VErum huic tam pernicioſso malo & ſsi non dubitant omnes pij, & prudentes occurrẽdum eſsſse, tamen quomodo occurratur, non eſst omnium vna ſsententia. Sunt, qui non aliter ebrietatem tollendam putent, quam vſsu omni ſsiceræ, ideſst Indicæ potionis excluſso. Id vt fiat grauiſssi|mas eſsſse proponendas, & exigendas pœnas, ſsi quis vel è fruge ea vina conficiat, vel confectis vtatur. Niſsi enim materia omnis ſsubtrahatur, nullo modo tantũtantum incendium extingui poſsſse. Quorum vox nihil propemodum ab eorum ſsententia mihi abeſsſse videtur, qui non ita pridem cum Romano Pontifice ſseriô agendum exiſtimarũtexiſtimarunt, vt generali Eccleſsiæ decreto vineæ omnes ab orbe Chriſstiano extirparentur, relictis tantum in ſsacros vſsus neceſsſsarijs, quòd per vini immoderatam vim incredibilia mala dicerent euenire, idq́; in Septentrionalibus præſsertim Europæ populis multis magniſsq; documentis demonſstrabant. Sed facilè horum eſst exploſsa ſsententia. Neq́;Neque enim vt ſscitè dixit Chryſsoſstomus, vino, ſsed vinolentiæ fræna adhibenda ſsunt. Eadem certè cauſsa; & pecunias nullas eſsſse iubebunt, vt auaritiæ occurrant, & pretioſsos pannos, vt faſstus retundatur, & fœminas ipſsas ſsepelire oportebit, ne libidine concitentur viri, quin potius oculos eruẽteruent, & linguã adiment, ne tanta peccemus. Omnino nihil eſst adeo ſsanctum, adeo bene prouiſsum diuinitus, quo non in perniciẽ ſsuam abuti poſssit humana malitia. Et re vera ſsicut vinum decenter, & ſsobriè vſsurpatum, & valetudini, & robori, & lętitiæ cõfert, quæ qui detrahit, iniuriam Dei prouidentiæ facit inſsignem, emendare volens quæ ille ſsapienter fecit, ita planè ſsiceræ Indicæ potiones vtilitates habent non contemnendas, quas qui prorſsus adimit, non mediocriter miſseros premit. Nam & robuſstam, & ſsalubrem, & aſsſsuefactis non in | iucũdã eſsſse ſicerãſiceram (ſsic enim iãiam dudũdudum voco iſtãiſtam vul garẽ IndorũIndorum potionẽ, ſsiue Maicio, ſsiue Cacao, ſsiue quouisalio genere cõſtetconſtet) nullo modo negare poſs ſsunt, quicũq; iſsta experti ſsunt, genus verò hominũ inops, & tenue nullas alias delicias agnoſscẽs, hoc vno adiumẽto priuare velle, in humanitatis eſst. Ergo nõnon res in culpa eſst, ſsed modus quęrẽdusquęrendus eſst. Atq; in primis quãuisquamuis ſsicera omnis nõnon prorſsus interdicenda videatur, tamẽtamen rectè admodũadmodum & ſsapiẽter Regio edicto cautũcautum eſst, ne fucatæ illæ, & præpotẽtes potiones oppidoq;oppidoque dãnoſsæ conficiantur, qualis ea eſst, quãquam noſstri forãforam dicunt. Nam vbi nõ tam potum, quam ebrietatem quæri conſstat, iure optimo vitioſsum potionis genus prohibetur. Hoc ergo excepto, non placet omnem potandi iucunditatem barbaris adimere. Sed ſsi rectè conceſsſsa in ebrietatem cõuertant, iãiam ſseueriore pharmaco putredo hæc reſsecanda eſst. D. quidem Auguſstinus valde in Africanas ſsuę ætatis compotationes ſstomachans, conſsilium dat Aurelio Cartaginenſsi Epiſscopo, vt placidê, ſsuauiterque iſsta emendare conetur, Non ergo aſsperè, inquit, quantum exiſstimo, non duriter, non imperioſso modo iſsta tollũturtolluntur, magis docendo, quãquam iubẽdo, magis monendo, quãquam minando, ſsic enim agendũ eſst cũcum multitudine peccantiũpeccantium, ſseueritas autẽautem exercẽda eſst in peccata paucorũpaucorum. Sic planè cũcum liberis, atq; bene morigeratis hominibus decebat Dei ſsacerdotẽ ingenuè agere, & ratione magis, quãquam lege, doctrina potius, quãquam poteſstate niti. NãNam & nobiles Lacedæmonij ebrietatis remediũremedium eſsſse ducebant, | ebriorum hominũhominum ſpectaculũſpectaculum fœdiſsimũfœdiſsimum cõuiuis ſsuis proponere, vt in ſse diſscerent ea cauere, quæ in alijs tantopere abominarentur. Ac noſstrorum barbarorũ ebrietas longè alia via exterminanda eſst, quorũquorum alij longè mores ſsunt, & ingeniũingenium natura ipſsa ſseruile. Seruus verò, vt dixit ſsapiens, non poteſst verbis emendari, quod enim dicis, intelligit, ſsed obedire contẽnit. Itaq;Itaque & ſsi exẽplaexempla propo nenda ſsunt, & ſsi ſsacerdotales cõmonitiones, atq; cõminationes ceſsſsare non debent; tamen vt in ve tuſstis vlceribus ſsit, aſsperiore medicamine ſsanies iſsta radẽdaradenda eſst. Opus est poteſstate ciuili, opus eſst ſseria animaduerſsione in temulentos, ac niſsi lege agatur, fruſstra ſsurdis verba fient. VerũVerum ſsi putredo hæc reſsecanda eſst, & tamen materia nõnon demitur, quidnãquidnam remedij eſsſse poteſst? dicet quiſspiã. Audiui ex viro ornatiſssimo, eodẽq; totius rei Indicæ peritiſssimo pleriſsque videri difficilẽ, & permoleſstã eãeam cohibendi barbaros ab ebrietate prouinciãprouinciam: ſsibi verò per facilẽ, & iucũdã. CũCum me tantæ rei pol licitatione nõnon mediocriter erexiſsſset, ſsubiecit præceptionẽ & mihi, & vt opinor, cuiuis prudẽti valde probatã. Vituperabat ille eos, qui bibendi conſsuetudinẽ, aut ad certos calices definirẽtdefinirent, aut priuatis mẽſsis magnopere interdicerẽtinterdicerent. Cenſsebatq; potius quandiu intra priuatos parietes priuatim ipſsi biberẽtbiberent, etiãſsi fortaſssis excederẽtexcederent, vel diſssimu lãdũ eſsſse, vel ſsi proderẽturproderentur, nõnon admodũadmodum rigide excipiẽdũ. At cõpotationes publicas, ſstatas, ac celebres, eas ſsũmis viribꝰviribus eſsſse exturbãdas, ac ꝓfligãdas idq́;idque & expedire omnino, & factu nõnon eſsſse difficile. | Vtriuſsque ſsuæ aſsſsertionis cauſsas afferebat egregias. Nam priuatim vniuſscuiuſsque perpotationem infeſste perſsequi tum difficile eſst, quod latebras domeſsticas, atq;atque horas importunas, & inuſsitatas varietates perueſstigare nemo poſssit: tum ve rò nimis hoc arctum, & aſsperum eſst, ac meritò verendum eſst, ne qui nimium emungit, eliciat etiam ſsanguinem. Quamobrem B. Auguſstinus quanquam ebrietati infeſstiſssimus, cenſsebat tamen aliqua ex parte conniuendum, ſsed feramus hæc, inquit, in luxu, & labe domeſstica, & eorum conuiuiorum, quæ priuatis parietibus continentur. Atq;Atque hæc quidem antiquis eam & robuſstis Chriſstianis condonabat, barbaris & à patria ſsuperſstitione recentibus, quiq;quique iudicio parum aduerſsus conſsuetudinem obſsiſstere queant, non minora certe condonaturus. Et ſsi enim ebrietas per ſse quidem crimen eſst, tamen ob ea maximè vituperatur, quæ parit mala: quæ tamen in priuata menſsa, neq́;neque ita multa, neq́;neque adeo immania ſsunt. Nam tota illa inceſstuoſsa libido, illa ſsexus fœdiſssima permutatio, mox cædes, truculentia, & quod eſst omnium caput, ſscelerata idololatrię obſseruatio, in priuata menſsa ignorantur, vbi præter coniuges, vix eſst alius: quæ certè omnia in celebribus, & publicis compotationibus effuſsiſssimè ſsæuiunt. Imo vero horum cauſsa licentius patrãdorum inſstituta ſsunt ſsolenni more cõuiuia, quibus non ſsolum licere ſsibi quiduis omnes intelligunt, verum improbiſssima quęq; audere ſsplendidum, & glorioſsum putent. Iſsta ergo publica tollere | penitus oportere dicebat, tum ob innumera, & grauiſssima damna inde vt à primo fonte manantia, tum ob peſssimi exempli ſcandalũſcandalum, quo Reſsp. tota labefactatur. Neq́ue verò id eſsſse arduum, & difficile, non enim ita iſsthæc latere poſsſse, vbi temulẽtia, & multitudine ipſsa proditur, & temporum certa obſseruatione deprehenditur. Quæ non diſsſserentis verba ſsunt tantũtantum: ſsed res ipſsa docuit expertum. Conſstituebat vir ille ex ipſsiſsmet Indis iudices, atq;atque obſseruatores, quibus negotiũ dabat, vt toto pomeridiano tempore conuentus omnes IndorũIndorum perueſstigarent, ſsi quem temulentiæ operam dantem offenderẽtoffenderent, ad ſse ſse continuò deferrent, ſsin vel negligenter indagarent, vel inuentum ſscelus diſssimularent, pœnas minabatur acerbas non temulentis, ſsed obſseruatori, qui non quæſsiſsſset, aut indicaſsſset, negligentiæ, aut malitiæ conuictum obſseruatorẽ pro concione ſsemel, atque iterum mulctari iubebat, tertio opus non erat, tanto omnibus terrore commotis, vt deinceps in detegendis ebrijs ſsolertiſssimi eſsſsent. Iam verô cum obſseruatorum cuiuſquãcuiuſquam induſstria delata eſsſset ebrietas, eo conuolabat, recenti, ac flagranti delicto obnoxios capiebat: primum leuiore aliquo ſsupplicio contentus, ſsecundo, ac tertio augebat pœnas, aliquot ex primoribus verberatis, aut etiam crine detonſsis, quod Indis acerbiſsſsimæ iniuriæ loco eſst. Affirmabat, cùm Prætoris Cuzquenſsis munere fungeretur, quæ vrbs omnium caput, atque altera noſstris Indis Roma fuit, breui ijs artibus effeciſsſse, vt ne veſstigium quidẽ | ebrietatis relinqueretur, in remotiſssimas quoq; prouincias temperantis exẽplaexempla à maioribus ſsuis tranſsmiſsſsa Indi cæteri ſsequerentur. Sed negligẽtia, & ſsocordia ſsucceſsſsorum rem tãtam excidiſsſse, & ad priſstina temulẽtiæ ſstudia reditum eſsſse. IdẽIdem, cum Chuquiſsacæ eſsſsem, ſsuſscepit me hortante, peſssimum illũillum morem abolere. Petijt viciſssim à me, vt in concione ea de re verba facerem, reiq; fœditatem exprobrarem: ipſse ſsocium, quo vtebar linguæ Indicæ bene docto, cõuocata ad ſse Indorum concione legem de publicis compotationibus abolendis promulgare, perſsuadereq; iubet: obſseruatores deinde creat, quibus oppidi regiones diſstribuit, ſse ſse certiorem, niſsi grauiter vapulare malint, maturè facere imperat. Quid multa? ſsemel deprehenſsa temulentia, vix ſsecunda animaduerſsione opus fuit. Verum omnes iſsti conatus, niſsi magiſstratus omnes conſspirent, facile cor ruunt. Re vera ſsi qua decet conſstãtia, & zelo, pręfecti, atq;atque ij, penes quos ſsumma eſst, negotiũnegotium perſsequerentur, poterat breui peſstis hæc procul exterminari. Pleriq́;Plerique rei difficultates cauſsantur, ſsocordiã ignauiãq; ſuãſuam cũcum accuſsare potius ac dolere deberent. Quid verò ignauiãignauiam dico? De induſstria pernicies tãtatanta cõcediturconceditur, imo verò appetitur propter priuatas neſscio quas cõmoditates. Alij Indorũ operas larga ebrietate cõceſſaconceſſa, ſsibi cõciliãt. Alij non ſolũſolum bibere ſsinunt, verũverum ipſsi quoq;quoque temulentiã propinant. Cõplures officinam ſsiceræ apud ſse habent, publiceq;publiceque coquunt, atq;atque diuendũt, & apud ſse cõpotãdi cõmoditatem offerunt. | Neq́; tãtam turpis, infamiſsq; quæſstus pudet, neq;neque ſsiceram qualemcũq; ſsed furioſsam illãillam forãforam lege cõtẽpta vendunt, gladiũgladium vltrò porrigentes inſsano. Atq; hęc noſstri Hiſspani factitant, lucrumq́;lucrumque eiuſsmodi ex animarum interitu etiam elegantiores religioſsioreſsq; captant. Quæ ſspes vltra reſstat infœlicium horum ſsalutis, quando ab ijs venena porriguntur, à quibus erat antidotum expectandum? Vtinam terribilem irati Dei gemitum non audiamus, quem propheta quidam ſscribit, Propinabatis, inquit, Nazaręis vinũvinum, & prophetis mã dabatis dicentes, Ne prophetetis. Ecce ego ſstridebo ſsubter vos, ſsicut ſstridet plauſstrum onuſstũ fœno. Omnino Chriſstus Deus noſster ſsuorum ſscelere, & parricidio premi videtur, ſsic enim peccantes in fratres, in Chriſstum peccamus. Paulus neq́; manducare carnes, neq́;neque vinum bibere libenter ſsuſscipit, modo fratrum ſsaluti conſsulat: nos vino etiãetiam cõpoſsito fratrũfratrum animas enecare pergimus, vt lucrũlucrum vndecũq́; radamus. Hæc tota populi Chriſstiani ignominia, ſsiue eo, quo diximus, modo, & induſstria, ſsiue alijs artibus quæ ab alijs piè & fructuoſse excogitatæ ſsunt, omnino releganda eſst per publicæ poteſstatis miniſstros, & diligentiſssimè dãda eſst opera, vt publicę ſsaltem, atq;atque ſsacrilegæ barbarorum temulentię, terrore, minis, pœnę acerbitate modis omnibus propulſsentur. Sic enim ſsibi perſsuadere debent, nihil neq́ue religionis, neq; diſsciplinæ in Indorum animos influere poſsſse, niſsi omnium malorum fons ebrietas obſstruatur.