López/de Ca...: Las Siete Partidas.

 Legal

Titulus. XXVII.

¶ Lex. 1.

Lex. 1.

Præmiũ eſst id quod liberali ter dat̃ à rege vel duce belli his ꝗ p̃clarum factũ in bello fecerũt, & his mortuis, dari debet eorũ filiis. h.d.
cA ſsus fijos. Vi. j̈. eo. l. 5. & l. 1. C. de filiis officiali. mili. ꝗ in bello mo ri. lib. 12.
¶ Lex. 2.

Lex. 2.

Natura eſst virtus inſsita rebꝰ q̃ facit eas ope rari, ꝓut opor tet, iuxta dei ordinationẽ, q̃ operatio ꝟſsatur in exterioribꝰ, ĩ malis videlicet timẽ dis, & precauẽ dis, & ĩ bonis & licitis ãplectendis, verſsat̃ etiã iſsta opera tio ab interio ri ĩ hominibꝰ ſsolius virtutis amore, nõ prę miorũ prætextu, neq; metu pęnarũ, & hoc nobilius eſst, & ideo hic præcipue ĩ rebus bellicis à nobilibus hiſspanię viris, p̃mia ſsunt cõſsti tuta. h.d.
dLa natura. Nota deſscriptionẽ naturę & adde Bald. in. l. vnica. C. de ſsenten. quę pro eo ꝙ inter eſst, vbi dicit ꝙ natura eſst ipſsarũ rerũ ius ac poteſstas, ſseu ꝓprietas. & idẽ Bald. in l. in adoptiõe. C. de adopti. dicit, ꝙ natura nõ eſst aliud ꝗ̈ quidã actus diuinus ꝗ nõ poteſst mutari & in. l. 1. ĩ prin cip. col. 3. ff. de iuſsti. & iur. dicit ꝙ eſst diuina quædã diſspoſsitio, & ordo rerũq; ſstatus, & ibidẽ ꝙ natura rerum dicitur quędã proprietas in ſserta rebus ab intellectu diuino, in rebus animatis, ſsecũ dũ intellectũ, vel à ſsideribꝰ in plantis, & brutis.
eBuena ſseñal. Nam propter magnitudine ſseruitii induci tur perpetuitas beneficii. vt in. c. 1. §. fin. de his qui fen dar. poſs. & ibi Bal. adde. l. aꝗ lius, &. l. ſsi pater. ff. de don. &. l. etiã. §. 1. ff. de manu. vĩd.
aPor los bienes renumeratio & p̃mia fieri de bent, vt homi nes præmiorũ exhortatione boni efficiãtur, qui eſst principalis finis & intẽtus legalis ſsapientiæ. l. 1. & ibi docto. ff. de iuſstit. & iur.
bE a los malos. adde pulchrũ tex. in. l. vt vir tutũ. C. de ſsta tuis & imagi. & in. l. antepe. in. fi. ff. ad ſsyl lania. & ĩ aut̃. de nõ alienã. §. fin.
cEn las guerras d.l. etiam. §. 1. ibi veluti ꝙ dominum in prælio adiuue rit. l. 51. titu. 18. 3. partit. ibi o acorrieſsſse al rey, o al reyno en tiempo de guerra.
dNobles omes de eſspaña. Nota ergo nobili tatem & ſsapiẽ tiam militarẽ hiſspanorum. & adde de eorum fidelitate & legalitate. l. 2. & quę ibi di xi. titu. 18. ea. parti.
eSupieron mucho. Vide. l. 9. titu. 19. ea. par.
¶ Lex. 3.

Lex. 3.

Pręmium in re bꝰ bellicis, datur aliquãdo in ſsolatium re rum in bello amiſsſsarũ ſseu damnorũ receptorum aliquãdo etiam nullo damno recepto, præmiatur factũ, boni viri arbi trio: aliquando etiam præ miat̃ vltra debitum. h.d.
¶ Lex. 4.

Lex. 4.

Vexillum inimicorum ꝓſsternens in p̃lio, & ita victo ria habita, prę miãdus eſst in duplicatione beneficii quod antea habebat à domino, & ſsi illud omittat facere cũ poſssit, beneficiis quę habebat amiſssis eiiciet̃ in hone ſste. Si vero occidat equũ ducis hoſstiũ, ex quo contingat eum capi, vel ſsi quis capiat, vel occidat talẽ ducẽ ẽ hęreditandus ita vt viuere poſssit honorabiliter, dabũturq; ei equus & arma capti vel occiſsi, & ſsi ꝗs hoc omittat facere cum poſssit, non ſsolũ perdet beneficia verum & perdet hęreditatẽ donatã à dño vel eius progenitoribꝰ: & ab ijcietur. ꝙ ſsi à domino hære ditatem nõ ha buerit domini manebit inimicꝰ, & ꝓnuntiabit̃ tur pis, per curiã hoc probato, ſsuccurrẽs ꝟo dño cũ equo, ꝗaſsuꝰ erat occiſsus ĩ prælio, aut eũ è mani bꝰ hoſstiũ eripiens, debet bene hæreditari, ita vt ipſsi eiuſsq; deſscendẽtes viuãt honorifice ꝙ ſsi cũ poſssit non fecerit ꝓditor ẽ, & morti tra dẽdus, & ſsi reperiri neq̃at perdet bona nunꝗ̈ à dño vł eius cõſsanguineis habiturꝰ bñficium, ipſse neq; eiꝰ deſscẽdentes. h.d.
fComo el d' caſsa & dicebat gl. in. c. Chriſstus 1. q. 1 ꝙ infideles ſseruitores diaboli ſsunt, & inimici hominis domeſstici eius micheę. c. 7. Mathe. 10. & à domeſsticis tuis. caue eccleſsiaſstici. c. 32. & vi. glo. vbi bonꝰ text. ad id qͦd hic habet̃ ĩ.c. 19. 3. diſstin.
gTirar el ſseñor Vid. c. domino guerram. hic finit̃ lex. & conſsuetudi. regni. & ibi Bald. & non ſsufficit abſstinere à malo: niſsi etiam fiat, quod bonum eſst. c. 1. de form. fidel.
hDe otra priſsion. Vide. l. 3. titu. 29. infrà ead. partita.
aE los que del vinieſsſsen. Videt̃ velle iſsta lex, iunctis præcedentibus, ꝙ non omne ſseruitium factum regi & regno ſsit remunerandum hæreditate perpetuò pro ſse & eius ſsucceſsſsoribus: ſsed tantum inſsigne ſseruitium, veluti cum liberat regem de morte, vel captione, nã tunc propter magnitudinem ſseruitii, inducitur perpetuitas beneficii. c. 1. §. ſsi. de his qui feud. dar. poſs. & ibi not. Bal. debet ergo hoc moderari iuxta ſserui tii meritũ. ca. relatum. de te ſsta. &. l. 11. ti. 9. lib. 5. ordina. rega. & vide Alex. conſs. 55. col. 2. & fi. 1. vo lu. & nota. be ne exẽpla huius. l. & vid. l. fi. infrà eod.
bGuardar a ſsu Señor. Sed an teneatur ad hoc ita, ꝙ propriam ſsalutem præferat ſsaluti domini, vid. Bal. in. c. 1. in prin. 2. co. ad fi. ꝗb. mod. feud. amitta. & quid ſsi vaſsſsallus acriter erat vulneratus, & ita dominum in bello dimiſsit, an puniat̃ hac pœna? vel ſsi dominus erat periturus om nino, quantũ cunq; vaſsſsallꝰ opem ferret, vid. Bar. in. l. ſsi quis in graui in princ. ff. ad Syllania. & adde ad iſstã. l. l. 6. infrà eod.
¶ Lex. 5.

Lex. 5.

Perdẽti equũ caſsualiter abſs q; pręlio, debet dominus ei alium ęque bonũ aut me liorem dare ſsi in facto armo rum equum perdidit: debet ei alius da ri, qui idẽ cũ alio dimidio pluris valeat, vel prætiũ ex quo poſssit emi & ſsi in do mini defenſsione illũ perdidit, detur alius duplũ valens: & idem in armis ſsic amiſssis, & ſsi ob hoc ab hoſstibus capiatur, debet dominus illum redimere, habebit etiam ſsic ſseruans dominũ ſsuum: in ſsuper premiũ de quo in lege ſsuprà proxima: quod ſsi mem brum in facto armorum perdat, dandum eſst ei ex quo viuere poſssit ſsine penuria, & ſsi in tali facto moriatur quæ ei erant danda, dentur eius filiis vel vxori. quos ſsi non habeat dẽtur conſsanguineo proximiori, vel ei, quem ipſse voluit habere, & dominus habẽs vnde iſsta pręmia poſssit ſsoluere, cõuenitur iudicialiter ad ea. ſsecus ſsi non habeat. h.d.
cTanto. & ęſsti mabitur non ex affectione ſsingulorum: ſsed communi æſstimatione, vt in. l. ſsi ſseruũ meum. ff. ad leg. aquil. & habebitur reſspectus ad valorem tempo re mortis.
dVaſsſsallo. vid. cap. primum, verſs. dominus quoq; de for. fidelita. &. l. 3. tit. 29. j̈. ea. ꝑti.
eMuger. Non exiſstẽtibꝰ filiis videtur qđ debet intelligi, nam intentio huiꝰ. l. eſst hoc dare hæredi ex teſstamento, vel ab inteſstato: & Adde. l. pe. §. fi. in ſsi. C. de erogatio. mili tar. anno. lib. 12. vbi etia dicit vxoribus, vł liberis: & ad de. l. his ſscholaribus, eo. tit. vbi dicit de hę redibus. &. l. 7. j̈. eo. vbi vi. q̃ dixi, & vide in materia. l. 20. ti. 3. li. 4. or. reg. vbi habet̃ ꝙ filio primo genito det̃ ſsol data q̃ dabat̃ patri terrã tenenti à rege & in hoc de ſsoldata non erit neceſsſse ꝙ filiꝰ ſsit hęres, quia in dignitatibus & officiis magis attenditur filiatio quam hæredi tas, Bal. ĩ.l. cũ antiquioribꝰ, 5. co. C. de iure deli.
fPueden. quia nemo põt da re qđ nõ habet. 1. q. 7. c. daibertũ. c. odoardꝰ de ſsolutio.
¶ Lex. 6.

Lex. 6.

Pręſstans regi in bello ſseruitia de quibus ſsupra. l. 4. &. 5. præmiari de bet prout ibi continetur, & inſsuper iuuanti eum ad habendam hęre ditatem hoſstium, hæreditatem dare debet, & immunitatẽ. occidenti autem ducem hoſstium, vel capienti, præmiare poteſst, ſsi plebeius ſsit nobilitate & immunitate tributorũ, tam in regali ſsolo, ꝗ̈ alio, ſsi ſser uus libertate. Item eripienti regẽ, de manibus inimicorũ, vel à vulne re ſseu equum ſsuum ei dãti, mortuo equo regis: põt eum ad maiorẽ ſsta tũ ſsublimare, quod ſsi eleuet proſstratũ regiũ vexillũ vł à manibus hoſstium illud au ferat, ſsublimã dus eſst in ſstatu & honore. generoſsũ autẽ aliqua de his faciẽtẽ, laudet rex & regratie tur ſsibi eiuſsq; bonũ & hono rẽ augmentet, ſsi vero ſsubditi regis in his errẽt, hæc nõ fa cientes cũ poſs ſsent vt proditores vitã & bo na perdent, & inſsuper ſsi rex ibi fuerit captus aut mor tuus domꝰ eo rũ diruent̃ ſsẽperq; deſsertæ manebunt, & eorũ filii poſst ea habiti, exulabũt à regno. hoc dicit.
aDe fijos dalgo Nota hãc cau ſsam hic exp̃ſsſsam ad conce dendũ nobili tatẽ, ſsed an ſsine cauſsa poſsſsit rex aliquẽ creare nobilẽ, vł generoſsum per ſsuũ priuilegiũ, vel plebeio cõcedere immunitatẽ à tributis? quæſstionẽ iſstã teti git Montal. in l. 6. tit. 9. S̈. ead. ꝑti. vbi arguit ad partes, & tã dem reſsidet ꝙ poſssit cũ cauſsa vel ſsine: qñ p̃iudicium ex hoc ꝓueniẽs venit in cõſsequẽtiã. tu circa iſstã quęſstionẽ vi. q̃ latè adduxit Ioã. And. & ibi Abbas in. c. 2. de ĩmun. eccle. Abb. & Feli. in c. accedẽtes. de p̃ſscrip. qͦrũ reſsolutio eſst, ꝙ Imperator vel ꝗcunq; rex in tẽporalibus nõ recognoſscẽs ſsuperiorẽ, põt ex cã & ſsine cauſsa, tale priuilegiũ cõcedere motu ꝓprio, vel cũ clauſsula nõ obſstãtibus legibus in cõtrariũ diſsponẽtibus. & ꝙ onus exẽpti incũbit aliis. dicit tñ Ioan. And. ꝙ ſsi ꝑ priuilegiũ prĩcipis vniuerſsitas aliqua grauiter læderetur, eſsſset ſsuperhoc ipſsius remediũ implorãdũ: & ꝙ modicã lęſsio nẽ vniuerſsitas æq̈nimiter ferre debet. ad hoc etiã induco. l. 51. tit. 18. & l. 10. j̈. 3. parti. ex ꝗbus patet cũ cauſsa & ſsine cauſsa, regẽ cõcedere poſsſse hãc ĩmunitatẽ, cũ dicit. d. lex. 10. por ſseruicio, o por ruego, &c. & ẽt lex iſsta ꝑtita. in ꝗ̈tũ dicit regem creare poſsſse generoſsũ de plebeio, põt em̃ nobili tare quẽcũq; vult, & ẽt con ferre nobilitatẽ quã vult, & debet ei obtẽperari, ałs punient̃ rebelles pœna ſsacrilegii. Bal. in. l. ſsacrilegii. C. de de diuer. reſscr. nã nobilitas ꝑ prĩcipẽ cõcedit̃. Bart. ĩ.l. 1. co. 8. C. de digni. lib. 12. col. 9. nõ tñ deberet princeps ſsi ne cã hæc face re, cũ ſsit cõtra ius, & dictamẽ rõnis naturalis, ꝓpter leua mẽ aliquorũ onerare alios, cũ in publicis functionibꝰ ꝑ ſsoluẽdis ęqua debet ẽe ĩſspectio. l. oĩm. C. de vectiga. nã princeps velle debet oẽs actꝰ ſsuos à iuſstitia regłari, poli. ſs. & fori, & prin cipis maieſstas propter bonũ & equũ cõſseruat̃ in eſsſse. vt dixit Bald. in l. 1. ff. de conſs. prĩ. ſsi declinat in ꝑuerſsũ nõ ẽ miniſster Dei, ſsed diaboli. vt d. And. d'Iſser. in aut'. habita. ꝟ ſsi. miniſstros C. ne fil ꝓ pa. & forte nõ ẽet tutꝰ in cõſscien tia ille cui ſsine cã talis ĩmuni tas cõcederet̃, cũ nõ debeat prĩceps relaxa re ius fundatũ ſsuꝑ bono publico, nã tenet̃ facere vt bonꝰ diſspẽſsator. no tat Abb. in. c. de multa. col. 3. de p̃bẽ. & in c. q̃ ĩ eccleſsiarũ. ad fi. de cõ ſsti. S. Th. 1. 2. q. 79. art. 4. Rod. ſsua. ĩ rep. l. qm̃ ĩ prioribꝰ. fo. 65. co. 1. &. 2.
bDe los otros. Vide quæ not. Ioan. Andr. & ibi Abb. poſst eum in. c. 2. de immuni. eccleſsi. & in. c. accedentes. de pręſscrip.
cPor la traycion. Adde. l. 4. ſsuprà. eod
dSus caſsas. Not. caſsum in quo domus delinquentis deſstruitur. vid. Alberi. in. l. ſsi is cum quo. ff. communi diuidundo.
aAnte que el fecho. Adde. l. 2. C. de libert. & eorũ liber. & vide quæ dixi in. l. 2. tit. 2. 7. partita.
bAuer eſsta pena. Per iſstud, videtur quod loquat̃ hæc. l. de pœna expulſsionis à patria, & nõ in alijs de quibꝰ in. l. 2. tit. 2. infra. 7. part. &. l. ꝗſsquis. C. ad legẽ. iu. maj. & adde ad iſstã. l.l. 3. tit. 9. li. 4. ordi. rega. ibi ni ſsu hijo que ouo deſspues q̃ fizo la tray cion.
¶ Lex. 7.

Lex. 7.

Primo intrã ti villã vel caſstrũ oppugna tũ, dabit rex mille mora petinos, cum meliori domo caſstri, vel vil lęoppugnatę, & cũ omnibꝰ poſsſseſssionibꝰ illius, cuiꝰ erat domus dũ tñ non ſsit fortalitium: ſseu alia principalis do mꝰ caſstri dñi. ꝙ ſsi poſsſseſssio nes iſste nõ ha beat, dabitur ſsibi hereditas à rege. Secũdo intrãti, dabit quingẽtos, & alias meliores domos caſstri cũ ſsimili hęre ditate. Tertio intrãti, dabit ducẽtos & ꝗn quaginta, & aliã domum poſstdictas duas meliorẽ, cũ ſsimili hereditate. & inſsuꝑ quilibet iſstorũ binos capti uos habeat ex melioribꝰ, qͦs ipſsi cęperint, excepto dño caſstri, & eius vxore & filijs, & omnia quę ipſsi capere ab hoſstibꝰ potue rint, exceptis his quæ de iu re regi pertinẽt, quæ ſsi cęperint rex da bit pręmiũ ꝓ illis ratiõe ſser uitij̈, ꝙ ſsi iſsti intrãtes factũ nõ potuerint cõſsumare, & aliꝗs eorũ ibi capiatur, redi mẽdus eſst per regẽ, & ſsi moriat̃ in tali facto pręmiũ dabitur eius vxori aut filijs, quos ſsi nõ habeat, eius pro ximiori conſsanguineo, ſseu ipſsi, cui ipſse defunctus iuſsserit, ꝙ ſsi mẽbrum ibi perdat dabitur ei ex quo viuat honorificè, & ſsi qui iſsta fe cerint: fuerint de honoratis viris, magna hęreditas dabitur à rege, & augmẽtabitur. prout rex poterit & viderit oportere. prædicta omnia (pręter pecuniã morapetinorũ) dabũtur, caſstrũ vel villã furtiue capientibus. h.d. cum. l. ſsequenti.
[c]Que entraſsſse primero. Quid ſsi intrant duo ſsimul. dic ꝙ ambo habe bunt hoc prę miũ pro parte æquali: cũ iſsta. l. loquat̃ indefinitè & pręmiũ ſsit diuiſsibile: quia par meritum; par exigit prę miũ: ita tenet Bal. in prima cõſstitutione. ff. vete. in. §. itaq;. licet poſs ſset etiã dici, ꝙ vterq; habeat pręmiũ inſsoli dũ in eo ꝙ eſst multiplicabile. vt not. Bar. ĩ.l. hoc articulo. ff. de hęre. inſsti. & quia iſste actus eſst vtilis rei publ. vt dicit Paul. de caſst. in. l. cũ qui. ff. ad trebell. & ẽt poſsſset argui, qđ de rigore nullꝰ habeat præ miũ, cũ nullꝰ poſsſset dici primꝰ, vt ꝑ Ioan. de Imo. in. l. qui filiabꝰ .§. 1. ff. de lega. 1. vbi vid. Alex. mihi videt̃ æquior opinio Bar. præſsertim attẽtis ter minis huiꝰ. l. quando ſstatuit̃ præmiũ. 1. 2. &. 3. intrãti. habebit ergo ꝗlibet mil le, & in domo & in prędijs fa cient ſsibi par tes per cõcurſsum.
dO ſsus fijos. Cũ hodie bona lu crata conſstan te matrimonio communicantur inter virum & vxorem medietatem habet vxor, & aliam medietatem filij, & lucrũ de quo hic licet detur poſst mortem habet originẽ, & cauſsam à geſstis, in vita mariti, vt ex cauſsa antecedenti. & ſsi filios non habeant, videtur ꝙ totum ſsit dã dum vxori ex his quæ habẽtur in. l. 5. S̈. eod.
8
aDe auer conocido. De eo ꝙ eſst in pecunia numerata.
¶ Lex. 9.

Lex. 9.

Intrãti naui giũ hoſstiũ debet̃ pręmium conuentũ, ꝙ ſsi nõ ſsit cõuẽtio, pręmiũ erit arbitrariũ, & ſsi ibi moriatur aliꝗs, ſseu mẽbrum perdat, ſseu capiatur ab hoſstibus ſseruabit̃ quod dictum eſst in legibus pręcedẽtibus, cũ id accidit in bello terreſstri. & ſsi in ter ram exeuntes villam aut ca ſstellũ capiant fiet, prout dictũ eſst de bello per terram h.d.
bEntendieſsſse. Vide legẽ ſsequentem de iſsto arbitrio.
¶ Lex. 10.

Lex. 10.

In pręmijs arbitrarijs per ſsona, factum locus & tẽpus ſsunt conſsyde rãda. h.d.
cAluedrio. Nota diffinitionẽ arbitrij: & adde bal. in l. in vẽdentis. C. de cõtrah. empt. dum te net, ꝙ arbitriũ non eſst aliud niſsi æquitas animi declarati, habito reſspectu tam ad æquitatẽ naturalẽ, quã ad legũ pręcepta.
dQual es aquel hombre. &c. in arbitrarijs iudex debet cõ ſsiderare quali tatẽ perſsonarũ. Item quali tatẽ factorũ. Bal. in. l. fi. C. de obſseq. patro. preſstan.
eGualardonar Nota hãc. l. ꝙ vniuerſsitates & caſstra poſsſsũt donatiões ĩ remuneratio nẽ ſseruitiorũ facere, pro me ritis ſseruitij: immò ſsoli de curiones hoc poſsſsẽt, vt not. Bar. in. l. ãbitioſsa. col. 1. ff. de decret. ab ordi. faci. pro magnitudine ciuitatis donantis, & eius cui donat̃ allegat. l. diuus. §. fi. ff. de bon. dãna. & alias ll. & adde Alex. conſsil. 43. vol. 4.
Loading...