AT illud duriſssimum videtur imperium, cum metallis effodiendis mancipãturmancipantur, quod vſsq; adeo ærũnoſsum & graue à priſscis eſst iudicatum, | vt quemadmodum nunc ad triremes damnantur propter inſsolentia crimina homines facinoroſsi, ita olim ad fodienda metalla damnarentur, quod capitali ſsupplicio proximum erat. Ad id ergo homines liberos nihil mali commeritos adigere, inhumanum, atq;atque iniquum valde videtur. Deinde compertum eſst eo in labore multos abſsumi, vel fatigatione fractos, vel diſscrimine extinctos. Hor ror eſst dicere, quæ mineralium intra ipſsa abditiſsſsimæ telluris viſscera deliteſscẽtium facies ſsit, quæ vorago, vt verè tartarus ipſse patere videatur, neque ineptè Poëtæ olim gazas apud Plutonẽ reconditas fabulatiſsint. Chryſsoſstomus ſsui temporis laborem hominum in extrahendo metallo miratur, narratque eloquenter, verum illa omnia præ noſstris ſsumus, & vmbra ſsunt. Perpetua atq; horrenda nox, aër craſsſsus & ſsubterraneus, deſscen ſsus prolixus & perdifficilis, cum duriſssima rupe ſsæua contentio, ſstatio periculoſsa, ſsiveſstigium nutet, actum eſst, humeris vectatio permoleſsta, per gradus obliquos, & male hęrentes aſscenſsio, cęteraq; etiam cogitatu grauia. Ad hæc cum argenti venæ in præruptis plerũq;, & inacceſssis rupibus ſsitę ſsint, terraq;terraque inhabitabili, vt curentur, à patria extorres veniunt, ſsolum aëremque mutantes, facillimè valetudine afficiuntur. Quid verò vbi argenti viui effodiendi labor eſst, cuius vel tenuiſssimus halitus, cum igne circũcluſsum exhalatur, præſsentem necem affert? Quid de gemmis explicandis dicam? In oppido Rio de la hacha, vocato cum eſsſsem, comperi duram Indorum ſser|uitutem extrahendis conchilijs, ſsummo mane in ratem imponebantur, in pelagus deſscendebãt magnæ ſsæpe profunditatis, vbi integrũintegrum penè horæ dimidium halitu compreſsſso vrinatorum more, conchilia, oſstreaq; conquirerentimmenſso labore, ſsummo periculo, cibus ſsemper parciſssimus: commercium omne interdictũinterdictum: cuſstodia omnibus nocturna communis: vitę ratio moleſsta, ac liberis hominibus prorſsus aduerſsa. Hæc diu actitata, ſserò tandem animaduerſsione digna emẽ data ſsunt, ſsed ſsunt tandem Rege catholico id ſsemel, ac bis, ac tertio inquirente, & agente. Itaq; Indi omnes liberi declarati ſsunt, & ab eo labore ceſsſsare iuſssi: quicũq; ſsuperſstites tãtam diuturno labori reperti ſsunt. Ad eundẽeundem ergo modum, & metallorũ effodiendorũeffodiendorum non admodũadmodum diſssimiles ærum næ ſsiſsti debere nõnon paucis videntur. Habent enim cùm iniuriam contra libertatem Indorum, quod ſseruire cogantur alieno lucro cum tanto ſsuo incommodo patria ſsæpe liberiſsque deſsertis: tum vero exitiale periculum, cùm cæli mutatione, laboris moleſstia, rei ipſsius diſscrimine impendere videatur interitus. At ſsi metalla curari deſsierint, ſsi argentũ è venis nõnon eruatur ſsubuerſsis à radicibus mõtibꝰ, vt eſst apud S. Iob, ſsi aurũaurum ex fluuiorũfluuiorum obicibus nõnon cogatur, mineraliaq;mineraliaque cętera negligãturnegligantur, actũactum eſst, IndorũIndorum negotiũnegotium & Reſsp. interijt. Neq́ue alios fructus Hiſspani tãto Oceani circuitu quærũt, neq́;neque alia ex cauſsa, vel mercatores negotiãturnegotiantur, vel iudices præſsident, vel ipſsi quoq;quoque ſsacerdotes plerũq; Euãgelizãt. Argentum aurumq́;aurumque ſsi deſsit | & ſseſsubducat ex oculis, omnis frequentia, omnis commeatio, omnis ciuilis & ſsacerdotalis concurſsus breui euaneſscet. Inſsulæ Hiſspanica & Cuba, & ſsancti Ioãnis, olim quidẽquidem frequentiſssimæ dũdum auri materia circunfluerent, nũcnunc penè deſsertę & horridæ, poſstquam indigenarum penuria pretioſsiſssima metalla, quæ illic abundant, elaborari non poſsſsunt. In omni hoc nouo orbe eas prouincias doctrina maximè florere cernimus, quas opibus quoque præſstare conſstat, vt ad hoc commune emporium omnes vndique confluere videantur. Equidem neſscio vtrum potius faciam, querarne noſstrorum temporum calamitatem, & charitatẽ refrigeſscentem, fidemq́;fidemque raro in quoquam inuẽtam iuxta Domini verbum, tot animarum millia vt Chriſsto lucrifiant, non ſsatis merces videri dignas, quæ noſstrorum animos excitent, auri argentique cupiditatem longè plus valere apud nos, vt iſsta ſsi deſsint, animarum ſsalus pro nihilo fiat? An verò Dei bonitatem, ſsummamq́ue prouidentiam admirer, qui pro noſstrorum hominum ingenio, vt gentes adeo remotas, & barbaras Euangelio adiungeret, aurum argentumq́ue his terris tam copioſsè donauit, hiſsque veluti illexit noſstrorum cupiditatem, vt ſsi charitas non inuitaret animarum, auri ſsaltem cupiditas ineſscaret? Et quemadmodum olim incredulitas Iſsraëlis ſsalus fuit gentium, ita nunc Chriſstianorum auaritia Indorum vocatio facta eſst. Quid enim? ſsiue per veritatem ſsiue per occaſsionem Chriſstus annuntietur? ſsed in hoc gaudeo, ſsed & gaudebo, ait magnus Apo|ſstolus. Occaſsiones namque benefaciendi etiam Deus captat. Prima Euangelij diffuſsio ex trepidatione, & fuga diſscipulorum ob Hieroſsolymitanam tempeſstatem nata eſst, Apoſstolis ſsolis vel penè ſsolis Hieroſsolymis perſsiſstentibus. Populus Iſsraeliticus ob iram Dei ſsibi commeritam inter gentes diſssipatus eſst, quibus magna ex parte ſsaluti fuit. Itaque & populo ſsuo iram, & alieno miſsericordiam eodem facto Deus impendit. Merito Paulus compellat, cum ad iſsta venit, altitudinem diuitiarum ſsapientiæ, & ſscientiæ Dei. Itaq; quis non diuini conſsilij arcanum ſsuſspiciat, atque admiretur, qui aurum argentumq́ue omnium mortalium perniciem ſsalutem voluerit eſsſse Indorum? Quamobrem quæ ſsine Dei offenſsa, & fratrum iniuria adhiberi conſsilia poſsſsunt, vt iſsta neque intercidant, neque imminuantur, ea à ſsapiente & religioſso Reipub. adminiſstratore negli genda non ſsunt. Et quoniam graui maturaq́ue Theologorum, iuriſsq́ue prudentium cõſsultatione non ita pridem totum hoc de mineralibus per Indos elaborandis negotium tractatum eſst, extantq́ue leges prouinciales ſscriptæ, quo ordine, quaue moderatione metalla eruantur, vt ſsaluti commodiq́ue Indorum proſspectum ſsit, nõnon mihi videor tantorum virorum ſsententiam improbare, multoq́ue minus leges alias debere præſscri bere, quibus tam aſspera Indorum conditio temperetur. Tantum capita repetẽdarepetenda ſsunt, breuiterque ponenda, quibus eius rei facultas conſstringatur. PrimũPrimum igitur doctrinæ ſspiritualis miniſstri | in his, qui metalla operantur, ne deſsint, ve ſsint qui miſsſsas celebrent, qui in fidei rudimentis eru diant, qui morituros confeſssione excipiant, cęteraq́; neceſsſsaria adminiſstrent. Deinde vt valetudini conſsulatur, ne aut contrario valde cœlo vten tes traducantur, aut è longo valde tractu euocentur, aut laboribus immodicis opprimantur. Mox, vt fortunis quoque ſsuis non peſssimè cõſsuli ſsentiant, ſsed pretio iuſsto tam moleſstus eorum labor compenſsetur, ſinanturq́;ſinanturque lucella ſsua interim quærere. Ad hæc vt & valentibus opportuna alimenta ſsuppeditentur, & ægrotantibus ſsolatia neceſsſsaria non deſsint. Ad vltimum vt labor ipſse diſstribuatur commode per vices ſsuas, ne diutius contra voluntatem ſsuam à patria abeſsſse cogantur, neue vna prouincia ſsemper oneretur, alia ſsemper in otio degat. Quas conditiones ſsi, vt par eſst, legitime ſseruauerint noſstri, quemadmodum a viris ſsapientibus enucleatè propoſsitæ ſsunt, videntur tolerãditolerandi, ne commercio finito, cura quoque Euangelij concidat: at ſsi negligantur hæc, & acerbius cum Indis tanquam cum mancipijs agatur, viderint ipſsi, quas Patri pauperum & iudici orphanorum rationes reddituri ſsint.