũcæterum, & cap. novit, de iudic. cap. Imperialẽ, §. penul. de prohib. ſseud. alien. cap. 1. de controverſs. feud. apud pares termin. l. fin. tit. 26. p. 4. l. 5. tit. 6. p. 1. ubi Greg. gloſs. 2. Curtius de feud. p. 7. n. 1. Duar. eod. tract. cap. 20. n. 2. Borcholt. c. o1. n. 21. Schrad. p. 10. ſsect. 1. n. 2. Roſsenth. cap. 12. cõcl. 1. n. 10. Gaill. lib. 1. obſserv. 37. n. 3. Mifying. cent. 1. obſser. 22. V vẽſser in pract. obſs. lin. 2. obſs. 4. n. 9. Curtius Iun. conſs. 177. n. 10. Eman. Suar. in ſsyntag. com. opin. tit. de his qui feud. dar. poſsſs. n. 88. Dueñas reg. 32. Hartman. in pract. obſs. tit. de feud. obſs. 4. & D. Valẽę. cõſs. 32. n. 24. ubi quòd tales Eccleſsiaſstici ratione feude iurent laico fidelitatẽ Secvndò, eodẽeodem novarũnovarum novarũnovarum legũlegum capite,

^† Clericis, Monachis, & Monialibus, alijſq́;alijſque Eccleſsiaſsticisperſsonis, his Cõmẽdis interdicitur, & ſsi quæ forte eis datæ fuerint, tolli iubẽtur. Idẽq́; cavetur in quodam capite epiſstolæ ad Audiẽtiã MexicanãMexicanam directæ 20. Mart. an, 1532. quod extat in 2. tom. ſsched. pag. 226. ubi addit, hoc ſsemper valdè damnoſsum iudicatum fuiſsſse, & intelligendum eſsſse, etiam ſsi ſsub colore doctrinæ, & converſsionis Indorum, eis tales Commendæ aſssignatæ ſsint, & in alia ſsched. Matrit. 28. Octob. ann. 1566. & 17. Iul. ann. 1572. eod. tom. pag. 219. quarum meminit Ant. de Leon ubi ſsup. num. 23. & 24.

Quod item

^† feudorũfeudorum exẽploexemplo conſstitutẽ videri poteſst, in quibus quia militia ſapiũtſapiunt, Clerici etiãetiam, & Monachi regulariter excludũturexcluduntur, cũ |

fol. 309

hi militare nõnon poſssint, nec ſse negotijs ſsecularibus immiſscere, ut apertè diſsponitur in titde vaſsſsallo, qui Cleric. effect. eſst, ubi DD. præcipuè Iſsern. Albarot. Laudenſs. Afflict. & plurimi alij apud Roſsenth. in d. tract. de feud. cap. 3. concl. 4. per tot. & cap. 7. concl. 29. & ſseqq. & cap. 2. q. 4. n. 2. ubi quòd monachus, & ſservus quoad feudi dationẽ æquiparantur, Catel. Cotta in memorab. iuris, verb. Clericus, Menoch. conſs. 181. n. 80. Carol. Tapia in auth. ingreſssi, C. de ſsacroſs. Eccleſs. pag. 481. cum ſseqq. & Bobadilla, qui tradit, in quibus feudis hoc intelligendũ ſsit, in Polit. lib. 2. cap. 18. n. 156. Et

^† conducit tex. in cap. 1. & per tot. ne Clerici, vel Monach. & alia iura ſsuprà citata, & ſsanctorũ PatrũPatrum teſstimonia à Cratiano cõgeſsta in cap. 1. & ſseqq. 23. q. 7. cap. quicunq;quicunque 1. & 2. cap. Clerici cũcum pluribus alijs 23. q. 8. & à Greg. de Valencia, omnino videndo, 3. tom. diſsp. 3. q. 16. de bello, punct. 4. per tot. col. 726. & à Nobis ſsup. lib. 1. cap. 17. n. 60. & ſseqq.

Et ob hæc,

^† cùm Equites Ieroſsolymitani veri Religioſsi ſsint iuxta ea, quæ poſst plures alios tradit Azeved. per text. ibi in l. 14. tit. 5. lib. 3. recop. Dueñas in reg. 100. ampliat. 5. & reg. 103. limit. 6. Bobad. in Polit. lib. 2. c. 19. n. 11. Eman. Roder. in quæſst. regul. tom. 1. q. 1. art. 6. in princ. & Carol. Tapia in auth. ingreſssi, verb. Monaſsteria, cap. 34. Maſstril. de magiſstr. lib. 2. cap. 2. n. 35. & 36. de rigore feudorũfeudorum, in illis ſsuccedere non poſsſse, exiſstimavit Bald. quem alij ſsequuntur, quos refert Nevizan. conſs. 30. n. 7. qui tamen numeris ſsequentibus contrariũcontrarium longè verius eſsſse, & de cõſsuetudine obſservari, latiſssimè probat, & poſst eum Ant. Scappus in tract. de iur. non ſscrip. lib. 2. cap. 11. Dueñas reg. 193. limit. 6. Menochius, omnino vidẽdusvidendus, conſs. 54. n. 1. & ſseqq. ubi multum eoſsdem milites laudant, & cùm militare munus pro inſstituto, & valdè ſstrenuè ſsemper exerceãt, nihil vetare, inquiunt, quominus ad feuda admittantur, & idẽidem agnoſscir Carol. Tapia in d. auth. ingreſssi, verb. Sua, c. 14. n. 19. 20. & 42. ubi etiãetiam loquitur de militibus Divi Iacobi, Alcantaræ, & aliorum Ordinum Militarium, Martinus Mageres de advoc. armata, c. 8. n. 410. & ſseqq. pag. 320. & diſsputat plenè, Marta de ſsucceſss. legali, 3. par. q. 13. art. 6. per tot. col. 1121. Quod Ego

^†etiã in noſstris Cõmendis ſservandum ſstatuo, & ſservari ſsemper, abſsq; ulla hæſsitatione vidi, & in praxi habui, in Commenda pro egregijs in Remp. meritis deſsignata Nobiliſssimo Equiti D. Raphaëli Ortizio à Sotomaior, qui hodiè eiuſsdem Ordinis Bailivus, & legatus exiſstit: quemadmodũ etiã paſssim admitti ſsolent ad officia ſsecularia, quãvis illis prohibiti eſsſse videantur, ut per Maſstril. d. lib. 2. c. 6. n. 35. & 36. ubi alios adducit.

Sed quod diximus de Clericis,

^† planè de conſstitutis in ſsacris intelligendũintelligendum eſst, non autẽ de cõſtitutisconſtitutis in minoribus ordinibus, ita enim apertis verbis deciſsum fuit in d. epiſst. an. 1532 quæ tamen cũm eos appellet Coronados legos, dubitationi locũlocum relinquit, an idem admitteret in illis, qui habitũhabitum, & tonſurãtonſuram clericalem habẽtes, alicui Eccleſsiæ deſervirẽtdeſervirent, vel Eccleſsiaticis beneficijs, & capellanijs fruerentur,

^† cùm ij nõnon laici, ſsed verè Eccleſsiatici reputãdireputandi ſsint, & fori privilegio in civilibus, & criminalibus gaudeant, iuxta deciſsionem CõcilijConcilij Trid. ſseſsſs. 23. de reformat. cap. 6. l. 2. tit. 4. lib. 1. recop. cũ traditis à Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 18. n. 110. & ſseq. Farin. in tract. crim. tit. de inquiſs. q. 8. n. 7. in fin. D. Valenç. qui plurima congerit, conſs. 5. ex n. 66. & conſs. 135. à n. 114. p. 2. & noviſssimè Diana reſsol. mor. 1. p. tract. 2. reſsol. 34. & ſseqq. Squillãte in tract. de privil. ClericorũClericorum, c. 7. Torreblãca de iure ſspirit. lib. 15. c. 15. & in ipſsis noſstræ quæſstionis terminis Crav. conſs. 303. n. 8. & 9. & alij relati à Menoch. de arbitrarijs, caſsu 231. n. 10. & con. 181. n. 80. & Carol. Tapia d. auth. ingreſssi, verb. Sua, cap. 14. num. 22. & ſseqq.

Solent autẽautem Proreges, & alij Gubernatores ſsæpè

^† ſsæpius Clericis, Monachis, aut Monialibus, quibus Cõmendas conferre non poſsſsunt, aliquas pẽiones, vel alias largitiones aſssignare, quæ Ayudas de coſsta, ò entretenimiẽtos, vocãtur, pro tẽporetempore, quo ipſsi vixerint, duraturas, vel anteà adſsignatas, etiam poſst Clericatus, vel Monachatus ſsuſsceptionẽ, & profeſssionem conſservare, in quo quidẽquidem non valdè à iuris regulis deviant. Nam per quandam epiſtolãepiſtolam Regiam ad tollendam dubitationẽ RegiorũRegiorum officialiũofficialium ſcriptãſcriptam 24. Novemb. an1568. quæ reperitur d. tom. impreſs. pag. 227. ita his verbis deciſsum invenio: Acà parece, q̃que aunq̃aunque ſsean Clerigos, i Monjas por ſsus dias, ſseles debẽdeben pagar los tales ſsalarios, ò tributos, ò entretenimientos; i anſsi lohareis, ſsin que en ello pongais impedimento alguno.

Et hoc fulciri poteſst ex cõcordiconcordi feudiſstarũ doctrina,

^† quatenus Eccleſsias, & Eccleſsiaſsticos ad ea feuda admittunt, quæ nullũnullum ſservitiũ requirunt, vel tale, quod per ſubſtitutũſubſtitutum expediri poſssit, ut conſstat ex relatis à Bobadilla, Nevizano, & Scappo ubi ſsup. Menoch. de arbitr. lib. 2. cent. 3. caſs. 231. n. 48. Vult. de feud. cap. 4. n. 9. Iul. Clar. & eius Additionat. §. feudũfeudum, q. 78. Syntag. com. op. tit. de his qui feud. dari poſsſs. n. 74. Burſsat. cõſs. 4. n. 4. quod tamen Ego in penſsionibus nõnon facilè admittẽdũ purarẽ, cùm Cõmendarum vicẽ habeant, & onera ſsubeant, iuxta ea, quæ cap. 3. fusè tractavi.

Tertiò, ^† Hybridis, ſsive mixti ſsanguinis hominibus, quos Mulatos, vel Meſstizos voca|

fol. 310

mus, de quibus latè dixi ſsup. lib. 1. cap. 28. eiſsdẽ novis legibus Cõmendæ conferri prohibẽturprohibentur, quas in uſsum reduci, & executioni omninò mãdari iubet quædãquædam ſsched. directa ad AudientiãAudientiam Novi-Regni Granatenſsis, Pintiæ 27. Febr. an. 1549. quæ extat d. 2. to. pag. 226. eius q́ue etiãetiam meminit Ant. de Leò d. cap. 10. n. 25. Quas tamẽtamen Ego intelligendas cenſseo, ubi eiuſsmodi homines nataliũnatalium defectũdefectum patiuntur, & illegitimi ſsunt, acſspurij, ut cõmunitercommuniter accidit. Hoc enim inſsinuat ſsched. ibi: Que ningun Mulato, ni Meſstizo, ni hõbre q̃ no fueſsſse legitimo pudieſsſse tener Indios. Etenim ob ſolãſolam ſsanguinis mixtionẽ, ſsralioqui ex legitimo matrimonio procreati fuerint, & vel ex ſse, vel ex maiorum, aut progenitorum ſuorũſuorum ſservitijs, & præclaris facinoribus, benè de Indiana Republica meriti, durũdurum prorsùs, & inhumanum mihi eſsſse videtur, eos ab honore, & emolumentis harũharum Cõmendarũ arcere; & plures vidi, qui non obſstãte hoc defectu, à Peruanis Proregibus pinguioribus Cõmendis donati ſsunt, nec quiſsquã fuit, qui eis ſsuper hoc litem moveret.

Imò neq;neque alijs quibuſsvis

^† illegitimis, etiam ſspurijs, & ut vulgò dicunt Baſstardis. Nam & ſsi hi pluribus ſschedulis à ſsucceſssione Cõmẽdarũ excluſsi reperianur, ſsicuti & à ſsucceſssione feudorũfeudorum, & maioratuũmaioratuum excludi ſolẽtſolent, ut ſsuo locodicemus. Vbi tamẽtamen nõnon de ſsucceſssioneagimus, ſsed de novo feudo, ſsive nova Cõmenda eiſsdẽ propter propria merita cõcedẽda, nihil planè invenio, cur hoc beneficio remunerari nõnon poſssint, prout etiam ſsæpiſssimẽ abſq;absque ulla cõtradictione remuneratos eſsſse vidi, & audivi, & citra ullãullam diſspenſsationẽ illegitimitatis, aut ſspurietatis. In quo mecum noviſssimè, & poſst hæc ſscripta convenire video Ant. de Leon d. cap. 10. n. 36. & 37. Vbi benè addit, poffe quoq;quoque illegitimos, ad hoc impetrandũimpetrandum, parentũparentum, & maiorũ meritis iuvari, ut non eorum ſsolâ contemplatione habiles reddantur, ſsed ut faciliùs concedentis animum moveant.

Nam

^† quãvis illegitimitatis, & ſspurietatis defectus in ordinibus, & in beneficijs, & præbendis Eccleſsiafticis diſspenſsationẽ deſsideret, propter infamiãinfamiam facti, quâ ita nati laborare dicuntur, ut dixi ſsup. lib. 1. cap. 28. n. 38. & ſseqq. Et ſsimiliter ob eandẽeandem rationẽrationem ab alijs dignitatibus, magiſstratibus, & officijs arceri videantur, l. 2. C. de dignit. lib. 12. cũcum traditis à Miſsyng. cent. 4. obſs. 31. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 4. & cap. 12. n. 16. Tiraq. de nobil. c. 15. Maſstrillo de magiſstrat. lib. 2. cap. 12. n. 37. & ſseqq. Borrel. eod. tract. lib. 1. cap. 7. Pet. Heigio part. 1. quæſst. 21. fol. 282. Mareſscoto lib. 2. variar. reſsolut. cap. 36. per totum.

Rarò

^† tamen, vel nunquãnunquam ob hanc cauſsam repelluntur ab eijſsdẽ officijs, vel dignitatibus ſsibi iam comm: ſssis, ut ipſsimet Auctores advertunt, & de cõmunicommuni teſstatur Bernard. Diaz reg. 364. Gratian. reg. 236. verb. Infamis, & Ioan. Gutier. conſs. 31. n. 1. & ſseq. Cùm

^† plurimi reperti ſsint, & quotidiè reperiantur, qui togâ, ac militiâ præclariſssimi extiterunt, & exiſsunt: valdèq́; laudabiliter iniuncta ſsibi munera implent, ut advertit, & multis exẽplisexemplis probat Tiraq. ubi ſsup. Alciat. lib. 4. parerg. cap. 3. & 5. & lib. 10. cap. 8. & emblem. 138. ubi Brocenſs. & Claud. Minoes, Borrellus d. cap. 7. num. 11. & 12. & Palæot. in tract. de nothis, & ſspurijs, cap. 55. & 56.

Vbi, quod plus eſst,

^† latè probare intendit, nullo iure civili probari poſsſse, eos infames eſsſse, aut à magiſstratibus, & dignitatibus prohiberi. ſsed id tãtùmtantum, ut legitimè natiscedere debeant, iuxta Vlp. reſsponſsum in l. generaliter, §. ſspurios, D. de Decurionibus. Et reſpõdetreſpondet

^† ad locum Catulli, ex quo contrarium aliqui deducere ſsolent, quatenus ad Hymenæum loquens ita inquit:

Quæ tius careat Sacris,
Non queat dare Præſsides
Terra finibus, at queat
Te volente, &c.

In quo tamen meritò notatur à Borrello ubi ſsup. NãNam re verâ locus ille Catulli nullãnullam aliam explicationẽ admittit, ut ibidẽibidem oſstendunt eius expoſsitores, inter quos Ant. Parthen. Certè, ait, magiſstratus, & provinciarũprovinciarum, ſseu Regnorũ administrationes non dari, niſsi hominibus legitimè natis. Et idẽidem concludit CõſtantiusConſtantius Lãdus Cõplani Comes, licèt fateatur ſse nuſsquã alibi hanc prohibitionẽprohibitionem legiſsſse, & Ioſseph. Sealiger his verbis. Pendet ab eodem iure, nãnam, qui ex non iuſstis nuptijs concepti ſsunt, peregrini ſsunt, quibus nulla erat munerũmunerum populi Romani participatio. NõNon ergò Magiſstratum capere poterant. Nihil eſst apertius hac ſsentẽtia. Putant tamẽtamen docti viri, hic abſstruſsum, neſscio quid latere, cuius hiſstoria pentùs nos fugit, in quo ſsanè in ſscirpo nodum quærunt. Et eſst videndus noviſssimus Franciſscus Zipæus de magiſstrat. lib. 1. cap. 35.

Et hãchanc

^† diſstinctionẽ, inter ſsucceſssionẽ ſseudi antiqui, & novi acquiſsitionẽ in illegitimis, & alijs ſsimilibus perſsonis ſsuccedere prohibitis, veluti mutis, ſsurdis, cæcis, & perpetuò furioſsis, mancis, vel liter imperfectis, expreſssè còſstituit Schra. in eod. tract. 4. p.c. 3. n. 6. & 7. Zaſsius in tract. de feud. 8. p. pag. 117. & 179. & Roſseth. cap. 7. cõcl. 27. poſst Bald. in l. eãeam quãquam, C. de fideicom. & Matthæ. de Afflict. in c. 1. §. naturalis, ſsi de feud. defunct. controv. & in c. 1. §. perſsonas, n. 11. per quos fiat inveſst. & in cap. 1. n. 1. an mutus, ſsurdus, vel aliter imperſs. & ſsequitur Cãpanilis in diverſs. iuris canon. Rub. |

fol. 311

11. cap. 13. per tot. Mareſscot. lib. 2. var. cap. 30. Molin. lib. 1. cap. 13. n. 39. Greg. Lop. gloſs. 8. per tex. ibi in 1. 6. tit. 26. p. 4. Dummodo tamen dominus, qui hiſsce perſsonis feudum novũ cõcedit, ſsciat eas hoc vitio laborare, ſsecus autem ſsi hanc qualitatẽ, vel vitium ignorans, hos de novo feudo inveſstierit. Et tunc

^† impediti (ut ipſsi Auctores inquiunt) contractũcontractum celebrabũt, & fidelitatẽ iurabunt per ſsuos curatores, aut procuratores, & ſservient per ſubſtitutũſubſtitutum, ut latè probat Roſsenth. in tract de feud. cap. 8. concl. 8. n. 10. in remiſssion. ſsub litt. K. Quibus addere poſsſsumus

^† deciſsionẽ Vlpia. in 1. quidam conſsulebant 57. de re iud. verſs. Proinde ſsi minor, ex qua notavit Bart. & Albanus, n. 2. & cæteri DD. cõmunitercommuniter, quòd Princeps ſsciẽter eligens indignũindignum, eum habilitare videtur, & idẽ tenet, & exornat Alex. in 1. Centurio, col. 8. de vulg. Abb. conſs. 101. vol. 2. Oldrad. conſs. 228. Felin. in cap. prætereà de teſstibus, & in cap. cũ vigeſsimũ, ubi etiam DD. de offic. deleg. Ant. Gobcan. in 1. 2. de iuriſs. om. iud. Pet. Fab. in. 1. 2. D. de reg. iur. pag. 16. & Coſstan. quæſst. iur. cap. 9. num. 2. & 6.

Qvartò,

^† infantes etiãetiam, pupilli, & minores ætate, mero iure novas Cõmendas acquirere prohibiti eſsſse videntur, cũcum militare ſservitium, quod in eis requiritur, per ſse expedire nõnon poſsſsint, nec fidelitatis iuramentũiuramentum, aut homagium præſstare, ut in ſsimili, de feudis loquens, tenet Angel. per tex. ibi in §. pupillus, Inſst. de inut. ſstip. Deci. & alij in 1. in negotijs, D. de reg. iur. Bar. in 1. quãvis 32. §. fin. D. de acq. poſsſs. & eos referens Schrader. in tract. de feud. p. 4. c. 3. n. 4. Iaſs. eod. tract. p. 5. n. 66. & Vulteius c. 4. n. 6.

Qui tamen, æquitatis, & utilitatis causâ, ubiq;ubique receptũreceptum eſsſse docent, ut eiuſsmodi perſsonæ per tutores, vel curatores ſsuos feudũfeudum acquirere poſssint, & iuramentũiuramentum præſstare, & per ſsubſstitũ ſservire, interim dum ad legitimam ætatẽætatem pervenerint, ad quam uſq;usque etiam iurãdiiurandi venia impetrari, & ſsuſspendi aliquando ſsolet, ut in cap. un. §. ſsi minori, ubi Hottom. ſsi de feud. defunct. controver. & Mozzius de feud. tit. de his, qui feud. dar. poſsſs. n. 36. cum alijs, de quibus infrã cap. 23. num. 92.

Quinimò

^† minores iam puberes, etiãetiam ſsine curatore, feudũfeudum accipere, & iurare poſsſse, cõtra Sonsbechium, & alios concludit Roſsenth. d. tract. de feud. c. 3. concl. 8. ex 1. ſsi curatorẽ, C. de in integ. reſst. & notaris à gloſsſs. Bart. & Iaf. in 1. 1. §. fuit quæſsitum, D. ad Trebell. & idem ſsequitur Schrader. d. cap. 3. n. 5. & 6. qui tamẽ ne contractus claudicet, conſsulit, ut poſst implementum legitimæ ætatis ratificetur.

Quæ omnia in noſstris quoq, Cõmendis pariter obſservare debemus, & ita de facto, & praxi obſservantur, ne

^† aliàs parebtũparebtum merita, qui ſsemper pro liberis ſsuis ſservire, & laborare creduntur, 1. ſsi pactum 9. D. de probat. 1. penul. D. de bon. lib. 1. Iulianus, D. ſsi quis omiſs. cauſs. teſstam. 1. cùm ratio, D. de bon. dam. 1. de emãcipatis, C. de legit. hæred. Caſssiod. lib. 2. var. epiſst. 14. Seneca lib. 2. controv. 1. cũcum alijs, quæ adduxi in meo tract. de crim. parric. lib. 1. cap. 10. In eorũeorum filijs vacua eſsſsent, & remuneratione carerent, ſsi fortè eos ætate minoers relinquerent, quo

^† tempore plus beneficijs, & alimonijs Principis egent, & maioribus ſsemper in iure privilegijs, & favoribus afficiuntur, 1. 1. D. de minor. 1. unica, C. quãdoquando Imperator inter pupillos, viduas, &c. cognoſscat, cap. ſsignificantibus 38. de offic. iud. deleg. cap. deſsolatis 87. diſstinct. cum alijs, quæ tradit Perez de Lara in tract. de anniverſs. & capell. lib. 1. cap. 21. per tot. Vveſsemb. in parat. d. tit. C. quando Imp. inter pup. & Did. Covar. lib. ſsing. pract. cap. 6. & 7. 1. 8. &. 9. lib. 4. tit. 3. recop. ubi Azeved. & D. Carraſscus in tract. de caſsib. Curiæ, ex n. 16. ad 30. & noviſssimè Alvarez de Veiaſsco in tract. de miſserab. perſsonis, cap. 52. per tot. 1. parte.

Qvinto,

^† eodem etiam iuris rigore attẽto, fœminis novæ Cõmendæ dari non poſsſsunt, licèt ex Regia liberalitate ad earũearum ſsucceſssionẽ vocentur, & admittantur, ut infrà dicemus. Quod apertè oſstendit proviſsio quædãquædam D. Imper. Caroli V. dat. Guadalaxaræ, 3. Aug. ann. 1546. quæ extat. in 2. tom. pag. 230. Vbi cùm quaſsdam Commendarum conceſssiones cõtra novas leges an. 1542. factas revocari pręciperet, illarũillarum defectus enumerans, inter alios hũchunc, quòd fœminis datæ eſsſsent, his verbis enuntiat: Porque como vereis las tales Encomiendas no ſse pudieron hazer (aunque ceſsſsara la diſspoſsiciõ de la dicha lei) en mugeres, porque no ſson habiles, ni capaces detener Indios encomendados, i faltan en ellas las razones, porque ſse permitieron las tales Encomiendas.

Et nõnon magis obſscurè colligi videtur ex alia ſsched. an. 1536. & an. 1564. tom. 2. pag. 202. & 205. DũDum diſsponit,

^† quõd ſsi aliquis duxerit in uxorẽ fœminam, quæ ex ſsucceſssione Cõmendam Indorum habeat, fiat de novo Commenda, eiuſq́;eiuſque titulus expediatur in perſsona mariti, pro vita tamen uxoris, cuius contẽplationecontemplatione fit, tantummodò duraturus. Eâ nimirum ratione, quòd cùm ipſsa fœmina per ſse exercere non poſsſset protectionem IndorũIndorum, & provinciæ defenſsionem, & alia militaria munera, quæ Commendis annexa ſsunt, ut diximus ſsup. hoc lib. cap. 1. & 2. conveniens viſsum fuit, ut cum marito titulus loqueretur, & per cum dicta onera expedirentur, atq;atque ab ipſso fidelitatis iuramentum ſsuſsciperetur, ut in ſsimili tradit Socin. Iunior conſs. 76. num. 137. vol. 1. Fulgoſs. conſs. 4. & Natta conſs. 164. n. 13. Speculator tit. de |

fol. 312

feud. §. quoniam, verſs. 2. quæritur num. 41. & Capicius deciſs. 10. n. 16. Vbi probant,

^† quòd in his, ad quæ fœmina eſst inhabilis, per ſsubſstitutum ſservire tenetur.

Et huiuſsmodi prohibitio, & diſspoſsitio fluxiſsſse videtur ex eo,

^† quòd ſsemper noſstri Reges, eorumq́ue peritiſssimi Conſsiliarij, has Cõmendas (ut ſsæpè diximus) feudis militaribus aſssimilari voluerunt, & ſstuduerunt. In

^† quibus quidem feudis pro regula traditum eſst, ut beneficium non pertineat ad eum, qui non poteſst gerere officium, cap. 1. in fine, de vaſsſsallo milite, qui arma belli depoſsuit, & per conſsequens, ut ſsœminis dari nõnon poſsſsent, quæ militaria ſservitia, & alia onera feudis iniuncta per ſse explere nõnon poterant, ut conſstat ex tex. iuncta gloſsſs. verb. Legibus, in cap. 1. §. hoc autem notandũnotandum, de his, qui feud. dar. poſsſs. cap. 1. §. filia de ſsucceſs. feud. 1. 6. tit. 26. par. 4. cum alijs, quæ ultra Scribentes in his iuribus, latiſssimè cumulat Tiraq. in tract. de primog. quæſst. 10. & in 1. 1. connub. num. 61. & 78. 17. à num. 19. l. 12. à num. 13. Vbi

^† inter alias rationes eam reddit, quòd fœminæ ſsunt garrulæ, & incõſtantesinconſtantes, Bernard. Diaz, & eius additionat. Salced. reg. 282. Dueñas reg. 309. Oſsaſsc. deciſs. Pedem. 26. Minadous deciſs. Neap. 36. num. 2. Reſsenth. de feud. cap. 7. concluſs. 3. n. 94. Magerus de advocatia armata, cap. 7. num. 195. pag. 274. & Camil. Borrel. de magiſstrat. edict. lib. 1. cap. 2. ex n. 63. ubi ad nauſseam uſsque alios Auctores de hoc agentes adducit.

Sed his non obſstantibus,

^† cùm poſsteà ex Noſstrorum Regum legibus, Commendarum ſsucceſssio fœminis in locum maritorum, aut parentum, non extantibus filijs, dari cœpiſsſset, ut infrà dicemus, cœpit quoque prædictus iuris rigor, in eiſsdem ad novas Commendas non admittendis, emolliri, & praxi ubique receptũ fuit, tam in Supremo Indiarum CõſilioConſilio, quàm apud Proreges, & alios Cubernatores, ut fœminæ de illis inveſstiri poſsſsent, & etiam ſsi uxotatæ eſsſsent, vel poſstmodum nuberent, in ipſsarum perſsona, ſseu capite, titulus expediretur, & permaneret, ita tamen, ut per ſsubſstitutum deſservirent. Quia cùm nulla ſsatis congrua inter unum, & alterum caſsum diſscriminis ratio aſsſsignari poſsſset, viſsum fuit

^† æquiparatorum caſsuum, idem iudicium eſsſse debere, 1. Gallus, §. & quid ſsi tãtumtantum, D. de lib. & poſsth. cum latè traditis ab Everard. in loco à ſsimili, & in loco ab æquiparatis, Grato reſsp. 91. n. 19. lib. 1. Flam. Pariſs. de confid. benef. quæſst. 27. num. 74. & q. 28. num. 82, & in noſstris Commendarum terminis Valençuela d. conſs. 83. n. 139. & Anton. de Leon d. tract. de confirm. Reg. 1. par. cap. 10. num. 38. & ſseqq. Vbi de eadem praxi, & communi obſservantia teſstatur, & plures caſsus recenſset, in quibus fœminæ, in prima (quod aiunt) vita, Commendis donatæ ſsunt, ſsive de novo inveſstitæ.

Et idem

^† animadverti, & affirmari reperio ab Excellentiſss. & rerum Indicarum expertiſsſsimo viro, Dom. March. de Monteſsclaros, Peruano Prorege, in quadam pereleganti epiſstola, quam ſsuper dubijs harum Commendarũ ſscripſsit, ubi inquit, ex iuſstis iam pietatis, & cõvenientiæ cauſsis, ſspreto antiquo rigore, Commẽdas novas fœminis ſsæpè dari ſsolere, illamq́ue formalitatè tituli, ſsive inveſstituræ, in perſsonis maritorum faciendi, aut mutandi, tanquàm parum ſsubſstantialem ceſsſsaſsſse; cùm certũ ſsit, quòd quamvis titulus de uxore loquatur, in maritum

^† omnia feudi onera declinant, & per eum expedienda ſsunt, quemadmodum in maioratibus Hipaniæ contingit, qui iuriſsdictionem admixtam habent, ut per Molin. de primog. lib. 1. cap. 13. num. 14. Et quòd

^† fœminæ ad feuda impropria admitti poſssint, & an eo caſsu debeant iurare fidelitatem? tradit latè Peregrin. conſs. 22. lib. 1. & conſs. 24. lib. 5. Et quòd in Sicilia, & Gallia indiſstinctè admittantur, Magerus d. cap. 7. num. 257.

Sextò, exteris, ſsive alienigenis à Regnis Caſstellæ, & Legionis, quos Eſstrangeros vocamus, Commendæ

^† ſsine peculiari Regis licentia, & diſspenſsatione dari nõnon poſsſsunt, ut diſsponitur in quadam ſsched. dat. Valliſsolet. 22. Febr. ann. 1549. quæ habetur in 2. tom. pag. 226. & pungit Leon ubi ſsuprà, n. 25. cuius divpoſsitionis ratio ea eſsſse videtur,

^† quòd cũcum hi plurimis alijs ſschedulis ad has Indias Occidentales tranſsire prohibeantur, ne fortè eius ſscrutentur arcana, ut in ſsimili notat Bald. per tex. ibi in 1. mercatores, C. de commercijs, & ob alias rationes, de quibus late dixi 1. tom. lib. 2. cap. 25. num. 69. & ſseqq. longè magis arceri debuerunt ab his feudis, ſsive Commendis, quæ Reges noſstri, proprijs vaſsſsallis, & indigenis, in laborum, & ſservitiorum præmium, ac remunerationem (ut ſsæpè diximus) aſssignari voluerunt.

Præſsertim

^† cùm ad Regni etiam tutelam deſstinentur, quæ per vaſsſstallos proprios, ac naturales Principis longè ſsecuriùs, & alacriùs præſstabitur, 1. qui habebat, D. de legat. 3. 1. veluti, D. de iuſst. & iur. Cicer. lib. 1. offic. cap. 4. ibi:

^† Nullum eſst periculum, quod ſsapiens pro ſsalute patriæ vitandum arbitretur. Proœmium tit. 22. part. 2. ibi: Es tenudo el pueblo à ſsemejãte deſsto de obrar por amor en la tierra donde ſson naturales, enno breciendola, è acrecentandola, è haziẽdohaziendo linage en ella que la pueble.

Necnon etiam

^† cùm ſsemper rationi, & divino iuri, naturali, ac civili conſsentaneum iu|

fol. 313

dicatum ſsit, ut præ nia, honores, & emolumẽta cuousliber Regni, vel Provinciæ inter provinciales diſstribuantur, & non denture alienigenis, vel ſsaltem illi his, cæteris paribus, præferantur, de quo articulo aliqud tetigi ſsuprà hoc lib. cap. 2. num. 59. & ſseqq. & plura dicemus infrà lib. 3. cap. 19. ubi de proviſsione bene ficiorum, & præbendarum egerimus.

Quibus adijcio

^† notabilem plurium civitatum Galliæ conſsuetudinem, in quibus Albinos vocant nætos extra fines Regni Franciæ, & hi tanquam extranei, & peregrini non poſsſsunt Regnicolæ fieri, etiam ſsilongo tempore Regnum incoluerint, nec beneficia in illo obtinere nec partier de acquiſsitis diſsponere, etiam inter propinquos, ſsed omnia eorum bona tanquam vacantia, his mortuis, Fiſscus occupat iure Albenæ, ut dicit Coſsmas Guimier in pragmat. ſsanct, tit. de collat. §. verumtamen, verb. Liberius, Caſsſsan. in conſsuetud. Burgundiæ, tit. de confiſscacions, §. 1. num. 37. & ſseqq. Nicol. Boer. deciſs. 13. ex num. 17. ad 22. Guillelm. Bened. in cap. Rainutius, verb. Et uxorem nomine Adelaſsiam, n. 1042. & ſseqq. Fran. de Clapperijs in cont. cauſs. fiſscal. cauſs. 1. per tot. & Magerus de advocat. armata, cap. 15. num. 135. & ſseqq pag. 655.

Quod ius

^† neſscio, an oporteret in his noſstris Indijs Occidentalibus introduci, in quibus video, incuriâ, noſstrâ, plures alienigenas, quàm naturales verſsari, & valdè diteſscere, ita ut dicere poſssimus illud Ieremiæ Threnor. 5. 2. Hæreditas noſstra verſsa eſst ad extraneos. Interim tamen dum huic morbo competens medicina adhibetur, iuſstum erit, ut ſsaltim Cõmendis, de quibus agimus, abſstineant. Quas aliquando

^† ob prædictam prohibitionem eis adimi vidi, aliquando eciam diſssimulari, maximè ſsub eo prætextu, quód aliqui illorum, ſse Regio diplomate, quod noſstri vocant litteras naturalitaris, Cartas de naturalezi, Regnicolas effectos fuiſsſse dicant; quo caſsu, omnibus cõmodis, gratijs, & favoribus potiuntur, quibus cives in his provincijs, vel in Hiſspania orti, l. ſsed ſsi accepto, D. de iure Fiſsci, Bartol. in 1. ſsi is qui pro emtore, q. princip. ad fin. D. de uſsucap. & in 1. ſsi maritus, §. Italia, D. ad. 1. Iul. de adult. Roman. cõ. 62. col. 2. Boer. ubi ſsup. num. 21. Rebuff. in peculiari tractatu de litt. naturalitatis, & Clapperijs num. 11. Et extat notabilis

^† epiſstola Regia in 1. tom. impreſsſs. pag. 226. in qua Peruanus Prorex Marchio de Cannete reprehẽditur, quód Michaëli Angelo Philipponio; à Regnis Hiſspaniæ extraneo, & alioqui ſsttenuo duci, pinguem Cemmendam Indorum aſssignaſsſset, eâ ratione redditâ, quód melius eſsſset, ut indigenis, & naturalibus daretur, qui in ipſsis Indijs inſervierũtinſervierunt, & benemeriti reperiuntur, vel corũcorum filijs, aut deſscendentibus Quando autem per decenniũdecennium, vel alijs modis domicilium, vel ius naturalitatis acquiri videatur, infrà d. lib. 3. cap. 19pleniùs dicemus.

Septimó, non ſsolùm exteris Commendæ dari non poſsſsunt, verùm

^† neque Hiſspanis, aut indigenis, qui extra provinciam, in qua Commenda ſsita eſst, reſsideant, & cõmorentur. Quod licèt Reges noſstri parum his temporibus obſservent, non ſsine ingenti earundem provinciarum damno, & prævaricatione finis, qui in his Commendis intenditur, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 1. & 2. Proreges tamen, & alij Gubernatores, qui commendandi ius habent, præcisè id implere tenetur. Cùm videamus,

^† non ſsolùm novas Commendas abſsentibus dari non poſsſse, verùm neque antiquarum ſsucceſssionem, ad eos tranſsire, & ab his, qui delatæ ſsucceſssionis tempore præſsentes ſsunt præoccupari, licèt illi gradu, ſsexu, vel ætate præferri deberent, ut conſstat ex ſsched. an. 1536. & an. 1552. quæ reperiuntur d. 2. tom. pag. 201. & 202. de quibus inferiùs latiùs agemus cap. 17. n. 95. & ſseqq.

Et apud Me habeo

^† duas ſschedulas Regias, unam Matr. 22. Decemb. anu. 1612. alteram 28. Martij ann. 1620. ad Peruanos Proreges DD. Marchionem Montiſsclarium, & Principem Eſsquilacenſsem directas, in quibus, cùm ipſsi ſserió, & graviter damna conferendi Commendas abſsentibus, retuliſsſsent, reſsponſsura eis fuit, id quoque à Rege noſstro, & SuPremo eius CõſilioConſilio cognoſsci, & præ oculis haberi, & in poſsterum ſsibi à contraventione dictæ prohibitionis omni curâ abiſstinendum eſsſse: quod tamen impletum non eſst, fortè ob inſstantem, & inverecundãinverecundam petentium inhiationem, quæ efficit, ut Principes multoties non concedenda concedant, ut aliàs inquit Imp. in l. 1. C. de. petit. bon. ſsubl. lib. 10. & infrà cap. 8. latiùs dicemus.

Octavó,

^† ij quoque antiquis quibuſsdam legibus Commendarum honore, atque emolumentis interdicti reperiuntur, qui in Peruanis olim ſseditionibus adverſsus Regia vexilla nomen dediſsſse, & perduellionis crimen ſsignãter commiſsiſsſse, vel committentibus adhæſsiſsſse, cõperti fuerint. Quod tamen poſsteà nova aliâ lege anni 1546. quæ habetur d. 2. to. pag. 227. D. Caroli V. ſsmperatoris benignitate ceſsſsare iuſsſsum fuit, meliùs harum provinciarum quieti, & gubernationi conſsultum iri cenſsentis, ſsi quales quales ſseditioſsorum excuſsationes admittens, præterita crimina condonaret, & omnes vaſsſsallos, ſsublatâ eiuſsmodi excluſsionis, ac diſstinctionis notâ. ſsibi in ſuturũſuturum (ut re ipsâ factum eſst) fideliſssimos, & devinctiſssimos redderet.

fol. 314

Fuiſsſse auten, & eſsſse hodie ſsimilem privationem iuri, ac rationi conformem, inde probari poteſst,

^† quód cùm hæc Commendarum præmia pro benemerentibus (ut ſsæpè diximus) fuerint conſstituta, non poſsſsunt iuſstè illis conferri, qui ſsceleratis ſse factionibus implicuerunt, cùm

^† hæc ſsit una expræcipuis cauſsisob quas feuda, etiam iam ab antiquo collata, ſsolent amitti, ut in cap. 1. & per totũtotum, in quib. cauſs. feud. amitt. & in cap. 1. quæ fuerit prima cauſsa benef. amitt. cũcum latè adductis ab Schrad. d. tract. part. 9. & Roſsenth. ibid. cap. 10. & à nobis infrà hoc lib. cap. 27.

Vndè,

^† & bannitos inſsuper imperij, & reliquos, quorum bona publicata ſsunt, feuda minimè acquni poſsſse, probat Gail. in tract. de pace pub. lib. 2. cap. 12. & lib. 2. pract. obſserv. 1. num. 21. Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 3. concluf. 19. qui etiam agit de excõmunicatis eod. cap. concluſs. 22. num. 1. in remiſss. ſsub litt. A.

Nonò, eadem prohibitio, quamvis ſsub lõgè diverſsa conſsideratione, reperitur

^† in Dominis, qui in Supremo IndiarũIndiarum Conſsilio Regi noſstro deſerviũtdeſerviunt, ut pater ex ordinat. eiuſsdem ann. 1571. cap. 37. & in Proregibus, Præſsidibus, Auditoribus, Alcaldis, Fiſscalibus Regalium in his Indis CancellariarũCancellariarum Tabellionibus Cameræ in eiſsdem agentitas, Maioribus Rei Dominicæ Calculatoribus, Regijs officialibus, Gubernatoribus, & alijs Iuſstitiæ miniſstris, ut conſstat ex cap. 26. novarum legume ann. 1542. ex ſsched. dat. Valliſsolet. 29. Aug. an. 1544. & 28. Oct. 1552. Tauri 18. Ian. eiuſsd. Guadalax. 3. Aug. ann. 1546. & alijs, quæ reperiuntur d. 2. tom. pag. 228. & ſseqq. quæ hoc etiam ad eorum filios extendunt. Et noviſssimè alia dat. apud D. Laurent. 12. Decemb. an. 1619. Quæ

^† ſsuperiores, fortè iam ſseneſscentes, aut languentes, ſsub maioribus pœnis, & interminationibus renovavit, & ad quoſscunque alios extendit, qui vel ſsanguine, vel affinitate dictos Miniſstros intra quartum gradum contingerent, aut eorum famuli, familares, vel clients eſsſse reperirentur. Quarum ſschedularum mentionem fecit Ant. de Leon d. tract. de confirm. Reg. 1. per. cap. 10. n. 1. cum ſseqq. varias rationes adducens huius adeò ſstrictæ prohibitionis.

Sed nullæ poſsſsunt aptiores eſsſse,

^† quàm quę ex ipſsis legibus colliguntur, nimirum, quód prædictarum perſsonarum favour, auctoritas, ac poteſstas in eiſsdem Commendis ſsibi, vel ſsuis impetrandis, nimius eſsſse poſsſset, in aliorum benemeritorum detrimentum redundare, & ſsimul. ex eadem cauſsa, Indos ſsibi cõmiſsſsos durè, atque acerbè vexarent, abſsque ulla formidine ſsupplicij, iuxta l. illicitas, §. ne potentiores, D. de offic. Præſsid & l. 7. C. ſsi Rector provinc. vel ad eum pert. perſs. ubi dicitur,

^† ſsimiles Magiſstratus, & poteſstates, vel ſsolo adſspectu poſsſse, & ſsolere terribiles eſsſse, de qua etiam per bald. in marg. verb. Appellatio. & in tit. de pace iuram. firm. & Alexand. in 1. 2. in prin. col. 2. C. quod met. cauſsa.

Vnde debitatum fuit,

^† an idem in Locumtenentibus Gubernatorum, Correctorinbus, & Alcaldis ordinarijs aliquorum oppidorum, intelligendum eſsſset? Et negativè reſsponſsum in quadam ſschedula 29. Aug. 1544. d. 2. to. pag. 228. Cuius exẽploexemplo Ego idem defendi, & practicavi in maioribus iuſstitiæ executoribus, quos, Alguziles mayores, vocamus, ſsive hi in Regijs Cancellarijs, ſsive in civitatibus eiufmodi officia emerint, & exerceant. Nam cùm prædictis legibus ſspecialiter comprehenſsi non ſsint, nec adeó magnam poteſstatem exerceãtexerceant, non eſst cur eos à Commendarum beneficio excludamus, quash ac de cauſsa eis ſsæpè datas, & in Regio Conſsilio confirmatas vidi, & audivi. Et ſsimiliter

^† in Actuarijs, ſsive Tabellionibus, quos vocant gubernationis, & apud Proreges, vel Gubernatores hoc munus exercent; quamvis in his Ego magis hærerem, prout & de facto hæſsitari vidi in cauſsa nobilis viri D. Ioſseph de Caceres Vlloa, Peruanæ Proregiæ Gubernationis Secretarij, quoniãquoniam in his officijs, quæ gerũtgerunt, auctoritas ſsuſspicabilis eſst, & cùm per eos, quæ ad Commendas pertinẽtpertinent, expediantur, non minus, quàm in alijs ſsuperioribus Miniſstris, vereri poteſst. Maximè ſsi ſsequamur opinionem Ant. de Leon d. cap. 10. num. 21. qui nullum Commendatarium, Tabellionem eſsſse poſsſse, ſscriptum reliquit, relatâ ad id Regiâ ſsched. dat. en el Pardo 14. Novemb. 1590. quæ vel Commendam, vel Tabellionatum eligere iubet, quaſsi hæ duo incompatibilia ſsint, ut apud eum videri poteſst.

Sed veró, quamvis ſsuperiora ita ſse habeant, adhuc tamen

^† ſsæpè videmus, ex Regia liberalitate, cui nihli hac in parte non licet, ut per D. Valenç. conſs. 83. num. 144. Suoremi Senatus Conſsiliarijs, Proregibus q́ue, & alijs Miniſstris Commendas dari ſsolere, ubi eorũeorum merita, & ſservitia hanc remunerationem expoſscunt, quia bovi triturantios alligari non debet, Deuteron. cap. 25. 1. Corint. cap. 9. verſs. 9. cap. cùm ſsecùdùm, cap. extirpandæ, de præbend. cap. ex his 12. q. 1. cum alijs, quæ adducit Gambara de auctoritate Legati, lib. 6. n. 366. Tuſschus litt. A. concl. 312. & Eſscobar de ratiocin. cap. 30. num. 22.

Et cùm

^† dicta ſsched. ann. 1619. nimis dura, & ſstricta viſsa eſsſset. & quæ rigore verborum quoſscunque cognatos, & familiares, ac clienres Proregum, & aliorum Miniſstrorum à be|

fol. 315

neficio Commendarum excluderet, etiam ſsi alias per ſse benemeriti eſsſsent,

^† ſscriota fuitaltera eius hac in parte declaratoria, ſsive mavisderogatoria, dat. Matr. 19. Martij ann. 1623. quæ eiſsdem perſsonis, dictâ prohibitione non obſstante, Commendas cõferriconferri permittit, ubi ob propria merita, & ſservitia hac gratiâ digni cenſseri potuerint, & debuerint. NimirũNimirum Regio noſstro legislatore, & eius Supremo Senatu

^† iniquum reputãtibusreputantibus, alios aliorum odio prægravari, 1. non debet 74. D. de reg. iut. cap. non debet 22. ubi late Pechius, & alij eod. tit. lib. 6.

Maximè

^† cùm prorſsus culpari nõnon debeat, quòd Gubernator ſsuis conſsulat, eoſsdemq́ue alijs, cæteris paribus, imò & cum aliqua latitudine, præferat, ut prudenter pariter, atque eleganter notavit Caſssiodorus lib. 12. variarum, epiſst. 5. dum inquit: Sed gratificante natura illis amplius debemus, qui nobis aliqua proximitate iunguntur, dum quoddam genus recti videtur eſsſse propoſsiti, ab æqualitate diſscedi, & tanta neceſsſsitadinis vis est, ut nullus ſse contemtum diiudicet, ſsi ſsibi aliena pignora prælata eſsſse cognoſscit.

Et hoc ſsatis oſsendit

^† Summus Pontifex in cap. 1. de conceſs. præben. lib. 6. ubi in conflictu rationũrationum, & opinionum, quasi hi latè recenſset, tandem pro quodam Nepote ſsuo pronuntiavit, eiq́ue beneficiũbeneficium, ſsuper quo lis vertebatur, aſssignavit. Et ſsubdit gloſsſs. ibid. verb. Novimus: Ipſsum ergo movit iustitia, nõnon carnalitas. Et eſst hoc contra quoſsdam hypocritas, qui ut videantur iusti, pronuntiant contra ſsuos, ut dicit Hostienſsis de quodam Pariſsienſsi Scholari, qui reverſsus ad patriãpatriam pronuntiabat contra ſsuos iuſstas cauſsas foventes pro extraneis, ut iuſstiſsſsimus videretur.

Vndè ſsemotâ noſstrarum ſschedularum prohibitione, benè

^† poſsſset Prorex, & alius quilibet Gubernator mandatum generale habens ad conferendas Indorum Cõmendas, eas etiã ſsuis filijs conferre, iuxta textum in cap. ex litteris de iure patronat. cuius argumento, gloſsſs. ſsingularis ibid. notavit,

^† patronum, qui habet poteſstatem præſentãdipræſentandi, poſsſse præſsentare proptium filium, quãquam ſsequuntur ibi Gofred. Hoſstienſs. Ioan. And. Card. & Abb. qui de communi teſstatur, & quòd praxi obſservetur, Ant. de Butr. ibid. quem refert, & ſsequitur Rochus de Curte de iur. patron. verb. Honorificum, q. 4. num. 14. Lambertin. in eod. tract. 1. par. lib. 8. quæſst. 8. & ſseqq. Et latè rem diſsputans Peralta in 1. unum ex familia, §. rogo, D. de leg. 2. n. 3. & 4. cum ſseqq. Vbi hoc abſsque dubio procedere docet, quando eligitur filius emancipatus, & ita reducit ad concordiam aliquas diſscordantes Doctorum in hac quæſstione ſsententias, & ſsequitur Molina de primog. lib. 2. cap. 4. num. 59. & 60. Horoſscius in l. ſsi Conſsul, num. 13. & 19. D. de adopt. Tuſsch. litt. E. concl. 72. & 75. Guillerm. Mãdagotus, & eius additio, in tract. de elect. cap. 48. D. Valenç. conſs. 98. par. 1. & noviſssimè conſs. 173. n. 105. vol. 2. & Perez de Lara de anniverſs. & Capel. lib. 2. cap. 2. num. 2. & ſseqq. Vbi benè probat, meritorium eſsſse cõferreconferre bebeficia conſsanguineis aliàs idoneis Et in noſstris feudorum terminis, poſsſse Prælatum bona Eccleſsiæ, ſsolita infeudari, dare conſsanguineis, ut cum communi reſsolvit Burſsatus conſs. 127. num. 4. & 78. lib. 2. Flamin Pariſs. de reſsignat. beneſs. ilb. 9. q. 17. num. 124. Cevallos q. 275. & latè Redoan. de rebus Eccleſs. q. 2. pag. 299. & Domn. Soto de iuſstit. & iur. lib. 3. q. 6. iunctis alijs, quæ de còſsanguineis in eleemoſsynis præferendis, dicam infrà lib. 3. cap. 10. num. 66.

Et hic caſsus de facto contigit,

^† in primo illo Peruano Gubernatore, & inſsigni Duce Frãc. Pizarro, qui filiam ſuãſuam naturalem Dom. D. Franciſscam, pingui commendâ donavit; & licèt ſsuper loc ei lis mota fuit, tamen in eius poſsſseſssione obtinuit. Set debet notare Gubernator, qui hæc exempla ſsequi voluerit, æquitatis ſsemper & iuſstitiæ rationem pluris habendam, quàm ſsanguinus, aut coniunctionis, argumento l. poſstliminium, §. filius, D. de captiv. l. ſsi ſservus 4. C. de his. qui ad Eccleſs. conf. Medic. de fortuit. caſsib. 1. p.q. 8. n. 53. in fine, & Mager. de advocat. armata, cap. 13. nu. 47. pag. 585.

Decimò,

^† illis nova Cõmenda conferri non poteſst, qui aliam habere comperiantur, quod diſsponi videtur, in quadam antiqua ſsched. Matr. 5. Feb. ann. 1528. to. 2. pag. 196. quæ cùm Mexicanæ Audientiæ Commendarum collationem permiſsiſsſset, hoc in ultimis verbis ita accipiendum ſstatuit, dummodò nõ denture ijs, qui alios Indos habuerint, verba ſsunt hæc: Pero entiendeſse, que los Indios, que anſsi vacaren durãte el dicho tiempo, no aveis de encomendar ninguno à perſssona, que tenga otros en aquel timepo: & idẽidem expreſssiùs poſsteà iuſsſsum, & cautum fuit in novis, quas vocant, legibus ann. 1542. & in alijs inſstructionibus, & ordinationibus Indiarum, quæ referuntur in alia ſsched. dat. Matr. 26. Febr. ann. 1563. quæ habetur eod. 2. tom. pag. 242. & iterum pag. 255. in qua Peruanus Ptrorex reprehenditur, quòd Hieronymo de Silva nova Commendam contuliſsſset, cùm iam aliam haberet, & ſsatis dives eſsſset. Iubetur q́ue, ut quam malit electâ, alterâ privetur, hæcq́ue alij benemerito conferatur.

^† hùc reſspicit lex, quæ dicitur ſsucceſssionis earumdem Commendarum, dum præcipit, |

fol. 316

quòd ubi mulier, quæ in Commenda ſsucceſssit, nubit marito aliam habenti, vel filius Cõmẽdatus, ad patris, etiam Commẽdatarij, ſsucceſsſsionem aſspirat, eandem electionem faciant, ut infrà ſsuo loco dicemus. Et in alia ſschedula data Matriti 19. Iunij an. 1627. extenditur prædicta prohibitio, ut neque illis nova CommẽdaCommenda conferri poſssit, per duas vitas, iuxta legem ſsucceſssionis duratura, qui aliam Commendam etiam in ultima vita poſssideant, cuius ſschedulæ meminit Ant. de Leon d. 1. par. cap. 4. num. 34. & latè proſsequitur D. Valençuela conſs. 83. ex num. 50. & 85.

Atque ita

^† quotidie in praxi ſservatur, & confirmationes Regiæ ob hanc pluralitatis cauſsam denegantur, ut nu per accidit in cauſsa perilluſstris Equitis D. Ioannis Segarra de Caſsaos, Civis Arequipenſsis, Dom. D. Petronilæ de Valverdi & Mercado Sobrinæ meæ mariti, cui cùm ob præclara maiorum merita, & ob cauſsam huius matrimonij D. Prorex Marchio de Monteſsclaros duas Commendas ſsimul cõtuliſſetcontuliſſet, earum una, quæ vocatur de los Collapas, adimi iuſsſsa fuit.

Cuius prohibitionis ratio

^† ea eſsſse potuit, quòd cùm hæ Commendæ beneficijs, & quidẽ curatis, æquiparentur, cum Commendatarij ſservire, & reſsidere teneantur, & curam doctrinæ, & bonæ tractationis Indorum habere, iuſstum viſsum fuit, ut plures Commendæ in una eademq́ue perſsona non cumularentur, tum propter earum incompatibilitatem, tum etiã ne

^† unus plura præmia occuparet, atque hæc ad aliorum ſsuſstentarionem, & remunerationẽ deſsicerent, iuxta textum in cap. de multa, de præbend. cap. quia in tãtumtantum, de conceſss. præb. cap. quia nonnulli, de cler. non reſsidenti, 1. hac, parte 10. de prox. ſsacr. ſscrin. lib. 12. ibi: Vt non occupentur plura in unum ſse commode collaturi, nibilq́ue reliquis relicturi, cum alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 1. cap. 4. num. 24. & eruditè congerit Navarrete diſscurſs. polit. 24. & 25.

Quibus valde adludit, quod tam verè, quàm

* ſscitè docuit Ariſstophanes in cõcion. verſs. 585. ſsic inquiens:

Communicare oportet, omnes dicant, omnium participantes,
Et ex ipſso vivere, & non hunc quidem diteſscere. illum autem miſserum eſsſse,
Neque agricolare hunc quidem multum, huic autem eſsſse neque ſsepeliri,
Neque mancipijs hunc quidem uti multis, illũ autem ſsequentem,
Sed unam faciam communem omnibus vitam, & hanc æquam.

Neque longè abeſst,

^† quod de prohibita duorum, pluriumvè maioratuũmaioratuum cumulatione, quorum alter excedat, aut impleat Dos quentos de maravedis, diſspoſsitum eſst in l. 17. tit. 7. lib. 5. Recop. circa cuius rationem, & explicationem ultra Matienz. & Azeved. ibi, plura tradit Mieres de maiorat. 1. part. q. 3. nu. 15. Parlador. lib. 3. quotid. q. 18. Perez de Lara de Capellan. lib. 1. cap. 4. à num. 13. D. Ioan. del Caſstillo lib. 3. controverſs. cap. 28. à n. 19. D. Valençuela conſs. 83. & Nos etiam aliquãdo, annuente Deo, quæ in adverſsarijs ſservamus, in lucem edemus.

Et hoc adeò verum eſst,

^† ut etiam ſsi quis ſschedulam impetraverit, ut ſsibi de aliqua Cõmenda provideatur, poſssit Prorex illius implementum ſsuſspẽdere, ſsi in impetratione mẽtio alterius Commendæ, quam is habebat, facta non fuerit, & collatio ſsecùs facta caſsſsabitur, ut in ſsimili probat tex. in cap. cùm teneamur, & cap. cùm iam dudum, de præbend. ubi Auguſst. Barboſsa in remiſssionibus plures, de hoc iuris articulo agentes, adducit.

Sed licèt hæc ita ſse habeant,

^† cùm tamen Commendæ valdè hodie extenuatæ ſsint, ita, ut in una, vel altera earum non poſssint congruẽter merita alicuius remunerari, vel quantitas expleri, quæ Regijs mandatis ei aſssignari iubetur, ſsolent ſsæpè Prpreges duas, & plures etiam aliquando Commendas, uni conferre, & huius aggregationis rationem Regio Senatui redder, ubi multoties approbatur. Sæpiùs quoque unâ Commendâ aſssignatâ, aliquas in alijs ob eandem cauſsam penſsiones cõſtituuntconſtituunt, & hoc faciliùs admittitur, & confirmatur. Nã etſsi penſsiones in multis Commendarum naturam ſsapiant, ut dixi ſsuptà cap. 3. Adhuc tamẽ in pluribus different.

^† Et in hoc præcipuè, quòd incompatibilitatem non faciant cum alio beneficio curato, vel requirente reſsidentiam, ut docet Imol. in Clement. gratiæ, n. 16. de reſscript. Gigas de penſsion. q. 42. Dueñas reg. 7. limit. 5. Bened. Capra reg. 90. n. 92. & communis, quam permulta reſsolvit Hojeda de incompat. benef. 2. part. cap. 7. in princip. Flamin. Pariſs. de reſsignat. lib. 2. q. 15. num. 17. & Nicol. Garc. de benef. 1. par. Quod tamen in noſstris penſsionibus, ſsine difficultate non procedit, ſsuppoſsito quòd etiam earũearum ratione onus reſsidentiæ iniungitur per novam ſschedulam, cuius memini d. cap. 3. num. 27.

Sed plura quidem

^† his in partibus ob ingruentiam, & congruentiam coneurrentium cauſsarum diſspenſsanda ſsunt, plurima connivẽtibus oculis toleranda, & diſssimulanda, ut alias dicitur in l. ſsi quis mancipijs, §. ſsi impubes, D. de inſstit. act. l. 4. ubi Accurſs. verb. Conniventibus, D. de manumiſs. l. quiſsquis, C. de poſstuo. cum traditis ab Alciato lib. 4. de. de verb. ſsignif. & Eraſsmo in Adag. Connivere.

Illud verò non toleratur,

^† quod aliquando |

fol. 317

Proreges facere ſsolent, nempè ob vitandam iſstam pluralitatis prohibitionẽprohibitionem, alterius Cõmendæ titulum ſsupprimere, & eam in penſsionem concedere, maximè ubi ratione matrimonij, vel ſsucceſssionis, duæ Commendæ in eadem perſsona iunguntur. Nam hoc in fraudem legis factum videtur. Et unio, & ſsuppreſssio Cõmendarum, ut & beneficiorum, inter reſservata ſsoli Principi regulariter numerantur, cap. ſsicut unire, de exceſs. Prælat. Trid. ſseſsſs. 7. cap. 6. & ſseſsſs. 24. cap. 13. verſs. In uni omibus verò, Oldradus conſs. 26. & 27. cum alijs congeſstis ã Rebuffo in prax. ad Reg. Cancel. tit. deunion. gloſs. 11. Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 2. q. 9. Pet. Gregor. lib. 1. de benef. & Ioann. Gutier. conſs. 1. num. 20.

Et quamvis aliàs

^† poſssit quis ſsibi mutare cauſsam poſsſseſssionis, 1. cùm nemo, C. de acquir. poſsſseſs. 1. nõnon ſsolùm, §. quod vulgò, D. de uſsucap. Hoc tamen limitatur, ubi tendit in præiudicium alterius, vel in fraudem, & contraventionem legis, vel dominij directi, ut pluribus probat Roſsenthal, omnino videndus, dict. tract. de feud. cap. 6. concl. 80. num. 2. ſsub litt. B. & concluſs. 82. num. 1. & 8. & 23. & cap. 10. concl. 31. per tot. & concl. 39. num. 70.

Vndecimò, & ultimò,

^† per novam Cõmendam dari filijs, aut uxoribus non poteſst, ea, quæ vacavit finitis duabus vitis per legem ſsucceſssionis conceſssis, ut diſsponitur in quadã ſsched. dat. Matr. 5. April. an. 1552. quæ habetur 2. tom. pag. 203. ibi: E deſspues de acabada la ſsuceßion han de tornar los dichos Indios à la Corona Real luego, y no ſse han de tornar à encomendar à otro hijo, ni hija del dicho primer tenedor de los dichos Indios, ni à ſsu muger. Cuius ratio ea eſsſse videtur, ne in una, eademq́ue familia Commendæ perpetuari viderentur, ſsed potius earum commodum ad plures perveniret, ut benè advertit Ant. de Leon d. tract. de confirm. Reg. 1. par. cap. 9. nu. 16. fol. 52. adducens exemplum beneficiorũbeneficiorum Eccleſsiaſsticorum,

^† in quibus filij in parentũparentum locum cooptari non poſsſsunt, cap. 1. de præbend. cap. 3. cap. ad extirpandas, cap. dilectus, cum alijs, de filijs presbyter. & cap. Apoſstolicas 3. quæſst. 1.

Et ita

^† noviſssimè hac de cauſsa, in contradictorio iudicio aliquarum Cõmendarum Novi-Regni Granatenſsis, confirmationem denegatam vidi, eô quôd adverſsus dictãdictam legem filijs deceſsſsorum denuô conceſsſsæ fuiſsſsent. Quæ tamen lex an iuſsta, utilis, & conveniens ſsit? infrà (Deo dante) latiùs diſscutiemus cap. 30. n. 36. & ſseqq. ubi de Commendarum perpetuatione egerimus. Nam certè

^† nihil magis rationi naturali, & iuris communis, ac Regij diſspoſsitioni conſsentaneum videtur, quàm parentum præijs filios, alioqui per ſse ad eaſsdem militias aptos, & benemerentes, condecorare, ut in l. 1. & per tot. C. de fil. official. lib. 12. ubi noviſssimè Fulvius Conſstantius ex num. 24. ad 32. l. quicunque 5. C. de cohortal. eod. lib. 1. l. 7. tit. 27. part. 2. l. 10. tit. 4. lib. 5. recopil. cum plurimis alijs, quæ refert Bald. in l. fin. C. de teſstam. Tiraquel. de nobil. cap. 20. Ponte deciſs. 20. Valaſsc. conſsult. 129. nu. 13. & alij, quos ſsummo ſstudio congeſssit D. Did. de Villaveta in peculiari libello, quem de hoc argument conſscripſsit, & ultera eos D. Franc. Alfarus in d. tract. de offic. Fiſsc. gloſs. 31. nu. 12. Maſstrill. de magiſst. lib. 1. cap. 2. nu. 3. cum ſseqq. D. Perez de Lara in compend. vitæ homin. cap. 16. num. 4. & ſseqq. Caſssiod. lib. 2. epiſst. 2. & lib. 3. epiſst. 5. & lib. 9. epiſst. 23. Sydon. Apollin. lib. 1. epiſst. 6. ubi Hieronym. Savaro eius eruditisimus commentator, & Seneca, omnino legendus, lib. 2. de benefic. cap. 3. & repeto latiùs infrà cap. 30. ex num. 36.

CAPVT VI. Quando Comendae legitime conferri possint? Et an in illis expectativae, & renuntiationes in favorem tertij admittantur? Et de vacantibus in Curia.

CAPVT VI. Quando Cõmendæ legitimè conferri poſsſsint? Et an in illis expectativæ, & renuntiationes in favorem tertij admittantur? Et de vacantibus in Curia.

SVMMARIVM CAPITIS Sexti.

1 COmmendæ non debent provideri antequàm conſstet de legitima earum vacatione.
2 Conferri non poteſst beneficium, vel quælibet alia res, quæ non eſst, vel nonvacat.
3 Feudum nondum apertum, ſseu vacans, alij inutiliter datur.
4 Vacatio legitima inducitur per mortem naturalem, & civilem, & alijs varijs modis, qui referuntur.
5 Vacationis in dubio, non poteſst ad collationem procedi, & qualiter debeat verificari, & probari?
6 Vacationis cauſsa, & modus, an, & qualiter in nova collatione beneficij, vel Commendæ verificari, & exprimi debeat?
7 Vacationis cauſsa, quæ exprimitur, ſsi falſsa ſsit, non ſsuſstinetur collatio ex clauſsula generali, & quare?
8 Feudi conceßio, tanquàm vacãtisvacantis per mortem, corruit, ſsi vacet ex alia cauſsa.
9 Vacationis uno modo exproſsſso, non continetur alius, niſsi constet de voluntate concedentis.
10 Commenda, ut conferri poſsſsit, non ſsolùm debet vacare de iure, ſsed etiam de facto.
11 Privilegium Principis non extenditur ad rem ab alio etiam iniuſstè poſsſseſsſsam, niſsi id concedens ſsciat, & ius illud litigioſsumdonare velit.
12 Feudorum, vel Commendarum detentato|
fol. 318
res parum iuris habere poſsſsunt, ſsi earum investituram non oſstendunt.
13 Lex 27. Indiarum, Commendas de plano eis adimi iubet, qui statim earum titulos nõ oſstenderint.
14 Beneficia, ab alijs iniuſstè occupata, quotidic petuntur, & impetrantur.
15 Commenda, quæ per delictum amiſsſsa prætenditur, quando à principe conferri poſsſsit, remißivè.
16 Expectativas ad Cõmẽdas vacantes nullo modo proreges & Gubernatores Indiarum concedere poſsſsunt.
17 Proreges virttute ſsui mandati ſsolùm poſsſsunt conferre Commendas actualiter vacantes.
18 Mandati finis præcisè ſservari debent, & quæ ſsecùs fiunt, non ſsub ſsistunt.
19 Proreges tenorem ſsuprum mandatorum, & institutionũinstitutionum ad unguem ſservare debent.
20 Expectative in heneficijs reprobatæ, & graviter prohibitæ ſsunt, & quare?
21 Votum captandæ mortis alienæ omni iure reprobatur.
22 Feuda per expestativam concedi ſsolent de conſsenſsu poſsſseſsſsorum, & etiam beneficia ſsecundùm aliquos, & quo modo?
23 Pactum de future ſsucceßione valet, conſsentiente eo, de cuius hæreditate agitur. L. fin C. de pactis expenditur, & illuſstratur, ibidem.
24 Expectativas in feudis, & beneficijs etiã de conſsenſsu poſsſseſsoris ſsolus princeps, vel pontifex concedere poteſst.
25 Datum non videtur, quod ab illo datur, qui non poteſst de iure donare. Cap. quod autem de iure patronatus expendutur, & oxornatur, & alia iura ſsimilia, ibidem.
26 Commenda, ubi alicui confertur, an alter à proege ſsimul nomianri poſsſsit, qui poſst illius obtium in ca ſsuccedat? reſsolvitur negativè.
27 Commenda, ubi ſsemel à prorege alicui cõferturconfertur, tam vacare deſsinit, & expectativaã non recipit.
28 L. 1. §. fin & ſseq. D. de reb. eorum, expenditur, & exornatur.
29 Expectativæ prohibitio non comprebendit promißionem, vel conceßionem generalem de aliquot benemerito remuner ando, ubi primùm Commenda vacaverit; ſsecus ſsi fuerit ſspecialis. Cap accedens & cap. 2. & cap. constitutas, de conceſsſs. præb. expenduntur, ibid.
30 Princeps ſsupremus potest, & ſsolet ſsæpè expectative. is feudorum & CommendarũCommendarum, & quorumcanque aliorum officiorum, non ſsolùm generals, verùm & ſspeciales con cedere, etiam ſsine conſsenſsu poſsſsidentium.
31 Votum captandæ mortis alienæ nunquam præſsumitur in gratijs expectativis factis à Principe.
32 Expectativæ generales ſsæpiſsſsimè, & ſspeciales, ſsæpè concedi ſsolent à nostris Regibus pro Commendis Indiarum.
33 Praxis, & obſservantia antiqua, legis habat vigorem.
34 Principum facta habent pro ſse præſsumtionem iuſstificationis, & quare?
35 Expectativæ à Principibus concedi ſsolitæ, quo iure defendantur, & quid ex illis intendant.
36 Beneficiorũ acceſsſsus, & regreſsſsus, & coadiutoriæ in Romana Curia expediuntur.
37 Expectativæ quotidie conceduntur in Cõmendis Ordinum Militarium, & an id licitè fiat?
38 Expectativas Commendarum, & longè minus beneficiorum, non debere à Principibus concedi, nec oportere, monet Auctor, & quare?
39 Votum captandæ mortis, licèt in expectativis, ex parte Principis, non poßittimeri, ex parte privatorum, quibus conceduntur, vereri poterit.
40 Liberis, etiam proprijs, gravis est interdũ diuturna parentum vita.
41 Eccleſsiaſst. locus cap. 20. verſs. 21. de hæreditate festinata exponitur.
42 Iulius Clarus graviter admonet Principes, ut abſstineant ab expectativis inveſstituris feudorum.
43 Feudi viventis investiturãinvestituram, etiam de eius conſsenſsu nullam dicebant Placentini, Mediolanenſses, & Cremonenſses contrà, & qui de hoc agant.
44 Beneficiorum Eccleſsiasticorum expectativas, licèt Romanus Pontifex concedere poßit, rarò tamen id facit.
45 Succeſsſsor non tenetur ſservare expectativas conceſsſsas à ſsuo anteceſsſsore, feudorũfeudorum, vel Commendarum ſsuo tempore vacantium.
46 Commendas vacantes per reuntiationem ſspontaneam, & abſsolutam poßidentium, an Proreges conferre poßint? & num. ſseqq.
47 Vacatio, quæ contingit per renuntiationẽ, ſsimilis eſst ei, quæ per mortem.
48 Vacatio omnimoda inducitur per renũtiationem, etiam in Summo Potificiatu, feudis, maioratibus, & reliquis officijs. Cap. 1. de renuntiatione expenditure, & illuſstratur, ibidem.
49 Feudi renuntiatio quando etiam ſsine conſsenſsu domini fieri poſssit.
50 Renuntiare quilibet poteſstiuri cuilibet ſsibi |
fol. 319
competenti, & amplius ad illud non datur regreſsſsus.
51 Schedula quædam expeditur, agens de renuntiatione Commendarum.
52 Coniunctorum, ſsive unitorum idem eſst iudicuium.
53 Commendas renuntitas non poſsſse à Proregibus provideri, quædam leges Indiarum decidere videntur, quæ referuntur, & explicantur num. 61. & 66.
54 Vacatio per mortem, & per renuntiationẽ in aliquibus differunt, remißivè.
55 Commendas vacantes, cùm Proreges virtute ſsui mandati conferre poſssint, poterunt etiam, quæ per renuntiationem vacant.
56 Verba ubi conveniunt, & verificãturverificantur, diſspoſsitio quoque locum habebit, & ganeralia geneliter ſsunt accipienda.
57 Vacationis verbum appoſsitum, applicatur cuicunque vacationi.
58 Ratio eadem vacationis per mortem, ac per renuntiaionem, eandem diſspoſsitionem requirit.
59 Modus vacandi per renuntiationem eſst unus ex dignioribus.
60 Commendæ proviſsæ per abſsolutam renũtiationem ſsemper confirmãturconfirmantur in Supremo Indiarum Senatu.
61 Caput 30 novarum legum, agens de tollendis proviſsionibus Commendarum vacantium explicatur.
62 Lex abrogata, vel antiquata non eſst trabenda ad deciſsionem cauſsarum.
63 Diſspoſsitio generalis, quæ in una tantùm ſspecie verificari poteſst, dicitur ſspecialis, & è contra.
64 Enumeratio ſspecierum, videtur, facta gratia demon ſstrationjs.
65 Lex quæ aliam refert, & generaliter revocat, omnes ſspecies, & caſsus in eadem cõ tentos revocare cenſsetur.
66 Renuntiationes conditionales, ſseu cauſsativæ ſsunt, quæ probibẽturprobibentur legibus Indiarum, non verò ſsimplices, & abſsolutè, & quare?
67 Malitijs ſsemper obviandum eſst.
68 Feudi naturam nemo, domino invito, mutare, prorogare, vel fraudare poteſst.
69 Feudum de antiquo novum facere, ſsolùm permittitur Principi, vel directo domino feudi, & idem in noſstris Commendis.
70 Beneficiarum reſsgnationem, in favorem tertij factam, nemo præter Pontificem confirmare poteſst.
71 Renuntiatio etiam conditionalis valet, & renuntiatario ius tribuit.
72 Proreges videntur poſsſse admittere renuntiationes factas in favorem tertij benemeriti ſsed contrarium num. ſseq.
73 Feudum Eccleſsiæ propter remunerationẽ ampliari, prorogari, & extendi potest.
74 Regula cui licet, eſst plus, &c. non habet locũlocum in feudio nec in iuriſsditionalibus.
75 Præſsides bibebant ius gladij, & dãnationis in metallum, & non poterãtpoterant deportare. L. illicitas. §. qui univerſsas, D. de offic. Præſsi, & l. 1. §. deportatos. D. de. leg. 3. exponuntur, & conciliantur, ibid.
76 Argumentum à maioritate rationis non procedit in diſspenſstione facta ſsuper iure prohibito.
77 Comendarum lex, & natrura, pendet ex meravoluntate Regis. Extenſsio in volutarijs non fit de caſsu ad caſsum ibidem.
78 Prælatus, eſst direcuts dominus feudorum Eccleſsiæ, & ideò ea poteſst prorogare.
79 Renuntiatio Commendæ benè admittitur in favorem filij, qui aliàs in ea ſsucceſsſsrus erat, & ſschedulæ, quæ hoc agunt.
80 Electio certæ perſsone, quæ alicui cùm moreretur, commiſsſsa est, benè potest fieri ante mortem. L. cùm pater, §, à filia. D. de leg. 2. & l. post mortem, C. de fideicomm explicantur, ibid.
81 Renuntiato Commendæ ubi fit à patre in filium, aliàs ſsibi ſsucceſsſsurum, in nibilo ſstatus Commendæ mutatur, nec cuiquam, niſsi ipſsi renuntianti præiudicatur.
82 Titulas novæ Commendæ expediri nõnon debet in per ſsona filij, cui pater renuntiavit, & ſsic pro eius tãtùmtantum vita durabit, & ſschedulæ de hoc agentes.
83 Lex alterius declaratoria retrotrabitur, & præterita etiam comprebendit.
84 Inveſstituræ nova forma mutat naturam feudi.
85 Renuntiari poſsſse Commendas à patre in filium ſsibi ſsucceſsſsurum, fuit neceſsſsarium, quòd Regijs ſschedulis declaretur, & quare?
86 Verba legis, quæ removent dubitationem, quæ ſsubeſsſse poter at, ſsatis operari videntur, & quæ clariorem reddunt diſsitionem.
87 Verba ubi ſsunt clara. nõnon eſst ab eis recedendum, pro eo quòd debeant aliquid operari.
88 Cõmendæ in Curia vacantes, an poſsſsint à Proregibus, vel Gubernatoribus provideri? & num. ſseqq.
89 Beneficia Eccleſsiaſstica vacantia in Curia Romana ad ſolãſolam PõtificisPontificis proviſsionẽ ſspectãt
90 Regula Cãcellariæ, quæ beneficia in Curia vacantia affectat, non eſst extendenda.
91 Ius ingulare non eſst trahendum ad conſsequentiã, & omnis receſsſsus à iure communi eſst odio ſsus.
92 Regulæ Cancellariæ non faciunt ius generale nec ligant existentes extra Curiam.

fol. 320

TRactationi perſsonarum, quæ Commendas conferre, & accipere poſsſsunt, illam nunc congruenter ſsubijiciemus. quæ ad legitimam earum collationem ſspectat. Circa quam hoc primùm Proreges, & Gubernatores admonendi vidẽturvidentur,

^† ut non priùs ad Cõmendarum proviſsionem accedant, quàm de vera, & plana ipſsarum vacatione ſsibi conſstiterit. Nam & hoc ita in eorum mandatis cavetur, quæ eas dumtaxat conferre permittunt; Que eſstuvieren vacas, ò vacaren en ſsu tiempo.

Et aliàs regulare eſst,

^† ut quod non eſst, vel nondum vacat, conferri non poſssit. l ex facto 19. D. de hæredib. inſstit. ibi: Quia huic pars eſsſset data, quæ nulla eſsſset: & de beneficijs loquens tex, in cap. 2. & ex tenore, ubi Abbas, de conceſs. præb. Bellamera deciſs. 443. cũ alijs multis, quæ adducit Burſsat. conſs. 394. à num. 6. uſsque ad fin, & Rebuff. ad ll. Gallic. 2. tom. tit. ut benef. ante vacat. &c. Et quòd

^† de feudo nondum aperto, hoc eſst adhùc ab alio poſsſseſsſso, alter inveſstiri non poſssit, adeò ut inveſstitura nulla ſsit. etiam ſsi poſsteà poſsſseſsſsorem mori contingat, niſsi de novo inveſstiatur, cap. 1. qui ſsucceſs. dare feud. teneant, cap, moribus, ſsi de feud, fuer. contr. inter dom, & agnat, cum alijs, quæ latẽ cõgerit Zaſsius in tract. de feud. 6. par. tit qualit. feud. cõſst. poſsſs. pag. 52. & 53. Roſsenthal eod. tract. c. 6. q. 9. & 16. Iul. Clar. §. feudum, q. 14. Menoch. conſs. 1. n. 419. Mareſscot, lib. 1 var. cap. 31. & Ponte de poteſst. Proreg. pag. 144. num. 33.

Tunc autem

^† legitimè Commendæ vacare dicentur, cùm carum poſsſseſsſsores naturaliter, vel civiliter mortui fuerint, aut eas abſsolutè renuntiaverint, vel iniũcta illis onera deſseruerint,, aut quid aliud ſsimile admiſserint, quod vacationem, vel privationem inducat, iuxta varias vacationis ſspecies. ſsive modos, quos, de beneficijs, & feudis, alijſsq́ue iuribus ſsimilibus loquentes, tradunt Felin, in cap. I. de reſscript, Rebuff. in praxi benef, tit. de collat. benefic. & intract. de Regia nominat. ad Prælat. §. Monaſsterijs, verb, Vacantibus, ubi triginta & unum modos vacationum enumerat, Flamin, Pariſs. de reſsign. benef, lib. 12. q. 2.

num. 25. & alibipaſssim, Cochier. ad Reg. Cãcellar, & in tract, de primar. percib. pag. 74. Hieronym. Gonçalez ad Reg, 8. Cancel. gloſs. 15. per totam, Nicol, Garcia de benef. par. 5. cap. I num. 75. & ſseq, Marta de clauſs. 1. part. clauſs. 152. Maſstrill, de magiſstratib. lib.. cap. 26. ex n. 22. ad 27. Nicol. Garcia de benefic. 5. par. cap. 1. num. 75. & ſseqq. Perez de Lara de anniverſs. & Capèllan. lib. 2. 10. n. 70. Vbi

^† quòd in dubio vacationis nò poteſst ad collationem, procedi. Gonçalez n hi ſsupr. gloſs. 11. §. 2. num. 73. & 74. ubi quòd vacatio non præſsumitur, niſsi probetur, & an ſsolâ famâ publicâ probetur, Flamin. d. tract. de reſsign. lib. 8. q. 7. num. 107 & lib. 12. q. 14. num. 26. ubi quôd vcatio omninò tempore datæ verficari debet, & Nos infrà hoc lib. lib. cap. 27. ubi de Commendarum extinctione, ſsive reſsolutione tractabimus.

Et hoc eſst adeò verum, ut aliqui exiſstimẽt non

^† ſsuſsſsicere quòd beneficium, vel Cõmenda verè vacans ſsit, ſsed requiri etiam, ut vacationis cauſsa, & modus in nova cõceſsioneconceſsione exprimatur, & verificetuer, & verba generalia abſsolutè apponantur, quæ omnem vacationem, qualitercunque contingentem, comprehendant. Alioqui nulla erit conceſssuio, ſsi cauſsa expreſsſsa vera non fuerit, ut per tex, in cap, ſsuſsceptum, de reſscript. lib. 6. & in l. ſsi ita, D. de auro, & argen, leg. tenet Andr. de Iſsern. d. cap. moribus, & Albarot. ibi, Alexand. conſs. 128. col. 3. lib. 5. qui. allegat l. ſsi de certa, C de trãſsact, & l, cùm quæritur, cum ſseq, D. de except. rei iudic. Curtius conſs. 21. col. 10. in fin. quos refert, & ſsequitur Mareſscot. d. cap. 29. n. 25. & ſseqq. Ponte ubi ſsupr. n. 34. Qui addunt,

^† hoc verum eſsſse, etiam ſsi poſst expreſssionem, & ſspecificatione, cauſsæ, quæ vera non fuit, adijciatur (ut de ſstylo fieri ſsolet) clauſsula generalis. per quam concedens dicat, ſse in conecſssionarium velle tranferre omne ius, omnesq́ue actionem qualitercunque competentem; eò quôd hæc clauſsula non operetur, niſsi quoad iura devoluta, ex cauſsa expreſsſsa, & priùs ſspecificata, ut in d. l ſsi certa, & l. legatorum, §. 1. & ibi Bart. D de legat. 2. cum alijs relatis per eundem Mareſscot. & Pontem d. num. 34. Vbi probat,

^† quòd feudi conceſssio tanquam vacantis per mortem corruit, ſsi vacet, ex alia cuſsa: ultra eos Menoch. de arbitrar, caſsu 201. n. 103. & 122. Gutierr. lib. 2. canon. cap. 15. num. 60. & D. Valenç. conſs. 80. num. 147. ubi probant.

^† quòd cùm unus modus vacationis exprimitur, non continetur alius, niſsi conſster de voluntate concedentis.

Rurſsus, idem quoque reſsolvendum videtur, etſsi

^† Commenda vacet de iure, quia verę ſsinitum erat ius poſssidentis, ſsi non vacet etiam |

fol. 321

de facto fortè quia alter ſsaltem de facto, & cum aliquo titulo colorto, aut etiam diſscolorato in eiuſsdem poſsſseſssione perſsiſsat, & de hoc in gratiæ impetratione, vel conceſssione expreſsſsa mentio facta non fuerit, ut notat, Innocent, Abbas, & Butrius per tex, ibi in cap, cùm noſstris, de conceſss. præb. Selva de benef, 3. p. q. 11. n. 110. Ancharran. in cap. ſsi proprer, de reſscript. in 6. sigiſsm Lofredus conſs. 46. n. 7. inter conſsil. feudal. & latè Hieron. Gonçalez d. reg. 8. Cancell, gloſsſs. 15. §. 9 & ſseqq. ubi pluribus probat, vacationis appelatione intelligi eam, quæ vacat de iure, & de facto.

Pro quibus expẽdiexpendi poteſst,

^† quòd etiãetiam privillegium Prinicipis non extenditur ad rem ab alio poſsſseſsſsam, quãvis poſsſseſsvsuio nõnon ſsit iuſsta, ſsed colorata. cap. dudũ. de decimis, ubi DD optimè Oldrad. conſs. 288. Ripa reſsp. 2. n. 24. latè Ruin, conſs. 115. & conſs. 88. vol. 4. In quo tamẽ caſsu. Ego quidẽquidem cõntrariũ defenderẽ, ubi cõcedens ſcientiãſcientiam habuerit iniuſstæ alterius poſsſseſsſsionis, & nihilonminus alijs beneficium vel Cõmendã contulerit, NãNam videbitur ei ius cõtuliſsſse, ut cũcum introſso litiget, eumq́ue citatum, & victũvictum de iniuiſsta illa poſsſseſssione deturbet, iuxta tex ſsingularẽ in cap, licèt Epiſscopus, de præb. in 6. Et cùm conferendi paifici, & ſsecuri beneſsicij faculratẽ haberet, nulla eſst ratio, ob quã litigioſsum quoque ſsub eodem prætextu cõcedere nequeat, cap, cui quod plus, de reg, iur, in 6. cum ſsimil, Maximè

^† cùm tales detentatores, qui de factopoſssident, parũparum iuris habeãthabeant in feudis & Cõmendis, quorũquorum natura eſst, ut ſsi inveſstitura eorũeorum, vel aliud, quod pro inveſstitura haberi poſssit, non oftendatur, fendũfendum, vel Commenda dici non debeat ut ſsingnanter, poſst alios notar Afflict. in cap. 1. notab. 6. n. 2. ſsi de feud. ſsuer. contro. inter dom. & agnat. & in cap. 1. ex quib, cauſs. feud, amitt, Socin Iun, conſs. 102. n. 26. vol. 2., Et noſstris

^† terminis decidi videtur in l. 27 earũearum, quas novas vocant, an 1542. quæ ominbus illis Cõmendas incunctanter, & de plano adimi iubet, qui abſsq: legitimo titulo vel propriâ authoritate eas invaſserint, & uſsurpaverint.

Atque ita quotidie videmus

^† peti, & concedi poſsſse, & ſsolere beneſsicia, quæ vacant de iure licèt non vacent de facto, ut per Roch. de Curte in tract. de iure patron, verb Honorificã. n. 86. LupũLupum allegat. 16. Abbat. in cap. cùm noſstris, per tex. ibi. n. 7. & 16. de conceſss, præb. Felin. in cap. cùm non ab homine, n. 10. de iudicijs, Boeri. conſs. 33. n. 8. 16. &. 17. & deciſs. 2. ex. n. 40. Tiraq. in. l. ſsi unquãunquam verb Revertatur n. 335 & 340. latè Sanchez de matrim. lib. 7. diſsp. 42. n. 11. & Roſsenth. qui idem in feudis procedere docet, cap. 10. concluſs. 42. à n. 1. & Lãcellot. in tract. de attentatis, 2. p.c. 4 limit. 12. n. 10 ubi tractat, an ex tali impetratione cauſsetur attentatũattentatum? Et

^† an, quãdoquando Princeps cõferre poſssit Cõmẽdã alicuius, qui perpetraſsſse dicitur crimen privatione, & confiſscatione dignum, infrà cap. 27. Deo dante, tractabimus.

Ex quibus deſscendit, Proreges, vel Gubernatores non poſsſse concedere

^† expectativas ad Commendas nondum vacantes, etiam ſsi adijciant clauſsulam, quòd id ſsiat ſsine præiudicio poſsſseſsſsoris vel eiuſsdem conſsenſsus interveniat; obſstant quippè eis iura, & doctrinæ, de quibus ſsuprà, &

^† verba ipſsa Regiorum mãdatorum, quibus in hac parte utuntur, quæ, ut dixi, ſsolùm permittunt ur vacantes Commendas conferre poſssint, atque ita

^† ſstrictè, & diligenter obſservanda ſsunt, & nulla erunt, quæ ſsecùs de facto in eorum exceſsſsum, & contraventionem contulerint, l. diligenter, D. mandat. ibi. Nam, qui exceſssit, aliud quid facere videtur, l. cùm hi, §. ſsi Prætor, D. de tranſsact. l. ut fundus, D. com. divid. l. 1. §. cùm igiturm D. de exercit. l. in omnibus, §. ſsi procurator, D. ſsi quis caution. cap, cùm dilecta, de reſscript. ubi latè Felin. n. 2. tex. & gloſsſs. verbo Ad talia, in cap. fin. de præbend.. l 19. tit. 5. p. 5. cum innumeris alijs, quæ tradit Socin. reg. 152. Gratianus reg. 112. &. 305. Dueñas reg. 186. & 298. Hippol. ſsingul. 265 Iaſs, in rubr. D. de acq. poſsſs. n. 19. & meliùs in l. ſsi procurator, n. 3 cum ſseqq. C. de procurator. Segura in l. ſsi ex legati cauſsa, n. 125. D. de verb. oblig. Rebuff. in l. unica, C. de ſsent. quæ pro eo, quod intereſst, num. 152. Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb. Revertatur, num. 67. & ſseqq. Ioſseph. Ludovicus deciſs, Peruſsina penult. per totam, Tiber. Decian. reſsp. 46. num. 25. volum. 2. Claud. pratus Gnoſseon general. iur. lib. 4. tit. 3. cap. 2. Magerus de advocatia armata, cap. 9. num. 14. & ſseqq. pag. 341. Alvarez de Velaſsco in axiomat. iur. litt. M. num. 35. & litt. F. num. 157. & 158. & litt, A. num. 176. & alijs quos refero inſsrà cap. 26. ex n. 39. Et in terminis

^† de mandatis Proregum loquentes, & quòd ſsuas inſstructiones ad unguem ſseravre teneantur, Cerdan Tallada in veriloquio, cap. 10. pag. 123. & Calliſstus Remirez in tract. de leg. Regia Arag. §. 11. n. 6.

Accedit his, quòd expectativæ

^† in beneficijs ſsemper ſsuſspectæ fuerunt, neq;neque ab alijs, quã à Sũmis Pontificibus concedi ſsolitæ, qui tãdẽ in Concilio Tridentino eas graviùs, & ſstrictius prohibuerunt, cap. deteſstandas, cap. ne captãdæ, de conceſsſs. præbendæ, & Eccleſsiæ nõnon vacãtisvacantis lib. 6. cap. 2. & 3. cod. tit, in antiq. ubi elegans illa ratio redditur,

^† ne votum captandæ mortis alienæ detur, quod iure civili etiãetiam reprobatũreprobatum extiterat, l. ex eo, C. de inut. ſstipul. l. fin. C. de pact. cũcum ſsimili. Trid. de refor. ſseſs. 24. c. 19. cũcum traditisà Fla. Pariſs. de. reſs. ben. lib. 3. q. 6. |

fol. 322

num. 2. & 14. ubi refert regulam Cancellaria 21. inter reg. Sixti V. quæ cavet, ut non valeãtvaleant, etiam ſsi ſsint conceſsſsæ motu proprio, cũcum prædictæ regulæ derogatione, & proſsequitur latè Rebuff. in prax. benef. tit. de reſscript. ad benef. vacat. & ad leges Gallicas 2. tom. tit. ut benef. ante va cat. peti non debeant, Hieronym. Gõçalez in reg. cancell. §. 1. proœm. num. 57. cũ multis ſseqq. Corraſs. in parraph. 4. par. cap. 5. Valer. Reginald. in praxi for. pœnitent. lib. 30. tit. 3. à num. 266. Menoch. conſs. 52. num. 32. lib. 6. Phœbus 1. par. deciſs. 2. num. 2. Gratian. deſscept. forenſs. lib. 5. cap. 818. à num. 20. Riccius in collect. deciſs. 4. par. collect. 1043. & Cochier in tract. de primar. precib. pag. 88. & 89. Etſsinegari non poſssit, quòd ſsi vellent Pontifices eas concedere poſsſsent, ut per Gõ. çalez ſsuprà n. 60. & 61. & latè Maſstrillus de magiſstrat. lib. 1. cap. 25. per totum, ubi plura de his expectativis congeſssit.

Neque his obſstabit,

^† quòd in feudis videamus, in tempus futurum, quo vacare contingerit, conferri poſsſse, dummodò id ſsine tertij poſsſseſsſsoris pręiudicio fiat, vel ipſse huic cõceſsſsioni conſsentiat, ut docet Albarotus per tex. ibi in cap. moribus, n. 3. ſsi de feud. fuerit controver. Rebuff. in prax. tit. de reprobat. benef. vivent. impetrat. gloſsſs. 7. n. 54. qui idem in beneficijs procedere docet. ſsi poſsſseſsſsor cõſentiatconſentiat, ſsive hic conſsenſsus tacitus ſsit, ſsive expreſsſsus, Iſsernia in cap. 1. n. 6. & 7. an agnati, vel filius, poſst gloſsſsam, ibidem, & Afflict. n. 53. Bald. in cap. 1. §. hoc quoque, de ſsucceſs. feud. & in cap. unico, de alienat. feud. pater. & ibi Moderni, idem Bald. in auth. in ſsuccſs. C. de ſsuis, & legit. hæred. n. 6. Alex. cõſs. 3. vol. 1. Felin. in cap. quæ in Eccleſsiarum, n. 123. verſs. His tamen, de conſstit. Decius conſs. 395. prope finẽfinem, Afflict. in cap. 1. quemad. feud. ad fil. n. 11. & deciſs. 182. Ruinius conſs. 45. n. 41. Socinus Iun. conſs. 76. n. 120. vol. 1. & Signorol. cõſs. 60. col. 2. verſs. Secundo caſsu, qui hoc ampliant, ut valeat talis inveſstitura, etiam ſsi expreſssè non dicatur, quòd feudum inveſstitur in tempus, qùo vacaveit, & ſsic ſsit apertum, ſsed ſsufficere, quòd id tacitè colligatur, quia in tali caſsu non fie præiudicium poſsſseſsſsori. De quo etiãetiam pluribus agit Vulteius in tract. de feud. lib. 1. cap. 3. n. 17. & latiùs cap. 6. n. 46. & 48. & Roſsenth. eodem tract. cap. 6. concl. 16. & cap. 4. concl. 9. pet totam. Et

^† idem in pactis de futura ſsucceſssione admitti videmus, ſsi ille conſsentiat, de cuius hæreditate tractatur, d. l. fin. C. de pact. ubi DD. Oſsaſsus deciſs. 100. Boer. deciſs. 355. Garl. obſser. 126. & ſseq. lib. 2. & Riccius d. collect. 1043.

Etenim ſsuprà dicta doctrina, ut maximè vera ſsit,

^† in domino feudi procedit, de quo illa iura, & Auctores loquuntur. Noſstra verò quæſstio in Proregibus, & Gubernatoribus verſsatur, quos delegatam, & limitatam hac in parte iuriſsdictionẽ, ad ſsolas Commendas actu vacãtes, habere retulimus, atque adeò nullum eſst, quod citra, vel contra eius normam concedũtconcedunt, l. fin. D. de iuriſsdict. omn. iud. d. cap. 2. & 3. de conceſss. præb. ubi eadem de cauſsa expectativæ in beneſsicijs ab alio, quàm à Romano Pontifice conceſsſsæ, etiãetiam de conſsenſsu partis, nullæ eſsſse dicuntur. Melior

^† tex. in cap. quod autem de iur. patron. in ſsin. ibi: Quia pro non dato habetur, quod ab illo datur, qui nõnon poteſst de iure donare. Vbi gloſsſs. ad idem comprobandum allegat l. traditio, D. de acq. rer. dom. l. 2. §. ult. D. de pœnis, l. 2. C. eod. l. unica, C. qui pro ſsua iuriſsd. cap. nuper, de dote poſst divort. reſstit. & cap. Daibertum 1. q. 7. & tradit expreſssè, de Prorege, & alijs officialibus temporalibus loquens, Maſstrillus d. cap. 25. ex num. 12. & Vincent. de Franch. deciſs. 393. num. 5.

Et hæc adeò vera eſsſse exiſstimo, ut procedere putẽ,

^† quãvis Prorex, vel Gubernator in ipſso actu, quo cõmendã alicui concedit, cautionem, ſsive conditionem apponat, ut eadem Cõmenda poſst illius obitum ad aliũalium tunc nominatum pertineat. Et ita in facti cõtingentia reſspondi, conſsultus à Dom. Principe Eſsquilacenſsi Peruano Prorege. NãNam iudicio meo, hoc in caſsu eadẽeadem ratio defectus mãdati, & voti captandæ mortis, quæ in ſsuperioribus militat, & & nihil refert, quõd ſsuper Commenda ab alijs, vel à ſse ipſso conceſsſsa, expectativa cõſtituaturconſtituatur, vel quòd cũcum hoc onere data eſsſse ab initio dicatur. NãNam

^† eò ipſso, quò primo eãeam contulit, iãiam vacare deſsijt, & ubi in favorẽ ſsecundi reſservarionẽ addidit, cœpit mandait ſsines excedere, & in prædictã prohibitionẽprohibitionem incurrere, arg.

^† celebris, & ſsimilis tex. in l. 1. §. ſsin. & in l. ſseq. D. de rebus eorum, ibi: Nã ubi dominiũdominium quæſitũquæſitum quæſitũquæſitum est minori, cœpit nõnon poſsſse obligari, circa cuius explicationẽ plura valdè notanda, & huic noſstræ quæſstioni conducentia, tradunt DD. ibid. & in cap. verùm de condit. appoſs. Curtius Iun. conſs. 146. Aretin. in l. ſsi ſsub, §. fin. col. fin. D. de verb. oblig. Aiciat. reſsp. 121. n. 3. Tiraq. de retract. conven. §. ult. Fabian. de Monte in tract. de emt. & vẽd. 7. quæſst. princip. n. 2. latè Pinel. in rub. C. de bon. mater. 3. part. n. 52. Ant. Gomez in l. 45. Taur. n. 63. Sarmient. lib. 3. ſselect. c. 8. n. 3. & Menoc. de adipiſs. poſsſs. rem. 3. n. 74.

Hoc tamen non impedit, quòd

^† Prorex, vel Gubernator alicui, aliàs benemerito, promittere valeat, ſse illum, cùm poſssit, in aliqua Commenda remuneraturum. Nam id expectativæ naturam habere non videtur. Sed ſsimplicis promiſssionis officij ſsui impertiendi, quam ubi primùm commodè, & ſsine aliorum |

fol. 323

præiudicio potuerit, implere teneatur, ut expreſssè decidirur in cap. accedens 14. de conceſss. præb. ubi DD.

Et idem contingit, ubi alteri poteſtatẽpotestatem fecerit, conferendi alicui primam Commendam, quæ in tali, vel tali urbe, aut provincia vacabit. Nam ſsimiliter hoc expectativæ vicem non habet, ut docet etiam expreſsſsus, & ſsemper menti tenendus tex. in cap. conſstitutus 11. eod. tit. de conceſss. præbend. Cæterùm ſsi promiſssio ſspecialiter facta fuiſsſser de aliqua cerra Commẽda vacatura, vel quando vacaret, hæc quoque nullius eſsſset momenti, ut in puncto dixit Rebuff. in 2. tom. ad leg. Gallic. tit. ut benef. ante vacat. gloſsſs. 2. per tex. in cap. 2. de conceſs. præbend. & alij, quos refert, & ſsequitur Maſstrillus d. cap. 25. num. 23. & 24. ubi huius doctrinæ rationem aſssignat.

Ideò autem diximus, Nos in hoc articulo de Proregibus tantùm, & alijs Gubernatoribus tractare, qui commendandi ius habent; quoniam ſsi in perſsona ipſsius Regis, qui eſst directus, & abſsolutus dominus harum Commẽdarum, quæſstio verſsaretur, contrarium utique affirmandum eſsſset.

^† Eò quòd concors ſsit omnium Scribentium opinio, quòd poſssit ſsimiles expectativas concedere in omnibus, quæ ad temporalem eius iuriſsdictionem ſspectant, & non ſsolùm vagas, & generales, quod minorem habet dubitationem, verùm & ſspeciales, & ad feuda, vel officia ab aliquo, vel aliquibus poſsſseſsſsa, ſsub proprio, atque expreſsſso eorum nomine circumſscripta. Vt in feudis apertè conſstat ex Iuribus, & Doctoribus ſsup. num. 22. relatis, & ex Bruno, qui refert Albarot. Bald. & alios, cõſs. 135. volum. 1. Bart. in. auth. poſst fratres, C. de ſsuis, & legitimis hæred. Afflict. in cap. ſsi quis inveſstierit, de feud. dat. in vicem leg. commiſsſs. Guid. Papæ conſs. 31. num. 2. & ſseqq. Guiller. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Duas habens filias, n. 194. & 201. Cardin. tuſscho, qui alios adducit, litt. E. concluſs. 590. num. 7. Et idem in quibuslibet bonis Coronæ Regiæ ab alio poſsſseſssis, etiam ſsi poſsſseſsſsor nõnon conſsentiat, Afflict. deciſs. 292. Phœbus deciſs. 2. num. 11. part. 1. Cabedus deciſs. 24. num. ult. & deciſs. 30. à num. 1. part. 1.

Et in officijs, quæ vendi ſsolent ad vitam, quòd poſssint à Rege concedi, in caſsum, quo per mortem, vel renuntiationem, vel alio modo vacaverint, maximè ſsi talis conceſssio fit generalis, cum Decio contra Socinum defendit Greg. Lopez in l. 13. tit. 5. part. 5. gloſsſs. fin. Auron. Gomez in l. 22. Tauri, num. 31. col. 2. verſsiculo Limita tamen, DD. communiter, poſst Bart. in. l. 3. §. de illo, D. pro ſsocio, & in l. ſstipulatio hoc modo concepta, D. de verb. n. 7. & in d. l. ſsin. 1. lect. C. de pact. ubi latè Bolog. qui hoc benè defendit, num. 42. & 82. Et noviſssimè Anton. Fab. in conſsult. pro Ducat. Monisferrati, 1. part. pag. 140. qui inter alias rationes eam reddunt,

^† quòd alienũalienum ſsit à dignitate Principum, & ſsacrilegio proximum, votum captandæ mortis alienæ (quod alioqui eiuſsmodi expectativis officit) in eorũeorum cõceſssionibus pertimeſscere, aut ſsuſspicari, ut per Iaſson. conſs. 31. num. 2. & ſseqq. & Guillerm. Bened. ubi ſsup. num. 201.

Et hæc praxis

^† in noſstris Commendis frequentiſssima eſst, cùm quotidie expediantur innumeræ ſschedulæ, generaliter iubentes, ut impetrantes de Commendis, quæ vacaverint, provideantur, & ſsæpèſsæpius aliæ ſspeciales, ad certas, & deſsignatas Commendas, expreſsſso nomine poſsſseſsſsorum. Quæ

^† praxis, & obſservantia, tot retrò temporum, atque actuum continuatione comprobata, & conſsirmata, legis habet vigorem, & excludit omne dubium, quod de eius valore, & iuſstificatione poſsſset haberi, aut moveri, l. diuturna, cum ſseqq. D. de legibus, iunctis alijs, quæ latè, & utiliter congeſssit Everardus in locis legalibus loco ã ſsolitis, D. Valençuela conſs. 79. num. 88. &

^† quæ de pręſsumtione pro factis Principum, quibus ſsemper ſsolent aſssiſstere peritiſssimi Conſsiliarij, tradunt DD. per tex. ibi in cap. 1. de conſstit. l. omnium, C. de teſstam. Alvarus Valaſscus conſsult. 51. num. 6. par. 1. Ego in 1. tom. de India rum iure, lib. 3. cap. 2. per totum.

Et in noſstris terminis,

^† de eiſsdem expectativis loquens, quæ à Principibus conceduntur, & hac ratione (inter alias) eas defendens, Cabedus in tract. de patron. Reg. cap. 14. n. 3. Phœbus deciſs. 2. num. 2. ubi inquit, quòd Rex dum hæc concedit, non habet votum captandæ mortis, ſsed quod principaliter intendit, eſst remunerari vaſsſsallos, & eos accendere ad ſsideliter inſserviendum.

Neque eſst, cur alicui hoc mirum, aut durum videatur. Cùm

^† in Curia Romana, etiam in beneficijs merè Eccleſsiaſsticis, ſsit ſstylus receptus, ut admittantur acceſsſsus, & regreſsſsus, & dentur coadiutoriæ cum futura ſsucceſssione, cap. petiſsti 7. q. 1. cap. 1. de offic. deleg. Stafileus de litt. gratiæ, tit. de form. mãd. de provid. à num. 1. & plures referens D. Valençuela conſs. 83. Et quod magis ad rem noſstram facit,

^† ipſsæ eædem expectativæ dari poſsſsint, & ſsoleant (prout quotidie videmus) in Cõmendis Ordinum Militarium, ut expreſssè tenet Cabedus d. tract. de patron. Reg. cap. 15. num. 15. & Reinoſsus obſserv. 1. n. 17. Quamvis ſsint plurimi, qui eiuſsinodi Commendas bona Eccleſsiaſstica eſsſse affirmant, ut per Navarr. in tractat. de red. Eccleſs. quæſst. 1. mon. 55. num. 4. & alios plures apud Nicol. Garc. |

fol. 324

de benef. 1. part. cap. 4. num. 6. Suarez de Relig. 1. tom. lib. 4. cap. 27. num. 6. Sebaſst. Cæſsar. in tract. de Eccleſs. Hierarch. 3. part. diſsp. 14. §. 6. à num. 2. licèt contrariũcontrarium tenenant alij apud eundem Garciam ubi ſsup. num. 8. cabedum n. 15. Reinoſs. num. 2. Valaſsc. conſsult. 68. num. 5. & 6. Molin. de primog. lib. 2. cap. 9. Gutier. 2. pract. quæſst. 111. num. 2. Cancer. var. reſsol. 3. part. cap. 14. de manutent. num. 68. & vide Gabril. Pereira de Caſstro deciſs. 58. à num. 1. & Mendez de Caſstro inprax. lib. 2. cap. 1. à num. 10.

Sed quamvis hæc ita ſse habeant,

^† Ego tamen, ſsi quid in me ceſsſset authoritatis, ſsemper conſsulerem noſstris Pijſssimis Regibus, ut rarò huiuſsmodi expectativas, nedum in his, quæ aliquid Eccleſsiaſsticum ſsapiunt, verùm neque in noſstris Commendis Indorum, vel alijs bonis, & officijs (etiam merè temporalibus) concedant. Nam dato,

^† quòd in eiſsdem Regibus nihil turpe, aut ſsiniſstrum circa votum captandæ mortis alienæ ſsuſspicari liceat, nec debeat, in ipſsiſsmet tamen expectãtibusexpectantibus, quis dubitat, quin hoc periculum vereri poſssimus? Cùm &

^† proprijs liberis gravis ſsit interdum diuturna parentum vita, quorum, & optant mortem, dum eorum hæreditatibus inhiãtinhiant, & nonnun quam moliuntur, ut contra Davidem Abſsalon, & Adonias filij impij, nec impuniti, 2. Reg. 15. & 18. & lib. 3. cap. 1. & 2. de talibus Ovid. 1. Metamorph.

Filius ante diem patrios inquirit in annos.

Et acutè Proculeius apud Quinctilian. lib. 9. cap. 3. & Martin. Delrius in adag. ſsacris, 2. tom. adag. 216. pag. 221. ubi hûc referri putat illud

^† Eccleſsiaſst. cap. 20. verſs. 20. Hæreditas ad quam feſstinatur, in noviſsſsimo benedictone carebit. Et ſsubdit: Semper ideò diſsplicuiſsſse pacta, quæ de viventium hæreditate inirentur, ut & vacaturorum beneficiorum impetrationes, quas expectativas vocamus.

Et in eandem rationem, ac ſsententiam reſs

*piciens Iul. Clarus in §. feudum, quæſst. 45. in fine, monet Principes, & Imperatores, ut abſstineant ab inveſstituris feudorum in vita poſsſsidentium, ad evitandum votum captãdæ mortis. Quod effecit,

^† ut Placentini nullo modo admittendam putaverint inveſstituram à domino factam de feudo ſsui militis viventis, niſsi eo conſsentiente, cuius erat feudũfeudum, arg. d. l. fin. C. de pact. & l. in concedendo, D. de aqua pluvia arcenda, licèt Mediolanenſses, & Cremonenſses nihil referre ſscientiam, vel ignorantiam aſsſseverarent, ſsed id tantùm, ne feudatari? vivẽti ullum detrimentum propter talem inveſstituram in feudo ſsuo ſsibi contigeret, ut habetur in cap. 2. de feud. dat. in vicem leg. commiſss. circa quod plura, & plures congerit Roſsenth. in tract. de feud. cap. 6. concluſs. 9. num. 3. litt. B. & C. Schurff. in cõſs. 53. num. 6. cent. 1. Gail. obſservat. 155. lib. 2. & Hartman. Piſstor in miſscellan. q. 22. & ſseqq.

Idemq́ue admoneri, & obſservari videmus in

^† expectativis beneſsiciorum Eccleſsiaſsticorum. Nam licèt hæc, ut diximus, à Sũmo Pontifice conceſsſsæ validæ ſsint, rarò tamen eas expediunt, aut honeſstæ ſsunt, ut docent Caſsſsad. deceſs. 4. de privileg. Staphil. & Gomecius, in tract. de gratijs, & expectat. Gaſspar de Peruſsio de refer. benef. §. 1. & Redoan. de Simon. 2. part. cap. 18. Concil. Trident. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 19. & alij plures, quos citavi ſsup. num. 22. & ſseq.

Et planè, ut maximè ſsimiles gratiæ concedantur, dubium non eſst,

^† quin ſsucceſsſsor Pontificis, vel Principis concedentis, in cuius tẽporetempore vacatio contingit, poſssit eis non acquieſscere, ut oſstendit tex. & DD. in d. cap. 2. & 3. de conceſss. præbend. cap. penul. & ult. de præbend. in 6. cùm nulla obligatio oriatur ex tali promiſssione, utpote contra ius facta, cap. ex tenore, eodem tit. gloſsſs. verbo Ministeria, in d. cap. 2. & facit tex. in cap. non præſstat, & in cap. quæ contra, de reg. iur. in 6. cum multis alijs, quæ in noſstris feudorum terminis cõgerit Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 6. concluſs. 16. & 17. & concluſs. 18. & ſseqq. ubi agit de promiſssione feudi viventis, & Cochier de Primar. precib. pag. 52. & 53. ubi qualiter hæ gratiæ expirent morte concedentis, de quo etiam Gonçalez ad reg. Cancell. 8. gloſsſs. 12. num. 42. De quo, & de alijs damnis futurarum ſsuccelsionum benè loquitur Alvarus valaſscus conſsult. 72. parte. 1. Maſstri. de magiſstr. lib. 1. cap. 25. per totum, D. Valençuela conſs. 187. num. 147. vol. 2. tetigi ſsuprà cap. 4. num. fin. in fine, & meliùs, & latiùs cæteris, quos viderim, Martin. Magerus in tract. de advocatia armata, cap. 16. pag. 736. n. 835. & ſseqq. ubi hoc fallere docet, ubi tales futuræ gratiæ, cum conſsilio senatus, vel ob cauſsam utilitatis publicæ conceduntur.

Nvnc verò ſseſse nobis diſsputanda offert illa altera frequens, & celebris quæſstio,

^† utrùm Commendæ, de quibus agimus, per ſpõtaneamſpontaneam renuntiationem poſssidentis, ita vacare dicantur, ut à Proregibus, & Gubernatoribus, alijs coferri poſssint: Et ſsanè iure communi inſspecto, parum difficilis videri poſsſset eius reſsolutio, cùm

^† vacatio, quæ per renuntiationem contingit, ei ferè ſsemper coniungatur, & æquiparetur, quæ per mortem inducitur, ut conſstat ex cap. ex parte el 1. de ofſsic. deleg. tex. &. gloſsſs. verb. Expreßè, in cap. ſsuſsceptum, de reſscript. lib. 6. gloſsſs. in. cap. cupientes, in princ. verb. Vacationi, de elect. |

fol. 325

cap. quia ſsæpè verbo Vacat, de præben. cap. 2. verb. Renuntiet, de renuntiat. eod. lib. 6. &. in Clement. de renunt. cum alijs, quæ tradunt Lapus, & Dominicus num. 7. Francus. 3. in cap. ſsuſsceptum, de reſscript. in 6. Felin. in cap. cùm in noſstra corolar. 37. eodem tit. in antiq. ubi plures allegat, idem Felin. in cap. ad petitionem 1. notab. de accuſsatio. Selva de benef. 3. part. quæſst. 12. num. 21. Panvin. in tract. de offic. & poteſst. cap. ſsede vacan. prælud. 7. Gomez ad Regul. Cancell. de infir. reſsign. quæſst. 43. Rota deciſs. 28. in novls Reg. Cancellariæ 28.

Id quod non ſsolùm in beneficijs procedit, in quibus dicta iura, & Auctores

^† loquuntur, ſsed etiam in Summo Pontificatu, cuius omnimoda vacatio per liberam poſssidentis renuntiationem inducitur, ut in cap. 1. ubi DD. de renunt. Et in omnibus alijs officijs publicis, ut in l. 22. tit. 2. lib. 7. ord. & in maiioratibus, ut legitur de Eſsaù, & tradit latè Tiraq. in tract. de primog. q. 24. &. 25. ubi infinita refert. Et in feudis cap. 1. de vaſsſsallo, qui contra conſst. Lothar. feud. alien. cap. 1. de vaſsſsallo decrep. ætatis, ibi: In manu domini, ubi Afflictis, l. 7. tit. 25. part. 4. ubi Greg. verb. Razon, l. 2. & 11. tit. 4. lib. 6. recop. ubi Azeved. Decius in l. poftquàm liti, num. 4. C. de pact. gloſsſs. fin. in cap. 1. §. fin. de Capit. qui Cur. vẽd. Archidiac. in cap. de forma 22. quæſst. 5. Felin. in cap. quæ in Eccleſsiarum, num. 76. cum ſseqq. de conſstit. Bald. in prælud. feud. num. 12. Afflict. deciſs. 265. num. 53. & deciſs. 307. Inlius Clarus, qui plures refert, in §. feud. quæſst. 34. Maſscard. cõcluſs. 1396. num. 11. Laſsart. de gabel. cap. 10. num. 76. ubi agit de iuribus à Rege venditis, & innumeri apud Roſsenth. in tractat. de feud. cap. 2. concl. 20. Additio ad Clarum d. §. feudum, quæſst. 31. ad num. 13. & Pinel. in l. 2. C. de reſscind. 1. part. cap. 1. num. 2. Qui

^† hanc feudi renuntiationem, abſsque dubio liberè fieri poſsſse, conveniunt, etiam ſsine conſsenſsu domini, quando ſsimpliciter datum fuit, aut quã do ante bellum, vel belli vuſspicionem, talis renuntiatio facta fuerit.

Et genraliter, in quolibet iure, cuivis competenti, quòd eius liberè renuntiandi ius habeat, & ita per hanc renuntiationem vacare

* dicatur, ut amplius ad illud redire non poſssit, ſsunt iure expreſsſsa, & vulgaria in l. pactũpactum inter hæredes, D. de pactis, l. ſsi quis in cõſcribendoconſcribendo, C. eod. l. ſsi iudex circumvento, D. de minor. cap. ad Apoſstolicam, de regular. cap. ſsi de terra, in fine, de privilegijs, l. quæritur, §. ſsi venditor, de ædil. edict. l. fin. D. de remiſss. pig. cap ex tranmiſsſs. 4. de renunt. cum multis alijs iuribus, & Auctoribus, quæ noviſscimè ad illuſstrationem horum axiomatum congerit Alvarez de Velaſsco litt. A. num. 78. litt. F. num. 118. & litt. Y. num. 170. & D. Valençuela conſs. 16. num. 4.

Et in terminis noſstrarum Commendarum, idem expreſssè diſsponi videtur

^† in quadam ſsched. dat. Matr. 5. April. an. 1552. quæ renuntiationem morti coniungens, æqualem eſsſse utriuſsque vacationis modum, his verbis oſstendit: Si aquel, ò aquella muriere, ò los dexare, ò por algun caſso los perdiere, han de tornar los dichos Indios luego à nuestra Corona Real. Nam

^† cùm hos caſsus uniat, & copulet, proculdubio videtur unum, atque idem omnium iudicium eſsſse debere, eandemq́ue determinationem. l. ſsed ſsi plures 10. §. filio impuberi, D. de vulgar. ubi Ioan. de Imol. n. 4. plenè Caſstillo lib. 5. controverſs. part. 2. cap. 100. n. 19. & cap. 128. n. 22. & 23. & cap. 165. per tot. Tuſschus litt. C. concluſs. 626. & Velaſscus n 124. & litt. V. num. 156.

Sed his de noſstro Indiarum iure

^† fortiter obſstat caput quoddam illarum legum, quas novas vocant, 30. in ordine ann. 1542. in quo hæc facultas commendandi Indos, vacantes per renuntiationem, Proregibus, & alijs Gubernatoribus, his verbis interdicta reperitur: Otro ſsi ordenamos, que de aqui adelante ningũ Virrei, Governador, Audienoia, Deſscubridor, ni otra perſsona alguna, no pueda, encomendar Indios por nueva proviſsion, ni por renunciacion, venta, ni otra qualquier forma, ò modo, ni por vacacion, niberencia, ſsino que muriendo la perſsona que tenia los dichos Indios, ſsean pueſstos en nueſstra Corona Real. Quod caput habetur in 2. tom. ſsched. imp. pag. 213. & ibidem, & pag. ſseq. referuntur aliæ ſscheulæ, & inſstructiones Proregum, quæ idem iubere videntur. Quarum mentio, & veluti renovatio ſsub gravioribus pœnis, & comminationibus facta invenitur in quadãquadam alia noviſssima ſschedula ad Peruanum Proregem Dom. D. Principem Eſsquilacenſs. directa, dat. Matr. 2. Iul. ann. 1618. quæ in Archivio huius Limanæ Audientiæ ſservatur, & omnes Commendas, prædicto modo vacantes, ad Regium Senatum remitti ſstatuit, ut ibidem, conſsulto Rege, benemerentibus applicentur: & quæ ſsecus geſsta fuerint, nulla, & irrita eſsſse decernẽs. Pro quarũ ſschedularum ratione, & defenſsione cõſsiderari poſsſsunt,

^† quę de diverſsitate vacationis, quæ fit per mortem, & renũtiationẽ, tradit poſst alios, quos refert, Flamin. Pariſs. de reſsig. benef. lib. 1. q. 6. n. 15. & q. 7. n. 5. & lib. 12. q. 9. num. 4. Chriſstoph. à Paz in traxt. de tenut. 1. par. cap. 34. ex num. 1. pag. 383. & Cochier de primar. precibus, pag. 35. ubi quòd vacatio vera non inducitur niſsi poſst mortem.

Vervmavtemverò Ego his ſschedulis non obſstantibus, & alijs, quæ notant Antonius |

fol. 326

de Leond. tract. 1. part. cap. 11. exn. 1. Contrarium

^† omninò dicendum exiſstimo in renuntiatione Commendæ, quæ ſsimpliciter, & abſsolutè facta reperiatur. Nam tunc dubium non eſst, quin vera vacatio inducatur ex iuribus, & Auctoribus ſsup. num. 47. relatis, & per conſsequens, quòd Prorex, vel Gubernator eas conferre poſssit, iuxta ſsui mandati tenorem, quod, ut ſsuprà diximus, omnes Cõmendas generaliter, & indiſstinctè continet: Que eſstuvieren vacas, ò vacarẽvacaren en ſsu tiempo. Et cũcum in his, quæ vacant per ſsupra dictam renuntiationem, hæc verba verificentur,

^† par eſst, ut diſspoſsitio quoque lo cũcum haneat, l. 4. §. totes, D. de damno infecto, l. quod cõſtitutumconſtitutum, D. de milit. teſst. cũ in numeris alijs, quæ adducit Mangilius in tract. de imput. quæſst. 77. num. 71. Eſscob. de ratiocinijs, cap. 18. num. 17. & alij relati à Velaſsco in axiom. iur. litt L. num. 41. Et verba generalia generaliter ſsunt intelligẽdaintelligenda, l. 1. §. quod autem, D. de aleator. l. de pretio, D. de Publiciana, cum alijs apud eundem Velaſscum litt. V. num. 57. Et

^† in terminis vacationis, quòd hoc verbum abſsolutè appoſsitum, apPlicetur cuicunque vacationi, Flam. Pariſs. de reſsig. lib. 12. quæſst. 14. n. 24. Cochier de primar. precibus, pag. 66. Et

^† cùm inter vacationem, quæ per eam inducitur, vel per mortem, aut privationem, nulla ratio diſscriminis conſstitui poſssit, nulla quoque diſspoſsitionis varietas, aut contrarietas inducenda eſst, l. illud, D. ad legem Aquil. cum vulgatis, & congeſstis à Farin. in fragmentis, litt. E.n. 51. cum ſseqq. & Velaſsco ubi ſsup. litt. L. num. 14. Maximè cùm

^† modus vacandi per renuntiationem ſsit unus ex dignioribus, & magis veris, ut pluribus relatis docet Flam. ſsup. lib. 1. quæſst. 4. num. 2. & 11. & lib. 9. quæſst. 21. num. 1. Et ita

^†ſsemper vidi practicari, & in Supremo Conſsilio cõ firmari collationes Commendarum factas à Proregibus, & Gubernatoribus, mediante liberâ, & abſsolutâ poſssidentium renuntiatione.

Neque obſsatat

^† illud cap. 30. novarum legum, quod ſsuprà retulimus. Nam ſsi attentè inſspiciatur, non ſsolùm de vacationibus per renuntiationẽ loquitur, ſsed de omnibus alijs; & omnem ominò facultatem providẽ Cõmendas Proregibus, & Gubernatioribus aufert, ut illæ tandem ad Coronam Regiam, à qua exierant, reverterentur, quod eo tempore interdebatur, & iuſstum, & opportunum iudicabatur, ex rationibus, quas tetigi ſsũprà hoc lib. cap. 1. n. 10. Sed cùm hanc ob legem tumultus, & ſseditiones in Peruano Regno, & alibi excitari cœpiſsſsent, & tadem omnibus ritè, ac rectè penſsatis, ſsatiùs viſsum fuiſsſset Commẽdas, ut anteà, inter benemeritos diſstribuere, lexilla ſstatim ceſsſsare iuſsſsa fuit, & per alias poſsteriores maturiori deliberatione habitâ revocata, ut etiam dixi ſsuprà d. cap. 1. & conſstat expreſssè ex ſsched. dat. Malinis, 2. Octob. ann. 1545. ubi dictum caput ad litteram inſseritur, & revocatur. Vndè

^† non licet ex eiuſsmodi lege abrogata, & antiquata in cauſsarum deciſsione argumentum, vel fundamentum ſsumere, quãvis quod ad alios effectus, eo aliquando uti liceat, ut in cap. auctoritate de cõceſss. præbendæ, lib. 6. cap. quicunque 11. quæſst. 1. iuncto cap. novit, ubi DD. de iudicijs, cum latè adductis à Tobia Nonio in princip. de teſstam. num. 45. & ſseqq & Gutier. de iuram. confirm. cap. 17. num. 61.

Et affirmandum eſst, val nullas Commendas poſsſse à Proregibus conferri, vel has, quæ vacaverint per renuntiationem, æquè ut & illas, quæ per mortem, vel alio modo, cùm prohibitio in omnibus æqualiter facta fuerit, necnon etiam æqualiter recocata. Pro quo facit,

^† quòd ſsicut diſspoſsitio non dicitur generalis, licèt ſsub generalibus verbis concipiatur, quando non poteſst verificari. niſsi in una tantùm ſspecie, ut eſst tex. quem ad hoc notat Felin. ibi. in cap. ex parte el 1. de offic. deleg. Corſset. ſsing. verb. Reſscriptum, & latè Iaſs. in l. 2. num. 4. de lib. & poſsth. Ita quando in diſspoſsitione refertur omne genus, & omnes ſspecies, quæ poſsſsunt comprehendi ſsub illo genere, & ſsuper illis omnibus diſsponitur, tunc diſspoſsitio non dicitur, nec poteſst dici ſspecialis, ſsed generalis: &

^† enumeratio ſspecierum non venit ad reſstringendum genus, ſsed videtur facta gratiâ demonſstrationis, l. ſsi ſservus ſservum, §. inquit lex, D. ad leg. Aquil. Bart. & reliqui DD. communiter poſst eum. in l. doli clauſsula, D. de verb. oligat. Corneus, qui alia iura adducit. conſs. 67. num. 10. volum. 1. Et

^† quando lex aliam inerit, aur refert, & eam abſsolutè revocat, prout in illa continetur, talis revocatio ita ſspecialis eſsſse cenſsetur, prout eſsſset, ſsi omnia, & ſsingula ſspecialiter recenſseret, & revocaret, ut notanter docet Felin. in. cap. cùm inter, de except. Decius conſs. 341. num. 1. & 2. Socin. conſs. 266. num. 5. volum. 2. & Afflict. deciſs. 128. num. 4.

Rurſsus non ob ſstant reliquæ ſschedulæ ſsuprà citatæ, & præſsertim illa noviſssima ann. 1618. Nam

^† hæ, ut exi ipſsis patet, non prohibent proviſsionem Commendarum, quæ fiunt (ut diximus) per renuntiationes factas ſsimpliciter, & abſsolutè ſsed illas dumtaxat, quæ fiebant, vel fiũtfiunt cauſsativè, aut conditionaliter, hoc eſst eo pacto, & prætextu tacitè, vel expreſssè, ut eædem ipſsæ Commendæ filijs, fratribus, amicis, vel extraneis, pretio accepto, vel non accepto, vel ſsibi ipſsis per duas vitas de novo conferrentur, & inveſstirentur, ut |

fol. 327

hoc colore quæſsito terminus unius vitæ, vel duarum, qui in his Commendis à Rege præfixus fuit, fraudaretur, ſsemper q́ue intra certas familias, aut perſsonas manerent, & nunquam vacare poſsſsent, nec ad Regiam Coronam redire, ut ex eis alis benemerentes remunerari poſsſsent. Hoc enim eſst, quod Proregibus, & Gubernatoribus prohibetur,

^† ut eiuſsmodi fraudibus, & malitijs obviam eatur, l. cùm hi. 8. §. ſsi cum ijs, D. de tranſs. l. conveniri, §. de pact. dotal. l. in. fundo. 36. verſs. Cenſsuimus, ibi: Neque enim malitijs indulgendum est, cap. vnico, in fine, ut Eccleſsiaſst. beneficia, &c. cum mille alijs, quæ congerit Hippol. de Marſsilijs ſsing. 177. Covarr. lib. 1. var. cap. 2. & multum in noſstris terminis Flamin. Pariſs. de confiden. beneſs. quæſst. 72. num. 61. & quæſst. 35. num. 70. & Ovid. de Amicis de iure emphyt. quæſst. 74. num. 10. Eſscobar de ratiocinijs, cap. 15. num. 3. & Alvarez Velaſscus de privileg. pauper. 1. part. quæſst. 39. num. 2. & in axiom. iur. litt. F. num. 165. & ſseq. & litt. M. num. 18. &. 19. & in ipſsis noſstris Commendarum terminis D. Valenęuela conſs.. 83. num. 108. & ſsequentibus, & Petrus Petra in tract. de poteſst. Prnicip. cap. 14. num. 23. ubi pluribus probat, quòd factum ad excludendam legis diſspoſsitionem, dicitur factum in fraudem, & non valet.

Quarum ſschedulsrum deciſsio, ita ut de

*bet intellecta, confirmari poteſst ex ſsimili feudorum, in quibus videmus, neminem, ſsine licentia, vel conſsenſsu directi domini, poſsſse feudum in favorem alterius renuntiare, vel in domini aliqual præiudicium eius naturam mutare, & de antiquo novum facere, ut in cap. 1. de prohib. feud. alien. per. Frid. & in cap. 1. § 1. de his, qui feid. dar. poſsſs. cap. 1. de vaſsſsal. decrep. ætat. cap. 1. an agnat. vel. ſsil. ubi. latè proſsequitur Albarotus, & cæeri Scribentes, Bald. in. l. 1. quæſst. 14. de rerum diviſs. Curtius Senior conſs. 49. verſs. Septimò iustificatur, Iaſs. conſs. 136. volum. 4. Ioann. Critus in rep. l. re coniuncti, n. 185. de leg. 3. Roland. conſs. 70. num. 80. lib. 1. Zaſsius de feud. part. 9. pag. 125. Matthæ. de Affict. ad conſstit. Neap. pag. 101. num. 10. Hæc enim facultas

^† ſsolùm cõpetit, & reſservatur ipſsi Principi, vel directo domino feudi, qui cùm rerum ſsuarum ſsit liber moderator, & aribiter, etiam abutendo, l. in. re mandata, C. mandar. l. ſsed ſsi lege, §. conſsuluit, D. dopet. hæred. cum ſsimil. poteſst feudum, vel Commendam antiquam, tanquàm novum, vel novam concedere, & eius tempus, & ſsucceſsſsiones ad libitum prorogare, argum. tex. in l. non ſsolùm, §. quòd vulgò, D. de uſsucap, l. cùm nemo, C. de acq. poſsſs. & eorũeorum, quæ tradit Crotus ubi ſsup. & in. l. ſsi is, qui pro emtore, num. 88. de uſsucap, Curt. Senoir d. cõſs. 49. num. 47. Iſsernia in d, cap, I an agn, vel fil, num, 7. Ioan, de Prato in l. certi condicto, §. depoſsui, num. 1. D ſsi cert. pet Bald. d. quæſst. 15. & in cap. 1. §, inſsuper. de proh. feud. alien. idem Bald. & Alex, in l. ſsi à me, D. ad leg. Falcid. Præpoſsit. in prælud. feud. ſsup. diviſs. verſs. Hoc autem prævupponitur, Angel. in l. qoud dicitur, D. de impẽſs. in reb. dotal. fact. & plurimi alij relati per Guil. lib. 2. obſs. 49. Ambrofinum deciſs. Peruſsina 19. part. 1.

Et idem contingit

^† beneficijs, & alijs officijs, qui ad vitam poſssidentur; nam, qui habent, facultatem ea providendi, veluti Epiſscopi, vel Legati à latere, non poſsſsunt id facere mediante re ſsignatione, vel renuntiatione factâ in favorem alicuius tertijs. ut tenet gloſsſs. in cap, ex parte el 1. verbo Dimitere, de offic. deleg. ubi Abbas, & alijs & gloſsſs. in cap. ordinationes 2. quæſst. I. in cap, dilecto de prę bend, bona gloſsſs. in l illa inſstitutio. D. de hæred, inſst, Rebuff. in praxi benef. tit. de reſsig. condition. num. 1. & 2. & Boer. in tract. de poteſst. leg. quaſst. 2. col. ſsin. Cæterùm ſsi talis renuntiatio fiat in manibus Summi Pontifics, valet quidem, & tenet, ut quotidiè videmus, & apertè conſstat ex tex. in cap. 1. & per totum, de renuntiat. lib. 6. & in antiquis, Clem. unica de renuntiat. l. 22. tit. 2. lib. 7. ordinamenti, cum traditis à gloſsſs. in cap. olim ex litteris. de reſst. ſspoliat. Pariſsio conſs. 19. volum. 1. Tiraquel. de primog. quæſst. 24 & 25. Bald. in cap. 1. §. prætereà, quib. mod, feud. amitt. Afflict. ibid. num. 26. & in §. item ſsi ſsuerint, eiuſsd. tit, num. 36. Craveta conſs. 122. n. 11. Covarr. in pract. cap. 1. num. 5. Guetierr. conſs. 42. num, 6. & 7. Flamin. lib. 1. de reſsig. quæſst. 3. num. 3. & D. Valençuela conſs. 32. num. 48. Qui tradunt, quòd

^† talis renuntiatio valet, etiam ſsi ſsit còditionalis, puta Renuntio ſsub conditione, quòd detur Petro, & ſsi non detur, retineo in me, & quòd, qui ita conſsentit in iure ſsuo tranſsferendo in alium, iura ſsua perdit, & aliena fortificat.

Neque obſstabit replicetur,

^† quòd cùm Proregibus, & Gubernatoribus detur plena facultas, has Commemdas de novo concedendi, non videbatur deneganda, ut ſsub medio, & prætextu dictarum renunmtiationum poſsſsent eas prorogare, arg. tex in. l. quod cui plus eſst, licet, de reg. iur. in 6. cum ſsimilibus. Maximè ubi hoc fuerit i n perſsonis alioqui benemeritis. & quorum ſservitia talem, aut pleniorem remunerationem exigerent, iuxta ea, quæ in ſsimili tradit Iacob. de Belviſso in cap. 1. in princ. de his qui feud. dar. poſsſs. Vbi docet,

^† quòd ſsi feudum Ecceleſsiæ erat ſsolitum concedi ad tempus dumtaxat, vel in maſsculis |

fol. 328

tantùm, poterit Prælatus id concedere in lõgius tempus, & in fœminas, propter remunerationem illius, cui fit corceſssio, quãquam doctrinam ibidem ſsequuntur Nicol. de Neap. & Albarot. num. 17. &. Præpoſsit. num. 33. Iaſs. in. l. ex hoc iure, effect. 9. D. de iuſst. & iur. & in l. ſsi non ſsortem, §. libertus, effect. 7. D. de cond. indeb. & in l. 1. num. 17. C. de iur. emph. & eſsſse communem opinionem teſstatur Curt. Iun. in tract. de feud. 2. part. quæſst. 6. princip. num. 6. & plures referens Tiraq in. d. l. ſsi unquãunquam, verb. Donatione, num. 28. & ſseqq. & Petrus Petra de poteſst. Princ. cap. 32. quæſst. 5. num. 55. ubi quòd feudum Eccleſsiæ poteſstex cauſsa remunerationis concedi, ut tranſseat ad fœminas.

Nam

^† illa regula, cui, quod plus est, licet, &c. non habet locum in feudis, ut per Roſsenthal. cap. 1. quæſst. 16. gloſsſs. B. & Ioannem Franc. à Ponte, omninò videndũvidendum, in tract. de poteſst. Proreg. pag. 278. num. 5. ubi huius dicti rationem reddit, & inter varias limitationes, quas patitur, illam etiam recipit, ut non procedat in iuriſsdictionalibus, quæ meri imperij ſsunt, & alijs, in quibus, quis vices alterius gerens, mandatam, & limitatam iuriſsdictionẽ exerceat, cùm ea tantùm, ſsibi quis ex mero imperio aſsſsumere poſssit, quæ lege ſspecialiter data ſsunt, ut rectè advertit Cuiacius in l. ſsi quis, §. eius, qui deportatur, D. de iniuſst. rup. & in operibus poſsthum. ſsub. l. 1. D. de iuriſsd. om. iud. & ſsub l. 2. D. de leg. 1. cuius ſsententiam probat etiam Pet. Fab. in l. non debet, D. de reg. iur. Vincent. Cabotius lib. 2. diſsput. cap. 5. in fine. Et Ego oilm Salmanticæ pluribus proſsequutus ſsum,

^† dum rationem, & cõciliationem inquirerem l. illicitas, §. qui univerſsas, D. de offic. Præſsidis, quæ ius gladij, & damnationis in metallũmetallum Præſsidibus tribuit, cũcum l. 1. §. deportatos. D. de leg. 3. & alijs, quæ eiſsdem deportationis in certam inſsulam facultatem denegant. Quemadmodum neque confiſscationem bonorum facere poterant, l. unica, C. ne ſsine iuſsſs. Princ. certis iud. liceat confiſscare. Et idem

^† in materia diſspenſsationum latè probat Surd. deciſs. 268. num. 20. & 21. P. Sanchez de matrim. lib. 8. diſsput. 1. num. 32. Caldas Pereira de nom. emph. q. 21. num. 65. & latiſssimè in feudis loquens Roſsenthal. cap. 9. quæſst. 34. num. 6.

Vnde

^† cùm Rex noſster admiſssionem eiuſsmodi renuutiationum ſsibi refervaverit, & Proregibus, & Gubernatoribus denegaverit, alia ratio inquirenda non eſst, ut in ipſsis noſstris terminis tradit D. Valençuela conſs. 83. num. 141. & 142. Vbi etiam addit, quòd in voluntarijs non fit extenſsio de uno caſsu ad alium. Praſsertim cùm militer ea, quam retulimus, de fraudibus, & malitijs obviandis. Et exemplum, quod adduximus, de Prælato resEcccleſsiæ infeudante, ultra modum, vel tempus præfinitum, propter remunerationem, parum ſstringit,

^† cùm is ſsit earundem, rerum veluti directus dominus, & habeat eanmdem poteſstatem, quam Princeps, & ſsic hac in parte non utatur alienâ, ſsed propriâ authoritate, & iuriſsdictione.

Quò fit,

^† ut cum nulla malitia argui poteſst, benè poſssit Prorex admittere renuntiationem in favoren tertij, veluti cùm pater, qui Commendam poſssider in prima vita, vult. ab ea deſsiſstere, ut ad filium ſstatim tranſseat, qui mortuo eo, in Cõmenda ſsucceſsſsurus erat, matrimonij fortè contrahendi causâ, vel ex alia ratione, ut habetur in quodam capite epiſstolæ Regiæ ann. 1537. quod inſseritur in quadam ſschedula ann, 1540. & extat in. 2. tom. impreſsſs. pag. 197. Et confirmatur, & declaratur in alia epiſsrtola ann. 1574. eod. tom. pag. 213. cuius meminit (ad filiam extendens) Antonius de Leon d. tract. de confirm. Regijs, I part. cap. 9. num. 12. Hoc enim ſsolùm continet quandam diſspenſsationem, ſseu reſsolutionem dubitationis, quæ eſsſse poterat in eo,

^† utrùm pater ante mortem ſsuam hanc renuntiationem facere poſsſset: ut aliàs habetur in l. poſst mortem, C. de fideicom. Et ne obſstaret l. cùm pater, §. à filia, D. de leg. 2. quæ variare in electione ante mortem facta ei permittit, qui cùm moreretur, eligere iuſsſsus fuerat. Eò quòd hîc, cùm electio de certa perſsona facienda eſsſset, nullum præiudicium, niſsi ipſsius eligentis verſsari poterat, cùm neceſsſsario perſsona illa ſsuccedere debeat, ut rectè circa. d. §. tradunt DD. quos refert Molina lib. 2. de primog. cap. 4. num. 22. cum ſseqq. Mieres in eod. tract. 3. part. quæſst. 18. num. 7. Padilla in l. unum ex familia, num. 10. de leg. 2. Simon de Prætis coniect. ult. vol. lib. 1. pag. 66. ſsolut. 4. num. 1. 1 & 2. & Valaſscus conſsult. 108. part. 1.

Cæterùm

^† in nullo alio Commendæ ſstatus mutatur, neque, fit nova eius inveſstiturta, aut temporis progatio, ſsed filius tantùm ſsuccedit in iure, loco, & tempore, quod habiturus eſsſset, ſsi pater per mortem de medio ſsublatus fuiſsſset, & ex titulo illius huius poſsſseſssio informatur, ut in ſsimili habetur in l. emtore, C. de hæred. vel act. vend. ubi. Bald. notab. 1. l. ſsi donatæ, §. 1. D. de donat. inter, l. ſsi ager, in fine, ubi Bartol. D. de reivind. l. invitus, §, plerumque, D. de reg. iur. cũcum traditis à Tiraq. & alijs, quos refert Pertus Surd. in. tract. de aliment. privil. 51. num. 8. & 9. & conſs. 22. num. 16. cum ſseqq. lib. 1. Tib. Decian. reſsp. 9. num. 38. vol. 1. latiſssimè D. Valençuela conſs. 69. ubi quòd inveſstituræ antiquæ tenor attendi debet, & quòd ex tituli primordio poſsterior formatur |

fol. 329

eventus, & Ioann. Franc. à Ponte in tract. de poteſst. Proreg. tit. 8. §. 1. n. 11. pag. 250. ubi inquit, quòd prohibito alienationis feudi non comprehendit eam, quæ fit in agnatum proximè ſsucceſsſsurum, ex reg. te. in cap. 1. §. & ſsi libellum de alienat. feudi paterni, & in §. fed & res, per quos fiat inveſstitura, quia ex unitate, & connexitate perſsonarum non dicitur alienatio, ſsed omnio in vim refutationis reſsolvuntur, & non poteſst conſsiderari intereſsſse domini, neque agnatorum, cùm renuntiatarius ſsit immediatus ſsucceſsſsor, & non plus iuris in eũeum trãſsferatur, quàm habet idem alienans, ut latiùs per Iſserniam, & Scribentes in d. §. & ſsi libellum, & in d. §. ſsed & res, & in §. & ſsi clientulus de alien. feud. Idem Ponte pag. 142. num. 20. ubi quòd feudum à patre acquiſsituin, & filio refutatum, non dicitur in patris perſsona novum, ſsed antiqum, & paternum, poſst Zaſsium de feudis, 3. part. pag. 13.

Et ita hoc in

^† caſsi in perſsona filij non debet expediri titulus nov feudi, ſsive novæ Cõmendæ, neque prætendere poterit, ut ab eius perſsona vitarium tempus denuò currere, & cõputari incipiat, ut aliqui aliquando fruſstrà tẽtarunt. Nam licèt hoc non ſsatis exprimatur in d. ſsched. anni 1537. poſsteà tamen ſsufficienter declaratum fuit in illa alia ann. 1574. ibi: I en lo que toca à que los padres buelgan que en ſsu vida comience la permiſsſsion en lo hijos, por lo que toca à caſsamientos, ò por otros fines; pues no parece que tiene inconveniente, lo podreis hazer, i permitir, haziendolo por la miſsma via de permiſsſsion, ſsin dar titulo de En comienda

Quæ lex cùm

^† ſsit alterius declaratoria, præterita quoque comprehendit, & trahitur retrò, etiam ad deciẽdas lites, quæ ante eam ortæ fuiſsſsent, ex tex. in auth. de filijs ante dot. inſstr. nat. §. 1. Bald. per tex. ibi, in l. non dubiũdubium, C. de legibus. Alex. conſs. 7. num. 4. lib. 2. Felin. in cap. ſsin. de conſstit. num. 4. Burg. de Paz in l. 3. Tauri, num. 37. ſsive Priceps utatur verbo declarativo, ſsive non, ut probat Menoch. de arbitrar. caſsu 185. num. 26. & alij, quos refero infra cap. 25. num. 16. Et hoc expreſssiùs videtur inſsinuari in illis verbis: Pues no parece que tiene invonveniente. Etenim ſsi nova CommẽdaCommenda eſsſset, & de novo per duas, pluresvè vitas duratura, reſsultaret invonveniens perpetuitatis Commendarum, & fraudandi proviſsionem legum de eis loquentium, quæ ob hunc reſspectum prohibent renuntiationes in favorẽ tertij, ut ſsuprà retulimus.

Ac prætereà cùm dicta epioſstola dicat, quòd non detur titulus novæ Commendæ, ſsed tantùm quædam permiſssio, ſsive diſssimulatio renuntiationis, ſsatis apertè oſstendit, nihil innovari voluiſsſse de forma, & ſstatu antiquæ cõmendæ. Nam

^† nova forma inveſstituræ mutat naturam feudi, ſsecus verò ubi antiqua permanet, ut docuit Bald. in cap. 1. §. inſsuper, verſsiculo Quæro ſsi vaſsſsallus, circa finem, col. 4. de prohib. feud. alien. per Fred. & in cap. 1. §. hoc quoque de conſsuet. rect. feud. Alex. in l. ſsi mihi, & Titio col. 2. de verbor. oblig. Iaſs. conſs. 24. col. 5. vol. Afflict. deciſs. 112. num. 5. & decif. 148. num. 8.

Neque obſstat,

^† quòd iuxta hanc ſsententiã ſsi per hunc patris regreſsſsum non aperitur, & incipit feudum in perſsona filij, videntur fuperfluæ dictæ leges, & quòd de dubio non ſserviant, cõtracontra l. quod Labeo de Carbon. edicto, cùm certi iuris fitm quemlibet poſsſse renuntiare iuri ſsuo, ut ſsuprà diximus. Etrenim, in CommẽdisCommendis hoc ſsatis dubitabile erat, ex ſsuprà relatis. Et

^† quando verba removent dubitionem, quæ ſsineſsſse poterat, ſsatis operantur, & non dicuntur ſsuperflua, l. quæ dubitationis, D. de reg. iur. & ibi Decius num. 1. l. qui mutuum, & ibi gloſsſs. D. mandati, Alex. conſs. 33. num. 9. vol. 1. Craveta conſs. 70. num. 24. & cum alijs Petr. Surd. conſs. 127. num. 71. Simon de Prætis ubi ſsup. lib. 2. pag. 262. num. 34. & 35. Neque etiã dicuntur verba ſsuperflua, per quæ clariùs apparet, quod priùs erat diſspoſsitum, ex Decio in l. fin. C. de pact. Alex. in l. ſsi quis mihi bona, §. iuſsſsum, num, 12. D. de acquire hæred, Neque quando cõtinentcontinent id quod tacitè inerat, Alex. d. conſs. 33. n. 9. Pariſs. conſs. 110. num. 47. vol. 1. Ripa in cap. 1. de reſscript. num. 44. Surd. ſsup. num. 7. Prætis num. 36. & 37. Præterquãm quòd.

^† ubi verba funt clara, prout hæc huius ſschedulæ, de qua loquimur, ab eis non eſst recedendum, pro eo quòd debeant aliquid operari, vel ne diſspoſsitio ſsit inutilis, Alex. conſs. 82. num. 16. vol. 6. Prætis ſsup. num. 51. verſs. Decimoquintò limitatur ex verbis claris argum. tex. in l. ille, aut ille, §. cùm in verbis, D. de legat. 3. & in l. cõdtinuscondtinus, §. cùm ita, D. de verb. obligat. cum ſsimilibus.

Svperst,

^† ut de Commendis in Curia vacantibus pro coronide huius capitis aliquid adnotemus. Et ſsanè licèt

^† in beneficijs Eccleſsiaſsticis certa, & conſstans regula ſsit, quod ad ſsolam Pontificis proviſsionem expectant, & ligãtur manus ordinariorum collatorum, cap. præſsenti, de præb. in 6. Clem. 1. ut lite penẽt. cũ alijs, quæ latè adducit Palac. Rub. in pecul. tract. de benef. vacant. in Curia, Flamin. Pariſs. d. tract. de reſsig. benef. lib. 10. q. 6. n. 57. Hieronym. Gonçalez ad reg. 8. Cancell. gloſsſs. 13. per totam, Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 1. §. 1. & noviſssimè alios referens D. Valençuela conſs. 123. num. 77. & 106. vol. 2. In noſstris tamen Commendis hoc non reperitur |

fol. 330

cautum, & ſstatutum, & ita Proreges, & Gubernatores, qui commendandi facultatem habent, Comendas in Curia, & ubilibet vacantes, conferre poſsſsunt, ubi vacatio ad eorũeorum notitiam pervenerit, niſsi fortè peculiaris aliqua proviſsio Regis noſstri intervenerit, ut ſsæpè fieri ſsolet, & in capitibus ſsequentibus proſsequemur. Nam cùm hoc illis denegatum non ſsit, eiuſsmodi Commendæ aliarum naturãnaturam ſsequuntur, l. præcipimus, in fine, cũcum vulgat. C. de appellat. Et ita multoties à Supremo Conſsilio Proregibus providendæ, & conferendæ remitti ſsolent.

Neque

^† obſstat exemplum beneficiorum in Pontificis Curia vacantium. Nam ibi hoc ius introductũ fuit per regulam Cancellariæ ſspecialiter de eo prolatam, quæ cùm ius ſsingulare contineat, hoc eſst à iure communi devians, non

^† eſst ad exemplum, & conſsequentiam trahendum, ubi idem expreſsſsum non fuerit, l. ius ſsingulare 16. D. de legib. ubi DD. præſsertim Anton. Faber in rationalib. cap. quæ exorbitant, de reg. iur. lib. 6. ubi latè Pet. Pech. gloſs. verb. Proceſsſsus, in cap. 1. de reſscript. in 6. cum copiosè adductis à Tiraquel. de retract. lign. in præfat. num. 62. Molina de primog. lib. 3. cap. 4. num. 23. & D. Valençuela conſs. 18. nu. 57. & ſseqq. ubi hinc deducit, omnem receſsſsum à iure communi eſsſse odioſsum, & ſstricti iuris. Et in terminis ipſsarum regularum Cancellariæ,

^† quòd non faciant, vel inducant conſstirutionem generalem, nec ligent exiſstẽtes extra Curiam, docet expreſssè Ancharran. conſs. 292. incip. Efficaciam, Felin. in cap. 2. de reſscript. num. 46. & ad eum ſse remittens Rebuff. in præfat. ad reg. Cancel. verb. Cancellariæ.

CAPVT VII. Qualiter se Proreges, & Gubernatores in Commendarum collatione habere debeant, & an peccent, & ad restitutionem teneantur, si indignos elegerint, vel etiam dignos, omissis dignioribus?

CAPVT VII. Qualiter ſse Proreges, & Gubernatores in Commendarum collatione habere debeant, & an peccent, & ad reſstitutionem teneantur, ſsi indignos elegerint, vel etiam dignos, omißis dignioribus?

SVMMARIVM CAPITIS Septimi.

1 COmmendæ Indorum debent inter benemeritos distribui, & hoc pluribus ſschedulis enixè caveri; & ipſsorum Proregum inſstructionibus, quarum verba expenduntur.
2 Reges etſsi poſsſsint ad libitum Commendas concedere, alijs tamen Gubernatoribus id non licebit.
3 Executor teſstamentarius debet eligere pauperes, quos teſstator deſsig navit, & aliter faciens recuſsari poteſst.
4 Debitor in concurſsu creditorum, quibus omnibus ſsolvendo non ſsit, debet ſservare antiquitatem, & prælationem, ſsub peccato, & onere reſstitutionis.
5 Matienzi, & Zapatæ gravia verba referuntur contra Gubernatores, qui Commendas immeritis tribuunt.
6 Commendæ, & alia præmia Indiarum, an benemeritis debeantur ex iuſstitia commutativa, vel diſstributiva?
7 Commendas tribuens immeritis, peccat, & tenetur ad reſstitutionem.
8 Electio digni, omiſsſso digniori, in proviſsione Commendarum, an inducat peccatum, cum onere reſstituendi?
9 Iustitiæ diſstributivæ violatio, an inducat obligationem reſstituendi?
10 Conſscientia Proregum, & Gubernatorum in distribuendis Commendis inter benemeritos, pluribus ſschedulis oneratur.
11 Clauſsulæ: Super quo conſscientiam tuam oneramus, quis ſsit effectus?
12 Appellari potest ad Regias Cancellarias Indiarum de iniuſsta Proregum, & aliorum Gubernatorum Cõmendarum proviſsione.
13 Edicta figenda ſsunt ad proviſsionem Commendarum, ut benemeriti de iure ſsuo docere poßit, & quis terminus in illis aſssignari debeat?
14 Proreges Peruani provident Cõmendas abſsque edictorum fixione.
15 Informationes benemeritorum, qualiter faciendæ, & ad Regium Conſsilium mittendæ ſsint?
16 Confirmationis Commendarum petendæ neceſssitas, quando, & quare introducta?
17 Proreges, & Gubernatores multũmultum debent ſsuum arbitrium informare ante proviſsionẽ Commendarum.
18 Geminatio, & repetitio alicuius præcepti denotat, & importat maiorem, & præciſsiorem eius obſservantiam.
19 Forma mandati, legis, & statuti, ubi eſst expreſsſsa, & aperta, ad unguem ſservari debet, & quòd ſsolet attendi magis quãquam ratio.
20 L. cùm hi, §. ſsi Prætor, de tranſsact. & aliæ ſsimiles expenduntur, & illustrantur.
21 Iudex non debet arbitrari in determinatis à iure.
22 Commendæ, quæ benemeritis non conferũturconferuntur, pluribus ſschedulis irritari iubentur.
23 Lex ubi procedit annullando actum contra eius ordinationem, formam inducit.
24 Proreges, & Gubernatores pauci faciunt tale ſscrutinium, quale per ſschedulas Regias requiritur ad iuſstam proviſsionem Commẽdarum.
25 Leges per non uſsum abrogari ſsolent.
26 Factum quod ſsit, nũnum debet inſspici, ſsed quod fieri debet.
27 Leges, ut per non uſsum abrogentur, neceſsſsaria eſst Principis ſscientia, & tolerantia.
28 Reges noſstri quotidie renovant ſschedulas, |
fol. 331
quæ benemeritos remunerari, & anteferrri præcipiunt.
29 Proregum, & Gubernatorum proviſsiones, ceſsſsante fraudis ſsuſspicione, approbari ſolẽtſolent, & quare?
30 Iudicis factum in dubio habet pro ſse præſsumtionem iuris, & iustitæ.
31 Iudicum, & Gubernatorum facta, & decreta facilè non convellere, Reip. intereſst, & quare?
32 Commendarum in proviſsione, omnium oppoſsitorum merita exactè trutinari, difficile eſst.
33 Eligendorum merita non ſsemper valdè acriter trutinari poſsſsunt, nec debent, ex Molina, & Soto.
34 Difficultas examinis oppoſsitorum ad Cõmendas, qualiter ſsuperari poſsſsit?
35 Romani Imperatores quomodo notitiam plenam geſstorum in ſsuo Imperio aſsſsequerentur?
36 Curioſsi, qui apud Romanos dicerentur? & eorum officium, & utilitas.
37 Officium memorialis, ſsive à memoria, quod eſsſset apud Romanos, & Rebuffi querimonia, quòd hodie non uſsitetur.
38 Aſsſsuerus Rex Perſsarum habebat librum omnium benemeritorum ſsuæ Monarchiæ, quamvis illa latiſsſsima fuit, & eo mediante, habut memoriam Mardochæi.
39 Ferdin. I. Rex Neapol. qualem librum babuerit virorum digniorum?
40 Principem ſsolicitum nihil latere poteſst, ex Caſsſsiodoro.
41 Diligentia poßibilis omittenda non est, ſsub eo colore, quòd ea, quæ omnino ad aliquem actum neceſsſsaria ſsit, conſsequi non poſsſsit. Et locus Horatij.
42 Ignorãtiam affectare videtur, qui nullam diligentiam adhibet ad ſscientiam conſsequendam.
43 Ignorantia craſsſsa, & affectata non excuſsat.
44 Lex generaliter, §. quod ergo, D. de fideicom. libert. expenditur.
45 Prorex, vel Gubernator, qui per ſse ſsufficientem henemeritorũhenemeritorum notitiam habere non poteſst, debet alios bonos, & ſscientes viros conſsulere.
46 Ignorantia facti ei nocet, cui negligentia obijci potest. L. regula, §. ſsed facti, D. de iur. & fact. ignor. & l. ſsi aviam, C. de ingen. manumiſs. & aliæ ſsimiles expenduntur, ibidem.
47 Peritiores conſsulere tenetur, qui per ſse plenam alicuius rei notitiam aſsſsequi non valet.
48 Aſsſsertio alicuius perſsonæ probæ, & fidedignæ ſsolet ſsufficere, ut quis dicatur benè informatus.
49 Viro bono an quis credere poßit, etiam in præiudiciũ tertij, & quid in criminalibus, & an ſsi deponat ſsine partis citatione?
50 Proregibus, & Gubernatoribus inexpertis iniungendum eße, ut peritiores conſulãtconſulant, graviter tradit Matienz. cuius verba referunt. Et alia ex instructionibus ipſsorum Proregum.
51 Benemeritorum gradus, ſseu claſsſses, Regijs ſschedulis constituuntur, &, quoad fieri poſsſsit, ſservandæ ſsunt, & quæ illæ ſsint?
52 Benemeritorum qualitates, quomodo in eorum concurſsu Gubernator expẽdere debeat?
53 Præmia publica ita diſstribui debent, ne alij affluant, alij paupertate ingemiſscant, ex Caßiodoro, & alijs.
54 Pauperum res præſstare divitibus, magnum ſscelus eſst, ex D. Ambroſsio.
55 Incolæ Indiarum, vulgò Pobladores antiguos, magnifaciendi ſsunt, & quare?
56 Servitia antiqua ita remuneranda ſsunt, ut præſsentia non negligantur, quibus ante parta tuentur.
57 Præmiorum exempla nutriunt virtutes, ex Caſssiod.
58 Nobile pleniùs remunerandi ſsunt, quàm plebei, & etiam in eleemoſsynis præferrri debent.
59 Neceßitati urgentiori aliquando ſsubveniendum est, etiam ſsi alij magis benemeriti reperiantur, & de filijs Conquiſsitorum.
60 Liberalitas Principum in nobiles familias ſsemper gratioſsa fuit.
62 Senectutis benemeriti ratio haberi debet, ne aliàs fruſstra præmium ſsperet.
63 Libertatis collatio in mortis tempus reſservata, ſsemper penè inutilis viſsa fuit.
64 Viduis boneſstis, & virginibus, quæ periculum patiuntur, maturè ſsuccurrendum eſst.
65 Cap. conſsideranda, & cap. paſsce 86. diſstinction. expenduntur.
66 Rigor ſstrictus legum ſsæpè ex æquitate, & rerum circumstantijs temperatur.
67 Æquitatis definitio, & quatenus, & quãdo ea legum præſscripta temperare poſsſsimus.
68 Gubernator cavere debet, ne prætextu æquitatis decipiatur, vel affectibus ſsuis indulgeat.
69 Prudentia in omnibus utendum, & eius diſstinctio, & diffinitio, ac partes.
70 Cap. 1. de officio custodis notatus, & exornatur.
71 Recti, & æqui ſsub ſspecie ſsæpè decipimur. L. ſsi ſservum 91. §. ſsequitur, D. de verbor. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
72 Mala ſsæpè ſspeciẽ habẽthabent honeſsti, ex Se neca.
fol. 332
73 Prudentia eſst ſsal omnium virtutum.
74 Æquitas cerebrina fugiẽdafugienda, & eius dãna.
75 Modus ita exceditur in eo, quod est maius, quàm in eo quod eſst minus.
76 Commendarum in distributione Proreges, & Gubernatores debent eſsſse fideles diſspenſsatores, tam in modo, quàm in tempore.
77 Diſspenſsator fidelis, quis dicatur à Chriſsto Domino apud Lucam, & Matthæum?
78 Dilatio cul pabilis in ſsolvendo debito, & in remunerandis benemeritis, peccatum inducit.
79 Iudex neligens in litium determinatione graviter peccat.
80 Gubernator celerier benemeritos remanerando eos magis obſstringit.
81 Gratia, quæ trada eſst, ingrata redditur, & celeritas beneficij illud auget, ex Senec. Caſsſsiod. & alijs.
82 Vendi videtur, quod precibus & dilatione, aut diligentia emitur.
83 Beneficij perfecti, quas regulas conſstituant Seneca, & alij.
84 Liberalitati ratio ineſsſse debet, ex Plin. Iun.
85 Commodum debet eſsſse cum modo, ex Caſsſsiod.
86 Gubernator, ſsi ut debet, in conferendis Cõmendis procedat, non timeat querelas eorũeorum, qui ſsine ſsote remanſserint.
87 Animus læſsus vociferatione paſscitur, ex Caſsſsiod.
88 Regium eſst male audire, etiam cùm benefeceris.
89 Auguſstus Cæſsar quid reſsponderit querenti, ſsibi datum non fuiſsſse, quod petierat.
90 Commenda ubi alicui datur propter merita, ea præcedere debent, & non de futruo ſsper ari.
91 Qualitas, quæ ad aliquem actum requiritur, antecedenter intervenire, & probari debet. L. cõtinuuscontinuus 136. §. cùm quis, in fine, de verb. oblig. expenditur, ibid.
92 Qualitas adiuncta verbo, ſsecundùm tempus, & diſspoſsitionem illius regulari, & attendi debet.
93 Lex reſscripta, in fine, D. de mun. & honor. expenditur, & illuſstratur.
94 Donatio permiſsſsa ob merita, intelligitur de præteritis.
95 Res omnis quæ pro forma alicuius actus requiritur, ei contemporanea eſsſse debet.
96 Merita ſsufficientia ſsi qui acquiſsierit poſst Commendam ſsibi factam, an illi auferri poßti tanquam indigno?
97 L. 15. tit. 10. lib. 5. recop. expenditur, & illuſstratur.
98 Commẽdæ etiam pro ſservitijs futuris dari poſsſsunt, ſsecundùm Matienzum, quod declaratur.
99 Donatio ob ſservitia futura dicitur etiam remuneratoria.
100 Commenda nulliter data, vel iuris ordine prætermiſsſso, confirmari potest, ſsi cauſsa ſsubſsequatur, per quam, etiam non data, de novo dari deberet. L. fin. §. fin. D. quod metus cauſsa expenditur, & illustratur, ibid.
101 Iudex appellationis poteſst confimare ſsententiam nulliter prolatam, ſsi conſstet de iuſstitia cauſsæ in ſsubſstantialibus, & idem eſst in executivis.
102 Executivo in proceſsſsu quando poſsſsit Iudex ſsententiare in via ordinaria?
103 Commenda an dari poßit per Gubernatores ei, qui defectum meritorum pecunia ſsupplet, Regijs arcis inferenda? & caſsus, qui ſsuper hoc de facto contigit.
104 Turpi ex cauſsa datum non ſsolet danti reſstitui, ſsed fiſsco applicatur.
105 Iudicis iuſsſsus, & interventus excuſsat à præſsumtione doli, & turpitudinis.
106 Conditio ob cauſsam, vel cauſsa data, cauſsa non ſsequuta, quando locum habeat?

VAcantes porrò

^† Commendas Indorum, non ad libitum voluntatis ſsuæ Proreges, vel Gubernatores conferre debẽtdebent, ſsed mandatorum, quæ ſsecum portant præcepta ſservãtes, eas inter benemeritos deſstribuere, quorum remuneratio Reges noſstros pijſssimos ad earundem creationem, & conſservationem adegit, ut latè dixi ſsuprà hoc lib. cap. 1. ex num. 45. & cap. 2. ex num. 53. Et hac propter innumeris propè ſschedulis, inſstructionibus, atque ordinationibus Regijs, quæ referuntur in 2. tom. impreſsſs. ex pag. 183. & ab Antonio de Herrera in ſsua generali Indiarum hiſstoria, Ioſseph. Acoſsta de proc. Ind. ſsalu. lib. 3. cap. 11. Fr. Ioann. Zapata in tract. de iuſst. diſstrib. 1. part. cap. 4. num. 18. Ant. de Leon in |

fol. 333

tract. de confirmat. Regijs, 1. part. ſsol. 4. 51 62. 74. 94. & alibi paſssim, enixè cavetur, & ingeminatur hæc meritorum attẽtio, & conſsideratio, non ſsolùm quando à Proregibus, & Gubernatoribus Cõmendæ conferendæ ſsunt, verùm & ubi ab ipſso Rege, & Supremo eius Indiarum Conſsilio. Et forma cõſtituiturconſtituitur, quæ in exquirendis, cognoſscendis, & expendendis meritis habenda eſst. Et in ipſsorum Proregum mandatis, vel inſstructionibus cap. 17. quod extat 1. to. ſsched. pag. 312. ſseriò eis, & ſsignãter iniungitur, ut poteſstate commendandi ſsibi conceſssâ, ita iuſstè, & circunſspectè utantur, ut ſsemper benemeritos præferant, ut eorum hac in parte querimoniæ in poſsterum ceſsſsent, & alia damna, quæ ex hoc provenire poſsſsent, his verbis: Os mando, i afectuo ſsamente encargo, que procedais contoda ſsuſstificacion en la proviſsion de las dichas Encomiendas, teniendo eſspecial cuidado de preferir à los que huviere de mayores meritos i ſservicios: i de eſstos à los deſscendientes de los primeros Deſscubridores, i vezinos mas antiguos, que mejor, i con mas fidelidad ayan ſservido en las ocaſsiones paſsſsadas, &c.

Vndè dimnant,

^† quòd licèt in ipſsis Regibus hanc neceſssitatem benemeritos his Cõmendis remunerandi, non uſsquequaque præciſsam eſsſse concederemus, ex rationibus, quas tradit Anton. de Leon ubi ſsup. 1. par. cap. 15. num. 24. & 28. & à Nobis alio loco dicendis. Proreges tamen, & Gubernatores, ita fortiter ſstringit, ut ab ea nullo modo, ſsalvâ iuris, & conſscientiæ ratione, diſscedere queant, ut in ſsimili videmus

^† in executore teſstamentario, vel alio, cui teſstator bona ſsua inter certos, & deſsignatos pauperes, vel alia opera pia diſstribuenda reliquit, debet enim præcisè eos eligere, quos teſstator nominavit, cap. tua nos, de teſstam. Clem. 1. eod. ubi DD. & Craſsſsus lib. 2. recept. ſsentent. §. executores, q. 10. in princ. qui hoc adeò verum eſsſse dicunt, ut ſsi excederet, recuſsari poſsſset, vel ab officio removeri, tãquàm ſsuſspectus, ut per gloſsſs. communiter approbatam, in l. apertiſssimè, verb. Executore, C. de iudicijs, Specul. tit. de inſstr. edit. §. nunc verò, num. 52. Iafredum deciſs. 341. & Ioann. à Canibus in tract. de execut. part. ult. num. 28.

Et idem contingti

^† in debitore plurium creditorum, quibus ſsolvendo nõnon eſst. Nam ubi per ſsententiam declaratum eſst, quibus, & quo ordine, & gradu ſsolvere debeat, ſsi ſsecus fecerit, ut iterum ſsolvat, condemnabitur, & ad reſstitutionem tenebitur, ut conſstat ex tex. iunctâ gloſsſs. verbo Satisfaciant, in l. fin. §. & ſsi præfatam, verſs. Sed & ſsi, C. de iur. delib. ubi Bart. Bald. Salicet. Iaſs. & latè Fab. Turretus conſs. 47. num. 17. & ſseqq. lib. 1. & ex tex. & ibi Bart. in l. ſsi quis, D. quæ in fraud. credit. & in l. 7. ubi Gregor. tit. 15. part. 5. latè Flores de Mena lib. 1. variar. cap. 6. per tot. maximè §. 2. à num. 1.

Et ita

^† in noſstris terminis inquit Matienzus in l. 5. gloſs. 2. tom. 10. lib. 5. recop. ſse graviter mirari, & dolere, quòd cùm tot legibus optimè ſsancitum ſsit, Indorum Commendas, aliaq́ue Indiarum commoda, & officia, antiquioribus, & benemeritis, eorumq́ue filijs, tribuenda eſsſse, nihil minùs ſservetur, diſstributioneſsq́ue contra leges à Proregibus, & Moderatoribus fiant in malè meritos, ipſsorumq́ue Proregum, & Moderatorum aſsſseclas. Vnde querimoniæ plures, bella civilia, ſseditiones, & ſscandala orta ſsunt. Matienzi ſsententiam, eo nõ relato, ſsequutus videtur Fr. Ioan. Zapata in tract. de iuſstitia diſstrib. 1. par. cap. 4. num. 18. & 2. par. cap. 5. num. 13. & 25. ubi latè agit de hac præciſsa obligatione remunerãdiremunerandi Conquiſsitores, & eorum filios, & 3. par. cap. ult. ex nu. 3. Vbi fundare intendit,

^† hanc remunerationem, & obligationem non ſsolùm ad iuſstitiam diſstributivam, verùm ad commutativam pertinere. Et licèt poſsteà num. 16. propriùs ad diſstributivam ſspectare reſsolvat, eò quòd ſsecũdùm cuiuſsque merita, & dignitatem debent elargiri, adhuc tamen cum Soto, Ledeſsma, Navarro, Azorio, & Rebello concludit, non ſsolùm

^† Gubernatorem, qui hæc præmia, relictis dignis, immerẽtibus tribuit, verùm & eos, qui quavis ex cauſsa hoc illis conſsulunt, vel pretio, precibus, aut favoribus impetrãtimpetrant, mortaliter peccare, & ad reſstitutionem tenêri. Et in quæſstionem vocat,

^† an idem reſsolvendum ſsit, ubi licèt dignus eligatur, alij tamen, qui digniores erant, relinquuntur, vel ſsolùm eo in caſsu mortaliter peccet. De quo articulo optimè etiam in eiſsdem terminis noſstrarum Commendarum agit Anton. de Leon ubi ſsup. cap. 11. cum ſseqq. diſsputans, an Commendæ bona Reipublicæ cenſsenda ſsint? Et videri poterũtpoterunt, quæ in ſsimili cum eodem Soto, Aragon, Baldeo, & alijs, quos plenè refert, de electione digni omiſsſso digniori in Epiſscopatibus, beneficijs, & alijs, tradit Nicol. Garcia de benefic. 7. par. cap. 16. num. 5. & ſseqq. maximè ex nu. 26. Vbi

^† quòd violatio iuſstitiæ diſstributivæ inducit obligationem reſtituẽdireſtituendi, Rebellus ubi ſsup. pag. 22. Bobadilla in Politica lib. 1. cap. 3. num. 76. Leſssius de iuſstit. & iure lib. 2. cap. 32. Schitinus integro tract. de iuſstit. diſstribut. Dom. D. Roderic. Acuña Archiep. Bracharẽſsis in notis ad cap. ſsi fortè, diſstinct. 36. pag. 575. num. 4. & 6. ubi quòd mortiferè peccat, qui omiſssis dignioribus, dignos eligit, non tamen tenetur ad reſstitutionem, niſsi in certis caſsibus, quos ibi declarat, & Nos latiùs in lib. |

fol. 334

3. cap. 15. n. 66. ubi de rebus Eccleſsiaſsticis agemus.

Accedit his

^† plurium ſchedularũſchedularum deciſsio, & præſsertim illius anni 1588. directæ ad Proregem PeruanũPeruanum D. Comitem del Villar Pag. 238. & alterius novioris 12. Decembris, anni 1619. datæ apud D. Laurentium, cuius memini ſsuprà cap. 5. num. 64. quæ non contentæ dictam diſstribuendi Commendas inter benemeritos obligationẽ graviter expreſssiſsſse, & quòd de iuſstitia magis dignis debeantur, ProregũProregum, & Gubernatorum, qui ſsecùs fecerint, ſsuper hoc conſscientiam onerant.

^† Quæ clauſsula oſstendit, eis, ut viris optimis, talem commiſsſsionem datam eſsſse, & non debere iura tranſsgredi, ut per Alexand. conſs. 118. num. 2. vol. 5. Socin. reg. 33. Anania conſs. 34. num. 16. & latè Bolognin. in addition. ad eundem. Et monitionem, & excitationem quandam, ut attentiùs procedant, & Deum, ac legum, ſsive ſschedularum præcepta præ oculis habeant, ut per Abbat. in cap. ult. §. 1. de offic. deleg. num. 7. Angel. in authent. ad hæc, C. de iudic. Paulum de Caſstro in l. à iudice, eodem tit. num. 8. Navarrum conſs. 6. de offic. deleg. Flores de Mena q. 4. à n. 67. & plures alij, quos refert Nicol. Garcia de benefic. 6. par. cap. 2. num. 100. Thom. Sanch. de matrim. lib. 8. diſsp. 27. num. 43. & Illuſstriſsſs. Dom. D. Roderic. Acuña Archiepiſsc. Brachar. in notis ad tex. in cap. habuiſsſse, diſst. 33. pag. 258. & in cap. quis autem, diſstinct. 54. num. 3.

Et per alias ſschedulas

^† permittitur ijs, qui ſse læſsos, aut gravatos ſsenſserint per Proreges, aut alios Gubernatores in Commendarum diſstributione, ab ea appellare, & cauſsam in Regijs Cancellarijs, vel in Regio Indiarũ Senatu iudicialiter proſsequi, quod ſsatis oſstẽdit, illis, ratione ſsuorum meritorum, has remunerationes debitas eſsſse, & in eis ius ſsaltem ad rem habere videri, argum. text. in princip. Inſstit. de action. cum ſsimilib.

Alijs quoque datis Matr. 15. Maij, anni 1594. 2. tom. pag. 236. & 237. & 28. April. anni 1602. & 28. Martij, anni 1618. quas refert Antonius de Leon dict. cap. 11. num. 15. 16. & ſsequentib.

^† ſseriò cavetur, & iubetur, ut cùm Commenda vacaverit, Proreges, vel Gubernatores edicta cũcum termino cõpetenti, aut triginta dierum, in locis publicis figant, & oppoſsitorum libellos patienter admittant, & diligenter expendant, qui ſse eâ dignos eſsſse prætenderint, ut ſsic meritis cunctorum collatis, eum eligant, qui iuſstioribus titulis, & maioribus meritis cõmendetur. Quam edictorum formam omnes ubique Gubernatores iam hodiè (licèt reluctantes) obſservant. Quamvis in termino pro regionum diſstantia, & arbitrio ſsuo, variare ſsoleant, & poſssint, ex his, quæ in ſsimili de edictis ad beneficia tradit, pluribus alijs relatis, Nicol. Garcia de benefic. 9. par. cap. 2. ex n. 36. & Auguſst. Barboſsa in collect. ad Concil. Trident. pag. 477. num. 59. uſsque ad pag. 479. Soluſsq́ue

^† Peruanus Prorex eam non admiſsit, ſsuæ dignitatis excellentiam, & alias rationes prætexens, quæ eum ab hoc onere excuſsare debuiſsſsent, quæ quidẽ admiſsſsæ videntur, cùm nihil ei ampliùs ſsuper hoc ſscriptum, & mandatum fuerit.

Et per alias ſschedulas

^† antiquas recopilatas d. 2. tom. pag. 176. & ſseqq. & 1. tom. pag. 223. & ſseqq. quæ hodiè renovatæ reperiuntur per quandam noviſssimam datam Matriti, 5. Iulij, an. 1527. Cuius etiam meminit Leo ubi ſsup. num. 30. fol. 64. Ijdemmet Proreges, & Gubernatores iubentur ſsingulis annis ad Regem, ac Regium Conſsilium relationem mittere de omnibus Commendis, quas vacare contigerit, & de meritis, & ſservitijs eorum, quibus illas contulerint, ut ſsic de huius actus iuſstificatione manifeſstiùs liquere poſssit. Et hoc præter

^† onus, quod eadem de cauſsa ipſsis Cõmendatis iniungitur, petendæ Regiæ confirmationis, per ſsched. datam Valliſsoleti, anno 1608. & ſsimiles, de quibus ſsuo loco dicemus, & latè agit Anton. de Leon ubi ſsuprà cap. 17. num. 4. & ſseqq.

Quæ omnia liquidò oſstendunt,

^† quàm ſsit verum, quod de præciſsa obligatione Proregum, vel GubernatorũGubernatorum dicti præcepti implendi, & benemeritos cognoſscendi, quærendi, & præferendi, ſsuprà retulimus, ſimulq́;ſimulque etiãetiam attẽdẽdi, quis, nõnon ſolũſolum dignus, ſsed dignior exiſstat, & minus, aut magis in ſse, vel in ſsuis progenitoribus remuneratus, ut ſsic omnibus, æquâ lãce trutinatis, & examinatis, arbitrium ſsuum rectiùs, & certiùs informare poſssint, & iniuncto ſsibi hac in parte oneri ſsatisfacere. Etenim ex

^† adeò enixa, & diverſsis tẽporibustemporibus repetita, varijſsq́ue cautionibus procurata, huiuspræcepti commendatione, maior vis, & declaratio voluntatis Regiæ colligitur; arg. l. Balliſsta, D. ad Trebell. l. cùm pater, §. filijs mater, D. de legat. 2. & eorum, quæ latè tradit Paul. Caſstrenſs. con. 89. n. 21. lib. 3. Mexia ad leg. Tolet. fundam. 1. part. 4. num. 13. & 18. Craveta conſs. 54. num. 7. & conſs. 151. num. 31. lib. 1. & Matienzus, qui refert triginta ſsex effectus geminationis in l. 11. gloſsſs. 3. num. 3. tit. 8. lib. 5. recop. D. Franciſs. de Alfaro de offic. Fiſscal. gloſsſs. 14. num. 4. & 15. & gloſsſs. 15. per tot. & gloſsſs. 28. num. 1. Pichard. in diſsp. de mora, à n. 81. Cevallos quæſst. 888. à num. 72. & n. 133. Mareſscot. qui aliqua notabilia, & fortia cumulat, lib. 2. variar. cap. 85. à num. 2. Caſstillo lib. 1. controverſs. cap. 47. num. 31. & quando |

fol. 335

geminatio inducat nullitatem, Decian. reſsp. 19. à num. 50. & reſsp. 39. à num. 39. lib. 2. & innumeri penè alijs aoud noviſssimum Alvarez de Velaſsco in axioamt. iur. lit. G. num. 1.

Et ita certum, & apertum

^† mãdatũ Principis redditur, ut ad unguem ſservari debeat, nec ab eius forma recedere liceat, l. diligẽterdiligenter, D. mand. cum alijs, quæ congeſssi ſsupri cap. præcedenti, num. 18. l. ſsi quis pro eo, D. eod. ibi: Igitur commodiſsſsimè ea forma in mandatis ſservanda eſst, ut quoties certum mandatum ſsit, recedi à forma non debet: quod idem procedit in forma legis, vel ſstatuti, quæ etiam in dubio intelligitur eſsſse ſsubſstantialis, ita, ut eius omiſssio actũactum vitier; præſsertim cùm lex ex tali forma prætendit aliquem certum finem, ſseu effectum, qui ſsi ea omittatur, nonpoteſst conſsequi, ut in optimis exẽplisexemplis, & noſstro caſsui valdè ſsimilibus probat

^† tex. in l. cùm hi, §. ſsi Prætor, D. de tranſsact. cuius hæc ſsunt verba: Si Prætor aditus citra cauſsæ cognitionem tranſsigi permiſserit, tranſsactio nullius erit mo mẽti: Prætori enim ea res quærenda commiſsſsa eſst, non negligenda, nec donanda. Sed, & ſsi non de omnibus inquiſsierit, tranſsactionem eſsſse irritãirritam, l. fin. C. de prædijs Decurion. cap. dilect. verſs. Niſsi fortè, de præbend. cum alijs iuribus plenè congeſstis à Iaſsone in l. ius publicum, D. de pact. & in l. 2. §. priùs, n. 12. D. de vulgar. Decio conſs. 612. num. 2. & 3. Tiraq. in l. ſsi unquãunquam, verb. Revertatur, num. 67. & ſseqq. C. de revocand. donat. Decian. reſsp. 46. volum. 2. n. 25. Craveta conſs. 1000. num. 136. 167. & 179. volum. 6. Anton. Gama deciſs. 45. num. 3. part. 1. Dueñas reg. 186. & 298. Gratian. reg. 112. D. Valençuela conſs. 73. num. 45. & conſs. 187. num. 77. part. 2. ubi quòd forma attenditur magis quàm ratio, & Nos ſsuprà cap. 6. n. 18. Simon Barboſsa in axiomat. iur. litt. A. axiom. 12. num. 26. & Velaſscus ead. litt. num. 119.

Quibus ſsimilis eſst alia iurisregula, quæ

^† habet, quòd in determinatis nõnon debet Iudex arbitrari, de qua in l. omniũomnium, D. de procurat. ubi DD. & additio marginalis ad gloſsſsam l. ſsi quis reum, D. de cuſstod. reorum, princip. Inſst. de offic. Iud. cum multis alijs quæ adducit Nevizan. in ſsilva nupt. lib. 5. num. 74. Corraſs. lib. 4. miſscel. cap. 12. num. 6. & Menoch. de arbitr. lib. 1. q. 14. per totum, ubi idem procedere docet, non ſsolùm in determinatis à lege, verùm & à conſsuetudine, & allegat Tiraq. de pœnis temp. in præf. num. 4. & illud Plauti in Amphytr. act. 4. dum inquit:

Hoc quidem profectò certum est, non arbitrarium.

Et in caſsu noſstro dubitationem non recipit, cùm

^† ferè omnes ſschedulæ, quæ de eo agunt, & præſsertim illa Matriti 15. Maij, ann. 1594. direct a ad Peruan. Proregẽ D. Marchionem de Cañete, 2. to. pag. 237. & illa de anno 1619 ad D. PrincipẽPrincipem Squilacenſsem, non ſsolùm dictã inquiſstionem, & diſstributionẽ, eo modo, quo diximus, fieri inbeant, ſsed decretum, & clauſsulam irritantem cõtineantcontineant, earum, quæ ſsecùs collatæ fuerint, Commendarum, prout ſsæpeſsæpiùs in facti contingentia, nullæ, & irritæ declaratæ ſsunt, ut inſsinuat ſsched. anni 1563. tom. 2. pag. 242. & alia anni 1593. tom. 1. pag. 226. Etenim omnes DD. concludunt, quòd

^† quando lex annullat actum cõtracontra eius ordinationem factum, videtur illam pro forma ſsubſstantiali requirere, ut in exemplo matrimonij in Concil. Trident. ſseſsſs. 24. de reformat. cap. 1. & in caſsu l. ſsi vnus, C. de teſstam. d. cap. dilecto, cap. inter cæteras, cap. dudum, de præbend. cum alijs, quæ latè adducit, & exornat Menoch. de arbitrar. lib. 1. q. 30. num. 5. Ioan. Garcia de nobilit. gloſs. 21. num. 80. col. 2. Segur. & eius Additionator in l. unum ex familia, §. ſsed ſsi ſsundum, num. 9. de legat. 2. & extat de hac re peculiaris tractatus Alberti Bruni, quem refert Silva nuptial. lib. 1. num. 3. & 4. Marta de clauſsul. 1. par. clauſs. 19. & noviſssimè plura congeſssit D. Franc. Merlin. controverſs. forenſs. cap. 21.

Neque obſstabit, ſsi ex adverſso

^† obijciatur, paucos, vel nullos Proreges, aut Gubernatores, ita exactum ſscrutinium, ſsive examẽ feciſsſse, quale in dictis ſschedulis præcipitur, atque ita eas per non uſsum abrogatas videri,

^† ex regula l. de quibus, in fin. D. de legib. iunctis alijs, quæ tradit Menoch. ubi ſsupr. q. 71. & lib. 2. caſsu 83. & 84. Soto de iuſstit. & iure q. 7. art. 2. Pater Suar. de legib. lib. 7. cap. 18. & Pat. Salas eod. tract. diſsputat. 13. ſsect. 2. pag. 293. & ſseqq. Non enim

^† inſspicere debemus, quod fecerint, ſsed quod facere debuerunt, l. ius pluribus 11. D. de legib. l. ſsed licèt 12. D. de officio Præſsidis. Et ut præfati Auctores obſservant, præſsertim Salas ubi ſsupr. num. 16.

^† Vt dictarum legum præcepta, & formulæ abrogatæ videri poſsſsent, neceſsſsaria eſsſset Principis ſscientia, & tolerantia, & quòd ſsæpè tranſsgreſsſsionem diſssimulaſsſset, cùm eam punire, & coërcere potuiſsſset; quod in caſsu noſstro non militat. cùm

^† potiùs Reges noſstrei quotidiè eiuſsmodi iuſssionum implementum caveant, & requirãt, & multis reprehẽſsionibus, ac pœnis trãſsgreſsſsores ſsyndicatus tempore, & alijs modis puniant, & coërceant, nullaſsq́ue (ut diximus) & irritas eſsſse declarent Cõmendas, quæ alijs, quàm benemeritis conceduntur, prout de iuris rigore fieri debere defendit Cerdan. Tallada d. cap. 10. pag. 123.

Licèt non inficier

^† multoties etiam Proregum, & aliorum Gubernatorum proviſsioni|

fol. 336

bus, & collationibus conniveri, ſsive quia eorũ dignitas, & auctoritas omnem doli, & fraudis ſsuſspicionem excludit, & præſsumi facit,

^† quòd ritè, ac rectè proceſsſserint, & ſsuum arbitrium per legitimos tramites informaverint, l. 1. D. de offic. Præf. Præt. l. 2. C. de offic. civil. iud. l. Herennius, §. fin. ubi gloſs. D. de eviction. gloſs. in l. minoribus 6. C. de his quib. ut indign. l. miles, §. qui iudicati, ubi Paul. Caſstrenſs. D. de re iudic. cap. ſsemper, de ſsentent. & re iudic. Thom. Grammat. deciſs. 24. num. 6. Afflict. deciſs. 13. num. 28. Alciat. reg. 3. prumt. 9. n. 5. Pet. Pechius in cap. quod quis, n. 10. de reg. iur. in 6. & latè Menoch. lib. 2. præſsumt. 67. & 85. per totam, idem Menoch. conſs. 110. num. 6. lib. 2. & D. Valençuela conſs. 60. ex n. 55. & conſs. 102. num. 26. & conſs. 161. num. 17. vol. 2. Sive quia ob

^† vitandas lites, & ipſorũipſorum Proregum auctoritatem magis ſstabiliendam, publicæ utilitati convenire iudicatur, eorum facta, & decreta facilè non convellere, & revocare, vt in ſsimili dicit Mætian. I.C. in l. ſservo invito 65. §. cùm Prætor, D. ad Trebel. & tex. in cap. ſsi ſsoli, de cõceſs. præb. lib. 6. l. nemo 13. C. de ſsumma Trinit. ibi: Nam & iniuriãiniuriam facit iudicio Reverendiſssimæ Synodi, ſsi quis ſsemel iudicata, ac rectè diſspo ſsita revolvere, & publicè diſsputare contenderit; iũctis alijs, quæ tradit Cephal. conſs. 241. nu. 23. tom. 4. & D. Valençuela conſs. 95. num. 3.

Rurſsus etiam non obſstabit, ſsi replicetur,

^† impoſssibile, vel ſsaltem difficillimum eſsſse (quod impoſssibili æquiparatur, l. 4. §. non eſst ſstatu liber, D. de ſstatu liber.) in cuiuslibet Cõmendæ (etiam tenuiſssimæ) proviſsione, hãchanc oppoſsitorum, & meritorum trutinationem fieri, præſsertim in Peruano, & Mexicano Regno, ubi numerus Conquiſsitorum, incolarum, Pacificatorum, & aliorum, qui ſse benemeritos putant, & hedum eorum, adeò longè, ac latè propagatus invenitur, & per tot leucarũleucarum millia diffunditur, prout & agnoſscit, has, & alias difficultates huius concurſsus expendens, Ant. de Leon d. tract. de confirmat. Reg. 1. par. cap. 13. & ſseqq. & in ſsimili Molina de primogen. lib. 2. cap. 5. nu. 74. ubi inquit,

^† non ſsemper requiri, nec fieri poſsſse valdè acrem meritorũ trutinationem. Non enim cogit nos Deus tã anxiè perſsonas explorare, ſsed ſsecundùm prudentiam pro rei qualitate, & conditione, prout optimè explicat Soto, omninò videndus, de iuſstit. & iure, lib. 3. q6. art. 2. col. 11. ad fin.

Nam adhuc

^† hæc difficultas, mediãte Gubernatoris curâ, & diligentiâ, vel in totum, vel in magna parte ſsuperabilis erit, ſsi libros, & notitias Regni confici curet, ut præcipitur in ſschedulis ſsuprà relatis, maximè in illa data Pardi 26. Septemb. anni 1575. directa ad Peruanum Proregem D. Franc. à Toleto 2. tomo, pag. 236. & confectos aſssiduè legat, volvat, & revolvat,

^† ut olim Romani Impp. in non minus vaſsto, & dilatato Imperio facere ſsolebant, ut conſstat ex notitia utriuſsque Imperij, ad quam Guid. Pancirol. doctos Commentarios ſscripſsit. Necnon etiam ſsi curioſsorum operâ utatur, de quibus Rub. C. de. curioſsis, & ſstationarijs, lib. 12. quorum

^† munus erat Imperatorum iuſsſsu in provincijs aſssiſstere, & ſsedulò, ac ſsecretò monere, quid, quivè in eis animadverſsione, præmio, vel ſsupplicio dignũdignum, dignivè eſsvent, ut ibidem ſsentiunt Accurſs. Alciat. & alij, & Auctores de verb. iur. verb. Curioſsi, Turneb. lib. 2. adverſs. cap. 15. Rævard. lib. 4. var. cap. 11. & tetigi Ego ſsup. lib. 1. cap. 26. num. 7. qui curioſsi ad hoc libros, & matricolas ſspeciales ſcribebãtſcribebant, ut inſsiunuat Tertul. in lib. de fuga in perſsecut. in illis verb. In matricibus beneficiariorũbeneficiariorum, & curioſorũcurioſorum, ubi Pamelius, & noſster Cerda plura adnotarunt: Quibus addo Rebuffum ad leg. Gallicas, tit. de mercat. gloſsſs. 14. pag. mihi 450.

^† qui connumeratis officijs, quæ hodie in Gallia venduntur, inquit, unum vacare, quod reliquis præſstantius, & neceſsſsarius eſst, nempè, quod antiqui Memoriale, ſsive à Memoria vocabatur. Hi enim (inquit) conſscribehant eos, qui vel ſscientia, bello aut alibi pulchrè, ac cum laude ſse geßiſsſsent, eoſsq́ue Imperatori commemorabant, ut ex hoc præmijs dignis afficerentur. Sed hodie ij, qui præclara geſsſserunt facinora, contemnuntur, & quidem ſstolidi multoties evehuntur. Excitetur cum effectu hoc officium, & omnia ſse banè habebunt. Et ſsimilem

^† librum habuiſsſse videtur Aſsſsuerus Perſsarum Rex, ut inſsinuatur in lib. Eſsther, cap. 6. quamvis eius Monarchia omnes alias illus tẽporistemporis excederet, Scripturâ teſstãte, quòd omnes maris inſsulas fecit tributarias, & quòd dominabatur ab India, uſsque Æthiopiam centum viginti ſseptẽ provinciarum Ducibus, ac Principibus. Eoq́ue libro mediante, venit in cognitionem, & memoriam Mardochæi, & quòd eum liberaſsſset à proditione Bagathan, & Thares, & ſsic ſstatim eum multis præmijs, & honoribus afficiendum curavit, valdè dolens, id multò antè non feciſsſsve. Et Matth. de Afflict. in conſstit. Neapol. lib. 2. rub. 5. fol. 17. num. 3. tradit

^† quòd Rex Ferdinand. I. Neapolitaus habebat libellum nominum, & cognominum virorum bonæ opinionis, ſsecundùm diverſsitatem officiorum, & ſsic ipſse magis dignos eligebat, præviâ ſsecretâ inquiſsitione, quem refert Viſscontus in concluſs. iur. verb. Rex, & alia noviſssimè adducens D. Ioann. del Caſstillo tom. 7. controverſs. cap. 41. de regalibus, num. 19.

Ex quibus apparet, difficultatem, quæ in |

fol. 337

hac benemeritorum examination, & comparatione obijcitur, aliquâ, & labore interveniente, ſsuperabilem eſsſse. Nam teſstante Caſssiod. lib. 5. var. epiſst. 2.

^† nihil latere poreſst Principem ſsolicitum. Et dato, quòd hoc non ſsufficiat, ut prorſsus omnem, quam deſsiderat, lucem, & congitionem Protex, & Gubernator aſsſsequi poſssit,

^† non tamen diligentiam, quam adhibere potuerit, omittere debet, ſsub eo timore, aut colore, quòd impoſssibile ducat, ad ſstrictiorem, ſsive evidentiorem notitiam pervenire: quandoquidem ut Horatius inquit lib. 1. epiſst. 1.

Non poſsſsis oculo quantum contendere Lynceus,
Non tamen idcircò contemnas lippus inungi:
Nec quia deſsperes invicti membra Glyconis,
Nodoſsa corpus nolis prohibere chiragra:
Est quodam prodire tenus, ſsi non datur ultra.

Et videbitur

^† quidem ex compoſsito ignorantiam eorum affectare, quæ dictæ ſschedulæ adeô enixè requirunt, ſsi nihil operæ impenderet, nullumvè ſstudium adhiberet, quo ſsaltem id cupere, & in votis habere maniſseſstaret. Ignorantiam

^† autem ſsupinam, craſsſsam, vel affectatam, non excufare, docet tex. in l. neque ſsupina, cum ſsequentib. D. de iur. & fact. ignor. l. ſsi. liberi, C. de bon. lib. l. qui contra, C. de inceſst. nupt. Gratus conſs. 25. volum. 2. Tiraquel. de. retract. lignag. §. 35. Sfortia Oddus in tract. de reſstitur. part. 1. quæſst. 8. artic. 10. & Ferret. ad conſsuet. Burdigal. tit. de retract. artic. 7. ſsol. 71. quia paria ſsunt aliquid ſscire, vel ſscire debere, l. quod te mihi, in fine, D. ſsi cert. pet. ubi gloſsſs. & DD. Tiraquel. ubi ſsuprà, §. 12. gloſsſs. 1. num. 9. & Petrus Pechius in cap. ſscienti 27. num. 9. de reg. iur. in6. & latè Ioann. Baptiſst. Coſsta in tract. de facti ſscientia, & igorantia, inſspect. 81. per totam. Et eſst vidẽdus Vlpian. I.C.

^† in l. generaliter, §. quid ergo, D. de fideicommiſsſs. libertat. ubi de hærede, vell legatario agens, qui rogatus eſst plures ſservos manumittere, & ad quorumdam pretium ſsuſsſsiciat id, quod relictum eſst, ad ompretium ſsufficiat, ita ſsubiungit: Et fortaßis quis rectè dixerit, ordinem ſscripturæ ſsequendum, quòd ſsi ordo non pateat, aut ſsortiri eos oportebit, ne aliquam ambitionis, vel gratiæ ſsuſspicionem Prætor ſsubeat: aut meritis cuiuſsque allegatis, arbitrary eos oportet.

Et caſsu

^† quo talis Prorex, vel Gubernator per ſse capax non eſsſset huius iudicij, as ſscrutinij faciendi, ob id forte, quod nuper officij habenas ſsuſscepiſsſset, & in provinciam adventaſsſset, vel ex alijs ſsimilibus cauſsis. Adhuc tamen deberet perſsonas in eadem provincia antiquas, expertas, & fidedeignas inquirere, quarum relatione, & conſsilio hac in parte iuvari poſsſset. Nam ut eleganter inquit Paulus I.C. in l. regula, §. ſsed facti, D. de iur. & fact. ignor. Facti

^† ignorantia ei proculdubio nocet, cui negligentia obijci poteſst: quid enim ſsi omnes in civitate ſsciant, quod ille ſsolus ignorat? Et rectè Labeo definit ſscientiam, neque curio ſsiſsſsimi, neque negligentißimi hominis accipendam; verùm eius, qui eam rem diligenter inquirendo notam habere poßit. Cui convenit l. ſsi aviam 3. C. de ingen. manum. ibi: Si cum peritioribus tractatũtractatum babuiſsſses, facile cognoſsceres. Ex quibus colligunt DD.

^† quòd qui per ſse aliquam rem plenè conſsequi non poteſst, tenetur inquirere peritiores, & ſsi id nõnon faciar, ei imputatur; ſsi autem faciat, in utroque foro excuſsatur. Et in idem tendit l. 2. §. ultim. D. quos ord. in bon. poſsſs. ſserv. l. 5. C. de ijs, qui accuſs. gloſsſs. celebris in l. ſsi duo, verb. Scire potuit, ubi Caſstrenſs. num. 3. D. de acquir. hæred. cum multis alijs, quæ tradit Horozcus in l. Teptimo menſse, num. 10. D. ſstat. hom. Tiraquel. de pœnis temper. cauſs. 21. Schrader. cõſs. 2. part. 1. Mornatius in notis ad l. illud, D. de pet. hæred. Bobadilla in Polit. lib. 2. cap. 6. num. 7. Menoch. de præſsumt. lib. 2. præſsumt. latiùsin tractat. de hræſsumt. lib. 2. præſsumt. 71. Pax ab Scala. in integ. tract. deconſs. ſsapient. Sylveſster verb. Dubium, num. 4. & verb. Ignorantia, num. 5. Toled. in ſsumm. lib. 5. cap. 26 in fine, Saa verb. Dubium, num. 3. Suar. de cenſsur. diſsput. 4. ſsect. 8. num. 18. & Ego in 1. tom. de Indiar. iure, lib. 3. cap.

Quinimô

^† talis fortè poſsſset perſsona, cui Prorex, vel Gubernator hoc examen, de quo tractamus, committeret, ut eius ſsola aſsſsertio ad officium implendum, & omnem ſscrupulum deponendum ſsufficeret, quia etiam dicimur aliquid ſscire, quando ſsumus informati, & certificati ab aliquo viro notabili, & fidedigno, cap. de capitulis, ubi notat Dominic. 10. diſstinct. & proſsequitur Iaſso in l. 1. in fine, D. de eo per quem fact., erit, late Tiraquel. de pœn. temp. cap. 51. Silva nuptial, lib. 4. num. 55. Emanuel Roder. in ſsumm, verb. Deſscomunion, cap. 79. num. 11. ad finem, & Pat. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 37. ubi diſputãtdiſputant, an

^† in foro conſscientiæ poſssir quis bono viro credere, etiam in præiudicium tertij? Maximè cùm etiam in teſstimonijs iudicialibus, in quibus ſstrictiùs proceditur, videamus aliquando perſsonæ valdè dignæ eriam ſsoli credi, ut per Marſsil. ſsing. 114. Grammat. conſs. 13. col. 13. Maſscard. de prob. q. 11. n. 20. vol. 1. Neviz. in ſsilva nupt. lib. 5. quomodo iudicandũiudicandum in dubio, n. 123. deciſs. Cameræ Imp. 26. n. 105. lib. l. Et quod amplius eſst, et6iã ſsi deponat ſsine partis citation, ut per Menoch. de aritr. lib. 1. |

fol. 338

quæſst. 17. num. 12. & conſs. 217. num. 36. vol. 3. Morla in empor. tit. 11. in Rub. n. 29. Azeved. in l. 10. tit. 17. lib. 4. recop. n. 13. & Farin. qui plures allegat, in tractat. de teſstibus, quæſst. 72. num. 47.

Eſst autem adeò certum Proregem, vel Gubernatorem peritiorum conſsilium hoc in caſsu petere, & ſsequi debere,

^† ut dicat Matienzus in l. 5. gloſsſs. 1. tit. 10. lib. 5. recop. quòd hoc eis in mandatis, & loco præcepti iniungi deberet: Nam ſsi rudes (inquit) & inexperti mittuntur, cùm neque ſseipſsos, nec eos, quos moderantur, ſsatis cognoſscant, nec adhuc eruditi ſsint, quomodo rectè unquam Magiſstratum gerere poterunt? quomodo leges executioni tradent, ſsi earum ignari conſsilium prudentum exquirere non adſstringuntur? quomodo leges exequentur, ſsi omnia libidini eorum, & propriæ voluntati committuntur, nullo conſsilij exquirendi fræno cohibitæ? Et concludit: Quòd utinam hæc ad aures Principis perveniant. Prout ſsanè perveniſsſse videntur: Nam plurimis ſschedulis, & ordinationnibus, hæc neceſssitas petendi conſsilij, illis iniungitur, & præcipuè in peculiari inſstructione, quæ illis traditur cap. 35. quod habetur in 1. tom. ſsched. impreſsſs. pag. 316. & ſseq. ibi: I porque los Oidores tienen conocimiento de las perſsonas de la tierra, i lo que cada uno ha ſservido, i merece, ſserà bien que lo comuniqueis con ellos; i oidos, hareis lo que à vos mejor pareciere.

Cùm autem ſschedulæ, quarum in huius apitis initio memimus, & præcipuè proviſsio anni 1528. & caput epiſstolæ anni 1552. & aliæ reperiuntur d. 2. tom. pag. 187. & 214. benemeritorum

^† qui his Commendis donandi ſsunt, gradus quoſsdam, ſseu claſsſses conſstituant, & primo loco eos vocent, qui harum provinciarum Conquiſsitores dicuntur, eorumue filios, & deſscendentes. Deinde antiquos illos eqrundem provinciarum Accolas, ſsive Populatores, ac demum eos, quos Pacificatores vocamus, hoc eſst, qui in ſsedandis inteſstinis bellis, & ſseditionibus ftrenuam olim operam navarunt, vel hodie etiam, ubi opus eſst, adverſsus hoſstes externos terrâ, marique navant, aut alioqui egregijs alijs, ac præciaris facinoribus de hac Republica Indiana bene metẽtur. Vel, qui ſschedulas, ac iuſssiones Regias impetratunt, quibus de dictis Commendis vacatibus, aut vacaturis provideri iubentur. Oportebit quidem Proreges, ac Gubernatores, quoad fiery poſssir, his veſstigijs inſsiſstere; ita tamen,

^† ut inter eoſsdem oppoſsitores, aut competitors, modò antiquitatem, modò perſsonarum, & meritcrum qualitatem reſspiciant, & quas quiſsque, vel eius parentes ex eiſsdem ſservitijs remunerationes acceperit. Neque

^† uni perſsonæ, aut etiam uni familiæ tantùm dare, aut deferre, ut alij ſsine competenti præmio, ac ſsuſstentatione remaneant. Nam teſste Caſssiod. lib. 1. variar. epiſsto1. 7. Iniquum est, ut de una ſsubstantia, quibus competit æqua ſsucceßio, alij abundanter affluent, alij paupertatis incommodes ingemiſscant. Qua etiam de cauſsa Commendarum cumulationem, ſsive pluralitatem in una, eademq́ue perſsona prohibitam eſsſse, ſsupr. cap. 5. num. 82. retulimus, Ariſstophanis locum adducentes, qui mire Caſssiodori verbis adrider. Neque eſst diſssimile illud D. Iſsidor. lib. 3. de fum. bone, cap. 14.

^† Magnam ſscelus eſst, rem pauperum præſstare divitibus, & de ſsumtibus inopum acquirere favores potentum, qrenti terræ aquam tollere, & flumina, quæ non indigent, irrigare, & illud Taciti, Quoduni datur, multis adimitur, cum alijs, quæ erudite congerit Navarrete diſscurſsu Politico 24. per totum. Et hac proopter eædem ipſsæ ſschedulæ,

^† ita Conquiſsitores præferunt, ut Populatores non obliviſscantur, qui ſsemper magni habiti funt, cùm eorum, & ſsuorum deſscendentium operâ provinciæ incolantur, repleantur, conſserventure, & nobilitentur, ut in l. ſsin. C. de bon. dam. auth. de nupt. §. 1. l. 1. tit. 14. part. 2. ibi: Amuchiguar latierra, cum alijs, quæ cumulat Caſsſsan. in. catal. glor. mund. 5. part. conſsider. 15. 19. & 37. Azeved. in Rub. tit. 2. lib. 6. recopil. num. 197. D. Perez de Lara de Capellan. lib. 1. cap. 21. à num. 1. & num. 37. & Aplhonſs. Carranęa in diſsput. de partu, pag. 183.

Ac rurſsus,

^† ita ſservitia antiqua commendant, ut noviora non negligent, quorum remuneratio utiliſssima eſst, ut parta conſservari poſssint, ex traditis à Deciano reſsponſs. 108. à num. 26. l. 2. iunctâ l. huius, D. qui potiores, ibi: Huius enim pecunia ſsalvam fecit totius pignoris cauſsam, & ut homines quotidie ad benemerendum accendant.

Nutriunt

^† enim(ut inquit Caſssiodor. lib. 2. epiſst. 16.) præmiorum exempla virtutes. Nec quiſsquam eſst, qui non ad morum ſsumma mtatur aſscendere, quando remuneratum non relinquitur, quod conſscientia teſste laudatur. Neque item

^† partier honorandi, & remunerandi ſsunt plebei, ac nobiles, cùm perſsonarum qualitas, & dignitas eos diſstinguat, dato quòd aliàs in antiquitate, meritis, & ſservitijs pares exiſsterent, ut Theologi docent, dũ opinãtur, quôd vel in eleemoſsynis volũtarijs, debemus priùs, plemûs, ac liberaliùs nobilibus, fquàm plebeis ſsubvenire, ut reſsolvunt D. Thom. & alij, in2. 2. quæſst. 32. artic. 9. & ex |

fol. 339

noſstris Bart. in l. 1. quæft. 2. Bald. q. 5. C. de ſsacroſs. Eccleſs. Barbacia conſs. 58. col. pen. lib. 1. quos refert, & ſsequitur Tiraq. de nobilit. cap. 20. num. 154.

Poterit quoque Gubernator

^† aliquatenus ftrictam, & rigoraſsam dictarum regularum, ſsive ſschedularum ponderationem omittere, quando alicuius oppoſsitoris, alioqui benemeriti, ſstatus, urgenſsq́ue neceſssitas dilationem non pateretur, vel inutilis gratia redderetur, ſsi prædicti gradus præcisè obſservandi eſsſsent, ut accidesret in filijs nobilium, & benemeritorum, qui quondam divitijs affluxerunt: & quoniam Commendæ, parentum morte, finitæ funt, vilitatis, ac mendicitatis periculum patiuntur, quorum nomine gravem querimoniã proponit Zapata des iuft diftrib. 3. part. cap. fin. cuius verba alibi referemus. Eſst

^† quippè, & fuit ſsemper Principum in nobiles familias depauperatas laudabilis, & gratiofa liberalitas, ut latè oftendit Adam Contzent lib. 3. politicorum, cap. 9. n. 11. & repeto infrà cap. 10. num. 78. Aut

^† ubi ſsenectus maturari præmium exigert, ne aliàs, ſsi de die in diem, fub inani expectatione proteletur, in mortis tempus conferri videatur, ut in

^† illis olim ſservis contingebat, qui cùm morerentur, libertate donabatur, de quibus loquitur l. 1. C. de deditia libert. toll. §. libertinorum, Inft. de libertinis, l. 4. §. non eſst ſstatu libert. D. de ſstatu lib. l. libertas 17. & l. fin. D. de manum. teftam. cum alijs, quæ circa earum interpretationem obſservant Cuiacius lib. 3. obſser. cap. 34. Cofta lib. 2. ſselect. cap. 5. num. 2. & Bernar. Vvalther. lib. 2. miſscel. cap. 18.

Debet ſsimiliter

^† viduis honeſstis, miſserabilibuſsq́ue ſsuccurrere, maximè quando pluribus filijs, & obligationibus oneratæ, à maritis benemerentibus relinquuntur. Et puellarum virginum, præfertim orphanarum, matrimonia, eiuſsmodi largitionibus competenti modo, & tempore factis, ita diſsponere, ut periculis, quæ earum ſsexus, atque ætas pati poſsſset, celeriter obvietur. Cùm conſstet quantum in his damni ex mora incurratur. Et hoc

^† eſst quod præclarè (ut ſsolet reliqua admonuit D. Ambroſs. lib. 1. offic. relatus in cap. conſsideranda, & in cap. paſsce 36. diftinct. Perfecta liberalitas fide, cauſsa, loco, tempore commendatur. Conſsideranda est etiam in largiendo ætas, atque debilitas, nonnunquam etiam verecundia, quæ ingenuos prodit natales. ut ſsenibus plus largiaris, qui ſsibi labore iam non queunt victum quærere. similiter, & debilitas corporis, & hæc iuvanda promtiùs. Tum ſsi quis ex divitijs cecidit in egestatem, & maximè ſsi non vitio ſsuo, ſsed aut latrocinijs, aut proſscriptione, aat calumnijs, quæ babuit, amiſsit, paſsce fame morientem, quiſsquis enim paſscendo hominem ſservare poteras. ſsi non pavisti, occidiſsti.

Et ſsanè non ſsolùm in hac diſstributione, de qua gimus, plurimum de Gubernatoris arbitrio dependet,

^† verùm & in alijs iuris articulis ſsemper legum rigorem, & ſstrictam obſservantiam æquitatis intuitu temperari, ac moderari videmus, quæ ex ſsuprà dictis, aut ſsimilibus circunſstantijs inducitur, ut eleganter docuit Paulus I.C. in l. in omnibus 90. D. de reg. iur. ubi. Petr. Faber plura alia ad huius regulæ illuſstrationem congeſssit, & doctè concludit:

^† Æquum ius eſsſse, quod iuſstum eſst, quod aquitas, & ratio naturalis dictat, & in ſsingulis caſsibus, locis, temporibus, aliter atque aliter, prout ſse gerit, humanitas obtinet. Itaque hoc ius, neque definitum, neque certum, neque ſscriptum eſsſse poteſst, l. 2 de conſstit. Princip. l. neque leges, D. de legibus. Et idem reſspiciens Donat. in Terent. Adelph. act. 1. ſscena 1. Ius eſst (inquit) quod omnia recta, & inflexibilia exigit, æquitas eſst, quæ de iure multum remittit. Et Speuſsip. de Platon. definition. Æquitas eſst iuſstorum, conducentiumq́ue remißio, moderatio in commercijs. ordo naturalis animæ quoasd honeſsta, & turpia. Et Ariſstot. magnor. moral. cap. 1. Æquus eſst, quideſscripta legibus iura diminuit & moderatur. Nam quæ legislator ad unguem definire non poteſst, ſsed in univerſsum loquitur. Hic in eiſsdem intercedens delegit, quæ legislator particulariter quidem definire volebat, verùm ei facere non licuit.

In dictis porrò circunftantijs expendendis, & conſsiderandis,

^† prudentia quoque, & peculiaris attentio Gubernatoris rurſsus requirenda eſst, omnibus affectibus, & reſspectibus denudata. Hæc enim, Macrobio teſste,

^† eſst virtus dirigens ad rationis normam univerſsa, quę cogitat, quæq́ue agit, ac nihil præter rectum, ac laudabile facit; cui convenit illud Iuven. ſsatyr. 10. in fine:

Nullum Numen abeſst, ſsi ſsit prudentia.

Et alia, quæ refert Parlad. different. 133. num. 19. Matienz. in dialog. Relator. 3. part. cap. 58. Menoch. de arbitr. caſsu 426. & conſs. 1194. num. 18. volum. 10. Segura Davalos in direct. iud 1. part. cap. 8. num. 2. Leſssius de iuſst. & iur. lib. 1. cap. 1. & 2. ubi latiſssimè & elegantifsimè de partibus, & effectibus prudentiæ agit, & qualiter medium virtutigbus præſscribat. Eamq́ue rectè deſsinit; Vt ſsit virtus intellectus, qua in quovis negotio occurrente novimus, quid honeſstum ſsit, quid turpe. Et eſst etiam videndus Balthaſs. Chavaſsius de perfecta prudentia, per totum, præcipuè lib. 1. cap. 1.

fol. 340

Et textus optimus, & ſsemper mente tenẽdustenendus

^† in cap. 1 de officio cuſstodis, ubi cuſstos Eccleſsiæ admonetur, ut vel in ipſsis eius lampadibus, & laternis accendendis, ſseu extinguendis pervigil exiſstat, nè aut ſsupra modum lucendo oleum depereat, aut minus lucendo obſscurior ſsit Eccleſsia, ſsed omnia cũcum diſscretione agantur, quæ noſscitur omnium virtutum eſsſse mater, ubi gloſs. ad idem allegat tex. in cap. præſsentium 1. q. 5.

Alioqui ſsi hæc prudentia deficiat,

^† ſsub pietatis, æquitatis, aut cõmiſserationis prætextu, multotiès decipiemur, & à legum præſscripto, ſspecie recti, abſsque iuſsta cauſsa aberrabimus, ut Horat. monuit ſsaty. 1. & in arte Poëtica, & Iuven. ſsaty. 4.

Fallit ſsæpè vitium ſspecie virtutis, & umbra.

Et eleganter I. C. in l. ſsi ſservum 91. §. ſsequitur, de verb. oblig. & Seneca epiſst. 120. dum ait: Mala

^† ſsæpè ſspeciem habent honesti, & virtutibus vitia ſsunt confinia, & perditis quoque ac turpibus recti ſsimilitudo eſst, &c. De quo tradunt multa Corraſs. lib. 2. miſscell. cap. 18. Alciat. lib. 2. parerg. cap. 11. Ang. Matthæc. de via, & ratione iuris, lib. 1. cap. 11. & noviſsſsmè Calliſst. Remirez in tract. de lege Regia, §. 7. num. 37. & ſseqq. Vbi

^† quòd prudentia eſst ſsal omnium virtutum, ſsine qua vitia velamine virtutis conteguntur, Octavian, deciſs. Pedem. 79. num. 4. & 6. deciſs. Cam. Imper. 36. num. 72. Coſsta de retro tract. cap. 6. à num. 6. Matiẽzo in dialogo Relat. 3. part. cap. 64. à num. 1. Gratian. reg. 411. Morla in empor. iur. tit. 1. quæſst. 11. Fachineus lib. 1. cap. 3. Meſssia in pragm. taxæ panis concluſs. 1. à num. 39. Parlad. lib. 1. quotid. cap. 7. n. 22. & Ioann. Garc. de expenſs. cap. 18. ubi

^† hac de cauſsa docent valdè circunſspectè procedendum eſsſse in his æquitatis non ſscriptæ contra legem ſscriptam introductionibus, & conſsiderationibus, quia multoties ſsolet eſsſse informis, cerebrina, & imaginaria. Et ubi agitur de iura alterius auferendo, non eſst curandum de epicheia, aut meritis perſsonarum, ſsed etiam parva quæque, & minima attendenda ſsunt, ut tradit Baeza de inope debit. cap. 16. num. 165. Pinel. in Rub. C. de reſscind. 5. part. num. 8. & 24. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 36. num. 8. Azeved. in l. 1. tit. 8. num. 67. lib. 5. recop. & Gutierr. lib. 3. pract. q. 62. in fine.

Et huc reſspicit gloſsſs. elegans in d. cap. 1. de offic. cuſstod. dicens,

^† quòd ita exceditur modus in eo, quod eſst amplius, ſsicut in eo, quod eſst minus, cap. qui in aliquo 51. diſstinct. cap. diſsciplina 45. diſstinct. l. reſspiciendum, D. de pœnis, & Pontanus de obed. cap. 6. ubi inquit, quòd in adminiſstrandis domini rebus nõ debet fides vacare prudentiâ, ac difficile eſsſse, fidelem inveniri miniſstrum, qui idem prudens non ſsit, atque induſstrius.

Et denique, ut me ab hoc articulo expediam, Gubernator

^† facultatem habens has Commendas diſstribuendi, fidelitatem, rationem, ac menſsuram in hoc obſservare debet, & quanto citiùs poterit, eas eis largiri, quos tali remuneratione dignos iudicaverit. Has enim qualitates ſsive conditiones in ſsimili diſspenſsatore Chriſstus Dominus noſster requirit, Lucæ 10. ubi:

^† Quisputas est fidelis diſspenſsator, & prudens, quem conſstituit Dominus ſsuper familiam ſsuam, ut det illis in tempore tritici mẽſsuram. Et Matth. 24. Quisputas est fidelis ſservus, & prudens, quem conſstituit Dominus ſsuper familiam, ut det illis cibum in tempore. D. Paul. 1. Corinth. 4. Hic iam quæritur inter diſspenſsatores, ut fidelis quis inveniatur, &c. Quibus verbis datur intelligi, talem diſspenſsatorem in his bonis, ſsive præmijs diſstribuendis, ſse non ut abſsolutum dominum, ſsed tanquam ſservum, vel OEconomũ Domini habere debere, à quo præpoſsitus eſst, ut fideliter, prudenter q́ue ea diſspertiat, iuxta uniuſscuiuſsque meriat, & ſservitia: & in tempore, hoc eſst, temporis quoque, & opportunitatis ratione habitâ, ne nimiâ procraſstinatione, inutilis reddatur diſstributio. Cuius dilatio

^† culpabilis, æquè ac denegatio, vel mala collocatio peccatum inducit, cum obligatione reſstituendi, ut benè oſstendi Seneca lib. 6. de benefic. cap. 43. & ultim. ibi: Ideo non eſst trepidandum, quàm citò reponamus, nec properandum intempeſstivè, quia æquè delinquit, qui ad referendam gratiam ſsuo tempore ceſsſsat, quàm qui alieno properat: quem locum benè ita legit contra Pinciani incautam emendationem Petrus Faber lib. 1. ſsemeſstrium, cap. 23. in fine, pag. 158. & in noſstris terminis obſservat Anton. de Leon dict. tractat. de confirmat. Regijs, 1. part. cap. 4. num. 40. fol. 28. Et in eo, qui malitiosè differt debiti liquidi ſsolutionem, docet tex. in cap. ſsæpè, de reſst. ſspol. Solo de iuſst. & iure, lib. 4. quæſst. 7. artic. 4. Caietan. in ſsumma, verb. Reſstitutio, cap. 6. Navarr. in man. cap. 17. num. 62. & Covarr. in reg. peccatum, parte 1. num. 1. col. 3. Et in

^† iudice, qui per negligentiam, aut aliam culpabilem cauſsam litis deternationem protrahit, tex. in auth. ut iud. ſsine quoquo ſsuffrag. §. volumus, Bart. in l. fin. ad fin. D. de varijs, & extraord. cogn. gloſs. verbo Negligentiam, in cap. quoniam, de probat. Paris de Put. de ſsynd. verb. Negligentia. cap. 2. num. 8. & Aviles in cap. 1. Præt. verbo Fiel, num. 28.

Pręterquã quòd, ut hoc deficeret, vel

^† ex eo |

fol. 341

Gubernator celeritatem in eiſsmodi legationibus affectare deberet, ut hilaritatem dandi manifeſstaret, & ipſsos recipientes ſsibi magis gratos, & devinctos redderet. Nam ut inquit Caſssiodorus lib. 12. epiſst. 16.

^† Omne datum celeritatis cauſsa tranſsit ad benficium, & quod debito redditur, tali gratia munus putatur. Debitum ſsiquidem, quod non potest evitari, prona debet mente ſsemper offerri, ut fiat beneficium, quod ſsine compulſsione conſstat illatum; quod idem graviter, & philoſsophicè docet, & proſsequitur Seneca, omnino videndus, lib. 1. de benef. cap. 1. Clem. Alex. lib. 2. Prædag. cap. 2. in fine, iunctâ interpret. Gentiani Herveti ibid. pag. 199. ubi

^† quòd vendi videtur, quod ſstudio, diligentiâ, & precibus emitur, & Auſson. epigram. 81. & 82. ſsic inquiens:

Gratia, quæ tarda eſst, ingrata est gratia, nãq;
Dum fieri properat gratia grata magis.
Si benè quid facias, facias citò, nam citò datũ
Gratum erit, ingratum gratia tarda facit.

Et alia congerens Valaſscus in tract. de partition. cap. 16. num. 18. in fine.

Et eſst omninô videndus Senec. lib. 2. de benef. cap. 16. ubi

^† regulas horum, & ſsimilium beneficiorum præſstandorum conſstituens, ita concludit: Quid, cui, quando, ubi, ſsine quibus facti ratio non constabit, & cap. 15. ibi: Non eſst beneficium, cui deest pars optima, datum eſsſse iudicio. Quò etiam reſspicit tex. in l. 3. tit. 10. lib. 5. recop. Plin. in Panegyr. ad Trajan. ibi: Augeo Principis munus, cùm oſstendo

^† liberalitati eius ineſsſse rationem. Ambitio enim, & iactantia, & effuſsio potiùs, quàm liberalitas cenſsenda eſst, cui ratio non conſstat, Caſssiodor. lib. 9. epiſst. 19. ibi:

^† Cõmodum enim debet eſsſse cum modo. Nam ſsi menſsuram æqualitatis exceſsſserit, vim ſsui nominis non habebit: & congerit alia Adam Contzen, omnino videndus, lib. 3. Politic. cap. 9. per totum, ubi n. 8. quòd celeritas eſst vita beneficij, & Navarrete in diſscurſs. Polit. pag. 157. & 158. ubi beneficia ſsina menſsuratione, & conſsideratione collata, ſstultitiæ, aut prodigalitatis nomine donat.

Quæ omnia ſsi attentè (ut oportet) inſspiciat, & perpendat Gubernator, conſscientiam quidẽ exonerabit, & Regis intentionem implebit, quæ (ut ſsæpè diximus) in introductione, & cõſervationeconſervatione harum Commendarum ad benemeritorum remunerationem dirigitur. Neque ſsentire,

^† aut timere debebit querelas eorum, qui ſsine ſsorte remanſserint. NãNam ut ait Caſssiod. lib. 2. epiſst. 27. Læſsus

^† animus vociferatione paſscitur, & hoc ſsemper contingit in huiuſsmodi diſstributionibus, iuxta illud Senecæ lib. 2. de benef. cap. 27. Hoc mihi præſstitit. ſsed illi plus, ſsed illis maturius. Vbi verò prudenter eſst actum, obtrectationes vulgi contemnendæ ſsunt, ut pluribus oſstendit Scipio Ammiratus in diſscurſs. Politicis, pag. 81. Quoniam

^† Regium eſst male audire, etiam cũcum bene feceris, ut ex Antiſsthene refert Laërtius, Forcat. & alij, quos noviſssimè congerit D. Valenç. conſs. 164. n. 3. & eſst optimum exemplum,

^† quod de Auguſsto Cæſsare refert Tranquillus in eius vita, apud quem cùm quidam quereretur, quòd officum ſsæpius à ſse poſstulatum, nec obtentum, alij ultrò conceſsſserat, qui nec memoriam accepti beneficij retineret, Cæſsar blãdè reſspondit, Tu eras dignas, qui peteres, ille qui acciperet.

Meritorvm porrô conſsideratio, & æſstimatio

^† eo tempore facienda, & ineunda eſst, quo Commenda confertur, nõnon autem ſservitia, quæ fieri ſperãturſperantur, præſsenti mercede remuneranda, in præiudicium aliorum, qui iam benemeriti reperiuntur. Quod ideò notare volui, quia ſsæpè vidi aliquos Gubernatores in hunc errorem, vel malitiâ, vel ignorãtiâ prolapſsos, putantes legum præcepto fieri ſsatis, ſsi futurorum ſservitiorum conditionem, & contemplationem in Commendæ titulo, & collatione ſsubijciant, quorum geſsta in Supremo Indiarũ Senatu ex prædicta ratione reſscindi ſsolent, ut de facto accidiſsſse memini in cauſsa cuiuſsdam D. Bernardini de Meneſses, cui penè puero quidam Peruanus Prorex pinguem Commenda ſsub præfata forma cõtulerat. Nam obligationes

^† ſsive conceſssiones, quæ aliquam qualitatem, vel conditionem requirunt, non antè peti, darivè poſsſsunt, quàm antecedenter probatam fuerit, talem qualitatem, vel conditionem impletam fuiſsſse, l. hoc iure 10. D. de verb. oblig. l. ſsi verò, §. qui pro rei qualitate, D. qui ſsatiſsd. cogãturcogantur, l. 1. §. doceri, D. vi bonor. rap. optimus tes. in l. continuus 136. §. cũcum quis, in fin, D. de verb. obligat. ibi: Non enim ſecundũſecundum futuri temporis ius, ſsed ſsecundùm præſsentis, æſstimari debet stipulatio.

Et hoc eſst, quod vulgariter dicimus,

^† ei cui verba legis non conveniunt, neq;neque eius diſspoſsitionẽ convenire, §. toties, D. de damno infect. l. quod cõſtitutumconſtitutum, D. de milit. teſstam. & qualitatem adiunctãadiunctam verbo, ſsecundùm tẽpustempus verbi regulari debere. Hoc eſst habilitatẽ, & capacitatem alicuius, tempore collationis, vel delatæ ſsucceſssionis, de qua tractatur, intervenire, vel attendi debere, nec ſsufficere ſsi ex poſstfacto ſsuperveniat, l. in delictis, §. ſsi extraneus, D. de noxal. action. l. Titius, D. de teſstam. milit. l. 2. §. in filijs, D. de Decurio. l. interdicit, D. de cõd. & demõſst. l. intervenit. D. de leg. præſst. l. ſsi quis cùm haberet, D. de ſsuis, & legitim. hæred. l. ex facto, §. ſsi quis autẽautem, ubi Alex. D. ad Trebllian. Decius cõſs. 40. Paul. de Caſstro cõſs. 345. lib. 3. |

fol. 342

Iaſs. qui plura multum in noſstris terminis congerit in l. 1. §. veteres, num. 32. D. de acq. poſsſs. & in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, Imola, & Romanus in l. Attilius Regulus, D. de donat. Molin. de primogen. lib. 1. cap. 13. num. 35. & 37. & lib. 3. cap. 2. num. 16. Theſsaur. quæſst. fotenſs. quæſst. 34. num. 23. par. 1. Gutierrez conſs. 1. num. 13. & 14. Roland. d. cõſs. 100. num. 27. volum. 2. Barzius deciſs. Bononienſs. 12. num. 2. Vincent. de Anna allegat. 1. num. 4. & alij, quos refert Raudenſs. conſs. 30. lib. 2. Fuſsarius de ſsubſstitut. quæſst. 318. num. 195. & q. 388. D. Ioann. del Caſstillo lib. 3. controverſs. cap. 15. ex num. 3. & lib. 5. cap. 90. & ſseqq. ferè per totum, & ſsequitur D. Valeçuela, loquens in materia Commendarum, de quibus agimus, conſs. 83. num. 3. & 4.

Quibus addo, in ipſsis terminis qualitatis ſservitiorum & meritorum,

^† tex. optimum in l. reſscripta, in fine, D. de muner. & honor. per quam notat Bartol. in l. 1. C. de verb. ſsignific. quòd

^† quoties permiſsſsum eſst alicui donare ob benemerita, & ſservitia, intelligitur de meritis, & ſservitijs præteritis, & non de futuris. Et idẽidem docere videntur Imola, & Roman. in l. Attilius, de donat. Iaſs. in l. hoc iure, D. de iuſst. & iure, & Paul. de Caſstro conſs. 315. num. 4. lib. 1. & generaliter, loquens de omni re, quæ pro forma alterius requiritur,

^† quòd debeat eſsſse contemporanea actui, nec poſssit ſstare in ſsuſspenſso, AlexãdAlexand. per tex. ibi in l. 1. §. fuit quæſsitum, ad Trebel. l. ſsi quis mihi bona, §. iuſsſsum, D. de acq. hæred. Card. in Clem. cauſsam, de elect. Ripa in l. 1. §. qui præſsens, num. 10. D. de verb. oblig. & noviſssimè D. Præſses Valençuela conſs. 103. ex num. 3. & conſs. 123. num. 58. & conſs. 187. num. 70. & ſseqq. 2. part.

Benè tamen verum eſst,

^† quòd ſsi antequàm huic immerito, tanquam indigno, Commenda adimatur, aliqua notabilia ſservitia fecuiſsſse probetur, poterit titulus, & collatio, aliàs inefficax, ſsuſstineri, argumento eius, quod in ſsimili tradit

^† tex. in l. 16. tit. 10. lib. 5. recop. ibi: Salvo, ſsi los que las recibieron, ſsirvieron deſspues à Nos, de manera, que en todo, ò en parte las merecieſsſsen: quem textum inquit Matiẽzus, ibidem, gloſsſs. 2. num. 3. applicari poſsſse ad Indorum Commẽdas,

^† quę pro ſservitijs etiã futuris conferuntur, quod eſst contra ea, quæ modò reſsolvimus, niſsi ita temperetur, ut ſservitium pręſstandum, in conventionem deducatur tempore collationis Commendæ, & ei æquivalens ſsit, quemadmodum ob eandem rationẽ donatio

^† ob ſservitia futura, dicitur etiam remuneratoria, ex Bart. & Cuman. in d. l. Attilius, Iaſs. Aret. & alijs, quos refert Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Donatione, num. 93.

Et quidẽquidem, etiãetiam ſsemotâ cõvẽtione, ſsi ſservitiũ ſsubſsecutũ tale ſsit, quod Cõmendâ dignum videatur,

100

^† non erit iniuſstum illam conſservare cùm etiãetiam ſsi antecedẽter data non fuiſsſset, dari, tunc, iuſstitiâ mediante, deberet, arg. tex. in l. fin. §. fin. D. quod metus cauſsa, ibi: Tamen, quæ ſsolutioni debitaturm ab eo quantitatum profecerunt, revocare inutilie eſst: per quem docet Bald. ibidẽibidem,

101

^† iudicem appellationis, ſsive nullitatis, poſsſse confirmare tenutam, etiam nulliter datam, aut iuris ordine prætermiſsſso, ſsi cõſtetconſtet ſsibi, quòd de novo dari deberet. QuãQuam ſsententiam tenuit etiam Bart. in l. ſsi expreſssim, n. 1. D. de appellat. & in l. ſsi ut proponis, n. 1. C. quomodo, & quando iudex, Alex. in l. ſsi finita, in princ. D. de damn. infect. & conſs. 81. n. 3. vol. 7. & conſs. 67. & 181. vol. 6. Et ad materiãmateriam iuriſsdictionis, executionis, & ſsimiles alias extendunt plurimi DD. quos refert Iaſs. in l. à Divo Pio, §. in venditione, n. 12. D. de re iud. Cavalcanus deciſs. 35. n. 5. Covarr. lib. 2. var. cap. 11. n. 3. Bernard. Diaz, & eius Additionat. reg. 168. Vantius de nullit. 2. part. tit. fin. ex n. 126. Pinel. in l. 1. C. de bon. mat. 2. par. num. 64. Menoch. de recuper. rem. 8. n. 28. & Perez de Lara de anniverſs. lib. 1. cap. 10. n. 72. ubi teſstatur,

102

^† poſsſse iudicem convertere proceſsſsum executivum in ordinarium, & condemnare viâ ordinariâ, ſsi plenè inſstructus ſsit, quamvis executiva locum non habuerit, & ita ſse factum vidiſsſse in Cancellaria Valliſsoletana. Et de ſsimili praxi Supremorum Indicum teſstatur Didacus Perez in l. 4. tit. 8. lib. 3. ordin. pag. 626.

Et ob dictam planè rationem, quòd Cõmẽdæ, abſsque meritis dari non poſssint, in Supremo IndiarũIndiarum Senatu, cum Fiſscalis officio fungerer, dixi, & obtinui de nullitate alterius Cõmendæ, quam Gubernator Tucumanenſsis cõtuleratcontulerat cuidam minus digno, &

103

^† ut defectum meritorũ in illo ſsuppleret, caverat, ut duo millia argenti pondera in Regias arcas inferret pro publicis ſsumtibus eroganda. Hoc enim contra mandati tenorem, & Regis intentionẽ eſsſse allegavi, ac prætereà mali exempli eſsſse, & in gravem fraudem dictarum legum, ſsi quod meritis, & virtute conſsequi debuiſsſset, pecuniâ redimeretur. Ac

104

^† pronide, nec ipſsam pecuniãpecuniam, tanquàm ob turpem cauſsam datam, danti reſstituendam, ſsed Fiſsci iuribus applicandam, ex doctrina tex. in l. 2. & 3. & l. ſsi ob turpẽ, D. de condict. ob turpẽ cauſs. l. 1. & 2. & l. mercalem, C. eod. l. 49. tit. 14. p. 5. cum traditis ab Scribentibus ibidem, Iaſs. in l. generaliter, D. de verb. oblig. Horoſscio in l. iuris gentium, §. ſsi ob maleficiũmaleficium, D. de pact. Greg. Lopez in l. 38. tit. 11. part. 5. Mencha. quæſst. illuſst. cap. 48. & Vezino lib. 4. commun. tit. 4. num. 2.

In quo tamen obtinere non potui, Regio |

fol. 343

Senatu benignè cẽſsente,

105

^† ita amarè cum privato agendum non eſsſse, qui Gubernatoris dictamen, bonamq́ue, & publicam fidem ſsequutus, non ſsordis, aut ſsubornationis Iudicis causâ, ſsed ad Regias expenſsas, illam quantitatem obtulit, & deſstinavit, argum. l. 1. §. idem Pomponius, D. quod falſso tutore, l. non videntur 127. §. qui iuſsſsu, D. de reg. iur. & tex. optimi in l. furti, §. qui iuſsſsu, D. de his, qui not, infamia, ibi: Qui iuſsſsu Prætoris pretio dato pactus eſst, non notatur, cum alijs, quæ latè adducit D. Valençuela conſs. 39. num. 37. & 38. Et ita in hoc caſsu, non tãtam titulo De condictione ob turpem cauſsam,

106

^† quàm De condictione ſsine cauſsa, vel cauſsa data, cauſsa non ſsequuta locum eſsſse. De cuius praxi ultra Bart. & DD. ibidem, & Vveſsembech. in paratitlis, agit Scheneiduinus in tit. Inſst. de action. in §. de condict. ob cauſsam, Oldendorp. in claſssib. action. claſss. 6. act. 5. Vulteius in iuriſsprud. Rom. lib. 2. cap. 8. Petr. Greg. lib. 22. Syntag. cap. 5. num. 9. & Tiraquel. in tract. de ceſsſsante cauſsa, ferè per totum.

CAPVT IIX. De concursu, & graduatione eorum, qui Regias schedulas, sive expectativas ad vacantes, vel vacaturas Commendas specialiter, vel generaliter impetrarunt, & an debeat Prorex, vel Gubernator inter eas datae prioritatem servare, & relationi meritorum, quae in illis inseri solet, absque alio examine fidem habere?

CAPVT IIX. De concurſsu, & graduatione eorum, qui Regias ſschedulas, ſsive expectativas ad vacantes, vel vacaturas Commendas ſspecialiter, vel generaliter impetrarunt, & an debeat Prorex, vel Gubernator inter eas datæ prioritatem ſservare, & relationi meritorum, quæ in illis inſseri ſsolet, abſq;absque alio examine fidem habere?

SVMMARIVM CAPITIS Octavi.

1 EXpectativæ ad vacantes, vel vacaturas Commends, quibus modis ſsoleant impetrari?
2 Schedulæ plures recenſsentur, quæ agunt de expectativis Commendarum.
3 Expectativam ſspecialem habens ad aliquã certam, & deſsignatam Commendam, in ea cæteris præfertur.
4 Generiper ſspeciem derogatur, etiam ſsi ſspecialis conceſssio nõnon faciat mẽtionẽ generalis.
5 Hypothecam ſspecialem habens præfertur in ea cæteris generalem habentibus.
6 Proviſsio ſspecialis facit ceſsſsare generalem.
7 Rex eſst dominus abſsolutus Commẽdarũ, & ei obediendum est in earum distributione.
8 Manus inferiorum collatorum ligantur, ubi adeſst proviſsio Regis, vel Papæ.
9 Decreti irritantis clauſsula, quam vim habeat in expectativis?
10 Leges contra quod fit, per leges ſsolvi meretur.
11 Collatio facta, ſspreta expectativa, an, & quando ſsit ipſso iure nulla? Cap. dilectus, de præb. cap. ſsi ſsoli, de conceſss. præb. & alia ſsimilia explicantur, ibidem.
12 Papa, vel Princeps mandans Ordinario, ut aliquid faciat, non adimit ab eo poteſstatem ordinariam.
13 Beneficium collatũcollatum alicui virtute expectativæ, non à Papa, ſsed ab Ordinario conferri dicitur.
14 Expectativam in forma communi habens ad aliquod beneficium, quod ius in illo per eam adquirat?
15 Expectativa ad Commendam, quam precator deſsignaverit, quàm vim habeat? & quando liget manus inferioris? Cap. 1. de conceſss. præbẽd. lib. 6. explieatur, & illuſstratur, ibidem.
16 Expectativa ad præbendãpræbendam, quam precator deſsignaverit, non præiudicat iuri alte rius, expectãtis aliquam ſspecialiter ſsibi cõceßã.
17 Reſscriptorum, & expectativarum generalium datæ, iure communi inſspecto, ſservãdæ ſsunt, & locum prælationi faciunt.
18 L. 12. tit. 14. lib. 2. recop. quæ Regias Librãças, iuxta prioritatem datæ ſsolvi iubet, expenditur, & illustratur.
19 Primò vocatus, cenſsetur magis dilectus.
20 Prior deſscriptus in albo, ſsive matricula, alios præcedere debet, & dicitur dignior.
21 Quantitas maior alicui dari iuſsſsa, arguit maiorem affectionem erga eum.
22 Proreges, & Gubernatores in cõcurſuconcurſu plurium expectativarum, quid debeant facere iuxta ſschedulas, & ordinationes Indiarum?
23 Expectativæ generales ad faturas Commendas, ſsunt quædam veluti litteræ commendatitiæ impetrantium.
24 Schedula valdè notabilis expenditur ann. 1531. quæ declarat, & iubet, benemeritis non præiudicare ſschedulas, quas alij impetrant ad futuras Commendas, ſsi himinus meriti fuerint, & quare?
25 Importunitas multa extorquet à Principibus, quæ ipſsi nolunt, nec debent cõcedere.
26 Importunitatem ob nimiam, quæ obtenta ſsunt, non valent. L. 1. C. de petit. bonor. ſsublat. cap. ſsi quando, de reſscript. & alia iura agentia de obtentis per importunitatem, expenduntur, & illuſstrantur, ibid.
27 Electio facta ad importunum clamorem non valet.
28 Concil. Trid. ſseſsſs. 25. cap. 10. expenditur.
29 Deus etiam ob importunas, ſseu continuas petitionesflecti dicitur, & Cananææ tadio, ex D. Hierony.
30 Inhiatio quid propriè ſsit? & quid per metaphoram ſsignificet?
31 L. per diverſsas 22. C. mandat. & l. 1. C. blicæ lætitiæ, lib. 10 quatenus verbo Inhiare utuntur, explicantur.
32 Principes ſsæpè ſsolent antecedenter repellere importunitates, & iniustas inhiationes vaſsſsallorum.
33 Principis conceſssio ubi nullitatẽnullitatem patitur, |
fol. 344
de data eiuſsdem, aut quantitate, vel qualitate curandum non est, & quare? L. doli mali 19. D. de novation. expenditur, ibidem.
34 Finis Commendarum eſst benemeritorum remuneratio, & is præ omnibus attendendus eſst, & quòd omnia à fine regulantur.
35 Schedulas, qui à Rege impetrarunt, pro Commẽdis vacaturis, cæteris paribus, ſsunt præferendi.
36 Nominatio poſsterior ſspeciatim facta, præfertur prioribus generalibus.
37 Vincula duo fortiora ſsunt uno.
38 Commendæ vacaturæ, ſsi alicui dari iubeãturiubeantur, poteſst etiam provideri de actualitervacantibus tempore reſscripti.
39 Impetrantes ſschedulas pro Commendis, & alijs officijs, ſsæpè in ſsuis meritis enarrandis excedunt, & decipiunt.
40 Meritorum, & ſservitiorum relationem in ſschedulis pro Commendis contentam, Proreges, & Gubernatores verificare debent, & ſschedulæ dehoc agentes.
41 Rem, qui præſsentem, aut viciniorem habent, melius eam cognoſscere poſsſsunt.
42 Vicinus præſsumitur ſscire facta vicini. L. ſsi vicinos, C. de nup. & cap. quoſsdam, & cap. quanto, de præſsumt. expẽduntur, & illustrantur, ibidem.
43 Diſstantia locorum inducit iuſstam præſsumtionem ignorantiæ.
44 Meritorum, ac ſservitiorum relationi in aliquo reſscripto, vel ſschedula cõtentæcontentæ, quãdo standumſsit? & elegans, & copioſsa diſstinctio, & reſsolutio huius articuli.
45 Verba narrativa partis, etiam in reſscripto Principis, nihil diſsponunt.
46 Clauſsulæ, quæ apponi ſsolent de ſstylo tabellionum, parvi faciendæ ſsunt.
47 Verba enuntiativa reſscripti Regij, an, & quando probent, vel diſsponant?
48 Enuntiativa verba in antiquis probant.
49 Temporis antiquitas facit præſsumi omnia ſsolemniter acta.
50 Dominium probatur ex verbis enuntiativis antiquorum inſstrumentorum.
51 Meritorum, & ſservitiorum relatio ſsi falſsa cõperiatur, ſsuperſsederi debet in reſscripti executione, quod ea fundatur. Cap. ſsi quando, de reſscript. & cap. cùm teneamur, de præb. expenduntur, & illuſstrãtur, ibidem.
52 Prælatos, qui non audent reclamare contra litteras Papæ, qualiter notet Cepola?
53 Veritati ſsemper debet locus relinqui.
54 Mendax precator penitus carere debet impetratis.
55 Reſscriptum omne habere videtur tacitam conditionem, ſsi preces veritate nitantur. Cap. 2. de reſscript. & alia iura ſsimilia expẽduntur, & illuſstrantur, ibid.
56 Subreptiones, aut obreptiones notoriæ, qualiter vitient reſscripta iuſstitiæ, & gratiæ?
57 Narrativæ veritate deficiente in reſscriptis, deficit voluntas in Principe concedente. Cap. conſstitutus, de reſscript. expenditur, & verbis Caſsſsiod. illuſstratur, ibidem.
58 Cauſsa iuſsta ſsemper præſsumitur in reſscriptis, & decretis Principis.
59 Cauſsa finalis reſscripti ſsi falſsa ſsit, aut incerta, deficit eius diſspoſsitio.
60 Legatum ex falſsa cauſsa datum inutile eſst.
61 Sententia ex falſsis inſstrumentis, teſstibus, vel allegationibus lata revocatur.
62 Inveſstituræ feudalis cauſsa, ſsi falſsa fuerit, ipſsa inveſstitura nulla redditur.
63 Tertij ius regulariter allegare non permittitur.
64 Meritorum relationem falſsam eſsſse, Gubernator de officio, & quilibet de populo obijcere poteſst, & quare?
65 Veritas, ut manifeſstetur, & Principis voluntas iuſstiùs exequatur, quilibet de populo petere potest.
66 Proreges, vel Gubernatores non debent eſsſse nimis rigidi in verificatione, & expenſsione ſservitiorum, quæ in reſscriptis narrantur.
67 Benemeritus quis probatur, eo ipſso quòd non probetur malemeritus.
68 Merita ſufficiẽtiaſufficientia, ex narratis in reſscripto, verificart ſsatis eſst, ſsi ea Principem ad cõcedendumconcedendum movere potuerunt.
69 Benemeritus quis dici potest, ex ſsolo uno ſsingulari ſservitio, & in eius probatione multum deferri debet aſsſsertioni Princi pis.
70 Subreptio non datur niſsi ex defectu cauſsæ finalis.
71 Cauſsa finalis, quæ eſsſse cenſseatur? & plura de ea.
72 Cauſsa prima influit magis in cauſsatum.
73 Cauſsa magis propinqua debet attendi in remunerationibus.
74 Legatus miſsſsus à ſsuo Principe ad alium, quæ ab hoc accepit, illi dare non tenetur, & quare?
75 Donata ſsocio, vel uxori non debent ſsocietati, vel marito restitui, & ſsi aliqualis eorum contemplatio habita ſsit.
76 Gratia, vel conceßio Principis, quæ pluribus rationibus, vel cauſsis nititur, etſsi aliquæ deficiant, ex alijs ſsuſstinetur.
77 Abundantia, ſsive vera ſsint, ſsive falſsa, rei ſsubstantiam non tollunt.
fol. 345
78 Caſsus litis D. Antonij de Vroz Manrique refertur.
79 Cauſsæ impulſsivæ defectus diſspoſsitionem aut conceßionem non infringit.
80 Expectativæ ſschedulæ datæ eis, qui iam alias Commendas habebant, nihil valent, & alia de eiſsdem ſschedulis remiſsſsivè.

SED quoniam plures illorum, qui ſse de his Indiarum provincijs benemeritos putant, non contenti generalibus mãdatis, & iuſssionibus, quibusadeò enixè (ut diximus) eorum gratificatio, & remuneratio præcipitur,

^† ſsolent ſsæpè ſspeciales litteras, ſsive ſschedulas impetrare, ut ſsibi Proreges, & Gubernatores de vacantibus, aut vacaturis Commendis provideant, interdùm intra deſsignatam in eiſsdem ſschedulis quantitatem, & interdùm ſsine quantitatis præfinitione, ſsed prout perſsonarum, & ſservitiorum merita poſstulaverint. Quas etiam ſschedulas non rarò alij quoque impetrant, qui in Flandria, aut alibi meriti ſsunt, & aliquoties alij, quibus nulla ullibi merita ſsuffragantur, ſsed tantùm Regis gratiâ, vel Aulicorum favore nituntur. Videndum nobis nũcnunc eſst, quid eiuſsmodi litteræ præſstent, & operentur? Qualiterq́ue Proreges, & alij Indiarum Gubernatores, qui Cõmendandi ius habent, in earum examinatione, & executione procedere debeant? Ita

^† enim plures ſschedulas ann. 1535. 1568. 1571. & 1591. & alias de hoc articulo paſssim agẽtes, intelligemus, quæ reperiuntur in ordinat. Mexicanis Licent. de Puga fol. 109. & in 2. tom. imp. pag. 240. & apud Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1. part. cap. 9. in fine, fol. 35. & cap. ſseqq. fol. 70. 80. 84. 87. & 88. & faciliorem eius cognitionem, ac praxim, non ſsine aliqua Lectorum utilitate, & iucunditate, reddemus.

Et quidem,

^† ſsi dictæ litteræ expectativæ aliquam Commendam iam tunc vacantem, aut in poſsterùm vacaturam ſspecialiter exprimant, dubium non eſst, quin is, qui eas meruit, cæteris alijs benemeritis, etiam ſschedularijs, in tali Commenda, ſsibi nominatim deſsignata, præferẽdus ſsit. Nam in toto iure

^† generi per ſspeciẽ derogatur, l. in toto, D. de reg. iur. cap. generi 34. eod. tit. lib. 6. cap. 1. in fine, de reſscriptis, quod in eiſsdem ferè noſstris terminis loquitur, cap. dudum 14. de præb. in 6. verſs. Præſsertim, ubi Sùmus Pontifex hoc ampliat, etiam ſsi in conceſssione ſspeciali, nulla derogatio generalis facta ſsit, cum multis alijs, quæ ultra alios, quos refert, adducit Caſstillo lib. 5. controverſs. part. 2. cap. 95. per totum, Rebuff. ad leg. Gall. 2. tom. tit. de reſscript. in præfat. ex n. 103. Pet. Pechius in d. cap. generi, Alvar. de Velaſsco in axiom. iur. litt. G. num. 10. Et qui

^† ſspecialem hypothecam habet, potior eſst in ea alijs anterioribus creditoribus, qui generali tantùm bonorum obligatione nituntur, cùm alia bona manent, ex quibus ij, quod ſsibi debetur, conſsequi poſssint, l. quãvis 2. C. de pignor. quam celebrẽ, & unicãunicam appellat Bald. in cap. 2. de offic. leg. Cremenſs. ſsing. 53. & pluribus illuſstrat Ruinus conſs. 50. num. 27. lib. 5. Covar. 3. var. cap. 18. à princ. Molina lib. 4. de primog. cap. 6. à num. 21. & alij relati ab Alphano collect. 767. Vincen. de Fran. deciſs. 5. part. 2. Surd. deciſs. 44. n. 1. & Oſsaſscus deciſs. 151. num. 3. & ſseqq.

Et hoc eſst, quod dicimus,

^† proviſsionem, ſsive diſspoſsitionẽ ſspecialem hominis, facere ceſsſsare diſspoſsitionem legis, l. fin. C. de pact. convent. l. & habet, §. cũcum quis, ubi gloſsſs. D. de precarijs, cum traditis à Tuſscho litt. P. concluſs. 951. D. Valençuela conſs. 83. num. 140. ubi in noſstris Commendarum terminis loquitur, & Velaſsco in axiom. iur. ead. litt. num. 234. & ſseqq. Nam

^† cùm Rex, & dominus noſstet harũ Commendarum verus, & univerſsalis dominus ſsit, ut ſsæpè retulimus, ubi voluntatem ſsuam in aliqua alicui conferenda ſsatis expreſssit, obſsequendi neceſssitas manet, non authoritas imperandi, aut conſsulendi, ut alias inquit tex. in cap. Eccleſsiæ, de conſstitution. cap. cùm olim de reb. Eccleſs. cap. benè quidem, 96. diſstinct. cap. non placuit 16. q. 7. cap. paſstoralis, §. quia verò, de offic. delegati, cap. quod quis, de reg. iur. lib. 6. Et

^† ligatæ ſsunt manus inferiorũinferiorum collatorum, ita ut alijs conferre non poſssint, & ſsi ſsecùs fecerint, collatio irritetur, ut in terminis earundem expectativarum, de quibus loquimur, docet tex. in cap. quia cunctus 1. de conceſss. præb. lib. 6. & in cap. propoſsuit 4. eod. tit. in antiq. & additio ad gloſsſs. verb. Duxerint, in cap. dilectus 27. de præb.

fol. 346

Id quod certius etit,

^† ſsi in eiuſsmodi ſschedulis adijciatur clauſsula decreti irritantis, eorum, quæ in cõtrariumcontrarium facta fuerint, ut in cap. inter cætera, & cap. dilecto, de præb. & cap. ſsi ſsoli, de conceſs. præb. lib. 6. Et gloſs. in finalibus verbis, iuncto tex. in cap. vides, 10. diſst.

^† Vbi dicitur, quòd id, quod contra leges fit, per leges ſsolvi meretur, & l. cùm ita, D. de condit. & demonſstr. l. Põponius, §. ſsed & ij qui, D. de procurat. quibus probatur, quòd eo ipſso, quôd præcipitur uni dari, alij dari prohibetur. Alioqui

^† ſsi ſschedula talem voluntatis expresſssionem, vel tale decretum non contineat, ſsed in forma communi expediatur, valebit collatio de eadem Commenda alteri facta, licèt, conferens propter inobedientiam puniendus exiſstat, ut habetur in d. cap. dilectus, & in cap. ſsi Capitulo, & d. cap. ſsi ſsoli, de conceſs. præb. lib. 6. ubi gloſs. & DD. eam huius rei rationẽrationem reddunt,

^† quòd quando Princeps mandat Ordivario, ut aliquid faciat, etiam ſsi det executorem, qui compellat Ordinarium ad executionem mandati, non advocat ad ſse poteſstatem conferendi, nec adimit ab Ordinario, ſsed ipſse Ordinarius ex propria poteſstate confert, unde actus fit ab habente poteſstatem, & valet, & tenet, licèt malò faciat, & per hoc puniri poſsſsit.

Quod etiam docuit Lud. Gomez in tract. de mandat. de providendo, num. 14. quem poſsuit in Rub. de reſscript. lib. 6. inquiens,

^† quôd receptus virtute talis mandati, non cenſsetur receptus auctoritate Principis, ſsed auctoritate Ordinarij, qui beneficium cõtulit. Pro quo eſst tex. expreſsſsus in cap. cùm in aliquibus, de reſscript. in 6.

Et viva ratio,

^† quòd ex ſsimili conceſssione nullum ius in re, neque ad rem tribuitur illi, in cuius favorem fuit facta conceſssio, ſsed ſsolum ius implorandi officium Iudicis, cui fuit directum mandatum, ut illud adimpleat, quouſsque ſsit proceſsſsum ad receptionem, vigore talis mandati, cap. ad audientiãaudientiam el. 2. ubi gloſs. Abb. Felin. & alij, cap. penult. de conceſs. præb. lib. 6. gloſs. in cap. veniens, de renunt. tex. apud nos celebris, in l. 17. tit. 3. lib. 7. recopil. cum alijs, quæ adducit idem Gomez in Reg. Cancellar. de non tollen. iur. quæſs. q. 1. verſs. Nam tali caſsu, pag 70 gloſs in pragmar. ſsanct. Gallicana tit. de collation. verb Nominationes, pag. 77. & verb Irritum, pag. 25. Afflict. in prælud. ad Cõſstit. Neapolit. q. 12. Leon conſs. 114. n. 477. inter conſs. feud. fol. 9. Bertrãdus conſs. 292. n. 2. vol. 3. ubi inquiunt, quòd litteræ beneſsiciales, & quicunque actus collationem præcedentes, non tribuunt ius in re, etiã ſsi intervenerit reſservatio, & interpoſsitio decreti, & petitio impetrãtisimpetrantis, Gonçalez ad Reg. 8. Cancel. gloſs. 26. num. 20. Leobinus Aurelianenſsis in tract. de mandat. Apoſstol. num. 17. in princip. & Guiller. Caſsſsador. deciſs. 3. tit. de præb. ubi inquiunt, quòd ex mandato ſsimplici de providẽdo ante executionem ſspes tantùm adquiritur.

Et longè magis manus Proregis, aut Gubernatoris ligatæ manebũtmanebunt, ſsi dictæ ſspeciales ſschedulæ dentur (ut interdum fieri ſsolet)

^† ad Commendam vacantem, vel vacaturam, quã precator deſsignaverit, & acceptaverit. Etenim licèt ante deſsignationem poſssit alteri cõferriconferri, quia eſst veluti quædam conceſssio generalis, & conditionalis, l. hoc iure, & l. decem, D. de verbor. oblig. l. 1. &. dies incertus, D. de condit. & demonſstr. cum multis alijs, quæ ad hoc probandum citat Caſsſsad. d. deciſs. 3. n. 7. deſsignatione tamẽtamen, ſsive acceptatione factâ ius in rem ipſsam acquiſsitum videtur, & alij nõ poteſst conferri, ut pribat tex. omninò videndus, in dict. cap. 1. de conceſs. præben. lib. 6. ubi Doctores.

Licèt verum ſsit,

^† per talem clauſsulam, & conceſssionem non fieri præiudicium alij, qui fortè ad Commendam ab iſsto deſignatãdeſignatam ſspecialem, & anteriorem expectativam habuerit, ut probat tex. iunctâ gloſs. verb. Proximè, in cap. tibi qui, de reſscript. in 6. cap. fin. de conſsuetud. eod. lib. cap. ſsi poſstquàm, iunctâ gloſs. verb. Motu proprio, de præb. eod. gloſs. in d. cap. 1. verb. Cauſsa, & in d. cap. ne captandæ, de conceſs. præben. eod. lib. 6. & dicemus infrà cap. 9. num. 38. & ſseqq.

Si verò dictæ ſschedulæ ſspecialem Cõmendam non exprimant, ſsed generaliter, impetrãtes, in Commendis vacantibus, vel vacaturis, remunerari iubeant. Tunc

^† iure cõmunicommuni inſspecto, cùm generi per genus non derogetur, dicendum quidem videretur, Proregem, vel Gubernatorem, in earum executione, & implemento, ipſsarum datm inſspicere, & ſsequi debere, ut ſsic qui prior fuerit in tempore, ſsit melior in iure, ut in ſsimilibus reſscriptis ad eãdem rem impetratis, docemur in cap. ſsi duobus, cap. ſsi pro te, cap. tibi qui, de reſscript. in 6. cap. eam te, ubi gloſs. verb. Datam, cap. ad aures, cap. mandatum, eod. tit. in antiq. cap. conſsitutus, & cap. ſsi aliquando, de ſsent. excõmunic. l. 27. & 29. tit. 13. par. 5. Ex quibus deſsumitur reg. qui prior, de reg. iur. in 6. ubi plura tradunt Dynus, & Pet. Pech. Anchar. conſs. 292. Cuchus lib. 1. maior. inſstit. tit. 7. ex num. 20. Dueñas reg. 198. Alvarez Velaſsc. in axiomat. iur. litt. P. nu. 163. & alijs relatis Staphileus de litteris gratiæ, & iuſstit. tit. de mandat. de providendo, §. idem dico ſsi duæ gratiæ, ubi hoc ampliat, etiam ſsi reſscriptum, prius in data, fuerit poſsterius in præſsentatione, dummo|

fol. 347

dò aliud nondum ſsit executioni mandatum.

Et conducit lex 12. tit. 14. lib. 2. recop. quæ

* Cameræ receptoribus iubet, ut Regias gratias, ſsive Librancas ſsuper his iuribus datas, iuxta datæ anterioritatẽ, & nõnon aliter, nec alio modo perſsolvant, de quo poſst Azevedum, ibidem, aliqua tradit Hevia de Bolaños in Curia Philip. 2. part. lib. 2. cap. 12. num. 61. & reg. tex. in l. Publius 36. §. 1 D. de cond. & demonſst.

^† quæ dicit, quòd primò vocatus, cenſsetur magis dilectus, iunctis pluribus, quæ ultra alios circa eãeam tradit Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſsumt. 16. num. 3. cum ſseqq. Maſscard. de probat. concluſs. 67. & plures alij, quos refert D. Epiſscopus de la Paz in cap. decernimus, num. 2. cum ſseqq. de iudicijs, & noviſssimè D. Valençuela conſs. 113. num. 81. vol. 2. & D. Ioann. del Caſstillo de uſsufructu cap. 40. n. 17. & ſseqq. Alvarez de Velaſsco in axiom. iur. litt. D. num. 103.

^† alia Reg. l. 1. C. de Conſsulibus, lib. 12. l. 1. C. de Præfect. Præt. eod. lib. l. unicuique, C. de prox. ſsacr. ſscrin. l. 1. §. & inter, D. de albo ſscrib. l. 2. D. Decurionibus, quæ docent, quòd quando duo eiuſsdẽ qualitatis concurrunt, pręferendus eſst antiquior iuniori, in omnibus caſsibus, in quibus præcedentia conſsiderari poteſst, de qua latè Iaſs. in l. 3. num. 11. & ſseqq. D. ſsi cert. pet. Boer. de auct. mag. Conſs. num. 68. & ſseqq. Portius conſs. 167. num. 60. cum ſseqq. Ioſseph. Ludov. deciſs. Peruſs. 93. num. 72. part. 2. & Anton. Gama deciſs. Portug. 1. num. 5. & 45. & Tiraq. de primog. q. 19. num. 2. ubi probat, quòd prior nominatio maiorem dignitatem arguit.

Necnon etiam dici poſsſset, quantitatis, quæ largiri præcipitur, conſsiderationem habẽdam eſsſse, cũcum

^† ex maiori, maioris quoque affectionis, & voluntatis argumentum deſsumi ſsoleat, ut probat tex. in l. ſsi ita, D. de fideicommiſsſsi. ibi: auth. hoc amplius, C. de fideicommiſsſsabi: Vel legatario maioris emolumenti, cum alijs, quæ tradit Maſscard. de probat. concluſs. 67. & concluſs. 517. & Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſsumt. 16. num. 4. verſs. Secunda conienctura, ubi in eandem ſsententiam Corneum, Socin. Iunior. & alios allegat, & præcipuè Cravet. Cõſs. 161. num. 6. & conſs. 297. num. 2. verſs. Secunda maior.

Cæterùm municipali Indiarum iure, de quo agimus, inſspecto,

^† hoc totum arbitrio Gubernatorum relinquitur, qui in conflictu, ſsive cõcurſsu eiuſsmodi generalium expectativarum, ſseu mandatorum de providendo, non tam debet attendere tempus datæ, vel quid in illis iubeatur, quãquam quid fieri oporteat, & merita impetrãtium expoſstulent. Sinc enim expreſssè deciditur in omnibus ferè ſschedulis, quarum ſsuprà num. 2. meminimus, & in alia ann. 1567. Dom. D. Franc. à Toleto, alia Matr. 27. Martij, 1605. Dom. Comiti de Monte-Rei, alia Valliſsolet. 3. April. ann. 1610. Dom. Marchioni de Monteſsclaros, Peruanis Protegibus directis. Et in eorum peculiaribus, & ſsecretis inſstructionibus, quas ſecũſecum portant, ubi ad hæc munera delegantur, idem eiſsdem animadvertitur, eâ ratione additâ, quòd Regiæ intentionis non eſst, per ſsimiles ſschedulas aliarum vim infringere, ac derogare, quæ ita ſseriò, & graviter Conquiſsitores, & alios Indiarum benemeritos remunerari, & his Commedis donari præcipiunt, iuxta formam, & gradus, de quibus in cap. præcedenti tractavimus.

Vndè tales ſschedulæ

^† ſsunt veluti quædam litteræ recommendatoriæ, aut excitativæ, qui bus Gubernator nõnon gravatur; nec partium iura læduntur, ſsed unicuique, ſservatâ meritorum proportione, ius ſsuum ſservari, & datâ opportunitate, competems præmium ſsine tertij præiudicio reddi præcipitur, l. fin. C. ſsi contra ius, vel util. pub. l. univerſsa, C. de diverſs. reſscript. 1. neque damnoſsa, l. reſscripta, C. de precib. Imp. offer.

Et ut dictæ ſschedulæ ſubdũtſubdunt,

^† & præſsertim illa dat. Matr. 27. Octob. ann. 1535. ad Dom. D. Anton. Mendoziam, Peruanum Proregem ſscripta, quæ habetur inter ordinat. Mexican. fol. 109. abſsurdum eſsſset, ut qui antiquitate, dignitate, laboribus, & meritis, minor, aut iunior eſsſset. ob hoc tantùm alijs præſstantioribus præferri deberet, quòd in conſsequendis eiuſsmodi expectativis, ſseu commendationibus vigilaſsſset, quas ipſse Rex fatetur ſse multoties concedere: Por reſspetos de criados, i ſservidores nuestros, que nos ſsuplican è porque las perſsonas à quien ſse dan parecen calificandas, è con no mucha informacion de las calidades de las perſsonas en cuyo favor ſse dan, &c.

Qvæ gravis, & iuſsta deciſsio, ac ingenua Regis noſstri confeſssio, cõfirmariconfirmari, & illuſstrari poteſst

^† ex ijs, quæ in val dè ſsimilibus caſsibus dixerunt Impp. in l. 1. C. de pertit. bon. ſsublat. lib. 10. ibi: Sed quoniam plerumq́ue ita in nonnullis cauſsis inverecunda petentiũpetentium inhiatione cõſtringimurconſtringimur, ut etiam non concedena tribuamus, nec reſscripto quidẽquidem nostro adverſsus for mam latæ legis loci aliquid relinquatur, l. 3. C. de pagan. l. unica, C. de Senat. Conſsult. l. 2. C. de canon. frum. lib. 10. l. 2. C. de fund. Limiroph. lib. 12. auth. ut non fiant pignorat. coll 4. auth. ut differ. iud. in princip. Et Sũmi Pontifices in cap. ſsi quando, de reſscript. ubi gloſsſs. verb. Qualitates, alia iura adducit, & notat, quòd

^† quæ per importunitatem nimiam obtenta ſsunt, non valent, cap. 2. de conceſsſs. præb. lib. 6. quod in eiſsdem noſstris expectativarum |

fol. 348

terminis loquitur, ibi: Per promißiones huiuſsmodi, quæ per importunitatem nimiam (per quam non concedenda multoties conceduntur) & per ambitionem improbam, ut plurimum extorquentur, &c. cap. ult. de reſscrip. cap. 1. de religioſs. dom. eod. lib. 6. ibi: Sed quia non ſsolùm importuna petentiũpetentium inbiatio, illarum postmodùm multiplicationem extorſsit, cap. cùm in iuventute, de purgat. canon. ibi: Cæterùm quia procurator instabat, compulſsi fuimus, non iuris neceßitate, ſsed importunitate petentis, cap. tuæ fraternitatis 20. de præbend. ibi: Propter importunitatem petentium, ubi gloſsſs. notat,

^† quòd electio facta ad importunum clamorem, nõnon valet, cap. Oſsius, de elect. cap. miramur 61. diſstinct.

Et conſsonat tex. in cap. importuna, de pœnit. diſst. 1. Concil. Trid. ſseſsſs. 25. cap. 10. locorum diſstãtiam adijciens, quod maximè noſstro propoſsito convenit,

^† ibi: Quoniam ob malitioſsam petentium ſsuggeſstionem, & quandoque ob locorum longinquitatem, perſsonarum notitia, quibus cauſsæ mandantur, haberi non poteſst, &c. Et Seneca lib. 4. controverſs. 3. ibi: Multa nobis extorquentur, quæ no lumus cõcedereconcedere, cum alijs, quæ tradit Bald. in cap. aut pactum, de uſsuris, Decius conſs. 69. n. 25. Cepola cautelâ 36. in fine, latiſssimè Palac. Rub. & eius Additionat. in repet. Rub. §. 81. litt. B. idem de benef. vacant. in Curia, §. 4. Soto de iuſst. & iure, lib. 3. q. 6. CAſsſsador. in reg. de non tollendo iure quæſsito, deciſs. 3. num. 3. Gomez ibidem, num. 1. Annæus Robert. lib. 2. rerum iud. cap. 11. fol. 168. Platea, & Lucas de Pen. in d. l. 1. C. de petit. bon ſsubl. Azeved. in l. 14. num. 44. & 45. tit. 3. lib. 1. recop. latè Bobadilla in Polit. lib. 3. cap. 10. cui tutulus, Si puede el Corregidor acetar ruegos, per totum, & Navarrete diſscurſs. politico 24. pag. 162. & ſseq. ubi benè addit, non ſsolùm Pontifices, ac Reges ob importunitatem flecti ſsolere;

^† verùm & Deum ipſsum, iuxta illud Lucæ 11. 8. Saltem propter improbitatem dabit eis. Et D. Hieron. qui de Cananæa loquẽs, ſscribit: Quod precibus non potuit, tædio imptravit; & noviſssimè alia adducens D.D. Felicianus à Vega Epiſscopus Pacenſsis in cap. propoſsuiſsti, n. 58. de foro comp. ubi hinc infert rationem decidendi ad tex. in l. 6. tit. 14. lib. 4. recopil.

Eſst autem inhiatio propriè in dictis iuri

*bus, non importunitas nimia, ut gloſsſsæ malè putaverunt, ſsed nimia aviditas, ſsive cupiditas alicuius rei conſsequẽdæ, ut benè advertit IoãIoan. Bellon. in Etymol. quæ efficit, ut homines nulli malitiæ, improbitati, aut importunitati parcant, ut quæ cupiunt, conſsequantur, dum eis inhiant, hoc eſst, luporum famelicorum modo, (à quibus metaphora, ſsive translatio ſsumi videtur) aperto ore appetunt, geſstiunt, & inſsequuntur, in eisq́ue adipiſscendis, nervis omnibus incumbunt; ut relictis alijs bonorum AuctorũAuctorum teſstimonijs, quę Calepinus adducit, colligi poteſst ex

^† l. per diverſsas 22. C. mandati, ibi: Quoſsdam alienis rebus fortuniſsq́ue inhiãtes, l. 1. C. publicæ lætitiæ, lib. 12. ibi. Si ſsacros vultus inhiantibus fortè populis inferimus. Et ob id

^† Reges, & Imperatores ſsæpè ſolẽtſolent pœnas imponere eiuſsmodi iniuſstis, & damnoſsis petitionibus, ut ſsic ab importunitatibus, & inquietationibus vaſsſsallorum liberentur, eas antecedenter generalibus legibus prohibẽtes, & repellentes, ut in l. omnes fundi, & l. penult. C. de fund. patrimon. lib. 11. cũcum alijs, quæ adducit Fulgoſs. conſs. 20. col. 3. ante num. 5.

Et hinc eſst, quòd (ut diximus) non ſsit multũ curandum de prioritate, aut quantitate dictarum ſschedularum. Nam cùm ipſse concedens expreſsſserit, ſse nolle, ut impleantur in præiudicium aliarũaliarum, quæ benemeritos præferri iubẽtiubent, parum prodeſst antiquitatis, vel maioris, aut minoris quantitatis prærogativa;

^† cùm deceptio, & inhiatio, ſsive importunatio, quæ Principem movit, æquè in his quoque omnibus noluntatis, ſseu nullitatis defectum operetur, ut in ſsimili eleganter docet I.C. in l. doli mali clauſsula 19. De de donation. ibi: Nam, & in ſsecunda promißione interceſsſsio eſst, & ibi: Quia ſsi nunc etiam minor eſst, rurſsus circunvenietur, iunctis alijs, quæ tradit Sfortia Oddus in tract. de reſstitut. 2. part. q. 86. art. 1. & ſseqq. Semperq́ue

^† inſspiciendus, & attendendus eſst finis, qui in his commendis ab initio deſsideratur, nempè magis meritorum gratificatio, & prælatio, arg. tex. in l. ſsi quis neque cauſsam 4. D. ſsi cert. pet. l. diximus, de excuſsat. tutor. cum ſsimilibus congeſstis ab Hippol. de Marſsil. ſsing. 247. Everardo loco 100. Tiraq. de retract. lignag. ad fin. tit. 18. nu. 19. & 23. Giurba ad Conſs. Meſsſsanen. part. 1. cap. 1. gloſs. 4. num. 112. Perecio in addit. ad Seguram in l. 1. §. ſsi vir uxori, num. 63. D. de acquir. poſsſs. & noviſssimè Velaſsco in axiom. iur. litt. P. num. 157. & litt. F. num. 144. & ſseqq. ubi etiam cũ alijsprobãt, quòd omnia à fine regulari debẽt.

Quamvis negãdumnegandum non ſsit,

^† quòd ſsi in his, qui ad ſsui recommendationem, & remunerationem peculiares has litteras impetrarunt, ſsufficientia merita, ac ſservitia concurrant, & inveniantur, iuſstum erit, ut Gubernatores maiori quoque curâ, & ſstudio in eiſsdem, cæteris paribus, remunerandis, & præferendis procedant. Cùm præter mandatum generaliũgeneralium ſschedularum, hoc item ſspeciale habeant, quod in ſsuis expectativis continetur, ut expreſssè animadverſsum, vel deciſsum videmus, in d. ſsched. ann. 1535. ibi: Teniendo ſsiempre intento, q̃ en |

fol. 349

igualdad de calidad han de ſser preferidas las perſsonas que tienen cedulas nueſstras, &c. Et probatur ex doctrina, quæ habet, quòd

^† quãdo nominatio prima eſst facta generatim, & ſsecũda ſspeciatim, præſsumitur maior affectio erga nominatos ſspeciatim, arg. l. cùm ita, §. in fideicommiſsſs. D. de leg. 2. l. Titius, iunctâ gloſs. ibi de lib. & poſsthum. cum alijs, quæ adducit Maſscard. de probat. concluſs. 67. num. 7. vol. 1. Et idẽidem probatur argum. legis final. C. de edict. Div. Hadriani, auth. itaque, C. de ſsucceſss. cap. 1. de trequa, & pace, & §. ſsed hodiè, Inſst. de adoption. ibi: Quia concurrunt in unãunam perſonãperſonam, & naturalia, & adoptionis iura:

^† quòd duæ rationes, vel plures prævalent uni, & quôd duo vincula fortiora ſsunt uno; de quo brocardico tradunt plura Scribentes in eiſsdem iuribus, & Everard. Senior conſs. 44. Covarr. de ſsucceſsſs. abinteſst. num. 9. Anton. Gama, & eius Additionator deciſs. 27. Claudius Pratus Gnoſseon gener. iur. lib. 3. tit. 3. cap. 3. D. Valençuela Velazquez conſs. 17. num. 7. & Velaſscus ubi ſsuprà litt. D. num. 238.

Et in hoc notare debemus, quòd

^† quamvis prædictæ ſschedulæ fortè de ſsolis Commendis vacaturis aliquem provideri iubeant, adhuc tamen impleri poterũtpoterunt etiam in his, quæ tempore conceſssionis, vel ante eãeam vacabant, maximè ubi concedens tunc eas vacare ignorabat, ut doctè advertit, & probat Hippol. de Marſsil. in Rub. de fideiuſsſs. num. 84. Cynus, & Imola in l. hæc conditio, §. ſsi ſsic, D. de cond. & demonſstr. Caſstrenſs. & Socin. num. 4. in l. ſsi iam facta, D. eodem, & Leand. Galganet. in tract. de cond. & demonſst. 2. part. cap. 1. q. 37. num. 7. pag. 154.

Vervmavtemverò quoniam, ut ipſsa eadem ſschedula anni 1553. teſstatur, & quotidiana experiẽtiaexperientia demonſstrat,

^† multi, qui has litteras expectativas, & alias ſsimiles impetrãtimpetrant, in ſsuis meritis, & ſservitijs coram Principe, & eius Supremo CõſilioConſilio referendis, & exaggerãdis excedunt, & ob locorum diſstantiam ſsæpè decipere, & facilè imponere poſsſsunt, & ſsolent. Meritò eâdem ſschedulâ cavetur,

^† ut Proreges, & Gubernatores eiuſsmodi relationibus fidem non faciant, ſsed de earum veritate, & de qualitate impetrantium inquirant, atque diſspiciant, utpotè qui cùm viciniores ſsint, & rem (ut dici ſsolet) præſsentẽ, & ad oculum habeant, ſsecuriùs, & penitiùs eam tenêre, & callere poſssint, atque adeò, quod iuſstiùs, & opportuniùs fuerit, providere; ſschedulæ verba ſsunt hæc: Eporque las perſsonas à quien ſse dan, parecen calificadas, è con no mucha informacion de las calidades de las perſsonas en cuyo favor ſse dan, eſstareis advertido, q̃que quãdoquando aſsſsi os moſstrarẽ las dichas cedulas, os informeis biẽbien de la calidad de ſsus perſsonas, è como perſsona q̃que tiene la coſsa preſsente, proveais ſiẽpresiempre lo q̃que mas vieredes que conviene ſsin embargo de ellas, &c.

Quibus verbis Redx noſster ſsequutus videtur

^† ſsententiam Sũmorũ PontificũPontificum in cap. quoſsdã, & in cap. quãtoquanto, de præſsumt. ubi de notitia alicuius rei pro vicinioribus, & præſsentibus præſsumunt, eiuſq́;eiuſque examinationẽ eis deferunt, ut conſstat ex illis verbis: Quanto viciniores eſstis, credo ſsubtiliùs cognovistis, & ex illis: Latere vos in propinquo non potuit, quod ad nos ex longinquo pervenit. Quibus

^† adridet l. ſsi vicinus, C. de nupt. l. filium eum definimus D. de his, qui ſsunt ſsui, cum multis alijs, quæ circa hanc præſsumtionem tradit Bart. & DD. in l. 1. num. 9. D. ſsi cert. pet. Menoch. de arbitr. caſs. 222. num. 8. & de præſsumt. lib. 6. præſsumt. 24. per tot. Maſscard. de probat. concl. 1406. num. 1. & ſseqq. Tuſsch. verb. Scientia, concl. 2. Coſsta de facti ſscient. & ignor. inſspect. 73. n. 9. & Farinac. in fragm. crimin. part. 2. litt. Y.n. 169. Et idem habetur in Conc. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. cap. 10. cuius verba retulimus ſsup. hoc cap. n. 28. Et

^† exornai poteſst ex cap. cũ inter, qui matr. accuſs. poſsſs. ubi probatur, quòd propter diſstantiam locorum præſsumitur ignorantia: de quo plura etiam tradit Roman. conſs. 33. & alij, qujos refert Grammat. conſs. 112. num. 5. & elegantiùs ex verbis D. Bernardi lib. 3. de conſsid. ad Eugen. ibi: Vbi enim certior, ac facilior notio, ibi deciſsio tutior, expeditiorq́ue eſsſse poteſst.

Et pariter ex verbis eiuſsdem ſschedulæ ceſsſsat hac in parte

^† illa quæſstio de fide, & credulitate, quæ haberi debet, vel non relationi meritorum, & ſservitiorum, quæ in aliqua ſschedula, vel privilegio inſseruntur, & referuntur. Circa quam Ego, quia utiliſssima, & frequentiſssima eſst, ita diſtinguendũdiſtinguendum exiſstimo. Primò, quòd ſsi Princeps aſsſserat talia ſservitia, vel merita præceſssiſsſse, eaq́ue ſspeciatim enarret, & maximè ſsi ex actibus, & inſstrumentis in eius Conſsilio viſsis, & approbatis, deducta eſsſse affirmet, tunc eius dictis, & relationi abſsque alia inquiſsitione, vel hæſsitatione ſtandũſtandum ſsit, ut poſst Bald. Iaſson. & aliso eleganter concludit gloſs. ſsing. in cap. 1. verb. Noſseatur, de conſstit. in 6. l. 32. tit. 16. part. 3. l. 2. 30. & 34. tit. 18. part. 3. Vitalis in tract. de clauſsulis tit. quando verba narrativa, Ferretus conſs. 94. Franc. Marc. deciſs. 779. part. 1. Grammat. deciſs. 65. num. 62. & 63. Afflict. in cap. domino Guerram, notab. 2. ex n. 5. ad 10. hîc finitur lex Feder. Natta conſs. 487. ex num. 43. ad 47. Socin. Iunior conſs. 95. num. 9. & 10. vol. 1. Roland. cõſs. 1. n. 86. uſsque ad 94. vol. 2. Maſscard. de probat. concl. 184. & ſseqq. & concl. 560. 621. & 753. num. 35. Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb |

fol. 350

Donatione, num. 99. Tiber. Decian. reſsp. 41. num. 29. & 32. vol. 2. Surdus conſs. 323. num. 30. vol. 3. Camil. Borrel. conſs. 1. à num. 140. Ludol. Schrader. conſs. 21. lib. 2. n. 111. Menoch. conſs. 100. num. 26. & 27. & de arbitr. caſsu 132. Gail. lib. 2. obſs. cap. 38. Miſsynger. cẽt. 4. obſser. 75. Ioann. Bolognet. omninò videndus, conſs. 1. num. 51. & cõſs. 3. num. 71. & ſseqq. Turretus conſs. 71. num. 1. vol. 1. Afflict. deciſs. 105. num. 14. Foller. de cenſsib. verb. Non vitiatas, num. 55. Burgos de Paz conſs. 25. n. 28. Salon de Paz eius filius in quæſst. civil. q. 11. num. 18. & 19. Tuſsch. litt. B. cõcl. 86. Burſsat. conſs. 138. num. 36. Farinac. quæſst. 63. cap. 3. num. 181. Matienz. in l. 6. tit. 10. gloſs. 1. num. 19. lib. 5. recopil. Ioann. Garcia de nobilitat. gloſs. 2. ex num. 21. & gloſs. 12. a num. 17. Gratian. diſscept. forenſs. tom. 4. cap. 657. num. 51. Cancer lib. 3. variar. reſsolut. cap. 3. num. 247. & ſseqq. Anton. Gomezius Maceratenſs. lib. 3. var. cap. 40. num. 22. pag. 491. Eſscobar de ratiocinijs, cap. 24. num. 32. Fontanel. de pact. nuptial. 2. p. gloſs. 10. clauſs. 4. n. 25. noviſssimè D. Valenç. conſs. 155. n. 9. & conſs. 163. n. 116. vol. 2. D. Ioann. del Caſstillo in 7. tom. controverſs. cap. 6. in fine, & Anton. de Leon, qui in noſstrarum Commendarum terminis, loquitur, d. tract. de confirm. Reg. 1. part. cap. 9. in fine, ex num. 24.

Secus verò ſsi dicta ſspecificatio non interveniat, ſsed dumtaxat generaliter dicat Princeps, eſsſse ſservitia, tunc enim ea non probantur ex ſsola hac, & tali Principis aſsſsertione, ut poſst alios obſservat Gail, & Miſsyng. ſsup. Rebuff. in compend. de alien. reb. Eccleſs. num. 62. Vital. de cãb. in tract. de clauſs. tit. quod verba narrativa, ubi ſseriam relationem requirit, Matienz. d.n. 19. ubi ſse remittit ad gloſsſs. 10. l. 15. eiuſsd. tit. & idem ſsentit Ioann. Garcia ubi ſsup. num. 18. & Marta de clauſsulis, verb. Propter benemerita, & latè Farinacius deciſs. 412. 2. part. noviſssimarum.

Secvndò conſstituo, quòd ſsi in dicta ſschedula, reſscripto, vel privilegio, Princeps de hac ſservitiorum examintione nihil affirmet, ſsed ſsolùm dicat, ab impetrante factam fuiſsſse relationem eorum, quæ ibidem inſseritur, prout in eius libello, ſseu memoriali continetur, ut ſsæpè fieri ſsolet, tunc hæc relatio ad probationẽprobationem meritorum non ſsufficiet, ſsed poterit, & debebit denuò ſsuper eiſsdem inquiri, & ſsufficiens probatio deſsiderabitur, ut advertunt DD. ſsuprà citati, & in ſspecie Anton. de Leon, Matienz. & Caſstill. ubi ſsup. ubi ad hoc expendit l. 31. tit. 16. l. 29. 30. & 34. tit. 18. part. 3. & gloſsſs. verb. Noſscatur, in cap. 1. de conſstitut. lib. 6. & Tiber. Decian. reſsponſs. 25. num. 37. vol. 1. ubi docet, quòd benemerita aliter cõſtareconſtare debent, quàm per talem aſsſsertionem, vel relationem cõcedentisconcedentis, Quia

^† verba narrativa partis etiam in reſscripto Principis, nihil diſsponunt, ut in auth. ſsed cùm teſstator, ubi Rom. 10. ſspeciali, C. ad legem Falcid. gloſsſs. communiter recepta, in l. unica, C. quando nõnon petent. partes, idem Roman. conſs. 79. circa finẽfinem, Bernard. Diaz, & eius Additionat. Salced. reg. 781. & innumeri alij, quos congerit D. Ioann. del Caſstillo lib. 2. controv. cap. 26. num. 76. Pichard. in tract. de mora, num. 60. & Gratianus reg. 483. Maximè cùm talis relatio ſsine delectu, & conſsideratione ſscribi, & inſseri ſsoleat ab actuarijs ſsecretariæ, & veluti de ſstylo notariorum. Quo

^† caſsu ſscimus, etiam clauſsulas admodum graves, in contractuum inſstrumentis adiectas, parum attendi ſsolere, ut cõmuniter tradunt DD. per textũtextum ibi, in l. quod ſsi nolit, §. quia aſssidua, D. de ædilit. edict. l. fin. C. de fideiuſsſs. Covar. in 2. part. Rub. de teſstam. num. 14. Hottoman. conſs. 13. & alij, apud Gratian. reg. 428.

Idemq́ue erit, etiam ſsi aliter, quàm per relationem partis talia ſservitia in reſscripto Principis non affirmentur,

^† ſsed ſsolùm enuntiativè narrentur, & proponantur, quamvis contrarium arbitretur Anton. de Leon ubi ſsup. num. fin. Nam licèt in aliquibus caſsibus verba enũtiativa Principis probent, maximè quando in eis fundatur eius diſspoſsitio, ut in Clem. 1. de probat. hoc tamen fallit, ubi talia verba continent factum alienum, ut notat Bald. in l. ex his verbis, C. de teſstam. mil. col. fin. Iaſs. conſs. 34. vol. 1. Decius conſs. 429. Alex. conſs. 124. vol. 1. Thom. Grãmat. deciſs. 105. num. 9. & innumeri alij, quos refert, & ſsequitur Nicol. Genua in tract. de verb. enunt. lib. 1. q. 4. per tot. & Tuſschus litt. V. concluſs. 81. qui hoc certiùs procedere docent in reſscriptis Proregum, ſseu aliorum legatorum, vel VicariorũVicariorum Principis, quorum verba enuntiativa nihil probant, & operantur, ut in ſspecie poſst plures, quos refert, concludit, & de cõmunicommuni teſstatur Ruinus conſs. 608. num. 3. vol. 1.

Quod tamen Ego limitandũlimitandum cenſserem

^† in ſschedulis, reſscriptis, vel privilegijs valdè antiquis, in quibus dicta merita, vel ſservitia enuntiativè, & ex motu Principis recenſserentur, nam tunc durum planè, & iniquum eſsſset, partemad eorum novam probationem, & verificationem compellere, quæ ultra enuntiationẽ Principalẽ, temporis quoque lõgiſssimi, præſscriptionem pro ſse habet, quæ

^† inducere ſsolet præſsumtionem, quòd omnia ſsolemniter, & ut oportebat, acta & probata ſsint, l. ſsi filiusfamilias, C. de pet. hær. l. qui in aliena, §. ſsed & ſsi nõ adierit, D. de acquir. hæred. l. ſsciendum, D. de verb. obligat. cum alijs, quæ adducit Iaſson in |

fol. 351

l. 1. C. qui admitti, num. 10. Tiraquel. de præſscription. §. 1. gloſs. 4. verſs. Huc pertinet, Maſscard. de probat. concl. 1316. vol. 3. Menchac. controverſs. illuſstr. lib. 2. cap. 66. Menoch. de præſsumt. lib. 3. præſsumt. 132. Gratian. reg. 144. Cevallos in pract. cõmun. q. 522. & latè Craveta ubi ſsupr. 2. part. art. 2. Et in terminis verborum enuntiat vorũvorum, & quòd hac de cauſsa in antiquis probationem inducãtinducant, textus, & DD. in l. optimam, C. de contrah. & commit. ſstipulat. latè Craveta in tract. de antiq. temp. 1. part. §. propoſsitum noſstrum, ex n. 59. Maſscard. de probat. concl. 923. vol. 2. Vivius in commun. opinion. lib. 19. verb. Verba enuntiativa, & plurimi alij apud Tuſschum d. cõcl. 81. Genuam d.q. 4. num. 21. Aloyſs. Riccius in collect. deciſs. 5. par. cap. 1625. ad fin. Et quòd in antiquis inſstrumentis

^† ſsufficiant, etiam ad probandum dominium, tex. & DD. in l. indicia, C. de reivindic. Bald. in l. proproetatis, n. 4 & 7. C. de probat. & conſs. 429. num. 4. lib. 1. Abbas, Alexand. Decius, Ruin. & alij, quos refert, & ſsequitur Burg de Paz conſs. 16. num. 12. & 17. Menoch. conſs. 21. n. 17. lib. 1. Greg. Lopez in l. 10. tit. 15. part. 6. gloſs. 8. & D. Valençuela Velazquez conſs. 10. n. 44. vol. 1.

Tertiò conſstituo, quòd quomodocunq;quomodocunque prædicti ſservitia, & merita referantur, adhuc tamen Prorex, vel Gubernator, cui eorũeorum præmium, & ſsatisfactio committitur,

^† ſsi illa falſsa, & impoſsita eſsſse compererit, & ſsubreptionis, vel obreptionis vitio reſscriptum laborare, poterit, & debebit in reſscripti executione ſsuperſsedere, & Principem de cauſsa, quæ eum ad hoc movet, conſsulere, ut docet tex. celebris, & vulgaris in cap. ſsi quando, ibi: Quia patienter ſsustinebimus, ſsi non feceris, quod prava nobis fuerit inſsinuatione ſsuggeſstum: & in cap. cùm teneamur 6. de præbend. ibi: Æquanimiter ſsustinemus, ſsi pro eo mandatum noſstrum non duxeris exequendum: authent. de mand. Princip. §. denique, verſs. Nuntiandũ, ubi glof. optima, coll. 3. cum multis alijs, quæ de ſsuſspenſsione mandati ſsuperioris, quod miuſstum, vel damnoſsum videtur, tradunt plurimi Auctores, quos refert Cenedus in collectan. 3. ad Decretal. ſsup. d. cap. ſsi quando, num. 2. & elegantiſssimus P.M. Marquez in Gubern. Chriſstiano lib. 1. cap. 10. pag. 53. & ſseqq. & Menochi. de arbitr. caſs. 334. num. 6. Quibus addo Cepolam caut. 2. num. 6. ubi benè notat, prædicta iura, & ſsimilia

^† contra miſseros Prælatos, qui timent litteras Papæ, & non audent reciamare, quod facere non debẽtdebent, ut per gloſs. verb. Noſscatis, ad finem, in cap. 1. de conſstit. lib. 6. in cap. extra, de filijs presbyter. Angel. in auth. ut determin. ſsit num. Cler. col. 1. & Florian. in l. 4. §. ſsed, & ſsi quis iudici, D. finium regund. & meliùs per Zabarellam conſs. 143. n. 4. in fine, ubi inquit, quòd Papæ diſsplicent timẽtes ſsua reſscripta contra ius, in tantum, quod non audcãtaudcant reclamare, quia imò quilibet gravatus poteſst audiri, & conſs. 143. in fine, ubi, quòd Sedes Apoſstolica quandoque concedit non concedenda ex importunitate impetrantium, per quæ datur materia obloquendi de Prælatis, & dicendi, ubi eſst Deus Clericorum, cap. magnæ, de voto. Ideò tales conceſssiones contra ius extortæ obediendæ ſsunt, ſsed non exequendæ, ut in d. cap. ſsi quando, & ſsimilibus.

Nam ſsemper veritati locus relinqui debet,

* quæ omnia vincit, & errore, aut falsâ aſsſseveratione non immutatur, l. fin. verſs. penult. D. de probat. l. illicitas, §. veritas, D. de offic. Præſsid. l. error, C. de inr. & fact. ignor. ubi latè Padilla §. ſsi quis rem ſsuam, ubi gloſsſs. & Pichard. Inſst. de legat. optimus tex. in l. aſsſsumtio 6. ubi Bart. & DD. D. ad municip. cum traditis à gloſsſs. verbo Solus, in l. 5. D. de neg. geſst. Covar. lib. 1. var. cap. 1. num. 3. & 4. Vitalis lib. 1. variar. cap. 3. & latiſssimè D. Valençuela conſs. 11. num. 49. cum multis ſseqq. & cõſs. 23. num. 83. & 85. & conſs. 27. num. 7. & conſs. 90. num. 104. & conſs. 47. ex n. 24. ubi quòd gratia non habet effectum ante verificationem narrativæ. Et mendax

^† precator debet omninò carere impetratis, cap. ſsuper litteris 20. de reſscript. cap. dicenti, §. & ſsi legibus 25. q. 2. l. & ſsi legibus, C. ſsi contra ius, vel util. pub. l. fin. C. de ijs, qui à non dom. manumitt. ibi: Fallendo Principis conſscientiam, Rota Romana ſsacri Palatij deciſs. 541. num. 12. part. 3. lib. 3.

Quia

^† omne reſscriptum hanc conditionẽ tacitam in ſse habet, ſsi preces veritate nitãturnitantur, l. fin. l. præſsumtione, l. & ſsi non cognitio, C. ſsi contra ius, vel util. pub. cap. præſscriptione 25. q. 2. cap. 2. de reſscript. ibi: In huiuſsmodi litteris intelligenda hæc conditio, etiam ſsi non apponatur, ſsi preces veritate nitantur, l. 48. ubi Greg. Lop. gloſsſs. 1. tit. 18. l. 6. tit. 19. part. 3. cap. grave, de offic. ordinarij, cum alijs traditis à Rebuſs. ad leg. Gall. in tract. de reſscript. in præſsat. num. 125. & ſseqq. & num. 174. verſs. 5. Alvar. Valaſscus conſsult. 163. num. 3. par. 1. D. Valençuela cõſs. 69. num. 90. Vbi benè ſsubiungit, quòd

^† extantibus obreptionibus, aut ſsubreptionibus notorijs, reſscripta ad lites veniunt annullanda, reſscripta verò gratiæ ſsunt ipſso iure à principio nulla, cap. poſstulaſsti, cap. ad aures, cap. conſstitutus, cap. ad audientiãaudientiam, de reſscript. ubi DD. & in Clem. 1. de præbend. ibi: Nullius momenti, cap. cùm noſstris, de cõceſsſs. præbend. l. 1. §. quæſsitum, D. de appellat. ibi: Si enim docuerit, vel falsò, vel non ita ſse habere, nihil à nobis videtur impetratũimpetratum, l. 36. tit. 18. part. 3. ibi: Que ſsi carta fueſsſse ganada, |

fol. 352

diziendo mentira, encubriendo verdad, que nò debe valer, Roder. Suarez conſs. 2. num. 20. & alleg. 13. num. 9.

Et ratio eſst,

^† quia deficiente veritate in narrativa, deficit voluntas in Principe, qui cõcedendoconcedendo circumvenitur, d. cap. conſstitutus, ibi: Et de hoc memoratus P. non feciſsſset in ſsuis litteris mentionem, intelligendum erat, circumveniſsſse prædeceſsſsorem noſstrum. Eleganter Caſsſsiodorus lib. 5. var. epiſst. 24. ibi: Rogari enim in talibus cauſsis, non fraudari Principem decet, quia negligentiæ vitium eſst, præſsumtiones relinquere, quæ iura præcipiunt amputari.

Et quia cùm ſsemper in

^† Principe, & Principis reſscriptis præſsumatur cauſsa, iuxta gloſsſsam. in l. relegati, in princ. D. de pœn. Barr. & Cynum in l. reſscripta, C. ſsi contra ius, vel util. pub. adeò ut non admittatur probatio in contrarium, ex traditis à Franc. Marc. 1. part. q. 868. num. 7. ſsi cauſsa, quæ eum movit, & fuit finalis ad aliquid concedendum, deficiat, aut falſsa eſsſse probetur,

^† neceſsſsariò quoque eius conceſssio, vel confirmatio deficere debet, d. Clem. 1. de præb. cap. quia circa, ubi Abbas, de conſsanguinit. & affinit. tex. & ibi Bart. & DD. in l. 2. §. fin. de donat. & in l. adigere, §. quamvis, D. de iur. patron. Et idem contingere videmus

^† in legato, quod ex falſsa cauſsa datum inutile eſst. l. 1. C. de falſsa cauſsa adiect. leg. cũ ſsimil. Et item

^† in. ſsententia, quæ quamvis in contradictorio iudicio lata ſsit, revocatur, ſsi conſstiterit falſsis inſstrumentis, vel allegationibus, vel teſstibus, circumventam fuiſsſse religionem iudicantis, l. 1. & per tot. C. ſsi ex falſs. inſstrum. cum ibi notatis, l. qui teſstamento 40. D. de excuſsat. tutorũtutorum, Menoch. cõſs. 501. n. 32. lib. 6. & D. Valençuela conſs. 69. num. 218. ubi quòd ſsententia Regis, ex falſsa cauſsa lata, non habet vim legis, ubi eſst error detectus.

Et quod magis ad noſstras Commendas accedit, in

^† inveſstitura feudali; cuius cauſsa ſsi falſsa reperiatur, ipſsa quoque inveſstitura invalida, & inutilis redditur, nec recipiends ſse eâ iuvare poteſst, ut benè notat, & proſsequitur Socin. Iun. cõſs. 110. num. 22. vol. 2. eam rationem reddens, quòd feuda veritatem, & non fictionem reſspiciunt, ut tenet Afflict in cap. mulier habens, ſsi de feud. fuer. controverſs. inter dom. & agn. num. 1. & in cap. adoptivus, num. 5. eodem titulo.

Et ex his valdè notabiliter deducere poſsfumus. quòd & ſsi aliàs

^† ius tertij allegare nõ permittatur, l. 1. & 2. D. ſsi ager vectig. l. loci corpus, §. competit. in fine. D. ſsi ſservit. vind. cũ alijs, quæ advertot D. Valenç cõſs. 83. num. 25. In

^† hoc tamen caſsu, non ſsolùm Prorex, vel Gubernator ex officio inquirere poteſst merita impetrantis, verùm & quiliber de populo audiri debebit, ſsi ei opponat, quòd falſsam relationem feciſsſset, vel quòd in folidum nò fit hæres ſservitiorum, quæ allegavit, & ſsint alij, qui eum præcedant. Nam

^† ad veritatatem manifeſstandam, & Principis voluntatem inftiùs exequendam, quilibet de populo agere poteſst, argum. l. 1. & per totum, D. de popul. action. l. hæreditas 53. verf. Quamvis, D. de petit. hæred. l. Quintus Mucius, D. de ann. leg. l. 7. tit. 16. part. 6. cum traditis à Romano ſsingular. 1. & conſs. 69. Covarr. in c. ſsi hæredes, & in cap. cùm Ioannes, num. 1. de teftam. Caldas in l. ſsi curatorem, verb. Hunc contractum, n. 3. C de in intege. reſst. min. & Coftan. ſsing. quæft. 10. & ita intelligere oportebit, quæ aliàs nimis abſsolutè in contrarium adducit D. Valençueia d. num. 25. & ſseqq. & in eiuſsdem opinionis cõprobationem conducit tex. in cap. unico, in fine, de cõtr. inter dom. & vaſsſsall. ubi quòd veritas in materijs feudorum præ oculis femper habenda eſst.

Qvartò, & ultimò conftituo,

^† in hac ſservitiorum examinatione, & probatione, non debere nimis rigidum, aut ſseverum eſsſse Proregem, aut Gubernatorem, cui reſcriprũreſcriprum, ſschedulavè dirigitur. Nam levior in his probatio deſsideratur, maximè ubi cum aſsſsertione, aut relatione Principis concurrit, vel aliquibus veroſsimilibus coneicturis fulcitur, ut notabiliter voluit Decius in l. ſsi donatione, col. 6. verſs. Adde duas, C. de collation. & in pulchio caſsu concludit Angel. conſs. 341. Hippol. de Marſsil. ſsing. 610. incip. Non ſstatur aſsſsertioni, Alex. cõſs. 18. lib. 3. Bald. conſs. 66. lib. 1. Guid. Papæ in l. ſsi voluntate, C. de dot. promiſsſs. ubi plura congeſssit, & extat etiãetiam gloſsſs. notab. verb. Sine dolo, in cap. pen de except. quæ dicit, Probari

^† quem benemeritum, eo ipſso quòd non probetur malenmeritus, quam notabilem dicit Miſsyng. cent. 4. obſs. 75. in fine, Maſscard. concl. 184. & concluſs. 187. & 560. Menoch. de arbit. caſs. 132. & Ioann. Bolognet. qui omninò in hac materia benemeritorum videndus eſst, conſs. 3. ex num. 71. pag. 75.

Sufficit

^† namque aliqua ſservitia, vel merita ex his, quæ in reſscriptis narrãturnarrantur, verificari, præſsertim ſsi hæc talia ſsint, ut Principem ad illa concedenda movere poſsſsent, quamvis in alijs veritatis defectus argui, vel detegi poſssit, ut ſsignanter tradit Palatius Rub. in repet. Rub. §. 50. num. 25. dicens

^† eum benemeritum iudicari poſsſse, & debere, qui aliquod inſsigne ſservitium Regi, vel alteri præſstitit, & in hoc probando, multum deferi debere aſsſsertioni Principis referentis.

Ea enim tantùm

^† faciunt reſscriptum obreptitium, vel ſsubreptitium, quorum expreſsſsio poſsſset retardare Principem ad non conce|

fol. 353

dendum, vel difficilius concedendum, d. cap. ſsi quando, cum alijs, de reſsrip. & ſsufficit, quòd ſsit vera cauſsa ſsinalis, & principalis concedendi, licèt in alijs defectus reperiatur.

^† Illaque finalis cenſsebitur, quæ magis ponderatur, & in qua præcipuè diſspoſsitio innititur, vel quæ in principio apponitur, l. fin. D. de hæred. inſst. l. 3. §. fin. D. de pact. l. Titia, §. idem reſspondit, D. de verb. optimus tex. in l. regula. §. licèt, D. de iur. & fact. ignor. Bald. in proœm. Cod. §. quibus 1. notab. & ub l. ut liberis, C. de collat. notab. 1. per tex. ibi, & plures alijs, quos refert, & ſsequitur Tiraq. in tract. de ceſsſsant. cauſs. 1. limit. n. 64. vel quæ magis influit in effectũeffectum, ſsecũdũ Bald & alios in l. generaliter, C. de Epiſsc. & Cler. Vel quæ magis. obligatoria eſst de iure, & æquitate, ſsecundùm Bartol. in l. demonſstratio, §. quod autem, D. de cond. & demonſstrat. ubi Paulus q. 2. NãNam ut inquit Philoſsop.

^† cauſsa prima influit magis in cauſsatum, cauſsa autẽ remota, & ſsecũda nihil influit, ſsed à prima accipit robur, l. Prætor, §. prædium, D. de leg. 2. l. ſsi quis domum, §. hic ſsubiungi poteſst, D. locati, l. neceſsſsariò, §. fin. D. de peric. & com. l. ſsi ex duobus, & ibi gloſsſs. D. de aſssig. libert. Angel. conſs. 110. verſs. Et ideo concludo, & Tiraq. ubi ſsup. limit. 20. n. 3. 6. & latè D. Valenç. 137. n. 5. & conſs. 154. n. 19. & conſs. 128. num. 118. vol. 2.

Et hinc eſst, quod multum in noſstris terminis tradit Hieron. Gratus conſs. 77. num. 7. volum. 1. dicens,

^† quòd in remunerationibus ſsemper debet attẽdiattendi cauſsa magis propinqua, & immediata, arg. l. Publius, §. 1. D. de cond. & demonſst. l. ſsi viva matre, verſs. Nam licèt, C. de bon. mater. l. 2. in princ. D. de interd. & releg. Angel. & Tiraq. ſsup. num. 6. quibus adridens Bald. in l. qui meo, §. 1. D. pro ſsocio, inquit, quòd

^† legatus miſsſsus ab uno Principe ad alium, non tenetur reſstituere Principi ſsuo, quod ſsibi datum eſst ab eo, ad quem mittitur, etiam ſsi (ut ſsolet) datum ſsit contemplatio ne mittentis, quia cauſsa proxima videtur eſsſse ipſsa utilitas, & commodum legati. Quod etiam tenet gloſsſs. Abb. & DD. in l. qui proprio, D. de procurat. bald. conſs. 194.vol 2 & conſs 378 verſs Ad tertiam rationem, vol. 5. & in l. extraneo, C. de donat. & latè Tiraq. ſsupr. n. 11. Alciat. de præſsumt. præſsumt. 18. num. 2. reg. 1. Palac. Rub. d. Rub. §. 45. & Azeved. in l. 3. & 4. tit. 9. De las ganancias, lib. 5. recop. num. 9. Vbi idem reſsolvit in

^† donatis ſsociom quamvis aliqualis cauſsa fuerit, quòd negotia ſsocietatis gerebat. Et in donatis uxori, licèt aliqualis cõtemplatiocontemplatio mariti donantem induxerit, quod etiam proſsequitur latiùs, & meliùs Ioann. Garcia in tract. de coniug. acquæſstu, num. 111. & 112.

Ponderari quoque poteſst in prædictorum confirmationem, quòd ubi tales ſschedulæ, vel reſscrita pluribus ſservitijs, vel rationibus nituntur,

^† etiam ſsi quædam deficiant, remanet virtus, & effectus aliorum, quæ ad ſsuſstinendam conceſssionem ſsufficere poſsſsunt, arg. tex. in §. affinitatis, Inſst. de nupt. & ſsimilium, quæ latè congerit Tiraquel. d. limitatione 22. num. 1. & ſseqq. Exea de pact. num. 541. pag. 330. Caſsſsaneus conf 63 num. 39. & in materia feudorum Sigiſsmund. conſs. 2. num. 22. inter conſsilia ſseudal. fol. mihi 136. & Marc. Mantur ſsing. 392. Ea namque

^† quæ abundant, ſsive vera ſsint, ſsive falſsa, rei ſsubtantiam non tollũttollunt, nec mutant, l. quamvis, D. mandat. l. teſstamẽtum, C. de teſstam. l. ea quæ, & l. non ſsolent, D. de reg. iur. latè Surd. deciſs. 13. num. 14. Farinac. 3. tom. crim. q. 89. n. 123. & Tuſschus litt. A. concluſs. 67.

Quæ omnia valdè notanda ſsunt,

^† quia iam mihi uſsui fuerunt, in gravi lite cuiuſsdam nobilis viri D. Antonij de Vroz Manrique, cui Dom. Prorex Mardchip Montiſsclarius Commendam conceſsſserat in remunerationem meritorum ipſsius, & progenitorum ſsuorum, quæ hac, & maiori mecede digna cenſsebantur, & ut in uxorem duceret quãdam puellam, in eadem conceſssione nominatam, & pactum. Et cùm poſsteà apparuiſsſset revocatum mãdatum, quod ille ad hoc matrimonium contrahẽdum dedit, neque vellet ipſsum racificare, de Commenda ei adimenda, ſsemel, iterum, & tertiò actum fuit; quod tamen locum non habuit, iudicibus litis, non ſsine magna ratione cenſsentibus, cauſsam meritorum in dicta conceſssione finalem, & priorem fuiſsſse, & illam alterãalteram uxoris ducẽdæ, veluti acceſsſsoriam, & impulſsivam. Cauſsæ

^† autem impulſsivæ defectus diſspoſsitionem, aut conceſssionem non infringit, ut latè per Tiraq. de ceſsſsante cauſsa, limit, 1. n. 2. Everard. in topic. legal. loco 85. Rodolphin. lib. 2. var. quæſst. q. 85. num. 10. Farin. deciſs. 587. n. 6. tom. 2. part. 1. & innumeri alij, quos refert, & ſsequitur Thom. Sanchez in præcept. Decalogi lib. 4. cap. 2. num. 42. Pedrocha conſs. 23. num. 187. & noſster D. Ioann. del Caſstillo lib. 5. cõtroverſs. 2. part. cap. 172. num. 26. 36. & 37. Cenſsius de cenſsibus, 3. part. cap. 1. q. 4. num. 5. & noviſssimè Argelius de acquir. poſsſseſssione, quęſst. 1. num. 139. & 180.

De ſschedula autem,

^† quæ Commendam alicui dari iubet, qui iam aliãaliam habebat, & mentionem prioris in impetratione ſsecundæ non fecit, vide, quæ dixi ſsupr. cap. 5. num. 87. & alias quæſstiones in materia ſsimilium ſschedu larum, & concurſsus earum apud Azeved. conſs. 12. per tot. & conſs. 14. ex num. 16.

CAPVT IX. De duobus, qui ad eandem Commendam Regias schedulas impetrarunt, quis cui praeferri debeat? Et quid si provisus a Rege cum alio concurrat, qui a Prorege, huius concessionis ignaro, virtute suorum mandatorum, vel alterius schedulae genrealis, de eadem Comenda fuerit investitus.

CAPVT IX. De duobus, qui ad eandem Commendam Regias ſschedulas impetrarunt, quis cui præferri debeat? Et quid ſsi proviſsus à Rege cum alio concurrat, qui à Prorege, huius conceßionis ignaro, virtute ſsuorum mandatorum, vel alterius ſschedulæ genrealis, de eadem Cõmenda fuerit inveſstitus.

fol. 354
SVMMARIVM CAPITIS Noni.

1 PRincipes aliquando ſsolent eandem rem duobus per oblivionem, vel importunitatem concedere.
2 Poſsteriora prioribus derogant.
3 Duo eandem rem in ſsolim habere non poſsſsunt.
4 Reſscriptum ſsecundum, contrarium primo, illuſsorium eſst, ſsi illud non revocat.
5 Legatum de eadem re, ſsi duobus factum reperiantur, præſsumitur per ſsecundum priùs adimi. L. 3. & 5. de adimend. legat. & §. ſsi eadem res, Inſst. de legat. explicantur, & concordãturconcordantur, ibidem.
6 Præbenda duobus ſsimpliciter data caſsſsari debet. Cap. tuæ fraternitatis, & cap. dilectus, de præbend. expenduntur, ibidem.
7 Reſscriptorum prioritas datæ, vel præſsentationis, an, & quando præpoderet?
8 Rei poſsſseſsſsionem priùs apprehendens, alteri in eius dominio præfertur. L. quoties, C. de reivindic. expenditur, & illuſstratur, ibidem, & latiùs num. 21.
9 Officialis, ſsive Magiſstratus, qui prior poſsſseßionem apprehẽdit, alteri, priorem in data titulum habenti, præferri ſsolet.
10 Feudorum investitura prælationem præſstat, non prioritas datæ.
11 Commendam à Rege ſsibi conceſsſsam habens, præferri debet alij, qui virtute alterius reſscripti, priùs eiuſsdem poſsſseſssionẽ apprehendit.
12 Datæ prioritas in reſscriptis magis attendi debeat, quàm prioritas præſsentationis.
13 L. in operis 26. D. locati, expenditur.
14 Præbendæ collatio etiam abſsenti facta, eiratum habenti, ius irrevocabile tribuit. Cap. ſsi tibi abſsenti, de præbend. lib. 6. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
15 Priores litteræ datæ ad præbendam vacaturam, ſservandæ ſsunt, non obſstante poſsſseſsſsione alij data virtute poſsteriorum. Cap. ex. parte 12. de offic. deleg. expenditur, ibidem.
16 Nullum quod eſst, nullum effectum fortitur.
17 Poſsſseſssionis prioritas ſsolùm attenditur, ubi de prioritate datæ non liquet. Cap. ſsi à Sede, de præbend. lib. 6. expenditur.
18 Feudorum, & præbendarum in investitura, & collatione prioritas, quando conſsideretur?
19 Commendarum expectativæ dantur ob benemerita, & ideò facilè revocari, aut alterari non debent.
20 Donationes Principis, & maximè remuneratoriæ, tranſseunt in contractum.
21 Prior ingratia, vel donmatione Principis præfertur poſsteriori, etiam priorem poſsſseſsſsionem habenti, & quare?
22 Principis ſsola conceßio ſsufficit ad tranſsferendum dominium, poſsſseßionem, & quaſsi poſsſseſsſsionem.
23 Conceſsſsio Principis, an requirat aliquas alias coniecturas, ut ex ea ſsola poſsſseſsſsio, & dominium acquiratur.
24 Cap. ſsi postquàm 13. de præb. lib. 6. expẽditur, & illuſstratur.
25 Principis poſsterior conceſssio non aliter enervat effectum prioris, niſsi huius mentio, & derogatio ſspecialis facta reperiatur, & quare?
26 Feudorum in conceſssione, an ſsit locus legi quoties, C. de reivindic. & de diſstinctione inter feuda conceſsſsa à Principe, & à privato.
27 Commẽdæ, vel feudi pretio comparati litteras habensm alteri præfertur, cui gratuito conceſsſsum ſsit, etiam ſsi hic priùs poſsſseſssionem apprehenderit.
28 Commendæ expectativas litteras habens, & eas præſsentare differens, vel negligens, ſsibi præiudicat, & quomodò?
29 Negligentia, quæ præiudicet habenti litteras ad beneficium, vel Commendam, & eas non præſsentanti, arbitrio iudicis relinquitur.
30 Negligens per anni ſspacium feudi inveſstituram petere, vel ab alio obtentam contradicere, ſsibi præiudicat, & quid in beneficijs?
31 Commẽdæ expectativa fruſstratus, ob eiuſsdem collationem alteri factam, de alia æquè idonea providendus eſst.
32 Cap. inter cætera, de præbend. expenditur, & illuſstratur.
33 Dominus, qui duos de eodem feudo inveſstit, qua pœna teneatur?
34 Commenda ſsi à Rege in Curia alicui conferatur, & alteri in partibus à Prorege, illius collationis ignaro, quis præferri debeat?
35 Proregis factum, eſst tãquàm factum à Rege, quem repræſsentat. Cap. hi qui 12. de præb. expenditur, ibidem.
36 Secundus in data, priori ſsolet præferri, ſsi priùs apprehenderit poſsſseſssionem, & ècontratio.
37 Proviſsus ab Ordinario, ſsi priùs accepit poſsſseſssionem, præfertur proviſso à Papa, vel Legato.
fol. 355
38 Iuri plenè quæſsito nunquam intelligitur Principem præiudicare poße, nec velle.
39 Præbendam uni dari iuſsſsam, ſsi Papa alij dari iubeat, non obstante collatione alteri facta, intelligitur de collatione valida.
40 Reſscriptum, & inveſstitura Principis ſsemper intelligitur, ſsine præiudicio tertij.
41 Prior in gratia per Regem facta, quando præferatur ei, qui à Prorege talis conceßionis ignaro fuit investitus.
42 Commendæ collatio facta à Vicario Regis, non poteſst eſsſse maioris valoris, quàm facta ab ipſso Rege.
43 Electus à Rege præfertur in ſsede, bonore, & alijs, illis, qui à minoribus Magiſstratibus electi ſsunt.
44 Cap. dudum 14. cap. ſsi poſstquàm, cap. ſsi à Sede, de præbend. lib. 6. expenditur, & illuſstratur, & num. 57.
45 Iuriſsdictio ordinaria delegato commiſsſsa, maior est in delegante, quàm in delegato.
46 Mandatum de providendo generaliter datum à Papa, ceſsſsat per ipſsius Papæ proviſsionẽ in aliqua ſspeciali præbenda, & quantum ad eam.
47 Papa, ubi providet, non est curandum de alia proviſsione.
48 Papa eo ipſso, quo penſsionem in aliquo beneficio imponit, ligat quoad illud manus ordinarij collatoris.
49 Papa, & Legatus, ſsi eadem die conferant, quis præferatur?
50 Papa, Imperator, & Rex in ſsuis proviſsionibus, & beneficiorum collationibus fraternizant.
51 Mandatum alicui datum, licèt ſsit ampliſsſsimum, non tamen venier potest contra factum ipſsius mandatis, nec illud per quod mandans argui poſsſset de fide rupta.
52 Principis ſsola cõceſsioconceſsio cùm transferat poſsſseſsſsionem, & dominium, impedit proviſsionem inferioris, quaſsi talis Commenda non vacet.
53 Proviſsio Regis ſspecialis derogat generali iußioni, etiam ſsi illius mentionem non faciat.
54 Specialem gratiam habens ab unam Commendam, debet præferrri in ea habenti gratiam generalem, & quare?
55 Genus, quod eſst verificandum in aliqua ſspecie, pro ſspecie haberi, quando intelligatur?
56 Species certa quando cenſseatur eximià genere, cui inerat.
57 Cap. dudum de præbend. lib. 6. iterum ponderatur.
58 Lis, quæ de facto contingit ſsuper eadem Commenda, uni à Rege data, & alteri à Prorege, refertur, & eius exitus.

SED quoniam nono rarò accidit, ut

^† Princeps, vel negotiorum varietate diſstractus, vel malitiosâ petentium inhiatione deluſsus, alicui aliquam ſspecialem Commendam conferat, conferrrivè iubeat, quam iam alteri conferri mandaverat, ut aliàs dicitur in cap. ex parte 1. de offic. deleg. ibi: Si memores fuiſsſsemus, Nos pro N. litteras direxiſsſse, pro adverſsario nullatenus ſscripſsiſsſsemus. Et in cap. tuæ fraterenitatis 20. de præbend. ibi: Cùm ſsæpè contingat, quòd ad unam præbendam duo Clerici propter importunitatem petentium eligantur, cum alijs, quæ noviſssimè adducit Dom. D. Felician. à Vega, Epiſscopus de la Paz, in cap. propoſsuiſsti, num. 58. de for. comp. pag. 651. operæpretium erit, quid in hoc conflictu ſsit faciendum? inquirere.

Et ſsanè pro ſsecundo

^† nõnon ineptè expendere poſsſsumus vulgarem iuris regulàm, quâ docemur, ea, quæ poſsteà geruntur, prioribus derogare, quando ſse non compatiuntur, l. pacta noviſssima, C. de pact. l. licèt, §. Divus, D. de iur. codicil. D. Valençuela conſs. 63. num. 184. quod etiam in legibus militat, quibus contractus, & donationes Principum aſssimilantur, l. donationes quas Divus, C. de donat. inter, iunctâ l. de quibus, l. ſsed & poſsteriores, D. de legibus, §. ſsed naturalia, Inſst. de iur. natur. cum ailjs, quæ latè ibidem Balduin. Pichar. Oinothom. & cæteri Scribentes adducunt, & idem Pichard. per tex. ibi in §. poſsteriores, Inſst. quibus mod. teſstam. infir. Surd. deciſs. 195. num. 7. Brunor. à Sole in locis commun. verb. Vltima, Cardin. Tuſsch. litt. P. concluſs. 451. & Alvarez Velaſscus in axiom. iur. ead. litt. num. 116.

Rurſsus conſsiderari poteſst,

^† quòd cùm duo |

fol. 356

eandem rem in ſsolidum habere, & poſssidere non poſssint, l. ſsiu certo 6. §. ſsi duobus vehiculum, D. commod. l. hæreditate 19. §. pater, D. de caſstrnſs. peculio, cum traditis à Surdo conſs. 179. num. 27. & noviſssimo Gratiano tomo 5. diſscept. forenſs. cap. 900. num. 18. Neceſsſsarium eſst,

^† ut dicamus, ſsecundum reſscriptum, ſseu mandatum Principis omninò illúſsorium eſsſse, vel ipſso facto primum revocatum manſsiſsſse, ut alias ex eadem ratione

^† in legatis contingit, quæ diverſsis temporibus, vel ſscripturis de re eadem duobus facta reperiũturreperiuntur, l. ſsi quis eum, D. de vulg. & pupil. l. 3. in princ, l. ſsicut 5. D. de adim. leg. l. ſsi pluribus, §. 1. D. de leg. 1. Vbi eo ipfo tacitãtacitam ademtionem in perſsonam primi fieri præſsumi docemur, ut rectè ad concordiam eorundem iurium, cum §. ſsi eadem res, Inſst. de legat, & alijs ſsimilibus, quæ eo in caſsu legatum dividi probant, docet gloſsſs. verbo Delego, Ioann. Fab. Pichardus, & alij in eodem §. Bart. num. 3. & Iaſson 24. in l. re coniuncti, D. de leg. 3. Zaſsi. in d. l. ſsi pluribus, num. 11. Balduin. & Eguin. in §. unico, Inſst. de. ademt. legat. Duaren. lib. 1. de iur. accreſscend. cap. 7. & plurimi alij, quos reſsert, & ſsequitur Anton. Gomez 2. tom. variar. cap. 10. num. 24. Covarr. in. rub. de teſst. 2. part. num. 21. Mantica de coniect. ultim. volunt. tit. 4. num. 12. lib. 12. Menoch. de præſsumt. lib. 2. præſsumt. 173. Et in una

^† præbenda, ad quam duo ſsimul, & ſsimpliciter eliguntur. Nam cùm illa divide non ploſssit, ut in noſstris Commendislprocedere dixi ſsupr. hoc lib. cap. 3. num. 4. neceſsſse erit utiuſsque electionem de iuris rigore caſsſsari, vel unum dumtaxat admitti, ut aliàs dicitur in dict. cap. tuæ fraternitatis 20. de præbendi. ibi: Nos attendentes, quòd ſsi duo unam plræbendam tenerent, illud eſsſse contra Concil. Turonenſse, quod præbendarum inbibet ſsectionem, & ſsi unus illorum ipſsam obtineret præbendam, ſsub expectatione alius, contra Lateranenſs. Concilij statuta remaneret. Inquiſsitioni tuæ taliter reſspondemus, quòd talis election de rigore iuris penitus eſst caſsſsanda. Cui tex. ſsimilis eſst tex. in cap. dilictus 25. eodem tit. verſs. Procurator, ubi gloſsſs. & DD. horum iurium rationem, & praxim adducunt, & Vivianus, omninò videndus in ratilonalibus ad eadem iura, & de prohibita diviſsione beneficiorum agentes, Rebuff. Lambertinus, Hojeda, Burſsatus, & alij, quos reſsert Nicolaus Garcia de beneficijs, parte 12. cap. 4. folio 319. & ſseq.

Deindè facit, quòd & ſsi reſscriptorum data,

* & prioritas multum attendi debeat, & ſsolear, ut dixi ſsuprà cap. prox. num. 17. ſsæpè tamen eorum præſsentatio prælationi locum facit, & occupationis vicem obtinet, cap. Capitulum Sanctæ Crucis, cap. plerumgue, capl. Abbatem, cap. cæterum, de reſscriptis, cap. penult. eodem titul. lib. 6. cap. ut debitus, ubi gloſsſs. verbo Priuſsquàm, de appellant. cap. non iniuſstè, de procurat. l. pluribus, D. eod. l. ſsi Titius, D. de verb. cum multis alijs, quæ tradit Staphile. in tract. de litt. gratiæ. tit. de mand. de provid. §. idem dico, & late Cochier in tract. de primar. precib. pag. 24. ubi quòd preciſsta, qui priùs præſsentavit diploma, præſsertur alteri, cui de eadem data facta eſst collation, & noviſssimè alios congerens D. Valenęula conſs. 128. num. 151. & conſs. 104. num. 6. vol. 2.

Et qui

^† priùs rei poſsſseſssionem apprehendit, alteri præferendlus videtur, qui ad eandem ſsimili iure aditti deſsiderat, ut eſst tex. expreſsſsus, & vulgaris in l. quoties 15. de reivindic. ibi: Quoties duobus in ſsolidum prædium iure distrabitur, manifesti iuris eſst, eum, cui priori traditum est, in detinendo dominto eſsſse potiorem, &c. Cui ſsimilis eſst de iure noſstro tex. in. l. 50. titi. 5. part. 5. Per quem rectè docet Bald. & reliqui DD. ibidem: Eum eſsſse priorem in dominio, cui res priùs traditur, licèt alius in titulo prævenerit. Et idem ſsequuntur, & ad locationem, & alios contractus extendunt innumeri, quos refert Alphan. & Nevius in collect. ad eundem tex. Duleñas reg. 299. Covarr. lib. 2. variar. cap. 19. Anton. Gomez in l. 45. Taur. num. 92. & 2. var. cap. 1. num. 6. & 20. Ferrara caut. 48. num. 3. Ioann. Auparch. lib. 2. epiſst. cap. 8. Carrot. in tract. de locat. fact. duobus, And. Gaill. lib. 2. pract. obſser. cap. 55. Ioann, Gutierr. in §. ſsui. num. 197. de hæred. qual. Alvar. Volaſsc. de iur. emph. 1. part. quæſst. 14. num. 7. Pinel. in l. 2. C. de reſscind. 2. part. cap. 4. num. 63. prope finem. Et in

^† officialibus Regijs, quòd ille, qui primò fuit adeptus poſsſseſssionem officij, præferatur eli, qui primo habuit privilegium, tex. in cap. 1. ubi DD. de maior. & obed. caſsſsane. in catalogo glor. mundi, 4. part. conſsid. 17. verſs. Et non ſsolùm, Vincent. de Franchis deciſs. 144. num. 1. & plurimi alij, quos refert D. Valençuela conſs. 34. num. 36. & ultra eos Maſstrillus de magiſstrat. lib. 4. cap. 14. num. 35. cum multis ſsequentibus, & noviſssimè Hermoſsilla in proœm. part. 5. gloſs. 2. num. 9.

Denique facit,

^† quôd in ipſsa materia feudorum, quibus ſsæpè diximus noſstras Commendas valdè ſsimiles eſsſse, non tam datæ prioritatem, quàm inveſstituram, & traditionem, ſseu poſsſseſssionis apprehenſsionem, attendi debere, innuit tex. in cap. ſsi facta, ſsi de feud. fuer. controverſs. inter dom. & agn, ubi Bald. num. 2. inquit: Confiteor, quòd prior in poſsſseſssione, licèt ſsit ſsecundus in titulo, habet iura |

fol. 357

potiora, & ſsequitur Iaſs. in l. traditionibus, num. 4. C. de pactis, ubi allegat Iſserniam idem tenẽtem, idem Iaſs. num. 30. poſst Bart. & Bald. in d. l. quoties, Iacob. de Belviſso, Albarot. Præpoſsit. Afflitct. Sonsbech. Puteus, Iaſs. Curtius, Capitius, Ferrar. Cepola, Mozius, & alij, quos refert, & ſsequitur Schrader. in tract. de feudis, 5. par. cap. 2. num. 19. ubi hoc ampliat, etiam ſsi iureiurando confirmata fuerit prior inveſstitura, & de communi teſstatus Hartman. Piſstor. lib. 2. quæſst. part. poſster. cap. 29. num. 11. & ſseqq. Iul. Clar. in §. feudum, quæſst. 26. Anton. Gabr. in com. opin. tit. de emt. & vend. concluſs. 2. num. 13. & 46. Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 6. concl. 9. litt. A. & Miſsyng. cent. 4. obſservat. 61. num. 15.

Sed his non obſstantibus, Ego ſsemper contrariam ſsententiam ſsequutus ſsum. Nimirùm quòd

^† etiam ubi ſsimpliciter utrumque reſscriptum expeditum reperitur, ut initio propoſsui, primum præferendum ſsit, etiam ſsi virtute ſsecundi, poſsſseſssio ab altero priùs apprehenſsa fuerit. Pro cuius ſsententiæ confirmatione, & argumentorũargumentorum, quæ in contrarium adduximus, ſsolutione, conſsidero. Primùm,

^† datæ prioritatem, quæ, ut inſsuperioribus videmus, ſsemper in reſscriptorum prælatione, & executione multũmultum attẽdiattendi ſsolet, etiam neglectâ priori poſsterioris datæ præſsentatione, ut docet Staphil. d. tract. de litt. grat. tit. de mandat. de provid. §. idem dico, qui benè reſspondet omnibus iuribus, quæ ex adverſso obijci ſsolent, & D. Valençuela, omnino videndus, d. conſs. 34. num. 40. & ſseqq. ubi ad hoc plura iura allegat, & Navarr. conſs. 10. de maior. & obed. num. 1. & Rebuff. in prax. in for. man. Apoſst. verb. Datum, & in repet. cap. nulla, de conceſs. præbend. verſs. Decimoſsextò quæritur. Et conducit

^† optimus tex. in l. in operis 26. D. locat. ibi: In operis duobus ſsimul locatis, convenit priori conductori antè ſsatisfieri, & in cap. ſsi tibi abſsenti 17. de præb. lib. 6. Vbi probatur, quòd

^† ex ſsola colatione beneficij abſsenti per proprium Epiſscopum facta, ſsi abſsens eam ratam habuerit, ſstatim acquirit ius in ipſso beneficio, & ante ratihabitionem, ſsaltim ei quæritur ius, ut Epiſscopus, vel quicunque alius de ipſso beneficio in perſsonam alterius ordinare nequeat.

Secvndò conſsidero

^† tex. indict. cap. ex parte N. 12. de offic. iud. deleg. ubi priores litteræ ad Archidiaconatum primò in certa Eccleſsia vacaturum, conceſsſsæ, præcisè obſservari iubentur, non obſstantibus ſsuperioribus, quæ magis per oblivionem priorum, quàm ex deliberata voluntate conceſsſsæ dicuntur. Quod efficit, ut nec poſsſseſssio virtute illarum apprehenſsa, quicquam ſsuffragetur,

^† quia quod nullum eſst, nullum poteſst effectum ſsoritir, lk. 4. §. condemnaturm, D. de re iud. l. non putavit, §. non quævis, D. de bon. poſsſseſsſs. contra tab. cum vulgat. Et quia

^† talis poſsſseſssio in ſsimilibus caſsibus ſsolùm prodeſsſse ſsolet, ubi de prioritate datæ nonliquet, ut docet tex. optimus, & expreſsſsus, in cap. ſsi à Sede, de prend. lib. 6. ubi ſsi à Sede Apoſstolica, vel legato ipſsius, ubi, & ab ordinario alteri, eodem die idem beneficium conferatur, neque appareat, cui collatio primò fuerit facta, potior eſsſse dicitur poſssidentis conditio, ſso verò appareat, prærogativa datæ facit prælationem. Quod etiam

^† ad feuda deducit, & pluribusornat Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 6. concluſs. 12. num. 1. & litt. A. & in materia collationis beneficiorum per plures concluſsiones proſsequitur Ioann. Cochier, omninò videndus, de primar. precibus, pag. 23. & 24.

Tertiò, perpendo, regulam illam pro contraria ſsententia adductam, quòd ea, quæ poſsteè geruntur, prioribus derogant, ut maximè in alijs caſsibus vera ſsit, ad noſstrum tamen trahi, vel extendi non poſsſse. Nam

^† cùm hæ Commendæ, & litteræ earum expectativæ (de quibus loquimur) ut plurimum dentur, & iuſstitiâ mediante ſsemper dari debeant in remunerationem meritorum, & ſservitiorum, ut ſsæpè probavimus, non poteſst, nec debet Princeps eas, ſsemel datas, facilè revocare, aut de uno in alium transferre,

^† quia in contractum tranſsire videntur, l. penult. §. 1. D. de donat. cap. 1. de nova form. fidel l. donationes, quas Divus, C. de donat. inter, l. 6. tit. 10. lib. 5. recop cum alijs, quæ tradit Bart. inl. quod ſsemel, de decret. ad ord. faciend. & in l. 2. num. 10. D. de iur. immun. Bald. in l. quiſse patris, num. 10. C. undè liberi, Natta conſs. 122. num. 6. lib. 1. Grammat. deciſs. 65. à num. 24. Burſsat. conſs. 160. num. 33. volum. 1. Anton. Gabr. lib. 1. com. opin. tit. de non tollen. iure quæſsito, concluſs. 6. num. 6. Alvar. Valaſsc. cõſsult. 72. num. 5. 1. part. Ioann. Garcia de donat. remunerat. num. 9. & plurimi alij, quos in ipſsis terminis noſstrarum Commendarum loquens, refert Matienzus in d. l. 6. gloſsſs. 2. num. 29. & ſseq. & Nos pleniori manu congeremus infrà hoc lib. cap. 27. ferè per totum.

Qvartò, hic conſsequenter adijcio. Quòd ſsive has Commendas, & litteras expectarivas, quæ pro illis conſsequendis concedi ſsolent, in contractum tranſsire dicamus, ſsive etiam gratiæ, & donationis naturam participare. Adhuc tamen cùm à Principe procedant, atque dimanent, & ſsummâ, ac ſsupremâ ſsolij, atque oris illius firmitate, & ſstabilitate fulciantur, certa

^† eſst, ac communis omnium ferè Scribentium traditio, quòd in eis non ha|

fol. 358

bet locum, neque practicari poteſst deciſsio tex. in d. l. quoties, ſsed potiùs primus ſsemper contrahens, vel conceſssionarius, aut donatarius Principis anteferrim debeat. Eò quòd per ſsolam ipſsius promiſssionem, vel conceſssionem, abſsque ulla alia traditione, vel apprehenſsione, tranſseat in illum poſsſseſsio, & dominium rei, quæ ab eodem Principe conceditur, vel donatur, ut probat tex. in cap. propoſsit, de conceſss. præbend. & in l. 12. tit. 2. part. 2. & docet Iacob. de Sanct. Georg. in tractat. de feud. verſs. Sed an Princeps obligatur, fol. 9. num. 17. Bald. in prælud. feud. num. 29. & in cap. ad audientiam, num. 2. de præſscript. Ioannes Andreas in cap. cùm olim, de verborum ſsignificat. Angel. in l. offcium, num. 2. in fine, D. de reivindic. Iſsernia in cap. 1. num. 4. de feudo Marchiæ, & in cap. imperialem, §. prætereà Ducatus, de proh. feud. alien. per Fred. Iaſs. in l. traditionibus, num. 5. & 6. C. de pact. & in præludijs feud. col. 21. licèt ſsibi contrarius exiſstat in d. l. quoties, num. 7. Alex. conſs. 187. num. 1. volum. 2. & conſs. 3. num. 7. volum. 3. Curtius Iun. conſs. 142. col. 1. Decius conſs. 640. & 689. Bertrand. conſs. 3. volum. 3. Idem Decius in l. certi condictio, §. fin. num. 7. D. ſsi cert. petat. Lucas de Pena in l. unica, C. de locat. præd. civil. lib. 11. Ægid. Boſssius in practic. tit. de Principe, num. 67. Roſsedius à Mota, qui de communi teſstatur, in d. l. traditionibus à num. 13. Paul. Pariſs. conſs. 11. num. 58. lib. 1. Covarr. d. cap. 19. num. 3. Greg. Lopez in l. 6. tit. 26. part. 4. verbo, O Camara, Molina de primogen. lib. 1. cap. 11. num. 19. Burgos de Paz Iunior quæſst. 10. num. 47. latè Anton. Gabod. tit. de emt. & vendit. concluſs. 2. num. 40. cũcum ſseqq. And. Gail. d. lib. 2. pract. obſservat. 51. & 55. & latiſssimè Grœvæus ibidẽibidem, Cardin. Tuſschus verbo Donatio, concluſs. 699. Molina Theolog. de iuſst. & iur. 1. tom. tractat. 2. diſsput. 3. col. 9. verſs. Quia verò, D. Valençuela Velazquez conſs. 68. num. 66. & ſseq. & noviſssimè conſs. 151. num. 57. volum. 2. Vbi plurius probat

^† ſsolam conceſssionem, & privilegium Principis ſsufficere ad tranſsferendum dominium, poſsſseſssionem, & quaſsi poſsſseſssionem, Georg. Cabedus deciſs. Luſsitaniæ 39. num. 7. part. 2.

Et licèt horum aliqui

^† hoc certiùs procedere dicant, ubi in prima promiſssione, vel conceſssione Principis adeſst aliqua coniectura, quòd ex ea ſsola dominium transferatur, omnes tamen in puncto iuris, etiam ſsub ſsimplici prolatione verborum, idem recipiendum fatentur, eò quòd (ut diximus) hoc ipſso, quòd Princeps contrahit, vel donat, transfertur dominium in donatarium, atque ita nihil eſst, quod ſsecundo donari videatur, neque imminet periculum, quòd dominium eiuſsdem rei apud duos conſsiſstat, neque vacat præbenda, vel Commenda, quæ ei dari poſssit, ut

^† rectiſsſsimè docuit PõtifexPontifex in cap. ſsi poſstquàm 13. de præbend. lib. 6. ibi: Nam eo ipſso, quòd Canonicus authoritate Apostolica uiſsti effectus, ius ad obtinendam præbendam proximè vacaturam, tibi acquiſsitum extitit, & deinde à prædictis, licèt ignorantibus, alteri conferri nequivit, &c. Et ita ſsecunda conceſssio in nihilo priori præiudicabit, ut ipſsimet DD. advertunt, niſsi fortè

^† in ea apponatur clauſsula, Non obſstante prima donatione, ſseu conceßione, argum. tex. in l. prædia, ubi Bart. C. de locat. præd. civil. lib. 11. idem Bart. notab. 3. in l. 1. C. de legat. gloſsſs. celebris in dict. §. ſsi eadem res, verb. Do, lego, Roman. conſs. 298. Iaſs. in d. l. quoties, num. 7. Curtius Iun. conſs. 143. num. 5. Gail. d. obſser. 51. & 55. & Grævæus ibid. Alvar. Valaſsc. d. conſsult. 72. num. 2. tomo 1. Seraphinus, omninò videndus, deciſs. Rotæ Romanæ 1171. num. 1. aliàs 1271. Et eſst ratio, quia ſsi Princeps non apponit dictam clauſsulam, derogatoriamprimæ donationis, vel conceſssionis, præſsumitur circumventus, & ſsecunda impetrata per obreptionem, aut ſsubreptionem, ut advertit idem Bart. in d. l. prædia, & DD. per tex. ibi in d. cap. ex parte N. de offic. deleg. Bzald. Fulgoſs. & Caſstrenſs. in l. 2. notab. 3. C. de legibus, idem Bald. conſs. 345. volum. 1. Roman. conſs. 249. Curtius Iunior ubi ſsup. Gozadinus conſs. 14. num. 19. & Gratus conſs. 103. volum. 1. Et ante omnes gloſsſs. in l. ſsi quæ loca, verſs. Si prædijs, c. de fund. & ſsaltib. rei dom. lib. 11. quam laudat Bald. in dict. l. 2. & voluit allegare Bartol. in l. auctoritatem, C. unde vi, & ornat Iaſson in l. ſsi reus, num. 13. D. de pact. Matienz. omninò videndus, in l. 6. tlt. 10. lib. 5. recop. gloſsſs. 2. ex num. 5. & Iul. Clarus d. §. feudum, quæſs. 26. num. 2. & 20.

Qvartò & ultimò, in eiuſsdem opinionis favorem conſsiderari poteſst, quòd licèt Auctores, quos ſsuprà retulimus, docert videantur in

^† feudis eſsſse locum dict. l. quoties, atque ad eò ſsecundum conceſssionarium præferri, ſsi prius feudi poſsſseſssionem, & inveſstituram acceperit. Plurimi tamen alij indiſstinctè contrarium affirmant, quorum Anteſsignanus fuit Ioann. Faber in eadem leg. quoties, quem allegat Anton. Gabr. dict. concluſs. 2. num. 13. & 46. & idem docuit Lud. Roman. conſs. 70. n. 3. Cephalus conſs. 147. n. 18. Hippol. de Marſsilijs ſsing. 82. & in l. qui duobus 21. per tex. ibi, D. ad leg. Cornel. de falſsis. Et utdemus adverſsantẽ ſentẽtiãſententiam veram eſsſse, procedet quidem, & erit intelligẽdaintelligenda in feudis à privatis cõceſssis, vel ab alijs dominisinferioribus. Atvero |

fol. 359

ubi procedunt, & conceduntur à Rege, vel Imperatore, aut alio Principe ſsuperiorem non cognoſscente, idem utique affirmare debemus in conceſssioni feudi, ab eo facta, quòd in quolibet alio eius contractu, aut donatione, & ſsic non eſsſse in ea locum d. l. quoties, & abſsque aliqua apprehenſsione transferri poſsſseſssionem, & dominium in feudatarium, ex Auctoribus, & rationibus ſsupra relatis. Atque ita ſsub hac diſstintione, in terminis feudorum, ſsequuntur opinionem Fabri, & Romani, Sonſsbechius de feudis, part. 9. num. 39. Iaſs. part. 5. num. 17. Vveſsemb. conſs. 64. num. 4. & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Anton. Gab. & Iul. Clar. ubi ſsup. & Roſsenthal. d. cap. 6. concluſs. 10. num. 3. & litt. C. & E. ubi ipſse, ita inquit: Tertiò ſsublimitatur à nonnullis, niſsi concedens ſsit ſsupremus, puta princeps, aut Rex iura Imperialia habens, aut Papa, qui conceſsſserit. Horum enim conceſsſsionem primam, ſsecundæ prævalere, ac præponderare à multis creditut, quia ipſso facto, ſsine poſsſseſsſsionis apprehenſsione, ex borum conceſssione dominium in conceßionarium tranſseat, &c.

Et poſsteà omnium opiniones recolligens dict. litt. E. hoc certius eſsſse docet, ubi non per contractum, ſsed per meram gratiam Princeps feudum conceſssit, vel ubi (ut diximus) inſsinuauit, ſse ſstatim in primum, poſsſseſssionem, & dominium transferri velle, veluti ſsi uſsus fuerit, verbo Aſssignare; Aut Motu proprio, vel Ex certa ſscientia, primam inveſstituram feciſsſset, vel alijs modis in conceſssionibus per privilegium factis, appareat, quòd Princeps intendit, ſsine traditione ius in rem transferre.

Et concluſs. 12. num. 10.

^† hoc rectè ſsecuriùs, & indubitantiùs procedere docer, in duobus de eodem feudo, altero pro precio, altero gratuitò inveſstitis. Nam tunc debet præferri prior, titulum oneroſsum habens, etiam ſsi poſsterior poſsſseſssionem adeptus ſsit, quod multum hodierno tempore notandum erit, cum apud nos Commendæ pro pretio iam dari, & componi cœperint urgentes fiſsci neceſssitates, & idem obſservare licebit, ſsi prior habeat gratiam ſsub conditione, poſsterior puram, & huic tradita fuerit poſsſseſssio, ante quam illius conditio impleatur, ut in cap. ſsi pro te, de reſscript. in 6. cum alijs, quæ infrà cap. 11. num. 36. ad notabimus.

Sed hæc omnia ſsub eo temperamento accipienda ſsunt, ut

^† primus conceſssionarius non ſsit negligens in ſsuarum litterarum præſsentatione, & earum executione petenda, alioqui ſsibi debebit imputare, ſsi beneficium, aut Commenda ei provideatur, qui ſsecundas litteras impetravit, vt probat tex. in cap. capitulum Sanctæ Crucis, de reſscript. quo loci Abbas num. 5. poſst gloſsſs. dubitat quomodo cognoſscatur, & intra quod tempus noceat hęc negligentia, & varias de hac re opiniones ſsubiungit, quas ſsigillatim recolligit, & examinat Menoch. de arbitr. caſsu 572. ubi tandem num. 10. poſst plures alios. quos refert,

^† reſsolvitm hoc totum, cum à iure determinatum non reperiatur, & ex locorum diſstantia, & perſsonarum differentia varietur, prudentis iudieis arbitrio remittendum eſsſse, & numeris ſsequentibus eum inſstruit ad prudenter hoc in caſsu arbitrandum.

Et de eadem negligentia damnanda, vel excuſsanda agit Roſsenthal. dict. cap. 6. concluſs. 12. num. 2. ubi plurimos refert,

^† qui docent, negligentiam per anni ſspacium primo nocere, etiam poſst aprehenſsam poſsſseſssionem, ſsi ſsecundum poſsteà inveſstiri, & poſssidere viderit, aut ſscierit, & per annum tacuerit, argum. tex. in cap. Titius filios, ſsi de feud. defunct. & ſsequitur ultra alios Miſsynger. cent. 4. obſservat. 61. num. 18. Ruzeus in tractat. iuris Regalior. privileg. 4. Pechius in regula, qui prior de reg. iur. lib. 6. & Ioann. Cochier in tractat. de primarijs precibus, pag. 66. & 67. ubi in caſsu de quo ibi, menſsem datum eſsſse ad acceptandum ſscribit, & quòd quis dicitur conſstitutus in notabili negligentia, quando permittit, ut præbenda vacans conferatur ſsecundo impetranti, ita quod proceditur ad executionem illius collationis, cap. tibi, qui de reſscript. in 6. cap. ſsi Clericus, de præbend. eod Niſsi fortè probaretur abſsentia, vel ſsimilis ratio, quæ iuſstam ignorantiæ cauſsam præberet, ut per Maſscardum concluſs. 1100. & 8801. Menoch. lib. 6. præſsumt. 23. & Alex. Moneta de optione canonica, cap. 6. concluſs. 2. per totum.

Et ſsimiliter animadvertendum eſst,

^† alteterum ex illis duobus, qui ſspe, & iure Commendæ ſsibi conceſsſsæ fruſstratus eſst, quòd eam iam alter prævenerit, vel occupaverit, actionem habere ad petendum, ut ſsibi de alia Commenda æquè commoda provideatur, ne alià præmio ſsuorum ſservitiorum fruſstratus remaneat, vel Regalis beneficientiæ liberalitate deluſsus, argumento eorum, quæ tradit tex. gloſsſs. & DD. in cap. inter cætera 17. de præbend. Vbi

^† qui ſscienter contulit alicui, hoc ignoranti, præbendam, quam non potuit, illâ evictâ, aliam, quam poſssit, primo quoque tempore conferre tenetur, & reddit rationem Sũmus Pontifex inquiesn: Decet enim, ut quia præbendam ei, quam de iure non potuit, aßignavit, eam, quam de iure poteſst, aßignet: ne præbendam ei fraudalenter viſsus ſsit aßignaſsſse. Et idem docet in ſsimili tex. Bart. & Bald. & Iaſs. ibi num. 30. in d. l. quoties, 2. parte, |

fol. 360

C. de reivindic. Et ad feudorũfeudorum de quibus agimus materiam extendit tex. & gloſsſs. in cap. ſsi facta, ſsi de feud. defunct. cap. 1. de inveſstit. de re alien. fact. cap. 1. ſsi vaſsſsallus, de feud. ab aliquo, & utrobique DD. & facit lex plerunque, D. de iur. dotium, & plura alia, quæ plurimos etiam alios uſsque ad nauſseam allegans; congeſssit Roſsenth. d. tract. de feud. cap. 4. concl. 8. & cap. 6. & concluſs. 8. litt. C. & D. & concluſs. 9. per totam, & rurſsus cõcluſs. 12. num. 11. Vbi de

^† dominis inferioribus tractans, qui ſsolent feuda pro pecunia vendere, in quæſstionem deducit, qua pœnâ teneantur, ubi de eadem re duos figillatim inveſstierunt? de quo etiam latè agit Iaſs. in d. l. quoties, num. 27. & Covarr. Hartman. Piſstor, & alij in locis ſsuprà relatis, idem Roſsenthal. latiùs cap. 8. concluſs. 29. 30. & 31. & Nos infrà cap. ſseq. ubi de evictione Commendarum agemus.

Haec cum ita ſse habeant, facem quidem nobis præſserunt, ad elucidandam, & decidendam frequentiſssimam aliam quæſstionem, quã ſsœpè de facto habui, & aliquando vidi, variantibus iudicum ſsuffragijs indeciſsſsam relinqui. Nempè quid faciendum ſsit,

^† ubi quis à Rege, & Domino noſstro aliquam Commendam in Curia, vel alibi fortè vacantem ſspecialiter impetrat, & hæc eadem Commenda poſsteà in his partibus à Prorege, vel Gubernatore alij conceſsſsa reperitur? cum dictam Regiam conceſssionẽ penitus ignorarent; Etenim ſsi eo tempore, quo Rex gratiam fecit, iam Prorex, iure, & mandato ſsuo utens, Commendam contulerat, & de ea Commendatarium inveſstierat, Regis conceſssio nullius momenti erit, ut pote facta de Commenda non vacante, iuxta ea quæ diximus ſsup. cap. 4. Quia quod Prorex tempore habili, & permiſsſso

^† fecit, perinde firmum, ac ſsartum tectum eſsſse debet, ac ſsi ab ipſso Rege fieret, iuxta tex. in l. 1. D. de offic. procur. Cæſs. ibi: Quæ acta ſsunt a Procuratore Cæſsaris, ſsic ab eo comprobantur, ac ſsi à Cæſsare geſsta ſsint. Melior tex. & magis in terminis cap. hi qui 12. de præb. lib. 6. ibi: Eum quoque, qui ad mandatum legati, vel alterius, auctoritate Apostolica ſspecialiter in hac parte conceſsſsa, fungentis, recipitur auctoritate Apostolica receptum. Et cum

^† ſsecundus in data, priori, ratione apprehenſsæ poſsſseſssionis regulariter præferri ſsoleat, ut in d. l. quoties, & in d. cap. capitulum Sanctæ Crucis, cum ſsimilibus ſsupra relatis. Planum eſst id multò magis admittẽdum eſsſse, ubi idem, qui prior eſst in data, reperitur etiam prior in collatione poſsſseſsſsione, aut inveſstitura, cuius

^† tanta vis eſst ut proviſsus ab Ordinario vincat proviſsum à Papa, vel Legato, ſsi proviſsus ab Ordinario prius apprehenderit poſsſseſssionem, ut, docet tex. expreſsſsus, & mente tenẽdustenendus in cap. ſsi à Sede 31. de præbend. ubi DD. plura in eiuſsdem cõprobationem adducunt. Et huic iuri

^† plenè, & legitimè quæſsito, nunquam creditur, nec præſsumitur, quòd Rex velit in eiuſsmodi conceſsſsionibus præiudicium facere, etiam ſsi adijciat vulgarem clauſulãclauſulam, Non obſstante, l. 2. §. meritò, D. ne quid in loco pub. l. neque avus, C. de emancip. lib. cum alijs, quæ in eiſsdem noſstris terminis tradit Compoſstellanus in cap. cauſsamque, de reſscript. quem ibi Moderni ſsequuntur,

^† docens, quòd ſsi Papa confert alicui beneficium cum clauſsula, Non obſstante collatione alteri facta, intelligitur de collatione invalida, & refert, & ſsequitur Alex. conſs. 3. n. 4. lib. 5. & Decius conſs. 689. num. 6. & plurimi alij apud D. Valençuel. conſs. 69. num. 102. & 127. Vbi

^† quod reſscriptum, & inveſstitura Principis, ſsemper intelligitur, dummodo tertio præiudicium non fiat, de quo etiam latè Mareſscot. lib. 1. var. cap. 50. num. 30. & plures apud Farinat. quæſst. 6. num. 33. & dixi ſsup. cap. prox. num.

Cæterũ ſsi è contrario proponamus,

^† Regis conceſssionem præceſsiſsſse conceſssionem Proregis, aut Gabernatoris, & poſsſseſssionis apprehenſsionem eius virtutem factam, dum Regis gratiam ignorarent, tunc quidem res maiorẽ difficultatem habebit. Sed iudicio meo non difficulter ex ſsuperioribus enodandam. Nam ſsi in duobus ab ipſso Rege eâdem Commendâ donatis, priorem in gratia, ſsecundo præferendum eſsſse diximus, & probavimus etiam ſsi hic illum in apprehendenda actuali poſsſseſssione prævenerit, eò quòd alter virtute Regiæ conceſssionis ipſso iure poſsſseſsſsor, & inveſstitus iudicatur. Non eſst cur dubitemus idem admittere, & practicare, cum ſsecundus per Proregem, aut Gubernatorem electus, & inveſstitus exiſstit. Cùm certum ſsit non poſsſse melioris conditionis eſsſse

^† VicariũVicarium, quàm ipſsum dominũdominum, l. non poſsſsum. D. de reg. iur. Cochier. de primarijs precibus, pag. 24. ubi quòd Epiſscopi collatio præfertur collationi Vicarij, cum utraque eſst de eadem data. Et

^† electum à Rege ſsemper eſsſse in iure, dignitate, & præcedentia potiorẽ ijs, qui ab alijs inferioribus Magiſstratibus eliguntur, quantumvis magnâ, aut maximâ refulgeant auctoritate, ut in cap. ſsi à Sede, de præben. in 6. & per Cochier ſsup. pag. 24. in princ. & latè Maſstril. de magiſstrat. lib. 4. cap. 14. num. 51. cum ſseqq. noviſssimè Hermoſsilla in prolog. part. 5. gloſs. 2. ex num. 26. Nos infrà cap. 29. num. 13. Gironda de privileg. num. 1220. & Georg. Cabed. deciſs. Luſsit. 13. num. 2. pag. 18. part. 2. ubi quod Rex ſsemper præferri debet, ubi concurrit cum alio in collatione officiorum.

fol. 361

Et hæ noſstra ſsententia expreſssis verbis probata, & validiſssimis alijs iuris rationibus confirmata reperitur

^† in cap. dudum 14. de præb. lib. 6. ubi præferri iubetur is, qui à Romano Pontifice habuit priorem gratiam alicuius præbendæ vacantis, vel primò vacaturæ in aliqua Eccleſsia, ei, cui legatus illius provinciæ, virtute generalis conceſssionis de providendo, ſsibi da, tæ, eandem præbendam poſsteà contulit, licèt conceſssionem Pontificis ignoraret, & quamvis in hac nulla mentio, vel revocatio poteſstatis legati facta fuiſsſset, & reddit Pontifex rationem, quòd eadem poteſstas, quæ legato conceſsſsa fuerat, & maior apud ipſsum remanſsit, & quod cum eandem præ occupaverit poteſstatem, vel hoc ſsolo iure melioris conditionis eſsſse debebat, & gloſsſs. ibidem, & additio Ioan. Monach. Archideiac. & Ioan. Andreæ ſsubdunt,

^† quòd ordinaria iuriſsdictio delegato commiſsſsa, maior eſst in delegante, & minor in delegato, & quòd fons ſscaturiẽs, ma ior eſst, quàm rivus indè procedens. Et quòd per

^† talem Papæ proviſsionem manent ligatæ manus inferioris, & veluti revocatum mandatum generale, quod habebat, in quãtumquantum ad illam ſspecialem præbendam, ut dicitur, in eod. tex. & in cap. ſsi poſstquàm 13. & in d. cap. ſsi à Sede, eod. tit. & lib.

De quo eſst etiam elegans deciſsio Rotæ 25. de conceſs. præb. & Quintil. Mandoſs. in tit. de ſsign. gratiæ, fol. 72. in mandat. de provid. Vb; reſsolvit.

^† Quòd ſsi Papa providet, non eſst curandum de alia proviſsione, ex quo illa omnes alias vincit, etiam ſsi eodem tempore fierent, d. cap. ſsi à Sede, §. ſsi verò neuter, Innocent. in cap. inter dilectos, de exceptionibus prælat. quem refert, & ſsequitur Rebuf. in prax. tit, de reſservat. & Nicol. Garcia de benef. 5. par. cap. 1. §. 1. ubi idẽidem procedere docent

^† ex eo ſsolo, quòd Papa penſsionem imponat ſsuper aliquo beneficio, vel Cõmenda, nam Ordinarius manet modòd inhibitus ab eiuſsdẽ proviſsione, propter manus impoſsicionem Pontificis, & conducunt alia, quæ tradit Brunel in tract. de legato, concluſs. 22. fol. 249. in illa quæſstione

^†ſsi Papa, & Legatus eodem die conferunt diverſsis, quis præferatur. De qua etiam agens Cochier d. pag 24. inquit, quòd ſsicut Papa conferendo beneficium, videtur alteri poteſstarem conferendi abſstuliſsſse, cap. ut noſstrum, ut Eccleſs. beneſs. ita Imperator, vel Rex in ſsuis proviſsionibus, quia cũcum Papa ſsraternizat, ut per Eraſsimum à Cochier eius fratrem in tract. de. iuriſsd. ordini in exemt. part. 4. 9. 13.

Quibus Ego nõnon incongruenter circa terminos propoſsitæ queſstionis addendum exiſstimo, quod

^† quamvis mandatum, quod Prorex habet ad proviſsionem Commendarum ſsit amplum, & generale, non tamen per illud ei cenfetur data facultas, ut veniat contra factum proprium ipſsius mandantis, 1. ſsi hominem, D. mandati, Bartol. & alij poſst eum in l. ambitiofa, n. 11. D. de decret. ab. ordin. fact. Et multò minus videtur comprehenſsum illud, per quod Rex mandans argueretur de fide rupta, ut tenet Anchar. coonſs. 366. Iaſs. in l. ſsi procurator, num. 15. de procur. & Craveta conſs. 54. num. 6. lib. 1.

Vt ommittam,

^† quòd cum ex ipſso actu cõceſssionis Principis, vel Pontificis, acquiratur ius in re eius conceſssionario, & in eum poſsſseſsſsio transferri videatur, ut ſsuprà tetigimus, & probat tex. in d. cap. ſsi poſstquàm, verſs. Nam eo ipſso, de præb. in. 6. ceſsſsat à modo talis præbẽdæ, vel Commendæ vacatio, atque alij conferri non poteſst.

Quæ omnia æquâ lance admittenda erunt, etiam ſsi is, qui à Prorege, vel Gubernatore in partibus proviſsus, & inveſstitus reperitur, habuerit in ſsui recommendationem aliquãaliquam ſschedulam generalem, ut in vacantibus, vel vacaturis Commendis remuneretur. N am adhuc ſspecialis

^† Regis proviſsio hanc generalẽ iuſsſsionem elidit, & ſsuperat, etiam ſsi eius nullam mentionem fecerit, ex iuribus, & rationibus de quibus ſsup. cap. prox. num. 35. & tex. in hãc rẽ expreſsſso in d. cap. dudum. verſs. Præſsertim, ibi: Præſsertim quod ſsecundùm Canonicas, & legitimas ſsanctiones per ſspeciem generi derogatur, quamquam de genere in derogãte ſspecie mentio nulla fiat, tradit latè Rebuff. ad leg. Gall. 2. tom. tit. de reſscript. in præfat. ex num. 103.

Et poteſst in huius rei confirmationem expendi viva illa, & efficax ratio,

^† quòd ſsi ſspecialem gratiam habens excluderetur, in totũ maneret deſstitutus, & ſsua gratiâ fruſstratus, qui autem habet generalem conceſssionem, etiam ſsi illâ ſspeciali Commendâ, vel præbendâ privetur, in alijs poſsteà æquè idoneis remunerari poteſst. Neque huc applicari poteſst ea doctrina,

^† quæ habet, quòd genus, quod eſst verificãdumverificandum in una ſspecie, potius dicitur ſspecies, quã genus, iuxta l. ſsi domino 102. D. de leg. 1. quã Bart. ibidem, ad hęc reſscripta expectativarum deducit, & ſsequitur Abb. per. tex. ibi in cap. ex parte 12. num. 6. de offic. deleg. Decius in l. in toto, de reg. iur. num. 11. & latè Alvar. Valaſscus cõſsul. 72. tom. 1. Nam

^† cum proponamus ante hanc verificationem, ſseu deſsignationem in aliqua certa Commenda, ex in certis in generali ſschedula conceſssis, præceſssiſsſse, & interveniſsſse ſspecialem conceſssionem Principis. Hæc ſspecies videtur eximi à dicta generalitate, & ſsic manent fixę, & firmæ regulæ, & rationes ſsuprà relatæ. Et hoc

^† eſst quod apertis |

fol. 362

verbis docemur in d. cap. dudum, ibi: Per illud etiãetiam expreſssiſsſse videmur, ne alius poſsſset cõferreconferre, & poteſstatem prædictam quantum ad præſsentem ſspeciem revocaſsſse. Et hæc omnia ſsumme adnotaſsſse iurabit, quia mihi utilia fuerunt in ardua cauſsa Commendæ à Rege D.N. conceſsſsæ D. Laurentiæ de Silva, & eius ſsororibus, quam Prorex Peruanus hoc ignorans interim aſssignaverat Nobili Æquiti D. Raphaëli Ortiz de Sotomaior, cui tandem ablata fuit, licèt ipſsius partes ſstennuè defenderit D. Carraſsc. qui huius litis meminit, mei quoque ſsimul honorificam mentionẽmentionem faciens, ſsup. leges novæ Recopil. cap. 6. §. 4. num. 8. fol. 70 quem vide.

CAPVT X. De eo qui in servitiorum remunerationem Regiam schedulam meruit, ut sibi de certa, & designata quantitate in vacantibus, vel vacaturis Commendis provideatur. Et an ea deductis expensis praestanda sit? Et si semel assignata diminuatur, refectionis, vel evictionis nomine aliquid petere possit?

CAPVT X. De eo qui in ſservitiorum remunerationem Regiam ſschedulam meruit, ut ſsibi de certa, & deſsignata quantitate in vacantibus, vel vacaturis Commendis provideatur. Et an ea deductis expenſsis præſstanda ſsit? Et ſsi ſsemel aßignata diminuatur, refectionis, vel evictionis nomine aliquid petere poßit?

SVMMARIVM CAPITIS Decimi.

1 COmmende intra præfinitam qisantitatẽ ſsæpè dari iubentur.
2 Commendæ ubi ſsub certa quãtitatequantitate dari iubentur, quæ dubia moveri ſsoleant?
3 Commendæ ratio ſsi habeatur, potiùs, quàm quantitatis, eius onera ſsubire debet Commendatarius, & num. 20.
4 Valoris redituum maioratus, beneficij, & fimilium æstimatio communis, qualiter fieri ſsoleat? & quòd regulariter attendi debet.
5 Fructuum computatio in diſspo ſsitione hominis quomodo in eunda ſsit?
6 Fructus regul ariter dicuntur deductis expenſsis, & oneribus. Lex divortio, §. impendia, D. ſsolut matrim. l. ſsi à domino, §. fructus, D. pet. hæred. & aliæ ſsimiles illustrantur, ibidem.
7 Expenſsarum deductionem nullus caſsus impedire ſsolet. L. fundus qui, D. fam. hærciſscun. illuſstratur, ibidem.
8 Fructus ubi computantur, ad corpus patrimonij, vel redituum valorem inſspiciendum, non fit deductio onerum, nec expenſsarum.
9 Legataritis quotæ partis hæreditatis, & quotæ bonorum, aut quantitatis, qualiter differunt?
10 Bona dicuntur deducto ære alieno. L. ſsi quis ſservum, §. ſsi cui certam, & lex cum filius, §. 1. de leg. 2. explicantur, & illuſstrãtur, ibidem.
11 Decimæ Papalis ad ſsolutionem, qualiter ineatur valor beneficiorum? Extravang. unica de decimis illuſstratur, ibidẽibidem, & n. 15.
12 Subſsidij ad diſstributionem, & exactionem qualiter ineatur æſstimtio redituum Eceleſsiaſsticorum?
13 Religio ſsi societatis Ieſsu, quam litem moverint ſsuper ſsolutionem ſsub ſsidij.
14 Decimæ Papalis exactio de rigore, abſsque deductione expenſsarum fieri potuit, licèt de Æquitate contrarium Pontifex statuerit.
16 Decima prædialis abſsque aliqua deductione expenſsarum ſsolvitur, & an perſsonalis?
17 Tributa, & gabellæ ſselvuntur, non dedutis expenſsis, etiam factis gratia colligendorum fructuum.
18 Tributa, & ſservitia ordinaria, & extraordinaria Regni Castellæ ſsolvuntur, ſsine deductione expenſsarum.
19 Fructus undè dicatur, & quid propriè ſsinificet?
20 Commendæ reſspectus ubi habetur, ineunda eſst ætimatio iuxta communem eius valorem.
21 Fructus ubi non reſstitui; ſsed ex eis aliquid ſsolvi præcipitur, non deducuntur expenſsæ.
22 Ruſsticus, qui promittit ſsolvere domino pro terra, quam laborat, dimidiam, aut tertiam partem fructuum, non deducit expenſsas.
23 Quantitas certa ubi in Commendis dari, vel aſssignari. iubetur, quod ex illa propter ſsumptus diminuitur, in alijs Comendis ſsupplendum eſst.
24 Reſscripti, vel privilegij verba inſspicienda ſsunt, & ad unguem ſservanda.
25 Legum, vel reſseriptorum, aut privilegiorum verba otioſsa eſsſse non debent.
26 Superftuitatis vitandæ cauſsa verbæ legũlegum, & reſscriptorum impropriari poſsſsunt, & ut aliquid operentur.
27 Commendam concedens, habito reſspectu ad quantitatem, videtur velle, quòd ea integrè præſstetur.
28 Decem corbes frumenti ſsi alicui legentur, aut donentur ex aliquo fundo, integra quãtitas præſstanda eſst, etiam ſsi fundus eam non ferat.
29 Impenſsæ non poſsſsunt minuere, quod certũcertum, aut determinatum eſst.
30 Principaliter quod agitur, ſsemper attendendum est.
31 L. quidam testamento 96. D. de leg. 1. & 30. de leg. 2. & l. liberto 21. §. à liberto, de annuis, leg. explicantur, ibidem.
32 Quantitas annua per teſstamentum alicui dari iuſsſsa, non minuitur propter expenſsas fundi, ex cuius reditibus colligenda eſst.
33 Beneficium ſsi quis impetret à Papa tanquàm valoris centum ductorum, quamvis valeat ducentum, non deductis expenſsis, an valeat impetratio?
34 Expreſssio veri valoris beneſsicij, an ſsit faciẽda deductis expenſsis, & penſsionibus, vel pro integro eius reditu?
fol. 363
35 Valor verus beneficiorum, quo fine exprimi iube atur in eorum impetratione?
36 Conceßion is Commendæ verba ſsi ambiguum ſsit, an ad corpus ipſsius, vel ad quantitatem ex ea deducendam, reſspiciant, quid ſsequi debeamus?
37 Æſstimatio facultatum, & redituum à viris ſsenſsatis ſsemper fit habita ratione impenſsarum.
38 Lucrum dicitur, quod ſsuperſst deductis expenſsis.
39 Donationis ad inſsinuationem attenditur, quod valet deductis expenſsis.
40 Donationes, & gratiæ Principum plenius debent interpretari, quàm privatorum.
41 Callidæ, & aſstutæ, vel ſstrictæ interpretationes à Principum conceßionibus abeſsſse debent. L. fin. C. de præpoſs. agent. in reb. lib. 12. ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
42 Caſsſsiodori elegans locus pro plena conſsequtione gratiæ Principalis, benemeritis impenſsæ.
43 Auth. de nonalienan. reb. Eccleſs. expenditur.
44 Principum gratiæ non ſsubiacent fræno.
45 Conventiones omne factæ cum Principe ſsunt bonæ fidei, & latè interpretandæ, & maximè ubi fiunt in remunerationem ſservitiorum.
46 Fructus deductis expenſsis intelliguntur, etiam in lege viva, hoc eſst in reſscriptis, & donationibus Principis.
47 Commenda ubi multum creſscit propter beneficium ſspecierum, ferre debet Commendatarius eius impenſsas, & contributiones.
48 Commodum, qui ſsentit, damnũdamnum ſsentire debet, maximè ubi ex eiſsdem cauſsis dimanat.
49 Commendatarijs quando ſsoleat in Supremo Indiarum Conſsilio concedi, aut denegari ſsupplementum, quod petunt ratione impenſsarum, & aliarum contributionum?
50 Tertia pars, quæ ex Commendis auferri iubetur, & Regi applicari, in alijs Commendis ſsarciri ſsolet.
51 Auctor legit Salmanticæ ann. 1605. tractatum de evictionibus, & illum in lucem edere cupit.
52 Evictio in feudis, regulariter locum habet, & quid in Commendis Indorum? & num. ſseqq.
53 Evictio non competit pro rebus donatis, & ex meragrata conceſssis.
54 Commendæ non ſsunt propriæ, & veræ donationes, ſsed potiùs remuneratoriæ, & cauſsales.
55 Donationis remuneratoriæ cauſsa, an donans, & maximè Princeps de evictione teneatur, & num ſseqq.
56 Vaſsſsallus ex neceſssitate officij ad ſservitia domino præſstanda teneri videtur.
57 Donationis remuneratoriæ cauſsa, ut evictio competere poſsſsit, quid requirat Pinelus? qui reprobatur, num. 61.
58 Evictionem competere pro donationibus remuneratorijs communis multorum opinio eſst, qui referuntur.
59 Princeps tenetur ex iuſstitia remunerare benemeritos, & ita eius intereſstrem, quam hac cauſsa donat, evictam non eſsſse.
60 Donatio remuneratoria eſst ſsimilis dationi in ſsolutum, pro qua competit evictio.
61 Princeps debet benemeritos etiam nihil petentes prævenire, & præmijs cumulare.
62 Antidoralis obligatio iure naturæ nititur, & quanta eius vis ſsit? L. ſsed ſsi lege, §. conſsuluit, D. de petit. hæred. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
63 Donatio, quæ fit propter benemerita, est remuneratoria, quamvis illa non inducant obligationem civilem, adverſsus Pinelum, & deciſsio Rotæ de hoc, & qualiter æquiparetur dationi inſsolutum, & pro ea competat evictio & num. ſseqq.
64 Rex tenetur præcisè ſsuſscipere in ſse defenſsionem, & evictionem earum rerum, quas propter merita alicui donavit, & varia exempla, quæ hanc doctrinam communiunt.
65 Commendarum evictio ſsolùm præſstari debet à Rege, ubi ex facto ipſsius evincuntur.
66 Beneficio nos oportet iuvari, non decipi.
67 Fiſscus, & Fiſscalis qualiter debeat pro Commendarum evictione citari, & ſse habere?
68 Commendarum evictarum ratione Princeps, quid præſstare debeat & quid in feudis?
69 Fiſscus evictionis nomine, ex conſsuetudine nihil aliud præstat, quàm pretium rei evictæ, vel eius refectionem.
70 Commendæ ſsemel datæ, & acceptæ diminutionem, vel interitum ex poſstfacto contingentem, fiſscus præſstare, vel ſsarcire non tenetur.
71 Res ſsuo domino perit.
72 Beneficium, qui ſsemel acceptat, conſsumit gratiam ſsuam, etiam ſsi malè acceptet, vel illud diminuatur.
73 Acceptatio quid ſsit, & operetur in expectativis?
74 Litibus ne occaſsio detur, nevè fiſscus, & forus illis obruatur, curandum eſst.
75 Commendarum evictionem contra fiſscum petentes, rarò audiuntur in Supremo Indiarum Senatu.
76 Practica ab antiqua facilè recedere non debemus.
fol. 364
77 Cauſsarum uſsus longævus poteſst allegari pro iure.
78 Commendatarios benemeritos, & ob extinctionem, vel magnam diminutionem Cõmendarum in egestatem deductos, Princeps novis beneficijs iuvare debet.
79 Princeps debet in beneficijs ſsuis creſscere, & ſsemel data conſservare, & reparare, ex Caſssiodoro.

SOlent autem dictæ ſschedulæ Commendarum expectativæ,

^† certam aliquam quantitatem præfigere, intra quam, & non ultrà Precator remunerãdus ſsit. Et hac conſsideratione habitâ, Proregibus, & Gubernatoribus iniungunt, ut de vacãte, vel vacutura Commenda illi provideant, quæ eam quatitatem explere poſssit. Vndè frequẽtiſssimè

^† duo in quæſstionem vocari ſsolent, quæ antè quàm ad alia trãſseamus, hîc neceſsſsariò tractanda, & diſscutienda mihi videntur. Primùm, an hæc quantitas integra, & immunis præſstanda ſsit ab expenſsis, & contributionibus ordinarijs, quæ ipſsis Commendis iniunctæ ſsunt, & ex earum reditibus deducuntur pro Indorum doctrina, & iuſstitiæ adminiſstratione, vel pro ipſsorum tributorum collectione. Vel ſsufficiat Commendæ taxam, & æſstimũ attendere, & iuxta communem eius valorem ſschedulæ præceptum implere? Secundùm, an talis Commendæ, vel quantitatis deſsignatione ſsemel factâ, & à parte acceptatâ, ſsi fortè (ut ſsæpè accidit) Commenda minuatur, vel in totũ pereat, debeat ei iterùm diminutio ſsarciri, vel nova Commenda aſssignari, quæ quãtitatem præfinitãpræfinitam ſsalvam, & ſsecuram efficiat. Ac proinde Regis in hac parte munificentia, ob id quod in plurimum meritorum compenſsationi reſspondet, evictionis legibus adſstringatur.

Et quidem, quod ad primum articulum attinet,

^† ſsi Commendæ ratio, ut plerumq́ue fieri ſsolet, in reſscriptio habita fuerit, quantitatis autem expreſssio eâ tantùm contemplatione adiecta, ut Prorex, vel Gubernator intelligat, quouſsque Regis voluntas, & gratificatio extẽd atur, veluti ubi dicitur: Le dareis, i ſseñalareis una Encomienda, que le rente tanto, ò tantos ducados de renta, en una Encomienda que los valga; vel quid aliud his ſsimile. Non dubito, quin eius præceptum impleatur, ſsi impetranti Commenda aſssignetur, quæ iuxta cõmunem ſsui valorem illam quantitatem æquet, quantumvis ſsolutis ſsolvendis, aliquam diminutionem patiatur. Nam

^† hic eſst frequens, & ordinarius modus computandi reditus alicuius, tam in maioratibus, quàm in feudis, beneficijs, & alijs ſsimilibus, à quo non eſst recendendum, l. cùm Delanionis, §. aſsinam, D. de fund. inſstr. l. anniculus, D. de verb. ſsignif. latè Velaſscus in axiom. iur. litt. V. num. 33. atque adeo, neque ob expenſsarum cõſiderationemconſiderationem aliquid addendum, vel detrahendũdetrahendum, ut in terminis voluit Bald. in l. 1. col. 1. C. de fruct. & litium expenſs. dicẽsdicens

^† hoc generale eſsſse, quoties nomen fructuum generaliter ab homine in contractu apponitur, nam integra fructuum computatio iniri debet, quod priùs docuit Iacob. de Aren. in l. fructus, D. ſsolut. matr. & repetit idẽidem Bald. poſst Franc. Piſsan. in l. ſsi à domino, D. de pet. hæred. Salicet. in dict. l. 1. poſst prin. Panor. in cap. paſstoralis, ad fin. de decim. & Matth. de Afflict. & alij apud Tiraq. in tract. de retract. lignag. §. 15. gloſsſs. 1. num. 22. & Ioan. Garciam de expenſsis, cap. 1. ex num. 12.

Nam licèt aliàs

^† regulare ſsit, ut fructus dicantur, qui, deductis expẽſsis, ſsuperſsunt, ex tex. cum materia in d. l. fructus 7. ſsolut. matr. l. divortio 8. §. impendia, D. eodem, ibi: Quia ex fructibus priùs impenſsis ſsatisfaciedum est, dict. l. ſsi à domino, §. fructus, D. de per. hæred. Imô, & deductis etiam oneribus, ut probare videtur tex. in l. ſsorori, & in l. Mucius 30. D. pro ſsocio. Adeô

^† ut nullus caſsus intervenire poſssit, qui hoc genus deductionis impendiat, l. fundus qui, D. famil. erciſscund. ubi gloſsſs. & DD. gloſsſs. Bart. & Angel. in l. in fundo, D. de reivind. & in §. ex diverſso, verſs. Certè & illud, Inſst. de rerũrerum diviſs. & innumeri apud Tiraquel. d. l. 1. num. 1. & 8. Ioann. Garcia d. cap. 1. ex n. 16. & Barboſs. d. l. fructus, à num. 7. qui hoc ampliant, etiam ſsi quis iubeatur inferre fructus integros, iuxta l. 1. ibi: Fructus integros, iunctâ d. l. fundus, qui, & d. l. ſsi à domino, §. fructus. Vbi tamen

^† fructus univerſsaliter taxantur, & æſstimantur, ad corpus patrimonij, vel redituũ valorem conſstituendum, vel inſspiciendum, tales impenſsæ non deducuntur, ſsed ipſsius univerſsalis poſsſseſsſsoris damno cedunt, argum. tex. |

fol. 365

in l. certo generi 13. §. ſsi totus, D. de ſservitut. ruſstic. cum ſsimil. & quæ ibi notantur, l. ſsi quis ſservum 8. §. ſsi cui certam, cum l. ſseq. D. de legat. 2. Vbi

^† ea differentia conſstituitur inter legatarium quotæ partis hæreditatis, & quotę bonorum, ſseu quantitatis, quòd hîc intelligitur de luctis oneribus, quia

^† bona, D. de quæ deducto ære alieno ſsuperſsunt, l. nihil aliud, l. bonorum, l. ſsubſsignatum, §. bona, D. de verb. ſsignif. l. 2. §. illud autem, D. de collat. bonor. l. mulier bona, D. de iure dotium, cũcum latè adductis à Giurba ad conſsuetud. Meſsſsan. cap. 1. gloſs. 2. num. 127. & Velaſsco in axiomat. iur. litt. B. nu. 23. ibi verò, cum honoribus, & oneribus, quia id denotat illud nomen, Vniverſsale hæreditatis, ſsicut & in noſstro caſsu nomen Cõmendæ, prout etiam dicitur in l. cùm filius, §. 1. D. eodem tit. de leg. 2. & in l. fin. D. de uſsufruct. legat. & proſsequuntur, rationem diſscriminis reddentes, Bart. & DD. in eiſsdem iuribus, præcipuè Peralta in d. §. ſsi certam, Deci. conſs. 237. & 38714. aſs. in l. cùm ex filio, n. 7. D. de vulgar. Ioan. Crotus in l. 1. n. 29. D. de leg. 1. Gualdenſs. de arte teſstandi, tit. 6. de legat. caut. 42. num. 4. Anton. Gomez in l. 21. Taur. num. 2. & 1. tom. var. cap. 12. num. 21. Covar. lib. 2. var. cap. 2. à princip. Anton. Faber lib. 1. cõiect. cap. 14. Mencha. de ſsucceſs. creat. §. 10. num. 162. Cavalcan. de uſsufruct. mulier. relict. num. 162. & 163. & Hartman. Piſstor. in miſscel. iur. quæſst. part. 1. q. 46.

Et hac cõſiderationeconſideratione habitâ, videmus

^† decimam Papalem, quæ ſsolvi iubetur per beneficiatos ex fructibus ſsui beneficij, ita computari, & exigi, ut nulla deductio eis fiat, ob pẽſsiones Eccleſsiaſsticas, quas ſsolvunt, vel ratione æris alieni, & aliarum contributionum, quæ beneficijs iniuctæ ſsunt, exceptis his expenſsis, quæ fiunt in re, ex qua fructus percipiuntur, arando, colendo, & colligedo fructus, ſsine quibus non poſsſsunt inde fructus percipi, ut expreſssè habetur in extravag. unica, §. & quia nonnulli, §. æris alieni, & §. in ſsolvendo, de decimis, cuius textus, & aliorum ſsimilium meminimus ſsup. hoc lib. cap. 3. & tradunt omnes in Clement. 2. eod. tit. Caccialup. de penſsion. q. 17. Gigas eod. tract. q. 38. & conſs. 16. 100. 119. 135. Tiraquel. de primogen. q. 74. & d. gloſs. 1. num. 15. Vvameſs. conſs. 288. ſsub tit. de præben. latè Moneta de decim. cap. 9. à n. 87. cum pluribus, quos conſsultò omittimus.

Et idem in charitativo ſsubſsidio, & decima Papali Belencinus q. 37. & Remigius q. 44. Et hodie in praxi receptum, & obſervatũobſervatum videmus

^† in ſsubſsidio, quod ex conceſssione Romani Pontificis ab Eccleſsiaſsticis penditur, propter graves eius, & urgentes neceſssitates. Etenim computatio quantitatis, quam quiſsque ſsolvere debet, initur, habitâ conſsideratione valoris redituum, quos percipit, & ſsine deductione impenſsarum, & cenſsuum, qui ex eiſsdem bonis, vel reditibus perſsolvuntur. Et

^† cũ Religioſsi Patres Societatis Ieſsu, Collegij civitatis Palentinæ, contrarium tentaſsſsent, tandem convicti, fuerunt, & tribus ſsententijs conformibus condemnati. Et in ea cauſsa pro Clero, & Capitulo dictæ Eccleſsiæ Palẽtinæ, & aliarum ſscripſsit doctam quidem, & ſsatis copioſsam, & luculentam iuris allegationem,

^† Inſsignis ille nunquãnunquam ſsatis laudatus Frater meus D.D. Benedictus à Caſstro & Pereira, Canonicus Doctoralis, & Vicarius Valliſsoletanus, & Decretorum Cathedræ Moderator Egregius, cuius omnigenam eruditionem, probatiſsſsimos mores, & rerum agendarum prudentiãprudentiam, & dexteritatem immatura mors intercepit, non ſsine gravi damno totius Republicæ litteratiæ, & mei deſsiderio, qui illum ſsupra modũ amabam, & reverebar.

In qua allegatione magnis iuris fundamentis tentavit,

^† id quod dicitur in d. extravagãtiextravaganti, de impenſsis deducendis, quæ in frucibus ſseminandis, & colligendis fiũtfiunt, in ea decima, de qua loquitur, æquitate attentiâ, ibi ſstatutum fuiſsſse, argum. tex. in l. forma, §. illam æquitatẽ, de cenſsibus. Cæterùm, ſsemotâ eâ conſstitutione, & iure communi inſspecto, ne illam quidem deductionem faciendam eſsſse, cùm decima Papalis ſsit ſsimilis decime prædiali, in qua

^† nullæ expenſsæ deducuntur, iuxta tex. & comm. in cap. tua nobis, de decimis, DD. & præcipuè Barboſs. in d. 1. fructus, ſsolut. marr. Tiraq. plurimos citans d. gloſsſs. 1. num. 10. & ſseqq. ubi diſsputat, quid ſsit dicendum in decima perſsonali, Ioann. Garcia de expenſs. cap. 1. num. 17. Baeza de decim. tutor. cap. 29. in principio, & latiſssimè Moneta in tract. de decimis, cap. 6. n. 28. & ſseqq.

Sicuti, nec

^† in ſsolutione tributorum, & gabellarum, quæ Principibus præſstantur, tales impenſsæ deducuntur, ut benè obſservat Bald. in d. l. fructus, & ante eum Hoſstienſs. in d. cap. tua nobis, ſsic inquiens: Sed & decima prædialis tributum eſst, ſsicut enim tributum nulla facta deductione ſsolvitur, ſsic & hæc decima. Et idem tenet Salicet. in l. 1. C. de fruct. & litium expẽſs. Iacob. de Aren. Alberic. Cuman. Claud. & Ruinus num. 6. in eadem l. fructus, ubi Paul. Caſstrenſs. num. 7. notabiliter in propoſsito inquit: Quòd quando à ſstatuto imponitur gabella ſsuper fructibus, nom deducuntur expenſsæ, quia ſstatutum non intendit, ut aliquid ille lucretur, ſsed potiùs ad ipſsum oner andum, gabella, vel decima, aut quarta ſsolvi præcipitur. Sequitur Iacob. de Ayell. in tract. de iur. adohæ num. 91. inquiens: Quòd de fructibus, qui ſsol|

fol. 366

vuntur in recognitionem dominij, non deducuntur aliquæ expenſsæ, etiãetiam factæ gratia colligendorum fructuum. Afflict. deciſs. 252. num. 7. ubi ait: Quòd ſsi ſsolvitur tributum tempore belli ad defenſsionem Regni, tunc ex fructibus non debent deduci expenſsæ: & plures ad utramque partem referens Tiraquel. ubi ſsup. n. 11. & ſseqq.

Idem quoque

^† in alijs tributis & ſservitijs Regalibus ordinarijs, & extraordinarijs noſstri Regni Caſstellæ notat Avendañus de exequẽdisexequendis mandat. 2. par. cap. 14. num. 15. Laſsarte de decim. vend. cap. 16. num. 1. & in decima tutoris poſst longam diſsputationem concludit Baeza d. cap. 29. num. 11. ubi dicit, hanc eſsſse æquiorem opinionem. Et eſst ratio,

^† quia verbum fructus propriè & ſsecundùm veritatem ſsignificat omne illud, quod percipitur, etiam non deductis expenſsis, ut conſstat ex Marco Varrone lib. 4. de lingua Latina, ibi: Fructus dicuntur à ferendo, quia res, quas producit fundus, dominus fert ad fruendum, notat gloſs. in d. l. fructus, communiter ibi, & ubique recepta, ſsecundùm Barth. Socinum ibi n. 4. Kalinum, & alios de verb. iur. verb. Fructus, & Ioan. Garciam d. cap. 1.

Et id, quod diximus,

^† nempè, quòd ubi habetur reſspectus, vel contemplatio principaliter ad Commendam, ſsufficit quòd quantitas iuxta communem eius valorem numeretur, & deſsignetur, ſsine ulla refectione propter expenſsas, poteſst (ultra ſsuprà dicta) eleganter confirmari ex alia doctrina, quæ habet,

^† quòd cùm fructus alteri non debent reſstitui, ſsed tãtum aliquid præcipitur ſsolvi, verbi gratiâ, ſstatuto cavetur, ut omnium fructuum ex prædijs collectorum ſsolvantur ſsex denarij pro libra, prout in contributionibus, noſstris Commendis iniunctis, contingit; tunc non deducuntur impenſsæ, ut dicit Salicet. in d. l. 1. col. 2. verſs. Item quæro, pone quòd ſstatuto, C. de fruct. & lit. expenſs. Nam quod leges (inquit) dicunt, impenſsas eſsſse ducendas ex fructibus, loquuntur, cùm fructus ſsunt alteri restituendi, in hoc autem caſsu aliud eſst, in quo fructus ipſsi æſstimantur, ut pro libra ſsex denarij ſsolvantur: unde à verbis statuti non eſst diſscedendum, quæ conſsiderant tantùm quantitatem perceptorũ. Quãſsententiam refert, & ſsequitur Tiraquel. dict. gloſs. 1. num. 23. Et pro ea facit, quod tradit Angel. in d. l. fructus, in fin. D. ſsolut. matrim. ubi latè proſsequitur inſsignis Pet. Barboſsa n. 26. & ſseq. ubi agit de vera interpretatione, & praxi textus in hac materia celebris in l. fundi Trebatiani, D. de uſsufr. legat. & Fabian. à Monte in tract. de emt. & vendit. q. 5. princip. verſs. Quid autem veniat. Quibus Ego addo Alber. in d. l. ſsi à domino, §. fructus, D. de pe tit. hæreditat. ubi multum notabiliter inquit, quòd

^† ruſstici, qui promittunt reddere domino medium, vel tertium fructuum prædiorum, quæ laborant, non poſsſsunt expenſsas deducere, quia ex conventione tenẽturtenentur, licèt ſsecùs eſsſset, ſsi aliquid ab eis exigeretur, ex eo ſsolùm, quòd poſsſseſsſsores eſsſsent, nullâ conventione interveniente, quo caſsu poſsſsent deducere expenſsas, ut in d. l. fructus, cum concordantibus, & quòd ita de conſsuetudine vbiquè ſservatur, quando dominus tertam ſsuam ruſstico dat, ut eam laboret ſsumtibus ſsuis, & det ſsibi partem fructuum, de qua convenit, alià terra nihil proficeret domino.

Atverò

^† ſsi ex verbis ſschedulæ voluntas Principis colligatur, quòd quantitatis potiùs effectum, & emolumentum, quàm Commendæ æſstimum voluit attendere, ut puta ſsi dixerit, ut quotidie fieri ſsolet: Que le den à non Indios que le renten, i valgan tantos mil peſsos, ò para que goze de tantos mil peſsos entera i cumplidamente: O que ſsobre la rente que goza, ſse le añada à tanta cantidat, i eſsſsa ſse le entere, ò ſseñale en uno, ò mas repartimientos. Tũc ea interpretatio capi debebit, ut integra quãtitas ei aſssignanda ſsit, & quòd de Commenda propter impenſsas, & dictas contributiones, quas habet, minuitur, in alijs Commendis per viam penſsionis, aut alio modo repleatur, arg. tex. in l. ſsancimus, §. repletionem, C. de inoffic. teſstam. Nam hîc, ut in alijs, reſscripti,

^† vel privilegij verba inſspicienda ſsunt, & ad unguem ſservanda, cap. portò, & cap. recipimus, de privilegijs, cap. ſsi Papa, eod. tit. lib. 6. l. ſsemper in ſstipulationibus, D. de reg. iur. tex. optimus, & ibi Bald. in cap. 1. in princ. de duobus fratribus l. 2. tit. 9. lib. 5. ordin. cũcum latè traditis à Iaſsone conſs. 1. col. 2. in fine, Pariſs. conſs. 14. vol. 1. Socin. Iun. conſs. 77. num. 13. vol. 1. Decio conſs. 614. D. Valenç. conſs. 74. n. 7. Et ſsi prędictum ſsupplementum non fieret,

^† otioſsa, & ſsuperflua videri poſsſsent illa verba dictarum ſschedularũ, quod iura non patiuntur, l. ſsi quãdo 119. ubi DD. de legat. 10. iunctis pluribus alijs, quæ congerit Velaſscus litt. V. num. 31. Cùm potius

^† ob ſsuperfluitatem vitandam impropriari poſssit, & ſsoleant, ut aliquid operẽturoperentur, l. tunc cogendum, §. Sabinus, D. de procurat. ut per Iaſs. & alios in l. ait Prætor la 1. in principio, D. de iur. iur. Angel. in l. cũcum ante, C. de donat. ante nupt. tex. & DD. in l. ſsi tam anguſsti, D. de ſservit. Roland. à Valle cõſs. 1. num. 122. vol. 3. D. Valenç. conſs. 23. num. 10. & cõſs. 73. num. 121. Afflict. deciſs. 44. num. 19. Ioan. Garcia de nobil. gloſsſs. 1. §. 1. num. 24. Gratiam. 4. tom. diſscept. forenſs. cap. 639. num. 3. Scacia de commerc. §. 7. gloſsſs. 3. num. 20. & ſseqq. & Tuſschus litt. S. concluſs. 894. & 895.

fol. 367

Atque ita

^† iuxta mentem concedenris, ſsub ea forma verborum explicitam, non tam videtur reſspectus Commendæ, & cõmuniscommunis eius valoris, & ſseu æſstimationis habitus, quàm integræ, & præfinitæ quantitatis præftationis, cuius compendium abſsque dubio propter impẽdium Commendis annexum minuitur, niſsi eius reſsartio, aut deductio fiat.

Vndè communis Doctorum traditio eſst, quod

^† ſsi in legato, vel donatione, ita dicatur: Dono tibi decem corbes frumenti ex eo fundo, aut alijs ſsimilibus verbis, expreſssâ ſscilicet cerrâ, & determinatâ quantitate, aut menſsurâ: Tunc non debet hæc quantitas impenſsarum præftatione onerari, vel propter eas minorari, ſsed integrè præftanda eſst, per l. ſsi debitor, §. veroſsimili, cum ibi notatis, D. de contrah. emt. Bart. & alios, in l. inter ftipulatem, §. ſsacrem, D. de verb. obligat. & in d. l. fructus, Imol. Panorm. Florian. & alios, quos refert, & ſsequitur Bertachin. in tract. de gabell. 2. part. octavæ partis princip. q. 5. & Tiraquel. in d. gloſs. 1. num. 17. qui eam huius rei rationem reddit, & optimam appellat

^† quòd impenſsæ non poffunt minuere, quod certũcertum eſst, & determinatioum, l. meritò, §. à me, D. de leg. 2. & facit l. quod dicitur. D. de impenſs. in reb. dot. fact.

Et Ego

^† addo, quòd cùm ſsemper ſsit attendendum, quod principaliter agitur, l. rogaſsti, in princ. ubi Alex. l. ſsi quis, neque cauſsam, D. ſsi cert. pet. cum alijs vulgatis, quæ congerit Tiraquel. de ceſsſsent. cauſsa, limit. 22. in fine, & Velaſscus in dict. axiom. iur litt. P. num. 157. expreſssio fundi, & in noſstro caſsu Commendæ, undè deducenda fit illa quantitas, quæ principaliter, & effectivè deſsignari intendiutr, non tam add illius diminutionem trahenda eſst, quã ad deſsignationem loci, vel partis, undè fine incõmodo colligi poſssit, ut aliàs dixit in ſsimili caſsu

^† I. C. in l. quidam teſstamento 96. D. de leg. 1. ibi: Reſspondi, veroſsimiliùs eſsſse patremfamilias demonſstrare potiùs hæredibus voluiſsſse, undè auros quadringentos, ſsine incommodo rei familiaris detrahere poſsſsent. Cui arridet lex alia, quæ etiam incipit, quidamteſstamẽto 30. D. de legat. 2. ibi: Poteſst tamẽtamen videri tãtatanta ſsumma legata, quanta ei rei ſsufficeret, ſsi modò nõnon appareat aliam fuiſsſse defuncti voluntatẽ. Et l. liberto 21. §. à liberto, D. de ann. legat. Vbi

^† annua quantitas, certa, & determinata à teſstatore præſstari iuſsſsa ex certo fundo, ex quo commodè deduci poteſst, non minuitur, etiam ſsi falcidia partem dimidiam fundo abſstulerit. Nimirum quia hæc fundi demõſtratiodemonſtratio, ſsive æftimatio teſstatoris, etiam ſsi falfa ſsit, non tollit, neque minuit legatum, ut notat Bart. per tex. ibi in l. ſsi fundum, §. ſsi libertus, in fine, D. de legat. 1. quem ſsequitur Iaſs. ibid. n. 6. Socin. Senior conſs. 93. num. 7. in princ. vol. 1. & Petrus Surd. qui iuxta hæc venit intelligẽdusintelligendus, in tract. de aliment. tit. 7. q. 33. num. 24.

Rurſsus, & magis in terminis, pro eadẽeadem ſsententia perpendi poteſst,

^† quod tradit Bald. in dict. l. 1. col. 2. in fine, verſs. Pone impetravi à Papa, C. de fruct. & lit. expenſs. Nempè quòd ſsi quis impetravit à Papa beneficium æſstimationis centũcentum ducatorum, & vacet beneficium ducentorum, fed quæ, deductis expenſsis, & oneribus, decedant ad centum tantùm, illi debetur eiuſsmodi beneficium, nec cẽſsdtur valere, niſsi illos centum ducatos: quod & idem tenuit ipſse Bald. in l. ſsed ſsi hoc, §. cuidam, D. de cond. & demonſst. Cumanus in d. l. fructus, D. ſsoult. matrim. Alex. Aretin. Ioſson, & alij recentiores in l. non amplius, in princ. de legat. 1. Et licèt Paul. Caſstrenſs. ibid. ſsubdubitet, an Curia Romana id obſservaret, cùm tales gratæ ſsint reſstringẽdæ, tanquàm odioſsæ, idem tamen intrepidè ſsequitur Felinus in cap. ad aures, verſs. Duodecima concluſsio, de reſscript. & in cap. ad noſstram el 1. verſs. Ex his infertur, de iur. iurant. Iaf. in l. cùm quædam puella, §. 1. in fine, D. d iuriſsd. omniũomnium iud. Decius conſs. 156. Pal. Rub. in repet. Rub. fol. 12. ubi ad hoc eſsſse inquit quandam Regulam Cancellariæ Martini Quinti, Rebuf. in tract. nominant. q. 9. Princip. num. 35. & in repet. cap. poſstulaftis, num. 150. de Cler. excom, miniftr. Ripa in l. 1. §. ſsi hæres, num. 27. D. ad Trebel. Tiraquel. qui eos tefert, & ſsequitur ubi ſsup. num, 6. Cui conſsonat, quod tradit Rota deciſs 702. incip. Dic quòd ſsi Papa. in antiquis,

^† quòd ſsi quis opponat, beneficum pluris valere, quà, fuerit expreſsſsum in impetratione, nõnon auditur, niſsi dicat deductis oneribus. Licèt contrarium ſsentire videatur Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. dub. 10. q. 2. num. 27. qui nullâ mentione ſsupradictorum factâ, concludit, quòd non excuſsatur quis à mala experſssione valoris, eò quòd beneficum ſsit gravatum penſsione, & eâ penſsione deductâ, ſsit expreſsſsus verus valor, iuxta deciſs. Rotæ 182. apud Peregrin. lib. 2.

^† Nam exprimitur verus valor, nõnon ſsolùm reſspectu annatę, ſsed etiam, ut intelligat Papa qualitatem beneficij, quod confert, habitâ etiam ratione perſsonæ, cui confertur, ut per Sarnenſs. de exprim. q. 3. & eſst videndus Maurus allegast. 3. n. 9. & Mareſscot. lib. 1. variar. reſsolut. cap. 60.

Quinimò non folùm, ubi concedentis verba, clara, & aperta ſsunt, pro effectiva, & integrali quantitatis præfinitæ confignatione, & ſsolutione, ſsuprà dictam ſsententiam amplectẽdamamplectendam putarẽ.

^† Verùm & quotieſscunque ſschedulæ, ſsive reſscripti verba ita eſsſsent ambigua, & involuta, ut ſsufficienter exillis colligi ne |

fol. 368

queat, an ad comuncem valorem Commẽdæ an ad quantitatis ſsolidæ, & effectivæ emolumentum reſspexerit. Nam & ſsi redituum æſstimatio, & computatio communiter ad multosiuris effectus groſsſso modo, & fine impenfarũ deductione fieri ſsoleat, ut ſsuprà retulimus. Negare tamen non poſsſsumus

^† quin ſsenſsati omnes, & prudentes viri, in æftimãeis, & perpẽdẽdis facultatibus, impenſarũimpenſarum rationem habeant, ut notanter dixit gloſsſs. magiſst. per tex. ibi, in cap. quoniam, de vita, & honeſst. Clericorum, & idẽidem in æftimando reditu docet Bald. & Salicet. in l. cohæredibus, C. fam. erciſs. idem Bald. in l. neque, in fine, C. de compenſsat. & in l. 1. §. exercitorum, D. de exercit. act. & omninò videndus Tiraq. d. gloſsſs. 1. num. 3. ubi pluribus probat,

^† quòd lucrum dicitur, quod ſsupereſst deductis expenſsis, & num. 4. ubi addit, quòd cùm donatio, quæ excedit quingentos aureos, requirat infinuationem, l. ſsancimus, C. de donation. ſsi quis

^† donet rem quampiam, quę pluris valeat, ſsi nihil deducatur, minoris autem deductis impenſsis, & gabellâ, non requiritur inſsinuatio, debent enim ad æſstimandam rem deduci impenæ, ut ſsignanter in eiſsdem terminis ſscripſsit Bartol. per tex. ibi in l. quoties, D. ad leg. Falcidiam, cuius doctrinam tanquam ſsingularem valdè probat, & commẽdat Roman. ſsingul. 202. Dico unum, Franc. Cremenſs. ſsing 171. Donatio ultra guingẽtos, & alij plures relati à Tiraq. ubi ſsup. & Catel. Cotta in memor. iur. verbo Statuto Mediolani cavetur.

Id quod longè magis

^† in terminis donationis, & conceſssionis Principis, & maximè ob remunerationem ſservitiorum factæ, in dubio (ut dixi) probare debemus, quia eius verba magis gratiosè, & liberaliter accipi debẽtdebent, quim in contractu privati, l. fin. cum vulgat. D. de conſst. Princ. cap. cùm dillecti, de donat. cap. olim, deverb. fignif. ubi DD. Debetq;Debetque

^† ab eis abeſsſse, & exulare omnis ftricta, vel aſstura, aut callida interpretatio, per quam eius favor intercipiatur, vel diminuatur, ut notanter dicunt Impp. in. l. fin. circa mediũmedium, C. de præpoſs. agent. in redb. lib. 12. ibi: cùm per abſsurdum, perq́ue temerarium ſsit, hanc noſstræ liberalitatem pietatis, quemquam astuta interpretatione nõnon in augmentũaugmentum anteriorum privilegiorum, ſsed diminutionem convertere concedi. Et Casfsiod.

^† lib. 1. epift. 10. ibi: Mutilari certè non debet, quod laborantibus datur, ſsed à quo fidelis actus exigitur, compenſsatio imminua præſstetur. Providete itaque, ut quod benemeritis impẽdimus, incorrupto munere conſsequã tur.

Et conducunt verba, quæ in fimili protulit Imper. Iuſstin.

^† in auth. de non alien. vel permut. reb. Eccleſs. §. ſsi minus, ibi: Quid enim cauſsetur Imperator, ne meliora det, cui plurima dedit Deus habere, & multorum Dominum eſsſse, & facile dare. Et alia, quæ tradit Rebuf. in prax. benef. 4. part. in princ. num. 7. DD. per tex. ibi in l. penult. C. de donat. inter, & in l. cũ multa, in fine, C. de bon. quæ lib. ubi

^† quòd gratiæ Principis, non folùm in donationibus, & remunerationibus, verùmetiam contractibus, non ſsubiacent fræno, cum alijs, quæ latè congerit Curtius Senior conſs. 45. n. 47. Craveta conſs. 95. n. 9. vol. 1. D. Valenç. conſs. 83. n. 77. Socin. reg. 56. Deci. n l. in omnibus caufis, n. 8. dereg. iur. And. Gail. lib. 2. pract. obſser. c. 55. & alij relati à Tiraq. in l. ſsi unquãunquam, verbo Donatione, n. 74 Tomingio conſs. 3. n. 39. & ſseqq. lib. 1. &. 2. n. 57. vol. 2. & Tiber Deciano conſs. 18. n. 388, & ſseqq. vol. 1. qui hinc inferunt, quòd omnes conventiones factæ cum Principe ſsunt bonæ fidei, & latè interpretãdæ.

Et in ſspecie de his,

^† quæ fiunt in remunerationem ſservitiorum, Decius conſs. 499. n. 25. vol. 2. Burg. de Paz conſs. 25. num. 46. & conſs. 25. num. 10. Sarmient. lib. 2. ſselect. cap. 12. Cacher. conſs. 19. num. 10 & Ioann. Garcia de nobilit. gloſsſs. 6. n. 38. verſs. Decimò, fol. 137. Quibus aijcio, quod in ipſsis terminis ſschedularũ ſsive reſscriptorum, de quibus agimus, docet Iaf. in d. l. fructus n. 16. D. folut. matr. Nimirũ regulam

^† illius tex. dum probat fructus dici deductis expenſsis. Procedere etiam ſsi verbum fructus proferatur à lege viva, idest à Principe. Nam etiam intelligitur deductis expenſsis, hoc eſst in reſscriptis, & impotrationibus, ut ibidem explicat, & ſsequitur Vincent. num. 7. Covart. lib. 3. variar. cap. 13. num. 1. & Petr. Barboſsa num. 14. Capicius deciſs. 20. n. 7.

Quæ tamen omnia Ego, in propoſsita nobis Commendarũ quæſstione, ita temperanda cenſserem,

^† niſsi fortè Commenda propter beneficium & augmentum ſspecierum (quas vocant) in quibus taxata eſst, ita ſsuperereſsceret, ut hoc impenſsarum onera æquare, & compenſsare poſsſset. Nam, cùm iftud augmentum lucro Commendatarij cedat, ut dixi ſsuprà hoc lib. c. 3. n. 68. Non eſst cur de diminutione ex cauſsa impenſsarum quæri debeat, ex reg. tex. in l. ſsecundùm naturam, D. de reg. iur. cap. qui ſsentit, eod. tit. lib. 6. l. unica, §. pro ſsecundo, C. de caduc. tollẽd. ibi: Neque enim ferẽdusferendus eſst is, qui lucrum quidem aqmplectitur, onus autem eis annexum contemnit. Quod maximè Frocedit, ubi lucrum, & damnum ex eodem fonte, eiſsdemq́ue cauſsis. & non ex diverſsis promanat, ut præter DD. in dictis iuribus optimè animadvertit Petrus Surd. conſs. 150. num. 85. & noviſssimè Stephanus Gratian. diſscept. forenſs. tom. 5. cap. 919. num. 35. & 36.

fol. 369

Et ſsub his conſsiderationibus, & diſstinctionibus

^† aliquando vidi in Supremo Conſsilio Indiarum negari ſschedulas, quas aliqui petebant ad ſsupplementum quantitatis, quam ſsibi præcipuam aſssignandam fuiſsſse alegabant. Aliquando autem concedi, ſsi in id Principis verba propenderent, aut ingens impenſsarum detractio han æquitatem expoſstularet. Et

^† hoc maximè practicari cœpit, ubi in Regno Peruano, ex omnibus Commendis, quæ providentur, tertia pars regijs iuribus inferri iuſsſsa fuit. Nam eius valor in alia Commenda, vel penſsione ſsarciri iubetur ijs, qui quantitatis certæ ſscdhudulas impetrarunt, ut iterũiterum adnotabimus infrà cap. 26. ubi de eiſsdem tertijs partibus ſsermonem habebimus.

Atqve hæc quidẽquidem de primo articulo, quẽ hoc capite tractandum ſsuſscepimus, dixiſsſse ſsufficiat. In ſsecundo autem, cùm materia evictionis cõtingatcontingat, latè quidẽquidem divagari poſsſsem, quoniam

^† eam Salmanticæ publicè, & utiliter pertractavi anno 1605. coram frequentiſssimo florentiſssimoq́ue auditorio. Cuis tractatus editionem in votis habeo, quamvis magna pars huius, & aliarum mearum in eadẽeadem Schola lucubrationum ab alijs iam intercepta, & non ſsine gravi plagio, meo nomine ſsuppreſsſso, ſsuis ſscriptis inſserta reperiatur. Sed ut quæ ad Cõmendas noſstras ſspectant, breviter perſtringãperſtringam, reſsolvendum exiſstimo, quòd ſsi eas in totũtotum feudis ſsimiles facimus, dubium non eſst,

^† quin regulariter Princeps illis evictis teneatur, ut in iuribus, & caſsibus latiſssimè adductis à Zaſsi. in tract. de feud. 4. p. fol. 20. & 6. p. fol. 52. & 56. & Roſsenth. in eod. trac. c. 4. cõcl. 8. &c. 6. cõcl. 8. 9. & 12. & meliùs c. 8. cõcl. 29. cum duabus ſseqq. ubi plura iura feudalia, & plures etiãetiam Auctores de hoc agentes adducit, & proſsequitur noviſss. Guzman. in tract. de eviction. q. 32. Cæ terũ ſsi Cõmẽdas

^† intra naturãnaturam puræ, ſsimplicis, & gratuitæ donationis contineamus, tũctunc ſsecurè affirmare poterimus nullo caſsu, illisevictis, Principem de evictione teneri, per tex. in l. ſsi quis argẽtũ 35. C. de donat. l. Ariſsto 18. §. fin. D. eod. ubi Bart. poſst gloſs. num. 1. & innumeri alij, quos refert Roland. à Valle conſs. 50. viſsa conceſssione n. 26. vol. 1. Caballin. in tract. de evict. §. 4. n. 2. & 3. Guzman. in eod. tract. q. 25. qui alios pluresadducit, Roſsenth. d.c. 8. concl. 29. litt. B. & D. Valenç. conſs. 27. n. 7. ubi concludit, quòd durum eſsſset, quòd donãs præſstaret cautionẽ de evictione, & in terminis RegũRegum, & Principũ loquẽs, & quòd nõnon teneãturde evictio ne in cauſsa lucrativa Cabed. deciſs. 36. n. 1. p. 2.

Atverò quoniam iuxta ea quæ ſsæpè tradidimus,

^† noſstræ Commendæ vera, & propria feuda non ſsunt. Neque item meræ, & gratuitæ donationes dici poſsſsunt, cùm magis ad remunerationis naturam ſspectent, & recipientes ad vicinitatem faciendam, & nova ſservitia aliaà; onera obligent, ut infrà trademus. Propriùs rẽ attiegere videbimur, ſsi eas ex natura donationis remuneratoriæ, ſervitiorũſervitiorum factorum, & faciendorum, metiamur, & an in illa evictioni locus ſsit, diſsquiramus? Et ſsunt,

^† qui negativam ſsententiam tueantur, etiam in feudis, concludentes, quòd Rex donans feudum alicui vaſsſsallo ex cauſsa ſservitiorum, ſsi ab alio evincitur, fiſscus Regius de evictione non tenetur,

^† quia prædictus vaſsſsalus, cui donatio facta fuit, ad ſservitia illa ex neceſssitate officij, & obligationis tenebatur, ut tradit Anton. Vrſsillus in addit. ad Matth. de Afflict. deciſs. 307. ante n. 9. Ant. Gama deciſs. 29. poſst. n. 1. verſs. Neque ſservitia, Craveta conſs. 98. n. 11. & ſseq. & eos noviſssimè ſsequutus Horatius Viſscontius in cõcluſs. iur. litt. R. verb. Rex donans, pag. 252. ubi cum Aponte conſs. 59. refert, ita aliàs fuiſsſse deciſsum in Senatu Neapolitano cõtracontra illuſstriſsſsimum Ducem Sueſsſsæ, & in favorẽ Principis Illuſstr. Squillacij contra Illuſstrem Ducem Somæ, de quo etiãetiam meminit Fabius de Anna cõſs. 93. n. 29. Ioann. Bapt. Toro in compend. deciſs. Neapol. verb. Evictio, & Guzman d.q. 25. n 42. qui etiãetiam potuerũtpotuerunt allegare Pinel. in l. 1. C. de bon. mater. 3. p.n. 62. qui

^† ad hoc utdonatio remuneratoria nõnon ſsit propriè donatio, & in ea evictio locũlocum habeat, requirit, ut pro ſservitijs, & meritis fiat, quæ ius etiam agendi in iudicio præſstarent.

Sed pro cõtrariacontraria opinione ſstare videtur, nõ ſsolùm

^† cõmuniscommunis, ſsed magis cõmuniscommunis Doctorũ ſschola, qui cõſstãter tenẽttenent, in donatione remuneratoria, vel ob causãcausam, aut ex cauſsa facta, etiã ſsi à traditione incipiat, evictioni locũlocum eſsſse, ita ut ſsi res pro parte evincatur, pro parte agatur, ſsi in totum pro tota, ut multis relatis reſsolvit Caballin. d. §. 4. n. 4. Boer. deciſs. 67. n. 1. Vivius in cõmun. opin. verb. Donatio, ubicunq;ubicunque incipit à promiſsſsione, ubi ait hoc DD. cõmunitercommuniter tenere, & latiùs cæteris Roſsenth. d. cõcl. 29. n. 5. & 6. & in notis litt. E. & F. quibus ego addo Bartol. in l. Iulianus, §. qui fundũfundum, n. 5. & 6. D. de verb. oblig. MangrellũMangrellum in addition. ad eundẽ Bart. in l. Attilius, D. de donat. Alex. conſs. 47. n. 8. vol. 3. Camil. Borr. in addition. ad Bellug. in ſspecul. Princip. fol. 28. litt. P. in novis, Marcab. cõſs. 55. n. 176. uſq;usque ad 187. Iaſs. in l. ex hoc iure, n. 68. D. de iuſst. & iur. Seraphin. Olivar. deciſs. 534. n. 3. vol. 1. CabedũCabedum deciſs. Luſsit. 119 n. 12. & 13. p. 2. Capici. deciſs. 197. n. 8. Rhenat. Choppin. de doman. Frãc. lib. 2. tit. 14. n. 6. ubi loquitur in donatione facta propter merita anteceſſorũanteceſſorum, D. Franc. Alfaro in tract. de offi. fiſsc. gloſsſs. 34. n. 108. & 109. ſspecial. 1. fol. 303. Card. Tuſsch. to. 3. cõcl. 366. n. 5. fol. 292 |

fol. 370

& noviſssimum Guzmanium, plures alios referentem, d.q. 25. ex num. 37. qui omnes eâ ratione nituntur,

^† quôd cùm Princeps de iuſstitia teneatur ad remunerationem ſservitiorum, ut latè dixi hoc lib. cap. 1. & 2. eius intereſst ſsuum feudum, Commendam, vel aliam quamlibet rem, ob hanc cauſsam donatãdonatam, evictam nõ fuiſsſse, ut ſsit liberatus ab obligatione antidorali, per tex. in l. idemq́ue 7. §. fin. D. mandat. Et quia

^† donatio remuneratoria, eſst magis ſsimilis dationi inſsolutum, quàm donationi, undè non mirum ſsi debeatur evictio, iuxta notata in l. eleganter, D. de pignor. action. & in l. libera, C. de ſsent. & interlocut. cum alijs, quæ noviſssimè adducit Guzman d. tract. de evict. d.q. 25. num. 41. & q. 28. per totam, & Calliſstus Remirez de lege Regia, §. 30. num. 26. & 27. ubi latè agit de donatione remuneratoria, & eius privilegijs, & Nos infrà cap. 27. ex n. 58.

Neqve obſstat doctrina Pineli, & aliorum, qui ex ſservitijs vaſsſsallorum talem obligationem induci negant, ut pro ea ad remunerationem in iudicio agi poſssit. Nam Princeps hoc expectare

^† hoc debet, cùm pro eo, quo eminet dignitatis faſstigio, debeat benè de ſse merentium petitiones prævenire, l. cùm multa, in fine, C. de bon. quæ lib. ibi: Oportet imperialẽ liberalitatẽ culmẽ habere præcipuũ. Et naturalẽ legẽlegem magis quãquam iudicis præceptũpræceptum revereri, quæ talẽ

^† compenſsationem deſsiderat, l. ſsed ſsi lege, §. conſsuluit, D. de pet. hæred. ibi: Quãvis ad remuneandum ſsibi aliquem natur aliter obligaverunt. Eleganter Alex. lib. 5. dier. Gen. cap. 1. ubi poſstquàm plura de hac antidorali obligatione diſsſseruit, ita concludit: Siquidẽ ad promerendum nulla efficacior vis, quàm officium manet. Atque ita hoc perſspicuum eſst, fixum homini ingenitumq́ue fuiſsſse, ut ſsicut ſse à vi, & iniuria tutari, & illatam contumeliam ulciſsci, ac talionem reddere, iubente natura, impellimur: ita collatum nobis officium alio officio penſsare, & conferre cogamur.

Vndè adverſsus PinelũPinelum, & eius ſsequaces, verior

^† eſst traditio, remunerationẽ vocari, quæ fit propter merita, etiam non inducendia civilem actionem, ut ex concordi Rotæ deciſsione teſstatur Cæſsar de Graſssis deciſs. 2. de donat. num. 18. fol. 226. ibi: An autem merita debeãt eſsſse talia, quæ actionem producant? fuit dictũdictum, quod communis est, quòd non, licèt Arias Pinelus copiosè poſst multos ab eo relatos, defendat contrariam opinionem. Et idẽidem tenet Cardin. Mantica de tacit. & ambig. convent. lib. 13. tit. 15. num. 16. & lib. 21. tit. 4. num. 7. Stephan. Gratian. tom. 2. diſscept. forenſs. cap. 386. num. 13. fol. 635. & Guzman. d. cap. 25. ubi inquit,

^† quòd licèt in alijs donationibus Rex voluntariè ſsoleat ſsuſscipere defenſsionem, ubi tamen donatio facta eſst propter benemerita, ad id præcisè tenetur, quia nõnon eſst ſsimplex donatio, ſsed genus quoddãquoddam permutationis, ut in d. §. conſsuluit. Et ita refert iudicatũiudicatum in Curia, Rebuff. 2. tom. ad leges Gall. art. 2. gloſsſs. ult. tit. ut benef. ante vacation. Burſsat. conſs. 31. n. 5. lib. 1. Decian. in tract. de donat. remunerat. num. 139. Roland. conſs. 13. n. 21. lib. 3. Grãm. deciſs. 156. num. 8. Mieres de maiorat. 4. part. q. 1. limitat. 3. num. 12. & Rhenat. Choppin. d. tract. de dem. Franc. tit. 14. num. 6. ubi inquit, in Pariſsenſsi Senatu deciſsum fuiſsſse: Quòd dominus Rex garentiret quandam terram, quam eius prædeceſsſsores cuidam nobili dederant ex bona cauſsa, ſscilicet grati ſservitij, & in ſse litem huiuſsmodi ſsuſsciperet. Et eſst videndus Stephan. Gratianus lib. 4. diſscept. forenſs. cap. 657. num. 53. ubi quòd donatio ex cauſsa meritorum æquiparatur dationi inſsolutum, & in ea debetur evictio, ſsive incipiat à promiſsſsione, ſsive à traditione, & Cabedus, omninò videndus, d. deciſs. 36. n. 6. & ſseqq. ubi benè diſstinguit, qualiter opinio Pinel. accipienda ſsit, & deciſs. 80. n. 7. & ſseqq. ubi quòd Rex tenetur contractus à ſse geſstos indemnes ſservare, nõnon ſsolùm per ſse, ſsed etiãetiam per officiales ſsuos, & poſsſsunt partes Regium procuratorẽ in ius vocare, & Temninus in tract. de cautel. cautela 53. n. 4. fol. 168. ubi quòd licèt regulariter evictio non habeat locum in donationibus, fallit tamen in remuneratoria.

Sed in hoc advertẽdũ eſst, quòd, ut in noſstris Cõmendis, evictioni locũlocum eſsſse concedamus, ex ſsuprà relatis,

^† nõnon tamen facilè, neq;neque paſssim id practicandũ erit, ſsed eo tantũtantum in caſsu, quo ex facto ipſsius Principis evictio cõtingeretcontingeret, putà quia mihi dedit Cõmẽdã, quam alius iuſstis titulis poſssidebat, vel quæ extincta fuerit, vel extingui iuſsſsa, aut in RegiãRegiam CoronãCoronam incorporari, aut in alijs caſsibus ſsimilibus, de quibus benè agit Afflict. in c. 1. de inveſst. de re aliena facta, Vveſsemb. conſs. 64. n. 10. p. 2. Roſsenth. d. cap. 8. concl. 29. & cap. 4. concl. 10. & cap. 6. q. 8. & 18. & Nos tetigimus in cap. præcedẽti, exẽplũ apponentes in ſspecie tex. in cap. inter cætera 17. de præb. ubi gloſsſs. verb. Aßignavit, huius rei rationem aſssignat,

^† quòd beneficio nos oporteat iuvari, nõnon decipi, l. in cõmodato, §. ſsicut, in fine, D. de cõmod. c. unico, eod. tit.

Et tunc quidem

^† fiſsci partes erunt, Commendam, quam dedit, darivè iuſssit, per ſsuum procuratorẽ Fiſscalem defendere, vel ſsi ſsuccubuerit, aliam Cõmendã æquivalentẽ, ubi primùm poterit eidem benemerenti concedere, ut in ſsimili inquit tex. in d. cap. inter cætera, cap. præsẽtiũ 7. q. 1. cap. veniẽs, de filijs presb. & alia iura, quæ refert d. gloſsſs. verb. Aßignavit, & in ipſsis terminis feudorũfeudorum tex. & ubi gloſs. |

fol. 371

verb. In feudũfeudum dandos, ſsin vaſsſsall. de feud. ab aliquo interp. ubi omnes DD. præcipuè Afflict. in princip. & num. 7. & alij plures, quos refert, & ſsequitur Roſsenthal. d concluſs. 29. litt. K. Non tamẽtamen

^† tenebitur ad duplum, quod quandoque iure communi præſstari debet, neque ad alia damna, vel intereſsſse lucri ceſsſsantis, aut damni emergentis, quamvis huius intereſsſse, & meliorationum conſsiderationem, in feudis haberi ſsolere, docet Roſsenthal. dict. concluſs. 29. num. 11. & in addition. litt. L. quoniam in Cõmendis non militat ita præciſsa obligatio ſsecuritatis præſstandæ ex parte concedentis, ut in feudis. Et quia

^† non ſsolùm in his cauſsis, verùm & in alijs, quæ ex contractibus oneroſsis, & ultrò, citròq́ue obligatorijs proficiſscuntur, iam illud praxi ubique terrarũterrarum receptum eſst, ut fiſscus evictionis nomine ſsolum rei evictæ; pretium, vel refectionem præſstare debeat, l. ſsi procurator, D. de iure fiſsci, gloſsſs. in l. ſsi dictum, D. de evict. Pariſs. conſs. 101. n. 14. lib. 1. Pereg. de iure fiſsci, lib. 6. tit. 4. n. 36. & 37. Cabed. d. deciſs. Luſsit. 36. n. 1. p. 2. Caballin. de evict. §. 5. num. 88. & Guzman in eod. tract. d. cap. 25. num. 32. & 33.

Atverò in caſsu quæſstionis, quam in hoc capite propoſsuimus,

^† nimirum ubi quis Commendam ſsibi datam accepit, & ſsine litigio poſsſsedit, vel etiam quantitatem certam, & præfinitam, ſsibi in aliqua, vel aliquibus Commendis conſsignari iuſsſsam, nullo modo ex ſuperveniẽteſuperveniente talis Commendæ, vel quantitatis diminutione, aut etiam totali abſsumtione, ius aliquod refectionis, vel evictionis nomine adverſsus fiſscum poſsſse intendere arbitror, ſsi id ſsine Regis facto, aut culpa contigerit. Nam eiuſsmodi damna, & interitua, Commendatarij periculo ſsunt,

^† utpotè quaſsi domini, & poſsſseſsſsoris talis Commendæ, l. quæ fortuitis, l. pignus, C. de pignor. act. cum alijs, quæ latè congerit Decius in l. contractus, de reg. iur. & Medices de fortuit. caſsib. 2. part. q. 10. ubi n. 143. agit in ſspecie de feudatarijs.

Et in materia beneficiorum

^† conſstans regula eſst, quòd qui virtute expectativæ ſsibi cõceſsſsæ, illud ſsemel impetravit, & acceptavit, ampliùs variare, vel quidquam aliud petere, etiam ob futuros, & imminentes caſsus non poteſst, quia conſsumit (ut dicitur) gratiam ſsuam, etiã ſsi malè acceptet, ut pluribus relatis probat D. Valenç. conſs. 83. num. 78. & ſseq. & Cochier de primarijs precibus, pag. 71. & ſseqq. ubi tractat,

^† quid ſsit, & operetur acceptatio in expectativis, & Hierony. Gonçal. ad reg. Cancell. 8. gloſsſs. 34. n. 89. Et ſsi contrarium admitteremus, nunquam fiſscus his litibus vacaret, neque eis exſolvẽdisexſolvendis ſsufficeret. Quæ

^† vel ſsola ratio efficere debet, ut eis via non aperiarut, arg. eorum quæ in ſsimili tradit Covarr. in cap. cũcum in officijs, n. 9. de teſstam. DD. in l. properandum, C. de iudicijs, & in cap. finem litibus, de dolo, & contumacia, Surd. conſs. 271. n. 15. & Gratian. tom. 4. diſsceptat. cap. 762. n. 12. Prout

^† neque uſsquam aperiri vidi, nec tales petitiones in Regijs Indiarum Cancellarijs, vel Supremo earum Senatu permitti.

Vndè huic obſservantiæ ſstare debemus,

^† & ab antiqua practica nõnon recedere, l. minimè, D. de legibus, cap. dilectus, de conſsuet. Bald. in l. illud, per tex. ibi, de excuſsat. tutor. Reſstaur. Caſstald. de Imperat. q. 24. n. 2. l. ſsi quando, C. de iniurijs, ibi: Mos iudiciorum, qui hactenus obtinuit, ſservetur intactus, cap. ſsicut, de re iud. l. ſsemper in ſstipulationibus, D. de reg. iur. l. ſsi pacto, quo pœnam, C. de pact. cap. ex litteris, de conſstit. Oſsaſscus deciſs. 22. n. 6. & 7. Afflict. deciſs. 79. n. 5. Vbi inquit,

^† quòd longævus uſsus cauſsarum poteſst allegare pro iure, ſsive tendat ad litem ordinandam, ſsive decidendãdecidendam, Caſsſsan. conſs. 68. n. 57. Ant. Theſsaur. deciſs. 2. n. 9. & Cochier in tract. de primarijs precibus, ſsect. 4. pag. 63. & latiſssimè de noſstris Commendis agens D. Valenç. cõſs. 83. n. 115. & ſseqq. & Velaſscus in axiom. iur. litt. Y. n. 127.

Sed verò quamvis hæc de rigore iuris ita ſse habeant, non tamen impediunt,

^† quin Princeps æquitate, & benignitate ſsolitâ utens, eiuſsmodi benemeritis, quos ob prædictas cauſsas in egeſstatẽ deductos agnoverit, & præmijs, quæ meruerant deſstitutos, alia beneficia, prout viderit expedire, vel novas Cõmendas, aut penſsiones largiatur, ut tetigi ſsuprà cap. 7. n. 56. Decet quippè

^† eum in beneficijs ſsuis creſscere, iuxta tex. in cap. 1. de donat. cum alijs, quæ adduxi ſsup. hoc lib. cap. 2. n. 68. Et illud Caſsſsiodori lib. 1. var. epiſst. 12. quod hùc maximè ſspectare videtur: Nec tamẽtamen benignitas noſstra una remuneratione cõtentacontenta, honores geminat, augmẽta procurat, & eo ſstudio dona reparat, quaſsi debeat omne quod præstat, & lib. 2. epiſst. 2. Amamus noſstra beneficia geminare, nec ſsemel præſstat largitas collata faſtidiũfaſtidium, magisq́; nos provocant ad frequens præmiũpræmium, qui initia noſstræ gratiæ ſsuſscipere meruerũt. Novis enim iudicium impenditur, favor autem ſsemel placitis exhibetur. Cui adridet illud Marti alis lib. 9. epig. 71. Nam ſstare, aut creſscere debẽtdebent munera. Plinij Iunior. epiſst. 4. lib. 1. Beneficia ſsubvertas antiquiora, niſsi illa poſsterioribus cumules. Et Senecæ lib. 2. de benef. cap. 11. Parũ eſst dediſsſse, fovenda ſsunt beneficia, &c. Et iterũ lib. 4. Cui initio ratio non fuiſsſset præstãdipræstandi beneficij, aliquid ei præſstamus ob id, quia præſstitimus; & tradit alia eruditiſss. noſster P. Ioann. Pinedade reb. Salom. pag. 362. ubi quòdbeneficia priſstina ſsunt occaſsio conferẽdiconferendi alia nova.

CAPVT XI. An, & quae conditiones, vel gravamina concessioni Commedarum adijci passint? & quid si eis non impletis concedentem, & accipientem mori contingat? & de alijs quaestionibus huc spectantibus.

CAPVT XI. An, & quæ conditiones, vel gravamina conceßioni Commedarum adijci paſsſsint? & quid ſsi eis non impletis concedentem, & accipientem mori contingat? & de alijs quæſstionibus hùc ſspectantibus.

fol. 372
SVMMARIVM CAPITIS Vndecimi.

1 COmmendarum conferendarum brevis, & ordinaria forma.
2 Clauſsulæ multiplicatæ, aut inſsolitæ lites generant.
3 Lex ſsucceſssionis Commẽdarum ſsatis explicat earum onera, formam, & naturam.
4 Commenda ſsimpliciter conceſsſsa, omnes eius qualitates activè, & paſsſsivè expreſsſsæ videntur.
5 Mos regionis, ſseu provinciæ attendendus est, & iuxta eum Commendæ in dubio dari cenſsentur.
6 Commendam concedens ſsemper creditur ſse conformare cũcum legibus, quæ de eis diſponũtdiſponunt, & maximè cũcum ſstatutarijs, ac municipalibus.
7 Commendarum ordinariam formãformam, & naturam Rex, & eius Vicarij benè poſsſsunt alterare, tempore quo eas concedunt.
8 Traditioni rei ſsuæ quilibet pacta, & conditiones, quas velit, adijcere poteſst.
9 Proviſsio hominis ſspecialis, ceſsſsare facit generalem legis.
10 Verborum, aut conditionum expreſsſsio, iuxta volutatem agentium, vincit naturãnaturam rerũ.
11 Investituræ, aut contractus tenor derogat omni rerum naturæ, ac conditioni. Cap. ſsi cui, de extraord. cap. Conrad. cap. 1. de duob. fratrib. cap. 1. §. prætereà, quid ſsit investit. expenduntur, & illuſtrãturilluſtrantur, ibidẽ.
12 Feudorũ maxima, & prima, ac potior lex eſst, ut inveſstituræ tenor attendatur.
13 Prorex an poßit dare Commendam in titulum maioratus, vel ad plures vitas, quàm lex ſsucceſsſsionis concedit?
14 Motechumis Mexicanis, & Ingis Peruanis datæ ſsunt Commendæ per viam, & titulum maioratus.
15 Proregum mandatum limitatur ex forma à lege in aliquo actu eiſsdem præſscripta.
16 Clauſsula cum libera limitatur in permiſsſsis, & circa permiſsſsa, & non extenditur ad ardua, aut ſspecialiter prohibita.
17 Commendas in titulum maioratus conceſsſsas, aliquando Rex confirmavit, & quare?
18 Præmium meritis reſspondere debet.
19 Servitij perpetuitas, beneficium, vel præmium etiam perpetuum deſsiderat.
20 Proregum facta aliquandò ſsustinentur, quaſsi mandata. L. iam tamen, §. hac, D. rem rat. hab. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
21 Mandati forma exequenda est iuxta finem, & intentum mandantis.
22 Revocanda non ſsunt ea, quæ iterum faciẽdafacienda ſsunt. L. ult. §. fin. D. quod met. cauſs. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
23 Commendis, quas confert, an poßit Prorex apponere conditiones, vel gravamina nova, ultra conſsuetas, & cauta in legibus Indiarum?
24 Gravare quis non potest eum, quem non bonorat.
25 L. fin. tit. 27. part. 2. expenditur.
26 Commendarum in conceſssione quatenas Prorex dicatur gratiam facere.
27 Beneficia Eccleſsiastica, qua ratione gratioſsæ conceßiones dicantur?
28 Commenda, quæ datur in remunerationem ſservitiorum, an ſsit gratia, vel contractus?
29 L. Titius puerum, D. de obſseq. à libert. præſstand. expenditur, & ſsched. ann. 1619.
30 Epiſscopus beneficium conferens, poteſst illi penſsionem apponere ex iuſsta cauſsa.
31 Eligere aliquem de pluribus iuſsſsus, an, & quomodò poſsſsit eum aliquo onere, vel pẽſsione gravare?
32 Commendæ in collatione, quæ onera, vel penſsiones apponiſsoleant? & quòd debent eſsſse in favorem aliorum benemeritorum.
33 Conditiones, quæ collationi Commendarum adijciuntur, illas informant, & tertijs, pro quibus adiectæ ſsunt, ius quærunt, etiam ignorantibus, & abſsentibus. L. quoties, C. de donat. quæ ſsub modo expenditur, & illustratur, ibidem.
34 Conditiones poteſstativæ, caſsuales, & mixtæ adijci poſsſsunt collationi Commendarum.
35 Conditione pendente, nullum ius in Commenda habet Commendatarius, ſsed ſspem tantùm.
36 Conditio debet impleri, ut quis emolumentum ſsub ea ſsibi datum conſsequi poſssit.
37 Gratia facta duobus, uni conditionaliter, & alteri purè, quis præferatur. Cap. ſsi pro te, de reſscript. in 6. expenditur, ibidem.
38 Conditione pendente, ſsi decedat is, cui Cõmenda ſsub ea conceſsſsa fuit, an hæres eius illam petere poſssit?
39 Conditionis poteſstatiæ implementum, quod defuncus diſstulit, vel ſsprevit, ad hæredes eius non tranſsit, ſsecùs ſsi per eum non ſstetit.
40 Conditio caſsualis ſsi impleatur post mortem perſsonæ, cui adiecta fuit, hæredes eius datum, vel relictum ſsub ea petere poſsſsunt.
41 Conditionali ex contractu, vel ſstipulatione ſspem ad hæredes tranſsmittimus.
fol. 373
42 Hæredibus ſsemper proſspicere videmur. L. ſsi pactum 9. D. de probat. expenditur, & illuſstratur, ibid.
43 Conditio Commendæ adiecta, ſsi impleatur post deceſsſsum Proregis, qui eam conceßit, an ſsucceſsſsor eius conceſsſsioni ſstare teneatur?
44 Conditionalis actus nihil ponit in eſsſse, quouſsque conditio purificetur, & tunc retrotrabitur, & ab initio purus eſsſse cenſsetur. L. ult. §. 1. D. de vulgar. ſsub ſst. l. ſsi pupillus 16. D. de condit. inst. & ſsimiles expendũturexpenduntur, & illusſstrantur, ibidem.
45 Puri, & purificati idem est iudicium.
46 Contractus tempus, & non impletæ conditionis in caſsualibus inſspicitur, & an, & quatenus idem procedat in alijs diſspoſsitionibus? L. filiusfamilias, D. de verb. l. quæ legata, D. de reg. iur. & aliæ ſsimiles explicantur, & exornantur, ibid.
47 Gabella contractus conditionalis ſsolvitur inſsplecto tempore quo celebratur, non quo conditio impletur.
48 Contrabi ibi videtur, ubi contractus celebractur, non ubi conditio verificatur.
49 Argumentum de tempore ad locum validum eſst in iure.
50 Feuda habent tempus preæfixum ad petendam investituram.
51 Inveſstiture petandæ tempus non currit ei, qui Commendam habet, conditione caſsuali, vel mixta ſsuſspenſsam.
52 Impedito agere non currit tempus.
53 Conditionis potestativæ ſsuſspenſsio, nõnon excuſsat eum, per quem ſstetit, quominus illam opportuno tempore impleret.
54 Commendatarij factum, ſsive negligentia in non implẽdaimplenda conditione potestativa, ſsibi tempore conceſssionis adiecta, an præiudicet eius ſsucceſsſsoribus à lege vocatis?
55 Pater in non acquirendo poteſst filijs præiudicare.
56 Commendis ſsemel purè conceßis, non licet ex poſst facto adijcere conditiones, vel gravamina.
57 Donationem perfectãperfectam, & pleno iure quæſsitam, etiam Princeps ex poſstfacto regulariter modificare non poteſst.
58 Eligendi facultatem habens, electione ſsemel facta, variare non poteſst.
59 Variatio in Principibus illaudabilis eſst, & nunquam permiſsſsa in damnum alterius.
60 Penſsionem imponere, aut prorogare non poteſst Prorex ſsuper Commen la anteà purè, & abſsque hoc onere collata, & deciſsio Supremi Senatus Indiarum circa bunc articulum.
61 Reſservatio ſsi fiat à Prorege tempore conceßionis Commendæ, poteſst ex poſst facto circa reſservata diſsponere.
62 Declarans nihil novi inducit, ſsed quod erat detegit.
63 Commenda ſsi plures tributarios habere comperiatur, quàm tempore conceſsſsionis expreßi ſsunt, an poſssit Gubernator de illis diſsponere?
64 Numerus iugerum, aut vaſsſsallorum, ubi non ad limitandam, ſsed ad deſsignandam inſsulam, vel oppidum conceſsſsum exprimitur, non officit quòd plures reperiantur, ſsi constat, quòd donans totum id concedere voluit.
65 L. qui fundum, §. qui agrum, D de contrab. emt. & aliæ ſsimiles expenduntur.
66 Demonſstratio una ubi ſsatis clara eſst ad denotandum, ſsive concedendum id quod conceditur, non officit quòd in alijs erretur.
67 Ius univerſsale ubi venditur, totum id, quod eſst in univerſsitate illa, venditũvenditum cenſsetur.
68 Commendæ conceßio facta de Indis, quos aliquis fato functus poſssidebat, nõnon aliter valebit, niſsi novus Commendatarius probet, illum poſsſsediſsſse.
69 Succeßor an, & quomodo probare, & iuſstificare debeat titulum ſsui anteceſsſsoris?

VBI autem electâ perſsonâ, cui Commenda præſstanda ſsit, ad eius conceſssionem, vel collationem Proreges, aut Gubernatores deveniunt, qui commẽdandi tacuitatem habent, nihil

^† aliud regulariter cauere, & adijcere ſsolent, quàm ſse eam Commendam Titio, iuxta legem ſsucceſssionis, cum ordinarijs oneribus, cõcedere. Quod quidem ſsufficit, ut omnia paucis verbis comprehendant, quæ ad talem collationem deſsiderãtur, & ut lites evitentur,

^† quæ aliàs ex multiplictione verborum, & clauſularũclauſularum inſsolitarũ oriri ſolẽtſolent, prout in hæredũhæredum inſstitutione cõſsuluit I.C. in l. 1. §. qui neq;neque legaturus, D. de. hær. inſst. & in noſstris maioratibus Hiſspaniæ Molin. |

fol. 374

de primog. lib. 2. c. 17. in princ. & Simancas in eod. tract. ct. lib. 1. cap. 26. Nam

^†lex ſsucceſssionis prædicta onera explicat, & qualiter, & in quibus perſsonis, & hæredibus per duas vitas Commenda duratura ſsit, ut infrà latiùs explicabimus, & benè advertit Ioan. Matienz. in l. 6. tit. 10. lib. 5. recop. gloſsſs. 2. num. 22.

^† eo ipſso quòd contrarium non exprimitur, per ſsolam Commendæ conceſssionem, omnes conſsuetæ leges Commẽdarum inſsertæ videntur, l. aſsſse toto, D. de acquir. hæred. & etiã duarum vitarum gaudium, & in Nova-Hiſspania plurium, per viam diſssimulationis,

^† iuxta provinciæ morem, conceſsſsum intelligitur, arg. tex. in l. ſsi ſservus plurium 35. §. fin. de legatis 1. ibi: Ante omnia ipſsius patrisfamilias conſsuetudo, deinde regionis, in qua verſsatus eſst, exquirenda eſst, l. vel univerſsorum, d. de pig. act. l. cùm de lanionis, §. aſinãaſinam, d. de fund. inſstr. l. librorum, §. quod tamen Caſssius, D. de leg. 3. l. 4. tit. 33. par. 3. cum pluribus adductis per Iaf. in. l. certi cõdictiocondictio, §. ſsi nũmos, n. 6. & Purpurat. n. 7. ſsi cert. pet. Felin. in cap. cùm M. n. 6. de conſstit. Idem Felin. in cap. quia veriſsimile, de præſsumt. Roman. ſsing. 206. Iul. Clar. in §. teſstamentũ, q. 76. Aimon de Prætis de interp. ult. lib. 1. ſsolut. 5. & 9. & Menoch. de præſsumt. lib. 1. præf. 28.

Maximè ſstante lege peculiari, & municipali, quæ hoc ita diſsponat, & ordinet,

^† cum qua non eſst dubiũdubium, quòd quilibet diſsponens ſse cõformareconformare velle videatur, iuxta doctrinam Bart. per tex. ibi in l. hæredes mei, §. cùm ita, D. ad Trebel. l. conficiuntur, D. de iure condicill. & tex. ſsingularem in l. ex facto, verſs. Ita Princeps imitatus eſst ius, D. de vulg. ſsubſst. Nec unquam iuris, aut conſsuetudinis ordinẽordinem pervertere velle cenſsendus eſst, ut ibidem notarunt Bald. & alij, idem Bald. in l. ſsi quãdoquando, n. 2. C. de inoffic. teſstam. Iaſs. in l. cauſsas, col. fin. C. de tranſsact. Hippol. de Marſsil. in praxi crim. §. conſstante. n. 25. Menoch. ubi ſsup. lib. 4. præſs. 21. n. 35. & præſsumt. 63. n. 3. & præſsumt. 202. à n. 1. Farin. deciſs. 508. n. 4. & latiſssimè Vincent. Fuſsarius in tract. de ſsubſst. q. 3. 11. n. 42. & ſseqq. & q. 225. n. 9. & ſseqq. & alibi prſssim, ubi hoc ampliant, ut ſsortiùs cũcum diſspoſsitione legis, vel ſstatuti municipalis, quàm cum diſspoſsitione iuris cõmunis, quis ſse conſsormare voluiſsſse exiſstimetur.

Quod tamen non impedit,

^† quin Rex ipſse, aut etiam Proreges, vel Gubernatores, qui eius nomine Commendas concedunt, poſssint, ſsi velint, illarum gaudiũgaudium ad unam vitam dumtaxat reſstringere, ut aliquando fieri ſsolet, & ubi id expreſsſserint, ſservandum eſst. Nam cùm ad eos pertineat merita petentium perpendere, & iuxta ſservitiorum, ac perſsonarum qualitatem ea remunerari, poſsſsunt tempore conceſssionis cõmendæ, quæ

^† traditionis vicem habet, eiuſsmodi limitationes, & modificationes apponere, l. in traditionibus 49. & l. ſsi intra 42. D. de pact. l. legem, C. ecd. l. rebus, D. de rerum permut. iunctis is alijs, quæ ultra DD. in eiſsdem iuribus ſsignanter notavit Fanus de pignor. 4. part. num. 33. & 34. Ioann. Robert. lib. 3. ſsent. cap. 24. & in terminis ſsimilibus loquens, & plura congerens Cald. Pereir. de renovat. emph. quæſst. 11. n. 19. Cardoſs. in. prax. iud. & advocat. verb. Contractus, n, 12. Tuſschus litt. C. concluſs. 980. & Rota Romana, apud Farin. deciſs. 415. num. 4. tom. 1. part. 1. Vbi id ampliant, etiam ſsi aliquid ultra, vel præter ordinariam naturam contractus, vel actus, qui celenratur, adiectum, vel conventum fuerit, quia

^† ſspecialis hæc cautio, vel proviſsio facit ceſsſsare generalem, & alioqui conſsuetam, l. fin. C. de pact. convent. l. & habet, §. cùm quis, & ibi gloſsſs. D. de precar. cum alijs traditis à Surd. conſs. 476. num. 6. & latiùs à Nobis notatis ſsuprà hoc lib. cap. 8. num. 4. & ſsequentib.

Et hoc eſst, quod dicimus,

^† quòd proprietas verborum, aut conditionum, iuxta voluntatem agentium, vincit naturam rerum, ut in cap. ſsi cui, verſs. Tenorem investituræ ſsequendum, tit. de extraord. cap. Conrad. cap. 1. de duobus fratr. verſs. Propter tenorem investituræ, quam ibi dicit egregiam Bald. ad hoc

^† quòd tenor contractus, & inveſstituræ derogat omni rerum naturæ, & conditioni: & rurſsus idem Bald. in l. quoties, col. 1. C. de ſsuis, & legit. hæred. & in conſs. 330. lib. 3. Paul. Caſstrenſs. conſs. 176. in princip. lib. 1. Alexand. conſs. 52. col. 4. volum. 4. Roman. conſs. 33. circa finem, cum pluribus alijs in idem adduct is per Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb. Libertis, num. 9. C. de revocand. donat. uni dicit, ſse addere in cõfirmtionemconfirmtionem prædictorum, textum ab alijs nõ allegatũ, in cap. 1. §. prætereà, ubi notat Bald. tit. quid ſsit inveſstitura, & ſsingularem doctrinã Martini Laudenſsis in cap. 1. col. 1. qui feud. dar. poſsſsunt, qui tradit,

^† hanc eſsſse maximãmaximam in feudis, ut primùm inveſstituræ tenor attendatur, quia derogat iuri feudali, & poſst Tiraquel. innumera alia ad idem probandum congerit Roſsenthal. in tractat. de feud. cap. 1. concluſs. 12. litt. A. & ſseqq. ubi quòd tenor, & ratio inveſstituræ eſst prima, & poſsterior lex in materia feudorum.

Maiorem quidem difficultatem res habere videbitur, ſsi quæramus,

^† an Prorex, vel Gubernator tempus duarum vitarum, vel aliàs à lege præfixũpræfixum, in ſsua cõceſsioneconceſsione extendere poſsſsit, & per plures vitas prorogare? vel Commendam in perpetuum concedere, aut in titulum maioratus, ut factum eſsſse ſscimus ab |

fol. 375

infigni illo Duce Ferdinando Corteſsio in quibuſsdam Commendis,

^† quas conceſssit cuidam Dominæ Eliſsabethæ, quæ Motezumæ Mexicani Regis filia eſsſse perhibebatur. Et à D. Marchione de Canete, Peruano Prorege (dicto el Viejo) qui Cõmẽdam Vallis de Yucai, & alia bona, & oppida D. Didaco Sayrestopa Iuga aſssignavit, qui ſsimiliter ex Peruanorum Incarum Regum ſsanguine ſsuperſstes fuiſsſse dicebatur, ex quo per lineam maternam hodie Marchiones de Orpeſsa origineam trahunt. Nam

^† cùm mandatũmandatum, quod Proreges habent ad commẽdandum, limitatum ſsit ad formam à lege præſscriptam, & eius fines, & terminos diligenter ſservare debeant, ut latè dixi ſsuprâ hoc libro, cap. 6. num. 18. & ſseqq. non videtur, quòd illud extẽdere potuerint ad inducendã perpetuitatem, quamvis in dicto mandato efſset clauſsula, cum libera;

^† quæ ſsolùm poteſst operari in permiſssis, & circ permiſsſsa, non verò extendi ad ardua, & ſspecialiter prohibita, l. quam Tuberonis, iuctâ gloſsſs. verb. Aliæ. D. de pecul. l. ſsi hominem, D. mand. Bartol. in l. procurator, cui libera, num. 2. D. de procur. & in l. filiusfamilias, num. 9. D. de donat. Alber. in l. 1. num. 12. D. de offic. Procur. Cæf. ubi Iaſson num. 12. qui dicit communẽcommunem, & Covarr. lib. 1. var. reſsol. cap. 6. num. 2. & latè Schrader. in tract. de feud. 7. part. ſsect. 18. num. 133.

Et quidem de iuris rigore ita diffimendum videtur, quamvis

^† in prædictis caſsibus Princeps ob meritorum gravitatem, & exuberantiam, Proregum conceſssioni in perpetuum factæ, acquieverit, & ratam, ac firmam eſsſse voluerit, ut

^† ſsic præmium meritis reſsponderet, iuxta tex. & gloſs. in cap. dicat aliquis 23. quæſs. 5. ubi Turrecrem. & in cap. ius militare, diſstinct. 1. & ea quæ tradit Ioan. Andr. in Rub. de reb. Eccleſs. & Greg. Lopez, nominatim in quæſstione noſstra loquens, per tex. ibi in l. 4. tit. 2. part. 2. & in l. fin. eod. tit. Et

^† perpetuitas ſservitij, perpetuo etiam beneficio compẽ ſsaretur, argum. tex. ſsingularis in l. ſsi verò non remunerandi, §. inde Papinianus, ad finem, D. mandat. ibi: Quòd ſsi donationem patronus in libertum contulit, videri & poſsteà libertum patrono donaſsſse. Vbi hoc notant Bart. Bald. & Salicet. Et pro eiſsdem facit tex. in l. cùm is 32. §. ſsi in ea, D. de condict. indebiti, ibi: Relinquitur pietatis cauſsa, ex qua ſsolutum repeti nõ poteſst, melior tex. in cap. 1. §. fin. de his qui feud. dar. poſsſsunt, l. etiam is, §. 1. D. de manum. vind. l. ſsi pater. D. de donat. per quæ iura pulcerrimè in Principe remunerante, ita docet Alexan. in l. 3. in princ. verſs. Teritò limita, D. quod quiſq;quisque iuris, quẽquem ſsequitur Deci. cõſs. 498. & plura adducens Greg. Lopez per tex. ibi, in l. 6. titulo 27. partit. 2. & D. Valençuela Conſs. 82. per totum, & Nos infrãinfram cap. 30.

Et quia

^† factum à Prorege, & ſsi citra mã datum fuerit, ſsuftineri tamen debuit, quaſsi mãdatum fuiſsſset, iuxta formalia verba Conſsulti in l. jam ramen, §. in hac ſsti pulatione, ad finẽ. D. rem rat. hab. ibi: Quaſsi iuxta formam mãdati, & ſsi non mandatum fuerit. Cùm

^† forma mã dati ſsequenda ſsit, iuxta finem, & intentum mãdantis, & utilitatem rei mandatæ per tex. in l. ſsi hominem, & in l. fin. D. mãdat. l. ſsi quis mihi bona, §. fed & ſsi mandavit, D. de acq. hæred. ubi Bald. Aretin. & Alex. idẽidem Bald. in rub. de procur. cum pluribus in idem adductis per Iaſs. conſs. 202. col. penult. lib. 2. & in l. ſsi impuberẽ, ubi etiam Alex. C. de iur. liber. & latiſssimè Tiraquel. in l. ſsi unquam, verbo Libertis, n. 48. C. de revocand. donat.

Maximè

^† cùm nec ſsoleant, nec debeant principes ea, quæ utiliter, & iuſstè facta ſsunt, ex defectu ſsolemnitatis revocare, quando poſsteà id idem ipſsi facere deberent, arg. tex. in l. fin. §. fin. D. quod met. cauſs. & eorum, quæ in fimilibus caſsibus notant DD. quos adduxi ſsuprà cap. 7. n. 80. & ultra Bald. in cap. tuæ, ut lite nõ conteſstata, & in cap. cõquerente, de reſst. ſspol. Iaſs. in l. nec quicquãquicquam, n. 8. D. de offic. Procon. Hippol. de Marſs. in l. patre, n. 5. 8. D. de quæ ſstion. Imol. Paul. Alex. & alij, in l. ſsi finita, in princip. D. de dam. infect. Paris de Pueto in tract. de fynd. verb. Executio, Mexia ad legem Tolet. 1. par. fund. 9. n. 2. & ſseqq. Ioan. Gutier. de iuram. confirm. 3. p. cap. fin. Roland. à Valle conſs. 5. n. 6. vol. 2. Gama deciſs. 237. & Aviles in cap. Prætor. cap. 11. verbo Sentenciados.

An autem

^† poſssit Prorex, vel Gubernator in Commenda, quam concedit, novas alias cõditionesconditiones, vel gravamina imponere? Ex eo dubitari poteſst, quòd cùm non ſsit Commendarũ dominus, ſsed fidelis, & providus diſspenſsator, atque adeò teneatur ex neceſssitate eas inter benemeritos ex voluntate, & præcepto Regis diſstibuere, iuxta ea, quæ latè diximus ſsupr. cap. 7. Non videtur ei permittenũpermittenum,

^† ut quos nõ honorat, gravare poſssit, arg. tex. in l. ab eo, C. de fideicommiſsſs. l. ſsi adrogator, in fin. D. de adopt. l. unum ex familia, §, ſsi de Falcidia, & § ſsed ſsi fundum, D. de leg. 2. ibi: Quid eſst enim, quod de ſsuo videatur elargirim qui quod reſstituit, omninò reddre debuit? cum multis alijs, quæ poſst Tiraq. de privil. piæ caufæ, privileg. 37. & alios, quos refert, congerit Velaſscus in axiom. iur. litt. G. num. 33.

Sed adhuc contrarium probandum eſst, & quotidiè practicari videmus. Tum ex ratione, quam ſsuprà num. 7. tetigimus, nimirum, quòd ad eum pertineat merita perpendere, & remunerari, ut

^† in d. l. finali, tit. 27. part. 2. ibi: Debe entonces el cabdillo aver conſsejo, i |

fol. 376

alvedriar ſsobre aquello, catando qual es aquel home que le demanda el galardon, i el hecho qu: hizo, i el lugar, i el tiẽpotiempo en que lo huvo de hazer, i ſegũsegun aquello le debe galardonar, &c. Tum etiãetiam,

^† quia huius arbitrij ratione, & ex eo, quòd talem benemeritum, cui Commendam confert, inter plures alios eligit, quibus forſsitan æquè iuftè illam conferre potuiſsſse dicitur ei gratiam facere, & liberalitatem in eum exercere. Vndè non fumus in caſsu d. l. ab eo, & d. §. ſsi de Falcidia, fed in fimili beneficiorum Ecclefiafticorum,

^† quæ, ob eandem rationem, gratiofæ conceſssionis nomen merentur, ut docet gloſsſs. fin. in cap. relatum, de præb. & in cap. quamvis el 1. verb. Impenſsæ, eod. tit. lib. 6. & in cap. cùm venerabilis, de præb. cap. conſsultationibus, de donation. ubi communiter Scribentes, cum alijs traditis à Gutierr. lib. 3. pract. q. 55. num. 42. & Molihna de primog. lib. 2. cap. 4. num. 13. & 14. & in noſstris terminis D. Franc. de Alfaro de offic. Fifcal. gloſsſs. 6. & 7. Vbi diſsputat,

^† utrum ſsit gratia, vel contractus, quando in titulo dicitur, quòd Commenda datur ob remunerationem ſservitiorum: quibus Ego adijco

^† optimum tex. in l. Titius puerum, D. de obſsequijs à libert. patr præſst. ibi: Etenim ille etiam ſsin non gratuitum, benficiũ tamen præstitit, & verba expreſsſsa epiſstolæ Regiæ ann. 1619. cuius memini ſsupr. hoc lib. cap. 2. num. 44. quæ donationem, ſsive conceſssionem Commendarum, gratuitam eſsſse dicit, quamvis remuneratoriam, & inde infert: No ſse baze agravio à nadie, dandole la Encomienda con eſsta carga, &c. Et Rofenthal. in tract. de feud. cap. 6. q. 74. num. 4. ubi pluribus probat, quòd in feudis, quãvis ſsit ſsynallagma, beneficium tamen præponderat.

Ex quo fluit,

^† quòd Epiſscopus poteſst ex iuſsta cauſsa beneficium, quod confert, aliquâ penſsione gravare, licèt aliàs, ex CõcilioConcilio Lateranefi, beneficia ſsine diminutione dari iubeã tur, ut recolitur in cap. ſsi quis præbendas 1. q. 3. & in cap. 1. §. fin. verſs. Cùm Lateranenſsi, ut Ecclefiaft. benef. cap. matoribus, de præb. quibus convenit l. 5. tit. 6. part. 1. ubi Greg. & notat Felinus, Caccialupus, Paulus, Romanus, Gigas, Rebuff. Navarrus, & plurimi alij, quos refert Gonçalez ad reg. 8. Cancell. gloſs. 1. §. 5. à num. 27. & Nicolaus Garcia, omninò videndus, de benef. 1. part. cap. 5. ex num. 295. & ita temperandum eſst, quod trdit Molina de primog. lib. 2. cap. 4. num. 21. & Padilla in d. §. ſsi de Falcidia, num. 23.

Et ſsimiliter idem admittimus

^† in quocunque alio, qui eligit aliquem de pluribus, quos teſstator, vel alius fuæ electioni cõmiſsit. Nam poteſst illum, quem elegerit, gravare, ſsi non in favorem extranei, ſsaltem in favorem alicuius, Vel aliquorum ex ijs, quos eligere potuit. ut optimè reſsolvit Bereng. Fernand. in tit. de filijs nastis ex matrim. ad Morganat. contract. cap. 9. n. 4. verſs. Secunda difficultas. & eo non relato Sarmient. in d. §. ſsi de Falcidia, num. 11. & 12. ubi etiam Segura, & Peralta, Molina d. cap. 4. & 10. cum ſseqq. alter Molina diſsp. 592 cum ſseqq. Quefada diverſs. quæſst. iur. cap. 6. n 13. & 15. Caldas Pereira de nominat. emph. 3. part. cap. 16. n. 5. fol. 171. & cap. 17. n. 12. Seſsſse deciſs. 437. num. 3. D. Ioann. del Caſstillo tom. 5. controverſs. cap. 161. ex num. 6. Fuſsa rius de ſsubſstit. quæſst. 511. num. 8. & Robles de Salcedo de repreſsent. lib. 3. cap. 19. à n. 63.

Qui propriè videtur eſsſse caſsus, de quo agimus. Nam

^† ſsemper conditiones, & gravamina, de quibus loquimur, apponi ſsolent, & certè debent, in favorem, & gratiam aliorum benemeritorum, veluti, ubi electum penſsionis præſstatione gubernator gravat, ex qua alter fublevari poſssit, ut vidimus in cap. 3. vel eidem conditionẽ iniungit, ut aliquãaliquam honeſtãhoneſtam puellam in uxorẽ ducat, quæ inops, & orphana ſsit, & ex benemeritis originẽoriginem trahat, vel ut ad reparationẽ alicuius Eccleſsiæ, põtiumpontium, vel viarũviarum publicarum, ſsuſstentationem hoſspitalis, communem provinciæ defenſsionem, vel in aliquod ſsimile opus, aliquam quantitatem pro una vice exburſsare, vel ſsingulis. annis erogare iubeat.

Huiuſsmodi enim conditiones, & gravamina admittenda ſsunt,

^† & ipſsius Commendæ collationem, ſseu inveſstituram informare vidẽturvidentur, & eis ineſsſse l. iurisgentiũiurisgentium, §. quinimò, D. de pactis, l. pacta cõventa 72. & l. fundi partẽpartem 79. D. de contrah. emt. Atq;Atque adeò exillis, ipſsis, in quorum favorem appoſsitæ funt, etiam abſssentibus, & ignorantibus utilis actio quæritur, ad id, quod ſsua interſst, petendum, & conſequendũconſequendum, iuxta doctrinãdoctrinam celebris tex. in l. quoties 3. C. de donat. quæ ſsub modo, & ea quæ circa eius praxim, & explicationem ultra ordinarios ibidem tradit Bart. in l. ſstipulatio iſsta. §. ſsi ſstipuler, num. 13. D. de verbor. obligat. & pluribus relatis Covarr. 1. variar. cap. 14. num. 2. Iulius Clarus, §. donatio, ex num. 1. Molin lib. 4. de primog. cap. 2. à num. 58. Corraſs. memorab. Senatus-Conſsult. cap. 1. Cevallos pract. commun. q. 249. Valaſsc. de iur. emph. lib. 1. q. 54. num. 44. Pichard. in §. alteri, Inſst. de inut ſstipul. ex n. 24. & Ant. Gama eius q́ue additionator Flores de Mena deciſs. Luſsit. 8. num. 2.

Idem quoque admittendum erit

^† in alijs conditionibus, quæ ipſsius Commendæ collationem iuſstiſsicant, veluti: Si electus legitimationem, aut aliquam diſspenſsationem, vel confirmationem à principe impetraverit, vel ſsi alter Commendam, quæ buis datur, alia quæ ſsibi offertur contentus, reliquerit, vel etiam, ſsi |

fol. 377

navis intra certum tempus ex Hiſspania ve nerit, aut aliquid ibi, vel alibi contigiſsſse, vel non contigiſsſse probatũprobatum fuerit. Eiuſsmodi enim, & ſsimiles conditiones valent, & tenent, ſsive eas poteſstativas, ſsive caſsuales, aut etiam mixtas appelles, &

^† ante earum implementum nullum ius Commendatatio quæri videtur, ſsed ſspes tantùm quædam, poſst impletam, & purificatam conditionem debitum iri, l. cedere diem, D. de verb. ſsignif. §. ex cõditionaliconditionali, Inſst. de verb. oblig. cum multis alijs, quæ adducit Surd. de aliment. tit. 9. quæſst. 16. n. 55. & conſs. 298. num. 2. Flamin. Pariſs. de reſsig. benef. lib. 1. q. 3. & q. 14. num. 9.. Don Ioan. del Caſstillo lib. 5. controverſs. 2. part. cap. 119. num. 6. & ſseqq. & noviſssimè Velaſscus in axiom. iur. litt D.n. 16. & litt. C.n. 119. & ſseqq. Vbi

^† quòd cõ litio debet impleri ante quàm emolumentum ſsequatur, & quòd actus non purificatâ cõditioneconditione, ac ſsi non eſsſset factus, habetur, & quòd ſsub conditione datum, ſsub contraria videtur ademtum. Quod etiam multum in noſstris terminis cõprobat

^† tex. in cap. ſsi pro te, de reſscript. lib. 6. Vbi propter hanc rationem præferri iubetur habens expectativam, purè ſsibi conceſsſsam ad aliquam præbẽdampræbendam, licèt ſsit poſsterior, ei qui priùs eandem ſsub aliquam conditione impetravit, ſsi eâ pendente proviſsus extiterit, nec talis proviſsio revocatur, etiam ſsi poſsteà conditio exiſstat. De quo poſst DD. ibidem latè agit Ant. Gab. 3. tom. com. lib. 6. tit. de clauſsul. concluſs. 2. Pariſsius conſs. 82. vol. 4. Rota in novis deciſs. 183. & Gironda de privilegijs, num. 1149. & num. 1414.

Sed hîc ſsuccedit elegans quæſstio, quamiã ſsemel, & iterum agitari vidi, nempè

^† ſsi ante impletam, vel verificatam conditionem, deceſsſserit is, cui ea iniũcta fuit, an ad filium eius, vel aliũalium, qui ex lege ſsucceſssionis ad CommẽdamCommendam vocetur, illius petendæ, & percipiẽdæ ius tranſseat, ſsi is eam implere paratus ſsit, vel tunc demum facto ipſso impleri, & purificari contigerit? In qua Ego, brevitati ſstudens, reſsolvendum exiſstimo, quòd ſsi conditio erat poteſstativa, & per eum, cui iniuncta fuit, ſstetit, quominus eam vivus impleret, tunc Commendæ iure in totũtotum privabitur, ita ut nihil remaneat, quod ad hæredes tranſsmittere poſssit, ex celebri doctrina Bart. num. 5. & 6. & aliorum in l. ſsi decem cùm petiero, D. de verbor. obligat. Vbi communiter reſsolvunt,

^† in contractibus, & multo minus in alijs diſspoſsitionibus legalibus, ius implendæ conditionis poteſstativæ ad hæredes nõnon tranſsire, quaſsi eorum auctor illud ſspreviſsſse videatur, dum potuit, & noluit conditioni parere, argum. tex. in l. qui Romæ, §. Augerius, D. de verborum oblig. cum alijs, quæ adducunt gloſsſs. & DD. præcipuè Miſsyng. in dict. §. ex conditionali, verbo Contigerit: idem Bart. Alexand. Iaſs. & cæteri in dicto §. Augerius, Bald. in cap. ſsignificavit, col. 2. verſs. Item quia conditio, de reſscrip. & in l. 2. C. de pact. inter emt. ubi benè diſstinguit, Cyn. Alber. Paul. Caſstrenſs. Fulgoſs. Imola, & plures alij, quos refert, & ſsequitur Tiraquel. de retract. convention. §. 1. gloſsſs. 6. num. 15. & 16. Boer. omninò videndus, deciſs. 182. num. 23. & ſseqq. & Lean. Galganet. qui plures alios adducit, in tract. de condition. 2. part. cap. 1. q. 10. num. 5. ubi idem dicit procedere. etiam in ultimis volũtatibus. Quod tamẽtamen ita accipi debet, niſsi fortè probatum fuerit, nõnon ſstetiſsſse per eum, cui talis cõditioconditio adiecta fuit, quominus illam impleret, ſsed per culpãculpam fortè, aut moram illius, in cuius perſsona implẽdaimplenda fuit. Nam tunc admitti, & audiri deberet ſsucceſsſsor, illã implere volens, & inſse ipſso Commendæ ius radicari prætendens, ex traditis ab eiſsdem DD. ubi ſsuprà, & ſsignanter à Bart. in l. cui fundus num. 5. D. de cond. & demonſst. cum alijs, quæ notant DD. per tex. ibi in l. inter eum ſseq. & l. iure civili, D. de cond. & demonſst. cap. imputari, ubi Dynus, & Petr. Pechius de reg. iur. in 6. l. ſsemel mora, D. ſsolut. matr. l. ſsi ideò, C. de his quibus, ut indign. & latè Velaſscus in axiom. iur. litt. C. num. 111. & ſseqq. & litt. Y. nu. 32. Ac proptereà etiam in primo cafu audire debet, ſsi obijciat, ſse alterius culpâ, à ſsucceſssione ſsibi ex legis providẽtiaprovidentia delata, privari nõnon potuiſsſse, ut ſstatim dicemus.

Cæterùm

^† ſsi conditio non erat poteſstativa, ſsed caſsualis, & eius implementum poſst mortem electi, aut nominati ad Commendam, contigerit. Tunc abſsque dubio is, qui ad eiuſsdem Commendæ ſsucceſssionem à lege vocatur, eâ potiri poterit, & ut in perſsona ſsua titulus expediatur expoſstulare, iuxta tex. in dict. §. ex conditionali, quem ibi de his caſsualibus conditionibus omnes intelligunt, & eſst communis, & indubitata reſsolutio Bart. & aliorum, quos ſsuprà citavimus, & reſsolvit Galganet. dict. q. 10. num. 3. & 4. Eam

^† rationem adijciens num. 6. & ſseqq. quòd in ſsimilibus ſstipulationibus, aut alijs contractibus, gratijs, & conceſssionibus, etiam ſsub conditione ſsuſspenſsis, ſspem eorum ad hæredes tranſsmittimus, ut dicitur in d. §. ex conditionali, quibus

^† ſsemper proſspicere videmur, etiam ubi nulla eorum mentio facta fuerit, l. veteris, in principio, C. contrah. ſstipulat. l. viam, C. de locato, l. ſsi pactum 9. D. de probat. ibi: Quia plerunque tam hæredibus noſstris, quàm nobis metipſsis cavemus, l. 11. tit. 14. par. 3. cum alijs quæ latè congerit Tiraquel. d. gloſsſs. 6. in princip. Dueñas reg. 178. Iaſs. in l. 2. §. ex facto, D. de verb. Cagnol. per tex. ibi in l. 2. C. de pact |

fol. 378

inter emt. num. 6. Gail, & Grœvæus in pract. obſser. lib. 2. obſser. 2. num. 10. & latè Pereg. de fideicommiſsſs. art. 16. num. 125. An autem hoc in caſsu tempus duarum vitarum, quod gaudio Commendarum præfigi ſsolet ex ſsucceſsſsoris, vel ex auctoris vita computari incipiat, infrà cap. 18. Deo volente luculenter tractabimus.

Svperiori quæſstioni proxima eſst alia, quæ non minus frequenter contingit, nimirum ſsi

^† conditione pendente, Proregem, aut Gubernatorem, qui Commendam conceſssit, mori, vel officium finire contingat, & poſsteà altero gubernante, conditio purificetur, an hic conceſssioni anteceſsſsoris ſsui ſstare teneatur, & Commendæ titulum, etiãetiam invitus, præſstare debeat. Et non dubito, eũeum ad id præcisè tenêri, cùm certa ſsit, & vulgaris iuris regula, quâ docemur,

^† actum conditione ſsuſspenſsum, licèt ex tunc, ut dici ſsolet, nihil ponat in eſsſse, nec ſsit propriè talis, l. ſsi quis ſsub cõditioneconditione, D. ſsi quis omiſs. cauſs. teſstam. cum alijs vulgatis, quæ adducit Velaſscus in axiom. iur. litt. C. num. 103. impletâ tamen poſstmodum conditione, perindè cẽſseri, ac iudicari, ac ſsi ab initio purus fuiſsſset, ut docet celebris tex. per quem ita ibidem notarunt Angel. Alex. & alij, in l. ult. §. 1. D. de vulg. ſsubſst. ibi: Et ſsi extiterit conditio, duæ puræ ſsint institutiones, l. ſsi pupillus 16. D. de cond. inſst. ibi: Quia conditione expleta pro eo est, qua ſsi purè ei hæreditas, vel legatum relictum ſsit, l. fin. §. cùm mihi, verſs. Sed rurſsus, & ibi Aretin. D. de verb. oblig. l. ſsed ſsi de ſsua, §. fin. D. de acquir. hæred. cum alijs, quæ adducit Galganet. d. tract. 1. part. cap. 63. num. 2. ubi benè inquit,

^† puri, & purificati idem eſsſse iudicium.

Vndè & illud deſscendit,

^†quòd regulariter tempus contractus, non autem impletæ conditionis in caſsualibus inſspici ſsolet, quia hæc retrotrahitur, & iam tunc extitiſsſse cenſsetur, l. ſsi filiusfamilias, & ibi Bart. & alij, D. de verb. l. 2. §. ea quoque, D. de collat. bob. l. fin. D. de ſstipul. ſservor. l. quæ legata, cum ſseqq. D. de reg. iur. ubi Decius, idem Decius in l. pecuniam, notab. 2. D. ſsi cert. pet. Bartol. per tex. ibi in l. qui balneum 9. & in l. potior 11. D. qui potiores in pign. habeantur, ubi hanc differentiam conſstituit inter conditiones caſsuales, & poteſstativas, Iaſs. in l. ſsi is, qui pro emtore, D. de uſsucap. Aſssinius in tract. de execut. §. 7. cap. 93. Neguſsant. de pignor. 1. memb. 5. par. num. 14. & ſsequentibus, Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 10. num. 72. & plurimos referens Galganet. ubi ſsup. 2. part. cap. 1. q. 106. pag. 251. ubi diſstinguit inter conditionem appoſsitam in ultimis volũtatibus, aut in reſscriptis, vel gratijs, aut in contractibus, aut ſsententijs.

Quod tamen intelligendum eſst quoad gaudium, ſseu interſsurium illius medij temporis. Nam quoad validitatem contractus, vel alteriusactus conditionalis, nulla eſst diſstrictio, quod tempus, quo celebratur, inſspici debeat, & non illud, quo conditio impletur, ut manifeſstè oſstendunt iura, & Auctores ſsuprà relati. Et multum in noſstris terminis Bald. in l. 1. ad finem, C. de nundin. Vbi inquit, quòd

^† ſsi ſstatuto caveatur, quòd ex cõtractucontractu facto in ferijs nõ ſsolvatur gabella, & in tali tempore fieret contractus ſsub conditione, eius q́ue eventus poſst ferias verificetur, nihilominus non debebitur gabella, ex eo: Quia est (inquia) cõſsideraudum tempus contractus, non verò id, quo conditio impletur, quod dictum Baldi refert, & extollit Franc. de Aretio in l. hæres quandoque, ad finem, D. de acq. hæred. & conſs. 11. col. 1. & eſsſse veriſssimum affirmat Tiraquel. in tract. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 10. à num. 45. & ſseqq. & de retract. conventionali, §. 5. gloſsſs. 4. n. 77. ubi ad alias ſsimiles quæſstiones extendit, Laſsarte de decima vendit. cap. 3. num. 10. Girond. in tract. de gabell. 6. part. num. 5. & ſseqq. Gutierrez eod. tract. lib. 7. q. 122.

Et conducit notabilis gloſs. in l. ſsi uxor 42. D. de iud. quæ docet,

^† quòd ibi videtur contrahi, ubi contractus celebratur, non ubi conditio verificatur, allegando d. l. ſsi filius, & ſsumto argumento de tempore ad locum,

^† quod invalidum eſst, l. vinum, D. ſsi cert. pet. l. ſsi quis, D. de aur. & arg. leg. & per Everard. loco 36. & ſseqq. Velaſscus litt. A. num. 519. & 541. & Camill. Gallin. de verb. ſsignif. lib. 5. cap. 16. num. 252.

Quibus conſsequens eſst, ut etiam ſsi in Commedis,

^† prout & in feudis, terminus præfigatur, intra quem peti debeat inveſstitura, ut per Zaſsi. in tract. de feud. tit. ad quid vaſsſsall. dom. ten. pag. 34. & Roſsenthal. cap. 6. concluſs. 41. Eius

^† tamen lapſsus neutiquam noceat ei, qui Commendam caſsuali, vel mixtâ conditione ſsuſspenſsam habet, neque eius hæredibus, ſsi fortè is deceſsſserit conditione pendente, & per plures annos titulum non petierint, quia impedimentũimpedimentum conditionis pendentis, eos ab omni periculo præſscriptionis excuſsat, & liberat, quouſsque ea impleta fuerit, ut per Bart. & DD. in l. ſsi cui legetur, D. de legat. 1. Bald. in l. id quod pauperibus, col. 3. verſs. An iſste annis, C. de Epiſscop. & Cler. & in l. 1. q. 12. C. de his, quæ pœnæ nom. & in rub. C. de contrah. emt. q. 23. quibus adridet tex. in l. 3. §. ſsi quis hæredi, D. de ſstatu lib. l. ſsi rem, §. fin. D. de pignor. l. ſsi mandavero Titio, D. mand. gloſs. in l. illa ſstipulatio ſsi Calendis, D. de verb. oblig. & alia, quæ adducit Socinus Sen. conſs. 76. vol. 1. Et vulgaris alia iuris regula,

^† quâ docemur, quòd impedito agere non currit tempus tam |

fol. 379

in impedimento facti, quàm iuris, 1. 1. §. fin. C. de annal. except. 1. in rebus, C. de iure dot. l. 2. §. fin. C. commun. de legat. cap. quia diverſsitatem 5. de conceſs. præb. cum pluribus, quæ adducit Suarez alleg. 3. & Velaſscus in axiomat. iur. litt. I. num. 22. & 23.

Quod tamen

^† in poteſstativa conditione non ita facilè admittendum erit; nam cùm illius implendæ facultas ex voluntate Commẽdatarij depẽdeat, eius negligentia ei imputari poterit, & præſscriptio incipere videtur ex die, quo commodè potuit conditionem implere, quaſsi iam tunc impleta fuiſsſset, & impedimentum ſsublatum, iuxta tex. in l. 1. §. qui ſsub conditione, ubi Gaillei. Cuman. & Bald. D. ſsi quis omiſsſs. cauſs. idem Bald. in 1. eum qui, C. eod. tit. Roman. conſs. 84. incip. circa id quod quæritur, col. 2. & Franc. Balbus in tract. de præſscription. 4. par. 4. partis principal. q. 3. verſs. Secundò per ea.

Sed hoc quidem in caſsu, & in alio, quem retulimus ſsuprà, de eo, qui poteſstativam conditionem dum viveret, non implevit, non facilè filios,

^† vel alios, eius ſsucceſsſsores ob id excludere debebimus. Cùm hi ad ſsucceſssionẽ Cõmendæ ex legis providentia vocentur, & alterius culpä, vel iniuriâ gravandi non ſsint. Niſsi fortè dicamus, his in caſsibus Commendæ ius plenè adhuc quæſsitum nõnon fuiſsſse,

^† & poſsſse patrem in non acquirendo filijs præiudicium facere, 1. 4. D. de iure dotium, 1. qui autẽautem, D. quæ in fraud. credit. 1. nemo, §. 1. D. pro ſsocio, 1. filio præterito, D. de iniuſsto rupto, cum latè traditis à Tiraquel. in. 1. ſsi unquam, verb. Donatione, C. de revocãd. donat. Boer. deciſs. 96. Hippol. ſsingul. 194. Tell. Fernãd. in. 1. 4. Taur. num. 52. Baeza de non malior. cap. 24. Gutier. in cap. quamvis pactum, num. 15. de pact. in 6. & Parlador. in ſseſsquicentur. differen. 150. §. 4. num. 12.

Sed ſsiæc tamen, quæ hucuſsque diximus de facultate Proregum, & Gubernatorum in imponendis ſsuper Indorum Commendis huiuſsmodi conditionibus, aut gravaminibus, intelligenda quidem ſsunt, ubi in actu ipſso dandi, & conferendi Commendæ gratiam, adijciuntur. Etenim

^† ſsi ſsemel ab initio liberè cõcedaturconcedatur, poſsteà nullo colore, aut prætextu gravari, aut modificari poterit, argum. tex. in 1. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſsub modo, 1. cũcum dos, D. de pact. dotal. & eorum, quæ de feudis loquens latè tradit Camil. Borrel. conſs. 1. num. 107. Menochius, omninò videndus, de præſsumt. lib. 2. præſs. 9. num. 10. & 11. Decius, Felinus, & alij relati à Burgos de Paz conſs. 25. num. 46. 10. & 11. & D. Valenç. conſs. 99. num. 60. Vbi affirmant idem

^† in ipſso Rege regulariter procedere, qui non poteſst modificare, nec alterare donationem perfectam, cui ante modificationẽ fuit plenum ius quæ ſsitum, iuxta l. venditor, §. ſsi conſstat, D. comm. præd. & l. quæcunque, C. de fund. patrim. lib. 11. ubi Bart. & DD.

Et in quocunque,

^† qui eligendi facultatẽ habet, quòd electione ſsemel factâ variare non poſssit, tradit Berengar. Ferdin. in tit. de matrim. ad Morganat. cap. 9. num. 2. cum ſseqq. & diſsputat Burgos de Paz conſs. 20. per totum, Alvat. Valaſs. conſsult. 102. per tot. 1. part. & Cochier in tract. de primar. precibus, pag. 68. & ſseqq. ubi reſsolvit,

^† variationem maximè in Principibus iliaudabilem eſsſse, & nunquãnunquam permitti, ubi alteri damnum infertur, & tradens alia de prohibitione variationis D. Valençuela conſs. 160. num. 41. vol. 2.

Et ob hanc cauſsam in quadam lite D. Michaëlis Hieronymi de Cabrera incolæ civitatis Cuzquenſsis in provincia Peruana, Regius Senatus Indiarum meritò cẽſsuit,

^† annullandam eſsſse prorogationem penſsionis ad alteram vitam, quam Prorex ex poſstfacto cõceſsſserat D. Petro Portocarrero, cùm primùm, tempore collationis Commendæ, unius dumtaxat vitæ gaudium penſsionario aſssignaſsſset, quia hoc tendebat in præiudicium proprietarij, qui quò citiùs penſsionis ius extingueretur, eò celeriùs conſsolidationem eius cũcum proprietate ſsperare, & cõſequiconſequi potuiſsſset, iuxta ea quæ diximus in cap. 3.

Quod tamen limitari debebit, ut non procedat,

^† ubi Prorex, vel Gubernator tempore collationis Commendæ aliquam quantitatem reſservaſsſset, arbitrio ſsuo poſstmodùm inter benemeritos diſstribuendam, ut plerumque fieri ſsolet. Tunc namque de hac quantitate, tam ipſse, quàm ſsucceſsſsor eius benè diſsponere poſsſsunt, nec eſst quòd Commẽdatarius queratur, cùm ſsub hac modificatione Commendam acceperit. Et

^† Gubernatoris deſsignatio ſsuperveniens, nihil novi inducat, ſsed tantùm reſservati iuris executionem, & veluti declareationẽ contineat, argum. tex. in. l. hæredes palam 12. §. ſsi quid poſst, D. de teſstam. ibi: Nihil enim nunc dat, ſsed datum ſsignificat, l. adeò 7. §. cùm quis exaliena, in fin. D. de acq. rer. dom. ibi: Qui excußit ſspicas, non novam ſspeciem facit, ſsed eam quæ est, detegit, l. ſsicut 8. §. & ſsiquidem. D. ſsi. ſservit. vind. ibi: Quia per ſsententiam non debet ſservitus constitui, ſsed quæ eſst declarari, iunctis plurimis alijs, quæ in materia reſservationis cõgeſssit Simoneta in integro tractatu de reſservationibus beneficiorum, & Nicol. Garcia de benef. 1. part. cap. 5. num. 268. & ſseqq. & cap. 2. ſseqq. part. 4.

Difficiliorem ſsanè tractationẽ illa quæſstio habere videtur

^† de Prorege Commendam |

fol. 380

aliquam concedente, in qua certum Indorum numerum eſsſse aſsſseruerit, veluti ducentos, aut trecentos, cùm tamen poſsteà actuali numeratione factä, multò plures reperiantur. Dubitatur ſsiquidem, an ex hac numeratione Commendæ gratia reſstringenda ſsit, & de exceſsſsu poſssit Gubernator alterum inveſstire. In qua quæſstione placet mihi reſsolutio, quãquam in alia ſsimili tradit Oldrad. conſs. 197. incip. In conceſssione, col. 1. verſs. Sed ego contrariũcontrarium, ubi tenet,

^† quòd ſsi concedatur inſsula, quæ eſst iuxta loca Epiſscopalia, & quæ quinquaginta brachia in longum habeat, quòd cùm hæc conceſssio à corpore ſsumat initium, verba ſsequentia, quæ de numero loquuntur, minimè reſstringunt cõceſssionem ad ipſsum numerum, ſsed donatarius totam inſsulam habebit, etſsi plures ulnas habeat, quàm in expreſsſso numero continentur. Ad quod Oldrad. allegat. tex. in 1. cùm his verbis, §. paterfamilias, D. de legat. 3. & eum ſsequuntur plurimi Auctores, quos reſsert Iaſson conſs. 73. per tot. lib. 10. & Burgos de Paz, omninò videndus, conſs. 25. num. 22. & ſseqq. loquens de quadam donatione Regia certorum oppidorũ, in quibus quatuor mille vaſsſsalli eſsſse dicebantur, cùm plures poſsteà reperti eſsſsent, qui eſst noſster caſsus in terminis, & reſsolvens, quòd cùm in remunerationem ſservitiorum fuerit facta, & donator nõnon à numero vaſsſsallorum in conceſssione exorſsus ſsit, ſsed à corporibus oppidorum, omnes vaſsſsallos, in illis commorantes, conceſssiſsſse cenſsendus eſst.

Pro qua ſsententia

^† optimè facit 1. qui fundum, §. qui agrum, D. de contrah. emt. 1. cùm pater, §. pater qui filio, D. de leg. 2. 1. ſsi ſsub cõditioneconditione, §. ſsi libertus, in 2. reſsp. D. de leg. 1. & quæ in ſsimili tradit Pariſs. Conſs. 64. num. 6. & ſseqq. & num. 76. & ſseqq. lib. 2. Anton. Gomez lib. 2. variar. cap. de emt. & vend. num. 16. Covarr. cap. 3. pract. num. 1. & ſseqq. Maſscard. de probat. concluſs. 504. verbo Demonſstratio, n. 12. & ſseqq. Vbi probat,

^† quòd quãdoquando una demonſstratio eſstadeò clara, ut faceret conſstare de corpora, tunc illâ ſsolâ probatâ, etiam ſsi alię plures qualitates, & demonſstrationes falſsæ reperirentur; tamẽtamen non vitiaretur diſspoſsitio, utpotè ſsi apponatur, & verificetur nomen fundi, licèt in confinibus, & in alijs demonſstrationibus erretur, ex 1. cùm ſservo, §. fin. de cont. emt. cum alijs adductis à Bart. in 1. demonſstratio, poſst num. 16. verſs. Idem duo in nomine feudi, D. de cond. & demonſstr. Et in idem tendunt, quæ doctè congerit Ioan. Gutier. lib. 2. canon. cap. 15. à num. 74. & Mareſscotus lib. 2. var. cap. 55. Vbi late probat

^† regulare eſsſse in vẽditione iuris alicuius univerſsalis, ut emtor neque habeat plus, neque minus, quàm in ipſsa univerſsitate cõtineturcontinetur, 1. vẽditorvenditor, in princ. D. de hæred. vel act. ven. intellgitur enim facta venditio eius, quod eſst in univerſsitate, eo modo quo eſst, ut dicit Bald. in l. 1. num. 1. C. de evict.

Vbi

^† autem in conceſssione Commendæ oppida, vel Indi deſsignantur, quæ aliquis, per cuius mortem vacaſsſse dicùtur, tenebat, & poſsſsidebat, & ſsi conceſssio valeat, ad nihilum reducetur, niſsi appareant, & certificentur dicta oppida, & Indi, de quibus ille aliàs fuerat inveſstitus, & hoc ipſse novus Commendatarius curare, & probare tenebitur, ut nominatim decidit Bald. de conceſssione feudorum loquens, quæ noſstris Commendis ſsimilis eſst, in cap. 1. num. 5. de feud. Guard. quẽquem ibidem omnes feudiſstæ uno ore ſsequuntur, & communis, de qua teſstatur Iaſs. in l. ſsi ſsic, num. 19. per tex. ibi, D. de leg. 1. & plurimi alij, quos refert Aretin. conſs. penult. Natta cõſs. 514. num. 3. Signorol. conſs. 10. Roland. à Valle conſs. 2. n. 19. & ſseq. vol. 1. Cacheranus conſs. 7. num. 34. & ſseqq. & Mareſscot. lib. 1. variar. cap. 45. per totum. Vbi agit de veritate, & praxi allegationis Lapi 39. Et

^† an, & quomodo ſsucceſsſsor probare, & iuſstificare debeat titulũtitulum ſsui anteceſsſsoris, & cap55. Vbi latè docet, qualiter ultimus ſstatus beneficiorum, & aliorum iurium ſsimilium ſsit attendendus, & conducunt, quæ in ſsimili adducit Menoch. de arbitrar. caſsu 201. num. 22. & Nos ſsup. cap. 6. num. 3. & cap. 1. n. 68. & 69.

CAPVT XII. De Commenda, quae duobus, vel pluribus discretis, vel non discretis partibus assignatur, & quomodo dividi debeat, & an in ea ius accrescendi admittatur?

CAPVT XII. De Commenda, quæ duobus, vel pluribus diſscretis, vel non diſscretis partibus aßignatur, & quomodo dividi debeat, & an in ea ius accreſscendi admittatur?

SVMMARIVM CAPITIS Decimisecvndi.

1 COmmendæ divide non debent.
2 Indis meliùs conſsulitur, ſsi unum quàm plures Commendatarios agnoſscant.
3 Dominis duobus non potest quis ita commodè ſservire, quàm uni.
4 Dominus ſsi velit terram ſsuam duobus per partes vẽdere, admittitur contradictio ſsubditorum.
5 Negligitur quod à pluribus poſssidetur. L. 2. C. quando, & quibus quarta pars debeatur lib. 10. & l. cũcum pater, §. delciſssimis, & aliæ ſsimiles expẽdũtur, & illuſtrãturilluſtrantur, ibid.
6 Rerum, & bonorum communionem aliqui hæretici in Chriſstiana Religione introducere voluerunt, qui reprobantur.
7 Intium, & intentum alicuius rei introducendæ ſsemper attendi debet.
8 Commendæ multoties ex varijs cauſsis inter plures dividi ſsolent, & de formulis, quibus diviſsio inducitur.
9 Commenda ex voluntate concedentis benè dividi potest, & natura ſsua omni reſspectu dividua eſst.
fol. 381
10 Indorum opera, ſservitia, & tributa dividua ſsunt.
11 Commendæ Indorum non habẽthabent annexam dignitatem, nec iuriſsdictionem, ſsed ſsunt feuda ſsimplicia.
12 Feuda ſsimplicia, & ius vaſsſsallorum inter plares dividi poſsſsunt.
13 Cõvaſsſsalli eiuſsdem domini quando poßint propria auctoritate feudum dividere.
14 Vſsusfructus divide poteſst, & per partes legari.
15 Commenda, etſsi propter legis prohibitionem non poſsſsit dividi, ubi tamen Princeps eam diviſsim concedit, diſspenſsare videtur.
16 Commenda ubi dividi cœpit ex voluntate Principis, antiquam naturam bac inparte mut are videtur.
17 Loca feudalia ſsemel diviſsa, ſsemper manent diviſsibilia.
18 Res ſsemel facta alienabilis, ſsemper manet talis.
19 Cõmenda pluribus data pro indiviſso, quomodò inter eos divienda ſsit?
20 Diviſsio Commendæ pluribus datæ, ubi facienda eſst, debent omnes citari.
21 Commenda ubi conceditur pro diviſso, unuſsquiſsque habebit partem ſsibi aſsſsignatam, ſsed ſsine Indorum damno.
22 Commendæ diviſsio factainter privatos, Regi, & Regijs ordinationibus præiudicare non debet.
23 Sententia inter vaſsſsallos litigantes lata, an domino præiudicet?
24 Dividens feudum cõtracontra eius naturam, punitur.
25 Diviſsio Commendæ ſsemel facta, quando, & quomodò eõſtitoeonſtito de errore revocari poſsſsit, & iterum fieri?
26 Diviſsio eſst quædam ratio compoſsita inter dividentes, & ſsic, ſsicut illa, eſst reducibilis ad rectam compoſsitionem.
27 Deceptus in diviſsione paternorum bonorum, potest agree contra eum, qui plus debito accepit.
28 L. cùm putarem, D. ſsamil. erciſscund. explicatur.
29 Error calculi ſsemper, ac de eo conſstiterit, retractari potest.
30 Commenda ſsi alicui detur, extracto aliquo numero Indorum, Regi, vel alteri applicando, qualiter computation ineatur?
31 Rex ſsi donet Caſstrum reſservato ſsibi certo numero vaſsſsallorum, qualiter ſstatim familiarum election facienda ſsit, & cuius ſsit augmentum, vel diminutio?
32 Progenitores ſsuos ſsuffecti ſsequi debent.
33 Augmentum alicuius rei, ipſsius primævam naturam ſsequitur.
34 Commeda ubi aſsſsignatur cum onere dandi tertiam, vel quartam partem fratri, vel matri, aut etiam extraneo, an videatur induci diviſsio Commendæ, vel penſsio aſssignari, & effectus huius quæſstionis?
35 Portio certa ſsi ſsuper beneficio alicui aſssignatur, in quoto, & nõnon in quantitate, beneficium partiri videtur.
36 Fundum ſsi aliquis conducit pro quota fructuum, non eſst locatio, ſsed ſsocietas.
37 Pars, quæ à toto ſseparatur, totius naturãnaturam, & effectus retinet.
38 Cauſsa ex ſsuis effectibus cognoſscitur.
39 Commendæ quotæ partis cõceſsioconceſsio alicui facta ad alimenta, magis penſsionẽ, quàm proprietatem reſspicit.
40 Alimenta non extenduntur ultra vitam alimentarij.
41 Fenſsio ſsive præstatio annua alicui fieri iuſsſsa, cum eius vita finitur.
42 Quota deſsignatio, ubi aſssignatur in titulũtitulum, inducit proprietatem, ſsecùs ubi ad alimenta, vel congruam ſsuſstentationem.
43 Præſstimonium, ut poßit dici beneficium, quæ requirantur?
44 Commendatarius, ubi partem alij manu ſsua dare iubetur, ad alimẽta penſsio deſsignatur, niſsi alia verba, aut coniecturæ contrarium ſsuadeant. L. cùm alimenta 22. §. qui fraters, D. de ſsupel. legat. expenditur, ibidem.
45 Commenda ubi duobus, vel pluribus datur, an ſsit inter eos locus iuri accreſscendi? & num. ſseqq.
46 Ius accreſscendi quando habeat locum inter coniunctos re, & verbis, aut re tantùm.
47 Commenda ſsi ab initio duobus inſsolidum conceſsſsa ſsit, datur inter eos ius accreſscendi.
48 Vſsusfructus pluribus pro indiviſso legatus, quomodo accreſseat? L. 1. 4. & penult uſsufr. accreſscend. explicantur, & conciliantur, ibid.
49 Donationes Imperiles ius accreſcẽdiaccreſcendi admittunt. L. unic. C. ſsi Imperial. liberalit. ſsocius, lib. 10. expenditure, & illuſstratur, ibidem, & ſseqq.
50 Ius accreſscendi in cõtractibuscontractibus donationis, emphytenſsis, & alijs locum habere nõnon ſsolet.
51 Ius accreſscendi regularter non habet locum in feudis, ſsed fallit in conceſssis à Principe.
52 Feuda an ſsint cõceſſaconceſſa motu proprio, vel ad petitionẽ partis, ſsunt qui diſtinguũtdiſtinguunt, quoad ius accreſscendi, quod tamen Auctori non probatur.
53 Conceſssio Principis regulariter præſsumitur facta ad ſsupplicationem paris, & non motu proprio.
fol. 382
54 Merita ubi præcedunt, cenſsetur donation in eorum remunerationem facta, ex motu proprio Principis procedere.
55 Commendæ ſsolent concedi ob merita, & magis habent de titulo lucrativo, quàm de ſsynallagmatico.
56 Ius accreſscendi, quod datur in Commendis Indorum, potentius eſst, quàm reverſsioneis ad dominum ob delictum.
57 Diviſsio partium Commendæ facta inter ſsocios, quibus pro indiviſso data fuit, nõnon impedit ius accreſscendi.
58 Augmentum regulatur ſsecundùm primitivam naturãnaturam rei, cui accedit, & retinet eaſsdem qualitates.
59 Poſsſseſssionem etiam unius glebæ fundi, qui apprebendit, videtur apprebendiſsſse etiãetiam incrementi, quod posteà per alluvionem, aut alio modo eidem fundo accreverit.
60 Publiciana datur etiam pro incrementis rei, cuius quis poſsſseſssionem apprebendit.
61 Exceptio rei iudicate datur etiãetiam pro augmento ſsuperveniente rei, quæ mihi adiudicata fuit.
62 Augmentum ſsuperveniens feudo, vel emphyteo ſsi poſst contractum matrimonium, nõ communicator inter coniuges.
63 Conſsolidatio uſsusfructus cum proprietate, quæ contingit poſst matrimonium, non connumeratur inter lucre nuptialia.
64 Incrementi latentis poſsſseſssio ſsine nova apprebenſsione adquiritur, non autem diſscreti.
65 Portio cohæredi accreſscens, an tranſseat ſsine nova apprehenſsione poſsſseſssionis eiuſsdem portionis?
66 Ius accreſscendi, an inter eos locum habeat, quibus Commenda pro indiviſso conceditur, ut eius reditibus ſse alere poſssint?
67 Ius accreſscendi in alimentis locum non habere, quomodo intelligatur.
68 L. 1. in fine, D. de uſsufr. accreſscen. expenditur, & declaratur?
69 Rem, quæ legatur, magis quàm cauſsam, aut prætextum legandi attendere debemus. L. 4. D. de aliment. legat. expenditur, & concordatur cum l. dominus, §. fin, D. de uſsufr. ibidem.
70 Caſsus, qui de facto contigit, refertur, circa ius accreſscendi Commendæ datæ ad alimenta.

ETſsi in Commendis, de quibus loquimur,

^† caveri ſsoleat, & debeat, ne diviſsionem recipiãtrecipiant, ex rationibus, & ſschedulis, quas adduximus ſsup. hoc libro, cap. 3. Et quia

^† Indis melius conſsultur, ſsi unum quàm plures Commendatarios agnoſscant, cùm

^† faciliùs, & commodiùs pofſsit quis uni, quàm pluribus dominis diſservire, l. 2. §. his legibus, & §. noviſssimè, D. de orig. iur. l. ſsi plures, §. fin. D. de adminiſst. tut. melior tex. in cap. dilecti filij. de maior. & obedientia, cum traditis à Curtio Senior. conſs. 68. col. 8. verſs. Et aſssignat, Iaſs. conſs. 236. lib. 1. Boer. q. 204. num. 30. & fignanter, & multũmultum in noſstris terminis Bald. in cap. ſsi quis, n. 5. quo temp. miles; ubi inquit poſst Hoſstienſsem, quòd

^† ſsi aliquis dominus velit terram ſsuam ſsubijcere alieno domino, admittitur contradictio hominum ſsuorum, & maximè ſsi dominus velit partem alienare, & partem retinere, quia intereſst ſsubditorum tot dominos non habere.

Necnon etiam, quia

^† ipſsi Commendatarij minus amabunt, & curabunt Indos, quos cõmuniter cum alijs poſssederint, iuxta doctrinã textus in l. 1. C. quando, & quibus quarta pars debeatur, lib. 10. ibi: Naturale quippè vitium eſst negligi, quod communiter poſssidetur, utq́ue ſse nihil habere, qui nõnon totum habeat, arbitretur, denique ſuãſuam quoque partem corrumpi patiatur, dum invidet alienæ, l. ſsi plures, §. fin. l. cùm pater 79. §. dulciſssimis, in fine, D. de legat. 2. ibi; Cùm deſscordijs propinquorum ſsedãdis proſspexerit, quas material communionis ſsolet excitare, cum alijs, quæ tradit Ariſst. lib. 2. Polit. cap. 1. Alban. Spinaſsat. lib. 1. politiſsmos, cap. 12. & Dionyſs. Gothofr. in notis ad d. l. 2. Vbi

^† hæreticos reprehendit, qui communionem rerum, & bonorum utiliſssimã eſsſse Chriſstianæ Reip. aſsſserere audent, latè TiRaquel. de primog. q. 4. num. 27. Rojas in epit. ſsucceſs. cap. 15. num. 27. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 1. num. 19. & Hieronym. Savaro, omnino videndus, in notis ad Sydon. Apollin. pag. 223.

Quod eſst contra initium, & intentum earũdem Commendarum inducendarum, ut vidimus ſsuprà cap. 1. quod

^† initium, & intentum ſsemper in qualibet re plurimum attendi debet, ut docet tex. & ibi gloſsſs. verboo Ab initio, in l. venditionibus, D. de contrah. emt. l. 1. C. de imp. lucrat. deſscript. lib. 10. l. nam origo, D. quod vi, aut clam, l. 3. D. de anon. l. quod autem, D. de ordination. cum alijs, quæ latè congerit Anchar. conſs. 4. Fran. Curtius conſs. |

fol. 383

69. col. 2. Ioann. Garc. de expenſs. & meliorat cap. 22. num. 12. & de coniug. ac quæſstu, num 99. Bobad. in Polit. lib. 5. cap. 1. n. 168. Gratian. diſscept. forenſs. tom. 4. cap. 749. n. 16. & pleniſssimè D. Ioan. del Caſstillo lib. 5. Cõtrov. 2. part. cap. 155. per totum.

Multoties

^† tamen contingit, ut Reges, & domini noſstri, vel qui eorum vices habent, hoc incommodum inſsuperhabentes, vel occaſsioni, aut neceſssitati deferentes, quæ plures in una eadem Commenda ſsublevari requirit, eam eis pro indiviſso, in ſsolidum conferant, veluti cùm dicitur: Que à los hijos de N. ſse les baze merced de tal Encomienda. Interdum etiam partibus, quas unuſsquiſsue habere debeat diſscrctis, & deſsignatis, veluti cùm dicitur: A N. ſse le haze merced de la mitad de tal EncomiẽdaEncomienda, ò repartimiento, i de la otra mitad à N. ò que eſsta mitad ſse reſserve para irla distribuyẽdo entre otros benemeritos, ò ſse ponga en la caxa, ò Corona Real. Et tunc non eſst dubium, quin

^† Commenda ex voluntate concedentis divide poſssit, cùm hoc eius naturæ non repugnet, quæ ſsive fructusm, vel quantitatem, aut ſspecies conſsideremus, quæ ab Indis tributorum nomine perſsolvi ſsolent, dividua quidem eſst, iuxta doctrinãdoctrinam I.C. in l. 2. l. in executione, l. ſstipulationes non dividuntur, D. de verborum oblig. cum alijs, quæ Ego adduxi in meo tract. de individuis, cap. 1. & poſsteà recoluit D. Pichar. poſst titulum Inſst. de office. iud. cap. 3. & D. Melchor de Valencia in tractat. iur. illuſstr. tom. 2. tract. 4. de individ. cap. 3. per totum. Et ſsimiliter

^† ſsi Indorum ipſsorum tanquam vaſsſsallorum corpora, ſsive capita inſspiciamus, & numeremus, vel operas ipſsas, & ſservitia, atque obſsequia, quę alicubi ab eiſsdem ſsuis Commẽdatarijs præſstantur, & exhibentur, cùm nihil impediat, quód hæc per plures diviſsim exerceantur, vel pluribus pro rata portione præſstentur, & perſsolvantur, ut benè obſservat, alijs relatis, Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 8. q. 6. gloſsſs. F. ubi. quód etiam ſservitium ſsuâ naturâ individuum, aliquando diviſsionem nõnon quidem partibus, ſsed numero recepit.

Huiuſsmodi enim

^† Commendæ non habẽt annexam dignitatem, neque iuriſsdictionem, neque quiquam aliud, quod precise earũearum diviſsionem impediat, ſsed ſsunt quædãquædam veluti ſsimplicia feuda, ut in ſsuperioribus diximus, qua, &

^† ius vaſsſsallorum rectè inter plures dividi poſsſse, omnes feudorum Scriptores agnoſscunt, & probat tex. in cap. Imperialem, §. prætereà Ducatus, de proh. feud. alien. per Fred. cap. 1. ſsi de feud. fuer. contr. inter dom. & agn. Vbi omnes D D. Bald. in l. ſsi plures, col. 2. C. de condit. inſser. & in l. voluntas, verſs. Quæritur, C. de fideicommiſsſs. Affict. d. §. prætereà, 3. notab. num. 13. Roland. conſs. 80. num. 44. vol. 1. Curtius Sen. conſs. 68. Felin. in cap. quæ in EccleſiarũEccleſiarum, num. 89. de conſstit. Caſsſsane. in conſsuet. Burgund. rubr. 3. §. 6. num. 22. Bernard. Diaz reg. 773. incip. Vaſsſsallus, Boer. q. 204. num. 19 & ſseqq. & q. 212. num. 5. & innumeri alij apud Roſsent. in tract. de feud. cap. 9. q. 53. per tot. Qui hoc adeó certum eſsſse reſsolvunt,

^† ut convaſsſsalli eiuſsdem domini poſssint, propriâ etiã auctoritare, inter ſse divider feudum, maximè quando reperti ſsunt vaſsſsalli unius domini, & pro alia parte alterius.

Et idem videmus

^† in uſsufructu, cui etiam Commenda in multis aſssimilatur, ut dixi ſsup. cap. 2. num. 8. Nam & is poteſst. duobus, aut pluribus ita conſstitui, vel legari, ut omnes pro partibus eo fruantur, & gaudeant, vel ut pro parte apud proprietarum maneat, cum ipſsa proprietate coniunctus, pars autem alia uſsuſsfructuario applicetur, l. quoties duobus, & l. etiam, D. de uſsufr. 1. uſsusfructus 5. D. eod. ubi Bart. Bald. & alij, Hottoman. quæſst. illuſst. cap. 20. Pet. Riciard. in Rubr. de uſsufr. ex n. 142. Anton. Pichard. in princip. de uſsu, & habitat. num. 4. & plurimi alij. quos refert D. Ioann. del Caſstillo in tract. de uſsufruct. cap. 31. num. 16. & ſseqq.

Quibus accredit,

^† quód ut maximè Commendarum ius propter legis prohibitionem individuum eſsſse concederemus, eó tamen ipſso, quód Princeps aliquam ſsub diviſsione concedit, huic prohibitioni connivere videtur, & ſsuper ea diſspenſsare, argum. tex. in l. quidam cõſsulebant, D de re iudic. ibi: Princeps enim, qui ei Magiſstratum dedit, omnia gerere decrevit, quãquam Pluribus ſsimilibus exornat Bald. conſs. 248. & 262. lib. i. repetitum conſs. 465. lib. 5. Plotus conſs. 19. num. 51. & Menoch. omninó videndus, conſs. 102. num. 9. vol. 12. & de præſsumt. lib. 2. præſsumt. 12. num. 7.

Et quod plus eſst,

^† ubi ſsemel divide cœperint, antiquam naturãnaturam hac in parte amiſsiſsſse videnture, argum. eorum, quæ optimis fundamẽtis tradit Socinus conſs. 67. num. 32. vol. 1. docens,

^† quód loca feudalia quãtumcaunque indiviſsibilia, ſsi ſsemel efficiantur diviſsibilia, ſsemper dividi poſsſsunt; que madmodum dicimus in rebus alienari prohibitis, quæ etiam

^† ſsemel factæ alienabiles, in perpetuũperpetuum alienabiles manent, iuxta l. pater, §. quindecim liberties, cum alijs, quæ de re ſsemel in feudum, vel emphyteoſsim conceſsſsa, & de cauſsa ſsemel, effecta delegabili, & alijs ſsimilibus ſscripſsit Ripa n. 66. Crotus 43. & Loazes 134. in l. filiusfam. §. Divi, D. de legat. 1. & latiùs Tiraquel. de retract. lignag. §. 32. gloſs. uni. num. 6. cum ſseqq. Molina, omninó videndus, de primogen. lib. 4. cap. 1. num. 31. & ſseqq. Vincentius Fuſsar. de |

fol. 384

ſsub ſstit. q. 352. num. 49. Surd. conſs. 105. nu. 12. Matienz. in l. 11. tit. 6. lib. 5. recop. gloſs. 8. n. 2. Cevallos pract. cõmun. q. 897. & plures alij, quos refert Velaſscus in axiom iur. litt. A. nu. 215.

His igitvr Conſstitutis,

^† ubi duobus, vel pluribus eadem Commenda pro indiviſso aſssignata fuerit, illa inter eoſsdem dividenda erit, & concurſsu partes in ea facient, ut aliàs dicitur in legatis in §. ſsi eadem res, Inſstitut. de legat. ubi benè notant, & proſsequntur Oinotom. Miſsynger. & Pichard. Et hæ partes debent eſsſse æquales in quantitate, & in qualitate ut in l. ſsi maior, C. commun. divid. & per Bart. & DD. in l. 2. C. quando, & quibus quarta pars deb. lib. 10. & in l. 1. C. de his, qui ſse defer. & alibi paſsslm, & plures alij apud Roſsent. d.q. 53. num. 11. & 14. Et ad eas

^† faciendas debent citari, & præſsentes eſsſse, ſsi fieri poteſst, omnes, quos cauſsa contingit, ut per eundem Bartolum in d. l. 2. & in l. inter pupillos, de author. præſstan. Bald. in. l. 1. C. ſsi adverſs. tranſsact. & in l. cohæredibus, C. famil. erciſscundæ: optimè Socin conſs. 195. num. 6. vol. 2. Nam ut ait Bart. in l. is, qui fundum 31. D. de uſsufruct. leg. diviſsio facta per ſsocios, in qua tertius habet ius, non nocet tertio, & remanet ius ſsuum ſsalvum, & ſsequitur, alios referens, Roſsent. d. cap. 9. q. 56. num. 7. ubi quód dividendi mos inter conſsentientes, ad diſsſsentientes nõnon porrigitur.

Vbi veró pro diviſso Commendæ conceſssio

* facta reperiatur, facilior erit cõputatio, cùm unuſsquiſsue ad partem ſsibi datãdatam vocetur, ſsed adhuc tamen vocandi, & coadunandi ſsunt, ut de numeratione tributariorum agant, & eos per familias, vel Aillos, ut Indi Peruani dicunt, commodioùs partiantur, ita ut alter alteri impedimento nõnon ſsit, & minor, quæ fieri poſsſsit moleſstia, ipſsis Indis in fractione tributorũtributorum, & aliorum ſservitiorum præſstatione inferatur, ut eſst tex. apertus in cap. 1. §. omnes filij, ubi omnes Interpretes, ſsi de feud. defuncti controv. fuer. inter dom. & agnat. cap. Imperialẽ, §. prætereà Ducatus, ubi etiam DD. de proh. feud. alien per Freder. & innumeri alij, quos refert, & ſsequitur Roſsenth. in tract. de feudis, cap. 9. concl. 53. litt. A. ubi de communi totius Orbis praxi teſstatur, & quòd feudorum diviſsio etiam inſscio, vel invite domino ad prædictum effectũeffectum inter cohæredes licitè fieri poſsſsit, modò non confundatur ſservitium, nec omninó diſscerpatur.

In utroque tamen caſsu illud ſsemper conſstitutiſssimum eſst,

^† hanc diviſsionem Commendæ, quam inter ſse private faciunt, nullum præiudicium Principi, eiuſsdem feudi directo domino, neque Regijs ordinationibus ab eo ſsuper his Commendis factis, generare, aut afferre poſsſse, ut per text. & DD. qui in feudis 10quuntur, in cap. unic. de controverſs. inter domin. vaſsſsal. & alios, ubi Bald. & alij & in cap. unic. §. rei, de inveſstit. de re alien fact. ubi Albarot. idem Bald. in cap. 1. de prohibit. feud. alien. per Fred. num. 17. Quibus ſsimilia ſsunt, quæ in optimis caſsibus docent I C. in l. cùm hæreditas, D. ad Trebel. l. fin. D. ſsi ex noxal. cauſsa agatur, l. Iulianus, §. idem Celſsus, D. de action. emt. & l. cùm fidei, D. de fideicommiſs. libert. Ex quibus communiter concludere ſsolent DD.

^† neque ſsententiam inter vaſsſsallos litigantes latam, domino, præſsertim ignoranti, præiudicare. De quo pluribus agunt Schrader. in tract. de feud. Afflict. & Vrſsillis deciſs. 396. num. 5. Laderch. conſs. 180. Ant. Quetta conſs. 62. num. 1. Pereg. conſs. 62. num. 68. Roſsent. de feud. cap. 9. q. 3. num. 3. 15. & ſseqq. & Ioann. Bapt. Coſsta in tract. de facti ſscient. & ignor. reg. 8. fol. 33. 1. & in onftris terminis diviſsionis idem Roſsent. eodem cap. 9. q. 54. n. 8. ubi

^† quód dividens feudum contra pacta, aut ſstatuta, formam rei mutat, eamq́ue deteriorem facit, & ob id in pacti inobedientiam cadere videtur.

Et rurſsus

^† etiam diviſsione ſsemel factâ, ſsi de fraude, errore, aut læſsione alicuims partiarij conſstiterit, poſsſse, & debere iterum computationem, & diviſsionem ex integro retractari, ex tex. expreſsſso in 1. ſsi poſst diviſsionem, C. de iur. & fact. ignor. ubi habetur, quód erronea diviſsio, errore probate, non officit dividenti, & quód præſsumitur, ſsi ex poſstfacto appareat, rem aliter ſse habere. Circa quam plura ſscribunt bald. & DD. ibid Decius conſs. 216. n. 1. & meliùs conſs. 351. num. 4. &. ſseqq. Alex. cõſs. 46. num. 6. & 7. lib. 1. idem Decius in ſsi ſsoror, C, de collation. Iaſs. in l. ei demum, in fine, C. de tranfact. Afflict. decif. 58. num. 17.

Et facit,

^† quia diviſsio non eſst, niſsi quædam ratio compoſsita inter dividentes, ut per Bart. conſs. 204. undè quemadmodùm ratio malè compoſsita debet redire ad rectam compoſsitionem, ita ut diviſsio non rectè facta ad rectã diviſsionem, l. error, C. de iur. & fact. ignor. l calcula, D. de admin. rerum. l.r.C. de iure ſsiſsci, l. cùm ſservus, D. de cond. & demonſst. l. fratres, D. de pact. l. unica, C. de errore calculi, optimus tex. in d. l. ſsi ſsoror, C. de collar. Vbi quôd

^† quando quis eſst deceptus in diviſsione bonorum paternorũpaternorum, poteſst, agree ad. id, quod plus debito ad alium pervenit, cum quo eſst. facta diviſsio.

Neque ob ſstat

^† tex. in. 1. cùm putarem, D. fam. erciſs. Nam ſsecundùm Socin. conſs. 25. n. 11. & conſs. 33. num. 5. vol. 1. illa lex procedit, ubi diviſsio iudicialiter, & per compctentem iudicem facta eſst, quia tunc retractari nõnon ſsolet. |

fol. 385

Cæterùm ubi extraiudicialiter fit, procedunt ſsuprà relata. Et

^† in errore calculi, ſsive numerationis, etiam poſst triginta annos, imò & in perpetuum, ſsi de eo ex ipſsis actis conſstiterit, niſsi ſsuper hoc ipſso, vel res iudicata, vel tranſsactio interceſsſserit, ut in dicta 1. unica, C. de errore calculi, ubi latè Bart. Baldus, & Iaſson, Romanus conſs. 346. Ruinus conſs. 71. volum. 4. Flaminius Cartarius deciſs. 123. Tuſschus litt. E. concluſs. 313. & ſsequenti, & Petrus Heigius in quæſstion. miſscel. 1. parte, quæſst. 20. num. 25. & ſseqq.

Sed eſst quæſstionis,

^† quid dicendum ſsit, quando alicui Commenda conceditur, & ex ea certus Indorum numerous extrahi iubetur, qui vel Regi, vel alteri private applicentur, & qualiter eorum computation ineunda ſsit? & ad quem augmentum, vel diminution pertineat? Et hanc quæſstionem in ſsimili deciſsam reperies apud noſstrum Gregorium Lopez in 1. 9. tit. 4. partit. 5. gloſsſs. 3. ubi docet,

^† quòd ſsi Rex donavit mihi caſstrum, reſservatis ſsibi quibuſsdam vaſsſsallis, ſstatim eorum deſsignatio facienda eſst, cum familiarum diſstinctione, ita ut ſsi poſsteà tale caſsrum multiplicatũmultiplicatum fuerit in hominibus, & magnitudine, unuſsquiſsque eos habeat, qui ex ſsuis familijs proceſsſserunt, vel ſsentiat diminutionem in eis contingentem,

^† quia progenitors ſsuos ſsuffecti ſsequi debent, 1. cùm ſscimus, C. de agricolis, & cenſsit. lib. 11. cum traditis à Baldo in cap. 1. §. ſsi quos de manſso, num. 7. ubi etiam Albarotus num. 5. Præpoſsitus num. 6. Afflictis num. 31. de controverſs. inveſst. Et idem latiùs proſsequitur Roſsenthal. in tractatu de feudis, cap. 10. concluſsione 44. num. finali, ubi etiam in argumentum allegat l. poſsſseſssionum, C. commun. utriuſsq; iudicij, & 1. ſsed & addes, §. ſsi quis ad mulierem, D. locati.

Et pro eis facit,

^† quòd diſspoſsitum in una re, habet locum in augmento, quod illi poſsteà accedit, ut in 1. etiam, C. de iure dotium, 1. cùm inter, §. cùm inter, D. de pactis dotalib. 1. in hoc iure, §. ſsi alluvione, D. de aqua quotidiana, 1. grege, in principio, D. de pignoribus, 1. ſsi ex toto, in principio, 1. quod in rerum, §. ſsi quis poſst, D. de legatis 1. cum pluribus alijs, quæ latè, more ſsuo, adducit Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. gloſsſs. 18. num. 51. & 52. Dueñas regula 73. Fontanella de pactis nuptialibus, 2. parte, clauſsula 6. gloſsſsa 2. parte 7. num. 69. & Cardinalis Tuſschus littera A. concluſs. 555. & Nos infrà hoc capite numer. 57. latiſssimè Roſsenthalius, de augmentis feudorum loquens, dicto cap. 10. concl. 43. & 44. per totam.

Rvrsvs in quæſstionem etiam vocatum vidi,

^† utrùm penſsio, vel Commendæ pars aſssignata videatur, cùm alicui ſsub ea lege Commenda conceditur, ut tertiam, vel quartam eius partem fratri, vel matri ſsuæ, aut etiam alicui extraneo ad congruam ſsuſstentationem relinquat? Quod ſsanè propter conſsolidationis ius multum referre videtur. Nam ſsi eſst penſsio, cum ipſsa penſsionarij vita extinguetur, & cum proprietate conſsolidabitur, iuxta ea, quæ diximus ſsuprà cap, 3. Si verò Cõmendæ naturam ſsortitur, pro altera quoque vita durabit, & omnibus eius iuribus, & emolumentis fruetur.

Et quidem in propoſsita ſspecie, quòd paris Commendæ data fuerit, ſsuaderi videtur ex ſsingulari doctrina Ananiæ in cap. audivimus num. 3. de colluſsione detegenda; ubi inquit, quòd

^† quando alicui aſssignatur certa portio ſsuper beneficio, in quota, & non in quantitare, utpotè aſssignando alicui tertiam, vel quartam partem, ut in noſstro caſsu, non conſstituitur penſsio, ſsed potiùs ſscinditur, vel partitur beneficium; quam doctrinam ſsequitur, & commendat Felinus in cap. ad audientiam el 2. de præſscription. Caccialupus in tractatu de penſsionibus, quæſstione 6. adducens in argumentum, magiſstralem illam doctrinam Bartoil in l. ſsi merces, §. vis maior, num. 3. D. locati, & in l. ſsi apes, D. de furtis, ubi inquit, quòd

^† quando aliquis conducit fundum, non pro mercede, in quantitate, ſsed in quota, utpotè pro tertia, vel quarta parte fructuum, non dicitur cõtractacontracta locatio, ſsed potiùs ſsocietas. Quæ omnia refert, & ſsequitur Gigas in eodem tractatu de penſsionibus, quæſstione 8. num. 2. & in principio tract. num. 7. addens, quòd hac de cauſsa quota beneficij dicitur beneficium, ut in cap. maioribus, de præbendis.

Facit quoque,

^† quòd cùm paris Commendæ relinqui iubeatur, nullâ aliâ diſstinctione factâ, & hæc pars à toto ſseparetur, totius naturam, & effectus in omnibus retinet, l. quæ de tota, D. de reivindicatione, cum late adductis ab Everardo in loco de toto ad partem. Atque adeò partiarius iſste, beneficio ſspecierum, & alijs Commendatariorum emolumẽtis, atque effectibus gaudebit, quod oſstendit eum eſsſse proprietarium, & non penſsionarium dictæ partis, cùm

^† cauſsa ex ſsuis effectibus cognoſscatur, ut probat textus in l. debitor, ibi: Videamus de effectu rei. Vbi Paul. Caſstrenſs. & alij, D. ad Trebell. & in l. rem non novam, C. de iudicijs, & in cap. fundamenta, circa medium, de electione, & in l. non codiculum, C. de tellamentis cum ſsimilibus.

Sed adhuc, ſsuppoſsitis quæſstionis propoſsitæ circunſstantijs,

^† neſscio, an contrariam partem inclinem? Et dictam conſsignationem, vel penſsionem appellem? Vel ius quoddam, pen|

fol. 386

ſsioni ſsimili, quod ultra conceſssionarij vitam non extendatur. Tum, quia ſsi concedens contrarium vellet, facilè id expreſssiſsſset, illaq́ue verba appoſsuiſsſset: Conforme à la lei de la ſsuceſsſsion, quæ vero ſsimile eſst appoſsita fuiſsſse in altero, cui alias Commendæ partes reliquit; cùm id ſsemper de ſstylo adijci ſsoleat. Tùm etiam, quia cùm ſse illam partem ob cauſsam, ſsive ad effectum alimentorum concedere dixerit, ſsolam Commendatarij vitam reſspexiſsſse videtur,

^† ultra quam alimenta non protrahuntur, 1. cùm hi, §. modus, D. de tranſsactionibus, 1. Firmio, in fine, D. quando dies legati cedat, 1. ſsolent, §. debebit, D. de alimentis, & cibarijs legatis: bonus textus in 1. dominus 64. §. per fideicommiſsſsum, D. de uſsufruct. ibi: Per fideicommiſsſsum fructu prædiorum ob alimenta liberis relicto, partium emolumentum ex perſsonis vita decedentibus, ad dominum proprietatis recurrit: Notat Baldus in 1. 1. §. ius naturale, D. de iuſstitia, & iure, inquiens, hoc procedere etiam in alimentis debitis ex ſstatuto: & proſsequitur latè Surdus in tractatu de alimentis, quæſst. 3. & D. Ioann. del Caſstillo in tractatu de uſsufructu, cap. 61.

Accedit his, quod partem illam non proprio iure capere voluit, ſsed de manu alterius ſsperare, & percipere; quod oſstendit, eum Pro Commendatario haberi noluiſsſse, neque eiuſsmodi titulo cenſseri;

^† ſsed tantùm penſsionis, ſsive præſstationis annuæ commoditate gaudêre, quæ etiam cum vita finitur, iuxta textum, & gloſsſsam in 1. Carus, D. de annuis legatis, gloſsſs. in. 1. fundi Trebatiani, D. de uſsufruct. legato, cum alijs, quæ adducunt Auctores ſsuprà relati, Gigas de penſsionibus, quæſstione 52. numero 4. & Nicolaus Garcia tract. de beneficijs, 1. parte, cap. 5. num. 239. ubi plures alios allegat.

Neque obſstat, quòd Commendæ quotam expreſsſserit, atque ita de CommẽdaCommenda ſsentire videatur, ex iuribus, & Auctoribus ſsuprà relatis. Nam hæc intelligi debent,

^† ubi quota aſssignatur in titulum, & habet annexũannexum aliquod miniſsterium; verùm quando aſssignatur veluti ſstipendium, & ſsolùm ad congruam ſsuſstentationem, ut in noſstro cafu, potiùs pẽſsio cenſseri debet, & non aſsſsumit naturam beneficij, ut ipſse Gigas agnoſscit d. quæſst. 8. & 9. & docent Abbas & Felinus in d. cap. ad audientiam, de reſscript. idẽidem Felin. in cap. poſstulaſsti, de reſscript. & in cap. de quarta, de præſscript. à num. 16. & Lud. Gomez in reg. de ann. poſsſseſsſs. quæſst. 21. ad medium.

Quibus addo in ſsimili,

^† quòd, etſsi largè sũto vocabulo, præſtimoniũpræſtimonium ſsit beneficium, cap. fin. de conceſssione præbend. lib. 6. neceſsſsarium tamen eſst ad hoc, ut dicatur beneficium, & pro tali habeatur, quòd detur in titulũtitulum & quòd habeat annexum aliquod miniſsteriùm ſspirituale. His etenim non concurrentibus, beneficium dici non poterit, ut expreſssè docet Dominicus cõſs. 89. num. 4. & ſseqq. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Garcia dict. tractat. de beneficijs, parte 1. cap. 2. num. 61. & ſsequentibus.

Quò fit, ut in noſstro caſsu idem cenſsere poſssîmus,

^† cùm neque Commendæ titulus huic partiario expediri iubeatur, neque ullus labor in eâdem Commenda regenda, & adminiſstrãda iniungatur; ſsed tantùm, ut tertiam fructuũ illius partem de manu Commendatarij recipiat. Alioqui ſsi alia forma verborum inveſstituræ fuerit, vel ex alijs argumentis conſstiterit, quòd concedens voluit hunc partiarium in parte ſsua proprietarium facere, aliud erit dicendum, quamvis ſsuſstentationis cauſsam addiderit, argument celebres textus in l. cùm alimenta 22. §. qui fratri 5. D. de ſsupellectili legata, ibi: Illam autem adiectionem, ut habeant, unde ſse paſscant, magis ad cauſsam prælegandi, quàm ad uſsumfructum conſstituendum pertinere. Cum alijs, quæ in ſsimili notat Menochius lib. 4. præſsumptione 133. num. 11. Molina de primogenijs, lib. 1. cap. 19. num. 9. Mantica de coniecturis ultimar. voluntatum, lib. 9. tit. 2. num. 29. Surdus de alimentis, titul. 2. quæſstione 1. in principio, & D. Ioannes del Caſstillo de uſsufruct. cap. 30. num. 4.

Caetervm (ut ad alia tranſseamus) præcipua huius capitis dubitation in eo conſsiſstit, utrùm

^† in conceſssione Commendæ pluribus facta, iuri accreſscendi ſsit locus? Et quidem hucuſsque nullam legem, vel ſschedulam Regiam de hoc articulo tractantem, inveni. Sed iuxta iuris communis, & feudalis principia procedendo, ita mihi diſstinguendum eſsſse videtur: ut

^† ſsi diſscretæ partes in ipſsa Commenda, & multo magis in eius quantitate ab initio aſssignatæ ſsint. Tunc abſsque dubio ius accreſscendi non admittatur; ſsed unuſsquiſs que ſsuâ portione contentus manêre debeat, & quæ vacaverit, ad Regem devolavatur, ut de illa, prout ſsibi libuerit, ſsicut de cæteris Commendis vacantibus, diſsponere poſssit. Hoc enim eſst, quod paſssim in iure docemur, inter verbis diſsiunctos ius accreſscendi non eſsſse, & multò minus inter eos, quibus certæ portiones nominatim aſssignatæ fuerint, l. re coniuncti, D. de legatis 3. l. ſsi mihi purè, D. de legatis 2. l. planè, §. ſsed ſsi in pupillari, D. de legatis 1. l. triplici, D. de verborum ſsignificatione, §. ſsi eadem res, Inſst. de legatis, quibus in iuribus DD. hanc materiam latè pertractant. Melior tex. in l. penul. D. de uſsufruct. |

fol. 387

accreſscend. ibi: Si æquis portionibus duobus eiuſsdem rei fructus legatus fuerit, ius accreſscendi ceſsſsat, cum alijs quæ ibidem Accurſsius, & Dionyſsius Gothofredus in gloſssis adducunt, & tetigi ſsuprà hoc libro, cap. 3. num. 78. Vbi autem ſsub eadem conceſssione, & verborum prolatione

^† Commenda duobus, vel pluribus pro indiviſso, & inſsolidum aſssignata reperiatur, & ſsi concurſsu inter eos partes fiant, ut ſsuprà retulimus, ius tamen eiſsdem ab initio ex natura conceſssionis, & ex voluntate concedentis, quæſsitum videtur, ut vacantem ſsocij partem per mortem, renuntiationem, aut quemlibet alium legitimum vacationis modum acquirant, ſsi is nullum hæredem ex vocatis per legam ſsucceſssionis reliquerit. Nam ſsi Commendas noſstras uſsufructui (ut ſsæpè fecimus) comparemus, certum eſst,

^† in eo pluribus pro indiviſso conceſsſso, aut legato, iuri accreſscendi locum eſsſse, ut in 1. 1. & 4. & per totam, D. de uſsufruct. accreſscend. ibi: Ita inter fructuarios eſst ius accreſscendi, ſsi coniunctim ſsit uſsusfructus relictus, cæterùm ſsi ſseparatim unicuique partis rei uſsusfructus ſsit relictus, ſsine dubio ius accreſscendi ceſsſsat, quas rectè explicant, & ad concordiam reducunt, cum 1. penult. eodem tit. Ripa num. 69. Crottus num. 44. Guido Papæ, & eius additionat. deciſs. 204. Polit. num. 46. in 1. reconiuncti, D. de legat. 3. Menchaca de ſsucceſs. creat. lib. 1. §. 10. num. 228. Duaren. de iure accreſscendi, lib. 1. cap. 10. in fine, Menoch. de præſsumtionibus, lib. 4. parte 2. præſsumt. 159. num. 7. & ſsequentibus, & Fachin. lib. 5. controverſsiarum iur. cap. 50. & Plures alios ſsuo more cumulans D. Ioan. del Caſstillo dict. tract. de uſsufructu, cap. 48. & lib. 3. controverſsiar. cap. 17. num. 90. & 91. ubi plura, & piures circa materiam iuris accreſscendi congeſssit, & ultra eum Spino inſspeculo teſstam. gloſsſs. 9. Peregrin. de fideicommiſsſs. artic. 9. Fachin. lib. 4. controverſsiar. cap. 94. & lib. 10. cap. 30. Coſsta de rata, quæſst. 49. Ioann. Gutierr. in 1. unic. C. quando non peten. partes, Morquechus de diviſs. bonor. lib. 3. cap. 10. & Vlricus Hunnius lib. 2. titul. 8. quæſst. 88. pag. 668.

Rvrsvs ſsi dicere velimus Commendas donationum inſstar eſsſse, & earum regulis iudicandas, ut etiam tetigimus ſsuprà hoc libro, cap. 2. num. 42. habemus textum expreſsſsum in

^† eiſsdem donationibus, & largitionibus à Principe factis, hoc ius accreſscendi admittentem, de qu bus noſstra eſst diſsputatio in 1. unica, C. ſsi liberalitatis Imperialis ſsocius ſsine hærede deceſsſserit, lib. 10. cuius hæc ſsun verba: Iubemus, ut ſsi quis fortè ex ijs, quibus communiter à nobis aliquid donatum ſsit, nul lo hærede relicto deceſsſserit; ad conſsortem potiùs ſsolatium, quàm ad perſsonam aliam pars decedentis perveniat: quam, ultra ordinatios ibidem pluribus ornat Menoch. conſs. 797. lib. 8. Regner. Syxtin. inter conſs. facult. Marſspurg. conſs. 15. volum. 2. fol. 137. Ioann. Corraſs. in l. teſstamento, C. de imp. num. 47. Michaël Craſsſs. recept. ſsent. §. ius accreſscendi, quæſst. 25. & 33. Peregrin. qui aliquas declarationes adducit, de iure Fiſsci, lib. 1. titul. 2. num. 103. Roſsenthal. in dict. tractat. de feud. cap. 6. quæſst. 74. per totam. Et ad emphyteuſsim Imperialem extendit idem Menoch. conſs. 464. lib. 5. & Cavalcan. deciſs. 30. num. 34. par. 2. licèt alias

^† in contractibus ius accreſscendi locum habere non ſsoleat, l. ſsi me, & Titium, D. de verbor. obligat. cum alijs, quæ congerit Tuſschus litt. 1. concluſs. 567. & Mareſscotus lib. 1. variar. 1. cap. 75. ubi agit de contractu emphyteutico, & an in eo ſsit locus iuri accreſscendi, Mantica de coniectur. ultum. volunt. lib. 1. titul. 14. ubi an in donationibus cauſsa mortis, & mortis cauſsa capionibus.

Denique ſsi feuda inſspiciamus, quibus noſstræ Commendæ propiùs accedunt, ex traditis dict. cap. 2. num. 37. Et si

^† in eis iuri accreſscendi locum non eſsſse pro regula conſstitui videatur in cap. 1. §. & quia, qui feud. dar. poſsſs. & in cap. 1. de benef. fr. & in cap. 1. de duobus fratr. à Capitaneo inveſstit. & in cap. 1. de duobus fratribus de novo inveſst. cum alijs, quæ tradit Curtius Iun. in tractat. de feud. 2. parte, dub. 3. num. 70. & Iaſson in eodem tractat. pag. 98. & 99. Et pleniùs cæteris Rofenthal. ubi ſsuprà, quæt. 73. Tuſschus concluſs. 565. & Menoch. conſs. 593. num. 28. conſs. 598. num. 3. & conſs. 506. ubi hoc admittit, etiam quando feudum conceditur duobus frarribus, & unus eorum moriatur ſsine deſscendentibus Hæc tamen regula ab omnibus communiter contrahi ſsolet, ad feuda conceſsſsa à privatis, vel dominis, qui ſsuperiorem agnoſscunt. Cæterùm quando cõcedunturconceduntur ab Imperatore, vel Rege, aut alio Principe ſsupremo, & in temporalibus ſsuperiorem non agnoſscente, qualem Regem noſstrum eſsſse omnes fatentur, & Ego pluribus probavi in meo 1. tom. lib. 2. cap. 22. numer. 44. Tunc omnes DD. magis communiter conveniunt, etiam in feudis eſsſse locum deciſsioni text. in dict. l. unica, C. ſsi liberal. imp. ſsoc. ac per conſsequens, etiam poſst acquiſsitum feudi dominium, & partes concurſsu factas, uno, vel multis deficientibus exijs, quibus inſsolidum, & pro indiviſso feudum conceſsſsum fuerit, ad eum, qui remanſserit, totum pertinere, ut poſst Baldum, Præpoſs. Iſserniam, Albarotum, Alexand. & aios plures, quos refert de communi, & |

fol. 388

magis vera opintone teſstatur Curt. Iun. ubi ſsup. num. 72. & de magis communi, & magis vera Socin. Iun. conſs. 73. num. 24. volum. 1. Iaſson conſs. 117. num. 3. volum 1. Gratus conſs. 4. num. 14. volum. 1. Gozadin. conſs. 26. num. 37. Ruin. conſs. 69. num. 22. volum. 3. & conſs. 36. num. 15. volum. 1. Sigiſsmund. Loſsred. conſs. 15. num. 1. & 2. inter conſsilia feud. Everard. inloco à contrario ſsenſsu, pag. 441. Ripa num. 158. Crottus 91. & alij DD. communiter in dict. l. re coniuncti, & in l. unica, C. quando non peten. partes. Rolandus conſs. 1. num. 20. volum. 4. & innumeri alij. quos invenies apud Iul. Clar. & eius additionat. Baiard. in §. feudum, quæſst. 77. num. 5. Gaillium de pace publica, cap. 14. num. 15. lib. 2. Menoch. de præſsumtionib. lib. 3. præſsumt. 93. ex num. 21. Brunor. à Sole in locis commun. verb. Ius accreſscend pag. 666. Schrader. in tract de feud. part. 7. cap. 14. num. 7. & ſsequentib. & Roſsenthal. qui pleniùs cæteris, & de feudis antiquis, & novis loquitur, in eodem tract. dict. cap. 6. concluſs. 73. & 74. cum alijs ſsequentibus, ubi argumentis contrarijs reſspondet.

Qui omnes tenent

^† hoc longè certiùs, & ſsecuriùs procedure, ubi feudi conceſssio, ſsive quæ alia gratia, & liberalitas Principis, ex proprio eius motu, & non ad poſstulationem partis proceſsſserit, eóq́ue etiam ſspectant, quæ tradit Menoch. conſs. 400. num. 71. lib. 4. Nam ſsunt aliqui, qui ſsuperiorem ſsententiam ita limitandam exiſstimant. Quorum tamen iudicium Ego hac in parte non probo, quia longè veriùs eſst, hanc diſstinctionem nullo iure fundari, ſsed potiùs eſsſse contra mentem, & verba dict. l. unicæ, quæ ſsumta eſst ex C. Theodoſs. lib. 10. tit. 14. qui inſscribitur: Si petitionis ſsocius, ſsine hærede deceſsſserit. Et in ipſsa lege ita habetur: Qui communi nomine donatum aliquid à nostra impetr averunt clementia, &c. quæ verba oſstrendunt ibi Imp Conſstatinum non loqui de donationibus ex proprio motu, ſsed ad partis petitionem factis, & nihilominus in illis ius accreſscendi concedit.

Et ut concederemus dictam opinionem veram, aut probabilem eſsſse, adhuc tamen in Commendis, de quibus Ioquimur, parum officeret: advertendum quipped eſst, quód

^† licèt regulariter præſsumamus, conceſssionem fieri ad poſstulationem partis, & non motu proprio ſsuperioris, ut in cap. ſsi motu proprio, de præbend. in 6. Bart. in. l. 1. C. de pet. bon. ſsubl. lib. 10. latiſssimè Menoch. de præſsumtionibus, lib. 2. præſsumt. 13. ex num. 1. Hoc tamen limitary ſsolet, & debet,

^† quando præceſsſserunt merita, & ſservitia eius, cui facta eſst conceſssio, quia tunc præſsumitur concedens magis ob hæc, quàm propter partis poſstulationem gratiam fe ciſsſse, ut expreſssè tenet Guillerm. de Cuneo in 1. 3. §. 1. D. quod quiſsque iur. Bald. in 1. quod favour, num. 4. verſs. Sed eſst ratio, C. de legibus, Alexand. de Imol. in dict. 1. 3. in principio, num. 4. ubi alijs relatis hoc menti tenendum conſsuluit, & limitat, ubi ex ipſsius gratiæ realatione conſstaret, quód partis petition præceſssit, quod & ſsequitur Ruinus conſs. 126. num. 3. volum. 5. Vndè cùm noſstræ Commendæ, femper ob merita Concedantur, vel certè concedi debeant,

^† à prædicta ſsententia, etiam ſsi vera eſsſset, excipiendæ, videntur, & latiſssimè interpretandæ, ut de feudis loquens, docet Roſsenthal. dict. quæſst. 74. num. 3. & 4. ben conſsiderans, quod eiuſsmodi feuda, quamvis aliquam ſspeciem contractus præſseferre videantur, & hoc reſspectu habito non deberent admittere ius accreſscendi, ut ſsupra notavi, plerumque tamen titulo lucrative à Princibus concedi ſsolent, & in illis ſsemper beneficium præponderare conſsuevit, prout latiùs idem Auctor, poſst alios plures proſsequitur in eodem tract. cap. 1. quæſst. 2. num. 7. & ſseq. & cap. 9. quæſst. 50. num. 12.

Et eſst adeó verum, quód in illis, ut & in fcudis, ſsit locus iuri accreſscendi,

^† ut hoc ius vincat illud, quod domini habere ſsolent, ut feuda ad ſse revertantur propter delictum vaſsſsalli. Nam ſsi feudum pluribus, ut ſsingulis, conceſsſsum ſsit, & eorum aliquis crimen privatione dignum admittat, ſsocijs, & non domino portio eius obveniet, & accreſscet ut notanter docuerunt Bald. & Iſsernia in cap. 1. ſsi vaſsſsall. feud. prive. Albarot. in cap. 1. §. fin. quæ fuit prima cauſs. benef. amitt. Decius cõſs. 544. col. fin. & Hierony. Gratus, qui eos refert, & ſsequitur conſs. 2. num. 61. vol. 1.

Rurſsus locum etiam habebit,

^† etiam ſsi proponamus inter plures Commendatarios, vel feudatarios, quibus in ſsolidum Commenda, vel feudum conceditur, litem fuiſsſse motam ſsuper eiuſsdem diviſsione, & unicuique pro indiviſso partes, quibus uti frui deberent, iudicialiter aſssignatas. Hoc enim non impedit, quin poſsteà vacantem portionem alicuius ex ſsocijs petere poſssint, quia ean non petunt, tanquàm denuó ſsibi datam, ſsed tanquam iam inde à tempore conceſssionis largitam, & ad ſse ſsaltem in ſspe pertinentem. Hoc enim eſst, quod dicimus,

^† augmentum debere regulari ſsecundùm primitivam naturam eius rei, cui accedit, & eaſsdem qualitates, ac conditiones ſsortiri, ut probant iura, & Auctores, quos adduxi ſsupra hoc cap. num. 33. Bald. inl. 1. q. 3. C. quando non peten. part. Albert. Brun. in tractat. de ſstatntis, artic. 9. quæſst. 10. |

fol. 389

num. 2. fol. 309. volum. 7. tract. Guillerm. à Monteſserrato in tract. de ſsucceſsſs. Reg. dub. 2. num. 9. fol. 120. vol. 13. tract. Craveta conſs. 258. num. 14. Bart. in tract. Tiberiadis, verb. Acquiritur nobis, ubi notabiliter inquit, quòd ex

^† quo quis appreendit poſsſseſssionem fundi, etiam in una eius gleba, iuxtal l. 3. in princip. D. de acquirend. poſsſs. & ea quæ cap. ſseq. dicemus, videtur etiam apprehendiſsſse poſsſseſssionem reliquarum partium, quæ poſsteà eidem fundo per alluvionem, aut alio modo accreverint, quod dictum recolit, & extollit Iaſson in d. l. 3. num. 3. Et conſsirmat ex

^† ſsimili de Publiciana, quæ licèt non detur niſsi adeptâ poſsſseſssione, datur tamen reſspectu eius, quod acceſssit, l. ſsi ego, §. idem, & §. fin. iunctâ l. cùm ſsponſsus, §. fin. D. de Publican. Albert. Brun. in tract. de augm. & dimin. concluſs. 5. princ. num. 2. & ſseqq. maximè num. 17. & concluſs. 17. n. 2. volum. 17. tract. fol. 68. & 78. Vbi adducit aliud exemplum

^† de exceptione roi iudicatæ, quæ ubi competit pro parte in ſsententia aſsſsignata, competet etiam pro altera, quæ acquiritur, vel retinetur ex iure accreſscendi, ex textu notabili in l. egi tecum, §. fin. D. de except. rei iud. ſsequitur Nellus in tract. de bannitis, part. 1. temp. 2. quæſst. 56. & Mager. de advocat. armat. cap. 11. num. 167. & ſsequentibus.

Et hoc eſst adeò verum, ut poſst Covarr. & alios concludit Ioann. Garcia in tract. de expenſs. & meliorat. cap. 22. num. 11. & in tract. de coniug. ac quæſstu, num. 98.

^† quòd ſsi maritus ante matrimonium haber feudum, vel emphyteuſsim, & poſsteà contracto matrimonio huic feudo, vel emphyteuſsi aliquid accedit, non communicabitur hoc augmentum, quemadmodum neque ipſsum feudum, vel emphyteuſsis communicaretur. Et num. 93. inquit

^† idem eſsſse in uſsufructu, qui ex ſsui natura conſsolidatur cum proprietate, quia non communicabitur, ſsi maritus ante matrimonium erat dominus proprietatis; & tradit alia plura multum in noſstris terminis Roſsenthal. in tract. de feudis, cap. 10. concluſs. 44. ex num. 33. Vbi

^† quòd incrementi latentis poſsſseſssio, ſsine nova apprehenſsione acquiritur, non autem diſscreti, & eſst videndus noſster Greg. Lopez in l. 33. tit. 9. part. 6. gloſsſs. 6. col. 2. ad finem, ubi

^† tractat, an portio, quæ accreſscit cohæredi, in eum tranſseat ſsine nova poſsſseſssionis eiuſsdem portionis apprehenſsione? & negativè concludit, inquiens, quòd talis poſsſseſssio non accreſscit, licèt accreſscat ius, quod ad caſsum, de quo loquimur, valdè notabile eſst.

Sed antè quàm huic capiti finem imponamus, inquirere oportebit, utrùm hæc, quæ de iure accreſscendi circa noſstras Commendas tractavimus,

^† ad eas pertineat, quæ duobus, vel pluribus, ut fieri ſsolet in ſsolidum, & pro indiviſso aſssignantur, eâ causâ, vel ratione expreſssâ, ut ex earum fructibus, & rediribus ſse alere, & fuſstentare poſssint? Nam primâ facie in his ius accreſscendi ceſsſsare quis dicet, cò quòd huic ſsecundùm iuris regulas locus eſsſse non ſsoleat, in his quæ ad alimenta relinquuntur, ut in l. dominus, §. fin. D. de uſsufruct. cum alijs traditis à Baldo conſs. 174. lib. 1. Abbat. conſs. 78. in fine, lib. 2. Ripa in dict. l. reconiuncti, num. 141. Iaſs. in l. qui quartam, §. ſsi quis unam, de leg. 1. Ruin. conſs. 86. num. 4. volum. 2. Cardin. Tuſschus litt. I. concluſs. 566. num. 27. & Petrus Surdus de aliment. tit. 9. quæſst. 5. VerũVerum re penitiùs inſspectâ, ego has Cõmẽdas ita cõceſſasconceſſas, in nihilo ab alijs differre arbitror, & paucas dari vidi, in quibus non exprimatur, quòd conceduntur, ut Commendatarij ſse cõmodiùs ſsuſstentare, & exhibere poſssint. Et id quod

^† dicitur, in alimentis non eſsſse locum iuri accreſscendi, procedit, quando relinquuntur per ultimam voluntatem, & taxativè, ut inquit gloſsſs. verbo Recurrit, in dict. l. dominus, §. fin. & ibidem Fulgoſs. qui legit illam legem cum l. ſsub conditione, eiuſsdem tituli. Cæterùm ſsi abique ulla præfinitione, vel taxatione alimenta duobus relicta proponeremus, & ad ea fructus, qui ex aliquo fundo perciperentur, pro indiviſso aſssignati fuiſsſsent, non dubito, quin tali in caſsu pars decedentis alteri accreſsceret, etiam ſsi mediante hoc augmento plus fortè habere videatur, quàm præciſsa fe alendi neceſssitas poſstularet,

^† argum. tex. in l. 1. in fine, D. de uſsufruct. accreſscendi, ibi: Cũ primùm itaque non inveniet alterum, qui ſsibi concurrat, ſsolus utetur in totum, nec refert coniunctim, an ſseparatim relinquatur, iunctis alijs, quæ benè advertit, & congerit Riminal. omninò videndus, conſs. 255. num. 18. volum. 2. Et hoc planiùs, & certiùs eſst, ubi non ſsolùm alimenta concedi, vel relinqui videntur, ſsed ipſsa quoque proprirtas rei, puta domus, vel fundi, ex qua alimenta deducenda ſsunt, ut in noſstro caſsu ſsuccedit, tunc enim deficientium portiones abſsque dubio alijs accreſscunt, quia

^† magis rem, quæ legatur, quàm legandi cauſsam, vel prætextum attendere debemus, iuxta text. optimum, & expreſsſsum in l. 4. D. de aliment. & cib. legat. ibi: Videntur mihi ipſsa prædia eſsſse libertis relicta, ut pleno dominio hæc habeant, & non per ſsolum uſsumfructum, & ideò, & ſsi quid ſsuperftuum in reditibus, quàm in cibarijs erit: hoc ad libertos pertineat: ſsed & ſsi deceſsſserit fideicommiſsſsarius ante diem fideicommiſsſsi cedentem, pars eius, ad cæteros fi|

fol. 390

deicommiſsſsarios pertinet: & iuxta hanc ſeatẽtiamſeatentiam, ſsive differentiam eſst reducendus hic textus in concordiam cum d. l. dominus, §. fin. ut utrobique advertit Accurſs. & Cardinal. Albanus in notis ad Bartol. Abbas conſs. 78. volum. 2. Socin. Sen. conſs. 53. volum. 1. Socin. Iumor conſs. 99. volum. 3. Fulgoſs. conſs. 13. Ripa in l. re coniuncti, n. 141. de legat. 3. Iaſs. in l. ſsi mora, num. 7. D. ſsolut. matrim. & in l. qui quartam, §. 1. num. 3. D. de legat. 1. Gualdẽſsis de arte teſstandi, tit. 6. cautela 15. & 23. Salazar de vſsu & conſsuet. cap. 1. ex n. 26. & Martin. Colerus, omninò videndus, in tract. de alim. lib. 1. cap. 15. ex num. 64. ubi qualiter legatũ prædij ad alimenta, differat à legato alimẽtorum ex prædio, & num. 76. & ſseqq. Vbi an, & quando ius accreſscendi habeat locum in alimentis legatis, & lib. 2. cap. 12. num. 65. ubi in ſspecie agit de d. l. 4. D. de alim. legat. & latè Surd. omninò videndus, in tract. de alimẽt. tit. 9. q. 5. num. 7. & 24.

Atque ita

^† in facti contingentia in Regio Limano Prætorio pronuntiatum fuit in cauſsa Elviræ Garciæ, uxoris Garci Gonçalez, Guamangenſsis urbis incolæ; nam cùm huic, & fratri eius Petro Garcia, atque alteri ſsorori, quædam Cõmenda pro indiviſso à Rege data fuiſsſset, in remunerationem ſservitiorum, quæ pater eorum fecerat, qui ſsub tyrannis occubuit, & ut ex ea omnes ſsuſstentarentur, mortuo Petro Garcia, Fiſscalis dicebat eius partem vacaſsſse, iuriq́ue accreſscendi locum non eſsſse, & nihilominus Elvira, & ſsoror contrarium obtinuerunt.

CAPVT XIII. De Commendarum titulo, sive investitura, & possessione, & intra quod tempus, & qualiter peti, & apprehendi debeat? & an sit naturalis, vel civilis?

CAPVT XIII. De Commendarum titulo, ſsive inveſstitura, & poſsſseſssione, & intra quod tempus, & qualiter peti, & apprehendi debeat? & an ſsit naturalis, vel civilis?

SVMMARIVM CAPITIS Decimitertij.

1 INveſstitura feudorum una propria, altera abuſsiva, & qualis utraque? L. 4. tit. 16. part. 4. illuſstratur, ibidem.
2 Commendarum investitura abuſsiva est tituli petitio, & expeditio.
3 Gratia Principis licèt ſsolo verbo fiat, dicitur informis, & imperfecta ante litterarũ expeditionem.
4 Litteris non expeditis, non datur titulus Canonicus, neque adiudicatio beneficij, & quid in alijs gratijs?
5 Benefisij poßeſsſsio hodie capi non poſsſset ex ſsolo ſsupplicatione ſsignata, licèt olim ſsecùs.
6 Feudorum nuda poſsſseſssionis apprebenſsio ſsine titulo nihil valet.
7 Tituli Commendarum ad petendam earum poſsſseſssionem regulariter originales præſsentari debent, ut & maioratuum ad tenutam.
8 Traſsumtum tituli aliquando præſsentare ſsufficit, & quas qualitates habere debet?
9 Traſsumtum in beneficialibus, ut fidem faciat, debet extrahi deregiſstro litterarũlitterarum bullatarum.
10 Commendarum actualis apprehenſsio poſsſseßionis cum titulo, eſst veluti propriia earũ investitura.
11 Commendæ antiquæ poſsſseßio in ſsucceſsſsorem tranſsit ex legis ministerio, noviter conceſsſsæ non ita, noſsi corporaliter apprehendatur.
12 Inveſstitura abuſsiva in feudis, non excuſsat propriam, quæ inducitur ex actuali eorum poſsſseſssione.
13 Cap. 1. de conſsuetud. recti feud expenditur, & illuſstratur.
14 Bonorum poſsſseßio per iudicẽiudicem decreta, quid operetur, & qualiter definiatur?
15 L. 5. tit. 30. part. 3. expenditur.
16 Beneficiorum ius acquiritur per ſsolam eorum collationem, ſsed firmatur per poſsſseßionis apprebenſsionem
17 Poſsſseſsio eſst quid facti, & non transfertur ſsine apprehenſsione.
18 Beneficiatus non facit fructus ſsuos, neque adminiſstrat ante apprehenſsionem actualis poſsſseſsionis beneficij.
19 Poſsſseſsio eſst, quæ cauſsat fructuum acquiſsitionem.
20 Commendæ titulus intra quod tempus expediri, & eiuſsdem poſsſseſsſsio apprehendi debeat, nulla lege cuutum invenitur.
21 Beneficia Eccleſsiastica acceptare nemo cogitur, neque tempus præfixum reperitur, intra quod acceptari debeant, ſsed per trienni negligentiam induciyur tacita renuntiatio
22 Renuntiare tacitè, vel expreſssè in iure paria ſsunt.
23 Frudi antiqui recognitio intra annum, & diem facienda est.
24 Terminus à lege præfixus, abſsque alia interpellatione moram inducit.
25 Feudum novum ſsi quis abuſsivè acceperit, qualiter ad petendam propriam investituram, & fidelitatem præstandam teneatur, & citetur?
26 Negligentia habentis priorem expectativam in non petenda proviſsione beneficij vacantis, quando, & quomodo ei noceat?
27 Commendæ titulus, & poſsſseßio, ut intra certum tempus petatur, & apprehendatur, in eius conceſssione caveri oportet.
fol. 391
28 Dominia rerum in ſsuſspenſso, vel incerto eſsſse non debent.
29 Poſsſseßio Commendarum, feudorum, & beneficiorum per procurctorem apprehendi poteſst.
30 Mandatum ad ſsumendam pro alio poſsſseſssionem Commendæ, an debeat eſsſse ſspeciale, vel ſsufficiat generale cum libera?
31 Poſsſseßionem Commendæ nemo propria auctoritate, ſsed per iudicem apprebendere debet, aliàs intruſsus iudicabitur.
32 Feudorum inveſstitura de manu domini ſsumi debet, & quando hoc excuſsetur?
33 Commendæ poſsſseſssio in uno Indo nomine cæterorum ſsumta, an utilis fit?
34 Poſsſseſssio eſst quid facti, & ſsolùm in illis; quæ de facto apprebenſsa ſsunt, operari videtur.
35 Poſsſseſssionem corporis univerſsalis, cuius partes illud integrant, & à toto non differunt, ſsufficit in aliqua eius re, vel parte apprebendere. L. 3. D. de acquir. poſsſs. l. reſstituta, in princ. D. ad Trebell. & l. vulgaris, defurtis, expenduntur.
36 Feudal is unius rei poſsſseſssionem apprehenſsa, totius feudi poſsſseſssio ſsumi videtur, & idem in prædio, caſstro, & ſsimilibus.
37 Beneficij poſsſseſssio ſsufficit, quòd in aliqua eius re, vel parte ſsumatur.
38 Petitio hæreditatis, vel alterius iuris univerſsalis ubi fit, non eſst neceſssè omnia eius corpora ſspecificare. L. 26. tit. 2. part. 3. expenditur.
39 Ficta traditio, quæ fit interventu alicuius rei, nomine aliarum, defenditur ex conſsuetudine.
40 Statutum, ut poſssit poſsſseſssio transferri ſsine corporali apprehenſsione, validum eſst.
41 Poſsſseſssio Commendarum, quam habent Cõmendatarij, an it civilis, & naturalis, vel naturalis tantùm? & num. ſseqq.
42 Feudi dominus retinet apud ſse civilem poſsſseſssionem, mediante perſsona vaſsſsalli, qui ſsolùm habet naturalem.
43 Dominus directus feudi, vel Commendæ an ratione civilis poſsſseſssionis, quam retinet, interdictis uti poſssit?
44 Poſsſseſssio civilis ſecundũſecundum Bart. nunquàm naſscitur, niſsi priùs habita naturali.
45 Commendæ in depoſsitum tantùm olim dariſsolebant.
46 Depoſsitarij, nec naturaliter, nec civiliter poſssident.
47 Commendatarij reſspectu utilis dominij, quod apud eos eſst, poſssident civiliter, & naturaliter.
48 Vſsusfructuarius, & emphyteuta habent quaſsi civilem, & naturalem poſsſseſssionem iuris ſsibi competentis.
49 Vaſsſsallus pro feudo qualiter poſssit uti omnibus realibus actionibus dominis utilibus competentibus? remiſssivè.
50 Feudatarius, & uſsusfructuarius eſst, veluti procurator domini in rem propriam.
51 Feudum est homo mutus, & pro eo loquitur feudatarius.

IN feudis

^† duplex inveſstitura reperitur, quarum alteram vocant abuſsivam, alteram propriam. Abuſsiva tituli inſstar obtinet, & tunc fieri dicitur, cùm dominus vaſsſsallum feudo donat, & enſsis, vexilli, haſstæ, annuli, vel alterius rei corporeæ traditione, de feudo inveſstit, hoc eſst ei coram paribus curię, aut teſstibus, feudũ cedit, & beneficiariũbeneficiarium eſsſse declarat, ſsumtâ metaphorâ ab homine, qui veſstibus veſstitur. Propria, ubi poſst hanc titularem, ſsive cæremonialem inveſstituram, eam in effectum deducens, eundem, ſsic creatum, & electum feudatarium, corporaliter in vacuam rei in feudum promiſsſsæ poſsſseſssionem inducit, ut conſstat ex cap. 1. quid ſsit inveſstitura, ubi omnes feudiſstæ, ita cõmuniter docent, & diſstingunt, & ex tex. in cap. ex ore, de his, quæ fiunt à maiore parte Cap. & cap. ex litteris, de conſsuetud. cum alijs, quæ copiosè allegat Hottom. de verb. feudal. verb. Investitura, Prateius, Sicard. Kalinus, & alij, de verb. iur. eod. verb. Cuiacius lib. 8. obſservat. cap. 14. Pancirol. lib. 1. theſsaur. var. lect. iur. cap. 90. & latiſssimè plures alios referens, Roſsenthal. in. tract. de feud. cap. 6. concluſs. 2. & 3. Schrader. eod. tract. part. 5. cap. 2. & 3. Fulvius Pacian. de prob. lib. 2. cap. 39. ex num. 3. ad 5. & Sebaſst. Nævius in ſsiſstem. ad dict. cap. 1. quid ſsit inveſstitura. Quibus de iure noſstro cõventit tex. omninò videndus, in l. 4. tit. 16. part. 4. ubi Greg. Lopez.

In quorum imitationem,

^† in noſstris Commẽdis, loco abuſsivæ inveſstituræ, ſsuccedit tituli petitio, & expeditio, quãquam poſst cõceſssionẽ Cõmẽdæ ſsibi factãfactam, quiscurare debet, quoniãquoniam licèt certũ ſsit

^† gratiãgratiam Principis ſsolo verbo fieri, ut |

fol. 392

tetigimus ſsup. hoc lib. cap. 4. in fine, & latè oſstendunt plures, quos refert Flamin. Pariſs. in tract. de reſsign. benef. lib. 10. cap. 1. num. 1. & ſseqq. & cap. 5. ex num. 2. Adhuc tamẽtamen conſstat ante expeditionem litterarũlitterarum gratiam dici informem, & imperfectam, & quaſsi ſsolùm in utero exiſstentem, & veluti ſsub ea conditione conceſsſsam videri, ſsi litteræ expediantur.

^† Ante quarum expeditionem titulus canonicus nõ datur, nec ulli beneficium adiuducari ſsolet, ut docent Scribentes in proœm. Clemen. §. nunc igitur, & ſsup. reg. Cancell. de non iudicando iuxta formãformam ſsupplicationis, Rota deciſs. 458. aliãs 20. in tit. de conceſsſs. præb. in novis, Gigas cõſs. 15. 26. & 51. & plrimi alij apud Flamin. ubi ſsup. ex n. 6. Maſscard. de probat. concluſs. 845. & concluſs. 1388. & Nicol. Garc. de benef. patt. 4. cap. 2. num. 33. & ſseqq. & nõnon ſsolùm in gratijs beneficialibus, verùm & in alijs tractant, & profequùtur Alex. conſs. 107. vol. 7. Molina de primog. lib. 2. cap. 7. ex num. 52. al ter Molina diſsput. 599. Mieres de maiorat. 1. part. q. 62. num. 1. & 4. Cevallos de violentijs 2. part. q. 45. Thom. Sanchez de matrim. lib. 8. diſsput. 29. num. 2. Peregrin. de iure fiſsci, lib. 5. tit. 2. num. 13. Mantica deciſs. 185. num. 10. Vincent. de Franch. deciſs. 162. & ibi eius Additio, Rovitus in pragm. de feudis, pag. 189. n. 2. & latiùs in pragm. de ſsuſspẽſsione & revocat. gratiar. per tot. pag. 464. & noviſssimè D. Valençuela conſs. 104. ex num. 11. val. 2.

Quod adeò verum eſst,

^† ut licèt olim ex ſsola ſsupplicatione ſsignata poſsſseſssio beneficij, vel Epiſscopatus capi poſsſset, & ſsoleret, hodiè ex novis Pontificum conſstitutionibus contrarium practicetur, & capiens poſsſseſssionem, ex ſsola ſsupplicatione, dicitur intruſsus, & inhabilis redditur, ut teſstatur Gigas in epitome de intruſsis. num. 38. Burſsat. Conſs. 393. num. 21. & Flamin. ubi ſsup. num. 20. & 21. Et hoc ipſsum in

^† feudis procedere docet tex. & ibi gloſs. Iacob. de Belviſso, & Laudenſs. num. 12. & 13. in d. cap. 1. quid ſsit inveſstitura. Nam nuda inductio in poſsſseſssionem ſsine titulo nõnon valet. 1. nunquam nuda 31. D. de acq. rer. dom. & ſsequitur Iacob. de Sancto Georgio in tract. de feudis, verbo Inveſstivi talem, & alij apud Roſsenthal. d. cap. 6. concl. 1. litt. C. & D. Et idem in noſstris Cõmendis ſservari videmus, ut tradit Anton. de Leon in tract. de confirm. Reg. 1. part. cap. 11. num. 20. & ſseqq. & cap. 17. num. 1. ubi tractat, quâ formâ earun tituli expediri ſsoleant.

Qui quidem

^† regulariter originales præſsentari debent, ut quis eorum virtute poſssit Commendæ poſsſseſssionem apprehendere, arg. tex. in l. ult. C. de edict. Divi Adriani, & eorũeorum, quæ in ſsimili circa petendam tenutam maioratuum latè ſscribit Molina lib. 3. cap. 13. num. 47. & Paz de tenuta, 1. part. cap. 26. Quamvis non inficier

^† ex cauſsa, ut ipſsi ijdem Auctores reſsolvunt, etiam tranſsumtum admitti poſsſse, quod fidẽfidem faciat, & qualitates, & requiſsita habeat, quæ adducit Craveta de antiq. temp. 1. part. limit. 4. num. 33. Covar. in pract. cap. 21. num. 2. Paz ubi ſsup. num. 9. Maſscard. de probat. concluſs. 711. & latiſssimè D. Ioann. del Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 16. & loquens in materia beneficiali, Flamin. d.q. 1. n. 18. & 19. Vbi notabiliter inquit,

^† quòd licèt ſsumtum de regiſstro ſsupplicationum ſsignatarum, fidem non faciat in iudicio, ut per Roman. cõſs. 336. num. 5. Bellam. deciſs. 252. ſsecus ſsi extrahatur de regiſstro litterarum Bullatarum, nam tunc fidem facit, ut per eundem Bellameram deciſs. 621. Rota deciſs. 18. de præb. in antiq. Butr. conſs. 2. num. 3. mandoſs in reg. Cãcell. de non iudic. iuxta form. ſsupp. q. 6. num. 2. cum ſseqq. & Bellencin. in tract. de charit. ſsubſs. q. 113.

Atque hæc

^† actualis apprehenſsio poſsſseſsſsionis Commẽdæ, virtute dicti tituli facta, poterit dici propria eiuſsdem Commendæ inveſstitura, iuxta ea quæ de feudis tradidimus. Nã licèt aliàs

^† ubi agitur de ſsucceſssione eius in filium, vel alium legitimum hæredem continuanda, ipſso iure ex miniſsterio legis in eũeum, abſsque alio facto, transferatur poſsſseſssio, ſsicut & in maioratus ſsucceſssione contingit, ut infra latiùs dicemus, & tradit Matienz. in 1. 8. gloſsſs. 2. num. 16. & 17. tit. 10. lib. 5. recop. & D. Valenç. conſs. 83. num. 19. & ſseqq. Hoc tamen in nova Commenda non procedit, ſsicuti neque in novo feudo, in quo

^† receptior ſsententia eſst, tituli traditionem, ſsive abuſsivæ, & cæremonialis inveſstituræ conceſssionem, non excuſsare, quin poſsteà actualis poſsſseſssio capiẽdacapienda ſsit, quia propriè loquendo illa inveſstitura non eſst poſsſseſssio, fed potiùs cõtractuscontractus, ſsive negotium, aut titulus, cuius virtute debeat peti, & fieri trãſslatio, & apprehenſsio poſsſseſssionis, ut ex communi multorum opinione tradit Vulteius in tract. de feud. cap. 7. num. 9. Scheneiduinus eod. tract. part. 4. num. 19. & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Iul. Clarus, §. feudum, q. 26. num. 1. deciſs. Cameræ Imper. 13. num. 31. lib. 2. & Roſsenthal. d. cap. 6. concluſs. 1. litt. C. & concluſs. 2. litt. D. qui dicit eſsſse ad hoc

^† tex. rotundum, & expreſsſsum in cap. 1. de conſsuet. rect. feud. per quem omnes dicunt, quòd feudum ſsine inveſstitura non conſstituitur, & eam eſsſse ſsolum, & unicum modum feudi conſstituẽdi, & acquirendi.

Et potuit etiam allegare gloſsſs. in d. cap. ex ore, de his, quæ fiunt à maior. part. Cap. cuius meminit Schrader. in eod. tract. de feud. p. 5 |

fol. 393

cap. 2. & Prateium, Oldendrop. & Kalinum d. verb. Inveſstitura, ubi benè notant, titulum, ſsive abuſsivam inveſstituram, aliquo modo

^† inſstar bonorum poſsſseſssionis per Iudiem decretæ obtinere, quæ & ipſsa non dat poſsſseſssionem corporalem, fed folùm viam ſsternit, ut peti, atque apprehendi poſssit, 1. 3. §. bonorum, D. de bonor. poſsſs. 1. facta 63. §. quod ſsi conditio, & ſseqq. D. ad Trebell. undè ab Auctoribus Græcis ecclog. 4. tit. 1. C. 1. diffinitur: Auctoritas, formula, titulus, quo nanciſscimur actiones hæreditarias, ut benè notat Gothofr. in d. §. bonorũbonorum, Oldèdorp. de action. Clauſs. 5. act. 6. & Cuiac. lib. 4. obſs. cap. 15. & eis addo Greg. Lopez idem in feuorum materia notantem, in

^† l. 4. gloſsſs. 6. tit. 30. part. 3. Et tex. à nullo perpenſsum in. 1. 5. tit. 30. partita 3. ibi: Pero aquellos que tienen à feudo algun heredamiento, ò han ende el uſsufructo dello, ò lo tienen à cenſso dando coſsa cierta por ello cada año, ſsi fueren apoderados de aquellos heredamientos, ganan la poſsſseſssion dellos: & proſsequitur latè Martin. Magerus in tract. de advocat. armata, cap. 18. num. 58. & ſseqq. ubi quòd tails inveſstitura eſst unicus modus feudi conſstituèdi, & eſst ſsignum feudi neceſsſsarium.

Quæ praxis, etiam in beneficijs Eccleſsiaſsticis obſservatur.

^† Nam licèt exſsola canonica inſstitutione facta à Papa, vel Ordinario, quæ tituli inſstar obtinet, acquiratur ius proviſso in beneficio, abſsque traditione poſsſseſssionis. eiuſsq́ue apprehenſsione, ut probat tex. in cap. ultim. & ibi Ancharr. Gemin. Franc. & alij, de præb. lib. 6. gloſsſs. in. cap. penul. verb. Collatio, eod. tit. & lib. & eſst communis omnium Doctorum opinio, quam pluribus relatis reſsolvit Covarr. lib. 3. var. cap. 16. num. 1. Flamin. Pariſsius dict. tract. de reſsign. benef. lib. 10. q. 6. ex num. 1. illud tamen ius non eſst firmum, & efficaxante apprehenſsionẽ poſsſseſssionis, ut ſscriptum reliquit Rebuff. conſs. 186. n. 18. & probat tex. & DD. in cap. ſsi tibi abſsenti, de præbend. in 6.

Et cùm hæc

^† ſsit quid facti, & corporalis requiratur, 1. denique, D. ex quibus cauſs. maiores, cum ſsimilibus, ad neminem tranſsit, ſsi non ſsit per eum corporaliter apprehẽſsa, l. cùm hæredes, D. de acquir. poſsſs. Atque ideo non tranſsfertur per ſsolam collationem, cap. cùm Bertoldus, de re iud. Rebuff. ubi ſsuprà, & in praxi, tit. tequiſsit. ad collat. num. 22. & tit. de permut. num. 18. in fine, Pariſsius conſs. 96. num. 3. vol. 4. Covarr. d. cap. 16. verſs. Eſst tamen, Flamin. d.q. 6. ex num. 3. Qui hinc benè

^† inferunt proviſsum non poſsſse adminiſstrare in beneficio ſsibi collaro, neque fructus percipere ante apprehenſsam poſsſseſssionem, ut per Abb. in cap. tranſsmiſsſsa, col. 3. de elect. Capell. Tholoſs. deciſs. 443. & ibi additio, Millius in repert. verb. Poſsſseſssio beneficij, Feder. de Senis conſs. 234. Francus in cap. eum qui, de præbend. in 6. Rebuff. de pacif. poſsſs. n. 234. & 251. & communis, de qua teſstatur Selva de benef. 2. part. quæſst. 15. Ripa reſsponſs. 31. lib. 2. Cardin. Pariſs. conſs. 5. num. 21. & 22. & conſs. 38. num. 7. cum ſseqq. vol. 4. Quia

^† poſsſseſssop eſst, quæ cauſsat fructuum acquiſsitionẽ, ut per gloſsſs. in 1. 3. §. ex contrario, D. de acquir. poſsſseſsſs. ubi poſst Bart. idem colligunt Paul. Caſstrenſs. num. 2. Iaſs. num. 34. l. uſsufructuarius, in princip. D. de uſsufr. gloſsſs. in l. quæſsitum, D. de acq. rer. dom. Gratus reſsponſs. 153. num. 5. lib. 2. & D. Valenç. conſs. 69. num. 187.

Sed ad hunc

^† Commendæ titulum, de quò loquimur, expediendum, & poſsſseſssionem capiendam, nullam planè ſschedulam invenio, quæ tempus præfigat, quamvis alias ad petẽdampetendam declarationem ſsucceſssionis, ſsint plures quæ ſsex menſses ſstatuunt, ſsub pœna amiſssionis fructuum, ut ſsuo loco dicemus. Et quidem ſsi in hoc adinſstar beneficiorum Eccleſsiaſsticorum procedere velimus,

^† in eis etiãetiam nullum tempus in iure præfixum eſst, intra quod acceptari debeant, cap. ſsi tibi abſsenti, de præbend. in 6. ubi Gemin. num. 3. & Philip. Franc. num. 5. & ſseq. Flamin. Pariſs. de reſsignat. benef. lib. 12. q. 12. num. 5. Imò neque ad acceptandum quifquam compelli poteſst, ut videtur probare tex. in. l. 1. C. ut nemo invit. & Riminald. Iun. qui de communi teſstatur, in princip. Inſstit. de donat. num. 670. Sed tamen per triennium nõ acceptando collationem, cenſsetur quis tacitè renuntiare iuri ſsibi competenti, & illo privatus manet, & eiuſsmodi ceſssio eſst eiuſsdem effectus, ac expreſsſsa repudiatio, ut in facti contingentia reſspondit Socin. Sen. in l. 2. D. de leg. 1. Socin. Iun. ibid. num. 102. Rebuff. conſs. 186. num. 2. Flamin. ubi ſsup. lib. 10. q. 8. num. 17. & 18. Quia in

^† iure ſsunt paria renuntiare tacitè, vel expreſssè, cap. quàm periculoſsum 7. q. 1. Rebuff. in rep. Rubr. de reſscript. pag. 517. col. 2. & in cap. extirpandæ, §. qui verò, verſs. Quartò habetis, de præbend. Riminald. in. l.l. C. qui admitti, num. 231. & ſseqq. & in caſsu noſstrarum Commendarum loquens D. Valẽçuela conſs. 83. num. 46.

Si verò à feudorum cõſuetudineconſuetudine exemplum petamus,

^† in eis quidem annus, & dies aſssignatus eſst vaſsſsallis ad petendam renovationem, & faciendam recognitionem feudi antiqui, de quo iam fuerant inveſstiti, ut in cap. 1. quæ fuit prima cauſs. benef. amitt. ubi omnes DD. & innumeri alij apud Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 6. concluſs. 30. per total, ubi litt. B. notat quòd

^† cùm hoctempus à lege præſcriptũpræſcriptum ſsit, illud pro homine interpellat, & in mora con|

fol. 394

ſstruit abſsque alia hominis interpelatione, l. magnum, & ibi plenè Scribentes, C de contrah. cõmmitend. ſstipul. l. 2 C. de iur. emhy. cum alijs, quæ latiſssimè adducit noſstcr. D. Pichard in repeat. de mora. n. 67. & ſseqq. Et Ego dum Salmanticæ eundem tractatum relegerom ann. 1608. cap. 3. per totum. In

^† ſseudo autem de novo conceſsſso, de quo quis abuſsivè fuerit inveſstitus (qui eſst propriè caſsus. de quo agimus) nullam certum tempus ad petendam propriamm & veram inveſstituram, hoc eſst apprehendendam poſsſseſssionem, & fidelitatis iuramentum faciendum, præſscriptum eſst, ſsed ſsi dominus promiſssione feudi, aut inveſstitura abuſsivâ factâ, vaſsſsallum, ter, invevtituram pollicendo, citare fecerit, ipſse contumax emanferit, vel comparens iurate noluerit, feudo ſsine alia anni expectatione privari poteſst, vel quod idem eſst, ſsi ad illud poſsteà petndum accedat, per exceptionem excludi. Quæ citationes ſsebtem, vel decem dierum intervallo, vel alio, arbottio iudicis æſstiomando, fieri debent, ut probat tex. in dict. cap. §. eſst, & alia quæ ſsit prim. cau, benef. amitt. & ibidem præter antiquiores alios Eguin, Baro, Hottoman, & Cuiac, & tercenti alij. quos refert, & ſsequitur Schrader, in tract. de feud. 5. part. cap. 3. num. 8. & Roſsenthal. d. cap. 6. concluſs. 43. per totam.

Quibus ego addo Menochium, ominino videndum, in tract, de arbitrar, caſsu. 582. Vbi agens de

^† negligẽtianegligentia eius, qui priore loco impetraverit ſsibi de beneficio provideri, & quomodo ei noceat? refert aliquorum opinionẽopinionem, qui hanc neglientiam ex lapſsu anni cognoſsci voluerunt, argum, tex, in cap, plerunque, de reſscript. maximè ſsi alijs beneficium poſst anni lapſsum iam ſsit collatum, nec res ſsit integra, & aliorum, quiſsolum curſsum ſsemeſstrem requirunt, arg, tex. in cap. 2. de conceſss præbend. cap, licèt, de ſsupplen. neg. Prælat. cap. ex tuæ, de Cler. non reſsid. l Sancimus, C. de appellat, cum alijs. Et tandem concludit, hoc prudentis iudicis arbitrio relinqui. cùm iure diffinitum non ſsit, nec diffiniri potuerit, eò quòd ex varijs circunftantijs negligentia probari, vel excuſsari poſssit, & tunc non eſsſse excuſsabilẽ, quãdo in ipſsa conceſssione præfiditur terminus, puta unius menſsis, vel poſsteà â concedente monetur impetrans, ut faciat ſsibi provideri. Nã tunc i elapo eo termino non curavit proviſsonẽ, negliens convincitur, ur docent glof. & DD, in Clem. unica. de conceſss. præb. Geminian. in cap, tibi qui. col. 4. de reſscript. num. 6. Abb, Felin. & alijs in cap, Capitulum Sanctæ Crucis, eod, & Decius in cap. ſsi autem, num. 4. eod. tit. ubi docet negligentiam probari per lapſsum termini, quod latiùs etiam proſsequitur Maſscard. de probat. concluſs. 1093. & Pacian. eod. tract. cap. 51. num. 49. patre. 1. Vndè Ego

^† noſstris Cõmẽdis idem practicandum eſsſse concludo, & ad lites, & dilationes vitandas Proregibus, & Gubernatoribus conſsulerum, ut in conceſssinonibus Commẽdarum terminis electis præfigerent, intra quẽquem ſsub pœna privationis titulum Commendæ expedire, & corporalem poſsſseſssionem eiuſsdem ſsumere teneantur. ac fidelitatis iuramentũiuramentum præſstare, quoniam re verâ non oportet,

^† ut hoc diutuis ſsit in ſsulpenvo, quemadmodum in ſsimili caſsu loquens de uſsucapione, in quit luſstin, in princ, Inft, de uſsucap. ibi; Ne rerum dominia eſsſsent in incerto; & magis in terminis, de accptatione, vel repudiatione Cõmendæ, quæ alicui ex legis ſsuccesione defertur, tradit Matienzus in l. 8. tit. 7. lib. 5. recop, gloſsſs. 2. num 16. D, Valenç. d. conſs. 83. num. 146. & latiùs dicemus infra cap, 16. num. 58. & ſseqq.

Ad apprehendendam autem

^† Commendæ poſsſseſssionem, mandatum procurarium ſsufficere, nemo eſst qui ambigat, cùm & hoc in beneficijs, & feudis ſsuffciat, & quotidie practicetur, ut cũcum cõmunicommuni teſstatur Covar. lib. 3. var. cap. 16. num. 8. verſs. Poſsſseſssio autem beneficij. & Flamin Pariſs. d. tract. de reſsign. benef. lib. 10. q. 6. num. 9. & ſseqq & pleniùs Roſsenthal. ubi ſsup. cap. 3. concluſs. 9. & 10. qui ad hoc in feudis allegat tex. expreſsſsum in cap, 1. §. ſsed utrum per quas perſs. fiat inveſst. & §. itẽitem ſsciendum, de nat, feud, Sed

^† hoc mandatum ſspeciale eſsſse debere, nec ſsufficere generale, etiam cum libera, ipſse idem Flam, de beneficijs loquens, contra alios aliter tenetes concludit, ſsed fendis acquirendis contraium docere videtur Roſsenthal. D cap. 3. concuil. 10. in fine, reſsolvens feuda nobis acquiri poſsſse per eas omnes perſsonas, per quas aliæ res acquiruntur, quamvis iurare ſsine ſspecipli mandato validè nequeant, ut idem latiùs tractat cap. 6. q. 63. & Nos dicemus infrà cap. 23.

Sed eſst quæſstionis,

^† qualiter hæc poſsſseſssio Cõmẽdæ ſsumi debeat? Et cõſtatconſtat, neminẽ propriâ auctoritate illam apprehendere poſsſse. ſsed coram Prætore provinciæ, ubi Commenda ſsita eſst, compararare debere, & ibi titulum exhibere, eamq́ue de manu eius iudicialiter capere, quia aliter violentus poſsſseſsſsor. & ſsecundùm multorum opinioniem intruſsus iudicabitur. ur aliàs in beneficijs, poſst Abbat, docent communiter Scribentes, in cap. tranſsimiſsſsa, de elect, & in cap. cùm vaniſsſsem, de reſst. ſspol. Dynus in reg, 1. & Anchar, in reg, ſsine poſsſseſssione, de reg, iur. lib. 6. Millius in repert, verb. poſsſseſssio beneficij, alios plures allegat, d. lib. 10. de reſsign benef, q. 6. ex num. 27. ubi de communi ſstylo, & praxi Romana Curiæ teſstantur, Et

^† in |

fol. 395

feudis idem procedit. quoniam propriam eorum inveſtiturãinveſtituram de manu domini vaſsſsallus capere debet, vel alterius, cui ipſse commiferit. niſsi fortè præcendens cęremonialis inveſstitura fiat in ipfo feudo, vel oculis ſsubiect, argum, l. clavibus, D de contrahenda emt. l. quod meo. §, ſsi per venditorem, D, de acq, poſsſs. vel ſsi dominus, impropriè inveſstiondo, utatur verbo dandi, aut tradendi: vel alijs ſsimilibus videri poſssit licentiam vaſsſsallo conceſssiſsſse. poſsſseſssionem vacuam propriâ auctoritrate ingerdi, arg l. prædia, D de acq, poſsſs, & eorum quæ tradit Albarot. per tex. ibi in cap, 1 quit ſsit inve ſstit. tex. & DD. in cap. 1. de conſsuer. rect. feud. cap, 1 quib. mod. feud. conſst, cap. 1. §. 1. de natura feud, cũcum alijs, quæ notant Oldendor, Prateius, Kalin & alij, de verb, iur verb. Invest. & latè. & optimè Roſsenthal in d. tract. de feud cap. 6. concluſs. 1. & 2.

Solent autem Prætores

^† in uno Indo nomine aliorum & præfertim in Caziquo. Cõmendatarijs Commendarum poſsſseſssionẽ dare, quod quidem ſsine difficultate non procedit, Nam cùm cõmenda quid univerſsale ſsignificet, & ex diſstinctis iuribus, & corporibus conſstet, videtur neceſsſsarium eſsſse, ut in omnibus poſsſseſssio ſsumatur,

^† quoniam facti magis eſst, & in eo conſsiſstit. ideòq́ue dici nequit ampilùs poſssideri, quàm facto ipſso apprehenſsum ſsit, ut per tex. & DD in l. 1. §. ſsi vir uxori, D. de acquir. poſsſseſs, & in d. cap. 1. quid ſsit inveſst, cum aijs, quæ copiosè adducit Tiraqual. de retract, lignag. §. 36. gloſs. 3. num. 11. Roſsenth, d cap. 6. concl. 14. & Ioan. Gutier. lib. 3. practic. q. 64. cum. 14.

Sed nihilominus contrarium defendere poſsſsumus, & debemus; nam

^† quando hæc nomina univerſsalia ita ſsehabeant, ut pars ã toto non differat, ſsed potiùs totum ex ſsuis partibus confletur, & integretur, ſsufficit petere totius corporis univerſsalis poſsſseſssionem & apprehẽdere unam eius rem, vel partem nomine aliarum & ſsub hac parte apprehenſsa tanquam toto, reliqua, ut membra, & partes totius continentur, quemadmodum fundi parte apprehansâ, totius poſsſseſssionem apprehẽſsam & acquiſstam in iure proditum eſst, l. 3. in princ, ubi Bart, Iaſs, & reliqui, D de acq. poſsſs. ibi: Sufficit quamlibet partem eius fumdi introire, dũdum mente, & cogitatione hac ſsit, ut fundum uſsque ad terminũ velit poſssidere. l. vulgaris eſst quæſstio 21. D. de futr. ibi: Nam & qui qurem alicuius tetigit, inquit Trebatius, totum eum videri, tetegiſsſse, l reſstitura in princ. D. ad Treb. ibi: Si fortè poſsſsus eſst hæres poſssideri res hæreditarias, vel totas vel alijquas illarum, ubi gloſsſs. verbo IllarũIllarum, & Andreas de Ifernia in d. cap. I quid. ſsit inveſstit., ubi ex his concludit

^† apprehensâ unius feudalis poſsſseſssione, apprehendi & ominium alirum, quæ ſsunt eiuſsdem feudi, ita fuiſsſse iudicatũiudicatum a maximis Iuriſsperitis, & idem tùm in ipſso feudo, tùm etiam in poſsſseſssuione prædij, caſstri & ſsimilium, tenent pluribus relatis Miſsyng. cent. 3. obſs. 39. Gail obſservat. 129. num. 6. & 7. lib. 2. Tiraquel, ubi ſsupr, num. 2. Menoch, de adipiſscend, rem. 3. n. 281. & ſseqq. Vivius lib, 2. comm. opin 229. n. 2. Miſsying, reſsponſso. 28. n. 15. Vveſsemb. conſs, 1. num. 51. par, 1. Roſsenth. d, concluſs. 14. num. 5 & in notis litt. B & G. & loquens. de poſsſseſsione rerũrerum maioratus Gutierr, ſsup Molin, lib. 1. cap. 26. in fine, Parlador, in ſseſsquicent, diff. 26. §. 1. num. 4. & 5. latisſssimè inſsignis noſster D, Ioan. del Caſstillo, nunc cùm hæc prælo mãdamus, nõnon ſsine gravi Reipub. littetarię iactura. nobis ereptus in 7. tom, ſsuar. controverſs. ſsive de tertijs, cap. 15. ex num. 15. ad 29.

Et de poſsſseſssione

^† beneficij, & quòd corporaliter capta in aliqua euis re, vel parte, cẽſseatur apprehanſsa omnium rerum ad beneficuim pertinentium, Bart & Aretin, inl, cùm ſsuper, col. 4. de cauſs. poſsſseſsſs, & propr. Bertachin in tract. de Epiſscop. 1. part. q. 566. Lambert, de iur patron. lib. 2. part. 3. q. 11. artic. 9. Covarr. lib. 3 var. cap. 16. verſs. verùm, Flam Pariſs d. q. 6. num. 53. Perez. de Lara de anni verſs. & Capollanijs lib, 1. cap. 10. à num. 5.

Et hoc, ultra ſsupra dictos certiùs redditur ex eo, quòd etiam in

^†petitione hæreditatis, vel alterius iuris univerſsalis, & in decreto, iu dicis eius poſsſseſsionem decernetis, non eſst neceſsſsaria eorum ſspecialis expreſssio, nt per gloſsſs. mag. in cap. 2. verbo In univer ſsalibus, de lib. oblat. & ibi Socin, num. 17. & probat expreſsſsa l. 26. tit part. 3. Que abond que digu, que demanda los bienes que le perteneten, porque es heredero, y no ha parque nombrar cada una coſsa de aquellos bienes ſseñaladamente.

Item ex eo, quòd quamvis ſsuprà dicta adeô certa, & vera non eſsſsent, cùm

^† tamen in hoc Regno pluribus ab hinc annis vigeat conſsuetudo dandi poſsſseſssionem Commendarum, ſsub prædicta forma, hæ efficit, ut ſsufficiat ficta traditio, quæ fit intervantu alicuius rei, nomine aliarum, cap. 2 ubi, Abb. de conſsuet. optimè idem Abb. in cap. cùm aliquibus, num 9, de re iud, cum declaretionibus traditis à Gutier. ubi ſsub, & Greg, Lop, in l, 2 tit. 30. par. 3. Vbi docet

^† valere ſstatutum, vel conſsuetudinem, ut poſsſseſssio poſssit in aliquem transferri ſsine corporali apprehenſsione.

Vtrvm autem hæc poſsſseſssio,

^† quæ à Cõmendatarijs apprehenditur, ſsit civilis, & naturalis ſsimul, vel naturalis tantùm, nunc nobis inquirendum reſstat, Et tãtùmtantum naturalem eſsſse, ſsuaderi poteſst, tum ex ipſsarum Commendarũ |

fol. 396

natura, & origine, de qua dixi ſsuprà cap. 1. & 2. quæ requirit, ut directum dominium earum penes Regem maneat. Cùm etiãetiam ex fendorum exemplo,

^† in quibus eb eandem rationem videmus dominium feudi, mediante vaſsſsalli perſsonâ, civiliter poſssidere, ipſsum autem vaſsſsallũ naturaliter tantùm, ut notat gloſs. in 1. ſsi ut certo, §ſsi duobus vehiculum, D. commod. & in l. 3. §. ex contrario, D. de acq. poſsſs. Greg. Lopez in 1. 4. gloſsſs. 3. q. 1. in fine, & col. 5. poſst princ. & iterum in 1. 5. tit. 30. p. 3. ubi adducit aliud ſsimile de conductore ad longum tempus, & de ſsuperficiario, iuxta gloſsſs. in l. ſsi quis ante 10. verbo Noviſssimè, D. de acq. poſsſseſsſs. & ni l. 1 & fin. D. ſsi ager vectigal. & in 1. 1. §. quod autem, D. de ſsuperficieb. Et eandem ſsententiam probat text. in cap. 1. in fine, in quibus cauſs. feud. amitt. Iaſs. in. 1. clam poſssidere, §. qui ad nundinas, num. 37. D. de. acq. poſsſs. Paul. Caſstrenſs. in l. 1. in princip. num. 16. & in d. 1. 3. §. ex contrario, num. l.D. de acq. poſsſs. & innumeri Conſsulentes, & Feudiſstæ, quos refert Roſsenthal. dict. tract. de feud. cap. 7. concl. 60. ſsub litt. N. cap. 8. concluſs. l. per totam, & cap. 12. concluſs. 12. n. 38. & 46. ubi reſsolvit, apud omnes eſsſse communem, & concordem iſstam doctrinam, & ex ea infert

^† dominum directum ratione huius civilis poſsſseſssionis, quam per vaſsſsallum retinet, poſsſse, ſsi in ea turbetur, interdictis poſsſseſsſsorijs, & alijs remedijs uti, dummodò priùs eãdem poſsſseſssionem animo, & corpore adeptus fuerit,

^† quia civilis poſsſseſssio nunquam naſscitur, niſsi priùs habitâ naturali, ex communi, & magis vera Bart. doctrina in d. §. qui ad nundinas, quam reiectâ communiori alterâ, quæ docet, aliquando poſsſse dari civilem ſsine naturali, reſsolvit Iaſs. ibid. num. 40. & ſseqq. de quo ultra Scribente ibidem, videnda ſsunt, quæ latè diſsputant Ripa in l. 1. colum. fin. D. de acquirẽd. poſsſs. Sylvanus conſs. 55. n. 22. Corraſs. in Rub. de acq. poſsſs. num. 4. & 5. Tuſschus litt. P. concl. 406. Mindanus de mater. poſsſs. cap. 4. D. Greg. Lop. Madera, Regius Conſsiliarius digniſssimus, lib, ſsingul. animadverſs. iur. civil. cap. 27. Raudenſsis de analogis, cap. 15. num. 160. ubi in quod differat naturalis à civili, & eruditè noſster D. Anton. Pichard. in princip. tit. Inſst. de interdict. art. 3. & 4. & D. Melchor de Valencia, Granatenſsis Senator meritiſssimus, in illuſstr. iur. tract. 2. cap. 3.

Quod ſsanè in noſstris Cõmendis multò certiùs admittendum videtur,

^† cùm ſsui initio, & noſstris etiam temporibus, ſsolùm in depoſsitum dentur, & dari dicantur, ut & earum nomen oſstendit, & latiùs dixi ſsupr. cap. 1. & 2. Depofitrarij

^† autem, nec naturaliter, nec civiliter poſssideant, ſsed nudam tantùm detentionem habeant, l. licèt, D. depoſsiti, l. rei commodatæ D. commod. cum traditis à Baet. in. l. ſsi quis in tantam, C. undè vi, Menoch. de retinend. poſsſs. remed. 3. num. 93. & latiſssimè D. Ioann. del Caſstillo lib. 3. controverſs. cap. 16. à num. 16. Borrello in ſsumma deciſs. 2. part. tit. 37. Paz de tenuta cap. 10. num. 29. & ſseqq. Vincentio Carrocio in tract. de depoſsito, q.

Sed his non obſstantibus magis certum eſsſse puto

^† Commendatarios, licèt reſspectu dominij directi ipſsarum Commendarum, quod penes Regem reſsidet, ſsolùm naturalem poſsſseſsſsionem, vel detentationem habere videantur ex ſsuprà relatis, reſspectu tamen utilis, quod in eos tranſsit, per conceſssionem Commendæ ſsibi factam, naturaliter ſsimul, & civiliter poſssidere, quod ſsatis oſstendunt plures Regiæ ſschedulæ, quas adduxi ſsup. d. cap. 2. num. 20. quæ pleno ore proprietatis, & poſsſseſssionis verbis in eiſsdem Commendis utuntur. Et eſst bonum ſsimilo,

^† quod de uſsufructuario, & emphyteuta tradit Paul. Caſstrenſs. in. d. l. 1. num. 16. D. de acq. poſsſs. docens eos, ultra naturalem poſsſseſsſsionem, cuius dominus civilem habet, habere aliam, quafi civilem poſsſseſssionem, & naturalẽ illius iuris, quæ faciat eos præſscribere illud ius, & alios effectus veræ poſsſseſssionis operetur, quam doctrinam probat etiam gloſst. Bart. Alex. Roman. & Iaſs. num. 17. in l. naturalem, D. de. acq. poſsſs. ubi repetit idem Caſstrenſs. num. 2. Greg. Lopez iu l. 5. tit. 30. part. 3. gloſsſs. 2. & Roſsenthal. d. cap. 8. concluſs. 1. num. 11. & in notis litt. H. ubi docet, idẽidem multò magis procedere in feudatario, ut in ſspecie tradit Iaſs. in d. l. 3. §. ex contrario, num. 44. & ſseqq. D. de acq. poſsſs. & communis aliorum, quàm plurium authoritate ſsuffulta, quos ipſse Roſsenth. pleniſsſsimè congerit in eadm litt. H. & iterum cap. 12. concluſs. 12. num. 1. & ſseqq. ubi his cohærẽter pertractat,

^† qualiter vaſsſsallus poſsſseſssionẽ ſsemel feudi nactus, omnes reales actiones dominis utilibus competentes, rectè exerceat, adeòq́ue realiter inveſstitus feudum à quolibet poſsſseſsſsore utiliter vindicare poſssit, etiam ab ipſso domino. Et hùc pertinent,

^† quæ in feudis communi ore DD. advertant, nimirũnimirum feudatarium eſsſse, veluti Procuratorum domini in rem propriam, ut pluribus relatis benè obſservat Ioann. Franciſscus à Pote de poteſst. Proreg. fol. 207. n. 5. & fol. 69. n. 12. Vbi

^† quòd feudum eſst homo mutus, & pro eo dicitur loqui feudatarius, qui eſst veluti pica, & organũ quod pariter ad uſumfructuariũuſumfructuarium, qui noſstris etiam Commendatarijs ſsimilis eſst, ſsolitâ allegationum copiâ transfert D. Ioann. del Caſstillo in tract. de uſsufruct. cap. 20. n. 1. & ſseqq. & vide quæ infrà aliud agens congeſssi, cap. 29. n. 67.

CAPVT XIV. De omnimoda Commendarum alienatione prohibita, & an, & quatenus renuntiari, praescribive possint, aut in collationem, transactionem, vel compromissum deduci?

CAPVT XIV. De omnimoda Commendarum alienatione prohibita, & an, & quatenus renuntiari, præſscribivè poßint, aut in collationem, tranſsactionem, vel compromiſsſsum deduci?

fol. 397
SVMMARIVM CAPITIS Decimiqvarti.

1 COmmendatariorum ius perſsonale est, & ideò inalienabile.
2 Perſsonalia quæ ſsunt, ad alios trãsferri non poſsſsunt.
3 Iuris publici forma & diſspoſsitio privatorum factis, vel pactis mutari non poteſst.
4 Commendatariorum curæ ſsalus Indorum iniungitur & hoc ipſsi alijs demandare non poſsſsunt.
5 Homo homini præſstat, nec æqualis eſst omnium induſstria, ingentum, aut conditio.
6 Commendarum venditionem, & omnimodam alienationem graviter prohibent plures ſschedulæ Regiæ, quæ referuntur.
7 Vſsusfructus nec vendi, nec cedi poteſst alij, quàm domino proprietatis.
8 Emphyteuſsis perditur, ſsi alienetur irrequiſsito domino directo.
9 Bona fideicommißo, aut maioratui ſsubiecta, alienari non poſsſsunt.
10 Feuda nullo modo invito domino alienari, nec cedi poſsſsunt, & de pœnis contrarium tentantium, & tabellionum.
11 Vaſsſsallus etiam in magna fame, vel alia neceſssitate conſstitutus, nõnon poteſst alienare feudum, nec eius poſsſsesionem, & quid ubi adeſst conſsuetudo contraria?
12 Promiſssio ſsola de vendẽdo feudum, an faciat incurri pœnas ſstatutas contra alienãtes?
13 Feudi alienatio nulla ex alia cauſsa, an faciat incurri eius privationem? remiſssivè.
14 Proreges poſsſsunt confirmare venditiones, & alienationes feudorum, ſsecundùm Capicium, qui reprobatur.
15 Commendæ, & Indi commendati, nõnon poſsſsunt locari, muntuari, vel pignori dari, ſsicut nec feuda.
16 Alienatione prohibita, prohibentur omnia, per quæ pervenitur ad illam.
17 Indi liberi ſsunt, & ſsuaviter tractandi, & non vendendi, aut locandi.
18 Adſscriptitus an propter neceſssitatem domini vendi poſssit? remiſssivè.
19 Commendarum ius, & Commmendati Indi, quamvis pignorari non poſsſsint, tributa, ex illis percipienda, poſsſsunt.
20 Pignus prætorium, aut iudiciale poteſst cõtrahicontrahi in rebus alienari prohibitis. L. commodis, D. de re iudic. l. ſstipendia. C. de execut. rei iud. & ſsimiles exornãturexornantur, ibidem.
21 Feuda, ſseu feudorum fructus, capi poſsſsunt in cauſsam iudicati, & idem in maioratibus & Commendis Indorum
22 Pignus, ſsive conventionale, ſsive iudiciale quod contrahitur ſsuper reditibus Commendarum, non potest excedere vitam poſsſseſsſsoris. L. Statius Florus, §. Cornelio Felici, D. de iur. Fiſsci, l. peto, §. prædium, l. unum ex familia, §. quod ſsi talia, l. cùm pater, §. hæreditatem, D. de leg. 2. & aliæ ſsimiles explicantur, ibidem.
23 Feudam ſsi propter delicta confiſscetur, intelligitur pro vita poſssidentis, ſsed eo mortuo tranſsit ad alios vocatos.
24 Alienare prohibitus, potest alienare fructus pro tempore vitæ ſsuæ.
25 Commendarũ fructus ubi capiuntur propter pignus conventionale, aut iudiciale Commendatarij, debet ei relinqui congrua ſsuſstentatio.
26 Commendatarij non poſsſsunt pro debitis civilibus incarcerari.
27 Commendatarij, an gaudeant privilegijs nobilium? remiſssivè.
28 Servitium Commendæ quis præstare debeat, ubi eius fructus creditores percipiũtpercipiunt?
29 Domini ſservitium non poteſst facto vaſsſsali mutari, nec præiudicari.
30 Vaſsſsallus poteſst obligare feudum pro domini neceſssitatibus, & ſservitijs.
31 Feudũ ſsi capiat dominus pro debito vaſsſsali, quando teneatur fructus in ſsortem imputare?
32 Commendæ ceſssio, facta inſscio, vel invito Rege, non valet.
33 Feudum à vaſsſsallo cedi alteri nequit, neque renuntiari, niſsi in manibus domini.
34 Feudum ne in favorem quidem domini, eo invito, cedi & deſseri poteſst.
35 Commendæ fructus, & commoditas cedi potest pro vita poſsſseſssoris.
36 Ius vſsusfructus, maioratus, vel Commẽdæ, & fructuum cõmoditas, diverſsa ſsunt.
37 Vſsumfructum penes alium eſsſse, & penes alterum facultatem fructuum percipiendorum, novum non est.
38 Vſsusfructus est ius, & perceptio fructuum quid facti.
39 Feudi, aut emphyteuſsis proprietas, licèt nõ poſssit alienari, fructus tamen poſsſsunt.
40 Commendarum, & ſsimilium rerum ius inutile eſsſset, ſsi non poſsſset quis de earum fructibus, ſsaltim pro tempore vitæ, ſsive ad libitum diſsponere.
41 Maioratus fructus poſsſsunt confiſscari pro vita delinquentis, non obſstante prohibitione alienandi, & idem in Commendis, & ſsimilibus.
42 Res alienari prohibitæ, regulariter in do|
fol. 398
tem dari poſsſsunt, vel eius cauſsa alienari.
43 Commendæ in dotem dari non poſsſsunt.
44 Dominij translatio ubi prohibetur in re prohibita alienari, tunc neque ex cauſsa dotis alienatur.
45 Feuda regulariter in dotem dari, vel dotis cauſsa alienari non poſsſsunt.
46 Commendam inæſtimatãinæſtimatam benè poteſst mulier nubens in dotem aſssignare, ad matrimonij onera ſsuſstentanda, & idem in feudo, & maioratu.
47 Pater poteſst Commendam, quam poſssidet, filiæ aliàs ſsibi ſsucceſsſsuræ, relinquere, ut cõmodiùs maritetur.
48 Feudum abſsque conſsenſsu domini poteſst alienari per vaſsſsallum immediato ſsucceſsſsori.
49 Pater ſsi Commendam filiæ nupturæ dotis nomine cedat, & poſsteà filium ſsuſscipiat, an ceſssio filiæ facta irritetur?
50 Donatio quantumvis irrevocabilis reſscinditur ob ſsupervenientiam liberorum.
51 Dominium uni conceſsſsum, alteri concedi nõ poſsſse, quandò, & qualiter verum ſsit?
52 Rei dominium alicui applicari, & poſsteà ex ſsuperveniente cauſsa tolli, novum nõnon eſst.
53 Maſsculus conceptus, & natus post delatam feudi, vel maioratus ſsucceſssionem, excludit fœminam admiſsſsam.
54 Pater ſsibi, & filijs feudum acquirens, nullo modo poteſst eiſsdem in eodem præiudicare.
55 Filius hæres patris, qualiter teneatur ſstare ijs, quæ fecit in præiudicum feudi, vel Commendæ, ad ipſsum filium poſst euis mortem pertinentis?
56 Evictionis nomine quem tenet actio, eundẽ agentem repellit exceptio.
57 Tranſsactio, aut compromiſsſsum an, & qualiter ſsuper Commendis, feudis, & maioratibus validè fiat?
58 Commendæ, & feuda, & beneficia admittunt ob dubium litis amicabilem compoſsitionem.
59 Commendæ diviſsio, & partitio ſsuper terminis, aut Indis fieri poteſst, & qualiter obliget ſsucceſsſsores?
60 Diviſsio terminorum non eſst alienatio, ſsed neceſsſsaria deſsignatio, & rei poſssidendæ cognitio.
61 Bona maioratus, vel feudi ex pacto, & providentia, inter liberos nõnon dividuntur, ſsed ad primumgenitum pertinent.
62 Commendæ inter liberos non partiuntur, neque in legitimam imputantur.
63 Commendarum natura, & bona adminiſstratio unitatem deſsiderat, & diviſsionem refugit.
64 Commendarum conceſsio, & ſsucceſssio in non expreſssis iuxta earum naturam iudicari debet.
65 Actus omnis debet interpretari, & regulari iuxta finem, qui eo prætenditur.
66 Commenda quamvis filio non imputetur in legitimam, an imputari poſssit, quod pater erogavit pro ea conſsequenda, vel defendenda?
67 Pater Commendam impetrans, ſsibi priùs, & potiùs, quàm filio ſsucceſsſsuro conſsuluiſsſse videtur.
68 Conſsequenter, ſsive in conſsequentiam, quæ eveniunt, non ſsolent attendi.
69 Filio debent imputari in legitimam ſsumtus, quos pater facit pro Commenda ei acquirenda, vel defendenda.
70 Officia ad hæredes tranſsitoria, quæ parentes emunt, vel relinquunt alicui filio, ei in legitimam imputantur,
71 Commenda ſsi cum perſsona filij finiatur. expanſse factæ pro ea conſsequenda, ei non imputantur.
72 Expenſsæ, quas pater facit in doctoratu filij, vel præbenda Eccleſsiastica ei acquirenda, illi non imputantur.
73 Præſscriptio eſst genus quoddãquoddam alienationis.
74 Præſscriptio in Commendis Indorum, an locum habeat? & quo tempore inducatur contra Regem, & contra privatos?
75 Feudorum præſscriptio qualiter procedat? Cap. 1. §. quid ergo, de inveſst. de re alien. & cap. 1. §. ſsi quis per triginta, ſsi de feud. fuer. controverſs. explicantur, ibidem.
76 Præstatio decennalis, an, & quomodo inducat præſscriptionem in futurum?
77 Iuriſsdictio qualiter præſscribatur contra Regem, & qualiter contra privatos?
78 Præſscriptio obtenta contra patrem Commendæ poſsſseſsſsorem, non nocet eius filio, ex propria perſsona ſsuccedenti, & idẽidem in feudis, & maioratibus.
79 Inſstantia litis an, & quomodo tranſseat in ſsucceſsſsorem Commendæ? & quid in ſsententia, an noceat ei non citato? remiſssivè.

HOC verò ius quod per conceſssionem cõmendæ, & poſsſseſssionis eius apprehenſsionẽ Commendatarijs acquiri retulimus,

^†cùm |

fol. 399

perſsonale ſsit, & ex legis, ſseu Principis indulgentia, ac providentia in remunerationem benemeritorum introductum, & ad unam, vel alteram vitam coanguſstatum, meritò nullãnullam omnino alienationem, vel ceſssionem in favorem alterius factam admittit. Nam

^† quæ perſsonis dantur, & cohærent beneficia, ad alios non tranſseunt, l. non tantùm, D. de liber. leg. l. in omnibus iuris articulis, cum ibi notaris, D. de regul. iur. l. repeti, §. morte, D. quibus modis uſsusfr. amitt. Et

^† privatorum facto, vel pacto, iuris publici forma, vel ſsucceſssio, alijs à lege delata, inverti non poteſst, l. ius publicũ 38. D. de pact. l. teſstamenta, C. de teſstam. l. neque ex Prætorio 17. l. ueque pignus 45. in fin. D. de regul. iur. l. tertia, §. quæ verò, D. de interd. & releg. l. Neratius 20. D. de relig. & ſsum. fun. l. ſsi adrogator, in fin. D. de adoption. cum alijs, quæ adducit Covarr. lib. 2. var. cap. 18. n. 2. Pinel. in l. 1. C. de bon. mater. 3. part. n. 98. Valaſsc. de iure emphyt. q. 49. Ioan. Garcia de nobil. gloſsſs. 6. num. 89. & ſseqq. Gutierr. lib. 2. pract. q. 52. Menoch. conſs. 701. lib. 8. n. 110. Rodriguez de ann. reditibus lib. 2. q. 22. num. 137. Molin. de primogen. lib. 1. cap. 19. & lib. 4. cap. 11. ex num. 9. & latiſssimè Dom. Valençuela conſs. 69. num. 55. 84. & ſseqq. & alter Molina de iuſstit. & iur. tom. 2. diſsp. 478. per totam.

Quibus accedit,

^† quòd cùm initio, non ſsolùm remuneratio quæreretur in his CommẽdisCommendis introducendis, ſsed etiam ſsalus Indorumqui Patronis ad doctrinam, & diſsciplinam cõmittebantur, permittendum nõnon fuit, ut ipſsi facilè id onus à ſse abdicare poſsſsent, & alijs pro arbitrio conferre; cùm nemo

^† ſsit, qui neſsciat, in hoc, & in alijs, non omnes æquales eſsſse, ſsed diverſsum ingenium, & conditionem ſsortiri, l. nemo eſst qui neſsciat, D. de duobus reis, l. inter artifices, D. de ſsolution. cap. ſsi pro debilitate, de offic. delegati.

Et huc reſspiciunt

^† quàmplurimæ ſschedulæ de hac prohibitione agentes, quæ reperiuntur in 1. tom. impreſsſsar. pag. 15. & ſseqq. & ea præcipuè, quæ de ſsucceſssione iſstarum Commendarum agit data Matriti 26. Maij ann. 1536. & alia 5. April. ann. 1552. & caput 29. legum, quas novas vocant, ann. 1542. & alia ann. 1541. quæ ſseverè punire iubent eos, qui Indos ſsibi commendatos vendiderint.

Neque hoc novum, aut inſsolens videri poteſst,

^† cùm ob eaſsdem, vel ſsimiles cauſsas, & rationes, uſsusfructus, in præiudiciũpræiudicium domini proprietatis, vendi, cedi, legari, aut donari alteri nequeat, d. l. repeti, §. morte, D. quibus mod. uſsusfr. amitt. §. finitur, Inſst. de uſsufruct. l. corruptionem, C. eodem, l. 1. & per totum, D. uſsusfructuar. quemdmodũquemdmodum caveat. cum alijs, quæ adduxi ſsup. capite 2. ex numero 12. Et pariter

^† emphyteuſsis, niſsi conſsenſsus domini directi interveniat, 1. fin. C. de iur. emph. cum latè adductis ab Alvar. Valaſsc. in tract. de iur. emphyt. 1. par. q. 4. num. 4. & Aurelio Corbulo in eod. tract. cap. 14. Morquecho de diviſs. bonor. lib. 1. cap. 6. Cornazan. deciſs. Lucenſs. 119. Cevall. q. 326. Necnon etiam

^† bona fideicõmiſsſso, aut maioratui ſsubiecta, quãvis non habeant dignitatem, neque iutiſsdictionem, ut tradunt DD. communiter per tex. ibi in 1. filiusfamilias, §. Divi, D. de leg. 1. 1. fin. C. de reb. alien. non alienand. Greg. Lop. in 1. 43. tit. 5. par. 5. gloſsſs. 3. Anton. Gom. & eius Addition. in. 1. 40. Tauri num. 81. & latiſssimè Molina, & eius Addition. lib. 1. de primogen. cap. 19. per tot. Fachin. lib. 4. cõtrov. cap. 50. & ſseqq. Perez de Lara de anniverſs. lib. 1. c. 5. & Parlador. differ. 18. §. 2. n. 50. ubi hoc adeô verũ eſsſse putat, ut ſsucceſsſsor maioratus poſssit vindicare rem à ſsuo deceſsſsore alienatam, etiã ſsi ipſsius hæres ſsit.

Feuda

^† quoque, quæ magis noſstris Commendis aſssimilantur, neque vendi, aut pretio renuntiari, vel alio modo alienari à vaſsſsallis poſsſsunt, invitis, aut inconſsultis dominis, à quibus ea acceperunt, vel in præiudicium primogenitorum, qui ad illa vocati ſsunt, adeò, ut qui contrarium tentaverit, feudum amittat, & tabelliones, ſsuper hoc ſscripturas conficientes, infames ſsint, & manus abſsciſssione plectãturplectantur, cap. Imperialem, §. prætereà Ducatus, ubi omnes feudiſstæ communiter, de prohib. feud. alien. per Feder. cap. 1. de alien. feud. pater. cap. 1. de prohib. feud. alien. per. Lothar. 1. 10. ubi Greg. Lop. gloſsſs. 2. tit. 26. par. 4. cum alijs, quæ luculenter ſscripſsit Zaſsi. in tract. de feud. par. 9. pag. 80. & conſs. 15. num. 11. & 16. vol. 2. Afflict. & eius Additionator Vrſsillis, deciſs. 112. num. 2. & deciſs. 248. num. 1. & pluribus relatis Iul. Clarus in §. feudum, q. 31. per tot. Vbi num. 11. concludit,

^† hoc etiam obſservari debere, etiam ſsi vaſsſsallus in aliqua magna neceſssitate conſstitutus, aut fame oppreſsſsus reperiatur, Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 22. num. 102. & 150. ubi loquitur de alienatione neceſsſsaria pro ſsatisfaciendis creditoribus, Mareſscot. lib. 1. var. cap. 40. Avẽdañ. reſsponſs. 9. in fine, num. 1. ubi hoc limitat, niſsi cõſuetudoconſuetudo eſsſset in contrarium, IoãIoan. Franc. à PõtePonte in tract. de poteſst. Proreg. fol. 176. & tit. 8. §. 11. per tot. fol. 299. & ſseqq. ubi hoc ampliat, etiam ſsi agatur de ſsola alienatione poſsſseſssionis ſseudi, Cacheranus deciſs. 176. & Rolandus à Valle conſs. 3. num. 3. lib. 4. ubi tractat, intra quod tempus poterunt agnati petere feudum malè alienatum, Morquechus de diviſs. bonor. lib. 1. cap. 7. ferè per totum, Fachinæus lib. 7. |

fol. 400

controverſs. cap. 18. & ſseqq. Tiber. Decianus reſsp. 117. lib. 3. D. Valençuela d. cõſs. 69. num. 63. & 152. & ſseqq. & luculenter, omnium hac in parte ſscripta compilans, Roſsenthal. de feudis, cap. 9. memb. 1. quæſst. 1. & ſsequentibus, & quæſst. 100. à num. 11. ubi quòd poſsſseſssio civilis per alienationem vaſsſsalli domino intervertitur. Quod adeò verum eſst,

^† ut à multis in quæſstionem deducatur, an ex ſsola promiſssione de vendendo, prædictæ pœnæ incurrantur? ut refert D. Ioann. del Caſstillo, negativè reſsolvens, lib. 2. contr. cap. 3. num. 21. licèt contrarium iudicatum fuiſsſse affrimet Ponte dict. §. 11. num. 11. & conducũtconducunt tradita à Molina lib. 2. cap. 16. num. 18.

^† ubi diſsputat, an pœnæ incurrantur, ſsi alienatio fuerit nulla ex alia cauſsa? & partem negativam amplectitur.

Et quamvis Anton. Capicius deciſs. Neapol. 156. num. 10. & 22. in ea opinione eſsſse videatur,

^† ut Proreges confirmare poſssint huiuſsmodi venditiones, & alienationes feudorũ. Contrarium tamen expreſssè affirmat Ponte dict. §. 11. num. 26. pag. 303. referens Regiam pragmaticam Regni Neapolitani, quæ ita decidit, & alias doctrinas, & rationes adducens, ex quibus concludit de deciſsione Capicij nullam habendam eſsſse rationem. Quod in noſstris Commendis, & Indianis Proregibus, indubitantiùs procedit, cùm in eorum inſstructionibus cap. 29. caveatur, ut vigilanter current, ne fiant eiuſsmodi alienationes, & puniant eos, qui contrarium fecerint.

Locari quoque,

^† aut mutuo, vel pignori dari Indorum Commendæ, ſsive Indi commẽdati graviter prohibentur in quibuſsdam Regijs ſschedulis ann. 1529. 1541. & 1559. quę repetiuntur in 2. tom. impreſsſs. pag. 215. & ſseqq. quod etiam ex prædictis rationibus, & feudorum, ac maioratuum imitatione, originem trahit, ut conſstat ex traditis à Molina dict. lib. 2. cap. 19. & ſseqq. ubi etiam agit de prohibita conceſssione uſsusfructus, emphteuſsis, ſservitutis, precarij, libelli, & aliorum ſsimilium iuriũiurium, & Iul. Clarus d. §. feudum, q. 33. Roſsenthal. d. cap. 9. memb. 1. q. 7. Et eâ ſspeciali ratione fulcitur,

^† quòd prohibitâ alienatione à lege, ea quoque omnia prohibita eſsſse vidẽturvidentur, per quæ pervenitur ad illam, l. fin. C. de reb. alien. non alienand. l. 1. §. cùm rem, D. quæ res pignori, princ. Inſst. quibus alien. licet; gloſsſs. & DD. in l. in quorum, D. de pignor. cum alijs, quæ adducit Iaſs. num. 3. & Decius 6. in l. principalibus, D. ſsi cert. pet. Dueñas erg. 31. num. 6. Pinel. in l. 2. C. de reſscind. 2. part. cap. 1. num. 24. Menoch. de pręſsumt. lib. 2. præſs. 97. num. 32. & in terminus feudorum Ponte de poteſst. Proreg. fol. 300. num. 5. & 6. ubi probat, quòd ſsicut non poſsſsunt alienari, nec cedi, ita nec hypothecari. Necnon eâ,

^† quòd cùm ſsummopere à noſstris Regibus ſsemper Indorum libertas, & ſsuavis tractatio curata fuerit, non debuit permitti Commendatarijs, ut eos tanquã mancipia in cõmercium deducerent, quemadmodum neque illis, quibus ipſsi Indi ad metalla, vel alia opera, & ſservitia perſsonalia diſstribuuntur, ut dixi ſsupr. lib. 1. cap. 17. & proſsequitur Greg. Lopez in 1. 8. tit. 17. part. 4. gloſs. 2.

^† Vbi, utrùm dominus propter neceſssitatem poſssit vendere ſsuum adſscriptitium.

Sed ſsi non de ipſsis Indis pignorandis, nec de iure Commendæ agamus,

^† ſsed de tributis, fructibus, aut reditibus, quæ ex ea percipiuntur, non dubito, qum Commẽdatarij eos obligare poſssint, & ita quotidie practicatur, & in illis etiam pignus prætorium,

^† aut iudiciale eàdem conſsideratione habitâ, contrahitur, argum. 1. commodis, D. de re iud. quam gloſsſs. & DD. ibi ad concordiam reducunt cum 1. ſstipendia, C. de execut. rei iud. 1. ſspem, C. quæ res pigno. Facit etiam text. in. 1. ſsed ſsi pecunia, D. de reb. eor. ibi: Pignori tamen capi, 1. 1. D. de fund. dotali, ibi: Miſsſsus ſsit vicinus in poſsſseſssionem, & doctrina Bart. in. 1. peto, §. prædium, D. de leg. 2. & in 1. fin. §. & ſsi præfatam, C. de iure delib. q. 4. ubi tenet, in re prohibita alienari, poſsſse pignus prætorium contrahi, quem ſsequitur Alber. in d. 1. fin. C. de reb. alien. verſs. Sed quæro utrum, Bald. in 1. 2. ad fin. C. ſsi adverſs. vend. pignor. Iaſs. in. 1. Marcellus, §. res quæ, n. 4. D. ad Treb. Et in ſsimili,

^† de feudis loquẽs, & quòd in eis pignus iudiciale cõtrahicontrahi poſssit, & in cauſsam iudicati capi, Bald. in auth. ei qui iurat, num. 70. C. de bon. auth. iudicis poſssid. ubi ita notabiliter inquit: Sed nunquid propter debita Comitis, fiet mißio in Comitatu? Reſspondeo, quòd non, quia cæſsaris est, ſsed in reditibus ſsic, quia iure proprio fructus lucretur, ut ſsint proprij, non feudales, Albarotus in d. cap. Imperialem, Dueñas reg. 40. n. 6. Fanus de pignor. 2. part. 2. memb. num. 48. & ſseqq. additio ad Iul. Clar. d. §. feudum, q. 16. Roſsenthal. qui alios plurimos refert, d. tract. de feud. cap. concluſs. 15. num. 7. Molina, loquens de maioratibus Hiſspaniæ, d. lib. 1. cap. 20. num. 12. & cap. 21. num. 24. & ſseqq. Magerus de advocat. armata, cap. 9. n. 1057. pag. 486. ubi, quòd Clericus beneficiarus poteſst vendere reditus ſsuæ Eccleſsiæ, retento titulo, & in ipſsis noſstris Commendis Ioan. de Hevia in Curia Philippica 2. part. §. 10. num. 11. & 13.

Cum quibus tamen hæc utiliter limitanda ſsunt,

^† ut tale pignus ſsive conventionale, ſsive iudiciale, quod ſsuper his Commendis contrahitur, per id tempus tantùm duret, quo debitor Commendâ fruiturus erat, eoq́ue tranſsacto, ceſsſset, & reſsolvatur, illaq́ue libera ab hoc |

fol. 401

onere, ad vocatum ex legis providentia, pertranſseat, ut conſstat ex textu, & gloſsſs. in dict. §. prædium, l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, D. de iure fiſsci, l. unum ex familia, §. quòd ſsi talia, D. de leg. 2. l. cùm pater, §. hæreditatem, D. eodem, cap. 1. §. fin. de capitul. Conradi, Bartol. & Caſstrenſs. in l. filiusfamilias, §. divi, num. 8. D. de leg. 1. Iaſs. in d. §. res quæ, num. 3. Dueñas dict. num. 6. & Menoch. de arbitrar. caſsu 560. num. 10. & ſseqq. ubi plures alios adducit, & conſs. 534. num. 13. & 14. ubi tradit, quòd

^† ſsi feudum propter delictum confiſscetur, intelligitur pro vita poſssidentis, ſsed eo mortuo tranſsit ad filios, & latiſssimè Roſsenth. cap. 11. quæſst. 4. & 5. idem Menoch. conſs. 519. num. 5. Petra de poteſst. Princip. cap. 18. num. 96. & 97. & 23. num. 55. Rolandus conſs. 78. lib. 4. Cacheranus, omninò videndus, deciſs. 169. num. 16. Aven añus reſsp. 13. num. 1. & 2. Clarus §. emphyteuſsis, quæſst. 16. num. 1. verſs. His præmißis, Surdus, remiſssivè ad eum, deciſs. 235. num. fin. & meliùs deciſs. 324. per totam, optimè in pulchra quæſstione Additionator Molinæ lib. 1. cap. 12. in fine, pag. 73. & D. Valençuela conſs. 56. num. 10. ubi generaliter tradit,

^† quòd quicunque alienare prohibitus, poteſst alienare fructus, durante eius vitâ, & dicam infrà cap. 27. num. 22.

Et rurſsus, ut hoc, quod de capiendis feudis, vel CommẽdisCommendis diximus, ita practicandum ſsit, ſsi alia bona debitoris non extent ad debiti ſsolutionẽ, eiq́ue

^† congrua quantitas, ex qua ſse alere poſssit, relinquatur, ut ſsenſsit Alber. ubi ſsup. gloſsſs. & Bartol. in d. l. commodis, & in d. l. ſstipendia, & ibidem Imol. num. 2. Alex. & Iaſs. num. 3. Rubeus conſs. 364. num. 10. Tiraq. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 70. num. 50. Camerarius in d. cap. Imperialem, pag. 134. & 149. Afflict. in conſst. Neap. cap. ſsi quis poſst litem, num. 9. verſs. In contrarium, Menoch. ubi ſsup. num. 20. & 21. & Hevia ubi ſsupr. qui hincetiam ſsubinfert

^† non poſsſse Commendatarios pro debitis civilibus incarcerari, ſsuppoſsito quòd non poſsſsunt damnari, niſsi in id, quod facere poſsſsunt, argumẽtoargumento tex. & eorum, quæ ibi notant DD. in l. in condemnatione, & in l. Divus Pius, D. de reg. iur. & in l. ſsunt qui, D. de re iudicata. Quod certiùs erit,

^† ſsi eos ob hoc ſsolùm quòd Commendas habeant, nobiles effici dixerimus, de quo agemus infra cap. 23. num. 114. & ſseqq.

Quis autẽautem hoc in caſsuteneatur præſstare ſervitiũſervitium domino debitũdebitum?

^† an vaſsſsallus debitor à quo capti ſsunt fructus, vel creditor, cui adiudicati illi fuerũtfuerunt? in quæſstionẽ vocat poſst alios Menoch. d. caſsu 550. n. 23. & meritò reſsolvit, vaſsſsallũ debitorẽdebitorem ad id teneri, reiectâ opinione aliorũ, qui contrariũcontrarium malè cẽſsuerunt. NõNon enim licuit huic debitori aliquid facere in præiudiciũpræiudicium domini, ne

^† ipſse dominus aliũalium habeat vaſsſsallũ, quàm elegit, argum. text. in. 1. 2. §. mutui datio, & ibi gloſs. fin. D. ſsi cert. pet. 1. promiſsſsor, §. fin. D. de conſstit. pecun. 1. eum à quo 16. cũcum 1. ſseq. C. de ſsolution. 1. 3. tit. 14. p. 5. cũcum alijs, quæ late adducit Velaſsc. in axiom. iur. lit. A.n. 227.

Pro cuius

^† etiãetiam dñidomini neceſssitatibus & ſservitijs, receptũreceptum eſst, feudũfeudum obligari poſsſse, ut docet Fanus ubi ſsup. n. 46. Et ſsi fortè ab eodem

^† pro aliquot debitovaſsſsalli feudũfeudum capiatur, nõnon debet fructus in fortẽ imputare, dummodo interim vaſsſsallus ad præſstandum ſervitiũſervitium, retione feudi debitũ, nõnon compellatur, ut probat tex. & DD. in cap. 1. de feudis, & cap. conqueſstus, de uſsuris, & latè, & eleganter diſsputat Molin. Theol. de iuſst. & iure, tract. 2. diſsp. 313. Leſssius lib. 2. cap. 20. Rodriguez de ann. redit. lib. 3. q. 7. n. 51. & Eſscobar de ratiocinijs, cap. 16. num. 54.

Pariter etiam

^† quælibet ceſssio, vel renuntiatio Commendæ, in favorem alterius facta, inſscio, vel invito Rege, nullius eſst momenti, ut dixi ſsup. cap. 6. num. 46. & probatur ex ſsimilitudine uſsusfructus, de quo in §. finitur, Inſst. eod. ibi: Nam cedẽdo extraneo nihil agit. Et feudi,

^† in quo cautum eſst, ut quemadmodum dominus invito vaſsſsallo non poteſst alij feudum, quod alter habet, concedere, ita nec vaſsſsallus alijs delegare, aut ſsubinfeudare, & ſsi contrarium fecerit, & alij præterquam domino, & in eius minibus renũtiaverit, feudo privatur, & illud ſstatim, & ipſso iure, ad dominum revertitur, ut trademus infrà, ubi de cauſsis privationis Commendarum egerimus, & expreſssè probat text. in cap. 1. §. denique, quæ fuerit prima cauſsa benef. amitt. cap. 1. circa fin. de prohib. feud. alien. per Lothar. cap. 1. de vaſsſsallo decrep. ætat. qui feud. refut. ibi: In manu domini, ubi Afflictis num. 17. 1. 5. tit. 26. part. 4. cum alijs, quæ in eiſsdem, & alijs iuribus, paſssim Iſsernia, Bald. Albarot. & cæteri feudiſstæ notare ſsolent Innocent. in cap. ex parte, de feudis, Decius in. 1. poſstquàm liti, num. 4. C. de pactis, Zaſsius in tract. de feudis, part. 8. pag. 80. Clarus, qui plures congerit in §. feudum, quæſst. 34. Cevallos in comm. contra comm. quæſst. 438. Maſscard. de probat. concluſs. 1396. num. 11. & Nos infrà cap. 23. num. 83.

Quod adeò verum eſst,

^† ut ne in favorem quidem domini, ipſso invito, renuntiare, & feudum deſserere poſssit, præcipuè tempore belli imminentis, ut tradit Bald. in 1. Cùm Artemidorum. num. 9. C. ut in poſsſs. legat. Cephal. cõſs. 18. lib. 1. Everard. in loco de feudo ad emphyteuſs. num. 15. Menoch. de arbitrar. caſsu 422. num. 7. Cevallos, & Iulius Clarus ubi ſsup. Everard. in loco à feudo ad emphyt. n. 15. Zerola |

fol. 402

in praxi, verb. Renuntiatio, §. 3. num. 9. Afflict. deciſs. 307. ubi tractat, an hoc fallentiam recipiat propter retardatam ſservitiorum munerationem? Pinel. in l. 2. C. de reſscin d. 1. part. cap. 4. n. 2. Petra de poteſst. Princip. cap. 17. & Roſsenthal. d. tract. de feud. c. 2. cõcl. 20. & 21.

Quod tamen limitandum eſst,

^† ut procedat, ubi de ipſsa Commenda, eiuſsq́ue iure ſsibi competent, in alium cedenda, vel renuntiãda, ac transferenda tractaret. Etenim ſsi ſsolùm cõmoditatem percipiendorum tributorum, vel fructuum, ratione Commendæ ad ſse pertinentium, vellet cedere, & transferre, pro aliquo tempore, aut etiam, pro omni eo, quo eius vita duraret, benè id facere poſsſset, ut ſsuprà tetigi, & exemplo uſsusfructuarij latiùs oſstendi hoc lib. 2. cap. 2. Ius

^† enim uſsusfructus, vel Commendæ, & fructuum commoditas diverſsa ſsunt, & ideò prohibitio alienationis in illis ſstatura, ad hos nequaquam extenditur, l. penult. §. inſstituto, de legat. 2. & ibi gloſsſs. fin. l. peto. §. prædium, eodem tit. l. neceſsſsario, §. fin. de peric. & cõm. rei vend. Angel. in §. 1. num. 5. Inſst. per quas perſson. Iaſs. in l. cùm filio, num. 157. D. de legat. 1. Molina, qui idem admittit, & pluribus probat, loquens in maioratus poſsſseſsſsore, lib. 1. cap. 19. num. 42. & cap. 20. num. 11. & cap. 21. num. 24. Vbi addit,

^† non eſsſse novum penes aliquem eſsſse ins uſsusfructus, & penes alium facultatem fructuum percipiendorum, ut probat l. ſsi uſsusfructus, D. de iure dot. l. uſsusfructus, D. ſsolut. matrim. Oldrad. conſs. 102. circa finem, Cepola in tract. de ſservit. urb. cap. 4. num. 7. ubi ait, quòd

^† uſsusfrucuts eſst ius, & perceptio fructuum quid facti, ſsequitur Mieres de maiorat. 3. part. quæſst. 9. num. 24. Bened. Bonius in tract. de cenſsib. lib. 1. art. 19. num. 44. Matienz. in l. 3. tit. 10. lib. 5. recop. gloſsſs. 14. num. 3. Felician. de cenſsib. lib. 2. cap. 4. num. 2. Ioan. Dilectus in tract. de arte teſstand. tit. 8. caut. 6. num. 6.

Et in terminis

^† feudi, aut emphyteuſsis, quòd licèt eius proprietas non poſssit alienari, fructus tamen poſssint, tenent Zaſsi. ubi ſsup. pag. 82. Iul. Clarus quæſst. 31. num. 9. Roſsenthal. plures adducens, cap. 9. concluſs. 15. num. 7. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 7. num. 47. Molina d. lib. 1. cap. 20. num. 5. Frãc. Milanẽſs. deciſs. Sicil. 7. num. 50. lib. 2. Menoch. dict. caſsu 560. num. 10. & D. Valençuela conſs. 56. ex num. 2. ubi benê, poſst Molinam, & alios ſsubiungit,

^† quòd alias uſsusfructus, maioratus, feudum, & ſsimilia iura, atque adeò noſstræ Commendæ, innutiles eſsſsent, niſsi poſsſseſsſsores de earum fructibus ad libitum, ſsaltem pro tempore vitæ ſsuæ, diſsponere poſsſsent, iuxta l. per ſservum, §. 1. D. de uſsu, & habit. l. divus, eod. tit. l. cui uſsusfructus, & l. arboribus, §. uſsusfructuarius, D. de uſsuſsr. cum alijs, quæ idem notantes adducunt Ioann. Gutierr. in 1. nemo poteſst, num. 228. D. de legat. 1. Sarm. lib. 1. ſselect. cap. 9. num. 1. Alvar. Valaſs. conſsul. 66. num. 26. part. 1. & optimè Farinac. deciſs. civil. Rotæ 86. num. 8.

Et ita,

^† per tempus vitæ poſsſseſsſsoris maioratus, rerum eius commoditates percipi poſsſsunt, ſsive ex confiſscatione, ſsive ex alia cauſsa, non obſstante alienationis expreſssâ prohibitione, ut præter Auctores adductos ſsuprà num. 22. dixit Bald. in 1. codicillis, §. inſstituto, num. 2. D. de legat. 2. Ioann. Fabr. in §. item Serviana, num. 30. & ibidem Iaſs. num. 100. Inſst. de action. Palac. Rub. in rep. cap. per veſstras, §. 38. num. 4. & ſsequentibus, Pinel. in 1. 1. C. de bon. mater. 3. part. num. 70. ad fin. Baeza in tract. de inop. debit. cap. 16. num. 106. Parlad. lib. 2. quotid. cap. fin. part. 5. §. 3. num. 31. optimè Molina dict. lib. 1. cap. 20. num. 12. & ſseqq. & conducunt plura alia, quæ multum in noſstris terminis adducit Cacheranus deciſs. 169. num. 16. Avend. reſsp. 13. num. 1. & 2. Iul. Clar. in §. emphyteuſsis, q. 16. num. 1. verſs. His præmiſsſsis, Surd. deciſs. 239. num. fin. & meliùs deciſs. 324. per totam.

Rvrsvs licèt aliàs

^† res alienari prohibitæ, in dotem dari poſssint, & hac de cauſsa alienationem admittant, ut probat text. in Auth. res quæ, C. com. de legat. 1. fin. §. fin autem, C. eod. tit. 1. mulier, §. cùm proponeretur, & 1. à filia, D. ad Trebell. cum pluribus alijs, quæ ultra Scribentes in eiſsdem iuribus tradit Bart. 1. filiusfam. §. divi, D. de leg. 1. & in 1. voluntas, C. de fideicommiſsſs. Covar. lib. 3. variar. cap. 6. num. 10. Gutierr. allegat. 7. num. 10. & latiſssimè Molina de primog. lib. 4. cap. 6. per tot. & c. 3. nu. 3. ubi tractat, qualiter hæc doctrina in maioratibus Hiſspaniæ practicanda ſsit? & qualiter facultates Regiæ ad bona maioratuum dotis causâ alienanda concedi ſsoleant? Commendæ

^† tamen noſstræ, nequaquam hoc patiuntur, & ita nec in dotem dari, nec dotis causâ alienari poterunt, ex rationibus ſsuprà relatis, & quia ubi prohibitio alienationis fit in contractu, & taliter

^† quòd prohibens cõſtituitconſtituit ſsibi ius in re, ita quòd translatio dominij impediatur, ut in noſstro caſsu, tunc talis res, etiam ex cauſsa dotis alienari non poterit, ut notat gloſsſs. in 1. nulla, C. de iur. dot. quam multum ſsingularem appellat Bald. ibidem, & in cap. 1. §. donare, qualit. feud. amitt. Alex. in 1. filiusfam. §. divi el. 2. D. de legat. 1. & conſs. 103. vol. 3. Iaſs. in d. auth res quæ, n. 25. & 32. & Gomezius in 1. 40. Taur. num. 87. verſs. Sed ego habeo.

Quod efficit,

^† ut neque feuda regulariter in dotem dari, vel dotis causâ alienari, ſsine |

fol. 403

aſsſsenſsn domini permittãturpermittantur, quia datio in dotem pro venditione habetur, ut probat textus expreſsſsus in cap. 1. §. donare, qualit. feud. alien. pot. & eſst communis DD. ſsententia, quam reſsolvit Zaſsi. in tract. de feud. 9. part. num. 40. Ioann. Iacob. de Leon inter conſsilia feudal. Bruni conſs. 114. num. 86. Dueſsias reg. 40. verſs. Ostavó limita, Gratian. reg. 189. Iul. Clarus d. §. feudum, q. 36. ubi eius additio refert, & damnat opinionem Anguiſsolæ conſs. 46. in fine, contrarium malè tenentis, & reddit rationem, quód ſsi nõnon eſst permiſsſsum vaſsſsallo alienare feudum propter propriam neceſssitatẽ, etiam famis, ut dixi ſsuprâ hoc cap. num. 11. multo minus debet ci licere, illud in alium transferre, pro filia ſsua dotãda, & ſsequitur, plurimos alios referens, Ponte de poteſst. Proreg. pag. 161. n. 12. & ſseq. & pag. 175. num. 9. Petra de poteſst. Princ. cap. 23. num. 89. & 102. cum alijs, Menoch. omninó videndus, conſs. 127. num. 15. & 22. lib. 2. ubi quód feudalia obligari non poſsſsunt etiam in cauſsam dotis, Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 9. quæſst. 8. per totam, ubi benè inter feudi ipſsius translationem, vel alienationẽ, & fructus eiuſsdem ceſssionem, pro tempore limitato, diſstinguit, iuxta ea, quæ latè reſsolvimus in articulis præcedentibus.

Sed hoc non impediet,

^† quin ſsi aliqua fœmina feudum, vel Commendam habeat, poſsſsit illam inæftimatam ſsecum in dotem ducere ad matrimonij onera ſsuſstentanda, quemadmodum ubi & maioratum poſssidet; quia tunc feudi conditio, aut perſsona non mutatur, ſsed fructus tantùm eius, ſsive commoditas marito dari videtur, pro oneribus matrimonij, ut benè obſservat Curt. Iunior in tract. de feud. 4. part. princ. reg. 1. q. 4. Iul. Clarus ubi ſsup. & reliqui feudiſstæ communiter, per tex. ibi, in cap. 1. de inveſst. quam Titius accepit, & alij, apud Roſsenth. ubi ſsuprâ.

Et eodem modo

^† poterit pater, qui filiam habet, quæ ſsibi in Commenda ſsucceſsſsura eſsſset, ſstatim ei (ſsi velit) ſsucceſssionem relinquere, ut commodiùs, vel honeſstiùs matrimonium contrahere valeat, iuxta ea, quæ dixi ſsup. cap. 6. num. 81. ubi aliquas ſschedulas, de hoc agẽtes, allegavi, & extat alia ann. 1540. in 2. tom. impreſsſs. pag. 197. ubi Imperator, & Rex noſster D. Carolus V. approbat quondam Commendæ translationem quam pater in filium fecerat, ad effectum eam meliùs, & nobiliùs maritandi; quæ quidem approbatio, ſsi ipſsa filia (ut dixi) aliàs ſsucceſsſsura erat, neceſsſsaria quidem non videbatur. Nam

^† feudum abſsque conſsenſsu domini poteſst alienari per vaſsſsallum proximiori, & immediatè ſsucceſsſsuro, ut teſstatur Rolandus, qui hanc concluſsionem ſsolidam, & indubitatam appellat, conſs. 64. num. 16. & conſs. 2. num. 36. volum. 2. additio ad Clarum dict. §. feudum, quæſst. 31. in fine, & Padilla in l. onum ex familia, num. 10. D. de legat. 2. Bald. & DD. per tex. ibi, in cap. 1. de vaſsſsallo decrapitæ ætatis, qui feudum refutavit, ut filij inveſstirentur, Dueñas reg. 323. & Roſsenthal. in d. tract. de feud. cap. 7. quæſst. 14.

Vervm hîc ſsuboriri poteſst. alia nobilis quæſstio, quam iam de facto agitatam vidi, nẽpè

^† ſsi pater, poſst hanc renuntiationem, ex dicta cauſsa, & prætextu, in filiam factam, filium maſsculum habeat, qui ex lege, & natura Commendarum fœminæ antefertut, & eam excludit, an dicta ccſssio, & dotis datio revocaridebeat? cùm in filij præiudicium facta videatur, cui pater in ſsucceſssione, ex legis providentia delata, facto ſsuo, ut dixi ſsuprà hoc cap. num. 3. præiudicare non poteſst. Et quidem in partem affirmativam

^† propendeo, cùm ex vero ſsimili præſsumtione, & deciſsione l. ſsi unquam, C. de revocand. donat. In qua, verb. Bona, num. 10. plura, quæ huc transferri poſsſsunt, cumulat Tiraquel. & alia Pinel. in Rub. C. de bon. mater. 1. part. ex. num. 20. in fine, & num. 23. Spino in ſspeculo teſstam. gloſsſs. 19. num. 62. & Roſsenthal. de feud. cap. 7. quæſst. 21. num. 11. & cap. 9. quæſst. 66. Tum etiam, quia licèt verum ſsit,

^† quód dominium uni conceſsſsum, non poſssit alteri concedi, durante primâ conceſssione, l. ſsi ea res, D. de act. emt. cap. 1. de feud. ſsucceſss. & cap. 1. de feud. ſsine cauſsa non amitt. per quæ iura ita in emphyteuſsi docuit Bald. conſs. 134. volum. 2. & Corbolus in tract. de emphyteuſs. tit. de cauſsa privat. ob finit. temp. num. 14. Id tamen intelligi debet, ubi talis conceſssio legitima fuit, & acquſsitio, eius virtute facta, irrevocabilis manſsit. Cæterùm ubi hoc non intervenit, ut in caſsu de quo loquimur, & acuts perfectus nõ eſst, retractari poteſst ex cauſsa ſsupervenlenti, l. pluribus, §. ſsi placet, D. de verborum oblig. Decius in l. in ambiguis, §. non eſst novum, num. 2. D. de reg. iur. Et. non eſst inconveniens, quód

^† aliquis admittatur ad rem, ſsed ſsuperveniente alio proximiore, cogatur exinde illi reſstituere: nam id ſsæpè contingit in iure, ut oſstendit Surdus, plures caſsus recenſsens, conſs. 125. num. 34. & ſsequentibus: qui etiam deciſs. 203. num. 11. & ſsequentibus, ſsimilem quæſstionem pertractans, noſstram ſsententiam amplectitur, & pro confitmatione adducit gloſsſs. in cap. 1. de eo, qui ſsibi, & hæred. ſsuis, verbo pro maſsculo: ubi dicit,

^† quod maſsculus conceptus, & natus poſst. delatam feudi ſsucceſssionem, excludit fœminam, quæ iam ad ſsucceſssionem ſsuerat admiſsſsa: quam gloſsſsam, ſseqitur I ſsernia, Præpoſsitus, & |

fol. 404

Laudèſsabidem, Iacobin. in ſsua inveſst. verb. Et fœminis, num. 12. Molina de primogen. lib. 3. cap. 10. num. 25. ubi infert, in ſsucceſssione præferti prox miorem, qui natus, & conceptus eſst poſst ſsucceſssionem delatam, eumq́ue excludere remotiorem, qui interim fuerat admiſsſsus, in quam ſsententiam allegat Roman. Ancharr. Caſstrenſs. Socin. Guid. Pap. Ruin. Soncin. Iunior. & alios, & eius Additio. plures alios cumulat.

Quibus accedit doctrina Baldi in l. qui ſse patris, C. unde liberi, ubi inquit,

^† quód pater, qui ſsibi, & ſsilijs ſsuis, feudum acquiſsivit, nõ poterit in vita ſsua renuntiare tale feudum, neque alium quemlibet actum facere in præiudicium iuris, acquiſsiti filijs per ſsuam ſstipulationem. Quam doctrinam tenet Andr. de Iſsernia in cap. 1. §. hoc quoque, de feudi ſsucceſs. idem Bald. in cap. Imperialem, col. 5. de prohib. feud. alien. & in l. item veniunt, §. nunc videamus, D. de pet. hæred. & in l. apud Iulianum, §. ſsi quis alicui, ubi etiãetiam Angel. Aretin. & Paul. Caſstrenſs. D. de legat. 1. Afflict. deciſs. 248. Menoch. 1156. num. 42. volum. 12. qui intelligunt hoc poſst mortem patris; nam eo vivente non poteſst dici, quód filijs aliquod præiudicium generetur, ut in cap. 1. in princip. de alien. feud. Bald. conſs. 410. volum. 4. incip. ad evidentiam, Aretinus conſs. 3. & alij relati per Decium in cap. quæ in Eccleſsiarum, ad finem, verſs. Quartó prædicta concluſsio, de conſstit. Molina, alij, quos citavi ſsupr. num. 41.

Quinimó

^† & poſst mortem patris, ſsi filius, qui eius factum, vel pactum impugnare vult, ipſsius hæres eſsſse comperiatur, non aliter audiri debebit, quàm ſsibi pretium, ſsive intereſsſse pacti non ſservati, intra vires hæreditarias refundat, ut tenet gloff. & communiter Scribentes in cap. 1. §. hoc quoque, de feud. ſsucceſss. & in cap. 1. §. Titius filios, ſsi de feudo contentio ſsit inter dom. & agn. vaſsſsalli, Imola in cap. ex parte, de feudis, col. 8. verſs. Sed adverte, Curtius in tract. de feud. part. 4. num. 148. Zaſsi. part. 9. num. 28. Hartm. piftoris 2. parte, quæſst. 6. num. 75. & quæſst. 9. num. 11. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 9. num. 50. Roſsenthal. cap. 9. concluſs. 69. & Vulteius lib. 1. cap. 11. num. 93. ex illa regula, quæ habet,

^† quód quem de eviction tenet action, eundem agentem repellit exceptio, ut in l. vindicantem, D. de evict. l. cùm à matre, C. de reivindicat. cum alijs, quæ latiſssimè adducit Menoch. conſs. 89. lib. 1. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 9. num. 35. Anton. Gomez in l. 50. Taur. num. 63. Molina, qui ſsimilem quæſstionem in noſstris Hiſspaniæ maioratibus movet lib. 4. cap. 1. num. 20. & 88. Surdus deciſs. 177. num. 8. Cardinal Tuſschus litt. E. concluſs. 375. & noviſssimè plures alios referens Alvarez de Velaſsco in axiom. iur. litt. E. num. 91.

Deinde ex eiſsdem principijs deducitur,

* in his noſstris Commendis nullam tranſsactionem, aut compromiſsſsum fieri poſsſse, quod ipſsis Commendis, vel earum ſsucceſsſsoribus noceat, niſsi in eis Principis authoritas interveniat, vel alia requiſsita, quæ in tranſsactionibus, ſsuper rebus maioratus, ſseudi, vel emphyteufis in iure deſsiderantur, ut conſstat ex text. in cap. 1. de tranfact. cap. examinata, de Confirm. utili, cap. 1. §. ſsi vaſsſsalus, el final, ſsi de feud. defunct. conten. ſsit inter dom. & agn. vaſsſsal. cap. 1. de controverſs. inter vaſsſsall. & alium, & utrobique DD. cap. 1. §. ſsi inter, de lege Conrad. Bald. in Cap. Imperialem, de prohib. feud. alien. per Fred. num. 17. Curtius Iun. qui dicit commune, in tract. de feud. 4. part. quæſst. 8. Zaſsius in eodem tract. 6. part. pag. 60. & 9. par. pag. 131. & ſseq. & part. 10 pag. 143. & 145. Afflictis in d. §. ſsi vaſsſsallus, num. 1. & 44. idem in cap. 1. de inveſst. marito facta, num. 24. Pariſs. conſs. 118. num. 22. lib. 1. Iul. Clar. qui alios adducit, & hanc ſsententiam certiſssimam eſsſse concludit, quoties ex tali tranſsactione, vel compromiſsſso, aliquod damnum, vel præiudicium domino feudi, vel ſsucceſsſsoribus irrogatur, in §. feudum, quæſst. 38. & 39. ubi eius addition, Afflict. in cap. 1. per text. ibi, quæ ſsint regalia num. 110. Tiraquel. de retract. lignag. gloſsſs. 14. §. 1. num. 30. & 36. Menoch. conſs. 701. lib. 8. num. 110. Molina de primogen. lib. 4. cap. 9. Azeved. in 1. 4. tit. 21. lib. 3. recop. num. 9. & in l. 2. tit. 3. lib. 6. num. 12. Morla in empor. iur. tit. 3. quęſst. 3. Gama, & eius additio. deciſs. 151. per totam, Pinel. in l. 1. C. de bon. mater. 3. par. num. 98. & in emphyteuſsi loquens, Valaſs. quæſst. 49. Gama deciſs. 8. latiſssimè Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 9. concluſs. 21. ubi agit de tranfactione, & concluſs. 22. ubi agit de compromiſsſso, Everard. in loco à feudo ad emphyt. n. 32. & 33. Cacheran. conſs. 31. ex n. 6. & exn. 42. & 62. & deciſs. 139. ubi tractat, an ſsucceſsſsor in feudo ligetur tranſsactionibus, conventionibus, & pactis ab anteceſsſsoribus ſsuis cum ſsubditis initis? Cevallos 3. tom. com. q. 326. & q. 781. à num. 1. deciſs. Avenion. 176. n. 28. ubi benè admittit tranſsactionem in feudo de lite dubia, & incerta. Sicut & videtur, quód ob eãdẽ rationẽ admitti poſssit

^† amicabilis compoſsitio, & ut pro bono pacis aliquid detur de provẽtibus ipſsius feudi, vel beneſsicij, ſsicut aliàs in beneficijs Eccleſsiaſsticis dicitur in c. ſsuper eo, de tranfact. c. de cætero, de tranfact. optimus tex. in c. niſsi eſsẽteſsent, de præb. ubi latèproſsequitur |

fol. 405

Abbas, & reliqui Scribentes, Qui etiam notant in cap, veniens, eodem tit. de tranſsact. num. 1. quòd fortè tranſsactio ſsuper beneficio valebit, durante vitâ beneficiati, qui cam fecit, de quo an ſsit verum? & de alijs quæſstionibus carca compromiſsſsa, & tranſsactiones in beneficialibus, vide Navarr. conſs. 46. de ſsimona, Molin. Theolog. de iuſst. & iur. 2. tom. de contract. diſsp. 556. Lapum alleg. 103. Anchar. conſsil. 34. & plures alios, quos congerit Tuſschus litter. C. concluſs. 501. & litt. T. concluſs. 348. per totam.

Si verò non per viam tranſsactionis, aut cõpromiſsſsi,

^† ſsed ad eſsſsectum partionis, aut diviſsonis, aliquid inter duos poſsſseſsſsores diverſsorum feudorum, & ſsimiliter Commendarum, actum, vel pactum fuerit, dum inter eos dubitatio eſsſset de ter minis, & finibus feudi, vel de populis, aut Indis ad hanc, vel illam Commendam pertinentibus, tunc non dubitarem affirmare, quòd fraudis, aut colluſsionis ſsuſspicione ceſsſsante, diviſsio inter eos intia, tam domino feudi, quàm vaſsſsallorum dividentium ſsucceſsſsoribus præiudicaret, & ei ſstare tenerentur. Nam

^† hæc diviſsio non eſst alienatio, ſsed quædam veluti naturalis, & neceſsſsaria ipſsius feudi, vel Commendæ conceſsſsæ deſsignatio, ad eum effectum facta, ut unuſsquiſsque, quod ad ſse pertinet, cognoſscere poſsſsit; quod ad omnem poſsſseſsſsorem porrigitur, arg. text. in l. fin. D. ſsi ex noxal. cauſs. agatur, ibi: Quod implicitus ei caſsus libertatis fuerit iuncta l. 5. D. de noxal. action. l. Iulianus 13. §. idem Celſsus, D. de action. emp. ibi: Æquum est enim eandem eſsſse conditionem emtoris, quæ futura eſsſset, ſsi cum ipſso actum eſsſset cõmuni dividundo, iunctis alijs, quæ notant Bart. num. 2. Iaſs. & Ripa num. 12. per text. ibi in l. ſservielectione, §. cùm fundus, D. de legat. 1. Pro quibus etiam facit text. in l. cùm hæreditas ex fideicommiſsſso 36. D. ad Trebell. & magis in noſstris terminis in cap. unico, de cõtroverſs. inter vaſsſsall. & alium, ubi Bald. & in cap. 1. §. rei, de inveſst. de re alien. fact. qui ſsic intelligendus eſst, ut per Albarot. ibid. & in d. cap. unico, n. 2. Bald. in cap. unic. de prohib. alien. per Freder. num. 17. & plures alios, quos latè congerit Roſsenth. d. tract. de feud. c. 9. q. 53. n. 1. & ſseqq. & tetigi ſsup. cap. 12. num. 21.

Prætereà ex prędictis deſscendit,

^† quòd quemadmodum in maioratibus, feudis, & alijs iuribus ſsimilibus, bona ex quibus conſstant, nõ dividuntur inter filios, neque in collationem trahuntur, ſsed primogenito, ſsive aliàs vocatis à lege, vel teſstatore in ſolidũſolidum applicantur, cap. licèt, de voto, cap. Imperialẽ, §. præterà Ducatus, de proh. feu. l. alien. per Fred. l. 2. tit. 15. par. 2. latè Tiraq. de primog. q. 4. Covarr. in pract. cap. 1. n. 7. & lib. 3. var. Molin. eod. tract. lib. 1. cap. 11. ex num. 1. Ant. Gomez in 1. 40. Taur. num. 59. Iul. Clar. §. feudum, q. 46. Gregor. Lop. in l. 28. tit. 8. par. 5. gloſsſs. 5. q. 3. in fine, Mendez de Caſstr. in tract. de bon. quæ lib. Roſsenth. qui innumeros reſsert, in d. tract. de feud. cap. 7. concl. 13. num. 1. & ſseqq. & litt. A. & Mangil. de imput. q. 36. & 37. Ita

^† noſstræ Commendæ non conferũturconferuntur, neque in legitimam imputantur, ut ferè in eiſsdem terminis, de Commendis Ordinum Militarium loquens, tradit Parlad. in ſsexquicent. diff. 150. §. 3. num. 13. ibi: Eæ verò alteræ, quæ Encomiendas vocantur, quoniam neque vendi, nec tranſsmitti ſolẽtſolent, omninò collationis onere liheræ ſsunt. Et in ipſsis noſstris Commendis Indorum Ant. de Leon in tract. de confir. Reg. 1. par. cap. 5. n. 25. & cap. 9. & cap. 19. n. 34. Et ita quotidiana praxis obſservat,

^† & natura ipſsarum CommendarũCommendarum expoſstulat, quæ unitatem deſsiderat, 1. 3. D. de aliment. leg. tex. & DD. in 1. quod te mihi, D. ſsi cert. pet. 1. Lucius, D. de uſsur. 1. planè, D. famil. erciſsc. iuxta quã earundem Commendarum conceſssio, & ſsucceſssio regulari debet,

^† etiam in eo, quod expreſsſsum nõnon ſsit, ut quaſsi expreſsſsum intelligatur, 1. Caius, ubi notant Bart. & alij. num. 7. D. ſsolut. matr. idem Bart. poſst gloſsſs. in l. 1. C. de ſservit. & aqua, cum pluribus exemplis, & Doctoribus, quæ aptiſssimè ad rem noſstram adducit Molina d. lib. 1. cap. 3. num. 2. Quia

^† omnis actus debet interpretari iuxta finem, qui in eo prætenditur, ut docet Bart. per text. ibi in. l. ſsi non ſsint, §. perveniamus, de aur. & arg. legat. & ab eodem fine nomen accipere ſsolet, ſsecundùm Philoſsophum relatum à Bald. in 1. 2. C. de locato, n. 2. & Bart. in 1. ambitioſsa, D. de decret. ab ord. faciend. late Tiraq. de retract. lignag. ad fin. tit. 18. num. 19. & 23. Tuſsch. litt. F. concluſs. 378. Giurba ad conſsuet. Meſstanenſs. part. 1. cap. 1. gloſsſs. 4. num. 112. Craveta conſs. 137. num. 14. Surd. conſs. 164. num. 32. Caſsanate conſs. 45. num. 107. & Bimius conſs. 161. num. 37. & 40.

Sed hîc quæri poteſst, & ſsolet,

^† an quamvis Commenda ipſsa non conferatur, neque filio, vel filiæ in ea ſsuccedenti in legitimam imputetur, imputari tamen debeat quãtitas, quam pater in ea conſsequenda erogavit, vel in litibus, ſsuper eadem ortis, proſsequendis, aut componendis? Suppoſsito, quòd totum eius commodum pertinent ad unum filium, & alijs iuxta æquitatis regulas ſsarciendum videatur, quod ad ipſsos aliàs, de pecunijs in hanc causã erogatis, pervenire potuiſsſset. Et cũcum circa hunc atticulũ variæ in material feudorũfeudorum opiniones, & diſstinctiones reperiãturreperiantur, quas latè, & benè re fert, & proſsequitur Mãgil. d. trac. de Imput. c. 36 |

fol. 406

per tot. & Roſsenth. d. cap. 7. concl. 13. per tot. Mihi, quod attinet ad noſstras Commendas, breviter dicen lum, & reſsolvendum eſsſse videtur,

^† quòd ſsi pater Commendam emit, vel alio modo pecuniâ compoſsuit, ut ipſse ſsibi eam acquireret, & primâ, quod aiunt vitâ, poſssideret, & hæc Commenda poſst eius mortem ad filium ex lege ſsuceſssi onis in ſsecunda vita pertranſseat, tunc nihil ab hoc filio, dictarum expenſsarum nomine, peti poſssit: ſsecùs verò, ubi eas fecit, ut directo, & in prima vita ipſsi filio Commendam acquireret, & in eius capite Commendæ titulus expeditus reperiatur, iuxta diſstinctionem, quam in feudis communiter facere ſsolent DD. per tex. ibi in cap. 1. §. cùm verò Conradus, qui feud. dar. poſsſs. & in l. 1. §. ſsi ab ipſso, l. 2. verſs. Diverſsum, D. de collat. bon. Bart. omninò videndus, in l. 1. §. neque caſstrenſse, num. 6. D. eodem tit. idem Bart. in l. Gallus, D. de lib. & poſsth. Bald. in l. qui ſse partis, num. 6. C. unde liberi, & in l. libertis, num. 28. C. de oper. libert. ubi etiãetiam per Cynum, & alij, quos refert, & ſsequitur Mangil. d. cap. 36. num. 3. & ſseqq. Ioann. Garc. de expenſs. cap. 4. num. 14. & Morquech. de diviſs. bonorum, lib. 1. cap. 7. num. 36.

Et ratio eſst, quia primo caſsu, ius illud in perſsona patris radicatur, & ſsibi magis, quã filio conſsuluiſsſse videtur, cuius ſsucceſssio

^† cùm in conſseq́uentiam veniat, & ex legis diſspoſsitione, multum attendi non debet, l. 1. D. de auth. tut. cap. ad audientiam, ubi gloſsſs. de præſscript. cum alijs, quæ adducit idem Mangil. ubi ſsup. cap. 21. num. 9. Tiraquel. in tract. de ceſsſsan. cauſs. limitat. 22. in fine, & Surd. conſs. 67. num. 31. & conſs. 96. num. 49. In ſsecundo verò.

^† cùm totum illud negotium, & diſspendium, ob filij compendium, & utilitatem fecerit, eoq́ue mediante, filius Commendæ reditibus, & honoribus, non ſsolùm dum vivit, fruatur; ſsed etiam poſst mortem alteri hæredi relinquat, poſsſsumus de hac Commenda iudicare,

^† quod de alijs militijs, vel officijs honorarijs, & ad hæredes tranſsmiſssibilibus, quæ parentes filijs emere ſsolent, & in collationem trahuntur, atque in eorum legitimam imputantur, ut in l. omnimodo, §. imputari, C. de inoffic. teſstam. l. illud, C. de collat. cum alijs, quæ adduxit Bartol. in dict. §. neque caſstrenſse, num. 4. Ripa in l. in quartam, num. 136. D. ad leg. Falcid. Anton. Gomez in l. 29. Tauri, num. 21. Ioann. Garc. d. cap. 4. num. 16. Matienz. in l. 3. tit. 8. lib. 5. recop. gloſsſs. 2. n. 13. & reprobata ſsententiâ Telli Fernandez, contrarum aſsſserentis, Corduba de caſsib. conſscient. quæſst. 134. Parlador. d. differ. 150. §. 3. n. 10. & ſseqq. & Mangil. qui plures alios adducit. tract. de imput cap. 33. per tot.

Ideò autem pondus in eo fecimus,

^† quòd Commenda non ſsolùm in perſsona filij durare deberet, ſsed ad alterum hæredem iuxta legem ſsucceſssionis tranſsmiſssibilis eſsſset; quoniam ſsi ſsolùm pro vitafilij duraret, & eo mortuo extingueretur, tunc magis certum eſsſsetin collationẽ, & imputationem non venire, etiam ſsi pater magnas expenſsas fecerit pro ea filio acquirenda, quemadmodum

^† contingit in gradu Doctoratus, quem ei comparavit, vel in præbenda alicuius Eccleſsiæ, quantumvis pingui, aut etiam Epiſscopatu, & bullarum expeditionibus, niſsi contrarium ipſse pater expreſssè teſstamento ſsuo declaraverit, ut tradit Bart. in d. §. neque caſstrenſse, num. 4. quem benè explicat, & con muniter receptum eſsſse teſstatur Ayora de partition. 2. part. cap. 18. Parlad. dicta different. 150. §. 4. n. 3. 4. & 5. IoãIoan. Gutierrez lib. 2. pract. q. 66. num. 12. & plures alij, quos reſsert, & ſsequitur Mangil. huius doctrinæ rationes adducens d. cap. 33. ex num. 8.

Deniqve

^† cùm præſscriptio ſsit genus quoddam alienationis, 1. alienationis 28. D. de verbor. ſsigni fic. 1. 3. §. 1. D. quæ in fraud. cred. 1. qui hæredi 44. §. ſsi pars rei, D. de condit. & demonſst. dubitari poteſst, an præſscriptio in Commendis locum habeat? & intra quod tempus perficiatur? Et roſsolutivè conſstituo,

^† quòd ſsi talis præſscriptio contra Regem, tanquam directum dominum, prætendatur, non aliter procedet, quàm ſsi triginta, vel ut alij volunt, centum annorum ſspacium effluxerit; ſsi autem de præſseritendo utili dominio Commendæ, vel eius commoditatis agatur, de uno privato contra alium, tunc longi temporis ſspacium ſsufficiet, ideſst decem annorum inter præſsentes, & viginti inter abſsentes, bonâ fide, & titulo pręcedente, ut alias de præſscriptione ordinaria loquens docet 1. C. in 1. Celſsus, D. de uſsucap. §. 1. Inſst. eodem, cap. ſsi diligent, ubi DD. de præſscript. 1. nullo, C. de reivind. 1. 1. & per totam, C. de long. temp. præſscript. 1. ſsi quis emtionis, in princip. C. de præſscript. 30. vel 40. ann. Et in

^† ipſsa feudorum material expreſssè colligitur ex text. ſsing. in cap. 1. §. quid ergo, de inveſst. de re alien. fact. iuncto cap. 1. §. ſsi quis per triginta, ſsi de feudi fuer. contreverſs. ubi prædicta diſstinctio conſstituitur, quam fe quitur gloſsſs. in cap. ad audientiam, de præſscript. ubi Abb. Hoſstienſs. & Felius num. 12. late Signorolus de Homodeis conſs. 10. num. 7. Roman. cõſs. 166. n. 10. Ioan. Faber in §. ſservitus, num. 5. Inſst. de iure perſsonarum, Zaſsi. in tract. de feud. 6. part. pag. 55. latiſssimè noſste Greg. Lopez in l. 10. tit. 26. part. 4. Alex. conſs 69. n. 4. lib. 2. & conſs. 113. num. 11. verſs. Nec obſstat, |

fol. 407

lib. 4. Decius conſs. 144. num. 3. & 4. Pont. de poteſst. Proreg. fol. 139. n. 36. Balbus de præſscript. in 4. p. 4. part. principal. 1. 12. princip. Menoch. conſs. 1098. ex num. 20. & conſs. 150. num. 8. & conſs. 3181. num. 91. lib. 11. Gabriel. conſs. 163. num. 14. & 17. lib. 1. Pariſsius conſs. 23. à num. 194. Freccia de ſsubfudis lib. 1. fol. 106. Schrader. de feud. part. 8. cap. 6. Roſsenthal. in eod. tract. cap. 9. concluſs. 84. num. 4. ubi gloſsſs. litt. C. & addition ad Ludoviſsium deciſs. 418. num. 16. Azeved. in Rub. tit. 3. lib. 6. n. 8. Cacheran. deciſs. Pedemont. 176. & 177. Additio ad Iul. Clarum, §. feudum, quæſst. 45. num. 1. & Parlad. differentia 24. §. 2. ex n. 1.

Quod primò conſsirmatur ex ſsimili

^† præſstationis decennalis, quæ facta ex cauſsa, & titulo præcedenti, inducit obligationem præſstationis in futurum, ut in 1. cùm de in rem verſso, D. de uſsur. & in 1. ſsi certis annis, C. de pact. ubi omnes DD. communiter, 1. litibus, C. de agric. & cenſsit. lib. to. Butrius, & alij, in cap. pervenit, de cenſsib. Balbus de præſscript. in 1. part. tertiæ part. princip. q. 10. Alex. conſs. 113. col. 2. & conſs. 108. lib. 2. & conſs. 75. lib. 4. & plures alij relati à Bernard. Diaz reg. 26. Corraſs. lib. 3. miſsc. cap. 15. Covarr. lib. 1. var. cap. 17. num. 13. & Flores de Mena in pract. quæſstion. q. 2. & q. 23. num. 13. cum ſseqq.

Secundò, quia ſsicut regulare eſst,

^† iuriſsdictionem non poſsſse acquiri contra Principem, niſsi præſscriptione centenariâ, aut immemoriali, ut tenet Paulus Caſstrenſs. & alij in 1. Imperium, D. de iutiſsd. om. iud. tamen quãdoquando agitur de præſscribenda iuriſsdictione, inter privatos, & de uno privato contra alium, tunc talis iuriſsdictio acquiritur tempore ordinario, ſscilicet decem, vel viginti annorum, cum titulo, ut docent Moderni in d. 1. Imperium, Bald. in 1. 1. n. 18. C. de emancip. lib. Ancharr. conſs. 142. num. 12. Alex. qui hanc dicit communem conſs. 16. num. 17. lib. 5.

Sed hæc quidem admittenda erunt, ſsi agamus de præſscriptione ei obijcienda, & opponenda, contra quem dicto tempore, & modo præſscriptũ eſst. Cæterùm ſsi adverſsus eos obijciatur, qui à lege ipſsa ad feudi, vel Commendæ ſsucceſssionem vocantur, maiorem quidem difficultatem res habere videbitur. Nam

^† cũ poſsſseſsſsor in eorum præiudicium expreſssè alienare, vel renuntiare Commendam non potuerit, ut ſsuprà retulimus, pariter quoque, nec per præſscriptionem eis nocere, ex d. 1. alienationis, ibi: Vix est enim, ut non videatur alienare, qui patitur uſsucapi, melior tex. in 1. fin. §. ſsin autem, C. com. de legat. ibi: Vt nec uſsucapio, nec longi temporis præſscriptio contra legatarium, vel fideicommiſsſsarium procedat, 1. ubi lex, D. de uſsucap. ubi hoc ampliatur, etiam dato titulo, & bonâ fide, cũcum alijs, quæ congerit Anton. Gab. lib. 5. com. tit. de præſscript. concluſs. 13. num. 1. & Molina de primogen. lib. 4. cap. 10. num. 1. & ſseqq. ubi eius additio plures alios adducit. Eſst enim recepta Doctorum ſsentenia, pręſscriptionem decurſsam adverſsus feudi peſsſseſsſsorem, non nocere ei, qui ex propria perſsona ſsucceſsſsurus eſst in ipſso fundo, ut docet Iſsernia in cap. 1. §. hoc quoque, de ſsucceſsſs. feud. & ibidem Albarot. col. 6. & Præpoſsitus col. 3. meliùs Afflictis in cap. 1. §. Titius num. 7. ſsi de feud. defuncti, ubi hinc infert, quòd nunquam contra agnates præſscribitur feudum ex pacto, & providentia, & eſst cõmunis opinio, quãquam probant alij permulti, longâ ſserie congeſsti ab Oſsaſsco, deciſs. Pedemont. 177. Hartman. Piſstore q. 8. num. 41. & Menoch. d. conſs. 1098. num. 20. lib. 11. & Roſsenthal. & alij ſsup. citati.

Et idem, ob eandem cauſsam, contigit in maioratibus, quorum ſsucceſsſsoribus non nocet præſscriptio cœpta, aut etiãetiam perfecta cum anteceſsſsoribus, niſsi fortè ca immemorialis eſsſse probetur, ex iuribus, & Authoribus, quos latè adducit Paul. de Caſstro cõſs. 467. n. 2. & 3. lib. 2. Roder. Suar. alleg. 3. Pinel. in auth. niſsi tricennale n. 49. C. de bon. quæ lib. Greg. Lop. in dict. l. 10. tit. 26. part. 4. verbo Nile empece, col. 8. Ant. Gom. in 1. 40. Taur. n. 20. ad finem, Molina d. cap. 10. num. 10. & per totum. Ant. Gab. d. concluſs. 13. & concluſs. 11. Matienz. in 1. 8. tit. 7. lib. 5. recop. gloſsſs. 5. n. 36. Fuſsarius de ſsubſstit. q. 528. per totam, Pat. Molina diſsput. 75. Flores de Mena in addition. ad Gam. deciſs. 27. & 84. quia (ut ſsæpè diximus) in feudo antiquo, ex pacto, & providentia, nullum filio per patrem nocementum, ſsive præiudicium inferri poteſst, de quo latiùs agit Menochius conſs. 1156. num. 42. Pet. Petra de poteſstatae Princip. cap. 23. num. 22. & Ioann. Garcia de nobilit. gloſsſs. 6. num. 38.

^† inſstantia verò litis cœptę cum poſsſseſsſsore Commendæ, quando tranſseat in eius in eadem ſsucceſsſsorem? & quid in ſsententia an, & quando noceat ſsucceſsſsori non citato? videnda ſsunt, quæ in ſsimilibus quæſstionibus, circa feuda, & maioratus, latè poſst plures alios, quos referunt, tradunt Roſsenthal d. tract. de feud, cap. 9. q. 25. cum multis ſseqq. Schrader. in eodẽ tract. part. 10. ſsect. 3. ex num. 161. ad 164. ſsyntagm. comm. opinion. tit. de feud. Rub. ſsi de feud. fuer. controverſs. num. 22. verſs. Decimò quæritur, fol. 646. Molina de primog. lib. 4. cap. 8. num. 6. Mieres eod. tract. part. 4. q. 14. Cabedus deciſs. Luſsitaniæ 198. part. 1. latè D. Ioan. del Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 9. Oſsaſscus Cacheranus deciſs. Pedemon. 157. Menoch. conſs. 501. lib. 6. qui aliquos caſsus be|

fol. 408

ne diſstinguit, Mareſscot. lib. 2. var. cap. 121. à num. 4. Cevallos 1. tom. commun. q. 636. Valaſscus dc iure emphyt. 1. part. q. 10. & conſsult. 160. Scacc. de appe Hat q. 5. num. 6. & 260. & noviſssimus & eruditiſss. D. Ioann. Bap. de Larrea diſscept. Granatenſs. cap. 44. num. 34. pag. 459.

CAPVT XV. An, & quando pater gaudeat usufructu Commendae filio, in eius sacris constituto, concessae, vel ex successione matris, aut avi materni delatae? Et an Commendae, vel earum reditus inter coniuges, sicut alia iura, comunicetur.

CAPVT XV. An, & quando pater gaudeat uſsufructu Commendæ filio, in eius ſsacris conſstituto, conceſsſsæ, vel ex ſsucceßione matris, aut avi materni delatæ? Et an Commendæ, vel earum reditus inter coniuges, ſsicut alia iura, cõmunicẽtur.

SVMMARIVM CAPITIS Decimiqvinti.

1 COmmẽdæ, quãquam filius habet uſsusfructus, an ad eius patrem pertineat?
2 Vſsusfructus omnium bonorum, & redituum, quæ filius poſsſsidet, regulariter ad patrem pertinet. L. quæcunque, lex cùm oportet, & l. fin. C. de bon. quæ liber. illustrantur, ibidem.
3 Vſsusfructus Commendæ Indorum patri nõ acquiritur, etiam ſsi eius contemplation filio data fuerit, ſecundũſecundum MatienzũMatienzum, & alios. Dom. Ægid. Ramirez de Arellano, Supremi Conſsilij Senator, laudatur, ibidem.
4 Commenda, cuius contemplatione data ſsit non inſspicimus, ſsed in quem conferatur.
5 Donationes, & gratiæ Principum gaudent privilegio bonorum caſstrenſsium, vel quaſsi, & ideò patri earum uſsusfructus non quæritur. L. cùm multa, C. de bon. quæ liber. & l. 7. tit. 17. part. 4. explicantur, & illustrantur ibidem.
6 Principũ gratiæ, & donations plura ſspecialia habent.
7 Feudi uſsusfructus patri non quæritur.
8 Feudi investiture ubi in filij perſsona fit, præſsupponitur eum fructibus potiri, & onera ſsubire debere.
9 Pater licèt gaudeat uſsufructu in maioratibus ordinarijs ad filium pertinentibus, ſsecùs tamen in illis, qui ex donationibus fundati ſsunt.
10 Vſsusfructus alterius uſsufructus, filiofamilias dati, aut relicti, non quæritur patri, & quare?
11 Servitus ſservitutis dari non poteſst.
12 Commendæ ſsunt quædam veluti feuda militaria.
13 Argumentum de milite cœlestis militiæ ad terreſstris valet.
14 Clericorum, etiãetiam primæ tonſsuræ bona, cuiuſscunque generis, pater uſsumfructum non habet.
15 Auctor fuit conſsultus à Dom. Marchione de Guadalcazar de quæſstione uſsusfructus Commendæ filij ſsui, & caſsus refertur.
16 Bona profectitia filiorum ad patres pertinent in uſsufructu, & in proprietate.
17 Profectitia bona cenſsentur ea omnia, quæ filijs, patris contemplatione, conferuntur, vel deferuntur.
18 Dotis nomine, quæ mulieri à Rege conceduntur, licèt quod ad eam contineant cauſsam lucrativam; quoad virum, qui eam ducit ſsub hac contemplatione, continent cauſsam oneroſsam.
19 Bona materna, & dotalia filijs obvenientia, patribus quæruntur, quoad uſsumfructũ.
20 Matrimonij onera, qui ſsuſstinet, dotis commoda habere debet.
21 Vſsufructu dotis filio aſssignatæ, cur pater gaudeat?
22 Par ratio paria iura deſsiderat.
23 Vſsusfructus alterius uſsusfructus quando cõſiderariconſiderari, & patri acquiri poßit?
24 L. fin. C. de uſsufructu, explicatur, & illustratur.
25 Pater ſsuccedit in feudo novo, quod datum fuit filio, eius contemplatione.
26 Contemplatio patris, vel filij, an ſsit babita in feudi. vel uſsusfructus conceſssione, pendet ex coniecturis?
27 Dotis à Rege conceſsſsæ titulus, licèt in perſsona uxoris conſstituatur, non tamen marito eius uſsusfructus denegari videtur.
28 Actus ultra agentium intentionem operari non debent, & principalis eorum cauſsa attendenda eſst.
29 Conceſssio certæ quantitatis ex Regia arca ſsolvendæ, interim dum Commenda aßignatur, non eſst verè Commenda, nec peculiũ caſstrenſse constituit.
30 Emphyteuſsis filio, ex matris ſsucceßione obvenientis, uſsusfructus, patri quæritur.
31 Feudi materni ad filium translati uſsusfructus patri quæritur, maximè ubi pro eo nullum ſservitium præstatur.
32 Feuda omnia filiorum in poteſstate perpatres adminiſstrari, & eorum uſsumfructum eiſsdem quæri, Germaniæ praxis admittit.
33 Commendas filiorum in poteſstate in Regno Peruano patres adminiſstrant, & earum uſsumfructum ſsibi vendicant.
34 Argumentum à ſsolitis, vel conſsuetis magnam vim habet.
35 Communiter quod fit, legitimè fieri cenſsetur.
36 Pater quibus caſsibus non gaudet uſsufructu feudorum, vel bonorum filij, an ſsaltem gaudeat lucris, intereſsſse, & emolumẽtis ex eiſsdẽ bonis, quæ ipſse adminiſstrat, ohvenientibus.
37 Commendæ, & Commendarum reditus, & emotumenta, an inter coniunges communicentur?
fol. 409
38 Lucra omnia constante matrimonio quæſsita, regulariter inter coniuges communicantur.
39 Feuda, & donationes Regiæ, quoad proprietatem, inter coniuges non communicantur, ſsecùs quo ad eoruin reditus, & fructus.
40 Commendæ Ordinum militarium, vel earũ reditus, an, & qualiter inter coniuges communicentur?
41 Maioratus reditus qualiter inter coniuges communicentur?
42 Feudi, & empbyteu ſsis augmenta, etiam cõſtanteconſtante matrimonio obvenientia, inter coniuges non communicantur.
43 Commenda, vel feudum con ſstante matrimonio quæ ſsitum ex ſsucceſsſsione, vel ex donatione Principis, non cõmunicatur inter coniuges, & quare?
44 Feudum obveniens poſst cõtractumcontractum matrimonium, an dicatur paraphernale? & quid de eius fructibus? remißivè.
45 Feuda non continentur in di ſspo ſsitione ſstatuti de bonis etiam generaliter loquentis.
46 Feudum, & quodcunque aliud præmiũpræmium militare, & ca ſstren ſse, quod maritus acquiſsiverit miluando, communibus expen ſsis ſsuis, & uxoris, qualiter debeat inter eos communicari?
47 Vxor, ſsi ſsuccedat in aliqua Commenda pro cuius conſsecutione maritus mutuas pecunias accepit, an eas ſsolvere teneatur?
48 Maioratus, vel Regni ſsucceſsſsor tenetur ad debita anteceſsſsoris contracta in eius augmẽtum, vel meliorationems.
49 L. ſsi & me, & Titium, D. ſsi certum petatur, expenditur, & illustratur.
50 Res mea quoties ad alium ex cauſsa lucrativa, etiam ſsine facto meo, pervenit, eam mihi æquitatis ratione reddere debet.
51 Vxor tenetur ſsolvere mutuum, quod maritus contraxit pro ea ſsuſstentanda, ſsi illius bona ſsolvendo non ſsint.
52 Marito degente, & bona quærente apud Indos, in abſsentia uxoris, qualiter illa communicentur?

SVpradictis proximè accedit quæſstio alia ſsatis frequens, & quotidiana, nimirum de

^† uſsufructu Commẽdæ, quæ filio in patria poteſstate conſstituto, de novo conceditur, aut ex ſsucceſssione matris, vel avi materni defertur, & an is ad patrem pertineat, vel apud ipſsum filium remanere debeat? utpotè in cuius capite Commenda cõſiſtirconſiſtir, & iniuncta ei onera, & ſserevitia ſsubire tenetur. Et quidem ſsi ordinarias iuris communis, & Regij deciſsiones, ac regulas attendamus, pro patre reſspondendũ videtur,

^† cùm ei quæri ſsoleat uſsusfructus omnium bonorum, & redituum, ac maioratuũ adventitiorum, vel maternorum, quæ filitus acquirit, ut in l. quæcunque, l. cùm oportet, & l. fin. cum ibi notatis, C. de bon. quæ liber. l. fin. C. de uſsufr. §. igitur, Inſst. per quas perſsonas, l. 5. tit. 17. part. 4. 1. 48. Tauri, quæ eſst 1. 9. tit. l. lib. 5. recop. cum latè adductis à Roder. Suar. in quæſst. maiorat. ex num. 1. Anton. Gomez in d. l. 48. ex num. 3. Pinel. in l. 1. C. de bon. matern. 1. part. ex num. 10. Aſscan. Clementino in tract. de patr. poteſst. effect. 2. Menoch. de ſsucceſsſs. creat. lib. 2. §. 19. à n. 65. Molina de primog. lib. 1. cap. 19. ex num. 18. Matienz. in d. 1. 9. gloſsſs. 1. Cald. Pereir. in l. ſsi curatorẽ, verb. Læſsis, ex num. 90. Ioann. Garcia de coniug. ac quæſst. ex num. 120. Eman. Mendez de Caſstro in tract. de bon. quæ lib. ex num. 105. Alexan. Trentacinquio lib. 1. var. reſsol. tit. de pecul. reſsolut. 2. & ſseqq. Parlad. in ſsexquicent. different. 123. D. Ioan. del Caſstillo de uſsufruct. lib. 1. cap. 3. num. 44. & cap. 66. per totum, & noviſssimè Philipp. Paſschal. in tract. de virib. patr. poteſst. 1. part. cap. 3. & Molino de pact. nuptial. lib. 3. q. 58. ex num. 4. fol. 103.

Sed nihilominus

^† in noſstris Commendis contrarium expreſssè affirmavit Matienzus in d. l. 9. gloſsſs. 2. ex num. 6. uſsfque ad 12. & eum referens, & ſsequens, eximius ille Præceptor, & Regij ſsupremi, ac Cameralis Senatus Conſsiliarius meritiſssimus Ægid. Ramirez de Arellano, in elaboratiſssimis ſscholijs, quæ Salmanticæ quondam ſsuis auditoribus dictavit, ad d. titulum, C. de bon. quæ lib. l. fin. circa finem, & noviſssimè idem indiſstinctè, & indubitanter probat Anton. de Leon in tract. de confirmat. Reg. 1. part. cap. 4. n. 15. fol. 25. qui hoc adeò verum eſsſse exiſstimant, ut procedat, etiam, ſsi ipſsi filio contẽplationecontemplatione patris, & propter eius merita, Commenda concedatur, quia

^† non eſst animadvertendum, cuius contemplatione fuerit conceſsſsa, ſsed in quem conferatur, ut in d. l. cùm multa, C. de bon. quæ lib. l. 2. tit. 21. part. 1. l. 6. tit. 17. part. 4. Aretin. in l. ſsi plures, §. in adrogato, D. de vulg. Iſsernia in cap. 1. §. & il |

fol. 410

libellus, num. 113. de alien. feud. pater. Burg. de Paz conſs. 38. num. 6. & Burg. de Paz Iunior q. 11. num. 26. & 47. Gomez. in d. l. 48. Taur. num. 4. latè Menoch. de præſsumt. lib. 3. præſs. 28. & Ioan. Garcia in tract. de donat. remunerat. n.s.

Et huius ſsententiæ eam rationem reddunt, quòd ſsi dictas Commendas

^† tanquam merã gratiam, ſseu donationem, vel liberalitatem Principis conſsideremus, planum eſst, quõd privilegio bonorum caſstrenſsium, vel quaſsi caſstrẽſsium ſsruuntur, & ſsic ad filios, pleno iure proprietatis, & uſsusfructus pertinent, ex deciſs. text. in d. l. cùm multa, & 1. 7. d. tit. 17. par. 4. cum notatis à Doctoribus ibîdẽibidem, Iaſs. in Auth. ex teſstamento, num. 5. C. de collat. Iſsernia in cap. 1. in princip. n. 9. de his, qui feud. dar. poſsſs. Roder. Suar. ubi ſsup. num. 18. & 19. Boer. deciſs. 199. Trentacinq. reſsol. 5. num. 10. Paſschal. d. cap. 3. num. 47. Caſsſsan. in Catal. glor. mũd 5. par. cõſsid. 28. & Molina d. cap. 19. num. 24. Vbi

^† alia plura privilegia, & ſspecialia gratiarum, & donationum Principalium enumerant.

Si verò dictas Commendas feudorum regulis metiri velimus, quibus in multis (ut ſsæpè diximus) aſssimilantur, & tradit idem Matiẽz. in l. 6. gloſsſs. 2. num. 19. tit. 17. lib. 5. Recop. In his

^† etiam reperimus, quòd ſsive ſsint feuda nova, ſsive antiqua, patri uſsusfructus non quæ ritur, ſsed integrè ſspectant ad filium, veluti in compenſsationem ſservitiorum militarium; & aliorum onerum, quibus, ex natura, & legibus conceſssionis feudi, adſstrictus manet, prout, & in noſstris Commendis procedit, ut arg. text. in l. ſsi cui 9. D. de ſservit. l. cùm quid 5. D. ſsi cert. pet. l. 3. §. ſsi quid minor, D. de minor. Authent. ut liceat matri, & aviæ, §. 1. collat. 8. & cap beneficium, in fin. in quib. cauſs. feud. amit. probat latè Andr. de Iſsernia in locis ſsup. citatis, præcipuè in d. cap. 1. de his, qui feud. dar. poſsſs. n. 13. ubi etiam Præpoſs. Iacob. de Belloviſsu, Nicol. de Neap. & Matth. de Afflict. num. 64. Greg. Lop. in. d. l. 5. gloſsſs. magna, ad mediũmedium, & in 1. 7. tit. 26. par. 4. gloſsſs. 1. Zaſsi. de feud. 5. par. pag. 42. &. 43. & alij relati à Matienzo in d. l. 9. gloſsſs. 2. num. 8. & ultra eos, Doctores in cap. 1. de duobus fratribus, ubi Afflict. n. 16. inquit,

^† hoc virtualiter in ipſsa feudi inveſstitura dici, aut præſsupponi, eo ipſso, quòd in per ſsona filij facta fuerit, & idem, poſst alios, quos citat, reſsolvit Roland. à Valle conſs. 71. n. 65. vol. 2. qui tamen contrarirum tenẽre videtur conſs. 54. num. 28. vol. 3. Miſsynger. reſsp. 92. n. 24. Hieron. Schurſsſs. conſs. 10. num. 43. cent. 3. & Roſsenthal, qui de communi opinione teſstatur, & innumeros reſsert, in tract. de feud. c. 7. concl. 14. num. 13. & in additionibus, ſsive no tis, litt. N. pag. 296. & 297. & iterùm cap. 9. member. 2. concl. 66. num. 40. & ſseqq. Vultei. eod. tract. lib. 1. cap. 4. num. 8. ubi diſstinctam reſsolutionem, & diſstinctionem huius articuli tradunt, idem Roſsenth. cap. 3. concl. 5. fol. 51. & 52. ubi quòd feudum filio acquiritur tanquam peculium caſstrẽſse, unde patri, nec uſsuſsfructus, nec adminiſstratio cedit.

Quibus addere licet,

^† quòd quãvis in maioratibus ordinarijs, in quibus filij ex linea materna, aut aliunde ſsuccedunt, patres uſsufructu potiantur, ut ſsuprà retulimus, contrarium tamen ex ſsupradictis rationibus reſsolvitur, in alijs maioratibus, quorum fundatio, & origo proceſssit ex gratijs, & donationibus Regijs, ad effectum inſstituendi talis maioratus factis, quales ſsunt illi, qui hodie etiam in noſstra Hiſspania durant, ex donationibus domini Regis Henrici Secundi, de quibus agit l. 11. tit. 17. lib. 5. Recop. & Molin. in præſsat. de primog. num. 16. In his nam q́ue pater uſsufructu nõnon gaudet, ſsed pleno iure ad filios, quolibet gradu ſsuccedentes, ſspectant, quaſsi hi omnes ipſsius Regis donatarij eſsſse videantur, & ab eo ordine ſsucceſssivo vocatli, argum. l. quoties, C. de donat. quæ ſsub modo, l. unum ex familia, §. ſsi de Falcidia, D. de leg. 2. l. 7. tit. 4. part. 5. ut notanter docuit Roder. Suar. in d.q. maiorat, ex num. 17. Greg. Lop. in. d. 1. 7. part. Gomez in d. l. 48. Taur. ex n. 4. Matienz. d. gloſsſs. 2. ex num. 5. & Molina, qui ſsolum Roder. addcuit d. cap. 19. num. 24. ubi noviſssimè eius additio ſsubdit, horum bonorum privilegium tranſsire ad quemlibet poſsſseſstorem, habentem cauſsam à donatario, ut per Greg. in. d. l. 5. & 7. tit. 17. par. 4. Mieres de maiorat. 1. par. q. 26. col. 2. & Steph. Gratian. 5. tom. divcep. forenſs. cap. 993. num. 19.

Deinde in corroborationem eiuſsdem opinionis conſsiderare poſsſsumus, quòd hæ Commendæ uſsusfructus naturam in pluribus imitantur, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 2. num. 8. Vnde ſsumus

^† in caſsu gloſsſsæ celebris, & notabilis in Auth. idẽidem eſst, C. de bon. quæ lib. & in d. Auth. ut lliceat matri, & aviæ, quæ inquit, quòd quotieſscunque filio in ſsacris paternis conſstituto, aliquis uſsufructus datur, aut legatur, ille non acquiritur patri, quia

^† eſsſset dre uſsumfructũ uſsufructus, contra reg. l. 1. D. de uſsufruct. leg. quarum gloſsſsarum doctrinam ſsequuntur alij DD. communiter, ut conſstat ex Alber. Fulgoſs. Salicet. & alijs in d. Auth. idem eſst, & in l. 1. C. de bon. mat. verſs. Quid ſsi ſsilio, Roder. Suar. ubi ſsup. num. 2. Trentacinq. d. reſsol. 5. num. 9. & Paſschal. d. cap. 3. num. 100.

Denique pro eadem ſsententia perpẽdiperpendi poteſst, quòd non debt mirum videri, ſsi hoc privilegium Commendis tribuamus,

^† quæ ſsunt |

fol. 411

veluti quædam feuda militaria, & ad tuitionẽ, & conſservationem harum Indicarum regionũregionum conſstituta, ut ſsuprà cap. 1. & 2. notavimus. Cùm

^† regulariter valeat argumentum de milite cœleſstis, ad militem armatæ militiæ, & è contrario, ut per gloſsſs. & DD. in l. miles; D. de re iud. Barbat. in cap. Odoardus. de ſsolution. Everard. in locis argum. cap. 22. Matheſsilan. ſsing. 60. & 61. Palac. Rub. in repet. Rub. §. 30. num. 3. Padilla in l. 1. num. 7. C. de iuris, & fact. ignor. Covar. lib. 2. var. c. 1. n. 9. Et

^† in Clericis, etiam prima tantùm tonſsurâ initiatis, compertum ſsit, ut de bonis eorum, ſsive liberis, ſsive maioratui ſsubiectis, patres uſsum fructum percipere non poſssint, ut probatur ex text. in cap. quia nos, de teſstam. auth. presbyteros, & l. ſsacroſsanctæ, C. de Epiſscop. & Cler. & tenet Roder. Suar. Palac. Rub. Decius, Covar. Pinel. & Tellus Fernandez, quos refert, & ſsequitur Molina d. cap. 19. num. 25. & ſseqq. & ultra eos Anton. Gomez in d. l. 48. Tauri, n. 7. ubi eius additio, Spino ſspec. teſstam. gloſsſs. 4. num. 6. Paſschal. d. tract. de patr. poteſst. 1. part. cap. 2. ex num. 38. Caſstillo d. lib. 1. de uſsufruct. cap. 3. n. 45. & D. Valenz. Velazquez conſs. 5. per totum. Et eſst videndus Matthæ. de Afflict. deciſs. 241. ubi refert, filiumfam. poſsſsediſsſse primâ iuventâ Sacerdotium, cuius fructus omnes pater perceperat; eumq́ue ductâ uxore, litem adverſsus patrem inſstituiſsſse, de reſstituendo Sacerdotali reditu tanquam de peculio, quaſsi caſstrenſsi collecto, & patrem inſsolidum condemnatum fuiſsſse per Senatum NeapolitanũNeapolitanum, quod item alijs Arreſstis Pariſsienſsibus comprobat Ant. Mornacius in notis ad l. alt Prætor 7. de minor. pag. 135.

Vtrvm autem verò licèt hæc ita ex ſsententia dictorum Authorum procedant, & cõfirmariconfirmari poſsſse videantur. Ego

^† tamẽtamen an. 1622. contrarium Limæ reſspondi, cõſultusconſultus de facto, & in propria ipſsius cauſsa, à Dom. Marchione de Guadalcazar, Peruano eâ tempeſstate Prorege, cui dotis nomine, & ut cõgruentius matrimonij onera ſsuſsẽtare poſsſset, quod cum clariſssima Heroina domina D. Maria de la Riere contracturus erat, D. Philip. III. Rex noſster Pijſssimus, ultra alia, quantitatem annuam ſsex millium ducatorum per duas vitas iuxta legẽ ſsucceſssionis conceſssit, & ex Regijs arcis præſstaro iuſssit, interim dum Commendæ vacarẽtvacarent, in quibus eadem quantitas aſssignari, & perſsolvi poſsſset. Et cũcum vxore mortuâ, in cuius capite hæc gratia expedita fuit, quæque primã eius vitam explevit, filius maſsculus relictus eſsſset, qui in ſsecunda vita iuxta legis formãformam ſsucceſsſsurus erat, quærebat Marchio, an ei uſsumfructum reſservare teneretur? vel ſsibi applicare poſsſset, & de eius reditibus, ut de reliquis proprijs bonis, vivens, & moriens, abſsque aliqua reſstitutionis, vel computationis obligatione diſsponere.

Primò enim in favorem Marchionis conſsiderabam, quodammodo huius conſsignationis reditus profectitijs bonis ſsimiles cenſseri potuiſsſse,

^† in quibus ſscimus patri, non ſsolùm uſsumfructum, verùm & proprietatam acquiri, d. l. cùm oportet, C. de bon. quę lib. d. §. igitur, Inſst. per quas perſson. d. l. 5. tit. 17. part. 4. Eo ſsuppoſsito, quòd filij ad dictam ſsucceſssionem, vocatio, & admiſsisio, patris occaſssione, & contemplatione facta fuit, ſsic

^† intratr doctrina gloſsſsæ in d. l. cùm oporte, verb. Ex eius ſsubſstantia, quam ibi ſsequitur Bart. Bald. Albert. Corneus, Salicet. & reliqui, Iaf. & Decius in l. ut liberis, C. de collation. Parlad. defferent. 23. §. 1. num. 1.latiſssimè Roſsenthal. d. tract. de feud. 1. part. cap. 9. memb. 2. concluſs. 66. n. 8. & 9. pag. 602. & Menoch. de præſsumt. lib. 3. præſsumt. 28. num. 1. & 2. per totam, qui omnes docent, & reſsolvunt, id totum, quod filio patris contemplatione confertur, vel defertur, profectitium iudicari, & ut tale ei acquiri, argum. text. in l. profectitia, D. de iur. dotium, 1. qui tutelæ, D. de teſstam. tutel. 1. aditio, §. 1. D. de acq. hæred. l. fed ſsi plures, §. in adrogato; & ibi Bart. Caftrenf. Alex. & Iaf. num. 17. alij quæ DD. communiter, D. de vulgari, quibus convenit l. 12. tit. 11. & 1. 5. tit. 17. part. 4.

Secvndò, quia ut demus dictam cõſsignationem, eiusq́ue annuos reditus, bona profectitia non eſsſse, neceſsſsarium tamen, & innegabile eſst, eſsſse, & iudicari debere bona dotalia, matrimonij contrahendi gratiâ à Rege Dom. Marchioniſsſsæ donata, & ad eiuſsdem matrimonij onera ſsuſsentanda, ut in ipſsa conceſssione expreſsis verbis oſsenditur. Quæ

^† conceſssio licèt reſspectu uxoris, plurimum gratiæ, & liberalitatis Regiæ habere poſssit, reſspectu tamen Marchionis, ex cauſsa oneroſsa proceſssit, & planum eſst, qu dictam quantitate dotis nomine acceperit, eiusq́ues reditus, ut bonorum dotalium, perceperit. In quibus quidem ſscimus, quòd

^† quamvis mortuâ uxore liberi ſsuccedant, patri tamen quoad uſsumfructum quæruntur, ut diſspoſsitum eſst in alijs maternis, & advẽtitijs ex l. 1. & 2. C. de bon. mater. d. l. cùm oportet, C. de bon. quæ lib. & dict. §. igitur, Inſst. per quas perſson. d. l. 5. tit. 17. part. 4. cum latè adductis à Pinel. in d. l. 1. C. de bon. mater. 1. part. ex. n. 19. Menoch. de ſsucceſsſs. creat. lib. 1. §. 1. num. 9. Cald. Pereir. in l. ſsi curatorẽ habens, verb. Læſsis, num. 122. cum. ſseqq. & Alciat. in l. 1. C. qui admitti, ex num. 37. Philip. Maſssinio ibid. ex num. 264. & Caſstillo d. tract. de uſsuſsruct. cap. 3. ex n. 6. Effeq́ue planè durũ iniuſstum, & inæquale,

^† ut Marchio ad ſsuſstinen|

fol. 412

da matrimonij onera adſstrictus maneret, inter quæ liberorum educatio connumeratur, l. pro oneribus, C. de iur. dot. §. ius naturale. Inſst. de iur. natur. & uſsumfructum dotalium bonorum, ſsibiq́ue prætextu dictorum onerum conceſsſsorum, eâ ſsolâ ratione amitteret, quòd à Rege donata fuiſsſsent, cùm potiùs vel ex hac cauſsa potentiores, & pleniores effectus in favorem Marchionis ſsortiri deberent, in cuius contemplationem, & ſsatisfactionem conceſsſsa fuerunt, ſsic pro hac parte retorquendo, & applicãdo dictum Imp. in d. l. cùm multa, quæ in contratiũ allegari ſsolet, ibi: Vt enim imperialis fortuna omnes ſsupereminet aliàs, ita oportet principalem liberalitatem culmen habere præcipuum, &c.

Et cùm ratio, quam DD. reddunt, ad hoc, ut pater in terminis iuris communis non gaudeat uſsufructu dotis, quæ filio matrimonium contrahenti aſssignatur,

^† ea ſsit, quòd indè matrimonij onera debet ſsuſstentare, ut conſstat ex Bart. & DD. communiter in l. ſsi cùm dotem, §. tranſsgrediamur, D. ſsolut. matrim. Paul. de Caſstro in l. 2. ad fin. C. fam. erciſsc. Ioan. Crotto in repet. l. frater à fratre, num. 99. D. de cõdictcondict. indeb. & Pinel. in d. l. 1. C. de bon. mater. 1. part. num. 57. Hæc quidem ipſsa ratio pro Marchione in propoſsito caſsu põderariponderari poteſst, ne ei auferantur emolumenta dictorum redituum conſsignationis ſsibi in dotem datæ, & ad ſsuſstinenda onera matrimonij, quod huius promiſssionis virtute contraxit. Par

^† enim ratio paria iura deſsiderat, l. ſsi ſsocer à genero, in princip. ubi gloſsſs. & DD. D. ſsolut. matr. cum alijs traditis à Everard. in loco à pari, & à ſsimili, & à me in tract. de præcedentia, num. 24.

Tertiò conſsiderabam, quòd quamvis (ut ſsuprà dixi) uſsusfructus uſsusfructus filio relicti, patri acquiri non ſsoleat, hoc

^† tamen cõmuniter ab omnibus DD. limitatur, quando talis uſsusfructus datus, vel legatus fuit filio, nõnon ſsolùm ob ſsui favorem, & contemplationem, ſsed etiam ipſsius patris, argum. text. in l. dotẽdotem, quã dedit 6. D. de collat. bonor. cum alijs in primo fundamento adductis. Et ita

^† accipiunt, & intelligutnt difficilem deciſsionem Iuſstiniani Imperatoris in l. fin. C. de uſsufruct. ut poſst Bart. ibi tradit Roman. conſs. 118. Suarez in dict. q. maiorat. §. 1. n. 11. & in noſstris terminis Paſschalis d. cap. 3. num. 101. Ant. Gomez in l. 6. Tauri, num. 11. & 12. & in d. l. 48. num. 2. & 5. Mendez de Caſstro in l. cùm oportet, ex num. 114. Morla in empot. tit. 6. q. 1. & Pichard. in §. finitur, Inſst. de uſsufr.

Et quod plus eſst, hæc eadẽeadem ratio efficax iudicatur ad hoc,

^† ut pater ſsuccedat in feudo novo, de quo eius filius inveſstitus eſst, quamvis aliàs nec poſssit, nec ſsoleat ullũullum ius habere ad talem ſsucceſssionem prætendendam, ut expreſssè docent Iacobin. & Albarotus in cap. unico, num. 7. de natura ſsucceſs. feud. quos ſsequuntur Præpoſs. Ravenas, & Afflict. ibidem, num. 2. & innumeri alij relati per Curt. Iunior in tract. de feud. 3. part. memb. 2. num. 44. Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb. Donatione, n. 11. cum multis ſseqq. Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 7. cõcluſs. 14. n. 19. & in addition. litt. S. Caſsſsaneus in cõſsuetud. Burgund. rub. 7. §. 7. gloſsſs. Eles Enfans. num. 11.

Et ſsuppoſsito,

^† quôd inſspectio contemplationis de filio, vel de patre habitæ, pendet ex præſsumtionibus, & coniecturis, & hæc ſsumendæ ſsunt ex perſsonis, & cauſsis, quæ conceſssionẽ præceſsſserunt, ut doctè, & copiosè probat, & proſsequitur idem Roſsenthal. dict. tract. cap. 9. memb. 2. concluſs. 66. num. 9. & num. 53. cum ſseqq. Alciat. de præſsumt. reg. 1. præſsumt. 18. Menoch. lib. 3. præſsumt. 26. & 28. & in conſs. 161. lib. 2. ubi multum in noſstris terminis loquitur, & Parlad. in different. ultim. ampliat. 2. ſsatis planum eſsſse videtur, quôd in caſsu de quo loquimur, non fuit habita prinicpalis cõtemplatiocontemplatio, & conſsideratio ad perſsonam filij, qui necdum erat natus, nec cognitus, l. neque adiecit, D. pro ſsocio. Sed magis ad perſsonam patris, eiusq́ue merita, & ut ſsimul matrimonij præmium, & dotem acciperet, eâ q́ue dignius, & commodius cum illuſstri adeò coniunge degere poſsſset. Et

^† quòd titulus in uxoris capite, ſseu perſsona poſsitus fuerit, & filius ſsimul ad ſsucceſssionem vocatus, eâ mente factũfactum fuit, ut intelligeretur, dictam conſsignationem dotis partem eſsſse, & dotis naturam habere debere, non autem, ut marito fructuum perceptio, & emolumentum denegaretur in caſsibus alioqui à iure permiſssis, cùm

^† actus agentiũ ultra eorum intentionem operari non debeãtdebeant, l. ſsi quis neque cauſsam, l. non omnis, D. ſsi cert. pet. l. legata inutiliter, D. de adimen. legat. & ſsemper inſspiciendum ſsit, id quod principaliter agitur, l. 1. D. de auctor. tutorum, cum vulgat. quæ latê adducit Velaſscus in axiom. iur. litt. A. num. 153. & litt. P. num. 157.

Qvartò,

^† quia dictam conſsignationem (cùm adhuc in Commendis, & reditibus Indorum facta non reperiatur, nec pro ea filius aliquam militiam, vel ſservitium exerceat, nec iuramentum fidelitatis præſstiterit) non poſsſsumus ullo modo, ex privilegio caſstrenſsium bonorum, ab uſsusfructus, patri debiti, obligatione liberare. NãNam in huiuſsmodi quantitatis perceptione, nihil, quod caſstra, aut militiam ſsapiat, invenitur, ſsed tantùm gaudium quoddam dictæ annuæ præſstationis, quo filius in ſsecunda vita utitur, in qua poſst primam matris, tanquam eius hæres in dotalibus bonis ſsucceſssit.

fol. 413

Quod ius valdè ſsimile eſsſse videtur emphyteuſsi,

^† in qua verior ſsententia eſst, quòd pater habeat uſsumfructum, & emolumentum vitarum, in quibus filius poſst matrem ſsucceſssit, quia hoc genus bonorum in nihilo à reliquis differt, ut latè, & eruditè, adverſsus Baldum contrarium tenentem, defendit, & proſsequitur Alvar. Valaſsc. in tract. de iur. emphyt. 1. par. q. 38. & Mendez de Caſstro in d. l. cùm oportet, num. 106. reprehendens Cald. Pereiram, ob id quòd Baldi opinioni ſsubſscripſserit.

Qvintò & ultimò conſsidero, quòd quamvis eandem conſsignationem CommendãCommendam eſsſse & feudis ſsimilem, feudorumq́ue regulis metiendam concederemus, vel quòd in locum Commendæ ſsubrogata ſsit, cum eiſsdem legibus, & conditionibus, vel quòd Commenda pro ea ſsubrogari iuſsſsa fuerit, ut ſsic præſstatio interim ex Regijs arcis fieri iuſsſsa ceſsſset, & redimatur. Adhuc tamen plurimi DD. reperiũturreperiuntur,

^† qui in feudis ipſsis maternis ad filiû, ſsub patris poteſstate exiſstentem, devolutis, conſstanter tenent, patrem uſsufructu gaudere debere, eo tãtùmtantum (ut maximè) filio relicto, quod neceſsſsarium viſsum fuerit ad ſservitia præſstanda, & implenda, quæ feudi ratione facere debet, nimirum, quia eiuſsmodi bona feudalia, ut ipſsi inquiunt, propriè, & ſsimpliciter loquendo, caſstrenſsia dici nõnon poſssint. Quam ſsententiã docuit Bald. in d. l. cùm oportet, in princip. col. 3. quem refert, & à pluribus probari tradit Matth. de Afflict. in cap. ſsi duo fratres, num. 11. de fratr. de novo benef. inveſst. & ſsequitur Curt. Iun. tract. de feud. 3. par. mẽb. 2. in materia ſsucceſssionis aſcendentiũaſcendentium, n. 46. pag. 281. Sonsbech. in eod. tract. 7. pag. ex n. 10. Alvar. Valaſsc. d.q. 38. num. 28. Et idem Afflict. relat us à Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 7. concl. 14. num. 13. in addition. litt. N. pag. 297. hoc infallibile eſsſse reputat, ubi feudum talis naturæ eſst, ut eius causâ nullũnullum onus, vel ſservitium filius ſsubire debeat, qualia multa in Germania eſsſse inquit, & in hoc, de quo agimus, verificatur.

Et quod magis eſst,

^† generaliter, & in univerſsum, de omnibus feudis loquens, inquit idẽ Roſsenth. ubi ſsup. num. 17. ſse plures magnos, & nobiles Equites, ac Principes vidiſsſse, & agnoviſsſse, qui adminiſstrabant feuda ad filios eorum pertinentia, ipſsorumq́ue uſsufructu gaudebãt, maximè antequam eos in matrimoniũ collocarent, & quòd nunquam vidit, quòd ſsuper hoc eis lis mota fuiſsſset. Et idem refert in 2. tom. cap. 10. concl. 6. num. 40. pag. 20. inquiens, quòd ſsic praxi ſservari vidit in Germania: In multis feudis adventitijs, ſseu maternis filiorum, etiam Magnatur, & in Ducatibus Metenſsi, Iuliacenſsi, Colonienſsi Archiepiſscopatur, quoniam ibi feudorum non minus, quàm allodialium uſsumfructum pater habet.

Et Ego

^† idem teſstari poſsſsum de hoc Regno Peruano, circa noſstras Indorum Commendas, quarum adminiſstrationem, & uſsumfructũ ſsemper patres habent, interim dũdum filij nuptias non contrahunt, neque uſsquam vidi, aut audivi, quòd hoc in diſsceptationem iudicialem deductum fuerit, quod

^† ſsatis argumenti præſstat ad probandum, talem detractionem uſsusfructus iuſtãiuſtam videri, argum. tex. in l. imò magnæ, D. de leg. l. donaturus, D. de uſsufructu, cum alijs, quæ adduxi ſsup. hoc lib. cap. 10. num. 76. & congerit Velaſscus in axiom. iur. litt. A. num. 534. quia id quod

^† communiter fit, legitimè fieri cẽſsetur, l. certi conditio, §. ſsi nummos, D. ſsi cert. petatur, ubi DD.

Qvibvs coronidis loco adijcio, quòd ſsi fortè quis priorem opinionem ſsequi velit, quæ (ut diximus) in feudis, & per conſsequens in Commendis filiorum patri uſsumfructum negat, ex rationibus, quas ſsuprà retulimus, limitandum erit, ut

^† tantùm procedat in ipſso uſsufructu feudi, vel Commendæ, aut reditibus, vel quantitatibus, ex quibus conſstat. Nam de his pater tanquãtanquam legitimus adminiſstrator rationem filio reddere debebit, & eos illi reſservare, ubi patriæ poteſstatis nexus ſsolutus fuerit. Cæterùm alia lucra, & emolumenta, ſsi quæ fortè ex eiuſsmodi pecunijs, aut fructibus fecerit, & perceperit, interim dum apud eum durarunt, ſsibi ſsumere poterit. Nam quamvis Roderic. Suar. d.q. maiorat. n. 15. & ſseqq. Greg. Lopez in d. l. 5. tit. 17. par. 4. verb. El uſsufruto, Hierony. Gab. conſs. 162. vol. 2. & Molina dict. lib. 1. cap. 19. num. 33. Petr. Surd. conſs. 116. num. 73. lib. 1. Cald. Pereira in d. l. ſsi curatorem, verbo Læſsis, num. 145. & ſseq. & D. Ioan. del Caſstillo d. tract. de uſsufr. cap. 3. n. 58. in ea opinione ſsint, ut quibus caſsibus pater in bonis filijsfamilias uſsufructu non gaudet, non etiam gaudere poſssit lucris, & alijs emolumentis, ſsive (ut cum vulgo loquar) Intereſsſses, quæ ex eiſsdem bonis negotiando, aut alio modo percipi poſssint. Contrarium tamen in bonis feudalibus, & quibuslibet alijs adventitijs maternis, & etiam caſstrenſsibus, aut quaſsi caſstrenſsibus, probare videtur text. in l. plenum, §. quanquãquanquam, & in l. filio, D. de uſsu, & habit. cap. 1. circa fin. de feud. cognit. cap. 1. an agnat. vel filius. Et tenuit expreſssè gloſsſs. in Auth. idem eſst in fine, C. de bon. quæ lib. quam ſsequitur Bart. in d. l. fin. in fine, C. de uſsufr. Aretin. in §. 1. Inſst. per quas perſson. Angel. in l. 1. §. adipiſscimur, D. de acq. poſsſs. Bald. in d. l. cùm oportet, in fine princip. num. 18. Paul. Caſstrenſs. conſs. 455. num. 7. vol. 2. Iaſs. in l. cùm filiofamilias, num. 157. & 158. D. de leg. 1. poſst Cuman. ibid. col. 3. Bald. |

fol. 414

ex mente Iacob. de Belviſso in cap. 1. de fratribus de novo benef. inveſst. & conſs. 33. vol. 1. Lofredus in conſsilijs feudal. conſs. 10. Neapodanus in tit. de aliment. præſstand. verb. De bonis, Albarot. in cap. unico, n. 7. de natura ſsucceſss. feud. Petr. de Raven. & Præpoſsit. ibidem num. 2. in fine, Hannetin. lib. 1. de feudis, cap. 6. pag. 70. Mozziusin tit. de natura feudi, num. 49. verſs. Pro conciliatione, Roland. à Valle conſs. 52. num. 28. & ſseqq. vol. 3. Cannetius in extravag. volentes ſsect. 12. §. explicitis, num. 13. & ſsect. 54. §. ſsucceſssivè, num. 27. Boer. deciſs. 199. num. 8. Durantius de arte teſstan. tit. de legat. caut. 13. num. 3. Vincent. de Franchis deciſs. Neapolit. 10. num. 8. & 9. Franciſs. Milanenſs. in deciſsion. Regni Siciliæ, deciſs. 3. num. 72. & ſseqq. Ioan. Franc. de Ponte conſs. 19. num. 29. & ſseqq. latè, & eleganter Borgnin. Cavalcan. in tract. de uſsufr. mulieri relicto, n. 181. cum ſseqq. Alexand. Trentacinq. d. tit. de peculio, reſsolut. 5. num. 14. pag. 181. ubi reſspondet argumentis cõtrariæcontrariæ opinionis, & Philip. Paſschal. d. tract. de virib. patr. poteſst. cap. 3. num. 8. 9. 58. & 103. qui ait, hoc longè certiùs eſsſse, quando prohibitio, ne uſsusfructus quæratur patri, non procedit ex diſspoſsitione hominis, ſsed legis, qualis eſst ea, de qua loquimur.

Et ex eiſsdem iuris principijs poſsſsumus alteram non minus nobilem, & frequentem quæſstionem decidere, quam tamen uſsque adhuc à nemine tractatam vidi: utrum

^† ſscilicet Commendæ, vel Commendarum reditus inter coniuges cõſtanteconſtante matrimonio communicari debeant? Et eo diſstracto æquâ lance inter eoſsdẽ, eorundemvè hęredes partiri? quemadmodum in alijs bonis

^† regulariter fieri ſsolet, ut in l. 1. & per totum tit. De las ganancias, lib. 3. fori, & l. 1. & ſseqq. tit. 9. lib. 5. recop. cum alijs, quæ latè tradit Ioann. Garcia in tract. de coniug. ac quæſstu, Alvar. Valaſsc. conſsul. 103. & de partition. cap. 6. Thom. Sanchez de matrim. lib. 6. diſsput. 1. & ſseqq. & alij relati à Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 11. Alvar. Valaſsco in tract. de partition. cap. 5. & Barboſsa in l. ſsi cõſtanteconſtante ſsolut. matrim. num. 155. & 156.

Etenim ſsi Commendas feudis ſsimiles facimus, & inter bona caſstrenſsia, vel à Principe donata connumeramus, facilè intelligere poſsſsumus,

^† in communionem non venire reſspectu dominij, vel proprietatis earum, licèt fructus, & reditus, qui ex illis proficiſscuntur, cõmunicari debeant, ut probat text. in l. 2. ibi: Donadio del Rei, & in l. 5. verſs. Pero porque, d. tit. 9. lib. 5. recop. ubi Azeved. & Matienzus, gloſsſs. 5. num. 2. ubi ſspecialiter de noſstris Commendis meminiſsse videtur, ibi: Vel ex Indorum, vel divi Iacob i, vel alia Cõmenda, Greg. Lop. in l. 3. tit. 10. part. 5. verb. Igualmente, Molina de primog. lib. 2. cap. 10. num. 65. Alter Molina de iuſst. & iur. 2. tom. diſsp. 433. Pinel. in l. 1. C. de bon. mater. 3. par. n. 62. illat. 23. Burgos de Paz Iun. quæſst. civil. 10. Chriſst. de Paz in l. 205. & 208. ſstyli, Roder. Suar. d. l. 1. tit. de las ganancias, limit. 7. Palac. Rub. in repet. Rubr. §. 5. n. 63. Rebuff. ad leg. Gallic. 2. tom. tit. ut benef. antevacat. art. 2. gloſsſs. fin. Tell. Fernand. in l. 16. Taur. num. 14. Aiora de partition. 1. par. cap. 8. num. 20. &. 21. Roſsenth. omninò videndus, qui hoc indubitatũ eſsſse affirmat, dict. tract. de feud. cap. 7. q. 17. n. 17. & ſseq. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Ioan. Garcia ubi ſsup. num. 138. ubi poſst Palac. Rub. apponit exemplum

^† in CommẽdisCommendis, & Commendatarijs Ordinum MilitariũMilitarium, quarum, inquit, fructus communicãturcommunicantur uxori, licèt ipſsæ Commendæ non communicentur, & num. 97. concludit, quòd fructus indiſstinctè debentur uxori, etiam earum rerum, quæ non communicantur, quod pariter

^† in poſsſseſsſsore maioratus procedere, oſstendit d. l. 5. ubi expreſssè Matienz. d. gloſsſs. 2. num. 2. & 3. & ante eum Palac. Rub. in repet. Rubr. de donat. inter, §. 62. num. 10. ubi reddit rationem, quia fructus non dicuntur pars maioratus, l. in ædibus, §. ex rebus, D. de donation. & idem affirmant cæteri Hiſspani DD. ſsup. relati, & Greg. Lop. in l. 25. tit. 11. p. 4. verb. Frutos, in fin. & alij relati à Valdeſsio in addit. ad Rod. Suar. d. l. 1. tit. de las ganancias, lib. 3. Fori, in fine.

Et ad

^† augmenta feudi, vel emphyteuſsis, conſstante matrimonio obvenientia, extendit idem Ioan. Garcia num. 98. & in tract. de expenſs. cap. 22. num. 11. Et Ego pariter

^† ad ipſsum etiam feudum, vel Commendam poſst cõtractumcontractum matrimonium à viro, vel uxore acquiſsitam. Nam ſsi id ratione ſsucceſssionis acciderit, non communicabitur, ex generali illa ratione, quòd hæreditas non communicatur, l 3. & 4. d. tit. 9. lib. 5. Recop. ubi Matienz. & Azeved. Suar. ubi ſsup. n. 46. Didacus Perez in l. 2. tit. 4. lib. 5. Fori, gloſsſs. Si el marido. Si verò non fuerit acquiſsita ex ſsucceſssione, ſsed ex nova gratia Principis, adhuc ex eadem hac ratione communicari non poterit, ut in d. l. 2. verb. Donadio del Rei, iunctâ l. cùm multa, C. de bon. quæ lib. & alijs, quæ adducit IoãIoan. Garcia ubi ſsup. num. 138. & DD. ſsuprà citati, & ultra eos Matth. de Afflict. deciſs. 44. num. 1. & 5. ubi tractat,

^† an feudum, quod obvenit poſst contractũcontractum matrimonij, dicatur paraphernale? & quid de eius fructibus, & Roſsenthal. ſsup. n. 17. Vbi rationem reddit,

^† quòd in dipoſsitione ſstatuti, etiam generaliter de bonis loquentis, non contineantur feuda, ut notant feudiſstæ per text. ibi, in cap. in generali, ſsi de |

fol. 415

feudo defunct. fuer. contro. &c. Et ad hæc reducenda ſsunt, quę tradit Ægid. Benedict. in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, 2. par. cap. 10. num. 70. docens, quòd ſservitia non communicantur inter virum & uxorem, licèt communicetur donatio contemplatione eorum conſstante matrimonio facta.

Quod tamen limitandum videtur

^† in feudo, vel Commenda, quam maritus meruerit, vel acquiſsierit, militando in aliquo bello, & expenditione, in quo communibus exprẽſsis ſsuis, & uxoris inſserviebat, ex deciſs. text. qui ad hoc expreſsſsus videtur, in l. 3. d. tit. 9. par. 5. ex qua, & ex alijs iuribus, & rationibus, ita tenere videtur Matienz. & Azeved. ibidem num. 13. Suarez in l. 1. tit. de las ganancias, limit. 3. num. 32. lib. 3. Fori, Palac. Rub. in repet. Rub. §. 62. ex num. 18. Mieres de maiorat. 1. par. q. 23. num. 16. Burgos de Paz Iun. in quæſst. civil. q. 11. Gutierr. lib. 2. pract. q. 119. Gregor. Lopez in l. 3. tit. 10. part. 5. gloſsſs. 7. Valaſscus conſsult. 103. num. 23. Morquech. de diviſs. bonor. lib. 2. cap. 11. num. 9. & Ioan. Garcia ubi ſsup. num. 139. ubi inquit, ita noſstros tenere, neminemq́ue ambigere, quòd quando acquiritur aliquid in caſstris per maritum militantẽ communibus expenſsis ſsuis, & uxoris, debet dividi inter eos. Sed Ego adhuc hoc intelligẽdum exiſstimo, ſsi bona ex prædicta cauſsa donata, aliàs diviſsionem recipiunt; cæterùm ſsi naturâ ſsuâ talia ſsunt, quæ dividi non ſsoleant, ſsed ad unum tantùm pertinere, prout in noſstris Commendis regulariter contingit, puto proprietatem illius, quæ ita collata fuerit, ad maritum in ſsolidum expectare, & in fructibus eius dumtaxat, deciſsionẽ d. l. procedere poſsſse, iuxta ſsuprà relata, ſufficereq́;ſufficereque uxori, quòd ſspẽ habeat ſsuccedendi in dicta Commenda, ſsi maritum ſsine liberis mori contingat.

Atverò

^† ſsi proponamus maritum pro aliqua Commenda acquirenda, vel componenda, mutuas à Titio pecunias accepiſsſse, & poſsteà uxor in eadem Commenda ſsuccedat, nolitq́ue illam quantitatem perſsolvere, dotis ſsuæ prælationem obijciens, audiri quidem nõ debebit, cùm hæc pecunia quodammodo in utilitatem eius verſsa videatur, ex his, quæ in ſsimili, de eo,

^† qui ſsuccedit in Regno, vel maioratu, ut teneatur ad debita anteceſsſsoris ob eius augmentum, vel meliorationem contracta, latè poſst alios tradit Matienz. omninò vidẽdus in l. 6. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſsſs. 3. n. 19.. & 22. & Thom. Sanch. de matrim. lib. 9. diſsp. 4. ex num. 28. Quibus

^† addo celebrem doctrinam text. in l. ſsi & me TitiũTitium, D. ſsi cert. pet. ex qua Scriptores notare ſsolent, quôd quoties res

^† mea, vel ex pecunia mea parta, ad aliquem, etiam ſsine ullo meo facto, ex cauſsa lucrativa pervenerit, quamvis nullam contra eum directam, vel utilem actionem habeãhabeam, adhuc ex regula æquitatis damnandum eſsſse, ut mihi reſstituat, ne videlicet cum aliena iactura locupletetur: quem textum litteris aureis ſscribendum prædicat Bald. & Iaſs. ibid. & Parlad. differ. 2. §. 2. exemplum quæſstioni noſstæ ſsatis accommodatum adducends, in

^† uxore, quãquam maritus inops ex mutuo aluit, ut poſsſsint creditores ab ea mutuum condicere, ſsi mariti bona ſsolvendo non extent, prout ſscribit Lara de Corduba in l. ſsi quis à liberis, §. ſsi quis, num. 83. D. de lib. agnoſsc. & Matienz. & Azeved. in l. 9. tit. 3. lib. 5. Recop. & eſst vidẽdusvidendus Menoch. de recuper. poſsſs. remed. 4. per totum, & alij quos refero infrà hoc eodem lib. cap. 29. num. 22. Quibus addo

^† circa coniugalem, ac quæſstum à Doctoribus notari, & reſsolvi ſsolere, quòd ſsi maritus in partibus Indiarum abſsens ab uxore diutius vagetus, & ibi aliqua bona quærat, hæc etiam uxori erũt communicanda, imò & eius etiam hæredibus ſsi eam fortè marito inſscio, vel bona adhuc pro indiviſso retinente, mortuam eſsſse contigerit, ut ſsignanter docet Bald. conſs. 87. num. 1. lib. 2. Surd. conſs. 20. num. 17. lib. 1. Alvar. Valaſsc. conſsult. 165. & de partition. cap. 8. à n. 54. Gutier. de iuram. confir. 1. par. cap. 1. num. 67. Matienz. in l. 2. tit. 9. lib. 5. gloſsſs. 1. n. 43. & 44. & Azeved. ibid. num. 15.

CAPVT XVI. De lege (quam vocant) successionis Commendarum, & eius causis, vocationibus, & effectibus, & an, & quatenus maioratuum successioni respondeat?

CAPVT XVI. De lege (quam vocant) ſsucceſssionis CommendarũCommendarum, & eius cauſsis, vocationibus, & effectibus, & an, & quatenus maioratuum ſsucceſssioni reſspondeat?

SVMMARIVM CAPITIS Decimisexti.

1 COmmendæ olim in depoſsitum dabãturdabantur, & in eis non ſsuccedebatur.
2 Lex quæ prima ſsucceſsſsionem Commendarum iuduxit, quando lata, & quomodo diſspoſsuerit?
3 Commendarum ſsucceſsſsio ante proviſsionem D. Imp. Caroli V. à quibuſsdam Gubernatoribus admitti cœpit.
4 Proviſsio Imp. Carol. V. quæ prior Commẽdarum ſsucceſsſsionem induxit, statim ablita fuit, & paulò pòst practicari iuſsſsa.
5 Commendæ omnes, quæ vacaſsſsent, iuſsſsæ fuerunt in Regis Coronam incorporari anno 1542. ſsed hos non duravit.
6 Proviſsiones, & ſschedulæ aliquæ referuntur, quæ primam legem ſsucceſsſsionis Commendarum ampliarunt, & declararunt.
7 Succeßio Commendarum, primùm filijs, & uxoribus conceſsſsa, quando, & qualiter ad filias extenſsa fuerit, & maiores natu prætulerit?
8 Commendarum una tantùm ſsucceßio per|
fol. 416
miſsſsa fuit, & qualiter in Nova-Hiſspania quatuor vitæ induci cœperint?
9 Lex alterius declaratoria, vel ſsuppletoria, quaſsi pars illius eſst iudicanda.
10 Commendæ conceſssio ſsimpliciter facta, intelligitur iuxta formam legis ſsuccßionis.
11 Feudorum ſsucceßio qualis ſsit, & quomodò induci cœpta? cùm initiò ad libitũlibitum dominorum darentur.
12 Feudorum progreſsſsus in eorum ſsucceßione, & quæ hodie abſsolutè ſsint hæreditaria? & quòd Mediolani non tranſseunt niſsi ad deſscendentes pimi acquirentis. Cap. 1. §. quia, de his, qui feud. dar. poſsſs. & l. 7. tit. 26. part. 4. exponuntur, ibidem.
13 Succeſsſsio Commdarum, cùm ex ſsola legis, vel Regis providentia procedat, legalis appellari debet, & verba Molinæ de hoc agentis.
14 Molina Theologus notatur.
15 Lex ſsucceßionis Commendarum eſst favorabilis, & latè interpretanda, & quare?
16 Liberorum procreationi leges, quæ favent, ſsunt favorabiles. L. cùm ratio, §. fi plures, D. de bon. damnat. l. hoc modo 64. §. 1. in fine, D. de cond. & demoſst. & aliæ ſsimiles expenduntur, & illustrantur, ibidem.
17 Maioratus ſsunt Reip. utiles, & quare? & favorabiliter accipiendi. L. 1. §. quamvis, D. de ventre inſspic. & aliæ ſsimiles illustra antur, ibid.
18 Succeßio in Commendis non fit iure hæreditario, nec ei qui deceßit, ſsed legi, vel Regi, qui eam induxit.
19 Maioratus ſsucceſsſsor ſsuccedit primo inſstitutori.
20 Maioratus ubi fit de bonis à Rege donatis ipſsi Regi in eis ſsuccedi videtur.
21 Feudi ſsucceſssionem non capit filius à patre, ſsed à domino feudi, & in eo tot ſsunt cõceſssiones, quot perſsonæ ſsucceſsſsuræ.
22 Donationes Regiæ non admittunt repræſsentationem, quia in illis ſsucceditur ex dominica providentia.
23 Filius ex feudi natura vocatus, etiam ſsi à patre non inſstituatur, illud capere poteſst.
24 Filijs, quæ deferũturdeferuntur, ut filijs, præſstari debent, etiam à patre non inſstitutis.
25 Feudum, etſsi dicat, quòd filij tantùm ſsint hæredes, adhuc illud capient, etiam non inſstituti.
26 Filius etiam ſsi exhæredetur à patre, nõnon poteſst excludi à ſsucceſssione feudi, ex facto, & providentia ſsibi delata.
27 Exhæredatio filij non nocet, ubi ille feudũ ſsine hæreditate conſsequi poteſst.
28 Commendam, & feudum potest filius acceptare, & patris hæreditatem repudiare.
29 Maioratum, & meliorationem feudi, & quinti bonorum, poteſst filius acceptare, & patris hæreditatem repudiare.
30 Emphyteuſsis quando dicatur deferri iure hæreditario, vel non, & acceptarei poſssit repudiata parentum hæreditate?
31 Commenda, vel feudũfeudum ex providentia nullam recipit testamentariam diſspoſsitionem, ſsicut nec alienationẽ inter vivos, & quare?
32 Succeſssionis forma in Commendis, feudis, & maioratibus alterari non potest.
33 Filius minor natu non poteſst à patre vocari ad Commendam, vel feudum primogenito debitum.
34 Lex, quæ induxit ſsucceſssionem Commendarum primogenitis, eam inſsolidum detulit.
35 Maioratus Hiſspaniæ, & reliqua, quæ ex ſsui natura indiviſsibilia ſsunt, primogenitis deferuntur.
36 Ruini lapſsus detegitur, omnes filios pariter ad maioratus ſsucceßionem admitti docẽtis.
37 Princeps non poteſst de poteſstate ordinaria Commendæ, vel maioratus ſsucceßionem auferre primogentio, cui ſsemel delata fuit, & dare ſsecundogenito.
38 Commendæ ad ſsucceſssionem ſsi Princeps natu minorem vocet, ignarus alium maiorẽ eſsſse, deceptus videtur, & caſsus, qui ſsuper hoc de facto contigit.
39 Princeps nunquam cenſsetur aliquid velle concedere in præiudicium tertij.
40 Princeps non facilè credẽduscredendus eſst velle ſsubvertere iura, quæ studiosè, & deliberatè ſsanxit.
41 Demonſstratio falſsa, aut erronea diſspoſsitionem non vitiat.
42 Lucæ de Pena ſentẽtiaſententia, quòd Princeps poſsſsit concedere feudatario, ut dividat bona feudalia inter liberos, qualiter ſsit intelligenda?
43 Feuda hæreditaria, & Longobardica dividi poſsſsunt inter filios, non legalia, aut iuris Francorum.
44 Primogenito non potest tolli feudi Francorum ſsucceſsio, & dari ſsecundogenito, niſsi ille fuerit ingratus.
45 Diſspoſsitio nulla teſstamentaria valet in præiudicium vocatorum ad feudum, vel Cõmendam, niſsi ipſsi conſsentiant.
46 Feuda ex pacto, & providentia dicuntur legitima primogeniti, & pro eis habet querelam inofficioſsi.
47 Primogenitus inter nobiles ſsemper debet totum habere, & quare? Secundogenitorũ diſsperſsio melior eſst, quàm hæreditatis diviſsio, ibidem.
48 Diſspoſsitio omnis facta ad fraudandum le|
fol. 417
gitimum hæredem in feudis, aut Commendis annullanda est.
49 Martini Laudenſsis caſsus, & dictum refertur.
50 Teſstamentum etiam in favorem vocati in re feudali facere non licet.
51 Poſsſseſssio Commẽdarum, ut & maioratuũmaioratuum, tranſsit in ſsucceſsſsorẽ ex miniſsterio legis, abſsque aliqua apprebenſsione.
52 Poſsſseſssio, ut transferatur ſsine corporali apprebenſsione, lex, vel ſstatutum deſsponere poteſst.
53 Commendæ novus titulus non eſst neceſsſsarius ei, qui in illa ſsuccedit, & ſschedulæ, quæ de hoc agunt.
54 Feudorum poſsſseſssio tranſsit in ſsucceſsſsores, abſsque actuali apprehenſsione.
55 Poſsſseſssio quæ tranſsit in vocatum ex miniſsterio legis, non eſst ficta, ſsed vera, & acquiritur etiam ignoranti.
56 Commendæ ius radicatur in perſsona vocati abſsque novo titulo, acceptatione, vel apprebenſsione poſsſseſssionis, & ſschedula, quæ hoc diſsponit.
57 Commendæ ad ſsucceſssionem primò vocatus, ſsi post eam ſsibi delatam moriatur, non tranſsit ad ſsecundò vocatum, & quare?
58 Vocatus primo loco ad ſsucceſssionem Commendæ, ſsi eam ſsibi delatam acceptare nolit, intra quod tempus id declarare debeat?
59 Refutatio in feudis quid ſsit? & intra quod tempus fieri debeat? & an ſsine aſsſsenſsu domini?
60 Hæredes, qui ipſso iure fiunt, qualiter, & intra quod tẽpustempus poſssint ſse abſstinere? & quid in extraneis?
61 Tenutæ remedium, quod datur in maioratibus Hiſspaniæ, an habeat locum in Commendis Indorum?
62 Tenutæ remediũremedium eſst extraordinarium, & non extenditur ad caſsus orniſsſsos.
63 Maioratus Indiarum, an remediũremedium ſsive iudicium tenutarium T aurinæ legis admittãtadmittant?
64 Poſsſseſssio feudi, vel Commendæ, quæ ex ministerio legis transfertur in ſsucceſsſsorẽ, habetur pro actuali inveſstitura.
65 Commẽdæ ſsuccſsſsor intra quod tempus, & ſsub qua pœna debeat comparere ad petendum, ſsive oſstendẽdum titulum ſsuæ ſsuccſssionis? & ſschedulæ de hoc agentes.
66 Feudi ſsucceſsſsor intra quod tempus debeat petere recognitionem, & præſstare iuramentum fidelitatis?
67 Commẽdæ, & feudi ſsucceſssio, vel recognitio poteſst peti per procur atorem.
68 Commendæ ſsucceſssionis declarationem intra ſsex menſses non petens, illius fructibus privatur, & quæ cauſsæ eum excuſsent?
69 Impedimentum litispendentis præbet iuſstã excuſsationem tituli non petiti intra tempus à lege præfixum.
70 Succeſsſsor maioratus, vel Commendæ non tenetur ad ſolvẽdaſolvenda debita ſsui prædeceſsſsoris, etiã ſsi dicãturdicantur pro IndorũIndorum utilitatecõtracta.
71 Commendæ poſsſseſsſsor ſsi in bello deceſsſserit, ſsolet impetrari reſcriptũreſcriptum, ut eius debita ſsucceſsſsor perſsolvat, ex Matienzo.
72 Feudi legalis ſsucceſsſsor nõnon ſsolvit debita anteceſsſsoris.
73 Fructuum diviſsio qualiter ſsit facienda inter Commendatarij, feudatarij, maioratus, beneficij, & aliorum iurium ſsimilium ſsueceſsſsores, & hæredes defunctorum? remiſssivè.
74 Debita anteceſsſsoris contracta in utilitatem, & meliorationem maioratus, vel Commendæ, quando ſsucceſsſsor ſsolvere debeat? Reges Hiſspaniæ voluntariè ſse obligant ad ſsolvenda privata debita ſsusorum anteceſsſsorum, ibidem.
75 Succeſsſsor Commendæ, & maioratus, quatenus debet præſstare alimenta, ad quæ anteceſsſsor tenebatur?
76 Alimenta, quibus perſsonis præſstanda ſsint à poſsſseſsſsoribus Commendarum, & de ſschedulis, quæ eis hoc onus iniungunt.
77 Feudi ſsucceſsſsor alimenta fratribus, veluti loco legitimæ ſsolvere debet, & conſsuetudo contraria eſsſset diabolica, ex Roſsenthalio.
78 Alimenta ita demum præſstare debet Commendatarius fratribus, ſsororibus, & matri, ſsi Commendæ reditus ſsibi, & illis ſsufficiãt.
79 Charitas benè ordinata incipit à ſse ipſso.
80 Neceſssitatem in ſsuſstentatione me pati, & aliũ meis bonis utifrui, grave, & alurũalurum eſst.
81 Commendæ ſsucceſsſsor an teneatur alere novercam? & quid in ſsucceſsſsore maioratus?
82 Filiorum vocatio in ſsucceſssione Commemdarum, nepotes in eorum defectum comprebẽ dit, & ſschedulæ, quæ hoc ita declararũt.
83 Filiorum appellatione quandò nepotes, & alij deſscendentes cõtinericontineri videãturvideantur, in fideicommiſssis, maioratibus, & alijs deſspoſsitionibus?
84 Feuda, quæ vocant filiosad ſsucceſssionẽ, nepotes etiam in eorum defectum admittunt.
85 Nepotes excludunt patruos in ſsucceſssione Commendarum, ut & in maioratibus, & ſschedulæ quæ hoe declarant.
86 Patrui, vel nepotis prælatio in ſsucceſssione maioratuum multum lim controverti ſsolebat, & aliquoties armis terminari.
87 Repræſsentatio admittitur in feudis, & Cõmendis Indorum. Blaſsius Robles de Salcedo Senator NoviRegni Granatenſsis, laudatur, ibidem.
88 Repræſsentatio admittitur in ſsucceßione |
fol. 418
Regiarum donationum, quæ per viam feudi, aut maior atus conceduntur.
89 Fœminæ in deſsectum maſsculorum admittuntur ad ſsucceſssionem Commendarum, adinstar maioratuum.
90 Fœminæ licèt à feudi recti ſsucceßione excludantur, in alijs tamen admittuntur, & de feud is fœmineis.
91 Fœminæ in feudis, in quibus admittuntur, per ſsubstitutum ſservire poſsſsunt.
92 Commendarum ſsucceſsſsio licèt in pluribus conveniat cum ſsucceſssione maioratuum, differt tamen in alijs.
93 Succeſsſsio Commendarum vocat uxores in defectum filiorum, & excludit tranſsverſsales, quod in maioratibus non contingit.
94 Tranſsverſsalium ſsucceſssio, quibus ſschedulis prohebeatur.
95 Collaterales, deficientibus liberis, admitti ſsolent in ſsucceſssione maioratus, & emphyteuſsis.
96 Teſstator ſsemper præſsumitur velle, quòd bona ſsua deferantur venientibus ab inteſstato.
97 Parentes non ſsuccedunt filijs in Commendis Indorum, licèt hoc fruſstra in quæſstionem vocet Ioan. Matienzus.
98 Vitæ pro quibus durat ſsucceßio Commendarum, ex quo tempore currere incipiant?
99 Commendæ aſssignationem effectivam non eſsſs neceſsſsariam ad comput andas vitas ſsucceſssionis, ſsed ſsufficere ſsolam gratiæ conceſsſsionem aliqui putarunt, qui reprobantur, & num. ſseqq.
100 Magiſstratus creatus ad certum tempus, an ſsi ob aliquam cauſsam officio uti impediatur, illius prorogationem petere poſssit? & num. 105.
101 Schedulæ omnes quæ de ſsucceſssione Commendarum agunt, illas iam cum effectu aſsſsignatas fuiſsſse ſsupponunt, & expenduntur illa de ann. 1552. & altera de ann. 1562.
102 Maioratus ſsucceſssio regulatur ex perſsona, quæ debuit ſsuccedere, quamvis nunquam apprehenderit actualem poſsſseſssionem.
103 Expectativæ impetratio ſsola ſsi ſsufficeret ad hoc, ut vitæ currere inciperent, ferè ſsemper impetrantes irremunerati decederent, & quare? D. ſspendium quis habere non debet, ubi compendum ſsperat, ibid.
104 Heliogabalus qualiter convivas ſsuos pictis, vel fictilibus ferculis deluſserit, & fame maceraverit.
105 Bart. doctrina de magistratus tempore prorogando, quomodo procedat, & quibus modis limitetur?
106 Navis cui hoc anno obtigit ſsors navigandi ad Indos, ſsi id ex aliqua cauſsa facere non potuerit ſsequenti anno ſsua ſsorte uti poterit, etiam ſsi reclament ij, quibus tunc ſsors competebat.
107 Feudi, vel emphyteuſsis conceſssio facta ad tertiam generationem, quomodo cõputetur?

COgnitis ergo ijs, quæ ad originem, naturam, naturam, & conceſssionem Commendarum viſsa ſsunt pertinere, nunc rerum ordine ita poſstulãte, opportunè ad earum ſsucceſssionem trãſsitum faciemus. Quæ

^† quidem primis illis temporibus locum non habuit, cùm Commendæ, prout ſsuprà diximus, & ipſsarum nomen oſstendit, in depoſsitum tantùm darentur, & ad nutũnutum Regis, imò & Gubernatoris, quia eas Regio nomine concedebat, amobiles, & revocabiles eſsſsent, aut ſsaltem per ſsolam vitam depoſsitarij, ſsive Commendatarij durare ſsolerent, ut apertè pluribus Regijs ſschedulis, & inſstructionibus inſsinuatur, quæ extant in 1. tom. impreſsſs. ex pag. 183. & benè contra Anton. de Herrera, & Epiſscop. Chiapenſs. obſservat Anton. de Leon in tract. de confirmat. Regijs, 1. part. cap. 3. ex num. 9.

Sed cùm Commendarum ſstatus varias pro tempore, & relationum varietate mutationes habuiſsſset,

^†tandem promulgata fuit quædam D. Imp. caroli V. proviſsio dat. Matriti 26. Maij, ann. 1536. quæ habetur in dict. 2. tom. pag. 200. & ſsequentibus: quæ benemeritis favere ſstudens, & eos allicere, ut in his Indiarum Provincijs libentiùs permanerent, ſsanxit, & edixit, ut tributorum moderatione, & taxatione factâ, quam ibidem quamtociùs facere iuſssit, deinceps per mortẽmortem cõmendatarij, ad filium, quẽquem reliquerit, legitimum, & ex legitimo matrimonio natum, Cõmendæ ſsucceſssio pertranſsiret, cum eiſsdem oneribus, quæ pater ſsubire debebat, & eiuſsmodi filio nõnon extante, ad ipſsius Commendatarij legitimam uxorem viduam derelictam, ut ille, vel hæc, in poſsterum, ad Regis beneplacitum Commendâ potiretur. Interim dum de his, & alijs, quæ ad meliorem, & tutiorem earundem provincia|

fol. 419

rum ſstatum convenire viderentur, maturiori iudicio diſsponebatur. Et

^† ante hanc proviſsionem iam idem ex eiſsdem rationibus à quibuſsdam Gubernatoribus fieri cœperat, conferendo filijs, aut uxoribus Indos, qui patribus, aut maritis mortuis vacabant, ut ſse commodè ex illorum tributis ſsuſstentare poſsſsent, quod ab eodem Imperatore probatũprobatum reperio in quibuſsdam epiſstolis ann. 1534. quæ reperiuntur dict. 2. tom. pag. 196. & ſseq. Et in Nova-Hiſspania ex ann. 1530. idem ſstylus introductus etiam fuit, citra aliquam tamẽtamen Regiam authoritatem, ut conſstat ex his, quæ diligenter ſscribit Anton. de Leon ubi ſsup. cap. 3. num. 6. & cap. 4. per totum

Vervm

^† dicta proviſsio, paulò poſst revocata fuit per quoddam caput 30. legum, quas novas vocarunt, ann. 1542. quod refertur dict. 2. tom. pag. 213. Et

^† omnes vacantes Commendas in Coronam Regiam incorporari, & applicari iuſssit, ac perconſsequens earum collationẽ, & multo magis ſsucceſssionem prohibuit. Quod tamen ob ingentes, & urgẽtes caufas, & difficultates, quas in eius executione tẽtanda experientia detexit, ſstatim ſsopitum, & oblitteratum fuit, & res ad priſstinum ſstatum reduci iuſsſsa, ut tetigi ſsup. hoc lib. cap. 1. Et hac propter

^† nova alia proviſsio eiuſsdem Imperatoris emanavit, dat. etiam Matriti 26. Maij an. 1546. recopilata dict. tom. pag. 202. quæ dicti capituli novarum legum, & revocationis eius, mentionem faciens, priorem illãillam proviſsionem ann. 1536. in poſsterum ſservari iubet.

Quæ

^† quoniam ſsolùm de filio legitimo, & in defectum eius, de uxore loquuta fuerat, atque ita dubitari poterat, utrum filiæ quoque, ſsi filij non extarent, admittendæ eſsſsent, & uxorem excluderent? edita fuit poſsteà altera Regia ſschedula huius declaratoria dat. Matr. 4. Martij, ann. 1552. dict. 2. tom. pag. 102. quæ iuſssit, ut filiæ, filijs non extantibus, admitterentur, & maior minorem præcederet. Et rurſsus, cùm verba eiuſsdem proviſsionis non ſsatis exprimerent, utrum primogenitus ſsolus, vel ſsimul cum alijs fratribus, aut ſsororibus ſsucceſsſsurus eſsſset? & an eo nolente, vel non valente Commendam ſservire, alij ſsuo ordine admittendi eſsſsent? emanavit alia ſschedula dat. Matrit. 5. April. eodem ann. 1552. dict. 2. tom. pag. 203. quæ hunc eſsſse, & fuiſsſse Carolinæ ſsanctionis ſsenſsum expreſssit, quod idem anteà quoque reſsponſsum fuerat ad dubia, quæ movit, & Regio Indiarum Conſsilio propoſsuit Audientia Guatemalenſsis ann. 1550. eod. tom. pag. 208. & ſseq.

Quibus

^† etiam, & in alia ſschedula dat. Compluti 31. Maij, ann. 1562. eodem 2. tom. pag. 209. declaratur, eiuſsdem Imperatoris mentem, & intentionem fuiſsſse, ut duæ dumtaxat vitæ, atque adeò una tantùm ſsucceſssio in eiſsdem Commendis admittatur. Quod ita ubiq́ue praaxi ſservatur, teſste Matienzo in l. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 21. & Antonio de Leon ubi ſsupr. cap. 3. fol. 11. & ſsequentibus, exceptâ Novâ-Hiſspaniâ, in qua (non tamen ſsine gravi difficultate) ob Proregum epiſstolas, & replicationes, varias, & graves cauſsas allegantium, tertia quoque vita per diſssimulationem permiſsſsa fuit, & mox quarta tolerari iuſsſsa, ita tamen, ut his finitis Commendæ amplius inter privatos non diſstribuerentur, quantumvis ſse benemeritos eſsſse prætenderent, ſsed Regio fiſsco addicerentur, & applicarentur, de quo agunt plures ſschedulæ, & epiſstolæ Regiæ, quæ, ubi opus fuerit, videri poterunt in dict. 2. tom. ex pag. 210. Et alia noviſssima dat. Matrit. 4. Martij an. 1606. quæ hanc diſssimulationem quartæ vitæ eouſsque nutantem, tandem confirmaſsſse videtur, & de hoc latè agit Anton. de Herrera in hiſst. gener. Ind. lib. 8. cap. 3. Torquemada in Monarch. Indiana lib. 5. pag. 674. & meliùs, & pleniùs cæteris Anton. de Leon, omninò videndus, dict. cap. 4. ex num. 43. fol. 21. & 22.

Et dict proviſsio ann. 1536.

^† iunctis prædictis declarationibus, quæ veluti partes eius eſsſse videntur, ut in auth. de filijs ante dotal. inſstrum. nat. §. 1. Bart. & Bald. in l. 1. D. de cõiung. cum emancip. lib. eius. Alexand. conſs. 89. num. 2. lib. 6. Iaſs in l. ſsciendum, n. 1. & 2. D. qui ſsatiſsd. cogantur, & alij apud Tuſschum litt. L. concluſs. 259. & litt. R. concluſs. 189. eſst lex, quæ vocatur ſsucceſssionis Commendsrum in omnibus Indiarum Provincijs, & ita eis formam, ſseu normam tribuiſsſse videtur, ur eo ipſso,

^† quòd Rex, vel Prorex, aut alius Gubernator, qui commendandi facultatem habeat, Commendam conceſsſserit, etiam ſsi nihil aliud exprimat, dummodo contrarium non caveat, iuxta hanc legem ſsucceſssionis, & ſsic per duas vitas conceſssiſsſse videatur, ut dixi ſsuprà cap. II. num. 3. & ſseqq.

In quo

^† ſsanè (ut in pluribus alijs) noſstræ Commendæ feudorum quoque ſsimilitudinem ſsequutæ videntur, quæ, ut inquit textus in cap. I. §. & quia, de his, qui feud. dar. poſsſs. antiquiſssimo tempore ſsic erant in dominorum poteſstate connexa; ut quando vellent, poſsſsent auferre rem in feudum à ſse datam. Poſsteà verò eò ventum eſst, ut per annum tantùm firmitatem haberent. Deinde ſstatutum eſst, ut uſsque ad vitam fidelis producerentur, & procedente tempore fic progreſsſsum, ut ad filios devenirent, in quem ſscilicet dominus hoc |

fol. 420

vellet beneficium confirmare, & tandem ad nepotes ex filio ex benignitate Conradi. Quã tantum amplecti videtur l. noſstra 6. tit. 26. part. 4. aut ad fratres, ſsi alter frater feudi paterni, vel antiqui poſsſseſsſsor, ſsine legitimo hærede decederet. De

^† quo progreſsſsu, & an, & quæ feuda hodie abſsolutè ſsint hæreditaria, & ſsucceſssionem in infinitum admittant, pluribus agunt DD. in d. cap. 1. Zaſsi. in. tract. de feud. parte 8. pag. 83. & ſseqq. Gregorius Lopez per text. ibi in l. 7. tit. 26. part. 4. & plurimi alij relati à Iul. Claro in §. feudum, quæſst. 73. & ſseqq Roſsenthal. omninò videndo, in tract. de feud. cap. 7. cõcluſs. 15. & ſseqq. Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 22. num. 156. & Menochius, omninò videndus, conſs. 1109. num. 33. ubi refert, quòd feuda Mediolani non tranſseunt, niſsi ad deſscendentes primi acquirentis.

Et hæc quidem efficiunt, ut cognoſscamus hanc Commendarum ſsucceſssionem,

^† cùm ex legis diſspoſsitione, & providentia proveniat, & ex ſsola Regia liberalitate, abſsque parentũparentum, vel aliorum ſspeciali proviſsione deferatur, meritò legalẽ eſsſse, & appellari debere, ut in ipſsis noſstris terminis agnoſscit Molin. lib. 2. de primogen. cap. 2. num. 6. ſsic inquiens: Item primogenium etiam legale appellari poterit ea ſsucceſsſsio, quæ filijs primogenitis in Commendis Indorum parentibus à Principe conceſssis defertur. Cùm enim id primogenituræ ius à lege concedatur, meritò primogeniũlegale appellãdumappellandum erit: quamvis id primogenium temporale, non autem perpetuum ſsit, in pluribusq́ue à primogeniorum natura degeneret. Quod etiam ab eo mutuatur alter Molina Theologus diſsputat. 580. num. 3. ſsubdens, fortius hoc eſsſse, ſsi à principio tales Commendæ inſstitutæ ſsint, ut ad primogenitos deriventur. In

^† quo tamen parum (ut videtur) notam habuit legem earum ſsucceſssioni præſscriptam, cùm hoc ipſsum, ut diximus, diſspoſsuerit; & ſsequitur Matienzus in l. 5. tit. 6. lib. 5. Recop. gloſsſs. I. num. 4. & in l. 6. tit. 7. gloſsſs. 3. num. 28. Ant. de Leõ ubi ſsuprà cap. 5. num. 25. ubi hac de cauſsa Cõmendas appellat: Bienes legales, ò familiares, D. Valençuela Velazquez conſs. 83. num. 143. & D. Carraſs. ad ll. Recop. cap. 7. num. 15. fol. 90.

Ex quibus plura praxi utilia, & ad materiã

* noſstrarum Commendarum, & pariter maioratuum Hiſspaniæ, valdè conducentia, colligere poſsſsumus. Quorum primum ſsit, legem ſsucceſsionis, de qua loquimur, cùm favore benemeritorum nitatur, ut ex ipſsius contextura apparet, & ſsimul, ut Reſspublica Indiana civibus augeatur, & hi ad matrimonia ibidem contrahenda, & liberos procreandos, faciliùs adducantur, favorabilem quidem eſsſse; & favorabili femper, ubi opus feurit, interpretatione, & extenſsione iuvandam, argum. text. in l. beneficium, D. de conſst. Princip. l. 1. D. ſsolut. matrim. l. 2. D. de iure dotium, l. cùm ratio, §. ſsi plures, D. de bon. damnat. ibi: Favo

*rabilem apid me cauſsam liberorum Al bini filiorum numerus facit, cùm ampliari Imperium hominum adiectione potiùs, quàm pecuniarum copia malim, &c. l. 1. §. & generaliter, D. de ventre in poſsſs. mit. l. 2. C. de ind. viduit. l. 2. C. commum. de manumiſs. l. 1. C. qui num. liber ſse excuſs. lib. 10. iunctis alijs, quæ tradit Ariſst. lib. 2. Politic. cap. 7. Plutarch. in Lacon. apophteg. de Lycurgo, Cicero Verr. 5. Plato dial. 7. de legib. ubi ait, alendorum puerorum curam non privatam, ſsed publicam eſsſse, Bald. & DD. in l. hoc modo 64. §. 1. in fine, D. de cond. & demonſstr. ubi dicunt, legem Reipublicæ utilem eſsſse extendendam, per eundem text. ibi: Legem enim Reip. utilem, ſsobolis ſsoilicet procreandæ cauſsa latam, adiuvandam interpretatione. Barboſsa in l. 1. D. ſsoluto matrim. 1. parte, ex num. 61. & plura alia de his legibus, quæ matrimonijs, & liberorum procreationi favent copiosè, & eruditè adducens Briſsſson. lib. 3. ſselect. cap. 3. Alexand. lib. 4. genial. cap. 8. Alphonſs. Carrança in diſsp. de partu, c. 2. §. 4. n. 1. D. Franc. Amaya lib. 2. obſserv. c. 5. & lib. 3. c. 6. ex n. 26. Robles de Salcedo de repræſsent. lib. 2. cap. 7. num. 2. Annæus Robertus lib. 2. rerum iudic. cap. 7. fol. 384. & eruditus quidem ſsupra ætatem iuvenis D. Antonius Cabrerus in tract. de metu, lib. 2. cap. 19. num. 7. & Nos ſsup. lib. 1. cap. 15. ex num. 53.

In quo noſstras Cõmendas

^† maioratibus ſsimiles eſsſse dicere poſsſsumus, cùm eorum inſstitutio, & conſservatio pariter favorabilis iudicetur, & favorabiliter accipienda, & extendẽdaextendenda, ob id, quod Reip. bonũbonum concernat, quod in familiarum dignitate conſservanda conſsiſstit, ut inquit Vlp. in l. 1. §. quamvis, D. de vent. inſsp. ibi: Publice enim interſst, partus non ſsubijci, ut ordinum dignitas familiarumq́ue ſsalva ſsit, §. cæterùm, Inſst. de legit. agnat. ſsucceſsſs. l. 2. tit. 15. part. 2. ibi: Acatando el pro comun al de todos, lex 7. tit. 7. lib. 5. Recop. cum alijs, quæ doctè, & graviter poſst Tiraquel. Covarr. Peral. Piſscinam, Pariſsium, & alios antiquiores, quos refert, adducit Molina de primogen. lib. I. cap. 18. & latiſssimè D. Ioann. del Caſstillo lib. 5. controverſs. cap. 145. & 147. per totum, Molinus, Menoch. & Annel. de Amatis in locis relatis ab Additionatore Molinæ dict. cap. 18. num. I. & ultra eos Simancas de primogen. lib. 1. cap. 6. cum ſsequentibus, Hottoman. conſs. 1. in princip. & Ioann. Corraſs. memorab. Senatus C. cent. 1. cap. 59. & |

fol. 421

noviſssimè D. Valençuela conſs. 185. num. 31. & conſs. 156. num. 93. vol. 2.

Secvndo, ex eiſsdem principijs infertur, in

^† noſstris Commendis filios, vel filias, aut uxores, quæ per legem ſsucceſssionis vocantur, ubi ad eas admittuntur, non iure hæreditario, hoc eſst tanquàm hæredes ultimi poſsſseſsſsoris ſsuccedere, & quaſsi eius perſsonam repræſsentantes, ſsed virtute legis, & veluti ex diſspoſsitione, ac providentia Principis, qui dictã ſsncceſssionem induxit, ac conceſssit, quæ, ut ſsuprà diximus, primogenium legale hac de cauſsa appellari poteſst, ut benè in eiſsdem terminis advertunt Matienz. D. Valençuela, & Anton. de Leon in locis ſsupra relatis, & in ſsimili probat text. in l. unum ex ſsamilia, §. ſsi de Falcidia, & §. ſsed ſsi fundum, ubi DD. D. ad legem Falcidiam, l. ſsi adrogator 22. in fine, D. de adoption. ibi: Quia non iudicio eius ad eum pervenit, ſsed principali providentia, l. pater ex provincia, D. de manum. vind. ibi: Solam enim electionem filio conceſsſsit, cæterùm ipſse manumittit, l. parter filium, D. ad legem Falcidiam, l. 3. D. de interd. & releg. cum alijs, quæ advertit Paul. Caſstrenſs. conſs. 164. num. 5. volum 2. Rebuff. reſsponſs. 99. Guillerm. Bened. in cap. Rainuntius, verb. In eodem teſstamento, el 1. num. 148. Ego ſsup. hoc eodem lib. cap. 14. ex num. 1.

Et in ſsimili

^† de noſstris Hiſspaniæ maioratibus loquens, & quòd in eis non tam ſsuccedatur ultimo poſsſseſsſsori, quàm fundatori, aut inſstitutori, Molina de primogen. lib. 1. cap. 3. num. 1. & 2. & lib. 4. cap. 11. num. 48. ubi rectè inquit, & probat,

^† bonis maioratus à Rege donatis, quemlibet ſsucceſsſsorem cenſseri Regis immediatum donatarium, ut per Bald. in cap. 1. §. hoc quoque, num. 4. de natura ſsucceſsſs, feudi, ubi inquit, filium Comitis non ſsuccedere patri in Comitatu, ſsed Principi, qui illum conceſssit.

Et eſst aliud exemplum

^† in feudis, in quibus, ubi de filijs, & non de hæredibus mentio fit (quæ feuda ex pacto, & providentia conceſsſsa appellantur) non ſsuccedit filius, ut hæres, ſsed imò ut filius videtur capere à domino feudi, & non à patre, ut docet idem Bald. per text. ibi in cap. 1. num. 8. an filius, vel agnat. ubi etiam Albarot. num. 9. Præpoſs. num. 6. Alexand. qui de communi teſstatur, conſs 24. num. 4. lib. 5. Iaſs. in. l. quod dicitur 2. num. 29. cum ſsequentibus, D. de verbor. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Molina d. cap. 8. num. 5. Tiraquel. de primogen. quæſst. 60. Cuiacius quæſst. 54. ad medium, Gothofred. in notis ad dict. cap. 1. qui feud. dar. poſsſs. Iul. Clarus in §. feudũ, quæſst. 9. latiſssimè Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 7. per totum, Robles de Salcedo in tract de repræſsent. lib. 3. cap. 13. num. 3. ubi plures refert, hinc

^† deducentes, in donationibus Regijs repræſsentationi locũlocum non eſsſse, quia in illis non iure hæreditario ſsucceditur, ſsed ex dominica providenta, Menochius conſs. 124. num. 42. ubi, quòd in feudi non hæreditarij ſsucceſssione, primus auctor conſsideratur, & iterum conſs. 1153. num. 3. & 4. ubi quòd feudum, vel emphyteuſsis conceſsſsa pro ſse, & deſscẽdentibus reſsolvitur in tot conceſssiones, quot ſsunt perſsonæ ſsucceſsſsuræ.

Et inde eſst,

^† ut etiam ſsi in tali caſsu filius, vel alius ſsycceſsſsor ab ultimo moriente non inſstituatur, nihilominus, iure hæreditario, feudi, vel Commendæ ſsucceſssionem capere pofsit, quia dicitur inſstitutus à principio acquiſsitionic feudi, vel Commendæ, ex natura ſsucceſsſsionis illi à lege præſscripta, & appropriata, ut latiſssimè, innumeros cumulans, & nihil intactum relinquens, concludit Hartman. Piſstor. in ſsuis quæſstion. tom. 2. quæſst. 1. Minadoius conſs. 10. & Franc. à Ponte in tract. de poteſst. Proreg. tit. 6. §. 3. num. 18. & ſseqq. pag. 184. Ea namque,

^† quæ filijs, ut filijs deferuntur, debent eis præſstare, etiam ſsi hæredes non ſsint, ut dixit Bartol. per text. ibi in l. ut iurisiurandi, §. ſsi liberi, num. 4. D. de oper. liber. l. pro hærede, §. ſsi quod tamẽtamen, D. de acq. hæred. l. cùm patronus, §. cùm libertus, D. oper. liber. iunctâ l. ſsi operarum, ubi gloſsſs. D. eod. tit. Molina d. cap. 8. num. 4.

Et idem erit,

^† quamvis in feudi, vel Commendæ ſsucceſssione, hæredum mentio facta reperiatur, puta, quia dictum ſsit: Quòd filij tantùm ſsint hæredes. Nam adhuc ex ipſsa conceſsſsione Principis, vel vocatione legis, ex tunc hæredes eſsſse videntur, nec curamus, an filius à patre inſstitutus ſsit, necne? ut cum pluribus reſsert, & optimè reſsolvit Ponte ubi ſsup. num. 14. & 15. & conſs. 13. 34. 52. & 88. & Piſstoris d. quæſst. 1. num. 8.

Necnon etiam

^† ſsi proponamus filium non ſsolùm non inſstitutum eſsſse, verùm & expreſssè exhæredatum, quia quoad hæc feuda, ex pacto, & providentia delata, nihil nocet talis exhæredatio, quemadmodum neque ad rem ſsamiliæ relictam, iuxta celebrem text. in l. filiusfamilias 114. §. cùm pater, D. de legat. 1. ut cum communi, veriori opinione tenent innumeri feudiſstæ, quos referr, & ſsequitur Paulus Pariſs. conſs. I. num. 7. & conſs. 2. num. 29. volum. 1. Iui. Clarus d. §. feudum, q. 7. Schrader. de feud. part. 7. cap. 2. num. 39. Roſsenth. omnino videndus, in cod. tract. d. cap. 7. concluſs. 10. n. 8. & 9. & in notis litt. F. ubi cõcludũr,

^† quòd exhæredatio toties, non noceat, quoties filij feudũ ſsine hæreditate patris conſsequi poſsſsunt. Quod abſsque dubio in his feudis ex pacto, & |

fol. 422

providentia, & per conſsequens in noſsftris Cõmendis procedit. Nam dubitari non

^† poteſst quin fulius acceptare poſssit tale feudum, vel Commendam, & repudiare hæreditatem, ut latisimè per eundem Roſsenthal. eodem. cap. 7. conliſs. 20. & 21. Martienz in l. 6. tit, 7. lib. 5. recop. gloſsſs. 3. num. 24. Everard, in loco de feudo ad emphyteuſsim, n. 25. & Sebaſstian. de Medic. in tract, mors omnia ſsolvit. 3. part. n. 120. Iaſs. de feud. par. 8. pag. 88. & 89., ubi inquit, quòd etiam ſsi filius cum iuramentro renũtiet hæreditiam patris, adhuc poterit feudum retinere. Et de noſstris Cõmendis experſssè loquens Anton. de Leon. d. tract. de cõfirm. Regijs, 1. part. cap. 5. num. 130. & 131. n. 4. ubi quòd filius non poteſst eſsſse hæres patris in præiudicium Commendæ.

Et in terminis

^† maioratuũmaioratuum Hiſspaniæ Molina d. lib. 1. cap. 8. num. 12. ubi num. 13. (quod magis eſst) idem extẽditextendit ad meloirationes tertij, & quiniti & mairatus ex his conſstitutos, ut poſssit filius meliorationẽ accpatre, hæreditatemq́ue meliorãtismeliorantis repudiare, de quo pluribus agunt noſstri Regnicolæ in l. 21. Tauri. quæ eſst l. 5. tit. 6. lib. 5. Recop. ubi Matienz, & Azeved, Mieres de maiorat, 1. par. quæſst. 24. num. 152. Angulo in tract. de melioration, & D, Ioann. del Caſstillo, poſst communem præceptorem noſtrũnoſtrum D. D, Gabrielè Henriquez, lib. 2. controverſs., cap. 13. per totum, cap. 6. num. 62.

Quibus addo

^† aliud optimum exemplum emphyteuſsis, in qua licèt ubi hæreditaria eſst, (hoc eſst. ab aliquo pro ſse, & hæredibus ſsuis cõparata) iure hæreditario deferatur, & ſsic per viam repræſsentations ultimi decedentis, nec poſssit filius hæreditatem partis repudiare, & emphyteuſsim ſsibi quærere, ut notat gloſsſs, per tex. ibi, qui hoc decidit in feudo, in cap. 7. varbo Aut utrũque. an agnat, vel filus, ubi Bald, num. 15. gloſsſs Bart, in l etiam, ſsolut, matrim, idem Bartol, & Imola in l. quod. dicitur, D de verb, oblig., Corneus conſs. 24. col. fin. Covarr, in pract. cap. fin, num. 13. Valaſscus de iure emphyt. quæſst. 50. n. 4. & Caldas Pareira de renovat. emphyt. quæſst. 17. num. 13. Si tamen emphyteuſsis non pro ſse, & hæredibus, ſsed pro ſse, & filijs conſstitura repetiatur. non facta mẽtione hæredum, tunc non ſsucceditur in ea iure hæreditario, nec ex porſsona patris ſsed ex pro pria perſsona filij, unde erſsi pater emphyteuſsi renũtiet, minimè filio præiudicabit in ſsua ſsucceſssione, poterit q́ue filius hæreditatem patris repudiare, & emphyteuſsim acceptare, ut docet Bald, in l qui ſse partis, C unde liberi, Aretin. Decuius, & plures alij, quos refert, & ſsequitur, Alvar. Valaſscus ubi ſsup. quæſst. 49. num. 6. Verſs. Accedit, & quælt. 38. num. 24. verſs. Adde ſsecundò, Caldas Perieira de nominat. empl yt. q. 15. num. 2. & communis. de qua per Iaſsonem in l. 2. C. de iure emph.. q. 15. num. 2. poſst Bartol. qui hanc diſstinctionem magſstraliter fecit in d. l. iurisinrandi, §. liberi D. de oper. libert., & latè, & optimè Fabins Turrentus conſs. 61. lib. 1. per totum.

Tertiò, ex ſsupra dictis deſscendit, quòd quemadmodum, qui Con mendam ſsemel impetravit. nõnon poteſstde ea vivus diſsponere, nec aliud quicquam facere. quod iuri vocatorum præiudicetm, Ut latè probavi ſsupra loc lib, cap. 14. per totum, Idem

^† etiam dicendũdicendum, & probandum ſsit in qualibet diſspoſsitione, legato, vel prælegato, quod per viam teſstamenti, & ulti. mæ volutatus, etiam inter liberos, fecerit, vel pro anima, aut in piãpiam cauſsam, ut latiſssimè probat, & proſsequitur in emphyteuſsi, & de feudis loquens Iulius Clarus, §. feudũ. quaſst. 59. Cephalus conſs. 302. num. 29. lib. 2. Molina lib. 3. cap. 6. num. 3. Baldus in cap. 1 de natura feudi, & in cap. 1. §, fin. qui feud, dar. poſsſs. Roſsenth. d. cap. 7. concluſs. 2. & 3. & cõcluſs. 7. in fine, ubi concludit, nullam differentiam conſstituendam eſsſse, ſsive pater in ultima volumtare, ſsive inter vivos diſsponat, neque inter ſseudem antiquũantiquum, & novum, hoc eſst à patre, etiam proprijs meritis, ac quiſsitum, cui notras Commendas ſsimiles eſsſse dicere poſsſsumus, Et idem tandem poſst longam diſsutationem reſsovit Menoch. ominiò videndus, conſs. 103. n. 68. & ſseqq. coſs. 161. & 171. per tot. & cõſs, 504. n. 5. & ſseqq. & conſs. 577. num. 3. 30. 33. & 35. Everard, in loco de liber. ad vaſsſsall. num. 5. Mareſscot. lib. 2. variar. cap. 120. num. 10. & ſseqq. Ponte de poteſst. Proregis, ſsol. 259. num. 17. ubi. quòd inſstituens perſsones non vocatas, videtur alienare.

Et eſst ratio.

^† quia cùm à lege præſscripta fuerit huius ſsucceſssionis forma, per privatos, alterari non poteſst, ut benè advertit Molina dict. lib. 1 cap. 8. num. 20. & 21. prout. & in maioratibus contingit, ut pluribus dixid. cap. 14. num. 9. Nec

^† filius minor à patre eligi, vel vocari ad Commendam, relicto primogenito, cui inſsolidum deferri debet, Nam licèt dicta proviſsio ann. 1536. ſsolùm vocaſsſset filiũ legitimum, poſsteà tamen ſsupervenit alia eius declaratoria. dat. Matr. 5. April. an 1552. quæ extat in 2. tomo impreſsſs. pag. 203. quæ

^† expreſssè declaravit, vocationem filij in d. lege ſseu proviſsione ſsucceſssionis factam, de primogenito intelligendam eſsſse, & in huius defectũ per cauſsam impotentiæ, aut noluntatis, reliquos maſsculos ſsuo ordine admittẽdos, & mox traſsitum ad filas faciendum, ſsub eadem ætatis pręrogativa.

fol. 423

Quæ declaratio valdè conformis fuit iuri communi, & Regio & maioratatuum Hiſspaniæ ſsucceſssioni,

^† in quibus ſsember videmus, quòd quotieſscunque agitur inter aliquos, qui in pari gradu exiſstunt. de ſsucceſssione bonorum, quæ ſsul naturâ indiviſsibilla ſsunt, vel ad unum dumtaxat deferenda, ſsuccedere debet is, qui inter ipſsos primognitus fuerit, ut eleganter docuit Angel. conſs. 281. & innumeri relati à Tiraq, in tract de primog. in præfat, à num, 3. uſsque ad finem, & q. 4. à num. 31. Covar, lib. 3. var. cap. 5. num. 3. Greg. Lopez. in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo Sino el hijo mayor, Anton, Gomez in l. 40. Tauri, num. 7. & 59. Molina de primog. lib. 1. cap. 1. per totum, & cap. 11, num. 9. & lib, 3. cap. 1 num. 1 Molin. Theol. diſsput. 576. & 581. Mieres de maiorat. 4. par. quæſst. 1. n. 98. Vbi lapſsum Ruini convincit conſs. 27. num. 7. vol. 1

^† dicentis omnes fillios in pari gradu ad ſsucceſssionem maioracus admittendos eſsſse, & D. Ioann. del. Caſstillo. lib. 5. controverſs. cap. 128. num. 19. & lib. 6. cap. 159. per totum, & Vlricus Hunnus, agens de ſsucceſssione & prælatione prim genitorũgenitorum in feudis lib. 3. var. quæſst. tract. 7. q. 22. & ſseq.

Quod eſstadeò verũverum,

^† ut neq;neque ipſse Princeps poſstquàm Commendam conceſssit. vel maiorarum confirmavit, in quo primogenitus vocatus eſst, & ſsuccedere debet, poſssit de poteſstate ordinaria, & abſsque iuſsta, & graviſssima cauſsa, eum excludere, & ſsecundogenitum admittere argum, ſsi teſtamentũteſtamentum, C. de teſstamẽtis, ubi Fulgoſs. Rom. Corneus, Iaſs, & reliqui Scribentes communiter, & poſst alios diſsputat, & reſsolvit Pinelus in rub. C, de reſscind, vend.1 1 par. cap. 20. num. 18. 24. & 31. Fortun, Garcia in l. Gallus, §. & quid ſsi tantum, col, 137. Covarr, lib. 3. variar, cap. 6. num. 7. Decius, Craveta, Palac, Rubios. Padilla. Menchaca, Burgos de Paz. & plures alijs. quos refert, & ſsequitur Molina dict, lib. 1 cap. 8. num. 31. & ultra eos Matienz in l. 7 tit. 7. gloſsſs, 5. lib. 5. recop, num. 4. & 5. & gloſsſs. 7. num. 1. Mendoça de pact, lib. 1. cap. 5. num. 37. Ioann. Gutier. lib. 3. pract. quæſst. 75. Pereg. de fideicommiſsſs, art. 52. ex. num. 107. & D, Ioann, del Catillo lib. 2. controverſs. cap. 28. & alij, quos recenſset noviſsismè Additionator Molinæ dict. num. 31. qui dilingenter hũchunc articulum tractat, & Petr, perta in tract. de poteſstate Princip. cap. 30. num. 26. 27. & 47. & cap. 25. num. 46. ubi, quòd quis privari non poteſst ſspe ſuccedẽdiſuccedendi ſsibi quæſsitâ.

Quinimò & ſsi fortè cõtigeritcontigerit,

^† quòd Princeps ad talem Commendæ ſsucceſssionem, a iquem filum expreſsſso eius nomine, vocet, & is poſsteà nõnon maior, ſsed minor eſsſse reperiatur. deberet eiuſsmodi reſscripti executio ſuſpẽdiſuſpendi, quaſsi Princeps deceptus, vel errore dectus videatut, & pro minore ſscriſsiſsſse, cùm cum natumaiorem eſsſse putaret, Nunquâm

^† enim aliquid cum adeò gravi præuidicio tertij, præſsertim ad inſstantiam partis, reſscribere velle pręſsumitur, l. 2. §. ſsi quid à Principe, D ne quid in loco pub. l neque avus, C. de emancip. lib. cum vulgat. Abb. in cap. I. col. 18. verſs, Deinde. Hoſstienſs. & alij. in cap. cauſsam, quæ, de teſstib, & in cap. reſscripca. 25. quæſst. 2. cum. alijs traditis à Tuſscho litt. P. concluf. 685. & ſseq, & Velaſsco in axiomat. eadem litt. num. 156. Neque pariter

^† credendum eſst. legem ſsucceſssionis tollere. aut immutare voluiſsſse, argum. l nãnam ad ea, D. de cond. & demonſst. & l. ſsi quando, §, illud, de inoffic. teſstam, Et expreſssio nominis ſsecũdogeniti, quaſsi falſsa,

^† aut erronea dmonſstratio, diſspoſstionem non vitiat, ſsed implẽdaimplenda potius eſst, ac ſsi adiecta non fuiſsſset, ut reſsolvunt Bart, & DD, per tex, ibi in. l demonſstratio falſsa, in princip. num. 11. D. eod. tit. Tuſschus litt. F. concluſs. 60. & ſseqq. & Leader Galganetus de cond. & demonſstr. part. 2. cap, 2. & ſseqq. Et ita audivi in Regio Indiarum Senatu pronuntiatũpronuntiatum fuiffe cauſsa D. Ioannis de Aliaga primogeniti ſstrenui Ducis Hieronymi de Aliaga, non obſsrante, quod hic Regiam ſschedulam impetrarat, ut ſsibi alter filius ætate minor Hieronymus vocatus ſsuccederet.

Neque his adverſsatur

^† doctrina Lucæ de Pena in l. divæ menoriæ. col. fin. C. de. Decurion. lib. 10. dum tenet. poſsſse Principem concedere feudatario in præiudicium primogeniti, ut ipſse dividat bona ſseudalia inter liberos, ſsecundùm quam refert pronuntiatum fuiſsſse in ſsacro Conſsilio Neapolitano in cauſsa Baronis Bonatorum. Hercul. Mareſscotus lib. 2. variar. cap. 28. num. 1 Nam ut ipſse ſstatim ſsubiungit num. 2. id. debet, intelligi

^† in ſseudis hæreditarijs, & Longobardis, quorum naturæ talis diviſsio non repignat, quin potùs olim de iure communi ſseudorum, omnes filij æqualiter ſsuccedebant, ut in cap, 1 in fine, qui fend, dar. poſsſs, Caſstrenſs. conſs. 179. lib. 1. Idem Mareſscot, eodem lib. 2. 120. Cæteriùm ubi agimus de feudis, in quibus ſsucceditur iure Francorum, & acquiſsita ſsunt ex pacto,, & providentia legis, vel Princips, quales noſstras Commẽdas eſsſse diximus, talis conceſssio admitti non ſsolet, nec debet, ut expreſssè tenuit Andreas de Iſsernia in cap. 1. §. & olim. col. 2. de ſsucceſss, feud. & in conſstitutione Comitibus, circa finem, Petra de poteſst. princip. cap. 23. num. 44. Menoch. conſs. 15. num. 71. & conſs. 504. num. 9. & 10. IdẽIdem Mareſscot. poſst plures alios. quos refert d.c. 120. n. 13. ubi probat,

^† quòd ubi vivitur iure Frãcorũ, non poteſst ſsecundogenito feudem dari, niſsi primogenitus fuerit |

fol. 424

ingratus, & num. 20. ubi concludit, quòd

^† nulla diſspoſsitio teſstamentaria valet in præiudiciũeorum, qui ex lege feudi ſsuccedunt, niſsi eis conſsentientibus, ut in d. cap. 1 de ſsucceſs. feud. in princip. cap. 1 qualiter olim poterat feud. alien. & cap. 1. de grad. ſsucceſsſs. in feud, cum innumeris alijs, quæ plenè congeſssit Roſsenthal. d. cap. 7. concluſs. 2. ſseqq. Eiuſsmodi

^† enim feuda dicuntur legitima primogeniti, nec ſsine cauſsa illis privari poteſst, ſsecundùm Hoſstienſs. Butrigar, Ancharran, IoãIoan., Andream, Abbatẽ, & communiter Scribentes in cap. licèt, de voto in tantùm, quòd ſsi aliter teſstator diſspoſsuerit. habaret querelm primogenitus, ut ijdem Auctores ſscribunt, & alij. quos refert, & ſsequiter Ponte in tract. de poteſst. proreg. tit, 8. §. 2, pag 179. num 11. ubi adducit magnũmagnum dictum B. Bernardi, quòd

^† in nobilibus ſsemper debet primogenitus totum habere, quia melior eſst cundogenitorum diſsperſsio, quàm inter eos hæretatis diviſsio, & inquit, quòd hoc videtur admirabile pro maioratibus Hiſspaniæ. Et poſstà pag. 182. num. 27. ſsubdit, & probat idem à Ponte

^† annullandam eſsſse quãlibet diſspoſstionem factam ad frudandum legitimum hæredam, quamquam ſsimus in ſseudo hæreditario.

Et propterea dicit

^† Martin, Laudẽſs, in cap. I. in princ. col. 1 qui feud. dar. poſsſs, quòd cũcum eſsſset in via accedendi ad Papiam & deceſssiſsſset Marchio Mantuæ, fuit ab co quæſsitum, an valuerit teſstamentum dicti Marchionis, in quo hæredem univerſsalem primogenitum inſstituerat? Et dicit ſse reſspondiſsſse negativè,

^† quia in bonis feudalibus non licet facere teſstamentum, per text. in d. cap. 1 de ſsucceſs. feud. quod dictum refert & ſsequitur Iaſs. in l. de quibus, col. 22. D. de leg. & Mareſscot. d. cap. 120. n. 8. & 9. Neque filius natus poſst feudi acquiſsitionem, primogenitum ante illiam natum excludit, ut dicam infra cap. ſseq. num. 61.

Qvartò, ex eiſsdem principijs, & noſstrarũ Commendarum, ac Maioratuum ſsimilitudine infero, quòd

^† quemadmodum in eiſsdem maiotratibus ex ſsola eorũeorum vocatione, & legis miniſsterio, mortuo ultimo poſsſseffore, ſstatim trãſsit poſsſseſssio civilis, & naturalis, vel ut noſstri dicunt civiliſssima in ſsequentem vacatum, abſsq; aliqua apprehenſsione, ut diſsponitur in l. 4. Tauri, quæ eſst lex. 8. tit. 7. lib. 5. recop. ubi latè noſsti Regnicolæ eius materiãmateriam proſsequuntur, Greg Lopez per tex. ibi in l. 7. tit. 4. part. 5. Covarr. in pract. quæſst. cap. 38. n. 9. & Molina, omninò videndus, lib. 3. de primiog. cap 12 & 13. Paz de tenuta. 1 part. cap. 6. Molina Theol. diſsp 636. ex num. 1. Mieres de maiorat. 3. part. q. 22. & 24. Anton. de Amat. var. reſsol. cap. 12. num. 9. & 10. plures alijs congeſstià D. Ioan. del Caſstilio tom. 5. controverſs. cap. 91. per totum. Idem Greg, Lopez in l. 2 tit. 30. part. 2. Vbi diſsputat,

^† an fieri poſssit per legem vel ſstatutum, ut poſsſseſssio acquiratur. vel trãsferatur fine corporali apprel ẽſsione. I ta ſsimiliter in noſstris Cõmendis, einſsdem poſsſseſssionis translatio in eum, qui ex lege ſsueceſssionis vocatur, abſsque aliquo actu apprehenſsionis. vel titulo novæ Commendæ admittenda, & practicãda eſst. Nam quamvis hoe in dubium vocari poſsſset, infpectis verbis dictæ proviſsionis ann. 1536 quæ

^† videntur requirere, quòd novæ Commendæ titulus in ſsuceeſsſsore expediatur, ut conſstat ex illis: Que quando algun vezino de la dicha Frovincia muriere, i buviere tenido encomendado Indios algunos, dexare en eſsſsa tierra hijo legitimo i de legitimo matromonio nacido, encomẽdarlebeis los Indios que ſsu padre tenia. &c. poſsteà tamen ſsupervenit ſschedula quædam Regia dat. Compluti die ultima Maij ann. 1562. ad Proregem, & AudientiãAudientiam Mexicanam directa, quæ reperitur. 2. tom pag. 209. & expreſssè declaravit. Regiæ intentionis non fuiſsſse, ut hic actus novæ Commendæ. ad translationẽtranslationem poſsſseſssionis, & domini in ſsequenrem vocatum deſsideretur: Sino que el que conſsorme à la lei de la ſuceſsiõſuceſsion buviere de ſsuceder, luego deſs pues de muerto el tenedor, ſsuceda en la poſsſseſssion, i ſsẽnrio de los diclos Indios por la lei, ſsin nueva Encomienda. &c. Et idem iterum reſsponſsum fuit ad conſsultationem Audientiæ Limaniæ per aliam ſschedulam datam en cl Eſscorial 17. Marj ann. 1564. quæ extat eod. tom. pag. 205. ibi: I en lo que toca à la ſsegunda duda por la preſsente declaramos, que muerto el tenedor de la Encomienda, luego ipſso iure ſsin nueva acceptacion paſsſse la dicha Encomienda en el ſiguiẽteſiguiente en grado, q̃que era llamado cõforme à la diſpociõdiſpocion de la proviſiõproviſion por Nos dada, &c. Quarũ ſschedularum mẽtionẽ facientes ita expreſssè interminis Commẽdarũ animadvertũt Matienzus in d. l. 8. tit. gloſsſs. 2. num. 16. D. Valençuela conſs. 85. num. 18. & ſseqq & Ant. de Lcon d. tract. de confirmat. Reg. 1. par. cap. 5. n. 26. & gloſs. 5. n. 6. & in l. 6. tit 10 gloſs. 2. n. 20. lib. 5. recop, & noviſssimè Additionat. Molinæ lib. 1 cap. 2. num. 6. pad. 102.

Et videri poteſst, hoc ad feudorum etiãetiam exẽplumexemplum introductum fuiſsſse in quibus

^† de fimili translatione poſsſseſssione reſstantur. DD. poſst gloſsſsam in cap. 1.. §. fin. verbo Aut ſsuccectione, de feud. cognit. Baldus in l. cùm antiquiotibus, n. 11 Decimò ſsic, C. de iur. deliber. Iaſs, in l. quoties, num. 31. C de iur. deliber. & in l. in fuis, n. 12. & 13. D, de lib. & poſsthum. Craveta conſs. 25. num. 4. Vveſsemb. de feud. cap. 8. num. 5. Hartman. Piſstor. lib. 2. quæſst. 19. |

fol. 425

num. 46. & plutimi alij, quos refert schutff. conſs. 36. num. 7. centur. 2. ubi hoc confirmari ait ex communi obſservantia, & Roſsenth. qui plenè hunc articulum examinut d. cap. 7. concluſs. 17. per totam, & in notis litt. B & ultra eos Matienz d. l. 8. gloſsſs. 2. num. 49. Gratian. reg 222. num. 8. & D valenç. ubi ſsuprà, num. 21. Vbi numeris ſsequentibus benè ſsubiungit, poſsſsesionem

^† ita translatam non eſsſse fictam, ſsed veram ut probat Anton. Gomez. d. l. 45. n. 111. Covar lib. 2. var. cap. 13. num. 19. Ioann. Gutierr. lib.2 pract. q. 87. num. 7. & tranſsire ſsine facto hominis in vocatum, & immediatũ ſsucceſsſsorerem, etiam ignorantem, ut per eũdem Anton. Gom. ubi ſsub. verſs. Quartò in tantum. Molina d. cap. 12. num. 24. Matiez d. l 8. gloſsſs. 4. num. 2. Roſsenthal. d. concluſs. 17. num. 4. ubi agit de ſsimilibus ſstatutis in Gallia, Ducatu Mediolanenſsi, & alibi, poſst Tiraq. in tract. Le mort ſsayſsit le viz, per totum.

Et hac conſsideratione habitâ, rectè, & op

*portunè deciſsum fuit in d. ſsched. del Eſscorial, ann. 1564. in primo vocato ſstatim ius Commendæ redicari, etiam ſsi titulum in ſsua perſsona expediri non fecerit, nec quemvis alium actum, qui expreſsſsam Commendæ acceptationem præſseferat, atque adeò

^† tali in caſsu eius morte Commendam extingui, nec ſsecundum vacatum ulium ius ad eam prætendere poſsſse. Erãt enim aliqui, qui vub hoc colore lites movere cœpetunt, & ſsuper hoc dubio Regalis Cancellaria Limenſsis Supremum Indiarum Senatum conſsuluiſsſse videtur, Datur

^† tamen in eadem ſschedula facultas primo vocato, ut poſssit, ſsi velit, Commendam intra quindecim dies repudiare. ſsi præſsens fuerit, & intra triginta quinque, ſsi à loco, ubi Commenda vacavit, abfuerit, ut tunc ſecũdussecundus admittatur. aliàs hoc termino elapſso omninò excludendus, imò & intra illum, ſsi primus nullâ repudiatione facta deceſsſserit, Quæ

^† repudiatio in uſsibus feudorum dicitur retutatio & fimiliter in eis per mittitur, quando fit in agnatum proximè ſsucceſsſsurum, ex reg. tex. in cap. 1. §. ſsi libellum, de alienat. feud. pater. & in cap. 1. §. ſsed & res, per quos fiat invenſst. & utrobique And. de Iſsernia, & alij DD. & latiſssimè Pontre in tract. de poteſst. Proreg. tit 8. in princip. & in §. 1. num. 11 & 25. ubi reſsolvit, ad hoc non eſsſse neceſsſsarium aſsſsenſsum domini & pleniùs Roſsenth. in tract. de feud. cap. 9. quæft. 50. per totem, ubi, quòd refutatio eſst ſspecies alienationis licitæ, & refurare, perſsonam ſsuam è medio tollere, ut alter in ius ſsuum ſsubſstituatur, aut ſsuccedat. In quo non poteſst conſsiderari intereſsſse domini quod devolutionẽ quia non plus iuris tranſsfertur, quàm habet, idem alienans. Nec intereſsſse voluntatis, cum ſsit immediatus ſsucceſsſsor, & vocatus, ut latiùs per Pontem d. num. 11. & ſseqq.

Et idem

^† videmus contingere in alijs, qui fiunt hæredes ipſso iure, nam adhuc poſsſsunt ſse abſstinere, niſsi iam per immixtionem, aut alijs modis declaraverint, quòd volut hæredes eſsſse, ut per Bart. in Rubr. D. de acquir. hæred. num. 6. Iaſs. in l. quamdiu num. 21. & in l. ei, qui ſse, eod. tit. ſsicuti & in allijs extraneis hæredibus actus præciſsus requititur, qui eorum animum, & voluntarem ſsuccedendi ſsatis inſsinuer, ut habetur in l. potuit, ubi gloſsſs. & DD. præcipuè Blad. num. 17. C. de iur. deliber. l. gerit, ex l. pro hærede, D. de acq. hæred. §. fin. Inſstit. de hæred. qual. & diff. idem Bald. in. l. licèt, C. de iur. deliber. cum. multis alijs, quæ adducit Menoch. lib. 4. præſsumt. 99. & ſseqq. & Craver. conſs. 200. Et vide de ſsimili quæſstione in terminis feudorum, Iul. Clarum in §. feudum, q. 83. num. 3. ubi loquitur de filio, qui decedit ante petitam ſsucceſssionem feudi paterni.

Tenutæ

^† tamen remedium, quod ad executionem d. l. 45. Tauri introductum eſst per l. 9. & 10. d. tit. 7. lib. 5. Recop. etſsi in Maioratibus Hiſspaniæ frequentiſssimum ſsit, ut cõſtatconſtat ex traditis à Molina d. cap. 13. Paz in tract. de tenuta, per totum, & Caſstillo, qui alios recenſset, d. cap. 91. ad Commendas quidem noſstras (licèr nullus de hoc tractaverit) transferre non anderem. Nam

^† cùm illud ſsit extraordinarium, & exorbitans à regulis iuris communis, & certis (ut apparet) terminis circumſscriptum, caſsus omiſsſsos non comperhendit, ut in ſsimili obſservat Paz d. tract. 1. par. c. 10. num. 100. & ſseqq. Scacc. de appellat. q. 17. limit. 2. num. 29. Additionat. Molin. ad d. cap. 13. num. 1.

Præter quàm

^† quòd non ſsolùm in Commendis, verùmetiam in Maioratibus Indiarũ in diſsceptationem ſsemel, & iterum vocatum eſst, an tenuta locum habeat, & de ea in Regio Indiarum Conſsilio tractari poſssit? cùm leges de ea agentes ſsolum ſsupremum Caſstellæ Senatum ad tenutarum cognitionem vocare videantur, propter gravitatem harum cauſarũcauſarum, ut tandem reſsolvit Paz d. 1. par. cap. 39. loquens de eodem Conſsilio Indiarum, & in ſsimili Valençuela conſs. 69. num. 226. & Ego latiùs pertractabo infr. lib. 4. c. 16. ubi de eiuſsdem Conſsilij iuriſsdictione, & præeminetijs ſsermonem habuerim.

Eſst tamen advertendum,

^† quòd licèt ſsucceſsſsor ad Commendæ poſsſseſssionem, & dominium adipiſscendum, novum eius titulũtitulum in ſsuo capite expedire non teneatur, ut probãtprobant ſschedulæ, & Auctores ſsuprà relati, quia de iure dicta civilis, & naturalis poſsſseſssio feudi paterni, quæ in eum continuatur ex miniſsterio legis |

fol. 426

habetut pro vera, & propria invenftutura ut optimè docet Andr. de Iſsernia in cap. 1 verſs. Hoc in Regno, quib. mod. poſsſs. feud. conſst. & Præpoſs. in cap. 1.. quid ſsit inveſst & in ipſsis noſstris Commendis loquens Anton, de Leõ ſstatim citandus. Debet

^† tamen poſstquàm Cõmenda ſsibi delata eſst, intra ſsex proximos mẽſses coram Prorege, aut Gubernatore Provinciæ comparere, & titulũtitulum ſsuæ poſsſsesionis, aut ſsucceſssionis oſstendere, ut recognoſscatur, & renovetur, & quæ demum, vita currat, intelligatur, ſsub pœna amiſssionis fructuum ex die vacationis, uſsque ad diẽ exhibitionis. de quo eſst expreſsſsa ſschedula Regia hoc his propèmodum, quæ diximus, verbis ſstatuens, dat, Matriti. 19. Decẽb, ann. 1563. d. 2. tom pag. 205. & ſseq, cuis memenit Anton. de Leon d. 2. p. cap. 17. n. 21. &. 22. Et ſsumita videtur exfeudorum iure & imitatione

^† in quibus ſsucceſsſsores eãdemeandem recognitionem, dominio feudi facere tenetur, & iuramentum ſsidelitatis præſstare, ut benè oſstendit, & proſsequitur Zaſsius in tract de feud. 3. pag. 12. & 13. & 7. part. pag. 62 & ſseqq. & pleniùs Roſsenthal. cap. 6. concluſs. 35. & ſseqq. & Greg. Lopez per tex. ibi in l. 3. tit. 26. part 4. Gama deciſs 117. ubi. tract & quæ cauſsæ à lapſsu huius termini excuſsent, & quæ porſsonæ excuſsantur, & etiãetiam

^† diſspurant. an talis recognitio per procuratorem fieri poſssit & Menoch. conſs. 1 num. 78. Greg. Lopez gloſsſs. fin. in 11 tit. 23. ptr. 3. Iulius Clarus. §. feudum q. 49. Quod tamen nobis in

*quiere otioſsum erit, cùm d. ſschedulz expreſssè procuratorem admittatt, ubi: sea obligado de ir por ſsi, ò por perſsona de ſsu procurador. &c. quæ ertiam iuſste hoc caſsu ſsolâ fructuum ademtione (ut vidimus) contenta fuit, ex his, quæ in ſsimili tradit Gramat. deciſs. 103. à n. 223. Et ab hac pœn excuſsabitur, qui iuſstum impedimentum non comparendi intra dictos fex manſses allegaverit, ex traditis ab Auctoribus ſsuprà relatis & in alijs caſsibus ſsimilibus. à Gratiano reg. 368. Anton Fabro in Codice, lib. 2. tit. 35. definit. 6. Puteo de ſsydicatu, verbo Inſstantia, cap. 3. Roland. cõſs. 62. num. 11 lib. 4. Gutierr. lib. 1. Canon. cap, 28. Avẽdaño de cenſsibus, cap. 105. a num. 2. Matienzo i n l. 7. tit. Iib. 5. recop. gloſsſs. 6. num. 21. Azeved. in l. 4. tit. 3. lib. 5. n. 15. Decian. reſsponſs. 44. num. 33. Pinel. in auth. niſsi tricennale, 2 par. C de bon. mater. Alvarez de Velafco, qui plurimos alios adducit. in axiom, iur. litt. l n. 22. & à Surdo, ominiò videndo deciſs 189. n. 25. Ex quo

^† addere poſsſsumus, impedimentum litis ſsuper ſsucceſssione eiuſsdem Commendæ pendantis, iuſstam excuſsationis cauſsam præbere, exl. contra maiores, C. de inoffic. teſst, ubi Perrus de Raven, Bellapert. Cyn. Bald & alij, l ſsolẽnibus, C. de reivind. ubi docent Guillelm. Cuneo, Bald. Salic. Fulgoſs. & Caſstrenſs. quod annus vaſsſsalio præſscriptus ad ſsuſscipiendum inveſstitu am, non currat. dum patitur controverſsiam ſsuper feudum. & latiſssimè Tiraq. de retract, lignag, §. 1. gloſsſs 10. n. 36. & ſseq & alijs, quos refero infr. cap. 25. num. 77.

Qvintò, ex prædictis deſscendit,

^† quòd ſsicut ſsucceſsſsor maioaratus, cùm non videatur hæreditario, iure nec ultimo poſsſseſsſsori ſsuccedere, ad eius debita non tenetur, ut latè proſsequitur Molina lib. 1 de primog. cap. 10. n. 1. & 28. ubi euius Additionator noviſssimè plurimos congerit, & D. Ioan. del Caſstillo. 6. tom. controverſs, cap. 161. à n. 2. Ita nec Commendatarius, deceſsſsoris ſsui debitis adſstringetur, niſsi ei in alijs bonis liberis, ac proprijs hæres extiterit, ut in terminis notar Matienz. in l. 5. gloſsſs. 1 ad fin tit. 6. in 1. 6. gloſsſs. 3. num. 25. tit. 7. lib. 5. Recop. ubi num. 32. hoc merito ampliat, etiam ſsi prædeceſsſsoris debita contracta dicantur i Indorum utilitatem, & num. 33. limitat. ſsi fortè

^† in bello deceſsſserit. Nam tunc facilè, inquit, impetrabunt à Principe eius hæredes, ut ſsucceſsſsor Commendæ debita ab eo cõtractacontracta perſsolvat, ex traditis ab Acoſsta in quæſst. patruni, & nepot. pag. 143. quod tamen nunquam vidi in praxim deductum.

Et idem feudis ex pacto, & providentia,

* quòd ſsucceſsſsor ad anteceſsſsoris debita non cogatur, tenet omnes feudiſstæ per text. in cap. 1 an agnat vel vaſsſsall. & latiſssimè proſsequi tur Roſsenthal. d. cap. 7 concl. 21. & ſseqq. Petra de poteſst, Prinicp, cap. 23. num. 92. & 109. & Hercul, Mareſscot, lib. 1. var. cap. 96. pe totum ſsubdens, hoc limitandum eſsſse ad fructusillius anni quando poſst Kalẽdas Martias feudatarius deceſssiſsſser, ut in eod. cap. 1. in princ. ubi Andr. de Iſsernia. De

^† qua computatione in fructibus, & reditibus feudorũfeudorum, maioratuũ. beneficiorum, uſsusfrucuts, emphyteuſsis, & dotium facienda, & qualiter ad noſstras Commẽdas porrigi, & aptari poſssit iuxta varium cõſuetudinemconſuetudinem provinciarum in eis taxandis, & colligendis ultra text. & DD præcipuè Barboſs. in l. divortio, D. ſsolut. matrim, videnda ſsunt, ubi opus fuerit, quæ pleno calamo ſscripſsit Molina de primog. lib. 3. cap. 11. per totũtotum, Guitierr. lib. 3. pract. q. 67. num. 14. Alter Molina diſsp. 635. ex num 1 Gratian. diſscept forenſs. lib. 2. cap. 250. Caſstillo in tract de uſsufr. cap. 80. & plurimi alijs, quos noviſssimè congerit addtio ad Molinam ubi ſsuprà & ultra eos Alvar. Valaſscus de partiton. cap. 32. & ſseqq. Avendañ. reſsp. 5. num. 2. & 3. Eſscobar de ratiocinijs cap. 20. ferè per totum, D. Valẽçuel. Velazquez conſsil. 47. ex num. 1. & conſs. 60. |

fol. 427

num. 81. & noviſssimè conſs. 184. num. 56. vol. 2. Nicol. Garcia de benef. 2. par. cap. 1. Ioan. Garcia de expẽſs. cap. 16. Carol. Tapia deciſs. Neapol. 45. Mareſscot. d. lib. 1. var. cap. 64. & lib. 2. cap. 2. Rodriguez de redit. lib. 1. q. 3. à num. 17. Parlador. differ. 120. §. 1. & differ. 124. §. 1. & Perez de Lara de anniverſs. & capellan. lib. 2. cap. 11. à num. 21. & noviſssimè Dom. D. Felicianus ã Vega Epiſsopus de la Paz in cap. dilect filij, de foro compet. n. 58. & ſseqq. pag. 619. ubi num. 37. hoc notabiliter limitat in noſstris Regibus Hiſspaniæ, qui eam ſsibi legem imponere voluerunt, ut privata etiam debita anteceſsſsorum perſsolvant, l. 4. tit. 15. par. 2. de quo latiùs agit Narbona in l. 11. tit. 5. lib. 7. Recop. gloſsſs. 3. num. 11. & de ſsimili ordinatione apud Luſsitanos Cabedo deciſs. 115. par. 1.

Sed ſsi talia debita

^† meliorationẽ, vel utilitatem Commendæ, aut bonorum ei unitorũ (ut aliquando cõtingitcontingit en los obrages, & alijs ſsimilibus) contracta dicantur, tunc fortè prætendi poterit, ſsucceſsſsorem ad illa perſsolvenda tenêri, cùm ratione horum ſsumptuum, & meliorationum, maiorem utilitatem percipiat, iuxta ea, quæ in ſsucceſsſsoribus maioratũmaioratum diſspoſsita ſsunt in l. 46. Tauri, quæ eſst 1. 6. tit. 7. lib. 5. Recop. ubi Gomez. matienz. & Azeved. Molina d. lib. 1. cap. 10. num. 17. & ſseqq. D. Ioann. del Caſstillo 5. tom. controv. cap. 65. n. 99. Gutierr. Burg. de Paz Iunior, & alij plures, quos adducit additio ad Molinam ubi ſsup. & ultra eos Queſsada quæſst. 32. Cifuentes in l. 40. Taur. q. 16. Gregor. Lop. per text. ibi in 1. 4. tit. 15. par. 2. verb. Las penas, Lucas de Pena in l. 2. verb. Onera, C. de fund. rei privatæ, lib. 11. & in feudis copiosè proſsequitur Iſsern. & Matth. de Afflict. in d. cap. 1. an agnat. vel filius, Albert. Brun. conſs. 18. Freccia de ſsubfeud. lib. 2. auct. 29. num. 10. Hartman. Piſstori. lib. 2. quæſst. par. 1. quæſst. 6. num. 66. & Roſsenth. omninò videndus, d. cap. 7. concluſs. 22. num. fin. & in notis litt. X. & iterum c. 9. cõcl. 15. num. 8. & 11. & ſseqq.

Et idem probandum eſst

^† circa onus alendi reliquos fratres, & ſsoroes, & matrem uxorem defuncti, ſsi aliàs bona non habeant, ex quibus ſse commodè exhibere poſssint. Nam quemadmodum hæc obligatio poſsſseſsſsoribus maioratuum iniungitur, ut per Molin. lib. 2. de primog. cap. 15. ex num. 56. & plues alios, quos noviſssimè congerit eius Additionator ibidem, & Dom. Larrea diſsputat. Granatenſs. 47. & ultra eos Anton. Gom. in l. 40. Taur. num. 75. Lara de Corduba in l. ſsi quis à liberis, §. ſsi mater, num. 41. cum ſseqq. Matienz. in l. 7. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 2. Ita etiã filij primogeniti Commendatatiorum, cùm in parentum CommẽdisCommendis in ſsolidum (ut diximus) ſsuccedant, eodem onere adſstringuntur, ut expreſssè diſspoſsitum fuit in Regijs ſschedulis, quæ ad declarandam legem ſsucceſssionis editæ fuerunt, quarum ſsuprà meminimus, & præcipuè in quadam dat. Matrit. 4. Martij ann. 1552. & in alia Monzoni Arag. 28. Aug. cod. ann. & in quadam epiſstola circa dubia Audiẽtiæ Guatemalenſsis ann. 1550. quæ reperiũtur d. 2. tom. pag. 202. 207. & 208. Et

^† ita decidunt: Que el hijo, ò hija que huviere de ſsuceder en los Indios que ſsu padre tuviere al tiempo de ſsu muerte, ſsea obligado à alimentar à ſsus hermanos, ò hermanas, entretanto que no tuvieren con que ſse ſsuſstentar, i anſsim ſsmo à ſsu madre, mientras no ſse caſsare.

Quod idem

^† feudis quoque receptum eſsſse, pluribus probat Roſsenthal, omninò vidẽdusvidendus, cap. 7. concl. 13. litt. A. ubi notanter ait, hæc alimenta eſsſse loco legitimæ aliorum fratrum, & ſsororum, & quòd ſsi aliter primogenitus totum fundum haberet, foret conſsuetudo diabolica, & ſsequitur alia, & alios etiam referens, Mareſscotus lib. 2. var. cap. 122. & idem Roſsent. cap. 10. concl. 6. num. 31. ubi tractat, an ſsi moriatur feudi poſsteſsſsor, qui ſsemel alimenta debere, & præſstare cœperat, hæc obligatio tranſseat ad quemcunque novum eiuſsdẽ feudi ſsucceſsſsorem.

Sed hoc ita intelligendum exiſstimo,

^† ſsi Cõmenda adeò pinguis ſsit, ut omnibus ſsufficere poſssit, hoc enim præſsupponunt Molina, & reliqui Auctores ſsupr. citati, qui ſsemper de poſsſseſsſsore maioratus divite loquuntur,

^† alioqui cùm quilibet ſsibi ipſsi proximior ſsit, ex charitate benè ordinata, quod ſsuis ſsumtibus neceſsſsarium præcisè habet, alijs impertiri cogi nõ debet, l. Præſses, C. de ſservit. & aqua, cap. 3. ubi gloſsſs. verbo Videamur, de ſsupplend. neglig. Prælat. cum alijs latè traditis à Tiraq. de retract. lign. §. 1. gloſsſs. 9. num. 30. Roland. à Valle conſs. 20. num. 24. vol. 3. D. Valençuel. cõſs. 5. num. 1. & 2. & conſs. 197. num. 33. fol. 611. par. 2. Claud Prato Gnoſseon gener. iur. tit. 3. cap. 1. Quia

^† grave habetur aliquem pati neceſssitatem ad ſsuam ſsuſstentationem, alium verò illius bonis, uti frui, ut ex d. l. ſsi quis à liberis, §. de alimentis, D. de liberis agnoſsc. tradit Iaf. in §. item ſsi de dote, num. 10. Inſst. de act. & Gregor. Lopez in 1. 2. tit. 17. par.4.gloſsſs. 8. & vide infra cap. 24. ex num. 109.& Mart. Mager. de advocat. a. mata cap. 11. num. 554. ubi Nattam, Petr. Surd. & aliios ad idem adducit, & Bald. conſs. 312. lib. 4. ubi inquit, quòd plus ſse quiſsque amat in ungue pedis, quàm alterum in vertice capitis.

Sed an ſsi uxor defuncti Commendatarij nõ ſsit mater ſsucceſsſsoris,

^† ſsed noverca, eam quo|

fol. 428

que hic alere teneatur, nullâ quidem ſschedulâ expreſsſsum reperio. Verùm hãchanc quæſstionem in materia maioratuum movet Mieres (inquiens à nemine tactam vidiſsſse) 4. part. q. 27. per totam, ubi tandem in negativam opinionem inclinat, & Lara de Corduba in l. ſsi quis à liberis, in princip. num. 37. D. de liber. agnoſsc. ubi ad hoc allegat l. 1. tit. 8. De los goviernos, lib. 3. fori, eò quòd ſsucceſsſsor non ab anteceſsſsore, fed à primo inſstitutore, ſseu fundatore maioratus, illius emolumentum percipere videatur, quæ ratio æquè, & multo magis, in noſstris Cõmendis procedit, quæ ex providẽtiaprovidentia legis proficſscuntur, & maioratus legales appellantur, ut ſsuprà retulimus, atque ita nunquam praxi admiſsſsum vidi, quòd uxoribus Commendatariorum, ſsucceſsſsores talia alimẽta præſstare cõpellantur, imò neque id in iudicium deductũdeductum, quod oſstendit, hoc, nullo iuris fundamento niti videri, argum. l. imò magnæ, D. de leg. l. 2. verſs. Vltra fratrem, cum alijs, D. de inoffic. teſstam. cũ alijs, quæ adduci ſsup. hoc lib. cap. 15. num. 34. & hoc noviſssimè comprobat Burchardus Berlichius in tract. de iure novercarum, num. 822. docens, quòd ſsolùm debentur novercæ alimenta neceſsſsaria ex bonis mariti, & per id tempus, quo iure retentionis utitur, licèt poſsteà num. 980. & ſseqq. hoc meliùs explicet, adducens varias DoctorũDoctorum opiniones in hac materia, & concludens alendam eſsſse à privignis, ſsi ſsint hæredes mariti, ex traditis à Surdo de aliment. tit. 8. num. 40. & ſseqq. quoniam & ab ipſso marito alenda erat, & ne in eius opprobriũopprobrium, & matrimonij benè tranſsacti, mendicare cogatur.

Sextò, eadem Commendarum, & maioratuum ſsimilitudo efficit,

^† ut licèt in dicta proviſsione ſsucceſssionis ann. 1536. & in alijs anni 1552. quas ſsuprà retulimus, filiorum dumtaxat mentio facta fuiſsſset, adhuc tamen ad nepotes extenderetur, ſsi fortè, filijs præmortuis, de avorum ſsucceſssione tractare contingeret, ut declaratum fuit per quandam ſschedulam Regiam dat. Mattiti 31. Ianuarij, ann. I 580. quæ habetur d. 2. tom. pag. 204. ubi ſstatim ſsubijcitur caput epiſstolæ ann. 1582. ad Mexicanam Audientiam directæ, cui, cùm hanc dubitationem moviſsſset, reſspondetur: Que la proviſsion del año de 52. no excluye nietos, antes en el nombramiento de hijos los comprehende conforme à derecho tan claro, que allà no ſse debia ignorar.

Etenim

^† in materia indifferenti, & quæ nõ ad certos, ac determinatos filios refertur, ſsed in incertum, futurumq́ue eventum protrahitut, ſsemper appellatione filiorum, nepotes, & cæteri deſscendentes continentur, niſsi conſstet aliam fuiſsſse voluntatem diſsponentis, l. liberorum, & l. filij appellatione, D. de verbor. ſsignif. l. Gallus, §. inſstituens, D. de liber. & poſst. ubi communiter Scribentes, & in materia primogeniorum, & maioratuum Hiſspaniæ, latiſssimè Tiraquel. quæſst. 47. n. 156. Coyarr. in pract. q. 38. num. 9. & 7. & lib. 3. variar. cap. 3. num. 4. Molina lib. 1. cap. 6. n. 28. & 29. ubi eius additio plurimos cõgerit, & Menech. omninò videndus, de præſsumt. lib. 5. præſs. 94. Pechius de teſstam. coniug. lib. 3. cap. 14. Craveta cõſs. 62. num. 2. volum. 1. Mantica de coniect. lib. 8. tit. 8. Anton. Gabriel lib. 6. commun. tit. de verb. ſsignif. concluſs. 1. num. 51. Et Cevallos pract. quæſst. q. 694. Caldas Pereira de nomin. emphyt. 3. par. cap. 14. Matienz. in. l. 11. tit. 7. lib. 5. Recopil. gloſsſs. 8. à num. 2 Fuſsarius de ſsubſstitut. q. 319. & 320. & D. Ioan. del Caſstillo tom. 5. controverſs. cap. 143. num. 42.

^† m feudis, quibus etiâ ſsunt ſsimiles noſstræ Cõmendæ, probat tex. in cap. 1. §. ſsi clientulus, de alienat. feud. ubi Bald. & communiter Scribentes, Alexand. qui plura refert, in d. §. inſstituens, n. 8. & Roſsenth. in tract. de feud. cap. 7. concluſs. 15. num. 9. & ſseqq. ubi tractat, quid in feudis per cõtractumcontractum conceſssis, reſsolvendum ſsit, & concluſs. 42. num. 6. & 14. & 58. num. 11.

Et hoc in noſstro caſsu adeò verũverum eſst, ut prædictæ ſschedulæ non fuerint contentæ, nepotes in ſsi iorum defectum admittendos eſsſse, declarare; ſsed etiam addiderint,

^† eoſsdem nepotes excludere patruos, quos ipſsi nepotum parentes, ſsi viverent, excluſsuri eſsſsent. Nimirum cùm mediante repræſsentatione in eorũeorum locum ſsubrogentur, ut conſstat ex illis verbis dictæ proviſsionis ann. 1580. Estos tales deſscendientes del hijo mayor por ſsu orden, ſse prefieran al hijo ſsegundo del dicho poſsſseedor, que murio.

Et ex eadem maioratuum ſsimilitudine,

^† in quibus ita idem diſspoſsitum fuit, ad tollendas lites, & controverſsias, quæ ſsuper hoc olim oriri ſsolebant, & adeò ancipitòs eſsſse, ut ſsæpèſsæpius armis terminarentur, ut conſstat ex l. 4. Tauri, quæ eſst l. 1. tit. 7. lib. 5. Recop. l. 2. tit. 15. par. 2. ubi Greg. Lopez, latiſssimè Titaquel. de primog. q. 40. Covar. in pract. cap. 38. num. 6. Molina lib. 3. de maiorat. cap. 6. per totum, ubi eius additio, & Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 18. Iuſstus Lipſsius in notis ad politicam, lib. 2. cap. 4. Hottoman. quæſst. illuſstr. quæſst. 3. per totam, Hunnius lib. 3. variar. tract. 7. quæſstio. 16. & innumeri apud Goldaſstum in diſscurſsu de iure repræſsentations, quem appoſsuit poſst tractatum de ſseniore, ſsive de maioratu Electorum Imperij, & in eod. tract. lib. 3.

Quod etiam

^† in feudis tandem prævaluiſsſse videmus, ut pluribus citatis cum magis communi opinione cõcluditconcludit Tiraquel. d. quæſst. 40. |

fol. 429

num. 224. Coſsta in tract. de patruo, & nepote, 1. par. num. 19. Valaſscus de iure emphyt. q. 50. num. 621. & 13. Roſsenthal. omninô vidẽdusvidendus, in d. tract. de feud. cap. 7. concl. 56. à n. 1. Molina lib. 3. de primog. cap. 6. num. 47. Hũnius lib. 3. var. quæſst. tract. 7. q. 26. pag. 775. & plurimi alij, quos refert Balſs. Robies de Salcedo Novi-Regni Granatenſsis Senator meritiſssimus in doctor ſsuo tract. de repræſsentatione lib. 3. cap. 18. num. 23. & 24. licèt numeris ſseqq. in contrariam ſsentientiam magis inclinet: Et in termis noſstrarum Commendarum, his exemplis adductis, etiam ante declarationem dictarum ſschedularum, idem ſsenſserat Matienz. in l. 5. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſsſs. 5. n. 10. ſsic inquiens: Nam in huiuſsmodi Cõmenda, quæ tanquam maioratus uni tantùm, & primogentio defertur, locus erit repræſsentationi, ita ut nepos ex filio primogenito præmortuo, patruo ſsuo filio ſsecundo dicti Commẽdatarij, præferatur, tanquam patrem ſsuum repræſsentans. Cuius loci, & repræſsentationis noſstrarum Commendarum non meminit, diligens alioqui vir, Blaſsius Robles de Salcedo d. tract. de repæſsentatione, licèt lib. 3. cap. 13. in diſsputationem deducat,

^† an in donationibus Regijs repræſsentio admittatur, & tandem rectè admitti concludat, ubi per viam feudi, aut maioratus conceduntur, quod perinde eſst, ac ſsi de noſstris Commendis loquutus fuiſsſset.

Septimò, in defectum filiorum, aut nepotum maſsculorum,

^† fœminæ ordine ad noſstras Commendas admittuntur, ut oſstendunt ſschedulæ ſsuprà relatæ, & obſservat D. Valençuela conſs. 830. num. 6. Quod quidem etiam ex ſsimilitudine maioratuum ſsumtum videtur, in quibus regulariter idem diſsponitur, ut per Molinam, & eius Additionatorem lib. 7. Cap. 4. per totum, Marquez in Gubernatore Chriſstiano pag. 186. licèt

^† feudis rectis cõtrarium obſservetur, & fœminæ ab eorum ſsucceſsſsione excludantur, ut in cap. 1. §. fin. de ſsucceſs. feud. l. 6. tit. 24. par. 4. ex rationibus de quibus dixi ſsup. cap. 5. num. 38. & ſseqq. Matienz. in l. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 22. Gratian. regul. 225. num. fin. Camill. Borrellus de Magiſstr. lib. 1. cap. 2. per totum, præcipuè n. 64. ubi late agunt de hac ſsucceſssione fœminarum, & Cacheranus deciſs. 26. & conſs. 38. num. 42. & 44. ubi, quòd ſsunt feuda impropria ea, in quibus ſsuccedunt fœminæ, Petra de poteſst. Princip. cap. 23. num. 15. & ſseqq. Menoch. conſs. 1155. num. 47. Matienzus in l. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 22. & Alvar. Valaſsc. de iure emphyt. 1. par. q. 41. & innumeri alij apud Roſsenth. in tract. de feudis cap. 7. q. 31. cum multis ſseqq. ubi conſstituunt differentiam inter feudum proprium, & fœmineum, & aiunt, quòd

^† ex eius conſstitutione fœmina admittitur, in bello ſservire non tenetur, neq;neque in alijs muneribus, à quibus fœminę exemtæ ſsunt, l. 3. tit. 19. per tot. ubi Gregor. verb. Las mugeres, l. 2. ubi Decius, D. de regul. iuris, ſsed cenſsetur diſspenſsatum, ut ſserviant per ſsubſstitutum, ut dixi d. cap. 5. n. 38. & benè Vincent. Cabotius lib. 2. var. diſsp. cap.

Sed licèt

^† in his, quæ diximus, & in alijs, quæ infrà dicemus, & Lector conſsiderare facilè poterit, Commendæ maioratibus ſsimiles ſsint. In eo tamen diſscrepant, quòd maioratus ſsucceſssio perpectua eſst, & ad eam omnes in infinitum deſscendentes vocari ſolẽtſolent, ut per Molin. lib. 1. de primogen. cap. 4. Commendarum autem, ad unam, vel alteram ſsucceſssionem limitata, & reſstricta, ut ſsup. retulimus. Ad quã etiam

^† uxores, ut vidimus, in defectum filiorum vocantur, quod in maioratibus non contingit.

Et tranſsverſsales excluduntur, qui in maioratibus ſsæpè vocari, admitti ſsolent, ut per eundem Molinam d. cap. 4. num. 38. & 39. Ita enim notanter cavetur

^† in quadam Regia epiſstola ann. 1559. ad Proregem Novæ Hiſspaniæ directam quæ extat d. 2. tom. pag. 210. En la otra declaracion que pedis, ſsi à falta de hijos ſsucederà la mugger al marido, i el marido à la mugger, i ſsucederàn los tranſsverſsales en ellos paſsſsadas las dos vidas. No ha de ſsuceder la mugger al marido, ni el marido a la muger, ni tampoco los tranſsverſsales, i aſsſsi lo declaramos, i es nuestra volũtad que ſse guarde. Et in ſsched. de Alcala, ultimo Marj 1560. eodem tom. pag. 208. ibi: Por quamio no hade aver en la dicha ſsuceſssion mas de hijo, òhija mayor del primer poſsſseedor, ò la mugger à falta de hijos. Et in proviſsione ann. 1552. pag. 203. ibi: De tal manera, que deſspues de la vida del primer tenedor de los Indios, no ha de aver mas de una ſsuceßion en hijo, ò hija, ò muger, i no mas, &c.

Quod plane

^† non ſsolùm in maioratu, verùm in emphyteuſsi contra obſservatur, quæ tranſsit ad collaterales venientes ab inteſstato, ut notat Curtius lum. conſs. 4. num. 4. cũcum ſseqq. Caldas de nominat. emphyt. q. 13. num. 16. ductus argument ex l. conficiutur, D. deiur. codicil. ex qua cõmunitercommuniter colligi ſsolet,

^† ſsemper præſsumi defunctuni voluiſsſse, bona ſsu i relinquere venientibus ab inteſstato. Et ex his ceſsſsat labor Matiẽzi in l.. 1. tit. 8. lib. 5. Recop. gloſsſs. 3. n. 11. & gloſs. 5. n. 2. quærẽtis,

^† an pater ſsuccedat in Cõmẽdis in defect filiorũfiliorum, & uxoris. Etenim certũcertum eſst, quòd nõnon ſsuccedit, ut ex lictis proviſionibꝰproviſionibus cõſtatconſtat, ex ſsimili feudorũ.

fol. 430

Porrò ut huic capiti finem imponãimponam, operæpretium erit inquirere, an

^† duraũduraum, vel plurium vitarum gaudium, quod per Regias proviſsiones, & ſschedulas, quarum mentionem fecimus; Commendatarijs conceditur, ex eo tẽporetempore computari debeat, quo quis à Principe gratiam ſsive ſschedulam impetravit, ut ſsibi de aliqua vacante, vel vacatura Commenda provideatur, vel ex eo dumtaxat, quo cum effectu ei adſsignata fuerit? quãquam quæſstionem eò libentiùs his noſstris commentarijs interſsero, quòd viderim ſsæpè in Supremo Indiarum Conſsilio agitatam fuiſsſse, & præcipuè in cauſsa D. Marchionis de Villamaior, cuius meminit Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs. 1. part. cap. 4. num. 36. & ſseqq. fol. 38. Vbi refert in eãeam ſsententiam itum fuiſsſse,

^† ut impetrationis gratiæ, non adſsignationis tempus conſsideretur; & ſse ita accepiſsſse à quodam magni nominis Senatore, eoq́ue fundamento ſsubniti, quòd qui talem expectativam accipiunt, iam tunc Principis iudicio remunerate videntur, cum declaratione, præfixione vitarum per quas Commẽda durare debeat: ſsemper enim in eiuſsmodi ſschedulis ita cavetur: Os habo merced de tantos ducados renta en Indios vacos por dos vidas, conforme à la lei de la ſucceſsiõſucceſsion. Ad cuius gratiæ evictionem Princeps non tenetur, ut dixi ſsuprà hoc lib. cap. 10. Quin potiùs ipſsorum impertrantium periculo nunquãnunquam eiuſsmodi expectativæ commode conſsequantur, ob aliorum forte concurſsum, qui priores ſschedulas habeant, vel ob varias Proregum, aut Gubernatorum Comperendinationes, & alia impedimenta, quæ plerumque effectum earũearum fruſstrare, vel differe ſsolent.

Pro quo expendi poteſst celebris doctrina Bart. in l. ſsi ita ſsti pulatus eſsſsem abs te 14. n. 2. D. de verb. oblig. Vbi reſsolvit

100

^† Magiſstratũ creatum, ut intra certum, & tunc præfinitum tempus officium exerceret, illius prorogationnem impetrare non poſsſse, etiam ſsi aliquot caſsu fortuito, vel ſsine ipſsius culpa contingente, eo uti non potuerit, in quam doctrinam ibi & alibi cæteri DD. magis communiter conveniut, quos plenâ manu refert, & ſsequitur Vinc. de Franchis deciſs. Neap. 419. per totam, vidẽdus eitam deciſs. 451. Alvar. Valaſsc. conſsult. 155. ex num. 4. part. 2. Rota Genuæ deciſs. 27. num. 9. Fontanel. de pact. nuptial. clauſs. 4. gloſsſs. 10. part. 2. n. 102. Cavalcan. deciſs. 84. n. 5. 2. par. & alij apud Maſstril. de magiſstr. lib. 1. tit. 23. num. 56. & ſseqq.

Sed nihilominus mihi in ea quæſstione, quam propoſsui, contraria ſsententia veritati, & æquitati conformior videtur, & iuxta eam ſsæpiſssimè abſsque ulla dubitatione, vel hæſsitatione à Proregibus, & Audientijs Indiarum iudicari, & practicari vidi, & in ipſsa illa cauſsa Marchionis de Villamaior tandem in gradu ſsupplicationis pronuntiatum fuit. Quoniam

101

^† ſschedulę, quæ duas, vel plures vitas concedunt, apertè de ipſsis Commendis loquuntur, non de earum expectativis, & ſsic cum effectu, ſsive poſst effectũ conſsequutionis earum accipiẽdaaccipienda ſsunt, l. 1. §. hæc verba, D. quod quiſsque iur. cum alijs traditis à Fuſsario de ſsubſstit. q. 650. num. 6. & Alvarez de Velaſsco in axiom. iur. litt. V. concluſs. num. 30.

Id quod apertiùs exprimitur in illa proviſsione ann. 1552. quæ habetur 2. tom. impreſsſs. pag. 203. dum vitarum computationẽ faciẽs, ab eo initium ſumendũſumendum ſstatuit, qui primus de Commenda actualiter inveſstius, & Indis potitus fuerit: ſsic etenim inquit: De tal manera, que deſspues de la vida del primer tenedor de los Indios, no ha de aver mas de una ſsuceſssion en hijo, ò mugger, i no mas: deſsuerte, q̃que ſsi alguna vez algun hijo, ò hija ſsucediere en los Indios, i ſse hiziere EncomiẽdaEncomienda de ellos, ſsi aquel, ò aquella muriere, ò los dexare, ò por algũalgun caſso los perdiere, han de tornor los dichos Indios à nuestra Corono Real luego, i no ſse han de tornar a Encomendar à otro hijo, ni hija del dicho primer tenedor de los dichos Indios, ni à ſsu muger. Idemq́ue oſstendit altera ſsched. ann. 1562. eodem 2. tom. pag. 209. quam perperam in contrarium ponderatam fuiſsſse intellexi, ibi: Deſspues de muerto el tenedor ſsuceda en la poſsſseßion, i ſseñorio de los dichos Indios, &c. & ibi: Por quanto no ha de aver en la dicha ſuceſſiõſuceſſion mas del hijo, ò hija mauor del primer poſsſseedor, ò la muger à falta de hijos: Et quod ibidẽibidem ſstatuitur: Que la vida del tal ſsuceſsſsor corra i ſse quente, aunque no ſse le aya becho Eneomienda; debet intelligi de titulo declaratorio ſsucceſssionis, qui ei expediri ſsolet, ut dixi ſsupr. num. 65. qui in tali ſsucceſsſsor ad vitæ computationem dicitur neceſsſsarius non eſsſse, ob id, quòd in eum legis miniſsterio ſstatim naturalis, & civilis paternæ Commendæ poſsſseſssio, abſsque ulla apprehenſsione transferatur, ut etiam dixi ſsup. hoc eod. cap. ex num. 51. Nõ autem eâ mente dictum fuit, quaſsi vitarum tẽpustempus ante Commendæ conſsignationem computari debeat, ut ex ipſsius ſschedulæ lectione manifeſstè patebit, & ex maioratus examplo, cuius

102

^† ſsucceſssio regulatur ex perſsona eius, quæ verè debeat ſsuccedere, quamvis nũquam apprehenderit actualem poſsſseſssionem, Covar. c. 38. pract. n. 9. verſs. 8. Greg. Lop. in l. 7. tit. 4. par. 5. gloſsſs. poſsſseſssion. & in l. 6. tit. 11. p. 6. verb. Mugeres. Matienz. in l. 5. gloſs. 3. n. 2. tit. 7. lib. 5. Recop. Addit. Gamæ deciſs. 93. Molina de iuſst. & iur. lib. 3. diſsp. 626. m. 12. col. 3.

fol. 431

Alioqui

103

^† ſsi ſsola expectativæ impetratio ſsufficeret ad vitarum computationem, multoties contingeret, prout & quotidie contingere, & contigiſsſse videmus, quòd impetrantes, & eorum filij fato concedant, ante Commendæ deſsignationem; atque ita nullum omninò præmium conſsequerentur, neque gaudium Commendæ perciperent, ſsed potius tædium, & laborem diu expectatæ, & ſsæpiùs fruſstratæ meritorum ſsuorum remunerationis, contra iuris regulãregulam, quæ docet, quòd quis non debet habere diſpendiũdiſpendium, pro eo pro quo compendium ſsperat, de qua in cap. ſsanè, de renunt. & in cap. pervenit, de fideiuſsſs. Et papyraceam, ſsive pictam mercedem, & ſsatiſsfactionem ſse adeptos fuiſsſse, iuſstè cõqueri poſsſsent, non ſsecus atque

104

^† Paraſsitis Heliogabali contigiſsſse narrat Lampridius, quibus ille in ſsecunda menſsa ſsæpè ceream cœnam, ſsæpè ligneam, ſsæpè eburneam, aliquando fictilem, nonnunuam, vel matrmoream etiam, vel lapideam exhibuit; ita ut omnia illis exhiberentur videnda de diverſsa materia, quæ ipſse cœnabat, cùm tantũmbiberẽt per ſsingula fercula, & manus quaſsi comediſsſsent, lavarẽt. Nõnunquam pictas ciborum tabulas idem exhibebat, inter quas convivæ fame macerarẽtur.

Neque his obſstabit doctrina Bart. & ſsequacium in d. l. ſsi ita ſstipulatus. Nam

105

^† præterquàm quòd eam reprobant Roman. Petr. de Beſsutio, & alij Scribentes ibîdem, ut maximè veram eſsſse concedamus, intelligi debet, ubi experſssè officium erat datum ad tempus proximum & limitatum, & regimen unius anni erat diſstinctum à regimine alterius anni. Vnde eo quovis modo tranſsacto, ceſsſsare debuit iuriſsdictio ita elect, & nominati, & ei ſsolùm reſstat recurſsus ad petendũpetendum intereſsſse contra impedientes. Secus verò contingeret, ut ipſse idem Bart. aſsſserit, ubi talis præfinitio tẽporistemporis nõnon reperiretur, ſsed illud quod deeſst, poteſst æqualiter ſsuppleri, quia tunc benè admittitur ſsequentis temporis prorogatio, ut in caſsu eiuſsdem legis ſsi ita ſstipulatus, l. ſservus qui teſstamento, D. de ſstatu liber. l. Paulus reſspondit, §. Caius, iunctâ gloſsſs. verb. Tempore, de liber. cauſsa. Et idem eſst, quando quis vult evitare damnum, vel ne aliquid fiat contra æquitatem, ut per Aretin. in d. l. ſsi ita, col. 2. ex l. Cæſsar, D. de public. & vectig. & l. & ideò, D. de verb. oblig. Vel quando non ſstat per aliquẽ quin adminiſstret, neque eſst quicquam, quod ei imputari poſssit, exemplo eorum, quæ tradit Abbas & Imol. in cap. 2. col. 2. de eo qui mittitur in poſsſs. Quod multum cõducitconducit ad caſsum, de quo agimus, & alia quæ obſservat A var. Valaſsc. d. conſsuit. 155. per totam, ubi omnia iura huius materiæ benè & diſstinctè congeſs ſsit, & digeſssit: & num. 15. concludit ad caſsum quem quotidie præ manibus habemus,

106

^† de Capitaneis navium, quæ ſsingulis annis mittũturmittuntur ad Indias. Nam ſsi is, cui hoc anno contigit navigatio, non potuerit illam perficere propter adverſsam tempeſstatem, vel naufragium, vel alia de cauſsa ſsine culpa ſsua, debet admitti in annis ſsequentibus, quamvis reclament Capitanei illorum annorum, & ait ita generali diplomate à Rege Luſsitaniæ decretum fuiſsſse.

Quando

107

^† autem in feudi, vel emphyteuſsis conceſssione, facta ad tertiam generationem, fiat computatio ab ipſso primo acquirente, vel ab eius filijs, latè, & optimè tractant, & reſsolvunt Iaſs. in l. 2. num. 106. C. de iure emphyt. & plurimi alij apud Iul. Clar. §. emphyteuſsis, q. 34. Ant. Gabr. eod. tit. concl. 4. Menoch. conſs. 115. num. 28. lib. 2. Mareſscot. lib. 2. reſsol. cap. 53. per tot. & Roſsenth. de feudis cap. 7. q. 23. num. 3. & ſseqq.

CAPVT XVII. De illegitimis, Monachis, Clericis, ab sentibus, & alijs, qui in Commendis Indorum ex earum legibus succedere prohibentur, & varijs, atque utilibus quaestionibus huc spectantibus.

CAPVT XVII. De illegitimis, Monachis, Clericis, ab ſsentibus, & alijs, qui in Commendis Indorum ex earum legibus ſsuccedere prohibentur, & varijs, atque utilibus quæſstionibus huc ſspectantibus.

SVMMARIVM CAPITIS Decimiseptimi.

1 LEX ſsucceßionis Commendarum qualitates aliquas in vocatis requirit.
2 Illegitimi, & præſsertim ſspurij, excluduntur à ſsucceßione Commendarum, ut & à feudis, & alijs dignitatibus.
3 Emphyteuſsis Eccleſsiaſstica an admittat illegitimos? Cap. 1. §. naturales, ſsi de feud. defunct. fuer. contr. & l. 6. tit. 18. par. 3. explicantur, ibidem.
4 Feuda etiam fœminea non admittunt naturales ad ſsucceſsſsiionem, quamvis deficiãt legitimi.
5 Lex, vel ſstatutum diſsponens, quòd ſspurij admittantur ad ſsucceßionem, non valet.
6 Filij ſspurij non continentur appellatione filiorum, neque ad maioratus admittuntur. nec videntur eſsſse de genere inſstituentis.
7 Spurij non ſsolùm nõnon poſsſsunt in maioratu ſsuccedere, verùm neque in illis ab initio fundari poteſst, cùm ſsint omnis ſsucceßionis incapaces. Authent. ex complexu, C. de inceſst. nupt. Authen. licèt, C. de natural. liber. & aliæ leges ſsimiles, expenduntur, & illuſstrantur, ibidem.
8 Naturales filij, qui dicantur?
9 Filij naturales, non extantibus legitimis, inſstitui poſsſsunt à parentibus, & in eorum perſsonis maioratus fundari.
10 Filij naturales non dicuntur turpes per|
fol. 432
ſsonæ, & quatenus gaudeant nobilitate parentum.
11 Naturales filij admittuntur ad ſsucceſssionem iuris patronatus, & ex teſstamento patris imperfecto.
12 Filij naturales regulariter non admittuntur ad ſsucceſssionem fideicommiſsſsi, vel maioratus, & quando ſsecus? & numeris ſseqq.
13 Maioratus Hiſspaniæ ſsunt honorifici, & adſsplendorem familiarum inducti.
14 Filij legitimi ſsi vocentur in maioratus inſstitutione, naturales non admittuntur, & idem ſsi filij ſsimpliciter vocentur.
15 Naturales filij non ſsunt propriè de familia, domo, vel agnatione parentum.
16 Succeſssio maioratuum regulatur adinſstar ſsucceſssionis ab inteſstato.
17 Illegitimi non debent cum legitimis comparari, neque ad eandem menſsam ſsedere.
18 Lex ſsi legitimaret omnes filios naturales, vel cum legitimis exæquaret, eſsſset iniqua.
19 Luxuira nõnon ſsolùm non debet habere plus, verùm nec tantum, quàm caſstitas.
20 Lex, quæ ſsucceſssionem in Commendis Indorum illegitimis denegavit, iustiſssima fuit.
21 Lex ſsucceſssionis Commendarum, matrimonijs, & legitimis liberis favere voluit.
22 Parentes retrahuntur à procreatione filiorum illegitimorum, dum vident eos legibus exoſsos, & ſsucceſssionis incapaces eſsſse.
23 Filius illegitimus, ubi à Cõmenda, vel maioratu excluditur, eius quoque liberi exluſsi manebunt, licèt ipſsi legitimi ſsint.
24 Deſscendentes ubi gener aliter vocantur ad capellaniam, anniverſairũanniverſairum, vel quid ſsimile, admitti ſsolent nepotes legitimi ex filijs illegitimis, aut etiam ſspurijs, & quare?
25 Nepotes legitimi ex filijs illegitimis, vel ſspurijs, henè ſsuccedere poſsſsunt ſsuis parentibus ex testamento, & ab inteſstato.
26 Nepotes legitimi ex filijs etiãetiam ſspurijs, poſsſsunt ab avo hæredes institui.
27 Adoptivi vel adrogati filij in Commendis Indorum non ſsuccedunt, ut neque in fideicõmiſsſsis, vel maioratibus. L. fideicommiſsſsum 76. D. de condit. & demõſtratdemonſtrat. & l. ſsi ita, in fine, D. de legat. 2. expenduntur, & illustrantur.
28 Repræſsentationis ius an locum habeat in adoptivis, vel adrogatis? remiſssivè.
29 Adoptivus nõnon est propriè filius, ſsed fictus, vel imaginarius.
30 Legum verba naturaliter, & in ſspecifica forma accipienda ſsunt.
31 Adoptivi cur excludi ſsoleant à Commendis. fideicommißis, & maioratibus?
32 Adoptivi regulariter excluduntur à ſsucceſssione feudorum. Cap. 1. §. adoptivus, ſsi defeud. defunct. controverſs. ſsit inter dom. & agnatum expenditur, & illuſstratur, ibidem.
33 Legitimati per reſscriptum Principis, aut Curiæ oblationem non admittuntur ad ſsueceſssionem Commendarum, & quare?
34 Arugumentum de adoptivis ad legitimatos validum eſst.
35 Aliud est eſsſse tale, aliud haberi pro tali.
36 Antonij de Leon opinio, putantis legitimatos per Principem ad ſsucceſssionem Commẽdarum admitti, reijcitur.
37 Legitimati per Principem, ut in Commendis ſsuccedere poſssint, neceſsſsarium eſst, quòd ultra legitimationem fiat de hoc peculiaris mentio.
38 Legitimati per reſscriptum, aut Curiæ oblationem, in feudis nõnon ſsuccedunt, niſsi de hoc expreſssè caveatur ex communi contra communem.
39 Legitimatus ad omnia officia, vel beneficia, ſsuccedit in feudis.
40 Proreges, & Gubernatores Indiarum non poſsſsunt filios illegitimos legitimare. Legitimatio, vel facultas legitimandi, regulariter non extenditur ad feuda, ibidem.
41 Filij naturales per ſsubſsequens matrimonium legitimantur, & an in Cõmendis Indorum ſsuccedant? & num. 52. Cap. tanta, qui filij ſsint legitimi, & iura ſsimilia expenduntur, & illuſstrantur, ibidem. & num. ſseqq.
42 Legitimati per ſsubſsequens matrimonium, an, & quando comprehendantur in legibus, vel statutis vocantibus filios legitimos? & num ſseqq.
43 Legitimatus per ſsubſsequens matrimonium poteſst ordinari, & eligi in Epiſscopum, & gaudet cæteris iuribus legitimorum.
44 Legitimatus perſsubſsequens matrimonium ſsuccedit in nobilitate, & in Regno.
45 Legitimatus per ſsubſsequens matrimonium habet plenum ius agnationis. L. 12. Tauri, quæ eſst l. 10. tit. 8. lib. 5. Recop. expenditur, ibidem.
46 Legitimati per ſsubſsequens matrimonium ſsuccedunt in feudis, etiãetiam honorificis, ex magis communi, & recepta opinione.
47 Feudi investitura, etiam ſsi vocet legitimè natos, vel procreatos, non excluduntur legitimati per ſsubſsequens matrimonium.
48 Argumentum de legitimè natis, ad legitimatos, validum est.
49 Legitimati per ſsubſsequens matrimonium, an, & quando admittantur in maioratibus, & alijs diſspoſsitionibus hominum, vocantibus legitimos, & ex legitimo matrimonio natos, & procreatos?
fol. 433
50 L. 1. tit. 18. p. 4. expenditur, & exorantur.
51 Verba, quæ vocant filios cõceptosconceptos, procreatos, vel natos ex legitimo matrimonio, ſsolũ excludunt legitimos per reſscriptum, non per ſsubſsequens matrimonium, & quare?
52 Succeſssio Commendarum non excludit legitimatos per ſsubſsequens matrimoniũmatrimonium, quãvis ſsolùm vocet legitimos natos.
53 Legitimatos per ſsubſsequens matrimonium ad CommendarũCommendarum ſsucceſssionem admitti poſsſse, nulla ſschedula Regia declaravit, & quid in hoc dubio sẽſserit Peruanus Prorex Marchio Montiſsclarius?
54 Legitimatum per ſsubſsequens matrimonium natumaiorem, legitimo ſsecũdogenito in ſsucceſssione Commendæ paternæ prætulit Indiarum Senatus.
55 Sententiæ Senatus Supremi magnifaciendæ ſsunt.
56 Res iudicata in Senatu ſsuper ftylo, vel intelligentia alicuius legis dubiæ in alijs quoque litibus ſsimilibus potest allegari.
57 Filij nati ex matrimonio putativo in Cõmendis ſsuccedunt, & in feudis, & in maioratibus.
58 Matrimoniũ putativũputativum habet quoad multa eoſsdẽ effectus, ac verũverum in ſsucceſssione filiorũ.
59 Matrimonio in putativo bona fides parentũparentum in dubio præſsumitur, & ſsufficit unius ex coniungibus, ad legitimitatem filiorum.
60 Matrimonium patativum ſsufficit ad legitimandos filios etiam ante illud natos, & alia de eo remiſssivè.
61 Commendæ in ſsucceßione an præferatur filius natus post illius acquiſsitionem ei, qui anteà natus fuit?
62 Primogenitus ex communi praxi præfertur in ſsucceſssione Regni, feudi, maioratus, & aliorum dignitatum, etiam ſsi ante illarũ acquiſsitionem natus fuerit.
63 L. Senatoris filium 5. D. de Senator. & l. ſsi Senator 11. C. de dignit. explicantur, & concordantur.
64 Monachi, & Moniales non admittuntur ad ſsucceſsſsionem Commendarum, & ſschedulæ de hoc agentes.
65 Monachi, & Moniales excludũturexcluduntur à ſsucceſsſsione maioratus, cui annexa ſsit aliqua dignitas, vel iuriſsdictio.
66 Monachatus inducit privationem feudi, vel Commendæ, ergo multò magis impediet eiuſsdem acquiſsitionem, vel ſsucceſsſsionem.
67 Servitium feudi, ubi eſst perſsonale, non ad mittitur monaſsterium, etiam ſsi per ſsubſstitutum ſservire velit. L. 6. tit. 26. part. 4. verſs. Eſsſso miſsmo, expen ditur, & illustratur.
68 Feudi ad ſsucceßionem non admittitur, qui illi ſservire non poteſst per ſse, per ſsubstitutum, qualis eſst Religioſsus.
69 Monaſsteriũ nõnon admittitur ex perſsona Monachi, nec habetur loco filij, quando lex, vel teſstator vocat filios natos, vel procreatos ex legitimo matrimonio, ut in Commendis contingit.
70 Milites Iieroſsolymitanos, & aliorum Ordinum Militarium à feudorum ſsucceſssione excludit Menoch. qui reprobatur.
71 Monachus cui Cõmẽdæ ſsucceſssio defertur, ſsi adhuc ſsit it novitiatu, quid faciendũfaciendum ſsit?
72 Hoſspitale an, & quando ſsit capax feudi, vel Commendæ Indorum?
73 Clerici excludũturexcluduntur à ſsucceſssione Cõmẽdarũ, & frequenter à maioratibus, & ſsemper à feudis ex pacto, & proviadẽtiaproviadentia, & quare?
74 Clerici ubi adest conſsuctudo, etiam in feudis rectis ſsuccedere poſsſsunt.
75 Feudum tranſsitorium ad fœminas, ſsolet tranſsire ad Clericos, & Monachos, capaces bonorum in communi, ſsed in Commendis Indorum ſsecùs, & quare?
76 Feudorum materia non admittit argumẽta à paritate, vel maioritate rationis, ſsed eorum investituræ ſstandum eſst.
77 Voluntas ſsufficit pro ratione in diſspoſsitionibus Principum iuris poſsitivi.
78 Extenſsio non fit de uno caſsu ad alium in voluntarijs.
79 Lex ſsucceßionis Commendarum, quæ admiſsit fœminas, & excluſsit Clericos, & Monachos, qua ratione fundari potuerit?
80 Clerici, ut removeantur à ſsucceſsſsione Cõmẽdæ, debẽtdebent eſsſse Subdiaconi, & quid de tonſsuratis beneficium habẽtibus, ſsi illud dimittere velint?
81 Furioſsi, mente capti, muti, cæci, & alij imperfecti, an, & quatenus excludantur à ſsucceſssione Commendarum?
82 Proviſsio an. 1552. declaratoria legis ſsucceßionis Commendarum, expenditur.
83 Muti, ſsurdi, cæci, & alij imperfecti æquiparantur Clericis, quoad ſsucceßionem in uſsibus feudorum. Cap. 1. an mutus, vel aliàs imperf. & alia lura ſsimilia feudorũfeudorum, explicantur, & illuſstrãtur, ibid.
84 Feudi beneficium ad eum non pertinet, qui non potest gerere officium.
85 Maioratus à ſsucceſssione quando, & qualiter arceantur furioſsi, muti, & alij imperfecti? remiſssivè.
86 Cõmẽdæ IndorũIndorum ſsucceſssio, vel poſsſseſssio, rarò, vel nũquãnumquam aufertur propter furorẽ, vet aliãaliam imperfectionẽ, & caſsus, qui de factocõtigit
87 Imperfactis obfurorẽ, vel aliãaliam ægritudinẽ, ſsi feudũfeudum adimatur, alimẽta præſstari debent. |
fol. 434
Cap. 1. §. mutus feudum, Epiſscop. vel Abbatẽ explicatur, & exornatur.
88 Alimenta quatenus debeãturdebeantur vaſsſsallo muto, aut aliàs impedito, vel imperfecto à domino feudi.
89 Feudum, vel feudi ſsucceſssio, ut ratione imperfectionis tollatur, qualis debeat eſsſse imperfectio?
90 Feudatarius ſsi excludatur à feudo, ob furorem, vel aliam imperfectionem, an ipſsius quoque filij, aliàs habiles, excluſsi maneant?
91 Vitium lineæ, vel naturale, quod operatur excluſsionem patris, nocet eius filijs, ſsecus, quod eſst perſsonale, vel accidentale.
92 Excluſsus ſsemel, in perpetuũperpetuum cum ipſsius linea manet excluſsus.
93 Succedere volens in Commenda, debet eſsſse præſsens in Regno, tempore, quo ſsucceſssio defertur, & ſschedulæ de hoc agentes.
94 Lex quæ loquitur per gerundium, vel ablativum abſsolutum, inducit conditionem, & formam ſsubſstantialem.
95 Præſsentia ſsuccedere volentis in Commenda cur requiratur?
96 Succeſssionis ius in ſsuſspenſso eſsſse non debet. L. final, D. comm. præd. & aliæ ſsimiles, expenduntur, & illustrantur, ibidem.
97 Caſsus litis duorum fratrum D. Ioannes Davalos & Ribera, & D. Ioſseph à Ribera refertur.
98 Abſsens à Regno ex iuſsta Reipublicæ cauſsa, non debet ob id excludi à ſsucceſssione Cõmendæ ſsibi delatæ. L. abſsentia, D. de reg. iur. & aliæ ſsimiles illuſstrantur, ibidem.
99 Abſsens cauſsa ſstudiorum an excuſsetur à pœna legis, quæ ſsucceſssionem Commendarũ abſsentibus denegat?
100 Succedenti in Commenda, qui in provincijs Indiarum degit, quod tempus aſssignetur ad ſsucceſssionem petendam?

PRaedictis autem Regijs proviſsionibus, quæ ſsucceſssionem in Commen

*dis Indorum permiſserunt, & ſschedulis poſsteà ad earũearum declarationẽ promulgatis, aliquæ qualitates, ſseu conditiones requiruntur in filijs, vel filiabus ad eam vocaris, quas hoc capite ad notãdas, & diſscutiendas ſsuſscipimus.

Et quiẽ prima eſst, & ſsæpèſsæpius in eiſsdem ſschedulis repetita,

^† ut ſsint legitimi, & ex legitimo matrimonio nati, quibus verbis abſsque dubio excluduntur illegitimi, maximè ſsi ſsunt ſspurij, inceftouſsi, vel adulterini, quos iure naturali odioſsos eſsſse, turpes cenſseri, ac proptereà à feudis, & alijs dignitatibus regulariter excludi, latè probatum reliquimus ſsuprà cap. 5. & multum in noſstris terminis obſservat Anton. de Leon in tract. de confirmat. Regijs, 1. par. cap. 10. num. 26. & ſseqq. & poſst alios, quos refert Ioan. Guiter. lib. 4. pract. q. 73. Gigas in tract. de penſsion. q. 16. Camillus Borrellus de magiſstrat. edict. lib. 1. cap. 7. & lib. 2. cap. 2. 11. 13. 14. & 47. & in tract. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 30. num. 30. Maſstrillus de magiſstrat. lib. 2. cap. 12. num. 44. Mareſscot. lib. 2. var. reſsolut. cap. 30. pag. 58. Hieronymus Campanilus in diverſs. iur. Canon. rub. 11. cap. 13. per totum, Flores de Mena in pract. quæſst. q. 16. fol. 22. Rebellus de oblig. iuſst. 2. part. lib. 13 c. 14. pag. 753. Vbi quòd hac de cauſsa

^† emphyteuſsis Eccleſsiaſstica non admittit ſspurios, naturales, nec illegitimos, Ioan. Baptiſst. Lupus in tract. de illegit. commẽt. 4. §. 1. & ſseqq. Camill. Gallin. de verb. ſsignif. lib. 5. cap. 16. n. 189. D. IoãIoan. del Caſstillo lib. 2. quotid. c. 19. n 50. & omnes Scribẽtes cõmunitercommuniter per tex. ibi in cap. 1. §, naturales, ſsi de feud. defunct. fuer. cõtr. l. 68. tit. 18. p. 3. ubi Greg. Lop. & pleniùs cæteris Roſsenth. in tract. de feud. c. 7. cõcl. 19. per tot. Hartman. Piſstor. in quæft. feudal. q. 40 n. 1. & 2. & Valentin. Forſsterus in tract. de ſsucceſs. ab inteſst. lib. 6. c. 11. ubi hoc adeòverũ eſsſse docẽt, ut etiã

^† in feudis fœmineis, naturalibꝰnaturalibus, (legitimis nõnon exiſstẽtibus) denegetur ſsucceſssio.

Et quòd

^† non valet lex, neq;neque ſtatutũſtatutum, quòd ſspuriusadmittaturad ſsucceſssionẽ, poft Hoſstiẽſs. Bart. DeciũDecium, & Rochú de Curte, docuit Caballin. milleloq. 767. & adverſsus contrariam opinionẽ Card. Palæoti in ſsuo tract. & nothis, & ſspur. cap. 54. pluribus probat Vivius in comm. opin. §. ſtatutũſtatutum, & cũcum Roman. Boerio, Rebuff. Henr. Batæo, & multis alijs, Borrel. d. cap. 2. n. 38. & Petrus Petra in tract. de poteſst. Princip. cap. 24. num. 119. & 124.

Quapropter,

^† huiuſsmodi filios, appellatione filiorũfiliorum nõnon cõtinericontineri, neq;neque ad maioratus admitti, neq;neque nomẽnomen, aut inſsignia familiæ portate, quia nõnon videntur eſsſse de gente, ſsive genere inſstituentis, tradit Bald. per tex. ibi, in l. fin. C, de natur. lib. & in l. hac conſsultiſssima, §. ex imperfecto. C. de teſstam. & in l. cùm legitimæ. D. de ſstatu homin. Alexand. in l. ex facto, §. ſsi quis rogatus, D. ad Trebell. Greg. Lopez in l. 1. tit. 15. par. 4. verb. Spurios. Guiller. Bened. in |

fol. 435

cap. Rainuntius, verb. Rainuntius, n. 31. Alciat. in tract. de ſsing. certam. cap. 29. & lib. 4. parerg. cap. 5. Ant. Qneſsada diverf. quæſst. iur. cap. 6. & Molina, omninò videndus, lib. 1. de primog. c. 4. n. 45. & lib. 2. c. 11. n. 26. & ſseqq. ubi probat,

^† quòd ſspurij, nõnon ſsolùm nõnon poſsſsunt in maioratu ſsuccedere, verùm neq;neque in illorum perſsonis ab initio fundari, quia omnis omninò ſsucceſssionis, inſstitutionis, vel ſsubſstitutionis incapaces exiſsunt, Auth. quibus mod. natur. effic. ſsui, §. fin. collar. 6. Auth. ex cõplexu, C. de inceſst. nuprijs, ibi: Omnis paternæ ſsucceßionis indigni, Auth. licèt, C. de natural. lib. l. 13. tit. 13. p. 6. & l. 10. Tauri, cum alijs, quæ latè adducit Peregrin. de fideicomm. art. 11. n. 67. & de iure fiſsci lib. 3. tit. 18. de naturalibus, & ſspurijs, & D. Ioan. del Caſstillo lib. 5. controverſs. cap. 67. fol. 88. & cap. 110. num. 26. & deciſsio Pedemontana 18. n. 18. quæ dicit in hoc neminem diffentire.

Et licèt hoc non ita fortiter in naturalibus procedat, qui

^† nati ſsunt ex concubina domi retenta, vel aliàs ex ſsoluto, & ſsoluta, & cũcum alijs qualitatibus, quæ referũturreferuntur in l. 11. Tauri, quæ eſst l. 9. & 8. lib. 5. Recop. quonian

^† filijs legitimis non extantibus, poffunt licitè à parentibus hæredes inſstitui, & in eorũeorum perſssonis maioratus fundari poteſst, vel ad eum in defectum legitimorum vocari, ut per eundem Molinam d. cap. 11. n. 25. alterũalterum MolinãMolinam diſsp. 610. n. 3. Mieres 1. par. q. 2. Caſstillo d. cap. 67. num. 25. Atque ideo

^† etiam turpes perfonæ eſsſse non dicuntur, quin potiùs ex Hiſspaniæ conſsuetudine nobilitate paternâ gaudent, ſaltẽsaltem eo reſspectu, ut cenſseri poſssint Hidalgos, ut in l. 3. tit. 2. part. 2. ubi Greg. Lopez verbo Noble, l. 9. tit. 1. lib. 4. ordinament, ubi latè Didac. Perez Otalora de nobilit. 2. part. cap. 2. n. 2. Tiraq. eod. tract. cap. 18. ex num. 20. Turturetus de nobilitate gentilitia, lib. 1. cap. 6. Gutierr. lib. 3. pract. q. 71. num. 7. & lib. 4. cap. 2. 3. n. 4. & in §. ſsui, à num. 137. Nicol. Garcia de benef. 7. par. cap. 15. num. 49. & Caſstillo d. lib. 2. cap. 19. ex num. 51. Et

^† ad ſsucceſssionẽ iuris patronatus admitti ſsolent, ut per Roch. de Curte in tract. de iure patr. verbo Competent, à n. 4. Lamberr. eod. tract. lib. 1. art. 26. q. 2. in princip. par. 2. 11. Didacus Perez in l. 1. tit. 6. lib. 3. ordinam. quos refert, & ſsequitur Gutierr. conſs. 3. n. 12. Et ad ſsuccedendum ex teſstamento patris imperfecto, ex communi, de qua per Covarr. in 4. 2. par. cap. 8. §. 4. num. 13. Anton. Theſsauro, qui plures refert deciſs. 34. Parlador. lib. 1. quotid. cap. 16. & noviſssimè, omninò videndus, D. IoãIoan. Bapt. de Larrea, qui eos etiam maioratus capaces facit, in defectũ legitimorum, in diſscept. Granat. c. 32. per tot. Adhuctamen certũcertum

^† elt, hos quoque filios, niſsi aliud conſstet de voluntate teſstantis, non admitti ad fideicõmiſsſsum relictum filijs, etiã in defectum legitimorum, & multò minus ad maioratus Hiſspantæ,

^† qui cùm nomen honoris contineant, & in id inſstitui videãturm ut familiarum dignitas, & ſsolendor conſservetur, ut in l. 1. D. de ventre inſspiciend. Molina lib. 1. cap. 11. num. 2. tales filios excludere vidẽturvidentur, ut colligitur ex l. 2. tit. 15. part. 2. l. 40. Tauri, & ex alijs latè congeſstis ab eodem Molina lib. 3. cap. 3. ex num. 41. & lib. 1. cap. 4. n. 46. Palæoto d. tract. de noth. & ſspur. c. 29. Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſs. 78. Fuſsar. de ſsubſstit. q. 406. n. 2. Caſstillo d. lib. 5. cap. 82. n. 24. & 2. tom. cap. 30. n. 18. & tom. 5. cap. 106. Flores de Mena q. 16. ex num. 37. & in additionib. ad Gamam deciſs. 24. in princ. & noviſssimè Additionator Molinæ ad d. cap. 3. num. 41.

Vbi pluribus probat,

^† quòd ſsi ſsilij legitimi ad maioratum vocentur, nulla diſsceptatio eſst, quòd naturales nunquam admittãturadmittantur, ſsi verò de filijs fimpliciter teſstator loquutus fuerir, adhuc idem probandum ſsit: cùm

^† naturales etiam non ſsint de familia, nec de domo, vel de agnatione parentum, ut per Fuſsar. q. 354. & alios plures, quos citat. Nec iuxta ius Civile & Regium nomen filiorum mereantur. l. ſsiliũ eum definimus, D. de his qui ſsunt ſsui, proœm. tit. 7. p. 2. Raudenſs. de analog. cap. 30. n. 92.

Et prætereà, quia cũcum naturales non ſsuccedãt parentibus ab inteſstato,

^† & ſsucceſssio maioratuum reguletur adinſstar ſsucceſssionis ab inteſsta to, ut per eundẽeundem Molin. lib. 3. c. 9. n. 10. nihil mirũ, quòd filij naturales, ſsicut ab inteſstato, ita etiam à maioratus ſsucceſssione cenſseantur excluſsi, niſsi, ut diximus, vel expreſssè vocẽturvocentur, vel ſsaltim ex coniecturis indubitatis admiſssi videri poſssint. Quod ultra ſsuprà dictos agnoſscunt, & in iudicando, & conſsulendo ſsequẽdum docent Velazquez de Avend. in d. l. 40. Tauri, gloſsſs. 11. n. 43. Azeved. in l. 11. tit. 6. lib. 5. Recop. n. 45. Albarad. de coniect. lib. 2. c. 3. n. 75 Mieres de maior. 2. p.q. 2. n. 1. Molin. Theol. diſsp. 174. ad fin. Nicol. Garc. de benef. par. 7. cap. 1. 11. 50. Raudenſs. ubi ſsup. n. 90. & Fuſsar. q. 314. eax n. 1. Quibus addo Greg. Lop. plura contra naturales, & illegitimos congerentem, &

^† quòd non debeant pari paſsſsu cũcum legitimis iudicari, neq;neque ad eadẽeadem menſsam ſsedere, in d. l. 2. tit. 15. p. 2. q. 8. & latiſssimè Caſsſsanæ. in catal. glor. mund. p. 11. conſsid. 15. per tot. & Fortun. Garc. in tract. de ultimo fine, n. 89. & 98. ubi doctiſssimè probat,

^† quòd ſsi lex legitimaret omnes filios neturales, vel cum legitimis exæquaret, eſsſset iniqua, & malorũmalorum morũmorum

^† incẽtiva; cũ uõ debeat habere plus, imò nec tãtũ luxuria, quãquam caſstitas, ut probat tex. & ibi gloſs. verb. Castitate, & in Auth. de reftit. & ea quæ parit |

fol. 436

collat. 4. & tetigi ſsup. lib. 1. cap. ult. num. 63. & ſseqq.

Quæ cùm ita ſse habeant, & tales filij illegitimi à feudis (ut vidimus) maioratibus, emphyteuſsi, penſsionibus, & beneficijs excludantur, ut prædicti Auctores advertunt. Miru non eſst,

^† ſsi lex noſstra, quæ Cõmẽdarũ ſsucceſsionẽ induxit, eoſsdẽ ab eadẽeadem excluderet. Maximè cũ in hac lege, ut tetigimus in c. præced. n. 15. & ſseqq. id potiſssimè curatũcuratum fuerit,

^† ut homines in provincijs IndiarũIndiarum uxores ducerent, & ex illis plurimos legitimos liberos procrearent, ut ſsic, his veluti retinaculis, in eiſsdẽ provincijs permanerent, & eas civibus replerent, iuxta l. 1. D. ſsol. matr. & l. cũcum ratio, D. de bon. dam. cũ alijs, quæ ibidẽibidem adduximus. Necnõ etiãetiam,

^† ut parentes ſse à vitijs, & illicitis concubitibus ab ſstinerent, vidẽtes, quòd filijs, qui ex eis naſscuntur, nullus honos à lege defertur; neque inCõmẽdis, & ſservitijs eorũeorum ſsuccedunt, arg. tex. & eorũeorum, quæ notãtnotant DD. in d. auth. ex cõplexu, & in l. quiſsquis, §. filijs, C. ad leg. Iul. Maieſst. iunctis pluribus alijs, quæ in ſsimili tradit Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Donatione largitus, n. 333. latè & optimè Pet. Faber lib. 3. ſsemeſst. cap. 8. & Ego de crim. parricid. lib. 2. cap. 10. in fine.

Et hæc ratio efficit,

^† ut etiãetiam ſsi ex eiuſsmodi filijs illegitimis, extent nepotes legitimi, hi quoq; excludendi ſsint, tãquã ex radice infecta, & excluſsa procedentes, ut ad conſsultationem Peruani Proregis D. Marchionis de Mõteſsclaros reſsponſsum fuiſsſse, inſsinuat Ant. de Leon d.c. 10. n. 35. fol. 59. & iuvatur ex his, quæ in ſsimili tradit Bald. in l. 1. D. de Senator. & in l. venia, n. 5. C. de in ius vocando, Molin. de primog. lib. 3. c. 5. n. 45. cum ſseqq. & cap. 7. n. 1. & magis in terminis Bened. Barz. in tract. de filijs non legit. nat. 2. p.n. 32. Curt. Iun. conſs. 145. n. 25. quos & alios refert Cæſsar Barzius deciſs. Bonon. 3. n. 3. & ſseq. & Fuſsarius de ſsubſstit. q. 314. n. 4. & 13. & q. 407. n. 78.

Licèt non ignorem, aliàs,

^† ubi deſscẽdẽtes, vel ſsucceſsſsores ſsimpliciter ad emphyteuſsim, capellã, vel anniverſariũanniverſarium, aut quid ſsimile, vocãturvocantur, nepotes legitimos ex filijs naturalibus, quinimò & ſspurijs admitti ſsolere, quoniam in eis incõtinẽtia avi puniri nõnon debet, ut probatur ex traditis à Cephalo conſs. 188. n. 18. vol. 3. Decio in cap. in præſsentia, n. 46. de probat. Navar. conſs. 4. de iur. patr. Greg. Lop. in l. 69. tit. 18. par. 1. gloſsſs. 1. Iul. Clar. §. emphyteuſsis, q. 30. & in terminis retractus plures apud Gutierr. lib. 2. pract. q. 155. & lib. 5. q. 81.

Quemadmodũ

^† ſsuis quoq;quoque parentius, tam ex teſstamento, qua ab inteſstato ſsuccedere poſsſsunt, l. ult. C. de natur. lib. (quæ licèt loquatur in naturalibus, trahitur ex identitate rationis ad ſspurios) gloſs. ult. ibid. Bartol. & omnes in l. Gallus, §. quod ſsi is, D. de lib. & poſsth. Corneus conſs. 25. lib. 1. per tot. Iaſs. in l. hæreditas, C. de his quibus ut indig. Roder. Suar. in l. 1. tit. 6. lib. 3. Fori, n. 17. Cravet. conſs. 184. lib. 1. Palæot. de nothis, & ſspur. cap. 53. Pinel. in l. 3. C, de bon. mater. n. 22. Covar. in 4. 2. p. cap. 8. §. 5. n. 13. & 14. ubi loquitur in nepote Clerici, Mieres de maiorat. 2. p.q. 2. num. 7.

Quinimò

^† & ab ipſsis avis hæredes inſstitui, maximè ſsi id parentũparentum illegitimorũillegitimorum, & ſsuccedere prohibitorũprohibitorum contẽplationecontemplatione non fiat. Et inter aliosfilios, vel deſscẽdẽtes ad maioratũmaioratum vocari, nõ obſste l. 27. Taur. quæ locũlocum nõnon habet eo in caſsu, quo avus diſsponit, ut optimè conſsiderat, & reſsolvit Eman. Coſsta in cap. ſsi pater, verbo Bona omnia 11. & 12. de teſstam. in 6. Pinel. ubi ſsup. n. 20. & 21. Gutierr. conſs. 3. n. 14. ubi alios huius opinionis Auctores adducit, Guillen. de Cervantes in l. 9. Tauri, n. 97. & ſseqq. & Andreas Gail. omninò videndus, lib. 2. obſs. pract. obſser. 115. ubi latè Grœvæus in notis.

Adoptivi

^† quoq;quoque vel adrogati filij in noſstris Cõmendis ſsuccedere non poſsſsunt, cùm earũ leges adeò enixè legitimos vocent, ut adoptionis cõmentũ excludant, ut in ſsimili dicitur in l. fideicomm. 76. D. de cond. & demõſtrdemonſtr. ibi: Fideicommiſsſsum à filijs relicrũrelicrum, ſsi quis ex his ſsine liberis diem ſsuum obierit, adoptionis commento non excluditur, l. ſsi ita 51. in fine, D. de leg. 2. ibi: Is cui in tempus liberorum tertia pars relicta eſst, utique nõnon poterit adoptando tertiam partem conſsequi, iunctis alijs, quæ tradunt Cacheran. Menoch. Mantic. Hottoman. & alij, quos refert Blaſsius Robles de Salcedo in tract. de repræſsent. lib. 2. c. 8. n. 7. dũ illũillum articulũarticulum eruditè tractat,

^† an in adoptivis, vel adrogatis repræſsentationi ſsit locus? Adoptivus

^† quippè nõnon eſst proprius, ſsed fictus, & imaginarius filius, ut benè docet gloſs. in l. filio, quẽquem pater, D. de liber. & poſsth. & latè Tiraq. de nobilkit. c. 15. Et

^† verba noſtrarũnoſtrarum legũlegum, naturaliter, & in ſspecifica forma accipiẽda ſsunt, l. qui hæred. 44. l. Mævius 55. D. de cõd. & demonſst. l. hæred. 77. §. ult. D. ad Treb. l. ſservus decem. 68. D. de ſsolut. l. fin. C. de his, qui veniam ætatis, Ant. Theſsaur. deciſs. 65. n. 2. Cardinalis Tuſsch. litt. V. concl. 102. Fuſsarius de ſsubſstitut. q. 383. n. 3. & q. 386. n. 39. Velaſscus in axiom. iur. litt. V.n. 39. & ſseqq. & in noſstris terminis Ant. Faber in iuriſsprud. Papin. 1. par. tit. 10. principio 4. illatione 11. pag. 527. & in l. neque ei 17. D. de adopt. ubi rectiſssimè notat,

^† ſsi hoc aliter intelligeremus, in manu, & poteſstate hæredis, aut Commendatarij futurũ fore, fideicommiſssi, aut legis vocationem eludere, extraneos in liberos adoptando.

Quod etiãetiam in cauſsa fuiſsſse videtur,

^† ut regulariter ad ſsucceſssionẽ feudorũfeudorum non admittan|

fol. 437

tur, ut docet tex. in cap. 1. §. ſsi quis per triginta, verſs. Adoptivus, ſsi de feud. defunct. contr. ſsit inter dom. & agnat. vaſsſsalli, ubi DD. cõmuniter, & plurimis alijs citatis, Vulteius de feud. lib. 1. c. 9. n. 90. Vveſsemb. c. 6. fol. 95. Scheneiduinus p. 6. c. 3. à n. 19. & in cõment. ad lib. 3. Inſst. tit. 1. Rub. de ſsucceſss. filior. adop. n. 9. fol. 397. Vivius in ſsyntagm. cõm. opin. tit. de ſsucceſs. feud. fol. 602. n. 78. Roſsenth. de feud. c. 7. concl. 30. à n. 33. Schrader. par. 7. cap. 5. n. 19. Valent. Forſsterus de ſsucceſs. ab inteſst. lib. 5. c. 5. & cap. 7. n. 12. Menoch. conſs. 925. & 975. lib. 7. Decian. conſs. 34. num. 16. vol. 1. Mantua tom. 2. de tacit. & ambig. convent. lib. 23. tit. 13. Vvurmſserus exercit. 2. pag. 64. & ſseqq. & Robles de Salcedo ubi ſsup. n. 9.

Idem etiãetiam, ex eiſsdẽ rationibus, dicendũdicendum videtur,

^† in filijs per reſcriptũreſcriptum Principis, vel Curiæ oblationẽ lagitimatis, de quibus agũtagunt tex. in l. qui in provincia 57. D. de ritu nupt. l. fin. §. 1. D. de natal. reſstituẽd. Novel. 89. quibus modis natural. effic. ſsui, cap. 2. & 9. & §. fin. Inſst. de nuptijs. CũCum

^† de adrogatis, vel adoptatis ad legitimatos valeat argum. l. 1. C. de adoption. l. 1. D. ad municipal. Gomet. l. 9. Tauri, num. 61. Surdus conſs. 317. num. 33. Barboſsa in l. quæ dotis, num. 164. D. ſsolut. matrim. & per Camill. Gallin. de verb. ſsign. lib. 5. c. 16. num. 25. & 247. & hi quoque verè filij legitimi non ſsint, quales lex noſstra requirit, licèt mediante Principis reſscripto pro legitimis

^† habeãturhabeantur, l. mercis appellatione, D. de verb. ſsignif. iunctâ gloſsſs. ibid. quam multis ornat Cephalus conſs. 451. n. 36. lib. 4. Rimin. Iun. conſs. 222. n. 160. lib. 2. Nicol. Intrigiol. deciſs. 43. n. 73. lib. 1. & Velaſscus in axiom. iur. litt. T. num. 21.

Vndè

^† cavendũcavendum eſst ab Ant. de Leõ d.c. 10. n. 27. & 28. fol. 57. cõtrariũcontrarium ea de cauſsa exiſstimante, quòd Princeps, qui hanc legẽlegem Cõmẽdarum ſsucceſssioni præſscripſsit, legitimationis quoq; privilegiũprivilegium conceſssit. Quod mihi haud quaquã probatur, niſsi

^† fortè in eodẽeodem reſscripto, in quo legitimantur, ſsimul declaretur, quòd fiãt capaces ſsucceſssionis Cõmendæ paternæ, vel ad hoc præcipuè (ut fieri ſsolet) talẽ legitimationẽ impetraverint, quo caſsu duplex gratia, & diſspẽſsatio Principis eſsſse cẽſsebitur, ex cuius abſsoluta volũtatevoluntate, cũcum hoc totũtotum ius Cõmẽdarũ pendeat, ut ſsæpè retulimus, & probat D. Valenç. cõſs. 83. n. 144. benè id facere poterit.

Quod aptè comprobatur

^† ex ſsimilitudine feudorũ, in quibus magis cõmuniscommunis opinio eſst, legitimatos per Curiæ oblationẽ, vel etiãetiam per ſspeciale Principis reſcriptũreſcriptum, quãvis filij legitimi nõnon extent, nequaquãnequaquam ſsuccedere, niſsi ſspecialis cõſenſusconſenſus dñidomini interveniat, eos per expreſssã inveſstituram admittentis, ut apertè docẽtdocent Afflict. & Iſsern. in cap. 1. §. naturales, ſsi de feud. defunct. Vulteius de feud. c. 9. 93. & 94. Barcholten. p. 2. c. 7. n. 51. per cap. 1. de ſsucceſs. fratrũfratrum, Curt. Iun. fol. 602. col. 1. Vivius d. tit. de ſsucceſs. feud. n. 79. fol. 602. Roman. conſs. 367. Alex. conſs. 60. vol. 2. Bald. conſs. 81. vol. 1. Forſsterus de ſsucceſs. lib. 6. c. 12. Vveſsemb. de feud. cap. 6. n. 12. Hartman. Piſstoris 2. p. quæſst. feud. q. 40. Vvurmſserus d. exercit. 2. q. 9. Alex. Trẽtacinq. lib. 1. var. reſsol. tit. de legitimat. reſsol. 4. Ludovic. à Sardis in tract. de natural. lib. §. de legitim. præſscript. num. 18. in vol. 4. tract. DD. p. 2. pag. 42. Licèt nõnon deficiãtdeficiant, qui cõtrariã ſententiãſententiam veriorẽ exiſstiment, & ſsic ex ſsola legitimatione Principis, feudalis ſsucceſssionis capaces redi, abſq;absque aliqua alia peculiari declaratione, ut tenuit Curt. Iun. ſsibi cõtrariuscontrarius, cõſs. 157. n. 5. & 24. firmans hanc eſsſse cõmunẽ opinionẽ, quãquam etiãetiam ſsequitur, & receptiorem dicit Barthol. Socin. conſs. 3. col. 3. vol. 3. Mench. de ſsucceſs. progreſsſsu, lib. 1. §. 2. n. 52. Covar. in epitome, lib. 4. p. 2. c. 8. §. 8. n. 6. Camill. Gallin. de verb. ſsignif. lib. 9. c. 17. n. 18. & 19. ubi quod legitimatus eſst habili sad feuda, emphyteuſsim, & ſsimilia, Io. Garc. de nobil. gloſsſs. 21. n. 2. 4. & ſseqq. Ioan. Gutier. lib. 4. pract. q. 23. ubi quatenus, & in quibus legitimatus cenſseat ur legitimus, & an gaudeat patris nobilitate? Et ad utranq; partẽpartem diſsputant Fachin. lib. 4. controv. cap. 53. Alciat. reſsp. 171. n. 4. And. Gail. pract. obſs. lib. 2. obſs. 142. n. 13. Menoch. latiſssimè, omninò videndus, conſs. 1098. vol. 11. & conſs. 519. ex n. 28. & Roſsenth. in luculẽto ſsuo tract. de feud. c. 7. concl. 19. n. 5. & ſseqq. & q. 42. n. 37. &c. 1. q. 1. gloſs. A. & q. 15. gloſsſs. I Quibus addo DeciũDecium conſs. 76. & Zaſsi. in tract. de feud. 1. p. pag. 5. & p. 8. pag. 120. Qui huic ultimæ opinioni ſubſcribũtſubſcribunt,

^† ſsi ad omnia officia, & beneficia legitimatus fuerit, & alia de legitimatio ne tradentẽ, & an valeat nõnon factâ mẽtione legimorum, Vlric. HunniũHunnium lib. 3. quæſst. tract. 7. q. 12. pag. 734. D. Franc. MerlinũMerlinum quæſst. forenſs. cap. 1. per totũtotum, Valaſsc. conſsult. 80. p. 1. Eſscobar de ratio cinijs, c. 24. n. 41. Mareſscot. lib. 1. var. reſsol. cap. 35. & lib. 2. cap. 87. & 88. Morquech. de diviſs. bonor. lib. 4. cap. 6. ex n. 31. & Petra de poteſst. Princip. cap. 32. num. 36. ubi tractat, an, & quando legitimatus primogenitus, excludat ſsecundogenitum legitimum.

^† has quidem legitimationes in his partibus Indiarum Proreges, & Gubernatores de poteſstate ordinaria facere, aut concedere nequeunt, quia ſsunt. Regi reſservatæ, licèt aliquando eis id ſspecialiter committatur, ad effectum, ut aliquas pecunias ad ipſsius Regis ſsubventionem faciliùs corrogare poſssint, ut benè obſservat Leon d. cap. 10. num. 29. pag. 58. & latiùs dicemus, ubi de poteſst. Proregũ tractaverimus. Ideò autẽautem dixi ſspecialẽ cõmiſs|

fol. 438

ſsionẽ requiri. QuoniãQuoniam aliàs facultas legitimãdilegitimandi non extenditur ad feuda, niſsi expreſssè dicatur. Imò neq;neque legitimatio facta ab ipſso Rege, vel Romano Pontifice, ut per Pereg. de fidei cõm. art. 6. n. 26. & 27. Mareſsc. & alios ubi ſsup.

Nvnc autẽautem videndũvidendum eſst,

^† quid de filijs ſsentire debeamus, qui per ſsubſsequẽs matrimoniũ legitimãtur, iuxta diſspoſsitionẽ tex. in l. nuper, & l. cùm quis, C. de natural. lib. §. fin. Inſst. de nuptijs, cap. tanta, qui filij ſsint legitimi, l. 1. tit. 13. p. 4. cũcum ſsimilibus, quæ copiosè, noviſssimè congerit eruditus iuvenis D. Didacus Fajardus in peculiari tract. de legitim. per ſsubſseq. matrim. num. 3. 4. & ſseqq. & Roſsenth. in tract. de feud. cap. 7. concluſs. 18. num. 5.

Et quãvis

^† ſsint aliqui, qui adiectis illis verbit, ex legitimo matrimonio natis, excludi putant eos, qui poſsteà per ſsubſsequẽs matrimoniũ legitimantur, maximè ſsi adijciatur verbũverbum, & procreatis, ut conſstat ex relatis à Peregrin. in tract. de fideicomm. art. 42. n. 6. & alijs ſstatim referendis, & ex adductis à Fajardo ubi ſsup. n. 166. Adhuc tamen ubi ſsumus in diſspoſsitione legis, qualis eſst hæc, de qua agimus, quæ vulgò lex ſsucceſssionis vocatur, vel in alia qualibet ſstatutaria, licèt hæc aliàsſstricti iuriseſsſse ſsoleat, ut in l. 1. §. hæc verba, D. quod quiſq;quisque iuris, negari nõnon poteſst, etiam adiectis illis verbis, legitimatos per ſsubſsequens matrimoniũmatrimonium, ad omnia ea vocari, & admitti debere, ad quæ vocarentur, & admitterentur, ſsi ex legitimo matrimonio editi fuiſsſsent, quæ ſentẽtiaſententia fuit originaliter gloſsſs. in d. cap. tãtatanta, verb. Legitimi, ubi docuit, filiũ, ita legitimatum, verè quoad omnia legitimũlegitimum eſsſse, & ita ad ordines promoveri poſsſse, & ad omnia, quæ requirunt, quòd quis ſsit natus de legitimo matrimonio, quãquam ſsequuntur ibidẽ DD. communiter. Et eſst ſsimilis alia gloſsſsa in cap. innotit, per tex. ibi, verb. Coniugata, de electione, dum docet,

^† legitimatũlegitimatum per ſsubſsequens matrioniũmatrionium poſsſse eligi in EpiſcopũEpiſcopum, quãvis ad hoc aliàs requiratur, quòd de legitimo matrimonio natus ſsit, ut in cap. cùm in cũctis, eod. tit. de elect. & ſsequuntur, hæc, & varia alia exẽpla iniure retractus, emphyteuſsis, patronatus, nobilitatis, revocationis donationisper ſsupervenientiã liberorũliberorum, teſstamẽti imperfecti, quod valet inter liberos, & alijs caſsibus ſsimilibus adducentes, Abb. & Ant. de Butrio n. 17. & 18. Imol. n. 13. in d. cap. innotuit, Alex. & eius Addition. conſs. 5. n. 7. & 8. vol. 7. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Covar. omninò vidẽdus, in epit. de ſsponſsal. 2. p. cap. 8. §. 2. n. 21. & 22. Riminal. Iunior conſs. 226. n. 4. cũcum multis ſseqq. vol. 2. Bocerius de Regal. cap. 2. n. 29. Vbi

^† ait, ſspurio patris nobilis, per ſsubſsequẽs matrimoniũ legitimato, inſsignia, & arma patris competere, Beſsſsoldus de Regni ſsucceſsſs. lib. 1. differ. 9. num. 8. ubi docet taliter legitimatũlegitimatum in Regno ſsuccedere, & Fajard. ubi ſsup. ex num. 217. uſsque ad 233.

Et pro his facit Novella 12. circa fin.

^† ubi ita legitimatus plenum ius agnationis habere dicitur, & de iure noſstri Regni celebris tex. in l. 2. Taur. quæ eſst l. 10. tit. 8. lib. 5. Recop. quæ cũ filios legitimatos per reſcriptũreſcriptum à ſsucceſssione parentũparentum removeat, ſsi fortè poſsteà alij legitimi nati fuerint, idẽidem eſsſse ait, etſsi non nati, ſsed per ſsubſsequens matrimonium legitimati ſsint, ibi: Y deſspues tuvieren algun hijo, ò nieto deſscẽdiẽte legitimo, ò de legitimo matrimonio nacido, ò legitimado por ſsubſsigutents matrimonio, &c.

Quod idẽidem in

^† feudis etiam honorificis admitti, & practicari videmus, ex uſsu iam in foro ubiq; recepto, quicquid aliàs in theorica adverſsetur, Roman conſs. 637. Vivius d. tit. de cõceſsſs. feud. n. 79. ut omnes feudiſstæ cõcluduntconcludunt in cap. 1. §. naturales, ſsi de feud. fuer. controv. ubi Afflict. ſsingulariter diſsputat, & cõmunẽ dicit notab. 5. n. 6. & latiſssimè, & doctiſssimè proſsequũtur Octavius Bamacarius in repet. ad eũdem tex. Curt. Iun. in tract. de feud. 3. p.q. 19. n. 41. Zaſsi. 8. par. n. 81. Idem Curtius conſs. 13. cent. 5. obſserv. 42. Alex. Raudenſs. in tract. de analog. cap. 35. fol. 391. Tib. Decian. reſsp. 5. lib. 1. Clarus, & eius additionat. Baiardus in §. feudum, q. 82. n. 1. Hartman. Piſstor. in miſscell. quæſst. 2. p. cap. 41. n. 1. Gallin. lib. 2. obſser. 141 n. 2. ubi Grœvæus n. 3. Michaël. Craſs. recep. ſsent. §. ſsucceſssio ab inteſstato, q. 19. n. 7. Villalob. comm. opin. verb. Legitimatus, n. 7. Ant. Gabriel. in cõmun. concluſs. tit. de legitim. concluſs. 1. n. 22. Vlric. Hunnius lib. 3. quæſst. tract. 7. q. 11. pag. 731. Roſsenth. in tract. de feud. c. 7. concl. 11. & 18. n. 1. Schrad. eod. tract. p. 7. cap. 5. n. 21. Bocerius de ſsucceſs. feud. cap. 3. q. 2. & de Regal. cap. 2. n. 35. Covar. d. cap. 8. §. 2. n. 27. Ioan. Bap. Lupus in tract. de illegit. & natural. cõment. 4. §. 3. n. 9. & 10. Menchaca quæſst. uſsufrequen. lib. 3. cap. 42. n. 9. VVurmſserus exercit. academ. 2. q. 9. pag. 64. & ſseqq. Cenedus collect. 68. n. 3. Baſsil. Pontius de matr. lib. 11. cap. 11. n. 7. & plurimi alij, quos refert Borrell. in ſsum. deciſs. to. 1. tit. 34. n. 352. & diligenter Fajard. d. tract. de legitimar. per ſsubſsequens num. 223. & 224. & Vlricus Hunnius lib. 3. quæſst tract. 7. q. 11. pag. 731.

Et eſst adeò verum,

^† ut procedat, etiãetiam ſsi in inveſstitura vocati ſsint legitimè nati, & ex corpore deſscẽdẽtes, & procreati, ut contra Laudẽſs. Cacheran. VulteiũVulteium, Intigriol. & alios, benè defendit Fachin. lib. 7. cõtr. c. 51. Piſstoris d.q. 41. n. 20. & Roſsenth. d. cõcl. 18. n. 4. & eſst vidẽdusvidendus plenè loquẽs Menoch. lib. 4. præſs. 81. n. 9. & conſs. 16. num. 27. & conſs. 174. n. 13. & ple|

fol. 439

niùs conſs. 1098. & Camill. Gallin. lib. 9. de verb. ſsignif. cap. 17. num. 18. & 19. & lib. 5. cap. 16. n. 257. ubi ex his concludit,

^† valere argumentum de legitimè natis ad legitimatos.

Quinimò quod magis eſst, idẽidem quoque probare, & admittere debemus

^† non ſolũſolum in diſspoſsitione legis, vel ſstatuti, ſsed etiãetiam in qualibet diſspoſsitione hominis, utpotè fideicommiſssis, & maioratibus, quidquid noviſssimè hoc in dubiũdubium revocet Additionator Moliæ lib. 1. cap. 3. n. 41. eam rationem poſst alios prætexens, quòd mitiùs agitur cum lege, quàm cum homine, & huius verba naturaliter, illius civiliter intelligenda ſsint. Nam licèt in hanc ſentẽtiamſententiam propendeant Peregrin. de fideicõm. art. 24. n. 6. Caſstillo lib. 6. controv. cap. 11. n. 42. Theſsaur. deciſs. 196. Petr. Surd. deciſs. 319. & latè rem diſsputent Andr. Fachin. lib. 4. cõtrov. cap. 54. ex n. 1. idem conſs. 2. lib. 2. Gutierr. de matrim. cap. 74. n. 14. Anton. Merenda lib. 4. controv. cap. 17. Paſschal. de patr. poteſst. 2. p. cap. 4. n. 62. Farin. 1. p. noviſss. deciſs. 41. Teutlerus lib. 1. diſsput. 2. q. 26. Gratian. diſscept. forenſs. cap. 653. n. 25. Pacianus conſs. 9. n. 43. & Iacob. Gallus conſs. 30. num. 62. & plurimi alij, quos refert, & ſsequi videtur Fajardus ubi ſsup. n. 266. & ſseqq. Certiùs tamen, & receptiùs eſst, teſstatores, qui illa verba adijciunt, ex legitimo matrimonio natis, & etiam ſsi addant, & procreatis, ſse conformare velle cum diſspoſsitione iuris, quæ tales legitimatos per ſsubſsequẽs matrimonium, quoad omnia, verè legitimos reputat, ut ſsuprà retulimus,

^† & oſstendit 1. 1. tit. 18. par. 4. ibi: Otroſsi ſson legitimos, quæ verba veritatem, & non fictionẽfictionem præſseferunt, ut ibidem Greg. Lop. oſstendit, & probat tex. in 1. ſsi maritus, §. lege Iuliâ, D. ad leg. Iul. de adult. 1. his verbis, in princip. D. de hæred. inſstit. Mieres de maiorat. 2. p.q. 1. num. 7. & Barboſsa de diction. dict. 340. num. 1. & 4.

Et ita in ſspecievocationis feudalis, fideicõmiſsſsariæ, vel maioratus, expreſssè agnoſscunt, & reſsolvunt Paul. Caſstrenſs. in 1. ſsi quis, n. 6. C. de his qui veniam ætat. & plures alij ex antiquioribus, quos refert, & ſsequitur Iaſs. conſs. 168. n. 6. vol. 4. Decius conſs. 145. n. 5. & 6. & conſs. 624. n. 7. & in cap. cùm in cunctis, n. 11. & 12. de elect. Socin. Iun. conſs. 39. n. 63. vol. 3. Riminal. conſs. 226. n. 5. & 6. vol. 2. Covar. d. §. 2. n. 30. additio ad Alex. cõſs. 5. vol. 7. latè & optimè Tiraq. de primog. q. 34. per tot. Molina de maiorat. lib. 3. c. 1. n. 41. & lib. 2. cap. 11. n. 23. Ioſseph. de Ruſsticis in 1. cũcum avus, lib. 2. cap. 16. n. 126. & 181. Lupus d. tract. de illegit. còmẽt. 4. §. 3. n. 10. Iacob. Cancer. lib. 2. var. cap. 11. de ſsponſsal. n. 61. Caſstillo tom. 2. contr. c. 105. ex num. 35. Cevallos pract. comm. q. 606. per totam, Fachin. lib. 7. contr. cap. 51. Fuſsar. de ſsubſstitut. quæſst. 409. num. 47. cum ſseqq.

Vbi idem dicendũdicendum putat, quamvis diſsponẽs adijciat: Sine liberis ex legitimo matrimonio natis, procreatis, vel cõceptis:

^† quoniãquoniam ſsemper hæc verba debent intelligi, ut operentur excluſsionẽ legitimatorum per reſscriptum, vel alijs modis, quàm per ſsubſsequẽs matrimoniũmatrimonium, qui verè legitimi ſsunt, iuxta ſsuprà relata. Et idem ſsentiunt Mieres, ubi ſsup. n. 5. Burgosde Paz conſs. 6. n. 26. Marta de ſsucceſsſs. legal. 1. p. q. 18. art. 9. n. 4. Avend. in l. 4. Tauri gloſsſs. 11. à n. 41. Cald. Pereira, Balſsil. Pont. Menchaca, Ferrer, Bapt. Lup. & innumeri alij, quos per integras paginas congerit Fajard. ubi ſsuprà, num. 230. & 265. & ultra relatos ab eo Alex. Trentacinq. lib. 1. var. reſsol. tit. de legitimat. reſsol. 1. & Steph. Gratian. lib. 1. diſscept. forẽſs. cap. 138. ubi plura de huius legitimationis ſspecialibus congerunt.

Et in ipſsis terminis noſtrarũnoſtrarum CommendarũCommendarum,

* eandem opinionem certam eſsſse affirmat Ant. de Leon d. tract. de cõfirm. Regijs 1. per. c. 10. n. 26. ſsubdens, ſse putare Regiam de hoc deciſsionem, ſseu declarationẽ extare, quam tamen ipſse non vidit. Et

^† re verâ non extat. NãNam licèt inſsignis ille, & valdè prudens Peruanus Prorex D. Marchio Montiſsclarîus hanc quæſstionem, ſseu dubitationem, cum prærogativa ſsuffragij ſsui, in favorem legitimati, inter alias, Regio Indiarum Conſsilio propoſsuerit, & ad tollendas lites, quæ eius occaſsione quotidie ſsuboriri poterant, declarari petierit, nullum tamen aliud reſsponſsum accepit, quàm ut leges ſservaret. ſservariq́ue faceret.

Invenio tamen

^† per eundem SenatũSenatum poſst longam litam, & gravem diſsceptationem, maturo iudicio, in favorem legitimati deciſsum fuiſsſse, in ardua illa cauſsa D. Ioannisde Aliaga filij maioris naturalis legitimati, cum D. Hieronymo filij minoris ex legitimo matrimonio cõcepti, quamvis pro hoc pater, dum viveret, Regiã ſchedulãſchedulam impetraſsſset, ut tetigi ſsup. cap. 16. n. 41. Quod exemplũexemplum

^† magni quidem faciendũfaciendum eſst, tũtum ob auctoritatẽauctoritatem rerũrerum in ſsupremo Senatu iudicatarum, de qua pluribus dixi ſsup. hoc lib. 2. c. 10. n. 77. & multa cõgerit D. Valẽç. conſs. 40. n. 55. & conſs. 73. n. 53. & conſs. 83. n. 115. cum ſseqq. ubi in terminis noſstrarum Cõmendarum loquitur, & noyiſssimè Alphonſs. Guzmanius in tract. de evict. q. 3. n. 48. & 49. Velaſsc. in axiomat. iur. litt. L.n. 127. & Fajardus ubi ſsup. n. 114. Tum maximè

^† quòd hoc certiùs eſst, ubi talis res iudicata emerſsit circa declarationẽ, & interpretionem verborũ alicuius legis, quæ dubitandi, & litigandi cauſsam præbuerant. Nam talis declaratio nõnon ſsolùm in illa lite, verùm & in alijs, rem veluti iudicatam conſstituit, & ſsaltem in vim ſstlyi, & |

fol. 440

intelligentiæ talis legis allegari poteſst. 1. ſsi de interpretatione, 1. nam Imperator 28. D. de legib. 1. Labeo 21. D. de ſstatu lib. 1. 1. C. de ædif. privat. cum traditis à Ioann. Gutier. lib. 3. pract. quæſst. 17. num. 71. Cevallos in præfat. ad pract. comm. num. 72. & D. Valenç. d. conſs. 83. num. 120. Bernard. Grevæus in pract. Cameræ Imper. in proœm. num. 5. 19 & 20. cum ſseqq. Menoch. de præſsumt. lib. 1. q. 1. num. 27. Borrellus in ſsumm. deciſs. tit. 13. de legibus, n. 15. & de deciſsionibus Rotæ agens, Maſscardus de probat. concluſs. 484.

Qvibvs conſsequens eſst,

^† filios etiam natos ex matrimonio putativo, publicè, & bonâ fide à parentibus contracto, ad Commendam admitti, licèt illud poſstea, ex aliquo impedimento dirimente, ab initio nullum fuiſsſse apparuerit. Nam

^† matrimonium putativum habet quoad multa effectus veri, & iuſsti matrimonij, & inter alia, quòd filij ex eo nati, legitimi ſsint, & parentibus ſsuccedant, & ad fideicommiſsſsa, feuda, & maioratus admittantur, quamtumvis in illis teſstator ſsolùm veros & legitimos filios admitti voluerit, ut probat text. in cap. ex tenore, & cap. pervenit, qui filij ſsint legitimi, cap. debitum, de bigamis, ubi communiter Scribentes, 1. 3. verſs. Otro ſsi, tit. 3. part. 4. 1. 1. tit. 13. ead. part. cum multis alijs, quæ copiosè, ut ſsolet, cõgerit Tiraquel. in. 1. ſsi unquãunquam, verb. Donatione, n. 141. Dueñas reg. 350. & poſst Covarr. utrumque Molinam, Thom. Sanchez, & plurimos alios, quos refert, Ioan. Gutierr. in tract. de matrim. cap. 71. num. 2. latiſsſsimè D. Ioann. del Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 11. n. 5. & 6. Bammacarius in d. cap. naturales, q. 9. num. 66. cum ſseqq. Cevallos cõm. pract. q. 697. in princip. Baſsil. Pontius de matrim. lib. 11. cap. 1. §. 2. num. 13. & 14. & cap. 8. per totum, & D. Michael de Luna & Arellano in præclaro tractatu de iuris, & rationis imperio, lib. 4. cap. 5. num. 83. Fajard. d. tract. de legit. per ſsubſsequens matrimo. num. 167. & ſseqq. Vbi benè ſsubiungit,

^† in dubio præſsumi in parentibus bonam fidem, quæ in hoc caſsu requiritur, & ſsufficere, quòd vel in altero ex parentibus interveniat, ut filij ex eis procreati, ſsint quoad utrumque legitimi reputãdi. De quibus ultra Thom. Sanch. & alios à prædictis Auctoribus allegatos, latè, & multũmultum in noſstris terminis agit Roſsenthal. omninò videndus, in tract. de feud. cap. 7. q. 18. num. 18. Menochius lib. 3. præſsumt. 130. Fuſsarius de ſsubſstitutionibus, q. 409. num. 109. & 110. Vbi

^† quòd per tale matrimonium, etiam filij anteà nati, legitimantur, Additionator Molinæ lib. 2. cap. 5. num. 25. & 26. Fachin. lib. 3. controverſs. cap. 26. & ſseqq. ubi plures quæſstiones circa matrimonij putative effectus adducit, & Nos infrà cap. 21. ubi de ſsucceſssione coniugum putativorum, & lucrorum inter eoſsdem communicatione, tractabimus.

Sed an in huiuſsmodi ſsucceſssionibus, natus

* ante Cõmendam à patre acquiſsitam, à ſsecundogenito præferatur, qui poſst illius acquiſsitionem conceptus, atque editus fuit, latè quidem hîc diſsputari poſsſset, ex ſsimilibus cõtroverſijscontroverſijs, quas in Regnorum, feudorum, maioratuum, & aliarum dignitatum ſsucceſssione DD. Paſssim agitare ſsolent. Sed cùm iam

^†apud omnes verius, & receptius exiſstimetur, adhuc primogeniti cauſsam in hoc quoque caſsu potiorem eſsſse. Idem abſsque dubio in noſstris Commendis admittere oportebit, prout & quotidie praxis admittit

^† ex doctrina. I.C. in l. Senatoris filiũ 5. D. de Senator. quam benè defendũtdefendunt ab oppoſsitione, ſseu antinomia, quam patitur ex l. fi Senator 11. C. de dignitatibus, lib. 12. & pluribus ornant, & proſequũturproſequuntur, ultra Scribentes in eiſsdem iuribus, & antiquior alios, quos refert, Tiraquel. de primog. q. 31. per totam; Valent. Forſster. lib. 4. de ſsucceſsſs. ab inteſst. cap. 24. ex num. 27. ad 40. Hottom. quæſst. illuſst. q. 1. Petr. Greg. lib. 7. de Rep. cap. 9. per totum, Duaren. lib. 2. diſsput. cap. 29. Pazius centur. 1. antinom. cap. 39. Vvurmſserus exercit. academ. 2. q. 14. Vlric. Hunnius lib. 3. quæſst. tract. 7. q. 25. pag. 769. Nicolaus Genoa de cõcilliatconcilliat. leg. pag. 264. & ſseq. Iacob. Menoch. cõſs. 677. num. 10. lib. 7. & de præſsumt. lib. 4. præſs. 92. n. 5. Ego pluribus ab hinc annis in meis antinomijs, quas Salmanticæ magno audientium plauſsu, & fructu relegi, cap. 14.

Et in feudis ſspecialiter loquentes Georgius Obrechtus diſsput. feud. 10. num. 88. cum ſseqq. Ioann. Schoner. diſsput. feudal. lib. 1. diſsput. 6. theſsi. 53. Iul. Clarus, §. feudum. q. 80. n. 3. Roſsenth. de feud. cap. 7. q. 26. num. 4. Zaſsius eod. tract. part. 8. num. 86. Vlricus Hunnius ubi ſsuprà, Teutlerus part. 1. diſsput. 19. theſsi final. lit. A. Beſsſsol. de Regni ſsucceſsſs. lib. 1. diſsſsert. 7. n. 1. & ſseqq. & in delibatis ad lib. 1. Pandect. d. tit. de Senator. num. 39. Heningius Arniſseus in relect. de Repub. lib. 2. cap. 2. ſsect. 11. per tot. Anton. Colerus de iure Imperij German. ſsect. 52. ubi exempla adducit, & Harpprechtus in tit. Inſst. de hæred. quæ ab inteſst. n. 150. & ſseqq.

Et in terminis noſstrorum maioratuũmaioratuum Hiſspaniæ Greg. Lopez in l. 2. gloſsſs. 10. in princip. tit. 15. part. 2. Anton. Gomez in l. 40. Tauri, n. 67. Molina lib. 3. de primog. cap. 1. n. 3. Blaſsius Robles de Salcedo in erudito tract. de repræſsent. lib. 2. cap. 15. num. 26. & 27. & Molina Theologus diſsput. 624. n. 2. qui benè obſservat, hoc iãiam apud omnes eſsſse cõſuetudineconſuetudine receptum, tametſsi quondam res fuerit contro|

fol. 441

verſsa, & latè. & elegãter Baſsil. Pontius variar. quæſst. 1. part. cap. 4. ex pag. 189. ad 199.

Secvndò verò limitatio ſsucceſssionis liberorum, in Commendis de quibus agimus, Proponitur

^† in Monachis, & Monialibus, ut conſstat ex proviſsione dat. Matr. 5. April. ann. 1552. quæ habetur in 2. tom. impreſsſs. pag. 203. ibi: O no pudieſsſse ſsuceder por entrar en algu. na Religion, &c. Et in alia dat. Vlyſssip. 4. Iunij, ann. 1582. ibi: O no quiſsieſsſse ſsuceder en ellos, ò por entrar en Religion, ò por otro impedimento, è incapacidad. Cuius ratio petenda eſst ex his, quæ latè dixi ſsuprà cap. 5. ex n. 14. & ex ſsimili feudorum, quæ dicuntur ex pacto, & providentia, in quibus regulariter Monachi nõ ſsuccedunt, ut conſstat ex congeſstis à Roſsenth. d. tract. de feud. cap. 7. concl. 30. Menoch. cõſs. 519. num. 8. & de arbitrarijs caſsu 231. Iulio Clar. §. feudum, q. 48. & Carol. Tapia in auth. ingreſssi, verb. Sua, cap. 14. per totũtotum, pag. 481. cum ſseqq. Quemadmodum

^† neque in maioratibus, quibus annexa eſst aliqua dignitas, aut iuriſsdictio, ut per Molinam lib. 1. cap. 13. num. 79. & ſseqq. & n. 94. Fuſsar. de ſsubſstitut. quæſst. 311. num. 49. & q. 430. ex n. 1. Cevall. pract. comm. q. 193. Gama, & eius Additionat. deciſs. 6. num. 2. Anguianus in tract. de legib. lib. 2. controverſs. 17. & latiſssimè Caſstillo lib. 3. cõtroverſs. cap. 12. & Additionat. Molinæ in locis ſsuprà citatis.

^† cùm per Religionis ingreſsſsum Cõmẽdatarij Commendam amittant, ut conſstat ex ſschedulis citatis ab Anton. de Leon d. cap. 10. fol. 57. num. 24. & dicemus infrà, ubi de extinctione Commendarum agemus, mirum nõnon eſst, quòd lex eiſsdem Monachis ſsucceſssionem deferre noluerit, argum. l. pater ſsurioſso, D. de his qui ſsunt ſsui. Nullâ in hoc conſsideratione habitâ, an monaſsterium in cõmunicommuni ſsit capax bonorum, necne? licèt hæc aliàs in feudis, & maioratibus ordinarijs ſsoleat conſsiderari, ut per eundem Molinam ubi ſsuprà, & Menochium d. conſs. 519. ubi tractat, an Religioſsus admittatur ad feudum, domino non contradicente. Nã quando

^† ſservitium non eſst reale, ſsed perſsonale, prout in noſstris Commendis contingit, nũquam tranſsit feudum in monaſsterium, etiam ſsi per ſsubſstitutum ſservire velit, ut per Salicet. & Iaſs. num. 46. in d. auth. ingreſssi, Felin. in cap. in præſsentia, num. 46. Pariſs. num. 195. de probat. Afflict. deciſs. 265. num. 37. gloſsſs. in cap. ſscripſsit nobis 27. quæſst. 2. & Franc. Curtius in tract. de feud. part. 3. princip. meb. 2. num. 19. Capitius deciſs. 10. num. 10. Pro quibus facit 1. 6. tit. 26. part. 4. verſs. Eſsſso miſsmo dezimos. Et ibi Greg Molina d. cap. 13. num. 84. & nobile dictum Menochij 519. per totum, ubi concludit, Religioſsum non poſsſse ſservire per ſsubſstitutu,

^† & in feudo non ſsuccedere, qui feudo domino ſservire non poteſst per ſse, nec per ſsubſstitutum, quails eſst Religioſsus. Nec monaſsterium ex eius perſsona,

^† cùm hoc non admittatur, quando ſsunt vocati filij ex legitimo matrimonio nati, vel procreati; ut ſscripſsit Præpoſs. in cap. 1. §. & quia, col. 15. de his, qui feud. dar. poſsſs. Capitius deciſs. 31. num. 5. & idem probat ipſse Menoch. conſs. 54. num. 24. lib. 1. & conſs. 722. num. 22. lib. 8. ubi loquitur de Canonicis regularibus, & in tract. de arbitrar. lib. 2. caſs. 231. num. 3. Vbi numberis ſseqq. ſsub iungit, hoc verũ eſsſse, etiam in regulari promote ad Epiſscopatum, vel Cardinalatum, quod latiùs etiãetiam probat, & proſsequitur Roſsenth. in tract. de feud. cap. 7. q. 29. num. 9. & 10.

Et quod magis

^† eſst num. 19. & ſseqq. affirmat, Equites Ieroſsolymitanos in feudis non ſsuccedere, & idem videtur concludere in Militibus D. Iacobi, Calatravæ, & Alcantaræ, eo fundamento, quòd hi Religioſsi ſsint, ut pluribus adductis probat D. Ioſseph. Pellicer in notis ad Gongor. fol. 152. & Menoch. de arbit. caſs. 231. n. 71. & diſsputat Carraſsc. ad leg. Recop. cap. 6. §. 5. ex num. 29. Quod tamen Ego reprobandum exiſstimo, cùm horũhorum religio bellum non impediat, ſsed potiùs ad bella ordinetur, & ob id Ordines, vel Religiones Militares dicãtur, & ita benè poſssint per ſse in bello ſservire, & reliqua feudorum onera ſsubire, & multò magis noſstrarum Commendarum, in quibus n unquam de hoc dubitari vidi, nec audivi, & tetigi ſsuprà cap. 5. num. 18. & optimè probat, & proſsequitur Roſsenthalius d. tract. de feudis, cap. 7. q. 30. num. 16. cũcum alijs, ubi coſsdem Milites Ieroſsolymitanos voact Melitenſses, vel Iohanitas, & Carolus Tapia in auth. ingreſssi, verbo Sua, cap. 14. num. 19. & 42.

Sed

^† an Monachus, qui adhuc profeſssionem non emiſsit, in feudo vacanti ſsuccedat, in quæſstionem vocari ſsolet, & in noſstris Commendis propter caſsus frequentiam utile eſsſse poteſst. Et Menoch. d. caſsu 231. n. 16. illum nõ fuccedere rectè reſsolvit, ſsed ſsucceſssionẽ manere debere in ſsuſspenſso, quia fieri poteſst, quòd emittat profeſssionẽ, atque ita efficiatur omninò incapax, fieri etiam poteſst, quòd egrediatur religionem. Hoc ergo dubio pendent, hic interim admitti nõnon debet. De quo articulo latiùs nobis agendum eſst infrà cap. 27. & interim videndus eſst Greg. Lop. qui eandem Menochij ſsententiam tenet, l. 6. tit. 26. par. 3. verbo Religioſso, reiectâ contrariâ gloſsſsæ in cap. ſscripſsit nobis 27. quæſst. 2. & Carol. Tapia dict. auth. ingreſssi, verb. Sua, c. 14. n. 28. vbi quòd Clerico in minoribus, cui delatũdelatum eſst feudũfeudum, ſstatuendum eſst tempus ad deliberandum, an veſsit laicari, vel Clericus remanere.

fol. 442

Et ex prædictis deſscendit,

^† Hoſspitale etià eſsſse incapax ſsucceſssionis feudi, & per conſsequens Commendæ, ex quo in bello per ſse domino inſservire non poteſst, quod ubi feudũfeudum eſst ex pacto, & providential agnoſscit Menoch. cõſs. 10115. num. 74. & 35. licet contrarium docere videatur Affict. in cap. 1. §. qui Clericus, n. 9. ſsi de feud. ſsit cõtroverſs. inter dom. & agnat. vaſsſsall. quem ſsecutus eſst Nardus Liparulus in addition. ad Iſsern. in eod. §. verbo Hoſspitalarij; qui tamen de feudis hæreditarijs intelligendi ſsunt, ut per Menoch. ſsuprà num. 38. cùm hæc feuda hæreditaria etiam tranſseant ad monaſsterium, ut per Felin. in cap. in præſsentia, n. 47. & Roſsenthal. qui de his omnibus pleniùs cæteris agit, in tract. de feud. cap. 7. concl. 30. num. 22.

Tertiò, filius, qui ex lege ſsucceſssionis ad noſstras Commendas vocatur, excludẽdusexcludendus veniet,

^† ſsi Clericus eſsſse reperiatur, cùm Clericis novæ Commendæ dari non poſssint, ut dixi ſsuprà d. cap. 5. ex num. 14. Et datæ adimi iubeantur in ſschedulis ſsuprà relatis. Quod etiam cenſsere poſsſsumus ad imitatiom, & ſsimilitudinem maioratuum inductum, in quibus etiam Clerici frequenter exclude ſsolent, ut per Molinam lib. 1. cap. 13. ex num. 96. ubi eius additio plures alios adducit.

Et multò magis ex recepta, & obſservata feudorum doctrina, quæ ubi ſsunt ex pacto, & providential, prout Commẽdæ, de quibus agimus, æquâ lãce Clericos, ac Religioſsos ab eorum ſsucceſssione repellunt, quia partier per ſse militare, & ſservire non poſsſsunt. Vt probat tex. in cap. 1. de feud. fœmin. cap. 1. de mil. vaſsſsall. qui arma bell. depoſs. d.c. 1. §. qui Clericus, ſsi de feud. fuer. contr. inter. dom. & agnat. vaſsſsall. & cap. 1. an mutus, vel alias imperfectus: ubi latiſssimè omnes feudiſstæ hunc articulum proſsequuntur d. 1. 6. tit. 26. part. 4. ubi Greg. Lopez verbo Clerigo, & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Roſsenth. ubi ſsuprà d. concluſs. 30. ubi diſstinguit inter feuda ex providentia, & hæreditaria, Cotta in memorab. verbo Clericus, Craveta conſs. 30. num. 3. Silvanus cõſs. 3. num. 9. Burſsatus conſs. 63. num. 27. Roland. cõſs. 23. num. 20. lib. 1. Iulius Clarus in §. feudũfeudum, q. 48. Thomas Marinus in tract. de feud. tit. de feudo ex pact. & provid. antiq. num. 142. Oſsaſscus deciſs. 27. num. 4. qui teſstatur hanc eſsſse receptiſssimam opinionem Menoch. d. conſs. 10115. num. 34. & conſs. 54. n. 19. & iterum conſs. 181. num. 75. & ſseqq. ubi reddit rationem, quare Clericus feudi capax non ſsit, & latiùs, & elegantiùs in tract. de arbitrat. caſs. 231. ex num. 1. ubi inquit, quòd Clericus, etiam per ſsubſstitutum ſserviens in bello, efficitur irregularis, & idem pluribus alij relatis ſsequitur Tapia in d. auth. ingreſssi, cap. 14. ex num. 24. pag. 489. & D. Valenç. conſs. 23. num. 19. qui licèt num. 23. plures alios cõtrariumcontrarium tenentes adducat, intelligendus eſst in feudis hæreditarijs, & in quibus ſservitium perſsonale præſstari poteſst per ſsubſstitutum, quorum Clerici, & alij Eccleſsiaſstici capaces eſsſse ſsolent, ex cõmunicommuni, quãquam refert Iul. Clar. d. §. feudũfeudum, q. 78. n. 4. Cravet. cõſs. 303 n. 10. verſs. Secũdò reſspondeo, Cephal. cõſs. 151. n. 41. vol. 2. Bobadilla in Politic. lib. 2. c. 18. n. 156. & latiſssimè Meonch. dict. caſsu 231. num. 33. cum multis ſseqq. ubi num. 48. & ſseqq. reſsolvit,

^† Cleticum quemlibet, etiam in feudo recto ſsuccedere poſsſse, ſsi ea eſst cõſuetudoconſuetudo, qualis extat in Italia, & Alemania, & hoc caſsu ſservire poſsſse per ſsubſstitutum.

Neque his adverſsatur,

^† quòd cùm ad noſstrarum Commendarum ſsucceſssionem fœminæ admittantur, ut diximus ſsuprà cap. pręcedenti, num. 39. Videbantur quoque admittẽdi Clerici, & Religioſsi, ex recepta DoctorũDoctorum ſsententia, quæ habet, quòd feudum, quod eſst trãſsitorium ad fœminas, tranſsit quoque ad Clericos, & Religioſsos, ut per Alexand. conſs. 10. lib. 5. Curtium in tract. de feud. 3. par. memb. 2. num. 26. Capicium deciſs. 31. & Menochium conſs. 519. num. 1. & 13. Nam reſspondetur,

^† in his materijs feudalibus non valere argumentum ex paritate, imo nec à maioritate rationis, ut per Ioan. Franc. à Ponte, qui alios adducit, de poteſst. Proreg. tit. 8. cap. 6. n. 5. pag. 278. ſsed eorum inveſstituræ, & legibus ſstandũ eſsſse,

^† in quibus ſsufficit pro ratione voluntas cõcedentis, iuxta text. & gloſsãgloſsam, verbo Ratus, in l. 1. D. de poſstulantio, & plura alia, quæ de noſstris Cõmendis agens tradit D. Valençuela conſs. 83. num. 141. & ſseqq. ac propterea ſsuccenſsendum non eſsſse noſstris Regibus, cur Clericos, & Monachos excluſserint, cùm fœminas admiſserint. Cùm

^† in voluntarijs extenſsio nõ ſsit de uno caſsu ad alium, ut per Ioan. Gutier. lib. 3. pract. q. 67. num. 16. Præterquàm, quòd ratio

^† diverſsitatis ea eſsſse potuit, quòd Commendis mediantibus, harum provinciarum cõſervationiconſervationi, populationi, & legitimorum liberorum procreationi conſsulebatur, ut dixi ſsup. cap. prox. ex num. 15. quæ ratio fœminarum admiſssionem, & Clericorum, ac Religioſsorum excluſsionem neceſsſsariò deſsideravit. Et ita in terminis tenet Matth. de Afflict. deciſs. 320. n. 7. dicens, quòd licèt fœminæ reperiantur habilitatæ ad feuda, non tamen ideò Clerici, vel Monachi habilitati cẽſsentur, nec ad eos eſst facienda extenſsio, & ſsequitur Tapia ubi ſsuprà, num. 37.

Clerici autem, qui excluduntur,

^† debent eſsſse in ſsacris ordinibus conſstituti, aut ſsaltem tõſuratitonſurati, & habitum, & beneficium habentes, ut |

fol. 443

cap. 5. ex num. 20. & in terminis feudorum latè docent, & probant Baid. & cæteri DD. in d. §. qui Clerius, Clarus d. §. feudum, q. 78. in fine, Craveta, Roland. Alciat. Cephal. Thom. Marinus Minad. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Menoch. d. caſsu 231. n. 24. & d. conſs. 181. n. 80. Greg. Lopez d. 16. part. verbo Clerigo, ubi inquit, quod ſsaltem debet eſsſse Subdiaconus. Cæterùm Clericus ſsecularis primæ tonſsuræ, qui nullum obtinet beneficiũ Eccleſsiaſsticum, benè ſsuccedere poterit, iuxta ſsententiam eorundem Auctorum, & tradita à Bruno conſs. 16. num. 6. & conſs. 38. n. 1. Dueñas reg. 103. limit. 2. Menoch. ſsuprà num. 23. Et ſsi beneficium habet, aut Eccleſsiæ inſservit, poteſst poſst mortem patris his renũtiare, ſsi velit feudi ſsucceſssionem ſsibi delatam adipiſsci, dummodò id primo quoquo tẽporetempore faciat, ita ut diutiùs feudi ſsive Commedæ ſsucceſssio in ſsuſspẽſso non ſsit, quia alias ad ſsecundogenitum habilem tranſsibit. Quod arbitrio iudicis æſstimandum eſst, ut optimè reſsolvit Matth. de Afflict. in cap. 1. num. 70. de milite vaſsſsallo, qui arma bell. depoſst. & deciſs. 320. num. 7. poſst. Iſserniam, & Lucam de Pena, quos refert Brunus d. conſs. 16. num. 6. & plurimi alij, quos congrit Hartmanus Piſstoris in quæſst. feud. 3. part. q. 34. num. 18. & Menoch. omninò videndus, d. caſs. 231. num. 28. & ſseqq. & Carol. Tapia d. auth. ingreſsſsi, verbo Sua, cap. 14. pag. 489. ubi inquit, huic tali Clerico, cui feudum delatum eſst, dari tẽpustempus ad deliberandũdeliberandum, & benè reſsolvit num. 20. & 42. Milites Ieroſsolymitanos, & aliorũaliorum Ordinum Militarium ab hac ſsucceſssione non excludi, cùm neque ab accipiendo novo feudo excludantur, iuxta ea quæ latiùs dixi d. cap. 5. num. 17.

Qvartò,

^† furioſsi, mente capti, cæci, muti, & ſsurdi, claudi, corpora vitiati, & alij morbo ſsontico laborantes, qui eos impediat ad præſstanda ſservitia Cõmendis impoſsita, ab earum ſsucceſssione excludi videntur, ſsicuti & à nova receptione, ut tetigi ſsuprà d. cap. 5. num. 30. De quo, licèt nullam ſschedulam Regiam invencrim, quæ id expreſssè diſsponat, intelligi poteſst ſsatis cautum eſsſse

^† in nobili illa proviſsione declaratoria legis ſsucceſssionis datâ Matriti 5. Aprilis, ann. 1552. quæ extat in 1. tom. pag. 203. Nam poſstquàm expreſssit cauſsas religionis, Clericatus, & incõpatibilitatis, quæ ſsucceſssionem impediunt, adiecit hæc verba: O por otro algun impedimẽto, ò incapacidad, quæ ſsolùm in dictis calibus verificari poſsſsunt.

Sicuti in ſsimili contingit

^† in feudis, in cap. 1. §. qui Clericus, ſsi de feud. fuer. contr. inter dom. & agn. vaſsſs. & in cap. 1. §. ex hoc, de feud. fœmin. & in cap. 1. an mutus, vel alias imperfectus, ubi imperfecti nati, æquiparãturæquiparantur Clericis, Monachis, & fœminis ſsuccedere prohibitis, quo ad hoc, ut ſsint inhabiles ad feudi ſsucceſssionẽ, & ita in eis pro cõperto habent omnes Scribentes ibîdem: eandem rationem, quam in illis reddentes, nimirùm

^† quòd feudi recti, & proprij natura eſst ea, ut vaſsſsallus perſsonaliter ſserviat domino, non autem per ſsubſstitutum. Et quòd ad eum nõnon pertinent beneficium, qui non poteſst geiere officium, ut in cap. 1. de milite vaſsſsall. qui arma belli depoſs. quod etiam probat l. 6. tit. 26. par. 4. ubi noſster Gregor. Lopez, Bertachin. in repertor. verb. Claudus, Hartman. Piſstor. in quæſst. feud. 2. par. q. 32. Valent. Forſster. de ſsucceſsſs. lib. 4. cap. 32. Zaſsi. in tract. de feud. 8. par. pag. 117. & 179. Schrader. eod. tract. par. 7. cap. 5. n. 32. Roſsenth. cap. 1. concluſs. 15. num. 5. & cap. 3. concl. 8. num. 1. cap. 7. q. 27. & ſseqq. & cap. 8. quæſst. 8. num. 10. in remiſsſs. litt. K. & Molina lib. 1. cap. 13. & num. 22. ubi tractat,

^† qualiter & quando propter hos defectus prædictæ perſsonæ excludantur à ſsucceſssione maioratus.

Quod certè rarò practicatur, niſsi id ſspecialiter à fundatoribus cautum ſsit. Et idem

^† expertus ſsum in noſstris Commendis. Nunquam enim vidi, alicui his de cauſsis litem ſsuper ſsucceſssione, aut remotione Commendæ motam fuiſsſse, excepto caſsu Franciſsci Velazquez de Talavera Peruani Commendatarij, qui cùm poſssideret in prima vita Commendam de los Checras, & defunctus eſsſset, relicto filio D. Frãciſsco de Talavera, totaliter furioſso, & D. Agnete de Soſsa uxore Petri de Vega, dubitatũ fuit, an hæc illi ratione furoris præferenda eſsſset, & à Prorege Dom. D. Franc. à Toleto, & eius aſsſseſsſsoribus, pro filia pronuntiatum fuit 8. Octob. ann. 1576. eo ei onere iniuncto, ut furioſsum fratrem alere teneretur.

Ad quod fortè ducti fuerunt

^† auctoritate textus in cap. 1. §. murus feudum, Epiſscop. vel Abbat. ubi probatur, mutum, qui nihil omninò loquitur, feudum amittere, huic autẽautem egenti alimenta deberi, de quo pluribus agit poſst Speculat. & Socin. Greg. Lopez d. l. 6. verb. En ninguna manera, Schrader. d. tractat. de feud. par. 6. num. 67. Tiraq. de primog. c. 23. & Molina d. cap. 13. num. 44. & 46. & ſseqq. ubi etiam tradit, an, & quando mutus, & ſsurdus furioſso æquiparetur. Et quatenus

^† vaſsſsallo muto, & alias imperfècto, à domino feudi alimenta debeantur? vide Petr. Surd. in tract. de aliment. tit. 1. q. 56. ex. 1. ad 10. Martin. Colerum in eodem tract. lib. 1. cap. 13. num. 120. Daniel Moll. in ſsemeſstribus lib. 3. c. 34. Pileum q. 5. 3. & Hieron. Scurff. conſs. 91. n. 5. centur. 1.

In quo tamen notandum eſst,

^† plures eſsſse, |

fol. 444

qui opinentur, quòd, ut dementiæ, furoris, vel alterius imperfectionis vitium impediat, debet eſsſse contractum à nativitate, vel ante delatam feudi ſsucceſssionem. Nam ſsi quis ſsanus mente, vel corpore in feudo ſsucceſsſscrit, per ſsupervenientem dementiam, vel defectum, illud non amittet, ut docet Bald. in d. cap. 1. an multus, &c. num. 2. Zaſsi. d. 8. par. num. 67. Vveſsemb. de feud. cap. 6. num. 20. Piſstoris d.q. 32. num. 9. Pariſs. conſs. 10. num. 14. vol. 1. Schrader. d. par. 7. in limit. regulæ, verſs. Sextò furioſsus.

Rurſsus & illud in quæſstionem vocatur,

^† an furioſso, vel imperfect ob tale vitium excluſso, ſsecundogenitus admittatur, vel filius ipſsius imperfecti, ſsi eos habere contingerit. Et quãvis aliqui excluſso patre, filios quoque eius excluſsos manere affirment. ex d. cap. 1. §. mutus, ubi Iſsern. num. 8. & Lauden. num. 3. Curt. Iunior de feud. par. 5. concluſs. 5. num. 12. & Scurff. d. conſs. 91. num. 5. contraria tamẽtamen ſsententia verior, & receptior eſst, non ſsolùm in feudis ex pacto, & providentia, ſsed & in hæreditarijs, ut conſstat ex latè adductis à Bald. conſs. 389. lib. 2. Socin. conſs. 47. num. 10. & 11. lib. 3. Tiraq. d. quæſst. 23. num. 14. & quæſst. 40. num. 126. Licerier. de primog. lib. 3. q. 5. nu. 1. & 20. Menoch. conſs. 212. n. 118. vol. 3. Vulteio de feud. lib. 1. cap. 9. num. 63. in fine, Piſstoris d.q. 32. num. 37. & Roſsenth. d. cap. 7. concluſs. 27. num. 19. & cap. 8. concluſs. 9. Gregor. Lopez in 1. 2. tit. 15. par. 2. verb. Siendo hombre para ello, & Molina d. cap. 13. num. 35.

Vbi num. ſseq. hoc rectiſssimè & doctiſssimè limitat, quando tempore delatæ ſsucceſssionis nepos ex filio primogenitor furioſso natus invenitur, ſsecus autem ſsi eo tempore natus nonſsit. Quamvis enim poſsteà naſscatur, ſsecũdogenitus, cui iam feudi, vel maioratus ſsucceſssio delata, atque acquiſsita erat, propter eius exiſstentiam non excludetur. Quod ſsatis confirmatur ex iuribus & Auctoribus ab eodem adductis. Vbi eius Additionator optimè diſstinguit

^† inter vitium, quod eſst in linea, & in eo quod eſst tantùm accidentale, vel perſsonale, & ad idem in utroque membro probandum, adducit Menoch. de præſsumt. lib. 5. præſsumt. 46. num. 18. & conſs. 413. lib. 5. Mieres 2. par. q. 3. num. 16. & quæſst. 4. illat. 1. num. 13. & q. 6. ex num. 47. Mantica lib. 8. de coniect. ult. volũt. tit. 18. num. 54. D. Ioann. del Caſstillo lib. 3. controv. cap. 15. à num. 2. uſsque ad 27. Craſsſs. in §. fideicommiſsſsus, q. 17. Petr. Surd. conſsil. 125. num. 14. vol. 1. Franch. deciſs. 16. à num. 5. D. Valençuela conſs. 7. ex num. 23. & conſs. 83. ubi de noſstris Commendis agit num. 129. & ſseq & Fuſsar. de ſsubſstit. q. 313. ubi, quòd in feudis, fideicommiſssis, & alijs,

^† ſsemel excluſsus in perpetuum cũcum omini piſsius linea manet excluſsus, de quo infrà fortaſsſse latiùs agemus.

Qvintò, in eadem lege ſsucceſssionis, & eius declaratorijs requiritur,

^† quòd filius, vel filia, qui, quævè ad Commendam vocatur, reſsideat in provincijs Indiarum, ubi CommẽdaCommenda ſsita fuerit, eo tempore, quo ſsibi illius ſsucceſssio defertur, & aliàs ad ſsequentem in gradu pertranſseat, ex d. proviſs. anni 1538. ibi: Dexare en eſsſsa tierra hijo legitimo, &c. & in d. proviſs. anni 1552. ibi: Estando en la tierra al tiempo que fallecieren ſsus padres, quæ eadẽ verba repetuntur in alia ſsched. data eod. ann. & ad Audientiam Mexicanam directa d. 2. to. pag. 202. & 203. Et

^† cùm per viãviam gerundij, vel ablative abſsoluti loquantur, conditionem inducunt, & formam præciſsam eidem ſsucceſsſsioni præſscribunt, l. ſsi tu ex parte, in fine, D. de acquir. hæred. ubi Aretin. Bart. Alex. Iaſs. & reliqui communiter Scribentes in Rubr. C. de edendo, l. à teſstatore, D. de cond. & demonſstr. ubi Imol. num. 5. Bart. in l. 1. num. 34. & in l. quibus diebus, §. Termilius, D. de cond. & demonſstr. ubi docet, hanc conditionem dici expreſsſsam, quem ſsequitur Decius conſs. 63. num. 2. & conſs. 581. num. 9. & plures alij, quos refert Galganet. in tract. de condit. 1. parte, cap. 89. num. 18. & 2. per cap. 1. quæſst. 9. num. 5. & 6.

Et hæc conditio

^† eâ ratione niti videtur, quòd intentum Commendarum (ut ſsæpè tetigimus, & ſstatim c. 26. latiùs proſsequemur) illud fuit, ut hominess nobiles, & ſstrenui ad reſsidendum in his partibus allicerentur, unde noluit lex, abſsentes in remotis, ad earũearum ſsucceſssionem vocare, neque eorum adventũadventum expectando, illam diutius ſsuſspendere, ſsed tranſsitum facere in ſsequentem in gradu,

^† ad ſsimilitudinem aliarum ſsucceſssionum, quæ per legem, vel aliam legitimam teſstatorum diſspoſsitionem deferuntur, l. fin. D. comm. prædior. ibi: Neque enim ſsicut viventium, ita & defunctorum actus ſsuſspendi receptum eſst, l. 1. D. de bonor. poſsſs. furioſs. ibi: Nonne iuſstius, & utilius erit ad eundem modum proximo cuiq;cuique bonorum poſsſseſsſsionem dare, ne bona iaceant, iunctâ l. 45. Tanri, l. 10. tit. 31. par. 3. & alijs, quæ ibidem tradit Greg. Lopez gloſsſs. fin. & in l. 25. tit. 9. par. 6. gloſsſs. 1. & in l. 10. tit. 26. par. 4. Molina lib. 3. cap. 10. per totum, D. Valẽç. cõſs. 83. num. 10. Decius in l. ſsi pater, col. pen. ubi Barberan. num. 208. C. de inſst. & ſsubſst. Mantua ſsing. 213. & Ant. Fabr. lib. 19. cõiect. cap. 16.

Et ita

^† in facti contingentia ſsæpè practicatum vidi, & audivi, & præcipuè in ardua illa cauſsa inter nobiles fratres D. Ioannem de |

fol. 445

Avalos & Ribera, & D. Ioſsephum à Ribera, huius Limanæ urbis domiciliarios. Nam cùm Ioannes ætate maior in Regia Curia moraretur in petitione inſsignis Ordinis Calatravenſsis, quo meritò potitus fuit, & interim vacaret Commenda, quâ pater ipſsorum potiebatur, Ioſsephus ſsecundògenitus illam ad ſse pertinere contendit, & in contradictorio iudicio, tribus ſsententijs conformibus victor iuſsta.

Quod tamen Ego limitandum cenſserem, ſsi fortè

^† primo loco vocatus ex iuſsta aliqua, & maximè publica cauſsa, puta legationis, aut ſsimili ab his fortè Indiarum provincijs tempore vacationis abeſsſset. Nam tunc talis abſsentia nociva eſsſse non debuit, & adverſsus læſsionẽ, eius occaſsione incurſsam, in integrũintegrum reſstituendus erit, l. 1. cum alijs, D. ex quib. cauſs. maior, 1. abſsentia, D. de reg. iur. l. cùm quidam 30. & 1. Pantonius 85. D. de acquir. hæred. l. fin. C. de temp. in integr. reſst. §. rurſsus, Inſst. de action. 1. 2. 8. tit. 29. par. 3. ubi latè DD. præcipuè Petr. Faber, & Ręvard. in d. l. abſsentia, Abb. in cap. fin. num. 2. de ordin. cognit. Sforcia Oddus de reſstit. 1. par. q. 5. art. 7. & q. 6. ab art. 1. ad 12. Mauritius eod. tract. cap. 333. Portoles in additionib. ad Molinum. 1. par. §. 1. per totum, & aliqua curioſsa congerens Durantius Caſsſsellius lib. 1. var. pag. 5.

Inter quas cauſsas, an

^† abſsentia propter ſstudia connumeretur? his diebus in dubium vocari vidi, & tangit gloſsſs. fin. in d. §. rurſsus, ibi Iaſs. & alij, & text. & DD. in 1. necnon 28. ex quibus cauſsis maior. Mauritius ſsupr. n. 2. Sforcia q. 7. art. 14. & Nos infrà cap. 25. num. 106. & ſseqq. latiùs diſscutiemus, ubi de onere faciendi vicinitatem ſsermonem inſstituerimus.

Planè

100

^† ubi non extra Indiarum provincias, qui ſsucceſsſsurus erat, moram trahit, ſsed intra eaſsdem, licèt abſsens à loco, ubi vacans Commenda ſsita eſst, triginta quinque dies illi conceduntur ad comparendum, & declarandum, an in ea ſsuccedere velit, necne, per quãdam ſschedulam, quæ vocatur del Eſscorial 17. Maij ann. 1564. d. 2. tom. pag. 205. de cuius explicatione infrà etiam luculentiùs agemus cap. 22. num. 58. & ſseqq.

CAPVT XIIX. De eo, qui a successione Commendae ob id quod aliam habeat, excluditur. Et an ei facultas optandi, quam maluerit, concedatur? etiam in praeiudicium alterius, qui alias in Commenda vacante successurus erat.

CAPVT XIIX. De eo, qui à ſsucceſssione Commendæ ob id quòd aliam habeat, excluditur. Et an ei facultas optandi, quam maluerit, concedatur? etiam in præiudicium alterius, qui aliàs in Commenda vacante ſsucceſsſsurus erat.

SVMMARIVM CAPITIS Decimioctavi.

1 SVcceſsſsione Commendæ excluditur, qui saliam quomodolibet habet, & ſschedulæ, quæ id diſsponunt.
2 Conſsilium D. Ioannis Baptiſsæ Valẽçuela refertur, quo probare intendit, excluſsionem ſsucceßionis Commendæ, ob alterius concurſsum ipſso iure operari.
3 Habilitas ſsive capacitas aliçuius, eo tempore conſsideranda eſst, quo ſsucceſsſsio defertur.
4 Inhabilis, qui reperitur tẽporetempore delatæ ſsucceßionis, habetur pro mortuo.
5 Inbabilem quem eſsſse ad ſsuccedendum, vel non eſsſse in rerum natura, paria iudicãtur.
6 Commendæ ad ſsucceſsſsionem, qui primo vocatur, ſsi aliam habeat, an eam relinquere poßit, & ſsecundam optare, vel ipſso iure excluſsus maneat? & num. ſseqq.
7 Incompatibilium uno admiſsſso, alterius excluſsio inducitur.
8 Renuntiatio tacita iuris future, idem operatur ac expreſsſsa, & quare?
9 Dom. D. Ioann. Baptiſst. Valenç. meritißimus Præes Granatenſsis, laudatur.
10 Commendas plures habere dici non poteſst, qui paratus est, unam eligere, & retinere.
11 Beneficia plura incompatibilia habens, unũ, quod malit, eligere, & retinere poteſst.
12 Beneficij ſsecundi aſsſsecutione, quando, & cur primum ipſso iure vacare dicatur. Cap. cùm in cunctis, de elect. Clem. execrabilis, de præbend. & alia iura ſsimilia, explicantur, ibidem.
13 Incompatibilium duorum, qui unum optat, vel eligit, alteri renuntiare cenſsetur.
14 Expectativam generalem habens ad beneficia vacantia, uno electo gratiam conſsumit, & variare non potest.
15 Beneficium unum qui poſssidet, non prohibetur aliud etiam incompatibile aſsſsequi, & primum relinquere.
16 Alternativè ubi aliquid alicui relinquitur, vel promittitur, eius eſst electio.
17 Electio ſsi cui detur ducendi alquãalquam in uxorem, vel mille ei dandi, etiam ſsi poſteãpoſteam copula ſsequatur, dando mille liberabitur.
18 Electione ſsemel facta variatio non admittutur. L. apud Aufidium 30. D. de optine leg. & aliæ ſsimiles, expenduntur, & illuſstrantur, ibidem.
19 Eligi non potest, quod nondum delatum eſst.
20 Electio cadit inter plures, & ad minus duos deſsiderat.
21 Renuntiare quis non præſsumitur iuri nõdumnondum ſsibi competent, nec de eo cogitaſsſse. L. ſsub prætextu, l. 2. C. de tranſsact. l. fin. C. defurtis, & aliæſsimiles, expenduntur, & illustrantur, ibidem.
22 Argumentum de maioratibus ad Commẽ dis Indorum regulariter ſsumi poteſst.
fol. 446
23 Maioratum habenti, ſsi alterius ſsucceſssio deferatur, qui cũcum primo incompatihilis ſsit, illum, quem maluerit eligere poterit. L. 7. tit. 7. lib. 5. Recop. declaratur, & illuſstratur, ibidem, num ſseqq. & num. 42.
24 Ratio eadem ubi militat, admitti quoque debet eadem diſspo ſsitio.
25 Maioratuum cumulationem licèt lex prohibeat, non ideó tamen eligendi facultatem primo vocato denegat, etiam in præiadiciũ ſsecundo vocati.
26 Maioratus incompatibilis cum alitero, nõ defertur ſsecũdo vocato, quouſsque primo vocatus, quem velit, declaret.
27 Maioratus, qui renuntiatur ob in compatibilitatem cum altero, acquiritur ſsecundogenito.
28 Commenda, quæ renuntiatur ob incompatibilitatem cum altera, non acquiritur ſsecundo vocato, ſsed revertitur ad RegiãRegiam Coronam, & in hoc differt à maioratu.
29 Præiudicialia, quæ alijs eſsſse poſsſsunt, facilè nobis concedenda non ſsunt.
30 Iure ſsuo utens, nemini facit iniuriam.
31 Vtilia qui, quæ ſsibi ſsunt, facit, ſsibi potiùs conſsulere velle cenſsetur, quàm alij præiudicare.
32 Fraudare edictum velle non creditur, qui ſsibi proſspexit.
33 Commendarum incompatibiliũincompatibilium optio expreßè permittitur in proviſsione an. 1536. ubi iunguntur per matrimonium.
34 Optio, quæ exprimitur in cumulatione duarum Commendarum per matrimonium, pariter admitti debet, ubi deferuntur per ſsucceſssionem.
35 Caſsum unum, qui exprimit, alium omittere vel excludere velle, quando verum ſsit?
36 Leges non poſsſsunt omnes caſsus comprebendere, & ſsic ex alijs ad alios ex paritate rationis extendi poſsſsunt, & ſsolent. Lex una aliam ſsupplet, ibidem.
37 Principium Inſst. de legit. patron. tutela, expenditur, & illuſstratur.
38 L. 1. tit. 38. par. 7. explicatur.
39 Ratio eadem ubi adeſst, eadem quoque lex, & diſspo ſsitio adeſsſse dicitur, non extenſsivè ſsedintenſsivè ſseu comprehenſsivè. L. libertum 64. D. de ritu nup. l. ſstatu liberi, §. Quintus Mucius, D. de ſstatu liber. & aliæ ſsimiles expenduntur, ibidem.
40 Leges etiam pœnales extenduntur ex vi rationis, ad caſsus omninó ſsimiles expreſsſsis.
41 Verba D. Valençuela contra ipſsum expenduntur.
42 Maioratus lex, quæ iungi vetat. per matrimonium, æquè procedet, ſsi per ſsucceſssionem iungantur, ex Parlad. & alijs.
43 Ratio in lege, vel ſstatuto expreſsſsa, æquè ac ipſsa lex inducit diſspo ſsitionem ad omnes caſsus, quibus ratio ipſsa arstari poteſst.
44 Verba diſspo ſsitiva quamvis non decidant certum caſsum, ſsuffifcit quó ratio diſspoſsitionis ilum decidat. Ratio legis quemadmodum eius restrictionem, ita & extenſsionem, inducer poteſst, ibidem.
45 Optionis ratio eadem eſst in Cõmendis, quæ iunguntur per ſsucceſssionem, atque in illis, quæ per matrimonium.
46 Lex ſsucceſssionis poſst vocationem filiorum de axoribus agit.
47 Eligendi facultas, quæmarito conceditur in Commendis, quæ iunguntur per matrimonium, debet, intelligi repetita in ſsucceſssione filiorum.
48 Clauſsula in fine poſsita debet referri ad omnia præcedentia.
49 Exemplis rerum ſsimiliter iudicatarũiudicatarum parum fidendum eſst, ob varias caſsuum circunſstantias, quæ in illis interveniunt.
50 Optandi ius inter plures Commendas alicui competentes nunquam Supremus Senatus Indiarum denegavit.
51 Lege quod non cavetur, in praxi non habetur.
52 Lex quod non dicit, nec nos dicere debemus.

ILle quoque

^† in lege ſsucceſsſsionis Commendarum, de qua ſsermonem habemus, excluditur, qui tempore, quo ſsibi ſsucceſssio defertur, alterius Commendæ beneficio donates reperiatur, ſsive id proprijs meritis acquiſsierit, ſsive ex matris, avi materni, aut uxoris ſsucceſssione, & contemplation. Quod apertis verbis diſsponitur in Regia illa proviſsione, cuius ſsæpè meminimus ann. 1552. tom. 2. pag. 203. ibi: No quiſsieſsſse, ò no pudieſsſse ſsucceder por entrar en alguna Religion, ò por tener otros Indios, |

fol. 447

ò por caſsado con mugger que los tenga, ò por otro algun impedimẽto, ò incapacidad, & e. Et ad litterãlitteram inſseritur in quodãquodam capite epiſstolæad Aud ẽtiã MexicanãMexicanam, ann. 1582. pag. 204. Trahitq́; originem, & rationẽrationem, à prohibition pluralitatis Commendarum in una perſsona, de qua agunt plures ſschedulæ, quas congeſssi ſsup. hoc lib. cap. 5. ex num. 80.

Et de

^† hac excluſsione ſsucceſssionis ob prædictam cauſsam, agit in ſspecie Ant. de Leon d. tract. de confirm. Reg. 1. par. cap. 5. num. 31. & latiſssimè D. Valençuela Velazquez conſs. 83. per totum. In quo, ut cauſsæ propoſsitæ deſserviret, multis medijs, & rationibus probare intendit, hanc exciuſsionem ita efficacem effe, & ipſso iure operari, ut ſsimul atque primo vocatus cum hoc impedimento reperitur, tempore quo Commendæ ſsucceſssio defertur, ſstatim ad ſsequentem in gradu ipſsius ius, miniſsterio legis, irrevocabiliter transferatur, ex deciſsione legis 45. Tauri, quam in noſstris quoque Commendis locum habere, fusè probatum reliqui ſsuprà cap. 16. num. 51. & ſseqq.

Pro quo illud ponderat.

^† quód habilitas alicuius conſsideratur tempore, quo defertur ſsucceſssio, 1. 2. §. in filijs, D. Decurion. 1. intercidit, D. de condit. & demonſstrat. cum alijs adductis à Molina lib. 1. de maiorat. cap. 13. num. 35. & 37. & lib. 3. cap. 2. num. 16. & Ant. Theſsaur. quæſst. foremſs. q. 34. num. 23. par. 1. Inhabilitas

^† autem, eum, quoad ſsucceſssionem delatam, quaſsi mortuum reddit, & ſsecũdo vocato ſsequenti in gradu, locum facit, iuxta tex. in l. 1. §. qui habebat, D, de bon. poſsſs. contra tab. l. pater filium, ubi gloſsſs. D. de inoffic. teſstam. l. 1. §. ſsciendum, D. de ſsuis, & legit. hæred. Molina d. lib. 1. cap. 9. num. 29. & 30. & lib. 3. cap. 13. num. 15. ad finem, Theſsaur. ubi ſsuprà, Greg. Lopez per tex. ibi in 1. 2. tit. 15. part. 2. gloff. 19. verbo Siendo ome para ello, quia

^† paria iudicantur, nõnon eſsſse aliquem in rerum natura, vel eſsſse inhabilem, 1. ſsed & ſsi modica, §. ſsi filius, D. de bon. libert. l. 1. §. ſsi pater, D. de coniungend. cum emancip. §. prodeſsſse, Inſst. de ſsucceſsſs. libert. Bald. in Auth. noviſssima, q. 5. & ſseqq. C. de inoffic. teſstam. Peregrin. de fideicomm. art. 38. exnum. 1. ad 4. Guillerm. Benedict. in cap. Rainuntius, verb. Teſstamento, el 1. num. 156. de. teſstam. Cald. Pereira de nomin. emphyt. q. 3. num. 60. Hieronym. Gab. conſs. 15. num. 16. vol. 1. idem Valenę. n. 126. & ſseqq.

Et ex his infert in articulo ſsecundo eiuſsdẽ conſsilij, ex num. 32. hoca adeò verum eſsſse,

^† ut primogenitus, ſsive primo vocatus, qui ita impeditus reperitur, non poſssit vacantem Commendam optare, & obtinere, etiam ſsi paratus ſsit alteram, quam poſssidebat, relinquere, quia eo ipſso, quód primam ad miſsit, ſsibi viam præcluſsit ad alteram conſsequendam: cùm

^† admiſssio unius ex ijs, quæ inter ſse incompatibilitatem, aut contrarietem continent, ſsit excluſsio alterius, cap. quails, diſst. 25. cap. nonne, de præſsumt. l. hæc verba ille, D. de verb. ſsignif l. illud, D. de acq. hæred. cap. de multa, cum ibi notatis, de præb. Et

^† tacita renuntiatio iuris futuri, quæ provenit ex acceptatione primæ Commendæ, idem operetur, ac ſsi ei expreſssè renuntiaſstet, cùm hoc evenire poſsſse proſspicere debuiſsſset, ut in iuribus, & Auctoribus ab eodẽ latè adductis, & expenſsis ex n. 41. cum multis ſseqq.

Sed his non obſstantibus, Ego licèt

^† cum doctiſssimo hoc viro iam ab ineunte ætate arctiſssimis amicitiæ, & ſstudiorum vinculis coniunctus fuerim, & magni ſsemper fecerim, & faciam eximiam eius virtutem, & eruditionem, quâ ſsolâ ad ſsub limes honorum gradus, quibus hodie meritiſssimè potitur, aſscendit. Contrariã opinionem veriorem eſsſse exiſstimo, nimirum ius optandi, & eligendi, noſstris Indiarum legibus, & ſschedulis hoc in caſsu interdictum non eſsſse. Nam quamvis Commendarum pluralitas prohibita ſsit,

^† non poteſst dici plures habere, qui paratus eſst legi obedire, & unâ tantũtantum contẽtus eſsſse quo facto, ceſsſsat omnis in cõpatibilitas, & ratio in qua ea fundatur, ne ſscilicet unus multa præmia, & commode cum aliorum dãno, & præiudicio poſssideat, ut dixi d. cap. 5. num. 82. Quemadmodum

^† in beneficijs etiam contingit, in quibus habenti plura datur electio, quod ex eis retinere, & quod renũtiare maluerit, ut in cap. referente, & cap. prætereà, de præbend. cap. fin. in fine, de Cleric. nõ reſsid. cum alijs latè traditis à Navarro conſs. 25. de præbend. num. 2. Nicol. Garcia de benef. part. 11. cap. 5. num. 57. cum multis ſseqq.

Quibus non obſstat tex. in cap. 1. de eo, qui mitt. in poſsſs. lib. 6. cap. cùm ex cunctis, de elect. Clem. execrabilis, de præbend. Clem. gratiæ, de reſscript. & Concil. Trid. ſseſsſs. 7. cap. 4. quibus decidi videtur,

^† per aſsſsecutionẽ unius beneficij incompatibilis, ipſso iure primumvacare, abſsque ulla electionis conceſssione. Nam hoc intelligitur, ubi is qui beneficium habet, alterum incompatibile ſsciens impetrate, & acceptat, co enim ipſso primum velle dimittere cenſsendus eſst; & hæc acceptation, eſst quaſsi electio ſsecundi, unde aliâ electione opus non habet, ut eadem iura apertè demonſstrant, & de iure noſstro tex. in l. 3. tit. 16. par. 11. ubi Greg. verb. Vaca el primero, Rota Romana Sacri Palatij deciſs. 483. num. 3. & ſseq. par. 1. Guid. papæ ſsing. 368. Æmil. Verallus deciſs. 293. per totam, part. 2. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Ioan. Gurierr. conſs. 10. num. 5. |

fol. 448

& ſsequentibus, & Niocl. Garcia ubi ſsuprâ.

Nam

^† qui vult unem de duobus incompatibilibus, cenſsetur alteri renuntiare, ut ſsuprà retulimus, & benè, poſst alios, probat idem D. Valençuela eod. conſs. 83. num. 37. & 66. 1. nihil interſst, ubi gloſsſs. D. de inoffic. teſstam. 1. 4. ubi gloſsſs. final. C. de pactis inter empt. 1. non. codicillum 14. ubi gloſsſs. & addition ad marg. C. de teſstam.

Et idem contingit

^† in eo, qui habet litteras expectativas ad aliquod beneficium. Nam ſsimul atque unum optaverit, vel aſssignaverit, variare non poterit, quia etiam ſsi malè acceptet, conſsumit gratiam ſsuam, vel ſsi aliud adeptus fuerit, quod cum eo, quod expectabat, ſsit incompatibile. Qui ſsunt caſsus, quos expendit, & pro ſsua opinion idem Auctor adducit num. 63. & ſseqq. & num. 78. & 79. & num. 106. Cæterùm nullo iure prohabitur, quód is,

^† qui unum beneficium hæbet, nõnon poſssit aliud pingius ambire, vel ſsibi quavis ſsorte oblatum, vel delatum, optare, & accipere, ſsi primum dimittere paratus ſsit, & hic propriè eſst caſsus, in quo noſstra diſsputatio verſsatur.

Secvndò, pro eadem ſsententia, & adverſsus contrariam conſsidero, certam, ac perpetuã iuris civilis regulam, quæ in noſstro caſsu, & ſsimilibus,

^† ubi quis duo ſsimul ex diſspoſsitione legis, vel hominis habere non poteſst, ei optionem, vel electionem permittit, ut in l. 1. & 2. & per totãtotam, D. de optione, vel electione legata, §. optionis 22. Inſst. de legatis, cap. in alternativis 70. de reg. iur. lib. 6. l. plerunque 10. aliàs 11. in fine, D. de iur. dot. l. non ſsolùm 1. §. 1. D. de liberat. legata, d. cap. referente, & cap. prætereà, de præbend. cũcum innumeris alijs, quæ tradit Pechius in d. cap. in alternativis, Bart. in l. Lucius 23. num. 2. D. de legat. 2. & in l. ſsi duo 128. n. 1. D. de verb. oblig. Iaſs. in. l. cùm proponas, num. 6. C. de tranſsaction. & l. nõnon utique, per tex. ibi à n. 1. D. de eo, quod certo loco, Rebuff. in repet. cap. Paſstoralis, verſs. De cimò nota, de cauſsa poſsſseſsſs. & plures alij relati ab Everard. in loco à vi alternativæ, Tiraquel. de retract. lignag. §. 3. gloſsſs. 3. num. 16. Vincent. Carrot. ſsingul. 165. & ſsingul. 92. Vbi notant, eum,

^† qui habet electionem ducendi aliquam in uxorem, vel dandi ei mille, poſsſse, copulâ adhuc ſsequutâ, mille ſsi velit, dare, nec matrimonij reverentiâ impeditus, electione privabitur, & eſst videndus D. Martinus à Larreategui nùc Regiæ Pintianæ Cancellariæ Senator meritiſssimus in ſsuis eruditis, & ſselectis iuris diſsputationibus lib. 5. cap. 4. & 5. & plures ampliationes, & limitationes ad hanc regulãregulam adducens Alvarez de Velaſsco in axiomatibus iuris, litt. D. num. 20. & ſseqq.

Quibus non adverſsantur, quæ à prædicto D. Valençuela adducuntur num. 40. & ſseqq. quia procedunt,

^† ubi ſsemel election facta eſst, poſstquàm variation nõnon admittitur, ut in l. apud Aufidium 20. de opt. leg. ibi: Mutare voluntatem eum non poſsſse, ut alia ſsumeret, quia omne ius legati prima teſstatione, qua ſsumere ſse dixit, cõſsumſsit, l. cuius bonis, D. de curat. furioſsi, l. ſsed & ſsi 4. §. final. D. quod cum eo, cum alijs traditis à Tiraquel. de retract. lignag. ad finem. n. 38. & in l. boves, §. hoc ſsermone, limit. 23. D. de verb. ſsignif.

^† Quod ad noſstrum caſsum applicari non poteſst, cùm ante delatam fecundæ Commendæ ſsucceſssionem, nulla electio facta fuerit, nec fieri potuerit, iuxta l. unum ex familia, l. cùm quidãquidam, la 2. l. cùm pater 77. §. à filia, D. de legat. 2. & quæ ibi notantur, quidquid idẽ D. Valençuela prætexat num. 40. & ſseqq. Cùm electio

^† cadat inter plures, & ad minus duos deſsideret, §. datur, Inſst. de aſssignat. libert. l. eũ qui certarum, §. 1. D. de verbor. oblig. Bald. in l. 1. in fin. C. de furtis, Novarius in prax. elect. q. 45. num. 8. fect. 2. Riminald. cõnſs. 67. num. 5. & Surdus conſs. 458. num. 34. & conſs. 529. n. 37. & in optimo caſsu D. Ioan. del Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 13. num. 10.

Et ille, qui primam Commendam adeptus eſst, tempore aſsſsecutionis illius, de alia, quæ poſstmodùm ſsibi delata fuit, & quam forte deferẽdam neſsciebat, nec ſsperabat, ſsolicitus eſsſse non debuerit, nec

^† ei renuntiare voluiſsſse credendus ſsit, arg. tex. in. 1. ſsub prætextu 29. & l. ſsi de certa 31. C. de tranſsaction. l. iubemus, ubi DD. C. ad Velleianum, melior tex. in materia electionis loquens, & quòd eligens unũ ius ſsibi competens, circa aliud ſsbi non præiudicat, nec videtur renũtiare alteri actioni quã ſsibi competere ignorabat, in l. matter 19. ubi gloſs. verbo Competere, D. de inofic. teſstam. l. ſsi quando 35. §. fin. C. eod. l. fin. C. de furtis, §. quæ, Inſst. de obligat. quæ ex delicto, cum multis alijs, quæ in ſsimilibus quæſstionibus tradunt Socinus reg. 419. Cepola conſs. 57. Surdus deciſs. 185. Syntag. Commun. opinion. lib. 2. tit. 4. num. 3. & 4. & 43. Vincent. de Franchis deciſs. 84. Craveta conſs. 338. num. 8. & 9. Menoch. conſs. 1. volum. 1. Seraphin. de privilege. iuram. privilege. 70. num. 18. Miſsynger. cent. 6. & obſservat. 66. Gail. lib. 2. obſserv. 154. & Pacianus conſs. 35. num. 13. ex quibus corruũtcorruunt, quæ idem Auctor congeſssit ex num. 32. ad 75.

Tertiò, ſsacit,

^† quód de maioratibus ad noſstras Commẽdas argumentum ſsumi poteſst, & debet, ubi evidens diverſsitatis ratio nõnon reperitur, ut per Matienz. in l. 5. tit. 7. gloſsſs. 5. n. 9. lib. 5. Recopil. & dixi ſsuprà hoc lib. cap. 2. num. 31. & cap. 16. num. 51. & ſseqq. Et quidẽ in

^† maioratibus hæc optio conceditur de iure noſstro Regio, in l. 7. tit. 7. lib. 5. Recop. |

fol. 449

quamvis eadem lex hanc cumulationem antecedenter prohibuerit, & unum alteri incompatibile effecerit, ut in noſstris Commendis contingit. De cuius praxi ultra Matienz. & Azeved. ibidem videnda ſsunt, quæ latè, & optimè tradit Molina, & eius Additionator de primog. lib. 1. cap. 8. num. 34. Mieres, Parlad. D. Ioann. del Caſstillo, & alij, quos Ego adduco infrà num. 42. Ergo eadem electio in Cõmendis admitti debet, cùm nulla cõgrua ratio diſscriminis inter utrumque caſsum aſssignari poſsſsit,

^† atque adeò ſsimus in reg. l. illud, D. ad leg. Aquil. l. à Titia, D. de verb. oblig. cap. inter cæteras, de reſscript. cum mille alijs congeſstis à Velaſsco in axiom. iur. litt. R. num. 14.

Cuius argumenti vim non effugit dictus D. Valenç. num. 133. & ſseqq. dum inquit, illam legem loqui in cumulatione quantitatis annuorum redituum, de quibus meminit, quæ in noſstro caſsu non militat. Nam nos hinc argumentum non ſsumimus, ſsed ex eo tantũtantum,

^† quòd lex illa maioratuum incompatibilitatem ex hac, vel ex alijs cauſsis induxit, & adhuc ubi defertur ſsecundus maioratus ei, qui iam alterum poſssidebat, electionem, ſsive optionem, de qua agimus, conceſssit, non obſstante, quòd ex ipſsius maioratus fundatione alter in defectum primogeniti vocatus ſsit, & quòd ipſso iure ex miniſsterio legis in eo, ut & in Commendis ſsucceſssio, & poſsſseſssio trãsferatur. Nam hoc ſsemper

^† intelligendum eſst, ſsi primus repudiaverit, & voluntatem maioratum, vel Commendam ſsibi delatam relinquendi, manifeſstaverit, ut pluribus oſstendit (rectè de hac incompatibilitate, & optione maioratuũmaioratuum agens) ultra ſsuprà relatos Paz in tract. de tenuta, 1. par. cap. 57. num. 200. & ſseqq.

Magis quidem ſstringit, quod ſstatim idem D. Valençuela num. 135. verſs. Viteriùs reſspondetur, & anteà num. 71. in fine, conſsiderat, dicens,

^† in caſsu dictæ legis optionem potuiſsſse permitti filio maiori, ad ſsuccedendum in maloratu, quem elegerit, ob id, quòd alter, quem relinquit, remanet pro ſsucceſsſsore ſsequenti, ut oſstendunt illius verba, ibi: El hijo, ò hija ſsegundo ſsucceda en el otro mayorazgo, &c. Quod in

^† Commendis non ita procedit, cùm eorum ſsucceſssio non ſsit perpetua, & ita Commenda repudiata extinguatur, atque ad Regiam Coronam devolvatur, & ad eum nõnon trãſseat, qui ad illam, quæ vacavit, ſsecũdo loco vocatus reperitur, ſsi primo vocato talẽ electionem non conceſsſserimus, prout & non concedendam affirmat, tanquam

^† alteri ex hac ratione multum præiudicialem, argum. l. eleganter, §. ſsi quis, in fine, D. de cõdict. indeb. l. apud Celſsum, §. Labeo, D. de doli mali, & met. excep. l. ſsi diverſsa, & l. ubi pactum, & utrobique DD. C. de tranſsact. Guillel. Onciac. lib. 1. academ. quæſst. q. 3. num. 3.

Cæterùm huic etiam conſsiderationi ſsacilè reſspondetur, quòd ſsi concedimus primò vocatũvocatum hanc electionẽelectionem iuxta iuris regulas in noſstris Cõmẽdis habere, attendendũattendendum non eſst, quòd alter ex ea lædi poſssit,

^† cùm is, qui iuri ſsuo utitur, nemini fraudẽ, vel iniuriam facere videatur, l. 3. §. is tamen, de liber. hom. exhib. l. iniuriarum, §. 1. D. de iniurijs, l. qui iniuriarum, §. is qui, D. de iur. iurand. l. ſsi in me, D. de aqua pluvia arcẽd. l. filio pater, de legat. 1. ubi quòd iniuriam nemini facit, qui ſsuæ conſsulit indemnitati, cap. cũcum Eccleſsia 31. verſs. Quia, de elect. cũ multis alijs, quæ adducit Menoch. de præſsumt. lib. 6. q. 29. Maſscard. de probat. concluſs. 1051. num. 31. Flamin. Pariſs. qui loquitur in caſsu, multum ſsimili noſstro, in tract. de reſsign. benef. lib. 13. q. 1. num. 164. Farin. q. 105. num. 139. & Alvarez Velaſscus ubi ſsup. litt. I. num. 162. Et qui

^† ea, quæ ſsibi utilia, & proficua ſsunt, facit, magis creditur ſsibi cõſulereconſulere voluiſsſse, quàm alij iniuriam, vel præiudicium irrogare, l. fluminum, in fine, & l. Proculus, D. de dãn. infect. l. ſsi pupillus 42. D. de acq. hæred. ibi: Neque

^† enim videtur voluiſsſse fraudare edictum, qui ſsibi proſspexit, l. qui autem, §. ſsciendum, l. pupillus 24. D. quæ in fraud. cred. Bald. in l. final, num. 3. C. depoſsiti, Alciatus reſsponſso 764. & alij, quos refert Covarr. in 4. Decretal. part. 2. cap. 8. §. 2. num. 10. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 18. num. 29. & noviſssimè Martin. Magerus in tract. de advocatia, armata, cap. 9. n. 923. pag. 423. ubi quòd legis beneficio innitens, neque decipit, neque decipitur, neque pœnam meretur, & eſst extra malam fidem.

Qvartò, & adhuc magis in noſstris terminis facit, quòd in eiſsdem Commendis hanc optionem

^† permiſsit prima illa proviſsio anni 1536. quæ legem ſsucceſssionis induxit, loquens enim de uxore, quæ in mariti Commenda ſsucceſssit, & poſsteà alteri nubit, qui aliam Commendam habeat, huic inter utramque electionem his verbis concedit: I ſsi esta ſse caſsare, i ſsu ſsegundo marido tuviere otros Indios, darleheis uno de los dichos repartimientos qual quiſsiere. Quæ

^† ſsanè verba, licèt hũc caſsum cumulationis duarum Commendarum exprimant, quæ mediante matrimonio cõtingit, negari non poteſst, ad quemlibet alium eſsſse referenda, in quo eadem cumulatio occaſsione dictæ ſsucceſssionis inveniretur. Nam quamvis aliàs verum eſsſse ſsoleat,

^† quòd qui aliquid in uno caſsu concedit, in altero id denegare videtur, & exceptionem firmare regulam in contrarium, & verba ſstatutorum, aut concractum non extendi ad caſsus omiſsſsos, quæ |

fol. 450

Brocardica pro ſsua opinione expendit, & latè diducit dictus Auctor, ex num. 80. & 98. & iterum num. 140. Hoc tamen in legibus non procedit,

^† quæ cùm non poſssint omnes ubique caſsus, & articulos comprehendere, de ſsimilibus ad ſsimilia trahi poſsſsunt, & debent, quoties ſsententia eorum in aliquo caſsu manifeſsta eſst, & eadem ratio in eis invenitur, ut in d. l. illud, D. ad l. Aquil. cum ſsimilibus ſsup. num. 24. relatis, & l. neque leges, l. & ideò, & l. non poſsſsunt, D. de legibus, & hoc eſst, quod dicimus, quòd una lex aliam ſsupplet, l. 1. & 2. & ibi gloſsſs. C. de bon. quæ lib. l. non eſst novum, cũcum l. ſseq. D. de legib. Menoch. conſs. 150. num. 44. Vincent. de Franchis deciſs. 435. num. 24. Mantica de tacit. & amb. convent. lib. 23. tit. 34. num. 18. & Intrigliol. deciſs. 15. num. 36. & 37.

Quibus

^† mirè convenit textus, in princip. Inſst. de legit. patron. tut. ubi quamvis lex duodecim TabularũTabularum nihil nominatim caviſsſset de legitima patronorum tutela, adhuc tamẽtamen, quia de tutela parentum diſspoſsuit, & illa ad huius ſsimilitudinem inducta fuit, legitimæ quoque nomen meruit, quia ut Iuſstin. inquit: Perinde accepta est per interpretationem, atque ſsi verbis legis introducta eſsſset. Et idem

^† docet de iure noſstro celebris text. in l. 1.. tit. 38. partit. 7. & pluribus ornat Quintilian. omninò videndus, lib. 7. Inſst. orator. Panormit. in cap. translato, num. 4. de conſstit. ab Exea in Rub. eiuſsd. tit. ex num. 41. Menoch. de arbitrar. caſsu 84 à princip. Mendoça de pactis, lib. 1. cap. 3. num. 33. Didac. Perez in addition. ad Segur. in l. unum ex familia, §. ſsed ſsi fundum, num. 98. D. de leg. 2.

Ac proptereà dicere ſsolemus,

^† quòd ubi eſst eadem ratio, eadem quoque diſspoſsitio adeſst, non extenſsivè, ſsed comprehenſsivè, l. libertum 64. D. de ritu nupt. l. ſstatu liberi 29. §. Quintus Mucius, D. de ſstatu lib. ibi: Lex enim 12 Tabul. emtionesverbo omnem alienationem complexa videtur, l. illud, C. de Sacroſs. Eccleſs. l. his ſsolis, verſs. Satis etiam cautè putamus, C. de revoc. donat. l. item veniunt, §. ait Senatus, D. de petit. hæred. gloſsſs. 1. in Clement. 1. de elect. & gloſsſs. verbo Italiæ, & verbo Clericum, in cap. 1. de tempor. ordin. cum innumeris alijs, quæ congerit Tiraquel. in l. ſsi unquam, verbo Libertis, num. 45. & 46. C. de revocand. donat. Ioann. Gutierr. 3. pract. quæſst. 17. num. 84. cum ſseqq. Surd. deciſs. 276. num. 8. Giurba ad conſsuet. Meſsſsanenſs. cap. 6. gloſsſs. 1. num. 13. & cap. 9. gloſsſs. 8. num. 3. Stephanus Gratian. tom. 5. diſscept. forenſs. cap. 918. num. 66. & Martin. Magerus d. tract. de advocatia armata, cap. 16. num. 877. pag. 739. ubi, quòd ubi ratio ſsimilis, vel maior eſst, lex non extendi, ſsed declarari dicitur.

Quod adeò verum eſst,

^† ut etiam ad leges pœnales extendant, & amplient Villaguta, & alij, quos refert, & ſsequitur Perez de Lara in tract. de anniverſs. & Capellan. lib. 1. cap. 5. num. 24. Cardoſsus in praxi iud. & advocat. verbo Lex, num. 24. & verbo Pœna, num. 25. Pat. Rebellus de obligat. iuſst. 1. parte, lib. 1. quæſst. 6. ſsect. 4. num. 20. Mar. Antonin. lib. 3. variar. reſsolut. cap. 39. num. 1. Menoch. de præſsumtionibus, lib. 5. præſsumt. 33. num. 18. Martinus Magerus ubi ſsuprà num. 879. Idem D.

^† Valençuela conſs. 54. num. 38. ibi: Et licèt videatur agere iſsta lex de decimis animalium, tamen cùm ſsit eadem ratio in collation aliarum, idem ius eſsſse debet, & conſs. 18. num. 84. ibi: Sed ſsic eſst, quòd eadẽeadem eſst ratio in capella, quæ in Eccleſsia, ergo idem dicendum est in uno, quòd in alio caſsu.

Ex qua doctrina, licèt non ita exornata, adhuc magis in noſstris terminis tenuit Parlador. lib. 3. quotid. quæſst. 6. dict. legem 7. tit. 7. lib. 5. Recopil. cuius ſsuprà meminimus, quæ prohibet, cumulationem plurium maioratuũmaioratuum, licèt

^† loquatur ſspecificè in eo caſsu, ubi iunguntur per viam matrimonij, adhuc tamen procedere, & idem diſsponere videri, ubi etiãetiam ex poſstfacto iungũturiunguntur per viam, & titulum fucceſssionis, cùm ratio in ipſsa lege expreſsſsa, non minus hunc caſsum, quàm illum comprehendat, cuius opinionem ſsequitur Perez de Lara d. tract. de anniverſs. lib. 1. cap. 4. à num. 13. Robles de Salcedo in tract. de repræſsentation. lib. 2. cap. 6. fol. 101. & D. Ioann. del Caſstillo lib. 3. controverſs. cap. 28. à num. 29. & iterum noviſssimè tom. 6. cap. 177. ex num. 2. & Additionat. Molinæ lib. 1. cap. 8. num. 34. reiectâ contrariâ Mieres, qui ex tranſscurſsu, ut ipſse inquit, aliud ſsenſsiſsſse videtur in tractat. de maiorat. 1. parte, quæſst. 13. num. 15. in fine.

Quorum argumento, ex ſsimilitudine, aut paritate rationis ducto, Ego illud

^† addo, quòd ratio in lege, vel ſstatuto expreſsſsa, inducit diſspoſsitionem ad omnes caſsus, quibus aptari poteſst, æquè ac ipſsius legis deciſsio, l. emtor, §. fin. D. de reivind. ubi notat Bart. & Alberie. & latè Molina lib. 1. cap. 5. num. 7 ubi inter alia refert Fortun. Garcia in l. Gallus, §. idem credendum, D. de lib. & poſsth. dicentem,

^† quòd quamvis verba diſspoſsitiva non decidant certũ caſsum, ſsi ratio diſspoſsitionis illum decidat, ille caſsus dicitur propriè eſsſse in diſspoſsitione. Quia quemadmodum ratio generalis legis ſsolet reſstringi ex eius mẽtemente, ut per Surd. deciſs. 9. num. 13. Armendariz in proœm. ad leg. Navarræ, num. 131. Ita ex vi, & paritate eiuſsdem rationis diſspoſsitio ſspecialis ampliari poteſst, & ex lege dicitur, quod ex eius mente deducitur, ut |

fol. 451

per Peregrin. de fideicomm. art. 3. num. 108. & Mangil. de imputation. q. 116. num. 13.

Quæ omnia ſsatis liquet, quantum quæſstioni, de qua agimus, reſspondeant. Nam

^† ſsi ratio prohibendi cumulationem, ſsive pluralitatem Commendarum, æquè procedit in his, quæ cumulantur per matrimonium, quàm per ſsucceſssionem, & in illis lex ad vitandam dictam pluralitatem optionem permiſsit, cur non in his permiſsſsa cenſseri debebit? Maximè ſsi conſsideremus,

^† quòd in dicta proviſsione ann. 1536. quæ (ut diximus) legem ſsucceſssionis induxit, priùs actum fuerat de ſsucceſssione uxorum, & de caſsu, in quo vidua, quæ in Commenda prioris mariti ſsucceſssit, alteri nubit, qui aliam Commendam habeat. Et declarat hunc eligere debere, quam retinere, vel omittere velit. Quæ facultas

^† debet intelligi repetita in omnibus caſsibus, & vocationibus antecedentibus, ſsi fortè in illis eadem cumulatio cõtingeret,

^† ex vulgata reg. l. 3. §. filius inter medias, D. de lib. & poſsth. l. doli clauſsula, D. de verb. oblig. l. 1. C. de liber. præter. cap. inquiſsitionis, cap. ſsecundò requiris, de appellat. cap. cùm dilectus, de donation. Romanus conſs. 380. num. 7. Riminal. Iunior in l. poſsthumum, num. 263. C. de bon. poſsſs. cõtracontra tab. Vivius deciſs. 124. lib. 1. & Michaël Craſsſsus recept. ſsent. §. teſstamentum, q. 40.

Neque his obſstant exempla aliquarum litium, in quibus D. Valençuela num. 115. dicit in favorem partis, quam defendit, pronuntiatum fuiſsſse. Nam ut maximè ea vera eſsſse cõcedamusconcedamus, aliqua fortè causâ, vel circunſstantiâ intervenit, quæ id ita pronũtiari ſsuaſserit, quod efficit,

^† ut de eiuſsmodi exemplaribus parum fidendum ſsit; quia vix eſst, ut aliæ cauſsæ alijs in omnibus conveniant, & parificentur, ut rectè tradit Curtius, quem refert, & ſsequitur Theſsaur. in præſsat. ad deciſs. Pedemont. num. 33. Menoch. conſs. 59. num. 11. & D. Carraſsc. ad leg. Recop. cap. 9. num. 253. fol. 139. ubi refert dom. D. Ant. de Padilla, qui poſst varia munera, quę exercuit, fuit Præſses Conſsilij Ordinum Militarium, & poſsteà Indiarum, dicere ſsolitum: Iamas vi pleito que tenga la cara como el otro. Cæterùm ubi nuda quæſstio optionis concedendæ, vel denegandæ in caſsu, de quo agimus, controvertitur, nunquam

^† eam denegari vidi, neque audivi, & ita pronuntiatum fuit in ipſsa cauſsa Adelantati, ſsive Præſsidis Novæ-Galitiæ, quem ipſse D. Valcnçuela dict. conſsilio adeò enixè defendit, non obſstantibus eius conſsiderationibus, & allegationibus, quæ contrariam praxim inducere nõnon debent, cùm nullam pro ſse hac in parte legẽlegem habeant, quæ dictam optionem, alioqui (ut vidimus) iure communi, & Regio in ſsimilibus cauſsis permiſsſsam impediat. Vnde locum habet illud vulgatum,

^† Quod lege nõnon cavetur, in praxi non habetur, de quo per Bald. in. cap. nihil, col. ult. in fine, de electione, Iaſs. in. l. illam, n. 8. C. de collatio. Schrader. in tract. de feudis, part. 10. ſsect. 7. num. 42. Prukam. conſs. 20. n. 57. & Ludovicus Rodolphinus lib. 2. variar. quæſst. q. 42. num. 39. Cui convenit

^† illud aliud vulgare axioma, quod habet, Id quod lex non dixit, nec nos dicere debere, de quo Velaſscus litt. L. num. 51.

CAPVT XIX. Vtrum patre a successione Commendae, ob id, quod aliam habeat, excluso, filius eius, defuncti nepos, admitti debeat, vel illum patruus excludat?

CAPVT XIX. Vtrùm patre à ſsucceßione Commendæ, ob id, quòd aliam habeat, excluſso, filius eius, defuncti nepos, admitti debeat, vel illum patruus excludat?

SVMMARIVM CAPITIS Deciminoni.

1 NEpos filij impediti an admittatur ad ſsucceßionem Commendæ, excluſso patruo.
2 Lex ſsucceſssionis Commendarum videtur patruum vocare, & non nepotem ex filio primogenito, & eius verba referuntur.
3 Voctionẽ ſspecificam pro ſse habens, admitti, & præferri debet in fideicommiſsſsis, maioratibus, & Commendis?
4 Subſstitutio de te non loquitur, opponi poteſst ei, qui vocationem ſsuam non ostendit.
5 Filius non potest melioris conditionis eſsſse, quàm pater, à quo ius habet.
6 Vincens vincentem te, à fortiori vincet te.
7 Patre excluſso filius quoque regulariter excludi videtur.
8 Medio deficiente, vel inhabili exiſstente, impeditur finis, & qualitas extremorum.
9 Incapax, & eius filij in materia ſsucceſssionis habentur pro mortuis.
10 Filia, ubi excluditur à ſsucceſssione, filius quoque eius excluſsus cenſsetur.
11 Cauſsatum non poteſst habere plus potentiæ, quàm cauſsa.
12 Inhabilitas patris ob trãſsgreſssionem præcepti, etiam eius filios inhabiles reddit, ex multorum opinione, qui referuntur.
13 Filius ubi excluditur ab aliquo maioratu ob incompatibilitatem alterius, eius quo que deſscendentes excluſsi manent. L. 7. tit. 7. lib. 5. Recop. explicatur, ibidem.
14 Repræſsentatio regulariter habet locum in Commendis Indorum.
15 Repræſsentatio, attentis verbis legis ſsucceſsſsionis Commendarum, ſsolùm videtur concedi nepoti, ubi pater, vivo avo, præmoritur.
16 Repræſsentatio, inſspecto iure communi, |
fol. 452
ex multorum opinione locum tantùm habet in perſsona filij præmortui.
17 Nepos vivente patre non intrat eius locum.
18 Repræſsentationis ius ſsecundùm aliquos eſst exorbitans, & non extendendum.
19 Mortis verbum in dubio intelligi debet de naturali, non de civili.
20 Repræſsentatio non datur in linea excluſsa & quare?
21 Incapax filius nullum ius potest in nepotẽ transferre.
22 Subrogationis per viam, ubi ſsucceditur, debet fieri ſsubrogatio cũcum omnibus ſsuis qualitatibus.
23 Filius præferendus videtur nepoti in ſsucceßione Commendæ, quia magis participat de meritis, ob quæ, illa conceſsſsa fuit.
24 Prohibitum una via, per aliam quis conſsequi non debet.
25 Fraus legi fit, ſsi id fiat, quod fieri noluit, fieri autem non vetuit.
26 Fraudibus, & malitijs ſsemper obviam eũdum est.
27 Lucrum captans ex iactura aliena, non ſsolùm de malitia, verùm & de dolo argui potest.
28 Patrui, & nepotis lis ſsuper Commendæ ſsucceſssione refertur, & qualiter in Supremo Indiarum senatu in favorem nepotis fuerit terminata.
29 Lex ſsucceſssionis Commendarum licèt nullam de nepotibus mentionem fecerit, hoc posteà alijs ſschedulis ſsuppletum fuit, quæ referuntur.
30 Leges priores ad poſsteriores trabi, hoc est per eas declarari, novum non eſst.
31 Schedula ann. 1582. Auditores Mexicanos notavit, quòd filij appellatione nepotes contineri dubitaſsſsent.
32 Filium ubi lex vocavit, & prætulit in ſsucceſsſsione Commendarum, nepotes etiamex eo vocaſsſse videtur.
33 Regula: Sli vinico vincentẽ te, &c. qualiter limitatur.
34 Incapacitas patris qualis eſsſse debeat, ut ſsilium quoque, & eius deſscendentes excludat.
35 Incapacitas temporalis, vel accidentalis ſsolùm reſstringitur ad eum, qui illam patitur.
36 Filius primogenitus, ſsi ex delicto incapax ſsucceſssionis maioratus reddatur, habetur pro mortuo, & nepos ex eo ſsuccedet.
37 Incapacitas, vel excluſsio alicuius à ſsucceßione maioratus ob contraventionẽ præcepti, quando noceat deſscendentibus ab eo.
38 Repræſsentationis præcipuus effectus est, ut nepos in avi ſsucceßione eis omnibus præferatur, quibus pater ipſsius, ſsi viveret, præferendus eſsſset.
39 Repæſsentatio licèt cõmunitercommuniter practicari ſsoleat in locum patris prædefuncti, idem tamẽ eſst eo vivo, ſsi incapax, vel inhabilis ſsucceſssionis existat.
40 Incapace exiſstente primo vocato, ſstatim ſsequenti fit locus, ac ſsi ille vocatus non fuiſsſset.
41 Repræſsentatio idẽidem operatur in caſsum mortis civilis, ac naturalis.
42 Mortis appellatio quando ſsolùm de naturali accipienda ſsit, & quando civilẽcivilem quoque comprehendat, ſsi ex utraque idem effectus reſsultet?
43 Mortis appellatio extenditur ad quamcunque inhabilitatem, ſseu incapacitatem, quæ pariter, ac mors, ſsucceßionem impediat.
44 Paria ſsunt mortuum eſsſse aliquem, & ſsic non extare, vel extare, & non poſsſse ſsuccedere.
45 Commendæ licèt conferantur in remunerationem ſservitiorum, non ideò magis favendum eſst patruo, quàm nepoti.
46 Commendas plures non dicitur habere pater, ubi filius ſsuccedit in ea, quam ipſse pater ob incompatibilitatem reliquit.
47 Filius non ſsuccedit in impedimen, vel incapacitate patris, quẽquem repræſsentat, & qualiter, & in quibus fiat repræſsentatio?
48 Repræſsentationis differentia, quæ ſsit in ſsucceßione aſscendentium, & tranſverſaliũtranſverſalium?
49 Repræſsentatione patris incapacis per filiũ facta, nepos ex propria perſsona admitti debet, excluſsis patruis.
50 Filia excluſsa ob pactum nuptiale à ſsucceſsſsione Commendæ, non excluduntur nepotes, & quare?
51 N epos an patruum excludat in Commenda avi? ubi ipſse tanquam immediatus ſsucceſsſsor ſspem habet ſsuccedendi in Cõmenda pinguiori, quam eius pater poſssideat.
52 Primogenituræ ius etiam in ſspe, in perſsona filij cauſsatum, & radicatum, seoſsdẽ eſsſsectus operari ſsolet, atque actualis poſsſseſsſsio.
53 Spes in multis caſsibus in cõſiderationeconſideratione habetur.
54 Spes ſsuccedendi in maioratu, quam habet primogenitus, eſst invariabilis, & conſsiderabilis, etiam in vita poſsſseſsſsoris.
55 Filius, qui ius primogenituræ etiam inſspe conſsequutus eſst, ei facilè renuntiare non poteſst.
56 Nepos ſsecundogenitus admittendus erit ad ſsucceßionem avitæ Commendæ, etiam in |
fol. 453
excluſsionem avi, ubi primogenitus ab ea removetur ob ſspem ſsuccedendi in alia paterna.
57 Excluſsi portio ſsemper debetur ei, qui illius loco includatur.

FReqventer etiam dubitari ſsolet,

^† utrũutrum ſsi filius primogenitus Commendam paternam, vel maternam ſsibi delatam acquirere nolit, vel non poſssit, ob id quòd aliam pinguiorem habeat, quæ eius excluſsionem ob incompatibilitatem inducat, iuxta ea, quæ in capite præcedẽti retulimus, huius filius, & ſsic nepos deceſsſsoris, ad eam admittendus ſsit, vel excludendus veniat à patruo ſsuo, qui eandem ſsucceſssionẽ, tanquam ſsecundogenitus defuncti ad ſse pertinere cõtendatcontendat, virtute dictæ legis ſsucceſssionis Cõmendarum ann. 1552. quæ diſsponit, quòd ſsi primogenitus nolit, vel non poſssit ob dictã incompatibilitatem in Cõmenda vacante ſsuccedere, ſsecũdogenitus admittatur, & ſsic deinceps, quouſsque de maribus ad fœminas tranſsitus fiat?

Et quidem

^† pro patruo verba dictæ legis ſstare videntur, quæ eum hoc in caſsu expreſssè vocant, & admittunt, & de nepotibus nullam mentionem faciunt. Sic enim inquit: Y porque podria acaecer, quando los tenedores de los dichos Indios encomendados fallecieſsſsen, quedaſsſsen del dos, ò tres hijos, ò hijas, ò mas, i el hijp mayor que huvieſsſse de ſsuceder en ellos, ò no pudieſsſse ſsuceder por entrar en alguna Religion, ò por tenere otros Indios, ò por ſser caſsado cõcon muger que los tenga, ò por otro algun impedimẽto, ò incapacidad; i en tal caſso ſse podria dudar ſsi paſsſsaria la dicha ſsuceſssion de los dichos Indios al hijo ſsegundo: i queriẽdoqueriendo quitar toda duda, i pleitos que ſsobre ello ſse podrian recrecer, viſsto, i platicado por los de nueſstro Conſsejo de las Indias, fue acordado que debiamos mãdarmandar dar eſsta nueſstra carta en la dicha razõrazon, è Nos tuvimoslo por bien. Por la qual declaramos, i es nueſstra merced, i voluntad, q̃que quando lo tal acaeciere en eſsſsa Nueva-Eſspaña, que no ſsuceda el hijo mayor en los Indios de ſsu padre, por alguna de las cauſsas ſsuſsodichas, ò por otra alguna, que la tal ſsuceſssion paſsſse al hijo ſsegundo, i no ſsucediendo el ſegũdosegundo, paſsſse al tercero; i anſsi por conſsiguiente haſsta acabara los hijos varones: i en defeto de no ſsuceder en ellos, ſsuceda la hijs mayor, i no ſsucediendo ella, paſsſse la ſsuceſsſsion à la ſsegunda, por la manera que dicho es en los hijos varones, i por el conſsiguiente à la tercera, hasta acabar las hijas; l en defeto de hijos, ò hijas, vẽga la ſucceſsiõſucceſsion à la muger, por la manera que està dicha, &c.

Vnde patruus admittendus, & præferendus videtur,

^† cùm habeat pro ſse ſspecificam vocationem, & toties repetitam, iuxta ea, quæ tradit Aim. Craveta conſs. 161. num. 15. & 16. Socin. conſs. 62. col. 3. lib. 3. Riminal. cõſs. 171. num. 87. lib. 2. Roland. à Valle conſs. 56. num. 4. vol. 3. latè Fuſsar. de ſsubſstitut. q. 359. ex num. 1. & Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 22. & lib. 5. cap. 166. ex num. 26. Et nepoti opponi poteſst, quò de eo non loquitur ſsubſstitutio, ut aliàs inquit Socinus Senior, dicens eſsſse regulam, & theoricam generalem conſs. 62. num. 4. verſs. Et in primis, vol. 3. Socin. Iun. conſs. 101. num. 3. vol. 1. & latiſssimè Pet. Surd. conſs. 129. num. 15. & ſseqq. lib. 1. Iul. Clar. §. teſstamẽtum, q. 76. num. 3. Hondedeus conſs. 51. ex num. 58. volum. 2. & D. Valençuela conſs. 97. ex num. 216. part. 1. & iterum conſs. 113. num. 119. volum. 2.

Secvndò, eidem patruo favet, quòd cùm

* frater ipſsius primogenitus, & primo loco vocatus ab ipſso proper dictam incompatibilitatem, vel incapacitatem præcedatur, & excludatur,

^† longè magis excludendus videtur eiuſsdem primogeniti filius, qui nullum ius habere poteſst, niſsi quod in eum per patrem derivatur, ex vulgari

^† regula textus in l. de acceſssionibus, D. de diverſs. & temp. pręſscript. ibi: Nam, qui me potior eſst, cùm ego te ſsuperaturus ſsim, multò magis adverſsus te obtinere debet, l. 2. §. ſsi ſsit agnatus 17. D. ad Tertyl. ibi: Admittimus matrem, quoniam patrem agnatus excluſsit, iunctis alijs, quę copiosè congerit Everard. in locis legal. loco 6. Card Tuſschus pract. concluſs. iur. litt. V. concluſs. 208. Alvarez de Velaſsco in axiom. iur. ead. lit. n. 137.

^† in noſstris terminis excluſssionis filij, propter excluſsionem, & incapcitatem patris, Molina lib. 3. de primogen. cap. 5. ferè per totum, Mantica de coniectur. ultim. volunt. lib. 10. tit. 7. num. 6. Alexand. Raudenſs. de ſsucceſsſs. Regni Portug. reſsp. 2. num. 117. Nam

^† medio deficiente, vel inhabili exiſstente, deficit effectus, & finis, ut notant Ioan. de Imola in l. qui habebat, in princip. D. de vulgat. & impeditur qualitas extremorum, l. qui ſsella, §. fin. & l. tria prædia, D. de ſservit. ruſst. ubi Bald. idem Bald. in l. ſsi avia, C. de iure delib. Bart. in |

fol. 454

l. non ſsolùm, in princip. D. de novi oper. nuntiat. & in l. ſsi priùs, §. fin. D. de aqua pluvia, & innumeri relati per Tiraquel. de primogen. q. 12. num. 12. & 16. Fuſsarium in tract. de ſsubſstitut. 2. par. q. 404. Menoch. conſs. 172. & 976. Marta de ſsucceſsſs. legali, 1. par. q. 7. art. 2. per totum, & rurſsus art. 5. Peregrin. de fideicommiſsſs art. 26. n. 3. Ant. Faber de error. pragm. decad. 28. errore 9. & 10. Valent. Forſster. de ſsucceſsſs. lib. 3. cap. 16. axiom. 4. & cap. 17. axiomat. 1. per tot. Mareſscot. lib. 2. var. cap. 49. & plures referens, & cõmunemcommunem reſsolvens Franc. Vivius lib. 7. comm. verb. Statutum excludẽs, Mich. Craſsſsus recep. ſsent. §. fideicommiſsſsum, q. 5. num. 3. & eruditè Robles de Salcedo in tract. de repræſsent. lib. 2. cap. 16. ex num. 41.

Quibus addo,

^† incapaces, & incapacis, filios, in materia ſsucceſssionis, haberi pro mortuis, ſsive excluſsi ſsint à lege, ſsive ab homine, nec facere partem, perinde ac ſsi non eſsſsent in rerum natura, l. 1. §. ſsed & ſsi patruus, ibi: Pro mortuo habetur, D. de coniung. cum emancip. l. ſsi necem, §. ſsi deportatus, D. de bon. liber. d. l. 2. in fin. D. dad Tertyl. ubi dicitur: Mater remota eos admitti, qui venirent, ſsi mater non fuiſsſset, ergo & agnati, cæteriq́ue ſsuccedent, l. 1. §. qui habebat, D. de bon. poſsſs. cõtracontra tab. per quẽ tex. dicit Bart. ibi, quòd filius incapax nõ obſstat ſsequẽtibus in gradu, ac ſsi eſsſset mortuus, l. 1. D. de Senator. per quam notabiliter inquit Bald. ibidem,

^† quòd cùm filia Regis FrancorũFrancorum non ſsuccedat in Regno, ex rationabili Frãcorũ conſsuetudine, ſsimiliter non ſsuccedat Rex Angliæ eius filius, quia

^† in cauſsato nõnon poteſst eſsſse plus virtutis, quàm procedat ab influenti potentia cauſsæ, cum multis alijs, quæ copiosè adducit Molina lib. 1. cap. 9. n. 29. & 30. Albert. Brun. in tract. de ſstatut. exclud. fœm. art. 13. q. 3. Anton. Quetta cõſs. 40. n. 8. Lucarinus Academic. quæſst. q. 12. obſser. 1. n. 8. & latiſssimè D. Valençuela conſs. 83. n. 7. 8. & 9.

Quod aliqui adeò verũverum eſsſse putant, ut procedat,

^† etiãetiam in inhabili ob tranſsgreſssionẽ alicuius gravaminis, vel præcepti à teſstatore requiſsiti. Nam eo excluſso, filius quoque non implentis manet excluſsus, quamvis ex propria perſsona admitti prætendat, vt latè per Pariſs. conſs. 19. Ã num. 83. & conſs. 91. num. 67. vol. 2. Mandoſs. conſs. 57. à num. 58. vol. 1. Socin. Iun. conſs. 129. à num. 11. vol. 3. Cephalus cõſs. 244. vol. 3. Rimin. Iun. conſs. 3. num. 41. & 278. vol. 1. Simon de Prætis lib. 8. dubit. 2. ſsolut. 4. num. 12. Rota Romana deciſs. 22. par. 3. lib. 3. noviſsſsim. Surd. deciſs. 41. ante n. 7. & Randeſs. lib. 1. de analog. cap. 37. ex n. 120. ad 128. & multum in noſstris terminis D. Ioann. del Caſstillo tom. 5. cõtroverſs. 2. par. cap. 178. n. 2. Vbi

^† agens de excluſsione l. 7. tit. 7. lib. 5. Recop. ob incompatibilitatem duorum maioratuum, reſsolvit, filio ipſso maiore excluſso, & ſsecũdo filio vocato, omnes ab eo deſscendentes in futurum excluſsos cenſseri, & lineæ illius principium ita impeditum, quòd ſsuccedere non poſssint etiam ex propria perſsona, ſsed linea ſsecundogeniti prælationem obtineat.

Tertiò, pro eodem patruo facit,

^† quòd licèt concedamus (prout cõcedereconcedere debemus) in ſsucceſssione Commendarum repræſsentationem admitti, atque adeò regulariter eius virtute nepotem ex filio primogenito patruũpatruum ſsecundogenitum excludere, ut probatur, & deciditur in Regia proviſsione ann. 1580. & in epiſstol. ann. 1582. quæ habentur 2. tom. pag. 204. de quibus pluribus egi ſsup. cap. 16. num. 87. cũ ſseqq. In hoc

^† tamen caſsu, de quo agimus, non videtur, quòd nepos poſssit ſse hac repræſsenta tione iuvare, quoniam in eiſsdem ſschedulis dũtaxat conceditur, ubi nepos, patre in vita avi præmortuo, eius locum ſsibi dari, ſsive in eum ſsubrogari prætendit, ut conſstat ex illis verbis: Declaramos i mandamos, que en la ſsuceſssion de los dichos repartimientos de Indios, aunque el hijo mayor muera en vida del poſsſseedor del tal repartimiento, ſsi el tal hijo mayor dexare hijo, ò hija, nieto, ò nieta, ò deſscendiente legitimo, en quien concurran las demas calidades, que ſse requieren para ſsuceder en los tales repartimientos, conforme à lo que por Nos eſstà ordenado, eſstos tales deſscendientes del hijo mayor, por ſsu orden ſse prefieran al hijo ſsegundo del dicho poſsſseedor que murio.

Quod iuris quoque communis, & Regijs regulis conforme eſsſse,

^† & illis attentis ſsolùm in perſsona filij iam præmortui, nepotis repræſsentationem locum habere, probare videtur text. in Auth. poſst fratres, l. 1. C. de ſsuis, & legit. hæred. ubi Salicet. Novella 118. cap. 3. l. 3. tit. 13. part. 6. l. 2. tit. 15. part. 2. quæ loquitur in ſsucceſssione Regni, l. 40. Tauri, quæ eſst l. 5. tit. 7. lib. 5. Recop. & loquuntur in noſstris maioratibus Hiſspaniæ, cum multis alijs, quæ congerit Paul. Caſstrenſs. conſs. 164. volum. 1. Bald. conſs. 275. num. 5. vol. 2 Decius conſs. 1. num. 8. ad med. Mantica de coniect. ultim. volunt. lib. 8. tit. 9. num. 1. Molina lib. 1. cap. 6. Caldas Pereira de nominat. emphyt. q. 17. num. 42. Petrus Surd. deciſs. 314. num. 3. & latè & doctè noſster Blaſsius Robles de Salcedo in præclaro illo tract. de repræſsent. lib. 1. c. 2. n. 5. ubi inquiunt,

^† quòd nepos, vivẽtevivente patre, nõ intrat in eius locũlocum, & quòd repræſsentare nihil aliud eſst circa ſsucceſssiones, quàm ingredi in locum prædefunci patris, in portionem illãillam, in quam, ſsi pater ſsupereſsſset, erat ſsucceſsſsurus.

Vnde

^† non ſsacilè debemus repræfentationem in cauſsa mortis à lege conceſsſsam, ad |

fol. 455

alios extendere, maximè ſsi eorum ſententiãſententiam ſsequamur, qui eam ex privilegio, & contra ordinaris iuris regula inductam eſsſse exiſtimãtexiſtimant, ac proindè locum non habere, niſsi in caſsibus à iure expreſssis, ut cum magis communi, & veriori opinione, pluribus relatis, reſsolvit. Covarr. cap.. 38. pract. num. 4. Tiber. Decianus conſs. 1. num. 398. lib. 1. Matienzus in dict. l. 5. gloſsſs. 1. num. 1. Anton. Pichard ad tit. Inſst. de hæred. quæ ad inteſst. poſst princip. §. 2. num. 13. D. Ioann. del Caſstillo lib. 3. quotid. cap. 19. n. 35. & Robles de Salcedo d. lib. 1. cap. 6. n. 25. Quibus accedit, quòd etiãetiam ſsi admittamus diſspoſsitionem dictarum ſschedularum hac in parte dubiam dumtaxat eſsſse,

^† in caſsu quidem dubio, ſsemper verbum Mortis de morte naturali, & non civili intelligendum eſst, cùm illa ſsit propria, & regularis eius ſsignificatio, l. ex ea parte, §. penult. D. de verb. l. cùm pater 77. §. hæreditatẽ, D. de legat. 2. l. ſsed etſsi mors 13. §. cùm igitur, D. de donat. inter, l. Statius Florus 48. §. Cornelio Felici, D. de iure fiſsci.

Præterquam quòd (ut hæc deficerẽtdeficerent) in

^† linea excluſsa non datur repræſsentatio, ut latè per Molinam d. lib. 3. cap. 7. ex num. 1. ad 4. & Robles de Salcedo d. tract. de repræſsent. lib. 2. cap. 16. num. 41. & 42. quia, ut ſsuprà diximus, non poteſst dari plus iuris in cauſsato, quã in influente. Et cùm nepos, qui ſsuccedit repræſsentando perſsonam patris, ſsuccedat iure tranſsmiſssionis,

^† incapax filius, qui nullum ius habet ad ſsucceſssionem patris, nullum quoque in nepotem trãſsmittere poterit, l. nemo poteſst 79. de reg. iur. l. traditio 20. D. de acquir. rer. dom. l. 1. C. qui pro ſsua iuriſsdict. cum traditis à Surd. conſs. 126. num. 31. & cõſs. 127. num. 28. & Stephano Gratiano tom. 4. diſscept. forenſs. cap. 777. num. 16. Et dato quòd ſsuccedatur per viam ſsubrogationis,

^† talis ſsubrogatio cũ omnibus ſsuis qualitatibus fieri debet, ut pluribus comprobat Franc. de Aretim. conſs. 1. n. 8. & Robles de Salcedo d. lib. 1. cap. 12. num. 18. & lib. 3. cap. 1. num. 7. & cap. 18. num. 31. ubi quòd perſsona ſsubrogata habetur pro una, & eadem cum illa, in cuius locum ſsubrogatur.

Qvartò, facit pro eodem patruo, quòd cùm Commendæ, de quibus agimus, in præmium, & remunerationem ſservitiorum inductæ fuerint, ut ſsæpè retulimus, & earum pluralitas ideò inhibita fuerit, ut ad plures eadem præmia pervenire poſsſsent, ut dixi ſsuprà cap. 5. ex num. 79. Magis quidem

^† rationi congruũcongruum videtur, ut ad ipſsum, quàm ad nepotem primogeniti Commenda deferatur, in hoc caſsu, de quo loquimur, cùm patrem, qui gratiam principalem ob ſsua ſservitia meruit, propinquiori gradu contingat, ut in eiſsdem terminis conſsidetat D. Valençuela d. conſs. 83. num. penult. & fin. Et nè aliàs pater, qui unam perſsonam cum filio conſstituit, pluribus Commendis abundet,

^† & per indirectum ex perſsona filij earum commodum conſsequatur, quod alioqui experſsona ſsua, obſstante legum interdictione, capere non poterat, contra reg. text. in cap. quod unâ viâ de reg. iur. in 6. l. quæritur 38. D. de bon. libert. ibi: Ne qui ſsuo nomine à bonorum poſsſseßione ſsubmoventur, per alios eam conſsequantur.

Atque

^† adeò fraus legi fieret, quæ tunc etiam admittitur, ubi id fit, quod fieri noluit, fieri autem non vetuit, l. non dubium, C. de legibus, l. fraus legi, D. eod. quibus

^† fraudibus, & malitijs ſsemper obviam eundam eſsſse iura proclamant, cap. unico, de rerum permutat. lib. 6. l. in fundo 38. D. de reivind. l. ſsi cui 9. §. non enim, D. de ſservitur. l. cùm hi, §. ſsed cùm lis, D. de tranſsact. l. conveniri, D. de pact. dotal. cum adductis à Velaſsco in axiom. iur. litt. M. num. 18. & in noſstris terminis à D. Valenç. d. conſs. 83. num. 151.

Quinimò & ille,

^† qui cum iactura aliena lucrum prohibitum quærit, ut in hoc caſsu contingere videtur, non ſsolùm de malitia, verùmetiam de dolo arguendus eſst, ut notavit Vlpian. in l. 1. §. an in pupillum, D. depoſsiti, & proſsequitur Decius in l. cùm fundus, §. ſservum tuum, num. 6. verſs. 2. nota, D. ſsi cert. pet. Craveta conſs. 142. num. 17. Natta conſs. 305. num. 2. & Lucas de Pena in l. quemadmodum, verſs. 11. C. de agric. & cenſs. lib. 11.

Sed his non onſstantibus, contraria ſsententia, nimirum ne potẽ patruo in quæſstione propoſsita, præferri debere, mihi ſsemper magis arriſsit, & pro

^† ea nuper in Supremo hoc Indiarum Senatu pronuntiatum fuit in ardua cauſsa Commendæ Iucatanenſsis, inter Didacum Sãctos de Magaña Pacheco patruum, & D. Frãciſscum Magañum Paciecum, eius ex primogenito fratre nepotem, & iterum inter filium ſsecundogenitum, & nepotem ex primogenito ſstrenui Ducis Melchioris de Solorzano Cõmendatarij Chiapenſsis, illiusq́ue præcipua fundamenta ea, quæ ſsequuntur, eſsſse videntur, ex quibus ſsimul contrariorum ſsolutio facilè ſsumi poterit.

Primvm,

^† quòd licèt verum ſsit, in dicta illa Regia proviſsione anni 1552. filium ſsecundogenitum, & ſsic deinceps cæceps, ſsuo ordine vocari, in caſsum, quo primogenitus ob poſsſseſsſsionem alterius Cõmendæ impeditus ſsit, & ibidem nulla de nepotibus mentio facta reperiatur, poſsteà tamen ſsupervenerunt aliæ ſschedulæ an. 1580. & 1582. præcedentium declaratotiæ, quarum meminimus ſsuprà hoc cap. n. 29. & ſseqq. Et in eis expreſssè cautum invenitur, nepotes patruis in ſsucceſssione Commẽdarum |

fol. 456

præferre debere. Vnde non poteſst eis opponi, quòd vocati non ſsint, cùm hæ ſschedulæ unam veluti diſspoſsitionem efficient, ut alias dixi ſsuprà cap. 6. num. 83. Et

^† non ſsit novũnovum, ut priores leges ad poſsteriores trahantur, hoc eſst per eas ſsuppleantur, vel explicentur, aut etiam, ubi opus fuerit, corrigantur, l. non eſst novum 26. cum l. ſseq. D. de legib. l. fin. D. de conſstit. Princip. quas ita explicant Donelus, & Oſsuald. lib. 1. cõment. cap. 13. & 15. & dixi ſsup. cap. prox. num. 36. & ſseqq.

Quæ ſsuppletio, vel declaration

^† excuſsari etiam potuit, ut innuit d. ſsched. an. 1582. graviter obiurgans Auditores Mexicanos, qui de hoc dubitarunt. NãNam

^† ex eo, quò in lege ſsucceſssionis Commendarum filius primogenitus vocatus fuit, nepotes ab eo relicti, & deinceps cæteri deſscendentes, vocati etiam cenſseri debuerunt, ut ſsic quoque filium ſsecundogenitũ excluderent, quamvis expreſssè in defectũdefectum primi vocatus reperiretur, ut contra Caſsſsaneum, & Ant. Eubeum, doctè, & late defendit Covarr. in pract. cap. 38. num. 11. ex l. cùm avus, D. de cond. & demonſst. & l. cùm acutiſssimum, C. de fideicomm. & alij, quos retuli ſsuprà cap. 16. num. 83. Et hoc eſst, quod in d. ſschedula dicitur: Porque la proviſsion del año de cinquẽta y dos no excluye nieto, antes en el nombramiento de hijo lo comprehende, conforeme à derecho tan claro, que allà no ſse debia ignorer: & tradit plura Vlric. Hunnius lib. 3. variar. reſsol. tract. 7. q. 16. pag. 775.

Secvndvm,

^† quia quamvis etiam cõcedamus, quòd in ſsecũdo contrariæ partis argumento retulimus, de regula: Si vinco vincentemte, &c. ex l. de acceſssionibus, D. de diverſs. temp. præſscrip. Et quòd incapacitas patris, filijs quoque, qui ab eo cauſsam habent, nocere ſsoleat. Hoc tamen in noſstro caſsu nepoti non obeſst. Nam illa regula, ſsi vinco vincentem te, multò magis vincam te, inter varias limitationes, quas recipit, illam patitur, ut ſolũſolum procedat, quando eſst eadem ratio in victo, & in vincendo, vel unus ab alio ius, & cauſsam habet. Etenim, ubi vel ratio, vel cauſsa diverſsa eſst, aut etiam rerum ordo variatur, tam in ſsucceſssionibus, quàm in alijs, multoties cõtingitcontingit, ut tu ab eo, qui me ſsuperaverat, vel excluſserat, ſsupereis, & excludaris, ut benè oſstẽdit, & probat Tuſschus litt. V. concluſs. 208. num. 13. & ſseqq. Covar. lib. 1. var. cap. 7. num. 3. verſs. Item adverſsus, Farinac. deciſs. Rotæ Romanæ 59. n. 22. in fine, tom. 1. part. 1. Molina de primog. lib. 3. cap. 5. num. 16. & multis relatis Mangilius in tract. de imputation. quæſs. 86. num. 13. Caſstillo lib. 3. quotid. cap. 30. per tot. & Velaſscus in axiomat. iur. litt. V. num. 138. & ſseqq.

Et quod de incapacitate ſsubijcitur, tunc quoque locum habet,

^† ubi pater indiſstinctè, & abſsolutè excluſsus reperitur, vel excluſsionis ratio, eius perſsonam ita afficit, ut lineãlineam quoque ab eodem derivatam afficiat, vel inficiat, ut procedit in inhabilitate ratione originis, vel nativitatis, ut in ſspurio, vel fœmina, & ſsimilibus, quia tale vitium lineæ, tanquam reale, influit in omnes ex illa deſscendentes. Cæterùm ubi excluſsio naſscitur ex aliquot impedumento temporali, vel accidentali, quod in perſsona filij non reperitur, tũctunc nihil ei ex proprio ſsuo iure, ac vocatione ſsuccedere volenti, patris inhabilitas, aut incapacitas obſstabit. Cùm hæc

^† ſsolùm debeat reſstringi ad eũeum, qui eam patitur, l. ſsi is qui 31. D. de inoff. teſstam. l. cancellaverat, D. de his quę teſst. delẽt. ut rectè ad plurium iurium, & adverſsantium Doctorum conciliationem, poſst Bart, in l. liberorum, col. 5. D. de verb. ſsignif. latè probãtprobant, & proſsequuntur Philipp. Corn. Omninò legẽduslegendus, conſs. 21. num. 23. vol. 1. Decius cõſs. 379. num. 7. Tiraq. de ceſsſsante cauſsa, 1. par. num. 99. & 142. Cephal. conſs. 103. per tot. lib. 1. Ant. Bagnaſscus conſs. 140. num. 28. inter conſsilia ultim. volunt. vol. 2. Ant. Gabriel lib. 4. comm. opin. tit. de fideicomm. concl. 6. n. 7. & 8. & lib. 6. tit. de verb. ſsignif. concluſs. 1. limit. 7. num. 53. Mantua de coniect. ult. volũt. lib. 8. tit. fin. num. 45. & 49. & latiùs num. 71. cum ſseqq. Simon de Prætis conſs. 31. num. 16. & conſs. 90. num. 7. lib. 1. & de interpret. ult. volunt. lib. 3. dubit. 3. ſsolut. 2. num. 25. & 26. Peregr. de fideicomm. art. 27. num. 18. Molina de primog. lib. 3. cap. 7. num. 4. & cap. 10. & lib. 1. cap. 9. num. 27. & cap. 13. n. 35. Vbi loquiter de impedimento furoris, & eius Additionator alios Authores adducit, & Menoc. lib. 5. præſsumt. 46. n. 18. Mier. de maiorat. 2. par. q. 3. num. 16. & q. 4. illat. 1. num. 13. Noalius in tract. de tranſsmiſssion. cap. 29. num. 30. & alij, quos refert, ſsequitur Robles de Salced. d. tract. de repræſsent. lib. 1. cap. 11. n. 5. & 18. Quibus addo doctrinam Greg. Lop. in l. 2. tit. 15. par. 2. verb. Si dexare hijo, ubi ait, quòd

^† quãdoquando filius primogenitus ultimo poſsſseſsſsoris maioratus, alicuius delicti ratione, incapax factus eſst ſsucceſssionis illius, huius filij benè ſsuccedere poterunt, quia eorum pater habetur pro mortuo.

Et iuxta hanc diſstinctionem intelligendi ſsunt Auctores, quos pro contraria opinione citavimus ſsup. hoc cap. n. 7. exceptis illis, qui etiam excludunt filios inhabilis, vel incapacis ob tranſsgreſssionem præcepti,

^† quorum ſsententia, ut defendi poſssit, accipienda eſst, ubi talis inhabilis ob præcedenten cõtraventionẽ, nunquam ſsucceſssit, nam tunc nec filij eius ad ſsucceſssionem admittẽturadmittentur, vel quãdoquando exclu|

fol. 457

ſsub fuit, ob contraventionem, ante quàm liberos haberet, & alter vocatus maioratũmaioratum occupavit. Etenim ſsi iam nati errant, verior, & cõmunior opinion eſst, quòd filius, vel nepos ob contraventionem patris, vel avi à maioratus ſsucceſssione non excluditur, ut conſstat ex adductis à Molina lib. 1. cap. 9. num. 58. & cap. 13. num. 36. & lib. 3. cap. 7. num. 4. Tello Fernand. in l. 17. Tauri, num. 10. Mieres de maiorat. 4. par. q. 4. illat. 8. num. 21. Coſsta de ſsucceſs. Regni, 3. par. num. 44. & 45. Pereg. de fideicomm. art. 27. num. 8. Valaſsco de iure emph. q. 41. Cald. Pereira de nominat. emph. q. 14. num. 7. Alexand. Raudenſs. reſsponſs. 2. num. 126. lib. 1. & reſsponſs. 30. ex num. 73. & 74. ubi pulchrè in propoſstio loquitur, & alios referens D. Ioann. del Caſstillo lib. 3. cõtroverſs. cap. 15. num. 56. & Robles de Salcedo dict. lib. 1. cap. 10. num. 13. & 14. & facit tex. in l. Titio uſsuſsfructus 96. ibi: Nec initium accepit, D. de cõditcondit. & demonſstrat. l. Seia 42. ibi: Quæ nondum in perſsona filiorum initium acceperat, D. de donat. cauſsa mortis.

Tertivm argumentum eſst, quòd cùm ne

*gari non poſssit in his Commendis repræſsentationem dari, ut etiam in tertio fundamento adverſsæ partis conceditur, concede itẽitem debet, ne potem in ipſsis patruo ſsuo præferendum eſsſse, cùm hic lineam poſsteriorem cõſstituat. Hoc namque eſst privilegium, quod repræſsentioni tribuitur, & hic principalis effectus, qui ex ea conſsequitur, & finis, qui ad eam introducẽdamintroducendam à iure conſsideratus videtur, ut tetigi ſsup. cap. 16. num. 87. & de iure communi probat text. in l. 1. §. emancipatus, verſs. Eveniet, D. de coniũg. cũcum emancip. Auth. de hæred. ab inteſst. venient. in princip. verſs. Sic tamen, & de iure noſstro, text. in l. 2. tit. 15. par. 2. & in l. 40. Taurit & conſsiderant Ruin. Conſs. 123. in princip. lib. 2. Paul. Pariſs, con. 65. num. 42. lib. 2. Roland. Cephal. Menoch. & plures alij relati à D. Ioann. de Caſstillo d. lib. 3. cap. 19. num. 53. & Blaſsio Robles de Salcedo d. tract. de repręſsent. lib. 1. cap. 8. num. 4. & 5.

Quæ iuris fictio, & diſspoſsitio,

^† licèt communiter loqui videatur in nepotibus, qui in locum prædefuncti partis admitti deſsiderant, & eundem modum loquendi retinuerint ſschedulæ Regiæ, quæ de noſstris Commendis tractant, de quarum explicatione nunc agimus. Nulli tamen dubium eſst, quin idem admittendum ſsit, etiam ſsi pater vivat, data inhabilitate vel incapacitate, quæ eum à patris ſsucceſssione excludat, & nepoti ab eo geniti non æquè præiudicet. Hoc enim eſst, quod dicimus,

^† primo vocato exiſstente incapace, ſstatim ſsequẽti ſsubſstituto locum fieri, ac ſsi primus vocatus non fuiſsſset, ut conſstat ex tra litis à Molina, & noviſssimo eius Additionatore lib. 1. de primog cap. 9. num. 29. Et in terminis noſstrarum Cõmendarum D. Valençuela conſs. 33. num. 10. Et

^† repræſsentationem iudem operari in caſsu incapacitates, vel mortis civilis, quod in caſsu mortis naturalis, cùm in his omnibus æquiparetur, & patre ſsublato de medio faciat filium in eius locum ſsubingredi, ut in ſsimili teſstatur Molina Theolog. tom. 3. de iuſst. & iure, tract. 2. diſsput. 624. num. 4. ſsic inquiens: Si primogenitus, isvè, qui alioquin primo ad maioratũ vocatur, incapax illius ſsit, vel incapacitate, quæ ex diſsitione inſstitutoris, vel quæ ex legis diſspoſsitione à ſsucceſssione in illo excludatur, tunc, qui ulterius vocatur, ſsive ob repræſsentationem, ſsive quòd proximior ſsit, & maior natu cæteris, ſsive quacunque alia ratione, ſsuccedit in illo, niſsi incapax ipſse ſsimiliter ſsit. Et notant DD. communiter in l. Gallus, §. & quid ſsi tantùm, D. de liber. & poſsth. Cephal. conſs. 395. num. 4. & 2. lib. 3. Mandelus Albenſs. conſs. 166. vol. 1. ubi eius Additionator plures adducit litt. A. Hondedeus cõſs. 62. lib. 1. Ioan. de Monteſsperello conſs. 1. à num. 2. volum. 1. Carrot. deciſs. 121. Maſstril. deciſs. 167. Annæus Robertus lib. 4. rerum iudic. cap. 16. Vincent. de Franchis deciſs. 689. part. 4. & plurimi alij, quos diligenter congerit, hanc eandẽ doctrinam peritiſssimè adſstruens. cap. 10. num. 12. Salcedo d. lib. 1. de repræſsent. cap. 10. num. 12. D. Ioan. del Caſstill. lib. 3. quotid. cap. 12. Hieronym. Cevallos pract. comm. q. 63. & 64. & Alexand. Trentacinq. de ſsubſstitution. 4. p.c. 6.

Quia licèt verum ſsit mortis appellationem propriè de naturali intelligi, ut diximus in argument contrariæ opinionis. Id tamẽtamen procedit,

^† ubi per viam conditionis expreſssè mors requiritur, quæ tunc in caſsu vero, & non ficto ex natura ſsua verificanda eſst, l. qui hæredi, & l. Mævius, D. de condit. & demonſstr. cum traditis à Socino d. §. & quid ſsi tantùm, num. 16. & 17. & Surd. deciſs. 207. num. 9. & deciſs. 202. Atverò ubi hoc deficit, ad civilem quoque ſsemper extenditur, ubi ex utraque idem reſsultat. effectus, ut in l. 1. qui habebat, D. de bon. poſsſs. contra tabul. l. actione. §. publicatione, D. pro ſsocio, l. 1. §. ſsed & ſsi patruus, D. de coniung. cum emancip. l. 2. §. ſsi ita demum, & §. final. D. ad Tertyl. l. etſsi ex modica, §. ſsi filius, D. de bon. libert. l. 1. C. de primicerio, lib. 12. cap. cùm ſsimus, de regular. cũcum multis alijs, quæ notant DD. in d. §. & quid ſsi tantùm, Mãtica de coniectur. ultim. volunt. lib. 8. tit. 18. num. 5. Petr. Surd. deciſs. 207. per totam, Caſstillo lib. 3. controverſs. cap. 12. num. 25. & 31. Camillus Gallinius de verb. ſsignif. lib. 3. cap. 20. num. 34. Hondedeus, & Trentacinq. ubi ſsuprà, & noviſssimè Aug. barboſsa de appell. |

fol. 458

verb. utriuſsque iur. verb. Mors 157. num. 3. & 4 & Velaſscus in axiom. iuris, litt. A. num. 483. & latiſssimè Maſstrill. omninò videndus, lib. 1. de Magiſstr. cap. 26. per totum, & noviſsſsimè D. Franc. Merlinus controverſs. forenſs. cap. 52. ex num. 17.

^† ad quamlibet aliam inhabilitatem, vel incapacitatẽ, quæ ſsucceſssionem, ſsive actũactum, de quo agitur, æquè ac mors naturalis impediat, ut docuit Bart. per text. ibi in d. §. qui habebat, inquiens: Quòd incapax non obſstat ſsequentibus in gradu, ac ſsi eſsſset mortuus. Mãtica ubi ſsup. num. 49. & 50. Molina lib. 1. cap. 9. num. 29. & 30. Mieres 1. par. q. 2. ex n. 10. & 2. par. q. 10. Ponte conſs. 21. ex num. 57. lib. 1. Gregor. Lop. in l. 2. tit. 15. par. 2. gloſsſs. 19. verb. Siendo ome para ello, Ant. Rubeus conſs. 22. in fine, ubi ait, quòd à pari procedunt non extare, vel extare, & non poſsſse ſsuccedere, latiſssimè Maſstrill. d. cap. 26. ex num. 22. ad 27. ubi loquitur in caſsu, qui valdè noſstro aſssimilatur, de conceſssione officij alicui facta, ubi per mortem poſssidentis vacaverit, D. Ioann. del Caſstillo d. lib. 3. cap. 15. num. 43. & D. Chriſstoph. de Paz in tract. de tenuta cap. 34. per totum, nbi loquitur de prohibito ſsuccedere ob incompatibilitatem alterius maioratus, & quòd in hac materia

^† paria ſsunt, mortuũ eſsſse aliquem, & ſsic non extare, ſsive extare, & non poſsſse ſsuccedere, l. pater filium, & ibi gloſsſs. D. de inoffic. teſstam. & ſsingulariter in noſstris terminis Commendarum D. Valenç. d. conſs. 83. num. 5. & ſseqq. ubi, quòd caſsus quilibet, qui incapacem efficit ſsucceſsſsorem, operatur, quòd pro naturaliter mortuo reputetur, & quòd ſsucceſssio deferatur ſsequenti in gradu, maſsculo, aut fœminæ.

Qvartvm, & ultimum eiuſsdem partis fundamentum ſsit, quòd licèt Commendæ ob ſservitia concedantur,

^† non magis favendum eſst patruo ſsecundogenito, quàm nepoti, qui primogenitum repræſsentat. In quo fortiùs eiuſsdem remunerationis cauſsæ conſsiderantur, & hoc ſsatis providit, & prævidit Princeps, ex cuius liberalitate, & volũtatevoluntate hæc omnia proficiſscuntur, & pendent, cùm in dictis ſschedulis anni 1580. & 1582. nepotis ſsucceſssionẽ, & prationem induxit, quæ ſsi iungantur, & benè inſspiciantur, expreſssè caſsum mortis, & cuiuslibet alterius impedimenti æquant, & decidunt. Neque ullam fraudem, ullumvè inconveniens in eo conſsiderarunt, quòd filius accipiat Commendam, quam pater habere non potuit. Nam in hoc iure ſsuo utitur, & nemini facit iniuriam, ut dixi ſsup. cap. præcedenti numer. 30. Et

^† non concurrunt in unam perſsonam plures Commendæ, cùm pater non poſssit gaudere uſsufructu eius, quæ filio conceditur, ut dixi ſsuprà cap. 15.

Neque

^† in patris impedimento, vel incapacitate ſsuccedat, aut iure trãſsmiſssionis ei opus ſsit ad dictãdictam ſsucceſssionẽ. Nam quamvis eũ repræſsenter, id ſsolùm eſst ad hoc, ut eius locũlocum, ſsive gradum ſsubintret, quem mediãte incapacitate, vacuum invenit, ipſse autem iure pro prio, & ex ſsua perſsona, atque ex vi ſsuæ vocationis ſsuccedit. Ea enim

^† eſst differentia inter ſsucceſssionem aſscendentium, & tranſverſaliũtranſverſalium, quòd in hac repræſsentatur perſsona, gradus, & ius eius, ex cuius capite quis ſsuccedit, in illa autem ſsolùm gradus, cùm deſscendentes iure proprio vocẽturvocentur, ut magiſstraliter docuit Bart. in l. 1. §. ſsi ſsit nepos, D. de collat. dot. & in l. 2. C. de liber. præter. ubi Bald. num. 4. Salicet. num. 3. Corneus num. 1. Alexand. num. 6. idẽ Alexand. conſs. 4. num. 13. lib. 4. Decius, Cephal. Surd. Grammat. Gama, Avend. Cancer, & alij, quos refert, & ſsequitur Robles de Salcedo d. lib. 1. cap. 11. num. 5. & per totum, præcipuè n. 17. & 18. Vbi rectè cõcluditconcludit,

^† quòd quoties pater ob aliquam incapacitarem ſsupervenientem impeditus reperitur, licèt eo tempore, ſsi ſsupervixiſsſset, repellendus eſsſset, nihilominus eius filius gradum tantùm repræſsentans, ex propria perſsona eſsſset admittẽdusadmittendus, excluſsis patruis. Et idẽidem in ſsimili docuit Bald. in l. pactum dotale, C. de collation. q. 18. dicens,

^† quòd ſsi filia in contractu dotali fecit pactum de non ſsuccedendo, & firmavit iuramento, licèt ipſsa excludatur, non excluduntur nepotes ex ea, & ſsubdit rationem: Neque eis obſstat, quòd intrant in locũlocum matris, quia ſsuccedunt per locum à remotione, ſseu privatione matris, undè non oſsſsumunt ſsibi materiam iã extinctam, ſsed ſsibi aſsſsumunt locum, quem inveniunt vacantem: quæ verba, ut ſsingularia, valdè commendat, & notanda eſsſse dicit Philip. Corneus conſs. 116. num. 13. vol. 2. & tradit alia D. Larrea d. diſscept. Granat. pag. 439. num. 34.

Sed nunc opportnè inquirendum reſstat, ſsuppoſsito, quòd nepotem patruo in prædicto caſsu præferimus; qurd dicẽdũ ſsit,

^† ubi hic nepos habet ius ſuccedẽdiſuccedendi in Cõmẽda pinguiori, quàm pater eius in prima vita fortè poſssideat. DurũDurum enimvidetur, quòd hoc caſsu patruũ excludat ab alia, quæ avi morte vacavit, & quòd poſsteà, moriente patre, velit hanc relinquere, & paternam optare, cùm ad illam, quã relinquit, iam tunc patruus nullum ius habere poſssit, utpotè in qua ſsucceſssionis permiſssio finita reperiatur.

Et quidem ubi hoc contigerit, multum dubitarem talem nepotẽ, ſsi primogenitus ſsit, ad avi Commendam admittere, nam cùm ſsit vocatus, & immediatus ſsucceſsſsor ad pinguiorẽ, |

fol. 459

quam pater poſssidet, & cuius ratione ipſse pater ab altera ob incompatibilitatem excluſsus fuit,

^† hoc ius primogenituræ in eius perſsona cauſsatum, & radicatum, adeò cõſiderabileconſiderabile eſst, ut illum poſssimus, & debeamus iudicare, ac ſsi iam actua lis poſsſseſsſsor eſsſset Commendæ paternæ, & ſsufficit ad impediendum ingreſstum, & ſsucceſssionem avitæ, ob vitandam eandem incompatibilitatem, quæ eius patrem excluſsit, ut colligi poteſst ex l. 40. Tauri, in final. verbis, & ex multis, quæ in ſsimilibus caſsibus congerit Carol. Ruin. conſs. 19. num. 3. & 4. lib. 1. Tiraquel. de primog. q. 21. num. 7. q. 33. num. 1. & ſseqq. & q. 40. num. 66. & 93. & de legib. connub. gloſsſs. 2. num. 93. & ſseqq.

^† ubi plura congerit de effectibus, quos operatur ſspes, de quo etiam latè agit Mieres de maiorat. 2. par. in initio à num. 475. & D. Valençuela conſs. 69. num. 17. & 55. & ſseqq. & conſs. 70. num. 36. & 37. Et multum in noſstris terminis Matienz. in l. 7. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſs. 5. num. 6. Vbi probat,

^† quòd ſspes ſsuccedendi in maioratu, quã habet primogenitus, eſst invariabilis, immutabilisq́ue, & conſsiderabilis etiam in vita poſsſseſsſsoris. De quo etiam agit, plura adducens, Molina de primog. lib. 2. cap. 6. num. 37. Burgos de Paz conſs. 9. n. 30. & in proœm. leg. Tauri, num. 332. & ſseq. Ripa reſsponſs. 131. num. 14. Mantica de coniect. ultim. volunt. lib. 8. tit. 10. num. 8. Ant. Gama, & eius Additio. deciſs. Luſsit. 305. n. 12. & noviſssimè D. Ioann. Bapt. de Larrea in diſscept. Granatenſs. pag. 497. num. 10. & pag. 501. & 509. Et hoc eſst adeò verum, ut

^† filius, qui hoc ius primogenituræ conſsecutus fuerit, ei renuntiare non poſssit, niſsi multis requiſsitis intervenientibus, quæ refert Mieres ubi ſsuprà, q. 18. ex num. 31. & Hubert. Giphanius in tract. de renunt. cap. 1. & 2.

Ideò autem dixi, ſsi primogenitus ſsit. Nam ubi

^† alter nepos ultra primogenitum reperitur, is, cùm nullo modo inveniatur impeditus, ad avi Commendam admitti poterit, & patruum æquè, ac primogenitus excludet, ut in d. l. 1. §. qui habebat, D. de bon. poſsſs. cõtracontra tabul. & ita accidit in dicta cauſsa Magañarum, cuius memini ſsup. num. 28. & quotidie in Regio Senatu pronuntiatur, ubi quis excluditur ab uno maioratu ob incompatibilitatem alterius. Nam ſsucceſssio illius non datur primogenito excluſsi, etiam durante vitâ patris, quamvis tunc nullum maioratum poſssideat, ſsed ſsecundogenito, qui neque actu, neque ſspe proximâ impeditus reperitur, prout his diebus cõtroverſsum, & definitum vidimus in gravi cauſsa maioratus de los Savedras de Caceres, in qua iuxta hanc noſstram opinionem loculentã allegationem ſscripſsit, & mihi communicavit nobilis, & egregius advocatus D. Franciſsus de Meſsſsa Maldonado, ubi plures alios allegat, cui addo Bart. doctrinam in l. huiuſsmodi, §. ſsi Titio, D. de leg. 1. Vbi docet, quòd

^† ſsemper portio excluſsi debetur ei, qui eius loco includitur, quem ſsequitur Roman. in l. 1. col. antepenult. C. quando non petent. partes, Hieron. Gabr. conſs. 15. num. 6. & conſs. 11. num. 31. lib. 1. per text. in l. actionem, C. de pact. Paul. de Caſsro in l. 1. §. inde Neratius, D. ad Trebell. & D. Valençuela, qui loquitur in eiſsdem terminis noſstrarum Commendarum, conſs. 83. n. 62. part. 1.

CAPVT XX. De eadem lege successionis Commendarum, quatenus uxores in defectum filiorum, aut filiarum admittit, & an sponsae de futuro, aut etiam de praesenti, ante consummationem matrimonij, & mutuam cohabitationem hoc iure uti possint?

CAPVT XX. De eadem lege ſsucceßionis Commendarum, quatenus uxores in defectum filiorum, aut filiarum admittit, & an ſsponſsæ de futuro, aut etiam de præſsenti, ante conſsummationem matrimonij, & mutuam cohabitationem hoc iure uti poßint?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimi.

1 FEudum rectum fœminas non admittit.
2 Commendæ Indiarum fœminas adſsucceſssionem admittunt.
3 Feudorum ſsucceſssio non defertur maritis, neque uxoribus.
4 Feudum etiam ſsimpliciter conceſsſsum pro ſse, & liberis, intelligitur tantùm de maſsculis.
5 Vxor pauper non ſsuccedit marito in feudis, etiam ratione quartæ partis.
6 Vaſsſsallo non licet uxori poſst mortem ſsuam uſsumfructum, vel alimenta ex feudo relinquere.
7 Succeſssio Commendarum, qua ratione fœminis delata fuerit?
8 Filiæ, quæ ad Commendarum ſsucceſssionem admittuntur, intra annum nubere debẽtdebent, & de ſschedulis, quæ id cavent.
9 Viduis ſsuccedentibus in Commendis maritorum, non iniungitur conditio, iterum nubendi, & quare? Nuptiæ ſsecundæ tolerandæ ſsunt, non imperandæ, ibidem.
10 Vxoribus data fuit ſsucceſssio in Commendis maritorum, ut faciliùs ad matrimonia contrahenda invitarentur.
11 Viduæ, quæ in Commendis maritorum defunctorum ſsuccedunt, faciliùs alios inveniunt.
12 Legis ſsucceſssionis CommendarũCommendarum an. 1536. verba referuntur, & expenduntur.
13 Fœminis in Commendis ſsuccedentibus, cur in maritorum capite titulus earum expediri ſsoleret?
14 Commendarum onera, & ſservitia meliùs per viros, quàm per fœminas, expenduntur.
15 Maioratus habentes annexam dignitatẽ, vel iuriſsdictionem per maritos adminiſstrari ſsolent, & quare?
16 Vxorum admißio ad Commendas marito|
fol. 460
rum fraudibus fictorum matrimoniorum viam aperuit.
17 Vxores, ut admittantur ad Commendas maritorum, debent ſsex menſsibus poſst matrimonium cum illis maritalem vitãvitam egiſsſse. Schedulæ an. 1575. & 1603. quæ formãformam matrimonij præfigũtpræfigunt, ut uxores ſsuccedere poſsſsint in Commendis maritorum, referũturreferuntur, & expenduntur, ibidem.
18 Malitijs occurrendum eſst.
19 Matrimonium etiam in articulo mortis, & à decrepitis contractum validum eſst, licèt olim ſsexagenarijs interdiceretur.
20 Matrimonijs fraudalentis nunquam favendum eſst. L. filiæ meæ, D. ſsolut. matrim. expenditur, & illustratur, ibidem.
21 Actus per quem alter excluditur, ubi fit in articulo mortis, præſsumitur fraudalentus.
22 Profeßio facta in articulo mortis à gravato fideicommiſsſso ſsub conditione, ſsi ſsine liberis, præſsumitur fieri in fraudem vocati.
23 Renuntiatio in articulo mortis præſsumitur facta in fraudem expectantis.
24 Matrimonium ſsubſsequens, licèt in mortis articulo contractum, filios anteà natos legitimos reddat, debet intelligi ceßãtge fraude, & præiudicio aliorum.
25 Matrimonium contractum in mortis articulo, quando poſsſsit aliquid operari in præiudicium aliorum, remiſsſsive. L. Titio cùm morietur, D. de uſsufr. illustratur, ibidem.
26 Matrimonium licèt momentaneum, fraude ceſsſsante, ſsufficit ad hoc, ut mariti lucro dos cedat.
27 Sponſsæ de futuro non ſsuccedunt in Commendis ex diſspoſsitione legum Indicarum.
28 Sponſsæ de futuro in multis gaudere ſsolent iuribus, & privilegijs uxorum.
29 Factum iam cenſsetur, quod de proximo faciendum eſst.
30 Sponſsalia de futuro, & matrimonium regulariter non ſsunt iudem, nec operantur eoſsdem iuris effectus. L. in eo iure, §. hoc caput, D. de ritu nupt. & aliæ ſsimiles, quæ ſsponſsalia à matrimonijs diſstinguunt, explicantur, ibidem.
31 Statutum diſsponens, quòd maritus ſsuccedat uxori, non habet locum in ſsponſso, & ſsponſsa.
32 Matrimonium ante legitimam ætatem cõtractumcontractum, invalidum eſst. Lex hæc conditio 10. de condit. & demonst. & l. penult. D. quando dies legat. cedat, expenduntur, & illuſstrantur, ibidem.
33 Conditio nuptiarum non impletur ex nuptijs invalidis.
34 Vir ducens uxorem ante nubiles annos, nõ lucratur partem dotis alioqui maritis ex lege, vel ſstatuto conceſsſsam. L. penult. §. fin. D. quod falſso tutore, expenditur, & illuſstratur, ibidem.
35 Sponſsa de præſsenti, marito ante copulam defuncto, an in eius Commenda ſsuccedat? & num ſseqq.
36 Lis de facto pẽdens in cauſsa Excel. Dom. Ducis del Infantado, refertur.
37 Mulieris nomen abſsolutè ſsumtum, omnem ſsexum fœmineum comprehendit, ſsed propriè ad virum paſsſsas refertur.
38 Vxores Hiſspano ſsermone vocantur Mugeres, & etiam Latino, ex Tertulliano, & alijs.
39 Vxor iuſsta dicitur, quæ ſsolemniter ducta eſst, non quæ ſsimplici ſsponſsione pacta.
40 Vxor ante copulam non dicitur verè eſsſse in uſsu viri, atq;atque adeò, nec uxor, ex Saliceto.
41 Vxor dicitur ab ungendo, quaſsi unxor, & quare?
42 Matrimonium verum, & legitimum contrahitur per ſsola ſsponſsalia de præſsenti.
43 Matrimonium initiatur per ſsponſsalia, ſsed non dicitur plenum, nec perfectum ante copulam. Cap. ex publico, de converſs. coniug. cap. deſsponſsatã, & cap. cùm initiatur 22. q. 2. & alia iura ſsimilia, explicantur, ibidem.
44 Lex ſsucceſssionis Commendarum, & aliæ ſschdulæ, quæ uxores ad eas vocant, de copulatis intelligi debent.
45 Verba statutorum ſsemper debent accipi in pleniori, & potiori ſsignificatu.
46 Communis uſsus verborũverborum ſsemper debet attendi, etiam in ſstatutis, & correctorijs.
47 Vir licèt comprimere poſssit uxorem invitam, nõnon tamen ſsponſsam, etiam de præſsenti, necdum in domum ſsuam traductam.
48 Vxores nondum cognitæ, nõnon ſsolùm verbis, ſsed mente, & ratione legis à ſsucceſssione Cõmendarum excludi videntur.
49 Matrimonium copulatum lex quæ deſsiderat, non procedit in perfecto, ex ſsolo conſsenſsu.
50 Vxores ubi lex vocat ad ſsucceſssionem maritorum in defectum filiorum, de illis accipienda est, quæ filios habere potuerunt, & onera matrimonij paſsſsæ ſsunt.
51 Ceſsſsante ratione legis, ceſsſsare etiam debet eius diſspoſsitio.
52 Legis præſuppoſitũpræſuppoſitum, ubi deficit, ipſsa quoque lex deficere iudicatur.
53 Lucra conſstante matrimonio quæſsita, non cõmunicãtur inter ſsponſsos de præſsenti, ante traductionem ſsponſsæ ad domum mariti, & quando ſsecùs?
fol. 461
54 Matrimonium eſsſse contractum in aliquibus caſsibus non ſsufficit, niſsi benedictiones nuptiales etiam præceſsſserint, & uxoris in domum viri traductio. L. 52 Tauri, quæ eſst l. 4. tit. 2. lib. 5. Recop. exornatur, ibidem.
55 Sponſsæ etiam de præſsenti, ante matrimonij conſsummationem, vel oſsculum, nihil ex arrhis lucrantur.
56 Leges, quæ concedunt uxoribus lucrum arrharum, vel bonorum conſstante matrimonio quæſsitorum, ſsunt favorabiles.
57 Lex, quæ invitat coniugem ſsuperstitem ad morientis hæreditatem inducit votum captandæ mortis, & eſst odioſsa.
58 Leges odioſsæ reſstringendæ ſsunt, non ampliandæ.
59 Statuta, quæ aliquid præbẽtpræbent marito de bonis uxoris, vel ècontrario, debent intelligi poſst conſsummationem matrimonij.
60 Sponſsalia de præſsenti, inter valentes contrahere, verum matrimonium faciunt.
61 Nuptias non concubitus, ſsed conſsenſsus facit.
62 L. cui fuerit 15. D. de condit. & demonſstr. expenditur, & illustratur, ibidem.
63 Vxor ſsæpè ea etiam dicitur, quæ necdum est copulata, nec indomum viri traducta, & numeris ſseqq.
64 Schedulæ Indiarum, quæ requirunt ad ſsucceſssionem Commendarum, quòd coniuges, vivan, i eſstèn caſsados ſseis meſses, etiam in ſsponſsis de præſsenti, & ante copulam verificantur.
65 Innuptæ virgines dicebantur, nuptæ mulieres, & quo ſsenſsu Beata virgo à D. Auguſstino innupta vocetur.
66 Benedictiones nuptiales, vulgò, Velaciones, constituunt quandam veluti perfectionem matrimonij, & alia de earum ritu.
67 Benedictionibus nuptialibus acceptis, ſspõſsæ etiam ante copulam omnia iura uxorum adipiſscuntur.
68 Donatio, ut inter virum, & uxorem, ita inter ſsponſsos de præſsenti prohibita est.
69 Sponſsa de præſsenti, ſsponſso ingrediente Religionem, lucratur omnia, quæ uxor copulata. L. Deo nobis, C. de Epiſscop. & Clericis, explicatur, ibidem.
70 Melioratio ſsicut efficitur irrevocabilis per matrimoniũ, ita per ſsponſsalia de præſsenti.
71 Verba legis, vel statuti, in quo verificantur, diſspoſsitio quoque verificatur.
72 Lex quæ loquitur de matrimonio copulato, procedit etiam in ſsponſsalijs de præſsenti.
73 Principaliter quod in lege diſsponitur, aut prætenditur, attendendum eſst.
74 Lex quæ dirigitur ad remunerationem benemerito rum, favorabiliter accipienda, & explicanda est.
75 Vxorum appellatione in favorabilibus, & in indifferẽtibus veniunt ſsponſsæ de præſsenti, etiam ante copulam, & aliquando etiam ſsponſsæ de futuro.
76 Lex ſsucceſsſsionis Commendarum, dum matrimoniũmatrimonium per ſsex menſses requirit, fraudibus tantùm obviam ire voluit.
77 Diſsponens quilibet in dubio præſsumitur ſse velle conformare cum diſspoſsitionibus iuris communis.
78 Verba proœmialia diſspoſsitionis, præbent eius intellectum.
79 Dotis lucrum uxoribus, vel maritis dari ſsolitum, ad ſsponſsos quo que pertinere, multi Auctores tradunt, qui latè referuntur.
80 L. nihil intereſst 15. D. rerum amotarum ponderatur, & illuſstratur.

QVamvis

^† feudũfeudum rectũrectum, & proprium ſsui naturâ ſsœminas non admittat, cap. 1. §. fin. de ſsucceſs. feud. l. 6. tit. 26. part. 4. cũcum alijs, quæ latè adduxi ſsuprà cap. 6. n. 38. & ſseqq. & cap. 16. ex num. 90. Noſstri tamen Pijſssimi Reges hac in parte, ut ibidem retulimus, Commendas à feudis differre volucrunt, &

^† ita non ſsolùm filias, & neptes in defectum filiorum, & nepotum ad earum ſsucceſssi onem vocarunt, verùm & uxores quoque, ubi liberi utriuſsque ſsexus non extarent, ut patet ex Regijs proviſsionibus, & ſschedulis ſsuper hoc diverſsis temporibus promulgatis, quæ extant 2. tom. impreſsſs. ex pag. 200. cum ſseqq. quarum ſspecialem mentionem feci d. cap. 16. num. 2. & ſseqq.

In quo etiam

^† feudorum orbitam exceſssiſsſse videntur, quæ neque uxorẽ marito, nec maritum uxori ſsuccedere permittunt, ut probat text. gloſsſs. Præpoſsitus, Iſsernia, Albarotus, Afflict. & cæteri communiter Scribentes in cap. 1. an marit. ſsucced. uxori, Alexand. in l. 1. num. |

fol. 462

12. C. unde vir, & uxor, Vulteius in tract. de feud. part. cap. 9. par. 405. Scheneidvinus in commentar. d. titul. Inſst. de ſsucceſsſs. ab inteſst. Rub. de ſsucceſs. inter vir. & uxor. Hartman. Piſstor. miſscel. quæſst. 1. part. q. 4. Menoch. conſs. 1155. num. 47. Pet. Heigius q. 26. & 27. par. 1. & latiùs cæteris Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 7. concluſs. 60. num. 6. ubi innumeros alios idem tenẽtestenentes adducit in additionibus litt. D. & Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 23. n. 15. & ſseqq. Vbi hinc infert,

^† feudũfeudum alicui ſsimpliciter pro ſse, & liberis, conceſsſsum, intelligi ſsolùm de maſsculis, quia fœminæ ſsuccedere nõ poſsſsunt, & noviſssimè Berlichius in tract. de iure novercarum, num. 813. ubi poſst alios, quos refert, hoc de natura feudorũfeudorum eſsſse inquit, quòd nec uxores maritis, nec mariti uxoribus ſsuccedant, quoniam inter ſse nullâ agnatione, ſseu cognatione, neque affinitate ſsunt devincti.

Quod adeò verum eſst,

^† ut nec uxor pauper ſsuccedat in feudo reſspectu quartæ, quæ eo in caſsu cõcediconcedi ſsolet ex beneficio Auth. prætereà, C. unde vir, & uxor, ut notat ibid. Alex. num. fin. Decius in l. 1. num. 12. C. eod. tit. Bald. per text. ibi, in cap. 1. §. fin. de inveſst. de re aliena facta. Et plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Tiraq. de retract. lignag. §. 11. gloſsſs. 3. & Roſsenthal. d. concluſs. 60. num. 8. & lit. F. qui etiam cap. 9. quæſst. 15. num. 6. concludit,

^† non licere vaſsſsallo, uxori poſst mortem ſsuam uſumfructũuſumfructum, vel alimenta ex feudo relinquere.

Fuit autem huius extenſsionis, vel diſspenſsationis ratio ea, quãquam ſsup. cap. 16. tetigimus, nẽpè,

^† ut hoc modo homines ad incolendas has Indiarum provincias allicerẽturallicerentur, & matrimonia ibidem libentiùs celebrarent, ſscientes ſsibi uxores in defectũdefectum filiorum ſsucceſsſsuras, & hoc pacto legitimis liberis Rempublicam fœcundarent, ut conſstat ex eiſsdem proviſsionibus, & ſschedulis Regijs ſsuprà citatis, quæ

^† ubi filias ad ſsucceſssionem admittunt, expreſssè eis hanc conditionem adijciunt, ut intra annum à die ſsucceſssionis computandu, ſsi iam tunc eſsſsent viri potentes, matrimonium cõtraherecontrahere teneãturteneantur. Quæ conditio licèt praxi non ita præcisè, ut iacet, obſservari ſsoleat, ſsatis intentionẽ Legislatoris hac in parte demonſstrat. Vt & alia proviſsio D. Imp. Caroli V. ann. 1536. quæ habetur in 2. tom. impreſsſs. pag. 248. & ſseq. & iubet: Que porque muchos pretendian Encomiendas para desfrutarlas, ivenirſse à Eſspaña, i no cõcon animo de permanecer en la tierra, ni poblarla, i ennoblecerla; ſse les mande, que edifiquen caſsas de piedra en el lugar, parte, i forma que el Virrei, ò Governador les ſseñalare, &c.

Et licèt

^† in viduis, quæ maritis ſsuccedunt, eam non adiecerint, quia ſsecundæ nuptiæ tolerandæ ſsunt, & non imperandæ, Auth. cui relictum, C. de indict. viduit. cum latè adductis a Thom. Sanchez in tract. de matrim. lib. 7. diſsp. 87. benè tamen inſinuãtinſinuant,

^† primi matrimonij favorem hanc indulgentiam extorſsiſsſse, ut præclarè obſservat Ant. de Leon in tract. de confirmat. Regijs, 1. part. cap. 5. num. 7. fol. 24. in illis verbis: Eſsta fue la primera deciſsion que admitiò las mugeres à la ſsuceßion de los maridos, i della ſse colige claramente, que la razõ final eſstuvo en el favor de la poblacion de la tierra, facilitando con esto los caſsamientos de mugeres principales, i pobres que iban de Eſspaña à caſsarſse à las Indias.

Eoq́ue ſsimul factũfactum eſst,

^† ut eiuſsmodi viduæ, ſsi in ætate ſsecundas nuptias appetendi, relinquerentur, faciliùs, & commodiùs viros nobiles, & ſstrenuos milites invenirent, quibus nubere poſsſsent, tales Commendas eiſsdem, veluti dotis nomine, aſssignãdo, dummodò ipſsi aliam Commendam non haberent, vel quam habebant, reliquerent, ſsi uxoris Commendam cõſequiconſequi mallẽtmallent, de quo aliqua dixi ſsuprà cap. 16. num. 93. Et

^† ſsunt aperta, & notanda verba primitivæ legis ſsucceſssionis ann. 1563. ad quã reliquæ ſschedulæ ſse referunt, quæ ita habent: Y ſsi el tal caſsado no tuviere hijo legitimo, i de legitimo matrimonio nacido, encomendareis los dichos Indios à ſsu muger viuda: i ſsi esta ſse caſsare, i ſsu ſsegundo marido tuviere otros Indios, darleheis uno delos dichos repartimiẽtosrepartimientos, qual quiſsiere, i ſsi no los tuviere, encomendarleheis los dichos Indios, que anſsi la muger viuda tuviere; la qual Encomienda de los dichos Indios, mandamos que tenga por el tiempo que nueſstra merced, i voluntad fuere, ſsegun, i como aora los tienen, i haſsta tanto que Nos mandemos dar la orden que convenga para el bien de la tierra, i conſservacion de los naturals della, i ſsuſstentacion de los Eſspañoles pobladores de eſsſsa tierra.

Ideò autem

^† filiæ in Commendis ſsuccedẽtes maritari iubentur, & ubi viduæ nubunt, in mariti perſsona titulus expeditur, ut quoad fieri poſssit, Commẽdę ad feudorum naturam, & imitationem reducantur; quorum

^† onera, & ſservitia, utpote in plurimũplurimum, militaria, & adminiſstrationem, & iuriſsdictionem habẽtiahabentia, meliùs per viros, quàm per mulieres expediuntur, ut benè obſservat Fulgoſs. conſs. 4. Socin. Iun. conſs. 76. num. 137. vol. 1. & de Regno, Ducatu, Marchionatu, alijſsq́ue maioratibus agens, quæ

^† habent iuriſsdictionem, quòd eorum adminiſstratio ad maritum pertinear, & ſsic poſssit appellari Rex, Dux, vel Marchio, licèt ius ſstatus in perſsona uxoris reſsideat, eiq́ue præſstari debeat iuramentum fidelitatis, ut per text. in l. 4. tit. 18. par. 3. obſservat Greg. Lop. |

fol. 463

ibidem Molina lib. 1. de primog. c. 13. n. 13. 14. & 15. Mieres eod. tract. 2. par. q. 6. num. 12. & 3. par. q. 11. num. 40. Vincent. Fauſsar. in tract. de ſsubſstit. q. 385. n. 7. & 8. & noviſssimè Perez de Lara in compendio vitæ hominis, cap. 30. num. 59. & 60.

Sed quoniam

^† ſsub occaſsione huius ſsucceſssionis uxorum plures lites excitatæ fuerunt, & plurima matrimonia à ſsenibus, & decrepitis, & ſsæpè in articulo mortis celebrabantur, contrahendo (ut dicunt) propter formam, ut ita mulieres eorum Commendis potirentur, & ſsine animo, & poteſstate eas carnaliter cognoſscendi, vel vum eiſsdem habitandi, in gravem prædictarum legum fraudem, & ludibrium, & fruftrando effectum, qui in illis prætendebatur, edita fuit Regia quædam ſschedula ad Peruanum Proregem Dom. D. Franciſscum à Toleto directa, data Matriti 27. Februar. ann. 1575. quæ extat d. 2. tom. pag. 208. quæ prædictam fraudem recenſsens, & ei obviam ire deſsiderans,

^† non aliter ſsucceſssionem concedit, quàm ſsi uxor cum marito per integros ſsex menſses nupta vixerit, & ſsteterit. Verba ſsunt hæc: Que de aqui adelante, en caſso que conforme à lo por Nos proveido, la muger aya de ſsuceder en los Indios de ſsu marido, no pueda ſsuceder en ellos, ſsi realmẽterealmente no eſstuveire, i viviere caſsada ſseis meſses con èl.

Et quoniam in nova Hiſspania, & alijs provincijs ubi ad tres, vel quatuor vitas ſsucceſssio protrahitur, & receptum eſst, ut mariti uxori bus in filiorum defectum fuccedant, aliquæ vetulæ ob eandem rationem ad contrahendum matrimonium à viris alliciebantur, ſsupervenit altera ſsschedula 8. Iunij ann. 1603. quæ ſsub eadem præfatione determinat: Que los que conforme a la lei de la ſsucceſsſsion huvieren de ſsuccder à ſsus mugeres en ſsegunda, ò tercera vida, i las mugeres que huvieren de ſsuceder a ſsus maridos, ayan de vivir, i eſstar caſsados in facie Eccleſsiæ ſsies meſses, i que de otra manera no ſsucedan, i eſsto ſse guarde i cũpla en todas las Indias Occidentales.

Quæ ſsanè ſschedulæ iuſstiſss imæ fuerunt, cùm per eas fraudibus, & malitijs occurratur, quod ſsemper

^† maximè curandũcurandum eſst, ut dixi ſsup. cap. præcedenti num. 26. Nam licèt negari non Poſssit,

^† matrimonium etiãetiam in articulo mortis contractum validum eſsſse, neque id prædictæ ſschedulæ negent, ut latè per Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Suſscesperit, num. 73. C. de revocand. donat. Molina de primog. lib. 2. cap. 5. num. 25. Thom. Sanch. de matrim. lib. 7. diſsp. 105. à num. 4. Ioann. Gutier. in eod. tract. cap. 118. num. 2. lib. 2. pract. q. 105. num. 9. D. Valenç, conſs. 66. num. 3. & plures alij apud Fajard. in tract. de legitim. per ſsubſseq. matrim. num. 215. qui omnes idem ſsentiunt de eo, qui in decrepita ætate matrimonium contrahũtcontrahunt, ut. in l. ſsancimus 27. C. de nuptijs, quidquid aliàs iure civili antiquo diſpoſitũdiſpoſitum eſsſset, ut per Coſstanum de ſsponſsal. pag. 77. Briſsſson. de iure connub. pag. 31. Lipſsium in notis ad Tacitum lib. 3. pag. mihi 139. & latiſssimè Tiraq. in l. connub. num. 12. & noviſssimus Burchardus Berlichius in tract. de iure nover car. 1. parte, art. 3. ſsect. 2. ex num. 219. & fect. 3. per totam, ubi, quòd etiam moribundo licet novercam ducere, Torreblanca de iure ſspirit. lib. 2. cap. 15. ſsect. 4. num. 16.

Dubitari tamen non poteſst, nunquam

^† matrimonijs fraudulentis eſsſse favendũfavendum, l. ſsi quis. C. de adulterijs, melior text. in l. filiæ meæ, D. ſsolut. matrim. ex cuius ſspecie, multum in noſstra, notant DD. quòd

^† ubi actus per quem alter excluditur, in mortis articulo celebratur, præſsumitur in fraudem geſstus, & ad illius excluſsionem, eiuſsq́ue argumento dicit notabiliter Baldus in cap. in præſsentia, de probation. quòd

^† ſsi gravatus fideicommiſsſso, ſsi ſsine liberis deceſsſserit, in articulo mortis profiteatur, expirat fideicommiſsſsum, quia præſsumitur profeſssion facta in fraudem vocati, & idem tenet Anchar. in cap. in ſsicut nobis, de regular. & Moderni in eodem cap. in præſsentia.

Et facit etiam text. in cap. 2. de renuntiat. ubi

^† renuntiato in articulo mortis, præſsumitur facta in fraudem expectantis, & deciſsio Angel. in l. ſsed eſst quæſitũquæſitum, D. de lib. & poſsth. ubi concludit,

^† quòd quamvis ex matrimonio contracto in articulo mortis, filij legitimantur, hoc tamen fallir, niſsi fiat in fraudem creditorum, vel in everſsionem fideicommifsi relicti ſsub conditione, Sigravatus deceſsſsereit ſsine ſsilijs legitimis & naturalibus. Et ſsic præſsupponit, quòd hoc caſsu in dubio præſsumitur fraus, prout & expreſssiùs oſsendit idem Angeleus in l. nuper, C. de natur. liber. num. 3. docens, quòd licèt in mortis articulo matrimomum validè contrahi poſssit, legitimatio tamen nihil operabitur, ſsi per eam fortè fraudentur filij prioris matrimonij, & quòd tunc operatur matrimonium fraudulentum legitimationis effectum, quando de nullius agitur præindicio.

De quo articulo

^† & an, & quãdoquando tale matrimonium in præiudicium alterius aliquid operetur, & de interpretatione text. in l. Titio cùm morietur, D. de uſsufructu, & aliorum iurium, plura ultra antiquiores alios tradit Sarmiento in d. l. fed eſst quæſsitum, & l. ſsi quis poſsthumos, D. de liber. & poſsthum. Menoch. lib. 4. præſsumt. 81. num. 28. & lib. 5. præſsumt. 5. per totam, & conſs. 580. ex num. 1. lib. 6. & |

fol. 464

latiſssimè Faſsarius in tract. de ſsubſst. q. 409. n. 73. & ſseqq. Mantica de coniect. ult. volunt. lib. 11. tit. 13. num. 5. Sanchez de matrim. lib. 7. diſsput. 105. n. 10. & ſseqq. Baſsil. Pontius eod. tract. lib. 11. cap. 11. num. 11. Mieres de maiorat. 2. part. q. 1. num. 13. Perez de Lara in compend. vitæ hom. cap. 32. ex num. 7. & Ioã Bapt. Lupus de illegitim. & natural. commẽt. 4. §. 1. num. 19. & 20.

Et quòd aliàs, fraude

^† ceſsſsante, mariti lucro dos cedat, licèt momentaneè conſstet matrimonium, poſst multos à ſse citatos tente Anton. Gabriel. lib. 4. cõm. tit. de fideicomm. cõcluſs. 8. num. 5. Menoch. de recuper. remed. 13. num. 91. Hondedeus conſs. 15. num. 42. & 43. lib. 1. Moller. lib. 3. ſsemeſstr. cap. 23. & Anton. Gama deciſs. Luſsit. 142. num. 1. ubi etiam ita à Senatu Regio iudicatum eſsſse teſstatur.

Quibus ſschedulis mediantibus, ſsublata eſst dubitatio, quæ ante eas ſsæpè in Supremo IndiarũIndiarum Senatu agitata fuit, & præcipuè in caufis Didaci de Tapia, & D. Bernardini de Meneſses;

^† utrùm ſscilicet, ſsponſsæ de futuro, vel illæ, quæ ante nubiles annos, etiam per verba de præſsenti, matrimonia contraxerunt, in maritorum Commendis ſsuccedere poſsſsent? Nam cùm toties uxorum, & maritorum nomen repetant, & eos in facie Ecclefiæ per ſsex menſses actuali matrimonio copulatos eſsſse requirant, ſsatis conſstat ſsponſsam de futuro earum mente, & verbis excludi. Quæ

^† licèt quoad aliquos iuris articulos aliquaudò uxorum appellatione comprehendi, & venire ſsoleat, quemadmodum & ſsponſsus mariti, l. ſsuſsponſsa, D. de iur. dot. l. lex Iulia, D. de fund. dotal. cũcum multis alijs, quæ congerit Tiraquel. poſst leges cõnub. gloſsſs. 2. num. 1. ſsubdens rationem numeris ſsequentibus,

^† quia quod de proximo futurũ eſst. id utique pro iam facto habetur, latiſssimè & elegãtiſssimè hoc Brocardicum iuris exornans, de quo etiam ultra eum pluribus agit Cardinalis Tuſschus litt. A. concluſs. 83. & Alvarez Velaſscus in axiomat. iur. litt. A.n. 57. & de priveleg. pauper. part. 1. q. 4. §. 2. à n. 121.

Regulariter tamen certiùs, & receptiùs eſst aliud

^† eſsſse ſsponſsalia, aliud matrimonium, & cõſstitutiones loquẽtes in matrimonio, nõnon habere locum in ſsponſsalibus de futuro, nec privilegia conceſsſsa per legum, vel ſstatutum mulieribus uxotatis, l. in eo iure, §. hoc caput, D. de ritu nuptiarum, l. ſsi quis tutor, §. quamvis, D. eod. l. 1. §. & primum, D. pro dote, l. 1. cum ſseqq. de ſsponſsal. l. quod Servius, D. de cõdict. ob cauſsam, l. ſsancimus, C. de nuptijs, l. 2. §. ſsi ſsponſsa, ibi: Licèt nullum matrimonium cõtractum eſst, D. de priv. credit. cap. tertio loco, de præſsumt. cum multis alijs, quæ poſst Salicet. Bald. Signorol. & alios tradit Tirafq. d. gloſsſs. 2. n. 18. & ſseqq. Vbi in terminis probat, quòd ſstatutum

^† diſsponens, quòd maritus ſsuccedat uxori, non habet locum in ſsponſso, & ſsponſsa. Quod etiam probat, & proſsequitur Thomas Sanchez de matrim. lib. 1. diſsputat. 1. num. 5. Marius Giruba ad conſsuet. Menſsſsanenſs. cap. 1. gloſsſs. 1. ex n. 8. & 45. & alij, quos infrà n. 59. citabimus.

Et idem longè magis procedet in ea, quæ nupſserit ante legitimam ætatem, niſsi poſst eã matrimonium ratificetur,

^† cùm tunc validũ non ſsit, adeò ut nec in vim ſponſaliorũſponſaliorum valeat, niſsi id expreſssè actum fuerit, l. quæſsitum 9. D. de ſsponſs. l. minorẽminorem 4. D. de ritu nupt. cap. puberes, cap. litteris, de deſsponſs. impub. l. 6. tit. 1. par. 4. optimus text. in l. hæc cõditioconditio 10. D. de cond. & demonſst. ibi: Puta enim nondum nubilis ætatis in domum mariti ducta, nõnon paruit conditioni, & in l. penult. D. quando dies leg. ced. ibi: Quod pupillæ legatum eſst, quandoque nupſserit, ſsi ea minor, quãquam viri potens nup ſserit, non ante ei legatũlegatum debebitur, quàm viri potens eſsſse cœperitm quia nõnon poteſst videri nupta, quæ virum pati non poteſst.

Ex quibus iuribus notat Bart. ibid

^† quòd conditio nuptiarum non impletur ex nuptijs invalidis. Quod etiam latiùs proſsequitur Galganet. de cond. & demõſst. 2. part. cap. 1. q. 48. & 49. Et in terminis noſstræ quæſstionis melior text. in. l. penult. §. fin. D. quod falſso tutore, quem ibi Baldus inquit ſse à Bartol. didiciſsſse, & ſsingularem eſsſse ad probandum,

^† quòd vir non poteſst lucrari partem, quam aliàs ex lege, vel ſstatuto de dote uxoris habiturus eſsſset, ſsi eam minotem duodecim annis. duxerit, & ante quàm conſstaret matrimonium deceſsſserit, etiam ſsi eam iam in domum ſsuam tanquã legitimam uxorum traduxerit, & matrimonij onera ſsupportaverit. Cuius textus (eandẽeandem ſsententiam probans) meminit Bartol. in l nihil, D. rerum amotar. idem Bald. in l. Deo nobis, C. de Epiſscp. & Cleric. Paulus de Caſstro in l. ſsi ante nuptias, & in l. de diviſsione, in fine, D. ſsolut. matrim. Ioan. de Amicis conſs. 69. col. 4. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Thom. Sanch. ubi ſsup. Vivius deciſs. 220. n. 12. Boer. deciſs. 22. n. 37. Ludovic. Bologn. in addit. ad Bartol. in d. l. penult. Tobias Nonius cõſs. 51. n. 10. Paulus Æmilius in tract. de except. contra teſstam. tit. 5. except. 11. part. 2. num. 112. Gabriel. Sarayna in addit. ad Mattheſsyllan. ſsing. 74. n. 21. & Vincent. Carrotius in cap. cùm quid, de reg. iur in 6. poſst ſsextam limitat. verſs. Ad Primum, num. 3. & plura alia adducẽs de ſsponſsa copulæ non apta, Tiber. Decian. reſsponſs. 33. vol. 4.

Maior autem eſst difficultas,

^† utrum eiſsdẽ ſschedulis extantibus, excludatur etiam à ſsuc|

fol. 465

ceſssione, de qua agimus, ſsponſsa de præſsenti, quamvis per ſsex menſses in matrimonio exteterit, ubi tamen probatum fuerit illud per carnalem copulam conſsummatum non fuiſsſse, vel inter ipſsos, ita copulatos, mutuam cohabitationem non interveniſsſse. Qui caſsus multoties contingit, & ipſso tempore, quo hæc tranſscribimus, de facto pendet

^† in ardua cauſsa Excellentiſssimi D. Ducis del Infantado, qui pinguis Commendæ prædefunctæ uxoris Excellẽtiſssimæ Duciſsſsæ, & Marchioniſsſsæ de Mõteſsclaros ſsucceſssionem ad ſse pertinere contẽdit, ob id, quòd ultra ſsex menſses ei per verba de præſsenti, quæ verum matrimonium effecerunt, deſsponſsatus extiterit, licèt illud non cõſummaveritconſummaverit, neque ipſsam in propriam domum traduxerit.

Et quidem pro parte affirmativa, hoc eſst, ſsponſsam excludi debere, non ineptè perpendi poteſst, in prædictis ſschedulis Mulieres, tantùm repetitis verbis ad hanc ſsucceſssionem invitari,

^† quòd verbum abſsolutè ſsumtum, licèt mulieres omnes comprehendat, quæ cunque ſsexus fœminini ſsunt, ut ait Vlpian. in l. argentum 25. §. muliebri, D. de auro, & argent. legato, & Modeſst. in l. ſservis 81. §. mulieribus, D. de legat. 3. l. mulieris 13. D. de verbor. ſsignific. propriè tamen ad nuptas, vel iam virum paſsſsas, referri ſsolet, l. ſsi collactaneus 13. D. de manum. vind. ibi: Virgo, velmulier, l. alioquin 11. D. de contrah. emt. ibi: Quòd ſsi ego me virginem emere putarem, cùm eſsſset iam mulier, l. ex emto 11. §. ſsi quis virgines, D. de action. emt. Cicero Verrin. 3. ibi: Ecquæ virgo ſsit, aut mulier, cum alijs, quæ tradunt Briſsſson. Kalinus, & Sichard. de verbor. ſsignific. verbo Mulier, Alciat. Rebuff. Brechæus, & Forner. in dict. l. mulieris. Vndè

^† noſstro Hiſspano ſsermone pro uxoribus accipitur, prout & Latino etiam, ut conſstat ex Scævola in l. Lucius Titius 93. §. 1. D. de legat. 3. Tertul. lib. de virgin. veland. ubi uxores vulgi loquendi more, mulieres noſstras, dici notat, additq́ue, Ita mulier non natura nomen est uxoris, ſsed uxor conditione nomen est mulieris: Denique mulier, & non uxor dici poteſst, non mulier autem uxor dici non poteſst, &c.

Quam locutionem de Græcis fontibus derivatam videre, tradit Hottoman. de verb. iur. verbo Mulieres, & ad eam reſspiciens Alciat. lib. 4. parad. cap. 7. ait,

^† uxorem iuſstam dici, quæ verè uxor, & per quam ſsolemniter ducta eſst, non quæ ſsimplici ſsponſsione uxor eſst, tametſsi legitima ſsit. Quod etiam ante ipſsum dicere voluit Salicet. in l. cùm in te, num. 67. C. de donat. ante nupt. quem refert, & ſsequitur Decius conſs. 540. num. 78. inquiens,

^† quò ante copulam non dicitur mulier eſsſse in uſsu viri, quare non dicitur uxor. Alludens (ut apparet) ad huius vocis etymologiam, quam inde ſsumi pucavit, cùm verius ſsit,

^† non dici, niſsi ab ungendo, quaſsi Vnxor, eò quòd uxores maritos lavare, & ungere ſsolerent, ut notat Donatus in Hecyra Terentij, ſsic explicans lilud Ennij:

Tarquinij corpus bona fœmina lavit, & unxit.

Et refert Tiraquel. in l. 1. connub. num. 26. vel (quod magis probo) quia ſsponſsa olim ad domũ viri traducta, poſstes eius laneis vitris ornabat, & oleo, & adipe ſsuillo, vel lupino ungebat, quòd ſsic ab ea mala depulſsum iri arbitrarentur, ut conſstat ex Servio in comment. ad 4. Æneid. Arnob. lib. 3. adverſs. Gentes, Tiraquel. in l. 10. connub. num. 38. ubi tradit, qualiter, & quare uxores virorum ianuas lanâ coronarent, ac ungerent, Polid. Virgil. de invent. rerum, lib. 1. cap. 4. Martian. Capella lib. 2. de nuptijs Philologiæ, ubi hac de cauſsa Herducam, Domiducam, VnxiãVnxiam, CinxiãCinxiam, deas omnes, à mortalibus puellis convocari ſscribit, poſstesq́ue inungi, quo fauſstum omen affigant, Ioan. Funger. in etymo. Græc-Lat. verb. Vxor, Roſsin. & DẽpſterusDempſterus de antiq. RomanorũRomanorum, lib. 5. c. 37. & Io. Kalin. de verb. ur. verb. Vxor, ubi alias cæremonias, formulas, & differentias ducẽdarũ uxorum latè recẽſsent, & noviſssimè Ioan. Fileſsacus lib. 2. ſselect. tract. 7. de uxore iuſsta, pag. 271. & ſseqq.

Secvndò, pro eadem opinione facit, quòd etſsi verum ſsit, tam iure Civili, quãquam Canonico, & Regio,

^† matrimoniũmatrimonium verũverum, & legitimũlegitimum cõtrahi per ſsponſsalia de præſsenti, quamvis necdum ſsit cõſsummatũ, nec ductio uxoris ad domum mariti præcedat, l. nuptias, D. de reg. iur. cap. fin. deſspõſsat. impub. l. 13. tit. 7. par. 1. cũcum alijs, quæ infrà n. 60. citabimus. Negari

^† tamen nõnon poteſst, matrimoniũmatrimonium ante copulãcopulam, & cohabitationẽ non cenſseri, nec appellari plenũplenum, & perfectũperfectum, ut in cap. cùm ſsocietas, & cap. cũcum initatur 27. q. 2. atq;atque adeò appellatione matrimonij, vel coniugij, ſsive viri, aut uxoris, cõmunicommuni, & uſsitato loquendi more conſummatũconſummatum intelligi, & ante cõſsummationẽ, & ductionẽ in domũdomum, ſsponſsalia, & ſsponſsum, ac ſsponſsam vocari, quãvis per verba de præſsenti contraxerint. Initiatur enim matrimonium per ſsponſsalia, ſsed per carnis copulam conſsummatur, ut in cap. ex publico, ubi gloſsſs. Abb. & alij, de cõverſs. coniug. cap. deſspõſsatã 27. q. 2. cap. accepiſst, de ſsponſs. duorum, cap. debitũdebitum, de bigamis, cap. ſtatutũſtatutum, §. ſsed ſsciẽdũ, & d. cap. cũcum initiatur 27. q. 2. cap. tertio loco, ubi etiam Abb. de præſsumt. Idam Abbas conſs. 101. Ancharran. conſs. 21. Felinus in Rub, de ſsponſsal. Decius d. coſs. 540. Tiraq. poſst leg. connub. d. gloſs. 2. n. 20. Alciatus, omninò vidẽ|

fol. 466

dus conſs. 6. num. 6. lib. 8. Covar. de ſsponſsal. 1. part. cap. 1. num. 3. & 4. Avendañ. de exeq. mandat. 1. part. cap. 15. num. 5. & plures alij apud Thom. Sanchez de matrimonio, lib. 1. diſsput. 1. n. 3. & ſseqq. quibus favet l. 52. Tauri, quæ eſst l. 4. tit. 2. lib. 5. Recop. ibi: Qualquier eſspoſsa, ora ſsea de preſsente, ora de futuro, & aliæ quàmplures, & Tertulliam acumen in lib, de velãd. virginibus, ibi: Deſsponſsata quodammodò nupta; tamẽtamen inter quodammodò, & verum ſsatis intereſst.

Vnde benè conſsequitur, matrimoniũmatrimonium, quod in

^† noſstris ſschedulis requiritur, de conſsummato eſsſse intelligendum, & uxoris, & mariti appellationem in eiſsdem ſsæpè factam, nõnon poſsſse porrigi ad ſsponſsos. NãNam

^† verba ſstatuti ſsemper debent ſsumi in pleniori, propriori, & potiori ſsignificatu, l. 1. §. quæ in perpetuu, D. ſsi ager vectigal. cap. ſsi quem, de ſsent. excom. cũ ſsimilibus, quæ adducit Deciuis conſs. 5. in fine, Tiraquel. de retract. convent. §. 2. gloſsſs. ultim. ex num. 8. D. Ioan. del Caſstillo lib. 4. controverſs. cap. 39. à num. 1. & plures alij, quos congerit Fuſsarius de ſsubſstitut, quæſst. 431. n. 3. & Velaſscus in axiom. iur. litt. V.n. 37. Et

^† communis uſsus verborum ſsemper item debet attendi, etiam in ſstatutis, & in exorbitantibus, & correctorijs, & prævalet proprietati verborum, ut notat Bartol. in l. 1. D. de ſsuis, & legit. Decius d. conſs. 540. num. 78. idem Bartol. per text. ibi, in l. libellorum, §. quod tamẽtamen Caſssius, D. de legat. 3. cum plurimis alijs, quæ latè adducit Alvarus Valaſscus conſsult. 110. num. 14. Farin. conſs. 45. Heringuis de fideiuſsſsor. cap. 1. num. 114. Cancer. lib. 1. var. reſsol. cap. 5. num. 41. Caſstillo lib. 5. contraoverſs. 2. part. cap. 153. num. 5. & ſseqq. & Alvarez de Velaſsco in axiomat. iur. litt. V. num. 191.

Quibus addo notabilẽ doctrinãdoctrinam Baldi in l. 1. ſsecunda lectura, D. de reivind. & in cap. iuravit, col. 2. ad fin. de probat. dum tradit,

^† quòd licèt vir uxorem invitãinvitam comprimere poſssit, ut docẽt cõmunitercommuniter Scribentes in l. 1. C. de raptu virginum, & in l. raptores, C. de Epiſscop. & Cler. Hoc tamen ſsolùm procedet, cùm uxor iã fuerit traducta ad domũdomum viri, ſsecus ſsi adhuc ſsit in domo patris, imò etiam ſsi ſsit in itinere, quaſsi anteà plenum ius in ea acquiſsijſsſse non videatur, arg. d. l. cùm in te, C. de donat. ante nupt. & ſsequitur Imola, Alex. Iaſs. & Ripa in l. miles, §. qui iudicati, D. de re iud. Panor. per text. ibi in cap. diſscretionẽ, 2. notab. de eo qui cognovit conſsang. uxor. ſsuæ, Ioan. de Platea in l. generali, col. 2. C. de Decurio. lib. 10. Cepola conſs. crim. 50. col. Corneus conſs. 80. lib. 2. Palac. Rub. in repet. Rub. de donat. inter, §. 58. in princ. Tiraq. de gloſsſs. 2. n. 23. à quibus nõ valdè diſstant, quæ tractat Thom. Sanch. de matrim. lib. 2. diſsput. 22. num. 13. & ſsequentibus.

Tertiò facit,

^† quòd non ſsolùm verba noſstrarum ſschedularum, verùm mens quoque, & intentum, quo ſsucceſssio, de qua loquimur, inducta fuit, reſsiſstere videtur ſsponſsis non cohabitantibus, nec matrimonium conſsummantibus, quod fuit liberorum procreatio, & harum provinciarum incolatio, illuſstratio, & defenſsio, ut dixi ſsuprà num. 7. & ſseqq. Et non cõſsequitur ex ſsolis ſsponſsalibus de præſsenti ante matrimonij conſsummationem, ut ſsingulariter tradit Bald. in cap. capellanus, de ferijs, in fine, docens,

^† quòd lex, quæ deſsiderat matrimonium copulatum, non procedit in matrimonio porfecto ex ſsolo conſsenſsu, quẽquem ſsequitur Paul. Caſstrenſs. in l. penult. n. 3. C. de Epiſscp. & Cler. Menchaca lib. 1. controverſs. uſsufreq. cap. 3. num. 21. verſs. Sed ſsanè, & Oſsualdus Hilligerus, omninò videndus, in notis ad Donellum lib. 14. cap. 5. litt. D. ubi eas etiãetiam rationes addunt, quòd

^† lex in eiuſsmodi caſsibus tribuit ſsucceſssionem uxoribus, vel maritis in defectum filiorum, & ad compenſsanda onera, & expẽſsas matrimonij. Vnde eſst intelligenda de tali matrimonio, in quo per carnis copulãfilij potuerint generari, & mediãte cohabitatione, expẽſsæ cauſsari, ut in ſsimili inquit Bartol. relatus à Menchac. d. num. 21. in 2. fundam. & Aimon. Craveta conſs. 632. num. 4. & ante eos Abbas conſs. 1. num. 7. verſs. Et licèt fortè. Ac per conſsequens ubi hæc non interveniunt,

^† ceſsſsante ratione legis, ceſsſsare debet eius diſspoſsitio, l. adigere, §. quãvis, D. de iur. patron. Per. Surd. conſs. 375. num. 24. Caldas conſs. 20. num. 33. Barboſs. in l. 1. ſsolut. matrim. 1. par. à num. 85. & plures alij apud alterum Barboſsam, & Alvarez de Velaſsco in axiomat. iur. litt. L. num. 22. Et idem eſst

^† ubi deficit præſuppoſitũpræſuppoſitum legis, vel ſstatuti, ut per gloſsſs. verbo Avocandum, in l. mancipia, C. de ſservis fugit. Bartol. & alij, quos refert Surd. conſs. 150. num. 78. & conſs. 430. num. 17. Barboſsa ubi ſsuprà, 3. parte, num. 32. Menoch. conſs. 112. num. 86. Fachinæus lib. 2. conſs. 95. num. 26. Rolandus à Valle de lucro dotis, quæſst. 11. num. 17. & conſs. 10. num. 14. lib. 4. Franc. Beccius conſs. 93. num. 7. & Surdus conſs. 150. numer. 78.

Qvartò, in favorem eiuſsdem ſsententiæ conſsidero, quod in ſsimili Noſstri, & Exteri Auctores tradere ſsolent,

^† nempè lucra, conſstante matrimonio, quæſsita, quæ ex legibus patrijs communicari iubenter inter virum, & uxorem, neutiquam communicari inter ſsponſsos de præſsenti, ſsponsâ nondum ad viri domum traductâ, ut cum Palacio Rub. Boer. Caſsſsan. Segur. Covar. Avendaño, Gama, Gutier. & alijs tradit Io. Garc. in tract. de cõiugal. |

fol. 467

acquæſst. num. 52. licèt num. 53. & ſseqq. id limitet, ſsi verò probatum fuiſsſset, maritum ſsub ſspe matrimonij in ſsua poteſstate habuiſsſse pecuniã dotalem, & cum ea negotiatum fuiſsſse. Et idẽ tradit etiam Azeved. poſst Matienzum in l. 2. tit. 9. De las ganãcias, lib. 5. Recop. n. 2. IoãIoan. Gutierr. de iuram. conſsirmat. 1. par. cap. 1. num. 56. & 66. Gama deciſs. 176. num. 2. Frãc. Ferrer de ſsolut. matrim. 1. temp. declarat. 13. num. 3.

Et ſsunt alij plures caſsus,

^† in quibus ſecumdũſecumdum DD. nõnon ſsufficit matrimoniũmatrimonium de præſsenti eſsſse contractũcontractum, imò & copulâ conſummatũconſummatum, niſsi etiam benedictiones nuptiales intervenerint, & uxoris in domum viri traductio, ut per tex. & DD. præcipuè Angel. in l. ſsancimus, C. de nuptijs, & in l. 52. Tauri, quæ eſst 1. 4. tit. 2. lib. 5. Recop.

^† ubi ſsponſsæ, etiam de præſsenti, ni hil lucrantur ex arrhis, & donationibus ante nuptias à marito eis datis, vel factis, ſsi matrimonium conſsummatum non fuerit, vel ſsaltem oſsculum ſsequutum, & in caſsum oſsculi lucrantur medietatem tantùm dictorum bonorũbonorum, de quibus legibus ultra Azeved. & Matienz. ibi, agit benè Barboſsa in l. quæ dotis, D. ſsolut. matrim. n. 83. & plurimi relatià Thomas Sanchez in tract. de matrim. lib. 1. diſsp. 23. n. 1. Afflictis deciſs. 305. & Vincent. de Franchis deciſs. 503.

Et poteſst magis hoc argumentum eâ conſsideratione augeri, vel urgeri,

^† quòd eiuſsmodi leges ſsunt favorabiles, & nihil ominus requirunt verum, & conſsummatum matrimoniũmatrimonium, neque extenduntur ad ſsponſsos etiam de præſsenti. vnde multòdminus extendenda videtur ſsucceſssio, de qua loquimur,

^† quæ quâ parte invitat coniugem ſsuperſstittem ad morientis hæreditatem, liberis non relictis, votum captãdæ mortis inducit, argum. l. pactum, quod dotali, & l. fin. C. de pactis, l. pactũpactum dotali, C. de collat. cum alijs, quæ adduxi ſsup. cap. 6. num. 21. ac per conſsequens odioſsa cenſseri debet, &

^† ſsic quoad fieri poſssit, reſstringenda, ex cap. de teſstanda, & cap. ne captandæ, de conceſs. præbẽd. lib. 6. l. 2. in fine, cum ſseqq. D. de ijs quib. ut indig. l. qui iure, §. final. cum l. ſseq. D. de donat. iunctâ regulâ odia, de reg. iur. in 6. & l. cũcum quidam, D. de liber. & poſsth. cum alijs apud ſselaſscum in axiomat. iur. litt. O. num. 12.

Qvintò & ultimò facit, quòd his argumẽtis moti (licèt re verâ nullus ea ita concinaverit, & exornaverit) in terminis ſsimilium ſstatutorum, quæ marito ſsuperſstiri ſsucceſssionem dotis prædefunctæ uxoris concedunt, tradunt cõmuniter innumeri ferè ex antiquis, & modernioribus Scribentibus,

^† nempè, talem ſsucceſsſsionem ad ſsponſsum de præſsenti ante conſsummationem matrimonij non ſspectare. Et idem probandum eſsſse in ſsttuto permittente marito relinquere uxori pro eius arbitrio, & volũtate, ut colligitur ex ijs, quæ poſst Petr. CynũCynum, Cuneum, & alios antiquiores reſsolvit Baldus in l. non ſsine, in princ. C. de bon. quæ lib. Ancharranus conſs. 17. & in cap. 1. de ſsponſsal. lib. 6. Salicet. latiſssimè, per ſsex, & amplius colũnas hunc articulum diſsputans, in l. cùm in te, C. de donat. ante nupt. col. 2. Angel. in §. fuerat, num. 24. Inſst. de action. ubi hanc ſsententiam in puncto iuris veriorem appellat, Abbas in cap. ex publico, num. 7. de converſs. coniug. & conſs. 1. lib. 1. & conſs. 79. & 109. lib. 2. Felinus, qui de communi teſstatur, in Rub. de ſpõſalſponſal. col. 3. Decius conſs. 67. & 100. & 540. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Tiraquel. d. gloſsſs. 2. poſst leges connub. num. 19. & ſseqq. Et ultra eos Pariſsius conſs. 62. num. 9. lib. 4. Hippol. de Marſsilijs ſsing. 106. Marcabrunus conſs. 22. num. 67. Craveta conſs. 632. num. 3. Hippol. Riminald. conſs. 388. ex num. 22. lib. 4. & cõſs. 534. n. 34. lib. 5. Roland. in tract. de lucro dotis, quæſst. 106. ex num. 33. Alciatus conſs. 6. num. 6. lib. 8. Auguſstin. Veroius vol. 1. conſs. 40. num. 25. Boerius deciſs. 22. num. 33. & in conſsuet. Bituricenſs. titulo de conſsuet. matrim. §. 1. ubi refert, ſsecundùm hanc ſententiãſententiam in Supremis Galliæ Senatibus iudicari ſsolere, Menchaca d. lib. 2. cõtroverſs. uſsuſsr. cap. 3. ex n. 21. à quo habet Oſsuald. ad Donel. d. lib. 14. comment. cap. 5. litt. D. Petr. Greg. qui adverſsæ partis fundamentis ſsatisfacit, in cap. 1. de ſpõfalſponfal. à n. 95. & lib. 45. ſsyntag. cap. 14. n. 7. Nicolaus Mozzius de contract. tit. de matr. cap. de naturalibus matrimonij, n 41. Coſstanus in tractat. de ſsponſsal. tit. quid ſsint ſsponſsalia, num. 11 Thomas Sanchez de matrim. lib. 1. diſsp. 1. n. 5. Petrus Barboſsa in l. 2. D. ſsolut. matrim. 1. par. num. 153. IoãIoan. Gutier. in eod. tract. cap. 1. n. 12. Hieronym. Cevallos lib. 1. comm. opin. q. 110. verſs. Sed contrarium, Marius Giurba, plurimis relatis, ad conſsuet. Meſsſsanenſs. cap. 1. gloſsſs. 1. n. 47. Card. Tuſschus, verbo Satutum, concluſs. 511. n. 60. & 88. Gama deciſs. 124. ubi ita in Senatu Regio iudicatum teſstatur, & eius Additionator de praxi, & quòd contraria opinio eſst reprobata. Nam requiritur, ut lucro locus ſsit, quòd mulier in domũdomum viri ſsit traiucta, & ſsequitur Iacob. Cancer lib. 3. var. reſsol. cap. 11. à n. 116. Vbi hoc adeòd verum eſsſse affirmat, ut non ſsufficiat copula, quæ ante matrimonium præceſsſserit, Caldas Pereira in l. ſsi curatorem, verbo Læſsis, n. 128. C. de in integ. reſst. Fontanel. de pact. nuptial. clauſs. 5. gloſsſs. 8. part. 10. à n. 31. & clauſs. 7. gloſsſs. 3. par. 1. num. 27. tom. 2. Gail. & Grævæus lib. 2. pract. obſserv. 80. Ioann. Novarius de electione fori, q. 48. pag. 109. & Auguſstin. Caputus de regimine Reip. cap. 1. num. 117.

fol. 468

Sed licèt hæc ita ſse habeant, non deſsunt plures, & ſstis validæ iuris rationes, & graviſssimorũ Doctorum auctoritates, quibus contraria ſsententia adſstrui, & defendi poſssit, ita ut veluti Problematicus hic articulus relinquatur, interim dum à supremo Senatu in pendẽti (quâ diximus) cauſsa domini Ducis del Infantado ſsolitâ circumſspectione deciditur.

Primò namque pro ea perpendi poteſst, iure

^† communi inſspecto, ſsponſsalia de præſsenti, inter valentes contrahere, verum, & legitimum matrimonium, etiam ante conſsummationem, & deductionem ſsponſsæ ad viri domum inducere, & in diſsſsolubile vinculum operari: unde vulgari veluti adagio circumfertur,

^† nuptias non concubitus, ſsed conſsenſsus facit, quod pro regula traditur in l. nuptias 30. D. de reg. iur. l. cùm hic ſstatus, §. ſsi divortium, D. de donat. inter, ibi: Non enim coitus matrimonium facit, ſsed naturalis aſsfectio, cap. final. de ſpõſaſponſa. duorum, cap. ſsufficit, cap. cùm initiatur, cap. coniuges 27. quæſst. 2. l. 13. tit. 7. part. 7. Melior

^† text. & qui ferè in noſstris terminis loquitur, in l. cui fuerit 15. D. de condit. & demonſstrat. ubi Vlpianus docet, legatum ſsub cõditioneconditione, ſsi in familia nupſsiſsſset, mulieri factum, ſstatim deberi, atque ducta eſst uxor, quamvis nondum in mariti cubiculum venerit, eam rationem ſsubijciens, quòd nuptias, non concubitus, ſsed conſsenſsus facit. Quo in textu, ut apparet, I.C.

^† ductam dicit, & pleno ore uxorem vocat ſsponſsam de præſsenti, non ſolũſolum ante matrimonij conſsummationẽ, verùm & antequã in cubiculum eius duceretur. Et idem deduces ex text. in cap. cùm initiatur, cap. omnis res, cap. ſsi quis uxorem, cum alijs, 27. q. 2. cũcum ſseqq. & Deuteronomij cap. 22. Quorum, & aliorum iurium argumento, ita omnes DD. Legiſstæ, & Canoniſstæ communiter docent, ut conſstat ex Alex. conſs. 20. lib. 2. num. 1. Palatio Rubeo in rep. Rub. §. 55. num. 5. Aciles in cap. 1. Prætor. verbo Mugeres, num. 10. cum ſseqq. Avẽdañ. de exeq. mand. 1. part. capl. 15. num. 4. & ex relatis à Covar. in 4. Decret. 2. part. cap. 1. in initio num. 2. Thom. Sanch. de matr. llib. 1. diſsp. 1. num. 3. Guiurba ad conſsuet, Meſsſsanenſs. cap. 1. gloſs. 1. p. 1. num. 26. Barboſsa in Rub. ſsolut. matr. 2. par. à n. 105. Mieres de maiorat. 1. par. q. 39. à num. 1. Menoch. lib. 4. præſsumt. 147. Ant. Fabro in Iuriſspr. Papin. tit. 9. prin. 5. illat. 1. & 2. Baſsil. Pontio lib. 1. de matrim. cap. 14. D. Valenç. conſs. 66. n. 10. & Leand. Galganeto in tract. de condit. & demonſstrat. 2. par. cap. 1. q. 48. pag. 267. & Ioan. Gutier. in canon. quæſst. 1. par. cap. 17. ubi diſsputat gravẽ illam quæſstionem, an ſsuper matrimonio rato, & non conſsummato, poſssit ummus Pontifex diſspenſsare?

Secvndò, quia

^† ſsi IndiarũIndiarum ſschedulas antiquas, & noviores, de hac ſsucceſssione agẽtes, cõſsideremus, nihil aliud in eis requiri videtur, quã quòd ſsuccedere volentes, legitiamæ uxores maritorũ decedesntiũdecedesntium fuerint, & quòd per ſsex menſses talis legitimi matrimonij vinculo cum illis copulatæ reperiantur; hoc enim import illa verba ſsched. ann. 1575. Si realmente no estuviere, i viviere caſsada ſseis meſses con el. Et illa alterius novioris an. 1603. ibi: Ayan de vivir, i estar caſsados in facie Eccleſsiæ ſseis meſses, quæ quidẽquidem in ſsponſsis de pręſsenti, etiãetiam nõnon cognitis, nec in domũdomum ductis, verificantur, qui etiam propriè, & ſsæpè cõmunicommuni uſsu appellari ſsolent mariti, & uxores, ſsive Mugeres, quo vocabulo dictæ ſschedulæ utuntur, ut apertè cõſtatconſtat ex iuribus, & DD. ſsuprà relatis, & ex l. 2. in. fine, tit. 1. par. 4. l. 26. tit. 11. eâdem part. l. in. legibus, D. de ritu nupt. cũcum traditis à Caravit, ſsup. pragmat. 1. ad S.C. Macedon. §. 13. n. 28. 10. Lupo Segovienſsi in tract. de legitim. & matrim. par. 1. num. 1. & ſseqq. Servio in 2. Æneido, ibi: Vſsus obtinuit,

^† ut innuptas virgines, nuptas mulie res vocemus. NãNam apud maiores indiſscretè virgo dicebatur & Mulier: utrumq;utrumque enim ſsexum tantũ ſsignificabat. Et D. Ambroſs. epiſst. 1. lib. 1. ibi: Mulier ſsexus eſst: virgo ſspecies, & omninò videndus, Fanutius in tract. de lucro dotis, gloſsſs. 2. verb. Nupta, n. 62. & 63. ubi benè reſspondit eis, qui dicunt, ex cõmunicommuni uſsu loquẽdiloquendi, ſsolũ poſst copulãcopulam uxoris, & mariti, ac matrimonij nomen coniugatis dari ſsolere, & anteà ſpõſosſponſos appellarti, & Fileſsacus lib. 1. ſselect. pag. 200 & 249. ubi explicat D. Auguſst. & alios, qui Beatã Virginem MariãMariam innuptam appellant.

Maxime

^† ſsi iãiam benedictiones nuptiales acceperint, vulgò Velaciones, de quibus agitur in cap. 1. & 3. de ſsecund. nupt. cap. cùm in Eccleſsiæ 9. cap. ſuãſuam 29. de ſsimon. cap. hæc imago 33 q. 5. & in alijs, quæ congerit Mainardus deciſs. Tholoſsana 55. n. 11. lib. 4. Quæ benedictiones vidẽtur apud nos Chriſsticolas ſsubrogatæ in locum Velationis capitis (ex quo nuptiæ nomen ſsumſserunt, ab obnubendo) ductionis in hortos cubiculũ, ſsive domũdomum mariti, aquæ, & ignis ac-ꝰ ceptionẽ, ſsive interventionẽ, & aliarũaliarum ſsolẽnitatũ, & feſtivitatũfeſtivitatum, quæ olim apud Ethnicos Romanos in deductione ſspõſsarũ fieri ſsolebant, ut deinceps matresfamilias, & uxores appellarentur, de quibus agunt Auctores ſsup. n. 41. relati, & in noſstris terminis obſservat Hippol. Rimin. conſs. 534. n. 34. & ſseqq. lib. 5. & Dionyſs. Gothofred. in notis ad d. l. cui fuerit, ubi refert Hottoman. lib. 4. obſservat. cap. 26. Filefacus d. lib. 2. ſselect. pag. 277.

Et eiuſsmodi

^† benedictionibus interveniẽtibus, nullũnullum ius, aut privilegium uxoribus cõceſsſsum, noſstris Hiſspanis legibus, ſpõſisſponſis, etiãetiam nõ |

fol. 469

cognitis, denegatur, ut conſstat, ex l. 47. Tauri, ubi DD. Greg. Lop. in l. 5. tit. 5. par. 6. gloſsſs. 4. Avend. reſsponſs. 10. n. 4. Valdeſsio in addition. ad Roder. Suarez in l. 1. tit. De los pleitos, §. hanc, num. 10. Perez de Lara in tract. de anniverſs. lib. 1. cap. 21. num. 48. & D. Valençuela d. conſs. 66. num. 11.

Et quo provenit

^† donationem aliàs prohibitam inter virum, & uxorem, etiam inter ſsponſsos per verba de præſsenti prohibitam cẽſseri, l. penul. D. de donation. quãvis matrimoniũmatrimonium non conſsummaverint. Et

^† ſsponſsam, ſsponſso ingrediente Religionem, lucrari ea, quæ aliàs lucraretur, ſsi is mortuus fuiſsſset, l. Deo nobis, C. de Epiſscop. & Cleric. quãquam, planum eſst de ingrediente ante commixtionem, ſseu copulam carnalem, intelligendam eſsſse, alioqui copulâ ſsubſsecutâ, ſsine alterius coniugis conſsenſsu Religionẽ intrare nõnon poſsſset, cap. ex publico, cap. verum de converſs. cõiug. Thom. Sanch. de matrim. lib. 7. diſsp. 32. Ripol. var. reſsol. cap. 8. à n. 216. & Io. Gutier. lib. 1. canon. quæſst. cap. 25.

Et idem procedit

^† in ſspecie legis 44. Tauri, quæ eſst lex 4. tit. 7. lib. 5. Recop. NãNam quod in ea dicitur, meliorationem causâ contrahẽdi matrimonij à parentibus factãfactam, eo ipſso, quòd ſsub hoc prætextu cõtrahaturcontrahatur, irrevocabilẽ manere, omnes DD. cõmunitercommuniter intelligũtintelligunt de matrimonio cõtẽplatione talis meliorationis cõtractocontracto, etiãetiam nondũnondum copulâ cõſummatoconſummato, ut benè poſst alios obſservat Franciſsc. Molinus in tract. de pact. nupt. lib. 3. q. 6. ex num. 41. & noviſssimè Additionator Molinæ lib. 4. cap. 11. n. 18.

Nimirum, quia in his caſsibus, & in ſsimilibus à lege, ſstatuto, vel teſstatore expreſssis, nihil aliud requirandum eſst,

^† quàm quòd verba diſspoſsitionis conveniant, & verificẽturverificentur in eo, qui ſse eâ iuvari prætendit, ut ſsic diſspoſsitio in illo procedat, ſservetur, & verificetur, l. 4. §. toties, D. de damno infect. l. hos accuſsare, §. omnibus, D. de accuſsar. l. 1. §. licèt autem, D. de exercit. ibi: In re igitur dubia meliùs eſst verbis edicti ſservire, l. non aliter, D. de legat. 3. cum alijs, quæ latè congerit Decius in cap. 1. col. penul. de conſstit. & in l. 1. notab. 5. C. de ſsentent. quæ pro eo, quod interſst, Oſsaſsc. conſs. 76. n. 13. Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Libertis, ex n. 2. ad 19. Franciſs. Ferrer. in tract. de ſsolut. matrim. 3. temp. declarat. 4. num. 4. & Alvarez Velaſsc. in axiom. iur. litt. L. num. 21. & litt. V.n. 86.

Et quod lex,

^† quæ de matrimonio copulato loquitur, intelligatur etiam in matrimonio iam ſsolo conſsenſsu perfecto, quãvis coitus ſsequutus non ſsit, probat text. in cap. fin. de frigid. & maleficiat. cap. per tuas, qui filij ſsint legit. cap. 1. & 2. de matrim. contra interd. Eccleſs. Tiraq. in l. ſsi unquam, verbo Donatione, num. 179. & Covar. ubi ſsuprà. 2. part. cap. 1. num. 12.

Tertiò, facit, quòd dicta ſsucceſssio, & ſsi liberorũliberorum procreationẽ ſseoũdariò reſspiciat, primariò tamen in ſolatiũſolatium benemeritorũbenemeritorum, & maiorem eorũeorum remunerationẽ inducta fuit; &

^† hoc eſst, quod magis attendi, & conſsiderari debet, arg. tex. in. l. ſsi quis neq;neque cauſsam, D. ſsi cert. pet. l. 1. D. de cuthor. tut. cap. ad audiẽtiã, ubi gloſs. de præſscrip. Tiraq. de ceſsſsante cauſsa, limit. 22. in fine, Surdus conſs. 67. n. 31. & conſs. 96. n. 49. & eorũeorum, quæ in ſsimili de dotis privilegijs agentes, tradunt DD. quos refert Barboſs. in. l. 1. ſsolut. matr. 1. par. ex n. 63. & n. 84. Vnde

^† non debet cenſseri odioſsa, ſsed potius favorabilis, iuxta ea, quæ tradunt DD. in. l. penult. D. de conſst. Princip. & in terminis remunerationis loquens, Sarmient. lib. 1. ſselect. cap. 12. Cacheranus conſs. 19. n. 10. Cabedus deciſs. Luſsit. 95. n. 1. pag. 153. Salas de legib. tract. 14. q. 96. diſsp. 16. ſsect. 6. per tot. noviſssimè D. Valenç. conſs. 155. num. 4. vol. 2. & tetigi ſsup. cap. 2. ex num. 44. & cap. 16. num. 15.

Porrò

^† in ſstatutis favorabilibus, imò etiã & indifferẽtibus, ſsemper appellatione uxoris, mariti, & matrimonij, ſsponſsos, & ſsponſsalia de præſsenti cõprehendi, etiãetiam ante cõſsummationẽ, pluribus probat Abb. Panormit. in cap. tertio loco, de præſsumt. & ibi Felin. n. 4. Alberic. in tract. de ſstatut. 2. par. q. 119. Iaſs. in l. venia, C. de in ius vocand. ubi ponit exẽplũ in diſspoſsit. Auth. prætereà, C. unde vir, & uxor, latè Tiraq. d. gloſsſs. 2. n. 25. Palat. Rub. in. repet. Rub. §. 55. n. 5. Greg. Lop. in l. 7. tit. 13. part. 6. verb. Con ellas, Cald. Pereir. in l. ſsi curatorẽ, verb. Læſsis, n. 127. & 128. Mozius de contract. tit. de matrim. §. de natura matrim. n. 40. Gali. lib. 2. obſserv. 80. n. 4. & 5. Sylveſst. verb Sponſsalia, q. 1. dict. 2. Avend. reſsp. 10.. n. 3. Cancer. lib. 2. reſsol. cap. 1. n. 162. Aloyſsius Leo in l. 1. n. 15. C. ne uxor pro marito, Reuſsnerus deciſs. 5. n. 70. par. 1. Cuchus lib. 5. maior. inſstit. tit. 10. n. 8. & 9. Boer. deciſs. 22. n. 38. & Gurba ad cõſsuetud. Meſsſsanenſs. cap. 1. gloſsſs. 1. p. 1. n. 26. Imò quòd in favorabilibus appellatione uxoris non ſsolũ veniat ſsponſsa de præſsent nõnon cognita, ſsed etiã per æquam extenſsionẽ ſsponſsa de futuro, docet etiam text. notabilis in l. non ſsine, & ibi Bart. Alber. Salicet. Paul. & cæteri DD. cõmuniter.

Quò fit, ut nulla ratio eſsſse videatur, cur matrimonij conſsummationem, vel mutuãmutuam cõiugũ habitationem requiramus. Præſsertim ſsi cõſsideremus, quòd poſsterioribus illis

^† ſschedulis ann. 1575. & 1603. nihil hac in parte de favore anteriorum diminutum eſst, ſsed tantummodò obviam itum fraudibus, quæ fiebant in cõtrahendocontrahendo matrimonio in articulo mortis, ut ex earum reſsoiutione apparet, & ob hanc causãcausam ſstatuerunt, ut per ſsex mẽſses cõiugati manere deberent. Cæterùm in alijs omnia, ut anteà |

fol. 470

erãt, relicta ſsunt, tam inſspectis ſschedulis, & cõſuetudinibusconſuetudinibus anterioribus, quàm diſspoſsitionibus iuris communis,

^† cum quibus, ubi de cõtrariacontraria voluntate non conſstat, diſsponens ſse cõformareconformare videtur, l. commodiſssimè, D. de lib. & poſsth. l. cõficiũtur, D. de iur. codicil. cũcum multis alijs, quæ adducit Menoch. lib. 4. præſsumt. 21. num. 35. & præſsumt. 202. à num. 1. cũcum ſseqq. Proptereà quod

^† verba proœmialia præbent intellectũ verbis diſspoſsitionis cuiuſscunque legis, ut eſst text. in. l. fin. D. de hæred. inſst. ubi notarunt Bart. & cæteri, & in l. regula, §. fin. de iur. & fact. ignor. ubi Bald. notabiliter inquit, & in Rub. C. de ſservis fugitivis, ex præfationibus ſsumi totius legis intellectum, quem ſsequitur Fulgoſs. conſs. 120. num. 3. Socin. conſs. 24. num. 3. lib. 4. & conſs. 67. lib. 1. Decius conſs. 86. & in l. 1. D. ſsi cert. pet. Zaſsi. in l. cùm quid, eod. tit. & eſst etiam text. ubi Bart. notat in l. 1. D. ad Macedon. & in l. 1. ad finem, D. de orig. iur. & tet igi lib. 1. de Indiar. iur. cap. 1. in princ. & plurimi alij apud Velaſscum in axiom. iur. litt. P. num. 198.

Qvartò facit, quia ſsi auctoritatibus, hac in parte certandum eſst, quamvis ſsint plures, qui in illa quæſstione de lucro dotis, plenum, & conſsummatum matrimonium requirunt, ut diximus ſsuprà num. 43. & ſseqq. plurimi tamen alij,

^† nec numero, nec doctrinâ minores, contrarium enixè tuentur, ſsola ſsponſsalia de præſsenti ſsufficere putantes, per quæ verum matrimonium celebratur, ut ſsuprà retulimus, etiam ſsi copula, aut cohabitatio non interveniat, ut docet gloſsſs. per text. ibi in d. l. cui fuerit 16. D. de condit. & demonſstr. Vbi Paulus de Caſstro affirmat, ſse pluries conſsuluiſsſse, & ab alijs pro hac opinione conſsultum vidiſsſse, Bartol. in l. nihil interſst 15. de rerum amot. ponderans ad id magiſstraliter

^† eundem text. quatenus docet, ad actionem rerum amotarum, nihil intereſsſse, quòd vir, & uxor ſsimul, an ſseparatim in diverſsis ædibus habitent, ubi Gothofr. in notis adiecit: Vt enim ſseparatim habitent, nõnon deſsinit eſsſse matrimonium, & allegat l. 5. & 6. D. de ritu nupt. l. cũcum hic ſstatus 32. §. ſsi mulier 13. D. de donat. inter, ubi uxor, & maritus dicuntur, qui ſseorſsum diu habitarunt, ſsi honorem invicem matrimonij habebant. Et ita inter eos, ut & inter alios ſsimul habitantes, donatio prohibita eſst. Et eãdẽ ſententiãſententiam ſsequitur idẽidem Bart. in l. Titio centum, §. Titio genero, n. 7. D de condit. & demonſstr. Ioan. de Amicis conſs. 69. Paulo de Caſstro in l. ſsi ante nuptias, in fin. D. ſsolut. matrim. Ruinus, qui de communi teſstatur, conſs. 58. n. 4. vol. 23. Bertrandus conſs. 24. n. 1. tom. 1. part. 2. Caſsſsaneus in conſsuet. Burgund. Rub. 4. §. 6. ubi refert ad litterãlitteram duo cõſiliaconſilia Guidonis Papæ hanc partem validè tuentia, Ioan. Ant Rubeus, omninò videendus, conſs. 19. per totum, & plures alij, quos refert, & ſsequitur Fanutius de lucro dotis, gloſsſs. 2. verbo Nupta, n. 57. Baldus Novellus de dote, part. 6. privilegio 37. in fine, Curt. Iun. in d. Auth. prætereà. n. 10. Greg. Lop. in l. 7. tit. 13. part. 6. verb. Deſsamparadas, Palacius Rub. d. §. 55. num. 9. ubi firmat, frivola eſsſse fundamenta Saliceti contrariam partem tenentis, Andreas Gail, & eius Additionator Grœvæus lib. 2. obſservat. 80. num. 3. Cevallos q. 110. ex num. 1. licèt ipſse poſsteà in cõtrariamcontrariam inclinet. Miſsyngerius obſservat. 78. cẽt. 6. ubi ſsubdit, Imperatoriâ deciſsione controverſsiam huiuſsmodi indigere, Lodolp. Schrader. miſscellan. cap. 2. n. 14. & in tract. de feudis, part. 9. cap. 2. n. 13. Petr. Barboſsa in l. exigere dotem, n. 164. D. de iudicijs, & magis in terminis in l. ſsi ante, D. ſsolut. matrim. ubi proponit, & ampliſssimè excutit controverſsam quæſstionem de lucrandis per ſsponſsam fructibus, ex re dotali ante conſummatũconſummatum matrimonium perceptis, Moller. lib. 3. ſsemeſstr. c. 23. Marta de ſsucceſsſs. legali, lib. 1. par. 3. q. 11. art. 2. n. 19. & in Rub. D. ſsolut. matrim. q. 4. per tot. Fontan. de pact. nupt. 2. tom. clauſs. 7. gloſsſs. 3. part. 1. n. 27. Molino eod. tract. lib. 3. q. 6. num. 45. Ferrer de ſsolut. matrim. 3. temp. declarat. 4. num. 26. Mangilius de imputat. q. 186. Galganetus de condition. 2. part. cap. 1. q. 48. Peregrin. conſs. 85. vol. 1. & deciſs. 15. Stephan. Gratian. deciſs. 230. & Alvarez de Velaſsco in tract. de privilegijs pauper. q. 56. num. 69. Et hanc opinionem ſservãdam in practica teſstatur Mozius d. tit. de matrim. cap. de natural. matrim. cap. 41. quamvis aliãaliam de mera ſsubtilitate iuris veriorem appellet, & eidem, Gaillium ſsequutus, ſsubſscribit Dionyſsius Gothofredus in notis ad d. l. cui fuerit.

CAPVT XXI. An lex successionis, quae uxores vocat ad maritorum Commendas, liberis non extatibus, vice versa maritos admittat in Commendis uxorum? & de matrimonio putativo.

CAPVT XXI. An lex ſsucceßionis, quæ uxores vocat ad maritorum Commendas, liberis non extãtibus, vice verſsa maritos admittat in Commendis uxorum? & de matrimonio putativo.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiprimi.

1 LEx ſsucceſssionis Commendarum uxores ſsolùm vocat ad ſsucceſssionem maritorũmaritorum, & an vice verſsa mariti etiam vocari videantur?
2 Caſsus litis nunc pẽdentis, Excel. Ducis del Infantado ſsuper ſsucceſssione Cõmendæ uxoris ſsuæ, refertur.
3 Correlativorum quod in uno diſsponitur, in altero etiam regulariter diſsponi videtur.
4 Hæres ſsi quis mihi eſsſse iubeatur, ego quoque illi vice verſsa ſsucceſsſsurus ſsum.
5 Succeſssiones debent eſsſse mutuæ, & viciſssitudinariæ.
6 Regula correlativorũcorrelativorum, eſst regula parium.
fol. 471
7 Viri aptiores ſsunt ad Commendas acquirẽdas, & administrandas, quàm uxores.
8 Argumentum à maioritate, vel paritate rationis valet in iure.
9 Correlativorum paritas, procedit etiam in correctorijs.
10 Ratio legis regit eius diſspoſsitionẽ, & quòd ea ſsuadet pro expreſsſso habetur, licèt verba deficiant. L. 2. §. ſsi mater, D. ad Tertyl. l. ſsi quis, §. 1. D. de adulterijs, & aliæ ſsimiles, expenduntur, & illuſstrantur.
11 Auth. prætereà, C. unde vir, & uxor expenditur, & ad maritum pauperem ex communi extenditur, & num. 44.
12 Privil egium ne maritus pro dote cõveniatur, ultra quàm facere poteſst, ad uxorẽ extenditur; Contrarium num. 46. L. Patronus 17. & l. non tantùm 20. D. de re iud. l. etiãetiam, §. licèt, & l. maritus, ſsolut. matrim. expenduntur, & illuſstrantur, ibidem, & num. 46.
13 L. fin. C. de indict. viduit. expenditur, & explicatur, & num. 47. L. Iulia Miſscella, quæ fuerit, & quid iuſsſserit, & de eius Auctore, ibidem.
14 Auth. cui relictum, C. de indict. viduit. expenditur, & num. 48. Conditio, ſsi non nup ſserit, æquè in viris, ac in fœminis viduis admittitur, ibidem, & num. 48.
15 Statuta, & maximè odioſsa, ſsunt ſstricti iuris, & ſstrictè interpretanda.
16 Statutum diſsponens in uxore, de viro quoque diſspoſsuiſsſse cenſsetur, & exempla, & num. 50.
17 Succeſssionis Commendarum ſschedulæ cur de uxoribus tantùm meminerint?
18 Commendæ olim viris tantùm, non autem fœminis dabantur, & unam ſsolam ſsucceſsſsionem admittebant.
19 Commẽdæ ubi cœperunt fœminis dari, & earum ſsuccesio prorogari, viri, & uxores promiſscuè admittendi videntur.
20 Epistola Regia ann. 1559. refertur, & exPenditur, & alia 1561. quæ promiſscuè tam viros, quàm uxores vocant ad ſsucceſsſsionem Commendarum.
21 Viros ad ſsucceſssionem Commendarum per uxorum obitum vacantium, admitti, cõſsuetudo recipit, maximè in Nova-Hiſspania.
22 Schedula ann. 1603. agens de ſsucceſssione maritorum, expenditur.
23 Virorum ſsucceſssionem in Commendis uxorum, qui Auctores probent, & admittant.
24 Obſservantia, & praxis communis alicuius legis, etiam larga, & impropria magnum pondus habet, & alia de ea, remiſssivè. L. ſsi de interpretatione, D. de legibus, exornatur, ibidem, num. 27.
25 Princeps adeundus eſst ſsuper reſscripto dubio.
26 Obſservantia antiqua legis habetur pro lege, & excludit neceſssitatem interpretationis Principis, qui eam tulit.
27 L. cùm de novo, C. de legibus, expenditur, & illustratur, ibid.
28 Mariti in favorem, in ſsucceſssione Commẽdæuxoris, pronuntiatum fuit in Regia Cãcellaria Limenſsi, & caſsus refertur.
29 Verba legis ubi ſsunt clara, & repetita, ab eis recedere non licet.
30 Diſspoſsitio ad aliquas perſsonas reſstricta, facilè ad alias extendi non debet.
31 Legislator cenſsetur noluiſsſse id, quod verbis non expreßit, cùm exprimere facile eſsſset. L. item apud, §. ait Prætor, D. de iniurijs cum ſsimilibus, illuſstrantur.
32 Lex quod nõnon dicit, nec nos dicere debemus.
33 Verba contractus, vel diſspoſsitionis ſsunt forma eius, & ſsuper omnia attendi debent.
34 Investituræ tenor in materia feudali ad unguem ſservari debet.
35 Correlativorum ut ſsit eadem diſspoſsitio, debet eſsſse eadem ratio.
36 Vxorum in perſsonis diſspoſsita, multis in caſsibus ad maritum non extenduntur, & ècõtrario, & exempla.
37 Vxorum admittendarum ad ſsucceſssionem Commendarum maritorum, quæ fuerit ratio? & an illa in maritis procedat?
38 Legem ratio commendat, & fraudem ei facit, qui eam eludit.
39 Ratio legis, eſst mens, medulla, & anima legis.
40 Commendarum ſsucceßionem lex quæ induxit, poteſst viderl correctoria, & extraordinaria, & quare?
41 Lex correctoria, & exorbitans non ampliatur ex paritate, aut maioritate rationis L. ſsi verò 64. §. de viro, D. ſsolut. matrim. expenditur, & illuſstratur, ibid.
42 Ratio expreſsſsa in lege an faciat eam extẽdiextendi ad omnes caſsus, in quibus militat, licèt G verbis comprehenſsi non ſsint.
43 Ratio legis, ut faciat eam extẽdiextendi ad caſsum omißum, quid requiratur?
44 Beneficium Auib. Prætereà, C. unde vir, & uxor, ex multorum opinione non extenditur ad maritum.
45 Lex 7. tit. 13. part. 6. expenditur.
46 Vxorem conveniri poſsſse pro dote, quãquam promiſsit, ultra id quod facere poßit, aliqui tenent, & quare?
47 Conditio iuramenti, quæ per legẽlegem Iuliam |
fol. 472
Miſscellam requirebatur, tam in maſsculis, quàm in fœminis remmitti debuit & quare?
48 Caſstitas vidualis non minus à viro, quàm ab uxore exigi debuit.
49 Diſspoſstio Auth. cui relictum, C. de indicta viduitate tollend. etiam hodie de iure Canonico practicatur.
50 Statuta, quæ diſsonunt de uxoribus, ut ad maritos extendantur, eadem omninò ratio eſsſse debet.
51 Schedula nulla reperitur, quæ vocet maritos ad ſsucceßionem Commendarum uxorũuxorum, & de interpretatione earum, quæ in cõtrarium expenduntur.
52 Excluſsionem inducetia ad incluſsionem trahi, & extendi non debent nec poſsſsunt.
53 Argumentum à contrario ſsenſsu non valet, ubi ex eo reſsultat abſsonus intellectus, vel correctio aliorum iurium.
54 Argumentum affirmativum nunquàm validè de ſsumitur ex verbis negativis.
55 Schedula anni 1561. quæ ſsucceſsſsionem viri, & uxoris in Commendis æquare videtur, qualiter accipienda ſsit? & altera anni 1603.
56 Reſscripta Principum ad unam Provinciã miſsſsa, quando in alijs quoque obſservari debeant? L. 3. §. Divus Adrianus, D. de ſsepulchro violato, expenditur, & illuſstratur.
57 Leges, & conſsuetudines locales ad alias provincias non extenduntur.
58 Provincia unaquæque ſsuo ſsenſsu abundat, & ſsuis legibus regitur.
59 Præſscriptio non extenditur ultra loca, vel res, quæ poſssidentur.
60 Matrimonium putativũputativum, quale & quãdo ſsufficiat ad hoc, ut uxor in Commenda mariti ſsuccedat?
61 Matrimonio putativo omnia privilegia veri communicantur.
62 Lucra nuptialia etiam in matrimonio putativo communicantur.
63 Matrimonium putativum, ut habeat privilegia veri, quatenus bonam fidem, ita cõiugatorum requirat?
64 Bona fides dubio præſsumitur interveniſsſse in matrimonio putativo.
65 Matrimonium ex decennali cohabitatione coniugum, & alijs circunſstantijs, quandò præſsumatur?

IN lege ſsucceſssionis Commendarum anni 1536. & in eius declaratorijs, quarum mentionẽ in ſsuperioribus fecimus,

^† uxores tantùm vocatæ reperiuntur ad ſsucceſssionem earũearum, quæ mariti defuncti poſsſsederunt, ſsi ij abſsque liberis deceſsſserint, ut conſstat ex illis verbis: I ſsi el tal caſsado no tuviere hijo de legitimo matrimonio nacido, encomendareis los dichos Indios à ſsu muger viuda, & ex illis Proviſsionis an. 1552. tom. 2. pag. 203. I en defecto de hijos, ò hijas, venga la ſsucceſssion a la muger, por la manera que eſstà dicha; de tal manera, que deſspues de la vida del primer tenedor de los Indios, no ha de aver mas de una ſsuceſssion en hijo ò hija, ò muger, i no mas.

Vnde dubitari contigit, utrùm ſsi fortè in uxoris perſsona Commenda in prima vita radicata fuiſsſset, aut etiam in ſsrcunda, puta ex ſsucceſssione prioris viri in Nova-Hiſspania, & in alijs provincijs, in quibus per tres, vel quatuor vitas ſsucceſssio continuatur, iuxta ea, quæ dixi ſsup. cap. 16. num. 8. & fusè tradit Anton. de Leon in tract. de confirmat. Regijs, 1 par. cap. 4. num. 43. & ſseqq. maritus ſsuperſstes admittendus eſsſset ad uxoris præmorientis Cõmendam?

Et hic

^† caſsus hodie pẽdet in Supremo Indiarum Senatu, in cauſsa Excellentiſssimi Ducis del Infantado, cuius etiam quoad aliud dubiũ memini in cap. præcedẽti, & ſsemper adeò difficilis viſsus eſst, ut Dom. Marchio de Monteſsclaros, eiuſsdem Ducis ſsocer, de cuis Commenda nunc litigatur, inter alia dubia, quorũ deciſsionem, & declarationem ab eodem Supremo Senatu poſstulavit, dum eſsſset Peruanus Prorex, per epiſstol. ann. 1610. hoc unum, quintum in ordine fuerit. cuis epiſstolæ copiãcopiam Ego apud me habeo & in ea validis rationibus pro utraque parte contendit. Quod etiam Ego ſsolitâ diſstibctione præſstabo, neutri tamen ſsuffraguim adijciens, quouſsque Senatus ipſse, quæ magis probanda ſsit? ſsuâ nobis maturâ detetminatione definiat.

Et in primis in favorem mariti

^† allegari poreſst Correlativorum natura, quæ ſsemper in iure talis eſsſse ſsolet, ut diſspoſsitum in uno eo ipſso in alio diſspoſsitum cenſseatur, & idem iudicium ſsortiantur, l. final. D. de acceptil. l. ſsi quis ſservo, C. de furt l. 1. C. de tranſsact. l. 1. C. de cupreſs. lib. 11. cum alijs latiſssimè congeſstis ab Everard. in topicis legalib. loco à correlat. |

fol. 473

Claud. Cantiuncula in dialectica legali, cap. 204. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 9. num. 171. & ſseqq. Camill. Gallin. de verbor. ſsignif. lib. 5. cap. 17. num. 27. Aug. Barboſs. in axiomat. iur. cap. 61. Alvarez de Velaſsco litt. A. num. 397. & litt. C. numer. 235. & ſseqq. & Mar. Anton. lib. 3. reſsol. 9. num. 2. ubi quòd in correlativis uno expreſsſso, dicitur expreſsſsum & alterum.

Quod præcipuè in materia ſsucceſssionis, de

* qua agimus, procedere, ita ut ſsi quis ſsit hæres mihi, & ego illi hæres etiãetiam eſsſse debeam, apertè probat text. in Auth. de ſsuis, & legit. hæred. §. filius autem, & §. penult. & in l. 6. Taur. ubi DD. Bald. omninò videndus, conſs. 17. volum. 4. num. 2. verſs. Item quia, ubi docent,

^† quòd ſsucceſssiones debent eſsſse mutuæ, æquales, & viciſssitudinariæ, & apponit exemplum in marito, & uxore, & plures alij apud FuſariũFuſarium de ſsubſstitut. q. 257. num. 60. quia ad imparia iudicari non debent, prout in ſsimili diſspoſsitum videmus in l. fin. C. de nuptijs, cap. ſsi quis 32. q. 1. cap. gaudemus, de divortijs, cum alijs traditis à Bartol. in Auth. de nuptijs, §. ſsic itaque, Zaſsi. conſs. 5. num. 10. lib. 1. Mantica de coniect. ult. volũt. lib. 11. tit. 19. n. 16. Fõtan. de pact. nupt. 2. tom. clauſs. 5. gloſsſs. 8. par. 12. n. 41. Ego infr. lib. 4. c. 7. Et inde dicere ſsolemus,

^† quòd regula correlativorum eſst regula parium, ut in l. lege Iuliâ, §. ſsi procurator, D. de action. emp. Bertazol. in l. ſsi quis maior, C. de trãſsact. num. 801. & Medicis de reg. iur. reg. 9. num. 15.

Secvndò, quia licèt dicta regula Correlativorum, ab aliquibus limitari ſsoleat, ut tãtùm procedat, ubi eſst eadem ratio in uno, atque in alio, ut infrà dicemus. In caſsu tamẽtamen, de quo loquimur, non ſsolùm eadem militare videtur, ſsed imò ſsuperior,

^† cùm aptiores ſsint viri ad Commendas acquirendas, & exercendas, quàm mulieres, quæ iure communi, & feudorum inſspecto eas habere non poterant, ut dixi ſsub. cap. 5. num. 38. & cap. 16. num. 90. Et meliùs per viros provinciæ Indiarum illuſstrari, & defendi poſssint. Quæ fuit una ex præcipuis rationibus has Commendas introducẽdiintroducendi, ut etiam dixi ſsuprà cap. 2. ex num. 57.

Vnde poſsſsumus

^† argumentari, non ſsolùm à paritate, ſseu identitate, verùm & à maioritate rationis, de quo argumento latè agit Everard. loco 66. & plurimi alij, quos refert Farin. conſs. crim. 60. num. 109. Sanchez de matrim. lib. 8. diſsp. 1. n. 21. & Velaſscus in axiomat. iur. litt. A. num. 464. & ſsuccedit doctrina text. in. l fin. C. de indict. viduit. tollend. ex qua notare ſsolent DD.

^† quòd diſspoſsitum in uno ex correlativis, habet locum in alio, etiam in correctorijs, ex identitate rationis, ut late per Gratian. tom. 5. diſscept. forenſs. cap. 920. num. 11. & 13. Ant. Ricciul. de iur. perſson. extra Eccleſs. grem. exiſst. lib. 4. cap. 51. num. 3. & Petr. Barboſs. omninò videndum, in l. ſsi conſstante, D. ſsolut. matrim. num. 102. & ſseqq. & Villaguta in tract. de extenſs. leg. pœnal. tit. de extenſsione legum correctoriarum, n. 10. fol. 26. Nimirùm,

^† quia ratio eſst, quæ regit diſspoſsitionem, & quod ipſsa exigit, & requirit, non minùc expreſsſsum videtur, quàm id, quod apertis verbis concipitur, & diſsponitur, ut tetigi ſsup. cap. 18. ex num. 36. & perſspicuè docet Iuriſsconſsultus in l. credendum, D. qui petant tutor. l. 2. §. ſsi mater, D. ad Tertyl. ibi: Verba reſscripti deficiunt, ſsed dicendum eſst eãdem eſsſsa rationem, l. ſsi quis adulterium, §. 1. D. de adulterijs, ibi: Ex ſsentential legis tenetur, quamvis verbis non continetur, l. ſsed ſsciẽdum, D. ad leg. Pomp. de parricid. ibi: Sed & novercæ, & ſsponſsæ omiſsſsæ ſsunt, ſsententia tamen legis continentur, notat Bart. in. l. quod verò, D. de legibus, inquiens, frequenter hoc allegari in practica, & latiſssimè, plurimis alijs relatis, Tiraq. in. l. ſsi unquam, verb. Libertis, à num. 43. C. de revocãd. donat. Tiber. Decian. reſsp. 70. num. 9. vol. 2. D. Ioan. del Caſstillo lib. 5. controverſs. 2. par. cap. 170. D. Valençuela conſs. 68. D. Franc. Salgado de Regia protect. 2. par. cap. 11. num. 26. & Marius Giurba ad Conſst. Meſsſsanenſs. cap. 6. gloſsſs. 1. n. 12. & cap. 9. gloſsſs. 1. n. 2. & noviſssimè Dom. D. Felicianus à Vega Epiſscop. Pacenſsis in cap. ex parte, n. 20. & ſseqq. de foro comp. pag. 590. & 591. & Dom. Valençuela conſs. 113. num. 41. & conſs. 137. num. 44. vol. 2. ubi, quòd ratio eadẽeadem, aut maior, ubi eſst, non dicitur fieri declaratio extenſsiva, ſsed intenſsiva.

Tertiò, quia in eiſsdem terminis correlationis viri, & uxoris, ſsunt plura iura, quæ tam in materia ſsucceſssionis, quàm in alijs articulis ſsimilibus, hanc extenſsionem, & æqualitatẽ inter eos ſservandam eſsſse ſsuadent, ut conſstat. Primò

^† ex Auth. prætereà, C. unde vir, & uxor, ubi quarta præſstari iubetur uxori pauperi ex bonis mariti divitis, & licèt text. ſsolùm de uxore loquatur, ex paritate tamen rationis ad maritum extenditur in Novella 55. cap. 6. & notant ibidem omnes DD. communiter, præcipuè Paulus de Monte-Pico num. 7. & ultra eos Guillerm. Bened. in cap. Rainutius, de teſstam. verb. Et uxorum, num. 241. Ioſseph. Ludov. concluſs. 35. ampl. 2. Greg. Lopez in l. 7. tit. 13. part. 6. gloſsſs. 4. Ioan. Gutier de tutel. 3. part. cap. 5. num. 25. Fontanel. de pact. nuptial. 2. tom. cluuſs. 7. gloſsſs. 3. part. 12. num. 18. Velaſscus de privileg. pauper. q. 56. num. 55. Paſschal. de patria poteſst. 4. part. cap. ultim. num. 17. & Lucarinus lib. 2. obſservat. cap. 10.

fol. 474

Secundò,

^† text. in l. Patronus 17. iunctâ l. non tantùm, D. de re iud. l. etiam, §. licèt, & l. maritum, D. ſsolut. matrim. ubi privilegium marito conceſsſsum, ne pro dote ultra quàm facere poſssit, condemnetur, æquâ lance in uxore quoque viceversâ obſservandum eſsſse deciditur, ut latiùs proſsequuntur DD. in eiſsdem iuribus, præcipuè Barboſsa in d. l. maritũmaritum, à n. 53. Donel. & Oſsuald. lib. 17. comment. cap. 9. litt. F. & G. Giurba ad ſstat. Meſsſsan. cap. 13. gloſs. num. 41. & Marta in Rub. D. ſsolut. matrim. q. 11. num. 50.

Tertiò, text.

^† in d. l. fin. C. de indict. viduit. tollend. ubi eo ipſso, quòd lex Miſscella, quæ iubebat, ut coniugi ſsuperſstiti legatum ſsibi à demortuo ſsub ea conditione, ne iterùm nuberet, ita capere ius eſsſset, ſsi intra annum iuraret ſse liberorum quærendorum causâ velle nubere, in fœminis ſsublata fuit; in maſsculis quoque ſsublatam eſsſse, Imperat. Iuſstinianus ſstatuit, innuens, ad hoc nullâ novâ diſspoſsitione, ſseu declaratione opus fuiſsſse, ſsic enim ſscribit: Legem Iuliam Miſscellam, quemadmodum in fœminis ſsustulimus, ita in maſsculis eſsſse ſsublatam, &c. Et idem docet in novella conſstit. 22. ubi Iuliũ Miſscellum huius legis Anthorem nominat. Alij tamen Miſscellam malunt dictam, quòd legis Iuliæ caput, tam ad virum, quàm ad fœminã pertinebat, l. 3. C. de indict. viduit. Ant. Aug. Carondas, Hottom. Kalinus, & alij, qui de legibus P.R. ſscripſserunt, verb. Lex Iulia Miſscella, ubi alia tradunt de eius deciſsione, & ratione, & Vlpian. in fragm. tit. 13. Duarenus lib. 1. diſsput. cap. 40. & ſsequent. Roſsin. lib. 8. antiq. Roman. cap. 18. Oſsuald. ad Donel. lib. 8. cõment. c. 32. lit. Y. Annæ. Robert. lib. 1. rer. iud. cap. 8. fol. 139. & Ant. Pichard. in §. ſsi quis uxori, Inſst. de legat. num. 25.

Quartò, text.

^† in Auth. cui relictũrelictum, C. eod. tit. iuncto Auth. de nuptijs, §. quæ verò, collat. 4. ubi conditio, ſsi non nupſserit, appoſsita mulieri viduæ, ſsicut non reijcitur in ea, ita neque in viro, ut latiùs per DD. ibid. & Mantic. de cõiect. ult. volunt. lib. 11. tit. 19. num. 12.

Qvartò, pro eadem ſsententia facit, quòd etiam in materia ſstatutaria,

^† quamvis ſsit ſstricti iuris, l. 3. §. hæc verba, D. de negot. geſst. l. conſstitutionibus, D. ad municip. ubi DD. & in l. omnes populi, D. de iuſst. & iur. Alderan. Maſscard. de ſstatut. concluſs. 4. Et maximè, quandò illa ſsunt odioſsa, ut per Decium conſs. 563. n. 4. Decianum conſs. 13. num. 22. & ſseq. lib. 3. Alderan. ubi ſsuprà, n. 123. Adhuc tamen,

^† adeò pari paſsſsu ambulant, & æquali ſstaterâ pendũturpenduntur maritus, & uxor, ut ſsufficiat, quòd ſstatutum de uno verba conceperit, ut de utroque loquutum videatur, ut latiſssimè docet, & probat Laderchius Imolenſs. conſs. 96. loquens de quodam ſstatuto iubente, ne maritus uxori ultra certam ſsummam relinquere poſsſset, & Menoch. lib. 4. præſsumt. 139. à n. 58. ubi in terminis alterius ſstatuti diſsponentis, quòd ſsi maritus, inſstitutis hæredibus filijs, reliquit uxorem ſsuam uſsuariam bonorum, hoc caſsu ſsola alimenta ei debeantur: idem etiam intelligendũ eſsſse, inquit, in teſstamento uxoris, ita ut maritus nihil præter alimẽta petere poſssit. Et cõducuntconducunt, quæ in ſsimilibus tradunt Curtius Senior cõſs. 11. ſstatuto Parmenſsi, Crotus in l. omnes populi, num. 185. D. de iuſst. & iure, Ripa in Rub. D. de adq. poſsſs. num. 7. Anton. Gabr. 6. commun. tit. de legibus, concluſs. 3. num. 7. idẽ Menoch. conſsil. 136. num. 11. & conſsil. 112. lib. 1. & Gironda de privileg. num. 1429. & ſseqq.

Qvintò, & urgentiùs, in eiſsdem noſstrarũ Commendarum terminis ponderatur,

^† quòd etſsi illæ antiquæ ſschedulæ, quas huius capitis initio retulimus, de ſsucceſssione uxorum dumtaxat meminerint, hoc ea de cauſsa factũfactum

^† fuit, quoniam olim Commendæ viris tantùm, non etiam fœminis, conferri ſsolebant, & prima vita in marito incipiebat, & in ſsecunda, deficientibus liberis, uxor (ut ſsuprà diximus) vocabatur, ea q́ue decedente, conceſssio expirabat, cũ ad tertiam vitam tranſsire non poſsſset. Atverò, ubi

^† cœperũtcœperunt Commendę in mulierum perſsonis pro duabus vitis conſstitui, vel ex ſspeciali indulgentia, aut diſsſsmulatione Principis, ad tertiam, vel ulteriorem vitam prorogatæ ſsunt, ut in Nova-Hiſspania contigiſsſse videmus, iuxta ea, quæ ſsuprà tradidimus; ſstatim receptum, & practicatum fuit, ut mariti ſsuperſstites uxoribus ſsuccederent, non aliter, atque ipſsæ uxores maritos ſsuccedebant.

Et ita

^† in quadãquadam epiſstola Regia anni 1559. ad Proregem Novæ-Hiſspaniæ ſscripta, ſsuper tertiæ vitæ diſsſsimulatione, quæ extat d. 2. to. pag. 210. ita cavetur: En la otra declaracion que pedis, ſsi à falta de hijos ſsucederà la muger al marido, i el marido a la muger; i ſsi ſsucederàn lis tranſsverſsales en ellas? Paſsſsadas las dos vidas no bade ſsuceder la muger al marido, ni el marido ala muger, ni tampoco los tranſsverſsales, i aßilo declaramos, i es nueſstra voluntad que ſse guarde.

Et poſsteà in alia epiſstola anni 1561. codẽ tom. pag. 211. cùm idem Prorex Novæ-Hiſspaniæ retuliſsſser, ea in provincia tertiam vitã admiſsſsam, & hoc ſsine magno incolarum dolore alterari non poſsſse, ac proptereà quæſsijſsſset, an ei liceret præcedentem diſspoſsitionem anni 1559. temperare, & promiſscuè uxorum, & maritorum ſsucceſsſsionem in tertia vita concedere? reſsponſsum ei fuit, ut de caſsibus, & rationibus, quæ eum ad conſsulendum movebant, |

fol. 475

ploniùs informaret, & interim dictam ſsucceſsſsionem diſsſsimularet, his verbis: I entretanto que los embiais, i ſse vè, i provee ſsobre ello, diſsſsimulareis à no executar lo contenido en la dicha declaracion, en lo tocante à la ſsuceſsſsion de los maridos à l as mugeres, i las mugeres à los maridos. Quod ita deinceps

^† iugiter obſservatum fuir, & hodie etiam in NovaHiſspania obſservatur, abſsque eo quòd ulla uſs quam deciſsio in contrarium promulgata fuerit, quin potiùs

^† in noviſsſsima illa ſschedula anni 1603. cuius meminimus cap. præced. n. 12. cùm ageretur de modo, & tempore matrimonij, quo mediante coniugati in Commendis ſsuccedere poſsſsent, promiſscuè de ſsucceſsſsione uxorum, & maritorum diſsponitur, ſsic etenim inquit: Que los que conforme à la lei de la ſsucceßion buvieren de ſsuceder à ſsus mugeres en ſsegunda, ò tercera vida en las Encomiendas de Indios, que tuvieren, i las mugeres que buv eren de ſsuceder à ſsus maridos en las dichas Encomiendas, i repartimientos de Indios, conforme à la dicha lei de la ſucceſsiõſucceſsion, no puedan ſsuceder en ellos, ſsino ſsuere aviendo eſstado, i vivido caſsados in facie Eccleſsiæ ſseis meſses, &c.

Et his ſschedulis ita ponderatis, & attentâ uniformi inter maritum, & uxorem correlatione,

^† hanc partem expreſssè tuetur Anton. de Leon, de eiſsdem noſstris Commendis agẽs, d. tract. de confirm. Regijs, 1. par. cap. 5. n. 23. fol. 26. & cap. 11. num. 47. & ſseqq. fol. 60. & 61. ubi inter alia benè conſsiderat

^† vim praxis, conſsuetudinis, & obſservantiæ, quæ hanc mutuam ſsucceſssionem, etiam ſsine alia Legiſslatoris declaratione, admiſsit, argum. l. imò magnæ, D. de legibus. Et aliorum, quæ de viribus & effectibus obſservantiæ ad interpretationem legum, ſstatutorum, & privilegiorum, latè dixi 1. tom. lib. 2. cap. 24. ex num. 84. & lib. 3. cap. 1. num. 25. & ſsuprà hoc lib. cap. 10. num. 76.

Quibus addo, non minus quid in lege comprehenſsum videri, ex ſsubſsequuta, & continuata eius communi acceptione, & obſservatione, quàm ſsi verbis formalibus expreſsſsum, & diſspoſsitum fuiſsſset, cap. cùm veniſsſsent, de inſstit. cap. cùm dilectus, de conſsuetud. l. ſsi de interpretatione, D. de legib. l. ſsi hęres, D. de action. emt. l. 1. C. de impon. lucrat. deſscript. lib. 10. cum traditis à Bald. conſs. 89. num. 40. vol. 1. & conſs. 130. eod. lib. Innocent. in cap. olim 15. de verbor. ſsignif. num. 2. ubi addit, hoc eſsſse verum, quamvis interpretatio ex obſservantia reſsultans, ſsit larga, & impropria. Quod pluribus extendit, & confirmat Tiber. Decian. cõſs. 44. num. 17. vol. 2. & ultra antiquiores alios Craveta conſs. 828. n. 11. vol. 5. rota diverſs. lib. 1. deciſs. 574. num. 1. cum ſseqq. & lib. 2. deciſs. 256. num. 5. Additio ad Ludoviſs. deciſs. 184. num. 8. Franc. Claperijs cauſs. Fiſscal. cẽt. 2. q. 2. num. 13. Mandoſs. de privileg. ad inſstar. gloſsſs. 13. num. 40. fol. 137. in tom. 18. tract. ubi hoc ampliat, etiam ſsi uſsus extenderit, vel reſstrinxerit privilegium, contra tenorẽ verborum, & ex perſsonali fecerit reale, vel è contrario, Fontanela de pact. nuptial. to. 2. clauſs. 6. gloſsſs. 3. par. 2. ex num. 24. pag. 459. Maſstril. de Magiſstr. lib. 4. cap. 10. num. 40. & 41. & alijs relatis Carol. Tapia deceſs. Neapolit. 7. num. 16. Gratian. tom. 4. diſscepr. cap. 703. & tom. 5. cap. 825. num. 16. Additio ad Ludoviſs. ubi ſsup. Ioſseph. de Ramon conſs. 65. num. 14. Cardin. Tuſsch. litt. O. concl. 59. Marta conſs. 53. num. 14. Honded. conſs. 92. num. 30. lib. 1. & plurimi alij apud Alvarez Velaſsc. in axiom. iur. litt. O. num. 165 & plura alia de obſservantia adducens, & quòd attenditur locorum vicinorum, & quòd quando eſst declaratoria, non requirit præſscriptionem, D. Valençuela conſs. 33. num. 193. conſsil. 52. num. 49. conſs. 53. num. 9. & 10. conſs. 58. num. 8. conſsil. 63. num. 193. conſs. 79. num. 28. & conſsil. 97. num. 204. ubi qualiter obſservantia ſsub ſsequuta declaret inſstiturionem maioratus, & latiſsſsimè D. Ioan. del Caſstillo tom. 5. controverſs. cap. 93. §. 7. ex num. 2. cum ſseqq. & to. 7. cap. 30. ex num. 2.

Quod adeò verum eſst,

^† ut licèt aliàs ſsuper reſscripto, vel privilegio dubio, Princeps à quo proceſssit, adeundus ſsit, l. Neratius, D. de reg. iur. l. 27. tit. 18. par. 3. Hoc tamen non procedat, neque admittatur,

^† quando per uſsum, conſsuetudinem, & obſservantiam ſsubſsequentem, iam eſst interpretatum; attenditur enim ſsenſsus per conſsuetudinem inductus, non autem declaratiom quæ à Principe exigi ſsolet, ut conſstat

^† ex text. notabili, quem ſsic Salic. mirabiliter ſsummat, & intelligat in l. cùm de novo 10. C. de legib. & eò referri poteſst text. in d. l. ſsi de interpretatione, ibi: Inprimis inſspiciendum eſst, quo iure civitas retro in buiuſsmodi caſsibus uſsa fuit. Verbum enim illud inprimis ſsignificat, primum locum obtinere interpretationem, quæ ex uſsu, & obſservãtia ſsubſsequenti deducitur, & pluribus proſsequitur Decian. d. reſsp. 44. num. 3. & 4. uſsque ad 14. vol. 2. & reſsp. 52. num. 26. & 27. vol. 5. & Bertazol. conſs. civili 71. num. 30. & 31. vol. 1. ibi: Nec recurrendum eſst ad Principem, ſsed interpretationi, quam tribuit cõſuetudoconſuetudo, uti matri reverentia debetur, & tradit alia noviſssimè & eruditiſssimè D.D. Felician. à Vega Epiſsc. de la Paz in cap. cùm veniſsſsent, num. 4. & 43. de iudic. ubi, quòd privilegium dubium ex uſsu & conſsuetudine declaratur.

fol. 476

Et ex his fortè ratinibus,

^† in Regia Cancellaria Limenſsi, cùm hic caſsus contigiſsſset in cauſsa cuiuſsdam Capitanei Antonij Perez de Aguilera, uxoris ſsucceſssionem in quadam pẽſsione prætendentis, contra D. FerdinandũFerdinandum de Corduba proprietarium, qui eandem ad ſse iure conſsolidationis ſspectare dicebat; pro marito pronuntiatum fuit 22. die Octob. an. 1610. Neque aliam litem ſsuper hoc articulo agitari in provincia illa Peruana vidi, per decem & ſsex, aut plures annos, quibus ibi Senatoris munus exercui.

Sed licèr hæc ita ſse habeant, pro contraria tamen parte in propoſsita quæſstione perpendi poteſst. Primò, quòd cùm leges ſsucceſssionis Commendarum, de quibus agimus, claræ, & apertæ ſsint, & eandem ſsucceſssionem ſseriô, & repetitis verbis, ac iuſssionibus uxoribus dumtaxat ex peculiari indulgentia, & benignitate conceſsſserint,

^† non debemus eas ad maritum ex coniecturis extendere, quibus in claris nũquàm locus relinquitur, neque ab ſstricta verborum proprietate recedere licet, l. cõtinuuscontinuus, §. cùm ita, D. de verbor. oblig. l. non aliter, D. de leg. 3. l. in cõventionibus, D. de verb. ſsignif. l. promittendi, D. de iure dotium, l. ſsi alij, D. de uſsufr. legat. l. licèt Imperator, D. de legat. 1. l. final. C. quæ res pignor cum multis alijs, quæ rradit Alex. conſs. 14. lib. 1. Decius conſs. 32. & 305. Roland. conſs. 79. num. 55. Tuſschus litt. V. concluſs. 108. alvar. de Velaſsco in axiomat. iur. ead. litt. num. 84. & litt. C. num. 74. quibus addo Caſssiod. lib. 9. var. epiſst. 23. ibi: Ad examen veniant, quæ putantur incerta, nam quis de illa re æſstimet deliberandum, ubi nihil reputatur ambiguum.

Maximè cùm agitur de

^† extendẽdaextendenda diſspoſsitione limitata, de una perſsona ad aliam non compregenſsam, neque expreſsſsam in verbis diſspoſsitionis, cõtracontra l. in agris, D. de acq. rer. dom. l. ſsi unum, §. ante omnia, D. de pact. l. militis codicillis, §. 1. D. de teſst. milit. cum relatis ab eod. Velaſsc. litt. C. num. 48. Et ubi

^† ita facile eſsſset Legislatori, illam exprimere, ſsi id voluiſsſset, l. item apud, §. ait Prætot, D. de iniurijs. ſsi ab hoſstibus, §. ſsed quid ſsimiliter, D. ex quib. cauſs. maior. l. 3. D. de offic. Præſsid. l. unica, §. ſsin autem, C. de caduc. tollẽd. cap. ad audientiam 12. de decimis, ibi: Nam ſsi intelligeremus tantummodò de novalibus, ubi ponimus de laboribus, de novalibus poneremus, ubi gloſsſsa ſsumit argumentum, quòd à forma verborum ſsine certa ſscientia non eſst recedendum, & latiſssimè plures apud eundem VelaſcũVelaſcum litt. D. num. 6. Tiber. Decian. conſs. 1. n. 132. lib. 2. D. Ioan. del Caſstillo lib. 6. cõtroverſs. cap. 125. num. 9. D. Valenç. conſs. 93. n. 25. & Menoch. lib. 4. præſsumt. 23. num. 2.

Et inde dicere ſsolemus, quòd

^† id, quod lex non dixit, nec nos dicere debemus, nec eſst ab homine præſsumendum, l. ſsi ſservum, §. nõnon dixit, D. de acquir. hæred. l. illam, C. de collation. l. diſsſsentientis, C. de repudijs, cap. illa, ne Sede vacante, Surdus conſs. 51. num. 7 & deciſs. 219. num. 21. & in tract. de aliment. tit. 1. q. 44. n. 2. Et quòd verba diſspoſsitionis, vel contractus,

* ſsunt forma contractus, & forma, quæ dat eſsſse rei, & quæ ſsuper omnia attendi, & ad unguem ſservari debet, ut per Bald. in. l. quoties, C. de ſsuis, & legit. text. optimum in l. ſsi quis ſstipulatus, D. de verbor. ibi: Reſspiciendus eſst ſsermo stipulationis, l. ſsideiuſsſsores Magiſstratiu m, §. pro Aurelio, D. de fideiuſsſs. ibi: Lecta ſsubſscriptione fideiußionis, cum ſsimilibus: & in materia feudouum, text. in cap. 1. de duobus fratribus, ibi: Propter tenorem investituræ. Ex quo emnes feudiſstæ notare ſsolent,

^† nunquam in feudis à tenore inveſstituræ (qualis eſst lex noſstra ſsucceſssionis, de qua agimus) etiam ex paritate, vel maioritate rationis excedendũexcedendum eſsſse, ut per Ioan. Franciſscum à Ponte in tract. de poteſstate Proregis, fol. 278. num. 5.

Secvndò facit, quia illa regula correlativorum, quæ in contrarium adducitur, ſsemper limitari ſsolet, & debet, ut dumta xat procedat, ubi

^† in utroq;utroque correlativo eadẽeadem ratio ſsubeſst, l. curatorem, C. de interd. matrim. l. fin. ubi Salicet. C. de reſscind. vend. gloſsſs. celebris, per text. ibi in §. patitur, Inſst. de iniurijs, Iaſs. in l. tranſsigere, num. 3. C. de tranſsact. Everard. in loco à correlat. num. 8. Curtius Iunior conſs. 6. ex num. 15. Tiraquel. in l. 1. connub. num. 41. cum ſseqq. Thom. Sanchez lib. 1. de matr. diſsp. 54. num. 1. Farin. in fragmẽt. 1. par. litt. E. Tuſschus pract. concluſs. litt. C. concluſs. 1041. num. 6. Phœbus deciſs. Luſsitan. 72. num. 8. tomo 1. Bimius cõſs. 8. num. 27. lib. 1. Barboſsa in. l. maritum, num. 53. verſs. Quæ tamen, D. ſsolut. matrim. latiſssimè Alvarez de Velaſsco in axiom. legum, litt. A. num. 398. ubi plures alios adducit, D.D. Felician. à Vega Epiſscop. de la Paz in lucubrat. ad Decrer. pag. 76. 487. & 590.

Et in ipſsis noſstris feudum terminis, multos alios congerens, Roſsenthal. omninò videndus, cap. 10. concluſs. 19. litt. M. Vbi

^† plures caſsus recenſset, in quibus hac de cauſsa, ſscilicet ob rationis diſsparitatem, deſspoſsita in uxoribus, ad maritos non extenduntur, nec ècontrario, ut accidit in obediẽtiaobedientia, & ſsubiectione uxoris reſspecut mariti, in repudio, accuſsatione, aut punitione propter adulterium, vocatione in ius ſsine venia, teſstimonij prolatione, contrahendi libertate, & in alijs per eos relatis.

Quod idem in noſstro caſsu militare videtur. Nam

^† ratio admittendi uxores ad Commẽdas maritorum defunctorum ea fuit (ut ſsuprà |

fol. 477

retulimus) ut ipſsi antiqui conquiſsitores, incolæ, aut paciſsicatores, maiorem remuneratione m acciperent, & libentiùs ad contrahendũ matrimonium in his Indiarum provincijs allicerentur, & liberos ſsibi ſsimiles procrearent, puellaſsq́ue nobiles, ex Hiſspania in has partes ſsub hac expectatione tranſsmiſsſsas, eorundem matrimonia ambientes, invenirent, ut optimè advertit, & probat Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1. par. cap. 5. num. 4. & 7. quæ ratio non æquè militat in maritis, ubi uxores commendatarias ducũtducunt, ſsub ſspe eiuſsdem ſsucceſssionis, cùm hi nihil, ut plurimum, de harũ provinciarum conquiſsitione meriti ſsint, & ſseneſscentes, ob eandem ſspem ducant, abſsque effectu procreationis liberorum, & ſsic detur occaſsio, ut legis intentio fraudetur, & advenæ pinguioribus terræ commodis, in præiudiciũpræiudicium, & contriſstationem aliorum benemeritorum potiantur, & fruantur, quod nuſsquam admittendum eſst,

^† cùm legem ipſsam ratio commẽdet, cap. conſsuetudo, 1. diſst. eiq́ue fraudem faciat, qui non ſsolùm extenſsis, verùm & expreſsſsis eius verbis inſsiſstens, contra eius nititur voluntatem, l. contra legem, l. fraus legi, D. de legibus, l. non dubium, C. eodem, cum alijs, quæ doctè, & prudenter conſsiderat Donel. & Oſsuald. in notis ad eum lib. 1. comment. cap. 13. & ſseqq. quia lex, & legis mens idem ſsunt. Et

^† ratio legis eſst mens, medulla, & anima legis, ut latè per Tiraq. de ceſsſsante cauſsa, par. 1. num. 133. & ſseqq. Surdus deciſs. 43. num. 9. Et illa magis debet attendi, quàm verba, l. ſscire leges, D. de legibus, l. nominis, & rei, §. verbum ex legibus, D. de verb. ſsignif. Tiraq. ubi ſsuprà num. 13. & 138. Surd. deciſs. 35. num. 14. Marc. Anton. Genuenſs. in pract. Eccleſs. quæſst. 144. num. 3. Cæſsar Barzius deciſs. 97. num. 30. Franch. deciſs. 228. num. 3. & Marius Giurba ad ſstat. Meſsſsan. in proœm. n. 4. & ſseqq. Velaſsus litt. L. num. 42. & ſseqq. & litter. R. num. 8.

Tertiò facit, quòd attentâ primævâ noſstrarum Commendarum conſstitutione, in depoſsitum, & ad nutum amobiles dabantur, & (ut multum) pro ſsola Commẽdatarij vita durabant, & ad Regem revertebantur, quoſsque ſsupervenit lex ſsucceſssionis, quæ duas vitas favore liberorum, aut uxorum ſspecialiter cõceſsſsit, ut dixi ſsuprà cap. 16. ex num. 8. Vnde hæc

^† lex potuit dici correctoria autiqui iuris Commendarum, vel ſsaltim extraordinaria, & novæ formæ inductiva. Porrò

^† in huinſsmodi legibus extenſsionem non fieri, etiam ex paritate, aut maioritate rationis, apertè probat textus expreſsſsus, & ad rem noſstram ſsatis accommodatus, in l. ſsi verò 64. §. de viro, D. ſsolut. matrim. ſsic inquiens: De viro hæredeq́ue eius lex tantùm loquitur, de ſsocero, ſsucceſsſsoribuſsq́ue ſsoceri, nihil in lege ſscriptum est, & hoc Labeo quaſsi omiſsſsum adnotat. In quibus igitur caſsibus lex deficit, non erit nec utilis actio danda, quem textum ſsic ſsummavit Bart. & alij DD. communiter: Proviſsio legis contra ius commune, non extenditur ultra illud, quod lex exprimit, licèt eadem ſsit ratio: & Bald. quem refert & ſsequitur Dionyſs. Gothofred. in notis ibidem: Quando lex providet de remedio extraordinario, ſsi ceſsſs ant verba legis, intelligitur etiam mens eius ceſsſsare, & ideò non fit extenſsio: quia extenſsio non fit, niſsi per mentem, & virtutem legis. Idemq́ue probari poteſst ex l. præcipimus, C. de appellation. cap. conſstitutionem, ubi gloſsſsa verb. Prorogamus, de reg. iur. in 6. c. in fidei, verb. Inquiſsitionis, de hæret. eod. lib. gloſsſs. in l. fin. C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. ubi Paulus Caſstrenſs. num. 8. Et hanc ſsententiam notabilite illuſstrat, & ampliat Roman. in eodem §. de viro, Cardin. Alban. in addition. ad Bart. ibîdem, idem Bart. in l. ſsi conſstante, num. 39. & 49. & Ripa num. 60. Barboſsa num. 101. verſs. Tertiò, principalis concluſsio, D. eod. tit. ſsolut. matrimon. Gammarus in tract. de extenſs. num. 36. Villaguta in eodem tract. q. 5. num. 4. Camill. Gallinius de verbor. ſsignif. lib. 7. cap. 8. & 10. & cap. 33. num. 1. & lib. 36. & lib. 6. cap. 12. num. 1.

Et licèt Parlad. lib. 3. quotid. q. 6. Poſst Ripam ubi ſsuprà num. 63. eam limitet,

^† quando ratio eſst expreſsſsa in ipſsa lege, quaſsi tũctunc omnes caſsus, in quibus illa militat, tacitè, & virtualiter cenſseantur in illa comprehenſsi, arg. l. his ſsolis, C. de revocand. donat. cum ſsimilibus. Adhuc etiam hæc limitatio (præterquàm quòd noſstro caſsui non adaptatur, quia lex ſsucceſsſsionis nullam rationem expreſsſsit) admodũ dubia, & controverſsa eſst, & plures ex noſstris Interpretibus, etiam ex ratione expreſsſsa in l. correctoria, ad alios caſsus extenſsionem faciẽdamfaciendam non eſsſse docuerunt, ut conſstat ex Imola d. §. de viro, num. 13. & 14. Alexand. in l. in ratione, §. quod vulgò, num. 10. verſs. Ergo quãvis, D. ad leg. Falcid. & in l. peregrè, §. quibus, num. 4. D. de acq. poſsſs. Ruin. in l. 2. num. 95. D. de leg. 1. & dicit veriorem Curt. Iun. conſs. 6. num. 13. & communem Camil. Gallin. ubi ſsup. lib. 6. cap. 7. num. 3.

Et ut admitteremus dictam limitationem certam, & veram eſsſse, adhuc in noſstro caſsu nihil ſstringeret. Nam qui admittunt extenſsionem legis correctoriæ, pręſsupponunt,

^† quòd ratio in totum debet convenire caſsui omiſsſso, abſsque eo, quòd inter illum, & expreſsſsum aliqua differẽtjia reperiatut, alioqui ſsi reperitur, quantumvis levis ſsit, non procedit extenſsio, |

fol. 478

vel comprehenſsio, ut per Ripam ubi ſsuprà n. 6. & 64. Quod, ſsi benè advertitur, in noſstro caſsu non proredit, cùm rationes, quæ ad dictam legem ſsucceſssionis introducendam poſsſsunt cõſiderariconſiderari, etiam ſsi ex aliqua parte conveniant maritis, æquè ac uxoribus, in alijs quidem non conveniunt, ut ſsupr. num. 37. probatum reliquimus.

Qvartò conſsidero, quòd iura, & exẽplaexempla, quæ pro cõtrariacontraria opinione expenduntur, procedunt quidem, ubi etiam datur omnimoda æqualitas, & ſsimilitudo in ratione comprehenſsionis viri, & uxoris. Et quod magis eſst, nõnon ſsatis inter Doctores de priorum veritate cõſstare videtur. Nam

^† beneficium d. Auth. prætereà, C. unde vir, & uxor multi ſsunt, qui negent ad maritum extendi poſsſse, maximè poſst Novellam Leonis Imper. 117. cap. 5. quæ id expreſssè declaravit, ut conſstat ex traditis à Cuiac in expoſsit. Novellæ 53. verſs. Quinta pars, Guiller. Ranchino §. 21. n. 6. Ioan. Borchold. de gradibus, pag. 259. quos refert, & ſsequitur Oſsuald. in comment. ad Donel. lib. 9. cap. 1. lit. N. Balduin. in. comment. ad legem Rom. l. 14. num. 4. Feder. Scotus cõſs. 5. lib. 3. ex num. 38. Franc. Barri de ſsucceſs. teſst. & inteſst. 2. tom. lib. 18. tit. 4. num. ult. Et

^† conducit l. 7. tit. 13 part. 6. quæ, hac forſsitan conſsideratione habitâ, noluit ſsuam diſspoſsitionem ad maritum extendere, licèt d. Auth. ſsuperſstitis coniugis promiſscuè meminerit, & adeò ei facile eſsſset id, ſsi voluiſsſset, exprimere, & contrarias opiniones ſsedare, ex ſsuprà relatis.

Et idem procedit

^† in exemplo legis non tantùm 20. D. de re iud. cuius deciſsionem Cuiac. negat ad uxorem extendi poſsſse lib. 24. obſservat. cap. 38. &. auſsus eſst affirmare, verba illa: Æquitatem ſsuggerere idem æqual lance obſservandum in muliere, ut conveniayur deducto ne egeat, addita fuiſsſse per Tribonianum. Contendens, rationem iuris, quę in marito hoc induxit, ut ex alia quàm dotis cauſsa in ſsoldum non teneatur, ceſsſsare, in uxore. Licèt eum hac in parte benè improbent Barboſsa in d. l. maritum, ex num. 53. & Oſsuald. ad Donel. lib. 17. comment. cap. 9. litt. G.

Rurſsus

^† l. fin C. de indict. vid. quatenus tã in maſsculis, quâm in fœminis remittit illam conditionẽ iuramẽti, quæ ex lege Miſscella requirebatur, eâ ratione ſsubſsiſstit, quòd de propagaione prolis tractabat, ob defectum gentis Romanæ, tot bellis exhauſstæ, quod ſsemper eiſsdem Romanis maximè in cura fuit, ut tetigi ſsuprà cap. 16. num. 16. qui finis æqualiter in utroque coniuge operatur. Et adhuc fuit neceſsſsarium id illâ ipsâ lege decidere; quod indicium præbet, aliàs, licèt ita apertum videretur, in controverſsiam vocari poſsſse, correlativorum regulâ non obſstante.

Eandemq́ue evaſsionem admittit tex. in d.

* Auth. cui relictũrelictum, C. eod tit. de ind. viduit. quia nimirũ ratio caſstitatis vidualis, quæ illius deciſsionem extorſsit, non minus viduum, quàm viduam comprehendit, ut ibi obſservat gloſsſs. verbo A coniuge, & Iaſs. num. 5. Mantica de coniect. ult. volũt. lib. 11. tit. 19. à num. 12. Pinel. in l. 4. C. de bon. mater. à num. 17. Pichard. in §. ſsi quis uxori, num. 44. Inſst. de legat. Gutierr. 2. canonic. cap. 25. n. 3. Gomez de Leon cent. 1. reſsp. 9. Additio ad Molin. lib. 2. cap. 12. n. 21. & Thom. Sanch. de matrim. lib. 7. diſsp. 87. num. 29. ubi benè reſsolvit

^† illam Auth. iure Canonico correctam non eſsſse, & hodie practicari debere, prout ex Cancerio, & alijs probat etiam Ferrer. ſsolut. matrim. 2. temp. declarat. 2. num. 24.

Et ex eiſsdem principijs patet etiam reſsponſsum

^† ad exempla ſstatutorum, quæ in contrarium ponderantur, cùm in eis æqualis, vel maior ratio extẽſsionem ſsuaſserit, ut Menoch. oſstẽdit conſs. 11. num. 4. & conſs. 136. num. 11. Laderch. conſs. 96. & plures alij apud Giurbam ad ſstat. Meſsſsan. cap. 6. gloſsſs. 1. num. 13

Qvintò & ultimò facit, quòd ſsi municipales noſstrarum Indiarum ſschedulas attentè cõſideremusconſideremus,

^† nullam inveniemus, quæ apertè & deciſsivè maritos admitti iubeat ad uxorum Commendas. Nam illa, quæ adducitur anni 1559. & inquit: Que paſsſsadas dos vidas no ha de ſsuceder la muger al marido, ni el marido a la muger, non includit, quòd duabus vitis durantibus ſsucceſssio inter eoſsdem promiſscua eſsſset, cùm id anteà nullibi quoad maritum difpoſsitum eſsſset, ſsed ſsolùm edita fuit ad tollendã dubitationem, quam Mexicanus Prorex propoſsuerat, referens, illa in provincia, clamculũclamculum, ſsive paulatim, moribus receptum fuiſsſse, ut Cõmendæ ul tra duas vitas extenderẽturextenderentur, & in eis liberis deficientibus, uxores maritis, & mariti uxoribus ſsuccederent. Cui dubitationi illa aptiſssima reſsponſsio, huius intentionis omninò excluſsiva, ſsequuta fuit, ex qua,

^† cùm ad negationem, & excluſsionem ſsupervenerit, durũdurum erit permiſssionem, ſsive admiſssionẽ inducere velle, cõtracontra iura vulgaria in l. 3. §. ſsi emancipatus, D. de bon. poſsſs. contra tab. l. legata inutiliter 14. D. de adim. legat. l. cùm tale, §. fin. D. de cond. & demonſstr. iunctis alijs, quæ latè adducit Purpurat. conſs. 164. num. 6. gloſsſs. 1. Surd. deciſs. 195. n. 5. Cancer lib. 1. var. cap. 1. Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 13. num. 39. Giurba deciſs. 28. num. 12. & Alvarez de Velaſsco in axiom. iur. litt. A. num. 627. & litt. Y. num. 70.

Præterquàm quòd illud argumẽtumargumentum, quod ex prædictis verbis ſsumi prætenditur, procedit à contrario ſsenſsu, &

^† invalidum, atque in |

fol. 479

efficax eſst, quando ex eo reſsultat abſsonus intellectus, aut aliorum iurium correctio, l. nemo, D. de iuriſsd. omn. iud. l. conventicula, ubi gloſsſs. magiſstr. C. de Epiſscop. & Cler. l. 2. C. de condit. inſsert. cum alijs, quæ adduxi lib. 2. de Ind. iur. cap. 19. num. 38. & congerit Decianus reſsp. 1. num. 151. vol. 1. Cald. Pereira lib. 1. recep. q. 6. num. 79. Fachin. lib. 13. controverſs. cap. 5. Alexand. Ludoviſs. deciſs. 297. num. 5. & innumeri propè alij, quos noviſssimè congerit Alvar. de Velaſsco in axiom, iur. litt. A. num. 377.

Quibus addijcio,

^† quòd argumentum affirmativum nunquam etiam validè deſsumitur ex verbis negativis, l. Titia, §. Lucius, D. de manum. teſstam. l. ex facto 19. D. de hæredib. inſst. ex quibus ita reſsolvit Bald. in d. l. 2. C. de condit. inſsert. & communem fatetur Everard. loco 4. verſs. Secundò, iſstud limitatur, Gratian. reg. 45. num. 1. & Seraphin. de privil. iuram. privil. 1. num. 4. & eſsſse certiſssimum, ubi nulla præceſssit diſspoſsitio permiſssiva, teſstatur Surd. conſs. 294. num. 24.

Neqve magis ſstringit

^† altera ſschedula, ſsive epiſstola Regia, quæ in declaratioẽ præcedentis ſscripta fuit eidem Proregi Mexicano, ann. 1561. cuius mentionem feci ſsuprà n. 20. Nam hæc nihil decidere voluit, ut ex eius contextura apparet, ſsed cùm Prorex inſstaret, durum ſsibi videri, & ſcãdalisscandalis, ac periculis obnoxium, velle immutare obtentam iam, & diu uſsurpatam in illa Nova-Hiſspania corruptelãcorruptelam, prorogãdi vitas, & mutuæ ſsucceſssionis Commendarum, inter coniuges, reſsponſsum accepit, ut de eo pleniùs informaret, & interim dum res adeò gravis maturiori iudicio decidebatur, morem illum diſssimularet, toleraretq́ue, & in prioris ſschedulæ ann. 1559. executione ſsuperſsederet. Quod cùm in hoc ſstatu ea in provincia manſsiſsſset, poſsteà edita fuit illa altera ſschedula ann. 1603. quæ agit de tempore cohabitationis coniugum, ad hoc, ut in Cõmendis ſsuccedere poſssint, & concludit, tam de uxoribus, quàm de maritis loquẽs: Que los que conforme à la lei de la ſsucceſsſsion huvierẽ de ſsuceder à ſsus mugeres en ſsegunda, ò tercera vida, en las Encomiendas de Indios que tuvieren, ayan de vivir, i eſstar caſsados in facie Eccleſsiæ ſseis meſses. Quæ ſsanè verba: que huvieren de ſsuceder, adnuc maritorum prætenſsionẽ non probant; maximè cùm ſse referant ad legẽlegem ſsucceſsſsionis, quæ eam uxoribus tantùm defert, ut ſsæpè retulimus.

Credendum eſst igitur, omninò reſspexiſsſse ad conſsuetudinem illam, & tolerantiam in Nova-Hiſspania de facto introductam, & ob vitanda ſscandala diſssimulatam, & ita nullo modo inducere voluit proviſsionem, & deciſsionẽ generalem, quæ ad alias provincias, in quibus idem uſsurpatum non fuiſsſset, extẽderetur; & multò minus ab eiuſsdẽ uſsurpationis obſservantia, ſsimilis extenſsio induci poterit.

Nam licèt

^† ſschedulæ, & reſscripta Principum, quæ generalem diſspoſsitionem, ſseu deciſsionem continent, etſsi ad unam provinciam, vel eius Præſsidem mittantur, in alijs quoque obſservari debeant, iuxta text. & Bart. in l. relegatorum 7 §. interdicere, D. de interd. & relegat. l. 3. §. Divus, D. de ſsepulchro viol. ibi: Quia generalia ſsunt reſscripta, & oportet Imperialia ſstatuta ſsuam vim obtinere, & in omni loco valere: cum alijs, quæ tradit Laſsarte in tract. de decim. vend. in additionibus ad præfat. num. 20. Aviles in cap. Præt. in proœm. verb. Islas, num. 1. & 13. & Nos latiùs alio loco dicemus.

Hoc tamen ita limitandum eſst, ſsi talia reſscripta, ut eadem iura inquiũtinquiunt, generalia ſsint, & ratio eorum ubiq́ue generaliter militet, ac procedat; aliter enim,

^† nec leges, nec conſsuetudines, & obſservantiæ locales ad alias provincias extendi debent, ut in l. 1. ubi DD. de conſstit. Princip. cap. 1. eod. tit. lib. 6. & in l. de quibus, & l. cùm de conſsuetudine, D. de legib. & in Rubr. C. quæ ſsit longa conſsuetudo, Cynus in l. 1. C. eod. tit. Abb. & Felin. in cap. fin. de conſsuet. cum latè adductis à Donel. lib. 1. comment. cap. 9. ubi Oſsuald. in notis, Forcat. in necyomãt. iuris, dialog. 1. num. 26. Covarr. lib. 3. var. cap. 13. num. 4. Salas de legibus diſsp. 19. ſsect. 13. & Suar. in eod. tract. cap. 2. num. 89. Etenim

^† unaquæque provincia, ut ſsuo ſsenſsu abundat, ita proprijs legibus, & moribus gubernari debet, & ſsolet, quæ in alijs non æquè recipi, & practicari poſsſsunt, cap. ius Quiritum, 1. diſstinct. cap. utinam, 76. diſstinct. l. ſsemper 34. D. de reg. iur. cum alijs, quæ adduxi 1. tom. lib. 2. cap. 25. num. 54. & ſsuprà hoc tom. lib. 1. cap. 4. num. 84.

Et hoc eſst, quod dicere ſsolemus, tantum eſsſse

* præſscriptum, quantum poſsſseſsſsum, ut in cap. auditis, de pręſscript. cap. ſsine poſsſseſsſsione, de reg. iur. in 6. ubi Petr. Pechius, & plures alij, quos cumulat Puteus deciſs. 107. par. 1. Maſscard. de probat. concl. 14. num. 23. & concluſs. 946. num. 8. Monach. deciſs. Lucenſsi 14. num. 56. Ioſseph. Aldrete in alleg. iur. pro omnim, regular. exemt. par. 2. cap. 4. num. 12. & Velaſsc. in axiom. iur. litt. B. num. 131.

Et hæc quidem ſsunt, quæ in hac difficili quæſstione ad utramque partem diſsputari poſsſsunt. Illud autem minorem continent difficultatem, matrimonium

^† putativum ſsufficere ad hoc, ut uxor huius ſsucceſsſsionis capax efficiatur, aut etiam vir in caſsibus, vel in provincijs, in quibus ad eam admittitur, dummodo uter|

fol. 480

que coniugum, vel ſsaltem is, qui talem ſsucceſssionem prætendit, bonà fide in eodem matrimonio ob legitimam impedimenti ignorationem verſsatus fuit. Nam omnia

^† privilegia veri matrimonij, putativo communicantur, ut ſsuprà diximus, de filiorum putativorum ſsucceſssione loquentes, cap. 17. ex num. 57. & probat text. & ibi communiter Scribentes, in l. ſsicut dotem, §. fin. D. ſsolut. matrim. & in cap. 2. de donat. inter, & latiſssimè Fajardus in tract. de legitim. per ſsubſseq. matr. n. 165. cum multis ſseqq.

Ex quibus infert gloſsſs. & Abb. ibidem,

^† etiam lucra nuptialia ex tali matrimonio communicari. Quod ſsequitur, & latiùs probat, & illuſstrat Palacios Rubios in repet. Rub. §. 36. num. 2. Roder. Suarez in l. 1. tit. De las ganãcias, par. 6. fol. 10. & par. 8. fol. 11. verſs. Vnde sto in hac concluſsione, Matienzus, qui alios allegat, in l. 3. gloſsſs. 1. ex num. 4. tit. 9. lib. 5. Recop. Anton. Gomez in l. 50. Tauri, num. 77. Azevedo in l. 2. num. 5. dict. tit. 9. lib. 5. Recop. Covarr. Gama, & plures alij, quos refert, & ſsequitur Barboſsa in dict. l. ſsicut dotem, & Ioann. Garcia in tract. de coniugal. acquæſstu, num. 159.

Ideò autem dixi, ei,

^† qui bona fide verſsatus fuerit. Nam ubi uterque in mala fide verſsatur, non eſst matrimonium, nec quicquam lucrari poſsſsunt, ne ex dolo ſsuo commodum reportent; imò tam dotem, quàm arrhas amittunt, & fiſsco applicantur, ut concludunt Paul. Caſstrenſs. Cuman. Alex. & alij in dict. §. fin. & de iure noſstro probat celebris text. in l. 51. tit. 14. part. 5. Si verò unus, & is ſsit, qui lucrum prætendat, ab eo etiam eâdem ratione excluditur, ut probat text. in l. 50. d. tit. 14. part. 5. Roder. Suarez, & alij Auctores ſsuprà citati. In dubio autem

^† requiſsita bona fides præſsumitur, ut per Ioann. Gutierrez, qui alios plures adducit, in tract. de matrimon. cap. 71. ex num. 4. ad 7. Peregrin. de fideicommiſsſs. art. 24. num. 67. & 68. PaſchaliũPaſchalium de patria poteſst. lib. 1. cap. 4. num. 77. & ſseqq. D. Michael. de Luna & Arellano in tract. de iuris ratione, lib. 4. cap. 5. num. 83. Et idem procedet

^† in matrimonio præſsumto, decennali coniungum habitatione in una, & eadem domo, mulieris honeſstâ vitâ, & honotificâ à viro factâ tractatione, datâ inter eos paritate ſstatus, & amborum declaratione, quâ coram teſstibus dicant ſseſse uti coniuges habitare, ut latè comprobans affirmat Marta de ſsucceſsſs. legal. part. 1. q. 18. art. 6. à num. 17. quem refert, & ſsequitur Fajardus ubi ſsuprà num. 164.

CAPVT XXII. De alijs practicis quaestionibus ad eunde tractatum successionis uxorum pertinentibus.

CAPVT XXII. De alijs practicis quæſstionibus ad eundẽ tractatum ſsucceßionis uxorum pertinentibus.

SVMMARIVM CAPITIS vigesimisecvndi.

1 COmmendæ ſsucceſssionem ſsi maritus prætendat, ob id, quòd titulus in eius capite expeditus fuerit, quid faciendum? & n. 20. & ſseqq.
2 Commendæ uxorum, olim in perſsonis maritorum conſstitui iubebantur, & proviſsio antiqua de hoc agens.
3 Mos expediendi maritis titulos Commendarum uxorum, hodie in aliquibus provincijs retinetur.
4 Commẽda uxoris, ſsi in mariti capite expedita fuerit, an cenſseatur nova, vel antiqua? & lites ſsuper hoc motæ.
5 Nova forma inveſstituræ mutat naturam feudi.
6 Vxor ſsi Commendæ renuntiet. & eius marito conferatur, an novum ius in ea quærat?
7 Feudum perfectè apertum & domino devolutum, ſsi eidem vaſsſsallo, vel alij iterum concedatur, novam cenſsetur.
8 Feudum etiam nondum apertum, ſsi vaſsſsallus conſsentiat, eidem, vel alij, ſsine præiudicio tertij, tanquam novum conferri poteſst.
9 Feudatarij taciturnitas per unum annum, inducit conſsenſsum inveſstituræ alteri factæ, & poſsſseſsſsorem excludit. Vxor allegans contra conſsenſsu, quem præſstitit, ut Commenda daretur marito, post mortem mariti, vel filij, qui ei ſsucceſsſsit, non debet audiri, ibidem.
10 Regis præiudicum intervenire non videtur, ſsi Commenda uxoris, ex eius voluntate marito de novo concedatur.
11 Volenti non fit fraus, neque dolus.
12 Regis præiudicium non eſst, ſsi concedantur huic, vel illi, quæ alijs concedi ſsolita ſsunt.
13 Lex ſsucceßionis concedit maritis Commẽdas uxorum, interim, dum aliud non diſsponitur, & quid hoc importet?
14 Gratia conceſsſsa ad beneplacitum Principis cenſsetur perpetua.
15 Officialis electus pro tempore, quo voluntas Principis duraverit, perpetuis æquiparatur.
16 Magiſstratus creatus ad beneplacitũbeneplacitum Principis ſsine iusta revocari non potest.
17 Maritus videtur habere ſsucceßionem Cõmendæ uxoris, veluti ex titulo oneroſso, & quare?
18 Dotem etiãetiam ſsi lucretur maritus ſsoluto matrimonio, virtute ſstatuti, videtur cam habere ex titulo oneroſso.
fol. 481
19 Feudum regulariter in dotem dari nõnon potest marito per uxorem, & quid ſsi accedat conſsenſsus domini?
20 Commendæ uxoris titulus licèt expediatur in perſsona mariti, id uxoris nomine, & iure factum videtur.
21 Cauſsa naturalis, & originalis cuiuslibet rei conſsiderari debet.
22 Feudum non præſsumitur alterari, nec de antiquo novum fieri, niſsi id expreſssè dicatur.
23 Feudum antiquum etiam ſsi concedatur de novo, non mutat naturam ſsuam.
24 Commendam uxoris licèt marito expediri lex iubeat, ius eius in uxoris capite perſseverat.
25 Filijs non debet expediri novus titulus Commendarum, in quibus parentibus ſsuccedunt, & ſschedula, quæ id diſspoſsuit, & quare?
26 Argumentum de maiori ad minus negativè conceptum valet.
27 Vocatus primò magis dilectus præſsumitur.
28 Equos duos legans unum hoſspitalarijs, & alterum Prædicatoribus, quis debeat eligere?
29 Filijs primò vocatis, quod lex ſsucceſssionis denegat, non debet concedi uxoribus, quæ vocantur in eorum defectum.
30 Abſsurdus ſsenſsus legis admitti non debet.
31 Filia dotata eo ipſso, quòd per ſsatatum excluditur, ſstantibus filijs, neptis quoque excludi videtur.
32 Radice destructa, fructus ex ea proveniẽs deſstruitur.
33 Commendæ uxoris titulus novus hodie nõ expeditur in perſsona mariti, & ſsolùm est eius administrator.
34 Commendam uxoris in perſsona mariti cõtinuaricontinuari, & novam non eſsſse, declaravit quædam ſschedula Regia ann. 1552. quæ refertur in alia ann. 1564.
35 Commenda, quam maritus eligit, cum ſsua qualitate ad eum tranſsit, vel apud eam manet, & ſschedula de hoc agens.
36 Lex ſsucceſssionis, quæ maritis dari, & cõſervariconſervari iubet Commendas uxorum pro tempore voluntatis Regiæ, quo pacto accipienda ſsit?
37 Dictio quandiu, donec, vel quouſsque, quid importent?
38 Relatum eſst in referente, & qualiter ex eo limitetur diſspoſsitio?
39 Mariti, extantibus novioribus, ſschedulis, non prætendunt novam vitam in CommẽdisCommendis uxorũuxorum, quibus ſsuccedunt, & quid in Nova-Hiſspaniæ?
40 Commendæ Novæ-Hiſspaniæ cur ad tertiam, & quartam vitãvitam prorogatæ fuerint?
41 Maritus in ſsucceſsſsione Commendæ uxoris ſsuæ, an præferatur filijs ipſsius, & eiuſsdem uxoris? & ſschedulæ de hoc agentes, & num. ſseqq.
42 Prorogatio ſsemper fit cum omnibus ſsuis qualitatibus.
43 Epistola Regia refertur, & expenditur, quæ approbat diſssimulationem tertiæ vitæ in filio ſsecundi matrimonij.
44 Filiorum vocatio, & ſsucceſssio in omni ſsucceſssione prior eſsſse debet, & ſsolet.
45 Epistola Regia ann. 1574. quæ maritorũ dumtaxat meminit in ſsucceſsſsione Commendarum uxorum, qualiter ſsit intelligenda?
46 Filij ex voluntatis, & pietatis coniectura ſsemper intelliguntur vocati, & extraneis prælati.
47 Maritus, qui ſsucceßit in Commenda uxoris, ſsi decedat, & habeat filium ex hac, & aliune progenitum ex alia, quis eorũeorum ei in tali Commenda ſsuccedat?
48 Ætatis privilegium in feudis, & maioratibus regulariter prælationem inducit.
49 Patris de ſsucceßione ubi agitur, ipſsius tãtùm perſsona attendenda videtur, non origo acquiſsitionis bonorum.
50 Mutatione perſsonæ, rei quoque conditio, vel qualitas mutari videtur.
51 Pater tenetur reſservare filijs primi matrimonij quidquid ex bonis maternis, vel ſsucceſsſsione ipſsorum acquiſsivit, & reliqua lucra, quæ ei cõtemplationecontemplatione talis matrimonij à lege, vel ſstatuto deferuntur.
52 Mulier, quæ in Commenda viri ſsucceſsſsit, copulari nequit alteri aliam Commendam habenti, niſsi unam dimittat, & Sched. quæ id diſsponunt.
53 Commendarum plurium cumulatio prohibita eſst.
54 Cumulatio duorũduorum maioratuũmaioratuum qualiter lege Regia inbibeatur.
55 Commendæ unius admißio, alterius excluſsionem inducit.
56 Incompatibilium uno admiſsſso, alterum neceſsſsariò tollitur, vel excluditur.
57 Electio facta unius maioratus ex duobus incompatibilibus, alterum ipſso iure vacat, & in ſsequentem transfertur.
58 Electio, ſsive optio Commendæ, cui datur inter duas, vel plures incompatibiles, intra quod tempus eam facere debeat? & ſschedulæ de hoc agentes.
59 Terminum præfigere ad faciendam optionem inter duas Commendas incompatibiles neceſsſsarium fuit, & quare? L. 1. D. de ſsucceſsſs. edict. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
fol. 482
60 Electione Commẽdæ ſsemel facta ab eo, qui optandi inter duas, vel plures facultatem habet, ampliùs variare non poterit. L. apud Aufidium, D. de optione legata, & aliæ ſsimiles, explicantur, ibidem.
61 Eligenid, & optandi facultas conſsumitur in primo actu valido. Cap ſsi electio, de elect. lib. 6. expenditur, & illustratur, ibidem.
62 Expectativã ſsi quis habens ad primũprimum beneficiũbeneficium vacaturũvacaturum aliquod optaverit, etiam ſsi malè acceptet, conſsumit gratiam ſsuam.
63 Mulier ſsi non habeat Commendam ex ſsucceſssione prioris viri, ſsed ex ſsuis, aut parentum meritis, & alteri Commendatario nubere velit, an debeat una ex iſstis Commendis relinqui, & lis ſsuper hoc agitata in cauſsa D. Franciſscæ Picarro.
64 Remunerationis cauſsa, quæ conceduntur, pleniùs ſsemper, & favorabiliùs interpretari debent.
65 Lex ſsucceſssionis, qua parte iubet, unãunam Cõmendam optari, & alteram relinqui debere ab eo, qui ducit uxorem CommendatariãCommendatariam, odioſsa videtur.
66 Miſserationis cauſsa ceſsſsante, ceſsſsare quoque debet, quod eius ratione indulgetur.
67 Privilegij, & favoris cauſsa, quæ concedũturconceduntur, faciliùs tolli ſsolent, quàm quæ iure cõmuni.
68 Lex ſsucceſssionis generaliter prohibet cumulationem plurtum Commendarum quomodolibet acquiſsitarum.
69 Ratio prohibendi pluralitatem Commendarum, æquè militat in quolibet modo acquiſsitionis earum.
70 Ratio ubi est generalior, quàm diſspoſsitio, illam ampliat, & extendit, & aliquando Iuxta diſspoſsitionem reſstringenda eſst, ne falſsa, aut captioſsa reddatur. L. ſsi procurator 35. D. de acquir. rer. dom. explicatur, ibidem.
71 Indebitum per errorem ſsolvens, rei ſsuæ dominium amittit, & ideò cõdictionemcondictionem habet, non vindicationem.
72 D.D. Gabriel Enriquez Regius Senator, & Salmanticenſsis Primarius laudatur.

QVÆ in capite præcedenti diſsceptavimus, eo (ut apparet) in caſsu procedunt, quo maritus Commendam uxoris, tanquàm eius ſsucceſsſsor prætendit. Cæterùm alia quæſstio eſst,

^† ſsi eam proprio iure ad ſse pertinere contendat, eò quòd in ipſsius capite Commendæ titulus expeditus fuerit, ubi cum vidua Commendataria matrimonium contraxit. Quod ut pleniùs percipiatur,

^† ſsupponẽdum eſst, antiquiori illâ Imperatoriâ Proviſsione ann. 1536. quæ prior ſsucceſssionis Commendarum privilegium cõceſssit, & eius formãformam induxit, cautũcautum inveniri, ut marito cum tali vidua contrahenti, Cõmenda expediatur, eâ q́ue interim gaudeat, quõ Rex aliud nõnon diſspoſsuerit. Verba ſsunt hæc: I ſsi el tal caſsado no tuviere hijo legitimo, i de legitimo matrimonio nacido, encomendareis los dichos Indios a ſsu muger viuda, i ſsi esta ſse caſsare, i ſsu marido tuviere otros Indios, darlebeis uno de los dichos repartimientos, qual quifere, i ſsi no los tuviere, encomendarlebeis los dichos Indios que aſssila muger viuda tuviere; la qual Encomienda de los dichos Indios mandamos q̃que tenga por el tiempo que nuestra merced i voluntad fuere, ſsegun, i como haſsta aora los tienen, i hasta que Nos mandemos dar la orden que convenga para el bien da la tierra, i conſservation de los naturales della, i ſustentaciõſustentacion de los Eſspañoles pobladores de eſsſsa tierra, &c.

Quorum verborũverborum occaſsione

^† ille mos olim invaluit, & hodiè etiam multoties uſsitatur, ut maritis Cõmendæ uxoris titulus, quaſsi de novo feudo expediatur, quòd aptiores ad illius munera ſsubeunda, quãquam fœminæ cenſseantur, ut dixi ſsup. cap. 20. n. 14. Et interdum contigit, ut uxores ipſsæ, non ſolũſolum huic novi tituli expeditioni conſsentiant, verũverum ius quoq;quoque omne, quod ad Cõmendam habẽthabent, à ſse abdicent, & maritis, ſsive maritorũmaritorum favore renuntiẽtrenuntient, ut ſsic Gubernatores faciliùs ad talis tituli expeditionem procedant, & pleniùs eiſsdẽ maritis conſsultum ſsit, Quibus in caſsibus

^† mariti cõtẽdunt, quòd etiã ſsi uxores præmoriantur, & duę vitæ finitæ ſsint, pro quibus prior Cõmenda conceſsſsa fuerat, adhuc ipſsi, virtute ſsui tituli, pro alijs duabus vitis frui poſsſsunt. Et ſsuper hoc plures lites motas vidi, & audivi, inter quas illa nobiliſssima fuit, & variantibus ſsententijs agitata, quã ann. 1563. cum Licẽtiato Dom. Gamboa, Fiſscali Regio, egit egregius Eques D. Didacus Carvajal ſsuper Commenda Peruana de Guadacheri. Et quidam Licentiatus Cuellar, cum Ioanne de Hinojoſsa, quorum allegationes in facto, & in iure apud me habeo.

Dicunt quippè mariti, quòd cùm dicta lex in ipſorũipſorum capite novum titulum expediri præcipiat, novum quoque feudum eiſsdem concedere voluit, atque adeò ampliùs de uxoris iure curandum non eſsſse. Nam

^† nova forma inveſstituræ mutat naturam feudi, ut voluit |

fol. 483

Bald. in cap. 1. §. inſsuper, verſs. Quæro ſsi vaſsſsallus, col. 4. & 5. de probih. feud. alien. per Feder. & in cap. 1. §. hoc quoq;quoque de cõſsuetud. rect. feud. Alex. in l. ſsi mihi, & Titio, col. 2. de verb. oblig. Iaſs. conſs. 24. col. 5. vol. 3. Matth. de Afflict. deciſs. 112. num. 5. & deciſs. 248. n. 8. Quod maximè procedit

^† uxore conſsentiente, vel Commendã refutante, cùm tunc ſsuccedat cõmunis DD. reſsolutio, quæ habet, quòd

^† feudũ domino perfectè apertum, & devolutum, ſsi ab eodẽ eidem vaſsſsallo, & multò magis ſsi alij, de novo concedatur, novum feudum cenſseri debet, ut per Bald. in l. 1. q. 15. D. de rer. diviſs. Angel. in l. quod dicitur, D. de impenſs. in reb. dot. fact. Bart. & Alex. in l. ſsi à me, D. ad leg. Falcid. Bald. in cap. 1. §. inſsuper, de proh. feud. alien. per Feder. præpoſsitus in prælud. feud. diviſs. 6. verſs. Hic autem ſsupponimus, & in cap. de vaſsſsallo decrep. ætat. & latiſssimè Roſsenth. in tract. de feud. c. 2. q. 2. n. 1. & ſseqq. & Nos inf. cap. 27. ex num. 101. Imò & nõdũ apertum, ſsi poſsſseſsſsor

^† conſsentiat, & nulli alij ex hoc præiudicium generetur, ut dixi ſsup. cap. 6. n. 22. & ſseq. qui conſsenſsus ſsufficit, ut per taciturnitatẽ poſsſseſsſsoris deducatur, ut concludit Bald. in Auth. in ſsucceſssione, num. 6. C. de ſsuis, & legit. ubi tenet, quòd ſsi feudatarius patiatur aliũalium in feudo ſsuo inveſstiri per dominũdominum, valet inveſstitura in eũeum facta. Et etiãetiam ſsi reſsultaret præiudiciũpræiudicium, taciturnitas

^† hæc unius anni induceret conſsenſsum, & excluſsionem poſsſseſsſsoris, cap. 1. §. ſsi quis deceſsſserit, verſs. Titius, in fine, ſsi de feud. defunct. fuer. controverſs. Felin. in cap. quæ in Eccleſsiarum, n. 123. verſs. His tamen, de conſstitut. Decius conſs. 395. prope finem, Afflict. in cap. 1. n. 11. quemad. feud. ad fil. Quod Ego expendere ſsolitus ſsum contra uxores, quæ cõſentiuntconſentiunt, ut marito fiat nova Commenda, & poſsteà eo mortuo, vel filio, qui ei ſsucceſssit, talem Commendam ad ſse pertinere prætendũtprætendunt, metum, vel læſsionem allegantes. Nam in hoc audiri non debent, iuxta ſsuprà relata, & alia, quæ latè, & optimè cõgerit Tiraq. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 9. ex num. 145. ad 155. Menoch. de arbitrarijs, caſsu 131. ex num. 9. Roſsenth. de feud. cap. 4. memb. 2. q. 77. & 78. optimè Cacheran. deciſs. 174. & Grammatic. deciſs. 103. num. 34. & 38.

His adijcitur,

^† quòd in eiuſsmodi conceſsſsione, nullum præiudicium ex parte Regis cõſiderariconſiderari poteſst, tùm quòd ipſse in dicta proviſsione hanc novam Commendam maritis fieri iuſssit, ut conſstat ex illis verbis: Encomendarlebeis los dichos Indios, que aſssila muger viuda tuviere;

^† volenti autem, neque fit dolus, neque fraus, aut iniuria, cap. ſscienti 27. de reg. iur. lib. 6. l. nemo, D. eod. tit. l. cùm donationis, C. de tranſsact. cum alijs, quæ latè adducit Cardin. Tuſschus litt. D. concluſs. 589. & Cæſsar Bargal. in tract. de dolo, lib. 6. reg. 34. num. 13. Tum etiam,

^† quia cùm has Commendas alijs concedere ſsoleat, parum quoad ipſsum referre videtur, quôd iſste, vel alter eas poſssideat, & potuit de re ſsua hac in parte etiam abutendo diſsponere. Quo argumento in ſsimili utitur Bald in cap. 1. §. 1. qualiter feud. alien. poſsſs. Ruinus conſs. 120. volum. 1. Curtius Senior conſs. 50. verſs. Septimò iustificatur, & Ioann. Crotus in repet. l. re coniuncti, num. 185. D. de legat. 3.

Deinde conſsiderari poteſst,

^† quòd cùm in eadem proviſsione adijciatur, quòd his Cõmẽdis uxorum fruantur mariti, interim dum Rex aliud non diſspoſsuerit, ut cõſtatconſtat ex illis verbis: La qual Encomienda mandamos que lẽga por el tiempo que nuestra merced i volunt ad fuere, videntur eis, vel in perpetuum dari, vel ſsaltim ſsub ea duratione, quæ convenit naturæ actus, de quo tractatur, nẽpè per alias duas vitas, iuxta legem, & normam ſsucceſssionis. Quoniam vulgare, & regulare eſst,

^† quãlibet gratiam, & privilegium ad Principis beneplacitũ conceſsſsum, perpetuum cenſseri, ut docet Bart. per tex. ibi in l. Iurisperitos, D. de excuſsat. tut. & in l. Thais, §. ſsi ſsororem, de fideicõm. libert. idẽBart. & Alex. in l. depupilo, §. ſsi quisipſsi PPræ tori, de novi operis nũt. oppoſsitione, 4. gloſsſs. in Clement. & ſsi principaliter, verbo Electio, de reſscript. Quod adeò verum eſst,

^† ut & officiales per ſsimilia verba creati, perpetuis æquiparẽtur, ut docet gloſs. in cap. fin. verb. Perpetuis, de reſscript. in 6. Bald. in cap. 1. de feud. Guardiæ in uſsibus feud. idem in Auth. omnes peregrini, C. commun. de ſsucceſsſs. Ioan. Faber in l. 1. C. de contrar. iud. & in l. Præſsides, D. ſsi cert. pet. Abb. in cap. fin. col. 2. de precario, Guillerm. Bened. in cap. Rainuntius, verbo Duas habens filias, num. 36. Boerius deciſs. 149. n. 18. & ſseq. Pinel. in Rub. de reſscind. 1. par. cap. 2. num. 20. Ioan. Gutier. 3. pract. q. 11. num. 3. & ſseqq. Burgos de Paz conſs. 21. num. 3. & 5. Bobadilla in Politica lib. 1. cap. 16. num. 28.

Vnde eſst, quòd illis verbis appoſsitis in conceſssione Principis,

^† talis diſspoſsitio ſsine iuſsta cauſsa revocari nõnon poſssit, ut per Bald. in l. 2. C. de ſservit. & aqua, & in cap. 1. de natura feudi, in uſsibus feud. Bobad. & alij in locis ſsup. relatis, D. Valenç. conſs. 73. n. 14. & latè Maſstril. de magiſstr. lib. 1. cap. 22. num. 46. & ſseqq. ubi plures alios allegat, & adeò hoc verum eſsſse probat, ut talia officia morte convedẽtis non expirent, de quo etiam vide Gutier. d.ç. 11. Cabedum deciſs. 20. n. 4. Molin. lib. 1. de primog. cap. 25. num. 5. Fab. de Anna conſs. 14. & Batboſsa in l. quia tale, n. 86. D. ſsolut, matr.

Deniqve eandem partem iuvat,

^† quòd |

fol. 484

cùm ex pacto, & providentia dictæ legis, Cõmenda ad maritum tranſseat, & in eius capite ſseu perſsona cõſtituiconſtitui debeat, eo ipſso, quòd matrimonium contraxit, prætendi poteſst eam ad ipſsum, veluti ex titulo oneroſso, pertinere, etiã ſsi ſsoluto matrimonio dotem lucretur, ex textu celebri, iunctâ gloſsſs. ibi, verbo Dũtaxat, in l. ſsi donaturus, §. 1. D. de condict. causâ datâ,

^† ubi probatur, quôd titulus dotis eſst oneroſsus, etiã ſsi maritus ſsoluto matrimonio lucretur dotem. Quod multum commendat Bart. & Bald. inl. ſsi conſstante, in princ. & in §. 1. D. ſsolut. matr. idem Bartol. in l. Mævia, §. 1. eod. tit. idẽidem Bald. in Auth. prætereà, C. unde vir, & uxor, Præpoſs. in cap. ſsignificante, num. 6. qui matrim. accuſs. poſsſs. Decius in l. in eo quod, num. 5. D. de reg. iur. Iaſs. in §. item, ſsi quis, n. 30. Inſst. de action. ubi pro ea allegat text. expreſsſsum in l. unica, §. lucrativas, verſs. Si verò, vel ſsocer, C. de impon. lucrat. deſscript. lib. 10. Et licèt diſsſsentiat Bald. Novellus in tract. de dote ſspeciali 37. & Cagnolus in dict. l. in eo, num. 8. & alij relati à Boer. deciſs. 185. n. 10. Nihilominus veriſssimũ eſst, & communiter receptum, ut pluribus probat Barboſsa in l. ſsi ab hoſstibus, §. fin. n. 72. D. ſsolur. matrim. Covar. in 4. part. 2. cap. 8. §. 6. n. 12. & multi alij relati per Rolandum in tract. de lucro dotis, q. 1. & ſseqq. Quibus adſstipulatur,

^† quòd licèt feudum regulariter in dotem dari marito ab uxore non poſssit, adiecto eo pacto, ut illãillam lucretur, ut tetigi ſsuprà cap. 14. num. 42. & ſseqq. & latè reſsolvit Curt. Iunior de feud. 4. part. princip. reg. 1. q. 4. Zaſsius eodem tract. par. 6. pag. 54. & part. 8. pag. 118. Iul. Clarus in §. feudum, q. 36. & Roſsenth. cap. 9. concluſs. 8. per totam. Hoc tamen fallit, ut ipſsimet DD. advertunt, ſsi ad id domini conſsenſsus accedat, qui in noſstro caſsu ex diſspoſsitione, & ordinatione dictæ legis iam adeſsſse videtur, atque adeò extante hac conceſssione generali, ſspecialis alia neceſsſsaria non eſst, argum. tex. in l. 1. D. ad municipal. l. 1. C. de theſsaur. lib. 10. cum traditis à Surdo decciſs. 173. num. 18. Gratiano diſscept. forenſs. tom. 4. cap. 617. num. 23.

Sed his non obſstantibus, contrarium omninò in propoſsita ſspecie probare, & practicare debemus. Nam quamvis dicta lex iuſsſserit, quòd marito Commenda fiat,

^† cùm tamen id contemplatione iuris uxoris, factum fuerit, & tanquam legitimo uxoris, & bonorum ipſsius adminiſstratori, & quia cõgruẽtiùs (ut dixi) per maſsculum, quàm per fœminam Commendæ onera expendiuntur, ſsemper durare cenſsetur ille reſspectus iuris mulieris,

^† qui tanquàm originarius, & principalis attendendus eſst, l. qui habet, D. de tutel. l. quæritur, ubi DD. D. de ſstatu hom. cum traditis ab Angel. in §. noviſsſsimè, Inſst. de uſsucap. & Velaſsco in axiom. iur. litt. C. num. 52. & 56. Nec eſst credẽdum, quòd lex voluerit eiuſsdem Commendæ naturam alterare, vel novum feudum in perſsonam mariti conſstituere:

^† hoc enim nunquàm præſsumitur, niſsi quando in inevſstitura expreſssè cavetur, ut probat text. in cap. 1. de eo, qui finem fecit agnationi, & in cap. 1. de vaſsſsall. decrep. ætat. & in cap. 1. an agnat. vel filius: per quæ iura notant DD. ibidem, præcipuè Bald. Albartot. & Afflict.

^† quòd quando feudum eſst antiquum, etiam ſsi concedatur de novo, vel tanquam novum, non mutat naturam ſsuam, & ſsequitur idẽ Bald. in l. 1. q. 15. D. de rer. diviſs. Curtius Iunior conſs. 50. verſs. Septimò iuſstificatur, Iaf. conſs. 136. volum. 4. Ioann. Crotus in repet. l. re coniuncti, num. 185. D. de legat. 3. Rolandus à Valle conſs. 60. num. 8. & plurima circa hunc articulum congerens Ambroſsinus deciſs. Peruſsina 19. part. 1. Gail lib. 2. obſservat. 49.

Secvndò facit,

^† quòd illa verba: Encomendarlebeis los dichos Indios, eũeum ſsenſsum habent, ut in uxore etiam maritata, ius Cõmendæ duret, & continetur, quod ex prioris viri ſsucceſssione conſsequta fuit, quemadmodũquemadmodum & in filio, vel filia, qui patri ſsucceſssit, in quibus eodem verbo ea dem lex hanc continuationẽ expreſssit. Et quoniãquoniam

^† eius occaſsione aliqui novum feudum eſsſse prætẽdebant, edita fuit ſschedula dat. Compluti ult. Maij, an. 1562. tom. 2impreſsſs. pag. 209. quæ id apertè negavit, iubẽs, ut deinceps nova Commenda in filiorum perſsona nõnon fieret, his verbis: I porque por las palabras de la lei de la ſsuceßion, en que ſse dize, q̃ aviendole ſsido hecha Encomienda, no fue nueſstra intencion alterar lo diſspueſsto en la ſsuceſsſsion de los Indios, en los quales el que conforme à ella ha de ſsuceder, luego deſspues de muerto el tenedor, ſsucede en la poſſeſsiõpoſſeſsion i ſseñorio de los dichos Indios ſsin nueva Encomienda. Mãdamos q̃que ſsi falleciere deſspues de aver ſsucedido, que aunque no ſse le aya hecho Encomienda de los dichos Indios ſsea viſsto vacar.

Vndè cu valeat

^† argum. negativè conceptũconceptum, quod de maiori ad minus deſsumitur, cap. ſsi ergo 8. q. 2. cap. cũcum Paulus, & ibi gloſsſs. 32. q. 5. cũ innumeris, quæ cõgerit Everard. in topicis legal. loco. 66. Sanch. de matr. lib. 8. diſsp. 1. n. 21. Surd. de alimẽt. tit. 9. q. 1. n. 11. & Velaſsc. in axiom. iur. lit. A.n. 464. & ſseqq. Et filij in d. lege ſsucceſssionis uxoribus præferãturpræferantur,

^† atq;atque ita abſsq; dubio magis dilecti fuerint, arg. tex. in l. quoties, D. de uſsufr. 1. Publius, D. de condit. & demõſst. cap. quorũdã, de elect. in 6. cap. fin. de pact. eod. cap. in his, de privileg. cum alijs, quæ notant DD. in l. Gallus, §, quidam rectè, D. de liber. & poſsth. & in cap. licèt, diſstinct. 16. Abb. in c. Nicalao, in prin. de appel. Bartol. in l. qui duos, D. de. leg. 1. quẽquem refert, & ſsequitur Pechius |

fol. 485

in reg. qui prior, de reg. iur. in 6. ubi hinc infert, quòd

^† ſsi quis habẽshabens duos equos, reliquat unũ hoſspitalarijs, alterũalterum verò fratribus Prædicatoribus, datur electio hoſspitalarijs, ſsolâ primâ nominatione conſsideratâ. Et plurimos cõgerẽs Everard. in locis argum. loco ab ordine, n. 13. Felinus in Rub. de maior. & obed. Ant. Gama deciſs. 1. num. 62. Boer. in tract. de auth. mag. Cõſsil. n. 47. & 83. & D. Valenç. conſs. 27. n. 127. Benè conſsequitur,

^† quòd ſsi in filijs, vel filiabus nova Commenda non eſst facienda, vel caſsu, quo fiat, non mutatur natura feudi paterni, nec durat, niſsi pro ſsola vita filij, vel filiæ, quæ patri ſsucceſssit, idem abſq;absque dubio in uxoribus, quæ poſst filios vocantur, dicere, & practicare debemus; alioqui, ſsi poſst mortẽmortem ipſarũipſarum, ſsecundi mariti Cõmendas, tanquãtanquam novas, & pro alijs duabus vitia acciperent, multò melioris conditionis eſsſsent, quãquam filij, quod proculdubio abſsurdum eſst,

^†atq; adeò vitandũvitandum, & explodẽdũ, l. ſscire oportet, §. aliud, D. de excuſsat. tut. l. nam abſsurdam, D. de bon. libert. cũcum innumeris alijs, quæ de vi argumenti, Ab abſsudo, cõgerit Everard. loco 8. & pluribus relatis Alvarez de Velaſsco in axiom. iux. litt. A. num. 300.

Qvibvs addere licet notabilẽ doctrinam Alberici in 1. par. ſstatuto. q. 9. Cyni in l. 1. C. quæ ſsit longa conſsuetud. & Paul. Caſstrenſs. in l. ſsi verò, §. de viro, D. ſsolut. matr. dũdum tradunt, quòd

^† ſsi per ſtatutũſtatutum prohibetur, ut filia dotata non ſsuccedat ſtãtibusſtantibus filijs; nec neptis, quæ eius locũlocum obtinet, ſsuccedere poterit, quia non debet eſsſse melioris conditionis, quàm mater, quæ primò vocatur,

^† Et quia radice corruptâ, corrupta etiãetiam cenſseri ſsucceſssio debet. De quo pluribus agit Fuſsarius de ſsubſstitutio. quæſst. 404. & alij, quos retuli ſsup. cap. 19. n. 5. & ſseqq.

Et ita

^† iam hodie ab aliquibus cautis Proregibus, & Gubernatoribus nõnon datur novus titulus Cõmẽdæ uxoris, marito, qui eam ducit, ſsed iure ordinario illãillam exercet, & adminiſstrat pro tempore, quo matrimoniũmatrimonium durat, ſsicut alia bona dotalia, l. in rebus, C. de iur. dot. cũcum ſsimilibus, ut ita anſsa tollatur dictas lites movendi, & ut diſspoſsitum in filijs, in maritis etiãetiam (ut diximus) per argumentum à fortiori ſservetur.

Tertiò facit, quòd etiam ſsi cõcederemus dictam Proviſsionem ann. 1536. aliquam dubitationem hac in parte recipere,

^† poſsteà tamẽ edita fuit alia eius declaratoria, an. 1552. quæ habetur 2. tom. pag. 203. cuius ſsæpè meminimus, & hæc expreſssè conſstituit, quòd etiam ſsi titulus novæ Cõmẽdæ in eo, qui ad ſsucceſssionẽ vocatur, expeditus fuerit, adhuc tempus durationis eiuſsdẽ Cõmẽdæ ultra duas vitas nõnon protrahatur, & prima vita in eo, cui ſsucceditur, numeretur, vel cõſsumatur. VerbasũtVerbasunt hæc: Del tal manera, q̃ deſspus de la vida del primar tenedorde los Indios, no ha de aver mas de una ſsuceſssiõ enhijo, ò hija, ò muger, i no mas, deſsuerte, que ſsi alguna vez algun hijo, ò hija ſsucediere en los Indios, i ſse le hiziere Encomienda de ellos, ſsi aquel, ò aquella muriere, ò los dexare, ò por algum caſso los perdiere, hãham de tornar ros dichos Indios à nueſstra Corona Real luego, i no ſse han de tornar à encomendar à otro hijo, ni hija del dicho primer tenedor de los dichos Indios, ni à ſsu muger, &c.

Et magis expreſssè, & in eiſsdem terminis quęſstionis, de qua loquimur, idem deci ditur, & declaratur in alia ſschedula, quæ vocatur, del Eſscorial, 17. Maij ann. 1564. d. 2. tom. pag. 205. Nam cùm Limana Cancellaria dubitaſsſset, an Commenda, quæ per legem ſsucceſsſsionis fieri iubetur marito ſsecundo, de Indis, quos eius uxor per ſsucceſssionem prioris viri acquiſsivit, per mortem uxoris expiraret, vel adhuc, eâ mortuâ, pro mariti vita continuãda eſsſset? reſsponſsum fuit, uxoris morte ceſsſsare, his verbis: Decalramos, en lo que toca à primera duda, que muerta la muger, la Encomienda de Indios quede vaca, no obstante que el titulo ſse aya hecho al marido ſsegundo.

Et hoc adeò verum, & planum reputatum fuit, ut in quadam epiſstola ad Proregem Peruanum Dom. D. FranciſcũFranciſcum à Toleto directa, ann. 1573. eod. tom. pag. 207. caveatur, quòd etiam

^† ſsi ſsecundus maritus aliam Commendam pro duabus vitis ſsibi conceſsſsam, & duraturam haberet, & hanc relinqueret, ut Commendam pinguiorem viduæ, quæ ei nupſsit, cõſequereturconſequeretur, hæc Commenda ſsuam naturam antiquam retineat, atq́ue adeò uxoris morte finiatur. Et addit de hoc dubitari non debuiſsſse: En esto no ai que tener duda, ſsino que el repartimiento que eſscogiere, ha de ſser conſsu calidad. que ſsi no tuviere mas de una vida, ſse acabe en aquella, i ſsi el repartimiento es de ſsu muger, con la vida della ſse acaba.

Qvartò, & ultimò facit,

^† quòd illa verba Proviſsionis ann. 1536. La qual EncomiẽdaEncomienda mandamos, que tenga por el tiempo q̃ nueſstra merced i voluntad fuere, non eo animo fuerũt adiecta, ut perpetuitatẽ inducerent, ſsed iſsto potiùs, ut oſstenderetur, eaſsdem Commẽdas, ſsic datas, ad libitum Regis revocabiles eſsſse, præſsertim ſsi alia forma in earum cõtinuatione, vel extinctione daretur, ut denotãtdenotant verba, quæ ſsequuntur ibi: Haſstra que Nos mandemos dar la ordem q̃ convenga, &c. & ſsic ceſsſsat argumentũ, quod in contrariũcontrarium adductum fuit, de officijs conceſssis ad beneplacitum Principis ex lege Iurisperitos, & ſsimilibus. NãNam

^† dictæ clauſsulæ revocationis potius libertatem, quàm impedimentũimpedimentum præſse ferunt, & conditione quandam inducunt, extinctivãextinctivam, vel reſsolutivã |

fol. 486

præcedentis diſspoſsitionis, in caſsum futuri eventus, qui in ea reſsignatur, ut notat Bartol. in Rub. D. de condit. & demonſstr. num. 15. agens de vi, & natura adverbiorum, quandiu, donec, vel quouſsque, quibus reſspondet illud noſstrum Hiſspanum, hasta que, & repetit in l. Titius, D. de excuſsat. tutor. & in l. ambiguitates, C. de uſsufruct. Bald. in l. 1. C. de leg. Cardinal. in Clement. 2. §. 1. de ætate, & qualitate, ubi quòd interdum ſsunt temporis limitativæ, Aretin. in l. quod meo, D. de acquir. poſsſseſsſse. & in l. ſsi quis poſsthumos, §. ſsi filium, D. de lib. & poſsth. & plures alij, quos refert Tuſschus litt. D. concluſs. 271. & 360. Auguſst. Barboſsa de dictionibus in eiſsdem verbis, & Leander Galganet. de condit. & demonſstr. 2. part. cap. 1. quæſst. 5. Et ita cùm per poſsteriores ſschedulas ſsuprà citatas, Princeps, qui potuit has Commendas in totum tollere, eas limitaverit, vel ut propriùs loquar, declaraverit, ut pro vita dumtaxat uxoris durarent, eis ſstandũ eſst, quemadmodum ſsi in ipſsa illa prima Proviſsione an. 1536. inſsertæ eſsſsent. NãNam

^† relatum eſst in referente, & ſecundũſecundum illud debet limitari diſspoſsitio, quæ ſse ad illud refert, ſsive relatũ ſsit iuris iam conſstituti, ſsive poſsteà conſstituendi, ſsimul atque de eo conſstiterit, ut probat text. & DD. in l. affe toto, D. de hæred. inſst. l. ſsi ita ſscripſsero, D. de cond. & demonſst. l. ſsi quis in aliquo, C. de edendo. l. 8. tit. 3. par. 6. cum multis alijs, quæ poſst Bartol. & alios antiquiores, adducit Decius cõſs. 63. Iaſs. in l. more, n. 29. D. de iuriſsd. omn. iud. n. 29. & ſseqq. Tiraq. poſst. leg. connub. gloſsſs. 7. n. 187. Brunorus à Sole in locis commun. verb. Relatio 5. Medicis de reg. iur. regul. 10. & Alvarez Velaſscus in axiom. iur. litt. R. num. 57. & ſseqq.

Ex quibus planè fundamẽtis, quæ ſsimul cõtrariorũ ſsolutionẽ præſstant, hãchanc opinionẽopinionem certiſssimam puto, & hodie, extantibus prædictis novioribus ſschedulis, ita praxi recepta eſst,

^† ut nullus maritus ſsit, qui in Peruanis provincijs uxoris Cõmendã, eius morte finitãfinitam, titulo novi feudi, vel ſsucceſssionis prætẽdere audeat. Et quãvis in Nova-hiſspania contrariũcontrarium practicetur, id eâ ratione contingit, quòd ibidẽibidem tertia vita per diſssimulationem, & quarta per prorogationẽ admiſsſsa eſst, ut dixi ſsuprà cap. 16. n. 8. Ad quarum vitarũvitarum gaudiũgaudium mariti admittũturadmittuntur, imò eorũeorum reſspectu conceſsſsæ fuiſsſse videntur,

^† & ut ceſsſsarent ſscandala, & querimoniæ, quæ ex cõtrario oriri poſsſsent, ut refertur in quodãquodam capite epiſstolæ an. 1561. ſscriptæ ad ProregẽMexicanũ Dom. D. Ludovic. à Velaſsco 2. to. pag. 211. ibi: I que de averſse de guardar la dicha proviſsion i declaracion, non aviẽdoaviendo hijos, recibiriãrecibirian notable agravio, i que toda la tierra haria gran ſsentimiento; i que aſsſsi convenia no ſse hizieſsſse novedad, i que la ſsuceßion paſsſsaſsſse a la muger, no aviendo hijos del ſsegundo tenedor, i al marido que eſst à caſsado, que tenia la tal Encomienda, como ſse ha hecho basta aqui. Et hoc adeò verum eſst, ut eximius vir Dom. Licentiatus Eugenius de Salazar, qui fuit Senator Mexicanus, & poſsteà Supremi Conſsilij Indiarum Conſsiliarius, in quadam allegatione, quãquam penes me habeo, defendere auſsus fuerit,

^† maritum in his vitis diſssimulatis, vel prorogatis, præferri filijs ipſsius, & prædefunctæ uxoris, ex cuius contemplatione, & ſsucceſssione Commendam habuerit. Motus eo, quòd dicta epiſstola, quæ de illis vitis agit, maritorum tantùm meminerit. Et potuit allegare aliam ſschedula, 3. Iunij, ann. 1574. eod. tom. pag. 211. directam ad Audientiam Mexicanam, quæ præſsupponit, maritum filijs hoc in caſsu prælatum fuiſsſse, & quòd in Nova-Hiſspania pro comperto habebatur: Que los hijos del ſsegundo marido no ſsuceden en la Encomienda de los Indios del primero. Et hæc ſschedula dubium non decidit, ſsed proceſsſsum iuxta legẽlegem, quam vocant de Malinas, formari iubet, & ad Regium Conſsilium remitti.

Sed Ego contrarium ſsemper cõſuleremconſulerem, & practicarem. Nam ſsi in priori ſsucceſssione ſsecundæ vitæ, per legem conceſsſsæ, filij, & fili, & nepotes, ac neptes, uxores, & maritos excludunt, ut in eiſsdem deciditur, quâ ratione fieri poteſst, ut in ſsecunda, vel tertia ſsucceſssione, per diſssimulationem, aut prorogationem admiſsſsa, idem non obſservetur,

^† cùm prorogation ſsemper fiat cum omnibus ſsuis qualitatibus, & lex extenſsa eandem naturãnaturam retineat in eo, ad quod extenditur, quam habebat anteà in alijs caſsibus, de quibus expreſssè loquebatur, l. ſsed ſsi manente, D. de precario, l. 1. ubi DD. D. de legat. 10. lex 1. & ibi gloſsſs. C. de bon. quæ lib. l. non eſst novum, D. de legibus, cum ſseqq. & dixi ſsuprà cap. 19. num. 22.

Pro quo & illud facit,

^† quòd in alia epiſstola an. 1588. ſscripta ad Proregẽ Mexicanum d. 2. to. pag. 203. approbatur diſssimulatio tertiæ vitæ in filio ſsecũdi matrimonij. Et cũcum hîc præcipuè de ſsucceſssione Cõmẽdæ agatur, quæ iam ad matrẽmatrem propter priorẽ maritũmaritum pertinere cœperat, durũdurum videtur filios eiuſsdẽ matris, & ſsecũdi mariti ab ea excludere, vel maritũmaritum ipſsum illis anteferre. CũCum

^† in omni ſsucceſssione prior ſsit cauſsa filiorũfiliorum, quãquam maritorũmaritorum, qui regulariter uxoribus nõnon ſuccedũtſuccedunt, toto tit. C. unde liberi, & unde vir, & uxor, §. ſsui autẽautem, Inſst. de hæred. quæ ab inteſst. l. 1. & per tot. de ſsuis, & legit hæred. l. Cornelia, D. de vulgar. c. 1. ubi gloſsſs. 18. q. 1. cap. Rainutius, ubi etiãetiam gloſsſs. de teſstam. c. ult. 17. q. 4. ubi Divus Auguſstinus dicit, nõnon eſsſse exhæredandum filium, ut Eccleſsia inſstituatur, |

fol. 487

cum alijs, quæ latiſssimè congerit Marta de ſsucceſsſs. legali, par. 4. q. 8. art. 5. & Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſsum. 189.

Neque officit, quòd illa epiſstola Regia anni 1574. quæ de his vitis prorogatis agit, maritorum tantùm, non autem filiorum meminerit.

^† Nam ex pia, & æqua iuris coniectur, & ne in uxoris ſsucceſssione alienus, & extraneus hæres propriæ ſsoboli anteponatur, ſsubaudiendum eſst, maritos vocari, ſsi uxor ſsine liberis deceſsſserit, & non aliter,

^† ut aliàs deciditur in l. cùm avus, D. de condit. & demonſstr. l. cùm acutiſssimi, C. de fideicomm. l. 10. tit. 4. par. 6. & latiſssimè poſst alios proſsequitur Ioſseph. de Ruſsticis in commentarijs ad d. l. cùm avus, & Menoch. de præſsumt. lib. 4. præſs. 89. & Craſsſsus in §. fideicomm. q. 22. & ſseqq.

Difficilior ſsanè quæſstio eſst,

^† utrũutrum dato caſsu, quo maritus in Commenda uxoris ſsuccederet, ſsi ex ea filium habeat, & alterum primogenitum ex alia, & his relictis decedat, quis eorum ipſsi in quarta vita in Nova-Hiſspania ſsuccedere debeat? Et hic caſsus etiam contigit in Provincia Peruana, in quodam marito, cui à Prorege nova inveſstitura de feudo, ſseu Commenda uxoris facta fuerat, & à Rege illius confirmationem impetraverat.

Nam pro primogenito ætatis privilegium facit,

^† quod ſsemper in feudis, & maioratibus, atque alijs pleriſsque rebus prælationem inducit, ut dixi ſsup. cap. 16. n. 31. Et multis probat D. Valençuela conſs. 34. num. 82. Et quòd nunc de

^† patris ſsucceſssione agitur, ipſsiuſsq́ue perſsona debeat attendi, nullâ habitâ contemplatione uxoris, quæ maritum ad hanc ſsucceſssionem non admiſsit, ſsed lex ipſsa, vel Princeps, quæ ei hoc beneficiũbeneficium ſsuâ providentiâ indulſsit, ut etiãetiam latè dixi d. cap. 16. num. 34. cum ſseqq. & in ſsimili, loquentes de lucro, quod marito obvenit beneficio legis, vel ſstatuti ex bonis uxoris, Baldus in l. fin. in fine, C. de bon. mater. Rolandus de lucro dotis, q. 8. num. 4. & Matienzus in l. 2. tit. 9. lib. 5. Recop. gloſsſs. 3. num. 1. Vnde mutatione perſsonæ, rei quoque conditio, ſsive qualitas mutari videtur, l. Paulus, aliàs incipit per procutatorẽ 90. D. de acq. hæred. l. fin. in fine, C. de inoffic. teſstam. l. 1. §. ſsi is, & ibi gloſsſs. D. de collation. Greg. Lopez in l. 6. tit. 11. part. 6. gloſsſs. 4. & Alvarez de Velaſsco in axiom. iux. litt. M. num. 117.

Sed nihilominus in favorem ſsecundogeni

*ti ex uxore Commendataria habiti, in emergenti quæſstione pronuntiavit Regia Argenti na Cancellaria, cuius ſsententia à Supremo Senatu confirmata fuit, quia cùm hoc lucrum propter eius matrem ad matitum devenerit, iuſstum viſsum fuit, ut ipſsi illud poſst mortem pa tris reſservaretur, quẽadmodũquemadmodum

^† accidit in bonis maternis, quorũquorum uſsufructu licèt pater, dum vivit, potiatur, tenetur tamen illa reſservare filijs prioris matrimonij, ſsicut & pleraque alia, quæ habuerit ab eiſsdem filijs ab inteſstato, vel ex donatione, vel ex teſstamento, iuxta tex. in l. fœminæ, §. illud etiam, C. de ſsecũd nupt. l. mater, C. ad Tertyl. l. 15. Tauri, & ea, quæ latè, & optimè tradunt Guiller. Bened. in cap. Rainutius verb. Et uxorem, ex n. 80. ad 92. Boerius deciſs. 185. Ant. Gomez in d. l. 5. Tellus Fernand. in l. 6. Tauri, n. 17. Covar. in 4. 2. part. cap. 3. §. 9. n. 7. Matienz. in l. 3. tit. 1. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. n. 15. 41. & 42. Pinel. per text. ibi in l. fin. num. 2. C. de bonis maternis, Burſsatus conſs. 12. num. 2. lib. 1. Menoch. conſs. 237. n. 11. lib. 3. Craſssus in §. ſsucceſssio ab inteſstato, q. 17. & plures alij, quos refert D. Ioan. del Caſstillo in tract. de uſsufruct. cap. 2. n. 20. & ſseqq. & Morquechus de diviſs. bonor. lib. 4. cap. 12. & adhuc magis in noſstris terminis Barboſsa in l. ſsi ab hoſstibus, §. fin. num. 72. ubi cõtracontra alios docet, quòd ſsi maritus lucretur partem dotis ex diſspoſsitione legis, vel ſstatuti, tenetur eam partem reſservare filijs primi matrimonij, quia illud habet veluti ex bonis uxoris, & propter ipſsum matrimoniũmatrimonium, l. 3. §. 1. ad fin. D. de dote prælegat. Decius in l. 1. n. 18. C. de ſsecund. nupt. & conſs. 67. col. penult. ad fin. gloſsſs. in l. ſsi donaturus, §. fin. D. de condict. ob cauſsam, cuius meminimus ſsup. num. 18.

Hæc autem, quæ hucuſsque de ſsucceſssione uxorũ, & maritorũmaritorum in Cõmendis diximus, eam limitationẽ recipiunt,

^† ut nequaquam poſssit mulier, quæ in Cõmenda prioris viri ſsucceſssit, alteri copulari, qui aliãaliam Cõmendã habeat, niſsi is unãunam ex illis, quãquam maluerit, optet, & aliãaliam relinquere paratus ſsit. Quod deciditur in d. Proviſs. an. 1536. ibi: I ſsi eſsta ſse caſsare, i ſsu ſsegũdo marido tuviere otros Indios, darlebeis uno de los dichos repartimientos qual quiſsiere. Et in eius declaratoria ann. 1552. ubi inter alios caſsus, quos exprimit, in quibus filius primogenitus à ſsucceſssione Cõmẽdępaternęexcludi ſsolet, & illa ad ſsecũdogenitũ trãſsit, hũchunc exprimit, in illis verbis: Si no pudiere, ò no quiſsiere heredar los Indios por entrar en alguna Religion, ò por tener otros Indios, ò por ſser caſsado con muger que los tenga, quæ verba repetuntur in alia epiſstola ann. 1582. ad MexicanãMexicanam AudientiãAudientiam directa, quæ extat 2. tom. pag. 204. & in eod. to. pag. 207. refertur aliud caput epiſstolæ ann. 1573. ſscriptæ ad Peruanum Proregem, quod eandem electionem requirit, & diſsponit, ut licèt maritus propriam Commendam, quam reliquit, pro duabus vitis haberet, ubi tamen optavit Commendam uxoris, tanquàm pinguiorem, ſsi hæc unam tantùm vitam habeat, cum uxoris perſsona finiri, & ceſsſsare debeat.

fol. 488

Quæ prohibitio

^† originem, & rationẽrationem trahit ex alia, quæ plures Commẽdas in una perſsona, vel familia cumulari prohibuit, ex rationibus, de quibus latè egi ſsuprà hoc lib. cap. 5. ex num. 79. Et eſst valdè ſsimilis alij prohibitioni,

^† cumulationis duroũduroum maioratuum per viam matrimonij, de qua etiam dixi ſsup. cap. 18. ex num. 23. & in noſstris terminis Cõmendarum pungit D. Valençuela conſs. 83. num. 80. & ſseqq. ubi num. 32. & ſseqq. benè

^† probat, ex admiſssione unius Commendæ alterius excluſsionem ſsequi, cap. qualis 25. diſstinct. cap. nonnè, de præſsumt. quia poſsito uno ex contrarijs, & incompatibilibus, neceſsſsarium eſst alte

*rum tolli, l. hæc verba illi, D. de verbor. ſsignif. l. illud, D. de acquir. hæred. cap. de multa, ubi DD. de præb. Aretin. in l. quod meo, §. ſsi furioſso, n. 15. D. de acquir. poſsſs. Cephalus conſs. 193. num. 10. vol. 2. Bellamera conſs. 10. num. 54. & conſs. 29. n. 24. Petrus Benintendis concluſs. Rotæ Bononienſs. 72. num. 1. Mantica de coniect. ult. volunt. lib. 5. tit. 13. num. 19. Surdus cõſs. 230. n. 13. & in tract. de alimẽt. tit. 9. q. 43. num. 4. & D. Chriſstophor. à Paz in tract. de tenuta, 1. part. cap. 34. ex num. 38. ubi loquitur de duobus maioratibus incompatibilibus, & probat electione

^† ſsecundi, abſsque alia ſsententia declaratoria, vacare primum, & in ſsequentem in gradu legis miniſsterio trãsferri.

Intra quod autem tempus

^† hanc electionem facere debeat, ipſse idem Paz num. 44. arbitrarium putat, & neceſsſsariuom non eſsſse, ut annus, vel monitio præcedat, de qua in Auth. hoc amplius, C. de fideicomm. cui benè reſspondit Padilla in eiuſsdem lect. num. 12. Burg. de Paz in proœmio l. Taru. num. 25. & Molina lib. 2. de maiorat. cap. 14. ex num. 13. ad 26. Sed in noſstro caſsu arbitrium excludere videtur ſschedula Regia data in oppido del Eſscolrial ann. 1564. cuius meminimus ſsuprà cap. 17. num. 100. cuæ quindecim dies ad ſsimilem electionem concedit, & eam in noſstris terminis ponderat Matienzus in l. 8. tit. 7. lib. Recop. gloſsſs. 6. num. 16. & D. Valençuela ubi ſsub. num. 145. quæ ſschedula neceſsſsaria quidem fuit

^† ad dilationes, & ſsubterfugia tollenda, quibus multi in hac electione facienda fradulenter utebãturutebantur, & ut ita citiùs Commenda repudiata ad fiſscum perveniret, ut vel eius lucro cederet, vel alij benemerito conferri poſsſset, ut aliàs in ſsimili dicitur in l. 1. D. de ſsucceſs. edict. ibi: E re igitur Prætor putavit, præstituere tẽpustempus ijs, quibus bonorem poſsſseſssionem detulit, &c. & ibi: Qui ſsemel noluit bonorum poſsſseßionem petere, perdidit ius eius, & ſsi tẽporatempora largiantur, ubi enim noluit, iam cœpit ad alios pertinere bonorum poſsſseßio, aut fiſscum invitare. Et idẽ repetit in §. quibus ex edicto, & in §. fane, Bartol. in l. Gallus, §. ille caſsus, num. 3. D. de lib. & poſsthum. l. 1. C. de rep. vel abſstin. hæred. l. ei, qui ſse, D. de acq. hęred. l. 1. C. ſsi minor ab hæred. ſse abſstin. & §. ſsed ſsui, in fine, Inſstit. de hæred. qualit. & ſsunt videnda, quæ in ſsimili de facultate eligeñdi alterutrum, & quouſsque perduret debitori, theoricè, & eruditè tradit D. Martin. Larreategui, Senator meritiſssimus in Regio Pintiano Cõventu lib. 5. ſselect. diſsput. cap. 5. num. 57. & ſseqq.

Electione

^† autem ſsemel factâ, maritũmaritum variare non poſsſse, ex ſsimili maioratuum conſstat, in quibus ita doctè, & benè reſsolvit Paz d. cap. 34. num. 50. & ſseqq. & in eiſsdem noſstris Commendis idem nõnon minùs eruditè probat D. Valençuela d. conſs. 85. num. 40. & n. 72. & ſseqq. Pro quibus facit l. apud Aufidium, D. de optione legata, ibi: Si is dixiſsſset, quæ vellet, mutare voluntatem, eum nõnon poſsſse, ut alia ſsumeret, l. ſstatu liberum 11. §. Stichum, D. de legat. 2. ibi: Cùm autem ſsemel dixerit, utrum dare velit, mutare ſsententiam non poterit, & ita, & Iuliano placuit. Iuliani autem placitum extat in l. huiuſsmodi, §. Stichum, in fine, & in l. ſservi electione, D. de legat. 1. circa quas, & alias de hoc articulo agentes, plenè ſscripſsit D. Martinus Larreategui ubi ſsuprà, lib. 5. cap. 2. à num. 5. & cap. 3. à num. 1. ubi rationem reddit.

Idẽq́ue cavetur

^† in cap. ſsi electio, de elect. lib. 6. ubi eligendi, & optandi facultas conſsumitur in primo actu valido, 9 od & probat l. filiæ meæ, & lex hæc conditio, D. de condit, & demonſst. & in optimo caſsu Hieron. Gonçalez in reg. 8. Cancell. gloſsſs. 8. n. 86. ubi docet, quòd ſsi

^† is, qui habet expectativam ad primum beneficium vacaturum, malè acceptat, confumit gratiam ſsuam, & ampliùs illâ uti non poteſst, ut per gloſsſs. Hoſst. & Ioan. Andr. in cap. cũcum in multis, de reſscript, in 6. Bellamer. conſs. 33. n. 14. Puteum deciſs. 268. num. 1. & per totam, lib. 1. Paul. Æmil. deciſs. 339. num. 3. par. 1. Io. Bapt. Ferret. conſs. 16. num. 7. & ſseq. & Horat. Mandoſs. in addit. ad Roman. cõſs. 329. litt. F. & Cochier in tract. de primarijs precibus, pag. 69.

Sed cùm dicta Proviſsio ann. 1536. hanc electionem fieri iubeat, ubi mulier, quæ habet Commẽdam ex ſsucceſsione prioris viri, nubit alteri, qui aliâ Cõmendâ ex ſsua perſsona potitur, meritò dubitatũdubitatum fuit in cauſsa Dom. D. Frãciſscæ Piçaro, filiæ illius inclyti Ducis, & Cõquiſsitoris Regni Peruani, Marchionis D. Frãciſsci Piçarro, an idẽidem dicẽdũ eſsſset,

^† ubi mulier non ex eiuſsmodi ſsucceſssione, ſsed ex proprijs ſsuis, aut progenitorũprogenitorum meritis, aliquãaliquam Cõmendã habet, & alteri Commẽdatario copulatur? Et Advocati dictæ Dom. D. Franciſscæ negabant ad hunc caſsum illius legis proviſsionem extẽdiextendi poſsſse, nec debere. Tunc quia

^† remunera|

fol. 489

tio, quæ ob ſservitia fit, debet ſsemper eſsſse libera, & pleniùs interpretari, ex traditis à Doctoribus in l. fin. D. de conſstit. Princip. Sarminento lib. 1. ſselect. cap. 12. & Cacheran. cõſs. 19. num. 10. & alij, quos refero ſsup. c. præced. Cùm tiam,

^† quia cùm præceptum illud relinquendi unam Commendam, ſsit odioſsum, nõ debet extendi ultra caſsum, in quo loquitur; ſscilicet ubi uxor miſserationis causâ ad Commendam prioris viri admiſsſsa fuit. Maximè cũ

^† ratio huius miſserationis deficere videatur, ubi alteri Commendatario iungitur, qui ipſsam commodè ſsuſstentare, atque exhibere poſssit, argum, text. in Auth. de non eligend. ſsecund. nuben. §. nos igitur, & eorum, quæ notat. gloſsſs. per text. ibi in cap. fin. de iur. patron. Bald. in Authent. ex teſstamento, C. de ſsecund. nuptijs, Cum alijs, quæ de ceſsſsatione privilegij conceſssi ob paupertatem, vel miſserationẽ, ubi facultates adauctæ ſsunt, docet text. & DD. in. l. non tantùm, §. eos qui, D. de excuſsat. tutor. l. cura, §. deficientium, D. de muner. & honor. l. his omnibus, §. auctis, D. de vacat. muner. melior text. in. l. nec maritus, c. ſsolut. matrim. ubi exceptio ne quis conveniatur ultra quàm facere poteſst, non amplius ei prodeſst, qui forrunis auctus eſst, & in cap. ſsi pauperes, de præbend. lib. 6. ubi ſsi Papa mandaverit Epiſscopo, ut Clerico pauperi, nullum habenti beneficium, provideat de beneficio, & interim ille Clericus adeptus fuerit beneficium, ceſsſsat illa proviſsio, iunctis alijs, quæ latè conducit Tiraq. in tract. de ceſsſsante cauſsa, 1. par. num. 199. & ſseqq. & noviſssimus Alvar. de Velaſsco in tract. de privil. pauper. q. 37. n. 8. Quæ omnia ceſsſsare videntur, ubi Commenda uxoris proprio iure quæſsita eſst,

^† cùm faciliùs tollatur illud, quod competit ex privilegio, quàm quod iure communi, l. eius, §. 1. D. de militari teſstament. l. ſsi teſstamentum, C. de teſstam. Decius in l. in teſstamento, num. 11. C. de teſstam. milit. & in l. ſsi poſstquàm, num. 31. C. de pact. Rlipa in l. Centurio, num. 25. de vulgar. Alciat. reg. 3. præſsumt. 36. & plures alij, quos refert Tiraq. de ceſsſsante cauſsa, limitat. 11. n. 4. Alphanus collectan. 596. & Mantua in Enchirrid. rerum ſsingul. cap. 89.

Cæterùm Ego, his non obſstantibus, veriorem exiſstimo contrariam ſsententiam, ſscilicet illam legem locum habere in CommẽdaCommenda quolibert modo ad mulierẽ viduam, vel cœlibem pertinentem. Nam

^† id comprehendit generalitas verborum ſsequentium ſschedularum, quas retuli ſsuprà num. 52. quæ quidem nõnon reſs piciunt modum, per quem uxor Commendam acquiſsierit; ſsed quolibet in caſsu, quo eam habeat, marito iniungunt neceſssitatem unam eligendi, & alteram relinquendi, ut conſstat ex illis verbis: O por ſser caſsado con muger q̃ los tenga; & ex illis epitolæ anni 1573. Que caſsandoſse algun Encomendero, que tẽga Indios con muger viuda, que los tenga, &c.

Et quia ratio huius diſspoſsitionis non habuit reſspectum ad modum acquiſsitionis, ſsed ad legalem prohibitionem cummulationis plurium Commendarum, in unam perſsonam, de qua pluribus egi ſsup. hoc lib. dict. cap. 5. Hæ autem

^† ratio æquâ lance militat, ſsive uxor ex ſsucceſssione prioris viri, ſsive ex proprijs meritis commendâ potiatur; & ſsic ſsuccedit regula iuris, quæ habet,

^† quòd quãdoquando ratio eſst generalior, quàm diſspoſstio, hæc per illam ampliatur, vel limitatur, quia ratio diſsponit de dicto, non dictum de ratione, & omne dictum à ſsua ratione regulatur, l. cùm pater, §. dulciſsſsimis, & l. vnum ex familia, §. fin. D. de leg. 2. l. ſsi is qui animo, D. de acquir. poſsſseſst. latiſssimè Decian. reſsp. 41. num. 118. lib. 1. Iaſs. in §. itẽ Serviana, Inſstit. de action. num. 18. Fuſsar. de ſsubſstit. q. 678. num. 5. Surd. conſs. 67. num. 20. cum ſseq. Farin. deciſs. 10. num. 2. tom. 1. par. 1. & Camill. Gallin. de verbor. ſsignif. lib. 5. cap. 11. num. 4. cum ſseq. & cap. 13. per totum, & cap. 14. & 15. quemadmodum è contrario, multoties ratio alicuius diſspoſsitionis, quæ nimis generalis eſsſse videtur, ad ſsubiectæ materiæ terminos reſstringenda eſst, ne aliàs ius cõmune ſsubvertat, l. ſsi de certa. 31. ubi latè DD. C. de tranſsaction. melior text. in l. ſsi procurator 35 D. de acquir. rer. domin. ibi: Quia nemo errans rei ſsuæ dominium amittit; quæ ratio circa terminos, de quibus ibi agit I.C. veriſssima eſst, ſsi verò generaliter ſsumatur, falſsa: nam,

^† qui indebitum per errorem ſsolvit, errat, & tamen dominiũdominium rei ſsuæ amittit, & ideò ei non datur reivindicatio, quæ domino competit, ſsed condictio, quæ præſsupponit adverſsarium dominum eſsſse, l. dominus, cum alijs, D. de condict. indeb. Cuius textus ponderationẽ olim penè puer Salmanticæ didici

^† ab eruditiſssimo, & perpetuâ mihi ſsemper veneratione colendo Præceptore meo D.D. Gabriele Enriquez, eiuſsdem Academię Primario, & verè legum Coryphæo. Qui poſsteà in ſsupremum Rei dominicæ Senatum ad lectus, non ſsine magno Reipub. litterarię damno, repentini morbi iniquitate raptus, occubuit, & bonis omnibus ingens ſsui, & ſsuarum lucubrationum, quas præ manibus habebat, deſsiderium reliquit.

CAPVT XXIII. De oneribus Commendarum, & praesertim de eo, quod in militari servitio pro Regis, & Regni defensione consistit. Et de iuramento fidelitatis, quod ob hanc causam a Commendatarijs exigitur, & quid novi inducat prae obligatione, qua antea sicut vassalli caeteri tenebantur?

fol. 490
CAPVT XXIII. De oneribus Commendarum, & præſsertim de eo, quod in militari ſservitio pro Regis, & Regni defenſsione conſsiſstit. Et de iuramento fidelitatis, quod ob hanc cauſsam à Commendatarijs exigitur, & quid novi inducat præ obligatione, qua anteà ſsicut vaſsſsalli cæteri tenebantur?

SVMMARIVM CAPITIS vigesimitertij.

1 COmmendæ Indorum, quæ onera contineant? & quòd ſsint veluti donationes modales, & num. 7.
2 L. Aristo 18. in princip. D. de donat. expẽditur, & illuſstratur, & num. ſseq.
3 Donationes modules, ſsive negotiales, an ſsint contractus, vel donationis ſspectes?
4 Feudum, etſsi contineat ſsynallagma, gratia tamen præponderat, & ideò beneſsicium dici ſsolet.
5 L. 6. tit. 4. part. 5. explioatur.
6 Feudum quare, & quatenus dicatur cõtractus, ultro citròque obligatorius?
7 Feudum etſsi ab initio ſsit gratia, poſsteà tnanſsit in contractum, & mutuam obligationem, inter dominum, & vaſsſsalum,
8 Commendatoriorum præcipuum manus eſst, Regi fidelitatẽ iurare, & pro eius, & Regni defenſsione militare.
9 Iuramentum, quod præſstatur à Commendataijs, quid contineat, & quando fieri debeat?
10 Commendarum in titulis, earum onera exprimenda ſsunt, & de ſschedula, quæ id probat.
11 Commendatarij tenentur non ſsolùm præliari pro terræ defenſsione, & pacificatione, ſsed etiam ſse ad hoc exercere, & lustrari, & ſschedula de hoc agens.
12 Alardes militare quàm ſsint neceſsſsarij ante bellum, ſsive ad bella futura, ex Caßiod. & alijs.
13 Commendæ æquiparantur feudis in onere præſstandi ſservitium militare, & iur amentum fidelitatis.
14 Feuda de natura ſsua habent ſservitium mi litare, & iuramẽtum fidelitatis, & hoc reſspectu feudum dicitur ſservitus.
15 Vaſsſsallus ad fidelitatis, & ſservitij militaris præstationem tenetur, etiam ſsi de ijs in feudi inveſstitura mentio facta non ſsit.
16 Iuramenti fidelitatis, & ſservitij feudalis formula, ubi extet, & qualis ſsit, & Aucto res, qui de eo agunt, & an plus contineat, quàm homagium, & etiam à fœminis, & minoribus præſstandum ſsit?
17 Iuramentum fidelitatis, quod præſstatur Romano pontifici ab Epiſscopis, & alijs beneficiarijs, quale ſsit?
18 Inveſstitur a in omni eſst neceſsſsarium iuramentum fidelitatis, & ſservitij, & qui illud recuſsat, inveſstienàus non eſst.
19 Feudatarij, qua de cauſsa dici ſoleãtſoleant fideles?
20 Hidalgos dicimus Hiſspoano vocabulo, quaſsi Fidalgos, à fidelitate, & de alijs etymologijs eiuſsdem vocis.
21 Homagium quid ſsit, & unde dicatur, & quando ligium appelletur? & de varijs homagijformulis.
22 Ligius est idem, quòd vaſsſsallus, qui beneficio alterius feudum tenet, & dicitur quaſsi ligatus, vel obligatus.
23 L. 3. tit. 25. part. 4. agens de etymologia verbi Hiſspani Omenage, explicatur, & illuſstratur.
24 Homagij, ſsive Omenage, apud Hiſspanos præſstatio, & conceptio, an & quando habeat vim, & naturam iuramenti.
25 Homagij præſstatio in feudis, & Commendis. Indorum continet expreſsſsum iuramentum, & obligat tanquam tale.
26 Homagium etiam ſsi ſsolùm concipiatur ſsub fide, & verbo boni viri, obligat tanquàm iusiuranàum, ſsecundùm aliquos, & maximè inter nobiles.
27 Nobiles inter, quod promittitur, pro facto statim haberi debet.
28 Commendatarij Indorum in multis ſschedulis vocantur feudatarij, & alij, qui Commendas non habent, domiciliarij, & quare?
29 Ioſsephi Acoſsta verba de oneribus Commendatariorum, ſseu feudatariorum Indico rum agentis, referuntur.
30 Iuramentum fidelitatis, an & quatenus ab omnibus ſsubditis, Regibus vel dominis ſsit præſstandum, ratione ſsubiectionis, & iuriſsdictionis, quam in eos habent.
31 Iuramentum fidelitatis præſstare non tenetur, qui non habet domicilium in territorio Principis, quamvis ibi bona poſsſsideat, & quare?
32 Subditus propriè is est, qui domicilium habet in territorio alicuius domini, non qui bona tantùm.
33 Iuramentũ fidelitatis ſsufficit, quòd in Regis inaguratione fiat à Regni proceribus, & Procuratoribus, & nõnon ſsolet fieri ab omnibus ſsubditis.
34 Domicilium, & incolatus, paſsſsivam, in habitantes in alicuius Principis territorio, tribuit iuriſsdictionem.
35 Subditi ratione ſsubiectionis, & iuriſsdictionis, Regi onmimodam obedientiaam debent, in licitis, & honeſstis.
36 Belligravis occaſsione imminente, vaſsſsalli omnes Regi in eo ſservire, & militare tenẽturtenentur, ex debito vaſsſsallagij.
37 Neceſssitate, vel obligatione congente, quod quis facit, præmium non meretur.
38 Civis pro Rege, & Regno debet ſse exponere periculo vitæ, ſsicut manus pro capite.
fol. 491
39 Patria debet nobis charior eſsſse, quàm nos metipſsi, ex Cicerone.
40 Subditorum ſsalus ex Regis, & Regini incolumitate dependet.
41 Præpoſsitum ſuũſuum, qui nõnon defendit, cùm poſsſset, in pari cauſsa factoris hebetur. Cap. ſsi Papa 40. distinction. expenditur, & illustratur, ibidem.
42 Vaſsſsalli ubi ratione debiti vaſsſsallagij Regi deſserviunt, nullam remuner ationem de rigore iuris petere poſsſsunt.
43 Nobiles magis tenentur ad defenſsionem Regis, & Regni.
44 Milites qualiter olim, & hodie iurarent, & iurent?
45 Nobilies ingruenti occaſsione belli defen ſsivi, cõpellicompelli poſsſsunt, A ſsalir a los alardes, cõtracontra Oteloram.
46 Vaſsſsallorum feudatariorum, & aliorum, qui feuda non habent, magna eſst differentia, & quare?
47 Feudatarij ultra ſsubiectionem communẽcommunem, ratione feudi magis obligati videntur.
48 Vincula duo fortiora ſsunt uno.
49 Commendatarij, ut & feudatarij proprijs expenſsis ad iuſsſsum, & ſservitium Regis militare debent. Et ſschedulæ de hoc agentes, & num. ſseq.
50 Obligatus ad aliquid faciendum, regulariter id proprijs expenſsis facere debet.
51 L. tam collatores, C. de re militari, lib. 11. l. ſsuo victu, D. de op. libert. l. 2. & 5. tit. 26. par. 4. exornantur.
52 Subditi non feudatarij in aliquibus tantũ caſsibus cogi poſsſsunt Regi in bello ſservire, qui referuntur.
53 Excuſsare ſse nemo poteſst, imminente neceſsſsit ate propter guerram.
54 Bellis intestinis urgentibus, etiam mulieres militare debent. L. 3. tit. 19. par. 2. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
55 Vaſsſsalli non feudatarij regulariter expenſsis Regis, non proprijs, militare debent, etiã ſsi Regi, & Regno bellum interſsit.
56 Expenſsas, ubi ſsunt modicæ, ſsubditus ad bellum pro Rege, & Regno accedens, ſsufferre debet.
57 Regis gaza, ubi non ſsufficit ad ſsumtus belli, ſsubditi ſsuis expenſsis debent ei in ſservire.
58 Commendatarij, & alij feudatarij an ſsolùm intra provinciam ad ſservitium militare teneantur, vel etiam extra provinciãprovinciam? & num. ſseqq.
59 Vaſsſsallus obligatus iuvare dominũdominum in aliquo Regno, vel loco, ultra illum, proprijs expenſsis militare non cogitur.
60 Vaſsſsullus non ſsolùm provinciãprovinciam, in qua feudum habet, ſsed alias eiſsdem vicinas, tãtam terreſstribus, quàm navalibus expeditionibus defendere debet, & ſschedula, quæ id diſsponit.
61 Commendatarij ſsæpè in provincia Peruana, & alijs vocati ſsunt ad bella hoſstium in terra, & in mari propul ſsanda, & referuntur exempla.
62 Feudatarius ſsi ad ſservitium militare indiſstinctè obligetur, debet illud præſstarre ubicunque Rex iuſsſserit.
63 Rex ubi eſst cum exercitu, ibi eſst territoriũ eius.
64 Iudex ſsicut terram, ita & mare ſsui territorij debet purgare malis hominibus.
65 Mare de eius territorio reputatur, cuius & littora ei adiacentia.
66 D. Ioannes Ruiz de Laguna, Supremi Italiæ Senatus meritißimus Regens, citatur, & laudatur.
67 Vicinum quid eſsſse dicatur apud Iuriſsconſsultos?
68 Remotus non dicitur, qui ad aliquem locum, ſsine magna difficultate iter facere potest.
69 Aquarum beneficio, qui longum iter facere poteſst, pro remoto habendus non eſst.
70 Commendatarij arma, & equos habere, & alere, & ad militare ſervitiũſervitium ſsemper prõti eſsſse debent.
71 Vaſsſsalli feudatarij arma, & equos alienare, vel pignorare non poſsſsunt, & an hoc ſsolium procedat tempore belli.
72 Miles eques, alium pedestrem ſsuis expenſsis ad bellum ferre debet.
73 Commendatarius, qui vocatus ad præstãdumpræstandum ſservitium militare, quod debet. illud detractat, Commenda privari debet. Et ſschedalæ, quæ id diſsponunt.
74 Vaſsſsallus feudatarius, ſsi vel prima vice neget ſervitiũſervitium militare, quod debet, feudo privari potest.
75 Feudi, & emphyteuſsis differentia, quoad privationem ob non ſsolutum ſservitium.
76 L. 6. tit. 4. part. 5. expenditur.
77 Subditi quilibet, etiam non feudatarij, ſsi Regi eos ad bellum vocanti, non obdiant, varijs pœnis plectuntur. L. 11. & 16. tit. 13. par. 2. expenduntur, & illuſstrantur, ibidem.
78 Mandatis Principum non obtemperantes ſsunt in præſsumto dolo.
79 Obediẽtia debetur Principibus omni iure.
80 Cap. 2. de maior. & obed. & loca libri Eſsdræ, expenduntur.
81 Princeps ſsi aliquos ad bellum accingi, vel venire iubeat ſsub pœna indignaationis ſsuæ, quid importet hæ comminatio?
fol. 492
82 Caſsas litis motæ contra D. D. Federicum à Toleto, refertur.
83 Commendatarius, vel feudatarius, ſsi ingruente bello velit Commendam, vel feudũ relinquere, ut ab eius onere excuſsetur, audiri non debet.
84 Commendæ, vel feudi reditus ſsi non ſsufficiant ad ſsumtum militaris ſservitij præſstandum, non east cogendus Commendatarius, vel feudatarius ſsuis expenſsis militare.
85 Commendatarij Ordinum Militarium non tenentur ſsequi Regem ab bellum euntẽ proprijs expenſsis, ſsireditus Commendarum ad id non ſsufficiunt.
86 Paupertas excuſsat ab imploemento oneris alicui iniuncto.
87 Vaſsſsallus ſservire tantùm debet pro facultate Commendæ, vel feudi, & ut illud non fiat inutile.
88 Servitium militare inter Cõmendatarios, vel feudatarios cum debita proportione dividi debet.
89 Commendatarij debent regulariter per ſse ipſsos præſstare ſservitia militaria, & nõnon per ſsubſstitutum.
90 Feuda, & præcipuè quæ habentur à Rege, requirunt ſservitium perſsonale, etiãetiam ubi conceduntur pro hæredibus, vel deſscendentibus, & quare?
91 L. 1. & 8. tit. 4. lib. 6. Recop. expenditur.
92 Feuda ubi conceduntur fœminis, impuberibus, ſsenibus, Religioſsis, vel alijs impeditis, poſsſsunt ſservire in bello per ſsubſstitutum.
93 Papa conferens alicui feudum, quem ſsciebat eſsſse infantum, videtur cum eo diſspenſsare.
94 Patri feudatario aliquam excuſsationem habenti, permitti poteſst, ut in bello ſserviat per filium idoneum.
95 Filius eſst idem cum patre, vel caro aucta patris.
96 Commendatarijs legitimè excuſsatis, non gravatè indulgendum eſst, ut ſservitium militare præſstent per alium æquè idoneum ad bellum.
97 Vaſsſsallus feudatarius implet obligationem ſservitij militaris, ſsi ſsolvit dimidiam partẽ reditus feudi.
98 Regi incubit cura, & levamen ſuorũſuorum vaſsſsallorum, & ut ſservitijs non incommodentur, & rei familiari deficiant.
99 Rex ex æquitate debet relevare vaſsſsallos, quibus videt grave detrimentum imminere.
100 Iuramentum fidelitatis an poſsſsit à Commendatarijs, & feudatarijs fieri per ſsubſstitutum. ſsive procuratorem? accuratè tractatur, & ſsub distinctione reſsolvitur.
101 Commendatarijs abſsentibus, vel impeditis in Regno Peruano ſsemper conceditur, ut iuramentum fidelitatis poſsſsint facere per procuratorem.
102 Commendæ Indorum, cùm præcipuè dentur propter ſservitia militaria, videtur Cõmendatarius ad hæc ſsuas operas locare.
103 Commendatarius pro ſservitio militari, quod præſstat ex natura & obligatione feudi non poteſst de rigore iuris aliquam mercedem, vel novam remunerationem petere, & num. ſseqq.
104 Officio contraria est merces.
105 Neceſsſsitas ubi eſst, nec damnatiom nec corona eſst.
106 Servitia debita, & obſsequialia non obligant dominum.
107 Præmium quis licitè, nec petere, nec accipere potest, pro eo, quod gratis facere debet. L. fin. D. de condict. ob turp. cauſs. & aliæ ſsimiles, expenduntur, & illuſstrantur, ibi dem.
108 Officiales, & miniſstri præmium accipientes pro executione officij, quod gratis adminiſstrare debent, turpiter faciunt.
109 Debitori doloſso ſsi aliquid dederim, ut aliquid ſsolvat, poſsſsum id repetere.
110 Merita præcedentia ubi non præſstant ius agendi, non debetur de rigore remuneratio, ex pinelo.
111 Subditi ob ſservitia, que tanquàm tales Regi facere debent, non obligant præcisè eum ad remunerationem, ſsecundùm Pinel. & alios.
112 Commendatarij Peruani notantur, qui ob quamlibet bellicam expeditionem, cui interſsunt, novas remunerationes prætendunt.
113 Rex etſsipræcisè nõnon teneatur ad remunerandos ministros, & officiales, qui ei ſser. viunt cum ſsalario conſsueto, ſsemper tamen id ex benignitate, & dignitate Regia facere ſsolet, & debet.
114 Commendatarij an ex ſsola cõſsequutions Commendæ nobiles efficiantur?
115 Domini vaſſallorũvaſſallorum, an & quando ob hoc ipſsum nobiles iudicari debeant?
116 Commendatarijs ſsolet dari ſsedes nobiliũnobilium, & ut pro debitis civilibus non incarcerentur.

fol. 493

SVpra hoc libro, cap. 2. Cõmedæ diffinitionem adducens, & explicans, breviter commemoravi

^† onera, quæ illi ſsolent iniungi, & n. 242. & ſseqq. probavi, hac de cauſsa donationi modali comparari poſsſse, cùm non contineat meram, & abſsolutam liberalitatem, ſsed iſstorum onerum conſsideratione habitâ, mixtum negotium cum donatione habere videatur,

^† ut aliàs inquit I.C. in l. 1. §. dat aliquis, & in l. Ariſsto 18. in princ. D. de donat. cum ſsimilibus, quæ adducit D. Franc. Sarmient. lib. 3. ſselect. cap. 3. num. 6. & Ant. Pichard. in Rub. Inſst. de donat. num. fin. Vbi hinc deducunt

^† eiuſsmodi modales, ſsive negotiales, donationes, contractus appellationẽ propriùs mereri, & in illum tranſsire, ut in ſsimili inquit elegans text. in 1. ea quæ 57. D. de donat. inter, ibi: Quoniam ex donatione in pecuniam creditam converſsa eſst. Et in l. Lucius 24. D. depoſsiti, ibi: Egreditur ea res depoſsiti notiſsſsimos terminos. Quãvis Ego verius exiſstimem cum Accurſs. & alijs, communiter in ea lem Rub. ſspleciem quandam donationis continere, ubi liberalitas negotij onera excedit, & ſsulperat; ſsecus autem, ubi non plus datum ſsuerit, quàm negotium gerendum valere poterat, iuxta text. ſsic intelligendum, in d. l. Ariſsto, & in l. quæ ſstatu liberi 8. 1. hoc iure 19. §. Labeo, & §. ſsed & hæ, D. de donat. Et ea quæ egregiè notant Duaren. in paratit. ad eund. tit. cap. 5. & Hottoman, in diſsput. de donat. pag. 65. & 71.

Et in noſstris

^† feudorum terminis Roſsenthal. in tract. de feudis, cap. 1. q. 2. n. 7. & cap. 6. quæſst. 74. num. 4. & cap. 9. q. 50. num. 12. ubi rectè conciudit, quòd quamvis certum ſsit, ex feudo vaſsſsallum domino arctiſssimè ad belli, ac pacis ſservitia obligari, atque his inſspectis ſsynalagma contrahi videri. CũCum tamen ſsoleat res in feudum data (atq;atque adeò gratia, & beneficiũbeneficium) oneribus, & ſservitijs (ut plurimũplurimum) præpondera re, nõnon immeritò à potiore, ac potẽtiore, ac ab eo, quod plerumque fieri ſsolet, denominationem ſsumit: ſsicut donatio ſsub certis pactis, modis, ac conditionibus facta, nomen donationis, ut generis, nihilominus retinet, d. l. 1. D. de donat. l. legem, C. eod. l. 1. C. de donat. quæ ſsub modo, l. ſsi donationis, C. de contrah. emt. Id quod V veſsemb. etiam concedit in tract. feud. cap. 1. & noviſssimè Alberic. Gentilis in tract. de donat. cap. 1. Martin. Mager. de advocat. armat. cap. 4. num. 251. pag. 697. ubi quòd vaſsſsallus plus commodi percipit ex feudo, quàm ex obligatione ſsentit incõmodi. Et apud Nos egregiè

^† probat celebris tex. in. l. 6. tit. 4. par. 5. Vbi poſstquam appoſsuit quædam exempla valdè ſsimilia noſstrarum Commendarum, ſsubiungit: E qualquier donacion de las que ſson dichas en eſsta lei, ſse dizen en Latin ſsub modo. Et iuxta hæc intelligendia ſsunt, quæ tradit Iſsernia in cap. 1. num. 20. ex quibus cauſs. feud. amitt.

^† docẽs, feudum eſsſse contractum ultrò, citrò q́ue obligatoriũobligatorium, & utriuſsque partis gratiâ initum, quia à domino feudi præſstantur bona fruenda, à feudatario autem præſstatur fidelitas, & ſservitium. Quod etiam ſsequitur, & latè exornat Matth. de Aſsflict is cap. 1. de nat. feud. col. pen. poſst gloſsſs. ibi, & Bartol. in l. iuris gentium, §. quinimò, num. 19. D. de pact. Bald. & Angel. in l. legitima, n. 2. D. eod. idem Bald. in cap. 1. num. 2. de probat. Abb. in cap. quæ in Eccleſsiarum, num. 15. de conſstitut. ubi Decius num. 26. Iaſs. conſs. 177. num. 2. lib. 2. & innumeri alij apud Roſsenthal. d. cap. 1. q. 2. Petra de poteſst. Princip. cap. 32. q. 3. num. 110. Vbi

^† qoôd feudum rectum, licèt an initio ſsit gratia, ex poſstfacto tranſsit in cõtractumcontractum, Magerus ubi ſsuprà cap. 10. n. 148. ubi quòd inter dominum, & vaſsſsallum eſst mutua obligatio, Matienzus in 1. 6. gloſsſs. 2. num. 9. tit. 10. lib. 5. Recop. ubi num. 12. hæ rectè ad Commendas Indorum, de quibus tractamus, deducit, & earum onera, atque obligationes recenſset. Quod etiam elegantiùs præſstitit Ioſsephus Acoſsta de procur. Ind. ſsalut. lib. 3. cap. 10. & 11. noſster D. Franc. Alfarus in erudito tract. de offic. fiſscal. gloſsſs. 6. & 7. & Anton. de Leon in tract. de confirmat. Regijs, 1. part. cap. 10. num. 38. fol. 59.

Eorum q́ue primum, & præcipuum eſst,

^† ut Commendatarius, qui à Rege Commendam accipit, eidem fidelitatem, & iuge obſsequium in omnibus promittat, & iuret & pro eo, & Regni defenſsione, ac præſsertim provinciæ, in qua Commendæ beneficio donatus fuerit, ſse adverſsus omnes homines de mundo militaturum polliceatur, præſstò q́ue cum equis, & armis adſsuturm, quotieſscunque ad id vocari contigerit. Quod

^† iuramentum ante quàm Commendæ poſsſseſssionem apprehendat, præ|

fol. 494

ſstare compellitur, & de eo fit peculiaris mentio in plurimis ſschedulis Regijs, quæ reperiuntur in 2. tom. impreſsſsarum ex pag. 218. inter quas eſst illa anni 1575. ad PeruanũPeruanum Proregem Dom. D. Franc. à Toleto directa, quæ eius factum probat, & laudat,

^† quòd in ipſsis Commendarum titulis hæc, & alia earum onera expreſsſserit.

Et in ordinationibus Mexicanis congeſstis curâ, & diligentiâ Licentiati de Puga fol. 79. extat altera epiſstla anni 1532. ſscripta ad Audientiam Mexicanam,

^† quæ oſstendit, Commendatarijs hanc provinciæ defenſsionem in tumultibus, & ſseditionibus incumbere, & cõpelli poſsſse, ut ſse militaribus luſstrationibus, vulgò Alardes exhibeant, & exerceant, ut ſsic belli tempore ingruente, aptiores exiſstant: de quo etiam agit alia epiſstola ann. 1552. cuius etiam infrà mentionem faciemus, ibi: I para ello es bien hagais alardes, como el que eſscribis, que agora hiziſstes hazer, en los tiempos que os pareciere. Nam Caſssiodoro teſste lib. 1. epiſst. 40.

^† Ars bellandi, ſsi non præluditur, cùm neceſsſsaria fuerit, non habetur. Diſscat miles in otio, quod proficere poßit in bello, animos ſsubitò ad arma non erigunt, niſsi qui ſse ad ipſsa idoneos, præmiſsſsa exercitatione, confidunt.

Ad quod etiam conducit text. in l. fin. §. fin. D. de milit. teſstam. l. 2. D. de his, qui notan. infam. l. milites, ubi Ioan. de Platea, C. de re militar. lib. 12. l. ſsi quis, ubi gloſsſs. fin. eod. lib. & plurima alia, quæ ex Tullio, Polybio, Vegetio, Onoſsandro, & alijs, tradit Bellinus in tract. de re milit. 1. pat. tit. 2. in fin. Bobadilla in Polit. lib. 4. cap. 1. num. 5. & ſseqq. & num. 31. Paris de Puteo in tract. de re milit. in princip. Cæpola in tract. de Imp. milit. deligen. num. 19. & 20. Redin. de maieſst. Princip. verb. Nõ ſsolùm armis, num. 53. & 143. & verb. Maieſstatem, num. 77. Petrus Caball. var. reſsolut. cap. 294. num. 1. & 2. Ayala de iure, & off. belli lib. 3. cap. 1. Adam Contzen lib. 10. Polit. cap. 24. & Carolus Scribanus in Polit. Chriſst. 2. par. pag. 355.

Et in

^† hoc onere iurandi fidelitatẽ, & militaris ſservitij domino præſstandi, aſsſsimilatur (æquè ac in pluribus alijs) noſstræ Commẽdæ feudis rectis, quibus aliæ nationes utuntur, de quorum

^† natura eſst eiuſsmodi fidelitatis obligatio, & quòd vaſsſsallus perſsonaliter ſserviat domino, unde & feudum quædam ſservitus dicitur, ut latè, & eleganter pluribus alijs adductis, probat Menoch. conſs. 187. num. 74. & conſs. 191. num. 22. Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 6. concl. 85. & Zaſsius eod. tract. part. 7. pag. 65. & ſseqq. ubi agit de pluribus, ad quæ feudatarius tenetur, & an æquiparetur liberto. Idem Roſsenth. cap. 8. concluſs. 4. num. 6.

^† Vbi hoc adeò verum eſsſse dicut, ut procedat, tametſsi in conceſssione, ſsive inveſstitura feudi, nulla ſservitiorum mentio facta fuerit, nã nihilominus vaſsſsallus, & ipſsius in feudo ſsucceſsfores, ea exhibere tenentur. Quod etiam probant Præpoſsit. & Martin. Laudẽſs. n. 13. in c. 1. §. ult. ex quib. canſs. feud. amitt. Alex. cõſs. 30. n. 19. lib. 1. Petrus Heigius part. 1. q. 18. n. 15. & Schrader. par. 6. cap. 6. num. 3. & noviſssimè Antonius Borrinius in tract. de ſservitijs vaſsſsalorum, ſsive cavalcata, 2. part. cap. 2. §. 2.

Extatq́ue

^† huius iuramenti, atque obſsequij formula in cap. 1. de forma fidelit. cap. 2. de conſsueturd. rect. feud. cap. 1. in princip. ſsi de inveſstit. inter dom. & vaſsſsall. cap. 1. de nova forma fidelit. & in cap. 1. §. fin. in quibus cauſsis feud. amitt. in uſsibus feudorum, & in cap. de forma 22. quæſst. 5. quibus de iure noſstro Regio convenit text. in l. 4. & 5. tit. 26. part. 4. & plura alia, quæ cum communi feudiſtarũfeudiſtarum ſschola congerit Andr. de Iſsernia in cap. 1. §. item qui domino, quæ ſsit prima cauſsa beneficij amitt. Matth. de Afflict. in cap. 1. num. 19. qualiter iurare debeat vaſsſsall. dom. fidelit. Zaſsius ubi ſsuprà, 7. part. pag. 71. & 75. Capicius in inveſstitura feudali, cap. feudorum iuramenta, Schrader. de feudis, part. 6. cap. 4. num. 2. & ſseqq. Vulteius eod. tract. cap. 6. num. 7. & eleganter cap. 7. num. 40. lib. 1. Peregrinus conſs. 22. lib. 1. & conſs. 24. lib. 5. ubi reſsolvit, etiam fœminas, ubi ad feuda admittuntur, fidelitatẽ iurare debere, Fontanela de pactis nuptialibus, clauſs. 4. gloſsſs. 10. par. num. 11. & ſseqq. ubi tractat, qui teneantur præſstare hoc iuramentum, & an plus contineat, quàm homagiũhomagium, & cuilibet novo ſsucceſsſsori præſtandũpræſtandum ſsit, Roſsenthal. cap. 10. cõcluſs. 17. & alibi paſssim, deciſsio Avenionenſs. omninò videnda, 157. per tot. Iul. Clarus §. feudũfeudum, q. 21. & 27. ubi quòd 32. num. fin. ubi agit, qualiter Barones teneãturteneantur dominum defendere in Regno Neapolitano, Perez de Lara in compend. vitæ homin. cap. 28. num. 116. ubi quòd minor, quamvis hoc iuramentum non præſstet, feudo non privatur, & noviſssimè, & pleniſssimè Martinus Magerus in tract. de advocatia armata, cap. 9. num. 153. 189. 190. & ſseqq. ubi agit de triplici forma huius iuramenti, & quòd ſsit de natura feudi, & omninò, & regulariter in eis præſstandum, & allegat Thoman Maullium, qui peculiarem tractatum de homagio conſscripſsit, Ieremiam Setſser in tract. de iuram. & Hunium, qui peculiarem tractatum de iuramento fidelitatis ſscripſsit, & eſst videndus Ioann. |

fol. 495

Nevizanus conſs. 11. per totum, ubi de eodem homagio pleniſssimè tractat, & quòd eius cõſuetaconſueta forma innovari non debeat.

Eſstq́ue eis ſsimile,

^† quod legimus de iuramento fidelitatis, & obedientiæ Romani PõtificisPontificis, quod ultra fidei profeſssionem Epiſscopi, & beneficiarij emittere iubentur in cap. Ego N. de iur. iur. cap. cùm Clerici, de verb. ſsignif. cap. antiqua, de privileg. cap. 1. §. verũverum, de ſstatu regul. lib. 6. & cap. quamquam 23. diſst. cum alijs, quæ infrà lib. 3. cap. 6. plena manu congerimus.

Et ad hoc reſspiciens text. in cap. 1. §. nulla, in fine, per quos fiat inveſstitura, inquit,

^† in omni inveſstitura hoc iuramentum neceſsſsariũ eſsſse, ita ut ſsi id præſstare vaſsſsallus recuſset, nulla ei omninò invevtitura facienda ſsit, ut ibidẽ obſservat, & proſsequitur Martin. Laudenſs. n. 7. Modeſstin. Piſstor. conſs. 8. num. 5. & ſseq. vol. 2. uſsque adeò, ut ſsuperior etiam inferiori, à quo feudum habet, & univerſsitas privato iurare cogantur, ut per Schrader. de feud. par. 6. cap. 4. num. 9. & 10. & Ierem. Setſser. in tract. de iuram. lib. 2. cap. 2. num. 6. additio ad Zaſsium in l. 2. D. de orig. iur. & Gaill. de areſst. Imper. cap. 7. num. 13.

Eaq́ue de cauſsa

^† ſseudatarij, qui & vaſsſsalli ſsolent dici, Latinè Fideles ſsæpè vocantur, & quia viciſsſsim, accepto feudo, in patroni fide, & clientela recipiebantur, cap. 1. §. quia, cum ſseq. de his qui feud. dar. poſsſs. cap. unico, de controverſs. inter dom. & fidelẽ, cum alijs, quæ adducit Hottoman. de verb. feudalibus, verb. Fidelis, & Prateius, & Kalin. in lexic. iur. eod. verb.

Quod meritò anſsam dedit eruditiſssimo D. D. Fr. Prudentio de Sandov. in Chronic. Imper. & Regis Hiſspaniæ Alphonſs. VII. pag. ut putaret, apud nos

^† viros nobiles FIDAL GOS vocari, eò quòd hi Regibus ſspeciale iuramentum fidelitatis præſstare ſsolerent, quam etymologiam Ego ſsemper ſsequutus ſsum, licèt alij à verb. Italico, alij à filio Gothi deducant, & alij aliter opinentur, & noſstra lex partitæ 2. tit. 21. par. 2. à fijo de al, hoc eſst, hijo de bien, fidalgum dictum oſstendat, de quo pluribus agit Humada in addit. ad eand. leg. gloſsſs. 8. fol. 169. Covarr. lib. 4. var. cap. 1. num. 11. Otalora de nobilit. 2. par. cap. 3. num. 5. Sarmient. lib. 1. ſselect. cap. 15. n. 1. Baeza de inope debit. c. 16. n. 113. D. Sebaſst. Covar. intheſsaur. ling. Caſstell. verb. Hidalgo, Bernard. Aldrete de orig. eiuſsd. ling. lib. 2. cap. 2. Ioan. Gutierr. lib. 3. pract. q. 13. num. 60. Bobadilla in Politica lib. 1. cap. 4. num. 1. Ioan. Garcia de nobilit. gloſsſs. 18. num. 16. Fr. Ioan. à Ponte in Monarch. lib. 4. cap. 5. §. 3. Roman. 2. par. Rerumpublic. lib. 4. cap. 11. Guardiola de nobilitate, cap. 27. Parlador. different. 145. num. 3. Moreno de Vargas in tract. de nobilit. diſscurſs. 4. num. 9. fol. 22. & 23. & meliùs cæteris Gomez de Ameſscua in tract. de poteſst. in ſse ipſsum, lib. 2. cap. 23. num. 23. cum ſseqq. & alij apud Cened. in collect. 15. ad Decretal. num. 7. pag. 123.

Quod iuramentum ſsæpè etiam Canonico, & feudorum iure

^† Homagium, ſsive Hominiũ appellari ſsolet, quaſsi quis, eo præſstito, ſse hominem alterius faciat, in accepti beneficij recognitionem. Et ubi Regi, & pro ſservitio militari præſstatur, & adverſsus omnes homines de mundo, ut in noſstris Commendis contigit, dicitur Homagium ligium, ſseu legium, ut communiter DD. opinantur, poſst gloſsſs. in Clem. Paſstoralis, de ſsentent. & re iud. verbo Homoq́ue ligius, cap. 1. in princip. de capitulis extraordinarijs, Speculat. in tit. de feud. §. nunc, de homagio, & innumeros alios, quos congerit Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 6. concluſs. 85. n. 5. & ſseqq. & noſster inſsignis Doct. Ioan. Balboa in d. cap. Ego N. num. 7. & ſseqq. de iureiurando.

Quamvis verius ſsit, quod Hottom. arbitratur in ſsuis diſsputationibus feudalibus, & poſst eum Prateius, & Kalinus in lexico iuris, verbo Homagium, & verbo Ligius homo,

^† nempè ligium non eſsſse aliũalium, niſsi qui idem vetere Germanicâ linguâ Vaſsius, aut Vaſsſsallus, aut Valvaſsor dicebatur, dũmodò verus, ac proprius vaſsſsallus ſsit, hoc eſst, qui beneficio alicuius feu dum verum, rectum, ac proprium ſsit adeptus, qui apud Italos Ligius vocatus fuit, quaſsi liga, aut quaſsi obligatum dicamus, ut ex Albert. Krantio, D. Antonino, & alijs colligitur in locis ab eiſsdem relatis, & à Lælio Biſsciola lib. 17. horar. ſsubceſsivarum, cap. 22. ubi varias formas conſstituendi hominis ligij commemorat, & præſstandi homagij, Greg. Lopez per text. ibi in l. 25. tit. 16. part. 3. l. 26. tit. 11. ead. part. Avend. in cap. Prætor. 2. part. cap. 27. num. 6. & 7. Gail. d. cap. 7. num. 10. Hugo de Celſso in repert. verb. Feudo, verſs. 5. Pet. de Bellapert. Iacobin. de Sancto Georg. & Thom. Maullius in tract. de homagio, Cæſsarius lib. 1. hiſstor. illuſstr. miracul. cap. 32. Chopinus de Doman. Franciæ, pag. 540. & 541. Patianus de probation. lib. 2. cap. 37. num. 30. & ſseqq. Marta de iuriſsd. lib. 1. cap. 27. Raudenſs. de analogis, cap. 2. num. 10. & Dorleanus in notis ad Cornel. Tacit. lib. 3. par. 373. num. 3. Et eò reſspiciens Alphonſsus Rex noſster

^† in l. 3. tit. 25. part. 4. inquit: Omenage, tanto quiere dezir, como tornarſse ome de otro, ductà nimirum huius Hiſspani verbi, Omenage, etymologiâ, abi illo feudali, de quo aginus Homagium, quod neſscio, quàm benè D. Sebaſstianus Covarr. in |

fol. 496

the ſsauro ling. Caſstellanæ, verbo Omenage, à Græco alio deducit Homoagios, quod iuramẽtum ſsanctum ſsignificat.

Et quamvis noſster Greg. Lopez in l. 26. tit. 11. part. 3. verbo O le fiziere pleito omena

*ge, in dubium vocaverit, an forma homagij, quâ Hiſspani Equites uti ſsolent, obliget in vim iuramenti, atque adeò periurij pœnis ſsubiaceat. De quo etiam pluribus agit Padilla in l. ſsi quis maior, C. de tranſsact. num. 36. Thomas Sanchez de matrim. lib. 6. diſsput. 11. num. 9. & in ſsumma lib. 3. cap. 2. num. 33. Afflict. deciſs. 120. & 389. Mieres de maiorat. 1. part. q. 22. num. 11. Azeved. in l. 3. num. 4. tit. 10. lib. 5. Recop. Angulo de meliorat. in l. 1. gloſsſs. 11. ex num. 8. uſsque ad finem, Covar. in cap. quamvis pactum, 1. part. relect. §. 1. num. 1. ad finem, & §. 2. num. 2. Pinel. in l. 2. C. de reſscind. 3. part. cap. 1. num. 13. Corſsetus de poteſst. Regia, 3. p. num. 20. Tepatus 1. tom. tit. de iuramẽt. fidel. & homagio, Monterroſs. in prax. tabel. tract. 7. fol. 189. noviſssimè D. Valençuela conſs. 168. num. 15. vol. 2. & Sayrus in clavi Regia, lib. 1. cap. 5. num. 13. In noſstro tamen caſsu

^† cũcum homagius fiat non ſsolùm ſsub verbo viri boni, & nobilis, ſsed etiam ſsolemnis iurisiurandi conceptio interveniat, nullum dubium eſsſse poteſst, & in utroque foro obligabit, ut apertè colligitur ex dict. l. 25. & 26. tit. 16. ead. part. 3. l. ſsi quis ſspontaneo, ubi DD. C. de Decurion. lib. 10. cap. grandi, ubi gloſsſs verb. Homagium, de ſsupplend. neglig. Prælat. cap. gravem, ubi DD. & Auguſst. Barboſsa in collectan. de exceſs. Prælator. Iacob. de Sancto Georgio ubi ſsup. num. 7. Bald. conſs. 291. vol. 2. Suarez de iuram. lib. 1. cap. 13. num. 25. Peralta in l. unum ex familia, in princ. num. 23. D. de legat. 2.

Vt omittam, etiam

^† homagium ſsub ſsola fide viri boni, & nobilis promiſssione conceptum, iuramenti vim obtinere, præſsertim in nobilibus, ut tenet Mendoça lib. 1. de pact. cap. 6. q. 3. Tiraquel. de nobilit. cap. 31. num. 126. & diſsputant Suarez ubi ſsuprà num. 12. Sãchez d. cap. 2. num. 31. verſs. Decimotertiò, Avend. in cap. Prætor. 2. part. cap. 27. num. 6. & 7. & Gutierrez in Auth. ſsacramenta puberũpuberum, n. 148. C. ſsi adverſsus venditionem, quia violatio eiuſsmodi promiſssionis, infamiæ notam inurit, & in

^† nobilibus pro facto haberi debet, quod ita promittitur, l. 8. & 26. tit. 11. part. 3. l. 1. & 2. tit. 5. part. 7. Hugo de Celſso in repert. verbo Menos valer, & argum. l. nemo, D. de in integr. reſstit. docet Iſsernia in cap. 1. qui ſsucceſsſs. te neant. verſs. Hoc intelligendum, quem ſsequitur Afflict. ibidem, col. 4. Palac. Rub. in Rub. de donat. inter, col. 3. & Tiraquel. qui plura alia cõgerit, de nobilit cap. 20. num. 23. & Eraſsm. in adagio Rem factam, ad quod alludit Martial. lib. 1. epig. 28. & lib. 2. epiſs. 26. ubi noſster D. Laurent. Ramirez de Prado, Mart. Mager. de advocat armat. cap. 9. num. 407. & Camill. Gallin. de verbor. ſsignif. lib. 5. cap. 16. n. 328. ubi quòd in viro bono valet argumentum de promiſssione ad factum.

Ex quibus primò infertur ratio uſsus communis, & quàmplurium ſchedularũſchedularum, quæ

^† hos noſstros Indorum Patronos, ſsive Commendatarios feudatarios appellant, alios autem harum provinciarum Colonos, ſsive habitatores Domiciliarios. Ita enim dicuntur, quòd Principi (ut diximus) ratione Commendæ fidelitatem ſspecialiter iurent, & ſservitium militare. Quod benè pungit Ioan. Matienz. in l. 6. gloſsſs. 2. num. 12. tit. 10. lib. 5. Recop. & in tract. manuſscripto de moderat. Regni Perù, 1. par. cap. 12. & 28. Sed meliùs, & elegantiùs Ioſseph. Acoſsta de procur. Ind. ſsalute, lib. 3. cap. 11. pag. 320. ſsic inquies: Quin etiam

^† Principi hi omnes feudatarij habentur, fidem ſsuam ſsacro iureiur ando Reipublicæ, Regijsq́ue iuſssis adſstringentes. Itaq́ue bella, ſsi qua exoriantur in provincia, proprijs ſsumtibus adire, & belligerari coguntur, quod nuper in bello Ingarum Cuzquenſses, & in Chiriguanenſsium, Charquenſses, Pacenſsesq́ue fecerunt. Proinde equos, arma, cæteraq́ue in repentinum quemque tumultum parata habere, in otio, & negotio adeſsſse promtiſssimè. Quæ quidem omnia & prudenter, & ſsalutariter inſstituta ſsunt, neque parum conſscientias eiuſsmodi hominum levãtlevant, qui pro impoſsito ſsibi onere, honorem quoque, hoc eſst proventus referant. Eamq́ue ob rem, quòd Regem ex Indis capere oportebat, id in eiuſsmodi feudatarios omne tranſsmittit, &c.

Etenim

^† alij ſsubditi Regis, ratione ſsolius incolatus, iuriſsdictionis, ac ſsubiectionis, hoc ſspeciale iuramentum facere non tenentur, ut tenent Hoſstienſs. & Abbas n. 1. Ioan. de Imola, & Bellamera num. 2. & Anton. de Butrio n. 6. in cap. nimis, de iureiur ando, & communis opinio Canoniſstarum, quam reſsolvit Iacobutius de Frãchis in tit. de his qui feud. dar. poſsſs. num. 205. & 206. & Ioann. Thom. de Marinis in tract. de feud. tit. 15. num. 11. pro quibus facit celebris doctrina Greg. Lopez in l. 2. tit. 25. part. 4. gloſsſs. 5. Quamvis alij contrarium ſsentiãt, ſscilicet hoc iuramentum neceſsſsariò ab omnibus ſsubditis eſsſse præſstandum, ut probari videtur abſsque cavillatione in d. cap. nimis, & expreſssè docent Andreas, de Iſsernia, Albarot. Præpoſsit. Bald. Afflict. & alij in cap. 1. qualiter vaſsſsal. iurar. debeat fidelit. Et præſsupponunt Baldus conſs. 237. num. 7. Albert. Brunus cõſs. 25. num. 2. Anton. Natta conſs. 518. n. 1. Guido Pancirolus conſs. 122. n. 24. Rolandus à Valle conſs. 50. num. 54. Petrus Surdus deciſs. 3. n. 5. |

fol. 497

Iacobis. de Sãcto-Georgio d. tract. de homag. num. 32. Thom. Maullius eod. tract. tit. 11. n. 1. Ægidius Boſssius in praxi, tit. de crim. læſsæ Maieſst. n. 107. Craveta conſs. 27. num. 1. conſs. 201. num. 10. & 17. Socin. Iun. conſs. 102. num. 30. lib. 2. Alexand. Rub. conſs. 11.

Vnde illud deduci ſsolet,

^† hoc iuramentum præſstare non debere, qui in territorio alicuius Regis, vel Principis domicilium non habet, ta metſsi bona immobilia, ſsive pauca, ſsive multa in eo poſssideat, ut nominatim atteſstatur Iacho. de Sancto-Georg. in verbo Quiquidẽ inverſstiti, num. 9. ubi inquit, ſse cõſulenteconſulente, ita eſsſse iudicatum, allegans Hoſstienſs. Ioann. Andr. Panormit. & alios in dict. cap. nimis, Vulteius de feudis, cap. 6. num. 5. lib. 1. Scheneiduinus eodem tract. part. 5. num. 68. ubi dicit magis communem, & conſsuetudin approbatam, Patiſs. conſs. 25. num. 44. & ſseqq. volum. 1. quo etiam inclinat Menoch. conſs. 943. num. 27. & ſseq. & in Germania frequentiùs obſservari, ita ut non dubitet generalem conſsuetudinem eſsſse, teſstatur Roſsenthal. de feudis dict. cap. 6. concluſs. 85. num. 8. litt. K. Thomas Maullius dict. tractat. de homagio, tit. 1. num. 16. non attentis ijs, quæ in contrarium adſstruunt Iſsernia, Albarot. Afflict. & alij in dict. cap. 1. & Burſsat. conſs. 4. numer. 11. volum. 1. quia cùm hoc iuramẽtum perſsonale ſsit, perſsonarum ſsubiectionem, non rerũrerum tantùm, reſspicere videtur.

Ac propriè

^† is eſst ſsubditus, qui domiciliũ in alicuius iuriſsdictione habet, non qui ibi ſsine illo bana quædam poſssidet, l. domicilium, D. ad municip. l. ſsi in patria, C. de incol. lib. 10. gloſsſs. in Clemen. unica, §. eiſsdem, verbo Subditos, de foro cõpetenti, Decius conſs. 661. num. phal. conſs. 13. num. 15. Seraphinus deciſs. 843. n. 1. Socin. in cap. licèt ranone. n. 8. Felinus n. 23. de foro competenti, Ancharr. q. 11. n. 16. lib. 1. Alciat. conſs. 21. n. 3. lib. 2. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Gail. de pignor. cap. 15 num. 7. & obſservat. 35. num. 2. cent. 1. Burſsatus conſs. 16. num. 1. & 3. vol. 1. Surdus conſs. 313. n. 66. Colerus de proceſs. execut. par. 2. cap. 1. n. 23. Thom. Michael in diſsp. de iuriſsdict. theſsi 57. litt. B. & Roſsenthal. ubi ſsuprà num. 9. littera M.

Quarum opinionum cõtrarietatemcontrarietatem Ego ita ad concordiam reducerem, ut ſsubditi privati, peculiare iuramẽtum fidelitatis Regi, vel domino, cui ſsubſsunt præſstare non ſsoleant,

^† quia ſsufficit, quòd eorum nomine à Regni Proceribus, Nobilibus, & provinciarum Procuratoribus præſstetur, ut in Regum, vel Principum inauguratione communiter fieri aſsſsolet, ut patet ex l. 3. & 5. tit. 15. part. 2. ubi Greg. Lop. verb. Debenle fazer, Andr. de Iſsernia in cap. 1. qualiter vaſsſsal. Bald. conſs. 327. vol. 1. Ludolph. Schrader. conſs. 23. n. 149. & 150. cuius virtute,

^† & ex ipſsa incolatus ratione ei ſsubſsunt; domicilium enim paſssivam in inhabitãtẽ tribuit iuriſsdictionem, ut per Menoch. conſs. 1000. n. 23. lib. 11. Cacher. conſs. 9. n. 18. Honded. conſs. 5. vol. 1. Meichſsner deciſs. 6. num. 1. & ſseqq. & alios ex ſsup. relatis. Et

^† hæc ſsubiectio efficit, ut ei omnimodãomnimodam in licitis, & honeſstis obediẽtiamobedientiam præſstare teneantur, ut habetur 1. RegũRegum, cap. 16. & Deuter. 17. ibi: Qui non obedierit Principi, morte moriatur, & refertur in cap. 2. de maiorit. & obedient. cap. ſsi Dominus 11. q. 2. & in l. 11. & 16. tit. 13. par. 2. cum alijs, quæ infrà dicemus.

Necnõ etiãetiam,

^† ut imminente occaſsione belli gravis, omnes ſsubditi Regis in eo ſservire teneãturteneantur, adeô ut id tali tẽporetempore meritoriũmeritorium nõnon videatur, præſsertim in nobilibus, cũcum ſsit neceſſariũneceſſarium, & ex debito vaſsſsallagij, & ſsubiectionis proficiſscatur,

^† arg. tex. in l. rem legatãlegatam, D. de aliment. legat. l. ſsi ſservo, D. de hæred. inſstit. l. proximè 50. D. de ritu nupt. ibi: Magis enim debitam libertatem præſstitit, quàm ullum beneficium in mulierem contulit, cum alijs, quæ congerit Velaſscus in axiom. iur. litt. L. num. 70.

Sicut

^† enim manus exponit ſse periculo ad cõſservationẽ capitis, ita civis mortis periculo ſse exponere tenetur pro Reipublicę, vel Principis ſservitio, & conſservatione, ut latè, & eleganter declarat D. Thom. in 1. 2. q. 60. art. ult. Ioan. de Terrarubea in tract. contra rebelles, art. 32. verſs. 2. Luc. de Pena in l. tãtam collatores, C. de re milit. lib. 12. & in l. uni. C. ne ruſstican. ad ullũullum obſseq. lib. 11. Alberic. Iaſs. & alij in l. veluti, D. de iuſst. & iur. D. Thom. & omnes in 2. 2. q. 123. art. 5. Soto de iuſst. & iure, lib. 5. q. 1. art. 6. Aragon. in 2. 2. q. 64. art. 5. ad 5. Bañez 2. 2. q. 64. art. 5. dub. 1. Bart. Bald. & Angel. in l. 1. §. beſstias, D. de poſstuland. Anania in cap. 1. de torneamẽtis, n. 5. & 6. Covar. lib. 1. var. cap. 2. n. 10. Menchaca controverſs. illuſst. cap. 11. n. 30. & cap. 31. n. 12. Plaça de delictis, cap. 23. n. 7. & 8. Tuſschus litt. P. concl. 133. Tiber. Decianus lib. 9. crim. cap. 2. n. 23. Ego in tract. de crim. parric. lib. 2. cap. 4. pag. 123. & cap. 6. pag. 129. Ameſscua de poteſstate in ſse ipſsum, lib. 2. cap. 2. & 3. per totum, & lib. 1. cap. 1. num. 18. & plures alij, quos refert Bortel. de magiſstr. edict. lib. 4. cap. 9. & 14. Azevedus in l. 1. tit. 18. lib. 8. Recopil. num. 139. & ſseqq. Calliſst. Remirez in tract. de lege Regia Aragon. §. 31. num. 13. Quibus (ut alia omittam, quę alibi adduxi) convenit Cicero lib. 2. de legib.

^† ibi: Reſspublica nomen univerſsæ civitatis eſst, pro qua mori, & nos totos dare, & in qua omnia noſstra ponere, & quaſsi conſsecrare debemus, quia charior eſsſse debet nobis patria |

fol. 498

quàm nos metipſsi, & tradit noviſssimè plura alia Magerus de advocat. arm. cap. 13. per tot.

Et ob hoc dicitur in cap. ſsi Papa, 40. diſstinct. quòd

^† ſsalus ſsubditorum poſst Deum ex Principis, & patriæ incolumitate depẽdet. Et

^† qui Præpoſsitum ſsuum non protexit, cùm poſsſset, in pari cauſsa factoris habendus eſst, l. omne delictum, & ibi gloſsſs. Bart. & Scribentes, D. de re militari, & tradit alia multum in noſstris terminis, loquens de Rege noſstro, & eius ſsubditis, & vaſsſsallis, 10. Garcia de nobilit. gloſsſs. 2. ex n. 33. uſsq; ad n. 43. & in tract. de donat. rernunerat. n. final. & Pinel. & alij, quos citavi ſsup. hoc lib. cap. 10. num. 52.

^† qui hac de cauſsa contendũt ratione ſsimilis ſservitij nullam remunerationẽ deberi, de quo ſstatim latiùs agemus.

Et quòd

^† hæc obligatio multò fortiùs nobiles aſstringit, utpotè ad quos magis, quàm ad alios ſspectat defenſsio patriæ, ut per Ariſstotel. lib. 2. Polit. cap. 4. & 6. LucãLucam de Pena in l. Colonos, la 1. C. de agricol. & cẽſsit. lib. 11. Sãct. Thom. de regim. Princip. lib. 4. cap. 11. & cap. 25. proœm. & l. 1. tit. 25. part. 1. gloſsſs. in Auth. de mandat. Princip. §. fin. quãquam refert, & ſsequitur Bald. in l. 1. de teſstam. milit. ubi quòd nobiles, ſsicut & milites, iurant ſse non evitaturos mortem, neque alia pericula pro ſservitio, & ſsalute Regis, & Regni.

De quo

^† militum iuramẽtoiuramento apud antiquos Romanos pulchrè agit Tit. Livius lib. 22. & noviores eius formulas recenſsent vegetius de re militari, lib. 2. cap. 5. Iul. Ferretas eod. tractat. pag. 373. Petr. Herod. lib. 10. rer. iudic. tit. 5. cap. 17. Briſsſson. de formul. pag. 380. Robert. Valturius de re milit. lib. 6. cap. 4. & 5. Iuſstus Lipſsius de militia Romana lib. 1. cap. 6. Connan. lib. 9. comment. cap. 8. n. 5. Ayala de iure belli, lib. 3. cap. 5. Pet. Gregor. de Repub. lib. 11. cap. 6. in fin. & Petr. Caballus reſsolut. criminal. cap. 294. n. 31. & ſseqq. & noviſssimè Fileſsacus lib. 2. ſselect. cap. Iurisiurandi Religio, pag. 94. & 95. Quorum argumẽtoargumento, Ego cũ Limæ eſsſsem, ad cõſultationemconſultationem domini Proregis Marchionis de Guadalcazar, in occurrenti Pyratarum Batavorum ann. 1624. invaſsione reſspondi,

^† compelli ab eo poſsſse omnes cives, quantũvis nobiles, non ſsolùm ad urbis defenſsionem exire (quod dubium non eſst) verùm & ad recenſsiones, & luſstrationes, vulgò Alardes, quæ hac occaſsione fiebãtfiebant, non obſstante doctrinâ Otaloræ in tract. de nobilit. 2. par. princip. cap. 6. maximè à n. 5. & par. ult. cap. final. n. 1. in fin. & par. 4. cap. 1. n. 9. verſs. Milites autem iſsti, ubi ab hac obligatione exemtos eſsſse ait nobiles, qui vocantur Hidalgos de ſsangre, cùm hi, neque ad bellum, niſsi vocati, & rogati à Rege, exire cogantur, & ſolũſolum ad eãeam tenêri alios equites, qui vocantur Cavalleros quantioſsos. Quod tamẽtamen Ego intelligerẽ en los alardesordinarios, nõnon in illis, qui fiunt inſstãte occaſsione ingruentis belli, ex iuribus, & Auctoribus ſsuprà citatis, & ex l. 1. tit. 6. & l. 19. tit. 4. lib. 6. Recopil. iunctis alijs, quæ adducit Bobadilla in Politic. lib. 4. cap. 1. n. 8. & 9. & apud Nos extant Regiæ epiſstolæ, quæ hoc decidunt in Commendatarijs, de quibus ſsuprà num. 11.

Caetervm (ut ad propoſsitum redeamus) negari non poteſst, quòd licèt hæc ita ſse habeant,

^† diverſsa ſsit cauſsa, & obligatio feudatariorum, & aliorum civium, & ſsubditorum Regis, & iuramẽti, quod ab his, & ab illis præſstatur, ut conſstat ex pluribus differentijs relatis à Bald. conſs. 327. n. 7. & ſseq. vol. 1. & Abbat. in cap. ſsicut 3. de iureiurand. Greg. Lopez in l. 5. tit. 15. part. 2. verbo Los Hijosdalgo, & in l. 2. tit. 25. part. 4. Luca de Pena in l. cùm ſscimus, col. 2. C. de agric. & cenſsit. lib. 11. & in l. 1. C. ne ruſstican. ad ullum obſseq. avocent. lib. 11. & in l. uni. C. ne operæ à collat. exig. lib. 10. Thom. Grammat. conſs. civili 147. num. 12.

Nam

^† feudatarij, cũcum ultra naturalem ſsubiectionem, quam ratione originis, vel domicilij contrahunt, habeant à Rege utile dominium rerum, ſsive feudorum, quæ ſsibi donata ſsunt, & eorum causâ ſspeciale

^† iuramentum præſstent, arctiori vinculo ligati videntur, l. ſsi non lex, D. de hæredibus inſstituend. l. ſsi verò, C. de adoption. §. ſsed hodiè, verſs. Si verò pater, ibi: Quia concurrunt in eandem perſsonam & naturalia, & adoptionis iura, cum alijs, quæ latè adducit Petr. Surd. deciſs. 154. num. 9. Tuſschus litt. D. concluſs. 810. cum ſsequentibus, & Velaſscus in axiomat. iur. eadem litt. num. 238.

Et ita

^† proprijs expenſsis militare debent, quotieſscunque à Rege, vel eius locum tenentibus vocati fuerint, ut pluribus relatis concludit Iulius Clarus in §. fedudam, q. 21. docens regulare eſsſse, ut qui eſst

^† obligatus ad alquid faciendum, teneatur id proprijs expenſsis facere, quæ eſst doctrina Archid. in cap. cavendũ 10. quæſst. 3. Boerij deciſs. 303. num. 9. part. 2. Bartol. in l. cùm ſservus, num. 4. de verb. & in l. Nenſsenius, num. 5. D. de negot. geſstis, Ripæ in l. unum. 90. D. ſsolut. matrim. Campeg. in tract. de dore, part. 1. privileg. 16. Baezę de decim. tut. cap. 1. num. 17. Azeved. in l. 1. tit. 4. n. 14. lib. 6. Recop. Pro quibus

^† facit l. tam collatores, §. erit autẽautem, C. de re milit. lib. 12. l. ſsuo victu, D. de oper. libert. l. 2. & 5. tit. 16. par. 4. ubi Greg. Lop. Roſsenth. cap. 8. q. 23. & ſseqq. Mager. cap. 14. ex n. 356. & 429. noviſssimè Borrin. in tract. de ſservit. vaſsſsallor. 1. par. cap. 10. Huſsanus de hominib. proprijs, cap. 6. 4. quæſst. princip. mẽb. 2. de operis, q. 2. & in noſstris ter|

fol. 499

minis, de Indorum Commendatarijs loquens, Ioſseph. Acoſsta dict. cap. 11. ibi: Itaq́ue bella, ſsi qua exoriantur in provincial, proprijs ſsumtibus adire, & belligerare cogũturcoguntur, &c. Et plures ſschedulæ, quæ habentur d. 2. tom. ex pag. 218. & præcipuè illa ann. 1576. quæ cùm hoc onus militandi expreſssiſsſset, Proregem monet, ut curet: Que aſssi los vezinos, como los domiciliarios, ſsepan que han de acudir deſstas obligaciones, porque no ſse ha de hazer todo à nuestra coſsta.

Quod ſsecus contingit in alijs ſsubditis,

^† qui non niſsi ad bellum defenſsivum compelli poſsſsunt, aut quando ipſse Rex perſsonaliter exit ad bellũ, & eos vocat, & in alijs caſsibus ſsimilibus, qui referuntur per Auctores ſsup. relatos, & in cap. pervenit, de immunit. Eccleſs. 1. 3. tit. 9. 1. 16. tit. 13. par. 2. 1. 4. 5. 6. 7. & 9. tit. 19. ead. par. ubi Greg. Lop. 1. 7. tit. 4. lib. 6. Recop. Iſsernia in cap. 1. §. ſsed neque iuſstior, quæ fuerit prima cauſsa benef. amitt. Franc. Curtius in tract. de feud. 4. par. col. 2. verſs. Tertiò cadit dubitatio, & Iaſs. in 1. ſsi ex toto, n. 11. de legat. 2. ubi inquit,

^† quòd nemo ſse excuſsare poteſst imminẽteimminente neceſssitate propter guerrãguerram, etiãetiam obtẽtu privil egij alicuius. Et idẽidem probat 1. 3. tit. 19. part. 2. docens,

^† in bellis inteſstinis etiam mulieres militare debere, & reddens rationem: Ca pues el mal, è el daño tañe a todos, non tuvierõ por bien, nin por derecho, que ninguno ſse pudieſsſse eſscuſsar, q̃ todos no vinieſssen a deſsraigarlo, & Ioan. Garcia de nobil. gloſsſs. 1. §. 1. n. 22. & 23. Sed tunc quidem

^† expenſsis domini, & non proprijs militare debẽtdebent, etiãetiam ſsi Regi, & Regno bellũ interſsit, arg. text. in 1. ſsi quis in hoc, c. de Epiſscop. & Cleric. 1. 2. §. ſsin autẽautem, C. de his, qui latron. Auth. ut iud. ſsine quoquo ſsuffragio, §. oportet, verſs. Illud ſsciẽtes, 1. 4. tit. 26. p. 2. 1. 9. tit. 4. lib. 6. Recop. cap. cũcum ex officij, de præſscript. cap. cũcum ſsit Romana, de ſsimon. cap. cũcum iãiam, in fin. 28. q. 1. c. charitatẽcharitatem 12. q. 2. ubi probatur, quòd nemo debet proprijsexpẽſsis militare, & aliorũaliorum, quæ tradit Lucas de Pena in dict. 1. 1. verſs. In Burgenſsibus, & verſs. Decimò, ut aliquod, Iſsernia in tit. quæ ſsint Regalia, verb. Vectigalia, n. 16. Bald. in §. conventicula, de pace iuram. firman. n. 7. idẽidem Bald. poſst CynũCynum in 1. neminẽ, C. de Sacroſs. Eccleſs. & in 1. qui manumittũturmanumittuntur, C. de oper. libert. & in d. cap. cũm ex officij, notab. 3. Angel. in. 1. ne quid, D. de incend. ruin. naufr. Greg. Lop. in. 1. fin. tit. 20. par. 2. gloſs. Las miſsſsiones. & in dict. 1. 16. tit. 13. part. 2. & plures alij, quos refert Georg. Cabedus deciſs. Luſsit. 44. num. 1. & ſseqq. 2. par. pag. 72. & noviſssimè Martin. Mager. de advoc. arm. cap. 14. n. 365. & ſseq. Surd. de aliment. tit. 1. quæſst. 62. num. 3. & Iacob. de Ayrer. in proceſsſs. iur. hiſstor. cap. 4. obſservat. 1. num. 4.

Excepto

^† niſsi expenſsa modica, & modici temporis eſsſset, veluti quando ad repentinum adventũ hoſtiũhoſtium, qui portũportum, vel caſtellũcaſtellum invadũtinvadunt, occurrunt vaſsſsalli, ut in caſsul. 17. tit. 18. part. 2. ubi Greg. gloſsſs. fin. in fine, & Alberic. in l. de quibus, q. 62. D. de legib. Aut quandò Regales Principis reditus ad belli ingruentis ſsumtus non ſufficiũtſufficiunt, quo caſsu omnes vaſsſsalli pro eius, & patriæ ſsalute, & defenſsione proprijs expẽfis militare debẽtdebent, ut in cap. ſsi nulla, cap. omni timore 23. q. 8. notat Abb. in d. cap. ſsicut, in fin. de iureiurando, Lucas de Pena in d. l. 1. verſs. Decimò, ut aliquid, Greg. Lopez in d. l. 17. & meliùs in d. l. fin. verbo Las mißiones, Iacob. de Arena in §. præiudiciales, Inſst. de actionibus, Bartol. per text. ibi in l. Mævia, §. 1. D. de annuis legat. Iſsernia in cap. penult. verſs. Illicitas, n. 14. de pace iuram. firm. Loazes in conſs. pro March. de los Velez, pag. 166. Iaſs. in l. ſsi non ſsortem, §. libertus, n. 28. D. de condict. indeb. Boer. deciſs. 303. num. 9. & Menchaca cõtorvercontorver. illuſstr. lib. 1. cap. 6. num. 4. & Magerus, & alij ex ſsuprà relatis.

Et licet id, quod diximus, noſstros Com

*mendatarios, & reliquos feudatarios, qui ſsunt vaſsſsalli proprij, & ad onera militaria obligati, proprijs expenſsis militare debere, aliqui limitandũlimitandum cenſseant,

^† quando dominus vult extra ſsuam provin ciam, & territorium bellũbellum gerere, nam tunc non tenebuntur expenſsis proprijs militare, ſsed expenſsis domini, argum. l. cũ ſsæpè, C. de erogat. milit. annonæ, lib. 12. l. modios, C. de ſsuſscept. & arcar. lib. 10. l. ſsuo victu, cum ſseqq. D. de oper. liber. l. Mævia, §. uxore, D. de annuis legat. cum traditis à Præpoſsito in cap. 1. de nova forma fidelit. num. 3. Et hoc videatur intentio Commendarum exigere, quæ id deſsiderent, ut Commendatarij provincias defenderent, ex quibus reditus Indorum percipiunt, eòq́ue reſspiciat Acoſsta d. cap. 11. ibi: Bella, ſsi qua exoriantur in provincia. Et cõmunis

^† doctrina, quæ habet, obligatũobligatum ad certam definitamq́ue protectionem, nõnon tenêri ad aliam, ac proinde vaſsſsallum alicuius Principis ratione certi dominij, nõnon tenêri eum iuvare in bello contracto reſspectu aliorum RegnorũRegnorum, niſsi dominus paratus ſsit illi expẽſsas ſsolvere, ut per Alciat. reſspõſs. 161. n. 11. argum. l. in agris, D. de acquirend. rer. dom. & Schrader. in tract. de feud. per. 6. cap. 6. num. 68. & latè Magerus de advocat. arm. cap. 11. n. 696. & cap. 13. n. 346. & cap. 3. n. 225. ubi quòd vaſsſsallus obligatus ratione certi territorij, non tenetur in alio, & noviſssimè rem diſsputans Anton. Borrinius in tract. de ſservit. vaſsſsallor. 1. par. cap. 9.

Adhuc tamen certius exiſstimo, quòd cũcum in Commendæ titulo hoc onus non limitetur, & omnes Indiarum provinciæ eidem noſstro |

fol. 500

Regi ſsubiaceant,

^† debebit quoq;quoque Cõmẽdatarius, proximioribus, vel non valdè diſtãtibusdiſtantibus, ſsuis etiãetiam expenſsis ſsuppetias ferre, ubi ad id vocatus fuerit à Rege, vel P. orege, aut Gubernatore, qui RegẽRegem repræſsentat, & maris quoque claſssiarias expeditiones ſsubire, ut diſsponitur in quadãquadam ſschedula 30. Septẽb. an. 1580. directa ad PeruanũPeruanum Proregẽ Dom. D. Martin. Enriquez, quæ occaſsione infeſtationũinfeſtationum marisdel Sur, inſsignis illius Pyratæ Angli Frãciſsci Drachi ei iniungit: Que diſsponga como demas de la obligaciõ de los Encomenderos, unas provincias, en caſso neceſsſsario, acudan à ſsocorrer à otras.

Id quod ſsæpè his præteritis annis in Perua

*no Regno factum eſst, evocates in urbem Limam, & eius portũportum del Callao, omnibus Cuzquenſsis, Guamanjenſsis, Ariquipenſsis, & aliarũ etiam remotiorum urbium, & provinciarum Commendatarijs, ultra alia exempla, quæ cum Acoſsta ſsuprà retulimus. Et idem contigit in Nova-Hiſspania, ubi adverſsus eundem Drachũ omnes Guathemalenſses Commendatarij cõpulſsi fuerunt ſsuis expenſsis ad provinciæ defenſsionem ſse accingere, imò & Pyratam armatis navibus perſsequi uſsque ad portum de Acapulco, ut ex eiuſsdem provinciæ annalibus cõſstat.

Quod de iure communi

^† in alijs feudatarijs æquè procedere docent Bald. in cap. 1. quib. mod. feud. amitt. num. 4. Præpoſsit. ibid. n. 6. & in cap. ſsi verò, per text. ibi de nova forma fidelitatis, ubi diſsponitur, quòd vaſsſsallus tenetur dominũdominum iuvare, nec exprimitur, quòd intra provinciam, ex quo eſst, intra, & extra teneri, ut idem Præpoſsitus notat, & Azeved. in 1. 1. tit. 4. num. 6. & 7. lib. 6. Recop. Cabed. deciſs. 76. num. 5. par. 2. Borrinius d. cap. 9. & plures alios congerens, Magerus d. tract. cap. 12. num. 11. 17. & 37. ubi quòd vaſsſsallus tenetur militare in loco, quem dominus præfinierit, & etiam procul à patria in bellum euntem ſsequi, & num. 423. ubi quòd vaſsſsallus debet dominum iuvare, tam in conſservando, & recuperando, quàm etiam in acquirendo. Quia

^† ubi eſst Rex irruens in hoſstes cum exercitu, ibi eſst territoriũ eius, argum. text. in 1. ſservitutes, §. ſsi domino, D. de ſservitut. urban. & in mari dicitur haberi, & poſssideri diſstrictus, ut tenent Bald. & Præpoſs. ubi ſsup. Greg. Lop. d. 1. fin. tit. 20. part. 2. verbo Las miſsſsiones, & vide Petr. Caballum cap. 294. num. 272. cent. 3.

Et facit gloſsſs. verbo Territorio, in cap. ubi periculũ, §. porrò, de electione, lib. 6. & tex. in Auth. ſsed novo iure, C. de ſservis fugit. cũcum alijs, quæ adducit Ioan. de Platea in 1. 1. C. de claſsſsicis, lib. 11. & Greg. Lopez in 1. 8. tit. 20. part. 2. gloſsſs. 2. in fine, ubi firmat,

^† quòd licèt Rex, vel iudex tenetur purgare malis hominibus provinciam, 1. congruit, D. de off. Præſsid. ita & mare adiacens ipſsi provinciæ; quia

^† de eius terriorio reputatur, ut per Bald. conſs. 51. n. 2. lib. 4. & in l. cùm proponas, de nautico fœnore, cũcum multis alijs, quę tradunt DD. per tex. in l. venditor, D. com. præd. l. Inſsulæ Italiæ, D. de iudicijs, Roder. Suar. alleg. 17. Sixtinus Regner. de regalib. lib. 2. cap. 4. D. Valençuel. cõſs. 100. num. 55. Et Ego latè in moe 1. tom. de Ind. iur. lib. 2. cap. 6. num. 22. & lib. 3. cap. 3. num. 35. & ſseqq. & ultra eos, Carolus Tapia deciſs. 22. num. 1. cũcum ſseq. Ponte de poteſst. Proreg. tit. 11. de trireme, Fulvius Conſstantius in l. unica, C. de claſssicis, lib. 11. n. 5. cũcum ſseqq. & noviſssimè

^† ernditiſssimus D. IoãIoan. Ruiz de Laguna, Supremi Italiæ Senatus Fiſsci patronus meritiſssimus, in quæſstione ſsalaria finarij, pag. 14. num. 26. & iterùm pag. 127. num. 19. ubi, quæ eius eſst comitas, nominis mei honorificè meminit.

Et quamvis Iuriſsconſsulti

^† vicinũvicinum definiãtdefiniant, cuius vox exaudiri poteſst, argum, l. 1. §. eodem autem, & §. ſseq. D. ad. Syllan. Signorol. cõſs. 32. n. 1. latè Tiraq. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 9. n. 21. Menoch. de arbitrar. caſsu 222. n. 14. Aut qui habitant in eadem via iuxta nos, l. ſsi vicinis, C. de nuptijs, Rebuff. in l. 239. §. oppida, D. de verb. ſsignif. Nos tamen, quoad rẽ, de qua agimus, largiùs vicinum accipimus, & talẽ pro remoto non habemus,

^† qui licèt aliquot locorum intervallo à provincia, vel littore diffet, quæ ab hoſstibus infeſstatur, facile tamen ſse cõ, fœderatis cõiũgere poteſst, & ſsuccurſsu auxiliari, maximè ſsi id celerius per navigationem cõſsequi valet, ut in ſsimili doctè, & rectè notat, & probat Martin. Mager. in tract. de advocate. armat. cap. 6. n. 415. & 419. pag. 289. ubi docet, quòd

^† qui aquarũaquarum beneficio longum iter citò perficere poteſst, pro remoto habendus nõnon eſst. Secvndò, ex ſsupra dictis, infertur, adeò noſstros Commendatarios, huius quaſsi feudi, & homagij ratione, ad hæc militaria munera ſsubeunda obligatos eſsſse,

^† ut debeant ſsemper arma, & equos habere, & alere, quibus, ubi vocati fuerint, iniunctũiniunctum ſsibi onus explere poſssint, ut diſsponitur in Regijs ſschedulis 28. Octob. ann. 1541. & an. 1536. & alijs, quæ reperiuntur d. 2. tom. pag. 240. & 245. Quod ex feudorum etiam iure tractum videtur, in quo ſsimul diſsponitur,

^† ut vaſsſsallus huiuſsmodi arma, vel equos alienare, aut pignorare non poſssit, cap. Imperialem, §. 1. & §. callidis, de prohib. feud. alien. per Fred. cap. ècontrario, de inveſstit. de re aliena facta, l. 15. tit. 1. part. 6. l. 8. tit. 3. lib. 4. ordinam. ubi Didacus Perez l. 6. tit. 4. lib. 6. Recopil. ubi Azeved. qui diſsputat, an hæc prohibitio ſolũſolum durante belli tẽporetempore intelligẽdaintelligenda ſsit? Et, quod amplius eſst, in l. 1. eiuſsdem tituli diſsponitur, ut

^† talis miles eques alium |

fol. 501

pedeſstrem ſsuis quoque expenſsis ſsecum ferat, qui etiam cum eo militet.

Si verò vocatus,

^† comparendi, & belligerandi onus ſspreverit, vel detrectaverit, poterit Commendâ privari, etiam pro prima vice, quâ ſservitium debitum non præſstiterit, ut diſsponitut in eiſsdẽ ſschedulis, & præcipuè in egregio illo capite epiſstolæ ſscriptæ Proregi Novæ-Hiſspaniæ 11. Auguſsti, ann. 1552. quæ eſst d. to. 2. pag. 218. Cuius verba, quia valdè notãda ſsunt, hîc inſserere libet: Los Encomẽderos pueden ſservir para eſsto, porque como teneis entẽdido, las Encomiendas, que ſsonrenta de ſsu Mageſstad, las dà a los tales Encomenderos para que defiendan la tierra, ipara ello les mãda tener armas, i cavallos, al que mayor Encomienda tiene mas: i aſsſsi vos, quando ſsemejantes caſsos ſse ofrecieren, los apremiareis a q̃que ſsalganala defenſsa de la tierra a ſsu coſsta, repartiendolo de manera, que unos no ſsean mas agravados que otros, ſsino que todos ſsirvã. I para ello es bien que hagais hazer alardes, como el que eſscrivis que agora hizistes hazer, en los tiẽpostiempos que os pareciere; I à los Encomẽderos que no ſse apercibierẽapercibieren para ello, ò no quiſsieren ir à la defenſsa de la tierra, quando ſse ofreciere, les debeis quitar los Indios, demas de executar en ellos las otras penas, en que huvieren incurrido, por no cumplir lo que acerca de lo ſsuſsodicho ſson obligados.

Quod

^† in feudis deciſsum eſst in cap. 1. non alia iuſstior, quæ fuit prima cauſsa benef. amitt. & ibi Albarot. ubi probatur, eo ipſso, quòd vel primâ vice vocatus non comparear, feudo privari poſsſse, Iaf. in l. 2. num. 14. C. de iure emph. Everard. in topicis legal. loco 12. pag. 6. Gregor. Lopez per text. ibi in l. 6. tit. 4. part. 5. & in l. 17. tit. 18. part. 2. & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Roſsenth. in tract. de feud. cap. 8. concluſs. 24. & Martinus Magerus de advocat. armata, cap. 14. num. 325. pag. 635. & cap. 12. n. 221. pag. 570. ubi quòd ad unam requiſsitionem, domino ſservita debita exhibere tenetur, & Anton. Borrinius d. tract. de ſservitijs vaſsſsallor. 1. part. cap. 1. per totum, ubi tractat, an & quando talis vocation neceſsſsaria ſsit?

Et in hoc differ

^† feudum ab emphyteuſsi, quæ nõnon perditur, niſsi emphyteota per trienniũ ceſsſsaverit à debiti canonis ſsolutione, ut in d. l. 2. & cap. potuit, de locato, & l. 68. Tauri, cum alij, quæ adducit Caldas Pereira in tract. de nominat. emphyt. quæſst. 22. num. 5. ubi inquit, quòd quantum ad hoc, diverſsa ratio militat in bonis Regalibus, quàm in emphyteuſsi.

Et eſst videndus

^† textus apud Nos expreſsſsus in l. 6. tit. 4. part. 5. ubi loquens de donatione, quæ alicui fit ſsub ea lege, ut arma habeat, & equos, quibus alteri in bello ſservire poſssit, diſsponit: Que ſsi non lo cumple, ò non lo faze: bien pude apremiarle que cumpla lo que prometio de fazer, ò que deſsampare la donacion q̃ lefizo. Et textus longè notabilior in l. 11. & 16. tit. 13. part. 2. ubi non ſsolùm in vaſsſsallis, feuda à Rege habentibus, ſsub hac conditione militiæ,

^† verùm & in quibuſscunque ei ſsubditis, deciditur, quòd ſsi non obedierint, maximè quando vocãturvocantur ad bellum, vel aliud onus militare pro cauſsa publica eis iniungitur, pœnâ mortis, aut aliâ, iuxta facti qualitatem, afficiãturafficiantur, & Regi damna ſsuæ inobedientiæ ex proprijs bonis reſsariciant, alijsq́ue priventur, quæ ex ipſsius liberalitate perceperint, & à Regno expellantur. Circa quarum legum praxim videnda ſsunt, quæ ibiẽ tradit Greg. Lop. ubi allegat aliqua optima conſsilia Bald. & latè Felinus per text. ibi in cap. 2. de maior. & obed. Menoch. omninò videndus, de arbitrarijs, caſsu 365. per tot. ubi rectè (poſst alios) concludit, hanc pœnam eſsſse arbitrariam. Idem Menoch. præſsumt. 44. lib. 5. ubi latè probat,

^† quòd non obtẽperantes mandatis Principis, ſsunt in præſsumto dolo, Tuſschus litt. O. concl. 2. & ſseqq. & litt. P. concl. 478. Pet. Petra de poteſst. Princip. cap. 3. q. 2. n. 6. & cap. 24. num. 47. & cap. 27. num. 20. Did. Perez in l. 10. tit. 4. lib. 4. ordinamenti, Magerus de advocat. armat, cap. 6. n. 308. & ſseqq. & cap. 9. n. 752. Vbi

^† hanc neceſssitatẽ, obediendi mãdatis PrincipũPrincipum iure Divino, Naturali, Canonico, & Civilli latè cõmunit, &c. 17. n. 145. pag. 760. ubi quòd præceptũ Principis ſspernens, & inobediens, dicitur largo modo rebellis, & plurima alia adducẽs D. Valenç. omninò legẽduslegendus, conſs. 4. n. 79. cũcum multis ſseqq. Calliſst. Remirez de lege Reg. Arag. §. 32. n. 26. ubi quòd nemo poteſst exemtus eſsſse in Regno ab obedientia, & fidelitate, & Cunon. de pactis, cap. 28. n. 175. & ſseqq. ubi quòd obediẽtia debetur ſsuperiori ab inferiore iure naturali, & gentium. Vndè

^† ſscriptum eſst in libro Eſsdræ cap. 7. in fine: Omis, qui non fecerit legẽ Regis diligenter, erit iudiciũiudicium cũcum eo, ſsive in morte, ſsive in exilium, ſsive in condẽnationem ſsubſstantiæ eius, vel certè in carcerẽ. Et lib. 3. cap. 4. (licèt apocripho) ita multum in noſstris terminis legitur: Et ſsi miſserit illos ad hellatores, vadunt, & demoliunt montes, & turres.

Et hoc certius erit,

^† ſsi caſsum contravẽtionis Princeps adijciat pœnam indignationis ſsuæ, quoniãquoniam ſsub hac comminatione in bullis Apoſstolicis inducitur privatio beneficiorũbeneficiorum, & in madatis Principum privatio feudorum, ut docet Baldus in cap. 1. §. porrò, quæ fuit prima cauſsa benef. amitt. quem ſsequitur Barbat. in. cap. prudentiam, §. adijcimus, num. 13. de. offic. delegat. Iaſson in l. 1. numer. 23. D. ſsi quis ius dicent. Marſsil. ſsingul. 559. Sæpè. licèt |

fol. 502

aliàs idem Bald. dixerit, inducer pœnam arbitrariam, quẽquem, & alios refert, & ſsequitur Menoch. ubi ſsup. n. 3. 4. & 5. Et eſst videndus Zaſsi. de feudis, part. 10. pag. 160. Greg. Lop. in. l. 2. tit. 18. part. 3. gloff. & Bart. in extravag. prima, quomodo in crim. læſsæ maieſst. proced. verbo Indignationem, & Aviles in cap. PrætorũPrætorum, verb. Mandamos.

Quæ omnia, & plura alia his

^† diebus expenſsa fuerunt in cauſsa Excellentiſss. illius Ducis D.D. Federici à Toleto Oſsſsorio, Marchionis de Valdueça, qui magnis pœnis pecuniarijs, & Regni exilio multatus fuit, ob id, quòd Regium iuſsſsum recuſsavit, circa ſsuſscipiendum munus Ducis Generalis ad Braſsilicam expeditionem, licèt aliquas, ſsuo videri, iuſstas excuſsationes ad illud non ſsubeundum allegaret, & tandem pendent ſsupplicationis gradu, morte interceptus fuit.

Eſst autem adeò verum, Commendatarium, vel feudatariũfeudatarium tenêri ad militar-dũ pro domino,

^† ut non audiatur, ſsi forte ingruente occaſsione belli, u ab hoc onere excuſsetur, dicat ſse velle feudum, vel Commendam relinquere, quamvis alias illi in minibus domini licitè renuntiare poſssit, ut tetigi ſsuprà cap. 14. num. 33. & benè probat, & proſsequitur Baldus num. 23. Hoſstienſs. Ioan. Andr. & Felinus num. 77. in cap. quæ in Eccleſsiarum, de conſstit. Zaſsius de feud. part. 10. pag. 179. Afflict. deciſs. 165. num. 63. Pinel. in l. 2. C. de reſscind 1. parte, c. 4. n. 2. Greg. Lop. per text. ibi inl. 7. tit. 25. p. 4. verb. Razõ, Azeved. etiam per tex. ibi in l. 7. & 11. tit. 4. lib. 6. Recop. Roſsenth. cap. 10. concluſs. 39. num. 15. Iul. Clarus, & eius additio in §. feudum, quæſst. 22. & quæſst. 33. ubi quæſst. 34. num. 2. docet etiam refutato feudo durare obligationem de vita domini defendẽdadefendenda, & noviſssimè Borrinius d. tract. de ſservitijs vaſsſsallor. 5. part. cap. 3. §. 14. quod eſst de refutatione, pag. 158.

Quæ tamen eam limitationem recipiunt, ut non

^† procedant, ubi vaſsſsallus non habet ſsufficiens feudum, vel Commendam ad tale ſservitium exhibendum. Nam tunc non tenebitur ſsuis expenſsis militare, ſsed domini, ut tenet Præpoſsitus in cap. 1. in principio, de nova forma fidel. num. 3. argum. l. ſsuo victu, D. de oper. libert. Bart. in l. Mævia, §. 1. D. de annuis legatis, ubi etiam Alberic. & Alexand. in addition. ad eundem Bartol. idem Alber. in l. de quibus, numer. 2. & quæſst. 62. D. de legibus, Baldus in l. qui manumittuntur, D. de oper. libert. idem Alexand. in l. recuſsare, §. ſsi quis alio, num. 4. D. ad Trebellianum, Loazes in allegat. pro Marchione de los Velez, dubio 1. §. etſsi forſsan, num. 12. & 13. Rolandus conſs. 1. num. 191. volum. 3. Iaſson in l. ſsi non ſsortem, §. libertus, num. 28. D. de condict. indeb. Avi les in cap. 3. Prætor. verbo No llevando dineros, ubi inquit, hoc facere pro

^† Cõmendatarijs Sancti Iacobi, Calatravæ, & Alcantaræ. Nam non tenebuntur ſsequi Regem, ſsi fructus ſsuarum Commendarum non ſsuppetunt. Paupertas

^† quipped excuſsat illum, qui propter eam onus iniunctum adiplere non poteſst, l. paupertas, D. de excuſsat. tut. Bart. in l. Imperator, D. ad Trebell. ubi inquit, æquiparari, quem effici pauperem, vel mori, Didac. Perez in l. 1. tit. 3. lib. 4. ordinam. gloſsſs. Que de Nos tienen terras, Azeved. in l. 1. num. 8. & 9. tit. 4. lib. 6. Recopil. & plura noviſssimè congerens Alvarez de Velaſsco in tractat. de privileg. pauper. 1. part. cap. 37. & ſsequentibus. Et in noſstris terminis Borrimius d. tract. de ſservitijs vaſsſsallorum, 5. part. cap. 3. §. 6. Marta de iuriſsd. 1. part. cap. 52. ubi congerit plura, quæ excuſsant feudatarios à non obediendo, & Magerus dict. tract. de advocat. armata, cap. 11. num. 662. ubi in ſspecie loquitur de excuſsatione ob paupertatem.

Et ſsaltem debet conſsiderari,

^† quòd vaſsſsallus ſserviat pro facultate Commendæ, vel feudi, & tali modo, quòd ſserviendo non fiat feudum inutile, ut docet Lucas de Pena in d. l. 1. C. de ruſstican. verſs. 2. quæſstio. Zaſsi. de feud. ſsub tit. ad quid vaſsſsall. num. 45. quamvis ſsi vaſsſsallus aliàs eſsſset dives, etiam ſsi feudũfeudum eſsſset tenue, non excuſsaretur, ſsed teneretur ſsuis expenſsis militare, ut notat Speculator tit. de feud. §. quoniam, num. 22.

Ac rurſsus

^† illud inſspiciendum eſst, quod requiritur in dict. epiſst. ann. 1552. ſsuprà relata, ſscilicet, ut inter omnes Commendatarios. hoc onus cum debita proportione dividatur. Ne dum pauci requiruntur, nimisij onerentur, cæteris interim immunitate fruentibus, contra diſspoſsitionem text. in cap. 1. §. ut autem, de allodijs, l. navis onuſstæ, in principio, D. ad leg. Rhod. de iact. l. actores, C. de exact. tribut. lib. 10. l. omnes in fraudem, C. de anon. & tribut. l. vacuatis, C. de Decurion. lib. 10. cum alijs notatis per Cravetam conſs. 422. num. 1.

Tertiò, plurimis alijs omiſssis, de præſstatione huius militaris ſservitij, quæ apud Auctores ſsuprà relatos, ubi opus fuerit, reperientur, & præcipuè apud RoſenthaliũRoſenthalium, omninò videndum, dict. tract. de feudis, cap. 8. q. 3. cum multis ſsequentibus, ex prædictis infertur, hoc

^† militare ſervitiũſervitium regulariter per ipſsum Commendatarium, vel feudatarium præſstandum eſsſse, quoniam id natura, & intentio Commendæ, ac feudi recti deſsiderat, & ipſsa homagij forma, & conceptio, quæ hac de re ab eiſsdẽ fieri ſsolet, ut patet ex l. 4. tit. 26. part. 4. cap. ſsi quis deceſsſserit, in fine, ſsi de feud. defunct. cõ |

fol. 503

troverſs. ubi Iſsernia, Albarot. Laudenſs. Præpoſs. Afflict & alij, gloſsſs. verb. Perſsonaliter, in cap. ex eo, de elect. lib. 6. & in cap. ſsuper quæſstionum, §. intentionis, de offic. deleg. Zaſsius in 1. ſsi finita, §. ſsi de vectigalibus, n. 11. D. de damn. infect. Imol. & Roman. qui de communi teſstatur, in l. eorum, D. eod. cũcum innumeris alijs, quos adducit Roſsenthal. d. cap. 8. q. 23. in tex. num. 3. & in notis litt. A. qui dicunt, hoc præcipuè procedere,

^† ubi dominus feudi eſst Princeps, cui nemo per ſubſtitutũſubſtitutum ſservire poteſst, niſsi eius con ſsenſsu, l. 1. C. de murileg. Alexand. d. §. ſsi de vectigalibus, n. 13. Et ſsic, quòd in vero, & recto feudo non admittatur ſsubſstitutus, ſsed cenſseatur induſstria perſsonæ electa, l. inter artifices, D. de ſsolutionib. etiam ſsi acceptum ſsit pro hæredibus, vel deſscendentibus, contra plures, qui hoc in caſsu contrarium voluerunt, late docent, & defendant Craveta conſsil. 303. num. 1. & ſseqq. Menoch. conſsil. 54. num. 40. & ſsequentibus, & conſsil. 187. numer. 74. & Ioann. Bodinus, omninò videndus, lib. 1. de Repub. cap. 9. fol. 117. Quibus Ego addo

^† de iure noſstro Regio textum mirabilem in l. 1. tit. 4. lib. 6. Recop. ibi: Sean tenudos de nos ſservir conſsus cuerpos: & in l. 8. eodem tit. ibi: Por ſsus perſsonas, ubi idem tenet Azeved. & viſscontus in concluſs. iur. fol. 246. ubi ait, Regis eſsſse electionem, ſsi vult ſservitiũ à vaſsſsallo perſsonaliter, aut in pecunia.

Quod tamen limitandum eſst,

^† ubi fœminis, unpuberibus, vel Religioſsis, aut ſsenibus ſseptuagenarijs, vel alijs morbo, aliâ causâ impeditis Commendæ, vel feuda conceſsſsa ſsunt. Tunc enim per ſsubſstitutum ſservire poterunt, & mulier per maritum, ut latiùs dixi ſsup. cap. 5. ex num. 30. & proſsequitur Roſsenthal. dict. cap. 8. quæſst. 7. & 8. & cap. 12. quæſst. 10. num. 31. Gregor. Lopez per text. ibi in 1. 3. tit. 19. par. 3. Didac. Perez in 1. 4. tit. 1. lib. 4. Ordinament. Azeved. in l. 1. 7. & 13. tit. 4. lib. 6. Recop. quæ ſsexaginta dumtaxat annos ad excuſsationem ſsufficere oſstendit: & hoc eſst, quod ait Petra de poteſst. Princip. cap. 32. quæſst. de clauſsula ex certa ſscientia, num. 48.

^† quòd Papa conferens alicui feudum, quem ſsciebet eſsſse infantem, videtur cum eo hac in parte diſspenſsare, & probat proviſsio generalis ſsucceſssionis anni 1536. cuius ſsæpè meminimus, ibi: Con cargo que haſsta tãto que ſsea de edad para tomar armas, que tenga un eſsudero que nos ſsirva en la guerra, con la coſsta que ſsu padre ſsirvio, i era obligado: & generaliter de omnibus, qui ſsexu, ætate, infirmitate, impedimento, vel officio excuſsantur, Borrinius d. 5. par. cap. 3. per tot.

Rurſsus eadem hæc obligation perſsonaliter militandi, ita temperanda eſst, ut facile

^† patribus permittatur loco ſsui filios alioqui idoneos ad bellum mittere, ſsi ipſsi aliqum iuſstam cauſsam non compatendi prætexant, ut in ſsimili colligitur ex text. in 1. 2. ubi gloſsſs. C. qui ætate, lib. 10. cum alijs traditis ab Alex. conſs. 48. lib. 1. Platea in l. cùm ſscimus, §. illud, C. de agricol. & cenſsit. lib. 11. motus auctoritate eiuſsdem textus, & l. fin. C. de impub. l. 1. tit. 15. part. 2. qui probant,

^† quòd filius eſst una perſsona cum patre, vel caro aucta patris, Greg. Lop. in l. 5. tit. 15. part. 2. verb. Vayan en bueſste. Et loquens in Equite, qui vocatur quantioſso, d. l. 13. tit. 4. lib. Recop.

Quinimò,

^† & ſsi alter, quàm filius mittatur, id non gravatè Gubernator ferre debebit, ſsi parum hæc mutation perſsonæ referat, & Commendatarius perſsonaliter comparens, graviter incommodaretur. Nam & in feudis legimus,

^† vaſsſsallum, nec per ſse, nec per ſsubſstitutum ſservire teneri, ſsi paratus ſsit ſsolvere domino dimidiam partem redius feudi unius anni, ut probat text. in cap. 1. §. firmiter, de prohib. feud. alien. per Fred. ubi Præpoſs. Albarot. & alij, idem Albarot. in cap. 1. in fine, de pace iurament. firman. Roſsenthal. d. cap. 8. q. 7. Azeved. in l. 8. num. 1. & 2. tit. 4. lib. 6. Recop. & communis, quam reſsolvit Iul. Clarus in §. feudum, q. 22.

Et licèt verum ſsit, Regem, aut dominum iure ſsubiectionis, homagij, aut vaſsſsallagij poteſstatem habere, ut ſsubditum, vel vaſsſsallum, ubi opusfuerit, ad hæc ſservitia perſsonaliter præſstanda compellat.

^† Non tamen minus certum eſst, eidem quoque vaſsſsallorum curam, & levamen incumbere, ſsaltem ex æquitate, & benignitate, ut per Menochium de arbitrar. caſsu 494. num. 5. & 6. ac per conſsequens admittere debere excuſsationem eius, qui per alium æquè commode ſservire paratus, iuſstam cauſsam, aut etiam curam rei familiaris alleger, ut per Hoſstienſs. in ſsumma de ſsent. excomm. §. quibus ex cauſsis, verſs. Quod autem, quem refert, & eleganter loqui, teſstatur Greg. Lopez in l. 16. tit. 13. part. 2. ubi ait,

^† æquiſssimum eſsſse, quòd qui regere habet omnia, cap. regenda 10. q. 1. relevet illum, cui grave detrimentum videt imminere, l. 1. & 2. §. æquiſssimum, D. ad leg. Rhod. de iact. l. interdum, cum l. ſseq. D. qui potiores in pigno. quoniam æquitas non permittit id alicui denegari, quod ipſsi prodeſst, & alteri haud nocet, l. 2. §. item Varus, D. de aqua pluvia, l. ubicunque 21. D. de interrog. action. l. creditore 38. D. de eviction. l. reſscripta 17. C. de precib. Imp. oſsſseren. ibi: Ni ſsi forte ſsit aliquid, quod non lædat aliũalium, & proſsit petenti. Et idem in noſstris terminis probare videtur l. 1. d. tit. 4. lib. 6. Recopil. ibi: Otros por ſsi, DD. in d. cap. Imperialem, §. firmiter, de proh. feud. |

fol. 504

alien. per Feder. Bald. & Caſstrenſsis in l. quiſsquis, num. 12. C. de Epiſscop. & Cleric. Vbi etiam noviſssimè Anton. Mornatius in notis, Cumanus, & Aretin. num. 3. in l. nemo eſst, qui neſsciat, ubi Ronchegal. num. 29. D. de duobus reis, Felin. in cap. in præſsentia, num. 46. de probat. Fulvius Conſstantius in l. nulius, C. de Decurion. lib. 10. & Andreas Kol. de ſservitijs feudalibus, 1. part. num. 149. verſs. Tùm ſsecundò, Martin. Magerus de advocat. armata, cap. 9. num. 1064. & ſseqq. & cap. 11. n. 126. cum multis ſseqq. & Borrinius d. tract. de ſservitijs vaſsſsallorum, part. 1. cap. 18. & ſseqq. ubi tractat, an & quando ſsubſstitutus domino acceptabilis admitti poſssit, & debeat, & quòd talis ſsubſstitutus cum eodem apparatu mittendus ſsit.

Sed an ſsicut vaſsſsallus, & Commendatarius regulariter debet perſsonaliter inſservire, ita quoque

100

^† debeat perſsonaliter comparere ad faciendum homagium ſsuper hoc ſservitio, & fidelitate domino præſstanda? valdè inter DD. controverti ſsolet. Nam affirmativam partem tenet Baldus in l. 2. num. 54. D. de rer. diviſs. Imola in l. qui bona, §. qui damni, D. de damn. infect. adeò, ut nec procurator pupilli vaſsſsalli ad hoc admittatur, niſsi domino conſsentiente, ut per eundem Bald. in 1. ſsed ſsi hac, §. ſsi libertus, D. de condict. indebit. & in cap. 1. §. nulla, num. 2. per quos fiat inveſstit. eam rationẽrationem reddens, quòd tale homagiũhomagium habeat annexam reverentiæ exhibitionem, quem & alios referens ſsequitur Marin. Freccia de author. Baron. lib. 2. auth. 4. num. 11. Surdus deciſs. 159. num. 5. & conſs. 172. num. 7. & noſster D. Balboa in cap. Ego N. de iur. iur. num. 6.

Contrariam autem, & ſsic per nuntium, & procuratorem præſstari poſsſse, ſsi ad id ſspeciale mandatũ habuerit, tenet pluribus relatis Additio ad Romanum ſsing. 807. quæ de cõmuni opinione teſstatur, Frãc. Marcus deciſs. 482. part. 2. Socarrats, & Marquil. quos citat Fontanel. de pact. nuptial. clauſs. 4. gloſs. 10. par. 1. n. 18. Vbi numeris ſsequentibus, duas, & meo iudicio, versa diſstinctiones adducit ad concordandas has diſsſsentientes opiniones. Prior, ut procurator admitti poſssit, ſsi dominus conſsentiat, aut expreſssè non contradicat. Altera, ut inſspiciendum ſsit, an iuſstam cauſsam habeat dominus ad perſsonalem comparitionem petendam, vel vaſsſsallus ad excuſsandam, & attentâ qualitate cauſsæ, iuris rigor hac in parte ſsequendus, vel temperandus ſsit. Quæ concordia probari videtur ex tex. in cap. periculoſso, §. verum, de ſstatu regular. lib. 6. & latè eãeam proſsequũtur, & pluribus arreſstis, & Supremorum Senatuum deciſsionibus confirmatam eſsſse teſstantur Roman. dict. ſsingul. 807. Bonacoſsa in comm. opin. crim. verb. Iuramentũ fidelitatis. in 2. par. Vezinus tom. 2. comm. opin. loco 5. tit. 1. cap. 14. Surdus d. deciſs. 159. Cæſsar Vrſsillis in addit. ad Afflict. deciſs. 265. num. 45. Cancer. var. reſsol. 3. par. cap. 10. de cõtent. iuriſsdict. num. 44. Claperius in ſsuis deciſs. Fiſscal. cauſsa 9. q. vnica, per totam, ubi connumerat, quæ ex parte vaſsſsalli allegari poſsſsunt, & eum reſsert & ſsequitur Fontanella ubi ſsup. n. 20. & plurimos alios adducens Roſsenth. in d. tract. de feudis, cap. 6. concl. 37. per totam. Egoq́ue taſstari poſsſsum

101

^† nunquam in Regno Peruano vidiſsſse, quòd perſsonalis comparitio deſsideraretur, ubi quidem magna locorum diſstantia ab hoc onere poſsſset, & deberet iuſstè Commendatarios liberare, ut per eundẽeundem Claperium, & alios, ubi ſsup.

Qvartò, ex eiſsdẽ principijs

102

^† deducitur, quòd cùm hæ Commendæ, ſsive feuda IndorũIndorum, præcipuè, & principaliter propter hæc ſservitia militaria concedantur, ut conſstat ex ſsuprà relatis, & ex tit. 21. 22. & 26. §. beneficium, tit. 30. §. ex hoc illud, titul. 36. & titul. 55. §. firmiter, in uſsib. feud, ac proptereà vaſsſsalus domino, quaſsi ad id operas ſsuas pro beneſsiio, quod accepit, locare videatur, cap. mutus, Epiſscop. vel Abbat. non

103

^† poterunt Commendatarij de rigore iuris novam remunerationem petere ob ſservitia, quæ mediante, & urgente dictâ obligatione præſstiterint. Nam

104

^† contraria eſst officio merces, ut aliàs inquit 1. C. in l. 1. D. mandati, quia

105

^† neceſsſsitas ubi eſst, nec damnatio, nec corona eſst, cap. ſsi enim, de pœnit. diſst. 2. Velaſscus de privileg. pauper. 1. par. quæſst. 2. num. 6. Et

106

^† merita, ſseu ſservitia obſsequialia non obligant dominum, ut notant DD. communiter in l. ſsidonatione, C. de collation. Salicet. in l. filiæ cuius C. famil. erciſscund. Corn. conſs. 28. col. 1. vol. 3. Caſsſsaneus conſs. 7. col. 4.

Certiq́ue iuris eſst,

107

^† quòd regulariter non ſsolùm non poteſst quis præmium petere, verùm neque accipere, ob id, quod gratis facere tenetur, ut probat text. in 1. fin. ubi Alexand. Iaſs. & alij, D. de condict. ob turp. cauſs. l. 1. C. eodem, l. 48. tit. 14. part. 5. & in ſsimili notat Bald. in l. ſsi quis in gravi, §. utrum, quem ibi DD. ſsequuntur, D. ad Syllanian. dicens,

108

^† quòd officials, & miniſstri, qui gratis tenetur officium adminiſstrare, ſsi præmium. accipiunt, turpiter accipiunt, l. 1. C. ad leg. Iul. repetund. Auth. ut iud. fine quoque ſsuffragio, §. 1. & alia tradens Bartol. in l. ut vim, n. 8. D. de iuſstitia & iure, ubi loquitur in terminis defenſsionis. Idem Bartol. in l. 1. §. ſsed in eo, D. ad Syllanian. & in l. metum 9. §. ſsed licèt, per text. ibi, D. de eo, quod met. cauſsa, Anchar. conſs. 175. Decius conſs. 181. Craveta conſs. 461. n. 59. Palac. Rub. in rep. Rup. §. 21. |

fol. 505

num. 15. Greg. Lopez in l. 38. tit. 11. part. 5. verbo No mataſsſse, Magerus de advocat. armata, cap. 14. num. 315. pag. 634. Pinel. in l. 2. C. de reſscind, 1. part. cap. 4. n. 7. ubi hinc infert,

109

^† quòd ſsi debitori doloſso dederim, vel remiſsſserim aliquid, ut reliquum ſsolvat, poſsſsum rurſsus repetere. Idem Pinel. in l. 1. 3. par. C. de bon. mater. num. 61. verſs. Infertur duodecimo, & verſs. ſseq. ubi magis in noſstris terminis tenet, quòd

110

^† ubi merita præcedentia non præſstant ius agendi, non tenetur donans de evictione, & quòd ſsi famulo, vel agenti negotia ſsolvitur ſsalarium, quicquid ultra datur; cenſsebitur iure ſsimplicis liberalisq́;liberalisque donationis, iuxta text. in l. iubemus nulli, verſs. Scientes, C. de Sacroſs. Eccleſs. & in l. cùm plures 13. §. fin. D. de adminiſstr. tutor. Et illud Apoſstoli: Contenti ſstote ſstipendijs veſstris, idemq́ue eſsſse

111

^† cum ſsubditis, qui pro Principe, & patria fortem fidelemq́ue operam navarunt, aliqua remuneration præſstatur, quod & ſsentiunt alij, quos retuli ſsuprà hoc lib. cap. 10. num. 52.

Quæ omnia valdè notanda ſsunt cõtracontra

112

^† aliquos noſstri tẽporistemporis huius Regni Peruani Cõmendatarios, qui ob quamlibet occaſsionem, quantumvis levem, in qua militaverint, ad maiores honores, vel pinguiores Commendas adſspirant, & pro earum conſsequtione graviter & aſssiduis, & elatis libellis Regem, & Proreges infeſstant, quibus reſsponderi poteſst: Amici, nonne ex denario conveniſstis mecum? Quamvis negare non poſssim, nec vellim, quòd

113

^† ubi ſse ſstrenuè geſsſserunt, digni ſsint, ut principalis liberalitatis ſsolatia affatim conſsequantur, ſsicuti & in illis contingere videmus, qui in Sacro Palatio, vel in alijs officijs, & Magiſstratibus publicis, etiam cum ſsalario cõſuetoconſueto, Principi, & Reipubilcæ inſserviunt, ut ipſse idem Pinel. agnoſscit, & eleganter probat. Imper. in l. fin. C. de Præpoſsit. agent. in reb. l. 1. C. de privileg. eorum, qui in Sacro Palat. militant, lib. 12. & text. notabilis in l. cùm novarchorum, C. de navicul. ſseu naucler. lib. 11. Greg. Lop. omninò videndus, in l. 2. tit. 9. part. 2. gloſsſs. 5. & Nos tetigimus d. cap. 10. in fine, & infrà cap. 27. num. 82. & alio in loco latiùs fortaſsſse (Deo dante) dicemus.

Qvintò, & ultimò, ex prædictis tentari poſsſset,

114

^† Commendatarios, cùm Indis præficiantur, & honorificum hoc munus Regis, & Regni defendendi ſsuſstineant, ac de eo iuramẽtũ fidelitatis ſspecialiter tanquàm nobiles præſstent, nobiles quoque effectos cenſseri debere, eo ipſso quòd Commendis donati ſsint. Sed nihilominus Contratium exiſstimo, cùm id nunquam conceſsſsum, vel expreſsſsum hucuſsque reperiatur, & inſspectis feudorum regulis doceamur, ex ſsola conceſssione feudi, etiam iuriſsdictionem habentis, nobilitatem non acquiri, niſsi feudum ex illis ſsit, quæ nobilia vocantur, vel id in ipſsius inveſstitura apertè caveatur; & hæc inveſstitura à Principe fiat, qui talẽ nobilitatẽ concedere poſssit, ut ex communi, & magisvera omium feudiſstarum opinione, reſsolvit Afflictis in cap. 1. quis dicatur Dux, per tex, ibi: Plebei nibilominus ſsunt, & innumeri alij, quos refert, & fequitur Tiraquel. de nobilit. cap. 7. per totum, & Roſsenthal. de feud. cap. 3. concluſs. 2. Maſstril. de magiſstrat. lib. 3. cap. 10. num. 121. Et idem contingit

115

^† in dominis vaſsſsallorum non titulatis, etiam iuriſsdictionem in eos habentibus (quam quidẽquidem non habent noſstri Cõmendatarij) non enim ob id ſsolùm nobiles efficiuntur, quin potius ab eiſsdem ſsuis vaſsſsalis Burgenſsibuspoſsſsunt inter plebeios, ſseu ærarios cenſseri, & collectari, ut inſsinuat text. in l. 12. tit. 2. lib. 6. Recop. & poſst plures alios, quos referunt, probant ex noſstris Covarr. in pract. cap. 37. num. 1. circa finem, Ioan. Gutierr. lib. 3. pract. q. 16. ex num. 9. Ioan. Garcia de nobilit. gloſsſs. 18. num. 15. Parlador. in ſseſsquicent. different. 145. §. 1. per totum, Avend. de exeq. mandat. 2. p. cap. 14. n. 21. Bobad. lib. 2. Polit. cap. 16. num. 173. & lib. 5. cap. 32. & petra de poteſst. Pirncip. cap. 19. num. 6. ubi quòd Princeps poteſst vendere dignitatem, & iuriſsdictionem locorum, etiam ruſsticis, qui tamen non proptereà efficientur nobiles. Quamvis nõnon inficier plurimum decoris, & ſsplendoris ex Regia Commendarum conceſssione, & maximè ubi pingues ſsunt, Commendatarijs accedere: quod

116

^† efficit, ut conſsuetudine receptum ſsit, ut eiſsdem ſsedes nobelium in Regijs Tribunalibus concedatur, ut dicam inſsrà cap. ult. num. 16. & ut facile impetrare ſsoleant, ut pro debitis civilibus non incarcerentur, ſsed in id tantũtantum, quod facere poſsſsunt, conveniantur, ut etiã tetigi ſsuprà cap. 14. num. 26. & 27. Ad hoc enim minors nobilitatis probationes deſsiderantur, ut dicam nifrà lib. 4. cap. 3.

CAPVT XXIV. De onere curandae salutis spiritualis, & temporalis Indorum, quod eisdem Comendatarijs iniungitur, & qualiter hodie practicetur? & de varijs, atque utilibus quaestionibus, quae eandem tractationem concernunt.

CAPVT XXIV. De onere curandæ ſsalutis ſspiritualis, & temporalis Indorum, quòd eiſsdem Cõmendatarijs iniungitur, & qualiter hodie practicetur? & de varijs, atque utilibus quæſstionibus, quæ eandem tractationem concernunt.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiqvarti.

1 COmmendæ ob curam ſsalutis ſspiritualis, & temporalis Indorum præcipuè inſstituteæ, & ſschedulæ de hoc agentes.
2 Epiſstola an. 1555. refertur, quæ ſspecialiter agit de ſspirituali, & temporali cura Commendatariorum erga ſsuos Indos, & de pœnis negligentium.
3 Commendatariorum curam erga ſsuos Indos, qui Auctores tractent, & verba Ioan Matienz. & Acoſstæ.
fol. 506
4 Commendatarijs intũgere curam Neophytorum honestum, & conveniens fuit.
5 Suſsceptores NeophytorũNeophytorum in primitiva Eccleſsia, qui eſsſsent, & qui hodie patrini? & de antiquiſssima eorum inſsitutione.
6 Patrinorum ſsive ſuſceptorũſuſceptorum baptizati officium, & ſsolicitudo, quæ & quanta eſsſse debeat? ex D. Auguſstino.
7 Suſscepti apud antiquos dicebantur omnes, qui ſsub alterius patronatu, advotatione, & clientela erant.
8 L. quidam cùm filium, D. de verb. oblig. explicatur, & illuſstratur.
9 Suſsceptos vocat Ioſseph. Acoſsta, Indos Commendatos, & rectè.
10 Imbecilles, & ignorantes valentioribus, aut prudentioribus commendare, ſsemper neceſsſsarium, & laudabile viſsum fuit.
11 Homines hominibus auxiliari, & eorum damna, & iniurias evitare, ſsi commodè poſsſsint, omni iure tenentur.
12 Viri magnanimi ad aliorum defenſsionem natura incitantur, ex Cicerone.
13 Commendatarij licitè poſsſsunt percipere tributa ab Indis pro cura, & tuitione eorum.
14 Protectoribus ſsuis olim, & hodiè elientes ingentia honoraria perſsolvere ſsolent.
15 Exempla honeſsta, & diu ac paßim in Rep. uſsitata, qui ſsequitur, benè facit, & ſsecurus eſsſse potest in conſscientia.
16 Solitgam fieri, præſsumendum eſst legitimè fieri.
17 Pretium non poſsſse quẽquem recipere, ob id, quod gratis facere debet, quomodo intelligendum ſsit?
18 Defenſsionem alterius ex officio nemo ſsuſscipere tenetur, & ideó ſsi ſsuſscipiat, poteſst pretium pro ea paciſsci, & recipere. L. metũmetum 9. §. ſsed licèt, D. quod met. cauſsa, explicatur, & illustratur, ibidem.
19 Mercedem petere, & accipere licet pro te liberando à violentia per alterum illata.
20 Æquum eſst, ut ſsi tu habes bonum propter me, ego habeam propter te.
21 Cap. recipimus, in fine, de privileg. ponderatur, & illuſstratur.
22 Protectionum, & advocatiarum, quæ bodiè uſsitantur ſsalaria, & honoraria plurimi Auctores defendunt, qui referuntur.
23 Præceptumiuvandi, vel ſsuccurrendi proximum, non obligat, ut me periculis, vel impenſsis exponam.
24 Protectio æquiparatur operis, pro quibus licitè pretium recipitur.
25 Salaria militum, vaſsſsallorum feuda, & advocatorũadvocatorum honoraria, etiam ſsi concernant defenſsionem clientum, licitè recipiuntur. L properandum, §. illud, C. de iudicijs, expẽditur, & exornatur, ibidem.
26 Advocato debetur ſsalarium, etiam non conventum.
27 Commendatarij, ut tributa Indorum ſsibi commendatorum iuſstè percipiant, quid facere debeant?
28 D. Gregorij Magni epiſstola inſsignis refertur, quæ valdè conducit Commendatarijs Indorum.
29 Doctrina, & converſsio Indorum, cur primis temporibus Commendatarijs ſsæcularibus commendata fuerit?
30 Parochi proprij, quomodó unicuique municipio 400. Indorum conſstituti fuerint, ut eorum doctrinam curarent? & quód ideó Dotrineros dicuntur.
31 Commendatarij hodiè non curant de doctrina ſspirituali Indorum, ſsed ſsolvunt parocho stipendium, & ut is munus ſsuum benè impleat, iurare debent.
32 Commendatarij licèt hodiè ſsint relevati à cura doctrinæ ſspiritualis Indorum, debent tamen in politicis, & temporalibus eos inſstruere, & defendere, & in omnibus veluti parentum loco eſsſse.
33 Paterfamiliàs quomodo debeat ſsuos regere, & corrigere, & de eorum damnis teneatur?
34 Prætores, ſsive Correctores conſstituti ſsunt in provincijs Indorum, & eis ſsolvitur ſsalarium à Commendatarijs.
35 Labore diminuto, debet minui ſsalarium.
36 Prætores Indorum introducti ſsunt ob exceſsſsus Commendatariorum, & ideó iustum fuit, ut eorum ſsalaria perſsolvant.
37 Damnum, quod quis ſsua culpa ſsentit, patienter ferre debet, & ſsibi imputare.
38 Commendatariorum cura circa Indos ſsibi commendatos, qualiter hodiè practicetur? & de ſschedulis, quæ de ea agunt.
39 Commendarum in titulis etiam hodie apponuntur clauſsulæ de curanda ſsalute ſspirituali, & temporali Indorum.
40 Clerici ad doctrinas Indorum præſsentari non debent, qui ſsint propinqui Commendatariorum, & quare?
41 Commendæ Indorum ubi providẽturprovidentur, multum curari, & attendi debet integritas vitæ, & prudentia eligendi, & quare?
42 Indignus quis iudicari debeat? ubi agitur de commendatione Indorum, ex ſsententia, & verbis P. Acoſstæ.
43 Prætoris ad electionem, ſsi eius vita, & mores attenduntur, multó magis id fieri debet in electione Commendatarij, ex eodem Acoſsta.
44 Exemplo, & diſsciplinæ aliorum, qui præfi|
fol. 507
ciuntur, maiori vitæ ſsanctimonia fulgere debent, & graviùs peccant.
45 Prælatorum vitia facilè trahuntur à ſsubditis in exemplum. Pastore languente, grex inſsidiatoris dentibus laniandus, exponitur, ibidem.
46 Magistratuũ, & præpoſsitorum delicta gravius puniri debent, & quare? & locus D. Iſsid. & Caſssiod.
47 Defendere, & dirigere alium qui debet, ſsi ei peccatum ſsuadeat, vel cum eo delinquat, graviùs peccat, & punitur, & quare?
48 Culpa maior ubi est, maior debet exerceri vindicta.
49 Caſsus cuiuſsdam miſseri Commẽdatarij refertur, qui cum ſsuis Indis ſsodomitabatur.
50 Sodomiam qui committit cũcum impubere, vel ruſstico, aut ignorãte, huius quoque cul pam, & delictum in ſse transfundit.
51 Sodomitici ſsceleris detestatio, remiſssivè.
52 Commendatarij multum debent attendere curæ Indorum ſsibi commiſsſsæ.
53 Beneficium non meretur habere, qui negligit officium.
54 Commendatarij ſsolũm curant, ut ſsibi plurimi Indi Commendentur, non autem de eorum ſspirituali, & temporali ſsalute. Et inſsignis locus Plauti contra eos.
55 Commendatarij Indos ſsuos gravantes, aut vexantes, privari Commendis poſsſsunt, & ad reſstitutionem damnorum tenentur, & quare?
56 Cauſsa ex aliqua datum, cauſsa non impleta, vel ſsequata, repeti poteſst. Promiſsſsa, qui ex ſsua parte non implet, facit, ut alter liberetur, ibidem.
57 Feudatarij, & Commendatarij non poſsſsunt ſsævire in ſsuos vaſsſsallos, nec eis gravia tributa, aut inſsueta ſservitia imponere.
58 Abuſsus rerum punitur earum privatione.
59 Sævitia, & mala tractatio vaſsſsallorum multis caſsibus punitur in iure, remiſssivè.
60 Vaſsſsalli propria authoritate poßũt de ſserere dominum, qui eos malè tractat.
61 Iure ſsibi competenti, qui abutitur, illo generaliter privatur. Domini an vaſsſsallos mediocriter verberare poſssint, & de aliquorum tyrannide, ibidem.
62 Commendæ privationem ob ſævitiãſævitiam erga Indos, & malam tractationem, iuſstiſsſsimam eſsſse, agno ſscit Acoſsta, cuius verba referuntur.
63 Monitio bonæ tractationis Indorum non eſst neceſsſsaria, ut Commendatarius, contrà faciens, privari poſsſsit, & quare?
64 Cap. 1. §. quicũque advocatiam, de pacetenenda, explicatur.
65 Monitio ſsolet requiri ad irrogandam pœnam privationis in exceſssibus omißionis, non commiſsſsionis, & quare? Facta patent, non facta latent, ibidem.
66 Delictum conſsistens in omittendo, non eſst ita grave, quàm in committendo.
67 Pœnas, quæ Commendatarijs irrogantur, ob damna ſsuis Indis illata, vel ipſsi iuſstas eſsſse fateri cogentur, & quare?
68 Iniuriæ non debent naſsci, unde iura naſscuntur, nec pernicies unde ſsalus petebatur, ex Caßiod. Acosta, & alijs. L. meminerint, C. unde vi, & ſsimiles, illuſstrantur, ibidem.
69 L. 3. tit. 19. part. 2. expenditur, & illuſstratur.
70 Clienti fraudem faciens, lege 12. Tabul. ſsacer, & ignominioſsus erat, & de loco Virgilij.
71 Defendere quem promiſsimus, gravare turpißimum eſst.
72 Prohibere, qui alium facientem ex officio debet, id ipſse committere non poteſst.
73 Negotia alterius, qui administranda ſsuſscepit, idem in ſsua perſsona, quod in aliorum præstare debet. L. altius, D. ſsi ſservit. vind. & l. ſsi negotia 31. D. mandat. expenduntur, ibidem.
74 Obligatus alium indemnẽ conſservare contra extraneum, multò magis eum contra ſse ipſsum indemnem conſservare cogitur.
75 Commendatarij curare debent, ne adeò malè audiant apud, omnes ob iniurias Indorum.
76 Clientelæ antiquæ, & hodiernæ an ſsint utiles? in dubium vocatur, ob iniurias, quas clientes à ſsuis protextoribus patiuntur.
77 Salviani elegans locus de damnis clientelarum refertur, & ad cõmendatarios trãſsfertur.
78 Epiſscopi chiapenſsis obiectionibus contra Commendas Indorum reſsponſsum, & obviã itum eſst.
79 Abuſsus rerum alioqui iuſstarum, earũearum ſsubstantiam non mutat.
80 Bonum nullum eſst, in quo abutendo vitium non reperiatur, ex Cicerone.
81 Tutela est res ſsancta, & maximè neceſsſsaria, & tamen ea ſsæpè homines abutuntur.
82 Tutores non quaſsi tuitores, ſses quaſsi tollitores, ab effectu dici debere, ſscribit Albericus.
83 Tutelæ uſsus ceſsſsare nõnon debet, ob exempla, & fraudes aliquorum tutorum inſsidelium.
84 Commendatarios officio ſsuo in protegendis Indis non defuturos, Dei ope ſsperandũ eſst.
85 Caſsſsiodori inſsignis locus refertur de vindicta divina in eos, qui paupers vexant, |
fol. 508
& ſspoliant. & ad Commendatarios Indorum accommodatur.
86 Commendatarij iniurias inferentes ſsuis Indis ſsemper graviter caſstigantur in Regio Limano Conventa, & in Supremo Indiarum Senatu.
87 Caſsus litis cuiuſsdam Commendatarij de los Aullagas refertur, ob iniurias Indorum graviter condemnati.
88 Exodi locus cap. 22. expenditur.
89 Prohatio minor deſsideratur in damnis, & inurijs Indorum contra Commendatarios, & vaſsſsallorum contra Magnates.
90 Probatio etiam pro pauperibus contra divites, & nobiles, & pro vaſsſsallis cõtracontra dominos, in ſsuo genere perfecta eſsſse debet, & eliditur per contrariam probationem nobilis.
91 Indi, qui rationibus tributorum intendũtintendunt, & in Regno Peruano dicuntur, Quipocamayos, quam fidem faciant?
92 Quipos, quid fignificent apud Indos Peruanos, & de eorum ſstructura, & ratione.
93 Officiales electi ad aliquam administrationem, & eorum libri, an & quando fidem faciant?
94 Quipocamais non poteſst integra fides adhiberi, & quare?
95 Teſstis, ſsi quis idoneus non est in aliqua cauſsa, intrumentum etiam ab ipſso in eadẽ confectum vacillabit, & num. 99.
96 Exactorum libris contra tertium non creditur, nec Maſsſsarij univerſsitatis.
97 Teſstis nemo idoneus in cauſsa, quæ eum tãgit, intelligitur, & maximẽ Indi, etiã Quipocamai.
98 Testis, qui cſst de univerſsitate, cum qua litigatur, vel aliquod intereſsſse, etiam in conſsequentiam, ex cauſsa conſsequi potest, non eſst integer.
99 Officialis, & exactor tributorum univerſsitatis, in cauſsa ipſsius testis idoneus non cẽſsetur.
100 Vniverſsitas, ubi ſsuſspecta eſst, etiam & teſstes, & officiales eiuſsdem ſsuſspecti erunt, & quare?
101 Commendatarij nihil à ſsuis Indis præter tributa taxata petere poſsſsunt, & ſschedula, quæ id diſsponit.
102 Contractus, pactiones, & permutationes commendatariorum cum ſsuis Indis probi bitæ ſsunt.
103 Commendatarij nulla opera ruſstica, ſservitia, vel victualia à ſsuis Indis recipere poſsſsunt.
104 Alere ſsemutuò debent libertus, & patronus, dominus, & vaſsſsallus, ſsi ad inopiãinopiam devenerint.
105 Eccleſsia tenetur alere ſsuum patronũpatronum pauperem, ex multorum ſsententia.
106 Indi non tenentur alere Commendatarium pauperem, ſsed implent tributa debita ei præſstando.
107 Charitas benè ordinata petit, ut ſsibi quis magis, quàm alijs proſspiciat, & locus Senecæ, ac Catonis diſstichum de hoc.
108 Neceßitatem facto ſsuo patienti, ſsubveniendum non eſst.
109 Commendatarius, an poſsſsit à ſsuis Indis vocari in ius ſsine venia.
110 Patronum libertus, & dominum vaßallus in ius ſsine venia vocare non poteſst, ex ſsententia aliquorum, quæ non practicatur, & num. ſseqq. Parochianus utrùm poſssit vocare ſsuum parochum in ius ſsine venia? ibid.
111 Teſstis utrùm eſsſse poſsſsit Indus pro vel cõtracontra ſsuum Commendatarium, & èconverſso.
112 Confeſsſsarij Commendatariorum qualiter ſse in eorum confeßionibus habere debeant?
113 Damna Indis illata qualiter Commendatarij, & conquiſsitores in conſscientia ſsarcire debeant?
114 Commendatarius pro damnis, quæ intulit Indis, an & quando impleat, relinquẽdo aliquid ad converſsionem, & doctrinam eorum?
115 Indo etiam ebrio eſst facienda reſstitutio damnorum, quæ ei illata ſsunt, & qualiter ſsit pecunia deponenda?
116 Dominusverus rei, quæ reſstitui debet, diligenter quærẽdusquærendus eſst, priùs quàm alio modo reſstitutio fiat.
117 Indis quod debetur pro damnis datis, difficile est eiſsdem reddere, qui damnum paſsſsi ſsunt, & quid tunc fieri ſsoleat?
118 Legata relicta Indis in communi, pro dãnorum eis datorum restitutione, ſseu ſsatiſsfactione, an ſsint pia, & coram iudice Eccleſsiaſstico peti poſssint?
119 Legatum factum pro anima, vel pro exoneratione conſscientiæ eſst pium.
120 Legatorũ piorum executio, & implementum est mixti fori.
121 L. hæreditas 50. de petit. hæred. explicatur, & illuſstratur.
122 Epiſscopus quando poſssit cogere hæredes, ut impleant opera pia à defunctis relicta.
123 Legatum relictum pro malè ablatis, & ad exonerationem conſscientiæ, an & quãdo ſsit verè legatum, & non debitum?
124 Legatum in dubio pium, & pro Deo, & anima relictum cenſseri debet.
125 Legatorum petitio, utrùm executivè fieri poſssit? diſsputari ſsolet, remiſssivè
fol. 509
126 Legata pia ex communi omnium ſsententia habent executionem paratam.
127 Auth. de Eccleſsiast. tit. §. ſsi quis pro redemtione, ponderatur, & explicatur.
128 Verba modis omnibus aliquid fieri iubẽtiaiubentia, important ipſso iure, & executivè.
129 Legata pia, etiam ſsine aditione hæreditatis, impleri debent, & à morte teſstantis cedunt.
130 Schedula celebris refertur de ann. 1568. quæ ſsuper legatis, Indis à Commendatarijs relictis, pro damnis eiſsdem latis, iustitiã celeriter fieri iubet, & eius explicatio.
131 Clauſsula quòd fiat iuſstitia, non tollit iuros ordinem.

QVamvis militare ſservitium, & provinciarum IndicarũIndicarum tuitio, maximum, ac veluti pręcipuum CommendarũCommendarum onus eſsſse videatur, ut in ſsuperiori capite diximus.

^† Exiſstimo quidẽ adhuc, in eiſsdem conſstituendis a pijsimis noſstris Regibus non minus, quin potiùs magis, curatum. cautumq́ue fuiſsſse, ut Commendatarij Indorum, qui ſsibi commendabantur, in ſse tutelam, ac clientelam reciperent, & ſspiritualem, temporalemq́ue eorum ſsalutem curarẽtcurarent, utpotè barbarorum, & omni reſspectu miſserabilium, & multis aliorum hominum iniurijs, & captionibus expoſsitorum. De quo aliqua tetigi ſsuprà hoc lib. 2. cap. 1. & 2. & lib. 1. cap. 27. & plurima uſsque ad nauſseam colligi poſsſsunt ex multis, enixis, & repetitis ſschedulis, quæ circa iſstud onus diſsponunt, & reperiuntur in 2. tom. impreſsſs. ex pag. 219. inter quas emicat illa 30. Martij ann. 1532. ad Mexicanam Audientiam ſscripta, quæ iubet, ut de hoc ſspeciale iuramentum ab eiſsdem Commendatarijs ſsumatur, & altera 10. Martij ann. 1554. pag. 243. quæ eorum conſscientiam ſsuper tutela Indorum, & Fidei, Religioniſsq́ue Catholicæ doctrina, graviter onerat, & ad tributorum reſstitutionem in foro interiori teneri docet, ſsi in hoc negliegentes exiſsterint, & in exteriori, ipſsis Commendis iuſstè, ac legitimè privari poſsſse, & privandos eſsſse decernit.

Sed præſstat, ut audiamus

^† aliam epiſstolam Regiam 7. Iulij ann. 1555. ad Limanam Audientiam directam. eod. tom. pag. 258. quę ſsuprà dicta omnia graviſssimis verbis perſstr ingens, ita loquitur: Porque yà ſsabeis, que el origen deſstas Encomiendas fue, reſspetando ſiẽpreſiempre al bien de los Indios, para que fueſsſsen dotrinados en las coſsas de neuſstra ſsanta Fè Catolica, i para que los tales Encomenderos tuvieſsſsen cargo de la tal dotrina, i defenſsa de los Indios, que les estan encomendados, para no los dexar maltratar en ſsus perſsonas, ni haziendas; i los tuvieſsſsen en Encomienda, para que ningum agravio recibieſsſsen, i coneſsta carga ſse los dieron, i han dado ſsiempre, i es cargo anexo à la Encomienda, de tal manera, que no cumpliendo, ſserian obligados à reſstituir lo que llevan, i es legitima cauſsa para los privar de las Encomiendas, &c.

Et ultra prædictas, & alias ſschedulas, quæ paſssim ſsuper hoc promulgantur,

^† benè eiuſsdem oneris naturam, & qualitatem expreſsſsit Ioan. Matienz. in. l. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſs. 2. n. 12. ſsic inquiẽs: At IndorũIndorum Commẽdæ feudis cõparantur, quod cõſtatconſtat, vel ex eo, quòd ſsit contractus ultrò, citròq́ue obligatorius. Nã ex parte Regis noſstri Ind: commendantur, qui reddunt tributa Commendatario, ut eis patrocineturm & à moleſstijs defendat, utq́ue doctrina cœleſsti, & humana, ſseu politica inſstruãtur, &c. Quid etiam proſsecquitur idem Auctor in tract. M.S. de moderatione Regni Perũ, 1. par. cap. 12. & cap. 28. & ſseqq. Epiſscop. Chiapenſs. remed. 8. ratione 11. Antonius de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 8. lib. 8. cap. 3. & noviſsſsimè noſster Ant. de Leon in tract de confirm. Regijs, 1. par. cap. 1. num. 41. & ſseqq. & meliùs cæteris Ioſseph. Acoſsta de procuranda Indor. ſsalute, lib. 3. cap. 11. & ſseqq. ubi hanc cauſsam in Commendis introducendis, præcipuè conſideratãconſideratam fuiſsſse, his verbis oſstendit: Tertia, eademq́ue maxima, ac reliquarum fundamentum cauſsa extitit, ut novi fidei tyrones, teneræq́ue ſstirpes, patrocinio, curaq́ue veterum protegerentur, inſstituerentur, Religionis diſsciplina regerentur. Denique ſsalutis viam, ut omninò munirent, atque infirmos in Fide (ut monet Paulus ad Rom. 14.) aſsſsumerent.

Et ſsanè (ut idem Auctor ſsubdit in fine eiuſsdem capitis II. pag. 321.) negari non poteſst, quin

^† hæc cauſsa ſsuprà allata, de cura providentiaq́ue Neophytorum, ſspecioſsa planè, & honeſsta, atque officij plena videatur. Quid enim magis ſsalutare dici poteſst, quàm ut novi Chriſstiani veterum diligentiæ cõmendentur? |

fol. 510

Quod etiam

^† in primæva Eccleſsia in more fuiſsſse Dionyſsius Areopagita ſsatis indicat lib. 2. de Eccleſs. Hierarch. cùm Fidei candidati, probatæ fidei ſsuſsceptoribus traderentur, piè, ac ſsalubriter imbuendi, atque officiosè adiuvandi, qui apud nos appellantur Patrini, quorum inſstitutionem antiquiſssimam fuiſsſse, ex eodem Dionyij loco, rectè deducit Creſspetius in ſsumma fidei, verb. Baptiſsmus parvulorum, pag. 52. & verb. Patrini, pag. 709. ubi ad idem plura ConciliorũConciliorum loca diligenter expendit, & plura alia adducens ViſcõtusViſcontus in tract. de Baptiſsmo, lib. 1. c. 30. & noviſssimè D. Franc. Torreblanca de iure ſspirit. lib. 2. c. 5. n. 35. & ſseqq. Et conducunt

^† verba d. Auguſst. in ſsermone ad populum, ubi inquit: Quicunque igitur viri, quæcunque mulieres de ſsacro fonte filios ſspiritualiter ſsuſsceperunt, cognoſscant ſse pro eis fideiuſsſsores extitiſsſse apud Deum. Et ideò neceſsſse eſst, ut ſsemper illis ſsolicitudenẽ vere charitatis impendant, admoneãtadmoneant, & caſstigent, atque corripiant, ut ca ſstitatem cu ſstodiant, virginitatem uſsque ad nuptias ſservent, & cæteris bonis operibus dediti ſsint, &c.

Quinimò & ſsemotâ fidei, ac doctrinæ conſsideratione,

^† idem Suſsceptorum nomen veteres quibuſscunque Patronis, ſsive Potentioribus indiderunt, qui alios infirmiores in ſsuam protectionem, & clientelam recipiebant, qui & ipſsi ſsuſscepti iam oliam etiam dicti ſsunt, quia ſse, & bona ſsua Potentioribus tuenda commiſserunt, ut cõſtatconſtat ex Ammian. Marcel. lib. 30. Salvian. lib. 5. de gubernat. Dei, ibi: Nihil ſsuſsceptis tribuũttribuunt, Servio lib. 6. Æneid. ubi suſsceptos eoſsdem eſsſse dicit, quos alio nomine Clientes vocamus, quaſsi colẽtes dominum, ut ab eo defendantur, de quibus dixi ſsup. cap. 1. ex num. 36. Et in idem tendit

^† Iur. Conſs. in l. quidam cum filium alienum ſsuſsciperet, d. de verbor. oblig. quem Cuiac. ibidem, & Gothofred. in notis, de hoc modo ſsuſsceptionis accipiunt, ſscilicet, ut haberet, cuſstodiret, tractaret, non inhumanè, nec crudeliter, ſsed ut eum haberet in fidem, ac clientelam ſsuam. Et D. Auguſstin. in quæſston. mixtis, ubi, eodem planè ſsenſsu, ſsuſsceptum vocat eum, quem aſster, ut advocatus deſsendit: Nũquid ſsi malæ vitæ ſsit advocatus, contra ſsuſsceptum eius pronuntiabitur? Hoc eſst officium advocati, ut ſsecundùm iuris ordinem ſsuſscepti cauſsam peroret. Quo etiam vocabulo utitur Iulius Severianus in præceptis rhetoricis, pag. 26. ibi: Solitudinem ſsuſscepto, vel cætera eius infortunia memoramus, iul. Paul. lib. 5. ſsent. tit. 15. §. 1. ubi inquit: Suſsceptos non poſsſse testes eſsſse accuſsatori, Imp. in l. 1. C. de princip. agẽt. in reb. lib. 12. & in l. 1. C. ut nemo ad ſuũſuum patrocin. ſsuſscipiat vicos, vel ruſsticanos, ubi alia eruditè tradit Cuiac. & Prateius, Kalinus, & alij de verb. iur. verb. Suſscepti, Gothofred. in d. l. quidam cùm filium, ubi idem ſsignificare putat nomen familiaris, cuius fit mentio in 1. 6. §. 5. C. de his, qui ad Eccleſs. confug. & noviſssimus Martin. Mager. de advocat. armat. cap. 2. num. 16. & cap. 4. num. 31. &

^† in noſstris terminis Acoſsta d. lib. 3. cap. 14. in ſsin. ibi: Hac beneficentia, & fide, ſsi ſsuſsceptis ſsuis noſstri conſsulerent, &c.

Fuit

^† enim ſsemper laudabile, & neceſsſsariũ iudicatum, non ſsolùm apud Chriſstianos, verũ & apud Gentiles, ut qui fortunis, ætate, vel ingenio imbecilliores eſsſsent, aliorum potẽtiorũ, & prudentiorum patrocinio commẽdarentur, eorum q́ue auxilio, & cõſilioconſilio regerẽturregerentur, & tuerentur, ut pluribus oſstendi in 1. tom. de Ind. iur. lib. 2. cap. 8. num. 119. & ſseqq. Ad quod oſsficium impartendum

^† homines hominibus Divino, Naturali, Canonico, & Civili iure tenêri, benè probtur ex text. in l. ut vim, D. de iuſst. & iure, l. ſcientiãſcientiam 45. D. ad leg. Aquil. cap. non inferenda 23. q. 3. cap. 5. §. proximos, cum ſseqq. de pœnit, diſstinct. 2. cap. 6. de ſsentent. excomm. in. 6. & latè poſst alios oſstendit Marius Salomon. num. 16. & Zoanetus 3. part. num. 99. in d. l. ut vim, Mencha. lib. 1. controverſs. illuſst. cap. 19. num. 5. & 6. & cap. 41. n. 22. Menoch. de arbitr. cẽt. 3. caſs. 277. Georg. Obrect. in tract. de neceſss. deſsenſs. cap. 4. n. 7. & 11. & cap. 7. num. 42. & latè Magerus d. tract. de advocat. armat. cap. 1. num. 63. & num. 251. & ſseqq. cap. 5. num. 544. cum multis ſseqq. & meliùs cap. 14. ex num. 135. Id q́ue votum, & ſstudium

^† Magnanimis viris iure naturæ ineſsſse, Cicero lib. 3. de finibus eleganter his verbis ſscripſsit: Vt tauris natura datum est, ut pro vitulis contra leones ſsumma vi, impetuq́;impetuque cõtendant, ſsic ij, qui valent opibus, atque id facere poſsſsunt, ad ſservandum genus humanum, natura incitantur.

Quod tamẽtamen non impedit,

^† quin licitum ſsit noſstris Commendatarijs pro opera, quam Indis in hac inſstructione, & defenſsione pręſstant, tributa, & ſservitia licita, ex Regis conceſssione, & taxatione percipere. Nam id plurimis exemplis deſsendi poteſst variorum Principum, ac Rerumpublicarum, tam priſsci ſsæculi, quàm hodierni temporis,

^† in quibus clientes ſsuis Patronis, & Protectoribus ob eandem cauſsam ingentia honoraria perſsolvere conſsueverunt, & hodie perſolvũtperſolvunt, ut latisſssimè probat, & proſsequitur Schurf. conſs. 23. num. 5. cent. 3. Gail. lib. 2. obſserv. 54. num. 10. Vvaremund. de fœderibus, lib. 1. cap. 4. num. 12. Vulteius de feudis, 1. part. cap. 8. num. 17. Farinacius deciſs. noviſssimar. 146. num. 26. & ſseq. Alvar. Valaſscus conſsult. 105. n. 62. & ſseqq. & Magerus ubi ſsup. d. cap. 1. ex num. 81. & ferè per totũtotum, |

fol. 511

& cap. 5. num. 493. & cap. 14. ex num. 130.

Quod efficit,

^† ut ſsecuri hac in parte, ſsive praxi eſsſse poſssimus, & debeamus. Exempla enim honeſsta, & Reip. utilia, quoad fieri poteſst, imitari quemlibet decet, l. 1. §. ſsecundo loco, D. de poſstul. l. cùm quidam, C. de adminiſstr, tut. Et

^† quod quotidie fit, vel ſsolitum eſst fieri, legitimè fieri præſsumendum eſst, l. ſsi quis donaturus, ubi gloſs. D. de uſsufruct. l. quod ſsi nolit, §. ſsi aſssidua, D. de ædil. edict. l. certi conditio, §. ſsi nummos, D. ſsi cert. petat. l. penult. D. de conſstit. Princip. ubi eleganter dicit Vlpian. non recedendũrecedendum ab eo iure, quod diu æquum viſsum eſst, niſsi evidens ſsubſsit utilitas, cap. conſstitutus, de Religioſs. domib. cap. Eccleſsiaſsticarum, diſst. 11. ubi etiam docemur. præſsumendum eſsſse pro his, quæ diu agitata ſsunt in Eccleſsia Dei, patiente, & tolerante ſsuperiore, iũctis alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 1. cap. 13. num. 70. & ſseqq. & latè congerit Mager. d. cap. 1. num. 238. & ſseq.

Etenim

^† licèt verum ſsit, non poſsſse aliquẽ accipere mercedem, pro eo, quod gratis ſsacere renetur, l. penult. D. de condict. ob turpẽ cauſs. cum alijs, quæ congeſssi cap. præcedenti num. 107. & ſseqq. hoc quidem intelligitur in eo, qui ex officio ſsuſscepto aliquid facere tenebatur, nõnon autem in eo, qui ſsolùm ex æquitare, & generali humanæ ſsocietatis cognatione ad id ſsuadetur;

^† hic enim pro cura, & induſstria in defenſsione alterius adhibita, benè poteſst pretium paciſsci, & pactum recipere, imò & exigere, ut expreſssè docet Pompon. in l. mentum 9. §. ſsed licèt, D. quod met. cauſs. ubi Bart. & Cardin. Albanus notant,

^† licere mihi accipere pecuniam, ut te liberem à violentia illata per alterum, gloſsſs. celebris in d. cap. non inferenda 23. quæſst. 3. Dynus in regula nõ eſst ſsine cullpa, ubi etiam gloſsſs. de regul. iur. in 6. Signorolus conſs. 167. col. 5. & conſs. 79. col. 3. & conſs. 162. & 245. Auguſstin. in addit. ad Angel. de malef. verb. Che me ay adulterato, num. 64. Afflict. deciſs. 149. Beroius, omninò videndus, in cap. 1. num. 51. de offic. delegat. & Flores de Mena pract. quæſst. cap. 18. à numer. 14. text. & DD. in l. iam tamen, §. in hac, D. iudicat. ſsolvi, & in l. ſsi pater, §. ſsi quis aliquem à latronibus, D. de donation. & gloſsſs. optima in eod. §. ſsed licèt, ubi ait:

^† Æ quum eſsſse, ut ſsi habes bonum propter me, ut & ego habeam propter te, l. idem, §. fin. D. de cõdict. ob turp. cauſs. & 1. 2. §. æquiſssimum, D. ad l. Rhod. de iactu, cum alijs, quæ tradit Menoch. conſs. 701. num. 88. lib. 8. vincent. Carrot. in tract. de locat. & conduct. tit. de merced. q. 10. num. 2. ubi ex ſsuprà dictus concludit, licuũ eſsſse mercedem recipere pro deſsendendo aliquem ab iniuria, vel offenſsa, licèt ad hoc teneatur iuſstitiæ, vel charitatis præcepto, poſst Bart. num. 8. Bald. 9. Angel. 8. Iaſs. 31. & reliquos DD. communiter in d. l. ut vim, & innumeros relatos à Pet. Plaza in epit. delict. cap. 22. num. 17. Iul. Clar. lib. 5. ſsent. §. fin. q. 85. n. 3. ubi eius Additionat. & latiſssimè Boer. in addit. ad Dynum in d. cap. non eſst ſsine culpa, de regul. iur. in 6.

Et in terminis protectionis, & advocatiæ armatæ, & clientelaris, quæ in Germania, & alijs provincijs uſsitatur, idem probat

^† elegans text. in cap. recipimus, in fine, de privilegijs, ubi permittitur, ut clerici, ſsubiecti Epiſscopo Diœceſsano, ſse poſssint dare in clientelãclientelam, & protectionem aliorum; & in fine ſsubijcitur, iuri Diœceſsani Epiſscopi nihil videri detractum, etiam ſsi perceptæ protectionis cenſsus perſsolvatur, &

^† latè tradit curt. Iun. conſsil. 124. num. 1. Zoanet. in d. l. ut vim, 1. par. num. 99. Simon Piſstor. conſs. 19. num. 16. vol. 1. Menoch. conſs. 29. num. 34. Georg. Obrecht. in tract. de defenſs. neceſsſs. cap. 7. num. 44. Gail. lib. 2. pract. obſserv. 54. n. 2. Schurff. conſs. 23. cent. 3. num. 3. & ſseq. Bodin. de Repub. lib. 1. cap. 7. Knichen in commentarijs de Saxonico non provocandi iure, cap. 5. n. 504. Vvaremund. de fœderib. lib. 1. cap. ultim. num. 12 Hoping. in diſsſsert. de iure protect. §. 16. in not. litt. D. & latiſssimè & eruditiſssimè hunc articulum pro utraque parte diſsputans, & argumentis contrariæ ſsigillatim reſspondens, Martin. Mager. d. tract. de advocat. armata, c. 14. ex num. 132. ad num. 284.

Vbi benè, poſst alios, reſsolvit

^† illud divini, & humani iuris de proximis iuvandis præceptum, tũctunc obligare, cùm quis, ut alij ſsuccurrat, vel conſsulat, ſse ipſsum non gravat, nec alicui periculo, labori, vel implenſsis exponit. Etenim ſsi contrarium contingat, & alterius defenſsionem, veluti ex officij neceſssitate, ſsuis humeris imponat, benè poteſst pro hoc onere homorarium recipere, iuxta text. ſsic intelligẽdum in d. l. metum, §. ſsed licèt, quia eiuſsmodi protectio

^† æquiparatur operis, argum. text. in l. ſstipulationes non dividuntur 72. verſs. Operis, D. de verbor. oblig. pro quibus dubiũ non eſst pretium recipi poſsſse, l. cùm induobus, §. ſsi in coëunda, ibi: Opera pretium recipit, D. pro ſsocio, & l. ſsi non ſsortem 26. §. libertus, D. de condict. indeb. ibi: Operæ recipiũtrecipiunt æſstimationem. Alioqui

^† neque militi ſstipendia, neque vaſsſsallo ſseudum, neque advocato ſsalarium, ſsive honorarium pro defenſsione patriæ, domini, vel clientis recipere liceret, quod eſst contra text. in l. 1. & 2. l. 5. §. 2. C. de re milit. lib. 12. cap. 1. in princip. quibus mod. feud. amittat. l. 1. in princip. C. de ſsuffrag. l. properandum 13. §. illo proculdubio, C. de iudic. |

fol. 512

ibi: Honorarijs ſscilicet à clientibus, qui dare poſsſsunt, diſsſsertißimis togatis omnimodò præſstandis, &c.

Quod adeò verũverum eſst,

^† ut advocato debeatur ſsalarium (licèt non conventum) officio iudicis, ut per Bald. & alios Scribentes communiter in d. §. illo, Alexand. conſs. 109. num. 2. lib. 6. Alicat. in l. creditori, verbo Patrocinio, C. de pact. Bart. in l. 1. §. in honorarijs, D. de varijs, & extraordin. congit. Bald. poſst Cynum in l. 1. C. de pact. Natt. conſs. 376. num. 2. & 4. lib. 2.

Ethvc reſspiciens, in ipſsis CommendarũCommendarum, de quibus agimus, terminis Ioſseph. Acoſsta d. lib. 3. de procur. Ind. ſsalute, cap. 11. 12. & 13. tributa,

^† quæ ab Indis, propter eorum curam, ſsuis patronis, ſsive Commendatarijs præſstantur, ſsecurè percipim, neutiquam dubitat: monet tamen illos, ut muneri ſsuo diligenter incumbant, adducens verba D. Greg. ad nobiles Sardiniæ, lib. 3. Regiſstri, epiſst. 23. quæ maximè ad noſstrum inſstitutum conducunt. Nam cũcum ſse dolere dixiſsſset, quòd Ruſsticos idololatriæ deditos, in ſsuis poſsſseſssionibus haberent, poſst pauca ſsic inquit:

^† Vnde magnifici filij exhortor, ut omni cura, omniq́ue ſsolicitudine, animarũanimarum vestrarum zelum habere debeatis, & quas rationes omnipotenti Deo de ſsubiectis vestris reddituri eſstis, aſspicite. Ad hoc quippè illi vobis commißi ſsunt, quatenus & ipſsi veftræ utilitati valeãtvaleant ad terrena deſservire, & vos per vestram providentiam eorum animabus, ea quæ ſsunt æterna proſspicere. Si igitur impendunt ilil, quod debent, vos eis cur non ſsolvitis, quod debetis: idest, ut aſsſsi duè illos magnitudo veſstra commoneat, ab idololatriæ errore compeſscat, quatenus eis ad fidem ductis, Omnipotentem Dominum erga ſse placabilem faciat. Hæc Gregorius, quibus (ut benè obſservat idẽ Acoſsta ubi ſsuprà) & quid liceat accipere, & quid liceat reddere infidelilbus Indis ſsibi cõmiſssis, Patroni ſsatis, quantum arbitror, edocentur.

Vervm ut ulteriùs progrediamur,

^† hæc patronorum cura, quatenus attinet ad eorum converſsionem, & in Fide Catholica eruditionem, primius illis temporibus exactiùs requirebatur, eò quòd Indi longè plures numero eſsſsent, & Sacerdotum, ac Religioſsorum copoia deſsideraretur, quibus hoc onus, quod ipſsorum crat proprius, demandari poſsſset. Maximè nondũnondum erectis Eccleſsijs, nec Epiſscoparibus, Diœceſsibus, ac paræcijs, imò neque ipſsorum Indorum municipijs commodè ordinatis, & diſstributis. Cæterùm poſstquàm hæc progreſsſsu temporis, & inceſsiabili Regum noſtrorũnoſtrorum pietate, curâ & ſsolicitudine, congruentiùs diſspoſsita fuerunt, & in meliorem ſstatum

^† reducta, opertere viſsum fuit, ut unicuique IndorũIndorum municipio, quod 400. tributarios haberet, proprius Parochus aſssignaretur, qui eis ſsacramẽta miniſstrater, & fidei, ac politicorum morum præcepta doceret, ut diſsponitur in primo CõcilioConcilio Limenſsi part. 2. conſstit. 77. Vndè, & doctrinarij dici cœperũtcœperunt, vulgò Doctrineros; Cõmendatarijs

^† interim ab hoc nere, & cura magna ex parte liberatis, dummodò ex ſsuarũ Commendarum redditibus ſsuſsſsiciens ſsalariũ ſsive ſstipendium (quod communiter Synodum (vocãt) Rectoribus exhiberent, & ſsi hos vel remiſsſsos, & negligentes notarent, vel improbos, & impuros, vel cupidos, ac rapaces; denique gregẽ Domini lædi graviter inſsolentiâ paſstoris animadverterent, pro fide, quam ſsuis Indis debent, ad Epiſscopos deferant, & quantum in ipſsis fuerit, ardenter agant, ut illis, quàm optimâ fide conſsultum ſsit.

In reliquis verò

^† præſstina obligatio perdurat, quæ Patronis in commendatione Indorum præſscribitur, ſscilicet, ut eis quotieſscunque ope eorum indigeant, benignè adſsint, intelligantq́ue ſse Neophytis datos parẽtum loco. Vnde horum rem politicam iuvare debẽtdebent, & ab iniurijs, vel hominum, vel temporum pro ſsua virili tueri, & ſserio ſsibi de clientibus ſsuis illud Iſsaiæ 1. dictum exiſstimare: Diſscite bene facere, quærite iudicium, ſsubventieoppreſsſso, iudicate pupillo, defendite viduam, ut ſsic nomini, & officio reſspondeant ſsuo, ſsintq́ue nõnon voce tãtùm, ſsed re ipſsa Indorum Patroni, aut ſsi id maius, velut, patres, atque adeò ipſsis

^† conſsultant, quemadmodum familiæ ſsuæ pater ipſse familias conſsulere debet, nempe corrigendo, & bonis moribus inſstruendo, 1. ad Timoth. 5. ad Epheſs. 4. cap. neceſsſse 47. diſstinct. cap. duo iſsta 38. q. 4. cap. licèt Hely. de ſsimonia, cap. reſspiciendum, §. furta, de pœnis cum ſsimilibus, ne ſsanguis, ideſst peccatũpeccatum familiæ, de manibus domini requiratur, cap. qualiter. 2. de accuſsat. & cap. irreſsragabili, iunctâ gloſsſs. de officio Ordinarij.

Quamvis hac etiam in parte minor iam labor, & cura ipſsorum CommendatariorũCommendatariorum deſsideretur, cùm

^† in unaquaque provincia Prætores item conſstituti ſsint, qui ſsuper Indorum tuitione, & gubernatione, ac politica inſstitutione vigilent, & intendant, congruenti ſsalario remunerati, quod ex ipſsorum IndorũIndorum tributis, ſseu taxis (ut dicunt) deducitur, ita ut hoc minus ad Commendatarios perveniat,

^† tum quia diminuto labore, iuſstum quoque viſsum fuit, ut merces, eius contemplatione data, diminueretur, l. Seio amico, in 1. reſsponſso, D. de annuis legat. cum ſsimilibus, text. ſsingularis in l. ſsi quis in gravi, §. ſsi cùm omnes, D. ad Syllanian. l. quoties, D. ad Trebel. l. Nẽſsenius, §. ult. |

fol. 513

D. de excuſsat. tut. l. planè, §. ſsi duobus, ubi gloſs. Bald. Angel. & alij, D. de legat. 1. cum alijs, quæ multum in noſstris terminis, de ſsimilibus clientelis loquentes, tradunt Decius cõſs. 308. num. 6. Craveta conſs. 145. n. 13. & conſs. 414 num. 13. Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 8. cõcluſs. 12. num. 8. litt. Y. plures cõgerens Pedrocha in reſsponſso ſsuo de interpr. & reſsolut. contr. num. 460. & ſseqq.

Cùm etiam,

^† quia hæc Prætorum pro tuẽdistuendis, & gubernandis Indis creatio, & inſstitutio, ipſsorum Commẽdatariorum causâ, aut veriùs culpâ introducta fruit. Eò quòd in plurimum (ut ſstatim trademus) ipſsi erant, qui Indos ſsibi commendatos magis vexabant, maioribuſsq́ue iniurijs afficiebant. Vnde

^† damnum, quod ſsuâ culpâ hac in parte ſsenſserunt, ſsibi debent, non alijs imputare, l. quod quis ex culpa. D. de regul. iru. cap. damnum, eod. in 6. l. ſsi fideiuſsſsor, D. mandati, cum alijs, quæ tradit Moditius in §. plebiſcitũplebiſcitum, Inſst. de iur. natur. dubit. 13. num. 2. ad finem, Surd. conſs. 64. num. 1. Ovid. in epiſstol. O Enon. Paridi:

Leniter ex merita quicquid patiare, ferẽdũ eſst.

Et lib. 1. Amor. Eleg. 14.

Facti manu, culpaq́ue tua diſspendia ſsentis.

De qua

^† praxi hodierni temporis, circa hoc onus Commendarum, de quo tractamus, agunt plures ſschedulæ, quæ reperiuntur in 2. tom. impreſsſs. ex pag. 219. & præcipuè illa del Boſsque de Segovia 8. Octob. ann. 1560. pag. 221. & altera Matriti 24. Ianuarij, ann. 1580. tom. 1. pag. 105. quarum meminit Ant. de Leõ d. tract. de conſsirmat. Regijs, 1. par. cap. 19. n. 41. & ſseqq. Et graviter etiam, & elegãter proſsequitur Acoſsta, omninò videndus, d. lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. cap. 11. cum tribus ſseqq. Et idem tangit Ioann. Matienz. in l. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 12. Et de Prætorum, ſsive Correctorum creatione, ultra ea, quæ alio loco dicemus, agit elegans ſschedula, data Valliſsol. 8. Novembr. ann. 1550. tom. 3. Pag. 19. & Anton. de Leon d. 1. part. cap. 25. num. 35. fol. 18.

Qui benè advertit d. cap. 19. num. 49. fol. 104.

^† adhuc in titulis CommendarũCommendarum antiquas clauſsulas de Indis in fide inſstruendis, & defendendis, apponi, & iurari, ut intelligant, quòd licèt iãiam proprios Rectores in ſspiritualibus, & Correctores in temporalibus habeãthabeant, omittere tamen, vel ſspernere pro ſsua parte non poſsſsunt, nec debent, quod ad meliorem Indorum ſstatum, & condtionem viderint convenire.

Et nè vel ipſsi Sacerdotibus, vel Sacerdotes ipſsis conniventes, miſseri illi graventur, cautum fuit in ſschedula quadam data en el Campillo 28. Maij. an. 1597. ut

^† nullo pacto ad Indorum beneficia, ſsive doctinas præſsententur Clerici, vel Religioſsi, qui Commendatarios quolibet, conſsanguinitatis, vel affinitatis gradu contingant.

Ex quibus primò infero, quòd cùm Commendatarij inſstruendis, & defendendis Indis præficiantur, ac quodammodò veluti Pædagogi, Nutricijq́ue in Chriſsto teneris adhuc, & parvulis dati ſsint, debet ſsanè

^† Rex noſster Pijſssimus, & eius Locumtenentes, in eiuſsmodi commendationibus faciendis, non ſsolùm antiqua ipſsorum eligendorum, vel parentum merita, & ſservitia conſsiderare, vetereſsq́ue labores attendere, verùm longè plus ſspectare, utrùm is, cuius fidei Indi commendantur, eâ exiſstimatione ſsit, ut impoſsito muneri non defuturus credatur. Quod piè docet, & parum animadverti dolet Ioſseph. Acofta dict. lib. 3. cap. 11. pag. 319 & cap. 12. pag. 323. affirmans, non eſsſse turam conſscientiam Patroni, ſsi indignus ſsit, nec proventus tutò recipere, quantumcunque olim emeritus ſsit, rerumq́ue geſstarum ſsplendore coruſscet. Et multò minus Principis, eam curam committentis indigno.

Indignum

^† autem eum dicit: Quem viri boni, at ſsapientes nequaquam idoneum reputant eiuſsmodi negotio procurando, nimirùm, qui præ vitæ impuritate, præ inveterata avaritia, præ ſsocordia ingenita, miſseros ſsuſsceptos vexando, ſspoliando, divina omnia, ac ſsalutaria pro nibilo ducendo, peſsſsundaturus apparet. Et ſstatim non minus piè, atque eleganter addit: Profecto

^† mirari libet, quòd cùm in triennali, aut etiam annuo Prætore creando, vitæ integritas accuratè quæratur, in perpetuo Indorum domino, cuius ſsit, vel leve peccatum pernicioſsius futurum, vix morum ratio habeatur: ſsola, vel ipſsius, vel maiorum merita attendantur, tanquàm pecuniæ dandæ, non animarum negotium tractaretur.

Cuius gravis, & religioſsi viri doctrina, etſsi nullum ful cimentum deſsideret, confirmari poteſst

^† ex cura, & providentia, quæ in iure femper requiritur, ut qui alijs in exempum, & diſsciplinam poſsiti ſsunt, maiori virtute, & ſsanctimoniâ refulogeant; tum quia eorum peccata ob officij dignitatem aggravantur; cũcum etiam, quia ſsuo malo exemplo, vel deſsidiâ multos catervatim ſecũſecum trahit ad inferos, cap. ſsi Papa, cap. homo Chriſstianus, cü ibi notatis, 40. diſstinct. cap. aliorũaliorum 9. q. 3. cap. nos ſsi incõpetẽter 2. q. 7. Nã quod

^† agitur à Prælatis, facilè trahitur à ſsubditis in exẽplũ, cap. cùm quidãquidam, de iur. iur. cap. mangæ, de voto, cap. qualiter 2. de accuſs. cap. nemo 89. diſstinct. cap. cõſideretconſideret, de pœnitẽt. diſstinct. 5. & paftore lãguente, grex inſsidiatoris dentibus laniãdus exponitur, cap. quamvis 7. quæſst. 1.

fol. 514

Vnde & illud naſscitur,

^† ut graviùs etiãetiam puniri debeant, & potentes potenter tormenta patiantur, cap. præcipuè 11. q. 3. cap. nulli, q. 1. cap. illud 8. q. 1. Iuvenal. ſsatyr. 8. Caſstrenſs. cõſs. 349. lib. 1. Coſsmas Guimier. in pragmat. ſsanctione, tit. de collationibus, verbo Fruſsta enim, pag. 236. cum multis alijs, quæ tradit Maſstril. de magiſstratibus, lib. 6. cap. 1. num. 8. cũ ſseqq. Et Ego in tract. de ſsyndicatu defunctorũdefunctorum, n. 102. & ſseqq. quibus adridens Salvian. lib. 4. de provid. Dei, inquit: Vbi ſsublimior est prærogativa, maior eſst culpa. Et D. Iſsidor. lib. 1. de ſsummo bono, cap. 18. Tãtò maius peccatũpeccatum eſsſse cognoſscitur, quantò maior, qui peccat, habetur. Creſscit enim delicti cumulus iuxta ordinẽordinem meritorum, & ſsæpè quod minoribus ignoſscitur, maioribus imputatur. Et non minus eleganter Caſssiodot. lib. 1. var. epiſst. 18. Oportet vos colere, & obſservare iuſtitiãiuſtitiam, qui æquitatẽ populo dicere ſsuſscepiſstis: quandò non licet delinquere, qui alios creditur ſsub æquitatis regula cõtinere, ne ſsiat exemplum pravum, qui electus ad laudabile cognoſscitur inſstitutum.

Quod planè certius erit,

^† ſsi ij, qui alios ex officio tueri, vel gubernare debent, non ſsolùm illis ſscandalum præbeant, vel exemplum ad delinquendum, verùm & cum eiſsdem, aut in eoſsdem delicta gravia, vel peccata turpia cõmittãt, & præſsertim cũcum impuberibus, ruſsticis, vel barbaris, quales ſsunt noſstri Indi, qui propter integri iudicij defectum, pro parte ſsua cõſentireconſentire non videntur, l. pupillus, l. in eo, §. pupillus, D. de reg. iur. l. 1. §. impuberes, C. de falſsa moneta. Tunc enim tota culpa transfunditur in ſsuadentes, & quoniam magis peccant, magis puniendi ſsunt, &

^† ubi maior eſst culpa, maior debet exerceri vindicta, d. cap. præcipuè 11. q. 3. cap. tãtatanta 86. diſstinct. cap. qui aliorum 23. q. 3. cap. latores, ubi gloſsſs. verb. Magis, de Clerico excõm. cap. excõmunicamus, §. credentes, de hæret. ubi gloſsſs. & DD. ad hoc plures concordantias allegant, & conſsonat de iure noſstro Regio tex. in l. 42. & 50. tit. 5. par. 1. Quæ iura

^† Ego olim perpendi in ardua cauſsa cuiuſdãcuiuſdam miſserandi Cõmendatarij, qui Indos aliquos ſsibi commendatos, vix plenãplenam pubertatẽ egreſsſsos, induxerat, ut ſsecum fœdũfœdum ſsodomiæ peccatum admitterent, nam hos lenius puniẽdos iudicavi, illum verò totam legis pœnãpœnam ſsubire, quæ niſsi adeò gravis eſsſset, magis adhuc, & magis in eũeum ob prædictas circunſstantias exacerbari deberet. Pro quo etiam,

^† in ipſsis huius nefandi criminis terminis, allegavi ea, quæ in ſsimili tradit, & reſsolvit Catelian. Cotta in memor. iur. verbo Pedicones, in fine, & Petr. Caballus in reſsolut. crim. 1. par. cap. 16. verſs. Aggravatur etiãetiam delictum ex ætate pueri, Et plura

^† alia, quæ in deteſstationem huius enormis delicti congeſssi in meo 1. tom. de Ind. iur. lib. 2. cap. 12. ex num. 31. & ſsupr. hoc tom. lib. 1. cap. 24. n. 47. & ſseqq.

Quæ omnia optarem Herclè,

^† ut Commẽdatarij conſsiderarent, & beneficiũbeneficium ſsibi propter hoc officiũofficium datũdatum attẽderẽt, illudq́;illudque percipere nõ poſsſse,

^† qui iſstud negligit, cap. diverſsis, de Clerico coniugato, cap. fin. de reſscript. lib. 6. cap. paſstoralis, de appellation. cum alijs, quæ latè cõgeſssit Moneta in tract. de diſstribution. quotid. par. 2. q. 2. n. 40. Nicol. Garc. de benef. par. 1. cap. 2. n. 60. & par. 7. c. 11. n. 1. & Ego cap. ſseq. n. 12. & 13. Multi quippè,

^† imò plures eorũeorum, ſolũſolum curant, ut ſsibi magnus numerus Indorũ commendetur, quò maiora ab eiſsdem tributa, & ſservitia cõſequanturconſequantur, quid verò eis viciſssim præſstare, & rependere debeant, nequaquam conſsiderant. Et ita in eis ad litteram impletur illud Plautinum in Menæchmis:

Clientes ſsibi omnes volunt eſsſse multos,
Boni nè, an mali ſsint, inhaud quæritant?
Res quæritur magis, quàm clientorum fides.

Secvndò, eiſsdem iuris communis, & noſstrarum ſschedularum deciſsionibus inhærendo, deduco, iuſstiſssimè in eiſsdem caveri,

^† ut Commendatarij, qui Indos ſsuæ fidei, & clientelæ cõmiſsſsos vexant, & gravant, & tributis immoderatis, vel alijs ſservitijs, aut iniurijs afficiunt ad reſstitutionem eorundem tributorum, & damnorum tenenantur, ac prætereà ipſsis Commendis priventur. Etenim cùm illæ cum hoc onere defenſsionis, & bonæ tractationis Indorum conceſsſsæ fuerint, eo non impleto,

^† quaſsi causâ datâ, cansâ non ſsequutâ, revocari poſsſsunt, vel quia res reddit ad non iuſstam cauſsam, ut aliàs dicitur in l. 1. D. de condict. cauſsa data, & de condict. ſsine cauſsa, & is, qui non implet ex ſsua parte, quod promiſsit, facit, ut alter liberetur, l. Iulianus, §. offerri, D. de action. emt. cap. fruſstra, de reg. iur. in 6. cum alijs adductis à Pariſsio conſs. 33. num. 57. lib. 1. Honded. conſs. 34. num. 19. vol. 2. Miſsyng. centur. 3. obſservat. 96. & cent. 4. obſservat. 7. & 8. Hartman. Piſstor. 2. par. q. 24. num. 4. 5. & 6. Schrader. de feudis, part. 9. cap. 4. n. 88. Colerus de proceſsſs. execut. par. 4. cap. 1. num. 97. & 105. & noviſssimè D. Valenç. conſs. 173. num. 20. vol. 2. ubi quòd cauſsa, ſsi redit ad non cauſsam, idẽ eſst, ac ſsi actus ab initio factus fuiſsſset ſsine cauſsa, & conſs. 112. n. 92. ubi quòd paria ſsunt aliquid ab initio dari ſsine cauſsa, vel poſsteà deficere.

Vel melius condictione ex ipſsa lege Commendarum promanante, iuxta tit. D. & C. de condict. ex lege; cùm Cõmẽdarũ,

^† ut & feudorum, ea ſsit (ut diximus) natura, ut nõnon poſssit, nec debeat feudatariusin cliẽtes, vel vaſsſsallos ſsævire, aut nova, & immoderata tributa, vel ſservitia inſsueta ab illis exigere, & ſsi ſsecùs fecerit, vaſs|

fol. 515

ſsallorũ, ſseu clientulorum amiſssione puniatur, communi illâ iuris regulâ ita dictante,

^† quæ abuſsum rerũrerum hîc, ut in alijs, earundẽearundem privatione punire ſsolet, cap. ſscelus 2. q. 1. l. 1. & 2. D. de his qui ſsunt ſsui, §. ſsed & maior, Inſst. eod. l. 1. C. de emendat. ſservor. l. fin. C. quemadm. civil. muner. indic. lib. 10. tex. ſsing. in l. cùm ſsatis, §. caveat, C. de agricol & cẽſsit. lib. 11. capit. quicunq;quicunque advocatiam, de pace tenenda, cap. 1. ex quib. cauſs. feud. amitt. cũcum multis alijs, quę aliud agẽs adduxi ſsup. lib. 1. cap. 3. n. 75. & in noſstris terminis latiſssimè obſservant, & proſsequuntur Bald. in cap. publici latrones, de pace tenẽdatenenda, Roman. conſs. 35. n. 1. Guido Papæ deciſs. 62. per tot. Natta cõſs. 614. n. 9. & 11. vol. 3. Zaſsi. ſsingular. reſspõſs. cap. 3. n. 82. & ſseqq. plenè Grãmat. deciſs. 104. per tot. Grœvæus concluſs. 16. cõſsid. 1. n. 14. lib. 2. Ant. Faber. lib. 3. Cod. tit. 18. definit. 2. Huſsanus de hominibus proprijs, cap. 8. n. 27. & 28. Cabedus deciſs. 8. n. 1. par. 2. Maſstrill. deciſs. 13. n. 18. Petra de poteſst. Princip. cap. 5. n. 120. ubi aliqua exempla ſsimilium privationum adducit, & cap. 8. n. 14. & ſseqq. & cap. 22. n. 5. & 6. pag. 292. Menchaca cõtrov. illuſst. lib. 1. cap. 8. n. 17. & plurimi alij, quos refert Roſsenth. de feudis, cap. 1. concl. 33. n. 45. 48. & 59. Mart. Mager. d. tract. de advoc. armat. cap. 16. ex n. 599. & n. 652. & ſseqq. & antecedentibus, & cap. 11. n. 681.

^† qui adducit plura ſsimilia iuris, in quibus ob ſsævitiam, & malam tractationem, vel inſsolitas tributorum exactiones privatio indicitur, & inducitur, quæ mihi ad alia properanti referre non vacat, & ultra relatos ab eis, poſsſsunt etiãetiam videri plures alij, quos refert Boerius deciſs. 55. n. 6. Sebaſst. Nævius in ſsyſstem. ad l. quiſsquis, C. in quibus cauſs. lib. 11. pag. 69. Gail. lib. 1. pract. obſserv. 17. & de pace pub. lib. 1. cap. 2. n. 20. & ſseqq. ubi in ſspecie loquitur de vaſsſsallo, qui non ſservat mandata Principis de non offendẽdo ſsubditos, nec gravando eos tributis, vectigalibus, aut operis immoderatis, Ponte de poteſst. Proregis, fol. 64. n. 60. Hartman. Piſstoris lib. 1. q. 43. n. 479. Camill. Gallinius de verb. ſsign. lib. 10. cap. 15. n. 22. Camill. Borrellus conſs. 30. & 31. cent. 2. & de magiſstr. edict. lib. 4. cap. 9. n. 52. Bobad. in Politic. lib. 2. cap. 16. n. 82. Menoch. conſs. 2. ex n. 196. & de arbitr. caſsu 68. & 138. Synoptica obſservatio de tributis cap. 23. pag. 37. Seſsſse de inhibition. cap. 26. n. fin. ubi probat,

^† quòd ipſsi vaſsſsalli propriâ auctoritate poſsſsunt deſserere dominum, qui eos malè tractat, Calliſstus Remirez, qui plures alios allegat, de lege Regia Arag. §. 32. n. 26. & ſseqq. & noſster D. Ioan. del Caſstillo in tract. de uſsufruct. cap. 3. n. 100. cum ſseqq. Vbi occaſsione uſsufructuarij, qui uſsufructu privatur ob bonorũbonorum dilapidationem, idem in feudatarijs, & alijs reſsolvit, & generaliter concludit,

^† quemlibet, qui iure ſsibi competenti abutitur, illo privari. Quia licèt Baldus in Auth. ad hoc, C. de Latin. lib. & conſs. 439. col. 2. in fine, vol. 3. docere videatur, quòd ſsicut licitum eſst domino ſservum ſsuum propriâ auctoritate capere, & plagis mediocribus caſstigare, idẽidem licet Nobilibus facere de hominibus ſsuis, contrarium tamẽtamen tenuit Angel. in l. ſsancimus, C. de pœnis, concludens tales Dominos, ſseu Nobiles in hoc non eſsſse tolerandos, ſsed potiùs reprimendos, ut non ſsint tam audaces ad maleficia in plebem, & debiles perpetrana. Quia ipſsemet Bald. dixit in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iur. quòd ſsunt nonnulli domini terrarum tyrannelli, qui ſsanguinẽ populorum emungunt, quòd vix precarium dimittunt eis ſspiritum, & refert Barbat. in cap. Rainald. de teſstam. verſs. 34. & Boer. d. deciſs. 55. num. 5.

Et in terminis

^† noſstrarum Commendarũ eandẽ quoq;quoque iuſstificationẽ, privationis, vel ob ſsolã negligẽtiã, agnoſscit Acoſsta d. lib. cap. 10. pag. 313. ita inquiens: Quin potius ſsi quid accipis, ob id accipis, ut tu viciſsſsim aliquid aliud rependas, quod ſsi non dederis ipſse, quicquid abstuleris, iniquum eſst, & iniurioſsum. Vt medicus ab ægroto, advocatus à cliente iuſstè pretium capit pro impenſsa opera, & officio, ita Patronus ab Indo ſsi quid accipit, pro officio accipit. Et iterũiterum cap. 12. pag. 222. ibi: Efficitur deinde ut ſsi negligenter, admodumq́ue ſsegnes ſse præstiterint tales Patroni, neque emẽdare, & reſsarcire iacturam pergant, poßint omninò, imò verò debeant, ab Indorum commendatione removeri, alijs eorum loco ſsuffectis. Et ſstatim refert ſschedulas, quæ hoc præcipiunt, quarũquarum ſsuprà meminimus, & capitibus ſseqq. agit de dãnis, quæ Indis inferunt, & qualiter ſsarciri debeant, de quo etiam in ſsimili agit Remirez ubi ſsup. §. 36. num. 28.

Quod adeò verum eſst, ut licèt aliqui in his caſsibus requirant,

^† quòd monitio præcedat, ut Commendatarius temperet ſse à ſsævitia, dãnis, vel exceſssibus, quibus Indos ſsibi commendatos, vel alioqui ſsuos ſsubditos, gravat. Cõtrarium tamen verius, & receptius ſsit, nẽpè abſsq; ulla monitione privari poſsſse, cùm ſsatis ex natura contractus, & ipſsis inveſstituræ legibus, quas iuravit, de hoc admonitus videatur, ut tenet Vulteius de feud. cap. 11. n. 36. Aſsflict. deciſs. 265. n. 72. Gramm. deciſs. 104. n. 18. & 19. Roland. à Valle cõſs. 1. n. 79. & ſseqq. vol. 2. coſs. 41. ex n. 21. vol. 2. & conſs. 18. n. 14. & 29. vol. 3. Palac. Rub. in introduct. Rub. de donat. inter, num. 8. Menoch. d. conſs. 2. n. 197. volum. 1. Gail. d. obſservat. 17. num. 4. Miſsyng. cent. 3. obſservat. 8. n. 6. Bobadilla d.n. 182. & 183. & innumeri alij ex feudiſstis, quos refert, & ſsequi|

fol. 516

tur Roſsenthal. cap. 10. concluſs. 33. num. 59. Martin. Magerus dict. cap. 16. num. 679. & ſsequentib. ubi hunc articulum exactiſssimè diſsputat, & reſspondet

^† ad text. in d. §. quicunque advocatiæ, ut quod ibi dicitur: Et admonitus à domino ſsuo non reſsipuerit, de æquitate, & ad maiorem iuſstificationem procedere debeat, aut in exceſssibus,

^† qui in omittẽdo conſiſtũtconſiſtunt, non qui in committendo, iuxta diſstinctionem Innocent. in cap. extirpandæ, §. quia verò, de præbendis, quem ibidem cæteri Canoniſstę ſsequuntur, & Archidiacon. in cap. propter 18. diſstinct. eam rationem reddentes, quia nõnon facta latẽtlatent, facta verò patent; & ex Legiſstis probant Bartol. Bald. Cuman. Romanus, & alij, quos refert Alexand. in l. ita ſstipulatus, num. 13. D. de verb. ubi dicit hanc eſsſse elegantẽ deciſsionem Caſstrenſsis conſs. 371. num. 3. in fine, vol. 2. Bald. in Auth. hoc amplius, num. 16. C. de fideicomm. Idem Alexand. in l. 1. num. 7. C. de his quib. ut indig. & Roman. in l. cognitione, D. ad Syllanian. Quibus etiãetiam favet,

^† quòd delictum conſsiſstens in committendo, gravius ſsemper reputatur, quàm conſsiſstens in omittendo, argu. ita l. vulneratus 51. D. ad legẽlegem Aquiliam, l. ei apud 5. in princip. D. depoſsiti, l. ſsi ſsterilis 21. §. cùm per venditorem, D. de action. emt. l. 4. D. de impenſs. in reb. dot. cũcum alijs, quæ tradunt gloſsſs. Bald. Alexand. Caſstrenſs. Aretin. & alij in l. ſsi mora 9. D. ſsolut. matr. gloſsſs. in l. 2. D. ad Syllanian. idem Bald. in l. legis virtus, D. de legibus, & in l. 1. D. de eo, per quẽquem fact. fuer. & latiſssimè Tiraquel. in tract. de pœn. temp. cauſs. 44. num. 24. cum ſseq. & doctè Narbona in l. 20. tit. 1. lib. 4. Recop. gloſsſs. 10. num. 118. & ſseqq.

Eſsſse porrò non ſsolùm hanc privationis pœnam, verùm & alias graviores, his delictis valdè condignas, vel ipſsi

^† Commendatarij fateri cogentur, cùm tot, & adeò enixas Regum noſtroũnoſtroum iuſssiones, & ſschedulas tranſsgrediantur, quibus tributis ſsibi conceſssis, & taxatis cõtẽti eſsſse iubentur, & nihil aliud ab Indis poſsſse exigere, aut extorquere. Quos ſsuæ (ut diximus) fidie, ac clientelæ cõmiſsſsos, plures ipſorũipſorum expilant, & excoriant, & proptereà quòd infirmi ſsunt, & imbecilles, ut nè mutire quidem cõtra illos audeant, fraude, & violentiâ miſseros plerunq;plerunque ſsuo fruſstrant ſsudore, & perinde atq;atque prædia quædãquædam, aut greges reputãt. Vnde quicquid emungi poteſst, ſsive ager ſsit, ſsive pecus. id totũ honeſsto, ac liberali lucro aſssignant, & cũcum paſstores, & defenſsores Indorum conſstituti ſsint, in lupos convertuntur. Quod eorum ſscelus adauget,

^† cùm inde pernicies proficiſscatur, unde ſsalus maximè petebatur, ut rectè in noſstristerminis advertit Acoſsta d. lib. 3. cap. 16. in fin. & cap. 22. pag. 375. ibi: Quæ ſspes ultrà reſstat infelicium borum ſsalutis, quando ad ijs venena porriguntur, à quibus erat antidotum expectãdum? Et probatur in l. meminerint, C. unde vi, l. 1. in fine, C. de his qui veniãveniam ætatis, cap. 2. 16. q. 6. cap. penult. de pœnis, ubi dicitur. id quod ad defenſsionis inventum eſst ſsubſsidum, ad depreſssionis ſtipendiũſtipendium retorqueri non debere, Concil. Trid. ſseſsſs. 24. de reform. matrim. cap. 9. ibi: Maximè nefarium est, ut inde iniuriæ naſscantur, unde iura deſsiderantur. Et magis ad rem Caſssiod. lib. 4. epiſst. 27. Detestabilis eſst quidem omnis iniuria, & quicquid contra leges admittitur, iuſsta execratione dãnatur, ſsed malorum omnium probatur extremum, inde detrimenta ſsuſscipere, unde credebãturcredebantur auxilia provenire: Exaggerat enim culpã in contrarium verſsa crudelitas, & maius reatui põduspondus eſst, inopinata deceptio, & lib. 7. epiſst. 11. Defenſsorem te itaq́ue noſstra constituit auctoritas: ut nihil vænale, nihil improbũimprobum facere velis, qui tali nomine nuncuparis. Et

^† tex. apud nos optimus in l. 3. tit. 19. par. 2. ibi: I por eſsto dixeron los ſsabios antiguos, que en el mũdo no avia mayor pestilentia, que recebir ome daño de aquel en que ſse fia, & tradit alia noviſsſsimè poſst hæc ſscripta D. Valençuela conſs. 161. num. 85. & conſs. 163. num. 140. vol. 2.

Et ob hoc olim

^† lege duodecim Tabularũ patronus clienti fraudẽ faciens, ſsacer, & ignominioſsus erat, ut tradit Gail d. lib. 1. de pace pub. cap. 2. num. 21. eôq́ue reſsperit Virgil. lib. 6. Æneid. ibi:

Pulſsatusvè parens, & fraus innexa clienti.

Vt benè advertit Camill. Borrel. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 18. ex n. 50. ubi plura alia in eandẽ rem expendit, Ioan. Kalin. de verb. iur. verb. Patronus, Beroius cõſs. 49. n. 1. vol. 1. Simon Piſstor conſs. 19. n. 19. ubi docet

^† turpiſssimũ eſsſse gravere illũillum, quẽquem defendere promiſsimus, Frider. Prukman. conſs. 7. n. 147. to. 1. ubi allegat Ruin. cõſs. 43. col. penul. vol. 1. Cephal. conſs. 427. n. 4. quibus addo Franc. ViviũVivium deciſs. 233. n. 2. lib. 2. Caccialup. in l. frater à fratre, D. de condict. indeb. & Mart. Mager. de advoc. arm. cap. 11. n. 127. & cap. 16. n. 616. & 664. ubi ad idẽidem expendit Vlpian. reſsponſs. in l. altiùs 15. D. ſsi ſservit. vind.

^† ubi quòd qui aliũalium faciẽtẽ prohibere ex officio neceſsſse habet, id ipſse cõmittere nõnon debet, & l. ſsi negotia 31. D. mãdat. ubi Iulian. docet, eũeum,

^† qui alterius negotia adminiſstrãda ſsuſscepit, idẽidem præſstare debere in ſsua perſsona, quod in aliorũ. Vnde etiãetiam originẽoriginem dnxit ſsimile aliud iuris axioma,

^† quòd is qui obligatus eſst aliam indemnẽ conſservare contra extraneum, multò magis eum contra ſse ipſsum indemnem cõſervareconſervare cogatur, l. cùm in eo 44. D. de pact. d. l. frater à fratre 38. & ibi Iaſs. 1. lect. num. 23. & 2. lect. numer. 15. dict. l. ſsi ne|

fol. 517

gotia, & l. ſsi fundum, D. mandat. Schrad. in tracta. de feud. part. 9. cap. 4. num. 22. & noviſssimè Dom. Epiſscop. Chilenſs. D. Gaſspar Villaroel in lib. Iud. pag. 495. ubi quòd miſserum eſst ibi invenire dolorem, ubi ſsperabas remedium.

Quod

^† multum attendere, & curare deberent noſstri Commendatarij, ne de his tot, & tam atrocia ſscelera referantur, qualia narrat Acoſsta dict. lib. 3. cap. 14. & ſseqq. & Epiſscop. Chiapenſs. in ſsuo tract. 30. Propoſs. qua de cauſsa ſsæpè de his Commendis tollendis actũ fuit, ut dixi ſsuprà hoc libro, cap. 1. ex num. 10. Et antiquas

^† etiam cliẽtelas maximè improbavit Salvianus Maſssilienſsis lib. 5. de provid. atque earum, quæ hodiè uſsitantur, utilitatem meritò in dubium vocat Mager. ubi ſsuprà cap. 1. ferè per totum. Sed præſstat Salviani Maſsſsilienſsis verba referre, eò quòd ad vivum improbos aliquorum Commendatariorum mores notare videntur. Vt

^† vim (inquit) exactionis evadant, tradunt ſse ad tuendum, protegendumq́ue maioribus, dedititios ſse divitum faciunt, & quaſsi in ius eorum, ditionemq́ue traſscendut. Nec tamen grave hoc eſsſset, ſsi potentes patrocinia ista nõnon venderent, ſsi quod ſse humiles dicunt defenſsare, humanitati tribuerent, non cupiditati. Illud grave, ac peracerbum eſst, quod hac lege tueri pauperes vidẽturvidentur, ut ſspolient, hac lege defendunt miſseros, ut miſseriores faciant defendendo; omnes enim ij, qui defendi videntur, defenſsoribus ſsuis omnem ferè ſsubſstantiam ſsuam, priuſsquàm defendantur, addicunt. Ecce quæ ſsunt auxilia, ac patrocinia maiorum. Nihil ſsuſsceptis tribuunt, ſsed ſsibi: Novum genus venditionis, & emtionis: venditor nihil tradit, & totum accipit. Emtor nihil accipit, & totum penitus amittit.

Vervm

^† his, & alis obiectionibus Chiapenſsis benè ſsatis facit Ant. de Leon d. tract. de confirmat. Regijs, 1. part. cap. 19. & 20. & quãtum fieri potuit, obviam itum eſst per ſschedulas, quarum ſsuprà meminimus, & ut concedamus eas ab aliquibus Commendatarijs non obſservari, vitio hominum non cauſsæ hoc fit, ut præclarè advertit Acoſsta d. lib. 3. cap. 11. in fine, & pravorum perverſsitas bonis detrahere non debet. Nam & aliàs

^† abuſsus rei ſsubſstantiam minimè tollit, ut dixi ſsuprà lib. 1. cap. 4. ex num. 82. & pluribus probat Anton. Hering. de fideiuſsſs. cap. 1. num. 39. Iacob. Marchiſsſsel. in ſsilva quæſst. pract. q. 31. num. 1. Magerus dict. cap. 1. num. 327. cũcum multis ſseqq. & ut Tullius in Rhetor. inquit, in

^† nullo genere bonorum aliquid eſst tam rectum, in quo abutẽdo vitium non reperiatur, quod refert, & ornat Vſsillus in proœm. ad tit. Inſst. de action. Petr. Pechius de iure ſsiſstendi, cap. 5. num. 23. Petr. Greg. lib. 7. de Repub. cap. 11. num. 81.

Et ex

^† tutelæ exemplo, noſstris Commendis valdè ſsimili, cõprobari poteſst; quæ cùm in ſse, & ſsuo fine ſsanctiſssima ſsit, & iure, ac bono publico introducta, ad tuendũtuendum eum, qui propter ætatem ſse defendere nequit, l. 1. de tutel. Princip. Inſst. eod. adhuc tamen frequenter hominũhominum vitio ita degenerare ſsolet, ut Papinian. non ſsine ratione dicere potuerit in l. in fideicomm. §. nonnunquam, in fine, D. de uſsuris, rẽ eſsſse minus tutam, fallacem, fragilem, & periculoſsam, &

^† Alber. in d. l. 1. de tutel. Tutores hodie non rectè dici tuitores, ſsed tollitores, ab effectu, quem refert Paul. Montanus in tract. de tutelis, cap. 4. ab initio Ioan. Gutierr. eod. tract. lib. 1. cap. 1. num. 11. & Mager. ſsup. num. 344. quod tamen de malis, & perfidis accipiẽdum eſst. Nam

^† ſsi quis ex iſstis, ſsimilibuſsq́ue; malorum, ac infidelium tutorum exemplis, tutelas è medio removendas eſsſse clamitet, nemo eum ſsanè mentis fore crederet, ut benè ipſsi ijdem Auctores animadvertunt, & noviſssimè Leander Galganetus in tract. de tutelis, lib. 3. quæſst. 1. num. 32. & ſseqq.

Quare Dei

^† optimi, & benigniſssimi opeſsperandum eſst, ut Patroni noſstrorum Indorum officium non deſserant. Et iudices, ac Magiſstratus debebunt contrarium facientes ſseveriſssimâ animadverſsione compeſscere. Ne

^† ſsimilis ulterius graſsſsetur fortè præſsumtio (ut loquar cum Caſssiod. lib. 1. epiſst. 11) aut divinam patientiã frequens provocare poßit exceſsſsus, ut qui in hac ulterius fuerit fraude verſsaius, & militia careat, & compendium propriæ facultatis amittat. Pudeat illis tollere, quibui iubentue offerre, ultra omnes crudelitates eſst, divitẽ fieri velle de exiguitate mendici. Amentur honeſsta lucra, horreantur damnoſsa cõpendia, nullus audeat inde tollere (penè dixit Indis) quod poſsſsit collecta diſspergere. Addendo perdidit, qui retinendo collegerit, & paupertatem potius ad ſse trahit, ſsi exigentium pecunias non repellit. Additur, quod talibus non dare, tuliſsſse eſst. & meritò, quando qui potest eſsurientibus ſsubvenire, ſsi non poſscit, extinguit.

Quod Ego ſsemper

^† in Limano Conventu, cùm iudex ſsimilium cauſsarum eſsſsem, ſseveriſssimè practicavi, & in hoc Supremo Indiarum Senatu cùm Fiſscalis officio fungerer, pinribus diſsceptavi

^† contra hæredes cuiuſsdam Ferdinandi Velæ quodam Commendatarij de los Aullagas, in provincijs Peruanis, qui ob exceſssiva tributa, quæ à ſsuis Indis extorſsit, & gravis damna, quæ eiſsdem irrogavit, ingenti pecuniarum ſsummâ damnatus fuit, & ad eius exactionem bona omnia, quæ reliquit ſsub haſsta vendita, & inter alia oppidum de S. Martin de Valde-Igleſsias, quos in Hiſspania, dum viveret, comparavit. Atque ita |

fol. 518

impletus fuit ſsermo Caſssiod. ubi ſsup. &

^† illud Exodi cap. 22. Viduæ, & pupillo non nocebitis, ſsi læſseritis eos, vociferabuntur ad me, & ego audiam clamorem eorum, & indignabitur furor meus, percutiamq́ue vos gladio, & erũt uxores verſstræ viduæ, & filij veſstri pupilli, &c. Quibus addere licet alia, quæ ad eandem rem congeſssi, & expendi 1. tom. lib. 3. cap. ult. num. 11. & ſseqq.

^† in his damnis, exceſssibus, & iniurijs, quas Indi à ſsuis Commendatarijs ſse accepiſsſse queruntur, minor ſsanè probatio deſsideratur, quoniam id frequenter ſstatui, & recipi ſsolet, ubi vaſsſsalli contra dominos, & pauperes, & infirmi contra potentes, & magnates, ſsimiles querelas in iudicium deducunt, ut notat Bald. per text. ibi in l. 2. §. Prætor ait, verſsic. Et filius, D. qui ſsatiſsd. cogan. Iaſs. in l. quicunque, in princip. 2. notab. D. de verbor. obligat. Corneus conſs. 11. volum. 2. Alexand. conſs. 49. vol. 1. Aretin. conſs. 45. in fine, Matthæſsylan. & eius Additionator, ſsingul. 31. & Bobad. in Politic. lib. 2. cap. 16. num. 120. Quod tamen limitandum exiſstimo,

^† dummodò talis probatio in ſsuo genere ſsit perfecta, & per teſstes alioqui habiles, & ubi nobilis contrarium plenius nõ probaverit, ut per eundem Bald. & alios ubi ſsuprà. Idem Bald. in l. ſsi tutor petitus, ad fin. C. de peric. tutor. & in l. qui accuſsare, C. de edendo, Felin. in cap. cùm contingat, col. 2. in princip. de reſscript. Decius conſs. 37. Alexand. conſs. 16. col. 3. in princip. vol. 5. & Addition. Matthæſs. ubi ſsuprà num. 3. & 6.

Eaq́ue de cauſsa, in ardua lite, quæ olim mota fuit contra quemdam D. Alfonſsum de Sotomayor Commendatarium Indorum de Sacaca, ſsuper tributis exceſssivis, quæ ab eis extorſsiſsſse prætendebatur, in dubium vocari vidi. Vtrùm

^† ſsufficientem probationem pręſstaret aſsſsertio, & depoſsitio officialium, qui ex ipſsis Indis eliguntur ad hæc tributa colligenda, & Commendatarijs tradenda, & in Regno Peruano vocantur Quipocamayos, eò quòd Quiporum ſsuorum rationem habeant, hoc eſst quorumdam

^† filorum varij coloris, in quibus quoſsdam nodos mirabili ordine complicant, qui eis pro ſscriptura deſserviunt, de quibus optimè agit Acoſsta de natura Novi-Orbis, lib. 1. cap. 25. & in hiſstoria Indiarum, lib. 1. cap. 24. & lib. 6. cap. 2. & ſseqq. & alij, quos latè recenſsui in 1. tom. de Ind. iur. lib. 1. cap. 9. num. 31.

Etenim etſsi non inficier multum ponderis hanc numerationem, & aſsſsertionem habere, ubi rectè, & ut oportet inita, & explorata fuerit, quia hi Quipocamai ſsunt

^† veluti officiales publicè electi ad hanc adminiſstrationem, quorum libris fides integra dari, & ad eos recurri ſsolet, tanquàm ad ſspeculum, & fontem veritatis, l. 1. C. de exactor. tribut. lib. 10. Auth. de mand. Princip. §. publicorum, iunctis alijs, quæ notat Bald. conſs. 265. lib. 1. gloſsſsa magna, Bart. & alij DD. communiter in l. quædam, §. nummularios, D. de edendo, Iaſs. in l. admonendi, num. 131. D. de iur. iurãd. Beccius conſs. 5. per totum, Maſscardus concluſs. 672. & ſseq. & latiſssimè Nicolas Genua de Paſsſseribus in tract. de ſscriptura privata, lib. 4. cap. de libris officialis, de publico deputati, pag. 223. cum ſseqq. & idem in libris Maſsſsariorum alicuius Villæ, vel Caſstri, ſseu Communitatis affirmet Craveta de antiq. temp. 1. parte, verſsic. Quartò limitatur, num. 63. Beccius ubi ſsuprà num. 2. Stephanus Gratian. deciſs. March. 137. num. 2. Tuſschus litt. L. concluſs. 346. num. 27. & Genua, ubi ſsup. cap. de libris Maſsſsoriorum alicuius villæ, pag. 336. Adhuc tamen

^† non auderem eiuſsmodi quipis talem, ac tantam fidem, & auctoritatem adhibere. Nam eorum cõſstructio, & explicatio fallax (ut audio) & incerta eſst, nec mihi ſsatis liquer dictos Quipocamayos auctoritate publicâ huic muneri præponi.

Et ut hęc deficiant, ſsunt Indi, quorum fides vacillat,

^† undè & ipſsa quoque Quiporum cõſtructioconſtructio, & enodatio vacillabit, ut in ſsimili argumentatur Bald. in l. ſsi pater, D. ad legẽlegem Cornel. de falſsis, dicens, quòd pater notarius non poteſst recipere inſstrumentum in cauſsa filij, cũ neque pro eodem teſstificari poſssit. Vt omittã exactorum

^† libris contra tertium non credi, nec fidẽfidem facere, ut latè, & optimè probat Menoch. de arbitrarijs, caſsu 91. cum ſseqq. & idem contingere in libris Maſsſsarij alicuius univerſsitatis reſsolvit Alex. conſs. 186. n. 6. lib. 2. poſst Bald. in l. Imperator, n. 33. in fin. D. de ſstatu homin. & ſsequitur Iaſs. in d. l. admonendi, n. 98. & ſsub aliquibus diſstinctionibus Gratus, Maſscard. Ruger. Rutlandus, Scaccia, & alij, quos refert Genua ubi ſsup. pag. 237.

Quibus addo, hoc certius eſsſse, & urgentius procedere, ubi

^† tales Quipocamai ſsunt (ut plerumq́ue eſsſse ſsolent) ex ipſsis Indis tributarijs, à quibus tributa repetuntur, vel exiguntur. Nam tunc, quemadmodum teſstimonium pro ſse ipſsis dictum non valeret, l. nullus, C. de teſstibus, cum ſsimilibus, ita nec rationes, vel inſstrumenta ab eiſsdem confecta, l. inſstrumenta, l. rationes, & l. exempla, C. de probation. Bart. & DD. in d. §. nummularios, & in l. de eo, & l. Divus, per text. ibi, D. de falſs. Craveta ubi ſsup. num. 68.

Idemq́ue eſst, quamvis dicatur, quôd cauſsa eos principaliter non concernit.

^† Nam ſsufficit, ut aliquod commodum, vel intereſsſse ex ea conſsequi, vel ſsperare poſssint, etiam in coſse|

fol. 519

quentiam, ut quis teſstis integer non dicatur, ut per Bald. conſs. 10. n. 5. lib. Alexand. conſs. 45. num. 2. lib. 2. Socin. conſs. 47. num. 45. lib. 4. Grammat. deciſs. 505. num. 12. & conſs. 41. num. 4. Cravet. conſs. 99. num. 2. Pariſs. cõſs. 13. num. 79. lib. 3. Felin. in cap. inſsuper, de teſstibus num. 24. & latiſssimè Monticul. in eod. tract. verſs. Pro ſse ipſso, fol. 58. & Farinacius q. 60. per totam.

Vndè (& adhuc magis in terminis)

^† officialis univerſsitatis, ſseu exactor tributorũtributorum examinatus in teſstmem pro ipſsa unvierſsitate non eſst teſstis idoneus cõtracontra forenſsem, ut docent DD. per text. ibi in l. in tantùm, §. univerſsitatis, D. de rer. diviſs. cap. nuper, de teſstibus, l. 3. in fine, tit. 28. part. 3. quia

100

^† quâ ratione univerſsitas redditur ſsuſspecta, ita etiam officialis, eò quòd ubi caput eſst ſsuſspectum, etiam illi, qui caput veròſsimiliter ſsequuntur, ſsuſspecti ſsunt, & idem de eis, quod de capite iudicatur, Bald. in l. 1. C. ſsi Rector provinciæ, Abb. & DD. in cap. 1. de iudicijs, Abb. per text. ibi, in cap. accedens, el 1. ut lite non conteſst. Decius conſs. 150. col. 8. Covar. in pract. cap. 37. & Farinac. ubi ſsuprà quæſst. 55. num. 209. & ſseqq. ubi quòd teſstes eſsſse non poſsſsunt ſsubditi, angarij, & parangarij pro eorum dominis.

Tertiò, ex prædictis infertur,

101

^† Commẽdatarios nihil aliud, præter tributa taxata, & deſsignata, ab Indis ſsibi commendatis percipere poſsſse, ut expreſssè diſsponitur in ſsched. data Fuenſsalidæ 26. Octobr. ann. 1541. quæ extat 2. tom. pag. 234. & in pluribus alijs, quas collegi ſsuprà hoc tomo, lib. 1. cap. 20. ex num. 1. ubi etiam ex num. 18. & num. 82. latè probavi,

102

^† omnes conventiones, pactiones, & permutationes factas, prohibitas eſsſse, quia ſsemper ſsuſspectæ, & miſseris illis damnoſsæ præſsumuntur. Vndè neque

103

^† opera ruſstica, aliavè perſsonalia ſservitia, neque puellas ad uxorum ſsuarum fullonica, culinas, vel lanificia, neque gallinas, vel ova, aut quid ſsimile ad prandium petere poſsſsunt, ut diſsponitur in multis ſschedulis, quæ habentur dict. 2. tom. pag. 230. & ſsequentib. ubi pœnæ contrarium facientibus imponuntur, ultra dupli reſstitutionem, quę in ſsimilibus irrogatur in l. 11. tit. 3. lib. 6. Recopilationis.

Et licèt aliàs

104

^† in liberties, ac patronis, & vaſsſsallis feudatarijs, & eorum dominis, reperiamus ſse mutuò, ac reciprocè alere debere, ubi ad inopiam devenerint, l. libertus 41. D. de oper. libert. l. fin. C. eod. l. 4. tit. 26. part. 4. cum alijs, quę latiùs tradit Zaſsius lib. 1 ſsingul. reſsponſs. cap. 3. num. 3. Martin. Colerus de aliment. lib. 3. cap. 13. num. 89. & ex num. 94. ad 82. Afſsflictis, & Vrſsillis deciſs. 265. numer. 104. Ioann. Sayſson. ad conſsuetud. Turonenſs. tit. 12. art. 1. verſsic. Viceſsima concluſsio, Roſsenthal. in tract. de feud. cap. 8. quæſst. 27. num. 7. & ſseqq. Ioann. Garcia de expenſsis, cap. 12. & num. 72. Collantes in pragmat. agricol. lib. 3. cap. 9. ex num. 1. Id quod

105

^† ad Eccleſsiam erga eius patronum pauperem extendit etiam Caſsſsiodor. deciſs. 3. ſsub tit. de iur. patronat. Paulus de Citadin. in eod. tract. art. 4. ſsext. part. princip. n. 1. & ſseq. & Colerus d. cap. 13. ex n. 78. ad 88.

Hoc tamen

106

^† nunquam vidi cum Indis practicari, nec ratio iuris, ut practicetur, admittit. Nam Commendatarius non poteſst dici pauper, cui Indi ſsuo tempore, ac modo debita tributa perſsolvunt, & ut demus hæc ad eius alimenta non ſsufficere, vel propter ingluviem, & malam adminiſstrationem in egeſstatem deveniſsſse, non ſsunt cogendi Indi ei ſsubvenire, cùm ipſsi æquè, aut longè magis paupers ſsint,

107

^† & ex charitate benè ordinata, ſsibi potius, quàm alij proſspicere debeant, l. Præſses, C. de ſservit. & aqua, cũcum alijs, quæ copiosè adduxi ſsup. hoc lib. cap. 16. num. 79. Tunica enim, pallio, & genu ſsurâ propiùs eſst, ut vulgò dicitur, & plus ſse amat homo in ungue pedis, quàm alium in vertice capitis, ut dixit Baldus conſs. 312. lib. 4. Quò pertinent etiam, quod dicit Seneca: Dabo egenti, ſsed ut ipſse non egeam, ſsuccurram perituro, ſsed ut ipſse non peream, & Cato in diſstichis:

Dilige ſsic alios, ut ſsis tibi charus amicus, Sic bonus esto bonis, ne te mala damna ſsequantur.

Et tradit alia in eiſsdem terminis alimentorum D. Ioann. Bapt. de Larrea diſscept. Granatenſs. pag. 614. num. 27.

Maximè cùm iura proclament,

108

^† eis, qui in neceſssitate ſseipſsos poſsuerunt, ſsubveniendum non eſsſse, l. 1. §. 1. & ibi gloſsſs. & DD. qui ſsatiſsd. cog. l. bona fides 31. in princip. D. depoſsiti, cap. ex parte, de conſsuetud. Roland. à Valle conſs. 87. num. 56. vol. 1. Menoch. cõſs. 55. num. 12. lib. 1. Surd. de aliment. tit. 7. num. 12. & Horat. lib. 1. epiſst. ad Lolium:

Quem ſsua culpa premit, deceptus omitte tueri.

Planè in reverentiam huius veluti Patronatus, quem Commendatarij erga Indos ſsibi commendatos habere videntur,

109

^† prætendi poſsſset, eos ab eiſsdẽ Indis in ius ſsine venia vocari non poſsſse, quemadmodum nec

110

^† patroni â libertis vocantur, l. 4. cum ſsequentibus, D. de in ius vocand. l. 2. C. eod. §. ult. Inſst. de pœn. tem. litigan. nec domini feudorum à ſsuis vaſsſsallis, ut per Huſsanum de homin. proprijs, numer. 5. & ſseqq. pag. 162. Roſsenthal. de feud. cap. 10. concluſs. 23. num. 16. & plures apud |

fol. 520

Magerum de advocate. armat. cap. 10. num. 43. nec Domini populorum à ſsuis ſsubditis, ut per Bobad. & relatos ab eo in Polit. lib. 2. cap. 16. num. 60.

Sed adhuc contrarium in noſstris Indis obſservandum eſst, & ſsemper obſservari vidi, nunquàm enim veniam expoſstulant, ubi cum ſsuis Commendatarijs litigare volunt. Sicuti & praxis communis obſservat in vaſsſsallis, & ſsubditis erga dominos, & in clientibus erga ſsuos protectores, & in parochianis erga ſsuum Parochum, & in Eccleſsia erga ſsuum Patronum Eccleſsiaſsticũ, ut multis relatis, quos brevitatis causâ omitto, poſst longam diſsceptationem reſsolvit Magerus, omninò videndus, ubi ſsuprà ex num. 52. uſsque ad num. 100. Roſsenthal. d. concluſs. 23. num. 19. & ultra relatos ab eis Rhenat. Choppinus ad leg. Andium, lib. 2. tit. 3. Anton. Mornacius in notis ad leg. 13. D. de in ius vocand. & ad leg. fin. D. de inoffic. teſstamen. ubi etiam tradit, poſsſse vaſsſsallum eſsſse advocatum contra dominum, & Anton. Borrinius in tract. de cavalcata, ſsive ſservitijs vaſsſsallor. 2. part. cap. 4. §. 3. fol. 61.

Vtrùm verò

111

^† Indus contra Commendatarium, aut pro eo, vel hic contra Indum, aut pro eo in teſstem productus, iuſstè, vel iniuſstè à teſstimonij dictione abſstineat, in dubium quoque vocari poſsſset, ob ſsimile exemplum patroni, & liberti, clientis, atque advocati, coloni, & domini, & aliorũaliorum familiariũfamiliarium, & domeſticorũdomeſticorum, qui mutuò, & viciſssim ã ferendo teſstimonio repelluntur, ut refert Aul. Gel. lib. 5. noct. Attic. cap. 13. Iul. Paul. lib. 5. ſsent. tit. 15. §. 1. ubi inquit, ſsuſsceptos non poſsſse eſsſse teſstes accuſsatori, Specul. Aufrer. Nellus Campeg. Maſscard. & plurimi alij, quos refert Farinacius de teſstib. lib. 2. tit. 6. quæ. 60. à num. 165. Borrinius §. 8. fol. 64. & noviſssimè D. Valençuela conſs. 121. num. 123. volum. 2. & Magerus ubi ſsuprà num. 100. & ſseqq. Sed tamen in hoc quoque contrarium practicatur, ut ipſsque idem Magerus reſsolvit ex num. 107. uſsque ad num. 130 ubi reſspondet argumentis contrarijs, & plures pro hac parte Doctores adducit, & ultra relatos ab eo, copiosè Calliſstus Remirez in tract. de lege Regia, §. 24. num. 7. & Farinac. ubi ſsuprà numer. 171. qui tamen benè ſsubiungunt, quòd ſsi adſsit copia teſstium, honeſstius erit, ut eiuſsmodi perſsonæ ſse à ferendo teſstimonio abſstineant. Quod Ego etiam ſsemper conſsului, & in facto practicatum eſsſse ſsæpiſssimè vidi.

Qvartò, & ultimò, hæ quæ diximus de Commendatariorum erga ſsuos Indos obligatione, & de reſstitutione, quam eiſsdem facere debent ob officium minus exactè impletum, vel damna, & iniurias, quas miſseris irrogaverint, lucem præbent, quæſstionibus, quas circa hoc piè, & doctè movet Acoſsta dict. lib. 3. de procuran. Ind. ſsalut. cap. 16. Vbi

112

^† tradit, quid providendum ſsit Sacerdotibus in confeſsſsionibus ſsacramentalibus Patronorum, ſseu Commendatariorum audiendis, ut eorum cõſscientias exonerent? & ultra eum Ioann. Matienz. in tract. man. ſscript. de moderat. Regn. Perù, 2. part. cap. 28. Vbi agit

113

^† de reſstitutione damnorum à Commendatarijs, vel conquiſsitoribus illatorum, & ab illis, qui de illa diſstributione participarunt, quam vulgò vocant de Caxamarca, & refert Zurita in quæſst. Theol. erga Indos, quæſst. 7. ubi benè diſsputat, utrùm

114

^† is iuſstitiæ officio ſsatisfaciat, qui pro pecunia, quam Indis eripuit, reſstituit Chriſstianæ doctrinę prædicationem. Et reſsolvit, quòd ſsi ignotus dominus fuerit, implet reſstituendo generaliter ad prædicationem, ex traditis à D. Thom. 22. q. 6. art. 5. Si verò notus, quamvis doctrinæ inopiâ laboret, ita ut eam proprijs ſsumtibus quærere oporteret, nõ tamen poſsſse privatum ſsuâ auctoritate ei applicare, ex eod. D. Thom. ubi ſsupr. q. 26. art. 5.

Idemq́ue dicendum eſsſse etiam ſsi veriſsimile ſsit, quòd

115

^† pecunia Indo reſstituta, ille eam in ebrietatem, aut alia flagitia converteret, quia non ob id, quòd quis male ſsuis rebus uſsurus ſsit, poteſst homo privatus illas ab eo auferre, etiam ad pietatis, & charitatis opera exercenda, ſsed imò tali caſsu eſsſset pecunia in tuto collocanda, ut ebrio domino opportune tempore reddatur, ut ipſse idem D. Thom. reſsolvit d. quæſst. 62. art. 5. & 8. & in 1. 2. quæſst. 66. art. 4. & in 2. 2. quæſst. 31. & in 3. part. quæſst. 68. art. 5. quem ſsequitur Caietan. d. quæſst. 62. art. 5. ad 3. ubi plenè examinat

116

^† qualem, ac quantam diligentiam in inquirendo vero domino quis facere debeat. Et Dom. Sotus de iuſst. & iurlib. 4. quęſst. 7. artic. 1. in ſsolutione tertij argumenti, & Ioann. Matienz. dict. cap. 28. ubi addit, quòd

117

^† quia difficile eſst, damna Indis illata, eiſsdem, qui verè illa receperunt, in multis caſsibus ſsatisfacere, monendi ſsunt Confeſsſsarij, ut Commendatarijs iniungant, ut Indorum hoſspitalibus, communitatibus, Eccleſsijs, vel alijs pijs operibus, quæ eis in communi utilia eſsſse poſssint, ad ſsalutem ſspiritualem, vel temporalem, damnorum æſstimationem relinquàt, quod à pluribus, dum in Peruano Regno eſsſsem, factum vidi, & audivi, & ab alijs non exiguas quantitates Indis relictas fuiſsſse, ut in ſsolutione ſsuarum taxarum, ſsive tributorum ſsublevari poſsſsent, & in hæc recidunt, quæ in ſsimili tradit Molina Theologus, omninò videndus, de iuſst. & iure, 2. tom. diſsput. 346. col. 387. litt. B.

Et ſsemel, & iterùm, me pro tribunal ſseden|

fol. 521

te, quæſstio incidit, utrùm

118

^† eiuſsmodi legata pia eſsſsent, & eorum implementum coram iudice Eccleſsiaſstico ab Indus, vel eorum protectoribus peti poſsſset. Et pia eſsſse deciſsum fuit, tam Indorum, quibus relinquutur, contemplatione, qui pauperes, & miſserab les perſsonæ cenſsentur, ut dixi ſsup. lib. 1. cap. 27. ex n. 1. cap. 1. diſstinct. 87. iunctis alijs, quæ tradit Tiraq. in tract. de privileg. piæ cauſsæ, in præfat. verſs. Item relicta, Sylveſst. in ſsumma, verb. Legatum 4. num. 5. quàm habitâ conſsideratione ad cauſsam legandi, quæ

119

^† anima legantis, & eius exoneratione eſsſse intelligitur, ut latè proſsequitur idem Tiraq. ibîdem, n. 13. verſs. Item relictum pro anima, & plures alij, quos refert & ſsequitur Padilla in l. eam quam, num. 54. C. de fideicomm. Stephan. Gratian. lib. 2. diſscept. forenſs. cap. 329. à num. 13. alter Gratianus regula 194. num. 6. Tiber. Decianus lib. 2. criminal. cap. 17. ex num. 3. Card. Tuſs. chus litt. L. concl. 106. & Maſscard. de probat. 3. tom. concl. 1171. num. 68. Ac proinde mixti

120

^† fori eſsſse, & coram iudicibus Eccleſsiaſsticis, etiam per dictos Indos laicos exigi poſsſse, maximè ſsi pro ipſsorum Eccleſsijs, vel hoſspitalibus relicta fuerint, ex deciſs.

121

^† text. in l. hæreditas 50. D. de petit. hæred. ibi: Tamen principali, vel Pontificali authoritate compelluntur ad ob ſsequium ſsupremæ voluntatis, ubi gloſsſs. verb. Principali, idem notat, & allegat text. in l. nulli, C. de Epiſscop. & Cleric. & idem probat gloſsſs. 1. per text. ibi, in cap. relatum primo, & in cap. ſsi hæredes, de teſstam. & ibi Abbas, Imola, Barb. Covarr. & alij, Tiraq. plurimos congerẽs, d. tract. de privil. piæ cauſsæ, privil. 149. ubi, quòd relicta ad cauſsas pias ſsunt mixti fori, & quòd ubi verſsarur favour pietatis, habet etiam Epiſscopus iuriſsdictionem iu laicos, Ioann. Gutierr. lib. 1. practicar. cap. 44. Azeved. in l. 10. tit. 1. lib. 4. Recop. num. 4. Salazar de uſsu & conſsuetud. cap. 8. Anton. Queſsada diverſs. quæſst. iur. cap. 5. Anton. Coſstanus quæ. 10. num. 8. Paz in prax. 2. tom. prælud. 2. num. 46. Parlad. different. 9. §. 2. num. 13. Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 17. num. 104. & ſseq. & num. 139. & iterum cap. 18. num. 120. & num. 1228. Cevall. de violentia, quæſst. 84.

Quod adeò verum eſst, ut etiam Indis nõnon petentibus,

122

^† poſssit Epiſscopus eiuſsmodi legati implementum heredibus teſstantis indicere, ſsi ipſsi intra annum illud exequi ſsuperſsederint, ut docet text. in cap. 3. de teſsam. & ibi DD. præcipuè Covarr. num. 1. l. 6. tit. 8. par. 6. l. 25. tit. 9. l. 7. tit. 10. ead. par. & utrobique Greg. Lopez, Padilla, Boer. Tellus Fernand. & alij relati à Gutierr. d. cap. 44. num. 4. & ultra eos Roman. ſsing. 1. & conſs. 69. Aretin. in cap. cùm olim, de teſstibus, Bald. in Authent. ingreſsſsi, cot. 8. ad fin. C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. Apoſstilla ad Abb. in dict. cap. ſsi hæredes, & Cald Pereira in l. ſsi curatorem, verb. Hunc contractum, num. 3.

Neque his adverſsatur,

123

^† quòd legatum relictum pro male ablates, aut exoneranda conſscientia, videtur magis relingui, ut debitum, & ita ſsolet habere vim debiti confeſsſsati, unde non eſst propriè legatum, & per conſsequens nec pium dici poteſst, ut per Roman. cõſs. 164. & eius Addition. in verb. Terminat. Guiller. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Si abſsque liberis, el 1. num. 27. & ſseqq. Anton. Ciofium conſs. 42. num. 11. par. 2. qui inde infert, ſsuper hoc legato non poſsſse adijci conditiones, neque gravamina: & Cardin. Tuſsch. litt. L. cõcl. 144. Nam id intelligitur, ubi teſstator id expreſssè fatetur, vel aliàs conſstat de debitò, & certis perſsonis, vel incertis, de certis reſstitutionem fieri iubet. Nos autem loquimur in caſsu, in quo incertis relinquitur, & licèt teſstator hac causâ ſsarciendi damna Indis illata, legatum fortè reliquerit, eam apertè non expreſssit, ſsed (quod plerumq́ue fieri ſsolet) tautummodò dixit: Por ſsi algo les fuere à cargo, ò para deſscargo de mi conciencia: quæ verba legati ſsubſstantiam, & pietatem non immutant, nec minuunt, ut colligi poteſst ex traditis à Bart. & eius Additionat. in l. qui uxori, num. 3. D. de aur. & argent. legat. Auth. quod obtinet, C. de probat. Greg. Lopez in l. 4. tit. 11. part. 6. gloſsſs. 2. ad finem, Steph. Gratian. lib. 2. diſscept. forenſs. cap. 329. à num. 13. Ant, Faber, qui citat Boer. & alios, in ſsuo Cod. Fabriano, lib. 4. tit. 24. definit. 36. num. 10. & Sylveſster dict. §. legatum 4. num. 1. ubi ſsingulariter docet,

124

^† quòd in foro contentioſso, ſsi dubitetur, quâ mente teſstator reliquerit legatum in dictis caſsibus, præſsumatur in dubio ad piam cauſsam, id eſst pro Deo, & animæ ſsalute reliquiſsſse.

Quibus addo, ſsuprà dicta adeò vera eſsſse, ut licèt

125

^† in alijs legatis controverſsum ſsit, utrũ executive agi poſssit, ut cõſtatconſtat ex his, quæ poſst alios, late diſsputat Borgnin. Cavalcan. in tractat. de uſsufruct. mul. relict. fol. 31. n. 15. Ioſseph. Ludov. deciſs. 23. num. 9. Dueñas reg. 15. limit. 2. Spino in ſspecul. teſstam. gloſsſs. 34. num. 35. Parlad. lib. 2. quot. cap. fin. 1. part. §. 9. Cevall. pract. commun. q. 103. & Fachin. lib. 5. contr. cap. 31. In legato tamen, de quo agimus,

126

^† etiam eiuſsdem pietatis intuit, executivè, & de plano procedendũprocedendum ſsit, iuxta text. in d. l. hæreditas, D. de petit. hæred. per quan ita notat Bald. ibidem, & in l. fin. col. 4. verſs. Item nota bic meliorem textum, C. de codici. Specul. in tit. de inſstrum. edit. §. nunc verò ali |

fol. 522

qua, verſs. Quòd ſsi unus, num. 57. Andreas Barbat. in d. cap. ſsi hęredes, de teſstament. Paz in praxi, 3. tom. cap. 4. §. 1. n. 49. & ſseq. Gutierr. lib. 1. pract. q. 80. circa finem, ubi aſsſserit ſsecumdùm hanc opinionem in praxi obtinuiſsſse in legato facto Eccleſsiæ Civitatenſsi.

Pro quibus pondero

127

^† text. in Auth. de Eccleſsiaſst. tit. §. ſsi quis autem pro redemtione, ibi: Modis omnibus ſsecundùm testatoris voluntatem ab his, quibus iuſsſsum eſst hoc facere compleri. Verba enim illa

128

^† modis omnibus, important ipſso iure, ut notat gloſsſs. verb. Modis omnibus, in Auth. ut defunct. ſseu funer. eor. §. ſsancimus, gloſsſs. verbo Omni, in l. 1. §. ſsi pecunia, D. de petit. hæred. quas nimis commendat Alexand. ad Bartol. in l. Imperator, D. de iure fiſsci, ſsuper verbo Mox, Roder. Suarez in l. poſst rem iudicatam, in lectura, verſsf. Adde quintum, & alij, apud Barboſsam de dictionibus, d. verb. Vnde

129

^† neque aditionem hæreditatis, etiam inſspecto iure communi, hæc legata deſsiderabant, & dies executionis eorum cedit à morte teſstatoris, ſsecundùm Bald. in d. l. hæreditas, & in l. fin. nu. 12. C. de codicillis, & in l. ſsi id, quod pauperibus, C. de Epiſscop. & Cleric. num. 16. Greg. in l. 6. tit. 10. part. 6. gloſsſs. Fasta un año, Peralta in l. 1. n. 85. de legat. 2.

Quæ omnia valdè cõducuntconducunt

130

^† ad expoſsitionem cuiuſsdam Regiæ ſschedulæ 30. Iulij, ann. 1568. ad Audientiam Novi-Regni Granatenſsis direct, quæ habetur in 2. tom. impreſsſs. pag. 243. & iubet: Que quando algunos Encomenderos en ſsus teſstamentos mandarẽmandaren, que por algunt tiempo no ſse cobren tributes de ſsus Indios por deſscargo de ſsus conciencias, i que ſse encomienden à ſsus mugeres, ò hijos que han de ſsuceder en ellos con eſsſsa condicion, hagan entero, i breve cumplimiento de juſsticia, demanera que ſse cumpla la volũtadvoluntad los teſstadores, &c. Etenim hæc ſschedula, quâ parte reſspicit ad fovenda hæc legata, quæ funt pro compenſsandis damnis Indis illatis, iuſstiſssima eſst, ut ex ſsuprà dictis apparet. DũDum verò probare videtur, quòd hæredes tenantur illud præceptum defuncti adimplere, mihi duriſssima videtur, niſsi alioqui eiſsdem defunctis in alijs bonis hæredes extiterint, iuxta ea. quæ notantur in cap. fin. de uſsuris. Nam quod attinet ad Commeudam, cùm in ea non ſsuccedant iure hæreditario, ſsed ex legis, & Regis providentia, prædictum gravamen implore non tenebuntur, ſsicuti neque alia deceſsſsoris debita ſsolvere, ut latiùs dixi ſsuprà hoc lib. cap. 14. ex. n. 1. & cap. 16. ex num. 70. Et hac de cauſsa

131

^† verba illa dictæ ſschedulæ: Hagais, i adminiſstreis entero, i berve cumplimiẽto de juſsticia; non ita accipiẽdaaccipienda cẽſseo, ut præciſsum implementum inducant: id etenim eſsſset uno verbo totam Iuriſsprudentiam ſsubvertere velle, ut alias dicitur in l. ſsi quando, C. de inofficioſs. Sed dumtaxat iudicum, quibus dirigitur, animos excitat, ut breviter, & per legitimos tramites eiuſsmodi cauſsas expediant: hæc enim eſst magis frequẽs acceptio illorum verborum. Hareis justicia, hagais juſsticia, ut alio loco latiùs trademus, & benè notat, plures ad idem Auctores adducens, Iaſs. in l. iuſstitia, n. 4. & 5. D. de iuſst. & iur. & in l. cauſsas, num. 7. C. de tranſsaction. Maranta conſs. 65. à num. 10. Giurba deciſs. Sicil. 41. num. 6. Alciat. conſs. 10. num. 2. lib. 5. & D. Præſses Valençuel. conſs. 95. num. 26.

CAPVT XXV. De onere residendi, quod Comendatarijs iniungitur. Et quando ratione absentiae Commendis priventur, & qui legitime impediti dicantur?

CAPVT XXV. De onere reſsidendi, quod Cõmendatarijs iniungitur. Et quando ratione abſsentiæ Commendis priventur, & qui legitimè impediti dicantur?

SVMMARIVM CAPITIS vigesimiqvinti.

1 REſsidentia Commendatariorum, quibus rationibus inducta fuerit?
2 Proviſsio Imp. D. Caroli V. ann. 1536. refertur, & ponderatur.
3 Commendatariorum reſsidentia pluribus ſschedulis ſstrictè cavetur, quæ referuntur.
4 Cõmendatarij intra triennium uxores ducere debent, & domos construere, & arbores plantare, & quare? & ſschedulæ, quæ id præcipiunt.
5 Onus reſsidendi Commendatarijs iniũctum, qui Auctores probent, & tractent? & verba Ioſseph. Acoſstæ, quæ hoc elegãtiſssimè exprimunt.
6 Vicini, quare appellentur hi, quibus Commendæ Indorum aſssignatæ ſsunt, & an bodiè expediat, ut hoc nomen ad omnes Indiarum incolas extendantur?
7 Commendatarij non debent reſsidere in municipijs ſsuorum Indorum, ſsed in urbe proxima, quæ illius provinciæ caput ſsit.
8 Commendatarijs ſstrictè prohibitum eſst, oppida Indorum ſsibi commendatorum incolere, imò & ingredi, & quare? & de ſschedulis, quæ de hoc agunt. Potentes debilibus ſsemper impreßionem facere præſsumuntur, ibidem.
9 Beneficia Eccleſsiaſstica reſsidentiam requirunt, & ea hac in parte Commendæ imitantur.
10 Feudatarij debent reſsidere in provincijs, vel terries ſsibi infeudatis ſsub pœna privationis.
11 Feudatarij habent quondam conformitatem cum colonis Romanorum.
12 Officij, vel ſservitij ratione, qui commodum habet, debet omni iure eius onera ſsubire.
13 Officio privatus, eo ipſso privari videtur beneſsicio, quod propter illud conceditur.
fol. 523
14 Schedulæ, quæ iubent, ut Commendatarij reſsideant, trabuntur etiam ad Commendas ante eas collatas.
15 Lex poſsitiva habens originem, vel rationem à lege divina, vel naturali, extenditur etiam ad præterita.
16 Lex diclaratoria aliarum præcedentium trahitur ad præterita, & quare?
17 Commendatarijs non eſst facilè permittendum, ut onus reſsidentiæ, quam facere debent, excuſsent, ponendo ſsubſstitutum, vulgò Eſscudero.
18 Faciens per alium videtur facere per ſse ipſsum.
19 Obligatus ad aliquid faciendum, quando poſsſsit id perficere per alios æquè idoneos?
20 Commendæ pinguiores hodie dãturdantur abſsentibus, & ſserviuntur per ſsubſstitutos, & quã hoc ſsit damnoſsum, & iniustum.
21 Rex ſsolus poteſst in totum diſspemſsare cum onere reſsidentiæ, quam Commendatarij facere debent.
22 Proreges poſsſsunt dare licentiam limita tam ad faciendam abſsentiam à vicinitate Commendæ, ſsed ex iuſstis, & urgentibus cauſsis.
23 Licentias ad non reſsidendum concedere, neque eſst æquum, nec honeſstum, nec utlile.
24 Industria, & perſsona Commendatarij eligi videtur in collatione Commendæ, & ideò non potest ſservire per ſsubſstitutum.
25 Subſstitutorum, qui à Commendatarijs nominantur, officium eſst, tõderetondere potius, quàm docere.
26 Actum facere per ſse ipſsum, ſsi alicui mandatur, non poterit per ſsubſstitutum.
27 Perſsonæ induſstira ubi eſst electa, non poteſst quis alteri committere vices ſsuas.
28 Induſstria perſsonæ quando electa præſsumatur, remißivè.
29 Defendere alium, qui promiſsit, per ſse, & ſsuos, non per extraneos id facere debet.
30 Offendendi alium, ſsi alicui licentia conceditur, non poteſst mandare, ut id per alterũ fiat.
31 L. 2. C. de fund. Limitropb. expenditur.
32 Iuramentum de Indis defendendis, quod faciunt Commendatarij, in forma ſspecifica impleri deebet.
33 Rex, & Indi non debent fraudari in ſservitiò Commendatarij, quem elegerunt.
34 Creditor invitus non cogitur recipere aliud pro alio, nec mutare debitorem, aut fideiuſsſsorem.
35 Proreges, & Gubernatores poſsſsunt dare licentiam Commendatarijs ad abſsentiam modict temporis ex iuſstis cauſsis.
36 Servitutis ſspecies eſst ab aliquot loco non poſsſse diſscedere.
37 Reſsidentia non debet eſsſse continua, & ſsine ceſsſsatione, & abſsentia brevis non dicitur ahſsentia.
38 Prælatus inferior à Papa poteſst dare beneficiato licentiam ad abſsentiam, ſsed non indulgentiam non reſsidendi.
39 Commẽdatarijs debet relinqui libera nominatio ſsubſstituti, & ad Gubernatorẽ tãtùm pertinent approbation.
40 Damna, quæ Indis intulerit ſsubſstitutus, ſsive Vicarius Commendatarij, ipſse ſsarcire debet.
41 Nominator est veluti fideiuſsſsor nominati, & pro eo periculum ſsubit. L. Imperator, §. 1. D. ad municipal. l. 1. D. de magiſstr. conven. & plures aliæ agentes de periculo nominatorum, ponderantur, & illustrantur, ibidem.
42 Iacobi Cuiacij elegantia verba de periculo, & obligatione nominatorum, expendũturexpenduntur.
43 Commendatarius abſsens ſsine licentia, vel non rediens tranſsacto tempore licentiæ, an ſsine alia monitione, vel proceſsſsit Commenda privari poſssit?
44 Cap. ex parte, cap. qualiter, cap. inter quatuor, & cap. fin. de Cleric. non reſsid. explicantur.
45 Mora etiam decennalis nõnon ſsufficit ad privandum quem ipſso iure ſsuo beneficio propter abſsentiam, ſsi monitio non præceſsſsit.
46 Monitio facta tempore licentiæ, ut quis finito eius tempore redeat, an ſsufficiat ad hoc, ut non rediens privari poſsſsit, abſsque alia nova monitione? & plura de materia monitionis, & num. ſseqq.
47 Licentiæ terminum tranſsgrediens, minus peccat, quàm qui ſse abſsentavit ſsine licẽtialicentia, & quare?
48 Feudatarij, & beneficiari propter abſsentiam, ſsolent privari ſsine monitione, & proceſsſsu.
49 Schedula anni 1529. refertur, quæ agit de monendis Commendatarijs, ut reſsideant, cum præfinitione temporis quadrimeſstris.
50 Privationis Commendæ pœna ob non reſsidendum, ipſso iure imponi videtur in quibuſsdam ſschedulis, quæ referuntur.
51 Statutum, ut pœna privationis beneficij incurratur ipſso iure propter abſsentiam, validum eſst, licèt non deſsint contradictores.
52 Schedulæ, quæ inducebant privationẽ ipſso iure ob non reſsidentiam in Commendis, oblitteratæ fuerunt.
53 Stylus ſservat, ut etiam beneficiati habentes curam animarum, non priventur propter abſsentiam, niſsi post monitiones.
fol. 524
54 Abſsentia ſsola non inducit verm vacationem beneficij.
55 Privationis pœna ubi imponitur, requiritur proceſsſsus, ſservato iuris ordine, ad eam infligendam.
56 Proceſsſsus debet formari, etiam ſsuper eo, quod notorium eſsſse prætenditur, & quare?
57 Notoria dicuntur multa, quæ non ſsunt.
58 Sententia declaratoria requiritur etiam in pœnis, quæ imponuntur ipſso iure incurrendæ, ex magis communi ſsententia.
59 Sententia declaratoria in pœnis ipſso iure incurrendis excuſsatur, ubi terminus præfigitur ad comparendum, cum clauſsala, quòd eo elapſso amplius reus non audiatur.
60 Licentia ad faciendam abſentiãabſentiam in CommẽdisCommendis, non ſsolùm peti, ſsed & impetrari, & expreſssè in ſscriptis haberi debet.
61 Licentiam, qui dicit ſse habere ad non reſsidendum in ſsua Commenda, vel beneficio, illam probare debet. Qualitas, cui aliquis innititur, ab eo probari debet, ibidem.
62 Impedimentum iuſstum, & urgens excuſsat Commendatarium à non reſsidendo, & à nõ petenda licentia.
63 Impedimenda iuſsta excuſsantia à non reſsidendo, quæ dicantur? Cap. inter quatuor, & cap. fin. de Cler. non reſsid. explicantur, ibidem.
64 Impedimentum alleganti, eius probatio incumbit, & iuſstificatio eſst arbitraria.
65 Impeditus ut poſsſsit ſse invare excuſsatione impedimenti, an illud proteſstari debeat?
66 Impedimentum iustum ſsuperveniens, etiã poſst abſsentiam voluntariam, pendente tamen monitione de comparendo, excuſsat, etiã ſsi quis ſse nimis arctaverit.
67 Caſsus litis D. Ferdinandi Piçarri refertur, qui fuit frater D. Marchionis Picarri, & maritus D. Franciſscæ filiæ eiuſsdẽ Marchionis.
68 Carceratus, vel relegatus ob delictum, an eo ipſso privetur Commenda, in qua reſsidere non poteſst?
69 Damnum, quodquis ſsua culpa ſsentit, ſsibi imputare debet.
70 Impedimentum in quod quis ſsua culpa ſse coniecit, non ſsolet præſstare excuſsationem. L. ſsi fideiuſsſsor, §. ſsi neceſsſsaria, D. qui ſsatiſsd. cogan. & l. 2. §. ſsi quis tamen, D. ſsi quis cautionibus, & aliæ ſsimiles, explicantur, ibidẽibidem, & num. 77.
71 Procurator pœnam, quam ex ſsuo delicto paſsſsus est, non repetit.
72 Delinquens ſse pœnæ ſsubdit, & quæ ratione delicti paſsſsurus eſst, proſspicere debet.
73 Commodum quis ex delicto reprotare non debet, nec eſsſse melioris conditionis, quàm nõ delinquens.
74 Delinquentes etiam egeſstate laborare convenit.
75 Paupertatem, qui incurrit ob culpam ſuãſuam, non ſsolet iuvari, nec restitui.
76 Antecedenti destructo, deſstruitur conſsequens.
77 Impedimentum carceris, vel relegationis non affectatum iuſstißimum eſst.
78 Relegatio præſstat excuſsationem, ut cauſsa committi poßit extra Diœceſsim.
79 Relegatusvidetur reſsidere in patria, quoad ſsibi utilia, & ſsimiliter incarceratus.
80 Impedimentum etiam proveniens ex culPa, præſstat excuſsationem, ſsi talis culpa ad illud non fuerit affectata, & ordinata.
81 Sfortiæ Oddi opinio, qui carcerationis, aut relegationis iuſstæ impedimentum legitimum eſsſse negat, reijcitur.
82 Emphyteuta etiam ob proprium delictum detentus in carceribus, excuſsatur à pœna non ſsoluti canonis.
83 Beneficiatus, etiam ſsua culpa incarceratus, liberator à ſsolutione penſsionis, & à pœnis contra non reſsidentes.
84 Excommunicatio, & ſsuſspenſsio, etiam ob culpam incurſsa, præbet legitimum impedi mentum. Cap. quia diverſsitatem, de conceſsſs. præb. & cap. de cætero, de ſsent. excomm. explicantur.
85 Bannitus, qui timet vim ſsibi inferri poſsſse, excuſsatur à comparendo.
86 Carcerati ſsunt pauperes perſsonæ, & reſstitutione iuvantur.
87 Vxor Commendataria excuſsatur à reſsidẽtia, ſsi maritum ſsuum fuerit ſsequuta.
88 Impedimentum viri, æquè uxorem, acillum excuſsat.
89 Scholaris tempore vacationis rediens in domum, gaudet privilegijs, & eius uxor, & liberi.
90 Reſsidentia patris prodeſst filio, & mariti uxori.
91 Vxor eſst acceſsſsoria mariti, & ſsequitur eius domicilium.
92 Vxor tenetur maritum etiam carcerem, & in exilium ſsequi
93 Maritus etiam ſsi bannitus fuerit, debet illum uxor ſsequi, & alimentis dotalibus iuvare.
94 Vxores aliquæ maritos carceratos à vinculis liberarunt.
95 Culpa non ordinata ad caſsum, neminem privat privilegio aliàs ſsibi competenti.
96 Commodum ex culpa directè, & principaliter procedens, nemo conſsequi poteſst, ſsecus ubi venit in conſsequentiam.
fol. 525
97 Favore alicuius inducta, aliquando retorquentur in eius damnum, ex vi alicuius circunſstantiæ, vel conſsequentiæ.
98 Commendatarijs magis optabile eſsſset in ſsuis Commendis reſsidere, quàm in carcere, aut exilio.
99 Impedimentum legitimum facit quem iudicari pro præſsente, & reſsidente.
100 Relegatio in totum, nec in parte bona nõ aufert, niſsi in ſsententia contrarium exprimatur. L. 1. & 4. D. de interd. & releg. l. deportatorum, C. de pœnis, & aliæ ſsimiles exornãturexornantur, ibidem.
101 Sententia eſst ſstricti iuris, & in his tantũtantum, quæ ſsonat, intelligenda.
102 L. bona fides, D. depoſsiti, explicatur.
103 L. papinianus 21. D. de minor. expenditur, & exornatur.
104 A ſseparatis non fit illatio.
105 Delinquens perdit privilegium ſsibi conceſsſsum, ſsi illius cauſsa culpam admittit, vel pœnæ veniam ſsperat.
106 Studiorum cauſsa abſsens poßit antiquã Commendam retinere, vel ad ſsucceſssionem, aut proviſsionem novæ admitti?
107 Caſsus litis D. Ioannis Felicis de Heredia, refertur.
108 Studentes habentur pro præſsentibus, & reſsidentibus in beneficijs, & quid in parochialibus?
109 Studiorum cauſsa abſsens reſstitutionẽ habet ex clauſsula generali, & dicitur cauſsa iustißima. L. necnon, D. ex quib. cauſs maior. l. ſsi lõgius, §. ſsi filius famil. D. de iudicijs, l. Seiæ, §. Pãphile, D. de fund. inſstr. & aliæ ſsimiles, explicantur, ibid.
110 Restitutio in integrum dari non ſsolet ad lucrum, cum pœna, vel damno alterius.
111 Divinare nemo tenetur.
112 Abſsentiam, qui facere vult, etiam cauſsa studiorum, debet priùs Gubernatorem adire. Licentia Prælati requiritur in eo, qui ſse abſsentat à beneficio, etiam cauſsa studiorum, ibidem.
113 Abſsens, qui potuit procuratorem relinquere, an & quando restituatur, ſsi illũillum non reliquit?
114 Negligentibus non ſsubvenitur, ſsed neceſsſsitate impeditis.
115 Procuratorem etiam ſsi abſsens poſsſset relinquere, & non reliquerit, ex iusta cauſsa al quando restituitur. L. ſsed etſsi, §. adverſsus, & l. necnõ, D. ex quib. cauſs. maior. explicantur, ibid.
116 Studiorũ cauſsa abſsentes, ex opinione Alberici ſsemper restitui ſsolent, quamvis procuratorem non reliquerint.
117 Scholaſstici ſsoli studio debent vacare, & de alijs non cogitare, & æquiparantur militibus.
118 Milites ab omni cura debent eſsſse expediti.
119 Expeditio cur vocetur omnis actio militaris? ex Caßiodoro.
120 Commendas duas, vel plures hebens in diverſsis provincijs, in qua earum reſsidere teneatur?
121 Penſsionarij Commendarum an teneantur reſsidere, ſsicut & ipſsi Commendatarij?
122 Conſsiliarij Regis ſsi Commendatarij ſsint, à reſsidentia excuſsantur, & pro præſsentibus habentur. Et quid in beneficijs Eccleſsiaſsticis?
123 Canonici Epiſscopo inſservientes, aut aßiſstentes, pro præſsentibus habentur.

ONera ſservitij militaris, & curandi ſspiritualem, & temporalẽ ſsalutem Indorum, quæ Commẽdatarijs iniuncta ſsunt, ut in præcedentibus capitibus adnotavimus,

^† tertium hoc neceſsſsariò deſsiderarunt, cuius nunc tractationem ſsuſscipimus, nempè, ut omninò intra Regnum, & provinciam, in qua Commendæ ſsitæ ſsunt, reſsidere, & vicinitatẽ (ut dicunt) facere teneantur. Quod expreſssis verbis oſstendit

^† quædam proviſsio D. Imper. Carol. V. dat. Matrit. 13. Novembr. ann. 1535. quæ habetur in 2. tom. impreſsſs. pag. 250. quæ huius oneris cauſsas recenſsens, & pœnam privationis, ipſso iure incurrendam, contravenientibus irrogãs, ita notabiliter inquit: Don Carlos, &c. Por quanto Nos ſsomos informados, que por la poblacioni noblecimiẽto de la Nueva-Eſspoña, q̃que es en las nuestras Indias, conviene, que ninguna perſsona que eſstuviere fuera della en otras provincias, i governaciones, tengan Indios encomendados enaquella tierra, i que los que tuvieren algunos, reſsidan à la continua en ella, para los regir, i adminiſstrar en las coſsas de næeſstra ſsanta Fè Catolica; i para que quando ſse ofrecieren algunas coſsas tocantes a nueſsiro fervicio, i a la |

fol. 526

pacificaciõ I ſsoſssiego de los naturals della, ſse hallen preſsentes, i nos ſsirvan corno ſson obligados, porque de ſsu auſsenica ſse podrian ſseguir, i han ſseguido muchos daños, è inconvenientes, como por experiencia ſseba viſsto, i queriendo proveer en el remedio dello, viſsto, i platicado por los denueſstro Conſsejo de las Indias, por quanto aſssi nos fue ſsuplicado por parte de la ciudad de Mexico: Mandamos, que agnora, ni de aqui adelante, ninguna per ſsona que tuviere Indios encomendados pueda ſsalir, ni ſsalga de la dicha Nueva-Eſspaña, ſsin tener para ello nueſstra licencia expreſsſsa, ò del nue ſstro Virrei I Governador; I que ſsi ſsaliere ſsin la dicha licencia, ò no bolviere dentro del termino della, que por el miſsmo caſso le ſsean quitados, iſse le quiten los dichos Indios, que aſssi tuviere encomendados, i no goze mas de los tributes, ò provechos dellos, &c.

Et ante

^† hanc Proviſsionem, idẽidem ſsatis ſstrictè cautum fuerat ab eod. Imp. per aliam ſschedul. dat. Pintiæ 16. Maij, ann. 1527. & per alteram Proviſsionem dat. Tolet. 21. Maij, ann. 1534. quæ inſserta, & renovate reperitur in quadam ſsched. Philipp. II. dat. Matrit. 27. Februarij, ann. 1575. Et hæc fuit una ex legibus Indiarum (quas novas vocant) ann. 1543. cuius implementum ſsub omni rigore exequendum, iniungitur Proegi Peruano D. Fran. à Toledo in quadam ſsched. ann. 1573. quæ omnes, & plurimæ aliæ in hunc finem tendentes, reperiuntue d. 2. tom. ex pag. 248. cum multis ſsequentibus

Quibus ſsimul ob hanc rationem Commendatarijs iniungitur,

^† ut infra triennium uxores ducant in provincial, ubi Cõmẽda ſsita fuerit, ſsub pœna privationis, & domos lapideas ſstruant, arbores q́ue plantent, & alia ſsimilia opera faciant, quæ ipſsam provinciam nobilitẽtnobilitent, & eos ibi permanere, radices agree velle, demonſstrent. A quibus ſschedulis non abſsunt aliæ, quæ non ſsolùm prohibent Commendas abſsentibus dari, verùm ab earum ſsucceſssione eos excludunt, qui tempore, quo defertur, abfuerint. De quarum iuſstitia, & praxi plura dixi ſsuprà hoc lib. cap. 2. & cap. 17. num. 93.

Et de hoc reſsidendi onere in noſstris Commendis

^† ſspecialem mentionem facit Ioann. Matienz. in l. 10. tit. 10. linb. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 8. & 12. & in tract. man. ſscript. de gubern. Reg. Perù, 2. part. cap. 12. & meliùs P. Ioſseph. Acoſsta de procur. Ind. ſsalut. lib. 3. cap. 11. pag. 319. & 320. cuius verba, quia elegantiſssima ſsunt, hîc inſserere non gravabor: Secunda veró cauſsa conſservandæ, ac tuendæ Reip. huius, non dubium eſst, quin æquitatis, utilitatisq́ue plurimum habeat, quin potius in eo ſsalus Regni, tũ temporalis, tum ſspiritualis ſsita ſsita ſsit nõnon de ſsint his, veluti deductis colonijs coloni ſsui Nam (id quoque Romanæ Reip. ſsapientiſsſsimæ muris fuiſsſse conftat, ut novos colonos) quo firmaret, defenderetq́ue coloniam ſsuam, domicilio donatos, varijs privilegijs, commoditatibuſsq́ue proſsequeretur: Regis Regniq́ue intercst, maximè ut ſsint, qui taqnquam proprium domiciliũ tueantur, & quoad licet, amplificent. Quamobrem propria quadam numcupatione, eaq́ue apud nos honorifica, hi propriè vicini, civesvè nominantur, itaq́ue & uxorati eſsſse iubentur, & certam urbem incolere, unde niſsi annuente prorege abeſsſse nuſsquam liceat: ſsi ab fuerit, abſsentis expẽſsis, alius ſsufficitur, quòd ſsi diutiùs moras traxerit, ab Indorum moderation renovetur, alius q́ue ſsuccedit, perinde atque de mortuo, &c.

De qua appellatione

^† Vicionorum, vulgò vezinos Encomenderos, quæ Commendatarijs hac de cauſsa, veluti ab effectu, ſsive per anthonomaſsiam tribuitur (cùm alij, qui Commendas non habent, appellentur Domiciliarij) agunt etiam plures ſschedulæ, quarum memini ſsuprà cap. 23. num. 28. & Ioan. Matienz. d. cap. 12. ubi in quæſstionem vocat, an hodiè expediens ſsit, ut omnes indiſstinctè appellentur vicini.

Non eſst autem præciſsum,

^† quòd in locis, ſsive municipijs Indorum ſsibi commendatorũ reſsideaznt, ſsed ſsufficit, quòd in urbe, quæ eiuſsdem provinciæ caput fuerit, vicinitatem faciant, ut in prædictis ſschedulis expreſssè deciditur. Quin potiùs

^† alijsnovioribus an. 1555 1559. 1563. 1569. quæ habentur dict. 2. tom. pag. 257. & ſseqq. & per aliam moderniorem dat. Matrit. 6. Iunij, an. 1609. graviſssimè inhibitum fuit eiſsdem Commendatarijs, ne in municipijs ſsuorum Indorum reſsidere poſsſsent, imò neque ad illa accedere, ob gravia damna, & moleſstias, quas illis irrogare ſsoliti errant: ſsemper enim potentes debilibus impreſssionẽ inferre, ac eos iniurijs afficere præſsumuntur, ut præclarè oſstendit Matth. de Afflict. ad conſstitut. Neap. pag. 71. n. 4. & quia cũcum iãiam eſsſsent Sacerdotes ad ſspiritualem, & prætores ad temporalem Indorum gubernationem, conſstituti, neceſsſsaria viſsa non fuit Commendatariorum apud eoſsdem reſsidentia, ut tetigi ſsup. cap. proximo, num. 29. & ſseqq. & hoc ita hodie obſservatur, pœnâ decem millium auri ponderum miniſstris indictâ, qui in contrarium licentiam præſstiterint, de quibus ſschedulis, & praxi locuples teſstis eſst. Anton. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1. part. cap. 19. n. 36. & ſseq. fol. 103.

In qua quidem reſsidentia deſsiderãda, & tot ſschedulis ordinanda, & præcavenda, ſsuppoſsitâ Commendarum naturâ, & obligation,

^† be|

fol. 527

neficiorum Ecceſsiaſsticorum exemolũexemolum Reges noſstri ſsequuti videntujr, in quibus ob ſsimilem cauſsam perfonalis adſsiſstentia in loco beneficij præcisè requritur, & modis omnibus cõmendatur, ut conſstat ex cap. quia nonnulli, §. cùm igitur, cap. relatum, cum alijs, de Cleric. non reſsid. cap. fin. de reſscript. lib. 6. Concil. Trident. ſseſsſs. 6. de reform. cap. 2. Mandoſs. de ſsignat. gratiæ, tit. de diſspenſs. de non reſsid. fol. 46. Horat. Lucio de privilege. Scholaſst. privil. 98. Nicol. Garcia de benef. 3. par. cap. 2. ex num. 1. Quintana. Dueñas in Eccleſsiaſst. ſsive de benef. lib. 4. num. 49. cum ſseqq. Adam Cõtzen lib. 6. Politicor. cap. 41. §. 6. & noviſssimè Dom. D. Felicianus à Vega Epiſscopus de la Paz in cap. poſstulaſsti, num. 3. de foro compet. pag. 575.

Aut ſsi mavis exemplum

^† feudorũfeudorum, ad quorum ſsimilitudinem (ut ſsæpè diximus) noſstræ Commendæ in multis procedunt, in quibus etiam abſsentia vaſsſsalli feudi privation punitur, cap. ad hæc, hîc finitur lex Conradi, Gregor. Lop. in l. 9. tit. 25. part. 4. Iunocẽt. in cap. ex tuæ, num. 1. de Cler. nõnon reſsid. & plurimi alij, quos refert Iul. Clarus, & eius Addit. in §. feudum, quæſst. 29. Iacob. Rebuff. Ioan. de Platea, & alij, per text. ibi in l. 4. C. de iure fiſsci, Borcholten in tract. de feud. cap. 2. num. 12. ubi hinc deducit

^† vaſsſsallos feudatarios, quandã conformitatem habere cum colonis Romanorum, & Roſsenth. in eod. tract.

Et hoc ſsanè

^† vvaldè Conſsentaneum eſst regulis iuris Divini, Naturalis, & Civilis, quæ nõ permittunt, ut quis lucrum ferat exre ſsibi data contermplatione alicuius offocij, oneris, vel laboris, ſsi hęc, quatenus in ſse eſst, deſseruerit, & implore neglexerit, l. unica, §. pro ſsecundo, C. de caduc. tollend. cap. eos, & cap. ſsi quis Sacerdotum, diſst. 81. ubi docemur,

^† privatum officio, eo ipſso & beneficio privatum intelligi, quia eſst eius ſsequela, cap. præter hoc 32. diſst. cap. latores, de Cler. excomm. miniſstr. cap. Paſstoralis, de appellat. cum ſsimilib. quæ tradit gloſsſs. verb. Datur, in d. cap. fin. D. de reſscript. in 6. per text. ibi: Et officium plerũque, propter quod beneficium datur, omittitur, & Pleniùs gloſsſs. magna, in fine, in Clem. cupientes, de pœn.

Quod efficit,

^† ut tales ſschedulæ, & pœna privationis, quæ in illis iniungitur in caſsum abſsentiæ, locum quidem habere poſssint, & deberent, etiam ſsi poſsteriores eſsſsent Commendis aliquibus conceſssis ſsimpliciter, & ſsine ex preſsſsione dicti oneris reſsidendi. Quia

^† ubi lex poſsitiva venit ad obſservantiam legis di vinæ, vel naturalis, ant originem, vel rationẽ habet ab illa, non ſsolùm future, verùm & præterita etiam reſspicit, & complectitur, ita ut quoad eius ob ſservantiam poſst promulgationem omnibus ſsit generalis, & una, ut docet gloſsſs. ſsingularis in cap. fin. verb. Futura, de cõ ſstitution. quam ibi Panorum. Felinus, & alij ſsequuntur per text. in cap. cùm ru, de uſsuris, l. penult. iunctâ l. eos, §. 1. C. eod. tit. Anguianus de legibus, lib. 5. controverſs. 2. num. 20 Quia tunc

^† talis lex magis antiquæ declaratoria, aut excitativa, quàm nova videtur, & ſsic nihil novi inducit, ſsed quod erat, detegit; argum. l. ita fidei, D. de iure fiſsci. l. hæredes palàm, §. 1. D. de teſstam. l. adeó 7. §. cùm quis, in fine, D. de acquit. rer. domin. Auth. de filijs ante dotal. inſstr. nat. collat. 3. Auth. de rapat. mulier. in fin. collat. 6. ibi: Tanquàm ſsi nostra lex ab initio cum interpretation tali promulgata fuiſsſset à nobis, cap. ut lex 27. quæſst. 1. cũcum alijs, quæ dixi ſsup. cap. 6. num. 83. & tradit Panormit. Decius, Felin. & alij Communter in d. cap. fin. de conſstit. Iaſs. in I. non dubium, C. de legib. ex num. 10. ad 14. Anguian. ſsup. controverſs. 5. Azor lib. 5. inſstit. moral. cap. 16. quæſst. 13. & Salas de legibus, q. 97. ſsext. 7. pag. 558. & ſseqq.

Neque audiendi ſsunt, qui docent, aut prætendunt,

^† hoc onus, & officium Commendatarijs iniuntum, æquè Commodè impleri poſsſse per ſubititutũſubititutum, atque adeó ſsufficere, ut illũ ſsuo loco conſstituant, quod vulgó dicunt: Poner eſscudero, ò ſservir poreſscudero. CũCum

^† qui per alium facit, videatur facere per ſse ipſsum, cap. cùm ad ſsedem, de reſst. ſspol. cap. muliere, de ſsentent. excomm. cap. qui per alium, de regul. iur. in 6. l. is damunm, ubi Detius, D. de regul. iur. Surd. conſs. 50. num. 13. Vnde communiter receptum eſst,

^† poſsſse quem illud ad quod obligates eſst, per alios æquè idoneos perficere, cap. poteſst 68. & ibi Dynus, Franchus, & Pechius, de regul. iuris in. 6. l. nemo eſst, qui neſsciat, ubi DD. D. de duobus reis, l. veteris, C. de contrahend. ſstipul. cum ſsimilibus.

Nam etſsi hoc hodie valdè frequentetur, & omnes

^† ferè, aut ſsaltem pinguiores Commendæ, dari ſsoleant Magnatibus, aut Equitibus in Hiſspania exiſstẽtibus, cum ſspeciali diſspenſsatione ſserviendi per ſsubſstitutum, de quo dixi, & dolui ſsup. hoc libro cap. 2. num. 60. & benè declamat Acoſsta d. lib. 3. de procurãd. Ind. ſsalut. cap. 11. pag. 318. & Ioan. Matienz. d. tract. de moderat. Regni Perù 2. par. cap. 12. ubi rcfert damna, quæ ex hoc ſsequuntur, & quantum oporteat, ut Commendarum reditus, cum in partibus Indiarum naſscantur, in eiſsdem diſstribuantur, & conſsumantur. Nullus tamen

^† præter Regem poteſst hanc diſspenſsationem concedere, ut often dunt ſschedulæ ſsuprà relatæ, & præcipuè ilæ ann. 1570. & 1571. |

fol. 528

dict. tom. pag. 253. & 255.

^†. quæ Proregibus præcipiunt, ut nec licentiam quidem abſsentiæ niſsi ex magna, & urgent cauſsa concedant, & tunc cum temporis præfixione, & adſsignatione.

Nam

^† contrarium facere, nec licet ſsecundùm æquitatem, nec decet ſsecundùm honeſstatem, neque expedit ſsecundùm utilitatem, ut aliàs inquit text. in cap. magnæ, de voto, quia lex, & ratio, ac natura Commendarum ipſsorum induſstriam, & perſsonalem reſsidentiam requirit, ut dixi ſsup. cap. 1. ex num. 29. cap. 2. ex

* num. 57. & in ſsimili probat text. in d. cap. quia nonnulli, §. cùm igitur, de Cler. non refident. ibi: Quæ reſsidere in loco, & curam eius per ſse I pſsam valeat exercere. Et per conſsequens non eſst eis permittendum, ut ſserviant per ſsubſstitutos,

^† quorum officium iuxta canonicas ſsanctiones potiùs eſst tondere, quàm docere, cap. ne pro defectu, de electione, cap. ſanctorũſanctorum, 70. diſst. cap. Clericos 71. diſst. cap. Eleutherius 91. diſst. cap. 1. cum alijs 21. q. 1. Concil. Trid. dict. ſseſsſs. 6. de reform. cap. 2. optimus text. in cap. extirpandæ, §. qui veró, de præbend. ibi: N on per vicarium, ſsed per ſse ipſsum, in cap. in criminali 5. q. 1. & ibi Dominicùs, ubi dicit,

^† quód ſsi alicui mandatur, ut actum perſse faciat, non poterit illum facere per ſsubſstitutum. Facit lex ſsingulos, D. de teſstam. & communis DD. ſsententia, quæ habet,

^† quód ubi aliquarum perſsonarum induſstria eſst electa, non poſsſsunt alijs vices ſsuas committere, & demandare, l. inter artifidces, D. de ſsolution. l. ſservus ſsi hæredi, in ſsine, D. de ſstatu liber. l. unica, §. ſsin verõ talis, C. de cadu. tollend. text. gloff. & DD. præcipuè Felin. qui ampliſssimè loquitur, in cap. fin. de office delegate. Bartol. in l. cõtinuuscontinuus, §. ſsi ab eo, num. 1. Imola num. 17. Aretinus num. 18. D. de verbor. obligat. Bald. in l. quiſsquis, num. 1. C. de Epiſscop. & Cler. Bertachin. in repert. verb. Induſstria, n. 4. Cardin. Tuſsch. eod. verbo, cõcl. 105. & ſseqq. Hartman. Piſstor lib. 2. q. 32. n. 6. & 35. & Martin. mager. in tract. de advocat. armat. cap. 9. n. 1059. & ſseqq. & cap. 10. n. 573. ubi poſst alios tractat,

^† quando & quibus caſsibus cenſseatur electa fuiſsſse induſstria perſsonæ, de quo etiam pleniùs vide Menoch. de arbitrar. lib. 1. q. 54. & 68.

Vnde, & adhuc magis in terminis noſstræ quæſstionis,

^† quód qui promiſsit alium defendere, quemadmodum (ut diximus) noſstri Cõmendatarij promittunt, per ſse ipſsum, & proprios ſsuos ſsubditos, nõnon per extraneos, ſsive cõductosconductos milites, id facere debeat, expreſssè docuit Bartol. ind. §. ſsi ab eo, num. 2. & Imola n. 17. Lud. Roman. qui de communi teſstatur, in l. eorum, D. de damn. infecto, Alex. in l. ſsi finita, §. ſsi de vectigalibus, num. 15. Zaſsi. num. 11. D. eod. Natta conſs. 16. num. 14. & ſseq. Craveta conſs. 303. num. 1. & ſseq. Menoch. conſs. 54. n. 14. & num. 40. & ſseqq. & conſs. 722. num. 22. & Hartman. Piſstor d.q. 52. num. 35. Et idẽidem procedere

^† in eo, quihabet licentiam offendendi, tradit notabiliter Baldus in cap. 1. §. iniuria, de pace iuram. firman. ubi ait, quód ſsi caveatur licere offenſso ſsumere vindictam de offenſsore, non poterit mãdare illam fiery per alterum, quia videtue electa induſstria perſsonæ ipſsius offenſsi, licèt poſssit. ſsevindicare, aſsſsumẽdo complices, ſseu auxiliatores: quibus addo text.

^† ſsingularẽ in l. 2. C. de fund. Limitroph. lib. 10. ubi docemur, Regaha alicui conceſsſsa à Principe, quales ſsunt noſstræ Commendæ, deſseri, aut cedi alijs eodem Principe inconſsulto non poſsſse, quia his tantùm fas eſst poſssidere caſstellorum territoria, quibus adſscripta ſsunt, ubi Platea, & Lucas de Pena plura notarunt.

Et prædicta quidem eâ ratione fulciuntur, quia cùm Commendatarij defenſsionem Regni, & Indorum ſsibi commiſsſsorum promittant, & iurent,

^† talis promiſssio in forma ſspecifica, & non per æquipollens adimpleri debet, arg. text. in cap. debitores, & cap. ad. noſstram, de iur. iur. ubi Panorm. num. 4. Felin. & cæteri Cononiſstæ, Natta conſs. 363. num. 5. & conſs. 600. num. 15. Modeſstin. Piſstor conſs. 21. num. 23. & ſseqq. Cacheranus deciſs. 92. n. 2. & ſseqq. Et prætereà,

^† quia ſsi Commendatarijs liceret ad libitum reſsidere, & ſservire per ſsubſstitutum, Rex qui Commendatarium eligit, & Indi, qui eum veluti in Patronum, Protectorem accipiunt, in effectu cogerentur alium, quàm quem elegerunt, habere, & indies mutare: quod admittendum non eſst., cùm ſsit contraregulas iuris, quæ in ſsimili docent, quùd

^† ſsicut aliud pro alio creditori invite ſsolvi nõnon poteſst: l. 2. §. mutui datio, D. ſsi cert. pet. cũcum ſsimilibus, ita nec cogitur eum, qui ſsibi obligates eſst, tanquam principalis, vel tanquam fideiuſsſsor eximere de obligation, & fidem alterius, etiãetiam æquè idonej, ſsequi, ut per Angel. in l. ſsi mãdato meo, §. 1. D. mand. & in l. unde falſsum, D. de conſstit. pecun. Alex. in l. facere, num. 2. D. ſsolut. matrim. Maurum de fideiuſsſs. ſsectione 5. cap. 3. num. 43. & ſsectione 10. §. 5. n. 8. & Anton. Hering. in eod. tract. cap. 20. §. 4. Imó etiã ſsi melior conditio offeratur, l. fin. D. de uſsu, & habit. §. prætereà, Inſst. de actionibus, cum alijs quæ adducit Surdus conſs. 201. num. 2.

Verum eſst. tamen, quôd ultra Regis diſspenſsationem,

^† Proregibus etiam, alijs Indiarum Gubernatoribus, qui commendandi ius habent, permiſsſsum eſst per ſschedulas ſsuptà relatas, ut Commẽdatarijs, iuſstas cauſsas allegãtibusallegantibus, ad abſsentiam faciendam, licentiam ad hoc per modicum tempus concedere poſssint, |

fol. 529

& per biennium, ſsi ad Hiſspaniæ Regna itesr facere velint, quia aliàs

^† ſspecies quædam ſservitutis eſsſset, à certo loco non poſsſse diſscedere, 1. Titio, §. Titio centum, D. de cond. & demonftr. l. 2. D. de libero homin. exhiben. cum alijs, quæ adduxi ſsuprà lib. 1. cap. 3. num. 44. & ſsequentib. & idem loquens de Continuis Regni Neapol. tradit Vincent. de Franchis deciſs. 455.

Et reſsidentia

^† non debet eſsſse continua, & ſsine ceſsſsatione, ſsed debet dari aliqua vacatio, cap. licèt Canon. de elect. lib. 6. & tradunt Selva, Boteus, & alij, quos refert Nicol. Garcia de benef. 3. part. cap. num. 97. docentes, quòd

^† Prælatus inferior à Papa poteſst ex cauſsa dare licentiam abſsentiæ à beneficio, licèt non poſssit dare indulgentiam, cùm hoc ſsit contra ius commune, & in præiudicium Eccleſsie: & hoc apertè hodiè deciditur in Concil. Trident. ſseſsſs. 23. de reformat. cap. 1. ubi illa verba ſsubduntur: Qui aliquantiſsper tantùm abſsunt, ex veterum Canonum ſsententia non videntur abeſsſse, quia statim reverſsuri ſsunt.

Et ita

^† ſspecialiter diſspoſsitum invenitur in ſsched. ann. 1540. quæ extat dict. 2. tomo, pag. 255. ubi pagina ſsequenti, reperiuntur etiam aliæ ſschedulæ anni 1571. & 1578. cum Prorege Peruano loquentes, quæ declarant, nominationem vicarij, ſsive ſsubſstituti, vulgò Eſscudero, quem Commendatarius in prædictis caſsibus relinquere debet, eius liberæ voluntati relinquendam eſsſse. Proregi autem, vel Gubernatori ſsolùm incumbere, perſsonam, quam ita elegerit, approbare, & quòd in hoc Regales Audientiæ immiſscere non debent.

Sed tunc quidem advertendum erit,

^† quòd ſsi quæ damna, vel iniurias talis ſsubſstitututs (ut plerumque fieri ſsolet) Indis irrogaverit, Commendatarius, qui eum nominavit, illa ſsarcire debebit, ſsi is ſsolvendo non fuerit, ut aliàs in iure cautum habemus,

^† in l. Imperator 11. §. 1. l. quid ergo 13. D. ad municipal. l. 1. verſsic. Parvi, D. de magiſstr. conven. l. 2. C. de peric. nomin. lib. 11. l. nullus 60. l. neminem 64. C. de Decution. lib. 10. l. ad ſsimilitudinem, C. de Epiſscop. & Cler. l. nam & Servius 21. C. de negot. geſstis, l. 2. D. ſsi menſsor. falſsum modium dixerit, ibi: Tuteneberis, quia dolo malo verſsatus es, qui tali homini credidisti, l. cũcum exhibuiſsſsem, D. de publican. & vectigal. §. item exercitor. Inſst. de oblig. quæ ex quaſsi delicto, cum alijs, quæ tradit Bart. in l. 1. §. familiæ, per text. ibi, D. de oblig. & action. Bald conſs. 385. num. 7. Cephalus conſs. 362. num. 27. Theſsaur. lib. 1. quæſstion. forenſs. quæſst. 38. Menoch. de arbitrar. caſsu 445. num. 1. & conſs. 1159. num. 4. Farinac. quæſst. 24. num. 53. Seraphin. deciſs. 527. num. 1. Heringius de fideiuſsi. cap. 24. num. 189. & pluchrè Cuiac. lib. 2. quæſst. Papin. in dict. l. Imperator. Vbi inquit

^† nominatorẽ eſsſse, quaſsi fideiuſsſsorem. Et eſsſse equoſsdam, qui ex legibus 12. tabularum Subvades nominantur. Eos ſscilicet, qui vadum, vel fideiuſsſsorum vicem ſsuſstinent, puta nominatores, laudatores, creatores, affirmatores, qui non fideiuſsſsores ſsunt, ſsed tenentur æquè ac fideiuſsſsores.

Qvibvs ita præiactis inter varias quæſstiones, quæ circa hunc articulum tractari poſsſsunt, illa primo loco ſse offert, utrum

^† pœna privationis ipſso iure, & abſsque neceſssitate alicuius præviæ citationis, vel monitionis incurratur, ubi quis ſsine licentia à ſsua ſse Cõmenda reprehenſsibiliter abſsentaverit, vel licentiâ impetratâ, non redierit, poſstquàm terminus in ea deſsignatus effluxerit? Et planè iure communi inſspecto, verius exiſstimo, monitionem neceſsſsariam eſsſse, & quidem repetitam, & in propria perſsona factam, ſsi commodè haberi poſssit, ſsi autem ignoretur, ubi ſsit, per edicta, vel proclamata, cùm plures caſsus contingere poſssint, qui à reſsidendi obligatione Commendatarios excuſsent, quos infrà trademus, ut probat

^† celebris text. in cap. ex parte, cap. qualiter, cap. inter quatuor, & cap. fin. de cler. non reſsiden. & ibidem gloſsſs. Panormit. & alij, qui aiunt, quòd mora

^† etiam decennalis non ſsufficia ad privandum aliquem beneficio ſsuo, ſsed oportet, quòd primò moneatur, ut redeat, quamvis poſssit aliter puniri de culpa in non reſsidendo commiſsſsa: & idem colligitur ex cap. ſsi quis preſsbyter, cap. ſsi quis in clero 7. quæſst. 1. Concil. Trident. ſseſsſs. 23. de reformat. cap. 1. & tradunt. Selva, Capra, Mandoſs. Hojeda, Rebuff. & alij, quos refert, & ſsequitur Nicol. Garcia de benefic. 3. parte, cap. 2. num. 126. Vbi cum eiſsdem docet,

^† non ſsufficere monitionem factam tempore datæ licentæ, & idem obſservandum eſsſse in beneficijs parochialibus curatis, quamvis contrarium alij tenuerint per text. in cap. extirpandæ, §. qui verò, de præbendis, ubi apponitur pœna privationis ipſso iure, cui varijs modis reſspondet, & ultra relatos ab eo, eandem ſsententiam tenet Alexand. conſsil. 1. volum. 7. Corſsetus, verbo Beneficum, & Cardinal. Zabarel. omninò videndus, conſs. 132. Vbi id fortiùs procedere dicit

^† in eo, qui petitâ licentiâ diſsceſssit, licèt elapſso termino non redierit, quia lex, inquit, præcipuè punit temerarium initium, quod in eo caſsu conſsiderari non poteſst, ut docent Innocent. Hoſstienſs. & alij, in dict. cap. ex tuæ, de cler. non reſsident. Abbas Siculus, Felinus, Panormit, & alij, in cap. quoniam, |

fol. 530

§. porrò, per text. ibi, ut lite non conteſstata, ubi tamen Ioann. Andreas dicit, ſsufficere monitionem factam tempore datæ licentiæ. Et tam de beneficijs, quàm de

^† feudis loquentes, eandem ſsententiam quoad monitionis, vel citationis neceſssitatem, ſsequuntur Iaſson in l. ſsi is apud quem, col. 2. C. de edendo, Guido Papæ quæſst. 249. Matth. de Afflict. & eius Additionator Vrſsilis, omninò videndus, deciſs. 289. per totam, maximè num. 18. Iul. Clarus in §. feudum, quæſst. 29. Felin. in cap. examinata, num. 7. de iudicijs, Decius in l. vinum, num. 9. D. ſsi cert. petatur, Rolandus conſs. 40. exn. 28. Roſsenthal. de feud. cap. 10. quæſst. 41. per totam, & plura ad varios iuris effectus de eadem monitionis materia tradentes Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb. Revertatur, ex num. 368. Grammat. deciſs. 104. à num. 22. Menoch. cõſs. 959. num. 5. volum. 10. & de arbitrarij caſsu498. ex. numer. 33. & caſsu 531. num. 10. Hippolyt. ſsing. 341. Capicius deciſs. pen. Ant. Gomez lib. 3. var. cap. 9. num. 9. Did. Perez in l. 6. tit. 16. lib. 3. ordin. col. 5. Azeved. in l. 2. tit. 1. lib. 2. Recop. ex num. 7. Tiber. Decian. reſsp. 12. num. 13. lib. 2. Gratian. regula 316. Cofta de rata, q. 77. à num. 10. ubi plures citat, Mareſscotus lib. 2. var. cap. 35. num. 91. & 96. latè Farinacius in prax. crim. q. 34. à num. 128. & latiſssamè D. Valenç. conſs. 4. ex num. 32.

Quibus adridet

^† in noſstris Commẽdarum terminis ſschedul. quædam dat. Matrit. 15. Ianuarij, ann. 1592. d. 2. tom. pag. 253. quæ iubet abſsentes Commendatarios requiri, & per quatuor menſses expectari debere, ut ad ſserviendas, & reſsidendas ſsuas Commendas accedant, & ſsi ne tunc quideem comparuerint, illis cũcum effectu privari. Quæ ſschedula corrigtere videtur alias anteriores, quæ

^† in caſsum abſsentiæ privationem, ipſso iure incurrendam irrogabant, & præſsertim proviſsionem an. 1535. cuius meminimus ſsuprà num. 2. ubi coniungitur caſsus abſsentiæ ſsine licentia, vel licentiâ finitâ, & dicitur: I que ſsi ſsaliere ſsin la dicha licencia, ò no bolviere dentro del termino della, que por el miſsmo caſso le ſsean quitados, i ſse le quiten los dichos Indios, que aßi tuviere encomendados. Et illa altera epiſstola Regia ſscripta ad Cancellariam Limanam 17. Iulij, ann. 1555. Que ſse metan en la caxa de tres llaves los tributos de los Indios del Encomendero que eſstuviere auſsente, paſsſsada la dicha licencia, i que de alli adelante losw oficiales Reales entiendan en la cobrança de los tales repartimientos.

Nam licèt

^† valeat ſstatutum diſsponens, ut incurratur pœna privationis ipſso iure, & abſsque alia monitione propter abſsentiam, ut docet Cardinalis in dict. cap. ex tuæ, Botte de ſsynodo, 3. parte, artic. 3. num. 70. & 71. Rebuff. in tit. de diſspenſsat. de non reſsid. num. 13. & alij, quos refert, & ſsequitur Nicol. Garcia ubi ſsuprà num. 129. reictâ contrariâ ſsententiâ Ioann. Andr. Imol. & aliorum in dict. cap. ex tuæ, de qua per Afflict. dict. deciſs. 289. num. 8. Cùm tamen iam

^† præcitæ ſschedule per non uſsum qudammodo oblitteratæ fuiſsſsent, poſsteriori ſstare debemus, argumento text. in d. cap. extirpandæ, §. qui verò, iuncto dicto decreto Concil. Triden. ſseſsſs. 23. de reform. cap. 1. & his, quæ obſservat Garcia ubi ſsuprà num. 131. & 139. & Flamin. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 1. cap. 10. num. 61. qui ait,

^† ſstylum ſservare, ut ſsi habentes curam animarum diſscedant abſsque licentia Epiſscopi, poſst monitiones poſssint privari, quod etiam ſsentit Zabarela dict. conſs. 132. volum. 1. reſsolvens,

^† ſsolam abſsentiam non inducere veram vacationem beneficij, etiam ſstante ſstatuto, quòd abſsens eo in caſsu, ipſso facto pœnam privationis incurrat.

Præterquàm quòd dictæ ſschedulę eiuſsmodi monitionem non excludent, quin

^† potiùs eo ipſso, quòd dicunt Commendatarium privandum eſsſse, ſsupponunt, ſsuper hac privatione proceſsſsum formandum eſsſse, ſservato iuris ordine, ut ait Tiraquel. in l. ſsi unquam, verbo Revertatur, num. 177. Garcia d. num. 139. & 152. referens ad hoc quandam declarationẽ Cõgregationis Cardin. & deciſsionem Rotæ coram Orano. Iuris autem ordo eſst,

^† ut in formando quolibet proceſsſsu, etiam ſsuper crimine notorio, requiratur citatio, & probatio ſsaltim ſsuper tali notorietate,

^† cùm multa dicantur notoria, quæ non ſsunt, cap. conſsuluit, de appellat. & quia fortè notorious ille criminoſsus habebit legitimas aliquas defenſsiones, quę admitti debeant, ut ſscriptum reliquit Hoſstienſs. poſst gloſsſs. ibi in cap. cùm ſsit Romana, §. præterea, de appellat. & plurimi alij, quos refert Covarruv. in cap. Alma mater, de ſsentent. excomm. 1. part. §. 9. num. 6. Sylveſst. in ſsumm. verbo Notorium, iri fine, Socin. Senior, ornninò videndus, inrer conſsil. Curtij Senior. conſsil. 20. num. 11. Menoch. de arbitrarijs, caſsu 542. num. 21. & ſsequentibus, Farinac. in praxi crimi. quæſst. 21. numer. 115. & 116. & noviſssimè Martinus Magerus in tractat. de advocatia armata, cap. 16. numer. 886. pag. 740.

Et quomodocunque hæc ſse habeant, ſsaltim nõ excuſsabitur citatio, ad formãdumformandum proceſsſsum, & ferendam ſentẽtiãſententiam ſsuper declaratione incurſsæ privationis.

^†Hæc enim ex magis Cõmuni, & vera Doctorum opinione ſsemper requiritur, quantumvis lex, vel ſstatutum ipſso iure, vel ipſso facto pœnam incurri caveant, ut |

fol. 531

notant omnes in cap. cùm ſsecundùm leges, de hæret. lib. 6. Dominic. in cap. 1. §. fin. de homicid. eod. lib. & plurimi alij, quos refert Bernard. Diaz, & eius Addition. Salced. reg. 543. incip. Ipſso facto, Iul. Clarus, & eius Addit. in praxi, q. 80. num. 10. Gratian. reg. 360. Matienz. in l. 5. tit. 11. gloſsſs. unica, lib. 5. Recopil. Anton. Gomez 3. variar. cap. 14. n. 3. siman. in Cathol. inſstit. tit. 9. à num. 27. Sahagun in cap. item cùm quis, in ſsolut. ad 1. de reſstit. ſspoliat. Tiraq. d. verb. Revertatur, ex num. 398. Covar. in 4. 2. part. cap. 6. §. 8. num. 10. Menoch. alios adducens, de recuper. poſsſs. remed. 1. num. 332. & latiſssimè Farinac. ubi ſsup. quæſst. 10. num. 70. & quæſst. 19. num. 48. & Ego pleniùs in meo tractat. de ſsyndicat. defunct. num. 160. & ſseqq. Magerus ubi ſsuprà num. 885. & noviſssimè, ac ſsatis exactè D. Anton. Cabrerus in tract. de pœna tripli, cap. 3. ex num. 14. ad 18. ubi plures alios adducit, & in ſspecie de pœna privationis feudi ob non præſstitum ſservitium agens, ant. Borrinius in tract. de ſservitijs vaſsſsallorum, 5. part. cap. 7. fol. 169. & Roſsenthal. omninò videndus, in tract. de feudis, cap. 10. quæſst. 41. per totam, & Nos infrà cap. 27. ex numer. 84. & libro 4. cap. 7. & Martin. Magerus in tract. de advocat. armata, cap. 16. num. 887. D. Franc. Torreblanca de iure ſspirit. lib. 13. cap. 9. num. 12. & ſseqq. D. Ioann. Bapt. Larrea in diſscept. Granatenſs. pag. 336.

Quod tamen

^† aliqui limitare ſsolent, quandò iudex alicui terminum præſsigit, ut compareat, & de iure ſsuo doceat, & quòd poſsteà non audiatur. Nam eo tranſsacto privatus manet abſsq; alia declaratione, ut docet gloſsſs. per tex. ibi in l. ſsed etſsi per Prætorem, §. ſsed & ſsi, verb. Decreto, D. exquib. cauſs. maior. Angel. in l. diffamari, C. de ingen. manumiſsſs. gloſsſs. verbo Repellendus, ubi etiam Innocent. per tex. ibi, in cap. cũcum in tua, qui matrim. accuſs. poſs. & notant DD. cõmunitercommuniter in l. ſsi eo tẽporetempore, C. de remiſsſs. pignor. Socinus in tract. de ciat. art. 5. n. 1. & ſseqq. & art. 22. princip. n. 22. & art. 23. n. 3. & Cæſs. CõtardusContardus in d. l. diffamari, ex n. 19. ad 43 Svpradictam porrò licentiam

^† nõnon ſsolùm petere, ſsed obtinere Commẽdatarius debet, ex doctrina text. in cap. ſsi religio ſsus, de elect. lib. 6. ubi eleganter loquitur, Io. Monach. cap. cùm ad hoc, cap. relatum, cap. inter quatuor, ubi gloſsſs. de cler. non reſsident. quam adeò veram eſsſse reputat Ioan. Andreas in cap. ſsi Abbatem, de elect. & in reg. cùm ſstat. de reg. iur. in 6. ut non ſsufficiat ſsilentium, vel tacitus cõſsenſsus illius, qui licentiam præſstare debet, ſsed expreſsſsus neceſsſsarius ſsit.

Et, quod magis eſst, in ſscrilptis haberi debet, ſsi credimus Bald. in l. fin. C. de erogat. milit. annonæ, Cardin. in Clement. fin. de elect. quæſst. 12. & Caſsſsan. qui plures alios allegat, in cõſsuet. Burgund. Rub. 4. §. 7. num. 38. fol. 163. Simon de Prætis conſs. 68. ex Nicol. Garcia, omninò videndo, d. cap. 2. num. 25. & ſseqq. azorio 2. par. lib. 7. cap. 5. quæſst. 4. & 5. & lib. 4. q. fin. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 27. Baſsilio Pontio in eod. tract. pag. 716. quem omninò vide, & Cenedo in collectan. 3. ad Sext. num. 3. Vincent. de Franchis deciſs. Neap. 455. Et is, qui tali licentiâ ſse excuſsare, & ſsuam abſsentiam defendere nititur,

^† cùm ſse in hac qualitate fundet, eam probare, vel oſstendere debet, iuxta doctrinam text. & DD. in cap. in præſsentia, de probat. l. Prætor ait, l. 2. §. docere, D. vi bonor. rapt. cap. 1. de homicid. lib. 7. Bart. in l. 1. §. ait Prætor, D. ne quid in loco pub. Iaſson conſs. 164. num. 3. volum. 2. roderic. Suarez, qui plura allegat, in l. 8. tit. de las herencias, lib. 3. fori, num. 34. Anton. Gomez in l. 45. Tauri, num. 116. Catelian. Cotta in memor. iur. verbo Qualitas, in principio, & latiſssimè Maſscard. de probat. concluſs. 776. num. 3. & concluſs. 1254. num. 3. & Fulvius Pacian. eod. tract. lib. 1. cap. 54. num. 9. & lib. 2. cap. 38. num. 7.

Quod tamen non ita amarè accipiendum eſst,

^† ut ſsi ſsubita, & urgens neceſssitas ſse offerat, non poſssit is, qui reſsidere debet, ſse abſsentare ſsine licentia ſsuil ſsuperioris, ut benè obſservat Hoſstienſs. in dict. cap. inter quatuor, Afflict. dict. deciſs. 289. num. 10. & Garcia d. cap. 2. num. 97. & ſsequentib. & proſsequitur Azevedus, omninò videndus, conſs. 27. num. 20. & 21. quia impedimenta, quæ excuſsant à non reſsidẽdo, excuſsare etiam poterunt à non petenda licentia, maximè ſsi eſsſset periculum in mora, & in longinquis Gubernator, qui eam concedere poſsſset, ut in his Indiarum provincijs ſsæpè contingit.

^† quibus impedimentis agit text. in d. cap. inter quatuor, de cler. non reſsid. ibi: Dummodò non ſsint iuſsto impedimento detenti, cap. fin. eod. tit. ibi: Niſsi excuſsationem rationabilem oſstenderint, cap. 1. eod. tit. in 6. cap. præſsentium, & cap. paſstoralis 7. quæſst. 1. cap. bonæ memoriæ, de elect. & ibi Hoſstienſs. l. cùm ſservum, §. ex iuſsta, & lex ſsi legatario, §. fin. D. de fidei. libert. l. 2. §. ſsi quis iudicio, l. 3. & 4. & ferè per totum, D. ſsi quis cautionibus, ubi latè DD. præcipuè Iaſson, & Ioann. Horoſsc. Hoſstienſs. in ſsumm. de cler. non reſsiden. §. quæ ſsit pœna, Rebuſsſs. in praxi, tit. de diſspenſs. ad non reſsid. pag. 498. & alij ex ſsuprà relatis, præcipuè Afflict. dict. deciſs. 289. num. 18. & ſseqneutibus, Covarr. lib. 3. variar. cap. 13. Tiber. Decianus reſsponſs. 69. volum. 2. Medices in tractat. de fortuit. caſsibus, Mingon. |

fol. 532

ad conſsuet. Andegav. part. 4. num. 8. Miſsynger. cent. 3. obſser. 92. & cent. 4. obſser. 57. & 58. Gail. lib. 1. obſserv. 143. num. 8. latiſssimè Scaccia de appellation. quæſst. 15. ex num. 44. ad 156. & iterum à num. 305. uſsque ad finem, Azeved. per text. ibi, in l. 14. tit. 3. lib. 4. Recopil. & conſs. 25. per totum, coſsta de rat. ratæ, quæſst. 117. Surd. deciſs. 189. num. 29. & deciſs. 94. Seraphin. de iurament. cap. 35. Pacianus de probation. lib. 2. cap. 47. ubi benè tradit, an

^† & quando alleganti impe dimentum incumbat onus lprobandi, Meſssia ad leg. Toleti, in fundam. 3. part. parte 9. fund. 2. & parte 14. fundam. 2. num. 9. & 18. Ioan. Gutierr. canon. q. 6. num. 11. & lib. 3. pract. q. 34. ex num. 21. & latiſssimè D. Valençuel, ſstatim citandus.

De quo, & alijs huc ſspectantibus, & quòd inſstificatio, ſsive æſstimatio impedimenti circa rem, de qua agitur, ut plurimum, pendeat ex arbitrio iudicis, Menoch. caſsu 118. per totum. Et an

^† impeditus proteſstari debeat de impedimento? eſst videndus Aretin. conſs. 161. aliàs 163. incip. Verum eſst, & quæ notantur per DD. in l. ſsi reus paratus 73. D. de procurat. Ioſseph. Ludov. deciſs. Peruſsina 105. qui loquitur in pulchro, & quotidiano caſsu, Carroc. in tract. de oblig. quaſst. 5. de perſsona, num. 10. part. 1. Cevallos pract. commun. 3. tom. quæſst. 861. & 866. & Maldonado in ſsylva reſsponſs. lib. 1. reſsponſs. 2. num. 1. & 6. cum ſseqq. qui etiã tradit alia de impedimentis in materia appellationis, reſsponſs. 15. quæſst. 5. à num. 20. & meliùs, & luculentiùs Roſsenthal. de feudis, cap. 6. concluſs. 46. num. 4. & 7. ubi tandem benè concludit proteſstationem impedimenti neceſsſsariam non eſsſse, licèt utile ſsit eam facere ad faciliorem eius probationem, & qualiter excuſset à mora, & pœna, & quæſst. 52. & ſseqq. ubi agit de diverſsis impedimentis, & noviſssimè poſst hæc ſscripta D. Valẽçuela conſs. 184. num. 35. & conſs. 109. num. 12. & conſs. 4. ex num. 70. & 78. quem omninò vide.

Et eſst adeò verum ratione iuſsti, & legitimi impedimenti excuſsari beneficiarios, & noſstros Commendatarios ab hoc onere reſsidendi, quòd

^† etſsi à principio non fuerit abſsens ex cauſsa legitima, ſsed tempore requiſsitionis, & citationis, de qua ſsuprà ſsermonem habuimus, ſsit iuſstè impeditus, ita ut ad reſsidendum venire non poſssit, puta quia ſsit infirmus, vel detentus, aut ob aliam legitimam cauſsam, excuſsari debeat, & ceſsſset contumacia, & conſsequenter non poſssit contra eum ad privationem procedi, ut docent Abb. Sicul. & Ioann. de Imola in d. cap. inter quatuor, & in de. cap. quoniam, §. porrò, ut lite nõnon conteſst. Et etiam ſsi ſse nimis arctaſsſset, & tunc ſsuperveniſsſset impledimentum, dummodõ ad veniendum ſsufficiens tempus habuerit, ut docet Aſsflict. d. deciſs. 289. num. 17.

Ex quibus plaulatim in illam alteram quæſstionem prolapſsi ſsumus, quæ aliquoties in Supremo Indiarum Senatu agitata fuit, & præſsertim

^† in cauſsa nobilis illius Equitis Ferdinandi Picarri, qui neptem ex frarre D. Franciſscam Picarro in uxorem duxit, filiam, inquam, fratris ſsui Marchionis D. Franciſsci Piçarro, Peruani Regni Conquiſsitoris, & D. Agnetis Huayllas Nuſstæ, quæ fuit filia Guaynacapæ eiuſsdem Regni ante Hiſspanorum adventum Moderatoris, & poſsteà nulpſsit Martino de Amputero nobili, & antiquo civitatis Regum Commendatario, ut refert Garcilaſsſsus Inca lib. 9. comment. cap. 28. in fine, & tam ex hac cauſsa, quàm ob propria eiuſsdem merita, aliquibus pinguibus Commendis Indorum ambo donati fuerant. Et cum occaſsione ſseditionum, quæ in eo Regno contigerant, & mortis D. Didaci de Almagro, quæ eidem Ferdinando imputabatur, in HiſpaniãHiſpaniam vocatus fuiſsſset (quo etiam Regio iuſsſsu D. Franciſsca deducta erat) ibidem q́ue pluribus annis in carceribus detentus, & varijs litibus ſsub diverſsis Tribunalibus impeditus, ad quorum expeditionem curandam, uxor eum plurimum iuvit, ex parte Regij fiſsci prætendebatur, amborũamborum Cõmendas, ratione adeò longæ abſsentiæ, vacaſsſse, præſsertim cùm iudiciali ſsententiâ, reditus in eandem provinciam eis fuerit interdictus. Ipſsi verò hoc per eos non ſstare allegabant, & legitimum carceris, & tot litium impedimentum, ex iuribus, & Auctoribus ſsuprà relatis. Vnde in dubium vocatum fuit,

^† an in carceribus ſsuâ detẽtus, vel à provincia, in qua reſsidere debebat, relegatus, ob hoc ipſsum beneficia, vel Commendas amittat, quæ talẽ reſsidentiam requirunt, quamvis in ſsententia relegationis nihil ſsuper hoc cautum, pronuntiatumvè fuerit.

Et pro Fiſsco facere, & allegari poſsſse videtur vulgaris regula text. in cap. damnum, de reg. iur. in 6. ubi dicitur, quòd

^† damnũdamnum, quod quis ex ſsua culpa ſsentit, ſsibi, non alij, imputare debet, quam ibidem ultra Dynum, & Ioann. Andr. pluribus ornat Petrus Pechius, Laurentius Sylvanus de feudi recognit. quæſst. 77. num. 5. & Roſsenthalius de feud. cap. 6. concluſs. 52. num. 2. Necnon etiam,

^† quòd impedimentum (aliàs legitimum) excuſsare non ſsolet, quandò quis ſspontè, vel culpâ fuâ ſse in illud coniecit, l. ſsi fideiuſsſsor, §. ſsi neceſsſsaria, D. qui ſsatiſsd. cog. ibi: Neque enim meretur, qui ipſse ſsibi neceſssitatem ſsatiſsdationis impoſsuit, l. 2. §. ſsi quis tamen, D. ſsi quis cautionem, ibi: Si quid ſsit, quod ei imputetur, indignus est, cui hæc exceptio patrocinetur. Et magis |

fol. 533

in terminis in §. ſsimiliq́ue modo, ibi: Nam ſsi ipſse hoc affectavit, vel cauſsam præſstitit, non ei proderit exceptio, l. qui proprio, §. item, D. de procurat, ubi

^† procurator pœnam, quam ex ſsuo delicto paſsſsus eſst, non repetit, cum alijs, quæ in ſsimili latè adducit Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 10. num. 25. & noviſssimè Alvarez de Velaſsco de privileg. pauper. 1. part. q. 54. num. 1. & ſseqq.

Et rurſsus, quòd

^† qui deliquit, ſse ipſsum videtur pœnis, & damnis ſsubijcere, quæ delicti ratione pertulerit, & eventura eſsſse proſspicere debuit, l. Imperatores 34. D. de iure fiſsci, l. ult. C. ad leg. Iul. Maieſst. l. ſsed & ſsi 26. §. ſsi feriæ, D. ex quibus cauſs. maior. ibi: Quia proſspicere eas potuerit, & debuerit actor, ne in eas incidat, l. ſsi putator 31. D. ad legem Aquil. l. ſsi quis domum, §. 1. ibi: Quia hoc evenire poſsſse proſspicere debuit, D. locati, cum alijs, quæ adducit Oſsualdus ad Donellum lib. 15. cap. 23. litt. B. Radulph. Forner. lib. 6. rer. quot. cap. 21. D. Franc. Amaia eruditè hunc articulum explicans, lib. 1. obſservat. cap. 11. num. 14. & Cabrerus in tract. de pœna tripli, prælud. 1. n. 23. & ſseqq.

Et ſsi hoc non admitteremus,

^† commodum quodãmodò ex ſsua malitia reportaret, & eſsſset melioris conditionis, quàm non delinquens, contra vulgarem regulam text. in l. itaq́ue fullo, §. 1. D. de furtis, cùm tamen contrariũcontrarium ratio ſsuadeat, & ut

^† delinquentes, etiam egeſstate laborent, ut exẽploexemplo ſsint alijs de deterrẽdadeterrenda maleficia, l. bona fides 31. D. depoſsiti, cap. ex parte, de conſsuetud. cum alijs, quæ adducit Sfortia Oddus in tract. de reſstit. in integr. q. 7. art. 5. part. 1. num. 42. ubi in ſspecie reſsolvit, carceratum ex proprio delicto non eſsſse reſstituendum, & conducunt tradita à Menoch. de arbitrar. caſsu 182. num. 38.

^† ubi reſsolvit, alienationem rei fideicommiſsſso ſsubiectæ, quæ ob paupertatem fideicommiſsſsarijs ſsolet permitti, non concedi ei, qui ſsuâ culpâ in illamincidit, & alia plurima iura, quæ in ſsimili expendit Velaſscus de privileg. pauper. 1. par. q. 54. ex num. 1.

Ac denique, quia ſsententia, quæ reditum ad Indiarum provincias intercludit, virtualiter Commendæ privationem inducit, quæ ex earum natura, non niſsi à præſsentibus haberi, & percipi poſsſsunt. Nam

^† deſstructo antecedenti, deſstruitur cõſequensconſequens, quod ſsine illo cõſsiſstere nequit, l. 1. §. huius rei, D. de offic. euis, l. veteris, D. de itinere, Everard. loco 96. & Craveta conſs. 231. num. 2.

Sed nihilominus in prædicta facti ſspecie contrarium (ut audio) pronuntiatum fuit, & meo iudicio rectiſssime. Nam certi iuris

^† eſst, impedimentum carceris, vel relegationis non affectatum, legitimũlegitimum eſsſse, dict. l. 2. §. ſsimiliq́ue modo, ibi: A Magistratu retentus est, & retentus ſsine dolo malo ipſsius, l. ſsed etſsi, in princip. D. eod. ibi: Aut fortè in exilium ſsalva civitate abijt, l. 2. C. ex quibus cauſs. maior. ibi: Quòd ſsub cuſstodia militari iuſsſsu Præſsidis detinebaris, d. l. ſsed etſsi, §. 1. D. eod. ibi: Adverſsus relegatum reſstitutionem faciendam ex generali clauſsula, l. 1. §. 1. l. 9. l. 15. & l. 23. D. eod. l. Papinianus exuli, D. de minor. cum multis alijs, quæ ultra DD. in eiſsdem iuribus, & alios Auctores ſsupr. num. 63. relatos, tradunt gloſsſs. fin. in §. rurſsus, Inſst. de action. ibi: Item in vinculis poſsitus, Bernard. Diaz reg. 226. Novell., reg. 15. Claud. Pratus gnoſs. gener. iur. lib. 6. tit. 3. cap. 2. pag. 354. Azeved. conſs. 25. num. 23. qui loquitur de impedimẽto carceris, Petr. Surd. deciſs. 189. num. 28. & deciſs. 263. num. 16. Vbi etiam agit de impedimento ex cauſsa gravis litis, de quo etiam Ego ſsup. hoc libro, cap. 16. num. 69. Nicol. Garcia dict. 3. part. de benef. cap. 2. num. 47. cum multis ſseqq. Sayrus deciſs. 17. de cler. nõnon reſsid. Farinac. deciſs. 168. & Riccius in collectan. deciſs. part. 4. collect. 1233. Et conducit celebris gloſsſsa in cap. ſstatutum, verbo Non evidens, de reſscript. in 6. ibi: Vel fortè relegatus, per quam tenent Archid. Franc. Domin. & alij DD. ibidem

^† relegationem præſstare iuſstam occaſsionem, ut cauſsa committi pofsit extra diœceſsim, etiam quando actor, & reus ſsunt eiuſsdem diœceſsis, quam gloſsſsam ad hoc etiam allegat Felinus plura in eius confirmationem adducens, quia nimirum

^† talis hoc modo incarceratus, vel relegatus, in patria ſsua reſsidere, & ibi ubi anteà domicilium habere videtur, ut notanter docuit Ioann. de Platea in l. civis, C. de incol. lib. 10. quẽquem refert, & ſsequitur noſster Greg. Lop. in l. 3. verb. Salir de aquel lugar, tit. 18. par. 4.

Nequi his adverſsatur, quòd huiuſsmodi im

*pedimentum ex culpa, ſsive delicto carcerari, aut relegari proveniat. Nam ſsi hæc culpa (ut diximus) affectata non fuerit, & ad talem caſsum ſspecialiter ordinata, nullo modo in alijs impedimenti iuſstificationi, & excuſsationi præiudicat, ut apertè oſstendunt Iuriſsconſsulti in d. l. 2. §. ſsimili modo, & in d. l. ſsed etſsi, cum alijs ſsup. relatis, per quæ iura ita expreſssè tenent Bart. Alber. Bald. Angel. Paul. Alexand. Iaſs. & reliqui Scribẽtes ibidem, & plurimi alij, quos in eadem ſspecie impedimenti carcerationis refert, & ſsequitur Perrus Surdus conſs. 566. n. 13. ubi falſsam eſsſse ait

^† opinionẽopinionem Sfortiæ cõtrariũ ſsentiẽtis, & latè, & doctè Velaſsc. d. tract. de privileg. pauper. 1. part. q. 54. n. 29. plures alios caſsus per totam queſstionem adducens, in quibus culpa non nocet, quando non ordinatur ad caſsum.

fol. 534

Quibus valdè adſstipulatur, quod ſsignanter, & multum in noſstris terminis docet Anton. de Butrio in cap. ſsignificante, notab. 4. de pignor. inquiens, quòd

^† emphyteuta detentus in carceribus, etiam ab proprium delictum, dicitur legitimè impeditus ad hoc, ut non poſssit privari emphyteuſsi ob ceſsſsationem ſsolutionis per triennium. Quod etiam priùs inſsinuavit Abb. Panorm. ibid. notab. 3. & recoluit Iaſs. in l. 2. n. 62. de iure emph. & ſsequuntur Decius, Cagnol. Rub. Tiraquel. Redoanus, & Picus, quos refert Corbulus de iure emph. tit. de caducit. ob non ſsolut. canon. limit. 10. & idem probat Socin. Iun. conſs. 70. n. 7. vol. 1. Pinel. in Auth. niſsi tricennale, num. 46. C. de bon. matern. Surdus, alios referens, d. num. 13. & Covar. in epitome de ſsponſsalibus, 2. part. cap. 3. §. 5. num. 7. Beccius conſs. 104. num. 5. & latè Velaſscus d. tract. q. 33. n. 28.

Et idem ad beneficiatum ſsuâ culpâ incarce

*ratum, ut liberetur à privatione beneficij ob non ſsolutam penſsionem, deducit Gigas de pẽſsionibus, q. 275. & q. 277. n. 15. Et ad non reſsidentem in ſsuo beneficio text. in d. cap. fin. ubi Ant. de Butrio col. fin. de cler. non reſsiden. Et plurimi alij adducti à Nicol. Garcia de benef. 3. part. cap. 2. ferè per totum, & Velaſscus dict. q. 54. ex num. 15. ubi quòd eas lucratur etiam is, qui culpâ ſsuâ in morbum inciderit.

Et facit text. in cap. quia diverſsitatem, de conceſsſs. præbend. ubi

^† excommunicatio, ſseu ſsuſspenſsio iudicatur legitimum impedimẽtum, etiam ſsi quis culpâ ſsuâ inciderit in pœnãpœnam ſsuſspenſsionis, ſseu excommunicationis. Et deciſsio text. in cap. de cætero, de ſsent. excommun. quã notat, & extollit Abb. ibid. notab. 1. ad probandum, quòd excuſsatur ab adeundo Romam, qui timet hoſstes, etiam ſsi timor culpâ eius acciderit.

Et adhuc magis in terminis facti noſstræ quæſstionis, notabilis doctrina Angeli in diſsput. incip. Bononienſsis à ſsua civitate bannitus, q. 4. dum tradit,

^† excuſsari bannitum, ſsi nõ compareat, nec mittat procuratorem, quando timet vim inferri, nedum ſsibi, ſsed etiam cauſsæ, ut ſsi eſst repulſsus propter partialitates, etiã ſsi repulſsus fuerit ob propriam culpam, ſseu delictum, dummodò ad id culpa non fuerit principaliter ordinata, cuius dictum refert, & ſsequitur Felin. in cap. quæ in Eccleſsiarum, num. 58. de conſstit.

Quibus adrident alia, quæ de

^† privilegijs carceratorum, & pietate, quæ in eos, & eorum cauſsis exercenda eſst, quantumvis ibi propter delicta ſsua cuſstodiantur, tradit eleganter Bartol. in tract. de carcer. in fin. Hippol. de Marſsil. in pract. crim. §. nunc videndum, num. 11. Alexand. in l. quamvis, num. 10. D. ſsolut. matrim. & in l. Marcellus, §. res quæ, num. 2. D. ad Trebell. Felinus in dict. cap. cùm inter, num. 20. de excep. Rebuffus de ſsentenrijs proviſsionalibus, gloſsſs. ultim. col. 3. verſs. 12. de arbitrarijs, caſsu 66. num. 17. & alijs relati à Cerdano in tract. de viſsitat. carcer. in principio, Bobad. in Polit. lib. 3. cap. 15. per totum, & præcipuè num. 108. & Velaſscus ubi ſsuprà num. 7. & 10. Et eſst adeò verum, quòd impedimentum carceris, vel relegationis in caſsu noſstræ quæſstionis CommendatariũCommendatarium ab onere reſsidendi excuſsare poſssit, & debeat,

^† ut idem admittendum ſsit in uxore commendataria, ſsi ſsortè maritum ſsequuta, ſsuam Commendam deſserat, & etiam abſsque licentia ſse abſsentaverit. Nam cùm ſsit mariti divinæ, & humanæ domus ſsocia, l. adverſsus, C. de crim. expilatæ hæred. l. 5. tit. 2. part. 3. ubi gloſsſs. verbo Compañia, Angel. cõſs. 109. num. 3. Signorolus conſs. 176. num. 11. & plures alij apud Tiraquel. in l. connub. & Tuſschum concluſs. 386. littera V. tenetur illum tam in adverſsis, quàm in proſsperis ſsequi l. poſsſseſssionum, C. com. utriuſsque iudicij, l. plerumque, D. de ædil. edict. l. uxorẽ, §. codicillis 2. de legat. 3. l. 7. tit. 2. part. 4. iunctis alijs, quæ Ego congeſssi in tract. de crim. parric. lib. 2. cap. 13. pag. 172. Ac proptereà,

^† viri impedimentum, ęquè illam, ac illum excuſsat, ut docet text. celebris in l. ſsacris, l. 2. C. de prox. ſsacror. ſscrin. lib. 12. per quam tenet Piatea ibidem, quòd

^† ſscholaris, qui ſspe vacationum revertitur domum, gaudet privilegio, ac ſsi reſsideret, & non ſolũſolum ipſse, ſsed & eius uxor, & liberi. Et idem inſsinuat text. in l. cùm ſscimus, C. de agricol. & cenſs. lib. 11. Vbi

^† reſsidentia patris prodeſst filio, & reſsidentia mariti prodeſst uxori, ac per conſsequens illo impedito, vel excuſsato, hæc quoque excuſsanda videtur.

Et huc reſspiciens Cumanus conſs. 1. num. 4. inquit, quòd

^† uxor dicitur evulſsa decoſsta mariti, & eſst illi ſsubdita, & acceſsſsoria, in tantum, quòd ipſsa tenetur ſsequi domicilium mariti, non ècontra, & ſsi maritus mutat domicilium, ipſsa tenetur mutare. Et magis in noſstris terminis gloſs. in cap. unaquęque 13. q. 2. dum docet,

^† quòd tenetur maritũmaritum etiam in carcerem ſsequi, quam refert, & ſsequitur Apoſstilla ad Franc. Marcum deciſs. 740. & 738. num. 2. lib. 2. ubi plura in eãdemeandem rem adducens, reſsolvit, quòd uxor tenetur ſsequi maritum in vita, & in morte, & eſst ratio, ne detur materia fornicationis, ut per Abb. in cap. 1. qui matrim. accuſs. & Bartol. in l. Mævia, §. uxore, D. de ann. legat. & tradit alia Cravet. cõſs. 309. n. 2. & ſseq. ubi docet,

^† quòd etiam ſsi maritus eſsſset bannitus, debet uxor cum illo morari, neq;neque privat bannũ alimentis dotalibus. Quibus conſsonant alia, quæ congerit noſster Valerius Hiſspan. in |

fol. 535

hiſst. ſschol. lib. 4. tit. 7. cap. 4. 5. & 6. Ioan. Bocat. de muller. illuſstr. Palac. Rub. in repet. Rubr. §. 50. num. 32. Thomas Sanchez de matrimon. lib. 1. diſsput. 41. ex num. 1. ad num. 12. Bobadilla in Politica, dict. lib. 3. cap. 15. num. 130. & 131. & noviſssimè D. Sebaſst. Cavallero de Meina in præclara repetitione ad l. Aquilius, de donat. quam typis excuſssit, & mihi pro ſsua comitate dicavit, fol. 37. num. 17. Vbi aliquarum

^† fœminarum exempla recenſsent, quæ non ſsolùm maritos incarceratos ſsequutæ ſsunt, verùm eos, varijs fallacijs utentes, à carceribus liberarunt.

Neque his quicquam obſstant iura, quæ ſsuprà in contrarium expendimus, ad probãdumprobandum, neminẽ debere ex delictis commodum reportare. Nam planè eis ſsatisfacit Valaſscus, omninò videndus, dict. quæſst. 54. ex num. 30. plurimis confirmans, ex

^† culpa, quæ non ordinatur ad caſsum, non debere quem, nec ſsolere damnum pati, vel privilegio aliàs ſsibi competenti privari.

Et prætereà reſsponderi poteſst, illud eſsſse verum,

^† quando commodum venit principaliter ex culpa, ſsecus autem quando venit in cõſequentiamconſequentiam, ut probat text. in l. ſsive hæreditaria, D. de negot. geſst. l. 3. §. ſsi emancipatus, D. de bonor. poſsſseſs. contra tab. & inſsinuat Abb. in cap. 1. col. 4. de exception. Felin. in cap. cũ inter, num. 20. eod. tit. & in cap. quæ in Ecoleſsiarum, num. 58. de conſstit.

Quemadmodum ex adverſso, aliquãdoaliquando etiam contingere ſsolet,

^† ut inducta in favorem alicuius ex vi, aut occurrentia cuiuſsdam conſsequentiæ, vel circunſstantiæ, ſsæpè in eius damnũdamnum retorqueãturretorqueantur, ut patet exd iuribus, quę adducit gloſsſs. & DD. in l. nulla, D. de legibus, & expreſssè docuit Bartol. in l. quod favore, num. 7. C. eod. & Socin. in l. cùm filio, num. 1. D. de legat. 1. ut omittam in propoſsita ſspecie non liquere,

^† quòd Commendatarius ex non reſsidendo ratione carceris, aut exilij commodum ſsentiat, cùm fortè ei utilius eſsſset reſsidere, & per ſse res ſsuas adminiſstrare, & ſsi liberum eſsſset, magis optaret hoc onus reſsidendiſsibi ratione Commendæ iniunctum ſsubire, quàm relegationis incõmodis, aut carceris tædio, & ſsqualore torqueri, argum. tex. in l. omnes, C. de pœnis, cum alijs, quæ adduxi ſsup. lib. 1. cap. 14. n. 94. & ſseq.

Et non magis difficulter reſsponderi poteſst ad illam aliam conſsiderationem, quòd ſsententiâ relegationis damnatus, conſsequenter in privationem Commẽdæ damnari videtur, qua ſsine perſsonali reſsidentia haberi non poteſst. Nam

^† hoc eſst, quod ſsupplet, vel diſspenſsar impedimentum, de quo egimus, ut apparet ex iuribus, & Auctoribus ſsuprà relatis, ſscilicet, ui eius cauſsa habeatur pro præſsenti, & reſsidenti. Et cùm certum ſsit, quòd

100

^† relegatio, etiam in perpetuum facta, non adimat bona in totum, nec in partẽpartem, niſsi id in ea exprimatur, l. 1. & 2. D. de interd. & relegat. l. deportatorum, C. de pœn. l. 4. tit. 31. part. 7. & ibi Greg. Lop. verbo Quando destierran, l. nemò, ubi Bald. C. de Epiſscop. aud. cum alijs, quæ latè adducit Roland. à Valle conſs. 38. num. 15. lib. 1. & Menoch. de arbitrar. caſsu 330. num. 5. Dicinon poteſst ſsententiam,

101

^† quæ ſstricti iuris eſst, & in his tantùm, quæ ſsonat, intelligenda, l. ſsi iudex, ubi DD. D. de his qui ſsunt ſsui, vel alien. iur. l. 1. §. ſsi plures una ſsent. cap. cùm dilectus, de offic. ordin. cap. fin. de cauſs. poſsſs. cum latè adductis à D. Præſside Valençuela conſs. 85. n. 45. & ſseqq. ad alia diverſsa, & extrinſsecùs poſsita, ac de quibus, nec actum, nec fortè cogitatum eſst, extendi debere, contra l. divi fratres, D. de liberali cauſs. l. ſsi à te, D. de excep. rei iud. & alia, quæ tradit Alexan. conſs. 49. n. 1. vol. 7. Bart. in l. Iulianus, n. 6. D. de condict. indeb. Dec. conſs. 43. num. 4. Vincent. de Franch. deciſs. 172. n. 8. & deciſsio Rotæ 317. num. 1. in 2. par. diverſs. Sacr. Palatij.

Quibus nihil detrahit ratio,

102

^† quam ex I. C. Tryphonino deduximus, in l. bona fides, D. depoſsiti, nimirùm, quòd malè meriti etiam egeſstate laborare debent. Nam id intelligendum eſst, præcedente ſsententiâ, quæ eis bona adimat, & in illis tantùm, quæ in ipſsa contentæ ſsunt, ut idem tex. paulò ſsuperiùs expreſssè demõſstrat, ibi: Is deportatus eſst, bona eius publicata ſsunt. Et benè in eiuſsdem terminis animadvertit Velaſscus d.q. 54. num. 20.

Cui ego adijcio

103

^† elegans Vlpian. reſsponſsum in l. Papinianus 21. D. de minor. ubi rectè Vlpianus reprehendit Papinianum, quòd in quæſstione, de qua ibi, ad denegandam, minori exuli reſstitutionem, eâ ratione motus fuerit, quòd propter irrogatam pœnam eâ indignus ſsit. Etenim (ut ibidem ſscripſsit Cuiacius) quæ indignitas est, ſsi eum excuſset exilij tempus in ea re, quæ à delicto omnino ſseparata est. Addo, & in ſsententia delicti condemnatoria, neutiquam comprehenſsa. Et hoc eſst, quod Vlpianus dicere voluit in illis verbis: Quid enim commune habet delictum cum venia ætatis? Ex quibus Interpretes communiter illud iuris Brocardicum deducere ſsolent,

104

^† quòd à ſseparatis non fit illatio, de quo etiam inl. finali, D. de calumniat. & inalijs iuribus, & Auctoribus relatis per Velaſscum in axiomat. iur. littera Y. numer. 18. & ultra eos Iaſson in l. admonendi, num. 30. de iur. iurand. Palacius Rub. incap. per veſstras, noab. 3. §. 3. num. 6. Aſscan. Clement. de patria poteſst. cap. 5. num. 55. Mandeſs. conſs. 2. |

fol. 536

n. 13. & Menoch. de adipiſscend. remed. 6. num. 185.

Plane

105

^† ſsi culpa ordinaretur ad favorem, vel privilegium, quod mediante impedimento ex eadem culpa proveniente prætenditur, vel ad remiſssionem ipſsius delicti, vel pœnæ eiusoccaſsione inflictæ, vel infligendæ, quæq́ue ipſsum delictum directè, & immediatè reſspiceret, tunc dubium non eſsſset, delinquentem debere privilegium ſsibi indultum amittere, ex iuribus ita intelligendis in l. ſsed ſsi ex parte 4. §. quanquam, D. quod cum eo, l. relegatorũrelegatorum 7. in fine, D. de interd. & releg. l. auxilium 38. §. in delictis, D. de minor. iunctis his, quæ poſst Fulgoſs. ibid. tradit AlexãdAlexand. in l. quamvis, num. 11. verſs. Non obſstat, D. ſsolut. matrim. Iaſs. in Auth. res quæ, num. 21. C. comm. de legat. & Velaſscus d.q. 54. num. 19.

Svpradictis conſsequens eſst, ut de illis diſspiciamus, qui

106

^† ſstudiorum causâ à ſsuis Cõ mendis abſsunt, & vel earum proviſsionem ſsibi fieri, qut ſsucceſssionem poſsſse deferri contendunt, quamvis ex eiuſsmodi cauſsa abeſsſse contingat. Quod eò libentiùs ſscribam, quia nuper in Supremo Conſsilio Indiarum, id in

107

^† quæſstionem vocavit D. Ioannes Felix de Heredia, Novi-Regni Granatenſsis in provincia de los Muſsos Domiciliarius, petens, ſsibi tanquã magis benemerito, dandam eſsſse CommẽdamCommendam, quam illius provinciæ Gubernator cuidam Capitaneo Ioanni de la Peña contulerat, non obſstante, quòd nec ipſse, nec alius eius nomine, proviſsionis tempore comparuiſsſset ad ſsua merita alleganda, & commendæ petitionem faciendam. Dicebat namq́ue hæc omnia ex privilegio ſstudiorum ſsuppleri, quorum causâ patriam deſseruit, & in Salmanticẽſsi Academia morabatur, & ex hoc capite reſstitutionem in integrum contra dictam collationem, & omiſsſsam iuris ſsui allegationem poſstulabat.

Et ſsanè negare non poſsſsumus,

108

^† hoc privilegium ſstudentibus indulgeri, ut pro pręſsentibus, & reſsidentibus habeantur, ut in beneficijs Eccleſsiaſsticis, docet text. in cap. fin. de magiſstrat. ubi DD. cap. Prælatum, de Cler. non reſsid. Concil. Trid. ſseſsſs. 5. de reform. cap. 1. Horat. Lucius de privileg. ſschol. privileg. 99. & 100. Rebuff. eod. tract. privileg. 29. & 31. & innumeri alij, quos refert Nicol. Garcia de benef. 3. part. cap. 2. n. 54. cum multis ſseqq. Vbi refert Eugenianam, & diſsputat, an id etiam procedat in parochialibus, & is, qui ex hac cauſsa ſse abſsentat, ſsui Prælati licentiãlicentiam petere debeat.

Et de iure civili, eandem cauſsam receptam

109

* fuiſsſse, & ſsufficientem iudicatam, ad hoc ut eius virtute in integrum reſstitui poſsſset abſsens, qui aliquam ob hoc læſsionem accepit, ex clauſsula generali: Si qua mihi iusta cauſsa videbitur, probat elegans text. in l. necnon, D. ex quibus cauſs. maior. ubi I.C. eam iuſstiſssimam vocat, ibi: Puta studiorum cauſsa, & ibi: Ne decipiatur per iuſstißimam abſsentiæ cauſsam, l. 1. & 2. C. qui ætate, vel profeſsſs. l. ſsi longius 18. §. ſsi filiusfamil. D. de iud. ibi: Vt studiorum, vel alia ex iuſsta cauſsa, gloſsſs. elegans in §. rurſsus, verbo Quibuſsdam, Inſst. de action. ibi: Item ſsi abſsens funt probabili cauſsa, ut ſstudiorum, &c. Bartol. in l. fin. D. de in integrum reſstit. & plures alij, quos refert Mauricius eod. tract. cap. 340. & cap. 366. Idem Bart. in l. Seiæ 20. §. Pamphilæ, D. de fund. inſstruct. ubi cõcluditconcludit, abſsentem ſstudiorum causâ, præſsentem iudicari, per eundem text. ibi: Reſspondit, ſsi studendi cauſsa miſsiſsſset, non quò à fundo eum aliorſsum transferat, idem Bartol. in l. quæſsitum, de leg. 3. per text. ibi, & inl. ſsi is qui, col. 2. de uſsucap. Socin. in l. 1. de reb. dubijs, Seraphin. de privileg. iuram. privileg. 74. num. 113. Mingon. ad conſsuetud. Andegavenſs. fol. 239. num. 4. col. 1. Baldus conſs. 328. col. 3. volum. 3. Panormit. Felin. & alij, in cap. tuæ fraternitatis, de Cler. non reſsid.

Sed nihilominus, in ſspecie litis ſsuprà propoſsitæ, Senatus pronuntiavit, reſstitutioni abſsentis locum non eſsſse, utpotè,

110

^† qui non de retinendo iure ſsibi acquiſsito, ſsed de novo quærendo tractaret, in præiudicium alterius, qui legitimè proviſsus à provinciæ Gubernatore reperiebatur, contra l. ſsciendum 18. cum duabus ſsequentibus, D. ex quibus cauſs. maiores, ibi: Reſstitutio facienda eſst, non cùm & lucrifaciendi, ex alterius pœna, vel damno, auxilium ſsibiimpertiri deſsiderant. Qui planè Gubernator

111

^† de abſsentis titulis, & meritis divinare non debuit, argum. cap. ut noſstrum, ut Eccleſs. benef. ibi: Non autem de occultis potuimus divinare, cum traditis per Abb. in cap. illud, num. 9. de præſsumt. & Gomez in reg. Cãcellar. de ann. poſsſs. quæſst. 10. Quemq́ue, etiam ſsi iam in Commendæ poſsſseſssione reperiretur, vel ex

112

^† urbanitate debuit ante diſsceſsſsum à provincia adire, & ab eo licentiam petere. Quæ (meo iudicio) quidquid dicat Garcia ubi ſsuprà, in ſse abſsentante causâ ſstudiorum præciſsa eſst, cùm ea non ſsit repentian, & Prælati arbitrio remittatur, ex Concil. Triden. ſseff. 23. de reformat. cap. 1. imò, & ex iure antiquiori d. cap. relatum, de Cler. non reſsid. ut expreſssè tenetgloſsſs. verb. Prælatorum, & Butr. & Imola, ibidem, & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Horat. Lucius dict. privileg. 99. Flores de Mena q. 24. num. 29. Zechus de caſsibus reſservat. caſsu 23. num. 2. Cerola in prax. Epiſscopal. 1. part. verbo Studium, §. 1. & communis apud Rebuff. in tract. de diſspenſs. ad non reſsid. |

fol. 537

num. 25. Hojeda de incomp. benef. cap. 17. num. 28. & Salcedus in prax. cap. 52.

Et ut hoc deficeret, poſsſset, & debuiſsſset procuratorem relinquere, qui opportuno tempore ſsuo nomine ſse vacantibus Commendis opponeret, & quæ iuri eius convenire viderentur, repræſsentaret. Quod

113

^† qui non facit, neq;neque in hoc, nec alijs caſsibus reſstitutionis beneficium meretur, d. l. Papinianus 21. D. de minor. ubi minori exuli denegatur reſstitutio, nõ quidem propter delictum, ut ſuprãſupram diximus, ſsed quia cùm procuratorem dimittere poſsſset, qui eius nomine ageret, non dimiſsit, vel cùm Prætorem poſsſset adire, non adivit. Quò & pertinet l. ſsed etſsi per Prætorem, §. adverſsus, D. ex quib. cauſs. maior. ibi: Sed non & ipſsi cõcedendaconcedenda, quia potuit procuratorem relinquere. Et quod in ſsimili tradit text. in l. 1. D eũ qui appellaverit in provincia defendi debere. Non

114

^† enim negligentibus ſsubvenitur, ſsed neceſssitate rerum impeditis, l. non enim, D. ex quib. cauſs. maior, & ita docent communiter Scribentes in dictis iuribus, & gloſsſs. in l. fin. D. de in intergrum reſstit.

Quamvis non inficier, aliquando

115

^† etiam procuratore non relicto, vel relicto, ſsi defumctus ſsit, aut minùs benè abſsentem defenderit, reſstitutionem ex cauſsa concedi poſsſse, vt iuquit I.C. in d. §. adverſsus, ibi: Ex cauſsa tamen puto etiam ipſsi ſsuccurrendum, l. necnon 28. D. eodem tit. quæ in ſspecie loquitur de abſsentecausâ ſstudiorum, ibi: Deliberare debet Prætor, an ei ſsubveniri debeat? puta studiorũstudiorum cauſsa fortè procuratore ſsuo defuncto, ut ad praxim, & concordiam dictorum iurium advertunt Bartol. Cuiac. & Ant. Faber ibîdẽibidem, Iaſso, Zaſsi. & Gomezius in §. rurſsus, Inſst. de action. eleganter Felin. per text. ibi in cap. cùm Bertoldus, num. 19. de verbor. ſsignif. Rævard. lib. 5. var. cap. 18. gloſsſs. in cap. biduũbiduum 2. q. 6. Greg. Lopez per text. ibi in l. 28. tit. 28. tit. 29. part. 3. Mauritius d. tract. de in integr. reſst. cap. 340. Et ſspecialiter Alber. in d. §. adverſsus, dicens, ſsemper vidiſsſse obſservari,

116

^† quòd abſsentes cau sâ ſtudiorũſtudiorum reſstituantur, etiam ſsi procuratorẽ non dimiſserint, cùm potuerint. Et reddit rationẽ,

117

^† quia ſsoli ſstitudio debent inſsiſstere, & de alijs non cogitant, Auth. habita, C. ne filius pro patre. Nimirum quia ſstudentes æquiparãtur militibus, ut in proœm. Inſst. & l. 1. C. de nov. Cod. faciendo, l. advocatus, C. de advocat. diverſs. iud.

118

^† qui ab omni alia cura expediti eſsſse debent: unde & militaris actio expeditio vocatur, ut inquit Caſssiodor. lib. 1. var. epiſst. 17. ibi: Hanc

119

^† meritò expenditionem nominavere maiores, quia mens devota prælijs, non debet alijs cogitationibus occupari.

Vltimò, circa huius capitis tractionem quæri non immeritò poteſst,

120

^† qua in provincia Commendatarius reſsidere debeat, qui (ut ſsæpè accidit) ex diſspenſsatione Regia duas, vel plures Commendas habet in diverſsis, & remotis provincijs extantes? Et ut brevitati cõſulamconſulam, ex ſsimilitudine præbendarum, vel beneficiorum (etiam parochialium unitorum) dicẽdũ eſst, quòd reſsidere debet in digniori, vel in qua maluerit, eo attento, ut omnibus, prout melius fieri poterit, conſsulat, & eam non relinquat, in qua, maiorem neceſssitatem ſsuæ curæ, & tuitionis agnoverit, ut ex pluribus declarationibus Cardinalium, quas ad litteram refert, reſsolvit Nicol. Garcia, omninò videndus, d. 3. par. de benef. cap. 2. num. 185. & ſseqq. Hieron. Gonçalez in regul. 8. Cancel. gloſsſs. 6. ex num. 268. Thom. Sanch. de matrim. lib. 8. diſsp. 1. num. 19. & alij, quos refert & ſsequitur Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 9. num. 15.

121

^† penſsionarijs verò illud repeto, quod obſservavi ſsuprà hoc lib. cap. 3. num. 26. & 27. nimirum eos de iure communi ad reſsidentiã non tenêri. Schedulâ tamen noviſssimâ anni 1619. cuius ibi mentionem facio, contrarium cautum eſsſse, ex rationibus, quę in eadem cõmemorantur: Quod tamen ubi q́ue parum obſservatur, & Ego cenſseo multum in eo inſsiſstẽdum non eſsſse, dummodò fructus, & reditus pẽſsionum in eadem provincia, in qua naſscuntur, conſsumantur.

Consiliarij autem Regis noſstri, qui aliquando Commendis donantur, co ipſso à

122

* refidendi obligatione excuſsati videntur, ex l. quidam conſsulebant, D. de re iud. & prætereà ob id, quòd ſsemper pro præſsentibus in ſsibi utilibus haberi ſsolent, ob ſservitium, & aſssiſstẽtiam, quam Regi faciunt, ut egregiè tradit, & pluribus ornat Boer. omninò videndus, deciſs. 17. per totam, Papon. lib. 1. tit. 3. arreſst. 6. Rhenat. Choppin. lib. 2. Monaſst. titul. 13. numero 14. & lib. 1. de ſsacra Politia, titul. 5. num. 18. & lib. 3. tit. 3. num. 18. & Bleynianus de benficijs, lib. 2. tit de præb. ear. q́ue fruct. & diſstribut. quotidian. num. 42. pag. 247. ubi, quod plus eſst, eoſsdem conſsiliarios, non ſsolũ ſsupremarum Curiarum, ſsed etiam Præſsidialiũ pro præſsentibus haberi docent, etiam in præbendis & beneficijs Eccleſsiaſsticis, & ad lucrandas diſstributiones quotidianas, & ad id plurima Arreſsta Parlamenti Gallici adducunt. Quod tamen apud nos ſsolùm obſservatur in Conſsiliarijs ſsuprmæ Inquiſsitionis. Et tetigit eruditiſss. D. Vincẽt. Turturetus in lib. de Sacello Regio, cap. 7. num. 26. fol. 118.

Quod planè mirandum non eſst,

123

^† cùm videamus, etiam Canonicos, ad minus duos, Epiſscopi ſsui ſservitio, ac miniſsterio aſssiſstentes, |

fol. 538

peæbendarum fructus integrè lucrari, & pro præſsentibus, ac reſsidentibus haberi, cap. de cætero, & cap. ad audientiam, de cler. non reſsid. ubi DD. navarr. in manual. cap. 25. num. 121. Rora deciſs. 22. num. 2. part. 2. Covarr. lib. 3. var. c. 13. n. 5. verſs. Tertiò eadẽeadem ratione, Dueñas reg. 206. limit. 1. Hojeda de incompat. cap. 17. num. 10. Nicol. Garcia de benef. part. 3. cap. 2. num. 345. & ſseqq. ubi, m quòd etiã diſstributiones quotidianas, ſstante conſsuetudine (quæ iuſsta eſst) ex hac cauſsa lucrari poſsſsunt, & noviſssimè D. Valençuela conſs. 101. num. 15. vol. 2.

CAPVT XXVI. De onere tertiae partis Peruanarum Comendarum fisco applicandae, & confirmationis Regiae in omnibus petendae, & impetrandae; de cuius materia plura scitu digna traduntur.

CAPVT XXVI. De onere tertiæ partis Peruanarum Cõmendarum fiſsco applicandæ, & confirmationis Regiæ in omnibus petendæ, & impetrandæ; de cuius materia plura ſscitu digna traduntur.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimisexti.

1 PRinceps regulariter feudatrijs nova gravamina imponere non poteſst.
2 Feudo ad dominum devoluto, in nova eius conceßione, nova gravamina adijci poſsſsunt.
3 Commemdæ licèt olim darentur ſsine onere tertiæ partis, & confirmationis, poſsteà hoc iuſstè eis adijci potuit.
4 Tertiæ partis detractio, & fiſsco applicatio, quando & quare in Commendis Peruanis inducta fuerit? & ſschedulæ de hoc agentes.
5 Marchio Montiſsclarius Peruanus Prorex multũmultum recuſsavit nova onera Commendis imponere, & quare?
6 D. Princeps Schillacenſsis exequi cœpit impoſsitionem detractionis tertiæ partis Commendarum Peruanarum, & quomodo? & verba ſschedulæ ſsuper hoc ad ipſsum directæ.
7 Onus tertiæ partis ex Commendis detrahẽdæ, qualiter continuari iuſsſsum fuerit? etiam ſsi Regius fiſscus ab antiquis conſsignationibus liberatus eſsſset.
8 Commendarum collatio gratuita eſsſse dicitur, quamvis remuneratoria, & verba ſschedulæ de hoc agentis.
9 Tertiæ partis Cõmendarum detractio qualiter pro una vice in ſsingulis Commendis reſstricta fuerit, & refertur ſschedula, quæ id diſspoſsuit.
10 Commendatario, cui detrahitur tertia pars Commendæ ſsibi aſsſsignatæ, in alia eadẽeadem pars ſsuppleri debet.
11 Commendatarij implent ſsolvendo tertiam partem in Regia arca diſstrictus Commendæ, & ſschedula, quæ id declaravit.
12 Tributa, cenſsus, decimæ, & aliæ ſsimiles penſsitationes, intra provinciam, ubi earum collationes reſidẽtreſident, regulariter ſsolvẽdæ ſsunt L. forma, §. 2. D. de cenſsibus, l. 1. C. de mulier. & in quo loco lib. 10. & aliæ ſsimiles, expenduntur, & illuſstrantur.
13 Solutio regulariter fieri debet in loco, ubi ſsita est res, pro qua ſsolvitur.
14 Tertiæ partis CommendarũCommendarum detractio ſsolùm in Provincijs Peruanis inducta fuit.
15 Annatæ dimidia præſstatur in Novo-Regno Granatenſsi ex ſsingulis Commendis, quæ conferuntur.
16 Annatæ dimidia hodie impoſsita eſst pro omnibus Commendis, gratijs, & proviſsionibus Regijs, & quare? & quid Auctor de hoc onere ſsentiat?
17 Tertiæ partis detractio, quæ ex Commendis fiſsco applicatur, an debeat eſsſse integra, vel deductis pro rata expenſsis, & alijs oneribus, & contributionibus Commendarum?
18 Quotæ partis creditor, vel legataribus onera eidem parti annexa ſsuvire debet. L. 2. de hæred. vel act. vẽd. in princ. & in §. ſsicuti, expenditur, & illuſstratur, ibidem.
19 Fiſscus tenetur ad ea, quæ condemnatus, cuius ſsucceſsſsor univerſsalis fuerit.
20 Caſsus litis D. Mariæ Pereiæ de Solorzano, ſsororis Auctoris, refertur.
21 Tertiam partem Commendarum, quæ fiſsco applicatur, non eſsſse immunem ab oneribus ei iniunctis, quædam ſschedulæ exprimere videntur, quæ referuntur.
22 Valor redituum, quis eſsſse dicatur?
23 Viſsitatores putant ſse Principi gratiores reddi, ſsi quoquo modo profiſsco pronuntient.
24 Principis maior gloria, & opulentia conſsiſstit in eo, quòd privatis in iuſstitiæ exhibitione adæquetur, & interdum ab eiſsdẽ vincatur, ex Plin. & Caſssiod.
25 Detractio tertiæ partis Commendarum Perunarum, an extẽdatur ad eas, quæ per ipſsum Regem, & Supremum ipſsius Senatum in Hiſspania providentur?
26 Reges debent eſsſse liberales, & ſsubditorum opulentiam, & benevolentiam ſsuas putare divitias, ex Patricio.
27 Onus petendi, & impetrandi confirmationem Commendarum, quando, & quare introduci cœperit? & de ſschedulis de eo tractantibus.
28 Confirmationis petendæ gravamen, ſseu conditio in ipſsis titutlis Commendarum inſseri debet, & quod tempus aßignetur ad eã petendam, & impetrandam?
29 Navigationum pericula, & locorum diſstantia multoties efficit, ut quis excuſsetur, ſsi intra tempus deſsignatum comparere non poßit.
30 Confirmatio etiam ab illis peti debet, qui virtute Regij reſscripti à Gubernatoribus |
fol. 539
Indiarum Commẽdas accipiunt, & quare?
31 Rex, qui iubet alicui per Proregem CommendãCommendam conferri, ipſse commendare, ſseu conferre videtur. Cap. ij qui 12. de præbend. in 6. expenditur, ibidem.
32 Diſspoſsitio ex pluribus rationibus introducta, non ceſsſsat, licèt una earum ceſsſset.
33 Diſspoſsitionis generalis ea est vis, ut debeat generaliter intelligi, etiam in caſsu, in quo minor ratio urgere videtur, etiam ſsi materia ſsit odioſsa.
34 Confirmatio non requiritur in Commenda ſspecialiter à Rege deſsignata, & per Proregem conferri iuſsſsa.
35 Papa ubi providet, eligit ſsimul, & confirmat.
36 Proviſso Apoſstolica habet vim confirmationis, ſseu illam virtualiter includit, & verba notabilia M. Anton. Cuchi circa hoc.
37 Confirmatio eſst ſsignum ſsuperioritatis.
38 Confirmationis Regiæ impetrandæ neceſsſsitas iustè Commendatarijs iniungi potuit.
39 Confirmationis petendæ neceſsſsitas eſst veluti forma, & conditio conceßionis Cõmẽdarum, & debet impleri, & purificari.
40 Formæ defectus maior eſst, quàm ſsubſstantiæ, & facit actum reſscindi, vel reſsolvi.
41 Feuda, quorum confirmatio, vel approbatio, non petitur intra tempus ſstatutum, ipſso iure amittuntur.
42 Rex ratione confirmationis Commendarum, quam ſsibi reſservavit, eas dare videtur.
43 Confirmans an, & quando poſssit dici, quòd dat, & de diſstinctione confirmationis actus validi, vel invalidi, & quando agi dicatur ex confirmato, vel ex confirmãte. L. lege obvenire 130. D. de verb. ſsignif. iuncta doctrina gloſsſsæ ibidem, ponderatur, & explicatur, ibidem.
44 Actum invalidum, vel aliàs vitioſsum, ubi Princeps ex certa ſscientia confirmat, videtur dare, & diſspenſsare.
45 Confirmatio actus aliàs validi, eum non alterat, ſsed tantùm corroborat, & ad confirmatum retrotrahitur.
46 Baldus graviter, & philoſsophicè loquutus fuit in materia confirmationis, & ab alijs non allegatur. Dom. D. Laurentius Ramirez à Prato laudatur, ibidem.
47 Confirmatum quando ſsit attendendum, & quando confirmans, & ex quo illorum agatur, ad multa expendere oportet.
48 Confirmationi alterius, quod accedit, eodẽ tempore factum videtur.
49 Princeps confirmans, actum alioqui validum, non donat, nec meretur, ſsed debitum neceſsſsarium perſsolvit.
50 Confirmatio actus validi à Principe debet peti, ſsed negari ſsine iniuria non poteſst.
51 Tituli Commendarum, quarum confirmatio Regi remittitur, quæ continere, & exprimere debeant, ut Princeps ſsufficienter certioratus dici poſsſsit?
52 Confirmatio incerta, vel incerti iuris, non valet.
53 Subreptio, vel obreptio qualibet vitiat cõfirmationemconfirmationem.
54 Subreptitia impetratio non tenet, etiam ſsi ſsit ſsanctus ille, qui impetrat, ex Baldo.
55 Valor verus Commendæ, cuius confimatio petitur, neceſsſsariò exprimi debet, ad obreptionem vitandam.
56 Confirmatio nunquam extenditur, neque operatur ultra contenta, & ſspecificata in narratione ſsupplicationis.
57 Confirmatio tranſsactionis, in qua intervenit fraus, vel læſsio enormißima, nihil operatur, & est nulla, ubi eſst nullam confirmabile.
58 Confirmatio in forma communi param, aut nihil operatur, & quid de alia, quæ fit in forma ſspeciali? Dom. Ioannes Ruiz de Laguna ſsupremi Italiæ Senatus Fiſscalis, laudatur, ibidem.
59 Confirmatio omnis cenſsetur facta à Principe in forma communi, ita vt nihil addat confirmato.
60 Confirmatio debet inſserturm habere confirmatum, ad maiorem ſsui valorem, vel ſsaltim ſspecificam eius relationem.
61 Confirmatio nunquam intelligitur fieri in præiudicium tertij non citati, & auditi.
62 Principis quælibet conceſsſssio intelligitur ſsine præiudicio tertij.
63 Clauſsulæ ex certa ſciẽtiaſcientia, motus proprij, & ſsimiles, non ſsufficiunt ad ſsuſstinendam confirmationem in præiudicium tertij.
64 Clauſsulæ, quæ de ſstylo Notariorum adijciuntur, ſsunt damnoſsæ, & abolendæ, & nõ ſsupplent defectum voluntatis, obreptionis & ſsubreptionis.
65 Confirmationem Commendæ litigioſsæ petere feſstinantes, non facta mentione litigij, nihil efficiunt.
66 Ius ad rem quis habere videtur per ſentẽtiamſententiam in ſsui favorem latam, imò & per ſsolã petitionem factam in iudicio.
67 Princeps non præſsumitur velle præiudicare tertio, etiam ſsolum ius ad rem habenti, & etiam in modicis.
68 Caſsus litis cuiuſsdam Commẽdatarij Carthaginenſsis refertur.
fol. 540
69 Ius ſsuperveniens quando poſsſsit obijci in vim exceptionis executioni ſsententiæ.
70 Attentare non videtur, qui pro conſservando iure ſsuo novam gratiam a Principe impetravit.
71 Senatus Supremi Indiarum deciſsio refertur.
72 Ius ſsuperveniens ex privilegio, vel confirmatione poſst litem motam, nihil tertio præiudicat, & an deduci poßit in alia instantia, & quid poſst, & contra ſsententiam, quæ tranſsivit in rem iudicatam?
73 Lis dicitur omni reſspectu finita per ſsententiam, quæ tranſsivit in rem iudicatam.
74 Confirmatio in forma ſspecifica cum relatione iuris tertij, cui Princeps præiudicare voluit, & potuit, etiam lite pẽdente, imò & iudicata opponi poteſst.
75 Confirmationem petere non debent ij, quibus ſsucceſsſssio Commendæ ex lege defertur, & quare?
76 Confirmatio auctoris prodeſst eius ſsucceſsſsoribus.
77 Actus ſsemel à Principe confirmatus, non eget alia confirmatione.
78 Confirmationem petere, & habere, etiam ubi neceſsſsaria non eſst, reprehendi non debet.
79 Gratiæ, & privilegia per Principem confirmata, maiorem habent firmitatem.
80 Titulos plures habere, & cumulare quis potest, ad ius ſsuum magis confirmandum, & conſsolidandum, dummodò ij inter ſse contrarij non ſsint.
81 Confirmationis in materia, quæ tractantur circa Commendas, poſsſsunt deſservire ad confirmationes officiorum. Officiales electi à Proregibus, vel Gubernatoribus, an ante confirmationem Regis officia gerere poſsſsint? ibid.
82 Cõfirmatio in reliquis dari videtur ab eo, qui quædam revocat, & an ex curſsu temporis præſsumatur? remiſssivè.
83 Confirmatio Commendæ ubi denegatur, quando fructus reſstitut ſsoleant, & debeant?
84 Fructus quis ſsuos facere ne quit ſsine titulo, & bona fide.
85 Fructus, qui auctoritate iudicis percipit, regulariter bona fide percipere videtur.
86 Commendatarijs facilè relinquendi ſsunt fructus Commendarum, cùm cedant veluti in remunerationem ſservitij, & pro cultura & cura.
87 Defectus, qui impediunt confirmationem Commendarum, pecunia ſsuppleri ſsolent, & an id iuſstè fieri queat?
88 Leges Commendarum iuris poſsitivi ſsunt, & facilè diſspenſsabiles.
89 Licentiam cõcedensconcedens, vel diſspenſsans ad aliquid aliàs prohibitum faciendum, donare videtur.
90 Donari quod poteſst, pro pretio etiam regulariter dari poteſst.
91 Princeps ſsolet plures pecunias pro diſspenſsationibus, & licentijs corrogare, & quo id iure fundetur?
92 Confirmatio ſstatutorum, ſseu ordinationũ civitatum qualiter fiat, & an ante illam obſservari poſsſsint?
93 Conſsirmationẽ ubi Princeps concedit, dat robur actui, qui aliàs ſsine ea dicitur imperfectus.
94 Confirmans actum potest illum infirmare, mutare, ſsupplere, & de omnibus neceſsſsarijs inquirere, & diſsponere.

QVamvis

^† nõnon poſssit Princeps regulariter feudatarijs imponere nova onera, vel gravamina, ut poſst alios notat Menochius conſs. 181. num. 91. Borrel. conſs. 1. num. 107. Petra de poteſstat. Princip. cap. 32. quæſst. 3. num. 121. ex l. cùm dos, C. de pactis dotalibus, & l. perfecta donatio, C. de donationib. quæ ſsub modo, cum ſsimil. Hoc tamen locum non habet,

^† ubi feudum domino apertum, & devolutum fuit, tunc enim in nova eius conceſssione, quæ libuerit pacta, conditiones, & onera adijcere poterit, etiam ultra eas, quæ anti quitùs apponi ſsolebant, l. in traditionibus 49. D. de pactis, l. legem, C. eod. l. rebus, & l. eâ lege, C. de rer. permut. cum notatis à Bart. Iaſs. & alijs in eiſsdem iutibus, Alex. in l. ſsi cùm dotem, num. 9. D. ſsolut. matrim. Guid. Pap. conſs. 39. num. 1. Fano de pignor. 4. part. num. 33. & 34. Ioann. Robert. lib. 3. recept. ſsent. c. 24. Marſsil. ſsingul. 148. Roman. ſsingul. 528. & pluribus alijs, qui habentur in ſsyntag. com. opin. lib. 2. tit. 3. num. 54. & ſseqq.

Et ita contigiſsſse videmus in oneribus, de quibus in hoc capite agere diſstinamus, quoniã licèt

^† anteà collationes Commendarum ex ſsola Proregum, vel Gubernatorum conceſssione plenum effectum fortirentur, & ius irrevo|

fol. 541

cabile Commendatarijs præſstarent. Poſsteà tamen in his, quæ de novo providerentur, tertiæ partis detractio, & confirmationis Regiæ ubiq́ue petendæ neceſssitas, pluribus ſschedulis iniuncta fuit.

Quas, ut diſstinctiùs proponamus, ſsciendum eſst, quòd cùm fiſsci

^† iura, & alij Regij reditus in Peruanis provincijs ob aliquas eorundem iurium venditiones, & alias ſsuper eiſsdem in favorem aliquorum privatorum conſsignationes, diminuti, & onerati eſsſsent, quod valdè damnoſsum eſsſse experientia monſstravit, cùm vix alij Regi noſstro liberi, atque indemnes exiſstant, ex quibus tot ingruentibus bellis, & alijs urgẽtibus neceſssitatibus ſsuccurrere poſsſsit, oportere viſsum fuit, ut hæc onera bſsque aliqua patrimonij Regij læſsione in poſsterum luerentur. Et cùm nullum medium ſsuavius, ac commodius repertum fuiſsſset, quàm ut eorum ſsolutio ex vacantium Commendarum reditibus ſsarciretur, expedita fuit primò quædam ſschedula, dat. Arandæ 14. Auguſsti ann. 1610. ad Peruanum Proregem Dom. Marchionem Montiſsclarium directa, quæ iuſssit, ut nullam deinceps vacantem Commendam conferret, quouſsque ex ipſsarum reditibus, quod Regia gaza privatis penſsitabat, compenſsatum eſsſset, ſsub his verbis: Os encargo mucho, que con los repartimientos que fueren vacando, vais redimiendo las dichas ſsituaciones, que ſse pagan de la dicha mi Real caxa.

Quod

^† cùm Marchio exequi recuſsaſsſset, aliquas ad id iudicio ſsuo iuſstas rationes expẽdens, & inter alias illam. quòd facultas commendandi, ſsibi initio officij, Regijs mandatis liberè data, per hoc gravamen intercipi videretur, ſsuffectus tandem fuit in eius locũ Dom. Prorex Princeps Squilacenſsis,

^† eiq́ue iniunctum per ſsched. dat. Oñate ult. Octobr. ann. 1615. ut id omninò impleret, & ex Commẽdis, quas Montiſsclarius adverſsus illud mãdatum contuliſsſset, tertiam partem ad prædictum effectum commendatarijs detraheret, qui de hoc iuſstè queri non poſsſsent, cùm iuris rigore attento, Commendæ in totum eiſsdem admini potuiſsſsent, utpotè quas contra expreſsſsam Regis interdictionem accepiſsſsent; curaretq́ue deinceps, ex alijs Commendis, que vacarent eandem tertiæ partis detractionem facere, quouſsque patrimonij, ſsive fiſsci Regij onera luerentur.

Cuius ſschedulæ verba, quia notabilia ſsunt, & huius capitis baſssim conſstituunt, hîc inſserere oportet, & ita ſse habent:EL REI. Iluſstre Principe de Eſsquilache, Primo, mi Virrei, Governador, i Capitan general de las Provincias del Pirú, ò la perſsonas, ò la perſsonas à cuyo cargo facre el govierno dellas. Aviendo hecho merced à diferentes perſsonas deſstos, i eſsſsos Reinos de algunas cantidades en repartimientos de Indios vacos, ò que vacaſsſsen en eſsſsas provincias, con calidad de que en el entretanto que vacaſsſsen, ſse les pagaſsſsen de mi Real caxa. Por ſser eſsto en mucha ſsuma, i convenir aliviar mi Real hazienda de estas obligaciones, por cedula mia, fecha en 10. de Agoſsto del año paſsſsado de ſseiſscientos i diez, emhiè à mandar al Marques de Monteſsclaros, vuestro anteceſsſsor, que con los repartimientos que fueſsſsen vacando, fueſsſse redimiendo las dichas ſsituaciones. I comoquiera que por no aver cumplido con la dicha orden en todo, ni en parte, i aver ido encomendando todos los repartimientos que avia vacos, i que vacarõ en el tiempo de ſsu govierno en differentes perſsonas, en todo pudiera yo denegar las confirmaciones de las dichas Encomiendas à las perſsonas à quien ſse las dio, i dar por nulo todo lo que en eſsta razon hizo. Conſsiderando, que de los dichos repartimientos eſstan gozãdo las perſsonas à quien el dicho Marques los dio, i que ſsi ſse los mandaſsſse quitar, ſseria con mucho ſsentimiento ſsuyo. Por eſscuſsar este, i otros inconvenientes, he tenido por bien de cõcederlesconcederles las dichas confirmaciones de las dichas Encomiendas, eſsto con cargo q̃que la tercia parte de ſsu valor ayan de meter, i metan en la dicha mi Real caxa deſsde dia que las començaron à gozar. I porque mi voluntad es, que eſsto miſsmo ſse haga de todas las que hallaredes vacas, i fueren vacando, haſsta que la dicha mi caxa estè enterada de las dichas ſsituaciones, os mando, que en el entretanto que no lo eſstà, las Encomiendas que hizieredes de los dichos repartimientos, ſsea cõcon la dicha carga de que ayan de meter, i metan en la dicha mi caxa el tercio de ſsu valor, con apercebimiento que os hago, que lo que en contrario hizieredes, ſserà en ſsi ninguno, i de ningunvalor i efecto. Fecha en Oñate à poſstrero de Otubre de 1615. Yo el Rei. Por mandado del Rei nueſstro ſseñor Pedro de Ledeſsma.

Hanc ſschedulam Dom. Princeps Squilacenſsis, ubi primùm Peruanæ gubernationis habenas accepit, ad litterãlitteram implere curavit, & ad hoc generale quoddam decretum, ſsive edictum promulgavit, Limæ 20. Aprilis ann. 1616. Et cùm de hoc Regem, Regiumq́ue eius Indiarum senatum per litteras ſsuas commonefeciſsſset, ſsimul q́ue in eiſsdem retuliſsſset, ex dictarum tertiarum partium applicatione iam Regiam arcam exoneratam eſsſse; gratiæ ei ingentes redditæ ſsunt per epiſstolam dat. Matrit. 17. Martij ann. 1619. Et ſsimul

^† iuſsſsum, ut nihilominus eandem applicationem in beneficium fiſsci ob urgentes eius neceſsſsita|

fol. 542

tes in poſsterum continuaret, videretq́ue, an convenientius eſsſset eiuſsmodi tertiarum adminiſstrationem per Regios officiales fieri, vel per ipſsos Commendatarios, præſstitâ priùs fideiuſssione earum opportuno loco, & tempore ſsolvẽdarum? Et adijcitur nihil eſsſse ob quod Peruani incolæ de hac Regis iuſssione conqueri poſssint, ſsuppoſsito,

^† quòd Commendarum collatio gratuita eſst, quamvis remuneratoria, & ſsic poteſst à Rege hoc oneri prægravari, & ſsequitur: Pues aſssi como yo puedo dar una Encomienda con penſiõpenſion en favor de un tercero, la puedo juſsta, & indubitablemente aplicar, i reſsolver para mi, ſsiendo mi voluntad, mayormente procediendo de mi hazienda, ò de coſsa q̃ puedo dar, ò dexar de dar, &c. Et hæc fuit origo, & introductio harum tertiarũtertiarum in provincijs Perunais, quæ etiam confirmatur per aliã ſsched. dat. Matrit. 6. Martij, ann. 1619. & 28. Iunij, ann. 1612. quas refert Anton. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1. part. cap. 16. num. 5. & ſseqq.

Sed quoniam eius occaſsione cõtingerecontingere poſsſset,

^† ut brevi Commendæ omnes in Corona Regia incorporarentur, ſsi quoties vacarent, tertia earum pars ei applicanda eſsſset, Peruani per ſsuum Procuratorem D. Bartholomæum Oznaium hoc dubium tolli, & hanc duritiem temperari expoſstularunt. Et lata fuit altera ſschedula data Matr. 9. Martij ann. 1622. quæ declaravit. non niſsi ſsemel hanc detractionem, ex qualibet Commenda fieri debere, ut ſsic duæ aliæ ſsemper liberæ maneant, ex quibus benemeriti remunerari poſssint. His verbis: He tenido por bien de declarar, como por la preſsente declaro, i mando, que la orden general, por la qual eſstà mandado aplicar a mi hazienda el tercio del valor de las EncomiẽdasEncomiendas que vacaren, ſsea, i ſse entienda por la primera vez que cada Encomienda vacare, quedando las dos tercias partes para el beneficio del proveido, i encomendado: demanera, que con una aplicacion del dicho tercio, quede, reſspecto de aquella Encomienda, in perpetuum, i mientras yo no mandare otra coſsa, libre para averſse de encomendar en las dos tercias partes, de las quales no ſse ha de ſsacar tercio, por eſstar ya ſsacado, i porque à pocas proviſsiones ſse conſsumiria toda la Encomienda, ſsin quedar que encomẽdar: i para eſscuſsar eſste inconveniente, i qualquier genero de duda, lo executareis, que aſsſsi es mi voluntad, &c.

Simul q́ue cautũcautum

^† fuit, ut quod ratione huius tertiæ partis Commendatarijs auſserabatur, qui iuſssi fuerant intra certam, & deſstinatam quantitatem remunerari, in alijs Cõmendis poſsteà vacantibus ſsuppleretur, & ad hoc quotidie eis ſschedulæ conceduntur, ut tetigi ſsuprà hoc lib. cap. 10. num. 50. Et rurſsus quoniam Commendatarijs iniungi ſsolebat, ut dictæ tertiæ partis valorem in Regiam Limanã arcam deferrent, de quo ipſsi etiam conqueſsti ſsunt,

^† expedita fuit alia ſschedula Matrit. 28. Iunij, ann. 1621. ad Peruanum Proregem D. March. Guadalcazarium directa, quæ declaravit, tam in præteritum, quàm in futurũfuturum Cõmendatarios, qui ſsub hoc onere tertiæ partis Commendas accepiſsſsent, implere: Con meter los dichos tercios del valor de las tales Encomiendas en las caxas de los diſstritos donde eſstuvieren, ſsin embargo de q̃que en los titulos, i deſspachos dellas, ſse diga ayan de meter el dicho tercio en la dicha caxa de eſsſsa ciudad de los Reyes.

Quod ex iuris communis regulis petitũpetitum videtur, quibus ſsemper cautum invenimus,

^† tributa, decimas, & quaslibet alias penſsitationes, quæ vel Regio fiſsco, vel publicis alijs functionibus à provincialibus exſsolvẽdæ ſsunt, ultra eandem provinciam ipſsorum ſsumtu præſstandas, & deferendas non eſsſse, l. forma, §. 2. D. de cenſsibus, ibi: Agri enim tributum in ea civitate debet levari, in cuius territorio poſssidetur, l. 1. C. de mulier. & in quo loco, lib. 10. ibi: Patrimonij verò munera neceſsſse est mulieres in ijs locis, in quibus poßident, ſsuſstinere. Vbi Rebuff. Platea, Pena, Mauricius, & alij l. 3. C. de natural. lib. l. reſscripto, §. ſsi quis, D. de muner. & honor. l. 5. tit. 9. lib. 7. Recop. Novella 89. cap. 2. §. 2. ubi Cuiac. idem Cuiac. lib. 10. obſservat. cap. 35. cap. fin. de parochijs, cap. Apoſstolicæ, de deci. cũcum traditis ab Alex, conſs. 52. lib. 1. & cõſs. 101. num. 4. vol. 1. Decio, Pariſs. Aretin. & alijs, quos refert, & ſsequitur D. Valençuela Piſscator in l. 2. C. de annon. & tribut. num. 5. & ſseqq. Rebuff. in tract. de decim. q. 16. Ego ſsuprà hoc tomo, lib. 1. cap. 20. num. 71. & noviſssimè Cencius in tract. de cenſsib. 2. part. cap. 2. q. 4. art. 5. n. 19. & 20. ubi pluribus probat,

^† qnòd regulariter ſsolutio fieri debet in loco, ubi ſsita res eſst pro qua cenſsus, vel tributum ſsolvitur, ut per Bart. in l. item illa, n. 13. D. de conſstit. pecun. Iaſs. conſs. 3. num. 3. lib. 1. Roland. à Valle conſs. 87. num. 14. lib. 1. & Virgin. Boccatium in tract. de cenſsibus, 2. p. num. 73.

Ideò autem diximus

^† in Provincijs Peruanis, hanc tertiæ partis detractionem locũ habere, quoniam in alijs introducta non eſst, eo excepto, quòd

^† in Novo-Regno Granatenſsi ex qualibet Commenda pro una vice dimidia annata præſstatur, niſsi Commenda adeò tenuis ſsit, ut ad hoc non ſsufficiat, & de eius ſsolutione peculiaris mentio in titulis Commẽdarum fieri iubetur, per ſschedulam dat. Matrit. 15. Octobr. ann. 1622. cuius meminit |

fol. 543

Anton. de Leon d. cap. 16. num. fol. 81.

Et hodie de

^† omnibus Commnedis, ut & ex alijs gratijs, officijs, & beneficijs, alia dimidia annata præſstatur ex novioribus decretis, quæ ob bellorum ſsumtus, & alias urgentes Regis noſstri neceſssitates, & expeditiones hoc ſsubſsidij genus, ut & alia ſsimilia, non tam ſsuaſserunt, quàm extorſserunt, quæ ſspero, eiſsdẽ bellis ceſsſsantibus, ceſsſsatura, ut quod belli calamitas introduxit, pacis lenitas ſsopiat, ut in ſsimili dicitur in l. unica, in princip. C. de caduc. tollend. Aliàs enim ſsatis omnibus patet, quàm ſsint eiuſsmodi præſstationes excuſsandæ & damnandæ, ut graviſssimis verbis oſstendit Imper. Iuſstin. in Auth. ut iudices ſsine quoquo ſsuffrag. §. 1. collat. 2. & in l. 1. verſs. Hoc etiam præſsenti, C. de off. Præſsect. Præt. Africę, cum alijs, quæ adducit Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 1. cap. 20. Cabedo deciſs. Luſsit. 24. par. 1. & Nos fortè latiùs alio loco trademus.

Hanc autem tertiam partem fiſsco ex prædicta ratione applicandam,

^† integrè deducendam eſsſse, ſsentire videtur Ant. de Leon d. cap. 16. num. 6. fol. 81. in illis verbis: I eſste tercio es preferido, i ſse ſsaca primero, i ante todas coſsas de las Encomiendas. Sed contrariũ quidem, nempè habendam eſsſse tationem onerum, expenſsarum, aliarumq́ue diminutionum, ſseu deductionum, quæ in Commendis contingunt, tam iuris, quàm æquitatis ratio ſsuadet. Nam cùm Princeps ea in commenda

^† quotæ portionis particeps efficiatur, & veluti in locum privati ſsubrogetur, onus ei iniunctum agnoſscere debet, iuxta text. & DD. in l. ſsi quis ſservum 8. §. ſsi cui certam, cum l. ſseq. D. de leg. 2. & alia, quæ latè adduxi ſsuprà hoc lib. cap. 10. num. 8. & ſseqq. quibus addo text. mirabilem in l. 2. D. de hæred. vel act. vend. in princip. ibi: Vt neque ampliùs, nec minùs iuris emtor habeat, quàm apud hæredem futurũ eſsſset; & in §. ſsicuti 8. ibi: Sicuti lucrum omne ad emtorem hæreditatis reſspicit, ita damnum quoq́ue debet ad eundem reſspicere, cum alijs, quæ in ſspecie congerit Iaſso in l. re coniuncti, num. 136. D. de leg. 3. Anton. Gomez lib. 2. var. cap. 2. num. 44. Cuiac. lib. 2. obſserv. cap. 30. & Barboſsa in l. ſsi conſstante, §. fin. num. 7. & ſseqq. D. ſsolut. matr. ubi latè probat

^† fiſscũ teneri ad omnia illa, ad quæ teneretur condẽnatus, cui ipſse univerſsaliter in totum, vel in parte bonorum ratione condemnationis ſsucceſssit; & latiùs Peregr. de iure fiſsci, lib. 5. tit. 1. ex num. 53. Iul. Clar. q. 78. num. 39. Gail. obſserv. 86. lib. 2. deciſs. Avinionenſs. 51. Farin. q. 25. ex num. 169. & noſster diſsſsertiſss. D. Frãciſsc. Amaia lib. 1. obſserv. cap. 11. num. 36.

Quæ omnia mihi uſsui fuerunt

^† in cauſsa ſsororis meæ dilectiſssimæ Dom. D. Mariæ Pereiræ de Solorzano viduæ ſstrenui Equitis D. D. Franciſsc. Valverdi de Mercado, Præſsidis Panamenſsis, cui cùm Peruanus Prorex quãdam Commendam, dictam, de los Ancoraines, cum beneficio ſspecierum cõceſſiſſetconceſſiſſet, cum hoc onere tertiæ partis fiſsco præſstandæ, integer huius tertiæ valor ab ea petebatur, abſsque ulla deductione expenſsarum, & diminutionũdiminutionum, vulgò, quiebras i rezagos, eò quòd beneficiũ ſspecierum habuiſsſset, me in contrarium nitente, & prædicta iura allegante, lucriq́ue, ac dãni computationem, & diviſsionem pro rata offerente.

Ac prætereà expendebam epiſstolam Regiam dat. Matr. 17. Martij ann. 1619. ad Peruanum Proregem d. Principem Eſschilacẽſsem, cuius caput habet,

^† ut ſsi viderit expedire, beneficium ſspecierum Commendatarijs relinquat, cum onere, ut tertiam partem, deductis expenſsis, Regijs officialibus ſsolvant, ibi: Que esta miſsma hazienda en valor, avida conſsideracion al tercio, baxadas las costas, ſse pague por el Commendero en dinero en la caxa, i oficiales de cada diſstrito: & aliam ſsched. dat. Matr. 28. Iunij 1621. ad Dom. Proregem March. de Guadalcaçar, quæ priores, de hoc tertio agentes, recenſsens, & ut in arcis diſstrictus perſsolvatur, ſsta tuens, repetitis verbis tertiam partem valoris Commendarum ſsolvi debere oſstendit, ibi: Huvieſsſse de meter el tercio de ſsu valor en la dicha mi caxa; & ibi: Que cumplan los Encomenderos con meter los tercios del valor de las tales Encomiendas en las caxas de los diſstritos donde estuvieren.

Valor

^† autem redituum in eiuſsmodi caſsibus ille eſsſse cenſsetur, qui deductis expenſsis, & alijs contributionibus, & diminutionibus ſsuperſst, ut pluribus etiam pribavi ſsup. dict. cap. 10. num. 4. & ſseqq.

Sed nihilominus ſsororem meãmeam (vel, ut meliùs dicam, me ipſsum, tanquam eius fideiuſsſsorem) in ſsolidum condemnavit Limenſsis Audientiæ Viſsitator D. Ioan. Gutterius Flores, neſscio ſsanè quo iure, aut ratione permotus, niſsi

^† eâ fortè, quâ aliqui eorum ducuntur, qui eiuſsmodi officium exercent, putantes ſse Regibus gratiores reddi, ſsi ut unque, & undecũque fiſscum impinguent, non animadvertẽtes, maiorem

^† Principum gloriam, & opulentiã in eo conſsiſstere, quòd à ſsubditis bonam cauſsam foventibus, ſsuperentur, ut poſst Plin. in Panægyr. ad Trajan. graviter ſscribit Caſsſsiod. lib. 1. var. epiſst. 22. ibi: Æquitatem nobis placiturus intende, non quæras de poteſstate nostra, ſsed de iure victorias, quando laudabilius à parte fiſsci perditur, cum iuſstitia nõnon habetur, &c. & iterùm eod. lib. epiſst. 19. Fiſsci volumus legale cuſstodiri compendium, quia |

fol. 544

nostra clementia rebus proprijs videtur eſsſse contenta, & ſsicut nullum gravare cupimus, ita debita nobis perdere non debemus, cum alijs, quæ adducam infrà lib. 4. cap. 6.

Vtrum autem

^† eiuſsmodi tertiæ partis detractio ex illis quoque Commendis facienda ſsit, quæ non à Peruano Prorege, ſsed ab ipſso Rege providentur, in quæſstionem etiam vocari poteſst, & planè Ego ad has non debere extendi opinabar. & pro me facit Anton. de Leon d. cap. 16. num. 6. in fine, ſsed nihilominus contrarium proximis his diebus Senatus cenſsuit, & generali edicto decrevit, ut citiùs fiſsci debita extinguerentur, & eius incrementis ſsuccurri poſssit, quamvis Ego

^† cenſserem Reges, ac Principies, quibus nihil deeſsſse poteſst, non pecunias contrahere, ſsed illis liberaliter uti debere, & ſsubditorum opes, civiumq́ue benevolentiam ſsuas putare divitias, ut rectè aliud agens monuit Patricius lib. 4. de Regno tit. 9. & Ego dixi ſsupr. lib. 1. cap. 18. num. 55. & ſseqq.

Et hæc hactenus de onere tertiæ partis dixiſsſse contenti, de alio ſsermonem inſstituere oportet, quod in petenda Regia confirmatione conſsiſstit. Et ſciendũſciendum eſst,

^† hoc induci cœpiſsſse per ſsched. dat. Valliſsolet. 20. Septembr. ann. 1608. ad Peruanum Proregem D. March. de Monteſsclaros directam, ubi hoc Regio ſservitio expediens viſsum fuiſsſse traditur, tam in Commendis, quàm impenſsionibus, quæ fiũt de tributis Indorum, & quatuor anni ad impetrandam, & præſsentandam confirmationẽ aſsſsignantur, ſsub pœna amiſssionis fructuum Commendæ, vel penſsionis, qui fiſsco Regio applicari iubentur. Quam ſschedulam cùm dictus Prorex implere detrectaſsſset, plures ad id rationes, & excuſsationes commentus, quæ referuntur in quibuſsdam eius epiſstolis an. 1611. Iterum, atque iterum idem eidem iniunctum fuit per ſschedulam 3. April. ann. 1610. & 20. Decembr. eiuſsdem anni, & 10. Novembr. ann. 1612. & ad Novam-Hiſspaniam, & alias Provincias extenſsum, per aliam ſsched. dat. Matr. 17. Ianuarij ann. 1612. additâ pœnâ, non ſsolùm privationis fructuum, verùm & ipſsius Commendæ, adverſsus eos, qui hanc confirmationem petere neglexiſsſsent, quæ

^† quidem exinde uſsitata eſst, & in ipſsis titulis Commendarum, qui à Proregibus, & alijs Gubernatoribus conceduntur, id expreſssè cavetur ex earundem ſschedularum diſspoſsitione. Quæ

^† poſsteà ob locorum diſstantiam, & navigationum pericula, & comperendinationes, quæ variæ, & inculpabiles eſsſse ſsolent, l. qui commeatus, D. de re milit. l. 1. & ſseqq. D. ſsi quis caution. cum ſsimilibus; ita temperatæ ſsunt, ut in Limenſsi, Argentina, & Chilenſsi provincia, & inſsulis Philippinis, intra ſsex annos à die expeditæ Commendæ tituli confirmatio præſsentari debeat, in Mexicana verò, & alijs vicinioribus, intra quinquenniũquinquennium, ut patet ex ſschedul. dat. Matriti 7. Febr. ann. 1623. & 28. Iulij ann. 1629. quarum, & ſsuperiorum ſspecificam, & diligentem mentionem fecit Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1. par. cap. 17. per totum.

Vbinum. 18. benè reſsolvit,

^† confirmationis petendæ neceſssitatem etiam illis incumbere, qui virtute Regij mandati de Commenda, vel penſsione à Gubernatoribus Indiarum proviſsi ſsunt. Nam generalis eſst dictarum ſschedularum determinatio, ut aliàs dicitur in l. 3. §. Dixus, D. de ſsepulchro violato, & l. penult. §. ultimo, D. de iuris, & facti ignorantia. Et cùm ratio, quæ confirmationem exegit, ea fuiſsſse videatur, ut Rex noſster, & ſsupremus eius Senatus agnoſscat, an ritè, & rectè in Commendarum proviſsione proceſsſsum ſsit, & competitorum merita æquo libramine expẽſsa fuerint, & hæc ratio, etiam in habentibus ſschedulas ad futuras Commendas propter earum concurſsum procedat, & quia potuit locus eſsſse gratulationi, & dignus digniori, aut magis antiquus minus antiquo præferri, meritò idem iudicium in hoc, atque in alijs caſsibus faciendũfaciendum eſst, ex vulgari reg. l. illud, D. ad leg. Aquil. cum ſsimilibus.

Et ut concedamus minorem rationem petendæ confirmationis militare in hoc caſsu, quàm in alijs, eò quòd merita eius, qui talem ſschedulam impetravit, iam à Rege approbata eſsſse videntur,

^† & ipſse videtur illam Commendam cõcedereconcedere, argum. text. in cap. ij qui, de præb. lib. 6. ibi: Eũ quoq;quoque qui ad mandatum legati, vel alterius auctoritate Apostolica, ſspecialiter in hac parte conceſsſsa, fungentis recipitur, authoritate Apostolica receptum dubium non exiſstit. Adhuc tamen

^† urgent aliæ rationes, quæ ſsufficiunt ad ſsuſstinendam diſspoſsitionem confirmationis, ex regul. §. affinitatis, Inſst. de nuptijs, quam latè ornat Velaſscus in axiom. iur. litt. E. num. 23. & in noſstris terminis Cancer lib. 3. var. reſsolut. cap. 3. num. 208 & ſseqq. Innocent. Alexand. & alij plures, quos refert & ſsequitur Hieron. Gratus conſs. 120. num. 47. lib. 2. ubi docent, diſspoſsitionem ex pluribus rationibus introductam non ceſsſsare, licèt una earum ceſsſset. Et ut hoc deficeret, ea eſst vis

^† diſspoſsitionis generalis, ut debeat generaliter intelligi, etiam quando maior ratio eſst in uno, quàm in alio, ſsecũdùm Tiraq. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 14. num. 102. l. 1. §. quod autem, D. de aleator. l. 1. §. uxori, D. de auro & argent. legat. l. 1. §. & generaliter, D. de legat. præſstan. Cravet. cõſs. 92. |

fol. 545

num. 4. & conſs. 133. num. 5. Surd. in tract. de aliment. tit. 1. quæſst. 124. num. 10. Ioann. Gutierr. conſs. 5. num. 5. ubi num. 6. hoc verum eſsſse probat, etiam ſsi materia eſsſset odioſsa, poſst Cravet. conſs. 118. num. 14. & tradit alia Dom. Præſses Valençuela conſs. 21. num. 43. & ſsequẽtibus.

Planè ſsi ſschedula, quæ expedita proponitur,

^† non eſsſset generalis ad Commendas vacaturas, circa cuius implementum concurſsus aliarum poſsſset, & deberet admitti, ut modò retulimus, ſsed ſspecialis ad certam aliquam, & a Principe deſsignatam Commendam. Tunc non dubitarem aſsſserere cõfirmationemconfirmationem neceſsſsariam non eſsſse, ex celebri doctrina gloſsſsæ in cap. 1. verbo Proviſsionem, de elect. lib. 6. ubi dicit,

^† quòd quando Papa providet, eligit & confirmat, quam ſsequitur, & extollit Felin. in cap. eam te, num. 3. & 4. de reſscript. reſsolvens; Proviſsionem

^† Apoſstolicam habere vim confirmationis, ſseu includere confirmationẽ virtualiter, quod ultra alios probat, & dilucidiùs exponit Marc. Anton. Cuchus lib. 4. maior. inſstit. tit. 4. n. 52. ſsic inquiens: Illud ſsciendum eſst nullam tunc exigi confirmationem, cùm idem ille beneficium contulit, penes quem eſst confirmandi poteſstas, quaſsi eodem actu videatur utrumque præſstitiſsſse, & expleviſsſse. Conferendo enim ſsimul & cõfirmareconfirmare videatur, aut ſsaltim confirmatio ſsuperflua est, quia proviſsioni electio, & confirmatio ineſsſse videntur, quo fit, ut ij, quibus à Pontifice Maximo dignitas confertur, nulla confirmatione indigeant. Licèt legamus Regem Luſsitaniæ Ioann. II. ſstatuiſsſse, ut fierent confirmationes generales donationum bonorum Regiæ Coronæ, & quòd abſsque confirmatione non valerent, ut refert Cabedus deciſs. 5. num. 4. part. 2.

Ex quibus primò infertur, quòd cùm huiuſsmodi confirmatio tot ſschedulis fuerit requiſsita,

^† & ſsit veluti quoddam ſsignum, vel teſsſsera ſsuperioritatis, quam Princeps ſsibi reſservare voluit, ut in ſsimili tradit Craveta cõſilconſil. 908. num. 1. Tiber. Decian. reſsponſs. 8. num. 225. volum. 1. & reſsponſs. 19. num. 139. volum. 3. Rota Romana deciſs. 702. num. 7. part. 1. Bertazol. in tractat. de clauſs. inſstrum. clauſs. 4. gloſsſsa 14. num. 1. & alij, quos refert, & ſsequitur Bernard. Grœvæus in pract. concluſs. lib. 2. concluſs. 1. num. 1.

^† iuſstè in dictis ſschedulis caveri potuit, ut Commendat arijs in ipſsis titulis iniungatur neceſsſsitas petendæ, & impetrandæ talis confirmationis intra tempus præfinitum, ſsub pœna privationis ipſsius Commendæ. Nam hæc fuit

^† veluti forma, quæ condtionem induxit, & eâ non impletâ, vel purificatâ, actus corruit, & habetur tanquàm ſsi factus non fuiſsſset, l. Mævius, & l. qui hæredi, D. de condit. & demonſstr. cum ſsimilibus latè cõgeſstis à Molina de primog. lib. 2. cap. 6. num. 37. & cap. 7. num. 1. ubi pluribus

^† probat formæ defectum maiorem eſsſse, quàm ſsubſstantiæ, & formam à lege requiſsitam nõnon poſsſse per æquipollens adimpleri, D. Valençuela conſs. 87. num. 77. volum. 2. ubi quòd forma debet attendi magis quàm ratio, D. Ioann. del Caſstillo lib. 5. controverſs. cap. 119. num. 6. & ſsequentibus, Fuſsar. de ſsubſstit. quæſst. 246. num. 16. & Cevallos tom. 4. comm. quæſst. 900. num. 56. dixi ſsuprà hoc libro, cap. 6. num. 18. Et in terminis contractus, vel conceſssionis Principis, vel privati, & quòd etiam ex minimo eius defectu reſscindatur, vel reſsolvatur, l. neceſsſsariò §. 1. D. de peric & commod. rei vend. l. ſsi pecuniam, D. ſsi cert. petat. l. quod purè, D. quando dies legat. & plures apud Tiraquel. in l. ſsi unquam, verbo Revertatur, num. 277. C. de revoc. donat. Surd. conſs. 129. num. 36. Menoch. conſs. 134. num. 30. & 31. Molino de ritu nuptiar. lib. 3. q. 51. num. 11. & 12.

Et ita videmus contingere in feudis, à quibus Commendæ, ut ſsæpè diximus, dimanaſsſse videntur. Nam

^† in illis etiam requiritur confirmatio, ſsive approbatio Principis, vel alterius domini concedentis, & eâ non impetratâ, intra tempus à iure, vel ab homine deſsignatum, amittantur, etiam nullâ requiſsitâ ſsententiâ condemnatoriâ, vel declaratoriâ, ſsed ipſso iure, ut ex communi opinione docet Iul. Clarus in §. feudum, quæſst. 49. in princip. Roland. à Valle conſs. 40. num. 1. lib. 1. Cardin. Tuſschus litt. F. concluſs. 124. Borgnin. Cavalcan. deciſs. 25. num. 34. part. 2. Mareſscot. lib. 1. variar. cap. 8. num. 2. Rota Roman. poſst tract. Galleſsſsij, de oblig. Cameral. deciſs. 146. & Flam. Cartar. deciſs. 3.

Et hac

^† conditione attentâ, & remiſssione ad Principem pro petenda confirmatione, poſsſsumus aſsſserere, ipſsum Principem eſsſse, qui has Commendas concedit, & indiſstinctè ſsequi doctrinam gloſsſsæ per text. ibi in l. lege obvenire 130. D. de verborum ſsignificat. ubi inquit,

^† quòd qui confirmat, dat, quod & repetijt in Authen. quibus mod. nat. efficit. legit. §. ſsed igitur, verbo Percipientihus, collation. 6. Et probare intendit ex l. aſsſse toto, D. de hæred. inſst. & Auth. de defenſsor. civit. §. interim, & pluribus proſsequitur Camerarius in cap. Imperialem, de prohibit. feud. alien. per Freder. pag 43. colum. 3. poſst Iſsern. ibidem num. 13. D. Valençuela confil. 79. num. 11. ubi quod verbum Confirmo, inducit novam diſspoſsitionem, & Franc. de Ponte de poteſstat. Proreg. tit. 8. §. 10. num. 10. pag. 284.

Alioqui enim verior, & receptior opinio |

fol. 546

eſst, hoc ſsolùm procedere

^† quando actus, qui confirmatur, fuit nullus, vel invalidus, tunc enim confirmans dicitur dare, ſsi id faciat ex certa ſscientia nullitatis præcedẽtis, quia tùc eam ſsupplere, & diſspenſsare videtur, & agitur ex confirmante, & nõnon ex confirmato; aliàs autem quando actus fuit validus, is, qui illum cõfirmatconfirmat, propriè dare nõnon videtur, ſsed largo modo, &

^† confirmatio ſsolùm adijcit robur primo actui, & actus confirmans retrotrahitur ad confirmatum, & ex hoc non ex illo agi videtur, ut ad explicationem, & conciliationẽ textus in d. l. obvenire, cum l. 3. §. de illo, D. pro ſsocio, l. hæredes palam, §. quod verò, D. de teſstam. l. ſsi fundus, in fine, D. de pignor.l. inftitutio talis 10. D. de condit. inſstit. l. ſsi quis priore, D. ad Trebel. l. adoptio, D. de adoption. l. iure noſstro, §. propter litem, D. de teſstam. tutela, cap. 2. de tranſsactionibus, & aliorum plurium, tradunt gloſsſs. & DD. in eiſsdem iuribus, & in l. & quia, D. de iuriſsd. omn. iud. ubi magiſstraliter Iaſson, Baldus in l. legibus, num. 5. C. de legibus, Felin. in cap. ultim. num. 15. de conſstitution. idem Felin. & Panormitan. poſst gloſsſs. in cap. coram, de offic. delegati, Decius in Rubr. de confirmat. utili, vel inutili, Gozadinus conſs. 64. num. 5. Afflictis ad conſstitut. Regn. Neapol. in pręludijs, quæſst. 3. num. 4. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſsa 10. num. 67. Surdus deciſs. 245. num. 6. & ſsequentibus, & conſs. 262. num. 67. & conſs. 85. à num. 32. Craveta conſs. 976. num. 38. & conſs. 563. num. 11. Decianus reſsponſs. 3. num. 238. volum. 4. reſspon ſso 65. num. 18. lib. 2. & 72. num. 48. eodẽeodem volum. Miſsynger. reſsponſs. 1. num. 120. decad. 11. Schrader. conſs. 19. num. 38. & 80. vol. 1. Quetta conſs. 74. num. 3. Menoch. conſs. 293. num. 3. Alciatus in dicta l. lege obvenire, num. 7. Rebuff. ibidem, verſs. Postremo, Gerard. Mazzolus conſs. 9. num. 54. Pinel. in l. 2. num. 4. cum ſsequentibus, C. de bonis, quæ liber. Bertazol. dict. clauſsul. 4. gloſsſs. 14. num. 3. Anton. Gomez lib. 1. variar. cap. 9. num. 20. & 21. Azeved. in l. 3. tit. 1. lib. 2. Recopil. num. 12. & in Rub. tit. 2. lib. 6. num. 227. latiſssimè Andr. Gail. & eius Additiionator Grœvæus lib. 2. pract. obſservat. 1. ferè per totum, Modeſstinus Piſstor conſs. 37. num. 8. volum. 1. Paz de tenuta, 2. part. cap. 57. num. 13. & 14. Ioann. Gutierrez lib. 3. pract. quæſst. 23. num. 6. Ioann. Cochier in tractat. de primarijs precibus, pag. 91. Cardin. Tuſschus littera C. conluſs. 704. & 710. cum alijs, Marcheſsan. de cõmiſsſsion. 1. parte, pag. 154. & ſsequentibus, & pag. 997. num. 9. & pag. 73. num. 258. Seraphin. de privileg. iuram. privileg. 71. num. 7. Ariſsminus Tepacius lib. 1. tit. de confirm. in genere, Fabius Turret. in tractat. de effect. clauſsul. codicil. quæſst. 31. effect. 18. n. 18. fol. 79. Paul. Fuſscus ſsing. 271. litt. C. & noſster Didacus de Sahagum in ſsignif. iuris Canonici apud Salmãticenſses Primarius in Rep. Rub. & cap. primi, & finalis, de confirm. utili, vel inutili, apud quos, & alios videri poterunt, quæ hanc materiam concernunt.

Sed miror

^† à nemine allegari Baldum in l. ex placito, ex num. 9. C. de rer. permut. ubi ſsubtiliter, & philoſsophicè de ea tractat, & quandò agatur ex confirmato, vel ex confirmante. Inquiens, quòd duplex eſst confirmans, ſscilicet infundens, & tunc agitur ex confirmato, ut in eadem lege ex placito, & transfundens, & tunc agitur ex confirmante, ut in l. tale pactum, §. qui provocavit, D. de pact. ubi, quia appellatio pronuntiatum extinguit, omnis virtus eſst transfuſsa in ſsententiam confirmantem. Et quòd tunc confirmans dicitur dare, quando ita producit rem in eſsſse, ut ei originem præſstet, quem locum Baldi eruditè expenſsum vidi à Dom. D. Laurentio Ramirez de Prado, nunquàm ſsatis pro meritis laudato, in quodam arduo negotio, quod in Supremo Indiarum Conſsilio vertebatur. Et erit ſsemper menti tenendus, quoniam

^† ex his principijs congnoſscitur, quando confirmanti, & non confirmato accepto ferenda ſsit utilitas inde dimanans: & ſsic quando Commendatarius debeat fructus Commendæ ſsuos ſsacere à tempore conceſssionis, vel à tempore confirmationis, & quando debeat mediam Annatam ſsolvere, tanquàm ex nova gratia.

Nam re verâ ſsi nullus fuit defectus, qui cõfirmationemconfirmationem iuſstè impedire poſsſsit, Princeps non vietur gratiam facere in ea concedenda, quia quod

^†ad confirmationem alterius accedit, eodem tempore factum videtur, ut patet ex ſsuprà relatis, & ex Monterio, omninò videndo, deciſs. Aragon. 27. num. 6. & 12. & deciſs. 35. num. 70. & quia tunc, ut diximus, nondat, id eſst non donat,

^† ſsed ſsolvit debitum, l. penultim. D. de ritu nupt. Necceſsſsitas autem non habet meritum, ſsed voluntas, ut pulchrè in eiſsdem terminis docet Bald. in eadem lege ex placito, num. 12. qui ad id allegat textũtextum in l. ſsi ſservo fideicommiſsſsaria, D. de hæred. inſstit. & l. unum ex familia, §. 2. D. de legatis 2. & idem probant, & latiùs ornant, & proſsequuntur Bart. Angel. Alexander, & Decius relati à Reuſsnero conſsil. 12. num. 48. lib. 2. Georgio Acaccio de privileg. iur. civil. lib. 3. cap. 20. num. 3. & 4. & Grœvæus dicto lib. 2. obſservat. cap. 1. num. 6. cõcludensconcludens

^† confirmationem privilegij, vel alterius actus per ſse validi, ac ſsubſsiſstẽtis peti à Principe, nec denegari poſsſse, eſsſseq́ue iniuriam, ſsi denegetur, non au|

fol. 547

tem beneficium, ſsi concedatur, ut aliàs dicitur in l. 1. §. permittitur, D. de aqua quotid. & æſstiva, circa cuius ornatum aliqua congeſsſsi ſsuprà hoc tomo, lib. 1. cap. 17. num. 17. & idem tenet Matthæ. de Afflict. omninò videndus, ad conſstit. Neapol. lib. 1. Rub. 97. in princ. num. 22. qui pro hac ſsententia allegat text. in cap bonæ, el 1. de reſst. ſspol.

Secvndò, ex eadem cauſsa, & origine re

*quirendæ confirmationis Commendarum deducitur, Proregem, vel Gubernatorem, qui eas in partibus Indiarum confert, in ipſsa conceſsſsione, cuius confirmatio à Rege in Supremo eius Senatu petenda, & impetranda eſst, exprimere debere Commendæ qualitatem, & quantitatem, & modum vacationis, & in quibus rebus, vel fructibus conſsiſstit (nam ſservitij perſsonalis taxa, & præſstatio omninò exulare iuſsſsa eſst, ut dixi ſsuprà lib. 1. cap. 1.) Et prætereà merita, & ſservitia eius, cui Commendam conceſsſsit, & an alias Commendas habeat, & quas alias remunerationes acceperit, & quòd edicta ad alios benemeritos vocandos, & audiendos præſsixerit, & quibus rationibus adductus illum inter alios, ut digniorem elegerit. Etenim cùm confirmationis petendæ onus inductum fuerit ad hæc omnia cognoſscenda & penitiùs intelligenda, & utrum in electione ritè, ac rectè proceſsſsum fuerit, ea omniaexprimi, & narrari debent, quæ ſsufficienter Principem de hoc certiorem facere poſsſsent.

Nam

^† confirmatio incerta, vel incerti iuris non valet, ut conſsuluit Oldrad. conſs. 154. Viſso privilegio, DD. in dict. l. & quia, D. de iuriſsd. omn. iud. Felin. & alij in cap. dilecta. de reſscript. cap. porrecta, de confirm. utili, vel inutili, Rebuff. in l. ſsubſsignatum 39. §. incertus, verſs. Sextò confirmatio, D. de verb. ſsignif.

Et qualibet

^† ſsubreptio, vel obreptio, quæ confirmationem impedire, vel ei obſstare poſsſset, vel PrincipẽPrincipem difficiliorem reddere ad concedendum, vitiat confirmationem, ſsicut & quælibet alia reſscripta gratiæ, vel iuſstitiæ, & præſsertim beneficialia, cùm in his omnibus voluntas cõcedentisconcedentis deſsideretur, quæ ubi prædicta vitia interveniunt, deficere iudicatur, cap. ſsuper litteris, cap. poſstulaſsti, de reſscript. cap. dudum, de decimis, ubi communiter Canoniſstæ, l. 1. & 2. & 1. etſsi non cognitio, l. etſsi legibus, C. ſsi contra ius, vel util pub. l. fin. C. de his, qui à non dom. manum. l. 2. C. de fund. & ſsaltib. rei dom. lib. 12. l. 36. tit. 18. partit. 3. cum innumeris alijs, quæ præter Scribentes in eiſsdem iuribus congerit Iaſson conſs. 115. lib. 1. Alciatus conſs. 164. num. 10. Gozadinus cõſs. 26. num. 21. Pariſsius conſs. 12. num. 63. vol. 2. Socinus Senior conſs. 120. num. 5. volum. 3. Tiraquel. in tract. de ceſsſs. cauſsa, limit. 1. num. 12. cum ſseqq. & de pœnis temper. cauſs. 44. num. 41. Surdus conſs. 395. num. 22. & ſseq. lib. 3. Bechius conſs. 111. n. 9. 17. & 34. & lib. 2. de arbitrar. caſsu 201. per totum, Roder. Suraz allegat. 12. num. 30. cũcum ſseqq. & alleg. 28. num. 26. Covarr. lib. 1. variar. cap. 20. Molina de maiorat. lib. 4. cap. 4. n. 48. & cap. 9. num. 23. Micres eod. tract. 1. parte, q. 3. Mandoſs. in regula Cancellar. 32. de impetr. benef. vacant. q. 9. n. 9. Marcheſsanus de commiſsſsion. 1. parte, pag. 64. num. 148. Alvar. Valaſscus conſsult. 130. n. 9. & conſsult. 158. n. 2. & 13. latiſssimè D. Valençuela conſs. 69. num. 90. cum multis ſseqq. & Cardin. Tuſschus litt. O. concluſs. 50. num. 3. & litt. S. cõcluſs. 722. per totam. Et huc reſspiciẽs dixit Bald. in cap. fin. per text. ibi. ut lite non conteſst.

^† quòd ſsubreptitia impetratio nõnon tenet, etiam ſsi ſsit Sanctus ille, qui impetrat, quem refert Iaſson in d. l. 2. num. 33. C. ſsi contra ius, vel util. pub. Et in terminis

^† de neceſssitate exprimendi veri valoris, Felin. in cap. ad aures num. 4. & 10. de reſscript. Ripa in cap. ex parte, num. 85. eod. tit. Rebuff. de nominat. q. 9. num. 24. Mandoſs. in reg. 22. de unione, & confirmat. q. 5. num. 2. Covarr. d. cap. 20. num. 7. & Menoch. d. caſsu 201. num. 77.

Et ob hæc paſssim docemur,

^† confirmationem non poſsſse extendi ad nullitates, obſstantias, vel defectus non expreſsſsos, vel mentionatos in narratione, vel ſsupplicatione, l. Aurelius. §. teſstamento, de liber. legata, l. quædam, D. de iure codicill. Bald. in l. adverſsus, num. 3. C. ſsi adverſsus rem iudic. Gaill. & Grœvæus lib. 2. obſservat. cap. 1. num. 2. Cravera, plures referens, conſs. 668. num. 8. lib. 4. Riminal. conſs. 194. num. 59. lib. 2. Mandei. Albenſs. conſs. 375 num. 2. lib. 2. quia aliàs eſsſset ſsubrepetitia, obreptitia, & nulla, l. ſsed etſsi hac, §. patronum, D. de in ius vocand. l. 1. C. de colluſs. deteg. ubi gloſsſs. & DD. d. l. etſsi legibus, C. ſsi contra ius, vel util. pub. cum. ſsimilibus ſsuprà relatis, cap. 2. de confirm. util. vel inutil. Panormitan. in cap. inter dilectos, num. 8. de fide inſstrum. Molina dict. cap. 9. num. 33. & ſsequentibus, ubi probat,

^† quòd Princeps nunquam cenſsetur confirmare tranſsactionem, in qua dolus, vel fraus, vel enormiſssima læſsio intervenerit, quoniam talis confirmatio habet in ſse eoſsdem defectus, & nullitates, quas actus, qui confirmatur, & ſsic nullum ſsortitur effectum, l. fin. D. de conſstitut. pecun. l. cùm teſstamentum 8. C. de iur. & fact. ignor. l. non dubium, C. de legibus, gloſsſs. in l. ſsi patronus, §. patronum, verbo Fabiana, D. ſsi quid in fraud. patro. l. ſsi conſstat, D. de appellation. Bartol. in l. privilegia, C. de Sacroſsanct. Ecclef. Bald. in l. ſsi abſsentis, num. 21. C. ſsi cert. petat. |

fol. 548

& in l. in contractibus, num. 15. de non numer. pecun. Ancharran. conſsil. 394. num. 3. & 4. Alexand. conſs. 32. num. 1. volum. 2. Gozadin. conſs. 27. num. 23. & 33. Iaſson in l. ſsi ita ſstipulatus, §. Chryſsogonus, num. 48. D. de verbor. oblig. Craveta conſs. 592. num. 27. volum. 4. D. Valençuela conſs. 69. num. 143. ubi quòd confirmatio eſst nulia, ubi eſst nullum confirmabile, & conſsil. 32. num. 108. ubi quòd confirmatio ſstatutorum non trahitur and invalida.

Atque hoc planè eſst, quod dicere ſsolemus, confirmationem

^† factam in forma communi, parum, aut nihil operari, nimirum, quia actum nullum validum non efficiat, fed tantùm actui valido robur (ut ſsuprà diximus) vel ſspiritum præſstet, quamvis aliud ſsit in ea, quæ fit in forma ſspeciali, à poteſtatẽpotestatem habente, & ſsciente vitium, & cum eo diſspenſsare volente, it cõſtatconſtat ex cap. 1. de confirm. util. vel inutil. text. & gloſsſs. in cap. 1. & cap. veniens, de tranſsaction. cap. quia diverſsitatem, de conceſsſs. præbend. ubi gloſsſs. Alexand. cõſs. 122. num. 18. lib. 8. Suarez allegat. 14. num. 1. Seraphin. de privileg. iuram. privileg. 49. num. 33. & privileg. 70. num. 13. Marcheſsan. latiſssimè dict. tract. de commiſsſs. 1. part. pag. 64. & fequentib. Tiber. Decian. lib. 2. crimin. cap. 37. num. 4. Modeſstin. Piſstor conſs. 37. num. 11. volum. 1. Gaill. & Grœvæus d. lib. 2. obſservat. cap. 1. num. 11. & ſsequenrib. & num. 27. & ſseqq. ubi tradunt, quæ dicatur confirmatio in forma communi, & quæ in forma ſspecifica, Molina de primog. lib. 2. cap. 6. num. 8. Mieres eodẽeodem tract. 2. par. quæſst. 2. num. 3. Velazquez de Avendano in l. 2. Tauri, gloſsſs. 3. num. 1. ad finem, Iacob. Cancer variar. reſsolut. part. 3. cap. 3. ex num. 177. Magon. deciſs. Lucenſs. 14. num. 22. Menoch. conſs. 75. num. 32. volum. 1. & conſs. 414. num. 14. volum. 5. Surd. conſs. 340. num. 7. & conſs. 349. num. 7. & conſs. 361. num. 37. volum. 3. Caſsanate conſs. 43. num. 94. cum ſsequentib. latè Mureſscotus lib. 2. variar. cap. 67. num. 23. & 34. & quæſst. 75. à num. 37. D. Valençuela conſs. 79. num. 2. & ſsequentib. qui iuxta ſsuperiorem diſstinctionem intelligendus eſst conſs. 88. num. 54. dum nimis generaliter tradit, cõfirmationemconfirmationem Principis habere vim diſspenſsationis. Nam hoc tantùm procedit circa expreſsſsa, & cognita, iuxta iura, & DD. ab eodem allegatos, & alia, quæ latiſssimè, & noviſssimè tradit Dom. Ioann. Ruiz de Laguna, nunc ſsacri Conſsilij rerum Italicarum Fiſsci Patronus diſsſsertiſssimus, & anteà in Mediolanenſsi Senatu Quæſstor meritiſssimus, in docta illa allegatione, quam typis excuſssit ſsuper qu ęſstione salaria Finarij cap. 1. n. 15. & ſseqq. pag. 10. & 11. & cap. 4. per totum, pag. 124. & ſseqq. ubi plura de materia confirmationis iucurenter congeſsſsit.

Et illud præcipuè,

^† omnem confirmationem in dubio cenſseri factam à Principe in forma communi, quæ nihil de novo tribuit, ſsed omnia relinquit in eo ſstatu, in quo reperiebantur, ex iuribus, & Auctoribus ſsuprà relatis, & cap. cùm dilecta, de confirm. util. vel inutil. cap. ex parte, cap. qua intentionis, de privileg. cum alijs adductis à Rolando conſsil. 7. num. 108. lib. 3. Giurba ad conſsuetud. Meſsſsanenſs. in proœm. num. 37. Oſsaſsco deciſs. 102. in fine, Camil. de Medicis reſsponſs. 158. & 164. Farinac. deciſs. Rotæ Romanæ 128. num. 6. & deciſs. 555. num. 9. Carolus Tapia deciſs. 2. num. 63. & noviſssimè Ioſseph. Ramon. conſs. 37. num. 73. Quibus tamen adijcio, confirmationem non prorſsus ſsubreptitiam dici poſsſse, ſsi eius narratio in maiori parte, & circa ſsubſstantialia ſsit vera, ut dixi ſsuprà cap. 8. num. 67. & latiùs proſsequitur Marqueſsan. dict. tractat. de commiſsſs. 1. part. pag. 134. num. 136. Garcia de beneficijs, parte 6. cap. 2. 189. ubi quòd in gratioſsis, omnia narrata verificanda ſsunt, & Bened. Capra reg. 50. num. 52. ubi an ſsubreptio reſscripti in uno, impediat implementum alterius?

Eſsſseq́ue iuris certiſssimam

^† concluſsionem, confirmationem non probare confirmatum, ni ſsi illud oſstendatur, & ad maiorem ipſsius cõ firmationis ſsecuritatem, & validitatem, & ut ex certa ſscientia proceſsſsiſsſse cenſseatur, oportere, & expedire, ut tenor privilegij, vel alterius cuiuslibet confirmati, inſseratur ad litteram in inſstrumento confirmationis, vel ade ò ſspecifica eius mentio, & relatio, ut Princeps videri poſssit in nihilo circumventus, ut latè probant Innocent. Felin. Imola, & cæteri in cap. inter dilectos, de fide inſstrumẽt. Maſscard. de probation. cõcluſs. 404. num. 6. Oſsaſscus deciſs. 126. num. 3. & 4. Craveta conſs. 192. num. 14. Tuſschus lirt. C. concluſs. 710. num. 28. & littera R. concluſs. 8. num. 22. & concluſs. 18. n. 7. cum ſseqq. Iacob. Cancer d. 3. part. var. cap. 3. num. 191. & 218. & latiùs, ac meliùs cæteris Grœvæus d. cap. 1. num. 20. cum ſseqq. & Magerus de advocatia armata, cap. 14. num. 109. pag. 621. ubi quòd actus confirmans, ad illud, quod non eſst in cõfirmatoconfirmato, nõnon extẽditur.

Tertiò, ut alia prætermittam, quæ vulgatiora ſsunt, quàm ut in illis tẽpustempus terere debeamus, ex prædictis etiam deducitur, Principem,

^† qui has Commendas confirmat, ſsive in forma communi, ſsive in forma ſspecifica, neutiquam cenſseri, quòd præiudicare velit iuri cuiuſsvis tertij, qui ad eaſsdem Commendas litem in provincijs, & Audientijs Indiarum, vel alibi moverit, vel iuſstè movere poſssit, & ad |

fol. 549

confirmationem perendam citatus non fuerit, & cum plena cauſsæ cognitione convictus. Quia

^† ſsicut quælibet conceſssio facta à Principe, cenſsetur ſsine præiudicio tertij, l. 2. §. meritò, & à §. ſsi quis à Principe, D. ne quid in loco pub. cap. ſsuper eo, de off. & poteſst iud. delegat. optimus text. de iure noſstro Regio in l. 11. tit. 18. part. 3. cuius, & aliorum meminit Azeved. in. l. 14. tit. 3. lib. 1. Recop. num. 39. Ita etiam confirmatio, ut docet text. expreſsſsus in cap. 1. & in cap. fin. & in cap. ſsua nobis. ubi Decius num. 7. de confirm. util. vel inutil. Bald. in l. 1. D. de conſstit. Princip. & in l. fin. num. 4. C. ſsent. reſscindi non poſsſse, & in cap. 1. de pace Conſstantiæ, Felin. in cap. ſsi quando, num. 1. in fin. de reſscript. Rota deciſs. 3. ſsub tit. de confirm. utili, vel inutil. in novis, quam ſsequitur Decius conſs. 401. num. 24. Thom. Grãmat. deciſs. 104. num. 2. & plures alij apud Deoian. reſspõſs. 38. num. 231. lib. 3. Grœvæus, omninò videndus, dict. cap. 1. ex num. 45. ad 48. Marcheſs. de commiffionibus, 3. part. pag. 170. num. 37. D. Laguna in d. allegatione ſsalis Finarij, num. 15. & ſseqq.

Vbi hoc procedere tradunt, etiam

^† ſsi in confirmatione adijciantur clauſsulæ: Non obſstãtibus, Motus proprij, Ex certa ſscientia, vel de plenitudine poteſstatis, quiahuiuſsmodi clauſsulæ cenſsentur adiectæ præter Principis mentem, ex ſstylo tantùm Secretariorum, ſseu Notariorum, eiuſsmodi inſstrumenta conficientiũconficientium, ut tradit Covarr. in Rub. de teſstament. 2. par. num. 14. Loazes in cauſsa oppidi de Mula, col. 53. num. 64. Petrus Petra de poteſst. Princip. quæſst. 2. cap. de clauſsul. ex certa ſscient. num. 20. fol. 203. D. Valẽçuela cõſs. 119. num. 112. volum. 2. & ante eos Baldus conſs. 292. num. 3. ubi inquit,

^† hac de cauſsa, & propter diverſsas lites, quæ quotidie ex iſsto ſstylo oriuntur, debere dictas clauſsulas in totum ab Aula eradicari, vel ſsaltim non ita frequentari, quod & tradunt Zaſsi. & alij relati à Petra ubi ſsupr. num. 19. Menoch. conſs. 1. num. 402. lib. 1. conſs. 202. num. 149. & conſs. 195. num. 24. Socin. Iunior conſs. 77. num. 124. lib. 1. Roland. conſs. 7. num. 113. & quòd non ſsupplent defectum intentionis, & voluntatis Principis, Petra d. num. 20. Rota apud Farinacium deciſs. 141. num. 4. & latè Cancer, omninò videndus, d. cap. 3. num. 191. & ſseqq. ubi quòd clauſsula ex certa ſscientia non confirmat actum in præiudicium tertij, nec tollit vitium obreptionis, neque operatur in his, quæ conſsiſstunt in facto, de quibus Princeps non eſst informatus.

Quæ omnia notare oportebit

^† pro aliquibus, qui properant titulos Commendarum litigioſsarum à Gubernatoribus impetrare, & eos ſsine mentione litigij, vel iuris tertij in ſsupremo CõſilioConſilio præſsentare, ut ſsic confirmationem obtineant, putantes ſsibi hoc pacto conſsultum iri. Nam nihil ipſsis talis feſstinatio prodeſst, quoniam ſsemper audiri poterit tertius comparens, & de iure ſsuo docere volens, ut ultra ſsuprà relatos latè oſstendit Cancer d. cap. 3. num. 29. & ſseqq. & num. 40. Vbi quòd,

^† qui obtinuit ſsententiam pro ſse ſsuper aliqua re, licèt pendeat cauſsa ſsupplicationis, dicitur habere ius ad rem, imò & per ſsolam petitionem factã in iudicio, & num. 102. & ſseqq. ubi quòd Princeps

^†non præſsumitur voluiſsſse præiudicare tertio in iure in rem, nec ad rem, & quòd præſsumitur deceptus quandò ex privilegio, conceſssione, aut reſscripto, tertio etiam in modicis præiudicat, & quòd ubi apparet id facere voluiſsſse, eſst facienda interpretatio, ut quanto minus fieri poſssit, ei præiudicare voluerit.

Et hæc habui in praxi proximis hiſsce diebus

^† in cauſsa cuiuſsdam Commendatarij de Cartagena, cui cùm alter oppoſsitor litem moviſsſset ſsuper collatione Commendæ, & à ſsententia Gubernatoris ad Regium Conſsilium provocaſsſset, in quo duas ſsententias conformes pro ſse habuit, quæ in rem iudicatam tranſsierunt, ille ſse defendere volebat, & denuò audiri, & cauſsam ſsuſscitare intendebat pr ętextu confirmationis ſsibi in forma communi cõceſsſsæ, quam nul lâ factâ litigij mentione impetraverat. Et eius Advocati id eo colore tutabantur,

^† quòd ius hoc, quod mediante confirmatione quæſsivit, non fuit viſsum, neque in iudicium deductum, & licèt ſsupervenerit ex cauſsa de futuro, potuit reo præſstare exceptionem adverſsus executoriam, licèt non proſsit actori ad actionem. Neque

^† dici potuit attentaſsſse, qui pro iure ſsuo conſservando gratiam cõfirmationis à ſsuperiore impetraverit, ex his quæ in ſsimili tradit Bartol. in. l. cogi, C. de pet. hæred. Cabedus deciſs. Luſsit. 120. part. 1. num. 11. Caldas Pereira de iure emph. 3. part. cap. 10. num. 30. in fine, & alij, quos refert Anton. Gabr. in comm. concluſs. tit. de iudicijs, concl. 3. num. 6.

Sed nihilominus

^† Senatus ex tempore hãc intentionem abſsque dubio repellendam iudicavit, quoniam dicta confirmatio, ut ex ſsuprà dictis apparet, nullum ius novum huic electo Commendatario addere potuit, & ut aliquod adderet, erat nulla, & ſsubreptitia ex defectu narrationis litis pendentis, & præiudicio tertij, ut expreisè in eiſsdem ferè terminis docet Abb. omnino videndus, in cap, fin. ut lite pend. num. 8. Felin. conſs. 32. num. 11. & Laderchius Imolenſs. conſs. 106. num. 7. qui dicunt,

^† privilegium, & quodlibet aliud ſsus ſsnperveniẽs ex gratia, vel cõceſsioneconceſsione Principis, |

fol. 550

lite iam motâ, nihil adiuvare, & Marcheſsanus d. 1. parte, pag. 225. num. 313. ubi quòd confirmatio appellatione pendente, illâ tacitâ, nõ ligat. Et licèt aliqui hoc limitent, ut quamvis non proſsit in illa inſstantia, proſsit tamen in alia, eâ finitâ, ut per eundem Abbatem ſsuprà cap. Abbate ſsanè, circa medium, de re iudic. & tradita à Lanario conſs. 16. & ſseq. & Cancerio d. cap. 3. num. 470. id tamen ex communi omnium ſsententia ſsublimitatur, ubi iam fuerit lata ſsententia, quæ in rem iudicatam tranſsie. rit. Nam tunc

^† dicitur lis omni reſspectu finita, & præcluditur via partibus ad aliquid de novo deducendum, l. fin. C. ſsent. reſscendi non poſsſse, l. cauſsas, C. de tranſsact. bonus text. in cap. expoſsita, de arbitr. & egregiè docet Felin. in cap. 1. & cap. ſsuper litteris, de reſscript. ubi num. 14. hoc ampliat, ut etiam ſsi dicatur in reſscripto: Non obstanti tali ſsententia, hoc non ſsufficiat, niſsi etiam adijciatur, non obstante ſsententia lata, quæ tranſsivit in rem iudicatam, Franchus in d. cap. fin. ut lite pend. Anton. Gabr. dict. tit. de iud. concluſs. 4. num. 41. & Cancer d. cap. 3. num. 473. & ſseqq. & eſst optima Rotæ deciſs. 33. in noviſssimis parte 3. lib. 3. ubi tamen prædicta declarans, inquit, tunc dici litem extinctam per ſsentẽtiam tranſsactam in iudicatum, ubi ſsit executioni mandata, & non anteà. Planè ſsi lite pendente

^† confirmatio non in forma communi facta proponeretur, ſsed ſspecificè, & cum relatione iuris alterius oppoſsitoris, & litis ſstatus, & adhuc Princeps electum à Gubernatore confirmare voluiſsſset, & confirmaverit, eius præcepto ſstandum eſsſset, & ceſsſsaret lis, iuſsque reo ſsuperveniens, etiam pendente lite ei prodeſsſset, iuxta text. ſsic intelligendum in l. ſsin autem, §. 1. D. de reivind. l. ſsi mulier diverterit, D. ſsolut. matrim. & plura alia, quæ poſst Bart. Baldum, Alexand. & alios tradit Pariſs. conſs. 125. num. 11. & 12. volum. 1. Afflict. in cap. 1. num. 99. cum ſseqq. qui ſsucceſs. teneantur, & latè Tiraquel. poſst leges connub. gloſsſs. 8. q. 11. n. 99. cum ſseqq.

Deniqve prædictis conſsequens eſtꝰeſtus, eos, qui non ex nova gratia Commendas accipiũtaccipiunt, ſsed per viam ſsucceſssionis, quæ ſsibi defertur, tanquam filijs, nepotibus, aut uxoribus Commendatarij defuncti, iuxta ea, quæ diximus ſsuprà hoc libro cap. 16. non

^† debere gravari onere impetrandæ Regiæ confirmationis, quia in eis ceſsſsant rationes, quæ illam induxerunt, cùm non admittantur ex nova, & voluntaria Gubernatoris electione, ſsed ex legis vocatione, & implemento, arque ita neque illis novus titulus expediatur, ſsed titulus Auctoris primò vocati, &

^† confirmatio, quæ in eo intervenit, proficiat omnibus ab eo deſscendentibus, & cauſsam habentibus, ut docet Dynus in l. privilegia, C. de ſsacroſs. Eccleſs. Bald. conſsil. 355. num. 6. volum. 3. Afflictis deciſs. 128. num. 1. Pereg. conſs. 44. num. 66. volum. 1. dicentes, quòd

^† actus ſsemel à Principe confirmatus, non eget aliâ confirmatione, & ita in noſstris terminis benè obſservat Anton. de Leõ in d. tract. de confirm. Regijs, 1. part. cap. 17. fol. 91. num. 19. cum duobus ſseqq.

Quamvis ſsint aliqui,

^† qui maiorem cautelam faciunt ſsibi expediri titulos talium Cõmendarum, & eorum confirmationem deſsiderant, quod nullo modo reprehendendum eſst, quin potiùs boni cõſilijconſilij eſst, ut ipſsi ijdem DD. advertunt, quia

^† gratiæ, & privilegia per plures Principes confirmata maiorem habent firmitatem, ut notat Aretin. conſs. 15. dub. 2. in fine, Roman. conſs. 327. Loazes in allegat. pro March. de los Velez dub. 1. num. 7. Georgius Acaccius in tract. de privileg. lib. 3. cap. 20. num. 9. Amatis deciſs. Lucenſsi 17. num. 9. D. Valençuela conſs. 79. n. 125. & latiùs Grœvæus poſst Gaillium d. lib. 2. cap. 1. num. 7. & ſseqq. & Magerus de advocatia armata, cap. 16. num. 283. ubi probat, quòd privilegij conceſsſsi confirmatio, utilitatis eſst, non neceſssitatis, & cap. 14. num. 102. ubi quòd in Gallia non petitur talis confirmatio, niſsi quando Regnum delatum eſst ad alium quàm filium.

Neque cuiquam imputari, aut nocere poteſst,

^† quòd plures titulos habere, & cumulare velit, ad conſservandum, & conſsolidandum ius ſsuum, vel plenius reddendum, dummodo inter ſse contrarij non ſsint, ſsed ad eundem effectum tendant, cap. poſst electionem, de conceſs. præben. l. 4. D. ad leg. Falcid. Ioann. And. Monach. & Dominic. in cap. cùm perſsonæ, de privileg. Decius conſs. 271. num. 19. Anton. Gomez in l. 45. Tauri, numer. 97. & 98. Craveta conſs. 16. num. 6. Decianus conſs. 13. Cancer dict. cap. 3. ex num. 281. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 7. num. 71. & Ego latè in. 1. tom. lib. 3. cap. 1. n. 61. ubi plures alios adduco.

Et hæc in præſsentiarum de materia confirmationis dixiſsſse ſsufficiat, quæ

^† etiam deſservire poſsſsunt ad confirmationes venditionum, & renuntiationum officiorum, quæ per alias ſschedulas ſsimiliter requiruntur, de quibus alio loco dicemus, & qui voluerit plura, videat tex. & DD. in cap. venerabilem 34. cap. nihil 34. de elect. Ripam in tract. de peſste, ſsub tit. de remed. ad confirm. ubert. num. 139. ubi etiam agit, an elelcti poſssint exercere interim dũdum confirmantur? Gutierrez cõſs. 31. num. 19. & ſseqq. Avend. in cap. Præt. 1. part. cap. 19. num. 21. & Bobadilla in Politica, lib. 2. cap. 16. num. 155.

Et quòd, qui habet poteſstarem confirmandi, vel revocandi aliqua,

^† ex eo quòd quædam |

fol. 551

revocat, videtur alia confirmare, vide Grammat. deciſs. 65. num. 16. Et an tempore præfumatur confirmatio, Mareſscot. lib. 1. variar. reſsolut. cap. 13. & deciſs. Rotæ apud Marcheſsanum in d. tract. de commiſssionibus, 2. parte, pag. 552. num. 2. ubi quòd confirmatio Apoſstolica nõnon præſsumitur ſspatio triginta annorũ Notabis tamen pro coronide huius capitis, quòd ubi denegatur confirmatio in Supremo Conſsilio Indiarum, ſsolet aliquando

^† iuberi, ut fructus medio tempore à Commendatario percepti, reſstituantur, ſsi urgens aliqua cauſsa, & quæ fraudem arguat, vel ſsordes ſsuboleat, denegationem ſsuaſserit, cùm tunc titulus ad non titulum redigatur, & bona fides deficiat,

^† ſsine quibus nec præſscriptio, nec fructuum perceptio procedit, l. qui bonâ fide, l. bonæ fidei, D. de acq. rer. dom. l. fructus, D. de uſsuris, l. 1. C. de pet. hæred. l. certum, C. de reivind. cum ſsimilibus latè congeſstis à Gilkenio, & Vveſsemb. in §. ſsi quis à non domino, Inſst. de rerum diviſs. Covarr. lib. 1. variar. cap. 3. num. 6. & Pinel. in l. 2. C. de reſscind. 2. part. cap. 4. num. 59. & eleganter Cavalcan. deciſs. 28. num. 19. part. 1. ubi quòd titulus putativus, cui lex à principio reſsiſstit, nec poſsſseſssionem, & multò minus bonam fidem, & præſscriptionem operatur.

Cæterùm ſsi ex alijs cauſsis levioribus denegetur, fructus percepti non adimuntur,

^† cùm Gubernatoris auctoritas, qui Commendam conceſssit, iuſstum titulum poſssidenti præſstitiſsſse videatur, l. iuſstè poſssidet, D. de acquir. poſsſs. Et prætereà ſservitij ratio haberi debeat, quod

* pro eiuſsmodi feudo Commendatarius medio illo tempore præſstitit, cum quo fructus compenſsari ratio ſsuadeat, d. §. ſsi quis à non domino, ibi: Naturali ratione placuit fructus, quos perceperit, eius eſsſse pro cultura, & cura.

Sæpèſsæpius etiam

^† defectus, qui confirmationem retardare poſsſsent, poſstquàm à fiſscali detecti, & obiecti ſsunt, aliquâ pecuniæ quãtitate ſsolutâ, componuntur, & diſspenſsantur. In quo non eſst, cur quiſsquam ſscrupulum moveat. Nam cùm

^† omnes leges de Commendis agẽtes iuris poſsitivi ſsint, benè poteſst Princeps, ubi ſsibi libitum fuerit, contra illas diſsponere & diſspenſsare, ut in terminis notavit D. Valenlençuela conſs. 83. num. 43. Porrò,

^† qui diſspẽſsat, vel licẽtiamlicentiam præſstat in ſsimilibus rebus, donare videtur, ex l. Titius puerum 3. D. de obſseq. præſstand. ibi: Etenim ille, etſsi nõnon gratuitum beneficium, tamẽtamen præſsiitit, l. in ædibus, §. 1. ubi Bald. & cæteri, D. de donation, l. etſsiliqueat, C. de inoff. donat cum ſsimilibus traditis per Molin. lib. 4. de primog. cap. ult. num. 64. Id autem,

^† quod donari poteſst, pro pretio etiam (ſsi aliud non obſstet) rectè fieri poteſst, ex his, quæ notat Baldus in præludijs feudorum, num. 9. Roſsenthal. in eod. tract. cap. 1. concluſs. 2. num. 3. & cap. 2. concluſs. 61. per totã. Et hæc etiam notabis

^† pro alijs multis conceſssionibus, quæ pretio mediante his calamitoſsis temporibus fiunt, ex quibus ingens pecuniarum vis corrogatur, ex prædictis quippè principijs originem ducunt. Circa confirmationem verò

^† ſstatutorum, & ordinationum, quas aliquæ civitates, & collegia Indiarum facere ſsolent, & an ante eius impetrationem prædicta ſstatuta ſsubſsiſstant? & obſservari, ac cuſstodiri poſsſsint, ac debeant? pluribus hîc dicere ſsuperſsedeo, eò quòd hæc quæſstio latè ad utramque partem tractetur à Regnicolis, quos refert Bobadilla in Politic. lib. 2. cap. 16. num. 129. & lib. 3. cap. 8. ex num. 152. Gratian. reg. 434. Salced. ad Bernard. Diaz regul. 555. Humada ad Greg. Lopez in l. 12. tit. 1. part. 1. gloſsſs. 1. ex num. 5. ultra quos etiam videri poterit Vincent. de Franch. deciſs. 2. num. 31. part. 1. Steph. Gratian. tom. 2. diſscept. forenſs. cap. 469. & Cardin. Tuſschus verbo Statutum, concl. 429. Sed verius eſst, quòd ut concedamus aliquando obſservari, confirmatio

^† tamen in hoc actus, ſsicut & in alijs, de quibus ſsuprà loquuti ſsumus, dat eſsſse, & robur rei, & ſsine illa imperfectus eſst actus, cap. poſstquàm 3. ubi Panormit. & cap. nihil 44. cum alijs, de elect. cap. fin. eod. tit. lib. 6. Angel. in. Auth. de defenſs. civit. §. de cretum, collat. 6. Eò quòd,

^† qui confirmat, reprobare, & infirmare poteſst, inquirendo, examinando, & metiendo iure, & mutando, ſsupplendo, vel addendo, ut palam fit ex DD. ſsupr. relatis, Innocẽt. in cap. quod ſsicut, de elect. Natta conſs. 244. ex num. 1. ad 3. volum. 2. Gutierrez 3. pract. cap. 23. n. 6. Humada ubi ſsup. num. 8. Rebuff. in tract. nominat. q. 15. n. 10. Anaſstaſs. Germon. de indultis, §. in quibuſscuuq; num. 13. & Seraphino deciſs. 1445. n. 4. aliàs deciſs. 762. Et idem eſst in pacto de habẽdahabenda, vel petẽda ratificatione, quia antequàm fiat, actus perfectus dici non poteſst, l. contractus 17. C. de fide inſstrum. l. 6. tit. 5. par. 5. ubi Greg. gloſs. 1. & 2. cum alija latè adductis ab Affict. deciſs. 39. num. 4. Boer. deciſs. 48. num. 1. Parlad. lib. 2. rer. quotid. cap. 2. n. 47. Laſsarte de gabel. cap. 3. à n. 13. Azeved. in l. 2. tit. 16. lib. 5. Recop. num. 29. & Felician. de cẽſibuscensibus, tom. 2. lib. 3. cap. 4. num. 3.

CAPVT XXVII. De Commendarum extinctione, & resolutione, & an Princeps cum causa, vel etiam sine causa, eas in communi, vel in particulari possit auferre? & si semel ablatam, vel amissam restituat, nova, vel antiqua censenda sit?

CAPVT XXVII. De Commendarum extinctione, & reſsolutione, & an Princeps cum cauſsa, vel etiam ſsine cauſsa, eas in communi, vel in particulari poſssit auferre? & ſsi ſsemel ablatam, vel amißam reſstituat, nova, vel antiqua cenſsenda ſsit?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiseptimi.

1 PEculij, & hominis ſsimilitudo.
2 Menchaca qualiter partitus fuerit tractatum de ſsucceſssionibus? |
fol. 552
Res omnes habent ortum, progreſsſsum, & interitum, ibidem.
3 Annuos redditus ſsimiles atatibus hominis facit Mornacius.
4 Auctor, quem ordinem ſservaverit in tractatu de Commendis Indorum.
5 Commendæ, quibus modis finiantur, & ad Regem devolvantur.
6 Feudum amittitur ex eiſsdem cauſsis, ob quas filius exhæredari, vel donatio revocari potest, & remiſsſsio ad Auctores, qui de eis ſspecialiter agunt.
7 Commendarum de extinctione, & reſsolutione, qui ſspecialiter agant? & ſschedulæ, quæ de hoc tractant.
8 Commendarũ, ut & feudorum reſsolutio, & privatio, an & quatenus favorabiliter accipienda ſsit, & odium rationabile contineat?
9 Reverſsio cuiuslibet rei ad ſsuam primævam naturam ſsemper ſsolet favorabilis eſsſse.
10 Feudum ubi amittitur, non dicitur vacare, ſsed domino aperiri, & qualiter is illud occupet?
11 Feudi, vel Commendæ privatio induci non debet, niſsi in caſsibus à iure expreſsſsis.
12 Pœna ubi non est expreſsſsa, delinquens arbitrio iudicis punitur.
13 Commenda, ut & feudo, quis privari ſsolet ob ingreſsſsum religionis.
14 Religionis non ſsolùm ingreſsſsus, ſsed profeſsſsio requiritur, ad hoc, ut quis feudum, vel Cõmendam amittat.
15 Monachus verus quis eſsſse non videtur, donec profe ſssionem emittat. Cap. beneſsicium, de regular. lib. 6. & alia iura ſsimilia, expenduntur, & illuſstrantur, ibidem. Novitij in quibus habeantur pro veris Religioſsis? remiſsſsivè, ibid.
16 Cap. 1. ver ſs. Ex hoc, de feudo fœmin. explicatur.
17 Feudum, vel Commenda interim dum feudatarius, vel Commẽdatarius novitius profitetur, debet eſsſse in ſsuſspenſso.
18 Cap. qui clericus, ſsi de feud. defunct. cõtroverſs. explicatur.
19 Monachatus ratione anita amittatur feudum, vel Commenda, ut fil ij, & aliàs vocati maneant excluſsi?
20 Monabus habetur pro mortuo.
21 Commendæ, & feudi privatio, vel amißio ob delictum patris, regulariter non nocet filijs, vel cæteris à lege vocatis.
22 Confiſscatio Commendæ, vel feudi, quæ fit ob delictum patris, intelligitur quoad commoditatem talis feudi, vel Commendæ, & pro vita delinquentis.
23 D. Don Franc. Alfarus Regius Conſsiliarius laudatur.
24 Commenda in totum amittitur ex crimine læſsæ Maieſstatis à patre commiſsſso, etiam in præiudicium filiorum, & quare?
25 Crimen læſsæ Maieſstatis ipſso iure privationem inducit. Cap. 1. §. ſsi vaſsſsallus, ſsi de feud. defunct. & cap. 1. §. deniq́ue, quæ fuit prim. cauſs. benef. amitt. expenduntur, ibidem.
26 Feudo per rebellionem aperto, prima investitura nunquàm poſsteà conſsider atur.
27 Delictum mariti in Commenda dotaliuxori non nocet, & quare? remiſsſsivè.
28 Princeps an poßit ad libitum aliquam, vel omnes Commedas ſsemel conceſsſsas, & conſstitutas auferre, vel ext nguere, aut revocare?
29 Commendæ videntur precario, & veluti in de poſsitum poſssideri, & ſsic ad nutum revocabiles eſsſse.
30 Feuda precario data, ad nutum revocantur.
31 Feuda, quæ vocantur de Camera, ad nutũ Regis revocantur, num. 48. L. 1. verſs. La otra manera, tit. 26. part. 4. explicatur ibidem, & num. 48.
32 Donationes, quas Principes faciunt in bello, aut tempore belli, facilius revocantur, & exempla de factis à Rege Ioan. Luſsit. I. & Henrico Caſstellæ II.
33 Commendæ, & feuda magis gratiæ principalis, quàm obligationis habere videntur.
34 Princeps facilè revocare poteſst, & ſsolet ea, quæ ex eius liberalitate, & indulgentia proceſsſserunt, & num. ſseq.
35 Princeps qualiter ex cauſsa, vel ſsine cauſsa poſsſsit revocare donationes, etiam remuneratorias?
36 Commendæ ortum babuerunt à Regis inſstitutione, & conceßione, & ita ex eius voluntate abſsoluta pendere videntur.
37 Princeps poteſst reformationem generalem facere in legibus, flatutis, & reliquis ordinationibus iuris poſsitivi.
38 Reformatio eorum, quæ ad ius poſsitivum reſspiciunt, non requirit formam, & ſsolemnitatem aliarum legum.
39 Papa potest iuri poſsitivo ad libitum derogare, & contra illud diſspenſsare.
40 Reformatio generalis facta à Principe debet obſservari, etiam ſsi tendat in præiudiciũ alquorum privatorum.
41 Princeps poteſst donationes ſsuas modificare, & reducere ad normam æquitatis, & iuſstitiæ.
42 Beneficia omnia Eccleſsiaſstica à Papa fluunt, & refluunt.
fol. 553
43 Papa habet plenam, & abſsolutam diſspoſsitionem omnium beneficiorum, & poteſst ea dare, & quferre ad libitum, & num. 69.
44 Beneficia omnia ſsunt manualia reſspectu Papæ.
45 Princeps faciliùs auferre, vel revocare poteſst ea, quæ ipſse ſsuis vaſsſsallis cõceßit, quã quæ illi per ſse acquiſsierunt.
46 Commendarum præſsens ſstatus non admittit earum ablationem, vel extinctionem.
47 Rex noſster hodie iuſstè non poteſst Commẽdas ſsemel datas in communi, nec in particulari ſsine cauſsa auferre, vel revocare.
48 Princeps peccat mortaliter revocans ſsine cauſsa gratias, & cõceßiones factas ſsuis vaſsſsallis, &c. L. 6. tit. 20. lib. 5. Recop. ponder atur, & illuſstratur, ibidem.
49 Commẽdas noſstras feudis rectis ſsimiles facit Matienz. & irrevocabiles eſsſse concludit, & quid ſsentiat de feudis Cameræ?
50 Camera Regia idemest, quod fiſscus?
51 Penſsiones, & entretenimientos, non ſsunt feuda Cameræ contra Matienzum, & æquè irrevocabiles eſsſse debent, ac cõmendæ.
52 Beneficia Regum etiam ad filios, & poſsteros benemeritorum derivari debent.
53 Benemeriti in cõquiſsitione Indiarum multis rationibus remunerari, & maioribus bereficijs augeri debent, ex Herrera, & Zapata, & Dom. Epiſscopo Chilenſsi.
54 Reges gratiores, & liberaliores eſsſse debẽt in remuner andis benemeritis in provincijs, & Regnis noviter acquiſsitis. Privilegia, & immunitates, quibus mediantibus populi fundati ſsunt, vel eorum commercia creverunt, nõnon poſsſsunt tolli, nec alterari, ibidem.
55 Feuda, etiam ob gratiam conceſsſsa, Princeps ſsine culpa, aut gravi aliqua publica cauſsa auferre non potest.
56 Dominus feudi non ſsolùm illud revocare non poteſst, verùm nec modificare, aut novis conditionibus gravare, & num. ſseq.
57 Princeps an poſssit compellere vaſsſsallos ad dimittendum feudum? remiſsſsivè.
58 Donationes remuneratoriæ, contractus, & privilegia. Regum, non poſsſsunt ſsine gravi culpa, aut cauſsa revocari, alterari, vel modificari ex veriori, & cõmuniori opinione.
59 Facultas ad maior atum faciendum ſsi con. ceſsſsa ſsit ob pecunias, vel ob ſservitia, non poteſst poſsteà dari licentia alienandi res talis maioratus.
60 Privilegia ob benemerita cenſsentur realia, & perpetua, & præcisè obſservanda.
61 Princeps revocans donationes, contractus, aut privilegia, quæ conceſssit, præſsumitur oblitus, aut circumventus.
62 Caſsus fortuitus eſsſse videtur, quòd Princeps revocet ea, quæ dedit, vel conceſssit.
63 Tituli, & bonores cõceſſiconceſſi pro ſservitijsdicuntur dati pro ſsatis factione debiti, & non ſsunt minuendi, ſsed augendi.
64 Princeps valdè conſstans eſsſse debet in verbis oris ſsui, & gravius peccat, quàm privatus, ſsi fidem frangat.
65 Princeps etiãetiam ſsi ex gravi, & publica cauſsa revocet, quæ cõceſsitconceſsit, debet ea ex alijs bonis reſsarcire.
66 Princeps non ſsolũm nõnon debet tollere præmia data benemerentibus, ſsed potiùs eos, etiam nihil petentes, & invitos quærere, & beneficijs cumulare.
67 Commendæ bodiè omni reſspectu irrevocabiles ſsunt.
68 Conceſssiones etiãetiam ex mera Principis gratia procedentes irrevocabiles ſsunt.
69 Beneficia Eccleſsiaſstica ex veriori, & tutiori opinione, non poſsſsunt à Papa auferri ſsine cauſsa.
70 Cauſsa iuſsta, ut Princeps revocare, vel auferre poſssit per ſse cõceſſaconceſſa, qualis eſsſse debeat?
71 Publica ſsalus, vel utilitas, privatorum cõmodis antefertur.
72 Principum gratiæ, conceſssiones, vel privilegia revocari poſsſsunt, ſsi damnoſsa eſsſse cœperunt, aut in dedecus Coronæ Regiæ.
73 Princeps poteſst auferre Commendam, feudum, vel rem aliam alicuius privati, ut alium valdè dignum remuneret, dato bono cambio antiquo poſsſseſsſsori, & quare?
74 Remuneratio benemeriti, eſst iuſsta cauſsa, ut alteri poßit auferri dominium rei ſsuæ.
75 Princeps debet eſsſse liberalis, gratioſsus, & valdè attentus in conſservandis ſsuis largitionibus.
76 Princeps æquè conſservare debet conceſsſsa à ſsuis anteceſsſsoribus, quãquam à ſse ipſso, & quare?
77 Rex qualiter, & quam potenter repræſsentet ſsuam dignitatem, quæ nunquam moritur, nec mutatur, ex verbis Baldi, omninò legendis.
78 Reges non debent evertere, ſsed potiùs con. ſservare, & imitari facta ſsuorum prædeceſsſsorum.
79 Tyrannus ſsi quid Regio nomine conceſssit, obligat ſsucceſsſsorem.
80 Princeps non ſservans bonos mores, & gesta ſsuorum anteceſsſsorum, non ſservat bonorem eorum.
81 Rex non tenetur ad remuneranda ſservitia facta ſsuis prædeceſsſsoribus, ex opinione Matthæi de Afflictis, quæ reprobatur. L. vivus, D. ſsi quid in fraud. patroni, expẽditur, & inteligitur, ibidem.
fol. 554
82 Principes putãtputant dignitati ſsuæ naturali iure deberi omnes operas, & obſsequia ſsubditorum, ſsed hoc non debet vacuare remunerationem eorum.
83 Reges ſsolent ſsemper dicere: que hazen merced, etiam rerum quas vendunt, vel ob aliã præciſsam cauſsam concedunt.
84 Cõmenda vt quis ob culpam privari poſsſsit, priùs debet de ea audiri, & convinci.
85 Princeps & eius Locumtenentes non poſsſsunt quempiam inauditum, & indemnatum privare.
86 Bona reorum ante confiſscationem, & rem iudicatam alijs danda non ſsunt.
87 Feudis, & benficijs privari non poſsſsunt poſsſseſsſsores, niſsi præcedat citatlo, & ſsententia declaratioria, etiam ob crimen Maieſstatis.
88 Citatio, & condemnatio, vel ſsententia declaratoria, an requiratur in delictis notorijs, ubi conſstat reum nullam excuſsationem habere?
89 Notorium non requirit ordinarij iudicij obſservationes, & alia de notorio, & eius effectibus, remiſssivè.
90 L. 3. tit. de las traiciones, lib. 8. ordin. l. 16 tit. 23. & l. 5. tit. 26. part. ponderatur. Cap. cùm ſsit Romana, §. fin. de appellat. expenditur, & illustratur, ibidem.
91 Principis aſsſsertioni, & iußioni dicentis, & iubentis aliquem puniri ob delictum, de quo ſsibi conſstat, an & quando credendum, & obediendum ſsit?
92 Principi non eſst obediendum in notoriè iniuſstis, vel procedenti ex ſsola ſscientia privata, & graviſssima verba Navarri circa hoc.
93 Iuſsſsus Principis, etiãetiam iniuſstus, excuſsat exequentem, ſsecundùm aliquos.
94 Principi aſsſserenti aliquẽaliquem delequiſsſse, & punire iubenti, parendum eſst in dubio, & pro eius iuſstificaatione præſsumendum. Cap. in memoriam, distinct. 19. explicatur, & illustratur.
95 Iudex debet ſse inclinare, quòd mandatum Principis ſsit iuſstum, & illud exequi.
96 Princeps ſsolus habet potestatem mandandi, ſsic facias, & ut aliquis torqueatur, vel ſsuſspendatur ex infallibili eius conſscientia, & mandatarius non peccat, & quare?
97 Princeps poteſst iudicare iuxta propriam conſscientiam, circumſscriptis actitatis, & ei sſst obediẽdum, maximè ubi affirmat ſse certioratum.
98 L. 42 tit. 18. part. 3. explicatur, & illuſstratur.
99 Iudices inferiores, quibus Princeps cõmittit, ut procedant, prout ſsibi conſstiterit, poſs ſsunt iuxta propriam conſscientiam arbitrari, & ſsine citatione, & proceſsſsu iudicare.
100 Commenda ſsi alicui adimatur ob rebellionẽ, & detur alteri ob benemerita, etſsi ceſsſset cauſsa rebellionis, ab hoc benemerito auferri non debet.
101 Commenda alicui ob culpam ablata, ſsi eidem poſsteà reſstituatur ex indulgẽtiaindulgentia Principis, an nova, vel antiqua cenſsenda ſsit?
102 Reſstitutio est in priſstinum statum repoſsitio, & tantum reddit, quantum adimit læſsio.
103 Commenda, vel feudum ipſso iure amiſsſsum, & domino apertum, ſsi rurſsus delinquenti concedatur, novum cenſsetur.
104 L. Peculium, §. ſsi ab are alieno, D. de peculio, l. inter ſstip. §. ſsacram, verſs. Si navis, D. de verb. l. qui res, §. area, D. de ſsolut. expenduntur.
105 Commenda ob delictum alicui ablata, & mox reſstituta, in dubio, ut antiqua, nonut nova reddi videtur, & quare?
106 Feudum regulariter quoad plures effectus non ſsolet præſsumi antiquum, ſsed novum.
107 Reſstitutio bonorum confiſscatorum fieri videtur cum omnibus qualitatibus, quas habebant ante confiſscationem, & etiam quoad titulum dignitatis contra ſsententiãà Põte.

PEcvlivm

^† Papirius Fronto I.C. relatus à Martiano in l. peculium 40. D. de peculio, ſsimile homini eſsſse dicebat, quoniam naſscitur, creſscit, decreſscit, & moritur, ubi Accurſs. ſsalsè eâdem ratione, & aſsino æquiparari potuiſsſse ſsubiunxit. Et noſster

^† Menchaca in princip. lib. 1. de ſsucceſssionum creatione, progreſsſsu, & reſsolutione. In omnibus ferè rebus corporeis, occultâ quadam vi eundem ordinem agnoſscit, & ad ſsuam tractationem accommodat, licèt non meminerit d. text. ſsicuti neque Ant. Mornacius in l. 22. D. fam. erciſsc. pag. 293. dum eandem ſsimilitudinem

^† ad annuos reditus, quos cenſsos dicimus, paucis mutatis, traducit.

fol. 555

Quã nos

^† in CommẽdisCommendis quoque, de quibus agimus, non ineptè conſsideramus, cùm earum originem, & creationem initio propoſsuerimus, & deinde progreſsſsum, quem per legem ſsucceſssionis habuerint; & nunc acturi ſsimus de modis, & cauſsis, quibus extinquuntur, ſseu reſsolvuntur, & ad Regiam Coronam, à qua exierant, revertuntur. Nempè

^† per mortem poſsſseſsſsorum, elapſsis vitis, pro quibus concedi ſsolent, aut per renuntiationem, abſsentiam, ingreſsſsum Religionis, aut pluralitatem, ſsive in compatibilitatem, vel per delictum, quod privationem inducat, vel propter tranſsgreſssionẽ legum, & onerum, quæ in Commendis iuſsſsa ſsunt obſservari, vel per fævitiam, aut abuſsum erga Indos ſsibi commendatos, & per quoslibet alios modos, qui de iure, vel de facto veram vacationem inducant, de quibus lato ſsermone egimus ſsup. hoc lib. cap. 5. & ſsucceſssivè in multis ſseqq. ex cap. 16.

Et qui voluerit plura, adire poterit Zaſsium in tract. de feud. 8. par. pag. 88. & par. 10. pag. 152. & ſseqq. ubi

^† quòd ex quibus cauſsis poteſst ſsilius exhæredari, ex eiſsdem poteſst vaſsſsallus feudo privari, Schrader. eod. tract. par. 9. cap. 9. & ſseqq. Roſsenthal. cap. 8. quæſst. 27. num. 4. ubi quòd ex quibus cauſsis poteſst revocari donatio iure perfecta, ex ijſsdem & feudum amittitur, & cap. 10. concluſs. 13. cum plurimis ſseqq. ubi ſspecialiter enumerat omnes caſsus, qui inducunt vacationem, vel privationem feudi, qui, mutatis mutandis, ad noſstras Commendas transferri poſsſsunt, Ponte in tract. de poteſst. Proeg. fol. 64. num. 60. ubi de feudatario abutente, & fol. 196. & ſseqq. ubi agit de feudi confiſscatione, & devolutione ob delictum, & pag. 287. num. 3. & ſseqq. ubi de crimine parricidij, Molina lib. 4. de primog. cap. 11. ubi enumerat cauſsas, ex quibus feuda, & maioratus amitti ſsolent, Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 23. ex num. 5. ubi de eiſsdem cauſsis, & ad quem revertatur feudum infeudatum finitum, & cadens, Menoch. omninò videndus, conſs. 160. num. 1. & 503. num. 30. ubi, quando dicarur feudum devolutum, & apertum domino per lineæ, & generationis defectum, Gregor, Lopez per text. ibi in l. 6. & 7. tit. 26. part. 4. latiſssimè Farin. lib. 1. prax. crim. tit. 3. quæſst. 25. ex num. 62. ubi agit de confiſscatione bonorum feudaliũfeudalium, & quibus noceat, Nicol. Garcia de benef. par. 11. cap. 10. per tot. ubi agit de vacatione beneficiorum ob privationem.

Et in terminis

^† noſstrarum Commendarũ loquens, Ioan. Matienz. in. l. 6. gloſsſs. 2. tit. 20. lib. 5. Recopil. & ſschedulæ plures, quæ habentur in 2. tom. impreſsſs. ex pag. 200. ac præcipuè illa dat. Matr. 5. April. ann. 1552. quæ caſsus amiſssionis ſsigillatim connumerans, de quibus ſsuprà loquuti ſsumus, inquit, Commendam illicò ad Regiam Coronam redire, ibi: Si aquel, ò aquella muriere, ò los dexare, ò por algun caſso los perdiere, han de tornar los diabos Indios luego à nueſstra Corona Real. Ad quæ reſspiciens Ioſseph. Acoſsta de proc. Ind. ſsalute, lib. 3. cap. 11. pag. 316. ſsic ait: Noſstrorum autemhominum prima cum Rege pactio fuit, ut Indorum à ſse expugnatorum administratio, tum ſsibi, tum primu ſsucceſsſsori, aut hæredi firma, rataq́ue eſsſset, exinde Regi liceret, cuicunque placuiſsſset, adſscribere.

Et hinc eſst,

^† quòd licèt Commendæ, quâ parte beneſsicium Principis cntinent, & ſservitiorum remunerationem, favorabiliter accipiendæ ſsint, l. beneſiciũbeneſicium, D. de conſst. Princ. cap. decet, de reg. iur. in 6. cum ſsimilibus, quæ tradit Sarmient. lib. 1. ſselect. cap. 12. & Cacheran. conſs. 19. num. 10. quâ tamen onerum implementum deſsiderant, Regiſsq́ue ſservitiũ reſspiciunt, & in eorum contraventionem pœnam privationis ſstatuunt, odium rationabile, vel imò favorem, & æquitatem continere videantur, quæ in puniendis ingratis, & beneficijs abutentibus, ac iuramenta non obſservantibus, conſsideratur, ut in ſsimili de feudis loquens obſservat Ripa inl. fin. q. 41. num. 137. & ſseqq. & Roſsenthal. d. cap. 10. concl. 14. litt. B. ubi alios adducit.

Necnon etiam propter naturãnaturam

^† reverſsionis Commendarum ad Regiam Coronam, à qua proceſsſserunt, quę item favorabilis eſsſse ſsolet, ut notant DD. per text. ibi in cap. 1. de eo qui ſsinem fecit agnat. & plures alij, quos reconſsent Tiraq. Caſsſsan. Cacheran. Menoch. Mareſscot. & Monterus à Cueva, quos citavi ſsup. lib. 1. cap. 23. num. fin. & ultra eos Abb. in cap. veniens, num. 22. de prælati nocet Ecclefiæ, quando per illud reditur ad ius commune, ſsequitur Felin. ibi num. 5. Iaſs. in l. ſsi conſstante, num. 174. ſsolut. matr. Prout etiam conſsenſsus Capituli neceſsſsarius in alienatione rerũrerum Eccleſsiæ, non requiritur, quãdoquando per illam res revertitur ad ſsuam naturam, Felin. in cap. cùm omnes, num. 8. Mantua 40. Ferretus de conſstit. Curtius de feudis, 2. part quæſst. 5. num. 8. & conſs. 273. num. 14. lib. 3. & Beroius conſs. 7 num. 17. lib. 3. tradunt alia Menoch. lib. 2. præſsumt. 16. num. 21. Mangil. de imputat. q. 45. num. 12. Greg. Lopez n l. 5. tit. 10. par. 4. gloſsſs. 3. & eò reſspiciẽs Seneca de tranq. anim. cap. 11. ait: Reverti unde veneris, quid grave est? tradit alia noviſssimè Dom. Epiſscop. Pacenſsis in cap. cæterùm, num. 29. & in cap. Cletici, num. 34. de iudic.

Et ob hæc dicimas,

^† feudo amiſsſso, vel fi|

fol. 556

nito ob delictum, aur lineæ deſsectum, non tam vacare videri, quàm domino ipſso iure aperiti, liberèq́ue ad eum redire, utileq́ue dominium cum directio conſsolidari, & quòd poſsſseſssio civilis naturalem ad ſse trahit, eamq́ue dominus propriâ auctoritate apprehendere poſssit, quaſsi hac conditione, mente, & animo prima conceſssio facta intelligatur, cap. 1. ſsi de feudo defunct. cap. 1. de ſsucceſs. fratr. cap. 1. de duobus featribus, text. in ſsimiji, cap. ſstatutum, de præben. in 6. l quæro, §. inter locatorem, D locati. l. locorũ. C. de omni agro deſserto, lib. 10. Bald. in cap. quæ in Eccleſsiarum, num. 31. de conſsit. & in cap. bonæ, col. fin. verſs. Et ſscias, de electione. I dem Baldus. Iaſson. Schraderus, & plutimi aij, quos refert, & ſsequitur Roſsenthal. d. tract. de ſseud. cap. 7. q. 24. num. 21. & quæſst. 60. num. 13. & 14. litt. N. & O. & Menoch. quem ipſse non allegat, conſs. 503. num. 7. & 8.

Quod tamen

^† efficere non debet, ut in caſsibus a iure non exreſssis, amiſssio, vel privatio feudi, vel Commendæ inducatur, niſsi culpa, vel cauſsa maior ſsit, aut æqualis, ita ut ominiò ſsub ratione legis comprehẽdicomprehendi videtur, ut docent I ſsernia, Præpoſs, & alij in cap. ſsimiliter, n. 1. quibus mod. feud. amit. & latiſssimè Ripa, Schrader. & Roſsenthal. ubi ſsup. & idem Roſsenthal. cap. 9. q. 54. n 12. quia pœna

^† ubi non eſst expreſsſsa, ibi delinquens arbitrio iudicis punitur, ut probat tex. & ibi DD. in. cõtinuuscontinuus 138 §. cũcum ita, D. de verb. oblig. melior tex. in l. 1. §. expilatores, D de efftact. Neviz. cõſs. 75. n. 5. & Menoc. de arbit. caſsu 364. n. 14. & caſsu. 365. n. 1. &. ſseqq. & in terminis privations beneficiotum Nicol. Garcia de benef. part. 11. c. 10. n. 2.

Ex quibus aptè, & utiliter infertir,

^† quòd licèt quis ſsoleat feudo, & Commendâ privari ob ingreſsſsum Religions, ut communiter docent omnes feudiſstæ, per text, ibi in cap. qui Clericus, ſsin de feudo defuncti contro. fuer. & per tex. & ibi Bald. in cap. 1. de vaſsſsall. qui bellica arma depoſsuit, ibi: Venerabilem domun iuravit, habitumq́ue religionis aſsſsumſsit, & ſsic converſsui factus est. Idem Bald. in l. ſsi finita, §. ſsi de vectigalibus, col. 2. de damn. infect. IoãIoan. Andr. Butribus. Abb. & Felin. num. 79. in cap. in præſsentia, de Probat. Fran. Aretin. conſs. 14. Calderin. conſs. 4. de feudis. Oldrad. conſs. 224. Catelian. Cotta in memor. iur. verb. Legitima, Gratianus reg. 321. num. 1. & plurimi alij cõgeſsti à Menoch. conſs. 181. num. 75. & ſseqq. & Roſsenthal. dict. tract. de feud. cap. 7. q. 29. per totam, iuncto textu, de iure noſstro Regio, in l. 6. tit. 26. part. 4. ubi Greg. Lopez, & alijs, quæ adduxi ſsup. hoc. lib. cap. 5. num. 14. & cap. 17. ex num. 64. Hoc tamẽtamen,

^† cùm non ſsit ſsatis expreſsſsum in iure, an de ipſso ingreſsſsu regionis, vel profeſssione iam emiſsſsa intelligendum ſsit? tutius erit ad profeſssionem reſstringere, quiam interium dum quis non emittit,

^† verus monachus eſsſse non videtur, nec benecficium Eccleſsiaſsticum, ſsi quod habet, amittit, ut in cap. beneficium, de regular. lib. 6. ubi. gloſsſs. verb. Cõferendum, Concil Trident. ſseſsſs. 23. de reform. cap. I cap. non ſsolùm, & cap. religioſso, 2. reſsponſs. ubi latè Ancharr. & alij de ſsent, excõm. lib. 6. cap. porrectum, & cap. ex patre, de regular. cap. conſsuluit, qui cler. vel vovent. cap. ad monaſsterium, de ſstatu regul. prin. & l. 1. tit. 7. de los Religioſsos, part. 2. cum latè adductis à Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 8. ex n. 22. Meoch. de arbitrar. caſsu. 436. & de præſsumt. lib. 6. præſsumt. 83. & 84. Carol. Tapia in Auth. ingreſssi, verb. Ingreſssi, cap. 1. num. 31. & ſseqq. & verb. Sua. cap. 2. per totum, Nicol. Garcia de benef. parte 11. cap. 9. per tot. Quãvis in alijs uti, & gaudere ſsoleant novitij privileg js aliorum Religioſsorum, ut ijdemmet Auctores obſservant, & noviſssimè D.D. Felicianus à Vega, Epiſscop de la paz, in cap. decernimus, de iudicijs, n. 118. pag. 78. ubi alios plures diligenter adducit, & D. Carlevalius, omininò videndus, in tract. de iudicijs. diſsp. 3. q. 6. ſsect. 3. num. 439. & ſseqq.

Et in terminis noſstræ quæſstionis, de ſscudis loquens, expreſssè tenet Greg. Lopez dict. l. 6. part. verb. Religioſso, reprobans opinionẽopinionem Andr. de Iſsernia, cõtrariumcontrarium tenentis, in d. cap. qui clericus,

^† & reſspondens ad text. in quo nititur, nempè cap. 1. verſs. Ex hoc illud. de feudo fœmineo, quod debet intelligi de eo, qui exivit de Religione poſst profeſssionem emiſsſsam, ita ut exeundo in apoſstaſsiam incurrat, ut in dicto cap. porrectum, & cap. 1. de voto Nam alios illa opinio eſsſset impeditiva religionis, & cùm novitus iure permittente exire poſssit, quod illum non adſstringit, niſsi in caſsum profeſssio. nis nullam pœnãpœnam meretur, argum. l. Gracchus, C. ad leg. Iul. de adult. l. ſsi cui, D de ſservit. l. quamquàm, D de ritu nuptiar. & idem ſsequitur Bald. & Præpoſs. num. 2. Affict. num. 11. in d. cap. qui Clericus. Thom. Marin. in tract. de feudis. lib. 1. tit. 2. num. 139. Carol. Tapia d. verb. Sua, cap. 14. num. 16. Menoch. de arbitr. caſsu 231. num. 16. ubi

^† quòd feudem per hoc tempus debet eſsſse in ſsuſspẽſso, quiafieri poteſst, quòd emittat profeſssionem, atque ita efficiatur ominiò incapax; fieri etiam poteſst, quòd egrediatur, & ſsic feudum, vel Commendam, ſsicut quælibet alia bona allodialia. recuperet; & idem tenêre videtur Roſsenth. d. tract. de feud. cap. 7. cõcluſs. 29. num ult. & litt. V ubi reprobat opinionem eorum qui exiſstimabunt, per folum votũvotum Religionis feudum amitti, ex verbis

^† text. in d. cap. qui cleribus. ibi: Aut votũ Religionis aſsſsumit. Nam verius eſst, text, illum |

fol. 557

intelligendum eſsſse, ſsi Religionem cum effectu aſsſsuamt & profiteatur. ut apertè oſstendũ. Bald. Iacob. de Belviſso, & Laudenſs. ibîd. n. 3. qui text. illu, de vero Manacho explicant, & plures alios adducens D. Valençuela conſsil. 83. num. 129. & ſseqq. part. 1.

Quæ tamen privatio,

^† Monachatus, aut Clericatus causâ contingens, licèt ſsecundùm aliquos ita accipienda, & practicanda ſsit, ut per eam etiam excluſsi maneant filij naturajes, & legitimi, vel aliàs ad ſsucceſssionẽ talis Clerici, Monachivè vocati, quaſsi factum patris in feudo novo fil ijs obſstare, & nocere poſssit, ut per Iacob. de Ardizo, Balzaran. Affict. & alios, quos refert Thom. Marin. ubi. ſsup. tit. 3. num. 35. & 36. Hattm. Piſstor. (licèt ſsub dubio) lib. 2. par. 2. q. 33. n. 16. Contraria ſsententia longè verior & receptior eſst, quoniam cùm talis Monachatus,

^† profeſssione ſsequutâ. poſsfeſsſsorem veluti mortuum efficiat, cap. cùm ſsimus, de regular. l. Deo nobis, ubi Bald. & alij, c. de Epiſscop. & Cler. cum ſsimilibus, & in noſstris terminis idem Bald. in d. cap. qui. Clericus, n. 2. ibi: Sed ſsi factus est Monachus, omnini vacat feudem, maiori ratione, quia habetur pro mortuo: & plurini alij apud Roſsenthal. ubi ſsup. litt. Q. nulla eſst ratio cur fillj. vel aliàs ad ſsucceſssionem vocati, in hoc caſsu vacationis excludantur, præſsertim in qua nulla culpa amittentis conſsiderari poteſst, ut optimè advertunt Laudenſs. Præpoſs. Albarot. Zaſsi. Eguinar. Varo, Curtius Iunuior, V veſsemb. Capitius, Borcholt. Scheneiduinus, & alij, quos referens de communi teſstatur Iul. Clarus in §. feudum, q. 78. n. 3. & Roſsenth. ubi ſsup. n. 13. & 14. & in addit. litt. P.

Et hoc adeò verum eſst, ut procedat etiam in

^† privatione, & confiſscatione Commendæ, vel fendi ex pacto, & providentia, quæ fit propter patris delicta, quæ hanc pœnam mereantur, quoniam adhuc, niſsi contrarium in iure, vel feudi, ſsive Commendæ invenſstitura, & conceſssione expreſsſsum ſsit, patris quidem delictum ipſsi tantùm nocebit, &

^† pro eius vita (ut maximè) fructus, & reditus feudi, vel Cõmendæ confiſscabuntur; cæterùm, eo mortuo, filij, vel uxor, qui ex lege ſsucceſssionis ad Cõmendam vocantur; ex ipſsius legis beneficio ad eam admittentur, ut tetigi ſsuprà hoc lib. cap. 14. num. 23. & probat text. in cap. Imperialẽ, §. illud quoque, de prohib. feud. alien per Feder. cap. ſsi vaſsſsallus, ſsi de fend. fuer. controverſs. l. 3. ubi Bart. num. 1. & 2. D. de interd. & relegat. l. Imperator, D. de fideicom. liber. l. Statius Florus. §. Cornelio Felici, D de iure fifici, l. cùm propter. §. hæreditatem, D de legat. 2. l. ex facto. §. ex facto. D. ad Trebell. & latè, alios allegans, reſsolvit Alex. in l. apud. Iulianum, §. ſsi quis alicui, n. 4. ubi. etiam Aretin. D. de leg. 1. Iaſs. in. l. 2. in fine C. de iure emphy. Bertrand. qui de communi teſstatur, cõſs. 128. num. 5. vol. 2. & poſst plures, quos refert covarr. lib. 2. var. cap. 18. n. 2. Valaſsc. de iure emphyt. q. 49. num. 6. Ioan. Garcia de nobilitate gloſsſs. 6. n. 38. verſs. Sextò, quia feudis, fol. 136. Petrus Petra de poteſst. Princip. c. 17. num. 96. & 97. & cap. 23. n. 92. & cap. 25. n. 55. Ægid. Boſsius in prax. tit de Principe, & euis privil. n. 310. Menoch. conſs. 519. num. 5. conſs. 534. n. 4. & ſseqq. & conſs. 1156. num. 42. Molina de primog. lib. 4. cap. 11. q. 4. & 5. & alibi paſssim. Farin in prax. crim lib. 1. tit. 3. q. 25. ex n. 62. Fuſsſsar. de ſsubtit. q. 529. per tot. Gail. de pace pub. lib. 2. cap. 14. ex n. 16. D. Ioan. del Caſstillo lib. 5. controverſs. cap. 93. §. 8. n. 23. Ioan. Carvallus in tract. de una & altera quarta, 2. par. n. 396. & ſseqq. & Fachin. lib. 7. controv. cap. 20. & ſseqq.

Et un ipſsis noſstrarum Commendarum terminis loquens

^† eruditiſssimus vir Dom. D. Franc. Alfarus. mihi multis titulis obſservandus, & olim in Limenſsi Conventu collega, nũc in ſsupremo Rei Dominicæ Senatu meritiſssimus Conſsiliarius, in fuo tract, de offic. Fiſscal. gloſsſs. 20. num. 254. & ſseqq. ubi tamen benè defendit. & in Regia Cancellaria Argentina obtinuiſsſse dicit anno 1599. quòd

^† ſsi commiſsſsum crimem læſsam Maieſstatem reſspiciat, exceptum à prædicta regula cenſseri poteſst, ita ut ad filios delinquentis Commenda non tranſseat, quamvis ille prima (quod aiunt) vita eam poſssideat, ex cap. 1. de ſsucceſsſs. feudi, & toto titulo ſsi vaſsſsall. feud. privetur. Cùm hæ Commendæ ob merita, & præclara in RegẽRegem, ac Regnum ſservitia (ut ſsapè diximus) concedantur, & ad filios, vel uxores ex Regia etiam liberlitate extendãturextendantur, quibus ſse tale crimẽ commitens, prorſsus indignum reddit, nedum in his CommẽdisCommendis, quæ feuda nova vocari poſsſsunt, cum ab ipſso patre deliquente fuerint acquiſsita, à quo filij cauvam habent, verùm & in feudis antiquis, ex multorũmultorum opinione, quæ nititur in l. quiſsquis. C. ad legam Iul. Maieſst. cap. cùm ſsecundùm leges, de hæret. in 6 l. 2. & 4. tit. 2. par. 7. l. 2. tit. de las traiciones, lib. 8. Ordin. Quibus cavetur

^† in his delictis, ipſso iure, & à die commiſssionis privationem incurri. Melior text. in cap. ſsi Capitanei, quibus mod. feud. amitt. c. 1. §. ſsi vaſsſsallus ſsi de feud. defunct. controv. inter dom. & ag. ibi: Si vaſsſsallus culpam committat propter quam feudum amittere debeat, neque filius, neque eius deſscendentes ad id ſseudum revocabuntur, c. 1. §. denique quæ fuit prima cauſsa benef. amitt. ibi; Vi ſsiquidem vaſsſsallus ita in dominum peccaverit, ut feudem amittere debeat, nõnon ad pro|

fol. 558

ximum, ſsed ad dominum beneficium revertatur, ut hanc ſsaltem habeat iniurie ſsuæ ultionẽ; A quorum auctoritate non auder recedere Iul. Clarus in §. feudum, q. 63. n. 3. & fuit doctrina originalis Bald. in d. cap. Imperialem, §. callidis, num. 7. de proh. feud. alien per Freder. quam latiùs, alios adducens, proſsequitur Gigas in tract. de crim. læſsæ Maieſst. in Rub. de pœn. committ. q. 5. per totam, Matth. de Afflict. in cap. 1. §. item ſsi fidelis, num. 26. & 27. quib. mod. feud. amitt. & deciſs. 265. num. 60. & deciſs. 385. num. 4. ubi ait, fenda non confiſscari, niſsi ob crimen læſsæ Maieſstatis, Tiber. Decian. in tract. crimin. lib. 7. c. 40. num. 15. Vbi concludit,

^† feudo per rebellionè aperto, primam inverſstituram nunquàm poſsteà in conſsideratione haberi, & innumeri alij, quos refert, & ſsequitut Roſsenthal. d. tract. de ſseud. c. 10. q. 35. num. 37. litt. DD. & num. 70. 82. 83. & ſseqq. Et eſst vidẽdusvidendus eod. cap. 10. q. 5. n. 29. ubi rectè concludit,

^† delictum mariti in Cõmenda, vel feudo dotali uxori non obſstare, & rationem diſscriminis tradit, & eſst videndus Caballus 1. tom. reſsol. crimin. cap. 182.

Sed eſst quærtionis & quidem graviſssimæ, an

^†poſssit Princeps, etiam citra ullam delictum feudatarij, vel Commendatarij, eũeum feudo vel Commendâ privare? vel in univerſsum ex cauſsa, vel ſsine cauſsa pro libito voluntatis, omnes Commendas iam conceſsſsas, & à privatis poſsſseſsſsas, extinguere, aut revocare, & ad Regiam Coronam reducere? Et pro parte affirmativa nonineptè conſsiderari poteſst, Cõmendas

^† noſstras, ut & ipſsum nomen oſstẽdit, veluti in depoſsitum, ac precario nomine dates fuiſsſse, ut latiùs dixi ſsup. hoc libro, cap. 1. n. 4 & cap. 16. ex num. 1. quod ubi accidit, ad libitum revocari poſsſse, ſsatis apertè conſstat ex titulo integro D depoſsiti 1. D de precario, & in

^† ſseudis ſsignanter reſspondic Alex, cõſs. 216. n. 5. vol. 2. Iaſs. conſs. 1. col. 7. verſs. Tertiò principaliter, vol. 1. argum l. Lucius, D. de donation. & ante eos Bald. in l. qui. ſse patris, num. 13. c. unde liberi, quos refert, & ſsequitur Petrus Perta in tract. de. poreſst. princip. cap. 32. q. 3. n. 151.

Quibus addo

^† text. & gloſsſs. in l 1. verſs. La otra manera, tit 26. de fendis part. 4. ubi expreſssè deciditum, feuda, quæ vocantur de Camera, hoc eſst, quæ ex Regia Camera perſsolvuntur, quibus noſstra Commendæ ſsimiles eſsſse videntur, ad Regis nutum adimi poſsſse, ibi: E eſste feudo atal puede el Rei tollerle cada aue quiſsiere, quem text. in noſstris terminis expendit Matiẽz. in. l. 6. gloſsſs. 2. tit. 10. lib. 5. Recop. num. 3. cum ſseqq.

Præſsertim cum Commendarum uſsus propter bella Indica cœperit, & ad ſsedandas ſseditiones, quæ primis ills temporibus moveri cœperunt, quod efficit,

^† ut faciliùs revocationi ſsubiaceant, ex doctrina Felin. in cap. 1. col. 3. artic. 7. de probar. quæ haber, donationes quas Principes faciunt in bello, aut tempore belli non valere, vel iuſstè revocari poſsſsc, quem refert, & ſsequitur Grãmat. voto 88. & alij relati à Loazes in allegat. Pro marchione de los Velez, pag. 107. num. 8. & Ioan. Garcia de nobilitate, gloſsſs. 2. num. 29. ubi quòd non valent donationes factæ à Rege exiſsſstente en cuita è afncamiento, & Georg. Cabed. deciſs. Luſsitan. 75. num. 12. part. 2. ubi qualiter Rex Luſsitan. Ioan. I. limitavit donationes, quas fecit tempore belli. prout & apud Caſstellanos Rex Enricus II. in l. II. tit 7. lib. 5.. Recopil. & Enricus IV. in l. 8. & 10. tit. 2. lib. 2. l. 4. & 17. tit. 10. lib. 5. l. 7 tit. 2.. l. 29. tit. 14. lib. 6. l. 37. tit. 13. lib. 8. l. 15. tit. 27. lib. 9. einſsd. Recop. circa quas plura ſscribunt Matienz. & Azeved. ibid. Otalora de nobilit. 4. patt. princip. cap. 4. Io. Garcia eod. tract. gloſsſs. 2. per totam, Mariana de reb. Hiſspan. lib. 10. cap. 2. Illeſscas in hiſstor. Pontif. lib. cap. 19. fol. 117. Eman. Coſsta in quæſst. patruni & nepotis I. part. per totãtotam, Molina de primog. in præfat. num. 15. & lib. 1. c. 5. num. 12. ubi eius Addit. alter Molina de maiorat. diſsp. 579. num. 9. D Valençuela conſs. 69. num. 6. Et conducit iilud Senecæ lib. 4. de benef. cap. 36. Multa Reges, in bello præſsertim, opertis oculis donant.

Secvndò, adduci poteſst,

^† quõd ut in feudis, ita & in noſstris Commendis, & ſsi contractus quidam ſsynallagmaticus iniri videatur, gratia tamẽtamen, & beneficium Principis præponderat, arg. l. Titius puerum, D de obſseq. præſst. & eorum, quæ latiùs adduxi ſsup. hoc lib. cap. 23. num. 1. & ſseqq. quo ſstante, communis DD. opinio eſsſse videtur

^† Principem ſsine cauſsa de plentudine poteſstatis, & cum cauſsa, de iure, & poteſstate ordinaria, feuda, quæ ſsemel conceſsſsit tollere poſsſse, arg. d. l. Titius puerũpuerum, & l. qui fundos, C. de omni agro deſserto, lib. 11. quas ad hoc ſsingulares eſsſse inquit Bald. in d. l. qui ſse patris, Albarot. & alij fendiſstæ, in c. 1. de his, qui feud. dar. poſsſs. & in c. 1. per text. ibi de natura ſseudi, Innocent. in cap. ad Apoſstolicam, de ſsimon. Paul. Caſstronſs. in. l. digna vox, num. 6. C. de legibus. Socin. Senior, omninò videndus, conſs. 87. num. 13. vol. 3. Barbat. conſs. 43. col. 2. vol. I. Caſsſsanaus conſs. I.n. 86. Ripa in tit. de diverf. reſscript. reſsponſs. 5. n. 14. & alij, quos refert Perta ubi ſsup. num. 35. & 36. ubi etiam addit, idem eſsſse obſservandum in

^† alijs contractibus, & donationibus etiam cauſsa, ubi agitur de magno præiudicio, eas revocare poteſst, & etiam ſsine cauſsa. ſsi de modico |

fol. 559

præiudicio tractetur, ut concludit Alex conſs. 216. num. 30. vol. 2. Bald. in d. l. qui ſse patris, num. 14. Afflict. in conſstit. Neapol. conſst. ea quæ ad decus, col. 3. in princip. & alij plures, quos refert Ægid. Benedictus in 1. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, 2. par. cap. 1. n. 6. & ſseqq.

Et generaliter, quòd donationes, & cõceſsſsiones, quæ ex ſsola gratia, & voluntate procedunt, ex eadem ſsola voluntate revocari poſsſsint, communis Doctorum opinio affirmare videtur, quam reſsolvit Affict. 128. num. 10. Roman. conſs. 436. Greg. Lopez in l. 3. verbo Mugeres, q. 29. tit. 13. par. 6. Burgos de Paz in proœmio legum Tauri, num. 327. Covarr. lib. 3. var. cap. 6. num. 1. Molina de primog. lib. 4. cap. 3. num. 20. Petra de poteſst. Princ. cap. 24. n. 218. Mareſscot. lib. 2. var. cap. 30. n. 9. Suarez de legibus lib. 8. cap. 37. num. 7. & & 10. Thom. Sanchez de matrim. lib. 8. diſsp. 33. num. 11. & Gonçalez ad reg. 8. Cancell. gloſsſs. 35. num. 32.

Tertiò, poteſst expendi,

^† quòd cùm noſstrarum Commendarum inſstitutio, & conceſsſsio, ex noſstrorum Regum benignitate, & voluntate, iuſstis conſsiderationibus informatâ, proceſsſserit, ut ſsæpè retulimus, & apertè affirmat D. Præſses Valençuela conſs. 83. num. 133. nihil eſsſse videtur, quod impediat, eidem inſstitutioni, & cõceſsioniconceſsioni in communi, vel in particulari finem imponere, vel aliam ſsuper eiſsdem Commendis formam introducere, ubi id ſsibi expedire viſsum fuetit: cùm certum, atque exploratum ſsit,

^† in his, quæ ad ius poſsitivum reſspiciunt, poſsſse ſsupremum Principem reformationem generalem facere, eamq́ue obſservari debere etiam contra leges, & ſstatuta anteriora, quæ contrarium iuberent, ut tenet Bart. & reliqui Scribentes communiter, in l. omnes populi, D. de iuſst. & iure, & in l. cũctos populous, C. de ſsumm. Trinit. latè Felinus in cap. 1. & in cap. translato, de conſstit. Platea, & alij in l. neminem, C. de ſsuſscept. & arcar. Pariſsius conſs. 47. n. 11. & 12. vol. 3. Corſsetus de poteſst. Regia, q. 2. num. 9. Quod adeò verum eſsſse docet Paul. Caſstrenſs. in l. univerſsi, n. 3. C. de precib. Imper. offeren.

^† ut talis reformatio ſservari debeat, licèt fieret ſsine forma, & ſsolemnitate dat a ad reformandum per l. humanum, C. de legibus, cuius dictũdictum ſequũturſequuntur Alex. & Iaſs. in eadem l. univerſsi, Decius conſs. 10. num. 14.

Et ſsatis confirmat communis opinio Canoniſstarum, qui docent

^† Papam poſsſse iuri poſsitivo derogare, & contra illud diſspenſsare, & diſsponere ad ſsui libitum, etiam ſsine cauſsa, ſsecundùm Innocent. in cap. cùm ad Monaſsterium, n. 3. de ſstatu Monac. Domin. in cap. ſsi eo tempore, n. 5. de elect. in 6. Felin. qui plures refert in cap. ad audientiam, el 2. num. 4. de reſscript. Curt. Iun. conſs. 1. num. 18. & ſseq. Mãdol. in reg. 30. Cancell. q. 5. num. 5. qui dicit eſsſse commune & veriorem opinionẽopinionem, Principem ſsupremum habere liberam poteſstatem immutandi ea, quæ ſsunt iuris poſsitivi, Pontan. de ſspolio, lib. 3. num. 100. Flam. Pariſs. de reſsign. benef. lib. 5. q. ult. n. 126. Petra ubi ſsuprà cap. 32. concl. 2. n. 10. & plures alij, quos refert Thom. Sanchez de matrim. lib. 8. diſsput. 18. num. 2.

Quod etiam procedet,

^† quamvis talis reformatio tendat in præiudicium aliquorum privatorum, veluti ubi Rex per legem generalem concedit immunitatem, ſseu reformationem aliquorum tributorum, quæ ſsibi, & alijs inferioribus dominis à certis perſsonis præſstari ſsolebant. Nam talis lex obſservanda erit, ut pluribus probat Bertazol. in l. ſsi quis maior, C. de tranſsact. Ant. Monachus deciſs. 1. num. 20. & deciſs. 23. num. 16. & videtur colligi ex text. notabili per argumentum ab ſspeciali in l. 11. tit. 18. par. 3.

Et magis in terminis,

^† quòd Princeps poſsſsit donationes ſsuas per viam modificationis reducere ad legem æquitatis, & iuſstitiæ, & ſstatuere, quem modum beneficij ſsui velit, ut aliàs dixit I. C. in l. Neratius, D. de reg. iur. docere videtur text. in l. qui fundos, C. de omni agro deſserto, lib. 11. Iſsern. & alij relati â Molina lib. 4. de primog. cap. 3. num. 10. & 17. Bald. in l. nuptę, D. de Senator. Angel. in l. Lucius, D. de eviction. Bellon. conſs. 18. Mõtalvus in l. 2. tit. 12. lib. 3. Fori, gloſsſs. no puede, Palacios Rub. in repet. Rubr. §. 69. num. 15. Pinel. in l. 1. 3. par. C. de bon. matern. illat. 16. Eman. Coſsta in l. cùm tale, §. ſsi arbitratu, limit. 2. in fine, D. de cond. & demonſstr. Alvar. Valaſscus, agens de lege mentali Luſsitaniæ, conſsult. 119. n. 12. & conſsult. 132. n. 15. par. 2. Càbedus deciſs. 75. num. 12. part. 2. Mantica de tacit. convent. lib. 13. tit. 40. num. 5. Fontanela de pact. nuptial. clauſsula 4. gloſsſs. 5. n. 20. cum ſseqq. & Mareſscotus lib. 2. var. c. 30. num. fin.

Qvartò, & multum in ſsimili facit, quòd ex prædictis rationibus, & quia

^† beneficia Eccleſsiaſstica à Papa fluunt, & refluunt, cap. 2. de præbend. in 6. Clem. 1. ut lite pendente, in fine, cum latè traditis à Hier. Gonçalez in regul. 8. Cancell. §. 1. proœmiali, ijdem etiam Canoniſstæ communiter docent,

^† eundẽeundem Papam habere plenam, & abſsolutam diſspoſsitionem omnium beneficiorum, & poſsſse de poteſstate ordinaria, etiam ſsine cauſsa, ClericũClericum ſsuo beneſsicio privare, & uni auferre, & alteri dare, quia eius poteſstas, quoad hæc, nullis regulis, aut legibus coarctatur, ut per DD. in cap. |

fol. 560

quæ in Eccieſsiarum, præcipuè Decium n. 111. de conſstit. Domin. in cap. gratiosè, de reſscript. in 6. num. 16. & conſs. 99. num. 7. Iaſs. in l. Barbarius, num. 43. de off. Prætor. & innumeros alios, quos refert Anton. Gabr. in comm. concluſs. tit. de iure quæſsito, concluſs. 1. Cened. collect. 21. ad Sextum, num. 1. Nicol. Garcia de benef. 5. part. cap. 1. num. 2. & ſseqq. Petra ubi ſsuprà cap. 29. num. 9. & Menoch. de præſsumt. lib. 2. præſsumt. 10. num. 18. ubi

^† quòd omnia beneficia ſsunt manualia reſspectu Papæ, & D. Valençuela conſs. 4. num. 161. & 162. Quibus adſstipulatur, quod in materia tollendi iuris quæſsiti, tradunt DD. nimirum

^† facilius poſsſse tolli per Principem ea, quæ ipſse eiſsdem conceſsſsit, quàm quæ ipſsi vaſsſsalli ſsuâ induſstriâ, & laboribus compararunt, ut latè per Tiber. Decian. conſs. 25. num. 4. lib. 1. Lancellot. Conrad. in temp. iud. lib. 1. cap. 1. de Imperat. §. 4. verſs. 8. num. 6. Philip. Portium de reg. iur. q. 15. verſs. Limita 2. Villar Maldonado in ſsylva reſsponſs. lib. 1. reſsponſs. 8. num. 29. & 58. & Maſstril. de magiſstr. lib. 3. cap. 4. n. 318.

Sed licèt hæc ita diſsputari poſssint,

^† inſspecto tamen præſsenti ſstatu Commendarum, & quòd licèt olim precario, & veluti in depoſsitum darentur, hodiè tamen effectæ iam ſsunt, veluti proprium patrimonium Commendatariorum pro tempore conceſssionis. Necnon etiam, quòd ſsemper dantur, aut certè dari debent, benemeritis, & in præmium, ac remunerationem laborum, & ſervitiorũſervitiorum, quæ pro Rege, & Regno ſsubierunt, & præſstiterunt, & in poſsterũ, ubi occaſsio popoſscerit, ſsubire, & præſstare tenentur, ut dixi latiùs ſsuprà hoc lib. cap. 1. & 2. & cap. 23. & ſseqq. Contraria quidẽquidem ſsentẽtia mihi longè iuſstior, tutior, & communior videtur, videlicet

^† non poſsſse Regem noſstrum ſsine graviſssima, & legitima cauſsa eas in totũtotum, vel in partem revocare, vel reformare in præiudicium poſsſseſsſsorum.

Pro quo in primis conſsidero celebrem doctrinãdoctrinam Angeli relatam à Felino in cap. quæ in Eccleſsiarum, num. 48. de conſstit. ubi

^† apertè docet, mortaliter peccare Principem, qui ſsine culpa, vel cauſsa revocare vellet gratias, & cõceſsſsiones ſsuis vaſsallis ſsemel factas. Quod etiã iure noſstro Regio comprobat optimus textus in l. 6. tit. 20. lib. 5. Recop. ubi expreſssè cavetur: Que las coſsas que el Rei diere à alguno, non ge las pueda quitar èl, ni otro alguno ſsin culpa, &c. Cuius auctoritate motus Matienzus ibidem gloſsſs. 2. per totam, idem expreſssè, multis conſsiderationibus ductus,

^† in noſstris Commẽdis affirmat, & eas feudis rectis, hac in parte, ſsimiles eſsſse dicit, & n. 6. & 31. reſspondet ad legẽ 1. tit. 26. p. 4. quæ feuda Cameræ ad libitũ concedentis revocabilia eſsſse inquit, ut intelligatur de penſsionil u (vulgò entretenimientos) quæ filijs, & deſscendẽtibus debellatorũdebellatorum, & antiquorum incolarũincolarum Novi-Orbis ex Regia largitate tirbui ſsolebant, de quibus in l. 22 & 30. Novarum legumad regimen Indiarum latarum ann. 1542.

Quod tamen Ego notãdumnotandum cenſsui ſsup. cap. 3. num. 40. & ſseqq. quia

^† Camera Regalis idẽ eſst quod fiſscus, l. 3. tit. 12. lib. 2. ordin. & l. fin. eod. tit. quæ eſst l. 11. tit. 13. lib. 2. Recop. l. 3. tit. 14. lib. 2. eiuſsd. Cõp. ibi: A nueſstra Camara, ò Fiſsco, cum alijs, quæ tradit Hugo de Celſso in repert. verbo Fiſsco, verſs. 1. Dictæ autem penſsiones

^† non ſsolvuntur ex Cameræ reditibus, ſsed ex tributis Indorum ad id deſstinatis, aut ex arca Regalis Gazæ, unde, ni fallor, feuda Cameræ non ſsunt. Tum etitam, quia eadem ratio militat ad hoc, ut huiuſsmodi penſsiones ſsint irrevocabiles, quæ in Commendis, cùm inſstitutæ ſsint pro benemeritis, aut illorum filijs, qui Commendas non habent, & ſsic ſsapiant earum naturam, in quarum locum quodammodò ſsubrogantur, ex iuribus vulgatis, & beneficiũ Principis ęqualiter contineant, & præſeferãtpræſeferant, quod, ut ſsæpè diximus, & ſstatim dicemus, ſsemper decet eſsſse manſsurum, &

^† non ſsolùm ipſsis, quibus conceditur ſsartum, & tectum tueri, verùm & ad filios, & uxores poſst ipſsorum mortem iugiter derivari, ut in l. 1. C. de filijs official. lib. 12. l. 1. 4. & 7. tit. 27. part. 2. cum alijs, quæ adducemus infrà c. 29. & habetur in declaratorijs novarim legũlegum dat. Princiæ. 4. Iunij, ann. 1543. c. 1. & tenet Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1, par. cap. 16. ex n. 12. ubi plura congerit de his penſsionibus, ſsive entretenimientos.

Et eſst videndus Ant. de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 4. pag. 149. ubi cauſsas enumerat de conquiſsitoribus his Commendis re

*munerandis, & Zapata de iuſst. diſstribut. 3. par. cap. ult. num. 32. ubi tantùm abeſsſse inquit, ut Commendis privari poſssint, quòd imö maioribus alijs honorum titulis augeri, & remunerari deberent, quod etiam noviſssimè, & graviſssimè tangit P. Mag. Fr. Gaſspar Villaroel, electus Epiſscop. Chilenſsis, in lib. Iud. c. 6. pag. 215. Nullâ habitâ conſsideratione doctrinæ ſsupr. n. 32. relatæ, ſscilicet quòd donationes factæ tempore belli facilè revocentur. Nam id non procedit in his, qui ſsuis laboribus, & ſsumtibus militarunt, & Novum-Orbẽ noſstris Regibus acquiſsierunt, ut dixi ſsuprà c. 1. & 2. quin potiùs ſsumus in alia doctrina, quæ

^† habet, Reges gratiores, & liberaliores exiſstere, de qua latè per Burg. de Paz conſs. 25. num. 14. fol. 102. & meliùs, & ad rem noſstram accommodatiùs Adam Contzen lib. 3. Politic. c. 9. |

fol. 561

num. 2. cuius memini ſsuprà hoc lib. cap. 2. in fine, & ſsimiliter in ea, quæ docet, quòd privilegia non ſsolvendi gabellas, vel ſsimilia, quæ conceduntur alicui populo in remunerationẽ ſservitiorum, & mediante hac immunitate ille populous fundatus, vel auctus fuit (quod planè in his noſstris Indiarum colonijs, mediantibus Commendis, contigiſsſse videmus) non debent facilè per PrincipẽPrincipem tolli, vel alterari, quia magis contractibus, quàm donationibus aſssimilantur, cùm eorum fiducia populi commercia creverint, l. 2. D. de iure immun. Abbas in cap. in noſstra, de iudicijs, Caccialup. in l. omnespopuli, n. 181. D. de iuſst. & iure, Tiber. Decian. conſs. 51. num. 27. vol. 3. Menoch. conſs. 156. n. 33. vol. 2. Pedrocha conſs. 37. n. 10. & Pet. Petra de poteſst. Princip. c. 23. dubit. 2. Princip. num. 100.

Secvndò facit, quòd ſsi noſstras Commendas feudis ſsimiles eſsſse volumus, & ex eorum natura regulari, ut ſsæpè regulãdas eſsſse monuimus, verior, & communior ſsententia eſst, non poſsſse

^† Principem de poteſstate ordinaria feuda ſsemel (etiam ob gratiam) conceſsſsa, vaſsſsallis adimere, abſsque gravi aliqua ipſorũipſorum culpa, vel urgenti alia cauſsa, quæ publicam utilitatem concernat, & tunc quidem competenti cambio, ſseu remuneratione eiſsdẽ loco ſsatisfactionis ſsignato, ut probat tex. in cap. 1. de natura feudi, & ibi Bald. & alij, & in cap. 1. de feudo ſsine culpa non amittent. gloſsſs. & idem Bald. in cap. 1. §. fin. de his, qui feud. dar. poſsſsunt, ubi inquit, quòd Papa, & Imperator non poſsſsunt infringere iura vaſsſsallorum, nec eos feudo privare, niſsi convictos, quia conſsuetudines feudorum ligant Principem, & potentius eſst ius naturale, quàm Principatus. Idem etiam tenet Andr. de Iſsernia in conſstit. ea quæ, n. 5. lib. 1. Iaſs. conſs. 86. n. 5. vol. 3. Innocen. Abb. Butrius, & Felin. n. 48. Decius n. 19. & ſseqq. in d. cap. quæ in Eccleſsiarum, n. 19. & ſseqq. Vbi

^† quòd dominus feudi feudatarium privare nõnon poteſst feudo, neque aliquâ parte eiudem, neque eidẽ imponere nova onera, conditiones, vel limitationes, ultra id quod tẽporetempore conceſssionis conventum fuit, Paul. Pariſs. conſs. 11. num. 44. & conſs. 101. num. 11. & ſseqq. lib. 1. plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Matienz. d. gloſsſs. 2. n. 2. & ultra eos Greg. Lop. per tex. ibi in d. l. 1. tit. 26. & in l. 5. tit. 25. part. 4. gloſs. 5. & in l. 7. eod. tit. & part. Vbi

^† an Princeps poſssit cõpellere vaſsſsallos ad dimittendum feudum? Petr. Petra d. tract. de poteſst. Princip. c. 15. num. 68. ubi quòd dominus feudi non poteſst iura feudalia invitis vaſsſsallis alienare, nec in aliquo præiudicare, & d. cap. 32. q. 2. n. 22. ubi quòd neq;neque ſspem ſsuccedendi in feudo, etiam nudam, & imperfectãimperfectam tollere poſsſsit, & q. 3. num. 110. & ſseqq. ubi quòd etiãetiam de plenitudine poteſstaris nõnon poteſst revocare feudum conceſsſsum per viam contractus, & quòd licèt ab initio ſsit gratuitũgratuitum, ex poſst facto tamen tranſsit in cõtractũ, & n. 185. 194. & 195. quòd non poteſst à ſse inveſtitũinveſtitum de feudo deſsveſstire, nec etiãetiam eius ſsucceſsſsorẽ, & n. 121. quòd non poſssit aliquod onus apponere ultra naturã feudi. Quod & tradit Menoch. cõſs. 181. n. 55. loquens de revocatione feudi cõceſſiconceſſi per contractum, & conſs. 1156. n. 39. ubi quòd nec poteſst, feudo ſsemel conceſsſso, novũnovum modũmodum ſsuccedendi cõſtituereconſtituere, niſsi parũparum lædat, & lib. 2. pręſsumt. 10. n. 50. & 51. ubi quòd nõnon poteſst Princeps, niſsi cũcum iuſsta cauſsa revocare feudũfeudum, & maximè ſsi ſsit antiquũantiquum, & eſst omninò vidẽdusvidendus Roſsenth. qui ad eandem rem innumeros cumulat, & contrarium ſsentuentibus plenè reſspondet, in d. tract. de feud. cap. 10. q. 11. per totãtotam, & Maſstril. de magiſstr. lib. 3. cap. 4. n. 57. & ſseqq. ubi quòd dominus vaſſallũvaſſallum feudo privare non poſsſsit abſsque cauſsæ cognitione, & idem Petra d. c. 32. q. 5. n. 58. ubi quòd feudum cõceſſumconceſſum ob benemerita nõnon poteſst per PrincipẽPrincipem auferri, & Martin. Mager. de advoc. arm. cap. 11. n. 190. & cap. 16. n. 191. ubi quòd etiam Imperator, & ex plenitudine poteſstatis, feudum ſsine cauſsa tollere nequit, & ſsi id fecerit, tenetur vaſsſsallo ad reſstitutionem ſsimilis feudi, & ad intereſsſse.

Tertiò facit, quòd etiam ſsi Commendas tanquàm contractus, donationes, vel privilegia Principis metiamur, adhuc etiam in his, præſsertim

^†ubi ex cauſsa remunerationis proceſsſserunt, crebrior, & certior eſst Doctorum aſsſsertio, quæ habet, nec revocari, nec modificari poſsſse per Principem concedentem, vel eius ſsucceſsores, niſsi donatarij gravis culpa præcedat, aut iuſsta cauſsa interveniat, & tunc in alijs rebus, id quod aufertur, compẽſsari debere. Et multi aftirmant, ſsolam cauſsam ingratitudinis ad revocationem donationis remuneratoriæ ſsufficientem non eſsſse, ut conſstat ex l. ſsi pater, §. fin. iũctâ gloſsſs. verb. Irrevocabilis, D. de donat. l. donationes, quas Divus, C. de donat. ante nupt. cap. 1. de probat. Clem. Paſstoralis, §. cæterùm, de re iud. d. l. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. cap. 1. de nova forma fidelit. cũcum multis alijs, quæ de natura iſtarũiſtarum donationum dixi ſsup. hoc lib. cap. 1. & 2. & ultra DD. in d. cap. quæ in EccleſiarũEccleſiarum, & Bald. in d. l. qui ſse patris, C. unde liberi, notat Roman. cõſs. 436. Bartol. in l. quod ſsemel, de decret. ab ord. faciend. & in l. 2. num. 10. D. de iure immun. Alex. conſs. 307. vol. 2. Palac. Rub. in repet. Rub. §. 50. Tiraq. in l. ſsi unquam, verb. Donatione largitus, ex n. 7. Grãmat. deciſs. 65. à n. 24. Pet. belluga inſspecul. Princip. Rub. 2. n. 3. fol. 7. ubi quòd Princeps ad obſservationẽ ſsui cõtractuscontractus tenetur, & hoc omnis mũdus habet pro Evãgelio, latiſssi|

fol. 562

mè Natta conſs. 122. n. 6. & ſseqq. lib. 1. Decian. conſs. 51. num. 26. vol. 3. Burſsat. conſs. 160. num. 33. vol. 1. Hippol. Riminal. d. conſs. 540. num. 96. vol. 5. Aquiles Pedrocha conſs. 37. num. 11 doctiſssimè Surdus conſs. 410. num. 51. uſsque ad 64. vol. 3. Beroius conſs. 26. n. 24. vol. 1. Menchaca controverſs. illuſstr. lib. 1. cap. 4. num. 11. & cap. 5. num. 16. Roland. conſs. 69. n. 10. lib. 1. Menoch. de arbitr. lib. 1. q. 48. num. 9. Ant. Gabriel in commun. concluſs. tit. de non tollẽdo iure quæſsito, concluſs. 6. num. 6. Latè Rolandus conſs. 76. num. 19. lib. 2. Alvar. Valaſsc. conſsult. 72. num. 5. Pinel. poſst alios, quos refert in l. 1. 3. part. num. 62. C. de bon. mater. Roder. Suarez alleg. 7. num. 8. & alleg. 9. num. 5. Matienz. per text. ibi in l. 15. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. Azeved. in l. 14. n. 42. tit. 3. lib. 1. Recop. Greg. Lop. in l. 32. gloſsſs. 3. verb. No valdrà, q. 23. tit. 9. part. 6. ubi ex his notanter deducit, quòd

^† quando Rex concedit facultatẽ ad cõſtituendumconſtituendum maioratum ob pecunias, vel ob ſservitia illi facta, tunc non poteſst poſsteà præſstare facultatẽ ſsuccefforibus ad alienandas res in huiuſsmodi maioratu vinculatas, Burgos de Paz, qui plura de his Principum contractibus, & remuneratorijs donationibus cumulat conſs. 14. & 25. Petrus Barboſsa in l. quia tale, n. 4. & ſseqq. n. 25. ubi quòd

^† privilegia ob benemerita cẽſsentur realia, & perpetua, & trãſseunt ad hæredes, Ioan. Garcia in tract. de donat. remun. per tot. & præcipuè n. 8. & in tract. de nobil. gloſsſs. 3. §. 1. n. 17. ubi quòd contractus initus à Rege, ut Rege, & debet eſsſse perpetuus, & fol. 137. col. 4. ubi quòd privilegiũprivilegium remuneratorium præcisè obſservandum eſst, Pat. Rebell. de obligat. iuſstitiæ, pag. 222. ubi quòd Princeps ex cauſsa, & non aliter poteſst revocare donationes ſsubditis ob merita factas, Petra ubi ſsup. c. 32. q. 2. n. 48. & q. 3. n. 84. ubi quòd Princeps non poteſst etiam per indirectum venire contra contractum cum ſsubditis celebratum, nec revocare conceſssionem, aut privilegium, quod tranſsivit in contractum, & cap. 32. concluſs. 2. num. 60. ubi quòd

^† quandò revocat per eum conceſsſsa, præſsumitur circumventus, & per oblivionem, vel errorem id feciſsſse, niſsi conſstet de eius contraria voluntate, Camillus Borrellus de præſstantia Regis Cathol. cap. 64. num. 64. ubi quòd beneſsicia Principũ perpetua, & permanentia eſsſse debent, D. Valençuela conſs. 99. n. 29. & ſseqq. ubi innumera cumulat de donatis à Principe non tollendis, & conſs. 2. num. 69. ubi quòd

^† caſsus fortuitous eſsſse videtur, quòd Princeps pacta non ſservet, prout & anteà dixerat Petra ubi ſsup. cap. 32. q. 3. n. 97. & conſs. 82. ferè per totum, ubi quòd benemerentibus non eſst diminuendus, ſsed augendus honor, & quòd

^† tituli, & honores cõceſssi pro ſservitijs, dicuntur dati pro ſsatisfactione debiti, Petrus Prema in tract. de ſsecuritatis promiſssione, quẽquem refert Martinus Magerus in tract. de advocatia armata, cap. 11. n. 141. & 185. Vbi multa adducunt

^† de conſstãtia, & permanentia Principis in verbis oris ſsui, & eorum, quæ ſsemel promiſsit, vel cõceſsſsit obſservatione, & cõſervatoineconſervatoine, de quo etiãetiam Pet. Gregorius lib. 8. de Repub. c. 8. & 9. Cunon. in tract. de pactis, cap. 14. per totum, Magerus d. Remirez de lege Reg. §. 3. num. 36. ubi quòd omnes conventiones, & iudicia Principis bonæ fidei ſsunt, & eſsſse debent, & §. 30. ex num. 38. Dom. Valençuela conſs. 2. à num. 48. Alvarez de Velaſsco in axiomatibus iuris, litt. B. num. 17. & 19. & quòd gravius peccet, quàm quilibet privatus frangendo fidem, & promiſsſsionem, Bald. conſs. 324. in fine, lib. 1. Molina lib. 4. cap. 3. num. 18. Tiraquel. de nobilit. cap. 20. num. 24. Gail. lib. 2. pract. cap. 51. Matiẽz. in l. 3. gloſsſs. 12. num. 2. tit. 10. lib. 5. Recopil. Azeved. ibidem num. 12. Craveta conſs. 241. num. 19. & ſseq. & plura alia ſsuo more cumulans D. Ioann. del Caſstillo lib. 7. controverſs. c. 18. & 41. Iacob. Cancer lib. 3. var. c. 3. n. 46. 104. 110. & 154. ubi diſsputans, quæ ſsit poteſstas Principis in tollendo iure quæſsito, reſsolvit, de poteſstate ordinaria illud tollere nõnon poſsſse, nec donarionẽ remuneratoriam revocare, & quòd quoties ratione publicæ utilitatis alicui

* dãnũ affert,id debet de ſsuo,vel ex alijs bonis Reipublicæ ſsatisfacere, quod Ego etiãetiam tetigi 1. tom. de Ind. iure, lib. 2. c. 21. n. 36. & 62.

Pro quo, ultra alios ſsuprà relatos, facit tex. in l. 1. C. ex quibus cauſsis ſservi pro præmio libert. accip. l. item ſsi verberatum 15. §. item ſsi fortè, D. de reivind. l. 2. verſs. Otroſsi dezimos, tit. 1. part. 2. l. 31. tit. 18. part. 3. cum alijs adductis à Fachin. lib. 8. controverſs. iur. cap. 63. Marta de iuriſsdict. part. 4. centur. 2. caſsu 195. num. 32. Villar in ſsilva reſsponſsorum, lib. 1. reſsponſs. 8. num. 51. Maſstrill. de magiſstrat. lib. 3. cap. 4. num. 352. cum ſseqq. & plures alij relatià D. Ioann. del Caſstillo lib. 2. controverſs. iur. cap. 28. & lib. 3. cap. 6. num. 6. cum ſsequentibus. Tantumq́ue abeſst, ut Princeps debeat gratias benemeritis factas revocare,

^† quòd imò eiſsdem, etiam nihil petentibus, anxiliari, & ſsubvenire debet, & ad hoc eos etiam latentes quærere, & invitos attrahere, ut graviter docuit Seneca lib. 2. de benef. cap. 18. dum ait, diligentiùs quærendum eſsſse beneficij, quã pecuniæ creditorem, huic enim reddẽdum eſst quãtũ accepit, & ſsi reddidi, ſolutussũſolutussum, ac liber, at illi etiãetiam relatâ gratiâ cohæremus, Põtan. in lib. de benef. c. 11. &c. 28. & Canonherius in aphoriſsm. polit. 1. part. pag. 289. quorum ver|

fol. 563

ba prolixitatis vitandæ causâ hîc inſserere ſsuperſsedeo, & poterit videri plura de donationne remuneratoria, & eius privilegijs congerens Montealegre in prax. lib. 2. cap. 1. n. 122. & ſseqq. Calliſstus Remirez de lege Regia, §. 30. num. 26. & 27. Ego ſsuprà cap. 10. ex n. 58. Ludovic. Morotius reſsp. 45. part. 1. Paſschalis de virib. patriæ poteſst. 1. part. c. 1. n. 53. & noviſssimè D. Ioan. Caballerus de Medina in rep. ad d. l. Aquilius, de donat. ferè per totum.

Et ex his patet reponſsum ad argumenta in contrarium adducta, cùm videamus Commendas

^† hodie nõnon dari precario, neque in depoſsitum, neque continere meram gratiam, ſsed potiùs quendam veluti contractum, & debiti ſsatisfactionem, & feudorum rectorum imitationem, quæ omnia irrevocabilia ſsunt, ut ex ſsuprà dictis appatet. Vt omittam, etiam

^† cõceſssiones ex mera gratia Principis procedentes, de poteſstate eius ordinaria revocari non poſsſse, ut adverſsus alios, qui contrarium ſsentiunt, de quibus ſsup. num. 35. reſsolvit Petra d. cap. 32. q. 3. num. 205. & reliqui DD. quorum copioſsam allegationẽ modò retulimus, queis noviſssimè addo Dom. Epiſscop. Chilenſs. Villaroel in lib. Iud. pag. 488. ubi quòd eſst res animo digna Regio, dona, nec cab immeritis retrahere.

Id quod etiam

^† in beneficijs Eccleſsiaſsticis procedit, quia licèt ſsint multi, qui dicãtdicant, ex nuda Papæ voluntate pendere, quorũquorum nomenclaturãnomenclaturam in 3. argum. retulimus. Alij tamen de hoc dubitant, & alij cõtrariũcontrarium abſsolutè defendunt, niſsi iuſsta aliqua cauſsa interveniat, quæ ad id poſssit Romanum Pontiſsicem permovere, ut tandem cum veriori, & communiori opinione pluribus relatis reſsolvit Cened. in collect. 21. ad SextũSextum, num. 2. Emanuel Suarez recept. ſsent. litt. B.n. 20. Pinel. in Rub. C. de reſscind. vend. 1. part. n. 30. Salced. in addit. ad Bernar. Diaz, reg. 209. ampliat. 5. Navarr. Corraſs. Gambar. Menoch. Sarmient. & alij, quos refert Nicol. Garcia d. tract. de benef. part. 5. cap. 1. n. 7. & noviſssimè Magerus d. cap. 16. n. 194. ubi quòd Papa beneficium alicui collatum auferens, ut det alteri, illi tenetur providere de alio ſsimile, ut & feudis dixi ſsup. n. 57.

Iuſsta porrò

^† cauſsa revocationis Commendarum, feudorum, & donationum, ac ſsimilium conceſssionum, de quibus agimus, non eſst metienda ex Principis revocantis utilitate, aut commoditate, ut benè prædicti Auctores conſsiderant, ſsed ex Regni, ac Reipublicæ neceſsſsitate, quæ talem mutationem requirat, & urgeat, cuius

^† ſsaluti privatorũprivatorum commode ſsemper cedere debent, Auth. res quæ, C. commun. de legat. l. unica, §. penult. C. de caduc. tollen. cum alijs, quæ adducit Corraſs. de iuris arte, 1. part. cap. 23. & latè Gaill. lib. 2. pract. obſserv. 56. ex n. 3. & BõfinusBonfinus lib. 3. rer. Vngar. in Orat. Attilæ, ubi point verba notabilia de affectu boni Principis erga utilitatem publicam.

Et hoc maximè continget,

^† ubi factũfactum, vel conceſssio Principis tractu temporis pernicioſsa, & damnoſsa eſsſse cœperit: tunc enim poteſst, & debet emendari, & in melius cõmutari, ut tradũttradunt DD. per tex. ibi in l. vacuatis 19. C. de Decurion. lib. 10. l. 1. ubi Lucas de Pena n. 23. & 99. C. de location. præd. civil. lib. 11. c. ſsuggeſstum, & cap. dilecti, de decimis, cap. quid per novale, §. ult. de verb. ſsign. l. 1. §. his igitur. in fin. C. de emend. Cod. l. 1. n princip. verſs. Et ideò nemo mirabitur, D. de minor. l. 43. tit. 18. part. 3. Bald. in l. clari, col. 1. C. de fideicomm. Iacob. Bonvidius in addit. ad Ioann. de TerraRub. in tract. contra rebel. in proœm. Turrecremata in cap. quia, §. verùm, num. 4. diſstinct. 63. & Petra de poteſst. Princip. cap. 24. num. 209. & rurſsus c. 32. q. 3. n. 190. & 198. ubi idẽ inquit de geſstis in præiudicium Coronæ.

Planè iuſsta etiam cauſsa cenſseri ſsolet,

^† ubi alicui feudum, vel aliam rem ſsuam abſstulerit Princeps, ut in eo, vel ea alterum valdè benemeritum remuneret. Nam creditur hoc in utilitatem publicam tendere, iuxta tex. & DD. in l. item ſsi verberatum, §. 1. D. de reivend. l. Lucius, D. de eviction. cũcum traditis à Romano cõſs. 310. Decio conſs. 269. & 390. Gozadino conſs. 1. num. 36. & conſs. 26. num. 10. Grato conſs. 61 num. 65. vol. 2. Ruino conſs. 60. n. 6. vol. 1. Tiraq. in d. l. ſsi unquam, verbo Donatione, num. 43. & in terminis feudorum Guiller. de Perno conſs. 16. per totũtotum, & optimè, & ſsingulariter Sigiſsmund. Lofred. conſs. 30. num. 7. fol. 187. in conſsilijs feudalibus, ubi dicit, quòd licèt Princeps hoc facere poſsſsit, nõnon tamẽtamen eius Vicarius, & ſsequitur Capicius, teſstatus de cõmunicommuni opinione, deciſs. 66. n. 2. & ſseq. dicẽsdicens,

^† quòd cauſsa remunerationis alterius ſsit iuſsta ad auferendũ dominiũ rei meæ, Ioan. de Anna. conſs. 81. n. 1. & 4. Petr. Petra ubi ſsupr. c. 32. q. 5. n. 51. qui tamẽ eod. cap. q. 4. n. 34. & ſseqq. uſq;usque ad 44. benè reſsolvit, hoc in caſsu ei, cuius res aufertur, iuſstam recompenſsationem à Principe dari debere, quia aliàs diabolica poteſstas eſsſset auferre rem alienam ſsine ſsolutione pretij, ſsecundùm Bald. in l. ſsicut, C. de ſservit. quem refert, & ſsequitur Afflict. in cap. 1. §. ſsimiliter, num. 29. de Capitan. qui Curiam vend.

Et his ceſsſsantibus,

^† in conſservandis Commendis, vel feudis, ſsimilibus largitionibus, valdè attentus debet eſsſse Princeps, utpotè cuius ſsit proprium, eſsſse liberalem, & gratiolum, & per ſse conceſsſsa non auferre, nec revocare, ut per Baldum in l. legatis, in fine, C. ad. legem |

fol. 564

Falcid. Auth. de referend. in princip. Iſsern. n. 24. & Afflictis num. 64. in dict. §. ſsimiliter, qui reprobant Advocatos fiſscales, contrarium dicentes, Petram, & relatos aba eo ubi ſsup. cap. 24. num. 26. & 230.

Idemq́uefacere debent,

^† etſsi à ſse ipſsis cõceſsſsa non fuerint, ſsed ab eorum anteceſsſsoribus, ut benè animadvertunt DD. ſsupra relati, & plures alij, quos cõgerit Maſstril. de magiſstrat. lib. 1. cap. 25. num. 8. Petra d. cap. 32. quæſst. 3. num. 179. Surd. omninò videndus, conſs. 140. num. 38. & conſs. 419. ex num. 51. ad 64. vol. 3. Baldus, qui magiſstraliter, & philoſsophicè loquitur, conſs. 159. num. 5. volum. 3. ubi inquit, quòd

^† in Rege duo concurrunt, ſscilicet perſsona, & ſsignificatio, quæ eſst quoddam intellectuale perſseverans ænigmaticè, licèt nõnon corporaliter, & quòd perſsona Regia eſst organum, atque inſstrumentum perſsonæ intellectualis, ac publicæ, & hæc eſst illa, quæ principaliter fundat actus, quia magis oſstenditur factum, ſseu virtus principalis, quàm virtus organica, tex. tus mirabilis in cap. 4. 25. quæſst. 5. ibi:

^† Si ea deſstruerem, quæ anteceſsſsores noſstri ſstatuerunt, non conſstructor, ſsed everſsor eſsſse iure comprobarer, &c. cum alijs, quæ mirabiliter tradit Decianus conſs. 25. ex num. 41. ad 48. volum. 1. adijciens poſst Bald. Quòd ſsucceſsſsor Principis contraveniens factis anteceſsſsoris, dicitur contravenire ſsibi ipſsi, ex quo ſsemper est unum imperium, & ab alijs ſspectet ſsucceſsſsoribus quod ipſse prædeceſsſsori ſsuo præſstitit, Oſsaſsch. deciſs. 139. num. 11. Ioan. Andr. Georg. allegat. 15. ex num. 12. uſsque ad 16. ubi amplius notat num. 14. & 15. Quòd huiuſsmodi quæſstio non pendet ex poteſstate perſsonali, ſsed Coronæ, ac dignitatis, ideòq́ue

^† etiam tyrannus, quando concedit region nomine, obligat legitimum ſsucceſsſsorem iure perpetuo in illa dignitate, Menoch. conſs. 246. ex num. 18. ad 26. vol. 3. affirmans: Quòd non ſsolùm Princeps, ſsed etiam illius ſsucceſsſsor, ſsive per electionem ſsive per ſsucceſssionem, non poteſst contractum ſsuum, vel ſsui prædeceſsſsoris infringer ſseu aliter ab eo recedere, quamvis non ſsit hæres bonorum patrimonialium defunct, ſsed ſsolius dignitatis, Peregrin. de iure fiſsci, lib. 1. tit. 3. num. 45. Craveta conſs. 241. num. 17. Rodolphin. in tract. de ſsuprema Princip. poteſst. cap. 6. num. 195. fol. 38. Petra eod. tract. cap. 28. num. 13. ubi quòd Princeps

^† nõnon ſservans bonos mores antiquerum, non ſservat honorem eorum, & tradit alia Cabedus deciſs. Luſsitaniæ 19. per totam, 2. parte, ubi concludit, quòd licèt Reges poſssint, & ſsoleant ex bono publico, aut faciendo legẽlegem generalem, revocare, aut limitare gratias, & coceſssiones factas à ſsuis anteceſsſsoribus, debent tamen valdè ſse ab hoc abſstinere, cũcum eorũeorum verBú debeat eſsſse immobile ſsicut Polus in cœlo, & variatio in Principibus valdè dãnetur, Rota deciſs. 33. n. 1. tit. de pręb. in antiq. & proſsequitur Morot. reſsp. 45. ex n. 9. par. 1. Paſschal. d.c. 1. n. 50. & Ioan. And. Georg. d. alleg. 15. à n. 3. Avar. Valaſscus conſsult. 72. n. 4. part. 1. Maſstril. de magiſstr. lib. 1. cap. 18. per tot.

Et ex hoc mihi fuit ſsemper valdè ſsuſspecta opinio Matthæi de Afflictis deciſs. 307. n. 13. & 14. dum ait, RegẽRegem

^† ſsucceſsſsorem nõnon teneri ad remuneranda ſservitia facta, ſsive præſstita Regibus ſsuis anteceſsſsoribus, eò quòd illa ſsint perſsonalia, & poſst mortem recipientis nõnon durat effectus obligationis ad antidora. Ad quod expendit l. vivus, D. ſsi quid in frud. patroni, & doctrinam Bart. in l. ambitioſsa, num. 4. de decretis ab ord. faciend. & laſson in l. ſsi non ſsortem, §. libertus, D. de cõd. indeb. & in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, quos ait, hoc expreſssè affnmare. Quæ tamen nihil ad hanc rem facit, cùm in diverſso caſsu, & propter diverſsam rationem loquatur, neque excludat vim naturalis, & antidoralis obligationis in Principe, ex qua ſsolutum repeti nõnon poteſst, l. quod pupillus, l. naturaliter, cum alijs, D. de condict. indeb. Cabed. in ipſsis noſstris termiuis, Afflict. reprehendens, deciſs. Luſsit. 115. n. 5. D. Amaya lib. 2. obſserv. cap. 6. n. 23. Oſsuald. ad Donel. lib. 12cap. 2. litt. O. Diana reſsol. moral. tract. 7. reſsol. 16. Et Bart. non loquitur in Rege, ſsed in communitate, quæ nõnon ita laxashabet habenas, præterquã quòd magis cõmunitercommuniter reprobatur à ſsup. relatis, Iaſs. verò id nequaquãnequaquam dixiſsſse cõperitur, ut eius lectione patebit, & benè obſservat Ant. Mornat. in notis ad. d. §. libertus, dicens, illãillam ſententiãſententiam ſsibi fingularẽ, & eximiãeximiam viſsam fuiſsſse, & Afflict. magis reſspexiſsſse, quod fieri ſolitũſolitum eſsſse noverat, quãquam quod fieri deberet, eo quòd

^† Principes putant Regiæ dignitati naturali iure operas à ſsuis deberi, eliciturq́ue ab eis nihil quippiãquippiam, niſsi maximi inſstar gratuitiq́; muneris, ut tetigi ſsup. hoc lib. c. 10. n. 56. & ſsentit Bald. in l. qui ſse patris, C. undè liberi, n. 34. ubi inquit, quòd

^† Reges, etiãetiam ubi rẽ aliquãaliquam ob pretiũpretium concedunt, ſse indulgere, vel eius gratiã facere dicunt, vulgò Oshago merced, ut aliàs dicitur in l. Titius puerum, D. de obſseq. præſst. & vide VellugãVellugam in ſspecul. Princip. Rub. 9. n. 27. Loazes in alleg. pro March. de los Velez fundam. 1. num. 26. Boſssius in prax. tit. de Principe, n. 151. Roland. cõſs. 13. ex n. 11. lib. 3. Menoch. de arbitr. q. 55. n. 3. & 4. Acaccius de privilege. lib. 3. c. 1. Steph. Gratia. diſscep. 167. n. 31. Tiraq. in l. ſsi unquãunquam, verb. Donatione, n. 14. Roſsenth. de feudis, c. 3. concl. 21. &c. 10. concl. 11. Alvar. Valaſsc. cõſsult. 120. n. 14. p. 2. I. Garc. de nobil. in inſscript. n. 9. Gutier. de ga bell. q. 4. n. 8. Cabed. deciſs. 19. & 75. p. 2. Nic. |

fol. 565

Garcia de beneficijs, 6. part. cap. 2. num. 194. & plures alij, quos noviſssimè congerit D. 10. del Caſstillo 7. tom. controverſs. cap. 18. n. 148. & Gloricius reſsp. 1. à n. 73.

Et ex eiſsdẽ iuris principijs deſscendit, quòd ubi

^† quis prætextu alicuius cauſsæ, vel culpæ Commendâ privandus fuerit, talis cauſsa, vel culpa priùs legitimè conſstare debebit. Neque poterit

^† Princeps, & multò minus eius locũ hac in parte tenentes, aliquem Commendatarium inauditum, & indemnatũindemnatum, etiam ſsub prætextu delicti privatione digni Commẽdâ privare, & eam alteri conferre. Nam regulariter prohibitum eſst,

^† ut bona delinquentis, ante ſsententiam condemnatoriam, quæ in rem iudicatam tranſsierit, non conferantur, l. 13. tit. 10. lib. 5. Recopil. ubi Matienz. & Azevedus, Rebuff. ad leg. Galliæ, tit. ut beneficia ante vacationem, vel bona confiſscata peti non debeãtdebeant, ubi gloſsſs. 6. verbo Confiſscationes, inquit, huiuſsmodi donationes, ſseu conceſssiones etiam à Supremis Regibus factas, nullius eſsſse momenti.

Et in terminis

^† feudorum, & beneficiorũbeneficiorum, quòd licèt Princeps, vel Papa in eis habeant pleniſssimam poteſstatem, adhuc non poſssint privare poſsſseſsſsores ſsine citatione, & ſsententia declaratoria abſsque iuſsta cauſsa, latè Pariſs. cõſilconſil. 11. num. 44. lib. 1. & conſs. 101. n. 116. eod. lib. Azeved. in. l. 2. verb. Mueran por juſsticia, tit. 4. lib. 6. Recopil. Pet. Petra d. tract. de poteſst. Princip. cap. 29. num. 23. Ioan. Cochier de primarijs precib. pag. 29. ubi quòd privatio beneficij fieri non poteſst, niſsi vocato, & cõvicto poſsſseſsſsore, Menoc. conſs. 503. n. 7. & 8. & cõſs. 534. ex n. 4. ubi quòd dominus non poteſst occupare feudum ante ſsententiam declaratoriam, & latiſssimè Roſsenth. in d. tract. de feud. cap. 10. concluſs. 41. num. 124. & cap. 7. q. 60. n. 14. litt. O. & alij, quos refert, & ſsequitur Maſstril. de magiſstrat. lib. 3. cap. 4. n. 57. & ſseqq. Pereg. de fideicòm. art. 52. num. 137. & 139. & de iure fiſsci lib. 7. tit. 3. n. 10. fol. 209. text. & DD. in cap. cùm ſsecundùm leges, de hæret. lib. 6. ubi etiam in criminibus læſsæ maieſstatis, & in pœnis, quæ ipſso facto incurruntur, ſentẽtiaſententia declaratoria deſsideratur, & generaliter idem eſsſse neceſsſsarium, quoties agitur de privando quolibet alio poſsſseſsſsore titulato. Felin. per text. ibi in cap. cùm olim, num. 11. de re iudic. Stephan. Gratian. lib. 2. diſscept. forẽſs. cap. 339. ex num. 26. uſsque ad 32. latiſssimè Fabius Turretus conſs. 9. ex num. 6. uſsque ad 19. lib. 2. Nicol. Garcia de benef. parte 11. c. 10. num. 5. & ſseqq. ubi agit de privatione beneficiorum Eccleſsiaſsticorum, iunctis alijs, quæ adduxi ſsuprà hoc libro, cap. 25. num. 58. Quod adeò verum eſsſse tradit Tiber. Decian. conſs. 14. num. 85. lib. 3. ut procedere doceat, etiam ſsi nulla defenſsio competeret. In quo

^† tamen parumper ſsubſsiſstendum eſst, cùm ſsecundùm aliorum ſsententiam, citationis, & condemnationis neceſssitatem, excludere ſsoleat notorietas delicti, & quòd reus nihil allegare poſssit, quod ad eum excuſsandum ſsufficiat, ut docet gloſsſsa in cap. quoniãquoniam, verbo Manifestum, de filijs preſsbyter. Bald. in l. cùm fratem, num. 8. C. de his, quæ ut indignis, Innocent. Abb. Felinus, & DD. in cap. veſstra, de cohabit. cler. & mulier. & cap. cùm olim, de re iudicat. cap. conſsuluit, de appellat. cap. cùm ſsit Romana, §. fin. eodem tit. ubi Decius num. 33. Ioan. Andr. in cap. ad Apoſstolicæ, de re iudicat. lib. 6. DD. in l. 2. §. ſsi de frumentaria, D. de admin. rer. ad civit. pertinent. Hippolyt. ſsing. 511. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Felinus in cap. Rodulphus, de reſscript. Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb. Donatione, num. 16. in cap. Alma mater, num. 9. de ſsentent. excommun. in 6. Iul. Clar. in prax. §. fin. quæſst. 9. n. 8. Navarr. de ſspolijs Eccleſs. §. 18. nu. 5. Pet Petra d. tract. de poteſst. Princip. cap. 26. n. 28. Quia

^† in notorijs ordo eſst ordinem non ſservare, cap. ad noſstram, el 3. ubi gloſsſs. & DD. præcipuè Bald. n. 1. de iur. iurãd. l. 1. §. ſsed ſsi neget, D. de tab. exhib. cap. ſsi quis hominem, de pace iuram. firm. in feudis, c. venerabilibus, §. idem, cum ſseqq. de ſsent. excõm. lib. 6. Bartol. in l. ſscriptus, num. 6. de religioſs. & ſsumt. funer. Abb. in cap. ex parte, el 2. num. 2 de off. delegat. & in cap. ſsuper eo, el 1. de appellat. Innocent. & Abb. in cap. poſst electionẽelectionem, in fine, de conceſsſs. præben. cũcum innumeris alijs, quæ de notorio, & eius effectibus tradũttradunt DD. per text. ibi in l. ſsi adulterium cum inceſstu, §. idem Pollionis, D. de adulter. gloſsſs. celebris, verbo Cauſsas, in Clement. appellãtiappellanti, de appellationibus, Bald. conſs. 323. lib. 2. Abb. in c. fin. num. 7. de maled. Felinus in cap. cũm ordinẽordinem, de reſscript. Iaſs. in l. 5. §. qui pro rei qualitate, num. 12. qui ſsatiſsd. cogant. & in l. 2. num. 36. D. ſsi quis in ius vocat. & in l. de quibus, num. 88. D. de legibus, Angelus in tract. de maleficcijs, verſs. Et per modũmodum notorij, Socin. conſs. 4. vol. 3. Dominic. conſs. 146. Grãmat. voto 30. n. 15. Ant. Burgenſs. in cap. cũm dilecti, & in cap. pervenit, de emt. & vend. & plurimi alij, quos refert Menchac. in præfat. quæſst. illuſstr. n. 25. Covar. in cap. Rainuntius, §. 11. n. 3. & in regula poſsſseſsſsor, 2. parte, §. 1. n. 11. n. 3. & in regubus, in fine, C. de ſservit. Grammat. deciſs. 36. Everard. conſs. 24. n. 20. Menoch. de recup. remed. 1. num. 165. & rem. 15. n. 264. Gratian. regula 29. per totam, Gutierr. de iuram. confirm. 1. part. cap. 7. à num. 4. Maranta in praxi, 6. part. tit. de appellat. num. 142. Azeved. per tex. ibi in l. 1. tit. 5. lib. 4. Recop. num. 39. |

fol. 566

& 40. Villalobos inter commun. opinion. litt. P. num. 211. qui eam rationem reddunt, quôd notorietas habetur pro proceſsſsu, ut notat Carrerius in praxi crim. §. homicidium, Bald. in l. addictos, C. de Epiſscop. audiẽtiaaudientia, & latè Cardin. Tuſsch. litt. N. concl. 110. & ſseqq. & noviſsſsimè Marius Burgius in tract. de modo procedẽdi ex abrupto, ferè per tot. Et in noſstris ferè terminis eſst optimus

^† tex. in l. 3. tit. delas traiciones, lib. 8. ordin. ibi: Salvo, en caſso que la traicion, ò maleficio ſsea notorio, l. 16. tit. 23. part. 3. ibi: O alebe, l. 5. tit. 26. ead. part. ibi: Fueras ende en pleito que fueſsſse de traicion, & facit tex. in d. cap. cũcum ſsit Romana, §. fin. de appellat. ubi Roman. PõtifexPontifex refert, propter hoc Paulum Apoſstolum quemdam abſsentem, & irrequiſsitum excõmunicaſsſse, cuius, aliorũaliorum argum. tenet. petra ubi ſsup. c. 26. n. 27. quód Papa etiam ſsine citatione poteſst procedure contra rebelles, & occupare eorum caſstra, &c. 24. n. 155. quód poteſst non citatum damnare, cõcurrentibusconcurrentibus requiſsitis ſsuprà relatis, & idẽidem noviſssimè tenet Magerus de advocat. armata, c. 8. n. 175. & ſseqq.

Sed proximè dictis in hærendo illud quoq;

* in quæſstionẽ vocari ſsolet, & in cauſsa graviſssima cuiuſdãcuiuſdam Cõmendatarij Cuzquenſsis vocatũ vidi, an ſsi Rex, vel Prorex aliquẽaliquem Commendâ privari, eamq́;eamque alteri dari iubeat, aſsſserens ſsibi conſstare, vel notorium eſsſse, quód crimẽcrimen privatione dignum cõmiſserit, eius aſsſsertioni, & iuſsſsioni ſtandũſtandum ſsit, & ab inferioribus iudicibus obediẽdũ. Et Planè ſsieis evidenter cõſtaretconſtaret talem aſsſsertionem, vel iuſssionem

^† eſsſse notoriè iniuſstam, benè poſsſsent, imó & deberent in executione ſsuperſsedere, iuxta doctrinãdoctrinam tex. in cap. ſsi dominus, & cap. Iulianus 11. q. 3. 1. ſservus nõ in omnibus, D. de oblig. & action. l. non ſolũſolum, §. ſsi mandato, D. de iniurijs, l. non ideó minus, C. de accuſsation. gloſsſs. in l. nõnon videtur, §. qui iuſsſsu, D. de reg. iur. ubi plures caſsus expẽdit, & alia, quæ ſsignanter tradit D. Thom. 2. 2. q. 64. art. 6. ad 3. Paul. Caſstrenſs. conſs. 423. in princ. Tib. Decian. lib. 9. crim. tit. 37. n. 8. Mcnoch. de arbitrar. caſsu 354. à num. 2. Menchaca lib. 1. cõtroverſs. illuſstr. cap. 2. num. 12. Camill. Borrel. de magiſstr. edict. lib. 2. cap. 2. num. 108. Bertachin. in repert. verboObedientia, num. 10. Tuſschus lit. O. concluſs. 3. & litt. P. concluſs. 478. latè Cenedus in collect. 3. ad Decretal. num. 3. ubi docent, Principi in illicitis obediendum non eſsſse, & Petra cap. 21. num. 15. ubi tradit, Principem, etiam de Plenitudine poteſstatis, non poſsſse ordinare, quód ſstetur eius aſsſsertioni in præiudicium tertij, gloſsſs. mirabilis in extravag. de dolo, & contumac. ad finem, Raudenſs. de analog. c. 15. n. 183. ubi quód Principi aſsſserenti nõnon creditur, quando dicit aliquẽ eſsſse rebellem, Navarr. in manuali, cap. 25. de peccat. Reg num. 9. ubi ita notabiliter inquit: Gravißimè peccant Reges, & Principes, qui aliquem etiam ſsubditum inauditum, & indefenſsum interfici iubent, vel beneficijs, officijs, honoribus, & alijs bonis ad nutum non amobilibus privant, ſsola ſscientia privata ducti; eodemq́ue modo peccant executores talium mandatorum, neque excuſsantur obedientia, quam ſsuis Regibus id præcipientibus debent, quoniã contra ius natural, vel divinum non eſst ijs obediendum, &c. & ſsequitur Magerus de advocat. armat. cap. 7. num. 74. ubi quôd obediẽtia in rebus illicitis à iure eſst reprobata, &c. 17. num. 264. ubi quód officialis exequi non debet mandatum domini delictum iubentis.

Quamvis non deſsint, qui etiam hoc in caſsucõtrarium tueantur,

^† iubentem peccare opinantes, nõnon autem exequentem, quem iuſsſsus ſsuperioris excuſsat, ut pluribus relatis obſservat Petra ubi ſsuprà cap. 24. num. 45. & Farinacius in prax. Crim.q. 97. num. 44. & ſseqq. quod tamen eſst contra exemplum obſstetricum Ægypti de quo ex eod. cap. 17. Abbat. in cap. cùm teneamur, per text. ibi de appellat. ubi quód potiùs debet officialis officiũofficium relinquere, D. Greg. Nazianz. orat. 12. poſst num. 36. verſs. verùm, ubi apertè & alios ex ſsuprà relatis.

Cæterùm ubi de hac notorietate iniuſstitiæ non conſstat, omnes abſsque contradictione cõveniũt,

^† poſsſse præcipere PrincipẽPrincipem ex infallibili eius cõſciẽtiaconscientia, quòd aliquis, quẽquem ſscit deliquiſsſse, etiã ſsine alio proceſsſsu, non ſsolùm in bonis, verùm etiãetiam corporaliter puniatur, eiq́;eique obtemperandum eſsſse, & pro iuſstificatione mãdati præſsumẽdum, etiam ſsi executor circa eam dubius reperiatur, iuxta tex. in cap, in memoriam 19. diſstinct. & doctrinam Cyni in l. reſscripta, C. de precib. Imper. offer. quãquam refert, & ſsequitur Felin. in cap. quæ in EccleſiarũEccleſiarum, n. 60. de conſstit. Gãdin. in tract. de maleficijs, tit. de pœn. reorum, n. 60. Curt. Sen. conſs. 49. n. 13. Abb. cõſs. 84. & in cap. cùm olim, num. 23. de re iudicat. Socin. Iun. Conſs. 92. num. 4. Cagnol. qui de cõ muni teſstatur in l. velle noncreditur, num. 15. de reg. iur. Thom. Gramm. deciſs. 36. n. 83. MõtalvusMontalvus in l. fin tit. de las herencias, lib. 3. fori, q. fin. verſs. Ex quibus, & in l. 1. tit. 4. lib. 1. fori, gloſsſs. verbo No ceſsſse, & gloſsſs. verb. O que haga, ubi dicit, quód iuſsſsus ſsuperioris cẽſsetur neceſsſsitas, & excuſsita, exequentem, & meliùs Ægidius Boſssius in pract. tit. de homicidio, num. 98. cum ſseqq. ubi ſsingulariter tenet,

^† quòd iudex debet ſse inclinare, quód mandatum ſsit iuſstum, & illud exequi, Maſscard. de probat. cõcluſs. 1228. ex num101. ubi an Principi, de tali delicto teſtãtiteſtanti, credendum ſsit? Petra in noſstris terminis, cap. 32. concluſs. 2. num. 31. & ſseqq. |

fol. 567

ubi quód Principi aſsſserenti aliquem commiſsſsiſsſse tale delictum, & bona eius eſsſsc fiſsco applicanda, credendum eſst, & cap. 13. num. 33. & quæſst. 4. num. 80. & cap. 37. concluſs. 2. num. 2. Vbi

^† quòd Princeps ſsolus habet poteſstatem mandandi, ſsic facias, & quód aliquis torqueatur, vel ſsuſspendatur ex infallibili eius conſsciẽtia, nec mandatarius errat, quia debet præſsumere, quód iuſstè procedit, & cap. 28. num. 73. & cap. 20. num60. & ſseqq. ubi

^† quód poteſst iudicare ſsecundùm cõſcientiamconſcientiam, circumſscriptis actitatis, licèt id alij inſseriores nõnon poſssint, & etiam ſsine cauſsa præter mittere ordinem iudiciarium, & cap. 22. num. 4. ubi quód hæc tutiùs procedunt, ubi affirmat ſse certioratũcertioratum, quia tunc ei ſsecuriùs obediendum, & quid importet hæc clauſsula.

Et eſst apud nos

^† text. expreſsſsus prædicta omnia decidens, & explicans in l. 42. tit. 18. part. 3. ibi: Quando el Rei manda hazer algũ hecho ſseñalado, como ſsi mandaſsſse prender, ò matar à algun hombre, ò derribar torre, ò hazer cumplir algun juizio, que èl mãdaſsſse ciertamente, &c. Vbi benè loquitur noſster Greg. Lopez, & meliùs Theſsaur. deciſs. pedemõt. 14. n. 4. ubi quòd Princeps nõnon tenetur fervare ordinem iudicialem, præſsertim iure poſsitivo introductum.

Nec mirum eſst, hoc Principi concedamus, cùm certum ſsit

^†inferiores quoque, quibus ipſse committit, ut procedant in aliquo negotio, prout ſsibi ipſsis cõſtiteritconſtiterit, vel viſsum fuerit, poſsſse etiam ſsecundùm propriam conſscientiam arbitrati, & procedure abſsque ullo proceſsſsu iudiciali, aut partium citatione, ut ſsingulariter reſsolvit Bald. in l. ſsi qua per calumniãcalumniam, verſs. Sed pone, C. de Epiſscop. & Cler. & in l. certum, col. 2. D. unde legit. & in l. non dubiũdubium, C. de legibus, & in l. neque natales,C.de proBat. Alex. In l.unoquoque,col.2.in fine,de re iudic. Roman. in Rub. de arbitr. col. 3. Maranta in praxi, part. 6. num. 21. DD. in cap. fin. de præſsumt. Lapus allegat. 61. Aretin. in l. ab executione, cir ca finem, D. de appellat. & latè Hippolyt. de marſsil. in l. de unquoque, num. 65. D. de re iud.

Et ſsucceſssivè ad prædicta notandum eſst, quód ſsive ex abrupto, ſsive iudicialiter, Princeps

100

^†. Commendam alicui ob cauſsam rebellionis adimi iuſsſserit, & eam alteri in remunerationem ſservitiorum conceſsſserit, licèt poſsteà ceſsſset cauſsa rebellionis, & Princeps iubeat rebelli omnia ſsua bona reſstitui, adhuc tamen hæc indulgentia ad Commendam alteri aſssignatam non porrigetur; quia licèt cauſsa rebellionis ceſsſsaverit, non tamen ceſsſsat cauſsa meritorum, quæ ſse cundam conceſssionem extorſsit, ut pulchrè tradit, & probat Philip. Corneus, omninó videndus, conſs. 312. num. 36. vol. 1. & Ripa in l. ſsi ventri, §. in bonis, num. 13. de privileg. creditor. quamvis cõrrarium docere videatur Mareſscot. omninó videndus, lib. 1. var. reſsolut. cap. 39. num. 29.

Sed longè gravior quæſstio, & dubitatio eſsſse poteſst,

101

^† utrùm ſsemel Cõmẽdâ ablatâ ob prædictã cauſsam, vel aliãaliam, quæ privationẽ inducat, ſsi poſsteà Princeps eandem eidem Commẽdatario reſstitui iuſsſserit, eius culpam cõdonanscondonans, & remittens, cenſseatur ei novam CommendãCommendam cõcedereconcedere, vel antiquam in eodem ſstatu, quo erat, reſstituere? Quod ad plures effectus utile eſst, & præcipuè ad gaudium duarum, vel pluriũplurium vitarũvitarum, pro quibus Commendæ concedi ſsolent. Nã ſsi novam Commendam eſsſse dixerimus, de novo vitæ currere, & computari incipient. Si autem eãdemeandem, ipſsius poſsſseſsſsoris morte finietur, ſsi ipſse in ultima vita illam poſssidebat.

Et quidem hoc tantùm ex voluntate concedentis, & verbis conceſssionis pendere exiſstimo. Nam ſsi dumtaxat reſstituendi animum habuit, dici non poteſst, plus iuris reo concedere voluiſsſse, quàm ante privationem habuerat, cùm

102

^† reſstitutio ſsit in ſstatum priſstinum repoſsitio, l. videamus, §. in Faviana, D. de uſsuris, & id tãtùmtantum reddat, quod ab ſstul it læſsio, l. quod ſsi minor, §. reſstitutio, D. de minor. l. 1. l. cùm indulgentia, & 1. fin. C. de ſsent. Paſsſs. & reſstitutis, cum alijs, quæ latè, & in noſstris feudorum terminis tradunt Schrader. Sfortia Oddus, Cannetius, & alij, quos refert Roſsent. in tract. de feud. cap. 2. q. 19. litt. A. & Ponte de poteſst Proreg. tit. de proviſsion. §. 2. num. 11. ubi inquit, feudum hoc caſsu manere antiquum, ſsecundùm primævam naturãnaturam, & qualitatem, non obſstante, quod dicat, Reſstituimus, & de novo concedimus.

Cæterũ ſsi nõnon utatur verbo Reſstitutionis, aut cum hoc alia verba involvat, quæ novãnovam gratiã factã eſsſse ſsignificent, præſsertim ubi ſsumus in caſsu, in quo

103

^† ipſso iure pœna privationis incurfa fuerat, ut in crimine læſsæ Maieſstatis cõtigitcontigit, vel ſsententia declaratoria præceſsſserat, cuius virtute dominus iam poſsſseſssionẽ apprehendit; tunc dicendum eſst, tanquàm, novũnovum conceſsſsum cenſseri, & ſsic ex eo die, vitarum tẽpus incipere, ut tenet gloſsſs. in cap. 1. §. inſsuper, de prohib. feud. alien. per Fred. quam ſsequuntur Iſsern. Bald. Afflict. & alij Scribẽtes ibid. Curtius Senior conſs. 18. n. 47. Sigiſsmund. Lofrerd. conſs. 52. num. 3. in feudalibus, & communẽcommunem teftatur Dueñas reg. 323. lul. Clar. in §. feudum, q. 8. num. 6. Et iuxta hanc diſstinctionem acciPienda ſsunt, quæ diſsputat laſs. conſs. 136. vol. 4. Ruin. conſs. 12. volum. 1. Roland. coni. 60. n. 8. lib. 1. Villalob. in commun. opinion. litt. V.n. 5. Sfortia de reſstit. q. 98. art. 2. 8. 20. & ſseqq. & |

fol. 568

Roſsenthal omninò videndus, dict. cap. 2. concluſs. 18. & 19. & de emphyteuſsi loquens Alvarus Valaſscus 1. parte, quæſst. 4. per totam, & tetigi ſsuprà cap. 22. num. 7. & noviſssimè D. Valençuel. conſs. 160. num. 75. & ſsequentibus, volum. 2.

Pro quibus facit text. in l. peculium, §. ſsi ab

104

* ære alieno, D. de peculio, l. inter ſstipulantem 83. §. facram, verſs. Et navis, D. de verbor. obligat. ibi: Et navis ſsi bac mente reſsoluta eſst, ut in alium uſsum tabulæ deſstinarentur, licèt mutato conſsilio reficiatur, tamen & peremta prior navis, & hæc alia dicenda eſst, l. qui res 98. §. area, D. de ſsolution. ibi: Alia enim videbitur eſsſse poſsterior navis, ſsicut ille alius homo eſst.

105

^† dubio autem ceneſsebitur talis Commenda conceſsſsa, tanquàm antiqua, ut minus concedenti præiudicet, & alijs, qui in ea remunerari poſsſsunt, argum. l. ſsemper in ſstipulationibus, D. de reg. iur. cum ſsimilibus, & eorum, quæ tradunt Iaf. Roland. & alij ex ſsuprà relatis, licèt quoad alios effectus

106

^† feudum nõ ſsoleat præſsumi antiquum, ſsed novum, ut per Alciat. de præſsumt. reg. 3. præſsumt. 28. num. 2. verſs. Et idem credo, Cravet. de antiq. temp. ultim. part. num. 5. & Menoch. de præſsumt. lib. 1. quæſst. 10. num. 54.

Et eſst communis Doctorum

107

^† concluſsio, quòd in qualibet reſstitutione bonorum confiſscatorum, quam Princeps ſsubditis facit, ſsemper omnes qualitates, quas anteà habebant repetitæ cenſsentur, tametſsi id in gratia non exprimatur, ita ut quæ erant feudalia, maneãt feudalia, & quæ ſsub maioratu, maneant maioratus, & quæ titulum habebant, cum eiuſsdem tituli honore reſstituantur, iuxta gloſsſs. in l. 4. §. ſsi ære alieno, verbo Manet, D. de pecul. quã ibi ſsequuntur Guillerm. Albert. Bart. Bald. Fulgoſs. Angel. Salicet. & alij, gloſsſs. per text. ibi in l. quod dicitur, ubi late Bartol. num. 9. D. de impenſs. in reb. dotal. fact. gloſsſs. in dict. cap. Imperialem, §. inſsuper, verbo privetur, de prohib. feud. alien. per Freder. quas gloſsſsas ſequũturſequuntur plurimi relati per Tiraquel. de retract. lignag. §. 30. gloſsſs. 1. num. 29. Mieres de maiorat. 1. part. quæſst. 12. Petr. Greg. in tract. de conceſsſs. feudi, part. 2. quæſst. 3. num. 1. Freccia de ſsubfeudis, lib. 2. tit. quis dicatur Comes, num. 47. & Maſstrillus de magiſstrat. lib. 4. cap. 13. num. 84. & ſseqq. ubi reprobat Pontem contrarium tenentem, quoad cõceſsionemconceſsionem tituli, & declarat qualiter eius dicta intelligi debeant.

CAPVT XXVIII. De litibus, atque spolijs Commendarum, & qualiter, & apud quos sint iudices agitandae? ad declarationem Regalis Provisionis, sive legis, quam vocant de Malinas, & aliarum plurium.

CAPVT XXVIII. De litibus, atque ſspolijs Commendarum, & qualiter, & apud quos ſsint iudices agitandæ? ad declarationem Regalis Proviſsionis, ſsive legis, quam vocãtvocant de Malinas, & aliarum plurium.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimioctavi.

1 CAuſsæ Commendarum olim indiſstinctè Capud Regias Indiarum Cancellarias agitabantur, & terminabantur.
2 Lex quam vocant de Malinas, quãdò, quare, & qualiter novam formam præfixerit in cognitione litium ſsuper Commendis Indorum?
3 Lex de Malinas, quas declarations habuerit circa partium citationem, & ſspoliorum reſstitutionem, ſsive à partibus, ſsive à iudicibus fierent?
4 Tempus trium menſsium ad faciendas probationes in cauſsis commendarum, per noviores ſschedulas prorogatum fuit.
5 Audientiæ Regales reprehenduntur, quæ post legem de Malinas ſse immiſscebant cognitioni cauſsarum de Commendis Indorum.
6 Commendarum cauſsæ, quæ reditus annuos mille ducatorum non excederent, in Regijs Indiarum Cancellarijs audiri, & terminari poſsſsunt, non obstante lege de Malinas per noviorem ſschedulam, quæ refertur.
7 Cauſsæ Commendarum ultra mille ducatos, etiam hodie ad Regium Senatum remittendæ ſsunt, citatis partibus, & facta teſstium publicatione, & Litis intra ſsex menſses coneluſsione.
8 Legis de Malinas, & eius declaratoriarũ mentionem fecit Ioan. Matienz. & Ant. de Leon.
9 Commendarum cauſsæ cur Supremo Conſsilio reſservatæ fuerint? & num. ſseqq.
10 Senatus Supremus Indiarum raró avocat cauſsas à Regalibus Cancellarijs, nec litium cognitioni ſse facilè miſscet.
11 Voluntariorum ratio reddi non ſsolet.
12 Cauſsæ arduæ, & magnæ, plures, & maiores iudices requirunt, & magno animo ſsunt inducandæ.
13 Tenutarum cauſsæ Supremo Caſstellæ Senatui reſservatæ ſsunt, & quare?
14 Feudalium cauſsarum cognition ad feudi dominium privativè pertinent, vel ad Pares Curiæ, ubi cum ipſso domino à vaſsſsallis diſsceptatur.
15 Feudales cauſsæ etiam contra Clericos, & inter Clericos apud feudi dominum, vel pares Curiæ terminandæ ſsunt.
16 Tenutæ iudicium, etiam contra Clericos, vel inter Clericos, debet agituri in Supremo Caſstellæ Senatu.
17 Lites ſsuper Commendis Indorum ſsemper terminantur à Supremo Senatu, vel Raga|
fol. 569
libus Audientijs Indiarum etiam inter Eccleſsiasticos.
18 Iuriſsdictio Audientiarum IndicarũIndicarum in cauſsis Commendarum, de quibus cognoſscere nõ poſsſsunt, etiam ex conſsenſsu partium prorogari non poteſst.
19 Acta à iudice ſseculari in cauſsa petitionis hæreditatis, ubi nõnon opponitur declinatoria ſsuper exceptione matrimonij, vel illegitimitatis, an, & quando valeant? & n. 23.
20 Iuriſsdictio ablata inferiori, & expreſssè, conſsenſsu partium prorogari non poteſst, neque acta ab eo ratificari. L. 1. & 2. C. ſsi à nõnon comp. iud. l. teſstandi 13. C. de testam. & aliæ ſsimiles exornantur, ibidem.
21 Nullitas proveniens ex defectu iuriſsdictionis nunquam excluſsa canſsetur.
22 Tenutæ in iudicio cõſenſusconſenſus litigatorũlitigatorum Tribunal ſsupremi Senatus mutare non poteſst, & ſsi in alio egerint, non de tenuta, ſsed de ordinario poſsſseßorio agere velle credẽtur.
23 Iudex laicus incidenter poteſst cognoſscere de cauſsa matrimonij.
24 Audientiæ Regiæ Indiarum, non ſsolùm dehent abstinere à cauſsis Commendarum, ubi expreſssè congoſscunt ſse inhibitas eſsſse, verùm & ubi dubitant de ſsua iuriſsdictione, & quare?
25 Interprectatio legis dubiæ, reſscripti, vel privilegij à Principe eius auctore petenda eſst.
26 Iuriſsdictionis defectum ſsi quis timet, & adhuc ſsub hoc dubio in ea procedit, mortaliter peccat. Cognitio, an quis ſsit iudex? debet præcedere omne exercitium iuriſsdictionis, ibidem.
27 Fiſsco agente contra privatum ſsuper poſsſseſsſsione, vel proprietate alicuius Commendæ, an cauſsa ad ſsupremum Senatum remitti debeat, vel ſstatim in Audientijs Indiarũ terminari?
28 Fiſsci privilegium eſst, ut nunquam litiget ſspoliatus, & ut eius cauſsæ celeriter terminentur.
29 Commendæ à Clericis, & Eccleſsiaſsticis poſsſseſsſsæ, & etiam à laicis ſsine titulo, per Audientias Indiarum tolli iubentur in quibuſsdam ſschedulis, quæ referuntur, & exponũturexponuntur, & num. 35.
30 Lex de Malinas, & eius declaratoriæ etiã fiſscum agentem pro Commendis cõtracontra poſsſseſsſsorem titulatum comptehendunt.
31 Iudicium cludicare non debet, licèt contractus aliquando claudicet favoure pupulli.
32 Princeps non dedignatur iura ſsua ſsibi eſsſse
33 Fiſscus ſsemper utitur iure communi, niſsi ubi ſspecialiter reperitur privilegiatus.
34 Pares Curiæ æqualiter cognoſscunt de cauſsis feudalibus inter dominum & vaſsſsallos, tam ubi dominus eſst actor, quàm ubi reus.
35 Schedulæ Regiæ, quæ iubent Indos tolli ab iniuſstis poſsſseſsſsoribus, qualiter ſsint intelligendæ?
36 Fiſscus, quia fundat intentionem in Commendis, poteſst compellere omnes earũearum poſsſseſsſsores ad ipſsarum titulos oſstendendos, & ſschedulæ de hoc agentes.
37 Titulum ſsuæ poſsſseſsſsionis nemo regulariter edere cogitur, niſsi ubi ius in re aliena, & alioqui libera prætendit.
38 Titulum edere debet is, eui ius commune reſsiſstit, vel contra ſse præſsumtionem habet.
39 Feudorum poſsſseſsſsores coguntur ad iuſsſsum domini ſsuos titulos exhibere.
40 Beneficiorum tituli ab eorum poſsſseſsſsoribus exhibendi ſsunt, quoties ad id requiſsiti fuerint.
41 Regalia poßsidentes coguntur titulos eorum fiſsco exhibere, & quare? Rex fundat intentionem in exercitio iuriſsdictionis ſsui Regni, etiam in terris dominorum, & Prælatorum, ibidem.
42 Commendæ titulo exhibito, & inſspecto, eius poſsſseßsio iuſstificatur.
43 Titulus ubi requiritur ad poſsſseßionem, nibil ea proficit, ſsi ille deficiat.
44 Poſsſseſsſsio à iure damnata debet iustificari, aliàs non iuvat poſsſseſsſsorem.
45 Indos tenẽtestenentes in poſsſseſsſsione ſservitutis, debent ostendere titulum eius, ex lege IndiarũIndiarum, quam refert & laudat Greg. Lopez, cuius verba referuntur.
46 Poſsſseßionem ſsuam iuſstificat, etiam contra fiſscum, qui titulum coloratum habet, & exhibet.
47 Poſsſseßione (& maximè in antique) manutenendus eſst, qui titulum apparentẽ præſsentat. Cap. cùm perſsonæ, de privil. lib. 6. cap. cùm veniſsſsent, de inſst. expenduntur, & illuſstrãtur, ibidem.
48 Interdicto retinendæ agenti in beneficialibus, ſsufficit probare poſsſseßionem cum titulo colorato.
49 Titulus etiam minus legitimus ſsufficit ad poßidendum, quemadmodum & contracuts etiam nullus ad poſsſseſsſsionem transferendam. L.I. §. ſsi vir uxori, D. de acquir. poſsſs. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
50 Exceptio etiam dubia, ubi pendet, idẽidem operatur, quod certa, & perpetua.
fol. 570
51 Mandatum de manutenendo datur exiſstẽti in poſsſseßione, interim dum dubitatur de revocatione privilegij.
52 Manutentio eſst concedenda exiſstenti in poſsſseſsione, etiam ex cõtractucontractu reprohato per duas ſsententias, à quibus est appellatũappellatum, vel contra quas reſstitutio intentatur.
53 Poßidens Commendam, etiam cum titulo diſscolorato, & invalido, non poteſst ſspoliari, niſsi citatus, & convictus, & ſschedulæ, quæ id iſsponunt.
54 Beneficium, quod ab alio ſsine titulo poßidetur, benè potest alteri conferri, ſsed adhuc poſsſseſsſsor citari, & audiri debet.
55 Titulorum inquiſsitio, ubi ſsolùm tendit ad informandum Principem, non eſst neceſsſsariũ citare vaſsſsallum, ſsecus ubi ad hunc privandum, ex Calderino, & alijs.
56 Poſsſseſsſsor, quantumvis iniuſstus, non poteſst ſspoliari, niſsi citatus, & damnatus.
57 Notorius ubi est tituli defectus, detentator, etiam non citatus, ex ſsententia multorũ ſspoliari potest.
58 Princeps, Prorex, & alij magni iudices, ubi ſspoliant iniuſstos, vel intruſsos poſsſseſsſsores, non habent locum remedia poſsſseſsſsoria.
59 Citatio non requiritur ad tollendos Indos, qui excedunt numerũnumerum tituli, vel matriculæ.
60 Citationis neceſssitatem in aliquibus cauſsis excuſsat conſsuetudo.
61 Commendæ lis ubi inter duos, aut plures vertitur, Indos citare non eſst neceſsſse. Citari an debeant homines de plebe, ubi inter duos magnates eſst lis ſsuper iuriſsdictione, vel ſsuper beneficio? ibidem.
62 Spoliatus à privato, an teneatur exbibere tiulum coloratum ſsuæ Commendæ, ut in ea restitui poſssit?
63 Fiſscus fundat ſsuam intentionem in Commendis, non ſsolũm in proprietate, verùm & in poſsſseſsſsione, & ex con raria parte probatio requiritur.
64 Fundatam qui habet ſsuam intentionem, de iure communi nihil probare tenetur.
65 Agenti interdicto recuper andæ in profanis, ſsufficit probare poſsſseſssionem, & ſspolium, abſsque ulla tituli ostenſsione.
66 Spoliatus ante omnia reſstituendus eſst.
67 Spolij restitutionẽrestitutionem potenti, non obstat exceptio dominij, etiam ſsi in continenti probatio offeratur, & quare?
68 Exceptio dominij ſsicut non poteſst opponi ab ſspoliatore, ita nec ab habente caſsam ab eo.
69 Exceptio iuris tertij, nec ab ſspoliatore, nec ab ipſso tertio in favorem ſspoliatoris opponi poteſst.
70 Notorius tituli defectus, an & quandò impediat restitutionem ſspolij?
71 Cap. ad decimas, de reſstit. ſspoliat. & cap. ſsignificaſsti, de divortijs, explicantur, & illustrantur.
72 Feudũ ab alio poſsſseſsſsum violẽter occupãs, ſsuo iure privatur.
73 Spoliatus etiam à iudice, ante omnia reſstituendus est.
74 Audientijs Regalibus Indiarum in cognitione Commendarum, quæ interdicta poſsſseſsſsoria relicta fuerint. Interdictorum triplex genus, & qui de eis a gant? remiſssivè, ibidem.
75 Schedulæ Regiæ circa ſspolia Commendarum facta à iudicibus, quid ſstatuerint?
76 Iudex de facto procedens, vel ſspolians pro privato habetur.
77 De facto, quæ fiunt, de facto reſscindi, vel reſstitui debent.
78 Poſsſseſssio alicui de facto data, & ſsine citatione ſspoliati, eodem modo per iudicem revocanda est.
79 Iudex in actibus, & ſspolijs notoriè iniuſstis procedit extraiudicialiter.
80 Iudici nulli permittitur quemquam de facto privare ſsua poſsſseſssione.
81 Spoliare aliquẽaliquem de facto, & ſsine iuſsta cauſsa, etiam Principi non conceditur.
82 Spoliatus etiam à Principe ante omnia est restituendus, & Princeps per hoc non fit reus, ſsed ſspoliatoris partes ſsustinet.
83 Spoliatus etiam à Principe ſsecundùm aliquos non tenetur ostendere titulum ſsuæ poſsſseſssionis, maximè ſsi allegetur longæva poſsſseſssio.
84 Præſscriptio immemorialis, aut lõgæva obſstat etiam ijjs, qui de iure fundant, & agunt poſsſseſsſsoriè, ut ſspoliatus reſstituatur.
85 Præſsumtio tituli, quæ oritur ex longæva poſsſseſsſsione, ſsufficit ad manutentionem.
86 Spolia Commendarum à Proregibus facta non probat lex de Malinas, & eius declaratoriæ, licèt Audientijs de eis cognoſscere prohibeant.
87 Intentionem fundanti, qualiter etiam lite pendente detur ſsui iuris executio, & etiam contr a immemorialem interim, dum probatur.
88 Spolij iudicialis reſstitutionem petenti, neceſsſse est appellare, & attentata proteſstari.
89 Attentatum locum non habere ſsolet, niſsi interpoſsita appellatione ad ſsuperiorem, vel alijs verbis, quæ eius recurſsum præſseferant.
90 Arreptio itineris habetur pro appellatione.
91 Poſsſseſssio dicitur attentata, ſsi ab ſspoliante capitur infra terminum datum aa appellãdumappellandum.
fol. 571
92 Attentati remedium eſst magis privilegiatum, quàm reliqua poſsſseſsſsoria, & in eo celeriter procedi debet.
93 Iudex, qui attentata non revocat, iniuſstè procedere dicitur.
94 Attentatis non revocatis de proietate tractari non poteſst.
95 Spoliatus tanto tempore poteſst ſsuperſsedere in reſspondendo petitioni proprietatis, quanto ſspolium duravit.
96 Spoliatus à Prorege, vel Gubernatore, utrùm contra ipſsum, vel contra fiſscum, aut tertium agere debeat?
97 Interdictum recuperandæ ſsolet dari contra ſspoliatorem, & contra eum, in cuius favorem factum fuit ſspolium. Cap. ſsæpè, de reſstit. ſspol. illustratur, ibid.
98 Spolium videtur facere, aut ratum habere is, ad quem ſspolij commodum pervenit.
99 Remedium Canonis redintegrandæ pleniùs providet ſspoliatis.
100 Spoliatus reſstitui iuſsſsus, poteſstuti executoria, etiam contra alium tertium, ad quem poſsteà Commenda pervenerit, qua ipſse ſspoliatus fuit.
101 Executoria, quæ committit, ut aliquis reſstituatur, contra quemlibet tertium extenditur.
102 Litigij vitium in quemcunque poſsſseſsſsorem pertranſsit.
103 Litigio ſsa res, ſsi alienetur, ſsententia contra eius emtorem exequi poteſst, & quare?
104 Sententia data contra debitorem nõnon pote exe qui contra eum, cui is vendidit, niſsi intentata priùs revocatoria.
105 Litigioſsa, an & quatenus dici poſssit res, de cuius ſsola poſsſseßione litigium eſst.
106 Res incorporales, an & quatenus dici poſssint vitio litigij affici?
107 Executoria reſstitutionis ſspolij ſsemel impleta, ſsi quis ex nova cauſsa ſspolietur, illa iuvari non poteſst.
108 Iudicium novum constituitur interventu novæ cauſsæ, vel novæ per ſsonæ.
109 Condemnatus ad rem trddendam, ſsi poſst illam traditam poſsſseſsſsorem turbet, ex illa ſsententia conveniri non potest.
110 Testamento, ſsi quis rem aliquam alicui vendi iuſsſserit, & vendita evincatur, amplius ex teſstamento agere nequit, ſsed ex emto.
111 Arbiter ſsi condemnet Titium, ut locet rẽ Sempronio, & hoc facto res auferatur, non agitur exſsententia, ſsed ex locatione.
112 Audientiæ Regales benè cognoſscere poſsſsunt de dubijs ortis circa executorias in cauſsis Commendarum ſsibi commiſsſsis.
113 Incidentiæ ratione, quis ſsæpè cognoſscit de quæſstionibus, in quibus aliàs inhibitus erat.
114 Iudex criminalium, incidenter de civilibus cauſsis cognoſscere poteſst, & ècõtrario.
115 Teſstis deponens falſsum coram aliquo iudice alterius fori, poteſst ratione incidentiæ ab eo puniri.
116 Attentata, quæ incidũtincidunt appellatione pẽdente, iudicat, & revocat iudex eiuſsdem appellationis.

CVM ſsatis ſsuperque de noſstrarum Commendarum creatione, progreſsſsu, & reſsolutione in ſsuperioribus egerimus, ſsupereſst nunc ut de litibus, quæ ſsuper illis oriri ſsolent, tantiſsper diſspiciamus, & apud quos ſsint indices agitãdæ? Et plane

^† hoc olim ordinariæ iuriſsdictionis fuiſsſse videtur, ita ut provinciarum Gubernatores hanc cognitionem haberent, & de eorũ ſsententijs ad Regales IndiarũIndiarum Cancellarias, ſservato iuris ordine, appellaretur, ut conſstat ex antiquis earundem Cancellariarum ordinationibus, & ex quadam proviſsione Imper. Caroli V. dat. Mõzonij 25. Octob. an. 1533. ad Mexicanam Audientiam directa, quæ extat 2. tom. impreſsſs. pag. 168. & poſsteà per alià Matrit. 30. Martij ann. 1536. ad Peruanam, eiſsdem verbis tranſscriptã. Quod iterum idem Imperator diſstrictiùs iniunxit eidem Audientiæ Mexicanæ in alia proviſsione dat. Matrit. 14. Auguſst. ann. 1540. præcipiens: Que conocieſsſsen de cauſsas ſsobre repartimientos de Indios, ſsin remitirlas al CõſejoConsejo, como yà de antes le eſstaba ordenado, i con que de ſsu ſsentencia, ò ſsentencias otorgaſsſsen la apelacion para èl. Et ita videmus plures lites, tam ſsuper poſsſseſssione, quàm ſsuper proprietate dictarum Commendarum ab eiſsdem Audientijs terminatas fuiſsſse, ut conſstat ex plurimis ſschedulis, quæ referuntur dicto 2. tom. ex pag. 166.

Sed poſsteà, regnante adhuc eodem Imperatore,

^† expedita fuit alia Proviſsio 20. Octobr. ann. 1545. quæ quoniãquoniam Malmis apud Belgas data fuit, vulgò appellatur, la lei de Malinas, & extat d. 2. tom. pag. 169. quæ refert |

fol. 572

quædam capita novarum legum, quibus cautum fuerat, ut nullæ omninò cauſsæ Commendas Indorum tangentes, apud Gubernatores, vel Senatores Indiarum trutinarẽturtrutinarentur, imò neque apud Regium earundem SenatũSenatum, ſsed omnia ad Regem referrentur, proviſsurum, quod melius, & cõvenientius arbitraretur. Sed quoniam ab hac ordinatione per procuratores Indiarum ſsupplicatum fuit, cum expreſssione dãnorum, & inconvenientium, quæ ex illa reſsultabant, eam in parte reformans, concludit, & iubet: Que ſsi alguno pretendiere derecho a Indios, que eſtẽeſten en la Corona Real, ò que los poſsſsea otro tercero, parezca en la Audiencia, en cuyo distrito eſstuvieren los tales Indios, i põga alli demanda: i el Preſsidente, i Oidores de la tal AudiẽciaAudiencia, dèn traslado a la otra parte, i dentro de tres meſses hagan la probanca, è informaciones que tuvieren que hazer, haſsta doze teſstigos no mas, i ſse cierre con eſsto el proceſsſso, i ſse embie cerrado ante los del Conſsejo de las Indias, ſsin otra concluſsion, ni publicacion alguna, para que en el viſsto, ſse provea lo que convenga, i ſsea juſsticia.

Sed

^† quoniam in hac Proviſsione non cavebatur, qualiter partes citandæ eſsſsent, ut in eodem Regio Senatu ad litem proſsequendam comparerẽt, expedita fuit alia Pintiæ 1. Sept. ann. 1548. quæ vocatur Segunda declaratoria de la de Malinas, quâ cautum fuit, ut citarentur eo tempore, quo proceſsſsus in Hiſspania remitterentur, ita ut neceſsſsarium non eſsſset eos iterum ex Hipania citare, & interpellare. Et mox tertia, quæ idem apertius diſspoſsuit anno 1549. Et quoniam aliqui alios iniuſstè ſsuis Indis ſspoliabant, & per longum tempus ex hoc delicto commodum reportabãtreportabant, cùm lites Indorum ad Hiſspaniam remittendæ eſsſsent, atque adeò ſserum remedium ſspoliati conſsequi poſsſsent, ſstatuit, ut de his ſspolijs Regię Indiarũ Cancellariæ breviter, & ſsummatim cognoſscerent, & in reliquo partes tam ſsuper poſsſseſssione, quàm ſsuper proprietate ad Conſsilium Regium remitterent, his verbis: Cà Nos por la preſsente declaramos, que ſsi deſspues de la data della, algun deſspojo ſse huviere hecho de los tales Indios, por qualquiera perſsona que ſsea, aũque pretenda tener titulo de ellos, por cuya color ſse aya atrevido, i atreva à hazer el dicho deſspojo por ſsu propria autoridad, haziendo fuerca à otro que los poſsſsea; que en tal caſso, quitando la fuerça, i deſspojo, le tornen al punto, i eſstado, que eſstava antes que el deſspojo ſse hizieſsſse, reſervãdoreſervando à cada una de las partes ſsu derecho à ſsalvo, aſssi en poſſeſsiõpoſſeſsion, como en propriedad: i cl que quiſsiere mover pleito ſsobre los dichos Indios, al cada la dicha fuerça, oirlebeis conforme a la dicha declaracion ſsuſso incorporada guardando en el proceder el tenor, I forma de ella; I concluſsos los pleitos los embiareis al dicho nuestro Conſsejo de las Indias, como por ella ſse mãda; I antes que los embieis, bareis citar a las partes a quien tocare en forma, para que vengan, i parezcan en el dicho nueſstro Conſsejo, por ſsi, ò por ſsus Procuradores baſstantes, en ſseguimiento del dicho negocio dẽtro del termino que os pareciere, apercibiendoles, que no viniendo, ò embiando ſsus procuradores dentro del dicho termino, en ſsu auſsencia, i rebeldia, avida por preſsencia, ſse verà i determinarà en la cauſsa, lo que pareciere por juſsticia, i los autos de la dicha citacion los hareis poner al fin del proceſsſso.

Et cũcum occaſsione huius ſschedulæ natũnatum fuiſsſset, ut Audientiæ Indiarum ſsub ſspolij prætextu pluribus cauſsis ſse immiſscerent, quæ poſsſseſssionem, & proprietatem Commendarum tangebant, & de hoc Fiſscalis Regius in Supremo Indiarum Senatu conquereretur, edita fuit alia proviſsio Regis Philippi 11. dat. Monzonij 11. Octob. ann. 1563. quæ vocatur Quarta declaratoria de la lei de Malinas, & diſsponit: Que ſsino es en caſso de deſspojo de parte à parte, i hecho con violencia, i por ſsu propria autoridad, no ſse entrometan las Audiencias a conocer en manera alguna, aunque ſsea ſsobre la poſsſseſssion de los Indios, ni en otros caſsos algunos, que los Governadores, i Iusticias proveyeren, ſsalvo que ſsubſstancien el pleito, i lo remitan como lo diſspone la lei de Malinas, &c.

Verùm ex huis quoque Proviſsionis diſspoſsitione, fraus alia ſstatim oriri, & cognoſsci cœpit. Nam cũcum per eam Regales Audientiæ cognoſscere, & iudicare inhiberentur de poſsſseſssione Indorum per quemlibet iudicem, aut Gubernatorem data. Aliqui iudices faciles erant in veris, & legitimis poſsſseſsſsoribus ſspoliandis, & alijs ad libitum de eorum Commendis inveſstiendis; & ſspoliati, ob ſserum ad Hiſspaniã recurſsum, ius ſsibi cõpetẽs proſsequi deſsinebãt. Ideòq́ue ſsub eodem Rege Philip. 11. alia Proviſsio emanavit dat. Matrit. 30. Decembr. ann. 1571. quæ in poſterũpoſterum privatis iudicibus, quovis titulo Indorum poſsſseſssionem dare, vel auferre prohibet, & id tantùm Proregibus, vel Gubernatoribus tribuit, quibus Commendarum conferendarum ius, & poteſstas eſst, irritũirritum, & inane decernens, quod ſsecùs fuerit attentatum, & ipſsis Indiarum Audientijs illud reponendi facultatem indulgens.

Et rurſsus cùm Audientia Limana ſscripſsiſsſset aliquando

^† trium menſsium ſspatium, per legẽ de Malinas aſssignatum, ſsufficiens non eſsſse, ad probationes in huiuſsmodi cauſsis faciẽdas, reſsponſsum ei fuit per epiſstolam ann. 1554. ut ubi expedire viſsum fuiſsſset, illud, nõnon obſstante præ|

fol. 573

dictâ lege, protrahere poſsſset. Quæ omnia in Regalibus earundem Audientiarum ordinationibus anni 1563. d. 2. tom. pag. 172. ad unguem obſservari iubentur.

Et cùm quædam ex illis

^† hoc in dubiũdubium revocaſsſset, innitens cortici verborum cuiuſsdam Proviſsionis anni 1580. quæ extat eod. 2. tom. pag. 204. & nepotem patruo præferens in ſsucceſssione CommendarũCommendarum, iubet, ut ita deinceps per Regales Indiarum Audientias in emergentibus quæſstionibus terminetur, expedita fuit quædam ſschedula Montemaiori 20. Februarij ann. 1583. eod. tom. pag. 172. & ſseq. quæ declaravit, Regiæ voluntatis non fuiſsſse, nec eſsſse, ut ſsimilibus dubijs legis Malinæ proviſsio, & eius declarationes fruſstrentur, eaſsq́ue iterum ſservari iubet, & in ſsuo vigore, ac robore permanſsiſsſse decidit.

Sed tandem

^† quoniam Commẽdæ tenues eſsſse cœperunt, & experientiâ compertũcompertum fuit, plura damna, & diſspendia oriri ex eo, quòd omnes lites ſsuper Commendis IndorũIndorum emergentes, ad Regium Senatum remitterentur; ut his damnis obviam iretur, & ſsubditorum commodis, litiumq́ue brevitati proſspiceretur, emerſsit noviſssima alia Proviſsio tempore Regis Dom. Philippi III. dat. apud oppidum D. Martrni de Rubiales 17. April. ann. 1610. quæ legem de Malinas, & eius declarationes recenſsens, earum diſspoſsitionem, ob temporũ varietatem, & alias cauſsas, quarum mentionẽ facit, ita temperandam ſstatuit, ut ſsolùm in Commendis obſservetur, quarum reditus mille ducatorum ſsummam excederent. Sic inquiens: Fue acordado, que debia mandar dar mi cata, i proviſsion, por la qual ordeno, i mando, que ſsin embargo de lo diſspueſsto por la dicha Proviſsion, i lei de Malinas, i declaraciones de ellas, de aqui adelante de los pleitos que ſse movieren en las dichas mis Indias, Iſslas, i Tierrafirme, deſscubiertas, i que ſse deſscubrieren, i qualquiera parte dellas, aßi en poſsſseſsſsion, como en propriedad, ſsobre Encomiendas, i repartimientos de Indios, penſsiones, ò ſsituacion ſsobre ellas hachas, que fueren de valor i renta de mil ducados abaxo, conforme à las taſsſsas de los tributos que estuvieren benhas, ſsin deduction de cargas, ni gaſstos, puedan conocer, i conzcan las dichas mis Audiencias Reales de las Indias, cada una en ſsu diſstrito, como de los demas pleitos, i negocios de que puden, i deben conocer, quedandoles à las partes el grado i remedio de la ſsegũda ſsuplicacion, en los caſsos que huviere lugar de derecho. I que los pleitos de las Encomiendas, i repartimientos, penſsiones, i ſsituaciones, que fueren de mil ducados de renta arriba, cõformeconforme à las dichas taſsſsas de tributes, por poco que exceda de ellos, i ſsin de luccion de cargas i gaſstos, vengan al dicho mi Conſsejo, hechos, i ſsubſstanciados, i cõcon las citaciones i forma ordinaria de publicacion de teſstigos, para ſsi las partes quiſsieren tacharlos, con que no exceda todo del termino de los dichos ſseis meſses, i ſsobre los deſspojos que oviere en las Encomiendas, penſsiones, i ſsituaciones, unuque ſsean de mil ducados de renta arrriba, conozcan, i procedan las dichas mis Audiencias, como baſsta aqui, i no ſsolamente en los bechos de una parte à otra, ſsino tambien en los bechos por los Governadores, i Iuſsticia, de hecho, i ſsio guardar el orden, i diſspoſsiciones de derecho, cedulas, i leyes de las Indias: i mando al Preſsidente, i los del dicho mi Conſsejo de las Indias, i à mis Virreyes dellas, i à los Preſsidentes i Oidores de mis Audiencias Reales de las dichas Indias: que guarden i cumplan, en lo q̃ les tocàre, eſsta dicha mi Proviſsion, ſsin ir, ni paßar contra ello, ſsin embargo de las dichas leyes, cedulas, i ordenancas, i otras qualeſsquiera que aya en contrario, que en quanto à eſsto las revocamos, i derogamos, quedando en lo demas en ſsu fuerca i vigor, &c.

Ex quibus, in compendium redactis, deducitur,

^† in Regijs Cancellarijs IndiarũIndiarum cognoſsci non poſsſse ſsuper poſsſseſssione, vel proprietate de cauſsis Commendarum, quarum reditus annui excedant ſsummam mille ducatorũ. De ſspolijs autem cognoſscere poſsſse; & reliquas cauſsas intra ſsex menſses in eiſsdem Audiẽtijs actuari tantùm, & concludi debere, & ad Regium Indiarum Conſsilium, partibus ad id citatis, remitti, ut in eo, fine debito terminentur. Et

^† de hac lege de Malinas, & antiquis eius declaratorijs mentionem fecit Ioan. Matienz. in l. 9. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. num. 3. & ſseqq. & eiſsdem, & reliquis novioribus ſschedulis, quas ſsuprà ſsuo ordine retulimus, Ant. de Leon in tract. de confirm. Regijs, 1. part. cap. 5. num. 41. & ſseqq.

Sed ut ex varijs quæſstionibus, quæ circa praxim iſstarum Proviſsionum, & ſschedularum frequenter occurrere ſsolent, aliquas attingamus. Illa primò diſscutienda venit,

^† cur Audientijs Indiarum harum cauſsarum cognitio interdicta fuerit? cùm de alijs, & quidem graviſssimis, tam civilibus, quàm criminalibus cognoſscere, & pronuntiare poſssint. Et ſsupremus Indiarum Senatus ſse in eis immiſscere nõ ſsoleat, quin potiùs ipſsius ordinationibus caveatur,

^† ut illas dictis Audientijs relinquat, & rarò, vel nunquam ad ſse avocet, ut ſsic meliùs earundem Indiarum Gubernationi vacare poſssit. Et quidem

^† licèt in voluntarijs ratio reddi non ſsoleat, qualia ſsunt plura, quæ hanc Commendarum naturam, & diſspoſsitio|

fol. 574

nem concernunt, ut ſsæpè tetigimus, & in terminis obſservat D. Præſses Valẽçuela conſs. 83. num. 141. Adhuc tamen dicere poſsſsumus, hãc inhibitionem originem traxiſsſse ex gravibus illis bellis, & ſseditionibus, varijſsq́ue querelis, quæ primis temporibus occaſsione diſstributionis Commendarum ortæ fuerunt, ob quas, & malam tractationem Indorum commendatorum, diu multumq́;multumque de illis penitùs tollendis, & abrogandis actitatum fuit, ut dixi ſsup. hoc lib. cap. 1. & 2. Vndè cùm & Commendæ ipſsæ tũc temporis ob Indorum ingentẽ numerum, valdè pingues eſsſsent, & qui eis inhiabant potentes, & bellicoſsi, utpotè prælijs, & conquiſsitionibus harum provinciarum aſsſsueti; oportere primò viſsum fuit ob gravitatem cauſsarum, & potentiam litigantium, ut Rex ſsolus de his litibus iudicaret, & ſstatim, ob magnas eius occupationes Regio Indiarum Senatui eadem cognitio privativè mandata, ut habetur in d. prima lege, ſseu Proviſsione de Malinas, de qua dixi ſsup. num. 2. Nam licèt multũmultum deferri poſsſset Prætorijs Indiarum, adhuc tamen cùm in eiſsdem provincijs, & inter ipſsos litigatores morarentur, ſsecuriùs viſsum fuit eiuſsmodi cauſsas ad Supremum illud Regiæ Curiæ Tribunal evocare, ubi liberiùs, & maturiùs terminari poſsſsunt. Nam

^† de cauſsis arduis, & magnis, & inter Magnates, magno quoq;quoque animo, & à magnis iudicibus iudicandum eſst, l. non diſstinguemus 32. §. de liberali, D. de recept. arbit. ibi: Quia favour libertatiseſst, ut maioresiudices habere debeat, l. 2. in fine, C. de pedan. iud. l. 1. C. ubi Senat. vel Clariſs. cum alijs quæ congerit Roman. ſsingul. 472. Forner. lib. 2. ſselect. c. 23. Cuiac. lib. 9. obſservat. c. 37. Morla in empor. iuris, tit. 2. n. 145. Seneca lib. 10. epiſst. 72. ibi: Magno animo de rebus magnis iudicandũiudicandum eſst. Alioqui videbitur illarum vitiũvitium eſsſse, quod nostrum est, &c.

Et poteſst adduci optimum ſsimile,

^† ex cauſsis tenutarum in ſstatibus, & maioratibus Hiſspaniæ, quæ ob eaſsdem rationes Supremo Caſstellæ Senatui privativè reſervãturreſervantur in d. l. 9. tit. 7. lib. 5. Recopil. & ſsimilibus, ut ibidem advertit Matienzus d. gloſsſs. 2. n. 1. ſstatim ad noſstras Commendas inferens, acproinde ſsentiens, in eis eandem rationem militare, idem Matienzus in l. 10. eod. tit. gloſsſs. 2. Molina Theolog. de iuſstitia & iure, tom. 3. diſsputat. 637. num. 1. Paz in tract. de tenuta, 1. part. cap. 29. & 2. part. cap. 63. & D. Valençuela conſs. 69. num. 226.

Et aliud

^† de feudis, quæ noſstræ Commendæ imitantur, in quibus notiſssima regula eſst, quòd cauſsæ inter duos vaſsſsallos ſsuper feudo ortæ, ab ipſso domino feudi terminadæ ſsunt; & inter dominum, & vaſsſsallos, apud Pares Curiæ, & non apud alios iudices inferiores, ut probat text. in cap. Imperialem, §. prætereà, de prohib. feud. alien. per Freder. & ibi gloſsſs. verbo Duos, & omnes feudiſstæ communiter, tex. & DD. in cap. cæterùm, de iudicijs, cap. Romana, §. debet, de appellat. in 6. cap. ex tranſsmiſsſsa, & in cap. verùm, de foro compet. cap. 1. de controverſs. inter Epiſscop. & vaſsſsal. l. ult. tit. 26. part. 4. cum multis alijs, quæ tradit Dueñas regul. 321. & Roſsenthal. in tract. de feudis, cap. 10. q. 41. num. 75. &c. 12. q. 1. 2. 3. & ſseqq. ubi omnia Scribentium dicta circa has concluſsiones latiſssimè, & diligentiſssimè congerit. Et adeò versa eſsſse inquit, ut procedãtprocedant, etiam

^† ſsi aliqui ex iudicibus ſsint la ici, & unus, vel uterque ex litigantibus clerici; nam adhuc ratione feudi apud dominum, vel eius Curiam, & Pares conveniendi, & iudicandi ſsunt, de quo dixi plura, & ad noſstras Commendas accõmodavi ſsup. cap. 5. num. 13. & noviſssimè alia adducit Dom. D. Felician à Vega, Epiſscop. Pacenſsis meritiſssimus, in cap. decernimus, num. 26. & 165. de iudicijs, & in cap. 1. n. 3. & 25. de foro compet. & latiùs in cap. verùm 7. n. 1. & ſseqq. eod. titulo.

Et nunc addo optimam inſstantiam in iudicio tenutæ (de quo nuper meminimus)

^† quòd etiam contra Clericum poſssidentem, & ſsic reũ neceſsſsarium effectum, coram dicto Supremo Caſstellæ Senatu, & non coram iudice Eccleſsiaſstico rei, eſsſse deducendum, & ventilandum, tenet Paz d. cap. 63. in fine, Emanuel Roder. in quæſstion. regul. 2. tom. q. 63. art. 10. verſs. Quantum, & noviſssimè Additionator Molinæ lib. 3. cap. 14. num. 1. qui teſstantur de veriori, & receptiori, ſsive agatur de tenuta bonorum iuriſsdictionalium, ſsive non iuriſsdictionalium, & reprobant opinionẽopinionem Bobadillæ, qui contrarium tenuit, in Politica, lib. 2. cap. 18. ex num. 157. ſsequutus Martam in tract. de iuriſsd. 4. p. caſsu 37. n. 16. & caſs. 225. n. 5. & alios, quos ibi recenſset.

^† ita nunquãnunquam vidi, neque audivi de cauſsis Commendarum, etiam ad monaſsteria Monachorum, vel Monialium, aut Hoſspitalia, vel alias Eccleſsiaſsticas perſsonas ex diſspenſsatione pertinentium, in tribunalibus Eccleſsiaſsticis actum fuiſsſse, ſsed ſsemper in Supremo Indiarum Conſsilio, aut in Regalibus earundem Indiarum Cancellarijs, iuxta formam præſscriptam in ſschedulis, & proviſsionibus ſsuprà relatis.

Quæ

^† adeò obſservari debet, ut etiam ex conſsenſsu partium, vel ex errore, nõnon poſsſsit prorogari in his cauſsis iuriſsdictio dicatarũdicatarum Audientiarum, in caſsibus ſsibi non permiſsſsis. Nam etſsi aliàs

^† valeant acta à iudice ſseculari in cauſsa petitionis hæreditatis, ſsi non opponitur coram |

fol. 575

eo declinatoria, quòd exceptio matrimonij, vel illegitimitatis ſsit priùs coram Eccleſsiaſstico pertractanda, ut per text. & DD. in cap. tuam, de ordin. cognit. Ancharr. conſs. 98. n. 2. & alios, quos refert & ſsequitur Craveta conſs. 220. num. 5. In noſstro caſsu contrarium dicendum eſst, quia

^† quando iuriſsdictio eſst ablata inferiori, vel reſservata ſsuperiori, non poteſst inferior de cauſsa cognoſscere ex tacito, neque expreſsſso conſsenſsu litigatorum, neque eius iuriſsdictio prorogari, etiam non oppoſsitâ nullirate, imò nec acta ab eo validari, aut ratificari, per ratihabitionem illius, qui poterat delegare, l. 1. & 2. ubi DD. C. ſsi à non comp. iud. l. certâ rarione, & ſseq. C. quando provocar. nõ eſst neceſsſs. l. 2. D. de iudic. l. ſsi per errorem, D. de iuriſsd. omn. iud. l. ius publicum, D. de pact. l. teſstandi cauſsa 13. C. de teſstam. ibi: Non autem iuriſsdictionis mutare formam, vel iuri publico derogare, cuiquam permiſsſsum est, gloſsſs. in l. licèt, C. de iudic. & in l. 2. C. de iure fiſsci, Bart. in l. obſservare, n. 6. & 7. D. de offic. Proconſs. Bald. qui multum in noſstris feudorũ terminis loquitur, in cap. 1. §. fin. n. 19. de prohib. feud. alien. per Freder. idem Bald. in l. 1. col. 13. C. qui accuſs. non poſsſs. Alex. conſs. 82. viſso proceſsſsu, in princ. lib. 3. & plures alij, quos refert & ſsequitur Maranta de ordin. iud 4. par. num. 20. & Sebaſst. Vantius, omninò vidẽdusvidendus, in tract. de nullitatib. tit. de nullit. ex defectu iuriſsdictionis, ubi inquit,

^† hanc nullitatem provenientem ex defectu iuriſsdictionis, nunquam excluſsam cenſseri, etiam ſsi ſstatutum aliquod breve tempus præfigat ad dicendum de nullitate, iuxta text. gloſsſs. Abb. & DD. in cap. 2. de crim. falſs. gloſsſs. in Clement. unicâ, de ſsequeſstr. poſsſs. & alia, quæ tradit Didacus Perez per text. ibi in l. 2. tit. 15. lib. 3. Ordin. Azeved. in l. 2. & 4. tit. 17. lib. 4. Recop. & in terminis tenutæ Paz d. 1. par. cap. 39. num. 46. & 47. ubi inquit,

^† conſsenſsum litigatorũlitigatorum non poſsſse mutare iudicium, ſsi Tribunal, ubi de ea diſsceptare volunt, incompetens ſsit, & quòd ſsi in eo egerint, intelligentur non tenutam, ſsed ordinarium iudicium poſsſseſsſsorium proſsequi voluiſsſse.

Neque obſstat, quòd (ut diximus) exceptio matirmonij, vel illegitimitatis, non oppoſsitâ nullitate, ante iudicem ſsecularem tractari poſsſsit, cuius coguitionis non ſsolùm incompetẽs, verùm, & omninò incapax eſsſse videtur.

^† Nã certius eſst, quòd quando cauſsa matrimonij nõ agitur inter coniuges, ſsed incidens eſst, poteſst à iudice laico pertractari, ut latè per Farin. in tract. de inquiſsit. q. 8. num. 150. Mart. de iuriſsd. 2. par. cap. 80. ex num. 16. Thom. Sanch. de matrim. lib. 3. diſsp. 54. ex num. 3. quemadmodum & ubi agitur de repetenda dote propter adulterium, laicus eſst competens iudex, ut eſst caſsus deciſsus per Franch. deciſs. 312. n. 6. & refert Addition. Molinæ d. lib. 3. cap. 3. num. 24. & 25. pag. 260.

Et prædicta adeò vera ſsunt,

^† ut non ſsolùm debeant Regales Audiẽtiæ ſse abſstinere à cognitione huiuſsmodi cauſsarum, ubi notoriè caſsus ſsibi commiſsſsos in quantitate, vel in quailtate excedunt, verùm & ubi probabili ratione dubitari poſssit, an excedant, ut puta ſsi dubiũdubium ſsit, an de mero ſspolio, vel de iudicio poſsſseſsſsorio tractetur, vel an Commenda, habitâ conſsideratione fructuum, penſsionum, vel expenſsarum, aut aliarum deductionum, vel acceſssionum, mille ducatos excedat, vel non excedat? Nam tunc ſsecurius erit in earum cognitione ſsuperſsedere, & ad Regium Conſsilium remittere, tum ex vulgari regula iuris, quę habet

^† interpretationem, & dubietatem reſscripti, conceſssionis, vel privilegij principalis ab eo petendam eſsſse, l. ſsi Imperialis, l. leges facratiſssimæ, C. de legibus, l. non ambigitur, D. eod. gloſsſs. in cap. decet, de reg. iur. in 6. quæ allegat cap. quid per novale, de verb. ſsignif. cum multis alijs, quæ adducit Velaſsc. in axiomat. iur. litt. 1. num. 88. Tùm maximè,

^† quia mortaliter peccat, non ſsolùm, qui ſsciens defectũdefectum iuriſsdictionis in cauſsa procedit, verùm & is, qui de ea dubius, & anceps exiſstit, ut eſst communis Thelogorum poſst D. Thom. 2. 2. q. 67. art. 1. Leſssius de iuſstit. & iur. lib. 2. cap. 29. dubit. 6. Cordub. in quæſstionar. lib. 3. q. 5. Sylveſst. verb. Dubium, Azor. 1. tom. inſst. moral. lib. 2. cap. 1. Vazquez in 1. 2. diſsp. 62. cap. 1. & latiſssimè Vantius tit. de nullit. ex defect. iuriſsd. ex num. 1. ad 10. Cevalios de violent. 2. par. q. 63. ex num. 4. D. Valençuela cõſs. 48. num. 39. Miſsyng. obſser. 87. num. 2. cent. 3. ubi inquit, & probat ex cap. ſsuper litteris, de reſscriptis, quòd cognitio, anquis ſsit iudex, debet præcedere omne exercitiũexercitium iuriſsdictionis, Peguera deciſs. Catal. 189. & Aloiſs. Riccius collect. 204. par. 1.

Secvndò, circa eandem legem de Malinas, & eius declaratorias, quæri poteſst, & ſsolet, an cùm in eis dicatur, in Regio Indiarum Conſsilio terminandas eſsſse cauſsas Commendarum, quæ inter privatos controvertuntur, ſsive Indi ſsint in Corona Regia, ſsive à privatis poſssideantur, quid

^† dicendum, & practicandum ſsit, ubi ipſse fiſscus actionem movet, & aliquem privatum, Indis, quos poſssidet, privari, & ſsibi applicari prætendit? Et primâ facie dicendum videtur, fiſsum agentem in prædictis legibus comprehenſsum non videri, ſsed in Regalibus Indiarum Cancellarijs audiri debere, quoniam in eo ceſsſsant rationes, quæ illarum cauſsarum evocationem ad Senatum |

fol. 576

Regium ſsuaſserunt. Et quia

^† eius privilegium eſst, ut breviter, & de plano iu iuribus ſsibi cõpetentibus integretur, l. miſsſsi opinatores, C. de exact. tribut. Oſsaſscus deciſs. 89. num. 3. cum ſseqq. & nunquam litiget ſspoliatus, ut habes apud Covar. in practices, cap. 17. num. fin. Rebuff. ad leges Gallicas, 3. tom tit. de materijs poſsſseſsſsorijs, art. 2. gloſsſs. 2. num. 26. & ſseqq. ubi ait tritam regulam eſsſse in Regno, quód Rex nunquàm litigat Diſsſsaiſsitus, Roland. conſs. 89. num. 35. lib. 2. Ioan. Garcia de nobil. gloſsſs. 9. n. 5. l. 9. tit. 11. lib. 2. Recop.

Tum præcipuè,

^† quia habemus expreſsſsam ſschedulam datam Pinciæ I. Martij, an. 1551. & aliam Matrit. 17. Iulij, ann. 1572. to. 2. impreſsſs. pag. 229. quæ eiſsdem Cancellarijs committunt, & iniungunt, ut tollant Indos, quos Clerici, Epiſscopi, vel Monaſsteria poſsſsederint & eos ad Coronam Regiam reducãtreducant, & aliam dat. Pinciæ 18. Iulij, ann. 1551. eod. tom. pag. 233. quæ caput Novarum legume ann. 1542. præcisè obſservari per eaſsdem Audientias iubet, & Indos omninó illis omnibus adimi, qui eos ab ſsque iuſsto aliquot, & legitimo titulo habeant.

Sed nihilominus Ego contrarium defenderem, ubi privates à fiſsco impetitus legitimam aliquam, vel ſsaltim coloratam Commẽdæ poſsſseſsſsionem habuerit. Nam

^† generalis eſst dictarũdictarum legume hoc in caſsu determinatio, quoad omnes litigantes, vel litigare volentes, ſsuper poſsſseſsſsione, vel propritate Commendarum, ut ad Regium Senatum remittantur. Et quẽmadmodumquemmadmodum ubi privates contra fiſscum agit, hoc obſservandum eſst, ita viceversâ, ubi fiſscus contra privatum. Nam

^† iudicium claudicare non debet, l. ſsi cũm dies, §. penult. D. de recep. arb. ibi: Abſsurdum enim eſsſse, iuſsſsum in alterius perſsona ratum eſsſse, in alterius non, l. 3. D. mãdat. ibi: Namque iniquum eſst, non eſsſse mihi cũ illc actionem ſsi nolit, illi veró ſsi velit mecum eſsſse, l. in hoc, D. famil. ercifcun. l. non tantùm 2. D. de re iud. l. fin. C. de fruct. & litium expenſs. l. in ſsacris, C. de prox. ſsacror. ſscrin. lib. 12. l. nõ debet, D. de reg. iur. cap. ult. 3. q. 5. cũcum latè adductis à Thomaſseto regul. 155. Amatis deciſs. Ferrar. 11. num. 12. Tuſsch. litt. E. concl. 306. & Velaſsco in tract. de privilege. pauper. i. par. q. 55. ex num. 4.

Et licèt contractus aliquando claudicet favore pupilli, ut in l. Iulianus, §. ſsi quis à pupillo, D. de action. emt. l. 4. tit. 11. part. 3. Fiſscus tamẽ

^†non dedignatur iura ſsua ſsibi eſsſse communia cum privatis, l. digna vox, C. de legibus, l. 3. C. de teſstam. Novella 105. cap. 2. cũcum alijs, quæ congerit Oſsualdus ad Donel. lib. 1. comment. cap. 17. & diſsſsertiſssimè D. Fran. Amaya lib. 1. obſsevat. cap. 1. num. 91. & ſseqq. &

^† ſsemper utitur iure communi, niſsi ſspecialiter privilegiatus reperiatur, l. quod placuit, D. de iure fiſsci. text. & ibi gloſsſs. in l. item veniunt, §. in privatorum, D. de pet. hæred. & in l. 1. C. eod. tit. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 14. n. 100. Peregrin. de iure fiſsci, lib. 6. tit. 1. num. 1. & ſseqq. & Novarius lib. 1. qiuæſst. forenſs. q. 14. n. 10. Et ita videmus,

^† quòd in feudis Pares Curiæ æqualiter iudicant, ſsive dominus agat ſsuper feudo, & eius inveſstiture cõtracontra vaſsſsallos, ſsive vaſsſsalli contra dominos, ut in d. cap. 1. de controverſs. feudi apud Pares terminanda, cũ ſsimilibus ſsup. num. 14. relatis.

Quibus non repugnant ſschedulæ illæ, quas in contraarium expendimus, & quòd fiſscus nũquàm ſsolet ſspoliatus litigare. Nam

^† procedunt quidem, & abſsque dubio Practicari debent, in ca ſsibus, in quibus loquuntur, ſscilicet ubi fiſscus ſsuam intentionem fundatam habet, & iile, cum quo litigare vault, non eſst poſsſseſsſsor, ſsed iniuſstus Commendæ intruſsus, & detentator, abſsque ullo titulo colorato. Quo caſsu iuſstum eſst, ut Regales Audientiæ fiſscum reſstituant, quemadmodũquemadmodum & privates de facto ſsoplinas, & eius declaratorijs, quarum ſseriem ſsuprà retulimus.

Et ſsic hac conſsideratione habitâ,

^† poteſst fiſscus compellere omnes, & ſsingulos poſsſseſsſsores Commendarum per publicum proclama, vel alio modo, ubi ſsibi expedire viſsum fuerit, ut compareant ad exhibendos titulos earum, ut habetur in d. ſschedula ann. 1551. & in quodãquodam capite inſstructionis Proregis Peruani 18. in ordine an. 1595. quod extat in 1. tom. pag. 312. & meminit Anton. de Leon d. tract. de confirmat. Reg. cap.. 17. n. 21. & 22. part. 1. Nam

^† & ſsi regulariter nemo cogatur edere titulum ſsuæ poſsſseſssionis, l. cogi,C. de petit. hæred. & ibi DD. gloſsſs. in cap. ordinarij, verbo Exbiberi, de off. ordin. gloſsſs. fin. in cap. 1. de reg. iur. lib. 6. Iaſs. in §. actionum, num. 200. Inſst. de actionibus, cum alijs; quicunque tamen, qui titulum, aut ius in re aliena prætendit, is meritô titulum, aut ius illud docere debet, cùm alioqui res ila domini, & libera præſsumatur, l. altiùs, C. de ſservit. & aqua, Ambrof. de Vignate inter conſsilia feudalia, conſs. 52. num. 8. Roſsenthal. de feudis, cap. 10. quæſst. 41. n. 103. & q. 43. n. 27. & latè Menoch. lib. 3. præſsumt. 91. num. 3.

Et idem eſst,

^† quoties ius communi poſsſseſsſsori reſsiſstit, aut præſsumtio eſst cõtracontra eũeum, ut rectè docet Lucas de Pena per text. ibi in l. 2. C. de fund. Limitroph. & in

^† feudis (de quibus agimus) eſst communis omnium limitatio in d. l. cogi, & in cap. Imperialem, §. illud quoque præcipimus, de prohibit. feud. alien. per |

fol. 577

Fred. ubi Afflict. num. 12. l. per incivile, C. de furt. cap. cùm contingat, ibi, Niſsi rationabilis cauſsa oſstendatur, de decimis, cũcum alijs quæ tradit Hartman. Piſstor. lib. 2. quæſst. q. 46. num. 7. Gail. lib. 2. obſser. 69. num. 7. Roland. à Valle conſs. 89. num. 24. vol. 2. innumeri apud Roſsenthal. d. tract. de feud. cap. 6. q. 68. in fin. & cap. 8. q. 33. n. 8. ſseqq. ubi agit de citatione ad oſstendendum titulos, & quid ſsi conſstet de nõnon iure ipſsorum, Menoch. omninò videndus, conſs. 1125. num. 15. & ultra relatos ab eo, Socinus reg. 525. IoãIoan. Franc. Ponte de poteſst. Proreg. pag. 138. num. 37. & ſseqq. & noviſssimè, & latiſssimè hunc articulim tractans Marius Cultellus in deciſs. Siciliæ 1. & 2. per tot. & Peregrin. de iure ſsiſsci, lib. 7. tit. 3.

Et in

^† titulis beneficiorum, quôd etiam exhiberi debeant DD. præcipuè Phil. Franc. in d. cap. ordinarij, ubi argumentantur de beneficio ad feudum, Ioan. Garc. de nobilit. glof. 2. §. 1. num. 24. Maſscard. de probat. cõcl. 1372. vol. 3. pertot. & Roſsenthal. ubi ſsup. d.q. 33. lit. H. ubi alios adducit, idem procedure docens in emphyteuſsi litt. 1. & in quocunq;quocunque

^† qui Regalia poſssidet litt. G. Marta de iuriſsd. 2. part. cap. 5. num. 9. & 15. Greg. Lopez in l. 2. verbo Iustitia, tit. i. part. 2. ubi probat, Regem fundare intentionem ad exercendam iuriſsdictionem in omnibus ſsuis Regnis, etiam in terries dominorum, & PrælatorũPrælatorum, & ad petendum, & cogẽdũ eos, ut titulos ſsuos exhibeãt. Quod & probatur in l. 2. & 3. tit. 1. lib. 4. Recop. & per Matienz. Pala. Rub. & eius Additionat. Bellug. & alios, quos refert, & ſsequitur Bobad. in Politic. lib. 2. cap. 16. num. 92.

Et mediate

^† hac exhibitione, & inſspectione titulorum noſstarum Commẽdarum liquebit, utrùm ſsit deferendũdeferendum necnè peſsſseſsſsioni, quã Commendatarius ſse habere prætẽdit? Nam in caſsibus, in quibus requiritur titulus ad poſsſseſsſsionem,

^† ubi is deſsicit, nihil prodeſst poſsſseſsſsio, ut notat Bald. in cap. quæ in Eccleſsiarum, n. 3. de conſstit. & in l. locorum, C. de omni agro deſserto, lib. 11. & in noſstris terminis deciditur per ſsched. Regiam ann. 1551. de qua ſsup. n. 29. quæiubet, ut nemo poſssit ſse iuvare poſsſseſssione Indorum, qui legitimum titulum eorũeorum non oſstẽderit, quia

^† poſsſseſssio à iure dãnata debet iuſstificari, alias non iuvat poſsſseſsſsorem, cap. ad. decimas, de reſst. ſspol. cuius meminit Greg. Lopez in l. 5. verb. Que ſsi el ſseñor, tit. 14. part. 3. ubi multum ſsignanter ſsubiungit; Quòd ex hoc patet iuſstitia illius legis, editæ

^† contra tenẽtes Indos in poſsſseſsſsione ſservitutis, ut oſstenderẽt titulos, quæ promulgata fuit an. 1543. in oppido de Madrid, licèt priùs data Barchinonæ annò proximo præcedenti: & idẽidem in alijs quæſstionibus valdè ſsimilibus, docet eadẽeadem l. 5. d. tit. 14. part. 3. l. 17. tit. 14. part. 7. Paul. de Caſstro in l. ad probationẽprobationem, la 2. C. de probat. Otalora de nobilitate, cap. 2. part. 3. part. princip. n. 4. Maſscard. de probat. concl. 146. n. 12. & 14. verſs. Secundò limita, Menoch. de recuper. remed. 15. à n. 458. &. 469. & ſseq. Roſsenth. d. tract. de feud. cap. 12. concl. 12. n. 42. & n. 61. & ſseqq. & Azevedus in l. 8. tit. 9. lib. 3. Recop. exn. 3. uſsque. ad n. 11.

Iuſstificare

^† autem dicetur ſuãſuam poſsſseſssionẽ, quoad hunc effectum retinendi CommendãCommendam, & excludendi ſspoliationem à fiſsco intẽtatam (ut ſsuprà diximus) qui titulum eius ſsaltem coloratum oſstẽderit. Nam adeò potens eſst poſsſseſssio, maximè ubi per annos aliquot continuata reperitur, ut quis debeat in ea

^† manuteneri ex titulo apparenti, licèt nõnon cõcludenti. quouſsque in iudicio proprietatis vincatur, cap. cùm perſsonæ, §. penult. ubi Ioan. Andr. n. 6. Geminian. 4. Franc. 2. Anchar. 5. de privileg. lib. 6. Covar. in pract. c. 17. n. 9. verſs. Primum ubi de iuribus, tex. celebris in cap. cũcum veniſsſsent. de inſstitution. ex cuius hypotheſsi rectè notat Abb. ibidem n. 8. Quód poſsſseſssio contra ius coadivat ex vera præſsumtione alicuius tituli, licèt clarè non conſstet de qualitate tituli, ſsufficit ad repellendum proprietaqriũproprietaqrium illius iuris, niſsi clarè probet defectum tituli præſsumti. Sequitur mareſscotus lib. 1. variar. cap. 11. num. 36. & 37. & cap. 59. per totum, Ioan. Gareia de nobil. gloſsſs. 8. num. 18. & ſseqq. ubi ſsaltim coloratum. titulum ſsufficere arbitrantur, & Cacheran. deciſs. 54. ubi probat

^† in interdicto retinendæ in poſsſseſsſsionem, & iufticare eam cum exhibitione, vel probatione alicuius tituli, etiam colorati.

Et eſst ratio huius rationis,

^† quòd titulus, etiam minus legitimus ſsufficit ad poſssidendũ quemadmodum contractus etiam nullus ſsufficit ad transferendam poſsſseſssionem, ſsi eius virtute de facto apprehendatur, fvel ab eo, qui illam habet, tradatur. l. 1. §. ſsi vir uxori, ubi cõmuniter DD. D. de acquir. poſsſseſsſs. ibi: Quia res facti infirmary iure civili non poteſst, Bald. in l. non dubium, C. de legibus, num. 18. gloſsſs. finalis in l. 3. §. ex pluribus, ubi Alberic. & alij, D. de acq. poſsſs. l. 3. §. ſsciendum, iunct. gloſsſs. ibid. D. de donat. inter, Aretin. in d. §. ſsi vir, n. 4. Socin. conſs. 13. vol. 4. Necnon, quòd

^† exceptio, etiam dubia, interim dum pendet, & deciditur cauſsa talis dubietatis, idẽidem operatur, quód exceptio perpetua, l. ſsufficit, D. de cõdict. indeb. ubi Iaſs. n. 2. l. 2. §. ſsi pendeat, D. ad Macedon. Purpur. in l. edita, num204. & 205. C. de edend. Tiraq. de retract. convent. §. 2. gloſsſs. 1. n. 39. Craveta de antiq. temp. 1. part. §. viſso de |

fol. 578

verbis, num. 58. ſsol Seraphin. de Olivar. deciſs. 1581. num. 3. Vbi egregiè docet,

^† quòd mandatumde manutenendo datur exiſstenti in poſsſseſssione, interim dum dubitatur de revocatione privilegij, Rota lib. 2. diverſs. deciſs. 64. n. 1. & 2. uſsque ad 5. fol. 586. ubi cõcluditconcludit, quòd ubi deducitur in controverſsiam validitas alicuius tituli, vel præcepti Papalis, non debet quis, pendente huiuſsmodi iudicio, privari cõmodo ſsuæ poſsſseſssionis, argum. text. in cap. 1. ubi Abb. num. 4. ut lite pendente, Mareſscotus lib. 2. variar. cap. 64. per totum, & præcipuè n. 9. & ſseqq. ubi quòd

^† manutentio eſst concedẽdaconcedenda exiſstenti in poſsſseſssione exigendi, quamvis reprobatus ſsit contractus, cuius vigore exigit, per duas ſsententias, à quibus fuerit appellatũ Imò etiam ſstante re iudicatâ, donec diſscutiatur negotium reſstitutionis in integrum.

Quinimò,

^† etſsi titulus etiam diſscoloratus videatur, adhuc ſsi quis eius virtute in poſsſseſsſsione fuerit, non poterit per fiſscum, & Regias Indiarum Cancellarias Commendâ privari, niſsi priùs ad hoc citatus, & ſsaltem in ſsummario iudicio convictus fuerit, ut diſsponitur in quadam antiqua Proviſsione data Monzonij 25. Octobr. ann. 1533. quæ habetur 2. tom. ſsched. pag. 168. Quod non videtur derogari per noviores de Malinas, & alias, de quarum praxi. & interpretatione agimus. Et eſst iuris communis regulis conſsentaneum, quibus docemur,

^† quòd licèt valeat proviſsio, & collatio de beneficio, quod alter ſsine titulo poſsſsidet, adhuc tamen ille poſsſseſsſsor, vel detentator priùs citari, audiri, & convinci debet, l. 1. cum vulgat. D. uti poſssidet. l. meminerint, C. unde vi, ubi dicitur, hoc nõnon poſsſse excuſsari, etiam auctoritate reſscripti Principis, cap. inter quatuor, de maiorit. & obedientia, l. 2. C. ſsi per vim, vel alio modo, cap. licèt Epiſscopus (quod eſst capitale in hac materia) de præbend. in 6. ubi Dominic. notab. penult. Innocent. Hoſstienſs. Ioann. Andr. Panormit. & alij in cap. de multa, de præbend. Bald. In l. ſsi maritus, C. de donat. inter, Alexand. conſsil. 103. colum. fin. lib. 3. Bartol. in l. fin. verſsic. Item extra gloſsſs. quæro, Baldus in l. ſsi deſserta, C. prop. pub. penſsit. & in l. nam ita Divus, D. de adopt. Colum. 2. verſsic. Sed nunquid, Marta dict. cap. 5. num. 69. ubi docent, quòd poſsſseſssio etiam iniuſsta, nemini, quamvis notorio prædoni, eſstauferenda ſsine cauſsæ cognitione; & quòd regulariter omnis poſsſseſsſsor eſst manutenendus, l. 1. §. ſsin autem proprietatius, C. comm. de manumiſs. l. ſsed etſsi ſservus, D. quod cum eo, l. fin. D. de uſsucap. latè Decius conſsil. 191. num. 1. Calderin. conſs. 4. numer. 1. de dilat. ubi ſsignanter diſstinguit, quòd ſsi

^† Committitur alicui iudici, vel tribunal, ut inquirat, an titulus, quo vaſsſsallus aliquid poſsſsidet, eſst iuſstus, vel defectuoſsus? Si hæc inquiſsitio tendit ſsolùm ad informandum Principem, non eſst neceſsſsaria eius citatio ſsin autem ad titulum repeobandum, & poſsſseſssionem vaſsſsallo auferendam, debet præcedere citatio ſsolemnis:

^† quoniam poſsſseſsſsor, quantumvis illicitus, nõnon poteſst damnari, nec removeri, niſsi primo citetur & condemnetur, l. defenſsionis 7. C. de iure fiſsci, Felin. in cap. cùm olim, num. 11. de re iudic. Guido Papæ deciſs. 366. Stephanus Gratian. lib. 2. diſscept. forenſs. cap. 339. ex num. 26. uſsque ad 32. Marta in compilat. deciſsion. tom. 2. tit. ſspolium, cap. 25. fol. 141. Peregrin. de fideicommiſsſs. artic. 52. num. 135. & 136. uſsque ad 139. & de iure fiſsci lib. 7. tit. 3. num. 10. fol. 209. Rodolphin. de ſsuprema poteſstat. Princip. cap. 6. num. 199. ubi, quòd ita ſservatur in Curia Parlamenti, Covarr. lib. 1. variar. cap. 16. num. 9. & 10. Fabius Turretus conſs. 9. ex num. 6. ad. 19. lib. 2. & latiſssimè Nicol. Garc. de benef. par. 11. cap. 10. ex num. 5.

Quaqmvis non deſsint,

^†qui contrarium teneant, ubi notorious eſst tituli defectus, ut dixi cap. præcedenti, num. 89. & ſsequentibus, vel ubi ſspolium exprædicta cauſsa iniuſstæ poſsſseſsſsionis fit à Rege, vel Prorege, aut alio magno iudice,

^† quia tunc remedia poſsſseſsſsoria, vel interdictum unde vi, non habet locum, ut docet Alberic in l. ſsi de vi ad finem, D. de iudicijs, Afflictis deciſs. 361. num. 12. 13. ubi rationem reddit, quòd Princeps non tenetur ſservare ordinem iudiciarium, & in dubio præſsumitur, quòd benè egerit, ad differentiam ſspoliati ab inferiori, ſsecundèm Innocent. in cap. de cauſsis, de re iudicat. & Bald. in l. fin. C. de legibus, & idem ſsequuntur Bellamera in cap. non liceat, num. 33. & ſsequentib. 12. quæſst. 2. Baldus conſs. 445. volum. 1. Decius conſsil. 125. colum. 3. Gerard. Mazol. conſs. 31. num. 9. & ſseq. Petrus Petra de poteſst. Princip. cap. 6. num. 106. pag. 143. & latè Roſsenthal. de Imperatore, qui notorium ſspoliatorem ſspoliat, & quòd tunc citatio neceſsſsaria non ſsit.

Eritq́ue longè certius,

^† quando agitur de numeratione Indorum, & tollendis his, qui ultra contentos in titulo, vel matricula poſsſsidentur, quia ad hoc nulla citatio neceſsſsaria eſst, ut docet Bartol. poſst gloſsſs. ibi in l. 2. §. 1. D. de adminiſst. rerum ad civit. pertin. l. 2. C. de curial. & cohortal. Abbas in cap. ex inſsinuatione, in fine, de appellation. & in dicto cap. cùm olim, de re iudic. colum. 6. & in cap. bonæ, el 1. col. 4. de elect. & in conſs. 68. in fine, volum. 2.

Et idem contingeret,

^† ubi ex ſstylo, vel cõ|

fol. 579

ſsuetudine, ad talem privationem faciendam ex viſsione tituli iniuſsti, vel defectuoſsi, receptum fuiſsſset, quòd non interveniret citatio, nam talis conſsuetudo excuſsaret, & operaretur, ut actus ſsuſstineatur, nec annullari poſssit ex defectu citationis, ut voluit Baldus in Auth. ſsi quis in aliquo, colum. penult. C. de edendo, Alexand. conſs. 65. volum. 1. Decius conſs. 163. incip. In cauſsa, col. 7. & Alex. inl. de unoquoque, D. de re iud. ubi eius additio plures alios congeſsſsit: & Ego ſsubijcio,

^† quòd ubi inter duos de Commenda, vel quolibet alio iure ſsimili litigatur, nõnon eſst neceſſariũneceſſarium ipſsos Indos cõmẽdatos citare, ut egregiè docuit Iaſs. In l. reſscripta, D. de pactis, & Parlador. lib. 2. quotid. cap. fin. 5. part. §. 9. n. 21. ubi docet, quòd ſsi inter duos optimatesde iuriſsdictione alicuius oppidi diſsceptetur, non erit neceſsſse homines de populo ſsive vaſsſsallos ad cauſsam citare ſsecũdùm Bald. in l. 2. C. de liberali cauſsa, Innocẽt. & reliquos in cap. inter quatuor, de maiorit. & obedient. quemadmodum nec in unione beneficiorũbeneficiorum neceſsſse eſst, ut ad eam faciendam citentur illi de plebe, ut poſst Boer. Hojedam, & alios benè reſsolvit Nicol. Garc. de benef. part. 12. cap. 11. de unione, num. 219. fol. 308.

Sed nunc alia hîc naſscitur quæſstio, utrũutrum hoc quod diximus, de neceſsſsaria tituli exhibitione, & poſsſseſssionis iuſstificatione, ubi ex parte fiſsci Commenda prætenditur, procedat, & locũlocum habeat

^†in eo, qui à privato ſspoliatus eſst, & ſspolij reſstitutionem in Regalibus Indiarum Cãcellarijs ſsibi fieri poſstulat, iuxta formam, quã præfigunt ſschedulæ ſsuprà relatæ. Et cenſseo id inter privatos non admittendum, vulgò: En los deſspojos de las Encomiendas, que ſse hazen de parte à parte. NãNam fiſsco ideò titulus exhiberi debet, quia

^† ſsuam intentionem fundatãfundatam habet, nõnon ſsolùm quoad proprietatem, verumetiã quoad poſsſseſssionem, ut in terminis notavit Greg. Lopez in l. 6. tit. 29. partit. 3. gloſsſs. fin. & ab ea parte probatio exigenda eſst, quæ illam particulari aliquo iure, vel conceſssione excludere nitiur, l. ab ea parte, D. de probation. cũ vulgat.

^† Qui autem fundat de iure communi, nihil probare tenetur, ut latè per Covarr. in pract. cap. 17. n. fin. verſs. Primum, Pacian. de probat. lib. 1. c. 8. n. 5. text. gloſsſs. & DD. in cap. cùm perſsonæ, de privileg. in 6. quę ratio inter privatos nõnon militat, cùm uterque alieno, ideſst Principis, beneficio fundetur, ut rectè, præter alios, obſservat Marta d. cap. 5. n. 33. & 70. ubi ait, titulum nullum requiri in poſsſseſsſsorio inter privatos, etiam ad colorandum.

Atque ita,

^† in rebus proſsanis, agenti interdicto recuparendæ, non incumbit probare titulum, ſsed ſsolùm poſsſseſsſsionem, & ſspolium, de quibus conſstat in actis,

^† quoniam ſspoliatus, etiã ſsi ſsit prędo, ante omnia reſstitui debet, cap. 1. cap. in litteris, de reſstit. ſspol. l. 1. §. qui à me, D. de vi, & vi armata, l. ſsi quis ad ſse fundum, C. unde vi, cũcum innumeris alijs, quæ ad huius Brocardici comprobationem adducit Corſsetus in regula ſspoliatus, Menoch. de recuper. poſsſs. remed. 1. ex num. 12. Ant. Gabriel. commun. cõcluſs. tit. de reſstit. ſspoliat. concluſs. 1. Card. Tuſschus litt. S. concluſs. 185. & Alvarez Velaſscus in tract. de privileg. pauper. part. 1. q. 46. ex n. 1. & in axiom. iuris, lit. R.n. 118. & ſseqq. Quod eſst adeò verum,

^† ut etiam ſsi quis offerat ſse incontinenti exceptionem dominij probaturũprobaturum, non obſsit talis exceptio pertẽti reſstitutionem, ob favorem ſspolij, & odium ſspoliati, ut docent omnes DD. Canoniſstæ communiter per text. ibi in d. cap. 1. & cap. litteras, §. final. de reſstit. ſspol. & Legiſstæ in l. naturaliter, §. nihil cõmune, D. de acquir. poſsſs. ubi Ripa n. 52. Felin. in cap. fin. num. 3. de libelli oblat. & alij ſsuprà relati. Qui addunt,

^† quôd ſsicut exceptio proprietatis non poteſst opponi ab ſspoliatore, ita nec ab habente cauſsam ab eo. Et idem procedit

^† in exceptione iuris tertij, ut docet Bart. in l. 2. D. de except. rei iud. etiãetiam ſsi hæc exceptio opponatur ab ipſso tertio, ubi ex tali oppoſsitione iuvatur ſspoliator, ut ſsingulariter declarat Ant. de Butrio in d. cap. in litteris, num. 23. poſst Innocent. in cap. veniens, de ſsponſs. & latiùs Ripa ubi ſsuprà n. 8.

Et licèt

^† ſsit talis exceptio, quòd per eam conſstet denon iure agentis, & inducatur notorius defectus tituli, & proprietatis, quia adhuc non impedit revocationem ſspolij, & attẽtatorum, neque de ea poteſst agi in iudicio poſsſseſsſsorio, ut per Philip. Franc. in cap. bonæ memoriæ, n. 15. de appellat. & latè Covar. qui de cõmuni teſstatur, in pract. cap. 23. n. 4. quidquid contrarium ſsentire videatur Ioan. de Imola in d. cap. bonæ, Anchar. in cap. ad decimas, de reſstit. ſspol. & Afflict. deciſs. 98. & alij noviſssimè relati à D. Valenç. conſs. 134. n. 57. vol. 2. per tex.

^† in eod. cap. ad decimas, ubi notorius tituli, & proprietatis defectus in cauſsa decimarũdecimarum obſstat agenti ad ſspolij reſstitutionẽ. NãNam ille textus eâ conſsideratione ſsubnititur, quòd ibi ſspoliatus erat incapax decimarũdecimarum, eiuſq́;eiuſque poſsſseſsſsionẽ iuris prohibitio, & præſsumtio contradicebat, & adverſsarij intentionẽ fundabat, prout in caſsu fiſsci agentis, vel ſspoliantis ſsuprà retulimus, & optimè poſst alios, quos refert, tradit Ant. Gabr. ubi ſsup. limit. 7. n. 66. & ſseq. & n. 107. Corraſs. lib. 2. miſscel. cap. 2. Menoch. de recuper. remed. 15. q. 34. n. 433. & ſseqq. & latiſssimè Marta de iuriſsdict. 2. part. cap. 5. num. 46. & ſseqq. Iacob. Berreta, omninò videndus, conſs. 21. n. 3. Hercules Mareſscotus lib. 1. var. cap. 59. num. 15. & ſseqq. & lib. 2. cap. 64. qui |

fol. 580

eandem ſsolutionem aſssignant ad text. in cap. ſsignificaſsti, de divortijs, & tradit alia idẽidem Menochius cõſs. 559. num. 38. ubi

^† quòd occupãs violenter feudum ab alio poſsſseſsſsum, ſsuo iure privatur.

Quæ etiam procedent

^† in ſspolijs factis à iudicibus inferioribus, iuxta noviores diſspoſsitiones dictarum ſschedularum. Nam hæc quoque illicò, & ante omnia per Regales Audientias revocanda, & reſstituenda ſsunt, ut deciditur in eiſsdem ſschedulis,

^† quæ in ſsumma, ex tribus interdictis poſsſseſsſsorijs, quæ reperiuntur in iure, nimirum Adipiſscendæ, Retinendæ, & Recuperandæ, ut ait tex. in §. ſsequens, Inſst. de interdictis, Bald. in l. ordinarij, num. 3. C. de reivindicatione, & Menochius in tract. de adipiſscend. in principio, & de retinen. num. 15. Duaren. lib. 1. diſsput. cap. 19. Cuiac. lib. 5. obſser. cap. 17. Alciat. lib. 10. parerg. cap. 7. Hottom. lib. 1. obſservat. cap. 10. Quintanad. de iuriſsdict. & imperio, lib. 1. cap. 7. num. 34. Auſsonius de laudibus ternarij numeri, ibi: Interdictorum triplexgenus, &c. ſsolùm dictis Audientijs reliquiſsſse videntur cognitionem recuperãdæ poſsſseſssionis, ubi ſspolia fiunt de parte ad partem, & retinendæ, quoad curam, & ſsolicitudinem, ut veri, & legitimi poſsſseſsſsores in ſsua poſsſseſssione tueantur.

Et licèt hoc olim

^† nõnon admitteretur, in ſspolijs à iudicibus factis, fortè ex l. iuſstè poſssidet, D. de acquir. poſsſseſsſs. l. qui auctore, D. de reg. iur. l. 3. D. quod metus cauſsa; poſsteà tamẽ in eis etiam obſservari iuſsſsum fuit, niſsi Proreges, vel Gubernatores eſsſsent, qui Principem repręſsentarent, & commendandi Indos facultatem haberent. Nam

^† tales iudices ordinarij, ubi de facto procedunt, pro perſsonis privatis habentur, & ſsic ſspoliati ab eis poſsſsunt intẽtare remedium reſstitutionis ſspoliatorum, ut in cap. cùm cauſsam, de off. delegat. cap. conquerente, ubi DD. de reſstit. ſspoliat. l. 2. tit. 13. lib. 4. Recopil. Speculator. de petitor. & poſsſseſsſs. §. quoniam, Ripa in d. §. nihil commune, num. 58 Abb. in cap. dilectus, el 1. num. 4. de reſscript. & alijs traditis à Burgos de Paz conſs. 12. n. 18. & quæ

^† de facto ab eis fiunt, de facto etiãetiam reſstitui debẽtdebent, ſsine oridne, & figura iudicij, ut traditur inl. minor 25. annis, in princip. ubi elegans gloſsſs. D. de evictionibus, l. ſsi cum nulla, D. de re iudicat. l. quemadmodũquemadmodum, D. ad leg. Aquil. Hippol. de Marſsilis in l. 1. in princip. num. 31. D. de quæſstion. Felin. in cap. qualiter, & quando, el 1. n. 15. verſs. Tertiò limita, de accuſsat. Bartol. in l. fin. n. 11. C. de edict. Divi Adriani, Bald. Alexand. & alij, in l. ſsi pacto, quo pœnãpœnam, C. de pactis, idem Alexand. conſs. 5. n. 8. lib. 2. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Burgos de Paz ubi ſsuprà, & Magerus de advoc. arm. cap. 13. num. 323. ubi quòd iudici ſspolianti, vel de facto, vel iniuſstè procedenti, reſsiſstere licet.

Quorum multi (quod plus eſst) tenẽttenent,

^† quòd etiam non citato poſsſseſsſsore poteſst iudex revocare poſsſseſssionem ei datam, ſsi de facto, non citato primo alio poſsſseſsſsore, data fuerit, per doctrinam Ioan. Andreæ in addition. ad Speculat. tit. de ſsentent. §. ſspecies, verſs. Et quoque, & Ioan. Fabriin §. fin. num. 7. Inſst. de pœna temerè litigantium, quem ſsequuntur Angel. & Imola in l. de unoquoque, D. de re iud. Ant. & Abb. in cap. cùm ceſsſsante, de appellat. & alij, quos refert Felinus ubi ſsupr. Romanus ſsingul773. latè Boer. deciſs. 238. num. finali, & Ioan. Gutierr. de iuram. confirmat. 3. parte, cap. fin. per totum. Et hoc eſst, quod voluit dicere Abb. in cap. quia clerici, de iure patronatus, quòd in

^† actibus notoriè iniuſstis procedit iudex extraiudicialiter ſspoliando, quem refert, & ſsequitur Gregorius Lop. in l. 4. gloſsſs. fin. in fine, tit. 2. part. 7.

Nulli namq́ue

^† iudici permittitur privare quemquam de facto poſsſseſssioine rei ſsuæ, l. meminerint, C. unde vi, l. fin. C. ſsi per vim, vel alio modo. Imò nec etiam

^† Principi, niſsi de poteſstate abſsoluta, & ex iuſsta cauſsa, ut diximus in cap. præcedenti, & docent communiter Scribentes in cap. quæ in EccleſiarũEccleſiarum, de conſstitut. & inl. fin. C. ſsi contra ius, vel util. pub. Bertazolus conſs. 289. lib. 2. num. 33. & conſs. 366. n. 7. cum ſseqq. lib. 2. ubi quòd

^† etiam ſspoliatus à fiſsco eſst ante omnia reſtituẽdusreſtituendus, Ruinus cõſs. 46. n. 6. lib. 1. Peregrin. conſs. 21. num. 34. ubi quòd Princeps ex hoc nonfit reus, ſsed ſspoliatoris partes ſsuſstinet, alioqui eſsſset cautela iniuſsta contra vaſsſsallos, quia nec etiam Princip licet aliquem ſspoliare de facto, Gramm. deciſs. 15. n. 10. & deciſs. 18. n. 21. & deciſs. 65. n. 33.

Et hoc adeò verum eſsſse putat Match. de Afflict. in cap. Imperialem, §. illud, de prohib. alien. per Fred. n. 36. & 41. & deciſs. 361. n. 40. Vt contra ſse ipſsum, & alios, quos retuli ſsuprà num. 62. doceat,

^† hoc modo ſspoliatum, non tenêri oſstendere titulum pro obtinenda reſstitutione, quod etiam ſsequitur Capicius deciſs. 27. Berazol. ſsup. num. 10. Marta d. tract. de inriſsdict. 2. part. cap. 5. num. 66. & ſseqq. maximè ubi ex parte ſspoliati allegatur immemorialis præſscriptio, vel longæva poſsſseſssio; hæc

^† enim obſstat ei etiam, qui de iure fundat, qualis eſst fiſscus, & agit poſsſseſsſsoriè, ne reſstituatur, ut per Rotã deciſs. 11. de reſst. ſspol. in novis, Hippol. Riminal. conſs. 169. num. 24. lib. 2. quia

^† ex ea oritur præſsumtio tituli, qui ſsufficit pro manutentione, Rota deciſs. 595. num. 4. part. 1. diverſsorum, & Covar. ita declarandus d.c. 17. pract. num. 6. verſs. Secundò oportet.

fol. 581

Neque his repugnat, quod diximus de ſspolijs factis à Proregibus, vel alijs Gubernatoribus Indiarum, qui commendandi ius habẽt. Nam id eò tantùm tendit, ut

^† Audientiæ Regiæ earundem Indiarum in reſstitutione eiuſsmodi ſspoliorum ſse non immiſsceant, non autem quòd talia ſspolia prædictæ ſschedulæ probare velint, cùm potiùs eorum cognitionem, & reſstitutionem Supremo Conſsilio reſservent, ut habetur in quinta declaratione Proviſsionis de Malinas, licèt benè verum ſsit,

^† quòd ſsecundum multorum ſsententiam, hæc, quæ modò dixi, ſsolent limitari in eo, cui vehemens iuris præſsumtio reſsiſstit. Nam adverſsus eum etiam lite pendente datur executio ſsui iuris ei, qui fundatam habet intentionem in eo, nec adverſsarius tuendus eſst in poſsſseſssione d. cap. cùm perſsonæ, §. fin. de privileg. in 6. ubi Ancharr. num. 5. & 6. Abb. in cap. 1. num. 8. ut lite pend. Covarr. in cap. 17. num. 6. pract. Menoch. de retinend. poſsſs. remed. ultim. num. 24. Roland. conſs. 89. num. 34. & 35. lib. 2. Portoles in ſscholijs ad Molinum, verbo Firma, num. 63. & ſsequentib. & copiosè Mareſscotus lib. 1. variar. cap. 11. num. 6. ubi addit, etiam hoc obſservandum, quamvis is, cui ius vehementer reſsiſstit, alleget præſscriptionem. Nam lite pendente, qui fundat iure communi, eo utetur, quouſsque præſscriptio plenè probata ſsit, & ad hoc ultra alia expreſsſsam Rotæ deciſsionẽ allegat.

Ad hæc tamen ſspolia facta à iudicibus, per Audientias reſstituenda, ut reſsarcienda,

^† neceſsſse eſst, ut qui ſse gravatum ſsenſserit, à tali ſspolio appellet, & tanquàm attentatum reponi petat id omne, quod appellatione pendente fuerit innovatum. Nam

^† attentatum locum habere non ſsolet, niſsi appellatio intervenerit ad iudicem ſsuperiorem, in cuius contemtum fit attentatio, nec ſsufficit allegare principaliter de nullitate extra ſsententiam, ut tenent Anton. Abbas, & Franchus in cap. dilectus, num. 31. de appellat. poſst innocent. in cap. cùm in Iure peritus, de offic. delegati, & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Lancellotus de attentatis, limitat. 50. ampliat. 8. Covarr. in pract. cap. 23. num. 1. in fine, & Scaccia de appellation. lib. 3. cap. 2. quæſst. 12. num. 42. vel alia verba, quæ appellationem, & recurſsum ſsuperioris præſseferant, aut

^† etiam arreptio itineris, cap. dilecti filij, cap. ad audientiam, cap. bonæ memoriæ, de appellation. cap. exhibita, de iudicijs, cap. auditâ querelâ, de reſst. ſspol. quibus iuribus probatur, quòd nihil in hoc caſsu refert, quid ex æquipollentibus fiat, & quòd ſsicut appellatio poteſst fieri per procuratorem, ita etiam & arreptio itineris, ut declarat Anton. de Butrio in cap. ut debitus, num. 15. de appellat. Millius in repert. verbo Appellationis vim, & de communi teſstatur Lancellotus ubi ſsuprà 2. parte, cap. 12. ampliat. 16. num. 3. Cravet. in annotat. ad prax. Veſstrij, lib. 7. cap. ultim. num. 27. & Scaccia dict. tract. de appellat. 46. n. 41.

Idemq́ue erit, etſsi appellatum non ſsit,

^† ſsed ab ſspoliante capiatur poſsſseſsſsio infra terminum datum ad appellandum. Nam tunc etiam poſsſseſssio dicitur attentata, ut ex Rotæ deciſsione docet Mareſscot. dict. lib. 2. variar. cap. 64. num. 21. & reſstitui ante omnia cum fructibus debet, ut per Cardin. in d. cap. bonæ, colum. 3. Fran. num. 6. de appellat. Decium conſsil. 200. num. 1. Marant. de ordine iudic. 6. parte, num. 395.

Et in hoc nulla debet eſsſse cunctatio,

^† quoniam hoc remedium attentati eſst magis privilegiatum, quàm reliqua poſsſseſsſsoria, & in quo ex mero iudicis officio, etiãetiam nullo ſservato iuris ordine celeriter procedi debet, cap. non ſsolùm, ubi DD. de appellat. lib. 6. Ripa in cap. ſsæpè, num. 10. de reſst. ſspol. Decius ubi ſsuprà n. 1. in fine, Rota deciſs. 1. num. 2. de offic. iud. & deciſs. 78. num. 1. de appellat. in antiquis. Adeò ut

^† iudex, qui attentata pendente appellatione non revocat, iniquè, & iniuſstè procedere dicatur, ut per Ioann. Andr. in d. cap. non ſsolùm, Ioann. Monachus in cap. cupientes, §. penult. in fine, de elect. in 6. Afflictis deciſs. 98. num. 8. Neque

^† priùs poſssit de proprietate tractari, aut quis cogi in eius iudicio reſspondere, quàm attentatorumrevocatio procedat, & in poſsſseſssione, à qua fuit ſspoliatus, cum omnibus fructibus reſstitutus ſsit, Rota deciſs. 79. dicto tit. de appellat. Bald. in cap. conquerenti, in princip. de appellat. Abbas in cap. accedens, el 2. colum. 2. ut lite non conteſst. Craveta conſs. 146. num. 3. ubi (quod plus eſst) doctiſssimè ſsubdit,

^† ſspoliatum tanto tempore poſst reſstitutionem, abſsque eo, quòd proprietatis petitioni reſpõdeatreſpondeat, ſstare poſsſset, quanto ipſsum ſspolium duravit, ex Abb. in cap. venerabili, col. 2. de off. deleg. Curt. Iun. cõſs. 41. ad fin. Vervm illud quoque, prædictis inhærẽdo, dubitari poteſst, utrũutrum à

^† Prorege, vel Gubernatore ſspoliatus, contra eos agere debeat, vel contra tertium, vel fiſscum, cui Commendam contulerunt, vel applicarunt, à qua ipſse ſspoliatus fuit. Et quamvis

^† inſspecto rigore iuris civilis, inverdictum recuperandæ, quale hoc eſst, ſsolùm contra ſspoliatorem dari videatur, ut in l. cùm à te, D. de vi, & vi armata: iure tamen Canonico electioni ſspoliati relinquitur, an velit ſspoliatorem pro intereſsſse convenite, vel poſsſseſsſsorem ſscienter rem ſsibi ablatam detinentem, ut probat text. expreſsſsus in cap. ſsæpè, de reſstit. ſspoliat. cuius diſspoſsitionẽ hodiè |

fol. 582

in utroque foro ſservandam eſsſse, teſstatur Butrius ibidem num. 7. Abbas num. 4. Bartol. in d. l. cùm te, ubi agnoſscit condictione illius decretalis agi poſsſse contra tertium poſsſseſsſsorem, & idem tenet Ripa in l. naturaliter, §. nihil cõmune, D. de acquir. poſsſs. num. 53. & latè Menoch. de recuper. remed. 16.

Qui eâ (inter alias) ratione nituntur,

^† quia fiſscus, vel tertius, quibus res adiudicata eſst, ra tum habere videntur ſspolium in eorum favorem à i udicibus factum, & ſsic quodammodò illud feciſsſse, iuxta l. 1. §. quoties, D. de vi, & vi armata, cap. cùm ad ſsedem, de reſstit. ſspol. cap. qui per alium, de reg. iur. in 6. ubi Dynus, & Pechius hoc in terminis ſspolij benè notarunt.

Vt omittam, quòd ut hoc remedium in prædicto caſsu ceſsſsaret, proviſsum adhuc, & ſsanè pingius, ſspoliatis videri poterat

^† per aliud, quod habetur in cap. redintegrandæ 3. quęſst. 1. in quo diſsponitur, quòd quocunque modo, & per quemcunque quis ſspolietur, debet in ſsua poſsſseſssione tueri, & in prinſstinum ſstatum reponi, de quo latiùs ultra Scribentes ibidem agit Menoch. dict. tract. de recuper. remed. 15.

Qvod etiam efficiet,

100

^† ut ſsi ſspoliatus contra hunc tertium, cui Commenda ſsibi ablata, conceſsſsa fuit, in Supremo Conſsilio litigavetit, & executoriam obtinuerit, & quo tempore ad partes Indiarum illâ uſsurus accedit, iam non ille, qui eum ſspoliavit, vel ſspoliari fecit, ſsed tertius alter denuò à Prorege, vel Guberenatore proviſsus, Commendâ potiatur, contra hunc quoque vires ſsuæ executoriæ intendere poſsſsit. Cùm

101

^† quia commiſsſsio executoriæ, quæ iuſstitiam fieri iubet, & rem in priſstinum ſstatum reponi, contra quemlibet tertium extenditur, ſsencundùm Abb. in cap. P. & G. de offic. delegati, & Afflict. deciſs. 227. Tum etiam, quia talis tertius vitium

102

^† litigij ſscierit, vel ſscire debuerit, quod in quemcunque poſsſseſsſsorem pertranſsit, iuxta doctrinam Angeli, Bartol. Salicet. & aliorum, quam probant, & ſsequuntur, & illuſstrant plures, quos refert Covarr. in practicis, cap. 15. num. 7. in princip. Boerius deciſs. 181. num. 48. & 51. qui ſsimpliciter aſsſserunt,

103

^† quòd ſsi res litigioſsa alienetur, poterit ſsententia exequi cõtracontra emorem, quia non potuit ſstatum mutare in præiudicium actoris, quantum ad ordinem iudicij, examinationem cauſsæ, & curſsum litis, ut in l. fin. D. de litigioſs. l. 2. C. eod. l. quamquam, §. 1. D. de aqua pluvia, ubi Bart. Cuman. Roman. & Imola, idem Bartol. in l. à Divo Pio, §. ſsi ſsuper rebus, & ibi Alexand. D. de re iudic. & in l. 3. n. 23. C. de pignoribus, Angel. in Auth. de litigioſsis, num. 5. Iaſs. conſs. 43. volum. 1. qui dicit ab hac opinione eſsſse temerariũtemerarium recedere, Iſsernia in cap. 1. §. condemnatorium, num. 1. quæ ſsint Regal. Covar. d. cap. 15. n. 6. & 7. Afflict. deciſs. 396. n. 9. & ſseq. ubi diſsputant, an in hoc caſsu neceſsſsarium ſsit intentare revocatoriam? & reſsolvunt, quòd in eo limitatur reg. res inter alios acta, & doctrina Bartoli in d. §. ſsi ſsuper rebus, ad fin. de re iudic. ubi ait,

104

^† ſsententiam latam contra debitorem, non poſsſse exequi contra eum, cui talis debitor per dolum, & fraudem aliquid vendidit, abſsque eo quòd talis tertius novo iudicio victus ſsit, & ab eo per revocatoriam talis res evincatur, quoniã id intelligitur, ubi novuspoſsſseſsſsorlegitimè poſsfidet, & abſsque eo, quòd vitio litigij affecta fuerit.

Quibus non adverſsatur, quòd

105

^† quando de ſsola poſsſseſssione tractatur, ut in ſspecie noſstræ quæſstionis, non poteſst dici res litigioſsa, neq;neque in eius translatione ad alium, inducitur vitium litigij. l. 1. C. de litigioſs. Auth. de litig. §. ideòq́ue, Bald. in l. 1. C. de revoc. ijs, quæ in fraud. cred. gloſsſs. in cap. 1. de cõfirm. util. Abb. in cap. Eccleſsia, ut lit. pendent. Natta conſs. 145. n. 16 vol. 1. Boberius ſsingul. vitium litigioſsi, n. 3. fol. 373. NãNam id verũverum quidẽquidem eſsſse poterit quoad ipſsam rem, quæ ratione litis ortæ ſsuper eius poſsſseſssione litigioſsa non dicetur, cæterùm negari nõ poteſst, quin ipſsa poſsſseſssio litigioſsa dicatur, ex eo tantùm, quòd eius occaſsione ſsit intẽtatũ aliquod remediũremedium poſſeſſoriũpoſſeſſorium, ut ſsignãter docet Abb. ubi ſsup. Afflict. in conſst. eorum fraudibus n. 8. lib. 2. Rub. 41. Angel. in d. Auth. in princip. Boberius d. ſsingul. n. 3. & optimè Aug. Veroius in cap. 1. ex n. 17. ad 23. de confirm. util. vel inut. in 4. part. repetit. canonic. fol. 160.

Quemadmodũ

106

^† & in rebus incorporalibus contingit, in quibus ſsimiliter, etſsi non inducatur vitium litigij, quia in bonis noſstris eſsſse nõdicunturnondicuntur, ut per Hoſstienſs. in ſsumm. de alien. iud. Bart. in l. 1. D. de litigioſs. Afflict. ſsuprà n. 20. verſs. Vigeſsimusſsecundus caſsus. Adhuc tamen quando ante ceſsſsionem, vel translationẽ talis iuris, vel rei incorporalis, erat iam mota lis, & petitio intentat, non ſsolùm ſsuper poſsſseſsſsione, vel quaſsi illius rei, ſsed etiãetiam ſsuper proprietate, & fructibus eiuſsdem, efficitur proculdubio litigioſsa, ex Abbat. ubi ſsuprà num. 7. qui optimè docet, quòd quamvis res incorporales in bonis noſstris eſsſse non dicantur, & ideò quæſstio ſsuper eis mota, illas litigioſsas non reddar, dicuntur tamen quaſsi in bonis eſsſse, atque adeò actiones, quas ad illas conſsequendas habemus, litigioſsæ redduntur. Et ſsic in caſsu, qui noſstro valdè ſsimilis eſst, ſsententiam contra novum poſsſseſsſsorem exequi poſsſse, optimè reſsolvit Afflict. deciſs. 396. num. 9. ubi Vrſsill. & alij eius Additionatores plura notarunt.

fol. 583

Plane ſsi hic, qui

107

^† executoriam obtinuit, eius virtute ad Commendam fuerit reſstitutus, & poſsteà Prorex, aut Gubernator novam cauſsam, vel delictum (ceſsſsante fraude) prætexuerit, ob quam illi eandem Commendam ademerit, ipſsamq́ue alteri dederit, contra hunc amplius dictâ executoriâ vires ſsuas extendere non valebit, ut iam in facti contingentia pronuntiatum fuit in cauſsa D. Antonij de Quiroga cum D. Petro à Sotomaior. Nam & ſsi de eadem Commenda agatur,

108

^† non tamen eadem eſst cauſsa petendi, nec idem ius, nec eadem conditio perſonarũperſonarum, quæ niſsi omnia cõcurrantconcurrant, alia res eſst, ut docemur in l. cùm quæritur, cum ſsequentibus, D. de except. rei iudic. & in l. ſsi cum uno 22. eodem tit. ibi: Tamen perſsonarum mutatio, cum quibus ſsingulis ſsuo nomine agitur, aliam, atque aliam rem facit.

Et pro hoc facit doctrina Iacobi de Aretio relati à Bartol. in l. penult. §. fin. D. de acquir. poſsſs. ubi inquit,

109

^† quòd ſsi cõdemnatuscondemnatus ad rem tradendam, illam tradiderit, adeò liberatur, ut licèt poſsteà turbet poſsſseſsſsorem in poſsſseſssione eiuſsdem rei, non poſssit ex illa ſsententia cõveniri, nec iudex ex vigore illius iudicij ſse intromittit. Quod probat auctoritate gloſsſsæ magnæ, in fine, l. Pomponius, §. ſsed & is, D. de procurat. & veriſssimum putat Roman. in l. ſsed ſsi poſsſseſsſsori, n. 4. de iur. iurando, ſsaltim quando ex intervallo res fuit reverſsa ad reſstituentem.

Et non minus congruenter expendi poteſst alia doctrina eiuſsdem Bart. in l. ſsi fideiuſsſsor, §. meminiſsſse, num. 2. D. de leg. 1. ubi

110

^† inquit, quòd ſsi quis teſstamento iuſsſserit, ut alicures aliqua vendatur, & vendita illi ſsit, & ab eo poſstea evincatur, non agitur actione ex teſstamẽto, ſsed actione ex emto. Et ſsi

111

^† arbiter condemnaverit Titium, ut locaret rem Sempronio, & facta fuerit locatio, & poſsteà ab illo fuerit ablata res, non agitur contra locatorem actione ex ſsententia, ſsed ex locatione, ex text. optimo in l. in numerationibus 44. verſs. Tantumdem, D. de ſsolution. cui arridet celebris gloſsſs. in Auth. ſsacramenta puberum, verb. Custodiantur, C. ſsi adverſs. condition. ibi: Non autem actione ex eo contractu aget à modo ſsemel re tradita, & in cap. 1. §. item ſsacramenta, verbo Spontè, ad medium, de pace tenenda, ibi: Sed ſsi iam tradiderat, tunc ſsecus erit. Ex quibus valdè in noſstris terminis tradit Paul. Caſstrenſs. in d. Auth. ſsacramenta, in repet. num. 34. quòd obligatus alicui tradere rem, ſsi tradat, & poſsteà ille cadat à poſsſseſssione, non agitur, pro ea recuperanda actione perſsonali primâ, quæ competebat ad traditionem.

Et de his quidem quæſstionibus, & dubijs, ac de alijs, ſsi quæ fortè ſsuper dictis executorijs moveantur, benè

112

^† cognoſscere poſsſsunt Regales Indiarum Audientiæ, quibus tales executorię à Supremo Conſsilio remitti ſsolent, ut eas impleant, & exequantur. NãNam etſsi per ſschedulas ſsuprà relatas in cauſsis Commendarum coarctatam habeant iuriſsdictionem, id ſsolùm procedit, ubi ſsuo motu de illis cognoſscere volunt, ſsecus autem ubi procedunt virtute executoriarum ſsibi commiſsſsarum, quia tunc benè poſssũt cognoſscere de omnibus in eisdeductis, & comprehenſsis, & de attentatis contra ipſsam executionem, & de omnibus dubijs, & exceptionibus, quæ eius implementum, vel impedimentum concernunt. Nam

113

^† novum non eſst, ut quis ratione incidentiæ de aliquibus cauſsis, vel perſsonis cognoſscat, & iudicet, de quibus aliàs principaliter iudicare non poſsſset, l. quoties, C. de iudic. l. cùm proponas, C. de reb. cred. DD. in cap. tuam, de ordin. cognit. cap. lator, qui filij ſsint legit. c. prudentiãprudentiam, de donat. inter, Felin. in cap. cæterùm, in princip. de iudicijs, cum multis aijs, quæ adducit Panvinus in tract. de off. & poteſst. Cap. ſsed. vacant. 2. parte princip. quæſst. 12. num. 22. & Bobad illa in Politic. lib. 2. cap. 18. num. 162. cum ſsequentibus.

Et ita reſsolvunt DD. in

114

^† iudice cauſsarum criminalium, qui licèt nullam habeat iuriſsdictionem in cauſsis civilibus, poteſst tamẽtamen de eis inquirere, & iudicare, ubi cauſsa civilis incidit in criminalem, ut per Bartol. in l. interdum, §. qui furem, num. 4. de furtis, Felin. in d. cap. cæterùm, colum. 2. verſs. Secundò limita, Afflict. in conſstit. Neapol. ſsi quis in poſsterum, num. 43. lib. 1. Rub. 17. Quemadmodum econtratio delegatus ad cauſsam civilem, etiam ſsi nec levem coẽcionem habeat, ſsi tamen in illa cauſsa civili,

115

^† quis deponat falſsum, poterit eum extraordinariè punire, iuxta doctrinãdoctrinam Specul. in tit. de teſstib. §. 1. verſs. Item quod eſst corruptus, Bald. in cap. prætereà, de off. delegat. Fulgoſs. in l. 1. §. qui mandatum, D. de officio eius, circa finem, Angel. in l. querela, colum. fin. C. de falſsis, & communis apud Sebaſst. Sapiam, qui alios allegat, in l. fin. num. 6. D. de off. eius, & plures Farinac. tit. de inquiſsit. quæſst. 8. & in materia attentatorum,

116

^† quòd quis poſsſsit etiam incidenter, & acceſsſsoriè de illis agere, vel iudicare, ubi proſsequendo cauſsam appellationis, emergunt, ſsive contingunt, tradit Cardinal. in cap. dilecti, el 3. col. 3. in fine, de appellat. Rota deciſs. 2. de reſscript. in novis, Marant. de ordin. iudic. 6. part. num. 396.

CAPVT XXIX. De eisdem litibus, & maxime, quae fructuum restitutionem concernunt.

CAPVT XXIX. De eiſsdem litibus, & maximè, quæ fructuum reſstitutionem concernunt.

fol. 584
SVMMARIVM CAPITIS vigesimnoni.

1 CAuſsæ ſsuper Commendis Indorum, in nõ exceptis iure communi regulantur.
2 Feudales lites obſservant ordinariam praxim aliarum.
3 Commedarum in cauſsis, quod tempus detur ad probandum, & an requiratur citatio, publicatio, & concluſsio?
4 Publicatio teſstium, & cauſsæ concluſsio, an ſsint de ſsubſstantia iudicij?
5 Commendarum, & feudorum ratione competunt omnia remedia poſsſseſsſsoria.
6 Poſsſsidere meliùs eſst, quàm alio poſsſsidente petere.
7 Poſsſseſsſsorium priùs eſst diſscutiendum, quàm petitorium.
8 Petitorium ubi eiſsdem fundamentis nititur ac poſsſseſsſsorium, peccant, qui ſstatim ſsuper eo non pronuntiant.
9 Poſsſseßio regulariter probatur ex ſsola fructum perceptione.
10 Poſsſseſsſsio antiquior præfertur noviori, cæteris paribus, in interdicto retinendæ, & minus vitioſsa, magis vitioſsæ, & quæ antiquior dicatur? & quòd ea probata probatur ſspolium.
11 Titulum iuſstum ſstatim probans, obtinet in poſsſseſsſsorio retinendæ contra antiquiorem poſsſseſsſsorem.
12 Titulus ſsolus non confert, nec probat poſsſseßionem, ſsed ei cauſsam præſstat.
13 Titulum habens à Rege, præfertur habenti ab alio inferiori.
14 Titulus iniuſstus, invalidus, aut cui lex ab initio reſsiſstit, non eſst titulus, nec cauſsat bonam fidem.
15 Præſscriptio longi tẽporistemporis non requirit exhibitionem, ſsed ſsolam allegationem tituli, dummodò is iuſstus, & validus ſsit.
16 Poſsſseſsſsor intruſsus de facto deponendus, & verus, titulatus conſservandus.
17 Poſsſseſsſsor malæ fidei tenetur reſstituere frucuts perceptos, & percipiendos.
18 Hæres poſsſseſsſsoris malæ fidei tenetur etiam ad fructuum reſstitutionem, & ſsingularis ſsucceſsſsor, & quare?
19 Fructus regulariter ſsequuntur poſsſseſsſsores bonæ fidei.
20 Poſsſseſsſsorio agenti etiam in beneficialibus, fructus reſstituendi ſsunt, quamvis titulũtitulum ſsuũ non coloraverit. L. bonæ fidei, D. de acq. rer. domin. & ſsimiles illustrantur, ibidem.
21 Poſsſseſsſsor bonæ fidei, etiam ſsi vincatur in iudicio proprietatis, nõnon reſstituit fructus industriales, & quid de naturalibus.
22 Commendarum fructus an ſsint dicendi industriales, vel naturales, & quid in feudis?
23 Litis cõteſtatioconteſtatio inducit malãmalam fidẽfidem, & ob id à die eius ſsolet fieri fructuum condemnatio.
24 Iudex ex officio potest facere fructuum restitutionem ex die conteſstationis.
25 Mala fides præſsumitur ex litis cõteſstatione, & est præſsumtio iuris, & de iure.
26 Fructus in iudicijs reſstitutorijs debẽturdebentur à die occupationis, & quandò reſstitutio fit ipſso iure.
27 Dies, & pœna ubi adijcitur ad reſstituendã aliquam rem, ex lapſsu eius debentur fructus abſsque alia interpellatione.
28 Res ſsemper debet cũcum fructibus redid, quãdo titulus ſsentẽtiæ habet ortũortum ex cauſsa irrita. L. ſsi fullo, D. de condict ſsine cauſsa, l. ſsi à te, D. de except. rei iud. & ſsimiles expendũturexpenduntur, & illustrantur, ibidem.
29 Fructuũ cõdẽnatio nõnon sẽpersemper fieri debet, ex litis cõteſtationeconteſtatione, & qui caſsus ab ea excusẽt.
30 Bona fides ad acquiſstionẽ fructuum poteſst cauſsari eitãeitam ex titulis iniuſstis, & ex errore.
31 Fructus medio tempore perceptos non tenetur reſstiuere, obtinens in poſsſseſsſsorio, & ſsuccumbens in petitorio.
32 Mala fides, quam cauſsat litis conteſstatio, excuſsat bona, quæ oritur ex eo, quòd quis obtinuit in poſsſseſsſsorio.
33 Fructus ſsi petiti ſsint, ſsimul cum CommẽdaCommenda, & ſsententia ſsolùm condemnet ad restitutionem Commẽdæ, an quoad fructus abſsoliviſsſse videatur?
34 Fructus etiam ſspecificè nõnon petiti, veniũtveniunt in iudicijs univerſsalibus ex natura actionis. L. item veniunt, §. fructus, D. de pet. hæred. & l. 2. C. eod. & aliæ ſsimiles explicantur, & illuſstrantur, ibidem.
35 Sentẽtia cõdẽnatoria ſsuper iure univerſsali, videtur etiam continere cõdemnationem ſsuper fructibus, & è cõtrariocontrario in abſsolutoria.
36 Sententia lata ſsuper reſstitutione iuris univerſsalis, ſsi non intelligeretur cum fructibus, plenè legis intentioni non ſsatisfieret. Fructus ſseparari nequeunt à re principali in iudicijs univerſsalibus, ibidem.
37 Interdicto retinendæ, vel recuperãdæ, ubi agitur, veniunt fructus, licèt non petantur.
38 Proprietatis reſstitutio, vel adiudicatio alicui facta, virtualiter includit in ſse adiudicationem fructuum.
39 Sententiæ verbis (ſsecundùm aliquos) nõnon eſst necceſsſsaria expreßio fructuum, ubi res adiudicari iubetur.
40 Sententia est ſstricti iuris, & non extenditur niſsi ad ſspecificata.
fol. 585
41 Fructuum mention expreſsſsa in ſsententia, requiritur, ut eius virture peti poßsint.
42 Fructus ubi debentur iure actionis, potest pro eis novum iudiciũiudicium inſstaurari, ſsi in principali non fuerint petiti, vel condemnati. L. centum Capuæ, D. de eo quod certo loco, l. & ex diverſso, §. 1. D. reivind. l. 1. C. de iudicijs, & aliæ ſsimiles explicantur, ibidem, & num. 52.
43 Expenſsæ ubi omittuntur in ſsententia, non inducitur illarum abſsolutio.
44 Iudex, qui in una parte rei petitæ, vel in ſsorte, & non in feuctibus condemnat, non ideò ab omißis abſsolviſsſse videtur.
45 Omiſssio determinationis alicuius articuli in ſsententia, non inducit eius condemnationem, nec abſsolutionem.
46 Instantiæ diverſsæ formari poſsſsunt ſsuper re principali, & ſsuper fructibus.
47 Tenutæ etiam in iudicio nova instantia formari poteſst ſsuper fructibus in eo iudicio omißis.
48 Fructus expreſssè petiti, ſsi in ſentẽtiaſententia omittantur, reus ab illis abſsolvi videtur, & ampliùs ſsuper eis agi non poteſst. L. terminatio, C. de fruct. & litium expenſs. l. fin §. fin D. de condict. indebit. l. non ſolũſolum, D. de reivind. explicantur, & illuſstrantur.
49 Fructus, et ſsi iure actionis æquè principaliter, ac res ipſsa debeantur, ſsemper tamen ſsolent peti acceſsſsoriè ad eam.
50 Iudicio pricipali finito per ſsententiam, nõ poteſst ampliùs tractari de acceſsſsorijs illius.
51 L. 4. C. depoſsiti ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
52 Fructus, uſsuræ, expẽſsæ, & ſsimilia, tũctunc poſsſsunt peti in novo iudicio, poſst finitũfinitum princpale, quando de eis peculiaris ſspeculatio interceſsſsit.
53 Fructus, qui æquè principaliter debentur, ac res ipſsa, ex qua procedunt, de rigore iuris in eodem libello cumulari non poßunt, licèt praxis contrarium ſservet.
54 Iura, quæ invicem contraria videntur in materia omiſssionis fructuum in ſsententia, quamodo concilientur?
55 Iudicium univerſsale qualiter cõprehendat fructus non petitos, nec condemnatos.
56 Litigantes ſsuper Cõmenda, ſsi decedant non relictis hæredibus ſsuis, ſsed extraneis, an hi, & ubi ſsuper fructibus Commendæ novam litem movere poſssint?
57 Ioannis Matienzi opinion refertur, & diſscutitur ſsuper lite de fructibus inchoãda in ter hæredes litigantium ſsuper Commenda.
58 Acceſsſsorium corruit, deficiente principali, cui innitirur.
59 Diſspoſsitio nondũnondum perfecta vitiatur, ſsi devenit ad caſsum, à quo incipere non potuit.
60 Instantia cauſsæ, litigatorum morte regulariter finitur.
61 Iuriſsdictio ad certas perſsonas, res, vel cauſsas reſstricta, ad alias extenditur.
62 Inſstantia activè, & paſsſsivè ſsolet tranſsire ſseu continurari in hæredes litigantium.
63 Inſstantia non tranſsit in ſsucceſsſsorẽ, ubi per mortem litigantis extinctum fuit ius, ſsuper quo erat lis. L. ſsi conſstante, §. fin. ſsolut. matr. & ſsimiles illuſstrantur, ibidem.
64 Inſstantia ſsuper his, quæ ſsanguinis iure proveniunt, non tranſsit niſsi in ſsucceſsſsores ſsanguinis.
65 Inſstãtia cœpta cum poſsſseſsſsore beneficij, vel dignitatis, non tranſsit ad eius hæredes in his non ſsuccedentes.
66 Instantia in feudis ſsolùm tranſsit ad ſsucceſsſsorem in feudo, non verò ad eos, qui hæreditario iure ſsuccedunt.
67 Feudum eſst homo mutus, & pro eo loquitur, & agit feudatarius.
68 Hæredes litigantiũlitigantium benè poſsſsunt ſsi volunt, pro fructibus Commedæ litem inchoare in Regalibus Cancellarijs Indiarum.
69 Fructus non videntur eſsſse pars rei, à qua procedunt, ſsed quid diſstinctum ab ea.
70 Inſstantia peremta, quis rem de novo petere non prohibetur.
71 Senatus Supremus poteſst cognoſscere de fructibus Commedæ, etiam peremta inſstantia litis ſsuper ipſsa Commenda pendentis.
72 Fructuum ratione durat inſstantia Commendæ, etiam inter hæredes, qui in illa non ſsuccedunt, & quare? Iudicium, ubi cœptum eſst, ibi finiri debet in toto, & in eius partibus, ibidem.
73 Hæredes ad quos tranſsit instantia, ſsaltim ratione fructuum, an ſsint citandi de novo?
74 Fructuum, & aliarum acceſssionum ratione durat lis etiam mortuo homine, pro quo iudicium cœptum fuit. L. utiq;utique & l. ſsi hominẽhominem, D. de reivind. & l. ſsi ſservus II. D. iud. ſsolvi ponderãturponderantur, ibidem.
75 Meum eſst, quod ex re mea ſsuperſst. L. ſsolùm, §. meum, D. de reivind. & l. ſsi vus, §. hove ſsubrepto, de condict. furt. explicantur, ibidem.
76 Cauſsa cœpta ſsuper ſstatu hominis, durat etiã eo mortuo, propter emolumẽtũ ſsucceſssionis. L. quamvis 3. C. ne, de stat. defunt. ponderatur, & illuſstratur, ibidem.
77 Nobilitatis cauſsa litigãs ſsi moriaturm, durat inſstantia cum hæredi bus ob pignorum captorum recuperationem.
78 Inſstãtia cœpta ſsuper maioratu, durat etiã inter ſsucceſsſsores extraneos propter fructus.
fol. 586
79 Tenutæ in iudicio veniunt fructus, & omißi in ſsententia poſsſsunt iterùm peti in ſsupremo Senatu.
80 Commendæ ius cognoſsci debet, ut ſsciamus ad quem eius fructus pertineant, & hoc meliùs expeditur per ſsupremum Senatum. L. ult. C. ubi de ratiocinijs, explicatur, ibid.
81 Cauſsa una ubi alteri præiudicat, tranſsit inſstantia.
82 Æquitatis ratione, & ut lites breviẽturbrevientur, ſsæpè prorogatur iuriſsdictio. Lites citò finiri utilißimum, & æquiſsſsimum eſst, ibidem.
83 Cap. ſsignificaſsti. de offic. deleg. expẽditur, & illustratur.
84 Delegatus ad meram executionẽexecutionem, ex cauſsa iuſsta poteſst aſsſsumere cognitionem.
85 Tenutarum, & ſsecundæ ſsupplicationis cauſsæ, etiam finitæ in ſsupremo Conſsilio per mortem litigatorum, poſsſsunt in eodem terminari inter hæredes eorum ratione fructuum.
86 Caſsus litis ſsuper Comitatu de Bailen, in qua Auctor fuit iudex, refertur.

ET hæc hactenus circa quæſstiones tangentes ſspolia Commendarum dixiſsſse contenti. In reliquis, quæ concernũtconcernunt

^† lites, quæ ſsuper eiſsdem Commendis moveri poſsſsunt, & ſsolent ſsuper poſsſseſsſsorio, vel petitorio, tam in Regalibus Cancellarijs Indiarum, ubi mille ducatorum reditus non excedunt, quàm in ſsupremo Senatu, ubi excedunt; ordinarius modus procedendi, & iudicandi aliarum cauſsarum obſservandus eſst, prout &

^† in ſseudalibus litibus contingit, iuxta ea, quæ poſst Mozzium, Piſstorem, & plurimos alios, quos refert, tradit Roſsenthal. de feud. cap. 12. quæſst. 11. n. 6. & litt. B. Eo excepto,

^† quòd terminus probationum cauſsarum, quæ ad Regium Senatum remittendæ ſsunt, ad ſsex menſses reſstringitur in novioribus ſschedulis ſsuprà relatis, quę hac in parte emollierunt duritem antiquiorum, quæ tres tantùm concedebant, ſsicut & in eo, quòd olim parties citatio ad remiſsſsionem faciendam, teſstium publication, & cauſsæ concluſsio non requirebatur, quod poſsteà meritò emẽdatũ fuit.

Nam teſstum

^† publicationem, & cauſsæ concluſsionem de ſsubſstantia iudicij deſsiderari, maximè inſspecto noſstro iure Regio, apertè docet Did. Perez in Rubr. & 1. 6. tit. II. lib. 3. Ordin. Et quamvis contrarium teneat Greg. Lopez in l. 34. tit. 16. par. 3. verb. Abiertos, Azeved. in l. fin. n. 2. tit. 6. lib. 4. Recop. Segura Davalos in direct. iud. 2. par. cap. 14. ex n. 7. ubi tractat, quid dicendum ſsit in criminalibus, & arbitrarijs? Matienz. in dialog. relat. 3. par. cap. 45. n. 7. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Farin. de teſstib. q. 75. num. 5. & ſseqq. Certum tamen eſst, priotem opinionem admittendam eſsſse; ubi à non facta publicatione, vel concluſsione fuit appellatum, & quòd eius defectus, teſstium fidem graviter vacillare facit, aut in totum enervat, ut poſst innumeros Auctores concludit Farin. ubi ſsup. n. 7. 10. & II. Menoch. omninò videndus, de arbitrar, lib. 1. q. 33. Alex. Stiacus in praxi cap. 18. per totum, & Vantius in tit. de nullit. ex defect. proceſsſs. num. 40. & 41.

Competuntq́ue

^† pro eiſsdem Commendis omnes actions, & remedia poſsſseſsſsoria, quæ pro feudis cumulat, & expendit idem Roſsent. d. cap. 12. q. 12. Et ante omnia circumſspicere acturus debet, an

^† poſsſseſsſsorio aliquot remedio experiri poſsſsit, quia ſsemper longè cõmodius eſst poſssidere, & adverſariũadverſarium ad onera petitoris compellere, quàm alio poſssidente petere, l. is qui deſstinavit 24. D. de reivind. §. retinendæ, Inſst. de interd. cum alijs.

Quò fit, ut iure communi, & partier feudali, de

^† poſsſseſsſsorio, & petitorio quæſstione ortâ, poſsſseſsſsorium priùs ſsit diſscutiendum, l. ordinarij 13. C. de reivind. l. incerti, C. de interd. 1. permiſsceri penult. D. de acq. poſsſseſsſs. cap. cùm Eccleſsia Sutrina, de cauſs. poſsſs. & propriet. cũ ſsimilibus, ibidem per gloſsſs. & DD. allegatis, & in terminis feudorum per Afflict. in cap. 1. in princip. notab. 3. ſsi de feud. fuer. cõtroverſs. inter domin. & agnat. Balzaran. ibid. num. 9. Roland. conſs. 2. num. 3. & conſs. 8. n. 3. vol. 3. Cæſs. Contard. in l. unica, C. ſsi de momẽt. poſsſseſsſs. limit. 2. §. 8. n. 24. Borcholten. in tract. de feud. cap. 10. n. 30. Pacianus de probation. 1. par. cap. 67. n. 86. fol. 239. & Roſsenth. d. cap. 12. q. 11. num. 5. & in notis litt. A.

Quamvis verum ſsit,

^† quòd ubi poſsſseſsſsorij & petitorij fundamenta eadem ſsunt, & ſstatim de illis in utroque iudicio conſstare poteſst, nõ debet duplex iudicium formari, ex his quæ graviter, & doctè tradit Sarmient. omninò videndus, lib. 2. ſselect. cap. 13. n. 5. & 6. Ioann. Gutierr. conſs. 6. num. 12. & eis, & alijs relatis Hier. Gonçal. ad reg. 8. Cancell. gloſsſs. 1. §. 5. n. 96. ubi probant, mortaliter peccare, & ad omnes expenſsas, damna, & intereſsſse parties teneri, tam litigantes, quàm iudices, & advocatos, & procurators, qui ubi ex cauſsæ meritis |

fol. 587

notorium defectum proprietatis, agnoſscunt, in ſsuperficiarijs, & dilatorijs remedijs poſsſseſsſsorijs inſsiſstunt, vel pronuntiãtpronuntiant, & ius proprietatis parti, cui competit, reddere ſsuperſsedẽt.

Porrò

^† ubi ſsolùm poſsſseſsſsorium in iudiciũ deducitur, ille in dubio iudicandus eſst poſsſsidere, qui fructus perceperit, quoniam regulariter ex eorum perceptione poſsſseſssio probatur, l. Titia, D. de ſsolution. l. litibus, C. de agricol. & cenſs. lib. 11. l. vim facit, D. de vi & vi armata, Bart. in l. 2. C. de acquir. poſsſs. Pariſs. conſs. 5. num. 21. vol. 4. & conſs. 104. num. 79. vol. 1. idem Bart. in l. foramen, D. de ſservit. urban. & in l. 1. num. 22. D. ſsolut. matr. Ruin. conſs. 53. num. 7. vol. 4. Roder. Suar. in l. poſst rem iudicatam, in declarat. leg. Reg. limit. 2. per totãtotam, Ioſseph. Ludov. deciſs. Peruſsina 2. n. 14. Alvar. Valaſsc. de iure emph. 1. par q. 9. num. 13. & ſseqq. Gilken. de præſscript. par. 2. membr. 3. cap. 4. num. 5. & latè Maſscard. de probat. concl. 1188. & Paz de tenuta cap. 8. num. 20.

Et rurſsus antiquior

^† poſsſseſssio noviorem vincit, cæteris paribus, in poſsſseſsſsorio retinendæ, ut cum multis probat Menoch. de retinẽdaretinenda, remed. 3. n. 725. Maſscard. ſsup. concl. 1199. pet totam. Et minus vitioſsa, magis vitioſsam, l. ſsi duo, D. uti poſsſsid. Ruin. conſs. 28. num. 17. vol. 4. D. Valençuela conſs. 121. ex n. 42. vol. 2. Perſsonal. q. 1. num. 29. & ſseqq. ubi quòd antiquior poſsſseſssio recentiori prævalet, & quòd eâ probatâ probetur ſspolium, & Raudenſs. de analog. cap. 15. n. 197. ubi tractat, quis dicatur antiquior poſsſseſsſsor? quòd illum denudare durities, & immanitas ſsit. Qui

^† autem iuſstum titulum ſstatim oſstẽdit, obtinet in poſsſseſsſsorio retinendæ contra antiquiorem poſsſseſsſsorem, cap. licèt cauſsam, & ibi Ant. de Butrio, & alij Scribentes communiter, Bart. in d. l. ſsi duo, idem Bart. Imol. Caſstrenſs. & alij in l. ſsi de eo, §. fin. D. de acquir. poſsſs. Alex. conſs. 81. vol. 3. Ruin. conſs. 53. num. 3. & 11. vol. 4. Maſscard. d. concl. 1199. num. 6. 11. & ſseqq. Debet tamen ſsimul cum hoc titulo poſsſseſsſsio probari,

^† quia ſsolus titulus eam nõnon confert, nec probat, ſsed tantùm ius poſssidenti cauſsat, ut in ſsimili, loquens de beneficijs, tradit Craveta conſs. 134. num. 21.

^† qui habet titulum à Rege, præfertur habenti à Prorege, vel ab alio Gubernatore, argum. text. in fin. D. de Decurion. cũcum alijs, quæ adducit Chaſsanæ. in Catalog. glor. mund. par. 10. conſsid. 31. & 32. Azeved. conſs. 12. ex num. 23. Menoch. conſs. 902. num. 5. vol. 10. Mareſscot. omninò videndus, lib. 2. var. c. 64. num. 2. & tetigi ſsup. cap. 9. num. 43. & ſseqq.

Ideò autem iuſsti tituli memini.

^† NãNam titulus iniuſstus, vel invalidus, & cui lex à principio reſsiſstit, non eſst titulus, nec bonam fidem poſssidenti præſstare poteſst, l. nec ulla, §. 1. ubi gloſsſs. verb. Sciens, & Bart. num. 1. D. de petit. hæred. Bart. per text. ibi in l. quemadmodum, C. de agricol. & cenſsit. & in l. ſsed ſsi lege, §. ſscire, D. de petit. hæred. Ruin. conſs. 41. num. 28. vol. 4. Tuſsch. litt. T. concl. 311. 312.. & 315. Maſscard. ſsup. num. 56. Quod adeò verum eſst, ut

^† licèt in præſscriptione longi temporis, ſsufficiat allegare titulum, & bonam fidem, ne quis illum exhibere teneatur, ut pluribus probat Covarr. in reg. poſsſseſsſsor, 2. par. §. 10. num. 9. verſs. Hinc & illa ſsolemnis, tamen ſsi producatur titulus, qui apparet iniuſstus, nihil opitulabitur, imò cauſsabit malam fidem, ut in ſspecie ex multis concludit Roman. cõſs. 474. num. 27. Abbas in cap. gravis, de reſstit. ſspol. num. 7. Pariſsius conſs. 27. num. 118. & ſseq. & latiùs num. 136. vol. 1. Tiber. Decian. conſsil. 117. num. 68. & ſseqq. vol. 3. Cavalcan. deciſs. 28. num. 1. par. 1. & Tuſschus d. litt. T. concluſs. 311.

Vnde eſst,

^† ut talis poſsſseſsſsor tanquam in truſsus de facto ſsit removendus, & alter cõſservandus, ut in cap. ad petitionem, de accuſsat. & quòd cùm in

^† mala fide ſsemper verſsatus fuerit, teneatur ad reſstitutionem fructuum, non ſsolùm perceptorum, ſsed & qui percipi potuerunt, l. ſsi navis, §. fin. & l. fructus, D. de reivind. l. domum, C. eodem, l. 1. C. de petit. hæred. l. apud Iulianum, §. 1. ubi Imola, Alex. & Iaſs. de legat. 1. & in l. ſsed & partus, D. quod metus cauſsa, §. illorum, Inſst. de offic. iud. l. 40. tit. 28. part. 3. cum alijs. quæ ultra Auctores ſsup. relatos, tradit Bart. in l. & ex diverſso, D. de reivind. Covarr. lib. 1. var. cap. 3. Menoch. de recuper. poſsſseſsſs. remed. 15. ex num. 576. Pinel. in l. 2. C. de reſscind. 2. par. cap. 4. ex num. 51. Greg. Lopez per text. ibi in l. 39. tit. 28. part. 3. & in l. fin. eodem tit. Azeved. in l. 1. tit. 11. lib. 4. Recop. num. 31. Avendañ. in tract. de 1. & 2. decret. 3. par. num. 4. Gilken. in l. certũcertum, C. de reivind. & D. Ant. Pichard. in §. ſsi quis à non domino, Inſst. de. rer. diviſs. & noviſssimè D. Valençuela conſs. 196. n. 34. vol. 2. Quod adeò verum eſst,

^† ut hæres quoque talis poſsſseſstoris malæ fidei, ad eandem fructuum reſstitutionem teneatur quaſsi ipſse malæ quoque fidei poſsſseſsſsor ſsit, l. 2. in fine, ubi gloſsſs. C. de diverſs. & ctib. & lit. expenſs. l. cùm hæres, D. de diverſs. & temp. præſscript. Auth. malæ fidei, C. de long. temp. præſscript. l. 19. tit. 29. part. 3. ubi hoc extenditur etiam ad ſsingularem ſsucceſsſsorem, Bart. in d. 1. ex diverſso, §. 1. Bald. in l. vitia, C. de acquir. poſsſseſsſs. DD. in d. cap. gravis, Menoch. qui alios plures congeſssit, d. remed. 15. num. 618.

Cæterùm ſsi titulus iuſstus ſsit, & eum poſs|

fol. 588

ſseſssio, & bona fides comitata fuerit, non ſsolùm talis poſsſseſsſsor in poſsſseſssione tuendus, & præferendus eſst,

^† verùm & in fructuum perceptione, & ablatorum reſstitutione, qui ſsemper tales poſsſseſsſsores ſsequuntur, ut poſst alios probat Maſscardus de probat. concluſs. 146. num. 13. ubi cum Rotæ deciſsione reſsolvit,

^† agẽti poſsſseſsſsorio, etiam in beneficialibus, fructus reſstituendos eſsſse, quamvis titulum ſsuum non coloraverit, quia hi ſsemper ſsequuntur bonæ fidei poſsſseſsſsores, d. §. ſsi quis à non domino, Inſst. de rerum diviſs. l. bonæ fidei, D. de acq. rer. dom. l. fructus, D. de uſsuris, cap. conſsultationibus, D. de iure patron. Anton. Gabr. 2. tom. commun. concluſs. lib. 1. tit. de acq. rer. dom. concluſs. 1. & 2. Pinel. & alij ſsuprà relati, qui docent, hoc adeò verum eſsſse,

^† ut licèt talis poſsſseſsſsor poſsteà in iudicio proprietatis vincatur, adhuc prædictos fructus ita perceptos reſstituere non teneatur, maximè ſsi ſsint induſstriales, quales

^† Ego eſsſse exiſstimo fructus Commẽdarum, cùm dentur propter onera, & ſservitia, de quibus in ſsuperioribus, egimus; quidquid contrarium, in feudis loquẽs, probare videatur Capicius deciſs. 93. n. 11. & ſseqq. Nam fructus naturales, & civiles ſsi extent, aut ex eis quis factus fuerit locupletior, multi ſsunt, qui putent, etiam à poſsſseſsſsoribus bonæ fidei in conſsequentiam rei evictæ reſstitui debere, ut per gloſsſs. marginalem, Bart. Angel. & alios in d. l. & ex diverſso, §. 1. Inſst. de off. iudic. d. l. fructus de uſsuris, & d. l. 39. tit. 18. partit. 3. Alexand. conſs. 90. vol. 2. & conſs. 22. volum. 4. & communis apud Anton. Gabr. ubi ſsup. cõcl. 2. Greg. Lopez d. l. 39. & Covarr. d.c. 3. num. 6. qui inquit, hoc ſsuaderi poſsſse auctoritate I.C. in illa æquiſssima, quã proponit, ratione, in l. ſsi me, & Titium, D. ſsi cert. pet. de qua nonnulla congeſssi ſsuprà hoc lib. cap. 15. num. 49. & ſsequitur Surdus d. conſsil. 293. num. 13. & 14. ubi probat, quòd quis ſsemper præſsumitur factus locupletior ex fructibus conſsumtis.

Et hinc fluit,

^† quòd cùm per litis conteſstationem tales poſsſseſsſsores in mala fide conſstitui incipiant, regulariter ex die eiuſsdem cõteſstationis fructuum condemnatio fieri ſsoleat, quaſsi ceſsſsante fundamento, ex quo illorum acquiſsitio cauſsatur, l. certum 22. C. de reivind. l. 2. C. de fruct. & litium expenſs. d. l. 39. tit. 28. partit. 3. l. 11. tit. 15. partit. 5. ubi noſster Greg. Lop. latè Guid. Papæ, & eius Addition. deciſs. 45. Ruin. conſs. 24. vol. 1. & Ioan. Garcia de expenſs. cap. 23. num. 45. & 46. qui addunt,

^† iudicem ex officio ſsuo talem condemnationem, etiam non petitam, facere poſsſse, per l. ædiles, §. item ſsciendum, D. de ædil. edict. & alia, quæ tradit Boerius deciſs. 18. per totam, Afflict. deciſs. 59. Capella Tholoſsana deciſs. 195. Ioann. Coppus de fructibus, lib. 4. tit. 2. cap. unico, Capicius deciſs. 10. num. 24. Surd. deciſs. 293. n. 8. 9. & 10. ubi

^† quòd mala fides præſsumitur ex litis conteſstatione, & eſst præſsumtio iuris, & de iure, Magonius deciſs. Lucenſsi 53. num. 18. Miſsynger. centur. 4. obſservat. 55. Theſsaurus deciſs. 235. Paz de tenuta, cap. 8. n. 33. & Camill. Borrel. in ſsumm. deciſs. 1. par. tit. 47. num. 128. & 129.

Quod maximè

^† procedet in iudicijs reſstitutorijs, in quibus etiãetiam a die occupationis fructus venire ſsolent, l. qui reſstituere, D. de reivind. l. videamus, verſs. Nam & verbum reſstituere, D. de uſsuris, d. l. & ex diverſso, §. 1. D. de reivind. ibi; Non debere enim lucro poſsſseſsſsoris cedere fructus, cùm victus ſsit, & quare habeat, quod non eſsſset habiturus poſsſseſsſsor, ſsi ſstatim poſsſseſssionem reſstituiſsſset, cum alijs traditis à Covarr. lib. 1. var. cap. 3. num. 1. Et comprobatur ex recepta DD. ſsententia, quòd quando reſstitutio fit ipſso iure, ſstatim ex eo tempore debẽt fructus reſstitui, non expectatâ petitione, aut litis conteſstatione, ut poſst gloſsſs. in Auth. de inceſst. nupt. §. 1. verbo Imminere, Bart. Angel. Bald. Ioan. Andr. Anchar. Dom. Franc. Afflict. & plures alios dixit Tirquel. in l. ſsi unquam, verbo Revertatur, num. 268. C. de revocand. donat. & in fideicommiſsſsis loquens Bartol. in l. in fideicommiſsſsariam, num. 4. D. ad Trebel. & Surd. deciſs. 25. num. 19.

Idemq́ue eſst,

^† ubicunque reperitur certus dies ſsignatus, ex quo quis Commenda potiri debeat, pœnâ contra detinentes, vel impediẽtes adiectâ. Nam tunc etiam ipſso iure veniunt fructus reſstituendi à tempore moræ abſsque ulla alia petitione, vel interpellatione, l. traiectitiæ, in princip. & in §. de illo, D. de oblig. & action. l. Celſsus 27. D. de recept. arbit. l. Thais 41. §. intra certa, D. de fideicommiſsſs. libert. l. magnam, C. de contrah. ſstipulat. cum notatis à Bartol. & alijs in l. etſsi poſst tres, D. ſsi quis caution. l. ſsi inſsulam, num. 4. D. de verb. oblig. Greg. Lopez in l. 35. tit. 15. partit. 5. Padilla in l. ſsuper poſsſseſsſs. num. 7. C. de tranſsact. Alvar. Valaſsc. de iure emphyt. 1. part. q. 5. num. 13. Anton. Gomez in l. 33. Tauri, num. 3. Covarr. lib. 3. var. cap. 17. num. 4. Matienz. in l. 7. gloſsſs. 3. num. 2. tit. 4. lib. 5. Recop. latè Carrotius de locato, 4. parte, tit. de mora, à num. 51. & optimè Surdus conſs. 293. num. 11. ubi quòd fructus debentur a tempore moræ, quandò quis agit ad rem, quæ erat ſsua, Anton. Faber lib. 6. coniect. cap. 7. & noſster D. Antonius Pichard. in præclara illa ſsua diſsputatione de mora, ex num. 70.

Quorum doctrina, ex eo etiam maximè fulcire

^† poteſst, quòd quandò titulus ſsententiæ ortum habet ex cauſsa irrita, tunc res abſsque |

fol. 589

lubio cum fructibus reſstitui debet, ut poſst Nattam conſs. 535. num. 12. eleganter proſsequitur Surd. conſs. 268. lib. 2. ex num. 28. Peregrin. de fideicom. art. 45. n. 34. quibus addere poſsſsumus text. in l. ſsi fullo, ubi Bald. D. de cõdict. ſsine cauſsa, l. ſsi à te, D. de except. rei iud. l. filio 16. §. contra tabulas, D. de inoff. teſstam. & tradita à Pinelo in l. 2. par. 2. cap. 4. num. 5. C. de reſscind. vend. Gutierr. in repet. l. pater filium, n. 16. D. de inoff. teſstam. Oſsaſsc. deciſs. Pedemont. 160. num. 12. ubi citat Roman. Nattam, Menoch. & alios, & Maſstrill. deciſs. Siciliæ 29. num. 3. & eſst videndus Parlador. in ſsexqui cent. differ. 36. num. 9. ubi tradit, quòd in actione reali aliquando veniunt fructus ante litem conteſstatam, at in actione perſsonali nunquam, niſsi poſst litem conteſstatã.

Circa quod tamen notandum erit,

^† non ſsemper etiam ex die conteſstationis fructuum condemnationem fieri debere, quidquid dicat Surd. d. conſs. 293. n. 10. cùm ab ea, quilibet titulus poſsſseſssionem, & perceptionem iuſstificans, & legitimam cauſsam litigandi, & ſstatim non cedendi, poſsſseſsſsori præbens, excuſsare ſsoleat, l. ſsed ſsi lege, §. ſscire, ubi Bart. num. 2. Covar. d. lib. 1. var. cap. 3. num. 8. verſs. Prætereà, Oſsaſsc. deciſs. 160. num. 8. Imò non requiritur titulus, ſsed ſsufficit qualisqualis occaſsio poſsſsidendi, d. §. ſscire communis apud Ant. Gabr. conſs. 35. num. 44. lib. 2. Oſsaſscus ubi proximè num. 8. Gutier. lib. 3. pract. quæſst. 71. à n. 13. Rota apud Farin. deciſs. 320. num. 2. par. 2. in recent. ubi ampliat, ſsi poſsſseſssio ſsit cum titulo invalido, & num. 2. addit, quôd

^† bona fides, quæ ſsufficit ad acquiſsitionem fructuum, poteſst cauſsari ex iniuſstis, & temerarijs titulis, per d. §. ſscire.

Et quòd bona fides ex errore iuris deducta, licèt non ſsuſsſsiciat ad præſscriptonẽ dominij, quia eſst maioris præiudicij, ſsufficiat tamen ad fructuum acquiſsitionem, notabiliter reſsolvit Rota d. deciſs. 320. num. 4. & 5. & per totam, & deciſs. 665. num. 7. ead. 2. part. Riccius deciſs. 333. par. 3. Novarius 1. par. quæſst. forenſs. quæſst. 46. per totãtotam, & individuo Capella Tholoſs. deciſs. 445. ubi eius Additionator notanter ſsubiecit, quòd

^† obtinens in poſsſseſsſsorio, & poſsteà ſsuccumbens in petitorio, non tenetur reſstituere fructus medio tempore perceptos, ex gloſsſs. in cap. ſsignificaverunt, de teſstib. in verb. Recurſsum, & in cap. cùm ſsuper, verb. Reſstituendum, & in cap. Paſstoralis, de cauſsa poſsſseſsſs. Menoch. conſs. 173. num. 9. lib. 12. Et quòd hoc procedat

^† etiam ad excuſsandam malam fidem poſst litis conteſstationem, docet Surdus, omninò videndus, deciſs. 281. num. 8. & poſst eum Cancer. 3. tom. var. reſsol. cap. 16. num. 74. cum tribus ſseqq.

Sed eſst quæſstionis, quæ iam de facto contigit in cauſsa D. Maria Fajardo de villaroel, cum D. Ioann. Roldano de Avila,

^† utrùm ſsi fructus ſsimul cum Commenda inlibello actoris in iudicio poſsſseſsſsorio, vel petitorio petantur, & tandem ſsententia, quæ in rem iudicatã pertranſsijt, nullâ fructuum mentione habitâ, de ſsola reſstitutione Commendæ pronuntiet, atque condemnet, an quoad fructus abſsolviſsſse videatur, vel omiſssi cenſsendi ſsint, ita ut pro illis petendis poſssit iterùm novum iudicium formari, vel inſstaurari? Et primâ quidem facie dicendum videtur, talem fructuum omiſsſsionem non pro abſsolutione, ſsed potius pro condemnatione haberi debere,

^† quia in iudicijs univerſsalibus (quale eſsſse videtur Commendæ petitio, cuius etiam poſsſseſssio ex miniſsterio legis ſstatim transfertur, ut dixi ſsup. cap. 16. num. 51.) fructus ex natura actionis continentur, & veniunt, tanquam pars rei, licèt ſspecificè petiti non fuerint (nedum ubi petiti, ut in caſsu quæſstionis propoſsitæ) l. item veniunt, §. fractus, D. de pet. hæred. & ibi gloſsſs. verb. Omnes, ubi ſsignanter docet: Quòd in iudicio univerſsali eſst unica tantùm actio, quæ & rem, & frucius ſsimul comprebendit, l. 2. C. eod. l. non eſst, C. famil. erciſscud. cum latiſsſsimè traditis à Boerio deciſs. 18. n. 5. Achil. Perſsonal. in tract. de adipiſsc. poſsſs. tit. de petit. hæred. num. 698. matienz. in Rubr. tit. 2. lib. 5. Recop. par. 1. n. 5. Gratian. diſscept. forenſs. cap. 40. num. 22. & cap. 422. num. 1. Giurba deciſs. 65. & innumeri alij relati per D. Ioann. del Caſstillo tom. 6. controv. c. 135. num. 10. in fin. & num. 17. & ultra eos Avendañ. reſsponſs. 6. num. 3. verſs. Quinta concluſsio, Covarr. d. lib. 1. var. cap. 3. num. 1. Gutierr. 3. pract. cap. 38. Peguera deciſs. Cathal. 178. & Theſsaur. deciſs. 29.

Vnde conſsequitur,

^† quòd ſsententia condemnatoria ſsuper tali iure univerſsali, facere etiam videatur ius, quoad fructus, ſseu eorum quoque condemnationem continere, d. l. ex diverſso, §. ubi autẽautem, D. de reivindic. ubi gloſsſs. & Bart. num. 4. Abb. in cap. gravis, num. 18. de reſstit. ſspoliat. Hippolyt. in l. quæſstionis, n. 63. D. de quæſstion. Menoch. de recuper. remed. 60. num. 50. ubi allegat Socin. conſs. 93. n. 13. & 14. lib. 3. idẽidem Menoch. de arbitr. lib. 2. caſsu 256. num. 5. Pereg. de fideicom. art. 49. num. 148. qui num. ſseq. idem tradit in caſsu contrario, ſscilicet in ſsententia abſsolutoria in principali, quæ etiam comprehendit fructuum abſsolutionem, licèt id nõnon expreſsſserit, l. ſsi quis cùm totum, §. ſsi ancillam, & §. de fructibus, D. de except. rei iud. ſsequitur Molina, de noſstris maioratibus loquens, lib. 3. cap. 12. n. 18. & 22. ubi inquit,

^† quòd ſsi ſsententia ſsine fru |

fol. 590

ctibus intelligeretur, non eſsſset plene legis intentioni, & iudicij neceſsſsitati ſsatisfactum, Paz de tenuta, cap. 11. n. 7. & num. 26. & per totũtotum, & cap. 13. num. 31. & 39. ubi inquit, quòd in hoc iudicio fructus ſseparari nequeunt, & cap. 8. num. 36. & 37. & expreſsſsiùs in l. penult. ſstyli, num. 38. 3 & Giurba, Barboſsa, & innumeri alij, quos congerit Caſstillo d. cap. 135. num. 27. ad 48.

Et hoc eſsſse certiùs,

^† ubi agimus interdicto reſstituendæ, vel reſstitutorio recuperandæ, quia ex eorum natura veniunt fructus, licèt petiti non ſsint, docent Innocẽt. & Abb. in d. cap. gravis, Boer. d. deciſs. 18. num. 4. Additio Ranchini ad Guidon. Papæ d. deciſs. 405. Surd. conſs. 293. num. 16. lib. 2. Avendan. reſsponſs. 6. num. 3. in fine, Mencoh. de retinend. remed. 3. num. 289. Molina d. lib. 3. cap. 12. Paz d. cap. 11. n. 7. Caſstillo d. cap. 135. num. 9. ad finẽfinem, & n. 10. ad medium, & num. 1. 34. & 37. ubi citat tex. in l. interdictis, de interdictis.

^† quòd ad conceſssionem, ſsive translationem proprietatis conſsequenter pertinent, & dati videantur fructus, & omnes utilitates, & acceſssiones rei, cuius quis dominus declaratur, eſst elegans text. in l. ſsolùm, §. meum, & in d. l. & ex diverſso, §. 1. D. de reivid. gloſs. Bart. & communiter DD. in l. in fideicommiſſariãfideicommiſſariam, D. ad Trebel. Molina d. lib. 3. cap. 12. num. 18. Peregrin. d. artic. 49. num. 88. & 89. quorũquorum argumento docet Ripa in cap. cùm Eccleſsia Sutrina, de cauſsa poſsſseſsſs. num. 108.

^† quòd nõnon eſst neceſsſsarium, quòd ſsententia de fructibus ſspecialem mentionem faciat, quia ex ſsola rei adiudicatione, fructus etiam adiudicati cenſsentur, ſsequitur Boer. d. deciſs. 18. num. 3. Afflict. deciſs. 59. plenè Surdus d. conſs. 293. num. 15. per totum, ubi cum Bald. concludit, ſsufficere, quòd actor petat ſsententiam in ſsuum favorem proferri.

Secvndò, pro eadem parte facere videtur, quòd etſsi concedamus talem omiſsſsionem fructuum in ſsententia non inducere condemnationem,

^† quia illa eſst ſstricti iuris, & non ſsolet extendi niſsi ad ſspecificata, & omiſsſsum habetur pro omiſsſso, l. divi, D. de liber. cauſsa, l. ſsi à te, D. de except. rei iud. l. 1. C. ſsi plures una ſsent. cum alijs, quæ notat Bart. in. l. ſsi expreſsſsim, D. de appellation. Menoch. cõſs. 110. num. 13. & Tuſschus litt. S. concluſs. 129. & in terminis

^† fructuum Covar. d. lib. 1. var. cap. 3. n. 1. menoch. ubi ſsup. num. 11. & ſseqq. Salgado de Regia protectione, 4. part. cap. 9. num. 33. 114. & 115. Vbi probant neceſsarium eſsſse, ut ſentẽtiaſententia ſspecificam fructuum condemnationem faciat ad hoc, ut eius virtute peti poſsſsint, Puteus deciſs. 314. lib. 2. Vveſsemb. cõſs. 99. p. 2. Iaſs. in l. divortio, §. ob donationes, num. 6. Bertachin. verbo Fructuum petitio, & verbo Fructus extantes, & Rebuff. ad leges Gallic. 3. tom. tit. de fruct. & eorum reſstit. fol. mihi 468. ubi inquit, quòd nõnon ſsolùm eſst neceſsſsaria expreſsſsa fructuum mentio, verùm quòd in ſsententia debet iudex ſsibi reſservare liquidationem eorum. Adhuc tamen permittendum videtur, ut pro eiſsdem fructibus novum iudicium inſstauretur; cũ illi,

^† in caſsu de quo agimus, non ſsolùm debeãturdebeantur de officio iudicis, & veluti acceſsſsoriè ad Commendam, de qua litigatur, ſsed tanquàm pars illius, & ex eadem actione, ut ſsuprà retulimus, & ſsic eſsſse videamur in deciſsione text. in d. l. & exdiverſso, §. 1. D. de reivind. l. centum Capuæ, D. de eo quod certo loco, ubi gloſsſs. l. quod in diem 7. D. de compenſsat. l. 1. C. de iudicijs, l. ſsi in iudicio 25. D. de except. rei iudic. l. 3. 4. tit. 22. part. 3. Quibus probatur, quòd quando fructus, expenſsæ, vel uſsuræ iure actionis, vel obligationis nobis debentur, poſsſsunt peti in novo iudicio, etiam ſsi non fuerint petitæ, vel terminatæ in eo, quod præceſsſsit circa negotium principale, quorum auctoritate ita expreſssè docuit Accurſs. in l. 1. gloſsſs. 1. C. ſsi adverſs. rem. iud. ubi etiam Albert. Cynus in l. 2. C. de poſs. Imol. in cap. ultim. ad fin. de except. Felinus in cap. cùm inter, num. 15. de re iud. Capell. Tholoſs. deciſs. 178. Boer. d. deciſs. 18. n. 2. Giurba d. deciſs. 65. Peguera deciſs. 80. Surd. deciſs. 59. Addition. Guid. Papæ d. deciſs. 495. Avendan. d. reſsponſs. 6. num. 1. & 2. Rota Genuenſs. deciſs. 37. Covar. in pract. cap. 25. num. 6. ubi loquens

^† de expenſsis, inquit, quòd ſsi petitæ ſsunt, & index omiſsit earum condemnationem, non cenſsetur ab illis abſsolviſsſse: & in idem tendunt alia, quæ tradit Alvar. Valaſsc. de partition. cap. 39. num. 62. Ioan. Garcia de expẽſs. cap. 6. num. 16. & optimè Corneus conſs. 49. lib. 2. ubi inquit,

^† quòd iudex, qui in una parte rei petitæ condemnat, non ideò in alijs abſsolvere videtur, quem referens Craveta conſs. 320. in princip. adhuc magis in noſstris terminis inquit: Quòd quãdoquando ſsunt petita ſsors, & fructus, ſsi ſsiat condemnatio quoad ſsortem, non cenſsetur facta abſsolutio quoad fructus, quia argumentum à contrario ſsenſsu, non debet ſsumi ultra limites ſsenſsus directi, ut per Caſstrenſs. conſs. 106. lib. 2. Et generaliter,

^† quòd omiſsſsio determninationis in ſsententia, non inducat condemnationem, nec abſsolutionem, nec faciat gradum de viſsta, ò revista, tenet idem Ioann. Garcia ubi ſsuprà num. 14. contra Panorm. in cap. ſsignificaverunt, de teſstibus, & repetit in tract. de nobilitat. gloſsſs. 11. num. 35. verſs. Sed ego neſscio, & ſseq.

Et in idẽidem recidit doctrina Angeli in l. malæ fidei, n. 1. & 2. C. de condict. ex leg.

^† ubi probat, diverſsas eſsſse poſsſse inſstãtias ſsuper re prin|

fol. 591

cipali, & ſsuper fructibus, quia lite finitâ ſsuper re principali; ſsuper fructibus novum iudiciũ inchoari poteſst, & tradit alia D. Ioan. del Caſstillo d. cap. 135. num. 8. ubi allegat text. in l. marito, §. fin. D. ſsoluto matrim. l. ſsi proprietati, D. de iure dotium, Barboſs. in Rubr. ſsolut. matr. 3. par. n. 62. Giurb. deciſs. 65. num. 19. Et eſst videndus Scaccia de appellat. q. 17. limit. 21. num. 45. Ruginel. in pract. quæſst. cap. 14. num. 4. ubi generaliter concludit: Quòd in his, quæ iure actionis veniunt, datur petitio in alia inſstantia, etiam ſsi res principalis ſsit reſstituta, & meliùs Paz de tenuta cap. 17. num. 70. & ſseqq. ubi, quod magis eſst,

^†probat, etiam in iudicio tenutæ, quod non admittit ſsupplicationem, novam inſstantiam fieri poſsſse ſsuper fructibus in tali iudicio non petitis, aut in eius condemnatione omiſsis: Quia hi fructus (inquit) comprehenſsi non fuerunt in ſsententia, & ſsuper his nova inſstantia inchoata fuit, Gutier. lib. 3. pract. q. 38. num. 29. & 30.

Sed his non obſstantibus, adhuc in ſspecie propoſsitæ quæſstionis contrarium veriùs exiſstimo, & in facti contingẽtiacontingentia, cuius ſsuprà mentionem feci, pronuntiatum vidi: quoniam omiſssio

^† condemnationis fructuum, ubi ſspecificè petiti, & in iudicium deducti ſsunt, pro denegatione, ſsive abſsolutione eorum habetur, nec cauſsa ſsemel, quoad principale deciſsa, occaſsione fructuum, uſsurarum, vel expẽſsarũ, aut aliarum ſsimilium acceſsſsionum, inſstaurari permittitur, ut expreſssè probat text. in l. terminato, C. de fruct. & litium expenſs. ibi: Quia poſst abſsolutum, dimiſsſsumq́ue iudicium, nefas eſst litem alternam conſsurgere ex litis primæ materia, l. fin. §. fin. D. de cond. indeb. l. nõnon ſsolùm, ubi gloſsſs. & Bart. D. de reivind. l. 4. C. depoſsiti, text. apud nos expreſsſsus in l. 251. Styli, quorum, & aliorum auctoritate, ita in terminis fructuum docent Innocent. Imola, Butrius, & alij, in d. cap. gravis, DD. in l. Paulus, la 1. D. de re iudic. Guid. Papæ d. deciſs. 405. num. 2. ibi: Sed quid ſsi tales fructus fuerint petiti, & iudex omittat condemnare, an poterit poſsteà peti? dic quòd non, ut dicit Dom. Anton. de Butrio ubi ſsup. Boer. d. deciſs. 18. num. 1. ibi: Ex quo enim de fructibus nihil in arreſsto dictum fuit, non debentur. Et fuit doctrina originalis gloſsſsæ in cap. accuſsatus, §. 1. verb. Iudicari, de hæret. lib. 6. quãquam ſsequuntur Bart. & Fulgoſs. n. 19. in d. l. fructus, D. de uſsur. idẽ Bart. in l. Aurelius, §. Caius, in fine, n. 15. D. de liber. legata, Paul. Caſstrenſs. in l. quod uxori, D. de acquir, poſsſs. Angel. & Imola in l. qui Romæ, §. duo fratres, D. de verb. obligat. Gama deciſs. 191. ubi eius Additionator Flores de Mena plures alios adducit, Ioan. Garc. de expenſs. cap. 23. n. 36. verſs. Inde est, Avendañ. reſsp. 6. num. 1. & in terminis alimentorũ Petr. Surd. de aliment. tit. 6. q. 3. n. 29.

Qui eâ ratione moventur,

^† quòd fructus acceſsſsoriè ad rem, quæ vindicatur, communiter, & in eodem libello peti ſolẽtſolent, quamvis debeantur æquè principaliter, & iure actionis, vt teſstatur Cynus in l. cùm propria, C. ſsi quis alteri, vel ſsibi, Surdus d. conſs. 293. num. 18. Scaccia d. tract. de appellat. q. 19. num. 40. & 41. Caſstillo d. cap. 135. num. 2 Vnde

^† finito per ſsententiam iudicio ſsuper principali, nihil remanet, in quo niti, vel ſsuper quo inſstaurari poſssit iudicium ſsuper acceſsſsorio, quam rationem

^† apertè expreſssit Imperator in d. l. 4. C. depoſsiti, ibi: Sed ſsi depoſsiti actione expertus es tantummodò ſsortis facta condemnation eſst, ultrà non potes propter uſsuras experiri. Non enim duæ ſsunt actiones, alia ſsortis, alia uſsurarum, ſsed una, ex qua, condemnatione facta, iterata actio, rei iudicatæ exception repellitur.

Neqve huic ſsententiæ obſtãtobſtant iura, & auctoritates ſsuprà num. 42. & ſseqq. in contrarium adductæ. NãNam ut ex eis apertè colligitur,

^† debent intelligi in uſsuris, vel fructibus, pro quibus peculiaris ſstipulatio, aut obligatio interceſssit. Hi enim ſsi de eis in ſsententia mentio facta non fuerit, vel ſsi in principali iudicio petiti non ſsint, poſsſsunt iterùm iure actionis in novum iudicium deduci, ut in d. l. 1. C. de iudicijs, cum ſsimilibus. Imò

^† de rigore iuris iudicium ſsuper dominio rei, & ſsuper fructibus, qui petuntur æquè principaliter cum ipſsa re, non poſsſsunt cumulari, ex ratione l. fundi 18. D. de except. rei iud. licèt praxis, ut modo diximus, introduxerit, ut eodem libello, & iudicio petantur. Et ita notat Bart. in d. l. & ex diverſso, §. ubi autem, num. 3. & 4. D. de reivind. Abb. in d. cap. gravis, de reſst. ſspoliat. num. 18. Bart. num. 18. Caſstrenſs. 12. & Iaſs. 20. in l. edita, C. de edendo, ubi poſst Bald. dicit d. l. fundi eſsſse ad hoc ſsingularem, Surd. d. conſs. 293. num. 3. Scaccia de re iudic. gloſsſs. 14. q. 19. num. 34. & ſseqq. Caſstillo d. cap. 135. n. 2.

Et hanc

^† diſstinctionem, & ſsolutionem ad iura prædicta, ut concordentur cum d. l. 4. C. depoſsiti, & ſsimilibus, ultra Auctores ſsuprà relatos, magiſstraliter tradit Cynus in eadem l. 4. ubi etiam Dionyſs. Gottofred. in notis, Roman. conſs. 449. incip. Inquiritur, Matthæſsyllan. ſsingul. 9. Craveta conſs. 220. Surd. deciſs. 69. n. 4. Barboſsa in l. 1. D. ſsolut. matrim. 1. par. num. 48. Alvar. Valaſsc. conſsult. 107. n. 13. Iul, Pacius in antinom. cent. 7. cap. 94. Hugo Donel. & Oſsuald. lib. 2. comment. iur. civil. cap. 6. litt. B. & lib. 22. cap. 5. & litt. C. & litt. O. idẽidem Donel. in d. l. 4. C. depoſsiti, Zan|

fol. 592

gerus de exception. 3. par. cap. 17. n. 32. Aſsinius in tract. de execut. §. 7. cap. 89. & 90. & Paz in d. l. 251. ſstyli num. 4.

Qui nullam quoad hoc diſstinctionem faciũt inter

^† iudicia univerſsalia, vel particularia. Vt omittam, etiam in univerſsalibus ſsolùm videri æquè principaliter deberi fructus perceptos poſst litem conteſstatem, non verò ante, ſsi ſsuper eis petitio, & expreſsſsa condemnatio non intervenerit, iuxta notata in l. ſsi rem, D. de reivind. l. ſsi quis miſsſsum, §. iudex, D. de damn. infect. Boer. d. deciſs. 18. Salgado d. cap. 9. num. 135. Surdus d. conſs. 293. num. 15. ubi ex Angelo in l. ſsolemus, D. de iudicijs, addit, duo eſsſse neceſsſsaria, primum, quòd lite pendente fructus ſsint petiti, ſsecundum, quòd tales fructus ex natura actionis veniant, & ſsequitur Caſstellus d. cap. 135. num. 8.

Sed quandò in hãchanc fructuum tractationem incidimus, omittere non licet celebrem aliam quæſstionem, quam circa eos, & legem de Malinas, de qua agimus, movet, & de facto habuiſsſse, & iudicaſsſse refert Ioan. Matienzus in l. 9. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſsſs. 2. ex num. 4. uſsque 14. nempè

^† ſsi pendente lite ſsuper Commenda ad Regium Conſsilium remiſsſsa, iuxta formãformam præſscriptam in ſschedulis, quas in cap. præcedenti commemoravi, cõtingatcontingat mori poſsſseſsſsorem talis Commendæ, atque eum etiam, qui cum illo de proprietate litigabat, nullo ab utroque hærede relicto, qui iuxta legem ſsuccſssionis in dicta Commenda ſsuccedere poſsſset, an in eodẽ Conſsilio eadem cauſsa proſsequenda ſsit ratione fructuum, quos hæredes litigantium ad ſse pertinere contendunt, vel ad Regiam Cancellariam in partibus Indiarum, ubi Cõmenda ſsita eſst, devolvenda? ut ibi dicti hæredes ſsuper fructibus novum iudiciũiudicium inſtaurẽtinſtaurent, ſsi ſsua intereſsſse putaverint.

In qua quæſstione

^† hanc ultimam partẽpartem veriorem, & in puncto iuris ſsuſstentabiliorem arbitratur Matienzus motus eo, quòd extincto per mortem litigatorum principali Commẽdæ iure, cuius contemplatione cauſsa ad Supremum Senatum delata fuit, non potuit ibidem

^† acceſsſsorium ſsubſsiſstere, ex iuribus vulgaribus per eum relatis, & latiſssimè per Tiraquel. de iure conſstit. 3. part. limit. 7. ex n. 25. ad 40. & de ceſsſsante cauſsa 1. part. n. 203. cum ſseqq. Necnon eo,

^† quòd diſspoſsitio nondũnondum perfecta, & conſsummata, vitiatur, ſsi ad eum casũ deveniat, à quo incipere nõnon potuit, l. pluribus, §. etſsi placeat, ubi Scribẽtes, D. de verb. oblig. l. pro parte 11. D. de ſservit. l. fin. D. rerum amotarum, cum multis alijs, quæ congerit Tiraquel. de ceſsſsant. cauſsa, limit. 12. per totam, Pet. Gregor. lib. 4. ſsyntag. cap. 1. num. 7. Anton. Gom. lib. 2. var. cap. 10. num. 15. Corraſs. d. l. pro parte, num. 10. Surdus conſs. 211. n. 10. Claud. Prat. Gnoſseon general. iur. lib. 6. tit. 7. cap. 3.

Cui Ego non minus congruenter ſsubijcio,

^† inſstantiam cauſsæ litigatorum morte ſsiniri, ut probat text. in Auth. de nuptijs, §. deinceps, collat. 4. Barboſsa in l. ſsi conſstante, §. fin. D. ſsoluto matrim. num. 20. ad med. Sebaſst. Medices in tract. mors omnia ſsolvit, num. 161. & meliùs Lancellot. de attentat. 2. part. cap. 4. in præfat. num. 263. & ſseq. Quod certius eſst,

^† ubi iudex ex particulari delegatione, vel commiſsſsione cognoſscit, ut in noſstro caſsu Supremus Senatus, tunc enim, quia ſstricta eſst, ad alias perſsonas, vel res nõnon extenditur, quàm ad eas, quas reſscriptum comprehendit, ut notatur in l. ſsi unus, §. ante omnia, D. de pactis, & in individuo in iuriſsdictione prorogata probat Peregrin. in ſsuis practicis tract. lib. 1. tit. de iuriſsd. ordin. & delegat. num. 38. & 39. & in terminis ſsecundæ ſsupplicationis text. in l. 2. tit. 20. lib. 4. Recop. & Avendan. in tract. de ſsecunda ſsupplicatione, num. 10.

Neque obſstabit, ſsi replicetur, quòd hæredes licèt non ſsint capaces Commendæ, ſsunt tamen capaces fructuum, ac per

^† conſsequens in eos ratione eorum inſstantia cœpta cum defunctis activè, & paſssivè continuanda videtur, ex vulgar. reg. l. tam ex contractibus, D. de iudicijs, l. ſsi eum hominem, D. de fideiuſsſsor. cap. quia G. de iudicijs, cum traditis à Barboſs. ubi ſsuprà num. 20. & 21. Molina de primog. lib. 4. cap. 8. num. 6. Alvar. Valaſs. conſsult. 160. tomo 2. Cæſs. Barzio deciſs. Bononienſs. 36. ex num. 7. Theſsaur. deciſs. Pedem. 10. Giurba deciſs. 84. n. 12. Trentacinq. lib. 2. variar. tit. de iudicijs, reſsol. 4. Gail. lib. 1. obſserv. 67. num. 3. & obſserv. 108. Parlad. different. 136. à n. 6. Villar Maldonad. reſsponſs. 2. num. 21. & reſsponſs. 15. q. 5. num. 20. & ſseqq. Marta de iuriſsdict. 4. par. caſsu 32. Mareſscot. lib. 2. var. cap. 62. Surd. conſs. 268. lib. 2. & innumeri alij relati per D. Ioan. del Caſstillo lib. 2. controverſs. cap. 9. per totũtotum, Nam hęc regula, inter alias limitationes, illã præcipuè patitur, ut procedat

^† in ſsucceſsſsore eiuſsdem iuris, non verò in eo, qui extincto iure, cuius occaſsione inſstantia cœpta eſst, quovis alio modo litiganti ſsuccedit, ut probatur in fiſsco ſsuccedente virtute confiſscationis in dote mulieris, ad quem ideò inſstantia cũcum illa cœpta non tranſsit, d. l. ſsi conſstante, §. fin. ſsolut. matr. & in alijs exemplis, quæ habentur in l. nulla, C. de procurator. Clement. 1. eod. l. ſsi ſservus, in princip. D. de cond. furt. l. poſst finitam 11. D. de ſsuſsp. tut. gloſs. in l. tigni, §. fin. verbo Abſsolvi, D. ad exhibend. & tradunt Roman. in d. l. ſsi conſstante, §. fin. num. 3. & ibi Barboſs. num. 15. Imola in l. ſsi eum hominem, num. 3. poſst |

fol. 593

medium, D. de fideiuſsſsor. Muta deciſs. 9. num. 17. & magis in terminis Bald. conſs. 121. inchoantes, num. 3. & 7. & cõſs. 217. Ego puto, n. 4. lib. 3. ubi probat, quòd

^† in illis rebus, quæ ſsanguinis iure proveniunt, inſstantia cœpta nõ ad alios tranſsit, quàm ad ſsucceſsſsores eiuſsdem iuris. Quod ad ſsucceſsſsores maioratus optimè tranſstulit Ro deric. Suar. conſs. 10. num. 13. & doctè D. Pręſses Valençuela conſs. 60. n. 29. & 35. Cabedus deciſs. 198. num. 4. part. 1. Leon deciſs. Valẽtiæ 136. num. 5. verſs. Quartò in hoc articulo. Et ad

^† poſsſseſsſsorem beneficij, vel dignitatis, Abb. in d. cap. quia G. de iudicijs, num. 11. verſs. Tertius caſsus, ubi etiãetiam decius num. 8. & Peregrin. de fideicommiſs. art. 53. num. 28. Et in feudis loquens, mirabiliter Vincent. de Franchis deciſs. 593. reſsolvens, inſstãtiam

^† litis ſsuper re feudali tranſsire in ſsucceſsſsorem feudi, & non in ſsucceſsſsorem bonorũ iure hæreditario, quod etiam docuit Iaſs. conſs. 138. num. 10. vol. 4. inquiens, quòd quãdò res ſsuper qua lis vertitur, nõnon eſst trãſsitoria ad hæredem extraneum, inſstantia ceſsſsat per mortẽ litigantis, Freccia de ſsubfeud. lib. 2. limit. 18. num. 58. pag. 161. Menoch. 984. ex num. 15. vol. 10. qui ad hoc expendunt l. ſsi operarum, D. de oper. libert. Capicius deciſs. 1. n. 8. Rovitus conſs. 182. num. 3. & 4. vol. 1. Thoro in comp. deciſs. to. 2. litt. Y. verſs. Inſstantia in feudalibus, col. 2. pag. 269. & innumeri alij, quos refert, & ſsequitur Roſsenth. de feudis, cap. 9. q. 23. & ſseqq. & cap. 12. q. 6. n. 50. & litt. B. ubi docent,

^† quòd in eiuſsmodi cauſsis feudalibus feudatarius ſsolùm præſstat vocem, & eſst veluti pica, & organum feudi, quod per ſse tanquàm homo mutus non poteſst loqui, quod feudũfeudum revocat membra ſsua in reintegratione, &c.

Sed quamvis hæc pro Matienzi opinione perpendi poſsſsint, & Ego ab eo non diſsſsentiam, ubi

^† hæredes volunt in Regalibus Indiarum Cancellarijs ſsuper fructibus novam inſstantiã inchoare, quia id rectè facere poterunt, cùm iam non Commendam, vel Commẽdæ ius, ſsed novam rem, hoc eſst fructus, ſsive fructuum reſstitutionem in iudicium deducant, qui

^† ſseparati ſsunt ab ipſsa Commenda, & diverſso ab ea iure cenſsentur, argum. text. in l. qui res, §. areãaream, D. de ſsolution. l. in ædibus, §. ex rebus, D. de donation. l. iubemus, C. ad Trebel. l. ſscimus, in princ. & ibi Bart. n. 2. C. de inoff teſstam. Bald. in l. ult. C. de uſsucap. pro donato, Palac. Rub. in repet. Rub. §. 62. n. 10. Ant. Gomez in l. 40. Tauri, n. 64.. Greg. Lopez in l. 26. tit. 11. partit. 4. gloſsſs. 3. in fin. Mieres de maior. 3. par. q. 9. num. 14. Matienz. Capicius, alij, quos refert Paz de tenuta, c. 8. n. 12. Et quia

^† etiam peremtâ inſstantiâ, quis rẽ de novo petere non prohibetur, ut per Bart. in Auth. quæ ſsupplicatio num. 3. C. de precib. Imp. off. & relatos ab Sforcia de in integr. reſstit. 1. part. art. 7. n. 26. Contrarivm tamen tenendum cenſseo, ubi volunt

^† in eodem Supremo Senatu cauſsam, ſsive inſstantiam ſsuper eiſsdem fructibus proſsequi. Nam etſsi hæc dici poſsſsit, quoad Cõmendam extincta per mortẽmortem litigatorum, neque reſspectu huius iuris tranſseat in hæredes, ut concludunt Auctores in contrarium allati, qui ita intelligendi ſsunt, cùm tamẽtamen ſsimul cum Commenda fructus, veluti in eius acceſssionẽ, petiti fuerint, aut etiam non petiti, veniant in his iudicijs univerſsalibus, ut ſsuprà

^† probavi, horum ratione durare quidem videtur iuriſsdictio, inſstantia, & iudicium coram eodem Senatu cœptum, neque ſsuæ commiſssionis, aut delegationis ſsines excedere videbuntur, ſsi illud quoad hanc acceſssionem proſsequantur, atque diſsſsiniant, l. ubi cœptum, D. de iudicijs, iunctâ l. quæ de tota, D. de reivind. reg. acceſsſsorium, de reg. iur. lib. 6. & alijs pluribus, quæ ad eorum comprobationem congerit Velaſsc. in axiom. iur. litt. 1. num. 135. & 143. & litt. A. num. 29. & ſseqq. Ipſsiq́ue hæredes, & litigãtium procuratores inſstantiam quoad eam cõſervareconſervare, & continuare videantur, ita ut rectè poſssit cum eis, vel inter eos ſsententia proferri, tit in dict. l. nulla, & l. procuratoribus, C. de procurat. l. 23. tit. 5. partit. 3. cum traditis à Parlador. lib. 2. quotid. cap. fin. 5. p. §. 9. n. 28.

Quod adeò verum eſst, ut

^† ſsint plures, qui teneant, talium hæredum novam citationem ad huius iudicij proſsecutionem. vel diffinitionem non requiri, licèt alij ſsecurius eſsſse, quòd citentur, exiſtimẽtexiſtiment, ut nemine relato tenet Valaſscus conſs. 38. & potuit allegare Gamam deciſs. 324. Maſstril. deciſs. Sicil. 137. Miſsynger. cent. 1. obſservat. 85. Gail. lib. 1. pract. obſserv. 109. ex n. 4. Rutland. de commiſssion. lib. 2. cap. 5. n. 6. Grœvæum ad Gail. ubi ſsup. & Cald. Pereir. in l. unica, C. ex delict. defunct. 4. part. num. 24.

Et pro hac ſsententia Primò pondero text. in l. utique 16. & in l. ſsi hominem, D. de reivindic. ubi

^† mortuo homine, vel animali, cuius ratione lis conteſstata fuit, etiam ſsine dolo poſsſseſsſsoris, docent I.C. adhuc ratione fructuũfructuum, & partuum, & eius, quod aliàs intereſsſse potuerit, iudicium proſsequendum, & ab eodem iudice terminandum eſsſse: quod etiam non minus apertè docemur in l. ſsi ſservus 11. D. de iudi. ſsolvi, ibi: Quoniam expedit de evictione actionis conſservandæ cauſsa, item fructuum nomine rem iudicari. Et ad Arbitros (quod plus eſst) extendit text. in l. non diſstinguemus, verſs. Itẽ non eſst cogendus, D. de recept. arbit. ibi: Si aliquid litigantium interſsit.

Secvndò, expendo text. in l. ſolũſolum, §. meũmeum, |

fol. 594

D. de reivind. ũctâ l. ſsi ſservus, §. bove ſsubrepto, D. de condict. ſsurtiva, ubi

^† quia meũmeum eſst, quod ex re mea ſsuperſst, cuius vindicandi ius habeo, inferunt I.C. quod ſsi bos, de cuius vindicatione, vel condictione furtiva agebatur, hoc iudicio pendente moriatur, adhuc pro corio, carne, & cornibus eius, ſsententiam deſsiderari, quamvis in legatis horum conſsiderationẽ nõnon haberi aliàs ſscribat Paulus I.C. in l. mortuo bove 49. de leg. 2. de quorum intellectu, & conciliatione latè agit Accurſs. & Bartolus, utrobique Morla in emporio iuris, tit. 1. num. 10. & Laſsarte in tract. de decima venditionis, cap. 12. à num. 14.

Tertiò facit,

^† l. quamvis 3. C. ne de ſstatu defunct. ubi quis cauſsa cœpta fuerit ſsuper ſstatu mariti, & is eâ pendente deceſsſserit, docet Imperator inſtantiãinſtantiam durare, & iudicem eundẽ in eadẽeadem pronuntiare cogendũcogendum eſsſse, propter ſsucceſssionis emolumentũ. Cuius tex. argumento in ſsimili, & ſsatis utili, notabili q́ue quæſstioni probat Otalora de nobilit. 2. par. 3. princip. cap. 7. & Ioan. Garcia in eod. tract. gloſsſs. 40. n. 12. quòd in lite apud nos inſstituta ſsuper nobilitate, vulgò Hidalguia, mortuo eo, qui litẽ cœpit, etiãetiam ſsi liberos nõnon relinquat, poſsſsunt

* adhuc eius hæredes extraneis auditi, & inſstãtiam proſsequi coram eiſsdẽ iudicibus, qui ſspecialiter ad has cauſsas Nobilitatis cognoſscendas, & decidendas conſstituti ſsunt, ſsaltim, ut eis pignora reddantur, & reſstituantur, quæ à defuncto pro tributis capta fuerant, à quibus ipſse immunem ſse eſsſse dicebat.

Quibus

^† conſsequenter idem Ioan. Garcia ubi ſsup. adhuc magis in noſstris terminis infort: Hoc idẽidem obſservari in maioratibus propter fructus, & acceſssiones. Neque ab his multum diſstat Chriſstoph. de Paz in l. 251. ſstyli ferè per totam,

^† ubi cùm ad utramque partem diſsputaſsſset illam quæſstionem. An fructus veniant in iudicio tenutæ, tandem venire reſsolvit, & num. 37. hoc adeò verum eſsſse concludit, ut ſsi fortè à Supremo Senatu eorum condemnatio omiſsſsa fuerit, de eis iterum cognoſscere poſsſset, & ſsententiam ferre debeat, quod iterùm repetijt in tract. de tenuta, cap. 8. num. 18. & ſseqq. & cap. 13. num. 1. & ſseqq. & ſsequitur aliud agens Gironda de privilegijs, num. 154. & ſseqq.

Deniqve in favorem eiuſsdem opinionis, & adverſsus contrariam Matienzi, conſsidero, quòd ſsi ut ipſse advertit num. 8.

^† ad cognitionem habendam, cui fructus pertineant, neceſsſsariò in Regali Audientia cognoſsci debet, cui ex litigatoribus, ſsi ſsuperſstites eſsſsent, ipſsa commenda Indorum eſsſset competitura, à qua cognitione, ut ipſse fatetur, & ut ſsuprà vidimus, dictæ Audientiæ inhibitæ ſsunt. Quantò id meliùs, & ſsecuriùs expediti poterit in Supremo Senatu, ad quẽquem eiuſsmodi cauſsæ remitti iubentur, & ubi omnia iura partium ſsuper principali iure Commendæ deducta ſsunt, ex cuius examinatione fructuum quæſstio neceſsſsariò decidenda videtur, argum. text. in l. ultima, C. ubi de ratiocinijs, ibi: In militari oportet iudicio reſpõderereſpondere, in quo, & inſstructio ſsufficiens, & nova testimonia, & veriſssima poſsſsunt documenta præſstari. In quo generaliter notat Dionyſs. Gothofred. Quòd ubi ſsuppetit totius rei inſstructio amplior, ibi ratio reddenda eſst.

Et Ego addo,

^† quòd ubicunque una cauſsa eſst præiudicialis, ad aliam (ut accidit in caſsu quæſstionis propoſsitæ) ibi ſsemper tranſsit inſstantia, ut per text. & DD. in cap. quia V. de iudicijs, l. ſsi eum hominem, de fideiuſsſsor. & notata ab Otalora ubi ſsuprà num. 7.

Et ex his patet reſsponſsum ad omnia, quæ in contrarium adducta ſsunt. et licèt hæc opinio, attento iuris rigore, adeò certa non eſsſset, deberet

^† tamen propter æquitatem, & litium brevitatem admitti, argum. text. in l. ſsi hominem 30. D. mandat. de cuius regula latè agit Tiraquel. de pœn. temp. in præfat. ex num. 25. ad 37. l. ſsingulos, D. de except. rei iudic. l. terminato, C. de fruct. & lit. expenſs. l. ſsi quis iusiurandum 11. C. de reb. cred. ibi: Ne repetita lite finis negotij alterius cauſsæ fiat exordium, l. properandum 11. C. de iudic. cũcum alijs, quæ congerit Cotta in memorab. iur. verb. Lites citò, Ego in meo tract, de Ind. iur. lib. 3. c. 3. num. 7. & ſseqq.

Et addo

^† text. optimum, & magis in noſstræ quæſstionis ſspecie, in cap. ſsignificaſsti, de offic. deleg. ubi delegatus Papæ ordinarij vices aſsſsunit, exequitur q́ue ſsententiam, ubi iuſstitiæ munus aliter expediri non poteſst, & doctrinam Panormit. in cap. de cætero, colum. 2. de re iudic. ubi inquit,

^† delegatum ad ſsolam executionem, ex cauſsa iuſsta, nova, vel antiqua, quæ delegantem movere potuiſsſset, poſsſse aſsſsumere cauſsæ cognitionem, & partium exceptiones admittere, & terminare, licèt hæc aliàs talia ſsint, quæ eius commiſsſsionem, utpotè meri executoris, excedant.

Quæ omnia multùm in praxi notanda ſsunt, non ſsolùm pro Commendis Indorum,

^† ſsed etiam pro cauſsis tenutatum, & ſsecundæ ſsupplicationis in Supremo Senatu introductis, & dependentibus. Nam licèt earum cognitio ex ſspeciali Principis commiſsſsione procedat, & limitata ſsit, ad ea tantùm, quæ merita eiuſsmodi cauſsarum concernunt. adhuc tamen ſsi lite pendente litigatores decedant, & extingui videatur cauſsa principalis ſsuper maioratu, poterunt tamen pronuntiare ſsuper fructibus, |

fol. 595

etiam inter hæredes extraneos, & nõnon erunt ſsuper hoc remittendi ad Regales Cancellarias, prout

^† his diebus cõtigitcontigit, & deciſsum fuit (me inter alios magni nominis viros, licèt indigno, ad hoc iudicium adlecto) in cauſsa, quæ in Supremo Caſstellæ CõſilioConſilio pẽdebatpendebat ſsuper Comitatu de Bailen, inter Dom. Ducem de Arcos, & Dom. D. CatherinãCatherinam Ponce de Leõ, quæ decedens ſsine hærede ſsanguinis, iuris ſsui univerſsalẽ ſsucceſsſsorem, in quo potuit, & qualiter potuit, reliquit Maritum ſuũſuum nobilẽ, & eximiũ virum Dom. D. DidacũDidacum de Cardenas, Supremi Senatus Indiarum digniſssimum Conſsiliarium, & mihi multis titulis venerandum, licèt fructibus potitus non fuerit, eò quòd in favorem Ducis ſsuper ipſso principali ſsucceſssionis articulo pronuntiatum fuit & ſsic fructuũfructuum quæſstioni præiudicatum.

CAPVT XXX. Vtrum expediens sit, vel fuerit, Indorum Commendas in perpetuum concedi, ita ut in familia possessorum instar maioratuum durent, & deferantur?

CAPVT XXX. Vtrùm expediens ſsit, vel fuerit, Indorum Commendas in perpetuum concedi, ita ut in familia poſsſseſsſsorum inſstar maioratuum durent, & deferantur?

SVMMARIVM CAPITIS Trigesimi.

1 COmmẽdæ, an in perpetuũperpetuum cõcediconcedi debeãtdebeant, vel debuerint? antiqua eſst quæstio.
2 Officiales Regij Guathemalenſses, quid olim ſscripſserint ſsuper Commendarum perpetuitate?
3 Perpetuitas Commendarum admiſsſsa olim non ſsuit, & quare?
4 Novæ (quas vocant) IndiarũIndiarum leges, quæ de Cõmẽdis tollẽdistollendis latæ fuerunt, quas turbas excitaverint, & qualiter revocatæ fuerint.
5 Leges ſsæpè bonæ, & utiles creduntur, quæ poſsteà experiendo damnoſsæ apparent, & dignæ revocatione.
6 Perpetuitatis Cõmendarum tractatio ſsæpè agitata, & renovata, & de ſschedulis, quæ de ea agunt.
7 Peruani Commendatarij, qualiter Commẽdarum perpetuitatem petierint per D. Antonium à Ribera eorum procuratorem?
8 Comes de Nieva, & alij Commiſsſsarij qualiter in Peruvium mandati fuerint ad tractandum de perpetuitatem CommendarũCommendarum? & quid egerint?
9 Commendarum perpetuitas, an pro pecunia Regi oblata concedi poſsſset? fuit in quæſstionem vocatum.
10 Fr. Alphonſs. de Caſstro, quid cõſuleritconſulerit circa Cõmendas ob pretium perpetuandas.
11 Cõmendarum perpetuitatis tractatio qualiter fuerit tẽporetempore Proregis D. Frãc. à Toleto, & poſsteà ſsuſscitata, & nũquãnumquam reſsoluta.
12 D. Eugenius de Salazar Regius Indiarum Conſsiliarius, quid ſsenſserit de perpetuitate Commend arum?
13 Licentiatus Ioan. Ortizius Cervantes tractavit de Cõmẽdarũ perpetuitate, & circa hãc doctũdoctum libellũlibellum ſsoripſsit, & non obtinuit.
14 Sententiarum, & opinionum varietas iurisprudentiam, & alia, quæ debent reſsolvi, contrubat, & obſscurat.
15 Ratio nec decipitur, nec decipit unquam.
16 Servitia Conquiſsitorum Indiarum magna fuerunt, & ingens, & perpetuum bonũbonum Regibus Hiſspaniæ pararunt, atque ideò perpetuam quoque remunerationem requirere videntur.
17 Servitij magnitudo, & perpetuitas inducit, & exigit perpetuitatem ſsatisfactionis, & remunerationis. Senecæ inſsignis locus expenditur pro remunerandis filijs, & poſsteris benemeritorũbenemeritorum, ibid.
18 Privilegia conceſsſsa ob merita, debent, & cenſsentur eſsſse realia, & perpetua.
19 Donationes, & remunerationes factæ ob terras noviter partas, ampliores eſsſse debẽt.
20 Conquiſsitores, & alij, qui pacta mercede Regi aliquod ſservitium præſstiterunt, nihil ampliùs petere poſsſse videntur.
21 Principes decet liberaliſsſsimos eſsſse in remuneratione ſservitiorum.
22 Remuneratio, an meritis, & ſservitijs reſspondeat? iudicis arbitrio relinquitur. L. ſsin. tit. 27. partit. 2. expenditur, & illuſstratur, ibidem.
23 Cõquiſsitcres antiqui, & benemeriti IndiarũIndiarum nuſsquàm ſsatis remunerati vidẽtur.
24 Remuner atio meritorũmeritorum, & ſervitiorũſervitiorum, quæ Principihus fiunt, ſstrictè, & ad ſtaterãſtateram librãda nõnon eſst, ex Caſsſsiod. & Alex. ab Alex.
25 Gratias quomodo antiqui effinxerint, & quare?
26 Regum maiestas offenditur, ſsi eorum liberalitas coanguſstetur.
27 Donationes nullæ à Principe factæ immenſsæ videri poſsſsunt.
28 Austriaca familia Auguſstiſsſsima ultra omnes alias ſsemper emicuit in cumulata remuneratione ſservitiorum.
29 Succeſsſsorum proprium eſsſse debet, imitari vestigia anteceſsſsorum.
30 Hiſspaniæ Monarchia tũtum in alijs, tũtum maximè in liberalitate, & clementia erga ſsubditos Othomanam Turcarum ſsuperat.
31 Principũ æqualis error eſst nullãnullam, aut malã gratiã benemerẽtibus reddere, & minusflagitioſsum eſst armis, quãquam munificentia vinci.
32 Præmia benemerentibus dari convenit, ut alij eorũeorum exẽploexemplo ad præclara facinora excitentur, & quòd præmia nutriũtnutriunt virtutes.
33 Homines magis laborant pro filijs, quàm pro ſse ipſsis.
fol. 596
34 Vitæ brevitatem posteritatis memoria cõſolaturconſolatur.
35 Conquiſsitores multum ſsentiunt, quòd præmia meritorum ſsuorum ad poſsteros non extendantur, & quòd ideò mendicare cogantur.
36 Commendas parentum morte finitas, eorum liberis denuò conferri aliquæ ſschedulæ prohibent, quarum durities notatur.
37 Filios, & poſsteros ad officia, & præmia parentum regulariter iura vocare, & præponere ſsolent.
38 Parentes poſsſsunt, & ſsolent filijs, & poſsteris ſsua ſservitia relinquere.
39 Filios parentum meritis illuſstrari, & elevari ad officia, & dignitates, pluribus bonæ notæ locis oſstenditur. Baldi, & Hieron. Oſsſsorij elegantia verba de præmijs parentum in filijs cõtinuandiscontinuandis, expenduntur, ibidem.
40 Indiarum provinciæ acceſsſsoriè unitæ ſsunt Regnis Caſstellæ, & Legionis, & eorũeorum legibus, & moribus gubernari debent.
41 Hiſspaniæ Proceres, & benemeriti pro ſsuis facinoribus præmia perpetua, & iuriſsdictionalia conſsequuti ſsunt.
42 Bona alicui à Rege donata, ſsi continent iuriſsdictionem, titulum, aut dignitatem, eo ipſso in perpetuum, & per viam maioratus dari videntur.
43 Commẽdæ, quæ dantur in remunerationẽ ſservitiorum, debent ſsortiri naturam bonorum maioratuum Regiorum, & quare?
44 Privilegia, & alia, quæ cõcedunturconceduntur à Regibus ob ſservitia, debent perpetuò durare, & in ſsucceſsſsores tranſsire.
45 Cõquiſsitorũ IndiarũIndiarum miſerãmiſeram cõditionẽconditionem qualiter, & quare deploret Fr. Ioan. Zapata?
46 Bellatores per inopiam deficere, iracundiã movet.
47 Maioratuum inſstitutio familiarum ſsplẽdorem conſservat.
48 Indiarum provinciæ magis illustres, & ſsecuræ efficientur, inducta perpetuitate Commendarum.
49 Provinciæ cuiuſsvis gloria, & tutela in vaſsſsallis locupletibus conſsiſstit. L. 14 tit. 5. partit. 2. expenditur, ibidem.
50 Regis væcordia, aut tyrannis oſstenditur in vaſsſsallorũ oppreßione, aut depauperatione.
51 Commendatarij perpetui magis pugnabũt pro ſsalute, & conſservatione Indorum, quã temporales, & quare?
52 Mercenarij, 7 rẽ cõductã habentes parũ curãt de eius augmento, aut conſservatione.
53 Indiarum ærumna, & diſsſsipatio naſscitur ex eo, quòd paucibas provincias incolant, animo ibidem permanendi.
54 Magistratus perpetuos eſsſse oportere plures ſsentiunt, & quare?
55 Canis ulceroſsi, & muſscis pleni fabula refertur.
56 Prædia Limitrophia, quo animo militibus aßignare ſsoleret Alex. Severus Imperator
57 Dolore magno amittuntur, quæ cum magno habentur.
58 Cauſsa cognoſscitur per effectus.
59 Damna plura orta videntur ex antiqua forma Indos gubernandi, & commẽdandi, & aliqua recenſsentur.
60 Vtilitas publica diuturna ludificatione differri non debet.
61 Damnis Reipublicæ celeriter de remedio providere Regium est.
62 Remedia ſsera non proficiunt.
63 Legibus antiquis non est inſsiſstendum, ubi temporum, aut rerum mutatio eas mutari ſsuadet.
64 Tempus unumquodque ſsuos mores affert, & ei accomodandæ ſsunt leges.
65 Leges omnes mutandæ, aut emẽdãdæ ſsunt, ubi id emergens cauſsa ſsuaſserit. Cap. nõnon debet, de cõſsang. & affin. Auth. de nõ alien. reb. Eccleſs. & alia iura ſsimilia, expẽduntur, & illuſstrantur, ibidem.
66 Commendatarijs ſsi iuriſsdictio ſsimul cum perpetuitate Commendarum concedatur, multa bona ſsperari poſsſsunt, quæ recẽsẽtur.
67 Reductiones Indorumdiſsſsolutæ, per Commendarum perpetuitatem reparabuntur.
68 Commendatarij poſsſsunt revocare Indos ſsibi cõmẽdatos, fugientes, aut alibi cõmorãtes.
69 Commendarum diviſsio, & in exteros, & alienigenas Indiarum collatio ceſsſsabit, inducta earum perpetuitate.
70 Cauſsæ, & lites Indorum ſsunt parvi momenti, & qualiter iudices ſse in illis habere debeant.
71 Indorum, & aliorum Regaliorum donationes regulariter prohibitæ ſsunt.
72 Regaliorum alienationem, qui conſsulunt, proditionis crimen committunt. L. 5. tit. 15. partit. 2. expenditur, ibidem.
73 Commendæ concedi ſsolitæ in perpetuũperpetuum cõceſsſsibiles, & alienabiles manſsiſsſse vidẽtur.
74 Commendæ datæ in remunerationem ſservitiorum, etiam cum iuriſsdictione, non poſsſsunt tolli, nec revocari.
75 Commendæ ſsi perpetuæ efficiantur, non habebit Rex præmia, quæ in poſsterùm benemeritis dare poſsſsit.
76 Præmiorum expectatio homines accendit. 77 Homines nunquàm incaſsſsum, fruſstràq́ue laborant.
78 Reipublicæ ſsalus non minus conſsiſstit in conſservando, quàm in acquirendo.
fol. 597
79 Parta amittere maius dedecus eſst, quàm nonparaviſsſse.
80 Vitæ humanæ felicitas non tam in inchoatione, quàm in perfectione conſsiſstit.
81 Regio fiſsco hodie damnoſsum eſsſset Commẽdas perpetuare, & quare?
82 Vaſsſsallorum alienatio parcè, & ſstrictè à Regibus fieri debet.
83 Alienationes Regalium, aut vaſſallorũvaſſallorum, quæ continent gravem diminutionem, inhibentur, & factæ revocantur, etiam ſsi diviſsim, & minutatimfiant.
84 Vaſsſsallorum ubi intereſst, Principi potiùs ſsubijci, quãquam privato, nõnon valet eorũeorum alienatio
85 Regis magis, quãquam privati vaſsſsalli eſsſse omnes deſsiderant, & præcipuè Indi, & quare? Honoratiores reputantur, qui ſsublimioribus ſsubſsunt, ibidem.
86 Vaſsſsallorũ deterior conditio fieri dicitur, ſsi alienentur per Principem in inferiorem.
87 Cõmendatarij tẽporalestemporales ſsunt valdè dãnoſsi Indis, & idẽidem multò magis timeri poteſst de perpetuis, & iuriſsdictionẽ in eos habẽtibus.
88 Trita, & veterata reformare difficile eſst.
89 Potentes ubi ad malitiam, vel avaritiam declinant, potentiùs lædunt.
90 Cõmẽdarũ perpetuitas erit inductiova ſservitij perſsonalis Indorum adeò prohibiti.
91 Futurũ lucrũlucrum deſspicit, qui præsẽti inhiat.
92 Indorum infirmitas omnibus obnoxia, & præcipuè Commendatarijs, & qualiter ab illis tractentur.
93 Cõmẽdatariorũ luxus, ſsuperbia, & inobedientia timeri poteſst, ſsi perpetui efficiãtur.
94 Subditi, ut maximè à Rege depẽdeant, curandum est, & præſsertim in Indijs.
95 Indi hodiè valdè diminuti ſsunt, & tanquã ſsi plures eſsſsent, ſservire coguntur.
96 Cõmẽdatarij perpetui nõnon iuvabũtiuvabunt, ſsed potiùs turbabunt ſservitia perſsonalia Indorũ.
97 Vtilitas publica non debet cedere commodis privatorum.
98 Commendatarij perpetui potiùs officient, quàm proficient converſsioni, & reductioni Indorum, & alijs, quæ referuntur.
99 Leges, & conſsuetudines antiquæ, ſsine maxima, & evidẽtißima utilitate mutandæ non ſsunt. L. in rebus, D. de conſst. Princip. l. minimè, D. de legib. & aliæ ſsimiles expenduntur, & illustrantur.
100 Novitas in omnibus rebus fuglenda, & de eius damnis, & quòd nec novi ſsancti facilè debeant admitti.
101 Conſsuetudinis antiquæ mutatio, etiãetiam quæ adiuvat utilitate, novitate perturbat, ex D. Auguſst.
102 Lex antiqua, etſsi non nihil vitioſsa, melior eſst, quàm nova.
103 Commendarum aliquarum perpetuitatẽ Auctor olim probavit, nunc iudicium ſsuſspẽdit, & quare?
104 Commendarum perpetuitas ſsub qua forma olim, & à quibus probata fuerit?
105 Dom. Prorex D. Franc. à Toleto quid ſsenſserit de perpetuitate Commendarum?
106 Commendæ bodiè ita extenuatæ, & alienigenis, & immeritis collatæ reperiuntur, ut nullatenus de eis perpetuandis tractari conveniat. Præſsens rerum ſstatus ſsemper eſst conſsiderandus, non qui olim fuit, ibidem.
107 Malum minus, cõparatum ad maius, habet rationem boni, & ex duobus malis minus ſsequendum est.
108 Perplexio in electione minoris mali, non naſscitur, ex re ipſsa, ſsed ex ſstulta opinione.
109 Medicamenta quod morbis, hoc debent exhibere iur a negotijs.
110 Remedia non debent eſsſse incerta, vel graviora, aut periculoſsiora morbis.
111 Remedia vera ſsunt, quæ ſsanatis morbis poſsteà non ſsentiuntur.
112 Vulnera quædam curando maiora fiunt, ex Ovidio.
113 Remedium in nonnullis morbis eſst remedia omittere.
114 Vitia erunt, dum homines erunt.

HIS, quæ diximus, omnibus (ni fallor) numeris abſsolutum videri poteſst, quidquid ad propoſsitum nobis tractatum de Cõmendis Indorum ſspectat. Quòd ſsi aliquis adhuc aliquid fortè deſsideraverit, ſsecum cogitet, precor; an ipſse in reliquis congerendis, diſsponendis, & illuſstrãdis diligentior eſsſse potuiſsſset? Superſst nunc, ut collophonis vice illam quæſstionem addamus, quæ diu, ac ſsæpè in controverſiãcontroverſiam vocari ſsolet, utrũ

^† ſscilicet expediẽtius ſsit, vel fuiſsſset, eaſsdẽ Cõmẽdas ita cõſtituiconſtitui, & alteravita durarẽtdurarent, ut ho die fieri retulimus, ſsed à poſsſseſsſsoribus in ſsuos ſsucceſsſsores iugiter ſsanguinisiure, primogeniorũprimogeniorum, aut feudorũfeudorum familiariũfamiliarium more, derivarẽturderivarentur? |

fol. 598

Et invenio hanc quæſstionem ferè cũcum ipſsis Cõmendis ſsubortam. Nam Ant. de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 4. lib. 7. c. 5. in fin. recẽſset,

^† Regios Guathemaleuſses officiales ſseriò propoſsuiſsſse hanc perpetuitatẽ an. 1530. quaſsi ipſsi Regi, ac Regno, & IndorũIndorum conſservationi maximè cõveniẽtẽ, & idẽidem latiùs, & diſstinctiùs proſsequitur decad. 8. lib. 10. c. 17. 18. & 19.

Sed hoc admiſsſsum non fuit,

^† quin potiùs magis è re eſsſse iſsum, ut Cõmendæ, quæ eouſsque data fuiſsſsent, ubi vacarent, ad RegiãRegiam Coronam reducerentur, neque ampliùs privatis conferri poſsſsent, ſsuper quo latæ fuerunt ann. 1540.

^† novæ illæ (quas vocãtvocant IndiarũIndiarum leges) quarum executio in Peruanis Provincijs eas turbas excitavit, quæ omnibus notæ ſsunt, & in Novæ-Hiſspaniæ idẽidem fortè contingeret, niſsi prudentiâ clariſssimi viri D. Frãciſsci Tello de Sandoval, Supremi Senatus IndiarũIndiarum Conſsiliarij, ſsuſspenſsa eſsſset, ut tetigi ſsup. hoc lib. c. 1. & 2. &c. 16. n. 4. & 5. & latiùs cõmemorant idẽ Ant. de Herrera d. hiſst. gen. Ind. decad. 7. lib. 7. c. 14. & ſseqq. Did. Ferdin. Palentinus in hiſst. Peruana, 1. p.c. 10. cũcum ſseqq. Auguſst. Zarate in ead. hiſst. lib. 5. c. 4. Gomara c. 175. & Garcilaſs. Inca in ſsuis Cõmentarijs 2. p. lib. 4. cap. 7.

Vnde idem ipſse Imperator, qui prædictas leges Barchinonæ ſsignaverat ann. 1542. eas ann. 1546. revocavit, & Cõmendas (ut anteà) inter benemeritos ad duas vitas diſstribui iuſsſsit,

^† cũcum experimento cognoviſsſset, id dãnoſsum, & inutile fuiſsſse, quod credebat cõiecturaconiectura prodeſsſse, ut in ſsimili inquit Imp. in Auth. hæc cõſtitutioconſtitutio, collat. 8. ubi Accurſsius addit, quandoque fieri malam legem, quæ bona credebatur, & cùm pòſst apparet, eſst neceſsſsaria nova lex, quod benè etiam proſsequitur Petr. Gregor. lib. 10. de Repub. cap. 6. per tot.

Quo facto, ſstatim rurſsus renovari cœpit eadem

^† tractatio de CommẽdisCommendis perpetuandis, & invenio ſsched. eiuſsdem Imperatoris datam Ratisbonæ 14. April. eod. ann. 1546. quæ extat 2. tom. impreſsſs. pag. 289. & refert hanc perpetuitatẽ inſstanter petijſsſse omnes proviciales Religionum, & procuratorem Novæ-Hiſspaniæ, pluribus pro ipſsius neceſsſsitate, & utilitate rationibus adductis, & iubet eiuſsdem Provinciæ Proregi D.D. Antonio de Mendoça, ut id ſsedulò exequatur: Dexando las cabeceras, i puertos, i otros pueblos principales en la Corona Real, i la juriſsdicion civil, i criminal, i otros pueblos aſssimiſsmo para que ſse pudieſsſse hazer merced a los que adelante ſsirvieſsſsen. Et iterum in alia Proviſsione eiuſsdem Imperatorisdat. Guadalaxarę 3. Aug. eod. ann. 1546. d. tom. pag. 230. in fin. præcipitur Licẽtiato Michaëli Diaz de Armendariz NoviRegni Granatenſsis Viſsitatori, ut Cõmendas, quæ perſsonis prohibitis ablatæ fuerant, inter Cõquiſsitores, & alios benemeritos diſstribuat: Entretanto que Nos proveemos en la perpetuidad de eſsſsas Provincias lo que convenga.

Quod magis etiãetiam, ac magis

^† invaluit, miſsſso in Hiſspaniam à Peruanis Commendatarijs Nobili viro D. Antonio de Ribera, ut de ea apud Regem, & Regium Indiarum SenatũSenatum inſstanter ageret, & magnam pecuniarum vim in præmium, vel pretium conceſssionis offerret. Tunc enim idem D. Imperator Carolus V. Gandavij 5. Septembris, ann. 1556. eam conceſssit,

^† i & ad illius executionẽexecutionem in eaſdẽeasdem Provincias Peruanas cum ampliſssima peteſstare, & facultate mandavit Proregem Comitem de Nieva, LicentiatũLicentiatum Birvieſsca de Muñatones, Regij Senatus Indiarum CõſiliariumConſiliarium, D. DidacũDidacum de Vargas Carvajal. & OrtegãOrtegam de Melgoſsa, tanquàm Commiſsſsarios, & DominicũDominicum de Gamarra pro Secretario, quos hucuſsque in ea provincia vocant: El Conde de Nieva, i Comiſsſsarios, & de eorum legatione plenè agit Ant. de Herrera d. hiſst. gener. decad. 8. lib. 10. cap. 18. pag. 328. qui tamen re infectâ redierunt, tum ob aliquas difficultates, quæ executionem negotij ſsibi commiſsſsi graviter morabantur. TũTum maximè, quia Peruani Cõmendatarij ingentem pecuniarũpecuniarum vim, à ſsuo procuratore promiſsſsam, corrogare non potuerunt.

De cuius receptione

^† ob hanc cauſsam, & an licita, & ſsecura eſsſset in foro conſscientiæ, præſstantes quiq;quique illius tẽpeſtatistempeſtatis Theologi à Pijſsſsimis noſstris Regibus cõſulticonſulti vidẽtur. Nã penes me habeo cõſsiliũ manuſcriptũmanuſcriptum

^† eruditiſssimi viri Fr. Alphonſsi de Caſstro datũdatum Londini 13. Ianuarij, ann. 1558. cuius eriãeriam memini ſsup. hoc lib. cap. 1. n. 22. in quo tandem reſsolvit, ſsuppoſsito, quòd Commẽdæ in totum nõ auferantur, ut Chiapenſsis Epiſscopus conſsulebat, & contendebat, ſsibi congruentiùs videri, ut in perpetuũperpetuum, etiãetiam pretio pro eis accepto, vẽ dantur, ſseu cõcedãtur, & hoc ſscrupulo carere, ex ijs, quæ de venditione officiorũofficiorum tradit D. Thom. in opuſsculo 21. ad Duciſsſsam Brabãtiæ, dũ tamen pretium moderatũmoderatum ſsit, & magis idonei, & benemeriti præferantur, legesq́ue ſsaluti, & bonæ tractationi Indorum conducentes ſsanciantur, & ſseverè, ad vitandam tyrannidem Commendatariorum, ſserventur, & exequãtur.

Sed rurſsus cũcum Peruana IndorũIndorum Reſspublica, multis ærumnis oppreſsſsa, labi, ac vehementer imminui cœpiſsſset, & plurimi cordari viri huius mali remedium in perpetuatione Commendarum poſsitum eſsſse contenderent,

^† anno 1572. iniunctũiniunctum fuit Peruano Proregi D.D. Franciſsco à Toleto, ut de ea introducẽdaintroducenda tractaret, vel quid ſsibi, rem proximiùs, & penitiùs intuenti, oportere videretur, ad Regium |

fol. 599

Senatũ referret. Quod cùm ille feciſsſset, ut tradit Herrera d. cap. 18. res iterum novas comperendinationes accepit.

Et idem poſsteà contigit, cùm eam ſsuſscitaret alter legatus, ſseu Procurator nomine Peruanorum Commendatariorum, cuius libellus typis excuſsſsus,

^† cõmiſsſsus fuit egregio, & litterato Viro D. Eugenio de Salazar, Regij Senatus Indiarum Conſsiliario, qui hanc propoſsitionem minus probaſsſse videtur, ut patet ex apoſstillis propriâ ipſsius manu eidem libello inſsertis, quas originales apud me habeo.

Nec meliorem fortunam expertus eſst

^† Licentiatus Ioann. Ortiz de Cervantes, poſsteà Cancellatiæ Novi-Regni Granatenſssi Auditor, qui cùm ad Regiam CuriãCuriam cum mandatis Cõmendatariorum Peruani Regni perveniſsſset, & doctum ſsatis, ac variâ eruditione refertum memoriale ſsuper eodẽeodem articulo typis excuſssiſsſset, & pręſsentaſsſset ann. 1619. nullam tamen hac de re deliberationem à Rege, & Regis Senatu impetrare potuit, nimirùm

^† propter multas varias, & etiam contrarias de ea ſsententias, & opiniones, quæ ipſsam ſsatis in ſse diſsſsicilem, & ambiguam, magis confuſsam, & conturbatam rediderunt, ut aliàs de legali ſsapientia loquẽs dixit Iuſstinianus in l. 1. verſs. Cũ autem, & verſs. Noſstram, C. de veter. iur. enuclean. & generaliter, de varietate loquens, IoãSaliberienſs. in Policratico lib. 2. cap. 24. Porrò varietas ambiguitatem inducit, in ambiguis autem omnis definitio periculoſsa eſst.

Sed præſstat, ut ex pluribus rationibus, quæ hinc inde cica hunc quæſstionem adduci poſsſsunt, & ſsolent, aliquas expendamus, ut ſsic eius reſsolutio manifeſstiùs appareat. Nam (teſste Manilio lib. 2. Aſstronom.)

^† neq; decipitur ratio, nce decipit unquam. Et pro eorum ſsentenratur, quòd cùm harum Commendarum præmio, de remunerandis ſservitijs tractetur, quæ primi

^† illi Conquiſsitores, & incolæ Indiarum Regibus noſstris præſstiterunt in Novo hoc Orbe ſsuis expẽſsis, & laboribus ſsubigẽdo, incolendo, aut cõſervandoconſervando, iuxta ea, quæ latè diximus ſsup. hoc lib. cap. 1. & 2. & 1. tomo, lib. 2. cap. 6. num. 30. & benè recenſset Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 4. lib. 6. cap. 11. pag. 149. & Acoſsta de procur. Ind. ſsalut. lib. 3. cap. 11. par eſsſse videtur, & fuit, ut quemadmodum ipſsa ſservitia perpetuam cauſsam habent, & eiſsdem Regibus adeò utilem, & quæſstuoſsam, ut nulla maior reperiri poſssit, iuxta ea, quæ etiam latè dixi d. 1. tom. lib. 1. cap. fin. per totum, & tradit Herrera in d. hiſstor. gener. Ind. decad. 8. lib. 5. cap. 16. pag. 151. Ita etiam ſsatisfactio, & remuneratio pro eiſsdem ſservitijs perpetua ſsit, ut

^† colligitur ex tex. in cap. 1. §. fin. de his qui feud. dare poſsſs. l. etiam, §. 1. D. de manum. vind. l. ſsi pater, D. de donat. l. 1. & 6. cum alijs, tit. 27. part. 2. & in ſsimili egregiè docuit, & veltui pro regula conſstituit Baldus in l. ſsi cùm mihi, D. de dolo, inquiens, quòd ex magnitudine ſservitij inducitur perpetuitas remunerationis, latiſssimè pluribus alijs more ſsuo relatis Tiraquel. in l. ſsi unquam, verb. Donatione largitus, ex num. 42. Pariſsius conſs. 11. num. 48. volum. 1. Palacius Rub. & eius Additionator in repet. Rub. §. 50. num. 5. Mieres de maiorat. q. 26. num. 6. Avendan. de excq. mand. lib. 1. cap. 1. num. 5. verſs. Item ſscientia, Cabed. lib. 3. diverſs. quæſst. cap. 8. à num. 3. Greg. Lop. paſssim in l. 2. tit. 27. partit. 2. & in l. 4. gloſs. penul. ibid. & in l. 10. gloſsſs. 2. tit. 18. partit. 3. & D. Valençuela Velazquez, qui alios adducit, conſs. 82. num. 1. part. 1. & in noſstris terminis Zapata de iuſstitia diſstribut. 3. part. cap. ult. per totum. Quibus ſsignanter adijcio aurea Senecæ verba lib. 4. de benef. cap. 30. ſsic aientis: Non ſsine ratione ſsacra est magnarum virtutum memoria & eſsſse plures bonos iuvat, ſsi gratia bonorum non cum ipſsis cadat. Hoc debemus virtutibus, ut non præſsentes ſsolùm illas, ſsed etiam ablatas è conſspectu colamus. Quomodo illæ id egerunt, ut non in unam tantùm ætatem prodeſsſsent, ſsed beneficia ſsua etiam poſst ipſsas relinquerent: ita & nos non una ætate grati ſsumus. Hic magnos viros genuit, dignus eſst beneficijs, qualiſscunque est, dignos dedit. Hic egregijs maioribus ortus eſst, qualiſscunque eſst, ſsub umbra ſsuorum lateat: ut loca ſsordida repercuſsſsu Solis illustrantur, ita inertes maiorũmaiorum ſsuorum luce reſsplendeant.

Vndè poſst plures, quos refert, reſsolvit Barboſsa in l. quia tale, n. 8. & 25.

^† quòd privilegia cõceſſaconceſſa ob merita, cenſsentur realia, & perpetua, & Camill. Borrell. de præſstantia Reg. Cathol. cap. 64. num. 64. quòd talia beneficia Principum perpetua, & permanentia eſsſse debent, & idem docet text. in l. 4. tit. 4. partit. 5. l. 8. tit. 12. lib. 3. Fori, quæ eſstl. 6. tit. 10. lib. 5. Recop. ibi: Las coſsas que el Rei diere à alguno, non ge las puede el toller, nin otro ninguno ſsin culpa, l. 1. eod. tit. & lib. ibi: Quæ ſseã validas, i le ſsean guardadus para ſsiempre, &c. Vbi Azeved. ex num. 7. ad 20. & in l. 3. ex n. 7. uſsque ad 17. in l. 15. eod. tit. quæ edita fuit ad remunerandas donationes exceſsſsivas, dicitur: Las mercedes que ſse hizieren por buenos, irazonables ſservicios correſspondientes à ellas, debe ſser conſservadas: & tradit alia Roderic. Suarez alleg. 9. num. 3. & in l. quoniam in prioribus, limit. 82. & in alleg. pro Comit. de Valentia dubit. 2. num. 6. Anton. Gomez in l. 40. Tauri. num. 12. Burgos de Paz conſs. 25. num. 14. fol. 102. Vbi multò fortiùs procedere in|

fol. 600

quit,

^† ubi donationes, & remunerationes fiunt ob terras noviter partas, quia ibi liberaliores eſsſse Principes debent, de quo vide etiã Mag. Marquez in Gub. Chriſst. lib. 1. c. 33. pag. 222. & alia quæ dixi ſsup. hoc lib. cap. 27. n. 54.

Neque his obſstat, quòd Regis noſstri pactũ veluti quoddam

^† cum Cõquiſsitoribus feciſsſse videantur de dictis Commendis ad duas tantùm vitas cõcedendisconcedendis, unde nihil amplius petere poſsſsunt, ut innuit Acoſsta d. lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. cap. 11. ibi: Noſstrorum autem hominum prima cum Rege pactio fuit, ut Indorum à ſse expugnatorum adminiſstratio tum ſsibi, tum primo ſsucceſsſsori firma, rataq́ue eſsſset, ex inde Regi liceret, cuicunque placuiſsſset adſscribere, &c. & tetigi ſsuprà cap. 16. num. 8. & expreſssè probari videtur in l. 19. tit. 26. partit. 2. ibi: Cà eſstos deben dar galardon, ſegũſegum la poſstura q̃ con ellos puſsierõ, quod & repetitur in l. 8. 10. 11. 29. & 30. eod. tit. 26. & in l. 5. tit. 27 ead. part. 2. ibi: O ſsi ante q̃que en aquel fecho entraſsſse, puſsieſsſse cõcon ſsu ſseñor, q̃que porgual quierdeſstos fechos, le dieſsſse galardon ſseñolado, en aquella manera lo debe deſspues el ſseñor cũplircumplir, que la poſstura fue: QuoniãQuoniam negari poteſst hoc pactum ab initio interveniſsſse, cũcum id poſsteà ex lege ſsucceſssionis inductum fuerit, de qua egimus dict. cap. 16. Et ut maximè verum ſsit, nunc non agimus, quid de iuris rigore Princeps facere debeat, ſsed quid ipſsi, & Regno expendiens ſsit, vel fuiſsſset in perpetuitate, & continuatione iſstarum Commẽdarum cõcedendaconcedenda, vel denegãda.

Et nemo inficias ire poterit, maximè

^† decere Principes liberaliſssimos eſsſse in faciendis donationibus remuneratorijs, ut pluribus probavi ſsup. hoc lib. cap. 1. & alibi paſsſsim, & latiſsſsimè proſsequitur Portius conſs. 168. num. 4. D. Valençuela d. conſs. 82. Signoro. conſs. 26. Tiraquel. de nobil. cap. 36. num. 40. & ſseqq. Gregor. Lopez per text. ibi in l. 2. tit. 27. part. 2. ibi: Cà dar galardon, &c. Roſsenthal. de fendis, cap. 40. q. 30. num. 7. ibi: Quòd honorificũ est habere vaſsſsallos, & benemeritos remunerari, Camill. Gallin. de verb. ſsignif. lib. 5. cap. 20. num. 44. & 45. ubi

^† quòd relinquitur indicis arbitrio, an benemerita rei donatæ æquivaleant? & ècontratio. Ad quod alludit l. fin. d. tit. 27. partit. 2. ibi: E debe el caudillo aver ſsu conſsejo, i alverdriar ſsobre aquello, catãdocatando qual es el home que le demandò el galardon, i el hecho, q̃que le hizo, i el logar, è tiẽpotiempo, en q̃que lo ovo de fazer, i ſegũsegun aquello lo debe galardonar, & tra dit alia Menoc. de arbit. caſs. 88. n. 51. & ſseqq.

Quo ſsuppoſsito ſsatis liquet,

^† quòd qui veris & legitimis titulis conquiſsitionis tanti Orbis nituntur, ſsatis remunerati dici non poſsſsunt in alicuius, & interdum tenuis Cõmendæ ad duas vitas conceſssione, ut omittam,

^† nõnon debere in his remunerationibus fieri acrem, ſsive ſstrictam collationem meritorum, neque ad ſstateram (quod aiunt) trutinandas eſsſse, ut dixi eod. cap. 1. num. 61. & ſseqq. & docet Caſsſsiod. lib. 1. epiſst. 36. Quia maiora nos decet dare, quàm ab accipientibus accepiſsſsa videamur. Hæc æqualitas æquitas non est, ſsed pars noſstra iuſstiſssimè penſsat, cùm reddendo plus fuerit onerata, & pluribus proſsequitur etiam in privatis loquens Alex. ab Alex. lib. 5. dierum Gen. cap. 1. ubi ad hoc gratiarum picturam expendit, & ita notabiliter inquit: Nec tantùm eadem mẽſsura, ſsed multo maiori ſsi potest beneficium remunerari, & benè cumulatam gratiam referre decet, nec vocare ad calculos expenſsorum, & acceptorum. Ideò

^† non immeritò gratias, unam averſsam, duasq́ue non aſspicientes veteres effinxere, quia geminata gratia, & cumulata ad nos redire debet. Quod in Regibus infallibiliter procedit,

^† quorum maieſstas offenderetur, ſsi eiuſsmodi anguſstijs circumſscribatur, ut ſsignanter tradit And. Barbat. in cap. Sedes Apoſstolica, colum. 2. de reſscript. gloſsſs. celebris in l. ſsed etſsi ſsuſscepit, §. penult. verbo Modica, D. de iudicijs, Hippol. Riminald. qui adducit notabile exemplum Alexandri Magni in §. 1. inſst. de donat. ex num. 1220. uſsque ad 1226. ubi proptereà ſsupponit n. 1221.

^† quòd nullæ donationes à Principe factæ, immenſsæ videri debent, quia liberalitas Principis nullis huiuſsmodi fręnis, & cancellis coẽrceri poteſst, l. fin. C. de præpoſs. agen. in reb. lib. 12. l. ſsancimus, §. exceptis, C. de donation. Tiraquel. de nobilit. cap. 37. n. 53. & in d. l. ſsi unquam, verbo Donatione largitus, num. 84. & 85. Menoch. conf. 331. num. 75. & 76. vol. 4. IdẽIdem Menoch. conſs. 201. num. 31. vol. 3. & Tiber. Decian. omninò vidẽdusvidendus, reſsponſs. 25. ex num. 60. ad 69. vol. 2. ubi addit

^† hanc conditionem, humanitatem, & liberalitatem in nulla uſsquã Principum familia magis viguiſsſse, & ſsplẽduiſsſse, quàm in Sereniſssima, & Auguſstiſssima Auſstriaca à D. Imp. Noſstro Carolo V. magnis trophœis condecorata, & auguſstiori reddita, cui repugnare quodammodò videretur Rex noſster, ſsi eiſsdem veſstigijs non inſsiſsteret,

^† cùm debeat eſsſse proprium ſsucceſsſsorum imitari veſstigia prædeceſsſsorum, ut in proœm. Clement. §. nos verò, & in cap. litteras, circa finem, de reſscript. cum alijs, quæ latè adducit Pet. Petra de poteſst. Princip. cap. 28. n. 13. Roland. à Valle conſs. 1. num. 48. & D. Præſses Valençuela conſs. 98. num. 91. & 92.

Idemq́ue agnoſscit Adam Contzẽ lib. 1. Polit. cap. 16.

^† ubi Hiſspaniarum Monarchiam, vel hac ſsola de cauſsa longè excellere OthomanãOthomanam TurcarũTurcarum, hi elegãtiſssimis verbis ſscripſsit: Duo ſsunt hoc tẽporetempore potentes Monarchæ, |

fol. 601

Hiſspaniarum Rex, & Turcarum Imperator, diverſsa studia utriuſsque, bunc tyrannum, illũ legitimum Regem oſstendunt. Hiſspanus Academijs, arte bellica, navigationibus plurimo ſsumtu ſsubditos exercet, ad magna excitat, & tantas opes ad Principum dignitatem, ad nobilitatis ſsplendorem, animos alendos, ac firmandos, impendit: Othomanides verò inſscitia, pauperie, ſservitio tot populos premit, &c.

Vnde concluditur, non eſsſse hanc Conquiſsitorum remunerationem anguſstis finibus limitandam, quia ut idem Politicus inquit lib. 3. cap. 8. §. 1. in fine,

^† Principum non minimus error eſst, benemerentibus nullam, aut malam gratiam reddere, cui mirè conveniunt verba Saluſstij in Iugurtha, dum ait: Minus flagitioſsum eſsſse Principem armis, quàm munificentia vinci, & eſst videndus, alia plura eleganter cõgerens de liberalitate, quâ Principes uti debent, Petrus Andreas Canonherius in aphoriſsm. politicis, pag. 778. & in ſspecie de meritis Conquiſsitorum Indiarum, & laboribus, & navigationibus, quibus ſse expoſsuerunt, omni ſsęculo memorandis, & remunerandis D. Epiſs. Chilenſsis Villaroel inlib. Iud. pag. 215.

Secvndò, pro eadem ſsententia perpenditur, quòd ſsi finis, ad quem hæc remuneratio dirigitur, is eſst, ut

^† benemeriti aliquod præmium ſservitiorum ſsuorum accipiant, & alij eorum exemplo ad res ſsimiles præclarè gerẽdas excitentur, l. ut virtutum 3. C. de ſstatuis, & imaginibus, l. vivus, verſs. Benemerentibus, D. ſsi quid in fraud. patr. Caſsſsiod. lib. 2. epiſst. 16. ibi: Nutriunt namq́ue præmiorum exempla virtutes. Neque quiſsquam eſst, qui non ad morum ſsumma nitatur aſscendere, quandò irremuneratum non relinquitur, quòd conſscientia teſste laudatur, Livius decad. 3. Eò impendi laborem, ac periculum, undè emolumentum, atq; honos ſsequeretur, nihil nõnon aggreſsſsuros homines, ſsi magnis conatibus magna præmia proponantur. Magnos animos magnis bonoribus fieri, Plutarc. in Cæſsare: Spiritus militũmilitum, animiq́ue ardores Dux ipſse excitat, atque alit, quando honores, & dona largiens ostendit, ſse nonſsui luxus, aut voluptatis gratia bello divitias parare, nec illas opes, ſseu communia virtutis præmia apud ſse recondi, & in hoc tantùm ipſsum eſsſse divitem, ut militibus præmia dare valeat.

Dubitãdum non eſst, utrumque commodiùs, & perfectiùs conſsequi poſsſse, ſsi eiuſsmodi præmia in Cõquiſsitorum, & benemeritorum liberos, & poſsteros deriventur. Nam ſsemper

^† homines illorum occaſsione magis laborant, quã pro ſse ipſsis, D. Paul. 2. ad Corinth. 12. l. 1. D. de iuſst. & iure, l. penult. D. de bon. libert. l. nã etſsi parentibus, D. de inoff. teſstam. l. cùm ratio, D. de bonis damnat. l. Iulianus, D. ſsi quis omiſs. cauſs. teſstam. l. de emancipatis, C. de legit. hæred. cap. Prædicator 16. q. 1. cap. cùm Apoſstolus, de cenſsibus, l. 2. tit. 7. & l. 2. tit. 20. part. 2. cum alijs, quæ pleniùs cõgeſssi in meo tract. de crimin. parricidij, lib. 2. cap. 10. ubi inter alia adduco Senecam lib. 2. controver. 1. dicentem: Vt quid tandem miſseræ iſstæ divitiæ expetuntur? ſsi ne in hoc quidem, ut liberis relinquantur. Et Caſsſsiod. lib. 2. epiſst. 24. dum inquit: Nutriuntur à parvulis, ipſsis laboratur, ipſsis divitiæ conquiruntur, & cùm ſsibi unuſsquiſsque credat abundare, quod poſsſsidet, cùm à patribus adhuc quæritur, pro altera potiùs ætate peccatur Maria ipſsa ſsævis tempeſstatibus agitata, genitoris cura nõnon refugit, ut peregrinis mercibus acquirat, quod propriæ ſsoboli derelinquat, pro qua non recuſsamus ſsubire exitium. Conducit Patritius lib. 9. de Regno, tit. 19. his verbis: Hæc eſst illa ratio, quæ efficit, ut magnus quiſsque vir ſstudio laudis trahatur, & gloriæ cupiditate incendatur, quia

^† quidem brevitatem vitæ poſsteritatis memoria conſsolatur.

Quemadmodũ è contrario videmus,

^† multum frigeſscere, ubi in prima, vel ſsecunda vita præmia ſsibi collata, finienda conſsiderant, & filios, vel ad ſsummum nepotes, omnibus facultatibus exutos, mendicare, & panem oſstiatim quærere, cogendos eſsſse, prout quotidie contingere cernimus, & graviſssimis verbis docet, & dolet D. Fr. Ioan. Zapata Guathemalenſsis Epiſscopus de iuſst. diſstrib. 3. par. cap. fin. num. 6. pag. 441. ubi poſstquàm de iuſstitia Conquiſsitorum in conſsecutione, & continuatione Commendarum, & aliorum præmiorũ diſsſseruit, ſsubdit: Se multos cognoviſsſse ex primorum illorm Conquiſsitgorum ſsucceſsſsoribus, & directa ſsucceſsſsione progenitis, qui neque pro ſstipendio, neque pro remuneratione ſsua, neque ſsuorum parentum aliquid acceperint, & pauperes mercede aliorum vivunt, qui ſsibi debitis potiuntur, & gaudent, & cùm ipſsi laborarint, alios vident in ſsuos labores, laborumq́ue fructus introire, quod eis ſsummæ tristitiæ eſst, & illi ſsummæ curæ eſsſse debet, cui commiſsſsum eſst eorum patrocinium.

Quod quidem eò magis benemeriti dolẽtdolent, quôd

^† ſsunt aliquæ ſschedulæ, quæ expreſssè vetant, ne liberis eorum conferri poſssint Cõmendæ, quæ ipſsorum morte vacaverint, de quarum ſserie, & duritie egi ſsuprà hoc lib. cap. 5. num. 92. & ſseqq. cum nihil aliàs iura magis cavere, & deſsiderare ſsoleant,

^† quãquam ut filij, & poſsteri ad officia, & præmia parentum (etiam alioqui minus habiles) promoveantur, ut præter ea quæ retuli loco ſsuprà citato, lato calamo proſsequitur Ægid. Benedictus in l. ex |

fol. 602

hoc iure, D. de iuſst. & iur. 1. par. cap. 18. n. 68. ubi tractat,

^† qualiter parentes poſssint, & ſsoleant filijs, & poſsteris ſsuis ſsua ſservitia relinquere. Et de hac promotione, & prælatione agentes, Bald. conſs. 159. num. 5. vol. 3. & in l. aliquando, num. 5. D. de offic. Proconſs. & in l. fin. C. de teſstam. milit. Caccialupus in l. diem functo, q. 21. D. de off. aſsſseſsſs. Tiraq. de nobilit. cap. 20. num. 8. Alvar. Valaſsc. conſsult. 129. num. 12. & 13. cum alijs, Menoch. conſs. 246. à num. 8. Tiber. Decian. reſsp. 25. num. 41. & ſseqq. vol. 1. Oſsaſsc. deciſs. Pedemont. 139. n. 11. Surd. cõſs. 419. ex num. 51. vol. 3. Rodolphin. de ſsuprem. Princip. poteſst. cap. 6. num. 195. Simancas de Repub. lib. 3. cap. 5. Maſstrill. de magiſstr. lib. 1. cap. 28. ex num. 2. ad 13. Ponte deciſs. 27. Matienz. in dialog. Relator. 3. par. cap. 5. num. 5. Mag. Marquez ingubernat. Chriſstiano, pag. 218. & 329. Petr. Faber lib. 3. ſsemeſst. pag. 100. & 105. Et hoc eſst,

^† quod graviter, & eleganter ſscriptum reliquit Seneca lib. 4. de beneſs. cap. 30. Caſssiodor. lib. 2. epiſst. 2. ibi: Non enim relinqui inglorios patimur, qui generis claritate prædicantur; currat quinimò honorum gratia per parentes. Sub imperio boni Principis omnium fortuna proficiat. Nam quis deſsperet augmentũaugmentum, ubi eſst in amore donum, & præstare propoſsitum? Et Fulvius Conſstantius in tit. C. de filijs official. lib. 12. ex num. 24. ad 32. ubi reprehendit Matienz. in dial. Relat. 3. par. cap. 5. 7. qui voluit impugnare hanc continuationem munerum paternorum in filios, & inquit: Quòd Principum benignitas, ac univerſsi orbis conſsenſsus habe nimis ſsorupuloſsam traditionem exploſsit. Et poſsteà ſsubdit, quòd hoc eſst adeò verum, ut quamvis Princeps in remunerãdis benemeritis debeat cõſulereconſulere Proceres, ac Senatores. Hanc tamen conſsultationem adhibere non ſsolet, cũcum agitur de tranſsferendo filioin militiam, vel officium paternum, ex l. 5. tit. 10. lib. 5. Recop. quæ hunc caſsum, ut primum, & præcipuum expreſssit, in quo conſsultatione Princeps non eget. Quibus addo Bald. conſs. 355. num. 6. vol. 1. Qui iniuria ſspeciem quandam eſsſse dicit, quòd in liberos ea privilegia, & beneficia non continuentur, quibus ipſsi cauſsam dederunt, ſsic inquiens: Sed certè imò videtur, quòd dictũdictum privilegium tranſseat ad filios, & poſsteros, tali ratione, quia quoties liberi ſsunt cauſsa privilegij, tranſsit ad eos privilegium, ut d. l. aſsſsiduis, & èconverſso ſsi parentes ſsint cauſsa privilegij filijs concedendi, debet tranſsire ad filios filiorum, propter amorem, & honorem parentum, licèt parentes deſsierint eſsſse in humanis, & ſsic merita parentum tranſseunt in filios. Item quia privilegium iſstud videtur conceſsum memoriæ, & nobilitati, quæ per gloriam vivere intelligitur; item ſsi rationes non ſsufficerent, tamen illa ratio ſsufficit, quia Princeps tenetur renovare, aliàs facit iniuriam, l. 1. §. permittitur, D. de aqua quotid. & æſstiva. Et in idem tendit Oſsſsorius lib. 1. de Reg. inſst. pag. 184. ubi Principem monet, ut filios benemeritorum gratiâ, opibus, & ornamentis augeant, ſsi maiorum ſuorũſuorum veſstigijs inſstiterint, & in ſtudiũſtudium veriſssimæ laudis incubuerint. Sic enim inquit: Illorum virtutẽ, & dibitis præmijs afficies, & eorum memoriam à quibus generati ſsunt, grata voluntate proſsequeris.

Tertiò, eandẽeandem partem fortiter adſstruit, quòd

^† Indiarum provinciæ acceſsſsoriè unitæ ſsunt Regnis Caſstellæ, & Legionis, ac per conſsequens eiſsdem legibus, & moribus gubernãturgubernantur, ut latè dixi 1. tom. lib. 3. cap. 1. num. 46. & ſseqq. & proſsequitur Ioan. de Platea in l. neminem, C. de Decurion. lib. 10. Burgos de Paz q. 6. n. 19. & in ſspecie de noſstris Indijs loquentes Ioan. Horoſscius in l. 2. num. 8. & 9. D. de legibus, colum. 138. Aviles in proœmio cap. Prætor. verbo Islas, num. 9. Azeved. in l. 5. n. 5. tit. 1. lib. 1. Recop. & Chriſstoph. de Paz de tenuta cap. 39. num. 31. & 32. & cavetur in ipſsis ordinat. Supremi Conſsilij Indiarum, ordin. 14. Vnde

^† quemadmodum benemeriti de Regnis, & conquiſsitionibus Hiſspaniæ, ea præmia, quæ pro ſsuis laboribus, & egregijs facinoribus à Regibus acceperunt, in perpetuum conſsequuntur, & conſsequuti ſsunt, ut oſstendit Bobadilla in Politic. lib. 2. cap. 15. n. 63. & cum iuriſsdictione, alijsq́;alijsque honorificis titulis per viam maioratus poſsteris ſsuis relinquere poſsſsunt, & ſsolent, quinimô & non relicta ex natura

^† ipſsius conceſsſsionis hoc tacitè actũactum, ſsive inductum videtur, ubi bona donata dignitatem, & iuriſsdictionem includunt, ut probat tex. in cap. 1. §. prætereà Ducatus, de prohib. feud. alien. per Fred. ubi omnes feudiſstę, Guid. Papæ deciſs. 476. qui teſst atur ta eſsſse iudicatũ in Francia in cauſsa cuiuſsdam Comitatus Valentiæ; latiſssimè Tiraquel. de primog. q. 4. ex num. 21. Guillerm. Bened. in cap. Rainuntius, verbo In eodẽeodem teſstam. el 1. à num. 150. Fran. Zoanetus in tract. de primatu prioris geniti, cap. 3. Tiraquel. omnino videndus, de nobilit. cap. 37. num. 58. & ſseq. ubi quòd feuda & officia conceſsſsa à Principibus, eo ipſso perpetua ſsunt, & aliæ conceſssiones reales eſsſse cenſsentur, & ex noſstris contra Roder. Suarez, Anton. Gometius in l. 4. Tauri, num. 12. Pinel. in l. 1. par. 3. num. 17. C. de bon. mater. ubi ait, in Luſsitania hoc ita deciſsum eſsſse in omnibus bonis à Rege donatis, Greg. Lopez in l. 1. tit. 12. partit. 2. gloſsſs. 1. Mieres de maiorat. 1. par. |

fol. 603

quæſst. 26. num. 2. Molina eod. tract. lib. 1. cap. 7. num. 2. & cap. 11. num. 10. Ant. Queſsada diverſs. quæſst. cap. 6. num. 21. & in fine, Matienz. in l. 11. tit. 7. lib. 5. Recop. gloſsſs. 7. n. 2. Burg. de Paz in quæſstion. civil. q. 2. num. 49. alter Molina de iuſst. & iure, diſsp. 581. n. 1. & ſseqq. Parlador. in ſsexquicent. differ. 18. §. 1. n. 16. Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 4. cap. 12. & Dom. Ioan. del Caſstillo tom. 5. controverſs. cap. 128. num. 19. & ſseqq.

Pariter idem probandum, & admittendum videtur,

^† in remunerationibhus factis Còquiſsitoribus IndiarũIndiarum, in Cõmendis, de quius agimus, quæ feudorum, & maioratuum vicẽ obtinent, ut ſsæpè probavimus, & ſsunt pro laboribus ſstipendinm, pro ſsumtibus ſsolutio, pro terris, & Regnis ab ipſsis partis, ſsuoq́ue Regi ultrò oblatis, fidel iterq́ue, & liberaliter elargitis, remuneratio, ut in terminis advertit Zapata de iuſst. diſstrib. 3. par. cap. ult. num. 3. & 10. ubi inter alia adducit Nattam conſs. 122. num. 6. lib. 1. & plures alios, qui probãtprobant

^† privilegia, & alia, quæ à Regibus conceduntur in laboris, & ſservitij remunerationem, ex ſsua natura perpetua eſsſse, perpetuòq́ue debere à ſsucceſsoribus obtineri. Et num. 33. cõcluditconcludit, miſseratione

^† dignam eſsſse Conquiſsitorum vicẽ, qui digni ob ſsua geſsta, præclara, & humanis viribus ſsuperiora facta, ut Comitum, Ducum, Marchionum titulis decorarentur, non modò ijs honoribus, & in remunerationem privilegijs, eorum filij non honorantur, verùm pauperrimam vitam gerentes, ab alijs, quo vivãtvivant, mercede recipiunt, quod eſsſse probat contra omnes regulas iuſstitiæ commutativæ, & diſstriutivæ, & duplicẽ illis præbet moleſstiam, & quòd ab honore excludantur, & quòd à lucro. Quæ eſst conſsideratio Petr. Greg. lib. 31. de Repub. cap. 1. num. 6. & iuvatur ex illo Eccleſsiaſstici cap. 26. & 27.

^† In duobus contristatum eſst cor meum, & in tertio iracundia mihi advenit, vir bellator deficiens per inopiam, &c.

Qvartò facit,

^† quòd quemadmodum in Hiſspania, mediante MaioratuũMaioratuum inſstitutione, familiarum ſsplendor conſservatur, & ipſsius Regni conſservationi proſspicitr, ut tetigi ſsuprà hoc lib. cap. 1. num. 77. & ſseqq. Ita pariter hæ IndiarũIndiarum

^† provinciæ magis tutæ, & ſsplendidæ eſsſsent, ſsi pluribus Commendatarijs divitibus, & perpetuis abundarent, qui ad hunc maximè finem inſstitui cœperunt, ut inquit Acoſsta de procurand. Ind. ſsalut. lib. 3. cap. 11. & Ego in hoc tract. d. cap. 1. Nam

^† gloria, & tutela alicuius provinciæ in vaſsallis locupletibus conſsiſstit, ut egregiè docet Imperator Iuſstin. in Auth. ut iud. ſsine quoquo ſsuffrag. in princip. & optimus text. in l. 12. tit. 2. & l. 14 tit. 5. part. 2. ibi: Ca entonces ſson el Reino, è la Camara del Emperador ò del Rei, ricos, è abondados, quando ſsus vaſsſsallos ſson ricos, è ſsu tierra abondada: prout è contrario

^† nihil magis eorundem Regum væcordiam, aut tyrannidem oſstendit, quàm ubi eos pauperes, & miſseros reddit, ut in l. 10. tit. 1. eadẽeadem par. 2.

Et tales

^† Commendatarij ſscientes ſse eſsſse perpetuos Indorum ſsibi conceſsſsorum Patronos, & uſsufructuarios, magis pro eorum ſsalute, & conſservatione proſspicerent. Quod regulariter ſsecùs faciunt ij, qui illos ad tempus commendatos habent. Nam ſsolùm præſsentẽ quæſstum intuentes, graviter eos vexare, exprimere, & opprimere ſsolent, nihil de ſsuturo curantes, cùm ad ipſsos, vel ipſsorum filios id non pertineat, prout ſsemper contigit

^† in mercenarijs, & alis, qui prædia ad certum tẽpustempus conducunt, ut habetur Matth. 2. & Act. 9. ibi: Mercenarius autem, & qui non eſst paſstor, cuius non ſsunt oves propriæ, videt lupũ venientem, & deſserit oves, & fugit: quod refertur in cap. adverſsitas 48. 7. q. 1. & in optimo caſsu conſsideravit Concil. Tridẽt. ſseſsſs. 23. cap. 1. de reformat. & in noſstris terminis diſsſsertiſssimus Ioſseph. Acoſsta de procur. Indorũ ſsalute, lib. 3. cap. 5. ibi: Atque inde

^† quoque rebus Indicis altera non levior ærumna proficiſscitur, quòd cùm Gubernatores omnes Hiſspaniam cogitent, ſstudia ſsua omnia, & curas illic collocent, Indicum ſsolum, veluti alienũalienum, atque extraneum habeant, it a parum curant, quod nihil amant. Quod quantum ſstatui, atque incrementis Reipublicæ obſsiſstat, dici non poteſst. Et ibi: Inde abeuntes, dißipata omnia, atque exusta relinquunt.

Quæ etiam ratio (inter alias) perpendi ſsolet ab ijs, qui melius putant Reipublicæ conſsultũ iri,

^† ſsi perpetuos, quàm ſsi annales, vel temporales Magiſstratus creaverit, ut docet Ariſstot. lib. 2. Politic. cap. 1. & poſst alios refert Guiller. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Duas habens filias, num. 41. Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 2. cap. 23. & Bobad. in Polit. lib. 1. c. 17. num. 1. & ſseqq. & Petr. Greg. lib. 7. de Repub. cap. 4. num. 16. ubi refert

^† vulgarem fabulã de cane ulceroſso, qui malebat muſscas iãiam plenas ſsanguine, & veluti ſsaturas ſsuſstinere quàm illis excuſssis, alias famelicas admittere, quæ exugerent reſstantem ſsanguinem. Et facit l. Prætor, §. fin. D. de vacat. & excuſsat. mun. ibi: Tolerabilius eſst, &c. cap. 1. de renuntiat. gloſs. in cap. hinc 16. q. 1. cum latè adductis à Camil. Borrel. de Magiſstr. edict. lib. 1. cap. 12. & ſseqq. & quod in optimo ſsimili tradit, ultra alios, noſster D. Franc. Amaya lib. 1. obſservat. cap. 1. num. 61. docens, Alexandrum Severũ Imperatorẽ,

^† prædia Limitrophia, id eſst, ea, |

fol. 604

quæ in hoſtiũhoſtium finibus eſsſsent, militibus ſsuis cõcedereconcedere ſsolitum fuiſsſse, ita ut eorum eſsſsent, & hæ redum, ſsi militaſsſsent, ut alacriùs pugnarent, & loca illa libentiùs amantes, hoſstes fortiter arcerent, in eosq́ue irruere nõnon formidarent, cùm ſse ſsuaq́ue defenderẽt. Nam ut præclarè inquit D. Ifidorus lib. 3. de ſsummo Bono:

^† Cum magno dolore amittuntur, quæ cũcum magnoamore habentur: minus autẽautem carendo dolemus, quæ minus paßidendo diligimus.

Qvintò, perpenditur,

^† quòd cauſsa cognoſscitur per effectus, cap. qualiter 11. q. 3. l. 15. tit. 13. partit. 2. unde cùm ex antiqua, & hucuſsque uſsitata forma Indos commendandi, & gubernandi,

^† plurima damna orta fuiſsſse experiamur, tam erga ipſsos Indos, quàm erga ipſsas Indiarum provincias, de quibus in ſsuperioribus egimus, conveniens non videtur, utilitatem

^† publicam diuturnâ ludificatione differri, ut aliàs inquit Caſssiodor. lib. 5. epiſst. 31. & tot damnis, atque ærumnis,

^† celeriter, & efficaciter remedia non adhibere, l. 1. D. de damno infect. Auth. de defenſsor. civit in princip. collat. 3. l. 2. tit. 10. part. 2. ibi: Cà pues el Rei es cabeça de todos, dolerſse debe del mal q̃ recibieren, aßi como de ſsus miembros. Ovid. lib. 2. de Ponto, elegia 9.

Regia (crede mihi) res eſst ſsuccurrere lapſsis Convenit, & tanto, quantus es ipſse viro.

^† ſserò ad remedia perveniatur putrefactis partibus, quæ in ſsufficiente pharmaco cauterium, qut abſsciſsſsionem poſstulent, ut ait Petrus Gregor. lib. 21. de Repub. cap. 1. n. 5. &. lib. 10. cap. 5. n. 10.

Vbi etiam monet,

^† non eſsſse antiquis legibus inſsiſstendum, ſsi magnsa utilitas Reſsp. contrarium ſsuaſserit, quæ non permittat ſsine detrimento evidenti ſsalutis eius, leges iam latas locum habere: quia

^† unumquodque tempus ſsuos mores affert, quibus accõmodandæ ſsunt leges, ſsicuti aliæ leges om antiquo Teſstamẽto, aliæ in novo, & aliæ priſscæ Romanorum inter rudẽ populum, alię poſsterioribus ſsæculis probatæ, reictis, vel emendatis primis: & idem graviter oſstendit S. Iſsid. Peluſsiota lib. 2. epiſst. 46. inquiens: Non grave, ac ſsceleratum eſst aliquid innovare, cùm utilitas novitati adiuncta eſst. Non enim noxia, & utilia vetuſstate perpenduntur. Verùm id explorandum eſst, an in antiquioribus vitium inveniatur, an contrà in recentioribus virtus reperiatur. Quod priùs etiam docuit

^† Imp. in Authen. de non alienand. §. ut autem lex, collat. 1. Auth. quib. mod. natural. effic. legit. in princip. collat. 5. text. in cap. non debet, de conſsang. & affinit. proœm. Clement, ibi: Vix aliquid adeò certũcertum, clarumq́ue ſstatuitur, quin ex cauſsis emergentibus, quibus iura iam poſsita mederi non poſsſsint, &c.l. 11. tit. 11. partit. 1. Emendar ſsus leyes, quando extendire, ò le moſstraren razon porque lo deba hazer; melior text. in l. 2. C. de veter. iur. enucl. ibi: Quia ideò imperialem fortunam rebus humanis Deus præpoſsuit, ut poſs ſsit omnia, quæ noviter contingunt, & emendare, & componere, & modis, ac regulis cũpetentibus tradere, & hoc non primum à nobis dictum est, ſsed ab antiqua deſscendit proſsapia, &c. Quod etiam ſsingulariter probat tex. in Auth. ut frat. filij, collat. 9. 1. Divifratres, D. de iur. patron. l. nonnunquam, D. de coll. bon. melior text. in Auth. de nuptijs, §. nos autem, collat. 4. ibi: Non enim erubeſscimus, ſsi quid meliùs etiam eorum, quæ ipſsi priores diximus adinveniamus, hoc ſsancire, & competentem prioribus imponere correctionem. Imp. Martian. in proœ. lib. leg. Novellar. tit. 5. ibi: Æqualis in utroque æquitas eſst, vel promulgare, quæ iuſsta ſsunt, vel antiquare, quæ gravia. Teſste enim Pet. Andr. Canonher. in aphor. Hippocrat. 1. tom. pag. 519. idem Politici facere debent, quod medici, qui contraria remedia morbis adhibent, quando priora nihil profeciſsſse cognoſscunt. Quod etiam Michaël Hoſspital. his, quæ ſsequuntur, carminibus, eleganter expreſsſsit:

Quã meliùs medici, qui quo nihil ante priora
Profeciſsſse vident, adhibent contraria, leges
Decepti medicas, artemq́ue valere iubentes:
Hoc nos illa modo, nuper quæ cœpimus arma
Ponere nè pudeat, hominesq́ue errata fateri,
Et magis apta malis, quæ ſsunt medicamina nostris
Quærere. —

Porrò hoc remedium fortè ſsumi potuiſsſsent, & nunc poterit, inductâ perpetuitate Cõmendarum,

^† & in Indos cõmendatos, iuriſsdictione ipſsis eorũeorum Patronis conceſssâ, prout in Hiſspania conceditur dominis vaſsſsallorum. Nam ita prætorũprætorum exceſsſsus ceſsſsabunt, Parochi diligentiùs Indos inſstruent, & ab idololatrijs revocabunt, Hiſspani, Æthiopes, & hybridæ eos iniurijs non afficient, Patronum verentes, qui pro eis, tanquàm pro ſse ipſso pugnabit. Reductiones

^† quoque ipſsorum Indorum reparabuntur, & conſservabuntur, quæ hodie ferè in totum dilapſsæ, & diſsſsolutæ conſspiciuntur, abſsque ulla ſspe redintegratrionis durabilis, cùm ſsit nemo, qui de ea ſsedulò curet, quod ſsecus erit, ſsi Commendatarij perpetui efficiantur, cũ ſsit veroſsimile, eos pro illis, tanquàm pro re ſsua, vigilaturos,

^† & quocunque fugerint, vel moram traxerint, in proprios lares revocaturos, utaliàs dicitur in l. origine, C. de municip. & originar. lib. 10. & l. cùm ſsatis, C. de agricol. & cenſsit. lib. 11. ubi Platea, & Lucas de Peua, Auth. de mandat. Princip. §. iud etiam |

fol. 605

ſsuſscipientes, ubi gloſsſs. verb. Agricolas, ait: Et ſsic nota, quòd poteſstas vindicat civem ſsuum, vel comitivum: quam pluribus ornat Menoc. in ſsuo eleganti conſs. 1176. Afflict. in conſstit. quiſsquis Burgenſsibus ſsub tit. de revocand. trãſseunt. ad alien. habit. Ponte in tract. de poteſst. Proreg. Rubr. de abund. civit. tit. 2. §. 2. n. 8. Capicuis deciſs. 118. & 168. & noviſssimè D. Franciſsc. Merlinus concroverſs. forẽſs. cap. 83. per totum, ubi alios adducit, & Ego ſsup. lib 1. cap. 3. num. 64. & ſseqq. & latiùs cap. 23. ex num. 44.

Et ultra hæc aliud etiam damnum non minus conſsiderabile ceſsſsabit, nempè

^† quòd Cõmendæ non dividantur, aut, quod magis dolẽdum eſst, in exteros, & de IndiarũIndiarum provincijs, & conquiſsitionibus nullatenus meritos conferantur, de quo pluribus egi ſsup. hoc lib. cap. 2. ex num. 57. Neque poterit aliquod inconveniens conſsiderari in concedenda Patronis erga ſsuos Indos iuriſsdictione, cùm

^† illorum cauſsæ tales plerumq́ue ſsint, ut vel ab ipſsis Indis iudicari poſssint, & debeant, & ſsummariè tractari, ut etiam oſstendi ſsup. hoc tom. lib. 1. cap. 26. num. 18. & ab Imp. Iuſstiniano doceamur, non debere de rebus exiguis homines magnas attritiones ſsuſstinere, in Auth. de inſstrum. fide, §. oportet, verſs. Vt autem, quod meliùs expreſssit Acoſsta, in eadem ſspecie noſstrorum Indorum loquens, d. lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. cap. 23. ſsic de eorum Magiſstratibus inquiens: Pueris ſse potius ludimagiſstros, quàm forenſses iudices cogitent, & ibidẽibidem cauſsas more patrisfamilias componere, & pro arbitratu agere, ſsæpè tutiùs, atque cõmodiùs, niſsi atrox aliquod facinus accidat, quod rarum eſst, cùm pleraque nugarum, & puerilium cõcertationum ſsimilia ſsint: Cuius loci memini etiãetiam aliud agens ſsup. cap. 27. num. 34. & his non relatis, uſsum huius iuriſsdictionis Commendatariorũ erga ſsuos Indos opportunum eſsſse, agnoſscit Dom. Epiſscopus de la Paz in cap. ex tranſsmiſsſsa, num. 26. de foro compet.

Sextò, denique in favorem eiuſsdem partis expendo, quòd licèt Rex, & dominus noſster hanc perpetuitatem concedens, videatur à ſse abdicare vaſsſsallagium Indorum, quod eſst contral. 10. tit. 10. de las donaciones, lib. 5. Recop. & alia iura,

^† quæ generaliter docent, eiuſsmodi alienationes excuſsari, & inhiber debere, ut per text. & DD. in cap. intellecto, de iureiurand. gloſsſs. in l. invitus, in princip. D de fideicomm. libert. & meliorem text. in l. 5 tit. 15. par. 2. Vbi

^† eos, qui tales alienationes conſsulunt, proditionis crimen incurrere inquit, & Iſsaiæ verbis contraire cap. 42. verſs. 8. ibi: Ego Dominus, hoc eſst nomen meum, glo riam meam alteri non dabo, & laudem meã ſsculptilibus. Hoc tamen parum conſsiderabile eſst, cùm videamus, attento præſsenti ſstatu Commendarum, vel eas ipſsas, quæ in Regia Corona incorporatæ ſsunt, parvi lucti, & momenti eſsſse,

^† & aliàs iam ab eiſsdem concedi ſsolitas, quod efficit, ut ſsemper alienabiles, & conceſssibiles maneant, iuxta ea, quę latiùs dixi ſsuprà in alio loco retulimus, & quod non poſssint

^† tolli, nec revocari, ubi fiunt in remunerationem ſservitiorum, etiam ſsi contineant alienationem iuriſsdictionis, & vaſsſsalorum, ut per text in l. penult. §. 1. de donat. & cap. 1. de nova forma fidelit. & alia iura, optimè docet Bart. in l. quod ſsemel, de decret. ab ord. faciend. & in l. 2. num. 10. D. de iure immunit. Bald. in l. qui ſse patris, num. 10. C. unde liberi, Grammat. deciſs. 65. à num. 24. Natta conſs. 122. à num. 6. lib. 1. Ant. Gabr. 1. tom. commun. tit. de non tollend. iure quæſsito, concluſs. 60. num. 60. Valaſscus conſsult. 72. num. 5. & in noſstris terminis loquẽs Fr. Ioan. Zapata d. tract. de iuſst. diſstrib. 3. par. cap. ult. num. 8. cum ſseqq.

Sed in contrarium, pro negativa opinio

*ne, quę harum Commendarum perpetuitatẽ excludit, plures quidem, & ſsatis eſsſsicaces rationes ponderari etiam poſsſsunt, & ſsolent, quæ quidem effeciſsſse videntur, ut res hæc toties pertractata, adhuc deciſsa non fuerit, ut tetigi ſsup. hoc eod. cap. num. 14. & latè proſsequitur Ant. de Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 8. lib. 10. cap. 17. & ſseqq.

Primò namq́ue,

^† arduum, & difficile reputatum eſst, Regum noſstrorum liberalitatẽ quæ in his Commendis concedendis, & continuandis elucet, eo transferre velle, ut neceſsſsariam, & perpetuam alienationem cõtineat. Nam hoc pacto nihil eos ferè habituros inquiunt, in quo poſssint benemeritos de hoc Nouo-Orbe in poſsterum remunerari: quod efficiet, ut vaſsſsallorum pectora refrigerentur, quę præmiorum expectatione accenduntur, l. 1. D. de iuſst. & iure, l. 3. & fin. tit. 10. & l. 2 tit. 27. par. 2. ubi dicitur: Que como ſsin agua no puede permanecer una buerta, tampoco ſsin galardones conſservarſse una Republia, Lucret. lib. 5. Nuſsquàm

^† hominum genus incaſsſsum, fruſstraq́ue laborat: Plin. lib. 3. natur. hiſstor. cap. 4. ibi: Tantaq́ue ad pericula evincenda funt ſsatis cauſsæ ſsperare, quod cuperent; Cicer. lib. 3. de natura Deorum: Neque domus, neque Reſspub. ſstare poteſst, ſsi in ea rectè factis præmia extẽtextent nulla, nec ſsupplicia peccatis. Ennod. dict. 22. Qui tollit ſsudoris præmium, frangit studia dimicandi. Tolle ſspem prædæ, tuliſsti vota certaminis. Neſscis quam iustus dolor de amiſsſsa laboris fruge naſseatur. Et ita veteribus Conquilitoribus proipicien|

fol. 606

dum eſst, ut novis benemerentibus præmia nõ deſsint.

^† Cùm ſsalus Reip. non minus in eius acquiſsitione, quàm in conſservatione cõſiſtatconſiſtat, iuxta illud vulgatum Ovidij: Non minor eſst virtus, quod pluribus ornat in noſstris terminis Ioſseph. Acoſsta de procur. Ind. ſsalut. lib. 3. cap. 11. Eduard. Veſstinus in theatro vitæ civilis lib. 2. c. 23. n. 2. Coſsta de facti ſscientia, & ignorãtia inſspect. 11. per tot. ubi id multis iuribusprobat, & potuit allegare l. fin. D. de legibus, ibi: Totũ autem ius conſsiſstit, aut in acquirendo, aut in cõſservãdo, aut in minuẽdo. Et SaIuſst. de bello Iugurthino, ubi inquit:

^† Maius dedecus eſsſse parta amittere, quàm omninò nõ parauiſsſse, cui convenit Xenoph. lib. 7. Cyropædiæ, ibi: Magnum equidem eſsſse arbitror Imperium parare; ſsed multò magis id, quod ſsis adeptus, conſservare. Nam adipiſsci ſsæpiùs illi cõtigitcontigit, qui audaeiam dumtaxat adhiberet, ſsed retinere, quod adeptus ſsis, id verò non ſsine continentia, nec ſsine multo ſstudio fieri ſsolet, & Valer. Max. lib. 9. cap. 12.

^† qui vitæ humanæ felicitatem nõnon tam inchoatione, quã in perfectione conſstituit, quem ſsequitur Boetius lib. 3. cap. 2. his verbis:

Nec manet ulli traditus ordo, Niſsi quòd fini iunxerit ortum,
Stabilemq́ue ſsui fecerit Orbem.

Secvndò cõſideraturconſideratur, quòd etſsi ſsuperior ratio deficeret, multùm attendi deberet, ip

*ſsius Regis, fiſsciq́ue eius utilitas, & commoditas, quæ propter eximios ſsumtus in bellis quotidiè factos, & in alijs rebus, quæ ad conſservationem, & defenſsionem adeò latè patentis, & reliquis nationibus inviſsæ Monarchiæ deſsiderantur, ita ſsuam liberalitatem temperare debet, ut ſsibi nequaquam deficiat, l. rem legatam, D. de adim. legat. cũcum innumeris alijs, quæ adducit Alvar. Velaſscus in axiormat. iur. litt. L. num. 70. quinpotiùs, ubi id oportere viſsum fuerit, Cõmẽdarũ reditus ad RegiãRegiam CoronãCoronam reducat, ut iãiam in Nova-Hiſspania in totũ iuſsſsum, & factũfactum videmus, & in Regno Peruano in tertia eorũeorum parte, iuxta ea, quæ dixi ſsup. c. 16. n. 8. & cap. 26. per tot.

Vt omittãomittam, ſsemper

^† parcè, & ſstrictè quãtum fieri poſsſsit practicandam eſsſse perpetuam vaſsſsallorum alienationem, & maximè in Indis, ut cavetur in d. l. 12. tit. 10. de las donaciones, lib. 5. Recop. & in alijs ſschedulis, quarum mẽtionem fecimus ſsup. cap. 1. ex num. 25. quia, etſsi unius, vel alterius villæ, aut caſstri conceſsſsio Principi permittatur,

^† ubi tamen plures ſsunt, & quæ in Regalium iuriũiurium gravem diminutionem tendunt, inhiberi debet, & etiam ſsi facta reperiatur, revocari, ut in l. 1. & 5. & per tot. tit. 15. part. 2. iunctis alijs, quæ poſst plures, quos refert, congerit Mieres de maiorat. 4. part. q. 1. limit. 6. num. 22. cum ſseqq. & Iacob. Cancer. 1. tom. variar. reſsolut. cap. 1. n. 154. ubi ita notabiliter inquit: Iura regalia per multas alienationes ſseparatim factas, quamvis modicas, revocanda ſsunt, quia tendunt in diminutionem Regni, ut plures donationes ſsimul iunctæ, ut inofficioſsæ revocãturrevocantur, quæ ſsingulæ inofficioſsæ non ſsunt, ut in l. 1. C. de inofficioſs. donat. & est pulchra ratio, quia aliàs paulatim Rex poſsſset Regnum annibilare, modò dando unam villam, cras aliam, &c.

Et hoc maxime procedere docet Alciatus in l. debitorũdebitorum pactionibus, num. 25. C. de pactis, ubi

^† ipſsorum vaſſallorũvaſſallorum interſst, ipſsi potiùs Principi, quàm alicui alteri privato domino ſsubijci. Nam tunc (inquit) alienatio in contrarium facta non valebit, etiam adiecta clauſsula, De plenitudine poteſstatis, & quãvis Princeps dicat, ſse id in ſservitiorum remunerationem facere. Et in omnibus vaſsſsallis regulariter, ac præcipue in noſstris Indis hoc intereſsſse reperitur. Nam

^† nemo eſst, qui magis non deſsideret eſsſse vaſsſsallus Regis, quàm alterius, vel eâ tantùm de cauſsa, quòd qui ſsublimioribus ſsubditi ſsunt, honoratiores reputantur, ut per Roman. conſs. 460. num. 5. LucãLucam de Pena in l. unica, colum. 2. & 3. C. de capit. civium cenſs. eximen. lib. 11. Roderic. Suarez allegat. 9. num. 6. Menchac. lib. 1. controverſs. illuſstr. in præfat. ex num. 26. & cap. 3. in fin. Roland. conſs. 1. num. 37. vol. 1. Bobad. in Politic. lib. 2. cap. 16. num. 12. Craveta conſs. 291. n. 14. D. Præſs. Valençuela conſs. 59. num. 14. & ſseqq. Iacob. Cancer. lib. 3. variar. cap. 3. num. 362. & ſseqq. & Calliſstus Remirez de lege Regia Aragon. §. 32. num. 14. ubi demonſstrat, quantò peioris conditionis ſsit eſsſse vaſsſsallum privati Baronis, quàm Supremi Regis: illud enim (inquit) miſsera eſst ſservitus, hoc autem ſsumma eſst libertas, ut cecinit Claudian. in 3. verſs. 42.

Nunquam libertas gratior ulla
Est ſsub Rege pio.

Et ſsic dicitur,

^† fieri deterior conditio vaſsſsallorum ſsi alienentur per Principem in inferiorem, ut notat Guido Pap. deciſs. 562. Roman. conſs. 26. Rubeus conſs. 96. Iaſson in §. itẽitem Serviana, num. 169. Inſst. de action. Ripa in l. 2. n. 46. D. ſsolut. matrim. Roland. d. conſs. 1. num. 36. Ioann. Garcia de nobilit. col. 1. §. 1. n. 13. & alij, quos refert, & ſsequitur Cancer. d. n. 362.

Tertiò, pro eâdem opinione conſsideratur, quòd cùm hodiè

^† Commendatarij, quavis temporales ſsint, & nullam in Indos ſsibi commendatos iuriſsdictionem habeant, adeò duram, & gravem dominationem in eos exerceãt, ut prohibere oportuerit, ne in illorũillorum municipijs reſsideant, ullumvè contractum cum |

fol. 607

ipſsis celebrent, iuxta ea, quæ dixi ſsup. cap. 25. verendum quidem eſst, ne inſsolentiores reddãturreddantur, ſsi ſse perpetuos Indorum do minos, & cum iuriſsdictione cognoſscant. Nam

^† trita, & veterana reformare difficile eſst, l. præcipiũtpræcipiunt 37. D. de ædil. edict. &

^† potentes ubi ad malitiã omnia declinãtdeclinant, & cupiditatis, aut rapacitatis fomite ducuntur, non prodeſsſse, ſsed potẽriùs obeſsſse ſsolent, ut latiſssimè & elegantiſssimè tũ exemplis, tum auctoritatibus, oſstendit Martinus Mager. de advocatia armata, cap. 1. ex n. 144. & cap. 9. ex num. 340. quò & illud Varronis pertinet: Qui poteſst plus urget; piſsces ut ſsæpè minutos magnus comeſst; ut aves enecat accipiter. Et Æſsioæus ille Apologus de accipitre, de quo pulchrè Sigonius lib. 8. de Regno Italiæ. Ita enim hic rerum ambitus ſse ſse habet, nihil penè ſsit, quod non alterius damno vivat, nihil quod cuiquam prædæ non ſsit, ut inquit Scaliger. exercit. 189. diſst. 5.

Et cùm tot legibus libertati IndorũIndorum proſspectum ſsit, & ſservitia perſsonalia, vel in totũ tolli, vel maxima ex parte temperari,

^† hæc omnia peiorem ſstatum recipient, & Commẽdatarij Indos ſsibi commendatos, & in perpetuum datos loco ſservorum habebunt, & eorũ uxores, & liberos tollent, in metalla adigent, ac totam ſsubſstantiam exhaurient, iuxta illud mali, & tyranni Regis exemplum, quod habetur 1. Regum cap. 8. de quo Ego latiùs 1. to. lib. 3. cap. ult. num. 22.

Nec tam

^† futuri temporis, & poſsteritatis memoriâ ſsive contemplatione ducentur, cuius reſspectus valdè è contrario prætexitur, quàm præſsentis lucri cupiditate, arg. l. cùm hi, §. 1. D. de tranſsact. & illius Claudiani ſsentẽtiæ:

— Omne futurum
Deſspicitur, ſsuadentq́ue præſsentia fructum.

Semper enim

^† obnoxia eſst iſstorum miſserorum infirmitas, ut dixi ſsup. lib. 1. cap. 27. & eos aliqui inſsolentes Commendatarij tractare ſsolent more, ac modo illius ancillæ, de qua Plautus in Mercat. Act. 4. ſscen. 3.

Nihil opus nobis ancilla, niſsi quæ texat, quæ molat,
Lignum cædat, penſsum faciat, ædes verrat,
Quæq́ue habeat quotidianum familiæ coctum cibum.

Et Terent. in Phorm. Actu 11. ſscena 1.

Molendum aſsque in priſstino, vapulandum.

Qvartò facit, quòd etſsi Commendatarij perpetui, & magis divites, magis etiam pro Indiarum defenſsione, & conſservatione pugnare debeant, ut in altera opinione ſsupponitur. Ex adverſso tamen timeri poteſst,

^† ne eiuſsmodi divitiæ eos in luxũluxum, & ſsuperbiam deducant, & Regi noſstro potentiſssimo, eiuſsq́ue mandatis minus affectos, & attentos efficiant, cùm nihil adhuc ſsuperſsit, quod vel ipſsi, vel ipſsorum liberi ab eius manu, & indulgẽtiâ ſsperare poſsſsint. Quod

^† in omnibus provincijs, ſsed præcipuè in his Indiarum, ita valdè ab eodẽeodem Rege remotis, ſsummoperè cavendum eſst, & enixè curandum, ut ſsubditi maximè ab eo depẽdeant, & utrumque Regnum, licet tot Cœli, ſsoli, ac ſsali tractibus ſseparatum, unum veluti corpus efficiat.

Qvintò conſsideratur

^† præſsens Indorũ ſstatus, qui cũcum ubiq́ue numero pauciſssimi ſsint, in ſservitijs perſsonalibus, metallorum effoſsione, & operatione, alijſsq́ue publicis operibus, & munijs Reipublicæ neceſsſsarijs, inceſsſsanter, & tanquam ſsi plurimi eſsſsent, deſserviunt, ut in libro primo retulimus. Quibus

^† ſservitijs, & Indorum ad ea præparationi, & deductioni, veroſsimile eſst Commendatarios opem nõnon laturos, ſsed potiùs repugnaturos, ſsi ſsuper eiſsdẽ Indis iuriſsdictionem, & perpetuam dominationem exerceant, & in eorum conſservatione, & propagatione ſsuam, ſsuorumq́ue poſsterorũ ſsubſstantiam poſsitam videant, quàm certũcertum eſst per ſservitia prædicta valdè minui, vel in totũ extingui. Vnde publica utilitas, cuius contẽpiationecontempiatione eiuſsmodi ſservitia tolerantur, privatorum commodis cedet, vel magna ex parte turhabitur

^† contra vulgares regulas iuris, quas congeſssi ſsup. lib. 1. cap. 4. n. 114. & ſseqq. & illud Oſsſsorij lib. 7. de Regis inſst. Vt in corpore non quod uni membro iocundum eſst, ſsed quod totius corporis incolumitati conducit, præcipuè expectari convenit. Sic in Republica, non quod unicuique libeat, ſsed quod univerſsis expediat, conſsiderandum eſst.

Idemq́ue inconveniens fortè militabit

^† in reductionibus faciendis, Commendarum terminis dividendis, Indis vindicandis, & quod magis dolendum eſsſset, in Fide Catholica inſstruendis, & confirmandis. Nam timendum eſst, ne pravi Commendatarij, ſsuis lucris intẽti, his omnibus officiant, potiùs quàm proficiant, litibus, & contentionibus inteſstinis inter ſse digladiẽturdigladientur, & plura damna, quàm quæ hunc experimur, ab ipſsis ijſsdem oriantur, à quibus maximè ſsalus, & remedium ſsperabatur. Quod efficit,

^† ut minimè mutare leges, & conſsuetudines diu receptas conveniat, interim dum ex novis, quas inducere cupimus, maxima, & evidentiſssima utilitas non agnoſscitur, l. in rebus novis, D. de conſstit. Princip. l. minimè 23. D. de legibus, l. etſsi nihil 183. D. de regul. iur. cum alijs, quæ

100

^† de novitatis, ſsive innovationis damnis plenè tradit Ioann. Nevizanus, omninò videndus, conſs. 11. n. 3. & ſseqq. Menchaca de ſsucceſsſs. creat. §. 30. n. 312. Menoch. conſs. 302. num. 16. cum ſseqq. conſsil. 748. num. 47. & lib. 5. præſsumt. 44. ubi quòd |

fol. 608

omnis novitas præſsumitur mala, ex Baldo in d. l. in rebus, text. & gloſsſs. optima in cap. final, de religioſs. dom. & in cap. unico, eod. tit. in 6. ubi quòd neque novum collegium, neque nova religio, nec novæ reliquia, nec novus sanctus facilè admitti debet, de quo pluribus agit Pat. Ribadeneira in vita S. Ignatij, lib. 2. cap. 17. & alia tradens Simancas lib. 4. de repub. c. 10. 11. & 14. Lælius Zechus de Principe lib. 1. cap. 6. num. 10. Paliargus ſsuper lib. 15. Cornel. Taciti, obſservat. 121. Ioann. Cochier. in Theſsaur. aphoriſsm. polit. lib. 2. cap. 4. pag. mihi 59. & 62. ubi ait, quemadmodum ſsine valetudinis offenſsione, nemo ſsubitò victus rationem mutat, ita nec leges ſsine maxima rerum cõverſsione, & adducit D. Auguſst. epiſst. 118.

101

^† Ipſsa mutatio conſsuetudinis, etiam quæ adiuvat utilitate, novitate perturbat. Et Thucyd. lib. 3. hiſstor. eam Rempublicam, quæ malis quidẽquidem, ſsed immotis legibus utitur, præſstantiorem eſsſse illâ, quæ bonis quidem legibus utitur, ſsed tamen mobilibus, & inconſstantibus, & Dion. Caſssium lib. 52. ubi refert cohortationem Auguſsti Cæſsaris ad Senat. Roman. in hæc verba: Poſsitas ſsemel leges constãter ſservate, nec ullam earum immutate, nam quæ in ſsuo ſstatu eademq́ue ſsemper manẽtmanent,

102

^† & ſsi non nihil vitioſsa, utiliora tamen ſsunt ijs, quæ per innovationem, vel meliora iudicantur, quod ſsenſsit etiam Tacit. lib. 14. annal. dũ ait: Super omnibus negotijs meliùs, atque rectiùs olim proviſsum, & quæ convertuntur in deterius mutari, & dixi atque adduxi alia ſsuprà lib. 1. c. 4. num. 69. & ſseqq. quibus addo, quæ eruditè conſsiderat Alphonſsus Carranza in tract. de partu humano, cap. 87. num. 81. ubi quòd novitatis amatores magnis ſse periculis exponunt, & alia de vitandis novitatibus in adminiſstratione Reipub. congerens Calliſst. Remir. de leg. Reg. §. 11. n. 21. D. Thom. 1. 2. q. 97. art. 2. ubi ita notanter ſscribit: Lex nõnon eſst mutanda, quoties experientia quippiam melius affert, ni tantum ſsit bonum, ut mala infinita novatio vincat, Symmach. lib. 10. epiſst. 54. Servãda eſst tot ſsæculis fides, & ſequẽdiſequendi ſsunt nobis parentes, qui ſsequuti ſsunt feliciter ſsuos. Video quale ſsit, quod inſstituendum putetur, ſsera tamen, & contumelioſsa eſst emendatio ſsenectutis.

Atqve hæc ſsunt, vel ad hæc quidem reducuntur, quæ in lubrica hac, & difficili quæſstione, tam in facto, quàm in iure ad utramq;utramque partem expendi poſsſsunt, quarum plures non malè congeſssit Anton. de Herrera d. hiſst. gener. Ind. decad. 8. lib. 10. cap. 19. in cuius ſsanè reſsolutione magis optarem, aliorum ſsententiam audire, quàm meam interponere. Sed ut iniuncto muneri ſsatisfaciam. si

103

^† prioribus illis annis, quibus hæc quæſstio moveri cœpit, iudicium meum in ea requireretur, non dubitarem pro perpetuitate Commendarum ſsuffragium ferre, vel in toutm quidem, vel ſsaltim pro aliquibus in unaquaque provincia pinguioribus, alijs Coronæ Regiæ ſservatis, ut vel ex earum reditibus iuvaretur, vel ijs, qui nova ſservitia præſstitiſsſsent, iuxta illarum merita ſsatisfaceret. Ita enim ipſsarum provinciarum ſsplendori, conſservationi, ac ſsecuritati, & priorũpriorum conquiſsitorum memoriæ, & egregijs facinoribus pleniùs conſsultum eſsſset, & fortè plura mala, ac damna ceſsſsaſsſsent, quæ ex contrarijs diſspoſsitionibus hodie poſst vulneratam cauſsam ſserâ pœnitentiâ experimur.

Et hanc

104

^† formam Comemndarum diſstribuendarum aliquæ antiquæ ſschedulæ propoſsuerunt, & præcipuè illa 14. aprilis, an. 1546. ad Proregem Novæ Hiſspaniæ directa, cuius mentionem feci ſsuprà num. 6. Et in eadẽeadem perſstiterunt Comes de Nieva, & Commiſsſsarij, in Peruvium delegati ad hanc perpetuitatem ſsi opportunũ ſsibi videretur introducendam, ut reſsert Anton. de Herrera in hiſstor. gener. Indiar. decad. 8. lib. 10. cap. 18. pag. 328. & poſsteà

105

^† Dom. Prorex Peruanus D. Franc. à Toleto, ut idem Auctor ibidem recenſset, qui Prorex addidit, ſsibi non videri Indos ſsatis capaces, ut plenè ſsuæ libertati relinquerentur, nec per ſse ipſsos ſse regere poſsſsent. Nec etiãetiam in univerſsum Commendarum perpetuationem cõvenire, poſsſse autem aliquas ex pinguioribus, ac viris illuſstribus, & benemerentibus datas, in perpetuum, & cum iuriſsdictione concedi, ad inſstat dominorum vaſsſsallorum Hiſspaniæ, & aliarum nationum, quæ politicè gubernantur, & ex ſsucceſssibus, atque effectibus, qui ex hoc reſsultarent, experimentum ſsumi, an in poſsterum idem in alijs inducere, vel reſstringere conveniret, prout & in ſsimili docuit celebris text. in cp. Apoſstolicæ, de donation. Ioannes quoque Matienzus in tractatu manuſscripto de gubernatione Regni Perù, 1. part. cap. 28. & ſseqq. pro eadem perpetuitate conſsuluit, & cap. 30. aliquas leges, vel conditines adducit, quibus id magis commodè exequi poſsſset, & idem ſsentit Fr. Ioan. Zapata de iuſstit. diſstribut. 3. part. cap. ult. per tot.

Atverò præſsenti rerum ſstatu conſsiderato, in quo Indi

106

^† ita diminuti ſsunt, & per conſsequens Commendæ in eam tenuitatem deductæ, ut vix quotidiano victui Commendatarij ſsufficiant. Necnon etiam, quòd earum plures, & pinguiores Proceribus Hiſspaniæ conceſsſsæ reperiuntur, alijsq́ue, qui in provincijs Indiarum non reſsident, nec de earum Conquiſsitione ullatenus meriti ſsunt, ut dixi ſsuprà cap. 2. num. 57. & quòd aliæ per maritos ad uxores, |

fol. 609

& è cõverſso, ultra ulla merita ex lege ſsucceſsſsionis pervenerunt, atque aliæ etiam per ſsubreptiones, & fraudes, ne dicãdicam per ſsordes a Gubernatoribus extortæ ſsunt. Non auderem ab antiqua forma recedere, neque pro perpetuitate in totũtotum, vel in parte concedenda, conſsulere, quia omnes ferè cauſsæ, & rationes ceſsſsant, quæ pro eius ſsuaſsione conſsiderantur, & dubij ſsunt valdè, atq;atque incerti effectus, & utilitates, quæ in futurũfuturum ex nova hac introductione promittũtur, quin potius alia graviora damna timeri poſsũtpoſsunt, ut ſsup. retulimus. Vnde ſsumus in vulgari iuris regula, quâ docemur, ſsemper præſsentẽ rei ſtatũſtatum attendi debere, nõnon qui olim fuit, un in l. 4. in fine, C. ſsi ſser v. exportãd. l. 3. §. affinitates, D. de poſstuland. melior text. in l. quod ſsemel, D. de decret. ab ord. facien. c. fin. de tranſsact. c. ſsi quis ignorat 32. q. 4. l. 17. tit. 1. par. 1. l. 3. in fin. tit. 26. par. 2. cum alijs, quæ adducit Petr. de Antiboli in tract. de munerib. 3. par. §. 4. n. 199. Tiraq. de ceſsſsante cauſs. 1. par. n. 26. D. Valençuela cõſs. 167. ex n. 74. vol. 1. Et ſsimiliter in alijs regulis (ſsuprà etiam põderatis) quibus docemur, nihil facilè ex antiquis, & ſsolẽnibus abſsque maxima, & evidẽtiſssima utilitate immutandũimmutandum eſsſse, & minusmalũminusmalum eſsſse leges, vel conſsuetudines aliqua in parte vitioſsas cõſervareconſervare, quàm anceps novitatis periculum experiri. Minus quippè

107

^† MalũMalum, cõparatũ ad malus habet, rationẽrationem boni, cap. inravit 22. q. 4. c. duo mala 13. diſst. ubi dicitur, id nos tali in caſsu reſsolvere debere, quod minori nexu noſscitur obligare, iunctis alijs, quæ tradit Camill. Borrell. de Magiſst. edict. lib. 2. c. 2. n. 10. 4. & Nos ſsup. lib. 1. c. 4. n. 77. & ſseqq.

Ad quod etiãetiam facit notabilis gloſsſs. in proœmio eiuſsdẽ diſstinctionis, quæ ſsingulariter inquit,

108

^† perplexionem hanc, quantum ad rem nihil eſsſse, ſsed quantum ad animum, & ſstultam opinionem. Et

109

^† cùm teſste Iuſstiniano Imp. in Auth. hæc cõſtitutioconſtitutio innovat, col. 8. cuius dictũdictum refert, & extollit Petr. Greg. lib. 1. de Repub. c. 1. n. 10. quod medicamẽta morbis, hoc exhibeãt iura negotijs, nõnon debemus pro Reipublicæ curatione

110

^† remedia incerta adhibere, aut quę ſsint graviora, vel periculoſsiora ipſsis damnis, vel moribis, quorum reparatio deſsideratur. Contra vulgatũvulgatum aphoriſmũaphoriſmum omniũ Politicorum, de quo Scipio Ammirat. in diſsſsert. ad Tacit. lib. 3. diſscurſsu 2. per tot. Nam ut elegantiſssimè inquit Quintil. decia. 14. §. 1. Illa

111

^† verè ſsunt remedia, quæ fugatis morbis, cauſsiſsq́ue languoris, poſsteà nõnon ſsentiũtur; & eas tantũtantum innocenter dabuntur, quæ potẽtiæ ſsuæ qualitate conſsumta, deſinũtdeſinunt, cùm profuerunt. Aliàs enim verendum eſst, ne in ilud incidamus, quod Ovid. lib. 3. de Ponto, Eleg. 7. his verbis expreſssit:

Curando

112

^† fieri quædam maiora videmus
Vulnera, quæ melius non tetigiſsſse fuit.

Vnde & Tacitus docuit lib. 34. Annal.

113

^† nõnullis morbis unicum eſsſse remediũremedium, remedia omittere. Et ſsumma hæc ſsit, quòd

114

^† vitia erũterunt, dum homines erunt, ut idem Tacitus inquit: & ut homo ſsemper futurus eſst homo, ſsic Cõmendatarij ſsemper Commendatarij, quoad damnum Indorum, ſsive ſsint perpetui, ſsive tẽporalestemporales. Scitum enim, & certum eſst illud Senecę lib. 1. de benef. cap. 10. Hoc maiores nostri queſsti ſsunt, hoc nos querimur, hoc posteri noſstri querentur. Everſsos eſsſse mores, regnare nequitiam, in deterius res humanas, & in omne nefas labi.

CAPVT XXXI. De Peruanis militibus, vulgo dictis Lacas y Arcabuces, & de los Entretenidos Novae-Hispaniae, & dubijs, quae circa eorum consignationes contingere solent.

CAPVT XXXI. De Peruanis militibus, vulgò dictis Lãças y Arcabuces, & de los Entretenidos Novæ-Hiſspaniæ, & dubijs, quæ circa eorũeorum conſsignationes contingere ſsolent.

SVMMARIVM CAPITIS trigesimiprimi.

1 LAncearij Peruani, & Intratenuti Novæ Hiſspaniæ, ſsunt quodammodò ſsimiles Commendatarijs.
2 Lanceariorum, & Sclopetariorum militia in Regno Peruano, quod initium habuerit? & hi, quos vocant, Alabarderos.
3 Lanceariorum & Arcabuſsiorum militia à D. Prorege March. de Cañete creata, reformari iuſsſsa fuit, ſsed id effectũeffectum nõnon habuit.
4 Militia Lancearum, & Arcabuſsiorum, quem ſstatum, & progreſsſsum habuerit tempore Proregis D. Franciſsci à Toleto, & aliorum ſsequentium.
5 Proregibus permiſsſsum fuit decem lanceas inter familiares, & domeſsticos ſsuos diſstribuere.
6 Lancearum, & ArcabuſiorũArcabuſiorum militia, qualiter, & quare quoad ſsalaria fuerit reformata anno 1618. ex conſsilio D. Proregis Principis de Eſsquiliache?
7 Lancearij Peruani obtulerũtobtulerunt, ſse ſsine ſsalario ſservire velle, privilegijs militiæ cõtẽti.
8 Militũ cauſsæ civiles, & criminales corã Magiſstro militum agitabantur, quem hodie Proreges, & Gubernatores repræſsentant, qui ſsimul ſsunt Capitanei generales.
9 Iuriſsdictio militaris qualis ſsit, & qui Auctores de ea pertractent?
10 Privilegium fori militaris qualiter Lanceis, & Arcabuſsijs Peruanis relictum, & confirmatum fuerit?
11 Milites ad cuſstodium Proregis deputari, quando, & quot cœperint in Nova-Hiſspania.
12 Entretenidos in Nova-Hiſspania, & alibi qui ſsint, & dicantur?
13 Militta Peruana Lancearum, & Arcabuſsiorum, cur ita appellata fuerit?
fol. 610
14 Lancea, quale genus armorum? & quòd hoc vocabulum fuerit proprium, & antiquum Hiſspanorum ante Romanos.
15 Lanceas Peruanos quo nomine vocari iuſsſserint ſschedulæ Regiæ?
16 Lancearijs Peruanis datur ſsedes nobiliũ in Audientijs eiuſsdem Regni.
17 Arcabuſsierij dicuntur ad Arcabuſsijs, & de huius nominis etymologia.
18 Arcabuſsiorum, & ſsimilium tormentorum bellicorum inventum, quando cœperit? & aliqua in eius deteſstationem.
19 Alabarderij dicuntur ab Alabardis, quibus utuntur, & de huius nominis ſsignificatione, & etymologia.
20 Militia Lanceariorum, Arcabuſsiorum, & Alabarderorum, quo fine inſstituta?
21 Lancearij, & Arcabuſsierij Peruani præstant idem ferè iuramentum, quod Commendatarij.
22 Milites Romani, & Athenienſses, quod iuramentum præſtarẽtpræſtarent, & qualiter patriæ defenſsioni vitãvitam devoverent? ex Vegetio, & alijs.
23 Soldurij apud Gallos, qui eſsſsent, & qualiter ſse pro ijs, etiam, quibus ſse in clientelam dabant, morituros iurarent?
24 Hiſspani cæteris omnibus nationibus fideliores ſsemper reputati ſsunt.
25 Romani Imperatores uſsi ſsunt Hiſspanis militibus ad ſsui corporis cuſstodiam.
26 Sertorius de cognatis non fidens, ex incolis Hiſspanis cuſstodiam habuit.
27 Militia Lancearum poteſst cõparari alijs ſscholis, quæ apud Romanos uſsitabantur.
28 Militiæ apud Romanos appellabantur ſscholæ hominum armatorum, vel togatorũtogatorum, qui ratione muneris, cui deſtinabãturdeſtinabantur, aliquod ſsalarium, ſsive commodum ex publico recipiebant. L. Lucius 22. D. de leg. 2. & aliæ plures de militijs antiquis agentes, referuntur, & illuſstrantur, ibidem.
29 Conſsignatio pro militia LanceariorũLanceariorum facia, ſsi omnibus non ſsufficiant, qualiter eis pro rata ſsolvenda ſsit?
30 Alimenta quando aliquis tenetur præſstare pluribus, unum corpus repræſentãtibusrepræſentantibus, æqualiter ea diſstribuere debet. Cap. cùm omnes, de conſstit. expenditur, & illustratur, ibidem.
31 Socijs pluribus in his quæ debẽturdebentur, æqualis ſsolutio facienda eſst. L. verum, §. ſsi cùm tres, D. proſsocio, põderatur, & illuſstratur, ibidem.
32 C. decimas 16. q. 7. refertur & exornatur.
33 Æquales in ſsucceßione, debent eſsſse æquales in diſstributione.
34 Debitũ univerſsitati, nõnon eſst debitũdebitum ſsingulis
35 Caſsus litis inter lanceas antiquos, & noviores ſsuper gaudio cõſignationisconſignationis, refertur.
36 Titulus beneficij ſsi in totũtotum ſsit extinctus, & revocatus, licèt poſsteà idem beneficium conferatur, non agitur ex titulo antiquo, ſsed ex novo.
37 Beneficium datum alicui cum clauſsula, ut alijs præferatur, intelligitur, niſsi eis iam fuerit ius quæſsitum.
38 Fructuum in perceptione, & diſstributione hi præferri debent, qui act actualiter ſservierunt eo anno, quo fructus percipiuntur.
39 Lãceis reformatis, iuſstè eorũeorum conſsignationes fiſsco applicatæ fuerũtfuerunt, iure reverſsionis.
40 Collegio, vel Communitate aliqua de ſstructa, vel reformata, eius bona tanquam vacantia fiſsco applicantur.

SVperest, ut de illis militibus aliqua ſsubnectamus, qui in Regno Peruanovulgò appellãtur: Lanças i Arcabuces, & in Nova-Hiſspania Entretenidos; quoniam

^† hi quoque quandãquandam Cõmendatariorum ſspeciem, ſsive figurãfiguram habere vidẽtur. Et ſciendũſciendum eſst, quòd

^† cùm an. 1554. miſsſsus fuiſsſset in dictũdictum RegnũRegnum PeruanũPeruanum D.D. Andreas Hurtado de Mendoça, Marchio de Cañete, qui appellatur el Viejo, ut in eo Proregis, & Ducis generalis munus exerceret, ſsed interdictâ ſsibi CommedarũCommedarum concedendarũ poteſstate, quoniãquoniam tũctunc (ut diximus in cap. præcedenti) de earũearum perpetuitate deliberabatur. Is quibuſdãquibuſdam verbis ſschedulæ, quæ hoc iuſssit, permotus, quibus benemeriti ſsolari, & remunerari iubebãturiubebantur, & ſsimul Proregis, & Regni ſsecuritati, & auctoritati proſspiciẽs, ad imitatationem militũmilitum, qui in Caſstella Cõtinuos vocãtur, quoſdãquoſdam equeſstres elegit, quos Lãças & Arcabuces vocavit, & alios pedeſstres falcigeros, ſsive falcarios, quos vocavit Alabarderos, eiſsq́; in vacãtibusvacantibus IndorũIndorum Cõmẽdis 114500. argẽti probi põderapondera in annuos reditus cõſsig. navit, eâ diſstributione factâ, ut Lãcearij mille põderibusponderibus donarẽtur; Scopletarij, ſsive Arcabuſsierij quingẽtis; Alabarderi, cẽtenisoctua genis, ſsub eo onere, ut Regnidefẽſsioni inbellis |

fol. 611

occurrentibus deſservire, & militare deberẽtdeberent, & præſsertim Proregis perſonãperſonam tutari, & quocunque iret comitari, ut ſsic eius dignitas magis venerabilis, & ſspectabilis redderetur.

Sed

^† cùm de Proregis poteſstate in hoc militum delectu, & conſsignatione dubitatum fuiſsſset, ex rationibus, de quibus ſsup. c. 4. n. 55. & ſseqq. & multi eos minimè neceſsſsarios eſsſse affirmarẽt, electus fuit ad idẽidem Proregale munus Comes de Nieva anno 1559. eiq́ue per ſschedulã 28. Septemb. ann. 1560. iniunctum, ut prædictos milites reformaret, & tributa, quæ illis perſsolvebantur, in Coronam Regiã reduceret, triginta tantùm equeſstribus, & viginti pedeſstribus militibus reſservatis, quiſsufficere viſsi fuerũtfuerunt, ut eius cuſstodiæ, excubijs, ac mandatis adeſsſsent. Quod tamẽtamen ipſse implere ſsuperſsedit, iudicans id non decere, & militũmilitum, qui reformarentur, animos contriſstare, & cõturbareconturbare poſsſse, qui hoc ſsolatium, nõnon ſsolùm ob officij præſstandi mercedem, ſsed in præteritorum quoque laborum, & ſservitiorum remunerationem acceperant. Idemq́ue fecit, & ſsenſsit Licẽtiatus Lupus Garſsias de Caſstro Regius Indiarum Conſsiliarius, qui dicto Dom. Comiti de Nieva ſsub Præſsidis, & Gubernatoris titulis ſsuffectus fuit ann. 1563.

Et tandem anno 1568.

^† Dom. D. Frãciſsco à Toleto ad eandẽeandem Proregiam dignitatem bonis avibus electo, de hoc rurſsus magis ſseriò quàm anteà tractatũtractatum fuit, & ſschedula Regia expẽdita, quæ omnibus exactè trutinatis, indulſsit, ut centum Lancearij, quinquaginta Archabuſsieri, totidemq́ue Alabarderij cõſservarentur, illis, octingentis, ſsecundis, quingentis, ultimis tercentis argẽtiargenti puri, ac probi põderibusponderibus in annuos reditus deſsignatis. In qua ſschedula eorum omnium munus, & inſstructio pleniſssimè continetur. Eaq́ue, & illa, quarum ſsuprà meminimus, plureſsq́ue aliæ, quæ poſsteà in iſtarũiſtarum declarationem editæ ſsunt, ad litterã recẽſsentur in 4. tom. impreſsſs. ex pag. 1. ad 13. Quarum aliquæ

^† Proregibus permittũtpermittunt decem lanceas inter domeſsticos, & familiares fuos diſstribuere, reliquas autem benemeritis conferre iubent, cũcum onere arma, & equos habendi, & ſsuſstentandi, & reditus Commẽdarũ, ad hoc deſsignatarum, ad Regiam LimanãLimanam arcam deferri, ex eaq́ue omnibus equâ lance competentium ſstipendiorum annuãannuam ſsolutionẽ fieri. Porrò ſschedulæ ann. 1568. quæ huius materiæ velut caput eſst, verba, poſst exordium introductionis dictæ militiæ, ita ſse habent: Avemos acordado, que durãte nueſstra volũtad, i en el entretãto que otra coſsa Nos proveemos, aya cerca de vueſstra perſsona, i de los Virreyes que por tiempo fueren, el numero de cien Lancas, i cincuẽtacincuenta Arcabuceros de acauallo, ò mula, i que esto ſse ponga anſsi en efecto, no embargãte qualeſsquier cedulas i proviſsiones nueſstras, que en cõtrariocontrario eſtẽeſten dadas: i lo q̃que està determinado cerca de reſsumirlas à numero de treinta: i q̃que en el ſsalario, ſservicio, i nombre, i conſsignacion, i paga, i lo demas q̃que à eſsto toca, ſse tenga i guarde la orden ſiguiẽteſiguiente.

Que el ſsalario i ſsueldo destas lanças ſsea el que eſstaba ſseñalado, à mil peſsos cada uno, i à los Arcabuceros à quiniẽtos, i que eſste aya de ſser igual, ſsin hazer ventajas de unos à otros, que ſseria, odioſsa, i ſsin hazer entre ellos places dobles, de que reſsultaria diminuirſse el numero: i q̃que eſstas Lanças i Arcabuces ayan de reſsidir de ordinario cerca de vueſstra perſsona, i de los Viſsorreyes que por tiempo fueren, no les ſsiẽdo por vos, ò por ellos otra coſsa ordenado; i que ayan de ſservir en paz i en guerra, como por vos le ſser à mandado, è tener el cavallo, i las armas que les ſseñalareis, lo qual ſserà ſsegũ que allà os pareciere que conviene, i el juramento de fidelidad, i ſservir en forma: demanera, que entiendan que es plaça i oficio, cõcon obligacion de ſservir, i no ſsolo gratificacion, i recõpenſsa de ſservicios, aunque en el proveerlos, i nombrarlos ſse ha de tener reſspeto à esto.

El nombre deſstas plaças i Lanças, para q̃ ſsea mas honrado, i entrẽentren en ellas perſsonas de mas calidad, i quales conviene, podrà ſser de Gentileshombres, ò Continuos: i en los Arcabuceros de Guarda de acavallo, pues guardãdoſse el efecto i ſuſtãciaſuſtancia en todo lo demas, es biẽ hõrarlos, i anſsi allà vos lo podreis ordenar.

La proviſsion, i aſsſsimiſsmo la remociõremocion, ò privacion deſstas Lanças ſse os comete i remite à vos, con que deſsta facultad no aveis de uſsar ſsino con mui juſstas i legitimas cauſsas, porque en eſsſsa tierra, i genero de hõbreshombres della, ſse debe ir en eſsto con conſsideracion.

El dinero que montare la dicha conſsignacion de las Lancas i Arcabuces, ſseha de meter en nuestra caxa, como eſstà ordenado, i de alli ſse ha he ſsacar, i pagar por los oficiales nueſstros, i por ſsus nominas, conforme à lo que en ſsemejantes caſsos ſse acoſstumbra.

I demas de las dichas cien Lanças, i cincuẽta Arcabuceros, avemos acordado, durante la nuestra voluntad, i entretanto que otra coſsa no proveemos, tengais cincuenta Alabarderos, con ſsalario de trecientos peſsos cada uno: i por aliviar la coſsta, i para ayuda à la paga deſstos, ſse baxarà del numero de las dichas cien Lanças, cinco, i de los cincuenta Arcabuceros, otros tantos: con lo qual, i aplicandoſse lo que faltàre por la orden que hasta aqui ſse ha tenido, ſse podrà pagar iſsoſstener la dicha guarda. Fecha en Madrid à veinte i ocho de Diziembre de mil i quinientos i ſseſsen|

fol. 612

ta i ocho años. Yo el Rei. Por mandado de ſsu Magestad, Franciſsco de Eraſso. Señalada del Conſsejo.

Quod ita pluribus annis obſservatum fuit, quouſsque

^† conſsignationibus diminutis, cùm reditus earum omnibus non ſsufficerent, Proreges, quaſsi gratulationem exercẽtes, ijs, quibus ſsibi libitum erat, ſsolvi nolebant, alijs interim eſsurire, aut mendicare coactis. Quorũ clamor cùm Regias aures impleret, & ſsimul plurimi eſsſsent, qui inanem eſsſse horum militũ conſservationem affirmarent, & longè utiliùs, quod illis perſsolvebatur, in alios Regios ſsumtus expendi poſsſse, D. Proregi Marchioni de Monteſsclaros directa fuit quædãquædam ſschedula 2. Martij ann. 1614. per RegiũRegium ConſiliũConſilium Status expedita, quâ iubebatur, ut quid ſsibi hac in re optimum factu videretur, animadverteret, & quibus meliùs poſsſset modis, dictam reformationẽ diſsponeret. Quod tamen ipſse nõnon præſstitit, quin potiùs plures, & ſsatis urgentes rationes prætexuit, quæ hoc comperendinari ſsuadebant. Quibus tamen nonobſstantibus, cùm Montiſsclario D. Princeps Squillacenſsis in Proregali munere ſsucceſssiſsſset, & hic de reformandis dictis militibus ſsuffragiú tuliſsſset, avidè, & plauſsibiliter in Regia Curia receptum fuit, & Matriti 16. April. ann. 1618. ſschedula expedita, quæ præcisè dictam reformationẽ iniũxit, eo addito, ut quæ his militibus ex annis retrò lapſsis reliquarentur, ex futuris reditibus pro rata perciperent, & alijs officijs, atque honorius ſsolarentur.

Et in hunc modum reformatio facta fuit, à qua

^† milites ſsupplicarunt, & ſsupplicatione pendente, petierunt, & obtulerũtobtulerunt, ſse velle abſsque ullo ſsalario eaſsdem functiones, quas anteà, ſservire, & ſsubire, dummodò ſsibi privilegia militaria, quibus frui ſsolebant, conſservarentur, quorum id erat, & eſst præcipuum, ut de cauſsis eorum, civilibus, & criminalibus in militari dumtaxat foro, & coram ipſso Prorege, & eius Auditore,

^† tanquam Magiſstro militum, convenirentur, iuxta text. in l. 1. & quæ ibi notantur, C. de offic. Magiſstr. milit. & de offic. iud. militar. l. Magiſsteriæ, C. de iuriſsdict. omn. iud. l. fin. C. de re milit. lib. 12. l. ult. C. ubi quis de cohortal. eod. lib. l. 3. tit. 29. par. 7. cum alijs, quæ

^† de dignitate, & iuriſsdictione Magiſstri militum tradit Petr. Greg. lib. 19. ſsyntagm. cap. 18. Coteræus de iure, & privil. milit. lib. 2. cap. 6. Ayala de iure & off. belſsi, lib. 3. cap. 8. Petr. Caballus refolo. crim. centur. 3. caſsu 294. ex num. 262. Vincent. de Franch. deciſs. 88. par. 1. Georg. Acacius de privilegijs milit. lib. 2. cap. 5. Oſsuald. ad Donell. lib. 17. comment. iur. cap. 20. litt. H. Maſstrill. de Magiſsr. lib. 5. cap. 16. ubi agit de offic. Auditoris generalis, & meliùs deciſs. Sicil. 173. per totam, ubi multumin noſstris terminis loquitur, Tib. Decian. lib. 7. crimin. cap. 15. Azeved. in l. 1. num. 70. tit. 16. lib. 8. Recop. Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 2. n. 67. cum ſseqq. Card. Tuſsch. litt. M. concl. 233. & 235. Petr. Roizius deciſs. Lituan. 3. Iacob. Cancer. lib. 2. var. reſsol. cap. 2. de iuriſsd. num. 133. & Ariſsmin. Tepatus lib. 2. tit. de re & iure milit. fol. 274. Cabedus deciſs. Luſsit. 103. 2. part. per tot. ubi in ſspecie agit de officio & iuriſsdictione Magiſstri Celerum ſsive Cuſstodis Regij corporis: & Ducis delos Ginetes, quibus poſsſsunt hi noſstri Lancearij milites comparari. Et noviſssimè & latiſssimè, poſst hæc ſscripta, D. Valençuela Velazquez conſs. 200. n. 33. & 44. ubi de iudicibus militaribus, & quòd militantes, & magiſstratus militares nihil habẽt commune cũcum Curijs, iunctis alijs, quæ nos dicemus, ubi de Proregibus ſsermonem inſstituerimus.

Quod

^† privilegiũprivilegium dictus dominus Prorex eis libẽter conceſssit per proviſsionẽ ad id expeditam 26. Martij ann. 1619. confirmatam per eius ſsucceſsſsorẽ D. Marchionẽ de Guadalcaçar 9. Iulij ann. 1622. & denique approbatã per caput quoddam Regiæ epiſstolæ, eidem Marchioni directæ 29. Septembr. ann. 1623. Atque hic ſsanè eſst iſstorum militũmilitum in Peruanis provincijs diſscurſsus, & præſsens ſstatus. In Nova verò Hiſspania

^† reperio ſsched. 27. Maij ann. 1568. cũcum D. Prorege D. Martino Enriquez loquentem d. 4. to. impreſsſs. pag. quæ permittit, ut ad ſsui cuſstodiam, ſsive tutelãtutelam viginti quatuor Alabarderos habeat, & Ducem, ſsive Capitaneum eorum, cui duplicatum ſsalarium conſstituat, dum tamen hic Locumtenentem non habeat, nullumq́ue ei ſsalarium à Regijs officialibus perſsolvatur, nec aliquorum reorum capturam exercere poſssit, ſsed id Regijs criminum Quæſstoribus relinquatur. Quod etiam quantum ad ſsalarij Locũtenentis denegationem, cavetur, circa Proregem Peruanũ in alia ſsched. ann. 1574.

Et quòd

^† filijs Conquiſsitorum, & alijs benemeritis, quibus Indorum Commendæ non obtigiſsſsent, aliquæ erogationes fiãtfiant ex tributis earundẽearundem Commẽdarũ, quæ Coronæ Regiæ applicatæ fuiſsſsent, quibus ſse commodè exhibere, & alere poſsſsent, cautũcautum etiãetiam reperio per ſsched. ann. 1542. & 1546. quæ extant in 2. to. pag. 193. & 230. in fin. & eorũeorum mentionẽmentionem fecit Ant. de Leõ in tract. de cõfirm. Regijs, 1. par. c. 16. n. 11. & 12. fol. 81. & ſseq. Idemq́ue mos Siciliæ, Neapoli, & in alijs Regnis Hiſspanæ Monarchiæ obtinuit, eoſq́;eoſque ibidẽibidem Tratenutos vocãt, ut præter alios oſstẽdit Maſstrill. d.c. 16. num. 5. & meliùs d. deciſs. 173. num. 30. & 31. |

fol. 613

ubi quòd iſsti Tratenuti ſstant in Regno pro cuſstodia domini Proregis, & ponuntur in numero aliorum militum.

Qvibvs ita præiactis, iam apparet,

^† horum militum nomina ab armis per metonymiam ſsumta fuiſsſse. nam Lancearij à lancea dicuntur,

^† quæ haſtãhaſtam longam ſsignificat, quâ hoſstem eminùs ferire ſsolemus, & hoc nomen origine ſsuâ Hiſspanum fuiſsſse primitivæ illius linguæ, quâ ante Romanorum adventum utebamur, expreſssè tradit Marcus Varro lib. 14. rer. divin. Probus apud Aul. Gell. lib. 15. noct. Atticar. cap. 30. Ioannes Roſsinus lib. 2. antiq. Rom. cap. 17. ubi, quòd veteres Romani lanceam Quirim vocabant, & eâ donare conſueverãtconſueverant illos, qui in bellis, quàm acriter ſstrenuèq́ue pugnantes, fortitudinis laudẽ meruiſsſsent. Dempſsterus ad eundem Roſsinum lib. 10. cap. 10. pag. 794. D. Sebaſst. Covvar. in theſsaur. ling. Hiſspan. verb. Lanca, fol. 514. & Bernard. Aldrete de orig. ling. Caſstell. lib. 2. cap. 4. pag. 169.

Et extat quædam ſschedula ann. 1568. d. tom. pag. 15. quæ,

^† hi milites honorariores redderẽturredderentur, vocari eos iubet, Gentileshõbres, vel Continuos de la guarda del Reino. Et hacpropter

^† eiſsdem, inſstar Commendatariorum, in Regalium Audientiarum ſsubſselijs locus aſssignatur in bancho nobelium, de quo honore, & privilegio videnda ſsunt, quæ tradit celebris text. in l. ultima, C. ubi Senat. vel Clariſss. l. 2. & fin. C. de offic. diverſs. iudic. Otalora de nobilit. 4. par. princip. cap. ultim. num. 15. Tiraq. de nobility. cap. 20. ex n. 51. & Maſstrill. de Magiſstr. lib. 4. cap. 3. num. 134. & ſseqq. & alij, quos referam infra lib. 4. cap. 3. num.

Arcabuſsierij

^† autem dicuntur ab arcabuſsijs, id eſst, ferries manualibus tormẽtis, quæ equitando portent & vel funiculo incenſso, vel rotãrotam circa ſsilicem agitate in hoſstes exonerant. Et hoc verbum origine ſsuâ ItalũItalum eſsſse videtur, ab arca nimirùm ferrea deductum, quæ tormentarium pulverem, & plũbeas glãdulas capit, & foramine poſsteà in longum extenſso, vulgò Coñon, quod Itali Bußium dicunt, ut ex Polidor. Virgil. & Rocha obſservat idem Covarr. ubi ſsub. verb. Arcabuz, quibus convenit Guid. Pancirol. in tract. de novis repertis, tit. 18. ubi Enric. Salmuth. eius Cõmentator, plura alia ſsatis notanda, & ſscitu iucunda

^† circa huius exitialis inſstrumenti inventionem, extenſsionem, deteſstationem adducit, ultra Polid. Virgil. lib. 2. de invent. rer. cap. 11. Forcatul. de Gallor. Imper. & Philoſsoph. lib. 4. pag. Simon. Maiol. in dieb. Canicul. 1. par. colloq. 23. pag. 760. Anton. Sabellic. de rerum, & atrium invent. pag. 119. Levin. Lemnius de occult. miracul. Philip. Camerar. oper. ſsubſseciv. cent. 2. cap. 28. Iul. Cæſsar Scaliger. contra Cardan. exercit. 180. Iuſstus Lipſsius de militia Romana lib. 5. pag. 239. Et potuit allegare Ludovic. Arioſst. in Orlando Furioſso cantu 9. qui graviter, & eleganter in hæc invehit, & dæmonis æſstu in pernicem generis humani inventa eſsſse tradit, prout & fecit Nathan Chyrreus in ſsuo itinerario, fol. 99.

Cerberus evomuit triplici de gutture flãmas Sulphura, ſsal, nitrũnitrum, fulmina, bella, globos.

Et Auctor carminis ad Quercetani Scolpetarium, cuius verſsus refert Salmuth ſsuprà, pag. mihi 284. & quia elegantiſssimi ſsunt, hîc inſserere lubet:

In pravas, ſspreta, quum labes, Numinis ira
Se mortale genus, laxis immerſsit habenis,
Armi potens, ſscelerum vindex, iuſstißimus unus:
Ignivom as rutilo nubes fabricatus Olympo,
Torſsit in indomitas ardẽtiaardentia fulmina terras.
At magis exarſsit ſsceleris væſsana libido,
Inviſsum cœlo, & terris è faucibus Orci
Verticis obraſsi monstrum dũdum exeitur opacis,
Orbis dira lues, noſstriq́ue infamia ſsæcli.
Hoc nova, namq́ue novo cuduntur fulmina fabro,
Et Stygia erumpunt ſstygio documenta Magiſstro.
Qualia Avernalis pandens myſsteria templi,
Torva Hecate dederat: monſstroſsa incluſsa cucullo.
Lucida quãquam pariter permixto ſsulphura nitro
Theſsiphone adiunxit: flammaſsq́ue operaſsq́ue miniſstras.
Flammigeræ hinc retrò torquentur fulmine glandes.
Glandiferæq́ue fremunt horrendo murmure flammæ,
Vt roboënt campi, monteſsq́ue, & magnus Olympus.
Mox rapidum latas infert ſse virtus in oras,
Quod quatit (heu furiale malũmalum) tot fortiabello
Corpora, tot tetrò raptim, ulcere paſscitur artus.
Creſscẽte, ut pœna, creſscat quoq;quoque Numinis ira.

Alabarderi

^† quoque â telo, quo utũturutuntur, dicti ſsunt, quod haſstatum eſst, cuſspide ad pungendum, & gladio ad ſsecandum conſstans, hoc eſst punctim cæſsimq́ue feriendum, & vulgò dicitur Alabarda, nomenq́ue ſsumſsit ab Albanis, ſsive Alabeſssijs, qui primi eo uſsi ſsunt, ut exiſstimat D. Sebaſst. Covarr. dict. theſsaur. verb. Alabarda, & Maſstrillus d. lib. 5. de Magiſstr. cap. 16. num. 5. poſst medium, & eſst ſsimile falcibus militaribus, ſsive ſsecuribus Romanis, quibus olim Lictores utebantur. Vnde |

fol. 614

Eraſsmus illud vocat, Telum AparitorũAparitorum, licèt Maſstrill. ubi proximè malit eos Celeres eſsſse, ſsive Celeribus aſsſsimilari, de quibus agit Plutarch. in vita Romuli, & alij latè congeſsti à Surcento de Neapol. illuſstr. cap. 16. n. 14.

Mvnvs

^† autem (ut tetigi) eò tendit, ut Regni, & Regis, ſsive Proregis, qui eum repræſsentar, cuſstodiæ, & defenſsioni deſserviant. De quo fideliter implendo, & exequendo, alẽ doq́ue equo, & comparandis, ac conſservandis armis huic miulitiæ neceſsſsarijs,

^† idem iusiurandum formaliter præſstant, quod Commendatarios præſstare diximus ſsup. hoc. lib. cap. 23. num. 9.

Et de militibus Romanis refert Vegetius de re militari lib. 2. cap. 5. ibi: Iurant

^† autẽ milites per Deum, & Chriſstum, & Spiritum ſsanctum, & per Maieſstatem Imperatoris, cui tanquam corporali Deo Fides, & devotio præſstãda eſst, ſse omnia ſstrenuè facturos, quæ præceperit Imperator, militiam nunquãnunquam deſserturos, nec mortem recuſsaturos pro Romana Republica, cui addere licet aliam formula apud Q. Curtium lib. 7. An non propemodũ in tua verba tui omnes, te præeunte, iuravimus? eoſsdem nos inimicos, amicoſsq́ue habituros, quos tu haberes? EpitectũEpitectum Arriani lib. 1. cap. 14. ubi de militibus Romanis prodit: Milites propter ſstipendium iurãte ſse Cæſsaris ſsalutem omnibus rebus anteferre. Et ut refert Pollux lib. 8. c. 9. apud Athenienſses, qui vigeſsimum ætatis annũannum attigiſsſsent, ſsub dio iſsta iurabant: Arma non dehoneſstabo, nec adſstantem, quiſsquis is fuerit, ſsocium relinquã: pugnabo quoque pro focis, & aris ſsolus, & cum multis, patriam, nec turbabo, nec prodã: Navigabo cõtracontra quãcunque deſstinatus fuero regionem, ſsolemnitates perpetuas obſservabo, receptis conſsuetudinibus parebo, tuebor & ſsolus, & cum reliquis omnibus, atque colam ſsacra patria; & tradunt alia Briſsſson. de formul. pag. 380. Dempſster. ad Roſsinum lib. 10. cap. 3. pag. 787. & ſseqq. Ayala de iure belli, lib. 3. c. 5. Lipſsius de militia Romana, lib. 1. c. 6. & noviſssimè Fileſsacus lib. 2. ſselect. tract. 2. de. iurisiur. religion. cap. 3. pag. 94. & ſseq.

Vt ſsic minus mirandum videatur,

^† quod de Soldurijs Gallorum tradit Iul. Cæſsar lib. 3. & ubi etiãetiam Devotos eos vocat, ob id quòd ſse his, quibus in clientelam, & amicitiam dabant, ſsolemniter iurarent, omnibus in vita commodis, unà cum ijs fruituros, & ſsi quid eis per vin accidiffet, aut eundem caſsum ſsubituros, aut mortem ſsibi illaturos. Ita ut nefas eſsſset, etiam in extrema fortuna deſserere patronos. Quod ipſsum etiam tribuit Valer. Maxim. lib. 2. cap. 1. noſstris Celtiberis, & Cornel. Tacit. Germanis in lib. de mor. German. & recolit, aliqua notans circa etymologiam huius nominis Soldurij, petr. Greg. lib. 14. ſsyntagm. cap. 10. num. 14. Ioann. Kalinus de verb. iur. verb. Soldurij, & Martin. Mager. de advocat. armata cap. 15. num. 203. & ſseqq. pag. 660.

Et hæc virtus fidelitatis

^† in nulla uſsquam natione magis, quàm in Hiſspana emicuit, ut docet l. 2. in princip. tit. 18. par. 2. ibi: E por ende, los Eſspaãoles que todavia uſsaron de la lealtadmas que otros omes, l. 1. tit. de los hijoſsda; go, lib. 4. Ordin Otalora de nobilit. 2. par. cap. 5. præſsertim in cuſstodia ſsuorum Regum, quod effecit, ut

^† vel etiam Romani Imperatores, iam inde à Iulio, & Auguſsto Cæſsare, eam notam habentes, hoc munus eis cõmiſserint, ut conſstat ex Sueton. in Auguſst. cap. 49. Dione Caſssio in Severo, Tit. Livio decad. 3. Polybio lib. 3. Ambr. de Morales lib. 9. cap. 41. & lib. 8. cap. 19. & Did. Valdes de dignit. Regum Hiſspan. cap. 7. num. 25. Vbi addunt,

^† quòd Sertorius, etiam de cognatis non fidens, ex incolis Hiſspanis cuſtodiãcuſtodiam habebat. Et idem notat eruditiſssimus D. Greg. Lopez Madera de excellent. Monarch. Hiſspan. cap. 11. §. 3. pag. 92. ubi addit, Iubam Mauritaniæ Regem ſsuos reliquiſsſse, & Hiſspanis ſsui corporis tutelam commendaſsſse. Et quòd Germani ad hoc etiãetiam Principibus Romanis deſservierint, prout & hodie Regibus noſstris deſserviunt, vide Sueton. in Galba cap. 16. Surgent. de Neapoli illuſstr. cap. 16. num. 14. Maſstrill. d. cap. 15. num. 5. in fin. Cabed. agentẽ de creatione & officio Magiſstri Celerum, d. deciſs. 103. ex num. 1. & Magerum d. cap. 15. num. 182. pag. 658. ubi etiam oſstendit, cuſstodiam corporalem Principum olim ſsicut hodie uſsitatem, & qualiter Romulus trecentos corporis ſsui cuſstodes ex præcipuis familijs habuerit.

Poſsſsuntq́ue comparari

^† eiuſsmodi militũ manus, militijs Cohortalibus, de quibus agitur in titul. C. de cohortal. lib. 12. & latè apud Conan. lib. 4. cap. 15. num. 2. & reliquis, qui apud Romanos in aliquam ſscholam, ſsive militiam armatam, aut togatam referebantur,

^† ex quo annonarum commode, & ſsalaria publicè à Principe percipiebant, de quibus agitur in l. Lucius Titius 22. D. de legatis 2. ubi notat Gottofred. Quæ ipſsa commoda, & ſsalaria, Militiæ, etiam appellabantur, ut oſstenditur in eodem text. & in l. mortuo bove 49. §. 1. D. de legat. 3. l. liber tis 18. §. ab hæredibus, D. de alim. legat. l. creditor 52. §. inter, D. de action. emt. l. 3. §. ſsi quid minori, D. de minor. l. omnimodo 30. C. de inoff. teſst. l. reſstituendæ, C. de advoc. diverſs. iud. l. ult. C. de pignorib. cum alijs, quæ |

fol. 615

doctè congerit, & explicat Connan. d. cap. 15. per tot. Briſsſson. & Hottoman. de verb. iur. verb. Militiæ, Cuiacius in Novel. 53. cap. 4. Alciat. lib. 1. prætermiſsſs. Lælius Taurellus in integro tract. de militijs ex caſsu.

Et hac de cauſsa cùm omnes Lancearij, vel Alcabuſsierij, aut Alabarderi, unũunum veluti corpus conſstituant, meritò per ſsched. dat. Matrit. 21. Febrer. ann. 1575. directãdirectam Dom. Proregi D. Franciſsco à Toleto, & alias quàmplures, cautum

^† fuit, ut ſsi cõſignationesconſignationes tributorum, ad eorum ſsalaria conſstitutæ, omnibus non ſsufficerent, pro rata in tributum iuxta ſservitij tempora vocarentur, iuxta doctrinam Innocentij in cap. cùm omnes, de conſstitut. per text. ibi, ubi inquit,

^† quôd quando aliquis tenetur præſstare pluribus alimẽta, tanquam unum corpus repræſsentantibus, æqualia omnibus ſsubminiſstrare debet, ſsine diſscrimine ordinis, aut gradus, ita quòd uni tantùm præſstetur ſsicut alteri, & ita in his, quæ ad victum Canonicorum proferuntur ex communi promtuario, æqualitas eſst ſservanda in plerceptione. Quod etiãetiam tenet Hoſstiẽſs. Ioan. Andr. Butrius, Anchar. Bald. Imol. Decius, & alij ibidem, præcipuè Auguſst. Beroius num. 90. & communis, quam reſsolvit, & ſsequitur Lara de Corduba in l. ſsi quis à liberis, §. ſsed ſsi filius, num. 51. D. de liber. agnoſscend.

Pro qua etiam ponderari poteſst text. in l. verum, §. ſsi cùm tres, D. pro ſsocio, ubi

^† in his, quæ pluribus ſsocijs debentur, omnes æqualiter recipere debent, & ſsi unus plus recipiat, quàm alter, tenetur illud plus alijs communicare. Quod ad eos etiam, qui collegiũcollegium, vel communitatem conſstituunt, porrigit Lara ubi ſsup. num. 59. per iura, & Doctores ibi citatos, & habetur in l. collegarũcollegarum, ubi Rebuff. d. de verb. ſsignif. Et in text. optimo in cap. 1. incip. Decimas, 16. q. 7. ubi in ſsimili ita eleganter loquitur Greg. VII. Roman. Pontif. Has verò decimas ſsub manu Epiſscopi fore cẽ

*ſsemus, ut ille, qui cæteris præeſst, omnibus iuſstè diſstribuat, nec quicquam perſsonis honorabilibus exbibeat, unde alij sacerdotes habeant, alij verò detrimentũdetrimentum patiantur, omnibus itaq́ue fideliter diſstribuat; ubi gloſsſs. verb. Honorabilibus, invehit adverſsus Prælatos contrarium facientes, & alia iura adducit; quorum etiam Nos meminimus ſsup. hoc lib. cap. 5. n. 82. & ſseqq. & cap. 7. n. 150. & 151. Et eſst ſsæpè repetendus Caſssiod. lib. 1. epiſst. 9. ubi:

^† Iniquum eſst, ut de eadem ſsubſstantia, quibus competit æqua ſsucceſsſsio, alij abundanter affiuãtaffiuant, alij paupertatis incommodis ingemiſscant.

Quia

^† debitum univerſsitati, non eſst debitum ſsingulis, l. ſsicut, §. ſsi quid, D. quod cuiuſsq; univerſs. ubi Angel. in princip. & Paul. Caſstrenſs. in 1. & 2. notab. Bertrand. conſs. 242. vol. 3. Et hæc mihi uſsui fuerunt, dum iudex ſsederem

^† in cauſsa Lanceariorum, qui vocabãtur antiqui, de tempore Marchionis cãnetij, qui ſschedulas quaſsdam impetrarũtimpetrarunt, ut in ſsolutione ſsuorum ſstipendiorum alijs novioribus, poſsteà nominatis, præferrentur. Nam ſsuppreſssâ facti veritate, illas extorſserunt, non exprimẽtes omnibus idem ius ex alijs Regijs diſspoſsitionibus datum eſsſse, & creatos à Marchione Cãnetio fuiſsſse in totum extinctos, & revocatos, atque

^† adeô quamvis poſsteà ex nova, & ſsuperveniente Principis volũtatevoluntate fuerint renovati, non tãtam exantiquæ nominationis titulis regulandos eſsſse, qui in totũtotum deleti ſsuerunt, quàm ex novis, aut enovatis, iuxta ſsingularẽ diſstinctionem, quam faciunt Bart. & DD. per text. ibi in l. ſsi ita legatũlegatum, §. fin. de leg. 1. l. quid tamen, in princip. & §. nobis quoque, D. quib. mod. uſsusſsruct. amitt. l. inter ſstipulantẽ, §. ſsacram, D. de verb. l. qui res, §. aream, & l. cùm ſservus, D. de ſsolution. l. 4. C. de oper. publ. gloſsſs. 1. in cap. 3. de iure patron. Bart. Alber. Paul. Alexand. & Iaſs. in l. 1. §. ſsi quis ædificiũædificium, D. de novi oper. nuntiat. cum alijs latè adductis ab Alex. conſs. 34. n. 5. & ſseqq. lib. 5. Leobino Dalerio in diſsp. Canonica, tract. de mãdat. Aploſstol. argum. 1. n. 68. text. & DD. in l. ius civile, D. de iuſstit. & iur. Bertachin. verb. Libellus novus, Augel. in l. ſscire debemus, n. 1. D. de verb. oblig. Ego latè in cap. de præcedentia, n. 52. & Card. Tuſsch. litt. N. concl. 128. & litt. V. concl. 23. Quo ſstante, ſsuccedit altera iuris regula, quâ docemur, beneficium datum

^† alicui cum clauſsula, ut præferatur alijs, intelligendũintelligendum eſsſse, niſsi fuerit eis ius quæſsitum, ut per Cõpoſstel. in cap. cauſsam quæ, de reſscript. quem refert & ſsequitur Cepola de ſservit. ruſstic. cap. 4. de ſservit. aquæductus, n. 23. Bertrand. conſs. 292. num. 2. vol. 3.

Vt omittam, in ſsimilibus diſstributionibus, non tam nominationis, aut etiãetiam debiti prioritatem attendi debere, quàm perceptionis fructuum, ſsive redituum, ex quibus diſstributio facienda eſst. Nam

^† ſsi hi, qui percipiuntur, præſsentis anni ſsunt, aut proximè præcedentis, potiores in illis eſsſse debebunt hi, qui eiſsdem ipſsis annis ſservierunt, & operas ſsuas præſstarunt, quàm alij, qui decurſsas præteritorum annorum penſsiones allegant, in quibus nulli, vel non ſsufficienties omnibus fructus, aut reditus collecti comperiuntur, ut rectè docuit Geminian. per text. ibi in cap. final. §. porrò, num. 4. de ofic. Ordin. lib. 6. quem ſsequitur Philip. Franc. ibid. n. 2. Gigas de penſsion. q. 40. & q. 72. & conſs. 15. num. 3. & latè & optimè Borgnin. Cavalcan. omninò videndus, deciſs. 37. num. 48. & 53. in |

fol. 616

fine, 2. par. tom. 2. & deciſs. 8. num. 80. & deciſs. 27. num. 19. & ſseqq. par. 3. eiuſsd. tom. ubi eã rationem tradit, & repetit, quòd in his caſsibus tales fructus, ſseu reditus, videntur deſstinati, & obligati pro miniſstris præſsentibus, & non præteritis, & pro oneribus currentibus illius anni, quo fructus ſsunt recollecti, unde in illis prælationem habent, quia & diverſsi eſsſse videntur à fructibus aliorum annorum, ut aliàs dixit I.C. in l. ſsi uſsusfructus 6. D. de uſsufr. legato, ibi: Vt peti iam uſsusfructus, qui legatus eſst, non pcſsſsit, quia alius futurus ſsit, quàm qui legatus fuit, iunctis alijs, quæ in ſsimili tradit Burſsat. conſs. 238. num. 12. to 2. Rota apud Ludoviſs. deciſs. 507. num. 5. Guid. Pap. deciſs. 575. num. 1. Hieron. à Leone deciſs. Valent. 145. num. 13. & 14. 2. par. & in materia alimentorum loquens Petr. Surd. in tract. de aliment. tit. 4. q. 26. per totam.

Porrò reformatâ, aut diſsſsoloutâ hac lan

*cearum militiâ, reditus eis aſssignatos, in Regiam Coronam incorporari debere, dubiam eſsſse non poteſst, cùm ab eadem exierint, & ius reverſsionis in hoc plurimùm operetur, ut dixi ſsup. cap. 27. num. 9. Necnon etiam ex cõmuni alia Doctorum aſsſsertione, quæ habet, bona, quæ alicuius Collegij, vel Communitatisfuerint, eo, eâvè deſstructâ, aut diſsſsolutâ, fiſsco applicari debere, ex traditis à Gail. lib. 2. obſserv. 61. Et de TẽplarijsTemplarijs militibus loquẽs tradit Angel. per text. ibi in l. ſsicut7. §. ſsi quis, num. 36. D. quod cuiuſsque univerſs. Bart. in l. fin. §. fin. num. 22. D. de collegijs, & corpor. illicit. Felin. in cap. cùm dilecta, num. 21. de reſscript. Caſstrenſs. conſs. 16. lib. 1. Cardin. Tuſschus, qui alios adducit, litt. C. concluſs. 457. & Peregr. de iure fiſsci lib. 3. tit. 12. num. penult. & ultimo, quem immerito reprehendit Nicol. Loſsæus in tract. de iure univerſitatũuniverſitatum, 1. par. cap. 2. num. 85. Et qui de Templarijs eorumq́ue ordine, & eius extinctione alia ſscire deſsideravertit, legat Caſsſsaneum in Catalog. glor. mund. par. 9. conſsid. 5. Petr. Gregor. lib. 15. ſsyntagm. cap. 33. Illeſscas in hiſstor. Pontif. lib. 5. cap. 17. & lib. 6. cap. 1. Eman. Rodrig. quæſst. regul. 1. tom. q. 5. art. 1. Quos & plura iura de eis agentia noviſssimè congerit Dom. D. Felician. à Vega Epiſscopus Paccenſsis, ſsive de la Paz, in cap. cùm deputati, n. 7. de iucicijs, pag. 341. & ultra eos pleniùs rẽ tractar Petr. Mexia in ſsilva variæ lection. 2. par. cap. 53. Robert. Gaguin. Paul. Æmil. & Arnald. Ferron. in hiſst. Franc. ſsub vita Philippi Pulchri, & Platina, Papir. Maſsſson. & Anaſstaſs. Germon. in vita Clementis V. ſsub quo deleti ſsunt ob crimen hæreſsis, & alia delicta, quæ eis imputabantur, de quibus per Bart. in l. aut facta, §. fin. D. de pœnis, Calderin. conſs. 121. quod eſst 7. tit. de iudic. & Angel. de Peruſsio conſs. 165. quos refert Tuſsch. litt. T. concluſs. 26. Menoch. de arbitrar. caſsu 286. n. 424. & noviſssimè, poſst hæc ſscripta, ſsæpè à nobis laudatus, & fæpiùs laudandus, Dom. Præſses Valençuela conſs. 115. num. 1. & 2. vol. 2. ubi plurimos alios Auctores de his agentes adducit.

back | | continue

Solórzano P...: De Indiarum Iure

fol. 263 D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

DE INDIARVM OCCIDENTALIVM Ivre, sive Gvbernatione

LIBER SECVNDUS:

In quo de Commendis Indorum.

CAPVT PRIMVM. De Commendarum nomine, origine, & reformatione: & de cauſsis, rationibus, & exemplis, quibus hodiernus earum uſsus innititur, & ab impugnationibus, & obiectionibus Chiapenſsis Epiſscopi vindicatur.

SVMMARIVM CAPITIS PRIMI.

CAPVT II. De Commendæ Indorum diffinitione, & de iure, quod per eam Patrono, ſseu Commendatario præſstatur, & an, & quatenus feudo, uſsufructui, emphyteuſsi, maioratui, & donationibus, quæ ſsub modo, ſsimilis ſsit?

SVMMARIVM CAPITIS Secvndi.

CAPVT III. De Penſsionibus, quæ ſsuper Indorum Commendis conſstitui ſsolent, earumq́ue ratione, origine, & natura, & de alijs quæſstionibus erga eas uſsufrequentibus.

SVMMARIVM CAPITIS Tertij.

CAPVT IV. Qui Commendas, vel penſsiones Indorum concedere poßint, & an ad hoc etiam in Proregibus ſspeciale mandatum deſsideretur?

SVMMARIVM CAPITIS Qvarti.

CAPVT V. Quibus Indorum Commendæ conferri poßint?

SVMMARIVM CAPITIS Qvinti.

CAPVT VI. Quando Cõmendæ legitimè conferri poſsſsint? Et an in illis expectativæ, & renuntiationes in favorem tertij admittantur? Et de vacantibus in Curia.

SVMMARIVM CAPITIS Sexti.

CAPVT VII. Qualiter ſse Proreges, & Gubernatores in Commendarum collatione habere debeant, & an peccent, & ad reſstitutionem teneantur, ſsi indignos elegerint, vel etiam dignos, omißis dignioribus?

SVMMARIVM CAPITIS Septimi.

SVMMARIVM CAPITIS Octavi.

fol. 354 SVMMARIVM CAPITIS Noni.

SVMMARIVM CAPITIS Decimi.

CAPVT XI. An, & quæ conditiones, vel gravamina conceßioni Commedarum adijci paſsſsint? & quid ſsi eis non impletis concedentem, & accipientem mori contingat? & de alijs quæſstionibus hùc ſspectantibus.

fol. 372 SVMMARIVM CAPITIS Vndecimi.

CAPVT XII. De Commenda, quæ duobus, vel pluribus diſscretis, vel non diſscretis partibus aßignatur, & quomodo dividi debeat, & an in ea ius accreſscendi admittatur?

SVMMARIVM CAPITIS Decimisecvndi.

CAPVT XIII. De Commendarum titulo, ſsive inveſstitura, & poſsſseſssione, & intra quod tempus, & qualiter peti, & apprehendi debeat? & an ſsit naturalis, vel civilis?

SVMMARIVM CAPITIS Decimitertij.

CAPVT XIV. De omnimoda Commendarum alienatione prohibita, & an, & quatenus renuntiari, præſscribivè poßint, aut in collationem, tranſsactionem, vel compromiſsſsum deduci?

fol. 397 SVMMARIVM CAPITIS Decimiqvarti.

CAPVT XV. An, & quando pater gaudeat uſsufructu Commendæ filio, in eius ſsacris conſstituto, conceſsſsæ, vel ex ſsucceßione matris, aut avi materni delatæ? Et an Commendæ, vel earum reditus inter coniuges, ſsicut alia iura, cõmunicẽtur.

SVMMARIVM CAPITIS Decimiqvinti.

CAPVT XVI. De lege (quam vocant) ſsucceſssionis CommendarũCommendarum, & eius cauſsis, vocationibus, & effectibus, & an, & quatenus maioratuum ſsucceſssioni reſspondeat?

SVMMARIVM CAPITIS Decimisexti.

CAPVT XVII. De illegitimis, Monachis, Clericis, ab ſsentibus, & alijs, qui in Commendis Indorum ex earum legibus ſsuccedere prohibentur, & varijs, atque utilibus quæſstionibus huc ſspectantibus.

SVMMARIVM CAPITIS Decimiseptimi.

CAPVT XIIX. De eo, qui à ſsucceſssione Commendæ ob id quòd aliam habeat, excluditur. Et an ei facultas optandi, quam maluerit, concedatur? etiam in præiudicium alterius, qui aliàs in Commenda vacante ſsucceſsſsurus erat.

SVMMARIVM CAPITIS Decimioctavi.

CAPVT XIX. Vtrùm patre à ſsucceßione Commendæ, ob id, quòd aliam habeat, excluſso, filius eius, defuncti nepos, admitti debeat, vel illum patruus excludat?

SVMMARIVM CAPITIS Deciminoni.

CAPVT XX. De eadem lege ſsucceßionis Commendarum, quatenus uxores in defectum filiorum, aut filiarum admittit, & an ſsponſsæ de futuro, aut etiam de præſsenti, ante conſsummationem matrimonij, & mutuam cohabitationem hoc iure uti poßint?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimi.

CAPVT XXI. An lex ſsucceßionis, quæ uxores vocat ad maritorum Commendas, liberis non extãtibus, vice verſsa maritos admittat in Commendis uxorum? & de matrimonio putativo.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiprimi.

CAPVT XXII. De alijs practicis quæſstionibus ad eundẽ tractatum ſsucceßionis uxorum pertinentibus.

SVMMARIVM CAPITIS vigesimisecvndi.

SVMMARIVM CAPITIS vigesimitertij.

CAPVT XXIV. De onere curandæ ſsalutis ſspiritualis, & temporalis Indorum, quòd eiſsdem Cõmendatarijs iniungitur, & qualiter hodie practicetur? & de varijs, atque utilibus quæſstionibus, quæ eandem tractationem concernunt.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiqvarti.

CAPVT XXV. De onere reſsidendi, quod Cõmendatarijs iniungitur. Et quando ratione abſsentiæ Commendis priventur, & qui legitimè impediti dicantur?

SVMMARIVM CAPITIS vigesimiqvinti.

CAPVT XXVI. De onere tertiæ partis Peruanarum Cõmendarum fiſsco applicandæ, & confirmationis Regiæ in omnibus petendæ, & impetrandæ; de cuius materia plura ſscitu digna traduntur.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimisexti.

CAPVT XXVII. De Commendarum extinctione, & reſsolutione, & an Princeps cum cauſsa, vel etiam ſsine cauſsa, eas in communi, vel in particulari poſssit auferre? & ſsi ſsemel ablatam, vel amißam reſstituat, nova, vel antiqua cenſsenda ſsit?

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimiseptimi.

CAPVT XXVIII. De litibus, atque ſspolijs Commendarum, & qualiter, & apud quos ſsint iudices agitandæ? ad declarationem Regalis Proviſsionis, ſsive legis, quam vocãtvocant de Malinas, & aliarum plurium.

SVMMARIVM CAPITIS Vigesimioctavi.

CAPVT XXIX. De eiſsdem litibus, & maximè, quæ fructuum reſstitutionem concernunt.

fol. 584 SVMMARIVM CAPITIS vigesimnoni.

CAPVT XXX. Vtrùm expediens ſsit, vel fuerit, Indorum Commendas in perpetuum concedi, ita ut in familia poſsſseſsſsorum inſstar maioratuum durent, & deferantur?

SVMMARIVM CAPITIS Trigesimi.

CAPVT XXXI. De Peruanis militibus, vulgò dictis Lãças y Arcabuces, & de los Entretenidos Novæ-Hiſspaniæ, & dubijs, quæ circa eorũeorum conſsignationes contingere ſsolent.

SVMMARIVM CAPITIS trigesimiprimi.

Embeddings Experiment

fol. 263
D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

fol. 354
SVMMARIVM CAPITIS Noni.

fol. 372
SVMMARIVM CAPITIS Vndecimi.

fol. 397
SVMMARIVM CAPITIS Decimiqvarti.

fol. 584
SVMMARIVM CAPITIS vigesimnoni.