Acosta: De natura novi or...

 Legal

p. 83
Redditur cauſsa, cur intra Tropicos ſsolis præſsentia humorem efficiat, extra Tropicos ſsiccitatem. Cap. VII.

CAuſsa autem, cur æquinoctialis contra veterum ſsententiam humidiſssima ſsit, diu mihi at̈; acriter cogitanti, nulla alia certior occurrit, niſsi quod vis ipſsa ſsolis maxima, & ampliſssimè cir cunfuſso Oceano plurimam vaporum copiam exugat, eandem̈;eandemque citiſssime liquefactam vertat in pluuias. Nam quod præpotentis ardoris cauſsa imbres proueniant in regione torrida, multa, & perſspicua documenta ſsunt. In primis eſst illud, quod ſsatis ſsupra commemoraui, quòd eo anni tẽ pore, quo ſsol ſsuperne maxime ac directiſssime in cumbit, imbres fiant: cum vero longius receſsſserit fieri deſsinant. Solis igitur vis valida pluuias ciet. Deinde obſseruatum eſst in hac America, ab ipſso meridie, cum radij ſsolis potentiſssimi ſsunt, imbres ſsolere cadere, mane vero toto nihil ferè nobis ab imbribus timemus. Quamobrem iter cùm facimus, diuerſsorio egredi maturè feſstinamus, & ad medium diẽ tuti iter carpimus. Hoc norunt Peruenſses omnes. Quid quod viri ſsapientes deprehendiſsſse ſse perhibent in his regionibus poſst ſsum ma lunæ incremẽta pluere maximè ſsolere? quod nos quo̈;quoque etiãetiam experti ſsumus. Ita̈;Itaque & annus, & menſsis, & dies hoc idem atteſstari videntur, intra Tropicos ſsumma caloris vi imbres generari. Pro ſstremo in artificijs quoque, vbi ex herbis aquæ in medicinæ vſsum ſstillantur, idem accidere |
p. 84
cernimus, ignis namque vehemens & exæſstuans plurimam humoris eiuſsmodi copiam ſsurſsum effert, eandemque calore ipſso circuncluſsam exudantem in aquam vertit. Idem vbi argenti viui admirabili potentia aurum aut argentum puriſsſsimum redditur. Nam ſsi debilis ignis ſsit, nihil fere exudat, ſsi validus, plurimum eliquatur, & in fumum quidem materia illa primum reſsoluitur, deinde in priorem argenti viui liquorem vertitur, ac ſsuperne defluit. Igitur vis ipſsa ignei caloris, cum materiam eſst nacta idoneam, ſsimul rapit ſsurſsum, ſsimul vbi quippiam obſstat, ne extractum vaporem abſsumat, ſstatim liquat in pluuiam. Iam vero quod in regione torrida ſsol caloris copia generet pluuias, quas extra regionem torridam ſsolis potius abſsentia & caloris inopia facit, & ſsi videtur prima fronte contrarium ſsed re vera non eſst. Plurimi naturales effectus à cauſsis contrarijs proficiſscuntur modo diuerſso. Humentem veſstem ęquè exiccat, & ventus frigidus & calidus ignis, lateres & frigore concreſscunt & ſsole. Somnum mediocris exercitatio prouocat. Si vel nulla, ſsit vel prorſsus immoderata diſsſsoluit. Ignis ſsi nulla materia adijciatur extinguitur, ſsi ni mia, etiam extinguitur: ſsi moderata alitur & augetur. Quæ oculis admouemus, vel nimis propinqua, vel nimis remota non cernimus, mediocria interualla viſsum reddunt. Solis radius debilis nebulas non ciet ex fluuijs, ſsi maximus ſsit etiã factas diſsſsoluit. Ita̈;Itaque mediocris & attollit, & ſser uat, quare nec nocte ne̈;neque meridie nebulę ſurgũtſurgunt, |
p. 85
ſsed plerun̈;plerunque ſsole aliquanto largius incumbente. Ad hunc ſsanè modum plurima exempla natura offert, vt intelligamus aliquid fieri, vel non fieri cauſsis ſsæpe contrarijs. Quominus mirari debemus, ſsi pluuias ſsolis magnas abſsentia faciat, & nimis quoque propinqua præſsentia: eaſsdem moderata potius diſssipet. Sed auiditas diſscendi pulſsat adhuc, quid ſsit, quod extra torridam ſsolis maxima abſsentia afferat pluuias, intra Torridam eiuſsdem cõtracontra propinquitas maxima. Quantum equidem aſsſsequor, illud eſst in cauſsa, quod per hyemem in regionibus extra Tropicos poſsitis non habet eas vires ſsolis calor, vt leuatos è terra vapores abſsumere poſssit, ita neceſsſsario in aërea regions coëunt magna copia, & frigore ipſso cõcreſscunt, denſsatiq́ue paulatim vertuntur in pluuias. Nam & ſsol longe abeſst, & dies breuiores ſsunt, noctes productiores. Sole vero appropinquante tanta eſst caloris copia, vt ſsimul attollat, & diſssipet, & reſsoluat humores, cum præſsertim ad ſsolis propinquitatem accedat dierum longitudo. At vero intra Tropicos, hoc eſst, in Torrida Zona ſsolis quidem abſsentia tanta eſst, vt præſsentiam aliarum regionum æquet. Vnde etiam tunc eadem rations ſsiccitas accidit. Maxime vero ac directiſssime incumbente ſsole, ideo non magna ſsiccitas, vt videbatur conſsequens, ſsed magni & fere repentini imbres fiunt, quia immoderata illa ſsua vi ſsubito copiam plurimam humoris è terra & Oceano trahit, quæ cum nõnon diſspergitur diſssipaturq́ue vento, facilime coaleſscit, ac veluti |
p. 86
immaturas pluuias facit. Nam vis magna caloris humoris copiam ſsubito attrahere poteſst, eãdem cum multa eſst, ſsubito reſsoluere non poteſst. Itaque fit vt attracta præ multitudine ipſsa concreſscat in pluuiam. Quod ſsane ſsubdito exemplo intelligi poteſst. Etenim cum ſsuillæ, aut vitulinę, aut alioqui pingues carnes ſsubiecto igne torrentur: ſsi ignis quidem exiguus ſsit, ſstillant, eo quod calor humorem attrahere poteſst, ſsed abſsumere nõ poteſst præ inopia. Quod ſsi ignis contra maximus & propinquiſssimus ſsit ſstillant nihilominus, ſsed ratione contraria, quia vis ipſsa immodica caloris tantã ſsubito humoris copiam excitat, vt ſsimul liquata prorumpat. At vero ſsi ignis moderatus ſsubijciatur, & interuallo idoneo diſstet, videmus ſsanè elixari carnes, & vix quicquam defluere humoris. Quare coquorum ars præſscipit ignem, neq́ue nimium, ne̈;neque perexiguum ſsed mediocrem ſsupponi, eumq́;eumque maximè vno tenore perſseuerantem, ita enim & humor paulatim extrahitur, & abſsumitur. In cereis quo̈;quoque lucernis idem eſst cernere. Si enim flamma maxima ſsit, ceram prorſsus liquefacit, quia excitare liquorem poteſst, abſsumere non poteſst. Flamma vero pro ratione materiæ attemperata, nihil ceræ defluit, quia quantum liquatur ardore, tantundem abſsumi poteſst. Patet igitur, cur in æquinoctiali caloris nimia vis humorem faciat, quem aliàs caloris potius inopia facere ſsolet.
Loading...