López/de Ca...: Las Siete Partidas.

 Legal

Titulus. X.

Titulus. X.

¶ Lex. I.

Lex. I.

Populus eſst: hominũ maiorum medio crium, & minorum adunatio. h.d.
hPueblo llaman. hoc idẽ patet ex. l. 2. ff. de orig. iur, & nota bene iſstam. l. ꝙ populꝰ proprie nõ ſsunt homi nes ſsed hominũ collectio in vnũ corpꝰ myſsticum, & abſstractiue ſsumptũ, cuiꝰ ſsignificatio ẽ inuenta ꝑ intellectũ, & ſsic etiã dicebat Bal. in. l. etiã. col. 3. C. de execu. rei iudi. ſsed an appellatione popu li cõprehẽdãt̃ clerici, videt̃ ꝙ ſsic ꝑ iſstũ tex. & quia ciues ſsunt ciuitatis vt not. Bar. in l. 1. ff. ad municipa. & Bal. in c. 1. de mili. va ſsa. ꝗ arma bel li. depoſs. Ab ba. tamẽ in. c. 1. de vita. & ho heſsta. cleri. & in. c. 1. de præben. vult ꝙ in materia priuilegiata omnes comprehendantur non vero in materia odioſsa & idem vult Feli. qui late tractat in. c. eccleſsia S. marię. col. 25. de conſstitu.
iDe los mayores &c. Adde. §. conſstat. ver. plebs autẽ. inſst. de iure nat. genti. vel ciui. & quod dicit Bar. in. l. 1. co. 10. C. de digni. li. 12. procedit ſsecundum communem vſsum loquendi italię non de iure.
kPor que puedan bien biuir. &c. Sic dicit Iſsidorus. 9. li. Ethimologiarum. c. 4. ciues ideo vocati ꝙ in vnum coeuntes viuant, vt vita communis & ornatior fiat & tutior.
¶ Lex. II.

Lex. II.

Populum rex debet tripliciter diligere, mercedem ſsubditis faciẽdo, cum viderit expedire, pietatem in pœnis moliendis exercendo, item aliquando in totum parcendo, crudelis namq; eſst iuſstitia quæ aliquali miſsericordia non temperatur, item populum debet tripliciter honorare quẽ libet loco ſsuo iuxta genus, bonitatem & ſseruitiũ ponẽ do & conſseruãdo, verbis laudãdo eorũ bene facta, & alios eorũ lau des cõ fabulari ꝑmittendo. item & debet tripliciter eu cuſstodire, onera excuſsabilia non exi gendo & q̃ ſsibi fieri nollet illis nõ facien do, eos inuicem ab iniuriis cuſstodien do, & ĩter eos iuſstitiã exercẽdo ac etiam ab extraneorũ dãnis præſseruãdo. h.d.
aFaciendoles merced. Semꝑ princeps fauo res & gratias ſsubditis polli cetur vt habe tur de pace. conſstan. ver. quã ſsemper & ibi Bal.
bAlma e vida. Adde. l. 5. ti. 1. S̈. ea. part.
cAlguna pena. ſsic cum pa ter verberibꝰ caſstigat filiũ dolet, & dicit non verbero te: ſsed fatuita tem tuam, vt C. de emenda tio. propinquo. l. 1. per Odofredum.
dComo padre. Princeps dici tur omnium pater, vt in autentica neq; virũ qđ ex do te. collatio. 7. Bal. in. l. quiſsquis. C. ad legem. Iul. maieſst. & dicitur relatiue: nam ſsicut ſsubditi ſsunt obligati bene obedire, ita ipſse bene imperare: vide Bald. in. l. 1. colum. 2. ff. de rer. diuiſsio.
ePara perdonarles. &c. nã roboratur clemẽtia thronus regis prouer bio. 20. c. & facit illud Virgilij. 6. Eneidos. hę tibi erunt artes pacisq́; imponere morem. parcere ſsubiectis & debellare ſsuperbos, & diſspenſsatio quandoque eſst debita, vt in. c. exigunt. & ibi glo. 1. q. 7.
fCon miſsericordia. &c. nam & miſsericordia portio iuſstitiæ eſst Ambroſsius. ſsuper Pſsal. 118. ſsermo. 8. verſsi. 20.
gQue dixo. Pſsal. 84.
hMantenerlo en el. &c. nã decet beneficium principis eſsſse manſsurũ. l. fi. ff. de conſstitu. princi. & regul. decet de regul. iur. li. 6. & facit iſsta. l. ꝙ officiarij regij licet gratis & ad beneplacitum creentur à rege non debent deſstitui ſsine cauſsa iuſsta de quo vide late & bene per Guillel. benedict. in repetitio. c. Raynuntius. de teſsta. fol. 15. col. 4. & fol. 16. col. 1. &. 2. &. 3.
iNi tornando dello tãto. &c. vide quæ dixi. S̈. ea. parti. tit. 1. l. 8.
kA los menores. Adde. l. illicitas. §. nepo tẽtiores. ff. de offi. præſsidis.
lGuardandolos &c. Dicit Ariſsto. 8. æthi corum. ca. 11. rex cũ ſsit bonus ſsubditorum curã habet: vt bene ſse habeant, ſsicut paſstor ouiũ curam habet earum. vnde & homerus. Agamẽnonẽ regem populorum paſstorem vocabat.
mCa deſstos los deue. &c. vide quæ dixi. in l. fi. ti. 20. j̈. ea. parti.
nAmado. nihil tam vtile quam diligi: nihil tam inu tile: quã non amari: nam odio haberi exitiale ac ni mis capitale arbitror ait Ambroſsi. li. 2. de officiis. capitu. 7.
¶ Lex. III.

Lex. III.

Debet rex di ligere, honorare, & cuſstodire regnicolas, prælatos quia loco apoſstolorum ſsunt, clerum, quia pro populo intercedit, eccleſsias quia ibi ſsacri ficium eucha riſstiæ celebratur, proceres quia per eos regnum nobilitatur, milites, per quos patria defenditur & augetur, qui mortem ob hoc euitare non debent: ſsapientes, quorum conſsilio regnum gubernatur in iuſstitia: ſsunt enim in militia qua reprimuntur audacię, & emendantur iniuſstitiæ, ciues, quia ſsunt regni radices & theſsaurus, mercatores qui regno neceſsſsaria ducunt aliunde, artifices & agricultores, per quos cæteri alimentantur & iuuantur, nam regnum eſst quidam hortus cuius arbores populus, rex dominus horti, & aqua qua rigatur, iudices cultores, proceres, & milites cuſstodes, leges & iura, vallum, iudicium & iu ſstitia murus. h.d.
aComo huerta. Nota ſsimilitudinem regni ad hortum.
bLo mereſscieſsſse Debet nanq; fieri donatio. iuxta merita capit. ad hæc. & cap. relatũ. de teſsta. in. §. licet. & adde. l. diuus. in ver ſsicu. benemerentibus. ff. ſsi quid in frau. patro. vide. l. ſsocietas. §. fin. ff. ꝓ ſsocio. & ibi Bal. & an credatur prin cipi aſsſserenti de meritis & ſseruitijs? dicẽdum eſsſset ꝙ vbi princeps non prohiberetur donare ſstaretur eius aſsſsertioni, ſsed vbi prohibitum eſsſset ſsibi donare, veluti ſsi enormiter lederet regiam coronã iuxta. c. intellecto. de iure iurand. tunc non ſstaretur eius aſsſsertioni. iuxta doctrinam Bar. in. l. ſsi forte. ff. de caſstren. pe cul. vbi bonꝰ text. & Ioan. And. in additio. ad Specu. in rubr. de rebꝰ eccleſsiæ nõ alienandis.
cAßi como el aqua. Aquæ effuſsę omniũ naſscẽtium in ĩn terra cauſsa fiunt, fruges gignunt arbo res, fructices, herbasq́; pro ducunt ſsordes detergũt, peccata abluunt, potũ cun ctis animãtibus tribuunt: Iſsidorus. 13. li. Ethimologia rum. c. 12.
dConoſscer el derecho. Nam iu riſsconſsulti & viri prudẽtes debent eſsſse fa miliares prin cipis, & aliorũ dominãtiũ. l. 2. verſsi. ſseruius autem. & ibi notat Alberi. ff. de origi. iu. & in mẽte iudicis debent eſsſse duo ſsales Sal ſscientię alias inſsipida, & Sal ſsecurę conſsciẽtiæ, alias eſst diabolica, verba ſsũt Bald. in. l. 2. C. de ſsenten. ex pericu. recitã.
eDixo en otro lugar. Hieremię. 21. cap.
fSeñaladamẽte l. vnica. C. quãdo imperator inter pupil. & vidu.
gEn lugar de los apoſstoles. c. in nouo. 21. diſstin. 58. diſstin. c. quorum vices.
hSabiduria de los derechos Ad de. l. 2. titu. 2. j̈. part. 3. &. l. aduocati. C. de aduoca. diuer ſso. iudi. & ex hoc videt̃ ꝙ non teneãtur ad collectas ſsicut mili tes, cũ & ipſsi militẽt vt hic facit qͦd notat Io. de Plat. in l. libertorum. C. de dignita. lib. 12. vbi dicit ꝙ aduocati nõ poſsſsunt quæſstionari, ſseu tormentis ſsubijci, ꝗa ſsũt in clariſssima dignitate. l. laudabile. C. de aduoca. di uerſso. iudi. qͦd tñ ĩtelligit de aduocatis, in mr̃icula deſscri ptis alias nullã hñt dignita tẽ noĩatã. ſs. ſsed extra ordinariam, ꝗa militãt, Item hoc ĩtelligit d' aduocatis vrbiũ non municipiorum. vide ibi. Abba. tamen in. c. pe. de cleric. coniuga. notat ex illo tex. quòd literati non ſsunt exempti à debitis, & obſsequijs conſsuetis exhiberi domino temporali, actu ta men docentes habent multa priuilegia. l. medicos. C. de profeſsſso. & medic. lib. 10. vbi Bar. &. l. 8. titu. fina. infrà ead. parti. licentiati etiam cum gaudeãt priuilegijs doctorum in fauorabilibus vt late adducit. Ioan. Lupi. de palat. rubeos. in ſsua repetitio. c. per veſstras. in ru brica. non tenentur ad col lectas, & munera plebeio. rum vt etiam ip̃e adducit al legans Petrũ. antiboli. doctorem antiquum. in tractatu. de muneribus char. 19. nam cum ſsit in potentia ꝓpinqua actui videtur eſsſse in actu. & ſsic quòd gaudeat eiſsdẽ fauoribus quibus & doctores, vt dixit Bal. in. l. 1. col. penul. ff. ſsolu. matri. verſsic. quid ſsi filius nõ eſst doctor ſsed licẽtiatus. & videtur hoc etiam in licentiatis probari de iure noſstri regni per tex. in. l. 20. titu. 4. lib. 4. ordina. rega. vbi habe tur quòd bachalarij etiam in iure canonico vel ciuili cõtribuere tenentur in om nibus muneribus & ſsic innuit contrarium eſsſse in li cẽtiatis, vt nõ teneantur & iſstud amplexa eſst huius regni conſsuetudo. & videt̃ etiam probari ex. l. noua. facta incurijs de madrid an no domini. 1534. vbi exp̃ſsſse innuit̃ priuilegium exẽptionis à tributis conceſsſsum fuiſsſse per leges regni licẽtiatis, & ideo prouidet vt ſsolũ gaudeant graduati in ſstudijs Salmanticẽſsi, Valliſsoletano, & collegialibus collegij bononiæ, & poſstea fuit extenſsum ad graduatos compluti, & iſstud arbitror tenendum eſsſse in licẽtiatis quicquid dixerit Guido. Papæ, in deciſsione ſsua. 390. Cre derem tamen non de omnibus licentiatis debere intelligi, ſsed de his tantum qui actu docent, vel iudicant, ſseu officiũ aduocationis exercent. vt Bart. dixit in. d.l. medicos & expreſsſse habetur in. l. 8. titu. fi. j̈. ea. parti ibi que mueſstran los ſsaberes. Et ita cum iſsta limitatione pronunciari vidi in regali audientia dum ibi eſsſsem auditor, & idem crederem ſsi talis doctor vel licentiatus eſsſset veteranus. & ex aliqua legitima cauſsa iam non actu exerceret literas, docẽdo, vel poſstulando. arg. l. à muneribꝰ. ff. de vacatio. mune. & quia perinde ex quo per eum non ſstat, debet haberi ac ſsi exerceret officium. facit tex. in. l. eã legem. C. de excuſsatio. mune. lib. 10. ibi non quandiu militauerint. ſsed quandiu vixerint. quid tamen ſsi quis tantum eſsſset bachalarius & eſsſset aduocatus, ſsiue incuria, vel extra, in vrbibus vel villis vbi eſst caput iuriſsdictionis, an eximatur ab iſstis muneribus? prædicta faciunt, quòd ſsic, quia militare dicitur & facit. d.l. 20. cum dicit, excepto los caſsos, que por derecho le ſson otorga dos, & ſsic non indiſstincte vo luit cõtribuere bachalarios, & idem ſsi eſsſset iudex, ſsaltim de iudi cibus. ſsupremis, vt in. l. iudices. C. de dignita. lib. 12. & adde deciſsionem Guido Papæ. 376. cum duabus ſsequẽtibus. co gita tamen ſsu per hoc ꝙ dixi de bachala rijs vel alijs nõ graduatis, ꝗa ſsecundũ hoc nihil ſspecialitatis eſsſset in li centiatis.
Loading...