Avendaño: Thesaurus Indicus

735

*ADductis in eo fautricis sen

Auctores faventes remotioni debiti in Virgine.

tentiæ Patronis addendi qui postea visi. Illustrissimus & eruditissimus Franciscus Guerra de Majestate

Illustriss. Guerra.

gratiarum Virginis pag. 346. Ubi Cardinalis de Lugo sententiam amplexus. Guilielmus Herincx Tomo 2. Tractatu 2. Disput. 6. n. 56. &

Guiliel. Herincx.

57. ubi ita scribit: Opposium nihilominùs tenent multi Recentiores post nostrum Cornelium Mussum, virum tam spectatæ in Tridentino auctoritatis, ut teste Possevino in Apparatu sacro, ei à toto Concilio commissa fuerit Decretorum compilatio: eamque meritò probabilem censent plures Doctores alterius opinionis. Sic ille. P. Franciscus Bonæ-Spei

P. BonæSpei.

Tomo 4. Tractatu 2. Disput. 12. nu. 130. ita resolvit: Dico in B. Virgine nullum fuit debitum etiam remotum in Adamo peccatum originale contrahendi: immò non plus quàm in Angelis. Tantum ille. Illustrissimus Caramuel in Theologia

Illustriss. Caramuel.

Rationali Lib. 10. Parte 2. Thesi 8. pag. 74. & 75. Ubi singularem modum circa exemptionem proponit, de quo inferiùs P. Martinus Pe

P. Martinus Perez.

rez Disput. 15. de Incarnatione Sect. 4. nu. 4. & Disput. 33. Sect. 6. nu. 4. P. Christophorus de Vega in Theologia Mariana Tomo 1. Palæstra 5.

P. Vega.

apud quem præter aliquos à Nobis adductos,

Carvajal. Mendez. Luzerus. Saavedra. P. Oñate. Serna.

Ludovicus Carvajalius, Mendez Dominicanus, Luzerus, Sylvester de Saavedra. P. Magallianus in Cap. 1. Epist. ad Timoth. P. Petrus Oñate Tomo 2. de Contractibus Disp. 25. n. 110. Mag. Benedictus de la Serna Generalis Benedictinus in Triumpho MARIÆ 53. Parte 1. §. 8.

P. Eusebius Illustriss. Cerda.

n. 6. P. Eusebius Nieremberg in Operibus Parthenicis Parte 3. per plures Paragraphos. Illustrissimus & elegantissimus Cerda Academia 3. n. 65. ubi subtiliter deducit Virginem in Adamo pomum vetitum non manducasse. P. Martinus de Esparza Tomo 1. Lib. 5. Quæst. 4. Arti. 7. & 8. jñctojuncto

P. Esparza.

Indice ab ipso confecto. verb. Adamus. His addendi Insignis Advocatus in Matritensis Curiæ Tribunalibus Hieronymus de Gusman in Veri

Hieron. Gusman. D. D. Rocha.

tatibus Iuridicis Veritate 2. DD. Didacus Andreas de la Rocha Regius Consiliarius, & in Limensi Cancellaria criminum Quæstor, post sublimes alios magistratus, alibi à me laudatus, & numquàm pro meritis, illum enim & sapientia summa, & singularis eruditio, & Christianæ pietatis excellentia, qui inter Virginis Mystas admittatur dignissimum reddiderunt.

736

*Et possent quidem adduci alij, quia jam positio ista adeò invaluit, ut multi in concionibus cum puritate originis in Virgine in exordio inviolabilis, debiti etiam remotionem inclament, quod quidem à multis prudentibus, etsi cum ipsis sentiant, improbatum. Sed ut missi fiant alij, juvat elegantissimi nostri P. Antonij Chanut carmina, velut floream coronam contulisse. Sic ergo ille Lib. 1. de septem præcipuis mysterijs Virginis, Poëmate 1.

At vel Adamæo quondam ventura sub auras

P. Antonius Chanut.

Fœdere, decretamq́ue merens ab origine pœnam
Materna maculam numquàm duxisset ab alvo
Opprobrium prohibente Deo, quòd nescia primi
Fœderis, & primo surgens in sidera jussu
Divinæ sobolis comes indivisa futura?

Quibus addenda alia ex Poëmate 5. ubi sic post nonnulla;

Fœdumq́ue à labe pudorem
Nullus erat prohibere labor; de fœdere sontum
Antiquo si lecta parens: Sed debita labes
Instar labis erat: Stygioque obnoxia juri
Pura licet Virgo, divinæ incommoda proli
Mater erat: caput inferno servire tyranno
Addictum, nisi ferali favor obstet in ortu
Nominis indignum tanti &c.

p. 255

737

*Tot ergo ac tanti Scriptores, ijs ad

Sententia favens valde probabilis comprobatur.

jecti, quos in Præludio dedimus §. 2. non possunt non sententiam stantem pro Virgine valdè probabilem demonstrare. Valde inquam: quod jampridem ita visum doctissimo P. Benedicto Justiniano in 1. ad Timoth. 2. v. 6. quamvis P. Suarez, ut erat ille sententiarum suarum constantissimus propugnator, illud Valde potuisse excusari fuerit arbitratus: sic enim in 1. 2. Tract. 5. Disput. 9. Sectione 4. n. 38. in addititia quadam Epistola, de qua erit fortè qui & dicat, excusari potuisse. Sed stabit illud Valde apud Auctorem, quem ipse gravem reputat, stabit & apud alios, ex quorum attestatione non solùm valde probabilis sententia evasit, solidis aliàs stabilita rationibus, sed etiāetiam probabilissima, si quod Scriptores circa gradus probabilitatis statuunt, est, ut debet, prudenter observandum. Et Doctoris quidem Eximij votum illud erat, quod ibidem expressit, ut scili

Votum P. Suarij non facile explicatu.

cet servetur inter defensores immaculatæ Conceptionis Virginis unio, ut faciliùs deveniatur ad ejus certitudinem intelligendam. Quod quidem nescio quem commodum sensum habere possit. Nam revera ad intelligendum mysterium dictum maximê confert exclusio à pacto, cùm sint qui eo stante, non contrahere Originale de facto impossibile judicaverint, ut videri potest apud eumdem Tomo 2. in 3. p. Disput. 3. Sect. 4. qui hujus difficultatis expeditioni deservit tota, cùm pro neganda possibilitate non leve in Divo Thoma extare fundamentum videatur. Si autem dicatur unionem conferre plurimùm ut Deus peculiarem lucem ad intelligentiam tribuat, sic enim cùm essent discipuli congregati in unum, divini Spiritus splendor affulsit, id quidem & pro sententia fautrice stantes desiderare possunt, & revera desiderant, & quinam magis pro gloria Virginis, charitatis cōstanteconstante vinculo, dignius, & laudabilius militent, nōnon est difficile judicare: vel si cuiquācuiquam nōnon facile videbitur, piè, & laudabiliter sentientibus abũdareabundare in suo sensu licet, & sic etiam cœlestem expectare lucẽlucem, & pariter veritatem.

738

*Sed fortè non desit, sicut revera non

Sinistra interpretatio de impedimento definitionis.

defuit, qui ita interpretandum velit, ut contra mysterium sentiens, velit tamen inde pietatem erga ipsam ostentare. Cùm enim strenuè agatur pro definitione origineæ in Virgine puritatis, curandum est ne quidquam interponatur, quo possit illa retardari: & talem videri sententiam asseritur, quæ debitum removet, quia difficilior inde redditur. Et hunc esse sensum præfati voti, pro quo & adducitur Dom. Fr. Petrus Perea Episcopus Arequipensis in Epistola pro Conceptione Immaculata fol. 144. Lucas Waddingus Opusculo de Morte Virginis Cap. 4. nu. 20. & Dom. Guerra supra Discursu 7. fragmento 3. nu. 9. Et quidem oportere nonnumquàm certa etiam dogmata silentio involvere eruditè ostendit Illustrissimus & Excellentissimus D. D. Fr. Payus de Ribera Archiepiscopus & Prorex Mexicanus in Appendice ad Tractatum de probabilitate Canonizationis mysterij Conceptionis Virginis Immaculatæ nu. 357. Ut meritò huc ad

Eccles. 3. v. 7. Eccli. 20. v. 7.

vocare liceat Eccles. illud Tempus tacendi. Cap. 3. v. 7. & Eccli. 20. v. 7. Homo sapiens tacebit usque ad tempus, quod & casui præsenti censuitconvenienter applicari. Sed quidem quod ad Eximium Doctorem attinet, explicatio illa præfati voti minimè congruit, quandoquidem ille de mysterij definitione neutiquàm cogitabat, neque in ipsius mentem venisse apparet favorabilem assertionem mysterij definitioni obicem aliquem posituram. Quòd si quispiam præ oculatissimi ingenij perspicacia id se in Doctore tanto penetrare contendit, id certè innumeris alijs aciei visus minimè obtusæ non poterit unquàm persuadere.

739

*Sed sunt pauci illi ut dicetur sentien

Paucorum Auctorum infirma adversitas.

tes, at ij qui sunt inter tantos Dom. Peream novi & cognovi, & scio quantùm ejus debeat auctoritati deferri quem concionantem audivi sua in Ecclesia, sicut & me ille tunc juvenem, ad mensam pro more invitatum post concionem, id enim grati officij pro Ministris Evangelicis opportunum judicabat & ut Episcopo manifestum assertorem Episcopum opponamus, talis profectò Mag. Fr. Franciscus à Cruce Episcopus S. Marthæ in Theologica demonstratione pro puritate Conceptionis §. Primum principium. Dom. Guerram jam faventem vidimus, & ibi eum præstat sequi, quàm ubi contrarium se videtur exhibere. Ut non multum de sensu eruditi P. Waddingi curare debeamus. Dominum jam Riberam percontari juvat quousque tacendum nobis? neque enim perpetuum, sed pro nunc temporis silentium indicit. Dicet equidem expectandam definitionem, & quando hæc erunt? Quid si non

Instantia & coargutio valida.

futura? An piè, verosimiliter, & gloriosè pro Virgine militantes, doctos, subtiles, & profundos discursus jam partui proximos infelicissimè suffocabunt? In quibus & ij erunt, quos prædictus Antistes fœcundo & facundo ingenio confovet: dum enim sententiam suam aperire refugit, satis indicat eam esse, quæ faveat Virgini: aliàs cur non se prodit, cùm certum sit juxta ipsius providam pietatem, sententiam pro debito stantem definitioni neutiquam obstituram, quandoquidem in contraria obstaculum inculcatur. Et Auctores quidem ab ipso adducti debitum agnoscunt & fatentur, idque conveniens judicant ad præfatum finem, unde silentio non utuntur. Et judicat quidem eos sic loquentes inducens, P. Suarij prudentissimum monitum admittendum, qui citato n. sic

P. Suarez.

locutus: & in hac materia mihi videtur eligendum quod melius. Atqui melius est sententiam, quæ promotura est caussam, proferre, quàm tacere: ergo proferre & non tacere, disertissimus Præsul debuisset. Et quid ad hæc?

740

*Pergo, & fateor utile esse dogma

Inofficiosum favorabilis sententia silentium.

tum sacrorum silentium, de quo ipse in Epithalamio n. 763. Sed id tunc verũverum, quando ex manifestatione timentur scandala, si videlicet sanctum detur canibus, & margaritæ mittantur ante porcos. Quod equidem in negotio præsenti locum habere non potest: quæ enim pro Virginis gloria dicuntur, si definitionis occurrat articulus, ad doctissimos sunt judices perventura, qui sententiarum diversitatem probè notam habebunt, & quod est inter peccatum originale & illius debitum non possunt |

p. 256

non discrimen habere perspectum. Et quidem scimus aliquos non solùm in gratia conceptam Virginem asserere, sed etiam in gloria. Cur non & illi carpuntur; nam adeò singularis assertio ante præsens sæculum non audita, sicut & aliæ, quæ pro amplificando & illustrando mysterio à doctis Scriptoribus proferuntur? & sunt multæ ex illis minùs profectò probabiles, quàm illa, de qua agimus, & quas credibile est P. Suarium minimè judicaturum probabiles, cùm eas omiserit, uti minimè in Scholis receptas, aut eò usque non natas, lucem publicam metuentes: ei, de qua agimus, sua probabilitate penitus asserta. Unde mirum est erroneam ab eo dictam pronuntiari, & aliorum censuras congeri, cùm sit sanè notissimum judicio Sacri Tribunalis Inquisitionis esse illas condemnatas, & viam factam aut relictam piè sentientibus pede inoffenso deinceps decurrendi.

741

*Et verò persuadere sibi, qui ita dis

Vrgetur validissimè.

currit, favorabilem sententiam definitioni impedimentum allaturam, de illa est penitus desperare. Tot enim sunt jam, qui pro ea militant, ut agmen numerosum constituant, sintq́ue satis ad effectum prædictum; vel si satis non sunt, erunt qui sequentur, & erunt quidem permulti. Itaque si numerositas obstat, major indies futura, gliscente erga Virginem affectu; unde & validius impedimentum, ac proptereà de supremo favorabili judicio, spes, quæ pietatem alit, penitus abjicienda. Et quis id credat, & non potiùs, si ominari licet, contrarium ominetur? Neque enim dici potest hanc viam sequi ad honorem Virginis non conducere, cùm sit ipsi adeò honorificum omne peccati contagium nescijsse, ut nequeant de ipsa efferri absurda illa pronuntiata, de quibus in Præludio §. 2. & 3. & quæ ex peccato in Adamo inferunt SS. Patres apud P. Suarez citato Tomo in 1. 2. Disputatione illa 9. Sect. 2. Ex quibus apparet argumentum in hac caussa posse à sententiæ favorabilis patronis ex nuper dictis validius efformari. Si enim ex eo quòd Virgo dicatur in Adamo peccasse, adeò inhonoræ ipsi prodeunt assertiones, ut tot gravibus Scriptoribus pro ijs avertendis visum fuerit decertare: quid de peccati reali incursione fuerit? Properandum ergo, & sua ipsi stabilienda gloria, pro qua festinare solitus Dominus Psal. 45. v. 6. Adjuvabit eam Deus mane diluculo. Et

Psal. 45. v. 6. Cant. 2. v. 8.

Cant. 2. v. 8. Ecce ista venit saliens in montibus, transiliens colles.

742

*Sed opponitur revelatio quædam à

Circa D. Thomæ revelationem Episcopo Fantino commodissima explicatio.

multis Scriptoribus approbata, in qua D. Thomas Episcopo Patavino, nomine Fantino se in cælis veritatem puritatis Virginis suo in conceptu dignovisse testatus. Et in verbis revelationis S. Doctor illam debitum contrahendi peccatum originale supponit, dum affirmat se quando inter vivos scripsit, respexisse solùm ad divinum & generale statutum, quo attento Virgo sacra peccatum originale contrahere debuisset: scivisse tamen jam inter immortales beatum, singulari privilegio, eò quia Mater Dei fuit, fuisse Mariam sine originali peccato cōceptamconceptam. Circa quam revelationem sunt, nec contemnendi quidem Scriptores, qui aut dubios se gerant, aut hæreant. Sed sit illa vera, ut libenter admitto: in ea tamen contra favorabilem sententiam nihil extat, quod movere quemquam ritè expendentem queat. Asserit quidem cœlestis nuntius, dum inter vivos scripsit, respexisse ad generale Dei statutum, juxta quod originale contrahere Virgo debuisset, at in cælo privilegium agnovisse. Ergo agnovit non benè se ex generali statuto contractum à Virgine peccatum deduxisse. Ex quo clarè sequitur Virginem in eo generali statuto non fuisse contentam: & hanc veritatem cælis illatum didicisse. Privilegium ergo circa exclusionem à generali statuto extitit, & cum ea juxta varias Theologorum sententias componendum. Ex qua perspicua explicatione habetur manifestum, quidquid aliàs discurritur parvi, aut nullius esse momenti. Fateor juxta P. Suarium & quosdam alios, stare posse statutum generale, in quo Virgo non fuerit excepta, & nihilominus exceptioni quoad realem contractionem locum esse privilegij interventu potuisse: sicut in privilegijs accidit, quæ in legibus comprehendentibus omnes conceduntur. Sed quidem ij, qui ita philosophantur, revelationem ut libuerit interpretentur: Nobis autem adhibita expositio commodissima apparet, ut minimè contrarium S. Doctorem habeamus, & cùm hoc aut illo modo explicari revelatio possit, ille profectò præferendus, qui honorificentior Virgini manifestis rationibus comprobatur. Et Sanctus quidem Doctor ita Virginem in statuto illo generali inclusam videtur agnovisse, ut proptereà impossibile visus sit etiam indicare eam in primo Conceptionis instanti sanctificari, ut constat ex ijs, quæ habet Quæst. 27. arti. 1. ad 4. quod & graves etiam nonnulli Thomistæ amplexi, de quo suprà n. 737. Non ergo juxta ipsum fuit debitum à contractione sejunctum, neque pręsenspræsens quæstio locum habuit apud ipsum: unde si immunitas à peccato, etiam à debito: nec peccasse in Adamo sine reali contractione peccati esse potuit. Unde quoad præsentem quæstionem nequit rationabiliter allegari. Pro quo hæc satis.

743

*HAbet illam citato loco n. 735. ubi

Dom. Caramuelis discursus.

ita scribit: Cùm Adamum condere voluit Deus, intelligentia simplici cognovit innumerabiles alios homines, quos producere potuisset, si voluisset. Vocemus Adamum HominẽHominem A & ceteros B. C. D. &c. Cognoscens Deus Hominem A cognoscit alios ejus posteros ab ipso naturali defluxu processuros: & cognoscens Hominem B. etiam cognoscit hujus posteros, qui per gradus & genealogias descenderent, si ille produceretur. Et quia stando cursui |

p. 257

naturæ effectus unius caussæ ab altera non possunt procedere, videbat Deus nullum ex posteris Hominis B. esse producendum ab Homine A. & nullum ex posteris Hominis A. esse producendum ab Homine B.

Decreto infinitè libero Deus elegit Hominem A, & Homines B. C. D. &c. in meræ possibilitatis thesauro hærere jussit. Creat Adamum, & iste perpetrato crimine omnes suos posteros commaculat: omnes inquam, non solùm futuros, sed possibiles: omnes enim totius illius genealogiæ homines incurrerunt peccati originalis debitum, vi cujus, si generarentur actu, actu etiam id peccatum originale incurrerent. Quamobrem, si verè dixero: Si Fornellius duxisset uxorem, habuisset filium R. etiam verè subjunxero: Homo R. est purè possibilis, & ad genealogiam & posteros Adami spectat: habet debitum incurrendi culpam originalem, &, si de facto fuisset genitus, illam incurrisset de facto.

Condoluit naturæ humanæ lapsæ Deus, illamq́ue redempturus, carnem humanam vult adsumere, & à femina nasci: sed à qua purissimus & immaculatissimus? A Virgine pura & immaculata. At in tota Adami genealogia in omni possibilium posterorum Adami serie nulla erat creatura pura: peccarat Adam, & posteros omnes infecerat. Convertit ergo oculos Deus ad Hominem B. quem creare potuit, cùm produxit Adamum: ad hominem, qui non fuerat, adeoq́ue non peccaverat: ejus posteros intuetur, & omnes immaculatos esse reperit, & ex illis eligit personam M. hoc est Mariam, quæ stando naturali cursu rerum, erat non futura: non enim pertinebat ad posteros & genealogiam Hominis A (Adami) à Deo producti, sed ad posteros Hominis B. nondum producti. Hanc ergo miraculosè ad posteros Adami transtulit (licet enim caussa A non possit naturaliter producere effectus caussæ B. illos potest producere miraculosè & supernaturaliter.) Hanc implantavit Joachimi & Annæ lumbis etiam miraculosè, & jussit ab his caussis procedere, à quibus numquàm omnino processisset, Si non interfuisset miraculum. Hæc ille: quæ eleganter exornata, cùm Concionator quidam, doctus sanè, in solemni Conceptionis Festo protulisset, malè quidem apud quosdam audierunt, qui & gravi censura digna judicarunt.

744

*In quo quidem quod ad decretam

Quid in illo non novum, nec damnabile.

Virginem attinet post prævisum Adami lapsum, ac extra posterorum seriem illius crimine maculatam, sunt qui affirment multi, ex quibus P. Salazar de Conceptione Cap. 17. §. 2. P. Bernal de Incarnatione Disput. 26. n. 29. & plures alij. Unde ex hac parte nihil novum in discursu præfato, aut quod censuram mereatur. Quòd etiam posteri Adæ possibiles ejus fuerint crimine deturpati, non est etiam de novitate suspectum, cùm ex ijs, quæ à Nobis dicta Tomo 1. Sect. 9. Problem. 6. ejus antiquitas habeatur, suffragantibus Divis Augustino & Gregorio Magno, juxta quos non peccante Adamo nulli reprobi nascerentur. Illi ergo qui modò nascuntur, intra possibilitatis statum remansissent. Et tamen constat eos in Adamo peccasse, quandoquidem cum originali concipiuntur. Quòd si dicatur eos, qui nascuntur modò, etiam tunc nascituros, sed prædestinatos, id certè à præfatis non dicitur, & licet sint qui dicant, sunt tamen aliter sentientes, quòd sufficit, ut de novitate nequeat, cum errandi periculo tale placitum incusari. Impugnat autem illud P. Aldrete Tomo 1. de Incarnatione Disputat. 22. Sect. 6. nu. 6. dicens esse imperceptibile, quòd possibiles pactum ingrediantur: cujus rationes bonæ quidem sunt, sed quæ non inverosimilem habere possint solutionem: unde nihil damnabile in opposita assertione evincunt.

745

*Jam quod attinet ad traductionem

Quid novum, nec verosimile, de Virgine ex alia familia traducta.

illam Virginis ex genealogia alia non infecta, si possibilitas spectetur, non est quidem impossibile apud Deum omne verbum. Et cùm stante SS. Joachimi & Annæ sterilitate, non potuerint nisi miraculosè generare, parùm videtur interesse, quod hoc aut illo modo miraculum componatur. Nihilominùs inverosimile apparet Virginem ad genealogiam SS. Parentum non potuisse pertinere. Singulari enim Dei providentia electi sunt, ut Virginem procrearent, qua etiam dispositum, ut impedimentum acceleratæ generationis obtingeret, ut eam, quam aliàs genituri erant juxta naturæ defluxum, cum specialibus miraculosis circumstantijs generarent, de quo multa à Nobis dicta Tomo 3. Auctarij. Id quod Leo Imperator Oratione de Nativitate Virginis in Bibliotheca Pa

Leo Imperator.

trum P. Francisci Combefis Tomo 8. his verbis luculenter illustravit: Mihi porrò dubium est, deceatne vulvam divina adeò honestatam prole sterilitatis nomine accusare, illosque dicere ineptos procreandæ proli, qui omnino adepturi essent, ut partus omnes superarent. Quin illud dico, fuisse Annam aptam quæ pareret. Quomodò enim ex qua salus florere habebat, infecundis accensenda foret? Enim verò, benè quidem ac præclarè ad fructus editionem comparata erat: at necdum advenerat hora, quam sapientißimus ille temporum definitor, ante omnia sæcula opportunam generandæ proli constituerat. Sic ille de Diva Anna specialiùs locutus: nam de D. Joachimo minor erat ratio dubitandi: pro quo sic S. Andreas Cretensis Archiepiscopus Ierosolymitanus Oratione 1. unde

S. Andreas Cretensis.

supra: Ioachim enim vir mitis, modestusque, ac divinis innutritus legibus cùm sobriè vixisset, Deoque constans adhæreret, ac sic perseveraret, consenuerat orbus filijs, cùm natura quidem vegeta esset, nec ejus tamen vigori gratiæ munus responderet, &c. Et id quidem aptè explicant plures Patres apud citatum Scriptorem, dum ajunt soluta fuisse sterilitatis vincula: quæ quidem Deus providentissimè injecerat fœcundis aliàs consortibus, opportuno tempore soluturus. Suntq́ue soluta sterilitatis vincula &c. Quæ sunt verba nuper adducti Patris & præfatis immediata. Non ergo Divis Parentibus hic honor denegandus, adeò ipsis genuinus, & sine fundamento ad genealogiam aliam recurrendum, in qua neque ita nobiles, neque adeò Sancti videntur concurrisse, & sola à debito immunitas requisita, quod in qualibet poterat femina reperiri.

p. 258

746

*Sed in eo vis constituitur, ut sit in

Pro familia Adami arguitur.

illa perfecta munditia, & ita ab Adami progenie recedatur. Sed hoc à SS. Patrum sensu est prorsus alienum, cùm sit aliàs de fide Virginem ex Adamo descendere, ut constat ex Evangelio, neque ulli in mentem venit, ut eam ab ipsius progenie removeret. Pro quo audiendus idem qui supra Sanctissimus Cretensis Oratione 2. ejusdem Festi, sic enim ibi:

S. Andreas Cretensis.

Cùm scilicet ipsis propè instaret januis, qui regiam drachmam quæreret, humano, inquam, generi impressam imaginem, ut pulverem, in qua illam primùm delituisset, Deifici Spiritus emundatione detergeret: atque ut inde in seipso naturam humanam benignè instauraret. Quisnam ergo pulvis ille, in quo ingenuitas nostra delituisset? Nónne ex dictis perspicuum habetis; tametsi non dicamus ipsi: ut plastes noster illum pulverem, ex quo primùm formati fuimus, ac postmodùm reformati, scrutans, quod quærebatur, invenerit? Quid illud? Vtique imaginis exemplar, quod vidit paßionibus obrutum is, qui per naturam ab omni immunis paßione agit. Scrutabatur illum Adami pulverem. Porrò pulvis ille, in quo inventum est quod quærebatur, terra quidem erat nostro similis corpori, cujus locus, Virginalis Sanctißima Vulva est. Hunc enim invenit arvum vivifica nostra spica, in quo sine semente, ulláve cultura, eximia quadam ratione crescens germinavit Hic pulvis, hæc spica, hæc terræ regio, in qua nova quadam ac decenti ratione fuimus reformati, ac per quam noster reformatus pulvis, antiquam dignitatem postliminio recepit. Hæc ille quam qui clarissimè, gravissimè, & elegantissimè, ut Adamicum pulverem in Virgine, non peregrino & incognito genere dignoscamus. Pro eodem Leo Imperator suprà, sic ob natam Virginem, Dæmonem allocutus: Videbis modò revera Deitate donatum eum, quem olim per imposturam deitatis promißione de

Leo Imperator.

ludens divina extorrem consuetudine effecisti. Sic ille: quod quidem stare nequit, si Virgo aliunde traducta, sic enim Adamus dici non potest Deitate donatus ratione ipsius assumptæ naturæ origineæ successionis. Sic neque illud D. Augustini Sermone 176. de Tempore: In

D. August.

illo nostræ originis corpore cœlestibus regnis arrham nostræ conditionis imposuit. Sic Doctor sanctus de Christi Ascensione locutus: neque enim originis nostræ corpus fuit, qui ex Adamo descendimus, quandoquidem ad genealogiam aliam pertinebat. Illud item D. Leonis Sermone 1. de Ascensione: Nam quos virulentus ini

D. Leo M.

micus primi habitaculi felicitate dejecit, eos sibi concorporatos Dei Filius ad dexteram Patris collocavit. Dejectos ergo ex Paradiso concorporavit sibi Dei Filius, Adamum inquam & progeniem universam. Pro quo & D. Bernardus Sermone 3. in Vigilia Natalis Domini, sic ait: Voluit quoque infirmiora nostra abundantiori gloria

D. Bernardus.

sublimare, & contraxit se Majestas, ut quod melius habebat, videlicet seipsum, limo nostro conjungeret, & in persona una sibi invicem unirentur Deus & limus &c. Et quid his clarius? Dum enim limus à Deo assumptus dicitur, natura ab Adamo veniens irrefragabiliter indicatur, non ergo aliunde in Matre traducta. Pro quo & complures alij possent adduci Doctores sacri.

747

*Non ergo effugi potest quominùs

Instantia validissima.

Virgo ex maculata genealogia descendens asseratur. Rogo enim an dici possit propriè filia Adami, vel non? Si primum, ergo propriè ex maculata genealogia descendit. Nec dici potest esse miraculosum descensum, quia miraculum non tollit proprietatem filiationis, sicut in miraculosis alijs generationibus videre licet: ergo neque absolutam compellationem, & cùm tanta cura de vitanda macula habeatur, debuisset sanè commercium cum maculosa genealogia vitari, sic enim usu venit, ut qui è puro sanguine se gloriantur descendere, omne cum infecto consortium studeant evitare. Si autem dicatur secundum, non esse scilicet propriè filiam, id quidem sustineri nequit, clamante D. Matthæo in principio: Filij David,

Matth. 1. v. 1.

filij Abraham, ut sic deveniatur ad Virginem, constetq́ue Davidem & Abraham filios esse Adami ex genealogia D. Lucæ Cap. 3. In quo improprietas nulla admitti potest, sic stante communi Patrum consensu, & modo dicendi receptissimo admisso, ut filij dicantur etiam non immediatè geniti, sed successione generationum ab una stirpe venientes. Omnes enim magnam in serie generationum, & compellatione ex ipsa desumpta, proprietatem recognoscunt: unde id non videtur posse tutò negari, contra quod & faciunt adductæ nuper Patrum auctoritates; quibus addenda alia ex citato Andrea Oratione 1. in qua sic loquitur: Cùm

S. Andreas Cretensis.

enim, ut dixi, Redemptor generis, novam priori succedaneam nativitatem ac formationem, exhibere voluisset: quemadmodùm illic priùs, accepto limo, ex Virgine ac illibata terra primum Adam effinxit: sic & hîc modò, suæ ipse incarnationis Auctor alterius, ut sic dicam vice terræ, mundam hanc, immaculatißimamque Virginem, à tota natura eligens, nostrumq́ue in nobis ex ea figmentum, nova ratione componens, Adæ fictor, novus Adam effectus est, ut recens ipse, temporibusque nihilominùs superior, veteri illi salutis caussa foret. Hæc ille, in quibus electio Virginis ex tota natura nostra, id enim declarat ampliùs dum subdit, Nostrumque ex nobis in ea figmentum. Non ergo ex alieno genere, & incognita genealogia.

748

*PrętereàPrætereà aliunde ostenditur idem in

Vrgentia major cum notanda doctrina.

tentum, ex suppositione illa diffusæ maculæ in omnem possibilem posteritatem, ex ea enim evincitur, non solùm ad posteritatem Adami, sed ad omnes propagatam: nam quicumque alterius genealogiæ filij possunt naturaliter quoad animam esse filij Adami, & in anima residet macula originalis. Id constat: quia animæ à solo Deo creantur, & prout ipsi placet, corporibus adaptantur. Licet enim juxta dispositiones corporis veniant: sed dispositiones non magis exigunt hanc quàm illam ejusdem perfectionis, unde secundùm se, & naturaliter possunt indifferenter quæcumque corpora informare. Cùm ergo posteritas Adami tota dicatur maculata, quæcumque possibilis anima unita corpori cujuslibet posteri, peccati originalis macula inficietur. Non ergo dictum illud inconveniens cessat maculatæ originis, etiamsi dicatur Virginem quoad solam animam ex genealogia illa possibili transportata. Sed quid |

p. 259

si etiam quoad corpus? Idem equidem, cùm corpus, juxta dicta quasi per accidens se habeat respectu maculæ in anima residentis. Licet autem supposita Dei voluntaria dispositione, miraculum esse queat in eo quod Virginis corpus aliunde advocetur: potuit tamen Deus ut Auctor naturales res ita disponere, ut omnia ea, quæ aliunde advocantur, in casu productionis Virginis undequaque concurrerent. Pro quo est doctrina D. Thomæ 1. p. q. 23. arti. 5. ad 3. ubi sic ait: Sicut etiam in rebus naturalibus

D. Thomæ notanda doctrina.

potest aßignari ratio, cùm prima materia tota sit in se uniformis, quare una pars ejus est sub forma ignis, & alia sub forma terræ, à Deo in principio conditæ, ut sic sit diversitas specierum in rebus naturalibus. Sed quare hæc pars materiæ est sub ista forma, & illa sub alia, dependet ex simplici divina voluntate, sicut ex simplici volũtatevoluntate artificis dependet, quod ille lapis est in ista parte parietis, & ille in alia &c. Iuxta quęquæ materia corporis Virginis sine miraculo à Deo potuit in ea constitui, & stare quod nuper dicebamus, unde & super eam naturaliter cadere eadem, ac diversa organizatio, ut idem corpus diverso in statu constaret.

749

*Et præfata quidem in verosimilem

Vt queat modus dicendi præfatus tolerari.

præfatum philosophandi modum ostendunt, sed ut penitus ex eo capite condemnetur, non est dicendum evincere, cùm sit ille suo in auctore hucusque toleratus, quem oportuisset difficultates, quæ ex eo emergunt, & prævidisse, & satisfactionem commodam, si qua talis esse possit, pro sui ingenij magnitudine pręstitissepræstitisse. Et quidem videntur duobus illis Theologiæ rationalis Tomis contenta, juvenilium annorum ingeniosa figmenta, & cum speciosum titulum præ se ferant, In auream Angelici Doctoris summam, nihil in eis minus, cùm ad Grammaticam & Logicam tota illa magna moles ferè reducatur. Fuerunt autem qui ex eo damnabilem judicarant, quòd juxta illum non videatur quomodo redemptio per Christi merita locum habere possit, quandoquidem illa ad Adami tantùm posteritatem fuerit destinata, id quod ipse discursus præfati auctoris videtur satis apertè comprobare. Cùm aliàs in Virgine neque peccatum, neque debitum ullum, aut exclusio peculiaris à lege, quæ ad posteros Adami tantùm pertinebat. Sed certè ex hac parte non est cur debeat impingi censura, quia qualiscumque explicatio sufficiens debet ad redemptionis respectum aliquem admittendum, juxta ea, quæ in Auctoribus classicis occurrunt. Quid enim dicet P. Bonæ-Spei, juxta quem ut suprà vidimus n. 735. non plus debiti fuit in Virgine, quàm in Angelis? & sufficere præservationem ab actualibus docent plures viri docti, ut affirmat P. Bernal Disputat. 10. de Incarnatione nu. 34. ex quibus P. Salazar suprà Cap. 24. §. 9. Ipse autem P. Bernal n. 31. asserit Christum pro Virgine propriè non satisfecisse, quia in illa offensio nulla, quæ debuerit compensari, & n. 32. non dici posse propriè redemptam, quia nulla in ipsa captivitas. Quæ quidem prædicto dicendi modo possunt suffragari. Sed numquid inveniri aliqua ratio possit, ut redemptioni locus tribuatur? Est equidem, si dicatur eo ipso quòd Virgo non est relicta in statu possibilitatis, sed extracta ut esset Dei mater, modum aliquem redemptionis intervenisse, quia ob Christi respectum extracta est ab illo miseriæ statu, licet miseria illa sine labe peccati sit: & non utcumque extracta, sed ut sine peccato coràm Christo ministraret, cùm posset aliàs extrahi obnoxia peccato ad finem alium. Et quia hæc ad præservationem tantùm ab actualibus videntur pertinere, pro originali addendum, potuisse à Deo ex linea illa B, extrahi, & traduci ad lineam A. ita ut in pacto includeretur, licet id naturaliter fieri non posset, quia futura erat Adami filia, & destinata ut si Adamus peccaret, sub ea conditione, ad Redemptoris generationem adspiraret. Semper enim Deus in ea fuit prævia destinatione, ut si Adamus peccaret, sine redemptionis beneficio ejus posteritas minimè remaneret: & quod quæ futura esset mater, mundissima esset ab omni labe criminali. Et licet hæc non ita expedita videri possint, ut tamen Theologicæ non sit obnoxia censuræ, quæ in eis doctrina proponitur, debent sufficientia judicari.

750

*Et licet D. Thomas Quæst. 27. citata

Immunitatem à debito non obstare redemptioni.

Arti. 2. magnam in redemptione vim fecerit, ut ex ea debeat inferri Virginem originale peccatum contraxisse, sic dicens: Hoc autem inconveniens est, quòd Christus non sit Salvator omnium hominum, ut dicitur 1. ad Timoth. 4. Vnde relinquitur quòd sanctificatio B. Virginis fuerit post ejus animationem. Sic S. Doctor: qui

D. Thomas.

juxta dicta consequentiam aliam habet in responsione ad 3. Sic concludens: Sed quia quo tempore sanctificata fuerit, ignoratur, celebratur Festum sanctificationis ejus potiùs quàm Conceptionis in die Conceptionis ipsius. Tantum ille. Sed hanc ultimam non esse admittendam judicio Ecclesiæ declaratum habemus in Bulla Alexandri VII. unde & alia, ex qua deducitur, vim non habet, scilicet ad hoc ut Virgo dici redempta possit, necessariam fuisse actualem peccati contractionem, vel non posse dici immunem à culpa in Conceptione, quia obstat generali de redemptione doctrinæ, in qua illa continetur. Unde & P. Suarez adductus n. 736. qui & nimis quantùm pro redemptione contendit, eam non formalem, sed eminentem affirmat, quam erit qui neget nullus. Et ipse P. Bonæ-Spei, qui, ut eodem n. vidimus, debitum in Virgine, non plusquàm in Angelis profitetur, redemptionem per exclusionem à pacto recognoscit n. 106. quæ quidem eminens redemptio est. Non videtur autem admittendus modus loquendi ipsius, qui ut Divum Thomam minimè adversantem piæ sententiæ ostendat, asserit quando peccatum originale à Virgine contractum S. Doctor profert, intelligendum esse, non de proprio & formali peccato, sed de Originabili, quatenus Virgo, si gratia præservativa non præcederet, illud contraxisset. Quæ explicatio; de qua n. 114. & seqq. difficilis sanè est, & licet quoad rem ipsam sit quidem verissima, modus tamen loquendi, ut dixi, neutiquàm admittendus, quia peccatum originale etiam dici potest originabile, sicut peccatum lethale dici potest lethabile, veniale veniabile; præterquàm quod manifesto est errandi peri|

p. 260

culo obnoxium in ijs, qui audiunt, quod soli

Virginem propriè fuisse redemptam.

citè vitandum. Dicendum ergo B. Virginem propriè fuisse redemptam, immunem licet à debito, quia eo est redemptionis modo à Deo redempta, qui ipsi proprius & genuinus est; in quo nihil majestati Redemptoris adimitur, cùm in ejus majorem gloriam id cedat: sic enim cum ea agi debuit, quæ tanto erat Filio decoranda: unde & de beneficio redemptionis, gratiarum scilicet cumulo, nihil minùs habuit, sed ineffabilem ubertatem, ex meritis inquam passionis Christi, unde præ alijs Crucifixo adstitit, ex quo & eminens redemptio etiam dici potest: nec de his jam scrupulosiùs præstat decernere, ubi Doctorum sana doctrina, & pietas suffragatur.

751

*DIctum Sect. 17. Problem. 3. actibus

P. BonæSpei specialis dicendi modus.

intellectus & voluntatis essentialibus sine aliqua notionalium distinctione divinas processiones convenienter explicari, ac sine notionalium adjectione. Circa quod P. Bonæ-Spei Tractatu 2. Disput. 1. Dub. 1. singularem modum dicendi amplectitur, quem immeritò Scoto & Scotistis attribuit n. 21. Ait ergo dari intellectionem productam notionalem per generationem in Filio, & amorem in Spiritu Sancto, cùm tamen in Patre intellectio notionalis activa non sit, sicut neque amor, qui solùm est in Spiritu Sancto. Per circuminsessionem autem substantialem Pater intelligit per intellectionem Filij, sicut Filius seipsum, & uterque amat Spiritu sancto. Itaque processiones activas in terminis productis constituit, ad instar creatarum, quæ non in agente, sed in passo subjectantur: pro quo & Dub. 2. ubi n. 3. pro eo citat P. Albertinum & P. Præpositum, à Nobis adductos nu. 240. & 241. & posteriorem quidem quatenus revera ita sentit, priorem autem cum distinctione loquentem, quam oportuisset præfatum Scriptorem adnotasse. Ex eo autem intellectio & amor notionalis cum prædicta doctrina de indistinctione originis activæ & passivæ videtur

Commoda ejus explicatio.

facilè explicari nec confusionem parere, duplicata intellectione & amore: quod intellectio notionalis nihil aliud est, quàm origo ipsa, sicut amor intentionalis ipsa spiratio, utpotè actus intellectus & voluntatis; unde ex parte actus primi in Patre nulla alia intellectio statuitur præter essentialem; sicut neque in Patre & Filio alius amor. Itaque intellectus Patris est principium generationis Filij quatenus relationi Patris identificatur, & ita totus Pater objectivè, juxta illud D. Athanasij in Dialogo de SS. Trinitate contra Armenos, Hypostasis gignit, & mandato creat. Tum quia relatio ex una parte non videtur activa; ex altera autem præcisivè sumpta videtur omnino improportionata, ut sit tam nobilis Personæ principium. Sic ille discurrit, quod & productioni Spiritus Sancti adaptandum, ut sic intelligatur quomodo processiones sint propriè vitales, utpote intellectio & amor.

752

*Circa quæ quidem negari nequit pro

Quid circa illam.

babiliter Auctorem discurrere, quidquid nonnulli voluerint rigidi originum activarum defensores, ut vidimus cit. n. 240. Sed standum dictis, quia rationes, quæ in contrarium adducuntur non urgent, inter quas specialis illa, ex distinctione originũoriginum sequi in divinis nōnon solùm trinitatem, sed quaternitatem, immò & quinitatem reperi. Id probatur. Nam origines constituunt personas, aut formaliter, ut volunt multi, aut licet aliqualiter distinguantur, eamdem tamen realitatem important, & ut ait D. Thomas à Nobis adductus n. 297. ad modum nostrum intelligendi reducitur, quatenus origo hypostasim non videtur convenienter designare: Atqui præter originem passivam Filij & Spiritus Sancti constituentes illos, & activam constitutivam Patris, datur origo activa Spiritus sancti, in Patre & Filio: quæ communiter una dicitur: licet sint qui duplicem asserant: & cùm sint etiam, qui Patrem ante originem activam constitutum asserant, de utraque eadem videtur ratio, cùm sint substantia in gradu intellectuali, & suam rationem incommunicabilitatis habent: Ergo &c. Sed quidem ratio dicta aliquantulùm à Nobis roborata, nullius momenti est: quia origines dictæ sunt realiter Personis identificatæ, unde multiplicari earum numerus ratione illarum nequit. Immò neque dici plures personæ possunt saltem virtualiter distinctæ: id enim contra rationem personæ est, quæ non multiplicatur ratione cujuscumque ipsi quomodolibet advenientis, cùm se habeat quasi subjectum, quod semper est unum, quidquid receptibile adveniat.

753

*Circa id verò quod de spiratione

Circa censuram à P. Suario negatam, & assertam.

activa diximus, observandum est, ut probabile quidem admissum, non esse à passiva distinctam, juxta id quod à P. Suario assertum, de quo cit. n. 240. qui in eo nihil erroris aut temeritatis se invenire testatus. Adductus tamen n. 811. plusquàm temerarium esse affirmat, negare spirationem activam ob Conciliorum auctoritatem pro ea stantem, cui & assensus à Nobis præstitus, neque admissa P. Arriagæ explicatio de origine passiva. Et quidem in citatione præfati nu. 240. error typographicus irrepsit: pro libro enim 5. positus 3. Quomodo autem possint P. Suarij asserta componi non assequor. Quod autem à me dictum citato nu. 811. citata etiam P. Ruizij acriori censura verbis illis: Et quidem non immeritò sic accipiendum, ut non sit censuræ absoluta approbatio, quæ negata nu. 240. sed quòd non sine fundamento ita censuerit præfatus Scriptor, propter subjuncta ibidem, unde & P. Arriaga impugnatus ibidem juxta explicationem, quæ Concilijs adhiberi possit, de una actione aut spiratione passiva, & non est penitus improbabilis, cùm eam & docti alij Scriptores amplectantur, & P. Suario eatenus tantùm displicuit, quatenus Doctores Theologi ita communiter fuerint arbitrati, nec sit verosimile in expli|

p. 261

cando hoc mysterio fuisse deceptos. P. Ortega Disputat. 3. de Trinitate Quæst. 5. probandum ex professo assumit probabilitatem sententiæ dictæ: qui n. 1. parùm consideratè affirmat P. Suarium ausum fuisse eam à censura liberare, cùm aliàs sit ille non parùm in aliorum censuras proclivis. Quæ enim audacia est id fateri, quod Auctor dictus adeò verosimile protestatur? & qua dici veritate potuit Doctorem Eximium in Censuras aliorum esse proclivem, qui moderatione summa in Censurarum inustione procedit? De quo ille ita scribit 2. 2. Disput. 19. de fide Sect. 2. nu. 21. Tales censuræ

Quàm moderatus in illis.

sine discretione prolatæ scandalum generant, & injuriosæ sunt, quia, & infamiam inurunt, & interdũdum inducunt alia incommoda & detrimenta: & ideò prudens Theologus ac timoratus, diligentißimè observare debet, ut has censuras sine magno judicio non efficiat. Sic ille doctrinæ suæ attentissimus observator.

754

*P. Quiros Disput. 7. de Trinitate n. 10.

Quid P. Quiros circa sententiam adversantem.

sententiam prædictam referens, & pro ea Henricum, Argentinatem, Marsilium, & Scotum, opponit illi auctoritatem Agathonis Papæ in 6. Synodo Actione 6. quæ non admodùm videtur urgere, & rationem, quia nihil pertinens ad perfectionem simpliciter simplicem multiplicatur in personis: sic non datur relativa Deitas, Omnipotentia, justitia &c. At cognoscere est perfectio simpliciter simplex: Ergo &c. sic cōcluditconcludit: Id sufficiat de obsoleta opinione. Pro quo nōnihilnonnihil addit Disp. 36. n. 53. Sed quidẽquidem quod ad rationem attinet probabiles habet instantias in prædicatis trāscendentalibustranscendentalibus, & relationibus ipsis, quęquæ juxta graves Scriptores perfectionem simpliciter Simplicem important. Unde certius aliquid adduci debuisset. Nec verò ut obsoleta debet sententia dicta contemni, quæ præter antiquiores, non contemnendos habet inter Neotericos defensores. Et quidem superata difficultate, quæ circa Spirationem activam ex auctoritate Conciliorum occurrit, non ægrè poterunt illi rationibus sibi objectis respondere, & multùm quidem arguentibus sudandum est, (& an sit sufficiens futurum ambigo) ut negotium illis possint aliquale facessere, & in arctum pertrahere, anxiè & difficilè evasuros.

755

*Contra eamdem sententiam opponit

Auctoritates sententiæ P. BonæSpei obiectæ.

insuper citatus Scriptor Disputat. 41. Sect. 3. auctoritatem Concilij Florentini in Oratione pro unione Cap. 6. Col. 8. pag. ipsi 899. ubi sic ait: Paternitas & origo differunt secundùm modum intelligendi, non re. Item & Caput Vnicum de Summa Trinitate in 6. ubi definitur unica spiratio: nec potest de passiva intelligi, quia hæretici de unitate passivæ non dubitabant. Circa quæ P. Bonæ-Spei doctrinam animadversione dignam inducit. Et de eo quod à P. Quiros dictum circa obsoletam sententiam cum adjunctis nil solicitus, ad præfata respondendum sibi esse conveniens judicavit, de quibus n. 36. & 37. Ait ergo ad Primum quomo

Quid ille ad Florentinum.

documque ibi sumatur origo, eodem modo esse sumendam Paternitatem, semperq́ue veram esse definitionem Florentini. Vel enim sumitur origo pro originante, vel pro originata: si primum, est re eadem cum Paternitate originante, & hoc sensu tam origo, quàm Paternitas est in Patre, cùm ut sic præcisè sit realis relatio principij ad Filium originem originatam. Si secundum, est re eadem cum Paternitate fundata in origine originata: & hoc sensu tam origo, quàm Paternitas est in Filio in divinis, uti in creatis. Sic ille, minimè au

Minimè admittendum.

diendus in hac ultima responsionis clausula, quòd scilicet origo passiva sit idem realiter cum Paternitate, ex quo & sequitur in esse Patris constitui per Filium. Quod quidem licet in creatis sustineri possit juxta aliquorum sententiam, qui denominatione extrinseca compleri relationem prædicamentalem asserunt, id quidem in divinis minimè potest sustineri, ubi quidquid ad mysterium Trinitatis attinet, intrinsecum est, cùm per actus immanentes penitus constet. Et sunt quidem qui denominationem Patris à generatione passiva posse desumi affirmant, ut videri potest apud P. Arriagam Tomo 1. in 1. p. Disput. 48. nu. 6. Sicut & è cōversoconverso in Filio, quatenus relationes eorũeorum ut prędicamentalesprædicamentales considerantur: addunt tamen generationem activam adæquatè cum Patre identificari. In casu autem nostro nulla in Patre activa generatio admittitur, & denominatio Patris à generatione passiva, & consequenter denominatio Paternitatis desumi penitus affirmatur. Et quidem si Pater talis est formaliter per Filium: ergo non opponitur Filio. Patet illatio, quia nihil opponitur formæ, ratione cujus tale est. Deinde, Pater absolutè generat: ergo absolutè opponitur Filio, ex quo & sequitur non esse Patrem per illum.

756

*Ad auctoritatem Cap. Firmiter in 6.

Sicut neque ad Cap. Firmiter.

responsurus pergit, cùm auctoritatem dictam sic proposuisset: Confirmatur: In 6. Synodo Cap. Vnico de Summa Trinitate &c. Ubi quidem mirum est virum doctum inexcusabili inadvertentia prolapsum. Cùm enim in P. Quiros citatum comperisset Cap. Firmiter in 6. Sextam Synodum esse credidit, unde extractum Caput: cùm sit illud ex Concilio Lugdunensi, & illud In 6. non Synodum, sed Sextum Decretalium librum indicaret. Quod quidem animadversum volui, ut admonitione qualicumque mea Scriptores in hujusmodi reddantur attentiores, cùm reverà defectus tales non sine boni nominis aliquali jactura contingant. Respon

Illius verba.

det ergo sic: Respondeo ibi id non definiri, dubiumque fuisse de paßiva uti de activa; eo quòd Patri & Filio principijs realiter distinctis videretur respondere debere principitas personas realiter diversas, cujus oppositum definivit: unde cùm spiratio activa & paßiva sint duæ realiter distinctæ, puto oppositam sententiam minùs esse isti definitioni conformem: adeoque P. Ruiz Disput. 84. Sect. 3. nu. 12. censuram, qua dixit nostram sententiam esse parum tutam, in se, & Patrem Quiros convertere debet. Hæc ille: in quibus quod ad hæreticos attinet, quibus insanum illud figmentum adscribit, egregiè hallucinatus est. Ubi enim tale aliquid legitur? Confictum sanè illud ad auctoritatem adeò urgentem eludendam. Deinde in eodem Capite id additur, quod responsio|

p. 262

nem prædictam evidenter infringit, sic enim ibi: Hoc habet Orthodoxorum Patrum, ac Docto

Cap. Firmiter.

rum Latinorum, pariter & Græcorum incommutabilis & vera sententia. Atqui Orthodoxi Doctores de spiratione activa sunt locuti, & sic est Concilij mens ab omnibus intellecta, ut ex P. Suario vidimus suprà, cujus hoc loco discursus opportunè succedit, sed audiendus ille suis locutus verbis: Nihilominùs vel ob hanc ipsam

P. Suarez.

caussam (quod scilicet res hæc solùm videatur pertinere ad modum concipiendi nostrum) non videtur recedendum à communi Theologorum sententia: quia non est verosimile omnes ineptè concepisse aut declarasse hoc mysterium, nec sine caussa fuisse ita locutos. Sic ille. Iuxta quem, in eodem loquentes articulo arguere pariter possumus, ut minimè sit credendum Theologos omnes mentem Concilij ineptè concepisse, & perperam declarasse: Omnes inquam, utriusque scilicet Scholæ, Thomisticæ & Scotisticæ, nec non aliarum, si paucissimi excipiantur, qui eo tempore, quo P. Suarez scribebat, ante 70. inquam annos, pro nullis reputabantur, neque omninò apertè locuti, paucissimis etiam posteà subsecutis, sine laude novitatis. Dicere autem, regestione censuræ, priorum sententiam esse parùm tutam, intolerandæ videtur audaciæ, & doleo me ad sic loquendum ab eo adactum Auctore, qui à me laudatus suprà, & benignum se præstare solitus erga Scriptores Societatis. Sit ergo ille sententiæ suæ probabilitate contentus, quod liberaliter indulgemus, nec transgrediatur terminos, quos non solùm religiosa moderatio, sed & justitiæ manifesta jura præscribunt. P. Herincx Tomo 1. Tract. 2. Disput. 1. n. 30. ex Smising, statuit

P. Herincx.

quartam relationem Spiratoris esse de fide, & Gregorium ac Gabrielem, qui pro opposita sententia citantur, revera illam non amplecti & posse congruam habere explicationem. Et quid ille de P. Bonæ-Spei censura censeret? Nisi dicamus non fuisse illam seriò prolatam, sed apparenti quadam significatione jaculum in eum missum indignanter retorquentis.

757

*STatuimus illam Sect. 19. Problem. 4.

Auctores pro absoluta subsistentia.

pro qua citati multi, præter quos sunt alij, ex quibus Mag. Joannes à S. Thoma Tomi 2. Parte 2. Disput. 45. Arti. 2. apud quem Carmelitani, & nonnulli alij, ex quibus aliqui à Nobis adducti, Herincx citato nuper loco n. 59. Lezana Disput. 4. de Trinit. Quæst. 3. Josephus Rocafull in Praxi totius Theologiæ moralis Parte 1. Cap. 4. Quæst. 2. ubi & tradit ratione illius posse Deum creatam naturam assumere. P. Esparza Lib. 1. Quæst. 40. sub quadam consideratione illam concedit, juxta quam putat posse duas circa hæc diversas sententias conciliari. Et mihi, quo plus rem considero, plus asserta positio placet facili discursu, sed efficacissimo, & ut reor, juxta materiæ qualitatem, evidenti, probabilis, si benè ea, quæ in Problemate sunt dicta, perpendantur. De concedenda Deo summa quadam perfectione agitur, talis enim revera est absoluta subsistentia: complexum

Discursus evidens pro ea.

enim hoc Deus à relationibus præcisum eximiam præ se fert excellentiam & majestatem, unde si convenienter potest eidem adscribi, id equidem summa cum intellectus inclinatione præstandum. Et quidem quemadmodum pro adstruenda in Virgine puritate originea, pietas Theologorum excubat, ita & pro Dei perfectione certandum. Et sicut quando de Virgine agitur, contra illius puritatem necessitas redemptionis objicitur; & pro ea cum puritate originis componenda, rationes verosimiles conquiruntur: Ita equidem in negotio præsenti Theologorum pietas adniti profectò debuisset. Et nullus credo erit, qui eam negaturus sit, si possit cum Theologicis principijs componi: Atqui potest, ut constat, quia plurimi & gravissimi Theologi ex S. Thomæ, Scoti, & aliorum Scholis, id egregiè præstant, quod & alij, si vellent, pariter possent; & non velle, non sine detrimento videtur esse pietatis. Et miror quidem cùm aliquos video multis argumentis armatos in certamine incalescere. Et quò hæc tendunt? Ad removendam à Deo excellentissimam perfectionem, & nominis illius DEUS singularissimam majestatem, & unus ex his est P. Quiros, cujus argumenta juvat specialiùs diluisse, Arguit ergo ille Disp. 29. à n. 22.

758

*Primò, Quia subsistentia absoluta

Ex P. Quiros arguitur contra illam. 1.

nequit esse totalis, neque partialis: ergo nulla. Probatur 2. pars antecedentis. 1. quia relatio adveniens est substantia totalis: aliàs Pater non distingueretur adęquatèadæquatè per Paternitatem: ergo cum absoluta subsistentia totalitatem non facit. 2. quia perfectio essentiæ divinæ, si subsistentiam exigit, eam profectò exiget, quæ absolutè talis sit: partialis autem non est talis, ut deformis materialibus affirmat P. Suarez Disput. 34. Metaphysicæ Sect. 5. n. 42. 3. quia natura divina completur & terminatur per subsistentiam relativam, id quod non habet partialis subsistentia. Iam 1. pars antecedentis ostenditur, quia si esset totalis, tolleret à relationibus rationem subsistendi, & per ipsam subsisterent: nam subsistens habet hanc vim, ut subsistere faciat omnia, quæ ipsi uniuntur, ut constat in humanitate Christi, & in accidentibus compositi.

Resp. facile esse totalem in suo genere, ab

Resp. esse totalem.

soluto inquam, sicut existentia totalis est, & ratio substantiæ. Sicut autem id non tollit relationibus rationem existentięexistentiæ, neque substantiæ, ita & de subsistentia dicendum. Ad id autem quod additur de subsistentibus ratione unionis, id contingere, quando id, quod unitur propriè subsistens non est, ut in anima rationali, & materia prima melior philosophia probat: & ut nihil tale in humanis esset, circa altissimum mysterium digniùs & singularius discurrendum.

759

*Secundò. Si natura divina uniretur

2. Ex singulari casu.

relationi, ita ut faceret cum illa unum suppositum, non posset habere suam subsistentiam propriam totalem distinctam à subsistentia re|

p. 263

lationis: Atqui nihil ipsi prodest, formaliter loquendo, quòd hæc unio non sit physica, sed per identitatem. Ergo. Major probatur, quia si natura subsisteret, non posset constituere unum per se cum forma, quæ advenit ipsi completè subsistenti. Minor jam ostenditur. 1. quia aliàs attributa haberent propriam subsistentiam, solùm enim per identitatem alteri communicantur. 2. plus est de complemento rei, plusque ipsi debetur, quod identificatur cum ipsa, quàm quod præcisè unitur physicè; subsistentia autem non est in eo, cui deficit complementum. 3. Formaliter loquendo, hîc identitatem per modum unionis concipimus, cogitamnsque quid haberet natura, si à parte rei poneretur sine relatione, quam tamen petat ut sit incommunicabilis, & subsistat relativè ut modò.

Resp. negando majorem, & ad probatio

Nihil urgere convincitur.

nem negatur quod assumitur, posset enim unum per se constituere, quia non esset completè subsistens in genere relativo, unde non est de alijs curandum, quæ pro Minoris probatione congeruntur. Admittitur enim casus sub terminis modò extantibus, quæ aliàs posset suppositio negari, quia eo ipso quòd natura esset physicè unibilis, non esset infinitè perfecta, & ideò neque per se subsistens, unde dici hic posset quod sæpè aliàs, dato scilicet impossibili sequi quodlibet. Dicta autem juxta admissam suppositionem omnia adducta pro Minoris probatione nihil obstare convincunt, cùm possint consequenter admitti.

760

*Tertiò. Subsistens excludit non so

3. Ex ratione subsisistentis.

lùm ne inhæreat alij ut subjecto, sed ne insit alteri ut composito, seu ut pars toti. At natura divina, & quidquid est in Deo absolutum, inest ut toti completo: ergo non subsistit absolutè. Major probatur: nam ideò humanitas licet non possit inhærere subjecto, non subsistit, quia ordinatur ad unitatem ulterioris complementi per subsistentiam Verbi. E contra Homo, qui cum subsistentia humana omnem ordinem ad ulterius complementum excludit. Minor etiam probatur: nam quidquid est absolutum in Deo, licet non inhæreat, unitur tamen per identitatem cum relativo, ita ut purè absolutum nequeat existere nisi in supposito relativo.

Resp. 1. Negando Majorem, quia in ani

Evidenter diluitur.

ma rationali & materia prima contrarium invenitur: Auctor autem secundùm suam sententiam loquitur, ex quo apparet quàm sit sententia illa argumentis urgentibus destituta. 2. concessa Majori, nam in casu nostro subsistens absolutè neque ut composito inest alij, neque ut pars toti, sed per se stat ut perfectissima ratio, & primaria in complexo personæ. Exemplum humanitatis nihil probat, quia deest similitudo: licet autem ratione subsistentiæ dicatur Deus, sicut & homo ratione suæ; in eo tamen est diversitas, quòd homo non admittit ulteriorem terminationem, quia est persona, cùm tamen Deus illam admittat ob diversam subsistendi rationem. 3. respondetur instando in relatione, quæ inest toti, & tamen subsistit. Cui instantiæ conatur respondere Auctor iterata responsione, sed minimè satisfaciens, ut adeunti constabit, videtur enim evidens, & irrefragabilis.

761

*Quartò. Natura ut condistincta à

4. Ex eo quòd proprietas &c.

qualibet alia formalitate non est subsistens in concreto: ergo nec absolutè. Antecedens probatur, quia subsistentia est quasi passio & proprietas naturæ substantialis: ergo sicut alia attributa erit posterior. 2. quia attributa licet perfectissima per se non subsistunt. 3. quia sequeretur omnia Deo post ipsam advenientia, esse accidentia, in hoc etenim ratio accidentis sita est, ut adveniat substantiæ completæ per subsistentiam. TādemTandem sequeretur naturam non posse reddi subsistentem per subsistentias relativas, quia est ultimò terminata, quod est proprium subsistentiæ, sicut linea nequit terminari denuo, nisi terminus in ea rationem amittat termini.

Resp. negando Assumptum. Ad probatio

Exacta responsio.

nem dico subsistentiam in Deo non esse passionem seu proprietatem, quia est essentiale complementum existentiæ, licet cum aliquali distinctione, juxta dicta in Problemate. Circa quod Mag. Joannes à S. Thoma ita discurrit, ut priorem illam statuat aliquomodo quàm sit esse Dei, quod est quidem difficile; sed quia spectat ad excellentiam subsistentiæ declarandam, nolo in ejus placiti impugnationibus immorari. Ad 2. attributa habere suas speciales subsistentias probat ratio adducta n. 339. Si autem dicamus non habere, quid mirum, cùm possint subsistentia naturæ subsistere. Ad 3. negatur esse accedentia, quia eadem sunt cum Deo realitas. Ad 4. quod de terminatione dicitur discussum n. 267. & 331. Nunc addi potest terminatum sub una ratione posse sub alia terminari: ita enim natura divina terminata subsistentia Patris potest duabus alijs diversæ rationis terminari, & de linea dictum præfato n. 267. & hucusque P. Quiros, cujus quàm sint infirma fundamenta, satis est dilucidè & solidè demonstratum.

762

*P. Bonæ-Spei Disput. 2. Dub. 2. ni

P. BonæSpei ut adversetur, non urgens.

hil adducit, cui non possit ex dictis plenissimè responderi. Unum illud ex Edicto Iustiniani ad Ioannem 2. quod habetur volumine 2. Concil. Col. 9. ab ipso adductũadductum aliquomodo videtur obstare, sic enim ibi: Quoniam non est idem natura &

Edictum Iustiniani, propositum & explicatum.

subsistentia: omnes enim SS. Patres consonanter nos docent aliud esse naturam, sive substantiam, aut formam, aliud subsistentiam sive personam: & naturam quidem vel substantiam & formam, hoc quod est commune, significare, subsistentiam autem, sive personam, hoc quod est speciale. Sic ibi. Ad quod dicendum in primis de auctoritate Edicti hujusmodi non curandum, juxta dicta Sect. 28. num. 1069. Deinde subsistentiam ibi idem esse ac hypostasim, Græcè enim hypostasis idem est ac subsistentia, & hypostasis juxta receptissimam usurpationem idem est ac persona, unde Imperator particula sive usus indicans communem significationem. Vide suprà num. 316. Quæ quidem explicatio nequit adhiberi auctoritatibus Patrum, de quibus nu. 333. inter quas illa est, quam citatus Scriptor adducit ex suo Cyrillo Alexandrino n. 64, |

p. 264

sic locuto: Quid est Deus? Essentia cujus nullus

D. Cyrilli Alexandrini auctoritas manifesta. Quem Vide circa non ex subsistentia pro hypostasi Tomo 2. in Libro ad Evopitium Anathematismo. 2

est auctor, cui prorsus nihil inest. Quid est essentia? Res, quæ per se est, neque alio indiget ad hoc ut ipsa subsistat. Sic Doctor sanctus. Quod ita explicat doctus Pater uno contextu pergens: Sed ex infinitate sua, qua omnem subsistentiam, seu personalitatem sibi identificabilem identificari postulat. Sic ille: juxta cujus explicationem idem est non indigere, ac postulare. Qui est profectò modus explicandi mirabilis; cùm postulare potiùs indigentiam innuat, quàm tamen non indigere apertè removeat. Erga quem hæc satis, si tantùm addamus P. Becanum ab eo perperàm citatum, Nobis equidem contrarium, ut in Problemate dictum, & apud alios citatum oculo & calamo currente mutatum. Omitto alios & alia, non solùm brevitatis studio, quam Recognitiones exigunt, sed quia ijs opus non esse arbitror, & tædet in hunc aut illum incidere, qui licet eruditi, timere tamen possent, ne ipsis adaptaretur illud ex noto auctore, habere loquentiæ multum &c.

763

*CUm rationem personæ in negatio

P. BonæSpei singularia figmenta.

ne positam docuerit Scotus de creatis locutus, inde P. Bonæ-Spei occasionem arripuit ad discutiendum an in divinis id locum habere possit. Et cùm relationes & origines in idem reipsa concurrant, ad illas etiam discussio pertinet, & ita ad totum mysterium consequenter Trinitatis. Et supponit ille Disput. 2. nu. 1. omnes Theologos supponere esse reales: sed an ly Reales sumatur prout opponitur negationibus, quibus Scotistæ docent Personas creatas ante intellectum constitui, non solùm prout Personalitatibus, quæ sint rationis formalitates tantùm, ab alijs examinatum se non vidisse testatur: & ut examinet, quasdam proponit theses, quas apprehensiones vocat, quia apprehendentium non est mendacium. Et sunt illæ septem, quarum specimen prima exhibet sic se habens:

Apprehendo 1. Generationem & spiratio

Duo specialiter proponuntur.

nem in Divinis esse personales, sive Personarum ut talium, non verò naturales, sive naturæ ut talis, aut naturarum ut talium: ac proinde generationem & spirationem in Divinis tamquàm actiones positivas accipi non debere, prout naturarum ut talium generationes in creatis accipi solent, sed tamquàm actiones negativas, sive tamquàm negationes naturam in esse naturæ completam terminantes, quæ, altero posito, seipsis sint, prout creatarum personarum ut talium generationes à Scotistis intelligi debent. Si tamen velis generationem & spirationem objectivè realiter esse actiones positivas, dic generationem in Divinis esse naturam divinam ut Filij, & spirationem esse naturam divinam ut Spiritus sancti, juxta dicenda in speculatione 5. in qua ait Filium naturæ humanæ uniri; non quòd unio hypostatica ad negationem Filij constitutivam ordinetur: sed quòd natura divina ut Personæ Filij generatio, sive etiam quatenus subest negationi Filium constituenti, naturæ humanæ uniatur, non verò ut Patris aut Spiritus sancti natura: quomodo passim dicitur naturam divinam quatenus objectivè eamdem cum Filiatione generari, & similiter spirari, non verò ut naturam: item intellectum quatenus Patris generare, non vero quatenus Filij aut secundùm se. Sic cùm habeat Apprehensio 5. videtur in citatione erratum, licet non penitus, quia illud de generatione & spiratione positiva ad 4. spectat, ibi enim ait, quòd si velis Filium à Patre actione positiva generari, (& idem est de spiratione) dicas Filium per hoc à Patre generari, quod ad præsentiam intellectus divini quatenus sub innascibilitate, essentialiter sit natura divina, quatenus sub inspirabilitate spirativa nascibili: Spiritum sanctũsanctum autem à Patre & Filio spirari, per hoc, quòd ad præsentiam voluntatis divinæ quatenus simul sub innascibilitate Patris, & inspirabilitate spirativa nascibili Filij, essentialiter sit natura divina sub inspirativitate ingenerativa spirabili. Sic præfatus Scriptor; & ad prædicta revocantur omnia, quæ ad negationum positionem spectant. In 2. enim vix est aliquid peculiaris considerationis. In 3. arguit ex eo quòd Personæ divinæ juxta Concilium Lateranense sunt una res. in 6. auctoritates congerit, ex quibus sequi contendit mysterium Trinitatis melius negationibus explicari, quia illis ægrè admodùm satisfieri potest, nisi negationum positione.

764

*Quibus non obstantibus contrarium

De mente Auctoris, & explosa figmenta.

statuit propter auctoritatem omnium Scholasticorum: qui super speculationibus dictis nullum examen instituerunt, donec plenior de illarum probabilitate aut improbabilitate informatio superveniat. Probat. Tum quia temerarium videtur in re tanti momenti privatas speculationes sequi: tum etiam quia speculationes dictędictæ obscuritatem mysterij SS. Trinitatis, quam omnes profitentur profundissimam, evacuare videntur. Nullam ergo rationem nisi præfatas ab extrinseco petitas videtur agnoscere; unde illius in præfata figmenta propensionem non obscurè manifestat. Cùm tamen ut personalitates & origines positivæ esse debeant, multa & solidissima succurant fundamenta. Et in primis ut fatetur ipse citato n. 1. Omnes Theologi supponunt proximum esse fidei relationes esse reales. Tunc ultra. Iuxta ipsum omnes etiam Theologi ita illud Reales intelligunt, ut pariter esse positivas affirment, sic realitatem intelligendo. Ergo de primo ad ultimum, juxta omnes Theologos proximum est fidei esse positivas: ergo non tantùm temerarium erit id inficiari negationibus substitutis. Quòd si ita res habet, absurdissimum est sperare accedente pleniore informatione errorem in fide manifestum ad probabilitatis statum revocandum, vel solùm declarandum improbabile, quod gravioribus debet censuris prænotari. Immò occasione hujusmodi fig|

p. 265

mentorum indubitatum mihi est zelum Theologorum exarsurum, ut illa penitus obruantur. Et modus quidem explicandi adeò est confusus, & termini adeò insoliti, ut non tam explicatio, quàm implicatio videatur.

765

*Ideò ille sibi objicit, quod & fortè ab

Objectio sine satisfactione.

alijs objectum nu. 24. apprehensiones dictas mysterium SS. Trinitatis destruere summè unum: sic enim tantùm erit una res sub tribus negationibus à se, & inter se realiter distinctis, in quo parvum est mysterium, quale in creatis potest occurrere in homine cæco, surdo, & muto. Item. Innascibilitas generativa Patris: Inspirabilitas genita spirativa Filij, & inspirativitas ingenerativa spirabilis Spiritus sancti, videtur includere affirmationem & negationem inintelligibilem: quasi verò de puris negationibus affirmari possit producere & produci per intellectum, non per voluntatem, & è contra. Ad quæ quidem conatur ille respondere, sed nihil præter repetitionem illam inintelligibilium terminorum, subdens hac ratione meliùs salvari axioma illud de ijs, quæ sunt eadem uni tertio, & prædicta Romanæ EcclesięEcclesiæ judicio subjiciẽssubjiciens, quod favorabile significat se sperare, sicut & Doctorum, circa quod jam dictum, potiùs scilicet desperandum. Quòd autem futurus sit aliquis, qui apprehensiones dictas in judicia convertat, non erit mirum, quia & genio ac ingenio similes nasci rarum non est, & facile est inventis addere: quod periculum in modo isto extat proponendi novitates, quæ minimè ad ampliorem Dei gloriam spectant, ut id accidat, quod de Erasmo & Luthero dictum, scilicet, quod ubi ille innuit, iste irruit, & ideò oporteret hujusmodi periculum præcaveri, quod minimè Auctori poterit displicere, judicio improbabilitatis, sicut & probabilitatis, ut jam vidimus, Catholica ingenuitate subjecto.

766

*Addit uti ad veram assertionem de

Duo alia ejusdem Scriptoris asserta.

realitate conforme, Personalitates secundùm esse In esse unum, sicut & Deum ratione illarum, trinum verò secundùm esse Ad. Sic n. 28. pro quo citat Concilium Toletanum 11. nu. præced. adductum in Confeßione fidei Cap. 1. Sic statuens: Hoc solo numerum significant, quòd ad invicem sunt: & in hoc numero carent, quod in se sunt. Sic Concilium. Asserit tandem n. 3. quòd relationes secundùm esse Ad formaliter nihil addant. Et objicienti P. Vekeno Disput. 33. Cap. 1. n. 5. nihil posse constituere realiter nisi sit reale, & ita relationes, quæ ut tales constituunt Personas, & secundùm fidem reales sunt, etiam secundùm Ad debere esse tales. Respondet nu. 33. debere esse reale objectivè & à parte rei, non formaliter ex parte actus præscindentis. Neque fidem plus docere, quia quod ad additionem attinet secundùm aliquid tale nondum examinatum, juxta dicta ab ipso Speculatione 2. Ex quo apparet id, quod per mo

Quid circa illa.

dum apprehensionis ab eodem propositum: apprehensionem transgredi, quandoquidem ad objectorum solutionem ea se doctrina tuetur. Iam quod attinet ad unitatem relationum in ratione In, eatenus est verum quatenus radi

De esse In in relatione.

cantur in natura, & cum ea identificantur, & ita sunt idem in uno tertio, cùm tamen sint unum inter se, in quo est mysterij profunditas. Quo non obstante, quia in relationibus divinis admittendus est proprius, integer, & adæquatus conceptus relationis, in illis pariter suum etiam In debet agnosci, quia relatio debet inesse naturæ modo perfectissimo, scilicet per identitatem cum distinctione virtuali, si dicas tale In esse de conceptu relationis, & ita dicere Ad. Objectio est communis juxta sententiam distinguentem realiter in creatis relationem à fundamento. Et dicendum illud in creatis dicere Ad transcendentale ad subjectum, sicut cætera accidentia, & implicitè ad terminum, quia inest ut tribuat effectum formalem subjecto respiciendi terminum. Ad quem modum philosophari in divinis possumus: ut scilicet respectus ad naturam, cui relationes insunt, habeatur, & sit ille de ratione intrinseca relationis, licèt non ita expressè importetur, cùm sit quasi genericus omnibus intrinsecis perfectionibus. Quòd autem ratio Ad realis sit, negari nequit, pro quo in Problemate 1. Sect. 20. §. 2. & quidem P. Bonæ-Spei ratione ductus, & quasi sui immemor Dubio sequenti citatæ Disput. 2. divinas relationes ait dicere perfectionem secundùm esse Ad. Sic Resolut. 2. Sed pro perfectione sit

767

*SEctione 20. Problem. 1. pro relationum

Circa trinam perfectionem arguit. P. Quiros.

perfectione certatum & Problem. 2. tres esse statutum, contra quam fundatissimam positionem insurgit P. Quiros Disput. 43. Sect. 3. & 4. Et probat

Primò, quia si relatio diceret perfectionem,

1. ex multiplicatione attributorum.

etiam esset immensa & æterna ratione sui, & ita etiam spiritus, substantia, immortalis, increata, quod est contra doctrinam Ecclesiæ in Symbolo D. Athanasij, in quo unus æternus, unus immensus, unus increatus dicitur Deus &c. Ad quod quidem benè respondet P. Bo

Negatur illatio.

næ-Spei Disput. 2. n. 40. ex admissa perfectione solùm inferri transcendentales rationes esse multiplicandas. Sed de illatione plura à Nobis dicta Problem. 4. Negandum ergo Assumptum, quod non probatum.

768

*Secundò. Quia Pater esset perfectior

2. Ex eo quòd Pater esset perfectior ob duas relationes.

Spiritu, includit enim duas relationes Paternitatis & Spiratoris. Nec dici potest esse tantùm extensivè perfectiorem, quia perfectiones sunt una realitas, & ita magis ad intensionem spectat formalis duplicitas, quàm ad extensionem. Præterquàm quòd Pater habet simpliciter duplo plures perfectiones quàm Spiritus: quo quid inæqualius? Respondetur negando Assumptum, de quo Problem. 1. §. 3. ubi æqualitas intensiva valoris convenienter explicata.

769

*Tertiò. Quia sic tollitur fundamen

3. Ex faciliori probatione circa Dei unicitatem.

tum probandi repugnantiam plurium Deorum: hæc enim tota est quia implicant duo |

p. 266

infiniti distincti, eo quòd unus non foret infinitus: cujus unica ratio in eo consistit, quòd unus careret perfectione alterius. Siquidem responderi potest intensivè & æquivalenter unũunum DeũDeum habere perfectionem alterius: nec cariturũcariturum perfectione simpliciter simplici, quia licet sit melius esse DeũDeum quàm non esse Deum, sicut est melius esse personam, quàm non esse personam: at non est melius esse talem, v.verbi g.gratia Filium, sic neque esse talem Deum. Respondeo argumen

Exacta dilusio.

tum hoc parvi esse momenti; nam stante pluralitate, nullus esset Deus, quia Deum esse unum meliùs absolutè est, quod rationibus naturalibus & moralibus demonstratur. Si autem deveniatur ad Personas, & inde Gentilis velit pluralitatem defendere, occurratq́ue P. Quiros cum sua sententia, majus in ea offendiculum apparebit: quandoquidem Personalitates perfectionem dicere censet, sed non esse tres perfectiones, ut Disput. 44. probat. Id quod valde difficile creditu est etiam doctissimis Scriptoribus: quid ergo illis, qui circa Deitatis cognitionem caligant? Erit ergo faciliùs explicare, quomodò in una natura tres modi esse queant, ratione quorum nulla in Deo sequatur inæqualitas, quàm persuadere velle rationes Personas constituentes perfectionem non importare, aut cùm quælibet sit perfectio, non esse tres.

770

*Quartò arguit longissimo argumento

Ex ratione modi differentialis.

Sect. 4. ex eo confecto quòd relationes sint modi differentiales, non includentes rationem entis, sicut non includunt differentiæ aliæ, juxta ipsum enim ens non transcendit ultimas differentias. Divina autem essentia cùm sit realiter communis ad eum modum se habet, quo ratio entis respectu Personarum: Atqui quod non est formaliter ens, non potest dicere perfectionem: Ergo &c. Licet autem non addant rationem entis, possunt numerum constituere, ob realem identificationem cum illo. Infirmum profectò fundamentum pro stabilienda adeò fortiter assumpta positione. Transcendentiam enim communissima & probabilissima sententia affirmat: negato ergo Assumpto corruit argumentum. Deinde si quidquam ratio illa valeret, sequeretur tres relationes non esse unam perfectionem, quod Auctor, ut vidimus, ex professo probat. Prætereà fieret ex eo neque divinam essentiam ut talem dicere perfectionem, quia ejus constitutivum est modus differentialis entis. Ex quo & sequitur nihil posse secundùm proprium conceptum esse perfectum, quod constat quàm sit à veritate alienum, ut sic verissimum comprobetur frequens illud in Scholis effatum: Argumentum quod multùm probat, nihil probat. Ut demus autem rationes differentiales non exprimere rationem entis, dici potest perfectionem secum adducere, quia sunt radicatæ in ente, & illo nobiliores, utpotè actus metaphysici: unde ens illis tribuit totam perfectionem suam. Et hæc circa P. Quiros.

771

*P. Herincx Disput. 1. Quæst. 6. quam

P. Herincx tres perfectiones admittit.

vis ex Scoti Schola asserit relationes dicere perfectionem, & esse plures, quot scilicet sunt illæ, affirmatq́ue id esse juxta mentem Scoti. Concludit tamen non importare perfectionem infinitam, sed abstrahentem à perfectione simpliciter, & secundùm quid. Sic n. 48. postquàm alijs conclusionibus id, quod præmisimus, comprobarat. Et de perfectione simpliciter simplici probatione præmissa, sic posteriorem partem assertionis conatur ostendere, af

Vt neget perfectionem infinitam.

firmans valde probabiliter id negare P. Suarez Lib. 3. de Trinit. Cap. 10. & alij, & ex Scotistis Poncium d. 9. n. 3. quia alioqui una Persona haberet perfectionem aliquam infinitam, quam non habet altera formaliter, nec eminenter. Et quia sequeretur nullam personāpersonam esse ens simpliciter infinitum, utpotè quod carere nequit aliqua perfectione simpliciter aut infinita formaliter: & etiam quòd personæ simul sint quid majus & perfectius simpliciter quàm singulæ, & item quod Pater & Filius sint perfectiores simpliciter Spiritu sancto ob superadditam spirationem activam. Sic ille arguit, sed

Infirmis fundamentis.

quàm parùm momenti habeant rationes præfatæ, jam vidimus. Unde ipse statim responsionem adhibet in eorum gratiam, qui volunt contrariam sententiam amplecti, dicens sufficere ad singularum Personarum infinitatem simpliciter, ut quælibet contineat omnem perfectionem simpliciter simplicem, hanc enim intelligit nomine perfectionis simpliciter. Et quia talis non est spiratio activa juncta alijs, eo quòd non sit melior ipsa quàm non ipsa, ideò ratione illarum non est majus aut melius. Quæ quidem verissima sunt, sed difficultatem, si qua est, suo cum robore relinquentia, unde ad dicta à Nobis penitus recurrendum.

772

*Id autem quod de perfectione abstra

Vt statuat perfectionem nec finitam nec infinitam.

hente à perfectione simpliciter & secundùm quid, videri posset facile, quatenus nomine perfectionis simpliciter intelligit Auctor perfectionem simpliciter simplicem: & probabilissimè dici possit relationes tales non esse, sed non proptereà secundùm quid, cùm esse queant perfectiones simplices. Ex responsione autem, quam adhibet objicienti inter finitum & infinitum non dari medium, aliqua insurgit difficultas, ait enim n. 50. quòd licet non detur medium inter finitum & infinitum à parte rei: potest tamen dari medium, quod sit neutrum formaliter, seu secundùm proprium conceptum objectivum abstrahens ab utroque. Sicut licet inter animal & non animal non datur medium à parte rei: substantia tamen ut sic, & differentiæ laterales, nec sunt formaliter animal, nec formaliter non animal, sed eatenus abstrahunt ab utroque. Quæ responsio implicatius aliquid innuit in conclusione contentum; videtur siquidem perfectionẽperfectionem, quæ non sit simpliciter simplex, aut secundùm quid nullānullam agnoscere: & relationes reipsa esse tales: seu per identitatem & materialiter; sed secundùm propriũproprium conceptum tantùm habere rationem perfectionis, abstrahentem modo dicto, ut ille loquitur: at non benè, quia ut arguit ipse nu 45. divina Persona ut sic est quid perfectum: ergo personalitas

Redarguitur ex sua doctrina.

aliqua perfectio. Atqui Personalitati divinæ repugnat ratio perfectionis secundùm quid, ut est manifestum: ergo non est quid abstractum ut ab Auctore asseritur. Quòd si non abstra|

p. 267

ctum: ergo speciale. Cumq́ue perfectio simpliciter simplex esse nequeat, erit perfectio pura & simplex. Arguit insuper ibidem, quia incredibile apparet mysterium Trinitatis ut sic nullam ponere perfectionem in Deo. Immò videtur hoc ipsum fore magnam imperfectionem in divina personalitate, quod ipsa ut talis nullam perfectionem habeat. Tunc sic. Ergo mysterium Trinitatis ut sic non est quid abstractum modo dicto. Patet, quia ut sic est mysterium Trinitatis: ergo repugnat ipsi perfectio secundùm quid, sicut dicitur repugnare imperfectio, & ita perfectio non est conceptus abstractus, ex quo & præfata habetur illatio, esse scilicet puram & simplicem perfectionem. Et hæc circa Auctorem præfatum.

773

*Mag. Joannes à S. Thoma Disput 13.

Mag. à S. Thoma ut statuat perfectionem unam.

Arti. 3. n. 8. ut D. Thomæ menti conformius affirmat relationes secundùm se, & in linea formali relationis perfectionem dicere, sed non explicare illam per ordinem ad terminum, sed per ordinem ad subjectum & fundamentum. Et consequenter non multiplicari istas perfectiones in tribus relationibus seu personis, quia non multiplicatur fundamentum, sed eadem perfectione etiam ut est relativa gaudere. Pro quo cùm fusè & doctè discurrat, ad id tota revocatur doctrina, quod alij breviùs dicunt, relationes scilicet dicere perfectionem secundùm esse In, & ita unicam, quod ex eo probat ille, quia relationes existunt per existentiam naturæ, quod est habere esse ratione illius: & cùm esse sit unum, consequenter & perfectio. Pro quo multa congerit ex D. Thoma, quæ maxima ex parte Nobis favent, & quæ non talia apparent, possunt favorabiliter explicari. Ex eo autem quod ait relationes non explicare perfectionem, licet illam dicant, per ordinem ad terminum, quia illum non perficiunt, sed in ordine ad subjectum & fundamentum, impugnandus venit ex ijs, quæ à Nobis dicta circa esse In n. 766. Esse etiam concedendas tres

Impugnatur.

existentias probavimus Sect. 19. Problem. 5. cum multis, gravissimisque Scriptoribus. Et quidem relationes dicere perfectionem secundùm quod considerantur in linea formali relationis, & quòd illam non dicant secundùm esse Ad, videtur se implicare; nam secundùm esse Ad constituuntur in linea formali relationis, unde Aristoteles prædicamentum relationis vocat prædicamentum Ad aliquid. Ecce Ad: cùm tamen In commune multis alijs sit, ut superiùs dicebamus. Est autem satis debile, ex eo quod Ad non dicat perfectionem termini, non posse importare perfectionem fundamenti, quod clarissimè explicatur ex eo quòd relatio sit forma perficiens subjectum in ordine ad aliud: est siquidem perfectio subjecti ad terminum referri; & in ea specialissimè, quia per id constituitur sic relatus in ratione Personæ, de quo luculenter D. Thomas ab eodem Scriptore adductus 1. p. q. 39. arti. 3. sic ait: Persona

D. Thomas.

significat id quod perfectissimum est in tota natu

Persona nomen perfectionis.

ra, scilicet subsistens in natura rationali. Vnde cùm omne illud, quod est perfectionis, Deo sit attribuendum; eo quòd ejus essentia continet in se omnem perfectionem, conveniens est ut hoc nomen Persona de Deo dicatur. Sic Doctor Sanctus. Et quidem sic philosophati præter mysterium Trinitatis adeò intellectu difficile, aliud volunt pariter difficile persuadere. Cùm enim Deus sit unus in natura, & Trinus in Personis ratione trium Personalitatum, in ipsis Personalitatibus ut talibus trinitatem & unitatem meditantur. Quem Theologizandi modum numquàm probare potui, cùm non ad declaranda mysteria, & faciliùs percipienda deserviat, sed ad illa potiùs obscuranda. Unde P. Mag. Joanni à S. Thoma, & nonnullis alijs, cum laude ingenij dicta mysteria relinquamus.

774

*P. Esparza Quæst. 40. in relationibus

P. Esparza ut neget perfectionem.

ut distinctis virtualiter ab essentia nullam specialem perfectionem admittit. Et Articulo quidem primo implicare in terminis ait eorum doctrinam, qui ex una parte affirmant, Personalitatibus ut distinctis virtualiter ab essentia convenire perfectionem peculiarem, & simul ex alia parte dicunt unam tantummodò esse perfectionem in illis, pro quo laudat P. Suarez. Dum autem perfectionem negat, de peculiari loquitur bonitate, quæ ratione sui possit amorem & appretiationem excitare. Pro quo §. Ad 2. observat non esse quæstionem inter Theologos de realitate, veritate, & bonitate transcendentali Personarum communi prædicatis creatis & increatis, parvis & magnis, bonis & malis; sed de sola bonitate & perfectione per se æstimabili: id est, non solùm terminativa, sed etiam motiva amoris & appretiationis per se & ratione sui formaliter, & hanc negat relationibus. In quo quidem nimis con

Confutatur.

fidenter generalis illa doctrina proponitur; cùm revera sint, qui bonitatem absolutè negent relationibus secundùm esse Ad, ut vidimus Sect. 20. Problem. 1. Sed sit hoc ita, & dicatur bonitatem transcendentalem non esse perfectionem, quia communis esse potest entibus perfectis & imperfectis: Atqui quod ad amoris & appretiationis motivum spectat, negari divinis Personalitatibus nequit: pro quo id facit, quod n. præced. de nomine Personæ dicebamus, sicut & num. 772. de majestate mysterij Trinitatis. Et arguo ex bonitate transcendentali, quæ conceditur: nam ratione illius sunt amabiles, quandoquidem bonum ex se amabile est, nec solùm terminativè, sed motivè. Jam quod ad appretiationem atti

Notanda doctrina.

net, mihi innegabilis prorsus apparet, quia ab actu ad potentiam benè valet consequentia. Ego autem divinas Personalitates eximia appretiatione prosequor, quod & credo Ecclesiam facere in Festo SS. Trinitatis. Cujus & illud argumentum est in Trisagio Gloria Patri &c. peculiarem venerationem præstari, quod in Dei compellatione non agitur. Et hic est communis Fidelium sensus, quos errare in eo ex stulta pietate, stultius erit pronuntiasse. Et quidem cùm hoc ad mysterij excellentiam spectet, non videtur pietati Christianæ consonum divinas Personas ea gloria defraudare. Deinde probo Assumptum: Quia bonitas transcendentalis sub conceptu illo communi contrahitur ad relationes per differentiam, quæ est eo in genere nobilissima, divinæ inquam, nam Per|

p. 268

sonalitas hæc dicit ordinem ad divinitatem, ergo est summè appretiabilis. Constat. Nam gratia justificans valde appretiabilis est, eo quòd aliqualem Dei participationem per ordinem ad ipsum importat: ergo incomparabiliter melius id divinæ Personæ conveniet. Præterquàm quòd eo modo, quo aliquid est bonum, sicut est amabile, ita & appretiabile, quia aliquod habet pretium; & licet multa à nobis in nullo habeantur pretio, quia censentur inutilia, mentibus tamen à Deo illuminatis, cùm Dei participationes appareant, ut revera sunt, sunt pariter pretiosæ, & quod est certissimum, Deo ipsi. Diligis enim omnia, quæ sunt,

Sap. 11. v. 25.

& nihil odisti eorum, quæ fecisti. Sap. 11. v. 25. Neque ex eo quod divina natura ob excellentiam summam omnem hauriat perfectionem, sequitur Personalitatibus esse aliquam sibi propriam denegandam, quia si in conceptu naturęnaturæ earum contineretur perfectio, id mysterio fœcunditatis obstaret, & ita ad majorem perfectionem illius spectat, ipsas quidem exigere, sed non formaliter continere. Neque plus roboris habet fundamentum Auctoris præfati, contra quem faciunt, quæ pro perfectione dedimus citato Problem. 1.

775

*P. Philippus à SSma: Trinitate, licet

P. Philippus à SS Trinit. ut adversatur.

talis nomine, non plus est SS. Trinitati propitius, dum divinis relationibus secundùm esse Ad negat omnem bonitatem. Sic Disput. 2. de illa Dub. 3. pro quo quasdam auctoritates inducit, quæ facilem habent explicationem. Deinde probat argumento nuper proposito de infinita divinæ essentiæ perfectione illi debita ex proprijs, cui si adveniret perfectio relativa, esset secundùm propria imperfecta, sicut si adveniret similiter perfectio alia. Circa quod dictum quod sufficit. Arguit deinde ex inconvenienti defectus perfectionis in una persona, quæ esset in alia: De quo & sufficienter. Cùm autem sibi objiciat relationes esse Deo non solùm convenientes, sed necessarias: respondet benè stare id posse, etiamsi nullam habeant bonitatem secundùm esse; Ad; sicut materia prima necessaria est ad integritatem compositi, cùm tamen secundùm se nullam habeat bonitatem. Quo nihil dici ineptius potuit. Ma

Responsio de materia sine bonitate inepta.

teriam ergo non diligit Deus secundùm propriam conditionem, contra expressam Scripturæ auctoritatem, de qua nuper; neque compositum substantiale est integrè bonum, sed partialiter tantum. Neque caussa esse illius poterit quatenus bonum integrum est, quia partialiter non est bona, sicut neq;neque posset dare esse substantiale, nisi esset substantia. Cùm etiam à conceptu relationis proprio nequeat subtrahi ratio convenientiæ, in quo consistit bonitas, cùm ea ratione sit appetibile quidquid conveniens est. Unde exemplum materiæ etiam probatur ineptum, quia de convenientia materiæ nequit dubitari. Fundatur autem illud in communi sententia Thomistarum rigidorum (nam & Thomistæ mitiores, & fortè veriores sunt) qui materiæ propriam existentiam negant, & in casu nostro aliud certè afferri exemplum debuisset, cùm tam facilè illud negari possit. Cumque aliud non occurrat, signum est prædictam doctrinam fundamento esse solido destitutam. Objicit sibi etiam id quod est in Deo

Impugnationes aliæ.

debere dicere infinitam profectionem. Ad quod ait relationes absolutè dicere infinitatẽinfinitatem, si adæquatè sumantur, quatenus scilicet à divina essentia transcenduntur: neq;neque necessariũnecessarium esse, ut quidquid Deo convenit, infinitam perfectionem habeat secundùm omnem rationem, sit hoc ita, & admisso infero: Ergo relationes divinæ secundùm aliquam rationem dicunt infinitam perfectionem: Atqui juxta præfatum dicendi modum nulla est. Id constat: Nam essentia divina ut transcendens nequit habere rationem relationis, cùm non dicat oppositionem: & secundùm quod illam dicit, ipsi negatur: ergo nulla est ratio juxta quam habeat infinitam perfectionem. Deinde relationes non utcumque conveniunt Deo, sed per intimam identificationem, ut est certum. Tunc sic: Relationes secundùm peculiares suos conceptus petunt identificari Deo: Atqui hoc importat perfectionem aliqualem, quia & bonitatem: Si enim Regio vati dicere felicissimè contigit: Mihi autem adhærere Deo bonum est.

Psal 72. v. 28.

Psal. 72. v. 28. quomodo bonum non sit, incessionem exigere modo dicto? Item exigentia illa ita est Deo conveniens ut sine illa stare non posset divina fœcunditas. Præterquàm quòd ratione exigentiæ hujusmodi sunt ordinis divini, & ita supra omnem perfectionem creatam. Stante autem bonitate, necessariò est concedenda infinita, quia Deo limitatum nihil potest convenire. Et hæc circa præfatum Scriptorem, relinquendo alios, neque enim impugnandi omnes, quod nec vacat, nec præstat, stabilita semel verissima positione, inde enim venit non operosa defensio, cùm aliàs si qui sint secus sentientes, ijsdem aut penitus aut ferè fundamentis innitantur.

776

*DE hoc dictum à Nobis Sect. 17. Pro

Quid aliàs dictum.

blem. 11. ubi firmavi voluntatem etiam concurrere ad productionem Verbi, & consequenter etiam intellectionem ad Spiritus Sancti productionem, stante virtuali utriusque distinctione, quod potiùs videtur asserendum, si distinctio nulla ex parte objecti, virtualis scilicet interveniat; quod cùm ita censeat P. Quiros, concursum hujusmodi statuit Disput.

P. Quiros ut sentiat.

35. Sect. 2. dicens ex parte objecti loquendo intellectum immediatiùs vel formaliùs non concurrere ad productionem Verbi, sed æquè immediatè procedere Verbum à voluntate ac ab intellectu. Sic n. 9. Id quod proportionaliter de Spiritu sancto affirmat nu. 11. Probat nonnullis auctoritatibus, & circa alias se remittit ad P. Ruiz, & à Nobis quidem multò plures datæ in Epithalamio n. 766. ubi & quæstio discussa: neque prætereà quidquam ad|

p. 269

ducit, nisi commodam suo judicio explicationem, ut ostendat quomodo cum voluntatis concursu stet non produci Spiritum sanctum. Ait enim quòd etiamsi Filius æquè immediatè procedat ab eadem formalitate, quæ indivisibiliter est intellectio & volitio, illi tamen non respondet secundùm adæquatam & totalem virtutem, sed est partus solùm inadæquatus soli fœcunditati intellectus correspondens. Sicut enim ex parte objecti, quamvis eadem formalitas sit intellectio & volitio, adhuc est vera hæc propositio ex parte objecti: In Deo non datur tantùm intellectio, quæ ita verificari poterit: Hæc proceßio commensuratur cum virtute hujus formalitatis principiantis tantummodò, quatenus talis formalitas est intellectio. Seu hæc processio ita comparatur cum suo principio, ut in ipsa tota principij fœcunditas non resplendeat: etenim non minùs principium idem potest in duas actiones inadæquatas prorumpere, quàm si principium ex duplici virtute coalesceret. Sic à sole oritur actio in calorem & in lucem, non minoris virtutis & differentiæ, quàm si à puro calefactivo, & illuminativo puro procederent.

777

*Sic ille philosophatur: in quo vide

Quid in eius discursu difficile.

tur difficile quomodo voluntas dicatur ita immediatè ac formaliter ad productionem Verbi concurrere, & aliàs in termino fœcunditas non appareat. Ubi non videtur fieri satis ex eo quòd Auctor ait Spiritum Sanctum non produci, quia duas personas exigit ejus productio. Iuxta hoc enim videbatur consequenter dicendum voluntatem non concurrere, etiam ad productionem Verbi, & ita ejus productionem soli intellectioni & non voluntati correspondere. Qualis enim hic immediatus, & formalissimus concursus? Cùm enim amor debeat esse, pro actu generationis Verbi, qui ad lineam intellectualem pertinet, nequit vim propriam exercere. Deinde stante illo immediato & formali concursu, nequit stare Verbum potiùs procedere per intellectum, quàm per voluntatem: cùm tamen receptissimum dogma in Theologia sit oppositum, sic docentibus SS. Patribus, & fundamentum præbente Scriptura; inde enim desumitur distinctio procedentium personarum. Et quod summè videtur urgere, communicata aliqua formalitate, impossibile est, quin communicetur quidquid illa formaliter est: sic enim communicata definitione objectiva, impossibile est non communicari definitum. Tunc ultra. Ergo in nostro casu communicatur amor ex vi processionis Verbi, & intellectio ex vi processionis Spiritus sancti. Ergo non differunt hujusmodi processiones. Dices nos Sect. 17. Problem. 8. §. 8. huic difficultati enodationem aliquam præstitisse per diversas connotationes. Fateor: sed juxta sententiam satis difficilem locutus, contra quam & ibi. Stat etiam quod dictum Tomo 1. nu. 239. ab una formalitate, non ratione tantùm, sed unitate objectiva, posse diversos oriri actus. Sed nihil hujusmodi pro adducta facit positione, sicut neque exemplum solis pro luce & calore; ibi enim non est communicatio realis objectivæ formalitatis. Oportet ergo hæc ampliùs explicari.

778

*Dico ergo voluntatem quidem in

Commodior explicatio.

Verbi generationem influere, quatenus naturam integrat, & physicè constituit, sicut & alia attributa, unde ratione illius generatio non est talis, sed ratione solius influxus intellectus, quod & cum proportione est de intellectione dicendum in productione Spiritus sancti. Ubi non urget quod de concursu nuper dicebatur, qui nequit esse nisi per amorem, eo enim modo concurrere debet, quo est: & cùm sit amor, ut talis debet præstare concursum: unde non videtur esse cōmuniscommunis alijs attributis, & idem est de intellectione. NōNon inquam urget, quia communis dicitur eo quòd ipsi, sicut neq;neque alijs attributis de quibus idem fieri posset argumentum, nihil speciale in generatione respondet. Iuxta dicta Sect. 77 Problem. 11. nu. 239. Urget autem instantia illa contra modum dicendi præfatum constituentem unicam objectivam formalitatem, sic enim concursus primarius formalis, & immediatus est, & consequenter ad generationem non minùs pertinens, quàm intellectio ipsa.

779

*Neque quod ex SS. Patribus & Con

De sensu SS. Patrum & Conciliorum.

cilio Toletano adducitur, plusquàm evincit, quàm quod à Nobis dictum, & in Problemate explicatum. Et Concilij quidem verba non ita accipienda sonant, quia videntur generationem Verbi per intellectum expungere, dum sic illud in Confessione fidei, Secundùm essen

Concilium Tolet. 15.

tiam voluntas genuit voluntatem. Ubi quid illud est, Secundùm essentiam? Videtur quidem cum allusione dictum ad illud Iacobi 1. v. 18. Voluntariè enim genuit nos verbo veritatis. Ut scili

Iacob. 1. v. 18.

cet innueret Concilium generationem Verbi, etsi voluntariam, non esse per communicationem donorum supernaturalium, sed secundùm essentiam, in qua per voluntatem voluntas gigneretur: id est adeò mirabili modo ut voluntas gignentis in genitum, illo non deserto, transfunderetur. Et propterea intellectus non expressa mentio, id enim satis notum: sed solius voluntatis, ut mysterium prædictum, quod videbatur occultius, panderetur. Ubi dubitari

Dubium speciale.

potest an cùm voluntas voluntatem, juxta dicta generet, quatenus naturam integrat, & cum intellectione concurrit, dici posset habere activum influxum in sui communicationem, ita voluntas ut in Verbo respondeat sibi ipsi se communicanti, an verò id ex vi tantùm generationis habeatur illam communicantis. Et hoc ultimum videtur dicendum, quia omnia quæ habet Filius, ex vi generationis habet, ut ex Concilijs & Patribus habetur, de quo dictum Sect. 19. Problem. 2. nu. 322. & 323. Et quia hoc spectat ad generationis perfectionem, ut ad communicationem integram se extendat. Neque inconveniens est, ut cùm generatio sit actus intellectus, se extendat ad voluntatem. Nam intellectus respectu voluntatis in creatis caussalitatem potest exercere: ergo in divinis non implicat vim etiam erga illam perfectiori modo exequi. Difficilius videtur quomodo in productione Spiritus sancti intellectionem trahat secum amor. Sed id stare |

p. 270

posse ex eo etiam firmari potest, quòd in creatis voluntas erga intellectum suum item in multis exerceat imperium: ergo & in Deo aliqua illius esse tractio potest, ablatis imperfectionibus, & sicut de generatione dictum id ejus exigere perfectionem, ut ad volũtatemvoluntatem se extendat, ita è converso de spiratione dicendũdicendum. Si quis autem contendat voluntatem erga sui communicationem influxum aliquem activum habere, non videtur improbabile. Neque eadem videtur ratio in alijs attributis, quia illa operativa ad intra non sunt, neque cum intellectu eam habent intentionalem connexionem, quam habet voluntas. Unde neque omnipotentiæ id tribuendum, si à natura aliquomodo sit distincta, quia juxta communem sensum Theologorum, ut diximus Sect. 17. n. 114. cum ibi citatis non se extendit ad operationes ad intra. Quia verò juxta aliquos universalissima potentia est, id quod de amore poterit non improbabiliter admitti, cùm sit potentia intentionali regimini subordinata.

780

*MUlta circa hoc Sect. 17. Problem. 8.

Modus dicendi P. Quiros non improbandus.

ubi varios dicendi modos proposui, & conatus sum eorum verosimilitudinem contutari. Esse autem illos utiles, dummodò probabiles sint docti Scriptores observant. Unde & inter eos recenseri potest is, quem tradit P. Quiros Disput. 36. Sect. 6. ubi ait processionem Verbi esse generationem, quia cùm sit per intellectum, exprimit fœcunditatem sui principij, quatenus exigit habere intellectionem essentialem, in qua consistit essentia sui principij: sibi identificatam, in quo suum exprimit principium & est illi simile, non quidem solùm in natura, in qua potiùs est idem, sed in ipsa personali proprietate, quæ ad lineam intellectualem spectat, sicut & proprietas Patris, & consequenter rationem habet repræsentationis, quod non habet personalis proprietas Spiritus sancti, quia amor repræsentativus non est, neque sigilium. Et licet relationes inter se quasi specie differant, in linea tamen similitudinis intentionalis similes sunt, quia Filiatio per modum imaginis nullam dissimilitudinem habet. Sic philosophatus prædictus scriptor, qui in similitudine per modum imaginis intentionalis cùm tandem conquiescat, ut videri potest nu. 14. ad eorum sententiam ejus potest modus dicendi reduci, qui propter rationem imaginis censent productionem Verbi esse generationem, licet alijs terminis rem involvat, & id speciale addat, quod & à Nobis dictum nu. 780. sic enim ibi: Verbum

Similitudo Verbi quomodo etiam in relativa proprietate.

est imago Patris, quia ipsum non solùm secundùm naturam, sed etiam secundùm proprietatem personalem repræsentat. Pater siquidem in ratione talis perfectione constituitur, quæ ad gradum intellectivum spectat, sicut spectat generatio ipsa, juxta sæpiùs dicta & inculcata. Hanc personalem proprietatem Verbum exprimit per expreßionem ejusdem generis, pertinentis scilicet ad gradum intellectivum. Nihil ergo illi ad perfectißimāperfectißimam imaginis rationem deficit, &c. quæ quia apud nullum repereram, præmisi ita, post alia ad idem spectantia: Sed addo aliud, quod cùm sit intellectu facile, non invenio à Doctoribus explicatum. Sic ibi. Quod autem stante aliàs dissimilitudine in relationibus ab Auctore asserta, possit dari etiam in eadem formalitate similitudinis fundamentum dictum à Nobis nu. 543. Unde prædicta sententia potest inter alias probabiles locum non infimum occupare.

781

*P. Bonæ-Spei Disput. 1. nu. 56. ita

Alius P. Bonæ-Spei.

scribit: Proceßio Verbi ideò est generatio, quia est proceßio viventis ex substantia, medio principio, Quo per se, sive ex genere suo necessario, videlicet intellectu; secus verò proceßio Spiritus sancti, quia hæc est à principio Quo per se, sive ex genere suo, libero, videlicet voluntate. Probat ex D. Thoma in 1. dist. 13. q. 1. arti. 3. ubi sic habet: Natura non est principium Spiritus sancti sub ratione naturæ, sed sub ratione voluntatis, à qua procedit amor. Probat deinde, quia nulla apparet melior ratio distinctionis, unde definitio generationis sic est Verbo accommodanda: Est origo viventis à vivente tamquàm principio conjuncto in similitudinem naturæ, id est, agente per modum naturæ, sive necessariò, & non per modum voluntatis, sive liberè, pro quo se refert ad dicta supposit. 1. & 2. & in 1. quidem tantùm habetur processionem Filij esse generationem. In 2. Spiritus sancti processionem non esse generationem. Quæ veritates compertæ sunt, & eas habemus in Symbolo Nicæno & D. Athanasij. Fundatur autem hæc Auctoris doctrina in eo, quod habet Disput. 4. Dub. 2. ubi probat processionem Spiritus sancti esse liberāliberam impropriè, scilicet à coactione, cùm aliàs divina voluntas nata sit liberè operari secũdùmsecundùm modum suum magis naturalem & ordinarium. Verùm juxta ea, quæ à Nobis dicta sunt Sect.

Quid non probandum in illo.

17. Problem. 11. §. 1. productio Spiritus sancti naturalis dicenda est, & per modum naturæ, ratione absolutè necessitatis, circa quod D. Thomas modum loquendi correxit, ut ibidem ostensum. Unde modus dicendi præfatus videtur minùs exactus, si in eo quod processio Spiritus sancti non sit per modum naturæ fundetur. Nec videtur quomodo negari possit, cùm per productionem dictam reipsa cōmuniceturcommunicetur natura, quæ communicari tantùm naturaliter potest, & quatenus talis est, licet in modo communicationis sit diversitas comparatione Verbi. Et quidem cùm libertas dicta impropriè dicatur talis, non videtur obesse generationi, si alia suppetant, de quibus definitio: Nam homines liberè se applicant ad generandum, & generatio propriè talis est. Nihilominùs,

Vt possit admitti.

quia ut testatur præfatus Scriptor citata Disput. 4. nu. 43. nonnulli celebres Auctores sententiam prædictam amplectuntur, illa penitus repellenda non est, terminos legitimos adhibendo. Quòd scilicet Spiritus sanctus procedat non per modum naturæ ut Filius formaliter, quia spiratio non tendit formaliter primariò |

p. 271

ad communicandam naturam, sed amorem, licet secundariò id sit admittendum, juxta dicta Problem. 7. Sect. 24. Et alibi. Quòd si libertate placeat insistere, in suo sensu celebres præfati Auctores abundent; aptiùs locuturi si non de libertate exercita in ipsa processione contendant, sed de libertate ipsius voluntatis modo dicto: ex eo enim quòd talis sit, non videtur habere plenam conditionem naturæ.

782

*Et quidem P. Herincx Disput. 3. nu.

P. Herinxio libera est productio Spiritus sancti.

103. productionem Spiritus sancti recto sensu posse dici liberam affirmat, licet addat esse quęstionemquæstionem de nomine id probans, quia ut sic loqui possimus, sufficit Principes TheologorũTheologorum sic locutos, ex quibus profert D. ThomāThomam, D. Bonav. Scotum, Henricum, Aureolum pro quo & Smising d. 3. q. 6. n. 314. & seqq. adducit Divos Augustinum & Anselmum, nec non Aristotelem. Nihilominùs ad explicandam diversitatem

Sed non ideò circa generationem philosophatur.

processionum quantùm ad generationem attinet, prædicta doctrina libertatis non utitur, ut videri potest Disput. 2. n. 8. & 9. ubi ex eo discrimen statuit, quòd productio Verbi sit per modum naturæ & similitudinis, quam non importat amor: unde Verbi productio est assimilativa termini cum suo principio, scilicet intellectu fœcundo: ob quod etiam intellectus creatus seipsum, v.verbi g.gratia, intelligendo dici solet concipere & generare Verbum sui, ipsumq́ue verbum dici conceptus & proles intellectus. Quod autem verbum creatum, utpotè accidens, sit solùm imperfectè & intentionaliter simile suo principio, est propter principij sive intellectus limitationem. Cùm igitur Deus Pater sit infinitè perfectus, profert Verbum sibi simillimum, immò consubstantiale, adeoq́ue per generationem substantialem. Quod secus accidit in Spiritu sancto, cujus processio ex ratione sua generica seu specifica non est assimilativa, eo quòd voluntas non operetur per modum similitudinis, sed inclinationis sive impulsus: adeoque quòd Spiritus sanctus procedat consubstantialis suo principio, non vendicat sibi ex formali ratione seu modo procedendi, sed is quasi materialiter se habet, totum præstante infinitate essentiæ & voluntatis: unde ad intra oriri nil potest nisi infinitum, & consubstantiale. Sic doctus Pater: nonnulla addens pro majori explicatione. Ubi quidem

Amplior explicatio.

sunt qui consentiant alij ingeniosi magistri. Ex eo enim quòd Verbum conceptus sit speciali quadam ratione, videtur quasi filius accidentalis, & secundùm quid, unde si substantialis esset, diceretur absolutè talis. Ubi tamen opponi posset id, quod in generationis definitione dicitur, A principio conjuncto: nihil enim tale in illo occurrit, sicut in Verbo creato nihil ex parte intellectus reperitur, quod ipsi sit conjunctum, & proprium. Ad quod quidem dicendum in productione verbi creati nihil propriè tale inveniri ob imperfectionem accidentalem, in casu autem suppositionis, qualiscumque illa sit, quidquid esset necessarium interveniret. Quod si aliquid dicatur deesse, tunc quidem esset filius, sed non omnino propriè. Cùm autem in productione Verbi id, quod desiderari potest, cumulatissimè habeatur, illius processio proprijssima est & perfectissima generatio. Est ergo cur debeat sententia dicta inter verosimiles numerari.

783

*Sed insurgit P. Bonæ-Spei citata

P. BonæSpei ut improbet productionem similis pro generatione.

Disput. 1. nu. 52. & seqq. contra eos arguens, qui propter similitudinem dictam tenent Verbi processionem esse generationem, & sic arguit: Nam ly ut similis, vel sumitur præcisivè formaliter pro actu intellectus, qui est similitudo expressa Patris, vel materialiter pro toto: quod à Patre procedit. Si 1. non magis generatio, quæ procedit per intellectum, est extra mentem nostram, quàm illa nostra præcisio formalis. Deinde essentia ipsa est ipsa formalis repræsentatio, imago & similitudo expressa Patris in Spiritu sancto reperta. Si 2. etiam Spiritus sanctus procedit ut similis: non tamen per intellectum, sed per voluntatem: neque hoc casu id erit necessarium, ut patet in filio creato, qui per intellectum patris non procedit. Cui discursui non est difficilis responsio, si

Fit illi satis.

dicamus ly ut similis non sumi præcisivè ut denotet actum intellectus, sed neque materialiter pro toto quod à Patre procedit, quasi id, quod procedit, materialiter se habeat in ratione termini. Benè tamen quatenus ut similis denotat specialem similitudinem superiùs explicatam. Unde licet expressa similitudo imaginis sit in Spiritu sancto, id non sufficit ut genitus dici possit, quia non est similitudo notionalis, aut ex vi processionis formalissimè habita. Neque ex eo quod Spiritus sanctus evadat similis in amore ex vi processionis sequitur intentum arguentis: nam similitudo illa est in aliquo attributo, & non in natura, quod tamen habet Verbi processio juxta dicta. Omitto alia, quæ non urgent, & in n. 54. advertendum asserere actum intellectus, quà Filij est, esse effectum Qui generationis Filij: qui loquendi modus nequit juxta Catholicum stylum admitti, sicut neque admittitur Filium esse factum. nam factum & effectum ejusdem significationis sunt, cùm in Nicæno Symbolo clamemus quotidie Genitum non factum.

784

*P. Esparza Quæst. 42. Verbi genera

P. Esparza dicendi modus.

tionem ex duplici constare statuit. Et quia perfectissima est imago, & quia procedit similis in virtute productiva; & hunc ultimum latè probat P. Ortega Disput. 3. Quæst. 3. Certamine 6. Primum autem sic explicat, nam Verbum per suam proprietatem personalem est intellectio passiva constituens formaliter inesse intellecti passivè omnia objecta, respectu quorum constituuntur intelligentes activè omnes tres personæ, ipsaq́ue essentia divina, seu Deus per intellectionem absolutam. Nempe de conceptu Personæ intellectivæ est ut per suam primam cognitionem constituatur in ratione intelligentis: atque intelligendo det quoddam esse intellecti ac dicti objecto, quod intelligit. Quod esse intellectum ac dictum significatur nomine verbi & imaginis. Quod proportionaliter applicat Spiritui sancto, quod ad denominationem amati spectat: sed contraria generationi. Et pro ampliori declaratione nonnulla subnectit. In quibus Magistri sui, tantoperè ab ipso celebrati, |

p. 272

P. Antonij Perez singularem dicendi modum

Est etiam P. Antonij Perez.

amplexus, de quo ille Disput. 3. Cap. 2. & seqq. & Capite quidem primo plurimos proponit dicendi modos, pro discrimine processionum quoad præsentem quæstionem attinet, septem quidem ex parte principij, octo ex parte formæ, & nonnullos alios ex parte termini & modo processionum: quamvis revera omnes ad modum procedendi revocentur; quandoquidem in eo & principij, & formæ, & termini debeant respectus importari. Iudicat enim esse convenientem hujusmodi multiplicitatem, quando modi sunt verosimiles, ut sic habeantur præ manibus congruæ pro explicando mysterio adeò profundo rationes, possitq́ue promptè & variè hæreticis, & adversantibus alijs responderi, de quo Cap. 6. n. 86.

785

*Qui & nu. 35. proposita quæstione

Quid circa illum.

cur processio Verbi sit generatio, affirmat nihil esse dictu facilius, & statim prosequitur, quod jam protulerat de passiva intellectione, quam esse Verbum ait, quatenus est imago, tali philosophandi modo, ut dicere quidem & Nos possimus, nihil esse facilius dictu, sed neque difficilius intellectu, unde quo magis explicatio tenditur, minus capitur, quod intenditur theorema stabiliri & illustrari. Et Auctori quidem præ ipsius ingenij magnitudine facile dictu potuit illud apparere, non ita alijs, etsi ingenio non vulgari. Quia verò in quæstione adeò celebri, placuit à concertationibus abstinere, nihil hoc loco contra præfatum dicendi modum opponam, illius commemoratione contentus, ut qui potest capere, capiat. Circa modum autem alium de communicatione fœcunditatis, quem & laudat P. Perez Cap. 1. pro quo pręterpræter P. Zuñigam allegat P. Petrum Hurtadum in doctissimis manuscriptis: adhibet P. Esparza congruam exornationem, concludit tamen priorem rationem discriminis esse præferendam, utpotè traditam sub illis terminis communiter à SS. Patribus, alijsq́ue Auctoribus cum D. Thoma, pro quo citat P. Ruizium. Sed quidem neque apud SS. Patres, Auctoresq́ue communiter, & præsertim D. Thomam, sub prædictis terminis passivæ intellectionis, cum subjunctis alijs, qui minùs videmus, possumus deprehendere, nisi quatenus generatio Verbi per rationem similitudinis communiter explicatur: quod quidem in D. Thoma citato præsertim videre est. Quæst. 27. arti. 2. in Corpore, ubi ita scribit: Sic igitur proceßio Verbi in divinis habet rationem generationis, procedit enim per modum intelligibilis actionis, quæ est operatio vitæ, & à principio conjuncto, ut suprà dictum est (Arti. præced.) Et secundùm rationem similitudinis. Quia conceptio intellectus est similitudo rei intellectæ, & in eadem natura existens, quia in Deo idem est intelligere & esse, ut suprà ostensum est (Quæst. 3. arti. 4. & Quæst. 14. arti. 4.) Vnde proceßio Verbi in divinis dicitur generatio, & ipsum Verbum procedens dicitur Filius. Sic S. Doctor, qui similia habet in responsione ad 2. ubi de intellectione passiva juxta sensum præfatum ne verbum quidem. Videndus etiam Quæst. 35. arti. 2. ubi de ratione imaginis. Et videndus etiam P. Rhodes Disput. 6. Quæst. 2. Sect. 3. §. 5. Ubi D. Thomæ rationem amplexus cum bonis, quos citat, Auctoribus solidè & dilucidè difficultatem enodat. Neque alios ex Thomistis addam, licèt subtiles & doctos, qui juxta eam procedentes nihil ferè diversum asserunt, in aliorum impugnatione, & defensione S. Doctoris diffusiùs occupati.

786

*NEgatum id, & validè, ut arbitror,

Suffragantes stabilitæ sententiæ.

comprobatum Sect. 24. Problem. 10. quod & tenet P. Bonæ-Spei Disput. 4. Dub. 1. Resolut. 2. citans ex Patribus Carmelitanis Lezanam, Danielem, & Salmanticenses, & posset etiam P. Philippum à Sanctis. Trinitate Disput. 7. Dub. 3. quibus adde P. Herincx Disp. 2. Quæst. 7 P. Esparzam Quæst. 42. arti. 6. Mag. Joannem à S. Thoma Disput. 15. arti. 2. nu. 30. & alios ex eadem familia ita circa hoc quasi circa exploratam veritatem discurrentes. P. Ortegam Disput. 5. Quæst. 2. Certam. 2. Qui licet cum P. Vasquez idem sentiat de possibilibus, in speciali id probat, adducens n. 1. sensum P. Vasquez circa veritatem, & parùm quidem honorificum aliter sentientibus, quia non prævidit, nec possibile judicavit futuros ingenio præditos quospiam, qui ita possent arbitrari. Et tamen quod ille ingenij defectui tribuit, factum est ut ex illius subtilitate assertum pullularet. Unde præter citatos in Problemate ita tenet P. Quiros Disput. 38. Sect. 3. & probat.

787

*Primò quibusdam D. Augustini au

P. Quiros ut obstet, 1. Ex D. Augustino, qui explicatur.

ctoritatibus, ad quas, sicut ad alias, in Problemate extat responsio, sed illa videtur aliquantulum urgere ex Tract. 21. in Ioan. Col. 3. ubi sic habet: Nihil dicit Deus, quod non dicit in Filio: dicendo enim in Filio, quod facturus erat Pater per Filium, genuit per quem faceret omnia. Sic Doctor sanctus, ad quod respondetur nihil dicere Deum, quod non dicat in Filio secundùm esse possibile: & sic dicendo in Filio, quod facturus erat Pater per Filium, possibiles quidem creaturas, quas erat revera facturus, eum genuit, per quem illas faceret. Deinde etiam futuras dicit in Filio, quia gignendo dicit ipsum, & per eum consequenter omnia, sed servato ordine congruenti, ut priùs cum eo, & per eum producat Spiritum sanctum, qui cum ipsis ad productionem ratione potentiæ communis suo etiam modo dicendo concurrit, licèt non notionali dictione. Nec plus urgent illa, quæ pro instantia subjicit ex Libro 15. de Trinitate Cap.

Idem.

14. ubi ita: Novit omnia Deus Pater in seipso, novit in Filio, ut Verbum suum, quod est de omnibus, quæ sunt in ipso. Ubi addendum, quod ab Auctore omissum, ut stet proprietas Augustinianæ locutionis, quæ poterat desiderari. Post illud ergo in Filio sic sequitur: Sed in seipso tanquam seipsum: in Filio tamquàm Verbum suum &c. Hæc enim si non ita extarent incongruum erat illud, neque admittendum Latinis: In Filio ut Verbum |

p. 273

suum, cùm dici In Verbo debuisset. Iam quod ad sensum attinet, concedo libenter præfatam sententiam: ex illa autem nullo modo sequitur intentum arguentis, quia ibi nullo modo significatur cognitionem futurorum in Patre præcedere. Sicut neque in auctoritate alia ejusdem Capitis, quæ cùm prius in illo occurrat, est in relatione posterior, & sic habet:

Idem.

Novit omnia Verbum, quæ novit Pater: sed ei nosse de Patre est, sicut & esse. Quod etiam concedimus, quia de Patre est in Filio unde omnia noscat, cùm ab eo sit vis perfectissima cognoscendi. Et quidem auctoritates hujusmodi valdè obviæ sunt, & à Scriptoribus pro asserenda æquali in Filio cum Patre sapientiæ perfectione versatæ: nec tamen ullus fuit ex antiquioribus, & non ita antiquis qui propter illas processionem Verbi, ut pauci ex Neotericis contendunt, constituendam judicaret.

788

*Secundò. Quia fundamentum quod

2. Ex ratione militante pro duabus processionibus.

suadet in divinis debere dari Verbum realiter productum, militat etiam pro futuris: etenim si quia Deus habet duos modos operandi intentionaliter, duas etiam habet processiones reales: ergo modo operandi libero sua respondet libera processio. Respondetur negando Assumptum, & ad probationem dicendum ob duos operandi modos intentionaliter rectè assignari duas processiones, sed negatur consequentia, quia eo ipso quòd admisceatur li

Fit illi satis.

bertas, intervenit contraria ratio processioni, quæ summè necessaria esse debet, aliàs posset Verbum divinum esse & non esse, quod est hæreticum. Et quia stante processione necessaria, nullo modo est opus alterius Verbi processione, cùm respectu actuum liberorum in Deo sola addatur terminatio, quæ cum Verbo jam producto scientiāscientiam in esse liberęliberæ constituat. Sed instatur. Quia ex scientia futurorũfuturorum ut in Patre,

Et instantiæ.

licet modo præfato constituta, non est cur non possit produci Verbum similiter constitutum: nam Deo non repugnat ut adveniat terminatio dicta, licet sit ille summè necessarius: ergo & Verbo potest advenire. Sed hoc est leve: nam sicut Deo nihil advenire potest, quo sit alter Deus: ita neque Verbo, quo sit aliud Verbum, quia in gradu est necessitatis omnimodæ constitutum.

789

*Tertiò. Verbum est formaliter ex

3. Ex formali expressione per intrinsecam denominationem.

pressivum futurorum non solùm quoad entitatem, sed etiam quoad denominationem: ergo supponit in Patre scientiam futurorum, à qua procedat. Antecedens patet, quia in Verbo videntur futura, Paterq́ue futura dicit per Verbum. Consequentia probatur. 1. quia ideò oritur ex cognitione essentiæ, quia est Verbum essentiæ. 2. quia è contra ideò Spiritus sanctus non est Verbum futurorum, quia licet oriatur realiter ex perfectione scientiæ futurorum, & sit formaliter sciens futura, non oritur ab illa formaliter. Et cùm stet Verbum esse unius veritatis & non alterius, quid habet secunda Persona præ tertia, ut illa sit potiùs Verbum futurorum, quàm hæc? Tertiò, quia stare potest ratio Verbi sine processione: ergo & poterit esse Verbum possibilium sine processione. Quartò. Ita Verbum supponit esse intentionale proportionatum in suo principio per speciem impressam vel expressam, ac amor supponit bonum intentionale per cognitionem, ut patet in creatis, ubi non minùs requiritur species ad Verbum, quàm cognitio ad amorem: At ad amorem prærequiritur formaliter & quoad denominationem scientia futurorum. Ergo

Resp. Concedendo Assumptum quoad pri

Quatuor instantijs exactæ adhibitæ responsiones.

mam partem, & negando secundam de processione. Et similiter consequentiam: ad cujus 1. probationem dico esse Verbum essentięessentiæ, & ideò necessariò oriri ex cognitione ejus, quia non supponitur aliàs productum. Ad secundam, Spiritum sanctum non esse Verbum, etsi sciat formaliter futura, quia neque est verbum respectu necessariorum, cùm id quod additur ex ratione liberi non constituat absolutè Verbum, & solùm cadere possit supra Verbum. Quemadmodùm etsi Verbum amet, non ideò est Spiritus sanctus, quia id quod additur in ratione liberi respectu amoris solum potest cadere formaliter supra amorem. Secunda ergo persona præ tertia habet ut sit Verbum futurorum, eo quòd sit Verbum possibilium, juxta dicta. Ad Tertiam discrimen est jam dictum circa Verbum essentiæ; non enim præcedit, & ita debet procedere. Ad Quartam concessis Majori, & Minori, neganda est consequentia, quia non est formalis, ut constat: deberet enim inferri: Ergo requiritur species ex parte principij ad Verbum. Quæ si talis sit, admitti potest de Verbo secundùm quòd tale juxta necessariam proprietatem. Deinde distingui potest Major: Non minùs supponitur esse intentionale, fundamentaliter concedo: formaliter, nego, juxta datam explicationem. Item, cùm de Verbo contingentium sit sermo, quando dicitur supponi esse intentionale in suo principio, negandum est suppositum, quia ut tale non habet formaliter principium. Est ergo infirmum argumentum, etiam tot instantijs confirmatum.

790

*Quartò. Pater loquitur Verbo de fu

5. Quia Pater loquitur Verbo.

turis, vel enim mutus est, nihilq́ue loquitur de creaturis, vel maximè de futuris. Sic Joan. 3. Christus quod vidit & audivit à Patre, hoc testatur. & Joan. 8. Ego quæ audivi à Patre, hæc loquor: quod profectò non erat merè possibile: Tunc sic. Ergo in Patre pro priori originis datur scientia futurorum, à qua procedat Verbum. Consequentia patet, nam vel in creatis imperfectè loquitur, qui non præscit quid loquatur, ut possit de re loquenda rationem reddere: & dum Deus nobis aliquid revelat, colligitur inde præscivisse objectum, quod loquitur. Quod roboratur ex volente, in quo debet pręcederepræcedere cognitio de objecto volito. Respond. concesso Antecedenti negando Consequen

Accommodata responsio.

tiam, & ad probationem dico Patrem non loqui de his, quæ non præscit, quantùm ad necessaria attinet: futura etiam eminenter præscit, quia scit sub disiunctione futurum hoc vel illud, & Filio dat, unde possit secum quidquid voluerit operari. Major autem pręscientiapræscientia non requiritur, quia obstaret libertati, & quia inverteretur ordo inter necessaria & libera ne|

p. 274

cessariò in divinis observandus. Neque in creatis quando quis de futuris loquitur, de ijs, quæ præscit, loquitur, cùm ea nequeat cognoscere. In volente autem id etiam accidit, quandoquidem amor non semper circa præscita versatur, nisi quantùm ad possibilitatem.

791

*Quintò arguitur specialiter ex eo

5. Ex speciali ratione pro Verbo, & non pro Spiritu sancto.

quod licet Spiritus sanctus dicatur non procedere ex amore libero, stet nihilominùs Verbum procedere ex scientia visionis; quia enim est liber libertate electionis, supponit omnes tres personas præexistentes: hoc tamen non militat in libertate scientiæ visionis, quæ sine absurdo poni potest in Patre pro priori fœcunditatis ad Filium. Quia sicut veritas possibilium vel conditionatorum nihil expectat ut sit determinata, ita nec futuritio absoluta: independenter enim ab omni decreto Dei exercito, rerum futuritio est, vel non est in seipsa, unde propositiones determinatas de futuro affirmamus sine ulla attentione ad tale decretum. Nec obstat futuritionem in se dependere & dari pro posteriori: nam adhuc quod danda sit pro tali posteriori, jam est verum pro priori, ut dici solet de Spiritu sancto, ergo nulla retardatur futuritio rerum, ne sit pro priori jam determinata in inesse cognoscibilis.

Respond. in primis quod ad discrimen illud

Responsio multiplex.

attinet inter Verbum & Spiritum sanctum, juxtà institutum nostrum nullius esse considerationis, qui de diversitate non agimus, potest autem juxta illud nova sententia confingi, ut scilicet Verbum procedat ex agnitione contingentium, non verò Spiritum sanctum ex eorum amore; sicut è converso, cujus non esset difficile apparens fundamentum assignare. Deinde nego Assumptum, quia pro utroque eadem est ratio, & probo. Nam Verbum & Spiritus sanctus æqualem habent essendi necessitatem. Item sicut de Verbo asseritur communicatio scientiæ, quia ita in Evangelio haberi contenditur ob adductas auctoritates: ita etiam de Spiritu sancto assertum invenimus: sic enim de illo Joan. 16. v. 13. & 14. Cùm au

Ioan. 16. v. 13. & 14.

tem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, non enim loquetur à semetipso, sed quæcumque audiet loquetur, & quæ ventura sunt, annunciabit vobis. Ille me clarificabit: quia de meo accipiet, & annunciabit vobis. Prætereà quod additur pro intenti probatione de veritate determinata futurorum instar possibilium & conditionatorum, supponendo Verbum ex eorum cognitione procedere, negandum quoad contingentia, de quibus in Problemate. Et insuper quod assumitur de veritate futurorum determinata ante decretum Dei, quod semper subintelligimus, dum futura assirmamus. Et distinctio dicta de decreto Dei exercito & non exercito, valde difficilis est, & cùm adeò facilè negari possit, inepta equidem ad theorematis, de quo agitur, probationem. Ex quo & arguo validissimè. Nam futuritio ponitur per decretum Dei exercitum absolutè loquendo, quidquid sit de independentia illa futuri sub prima consideratione, in qua est futuritio futuritionis; & illa non respondet tantùm decreto Patris: ergo respondet toti Trinitati. Atqui ex eo infirmantur omnes Scripturæ auctoritates, in quibus elucet Verbum accipere à Patre quidquid loquitur: quandoquidem non accipit omnes actus illos, qui Decreti exerciti nomine importantur: & sunt quidem illi maximè ad locutionem de futuris spectantes. Neque quod de Spiritu sancto dicitur, admittendum, quia absurdè futurus inducitur, ut ostendi n. 731. contra P. Ægidium.

792

*Ultimò arguitur argumento, quod ut

Vltimo ex majori perfectione & adæquatione.

præcipuum proponitur, ex eo quòd sine absurdo possit Spiritus per amorem liberum, & Verbum per scientiam futurorum procedere: nulli autem dubium est, si hoc componi possit, spectare maximè ad perfectionem & adæquationem Verbi & Amoris producti. Quod confirmat Auctor ex sententia sua, de qua Disput. 33. Sect. 15. statuente scientiam liberam nullam dicere distinctionem à necessaria immediatè & ex parte objecti: Ergo ex parte objecti processio Verbi, quæ est ab hac, erit etiam ab

Retorquetur.

illa. Respond. juxta sententiam nostram aptiùs posse discursum prædictum efformari. Nam si potest componi Verbum à scientia libera, & Spiritum sanctum ab amore libero non procedere, nulli dubium est spectare hoc maximè ad utriusque perfectionem, quandoquidem sic statuitur eorum absoluta necessitas, & majestas æqualiter statuendi & imperandi. Est etiam perfecta adæquatio, cùm respondeant virtuti productivæ secundùm omnem illius necessariam propensionem. Adæquatio autem illa, quæ contenditur, admittenda non est, quia obstaret dictæ perfectioni.

Circa scientiæ liberæ indistinctionem, ut non obstet intenta.

Quod de indistinctione scientiæ necessariæ & liberæ additur, sit equidem ut Auctori placet. Sed quidem non urget, cùm necessariò non sit scientia visionis, sub ea ratione qua talis potest in Patre non considerari, donec per decretum commune in esse talis ut illius fundamentum constituatur. Quod urgetur. Nam scientia simplicis intelligentiæ scientiam visionis ut talem aliquo genere prioritatis formalis præcedit, quomodocumque illa explicatur, necessaria enim sunt priora liberis. Hoc autem modo posterioritatis stante, cùm id à decretis liberis pendeat, nihil interest ut ab una Persona priùs quàm ab alijs habeatur. Præcisionem autem illam admittit Auctor nu. 19. de Christi loquens meritis, & illorum prævisione, dicensque quòd prævideri possunt cum Verbo secundùm aliquod signum, pro quo præscindit Verbum ab hoc quòd oriatur ex hac scientia determinata, scilicet ex scientia simplicis intelligentiæ sola, vel conjuncta cum scientia visionis. Ergo juxta conjunctionem istam id stare potest, quod diximus, admittente Auctore illam, cum potestate carendi ipsa.

793

*Objicit ille sibi argumenta non levia,

Argumento ex necessaria existentia Verbi ut respondeat P. Quiros.

quibus revera non quadrant penitus responsiones, adhibita pro ipsis difficili & implicata doctrina. Et illud quidem primarium est ex necessaria Verbi productione, quæ absolutè staret, etiamsi creaturæ non essent futuræ, & consequenter earum cognitio. Ad quod sic respondet nu. 23. Relatio Verbi prout condistin|

p. 275

cta à scientia absoluta & communi persisteret secundùm totum suum conceptum deficiente scientia visionis: ceterùm adhuc procedet ex illa scientia: nam vel in caussis illa dicitur per se, sine qua, vel aliqua loco illius, effectus non datur. Sic calor per se oritur ab igne, quia sine hoc, vel sole loco illius non persistit: ita ergo nec processio Verbi sine hac scientia visionis, vel alia negativa pręstantepræstante munus illius. Addit posse stare cognitionem ex parte principij, licet non communicet specialem perfectionem, ut patet in amore creato, qui secundùm totam suam perfectionem stare potest sine cognitione, à qua procedit.

Sed quidem responsio præfata minimè sa

Non satisfacere responsionem.

tisfacit. Et in primis contrarium tradit Auctor citato nu. 19. ut vidimus nu. præced. ibi: Quòd oriatur ex scientia simplicis intelligentiæ sola. Deinde contra perfectionem omnimodam Verbi est, ut à contingentibus necessariam habeat dependentiam. Hac enim ratione omnipotentia stare potest sine quavis operatione, sicut fuit per æternitatem. Prætereà Verbum quod modò procedit ex cognitione futurorum, ea deficiente non esset Verbum illorum, & quòd tunc esset Verbum negationum, non esset quod modò est: ergo cognitio quæ modò est, & quæ tunc esset, non possunt dici per se concurrere, ita ut una concurrat loco alterius. Assumptum constat, & Consequentia probatur. 1. quia nulla cognitio assignari tamquàm primaria potest, ut in exemplo ignis pro calore. Tum etiam quia in eodem exemplo, & similibus effectus est idem; in casu autem nostro non est simile, quia Verbum secundùm processionem utramque non est idem, unde & aliqui ex adversarijs distinctas subsistentias addunt, quod citatus Scriptor judicat probabile, ut videri potest nu. 29. & 30. Et licet idem Pater solam distinctionem ratione connotati agnoscat in Verbo quatenus scilicet connotat scientiam visionis, per quam procedit, sine nova formalitate, ut videri potest nu. 26. & 41. id certè sufficit ad intentum, siquidem scientia habet diversum statum, aliàs connotatio esset figmentum intellectus: cùm aliàs dicatur ratione scientiæ dictæ procedere, immò ex ipsa.

794

*Proponit autem Sectione 7. novam

Nova via à præfato Auctore proposita pro sui placiti comprobatione.

quamdam viam, qua potest ritè componi processio Verbi ex cognitione futurorum, & libertas Spiritus sancti procedentis ex amore libero, ait enim tria se signa considerare. Primum necessariorum, in quo datur scientia & amor necessarius, & totæ tres Personæ cum suo ordine necessario originis. Secundum liberorum, in quo natura completa in se triplici personalitate elicit actum scientiæ & amoris liberum, qui in suo ortu supponit tres Personas: adhuc autem amor sic ortus in hoc signo non denominat amantem v., verbi g.gratia, Spiritum sanctum, nec scientia Verbum exprimens futura. Nam sicut natura Divina quantumvis in se existat, nondum est in Spiritu sancto quousque communicetur à Patre: ita licet per elicientiam illius decreti & amoris intelligitur existens tale decretum & amor, nondum tamen est in Spiritu sancto, nisi quatenus in tertio signo via spirationis activæ communicetur, qua sic principians Spiritum sanctum, qui non aliter habet amorem, nisi tamquàm terminus illius. Amor enim non denominat principium amans ex eo quod sit ab ipso, nisi sit in ipso. Unde si amor fieret à voluntate & non poneretur in ipsa, non denominaret amantem. Est ergo tertium signum denominationis & scientięscientiæ liberęliberæ. Quomodo autem stare possit ut amor jam existens sit Spiritus sancti (& idem est de scientia respectu Verbi) explicatur juxta receptam sententiam de corpore Christi in Eucharistia, quod à seipso reproducitur, pro quo & alia congeruntur.

795

*Ubi exclamare cum antiquo Sapien

Exploditur illa.

te possumus: O quantis non indigemus! Sit quidem Auctori suo nova hæc via grata: Nobis tamen, & multis alijs, una est ex illis, de quibus, licet alio sensu dici queat, quod Sap. 5. v. 7.

Sap. 5. v. 7.

occurrit: Ambulavimus vias difficiles. Nam difficilis supra modum est, & sine ulla necessitate multa in illa parùm verosimilia complicantur. Et quidem amor ille in secundo signo omne id videtur habere (idem est de Verbo) quod ad denominationem amantis in Spiritu sancto potest necessarium judicari: Ergo frustrà figmentum illud existentis, & non denominantis inculcatur. Assumptum probo. Nam si aliquid deficeret, esset, ut dicitur, spiratio: Atqui hæc non est necessaria: ergo. Major asseritur, & ita Minorem ostendo. Spiritus sanctus in illo signo supponitur cum eo, quod accepit in primo: In primo habet esse personale, quod nequit aliter nisi spiratione constare: Ergo illa datur, & ita nequit desiderari. Dices deficere spirationem liberam. Contra manifestè: Spiratio libera nihil habet præter necessariam, nisi connotationem, cùm sit idem ipse amor ut connotans nescio quid, atque eadem omnino formalitas, de quo nu. 42. Idem est de Verbo juxta eumdem, de quo nu. præced. dicitur enim connotare scientiam visionis, ex qua procedit: Atqui hoc habet in secundo signo: Ergo superfluè tertium adjicitur. Exemplum autem

De actione transsubstantiativa.

illud de iterata productione corporis Christi, portentosum est, neque portenta contra naturam, aut supra illam, allegari possunt ubi de cursu naturæ agitur secundùm geminas exigentias. Præterquàm quod res non evenit ut proponitur. Dicitur enim quòd in uno signo Christus est pro priori, & actio pro posteriori. In alio hæc eadem actio, quin aliquid addatur in rerum natura, est prior, & Christus posterior. Negandum siquidem est Christum esse

Vide P. Suarez Tomo 3. in 3. part. Disput. 50. Sect. 4. Vers. Quintum ergo, & in fine.

posteriorem, quia actio dicta est per modum conservationis, & ita tendit in ipsum secundùm præcedentem existentiam, quam protrahit. Si dicas actionem juxta proprium conceptum esse priorem origine; respondetur id esse verum quando aliàs non præcedit terminus, & naturaliter loquendo. Deinde, Actio prædicta nequit concipi nisi denominando corpus Christi agens in seipsum, & ita tribuens plenam suam denominationem. Ergo si quidquam valet exemplum ab eadem petitum, similiter est in casu quæstionis affirmandum, |

p. 276

& ita amorem ut in secundo signo denominare: unde potest exemplum retorqueri. Pro quo hæc satis.

796

*PRocedere ex cognitione omniũomnium

Non procedere Verbum ex cognitione omnium necessariorum ut neget P. Quiros.

probatũprobatum Sect. 24. Problemat. 6 ubi de prioribus. Et Problem. 9. ubi de possibilibus. Circa quod P. Quiros Disput. 37. Sect. 3. ubi statuit Verbum ex suo conceptu formali non procedere ex cognitione Spiritus sancti, nec creaturarum omnium possibilium. Primum probat, quia processio Verbi stat formaliter per se, etiamsi Spiritus sanctus non procederet à Verbo, ut olim putabant Græci, & modò Catholici in hypothesi formali: Ergo stat conceptus formalis Verbi non intellecto, vel etiam negato Spiritu sancto, vel ejus cognitione. Patet Consequentia: quia Spiritus sanctus non est, qui à Verbo non est: tum etiam quia non minùs objectivè loquendo est idem cum Deitate spiratio activa Filij, quàm passiva Spiritus sancti. Tunc sic. Sed ea cognitio per se formaliter non requiritur ad processionem Verbi, sine qua stat formaliter conceptus processionis Verbi: sicut ea cognitio non requiritur realiter, sine qua stat realiter Verbum. Ergo processio Verbi formaliter non est ex cogni

Improbatus.

tione Spiritus sancti. Sic ille arguit: cujus argumenti vim non assequor. Ex sinistro enim Græcorum cognoscendi modo, ineptè tantùm argui potest. Ex hypothesi autem illa, quòd si Spiritus sanctus non procederet à Filio, non distingueretur ab illo, nullo modo habetur intentum, quia illi ipsi Doctores, qui affirmant, plurimi inquāinquam, tenent nihilominùs VerbũVerbum procedere ex cognitione Spiritus sancti sine citati Auctoris distinctione: alij autem negantes quomodo concipiant non est facile explorare: Ergo valde infirmum est inde petitum argumentum. Additur confirmatio, ex eo quod Verbum primariò & formalius procedit ex cognitione Patris, & sui ipsius. Sed hoc est jam admittere formalem processionem, de qua Sect. 4. & 5. ubi affirmat Verbum completè & adæquatè acceptum, etiam formaliter procedere per se ex cognitione omnium Personarum. Probat quia Verbum completè sumptum est expressivum omnium Personarum: ergo ex illarum cognitione dicto modo procedit: pro quo addit & alia. Iuxta quæ sine ullo utilitatis fructu videtur distinctio illa fundata.

797

*Sicut etiam quæ ad creatutas possibi

Sicut circa creaturas possibiles.

les spectat; sic enim pro illis Sect. 3. citata. Nam qui negat aliquam creaturam possibilem, v.verbi g.gratia, Substantiam supernaturalem, licet consequenter neget Verbum procedere ex ejus cognitione, adhuc Verbum ut infinitum formaliter non negat: ergo per se formaliter non procedit Verbum ex cognitione possibilium. Consequentia patet ex §. 8. ubi probat effectum non respondere secundùm se totum formalitati, sine qua cognosci potest, ut in exemplo de amore simul Petri & Pauli, qui potest cognosci, ut est tantùm amor Petri, & ita esse formaliter sine cognitione Pauli. Et Antecedens probatur, quia Verbum ut teneatur expressivum alicujus objecti, solùm exigit procedere ex cognitione talis objecti, quidquid sit, quòd objectivè ex alia cognitione procedat: sicut amor de Petro per se non procedit à cognitione de Paulo. Ergo Verbum ut expressivum essentiæ, ex quo habet infinitatem, solùm dependet à cognitione essentiæ, quæ non negatur, ex eo quòd negatur substantia supernaturalis: Stat namque conceptus formalis Deitatis, nulla attentione habita ad substantiam supernaturalem: ergo &c. Addit saltem notitiam aliquarum creaturarum imbibendam formaliter, quia ipsa essentia divina formaliter affert titulo suarum perfectionum possibilitatem plurium creaturarum. Sic discurrit Auctor; sed quidem ut absolutè proferatur non procedere Verbum formaliter ex cognitione creaturarum possibilium, quæ, ut vidimus, admittitur, & Sect. 5. sicut & divinarum Personarum, infirma satis ratio ab eodemadducitur, inducto exemplo substantiæ supernaturalis; quid enim si negetur ex illa procedere, & ita sine illa cognoscatur, quandoquidem illam impossibilem arbitratur? Non video equidem qualem habere efficaciam possit iste modus arguendi, sicut & præcedens circa Spiritum sanctum. Deinde, extra dubium est Verbum, cùm sit tale respectu multorum, quæ per illud dicuntur, posse concipi secundùm diversas terminationes, ita ut quibusdam consideratis, aliæ non expressè concipiantur. Ex eo autem dici nequit Verbum non procedere formaliter ex illorum cognitione, quia modus ille loquendi indicat Verbum secundùm formalem suam & propriam rationem, non procedere ex talium cognitione. Discursus ergo præfatus non est ad rem, neque mysterium explicat, sed obscurat.

798

*Sectione 7. quoddam habet citatus

Subtile paradoxum citati Scriptoris.

Scriptor subtile paradoxum, dum statuit Verbum ex parte objecti procedere ex cognitione creaturarum possibilium, licet cum illis non connectatur: è contra verò formaliter loquendo ex conceptu suo, licet connectatur, non procedit. Circa primum diximus Problemate 9. citato adducto pro ipso P. Ægidio, neque opus est quidquam addidisse. Secundum probat. Nam licet Deus connectatur cum possibilibus, adhuc stat formaliter loquendo cognitionem divinæ essentiæ concipi ut infinitam & comprehensivam præciso, vel etiam negato uno possibili: quo pacto non foret infinita, si essentia aut Paternitas negaretur. Si autem objiciatur idem dici posse negatis omnibus possibilibus: id negat, quia nulla est perfectio Dei, quæ probè intellecta non sit nobis argumentum non repugnantiæ alicujus creaturæ, qua posita manifestè convincitur deficere ab infinitate cognitio, quæ illam creaturam non penetrat; quod secus accidit in aliquo possibili determinato; sic negatur substantia superna|

p. 277

turalis creata. Sic discurrit Auctor cujus dis

Quid circa illud.

cursus facile potest elidi, cùm enim de creatura determinata loquatur, exemplum non congruit, qui enim substantiam supernaturalem negat, id negat, quod judicat impossibile, ut paulò superiùs dicebamus. Quid ergo ad rem, ubi de possibilibus agimus, etiamsi substantia dicta possibilis sit? Exemplum ergo in re apertè possibili constituatur, & tunc id stabit, quod ab eo dicitur, scilicet cognitionem ab infinitate deficere, quæ illam non penetrat. Ex eo autem quod res possibilis ut impossibilis apprehendatur, & sic Verbum sine respectu ad ipsam, non sequitur formaliter ab illa, aut ex illa non procedere, cùm sit erratica præcisio: sic enim ipsum constitutivum Dei alij hoc modo, alij aliter concipiunt, nec tamen proptereà in illo sunt formales diversitates, juxta diversas perscrutantium sensationes. Deinde urget quod diximus nu. præced. de inadæquato cognoscendi modo ab omnibus admisso, ex quo nequit contra propriam ipsius & formalissimam rationem solidum argumentum efformari. Et pro his satis, quæ impugnationem non exigunt ampliorem ut sit

799

*SIc statutum Sectione 25. Problem. 5.

Herincx ut obstat.

Contra quod tamen insurgit Herincx Disput. 2. Quæst. 12. qui nihil objicit, quod non sit in Problemate solutum. Solùm ex nu. 99. elici aliquid potest, quod dictis videatur

Concilium Florentinum ut videatur adversari.

obstare. Sic enim ibi ex Concilio Florentino in Formula Confeßionis fidei Seßione ultima à Deputatis Latinorum: Nam credentes Sanctum Spiritum ex Filio nequaquàm procedere, necesse est ut intelligant Spiritum ex solo Patre procedere, ac consequenter non esse Filium. Sic juxta lectionem, communiter receptam; cùm tamen aliqui ita legant: At consequenter eum esse Filium. Quod Smising ita exponit. Ac consequenter, id est adhuc non sit Filius: ergo sine processione à Filio stat illius à Filio distinctio. Sic ille juxta priorem lectionem. Sed, ut ait Herincx ibidem, id non videtur quadrare contextui: neque verosimile ullo modo est ut Theologi Concilij pro adstruenda processione à Filio acriter decertantes, & fundamentum distinctionis in processione, ut vidimus, constituentes, oppositæ sententiæ ita favere videantur. Unde ipse Herincx aliam adhibet expositionem, ut sit sensus non dari consequenter Filium, quia illi deest virtus spirativa. Sed qui

Explicatum legitimè.

dem sententiæ nostræ, & verissimæ, nihil incommodant, quomodocumque Auctores præfati explicanda concedant dicta verba. Iuxta primam enim lectionem sensus esse potest consequenter non esse Filium, juxta eorum quidem errorem, qui stare cum Spiritu sancto Filium asserunt, qui non sit alter Filius, etiamsi non procedat ab illo. Iuxta aliam verò lectionem sensus est pro nobis, ut sit quidem Filius, id est, una persona realiter cum Filio, licet formaliter non talis, juxta datam explicationem.

800

*Et Pater quidem Herincx, cùm ex

P. BonæSpei ut adversetur.

Schola Scoti sit, non est mirum, si suum fuerit secutus ducem: quod secus accidit in P. BonæSpei qui Disputationem ultimam de Trinitate peculiari hoc placito terminavit contra Thomistas & Patres Societatis, ut ipse loquitur n. 68. ubi ex suis adducit Bachonum, Perusinum, Bononiensem, Silvestranum, sed nullum ex Recentioribus habuit, cùm sint multi, & valde docti, quem fautorem potuerit compellare. Et ibidem confidenter asserit sententiam oppositam ex stabilitis ab ipso duabus præmissis Resolutionibus omnino corruere. Et in Primo quidem difficultas nulla, dum ait, quòd si de facto loquamur, in SS. Trinitate adæquata ratio distinctionis est oppositio relativa producentis & producti, ex recepto axiomate, Omnia sunt unum &c. Ex hac ergo Resolutione nostra sententia non corruit. In 2. pro casu hypothesis affirmat adæquatam radicem distinctionis non esse oppositionem relativam producentis & producti, sed relationum contradictionem. Probat, quia tunc esset processio Filij per intellectum, ratione cujus distingueretur à processione per voluntatem: nam Filius ideò negat formaliter identitatem cum Spiritu sancto, quia non procedit per voluntatem. Nec dici potest unam realiter futuram personam: quia non stat identitas ubi est realis contradictio, esse scilicet & non esse. Et ex eo solo fundamento Lezanam & P. Derkennis censet sufficienter impugnatos, dum unam personam statuunt. Sed quidem juxta dicta in

Illius convulsum fundamentum.

Problemate n. 899. illius patescit infirmitas. Et quidem cùm in quæstione præsenti id unum evincere contendant Theologi, unde ratio distinctionis personarum formaliter deducatur, & non circa inutilia figmenta divagari: fateaturq́ue præfatus Scriptor reipsa solam esse processionem, hac mentaliter præcisa, distinctio tollitur; unde Auctores alij aliquid in divinis Personis agnoscunt, per quod, oppositione ex processionibus resultante seclusa, distinguantur, ut videri potest n. 886. & seqq.

801

*Sed pergit ille & D. Anselmum ob

Sicut & rationes aliæ.

jicit, de quo satis à Nobis dictum. Addit rationem aliam cum tribus Confirmationibus, in quibus vix quidquam considerabilis momenti, circa quod immorari oporteat, occurrit. Et ratio quidem inculcatio est fundamenti prædicti, de neganda identitate ubi contradictio adest, & Confirmatio quidem tertia, in qua aliquid specialius, facillimè dilui potest, dum objicit, quod nulla ratio afferri possit cur potiùs Spiritus sanctus, quàm spiratio activa distingueretur realiter à Filio: quia scilicet ut Quo, quomodo spiratio activa procedit, & procedentis ut Quid, quomodo Spiritus sanctus procedit, præcisè quolibet alio distinctivo formali, eadem est ratio; nam si dicatur inter caussam & effectum realem ut Quod intercedere debere distinctionem realem, statim replicari potest: nam illa non judicatur necessaria inter effectum realem ut Quo, unde neque |

p. 278

inter effectum realem ut Quod, Ergo &c. Ad quod quidem negatur & assumptum & probatio, quòd scilicet principium Quo distingui debeat, de quo suis locis. Stat ergo Filium distingui realiter à Spiritu sancto, & non distingui spirationem: neque præsentis quæstionis decisio ab illa dependet, unde nec apparet in quo sita sit vis præfati argumenti.

802

*Objicit sibi n. 74. oppositam suæ sen

Vt sibi objiciat, nec satisfaciat.

tentiam esse Divi Thomæ, communem inter Theologos, & SS. Patrum doctrinæ magis conformem, quia omnes hi uno ore proclamant in Divinis omnia esse unum, ubi non obviat relationis oppositio: quod & clarè habetur in Concilio Florentino, & Concilio Toletano 11. Et sic cùm objiciat, adhibet statim responsionem Scotistarum asserentium sufficere relationes disparatas, quales tunc essent Filiatio & Spiratio. Quam responsionem impugnat & auctoritate ejusdem Florentini Concilij, & bonis rationibus, licet statim aliqua de suo, aut de suis adjiciat. Sic autem ad respondendum accedens, tres adhibet responsiones, in quarum postrema recognoscit duas priores minimè verbis Bessarionis ab ipso nu. 77. adducto satisfacere, additq́ue Florentini sensum esse

Præsertim Concilio Florentino.

solùm secundùm esse Ad, & non secundùm esse In unam personam ab alia differre. Et illud D. Gregorij Nysseni ibidem allegati, eo distinguitur Spiritus sanctus à Filio, quia per ipsum est, sic exponendum, id est, Per spirationem, non per essentiam. Tandem ad Bessarionis expositionem juxta Latinos Patres, elici ex illa concludit solùm excludi distinctionem in essentia & existentia. Sed ubi hic congrua explicatio pręfatipræfati Axiomatis Omnia sunt unum &c. Et quidem explicatio illa prior de esse Ad; & esse In contrà sic exponentem militat: nam secundùm esse Ad relationes in esse talium constituuntur, & Ad hujusmodi non est disparatum ut contra Scotistas vidimus comprobasse: ergo ut fundatum in processione. Secunda autem circa D. Gregorij Nysseni sententiam, id est, per Spirationem, & non per essentiam, nostrum intentum constat promovere, spiratione enim volumus cum Ecclesiæ sensu Spiritum sanctum procedere, & per eamdem consequenter opponi. Iam quod ad tertiam attinet, satis quidem frivola apparet. Postrema Bessarionis verba sunt: Caussa & caussato tantùm ad invicem divinas Personas distingui. Non ergo sola distinctio essentiæ & existentiæ removetur, sed propria, & formalis ratione processionis stabilitur juxta modum loquendi Græcorum, qui caussam vocant, quod Latini Principium, minimè à Concilio reprobatum. Non ergo suis responsionibus satisfacit Auctor, sicut neque explicatione illa axiomatis de oppositione relationis, non præcisè ut talis, sed ut importat negationem possibilis identificationis cum altera, quo pacto id etiam convenire ait relationibus disparatis, & non absolutè sumptis, ut sic salvetur distinctio in casu hypothesis. Hoc enim revera est nihil dicere, cùm manifestum sit ea, quæ identificari non possunt, eam dicere negationem. Unde perinde est dicere non esse identificabiles, ac esse realiter distinctas; realis enim distinctio id manifestè præ se fert, cùm idem sit distingui unum ab alio, ac non esse aliud, sive propria negatio sit, sive positiva ratio per negationem indicata.

803

*ESse divinam naturam dictum & vali

Essentiam non esse principium Quo ut neget & probet P. Quiros.

dè firmatum Sectione 17. Problem. 5. Contra quod insurgit P. Quiros Disputat. 40. Sect. 3. probans inprimis rationibus adductis pro 2. sententia nu. 6. scilicet principium esse id, à quo effluit actio, quod naturæ nequit convenire, quia est realiter idem cum termino. Et pro effluxu præmittitur auctoritas D. Cy

D. Cyrillus.

rilli Alexandrini Lib. 1. in Ioannem Cap. 2. ubi ait: Quod enim ut splendor emanat ab alio, non à seipso necessariò emanabit: nulla enim ratio patitur, ut quod ab alio effluxerit, ab eo, à quo effluxit, non distinguatur. Sic ille. Confirmatur ex Concilio Lateranensi Cap. Damnamus de summa Trinitate, ubi statuitur non posse dici essentiam generare, si autem esset principium Quo diceretur generare, sicut & creare: denominatio enim producentis maximè cadit suprà potentiam: quòd si indistinctio non tollit rationem potentiæ, neque rationem generantis. Secundò, ut principium spirandi sit unicum additur relatio Spiratoris: ergo formalitas absoluta non est principium spirandi: hæc enim unica per se est. Confirmatur. Si sola natura esset principium spirandi, superflueret relatio Spiratoris, satis enim à se haberet veritatem, & ut terminatur personalitate Patris & Filij distinctionem. Ad quæ quidem dici potest efflu

Quædam objecta solvuntur.

xum ratione naturæ stare convenienter modo in Problemate explicato. Ad Cap. Damnamus, id ipsum à Nobis probatum in Problem. §. 6. sed nihilominùs posse stare ut sit principium Quo generationis, ut ibidem explicatum. Ubi & addere possemus opera Christi esse infinitè meritoria ratione unionis hypostaticæ; & tamen Persona divina secundùm se non meretur. Et quædam alia exempla, quibus nonnulli utuntur; sed quia de principio activo agitur, non inde solutionem petimus, sed effluxum naturæ tribuimus media relatione, quæ immeritò ab Auctore adæquatum principium asseritur, & naturæ sola tribuitur ratio conditionis, cùm sit id, quod est in Persona producente præcipuum, & constituens formaliter in ratione viventis perfectissimi. Quis autem cùm in definitione generationis dicitur, Origo viventis à vivente &c. ita hallucinatus est, ut rationem vitæ diceret esse conditionem? Iam ad id, quod de Spiratione dicitur, in quo juxta dicta à Nobis Sect. 25. Problem. 2. præter originem activam in Patre & Filio nihil est aliud, quod ad rationem principij spectet, essentia per absolutam perfectionem ratione principij Quo conveniente. Non ergo advenit spiratio ut principium, sed ut actio, qua principium actue|

p. 279

tur intrinsecè, ut dictum ibidem n. 814. & Sect. 17. Problem. 10. de quo & suprà.

804

*Arguit insuper Primò, quia Deus est

Aliorum propositio & solutio.

purus actus, maximè ad intra (nam ad extra cùm actus sit finitus & limitatus, nec ab illo perficitur essentia, nullius æstimationis est) si autem essentia esset potentia, non imbiberet talis potentia actum, ut patet in Filio, in quo est essentia sine actu generandi. Secundò, essentia ratione sui ob indistinctionem à Filio non est fundamentum referendi: ergo nec producendi: non enim minùs petit distinctionem à termino principium & potentia, quæ est vera ratio influendi in illum. Quòd si dicatur sufficere, si principium ex parte conditionis requisitæ, vel ex parte principij inadæquati dicat distinctionem. Contra, quia sic idem liceret dicere de ipsa relatione, vel productione actuali. Sed hæc non plus urgent. Ad Primum enim dicitur Deum esse actum purum, nam & potentia ipsa actus est, & cum actu ipso necessariò conjuncta. Quòd autem in formali conceptu essentiæ non imbibatur actus notionalis, arguens ipse agnoscit, & cur ita accidat debet explicare, estq́ue ratio obvia & aperta ex eo quòd si actus imbiberetur, obstaret fœcunditati. Et quidem quomodocumque natura se habeat ad actum notionalem, negari nequit quo minùs sit actus naturæ, cùm in illa sit, & respondeat ejus fœcunditati. Ad Secundum negatur Assumptum, quia essentia ratione sui potest esse fundamentum referendi, cùm possit esse fundamentum producendi, licet non sit ipsa referendi ratio, id enim habetur ratione fœcunditatis, unde non procedit probatio. Itaque in essentia relatio est, immò ipsa essentia est; nec tamen proptereà essentia refertur, sicut neque producitur: id præstante mirabili distinctione cum admirabili unitate, in quibus consistit mysterium; unde & juxta arguentem relatio producit, & non essentia. Quæ quidem juxta modum explicandi nostrum majori cum expeditione procedunt: Pro quo & Auctoris modus loquendi subservit, qui nu. 10. dum explicat quomodo essentia rationem conditionis

Elevatio relationis ut stet.

habeat, & tota agendi ratio sit in relatione, ait, quod cùm terminus productionis sit identificandus cum essentia, ideo habet peculiarem excellentiam, ratione cujus requirit principium elevatum ad æqualem perfectionem identitatis cum eadem essentia. Potest ergo & stare quod nos contendimus, relationem elevari ab essentia, ut sit eminens instrumentum supplens distinctionem, & perficiens pariter communicationem. Sic ritè stat, quod à præfato Auctore adducitur ex Concilio Florentino Seßione 19. & putat pro sua apertè sententia facere; sic enim ibi: Namque cùm substan

Concilij Florentini testimonio evidens aliud opponitur.

tia una numero sit, siquidem generare posset, proculdubio in divinis esset distinctio, quandoquidem non seipsam, verùm quidquam aliud generaret. Sic Concilium, quod libenter admittimus, & probatum à Nobis in Problemate §. 4. Sed componendum cum testimonio adducto nu. 92. prorsus irrefragabili, cujus ultima verba possent nuper adducta coronare, illa scilicet: Non quidem generat (divina substantia) sed est principium. Et de principio in eodem expressa locutio, nemine refragante.

805

*MAg. Joannes à S. Thoma Disputat.

Mag. Ioannes à S. Thoma ut obstet, contra quem instantia.

16. Arti. 4. communem Thomistarum sententiam amplexus circa principium Quo, pro qua & multos ex Societate Scriptores allegat, doctè quidem rem explicat, sed quidem difficultate minimè superata, dum relationem tantùm in obliquo & de connotato, ac per modum conditionis statuit, ut videri potest n. 12. sic enim ibi: Solùm ergo debet esse distincta à genito (potentia generativa) ex parte relationis connotatæ, quod pertinet ad conditionem ex parte personæ & principij quod se tenentem. Et quando dicitur quod genitum seu terminus progreditur realiter ab ipsa: ergo debet distingui ab ipsa, distinguo Antecedens: Progreditur ut realiter distincta ab ipsa in relatione connotata, concedo; in forma & virtute, qua producitur, nego &c. Instari enim validissimè potest, insistendo in progressione termini, qui ab aliquo debet realiter distincto procedere, quod verè habeat rationem principij: Atqui non ab essentia, neque à resatione, quæ tantùm est conditio: ergo stare nequit generatio, unde consequenter admittendum est relationem non esse puram conditionem. Cùm minimè fiat satis ex distinctione principij Quod; Si enim illi aliquid speciale est addendũaddendum, ratione cujus in ratione talis constituatur; nam per solāsolam conditionem constitui nequit, cùm non sit denominativè tantùm tale, sed intrinsecè, & cum omni proprietate, & nōnon sicut in creatis, in quibus subsistentia non est ratio agendi: ibi enim natura esse principium totale potest, quia habet omnimodam à termino distinctionem. Sed de hoc satis, de quo satis actum suo loco.

806

*Illud magis speciale, quia & specia

Contra relationes transcendentales ut sentiat.

liùs modum constitutionis personæ Patris, & potentiæ generativæ, à Nobis traditum Sect. 18. Problem. 3. §. 6. tangit, & acerbiori patitur impugnatione in P. Alarcon, dum ab eo asseritur relationem, quam connotat potentia, non esse prædicamentalem, vel secundùm esse Paternitatis, quia hæc fundatur in ipsa potentia generativa, sicq́ue illam supponit, sed transcendentalem in ordine ad Filium: sicut etiam illa quæ est in Patre & Filio, & conjuncta essentiæ constituit principium spirativum. Circa quod ita scribit nu. 6. sententia D. Thomæ, & communi proposita: & illa introductio relationum transcendentalium præter relationes reales secundùm esse, id est, præter quatuor relationes Paternitatis, Filiationis, Spirationis activæ & paßivæ, omnino ejicienda est. Nec fas est in tam Sacrosancto & elevatißimo mysterio aliàs voces introducere, quæ à SS. Patribus, Concilijs, atque probatißimis, atque antiquis Theologis,

Inexcusabilis neglectus.

non sunt traditæ. Hæc ille; cujus excusari posset zelus, si in solo P. Alarcon novitatem, quam improbat, invenisset. Atqui ex eo minùs locum habet excusatio, quòd plures & graves |

p. 280

Auctores relationes transcendentales admittentes & defendentes videre contempserit, quod minùs tantùm videtur Magistrum decuisse. Videndi illi loco citato n. 305. suntq́ue complures alij, omnes inquam, qui divinas personas originibus constitui tenent, origo enim transcendentalem respectum importat, quod quasi certum assumit P. Quiros Disput. 28. n. 12. ibi: Origo activa, seu relatio transcendentalis. Et licèt aliqui constitutionem per origines adstruentes, eamdem dicant esse formalitatem, alij nihil tale exprimunt, & negari nequit secundùm formalem & expressum conceptum originis prædicamentalem respectum minimè importare. Neque ex hujusmodi opinandi modo quidquam ponitur, quod sua possit offendere novitate, quandoquidem relationes non multiplicantur quo ad rem ipsam, & deservire potest ad commodiorem mysterij explicationem, cùm sit SS. Patrum doctrinæ conformis, qui veram potentiam notionalem agnoscunt, ex quo sequitur & respectum transcendentalem agnovisse illos, & pariter docuisse. Sed videamus quid ultra objiciat citatus Scriptor, & an satisfieri exactè possit sic acriter declamanti. Arguit ergo sic:

807

*Nam vel ista relatio est ipsius entitatis

Illius fundamentum.

divinæ sub conceptu relativo & personali, id est ipsa paternitas vel filiatio, vel est ipsius naturæ secundùm conceptum absolutum naturæ & substantiæ, sicut apud nos inveniuntur relationes transcendentales, quæ sunt entitates absolutæ, & non relationes prædicamentales, ut relatio materiæ ad formam, partis ad totum, scientiæ ad scibile, potentiæ ad objectũobjectum. Si primo modo se habeat: ergo ista relatio transcendentalis est ipsamet prædicamentalis relatio, vel secundùm esse, siquidem est entitas divina sub conceptu relativo, non absoluto: entitas autem divina ut relativa, est ipsa relatio prædicamentalis, scilicet paternitas vel filiatio, & illa quæ dicitur transcendentalis est ipsamet relatio paternitatis. Quid ergo respicit paternitas transcendentalis, quòd non respiciat prædicamentaliter: vel ad quem terminum, aut ad quem modum respiciendi ponitur paternitas transcendentaliter, ad quem, aut sub quo modo non se habeat prædicamentaliter: sicut apud nos superfluè poneretur paternitas transcendentaliter respiciens filium, si respicit prædicamentaliter, ita quod totum esse est ad filium. Addit instantiam, quæ non est ad rem secundùm modum philosophandi nostrum, quam & proptereà omitto, quidquid sit de modo dicendi P. Alarcon, qui neque circa præcipuum est diversus.

Respondeo ergo relationem transcenden

Fit illi satis.

talem esse realiter entitatem ipsam divinæ essentiæ sub conceptu relativo, quem nego esse prædicamentalem secundùm formalem & virtualem distinctionem, cùm sit respectus potentiæ ad suum terminum antecedenter ad originem activam, per quam Pater inesse Patris quasi prædicamentaliter constituitur, juxta datam à Nobis explicationem. Cùm verò urgetur pro distincto termino aut modo respiciendi, utrumque admitto: respicitur enim Filius non sub ratione Filij, sed geniti, & consequenter sub diverso modo ac paternitas: ut geniti inquam, quatenus in eo respondet nascibilitas virtuti radicali productivæ. Ad quem modum circa Spirationem discurrendum. Nihil ergo præfato discursu conficitur. Neque urget, quod subdit, in Divinis solam relationem, quæ respicit purum terminum habere oppositionem & distinctionem à suo correlativo: transcendentalem verò non importare oppositionem cum termino, quia non respicit illum ut correlativum, & purum terminum, in quo non est relatio notionalis & propria Patris, neque conducens ad potentiam generativam. Non inquam urget, quia qua facilitate dicitur ab Auctore, à nobis negatur, dum nulla adhibetur probatio.

808

*Pergit ille suo in discursu responsio

Sicut & additis.

nem præoccupans de absoluta ratione, in qua dicitur transcendẽtalistranscendentalis relatio constituta; & est secundum membrum institutæ argumentationis. Quod cùm ad nos non spectet, nec etiam premit; neque admittendum quod dicebatur, ratione relationis transcendentalis non tolli conceptum absoluti, & ita ratione solius prædicamentalis dari oppositionem, quia revera oppositum apparet in originibus. Est autem notandum quod habet n. 8. in fine, ubi ita scribit: Ad respiciendum autem terminum productum, qui non est aliud, quàm relatio prædicamentalis opposita, non est necessaria relatio transcendentalis, sed ipsa prædicamentalis sufficit, quia in quantùm talis in Deo subsistens est, & producere potens in ratione principij subsistens, terminum suum correlativum. Sic ille. Iuxta quod rationem principij in relatione recognoscit. Unde quod statim addit, minùs consequens est, dum sic loquitur: & ex hoc etiam habet esse aliquid de connotato requisitum ad potentiam generativam. Patet in consequentia: si enim principium est potens producere in ratione talis, quomodo tantummodò requisitum de connotato? & quòd subsistens dicitur, ad vim productivam exprimendam videtur additum. Ex quo quidem & urgere possumus: nam si tantùm de connotato requiritur, neque ullam influendi vim continet, subsistentia valdè per accidens se habet, nec videtur necessaria, cùm sit satis oppositio, & subsistentia absoluta in persona producente, quam Auctor admittit, ut videri potest apud ipsum Disput. 14. Arti. 2. Habemus ergo ex dictis nihil nostræ sententiæ momenti alicujus extare, immo novum ex oppositis accrescere firmamentum.

809

*P. Quiros citatus n. 785. pro origini

P. Quiros ut faveat circa relationes transcendentales.

bus, ut relationes transcendentales sint, id videtur consequenter asserere de earum radice, quatenus non personalitatem secundùm significationem prædicamentalem, sed radicem originis Personas statuit constituere. Sic enim habet n. 14. Ego sic censeo, ut relatio constituat non sub ratione præcisa formæ hypostaticæ, sed ratione formali radicis formalis Originum: sive activæ, sive paßivæ &c. Videtur inquam, non ambiguè, sed manifestè, quia juxta omnes potentia dicit ordinem transcendentalem ad actum, & ita vidimus à Mag. à S. Thoma inter |

p. 281

alia transcendentalium relationum exempla potentiam adductam. Et cùm in actu ipso illa sit, in ejus radice ratio est eadem, quia & minimè significatur nomine relationis prædicamentalis. Sed alia ex eodem adjiciamus, sic enim n. 15. Rursus prædicatum, quod primò con

Amplior doctrina circa illas.

cipimus in Persona, & quo primò constituitur incommunicabilis, est constitutivum Personæ: reliqua enim omnia, juxta nostrum modum concipiendi, accidunt personæ jam constitutæ; at tale est prædicatum radicis originum, quæ prior est relatione, origine & potentia proxima: nam ideò est Pater quia generat, ideò generat, quia habet potentiam, & ideò habet quia talis est, ut ipsi hæc potentia debeatur. Sic ideo est Filius, quia genitus, genitum autem accidit personæ generatæ, non quidem sumpta denominatione geniti quasi in fieri, sed in facto esse: etenim omnis denominatio talis, quasi accidens & adveniens supposito adventu non posteriori posterioritate naturæ, sed posterioritate dignitatis, & finis cujus gratia & titulo datur generatio paßiva. Nam suppositum seu persona concipitur quasi primum jus & fundamentum, cui ceteræ rationes & denominationes innituntur. Hæc doctus Pater: quæ licet juxta modum nostrum ex creatis desumptum dicantur procedere, non tamen sunt censenda figmenta, quæ mysterio tanto constet apertè repugnare, hoc enim confundere potiùs fuerit, quàm illustrasse, quod est Theologis penitus accurandum. In illis ergo quod in primis de potentia proxima dicitur, quæ est radice posterior, non videtur admittendum, quia in conceptu radicis ratio adæquata potentiæ imbibitur, neque ulla est vel apparens necessitas illum adjiciendi. Id quod discursus ipsius videtur evincere, dum ait: Ideò est Pater, quia generat: ideò generat, quia habet potentiam proximam: & ideò hanc habet, quia talis est, ut ipsi hæc potentia debeatur. Ubi de nulla alia potentia sermo est. Quòd si dicatur satis significatam illam, cùm dicitur deberi, quia talis persona est: id quidem non interest, quia deberi potentiam proximam stat ritè & rectè sine suppositione remotæ in Principio perfectissimo, quod ut tale debet à cognoscente legitimè recognosci. Prætereà quod de prædicato Geniti dicitur adveniente quasi accidentaliter in facto esse, durum quidem apparet, cùm generatio etiam in facto esse sit fundamentum aliarum denominationum, unde etiam & dignitatis personæ; nam & dignitas prædicatum quoddam est Personæ minimè ipsam antecedens, sed ejus nomine & conceptu importatum. Et licet hoc ad modum loquendi videatur pertinere; quia tamen in hoc mysterio ille observandus, in quo nihil appareat, quod alicujus esse possit erroris occasio; præfatus quidem minùs conveniens ex eo videtur, quòd prius cōstituatconstituat id quod posterius esse debet, sitq́ue in Scholis insolitum rationem Geniti posteriorem esse Persona. Sit tamen sua laus Auctori, cujus profunditatem P. Bonæ-Spei non uno in loco deprædicat, & egregia opera contestantur.

810

*DIctum de hoc Sect. 26. Problem. 6.

Moralem tantum esse missionem, qui teneant.

Circa quod Doctores aliqui ex citatis nihil dicunt, quia brevitati studentes, quod admissionem attinet, omiserunt, aut paucissimis explicarunt, ex quibus P. Bonæ Spei Disput. 5. Dub. 1. Cùm tamen graves in eo Quæstiones occurrant, de quibus Sect. citata P. Herincx

P. Herincx.

Disputat. 3. n. 43. cum Divis Bonaventura & Thoma asserit, verè, etsi tantùm moraliter mitti, & donari ipsam divinam Personam ratione gratiæ, quatenus illa unit hominem moraliter Spiritui sancto, qui censetur in anima habitare & manere, & ab anima haberi. Quod adeò verum est, ut si per impossibile non foret animæ præsens ratione immensitatis, equidem hoc titulo præsens dicendus esset, pro quo citat P. Suarez. Sed quidem cùm moralis tantùm

Quid contra illud faciat.

unio sit, & consequenter dationis modus, non videtur convenienter stare, quod Scriptura sacra de adventu & datione absolutè significat: non enim absolutè talis est adventus, donatio, existentia, inhabitatio, quæ moraliter talis est; cùm sit tantùm secundùm quid talis, quæ moraliter talis est. Potest quidem absolutè dici dari aliquid, etiamsi moralis tantùm exhibitio sit, ut cùm donatur servus, ubi neque præsentia necessaria est, unde absens etiam donari potest, & de illo donatarius disponere, quia ille dandi modus in eo consistit, ut jus tantùm utendi ratione illius veniat, neque inhæsio physica stare queat, quæ potiùs officeret quàm prodesset. Secus est quando esse aliquid in donatario potest, nec tamen modus talis existendi tribuitur, ut si tribuatur vestis, annulus, monile, aut quid simile, quod esse commodè in donatario potest, sed ita ut usus talis penitus denegetur: tunc enim imperfecta donatio est: & qui donatum tale quid audiret, minimè limitationem dictam posset prudenter concipere, cùm absolutus loquendi modus tale aliquid minimè patiatur. Ita ergo cùm dari absolutè Spiritus sanctus possit, (& idem est de Filio, immò & de Patre, quatenus dare seipsum potest, licet non mitti) nec solùm moraliter, sed secundùm realem præsentiam explicatam in Problemate, talis accipienda est, quando datus absolutè in Scriptura sacra proclamatur. Id quod ex hypothesi illa deducitur de præsentia futura, si non esset præsens ratione immensitatis, rogo enim, quem modum tunc præsentiæ haberet? Non enim talem debemus accipere qualis esset, si in rebus gradum naturæ non excedentibus haberet, si placeret ipsi in illis habitare, sed planè sublimiorem. Ergo & modò similiter philosophandum est, ut modus loquendi Scripturæ constet, & donorum supernaturalium excellentissima conditio dignoscatur, quæ secum Deum trahunt, & sic efficimur divinæ consortes naturæ, ut clamat D. |

p. 282

Petrus 2. Epist. 1. v. 4. Vt per hæc efficiamini di

2. Pet. 1. v. 4.

vinæ consortes naturæ. Quibus plus aliquid, quàm sola præsentia innuitur, & quidem peculiaris illa, teste omni exceptione majori.

811

*Circa quod Mag. Joannes à S. Tho

Vt faveat Mag. à S. Thoma., ubi primo de existentia in Bealis.

ma doctissimè philosophatur Disput. 17. Arti. 3. ubi statuit missionem divinarum personarum ratione gratiæ factam, necessariò petere realem & intimam præsentiam Personæ missæ in ipsa anima, præter præsentiam communem immensitatis, quæ requiritur præsuppositivè, & tamquàm conditio necessaria, qua remota, non posset illa præsentia realis erga gratiam resultare. Unde hypothesim illam apud multos frequentem non admittit, de qua nuper, circa quam ita scribit n. 13. per errorem 31. Vnde si per impoßibile consideretur Deus sine immensitate, considerabitur ut non producens in esse naturam & gratiam, & consequenter ut non fundans illam præsentiam superadditam isti esse, & mediante gratia ortam in creatura ex nova habitudine ad Deum. Sic ille: qui modum præsentiæ primò explicat in statu beatitudinis, tunc enim Deus intimè unitur per unionem realem in ratione objecti intelligibilis, quia unitur ibi divina essentia loco speciei, redditq́ue intellectum intimè formatum ipsa divinitate in ratione objecti intelligibilis, ubi præsentiam hanc & unionem Dei ad animam realem esse dubitari non potest. Sic ille circa statum gloriæ, in quo unio est perfecta, non quia substantialis, sed ratione status perfecti facta cum mortali comparatione, in quo unio ad consummationem quidem tendit, sed non est consummata. Neque est cur hæreamus in eo, quod asseritur divinam essentiam uniri loco speciei, quia Deus vices speciei non supplet, cùm sit per seipsum præsentissimus, sicut neque in creatis necessaria est species, quando præsens objectum est, quo eventu neque etiam dicitur objectum locum speciei subire, de quo dictum Tomo 1. n. 227. 643. & seqq. Non inquam hærendum, quia ad modum loquendi videtur pertinere, & illa in D. Thoma non leve habet fundamentum 1. p. q. 12. arti. 2. & 4. & quod ad rem attinet, cùm adeò favorabile sit, non sunt importunæ contra illud quæstiunculæ suscitandæ.

812

*Pergit, & ut specialem præsentiam

De statu morali.

evincat, atque illam cum D. Thomæ doctrina componat, qui varijs in locis eam cognitioni per fidem & amori tribuit, eo quod habeatur Deus, & frui illo tamquàm habito liceat; idq́ue explicat dicens nu. 10. quod supposito intimo contactu & existentia Dei intra animam, novo modo efficitur Deus præsens mediante gratia ut objectum experimentaliter cognoscibile & fruibile intra animam, sicut si anima nostra, quam intimè nobis præsentem habemus, ut radicem & principium omnium operationum, reddatur etiam nobis præsens, & manifestata ut objectum, non quomodocumque cognitum, & objectivè attactum, sed ut objectum nobis intimum, & quod est radix nostri esse, nostræq́ue operationis, & sic cognoscitur quodam experimentali tactu & cognitione. Sicut etiam substantia Angeli dupliciter suo intellectu, & ut subjectum seu radix illius, cui intellectus inhæret, sicut omnia accidentia & proprietates, quæ uniuntur substantiæ, & ab ea dimanant; & ut objectum quatenus informat intellectum vice speciei, & sic est in intellectu quasi objectum cognitum, & amatum, non quomodocumque, sed ut cognitum & amatum intra, & per quamdam intimam experientiam sui, sicut id, quod est radix & principium sui intrinsecum. Quòd autem id stare cum fide obscura possit, constare ait, quia Deus non solùm cognoscitur per fidem, sicut contingit in peccatoribus & justis communiter, sed etiam per donum sapientiæ, quasi per gustum & experientiam quamdam internam, sicut ab omnibus existentibus in gratia, ut docet S. Thomas 1. 2. q. 45. arti. 4. & 5. & hæc sapientia habetur ex quadam unione & connaturalitate ad divina, id est, ex quadam intima experientia divinorum, sicut de

D. Dionysius.

Ierotheo dixit D. Dionysius Cap. 2. de divin. nominib. quòd erat perfectus in divinis, non tantùm dicens, sed & patiens divina. Sic doctus Scriptor positionem eamdem ampliùs prosecutus.

813

*Ubi quidem difficile apparebit mul

Quid in eo difficile.

tis præsentiam Dei peculiarem in omnibus justis ad experimentalem contactum revocari, & quod in uno Ierotheo, aut quibusdam similibus, inventum est, ad justos omnes extendi. Circa quod Auctor contrarium aliquid videtur tradidisse. Cùm enim, ut vidimus, dixisset Deum non solùm cognosci per fidem, sicut communiter contingit in peccatoribus & justis, subdidit quod de dono sapientiæ datum, scilicet quasi per gustum & experientiam quamdam internam, sicut ab omnibus existentibus in gratia. Atqui justi omnes in gratia existunt, & tamen gustum prædictum non omnibus attribuit, sed communem fidei cognitionem, sicut & peccatoribus, cùm tamen aliàs omnibus in gratia existentibus asserat convenire ratione doni sapientiæ, & Divus quidem Dionysius de Altissima S. Ierothei contemplatione locutus, de qua, & gradu illo patiendi divina, in quo eum Sancti complures imitati loquentes mystici Scriptores, singulare aliquid cognoscunt, & supra communem justorum conditionem, unde pro divinæ præsentiæ omnibus justis communis exemplo non videtur posse convenienter advocari. Sed audienda plenior divini Scriptoris sententia, ut & clariùs reddatur assertum, sic enim ibi: Partim etiam diviniore

D. Dionys. Areopag.

quadam inspiratione hausit ista, non discendo verùm etiam divina patiendo assecutus, nec non eorum (si dictu fas sit) compaßione ad illam, quæ doceri nequit, fidem mysticam atque unionem informatus. Sic ille. Fuit ergo in D. Jerotheo sublimis & rara cognitio, talisq́ue ut Divum & Divinum Dionysium potuerit habere discipulum, & mysticæ Theologiæ formare Magistrum, pro quo doctus Pater Fr. Andreas de Guadalupe in Theologia mystica Tract. 1. Cap. 10. Vers. Consonat. ut stet inde pro cognitione omnibus justis communi non posse convenienter adduci, immò neque pro alia etiam magnorum |

p. 283

Theologorum, de quibus ibi D. Dionysius. Et ad hæc quidem neque donum sapientiæ pertingit, quod cum donis alijs gratiam justificantem subsequitur. Unde D. Thomas citato

D. Thomas.

arti. 5. in Corpore ita scribit: Quidam enim tantùm sortiuntur de recto judicio, tam in contempla

Donum sapientiæ ut commune justis.

tione divinorum, quàm etiam in ordinatione rerum humanarum secundùm divinas regulas, quantùm est necessarium ad salutem, unde dicitur. 1. Ioan. 2. Vnctio docebit vos de omnibus. Quidam autem altiori gradu perficiunt sapientiæ donum, & quantùm ad contemplationem divinorum &c. & iste gradus sapientiæ non est communis omnibus habentibus gratiam gratum facientem, sed magis pertinet, ad gratias gratis datas, quas Spiritus sanctus distribuit prout vult. Sic Doctor sanctus. Iuxta quod doctrina illa de experimentali contactu, pro qua & exemplũexemplum D. Ierothei inductum, ad donum sapientiæ omnibus justis commune non spectat; cùm tamen omnibus peculiaris ratione inhabitantis Spiritus, sicut & aliarum divinarum personarum præsentia conveniat.

814

*Non ergo necessarium videtur pro

Vnde firma petenda probatio.

statuenda illa ad modum prædictum philosophandi confugere, & in eo explicando ea fundamenta congerere, ex quibus illa creditu reddatur difficilis, dum experientia certa proponitur, ubi contraria potiùs suffragatur. Neque necessaria illa est, ubi negotium fidei agitur, & non quod palpemus manibus, aut sensuum aliorum ministerio, aut verò etiam intellectus aperto lumine contrectemus. Est ergo Deus modo peculiari in justis ratione existentiæ supernaturalis à Nobis in Problemate explicatæ, pro qua experimentalis contactus necessarius non est, sicut neque experimentalis cognitio ipsius gratiæ, cujus existentia nequit sine revelatione cognosci: sic in rebus etiam naturalibus accidit, multa enim intra nos habemus, circa quæ experimentalem notitiam non exercemus, sicuti habituum, specierum, potentiarum &c. Neque D. Thomæ auctoritatibus ex Sententiarijs petitis multùm insistendum, ex libris autem contra Gentes, quidquid adduci potest non urget, dum præsentiæ sensum actibus cognitionis & amoris tribuit, quod esse quidem difficile citatus Auctor agnoscit; explicari enim potest commodè si dicatur actus prædictos esse præsentiæ proprios; quatenus à gratia profluunt, & ita præsentiam præsupponunt. Id quod etiam de actibus illis dicendum, quos præfatus Scriptor exequitur, per illos enim Deus præsens non fit, sed jam præsens experimentali tactu degustatur.

815

*P. Philippus à Sanctis. Trinitate Disput.

Philippus à SS. Trinitate ut faveat. Sicut & Diva Teresia.

12. Dub. 4. præfatam sententiam quoad realem & peculiarem præsentiam amplectitur, pro qua D. Teresiæ verba adducit ex Mansione 7. Cap. 1. ubi ita scribit latina translatione: Omnes tres personæ hîc se illi familiares reddunt, cum ipsa communicant, ei loquuntur, & hæc verba, quæ Dominum dixisse Evangelium testatur, se scilicet, ac Patrem, & Spiritum sanctum ad animam, quæ ipsum diligeret, ac mandata ejus servaret, venturum, atque apud ipsum mansionem facturum, eam reipsa intelligere faciunt &c. Quotidie autem magis ac magis anima hoc obstupescit, quòd sanctas hasce Personas numquàm exinde à se abesse aut recedere sibi persuadeat, sed evidentißimè videat eo modo, quo dictum est, in intimo animæ suæ penetrali, in recessu quodam admodùm profundo (quod quomodo sit explicare nequit, eo quòd scientiam ac doctrinam non habet) divinum hoc contubernium sibi adesse, ipsumque in se sentiat. Sic Diva Parens. Ubi quidem non est ita accipiendum quod ait, ut id à Domino sit promissum diligentibus & mandata observantibus, quod experiebatur ipsa; sed tantùm quod ad realem præsentiam attinet. Quod quidem ita experiri, ut de se illa testatur, cùm præsertim evidentissimam notitiam contestetur, in quo & perfectio esse potuit intensiva doni per ordinem ad ipsam, ut docet Cardinalis Cajetanus, & extensiva juxta eumdẽeumdem, ob aliorum magisteriũmagisterium, quod ad gratias gratis datas, juxta Doctoris Angelici doctrinam, potuit pertinere. Quod & circa D. Ierotheum potest etiam affirmari. Et quod ad evidentiam spectat dubitari potest an ad donum aliquod ex septem possit pertinere, eo quod illa in fide fundentur, unde & sunt qui negant ea, quæ pro mortali dantur statu

Cum donis quomodo claritas repugnans fidei.

in beatifico remanere, propter rationem dictam, unde & consequenter videntur dicturi omnem illis claritatem repugnare. Immò Scotum donum intellectus & scientiæ à fide non distinguere, & potuisse etiam verosimiliter sapientiam eidem adscribere, & non illam cum spe confundere, affirmat P. Suarez Tomo 1. de Gratia Lib. 2. Cap. 117. nu. 13. & generaliter ejus sententiam, quæ & aliorum est, non esse inverosimilem apertè significat nu. 14. dum ait multò verosimilius esse nullum ex donis cum fide confundere, quia in Christo illa sunt juxta Isaiæ 11. celeberrimum vaticinium. Et requiescet super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiæ &c. Iuxta quæ verosimiliùs etiam dici potest prædicta dona indifferentia esse, ut in fide, aut lumine alio superiore fundentur: & sicut gratia, cujus proprietates sunt, indifferens est ut cum fide, aut cum lumine excellentiori nectatur, ita etiam dona. Unde non implicat quod in statu viæ claritas aliqua, fide nōnon remota, superveniat, circa mysteria aliqua, quod tamen in Christo non est admittendum, quia licet aliquo modo viator, erat tamen perfectissimus comprehensor. In Diva autem Teresia sine ullo inconveniente, immò cum auctario gloriosi ornamenti admittitur, & prædicatur.

816

*Probat etiam præfatus Scriptor asser

Circa nonnulla alia ex citato Scriptore.

tionem suam argumento ab alijs etiam proposito de amore amicitiæ in justis, quod ad præsentiam amici, aliter non satiandus anhelat, additq́ue hypothesim à Mag. Joanne à S. Thoma negatam, ut vidimus nu. 790. Sed posset quidem bonis cum Auctoribus admitti. Et

Circa hypothesim non existentis Dei in anima per immensitatem.

quidem citatus Magister ex eo hypothesim negat, quia totam rationem peculiaris præsentiæ reducit ad objectivum essendi modum supervenientem reali, & hunc necessariò supponentem. Fatetur autem nu. 15. missionem Personarum & existentiam specialem Dei in anima non esse formaliter per contactum immensitatis, sed illum præsupponere. Tunc sic. |

p. 284

Ergo etiamsi non supponeret, ratione intimæ unionis, quam secum affert præsentia talis, in anima essent divinæ Personæ, quandoquidem contactus ille non est formaliter ratione immensitatis. Deinde in præsentia ut modò explicata est existentia animæ à Deo productæ hoc speciali loco, in quo est Deus, superaddito modo illo assistentiæ peculiaris. Tunc ultrà. Ergo si Deus non esset eo in loco ratione immensitatis, stare posset ut ratione unionis illius specialis traheretur totum, quod modò habetur, & inciperet esse in anima, eo modo, quo esse asseritur, & ita ut influens pariter esse in illam. Itaque supponere necessariò dicitur: ergo si id, quod supponitur, pariter adventat, stabit legitimè hypothesis. Quod aliundè explicari potest, ex dictis scilicet Tomo 1. n. 277. & seqq. ubi probatum cum gravissimis Scriptoribus ex operatione Dei secundùm quòd operatio tantùm est; non posse ejus præsentiam in ijs circa quæ operatur, efficaciter conjectari. Iuxta quod formari hypothesis poterit, supponendo scilicet creationem animæ, sine existentia tamen Dei in illa. Tunc ergo meritò dici potest, si gratiæ accedat infusio, ex vi illius futurum Deum in ipsa.

817

*Ubi observandum est quod citatus ha

Mag. Ioannes à S. Thoma ut statuat tantum præsentiam objectivam.

bet Scriptor nuper citato loco, ubi ita scribit: Dicitur autem esse nobiscum tamquàm amicus, & persona convivens & familiaris nobis, non quia desinat per hoc esse radix, & principium vitæ nostræ, sed quia manifestatur ut persona distincta: immò & tota distinctio Personarum manifestatur ut nos comitans, & aßistens, & cohabitans: nec enim ita nobis dat esse sicut forma, & sicut anima, sed sicut agens & persona distincta; & sic manifestatur nobis ut Persona convivens & aßistens nobis, licet maneat etiam intimè aßistens, ut influens nobis totum esse. Hæc ille. Iuxta quæ manifestum est præsentiam dictam non esse tantùm objectivam, neque enim utcumque manifestantur divinæ personæ, sed ut conviventes, comitantes, cohabitantes, & intimè assistentes, quod plusquàm objectivam pręsentiampræsentiam importat, licet non formalem, ut dicitur. Unde quod subdit inferiùs difficile valde est, dum sic ait: Mißio ergo Personæ divinæ ad inhabitan

Idem.

dum est, & etiam ad vivificandum, & ut vivamus ex Deo, non ut ex forma, sed ut ex agente & influente vitam æternam, & sic conjunctio ista specialis permißionem & gratiam non potest præscindere à contactu operationis & immensitatis, sed supra ipsam addere objectivam manifestationem: quod nullo meliori exemplo explicari videtur quàm animæ nostræ prout informantis & objectivè cognitæ. Sic ille. Est quidem valdè difficile, quia cohabitatio plus est quàm objectiva manifestatio; & cohabitatio quidem ad solam existentiam ratione immensitatis referri nequit, quia supernaturalis est, cùm sit ad vivificandum per influxum in vitam æternam: supponitur ergo illa ad manifestationem, unde & sine manifestatione stare potest, ut stat revera in baptizatis ante usum rationis. Iuxta quæ locum habere potest hypothesis dicta, quia pręsentiapræsentia non importat formaliter manifestationem, & personæ divinæ modum existendi habent ab eo, qui per immensitatem continet: unde & legitimè affirmari potest, quod circa hypothesim dictam tot graves Scriptores affirmant.

818

*ESse id possibile probatum Problem. 3.

Sententiæ propositæ ut videatur D. Anselmus obstare.

quod & tenet P. Bonæ-Spei Disp. 6. Dub. 4. ubi nonnulla habet, circa quæ consideratio brevis adhibenda. Miratur n. 40. P. Theophylum Raynaudum Lib. 2. de Christo nu. 132. circa D. Anselmi auctoritatem sic scripsisse: Ceterùm, ut ingenuè dicam, præstat modestè Anselmum deserere, quàm frivola interpretatione eludere. Sic ille: qui dum interpretationem frivo

P. Raynaudus ut respondeat.

lam explodendam judicat, eam notat, quam Auctor exhibet primo loco: sic enim interponit post verbum Interpretatione cum parenthesi (putà statim illata) Ait ergo subaudiendum, In unitatem personæ hoc sensu: Impoßibile est Deo

P. Bonæspei incongruæ responsiones.

secundùm unam quamlibet personam incarnato, illum secundùm aliam quoque personam incarnari in unitatem ejusdem personæ. Sed quidem P. Raynaudus meritò potuit hujusmodi interpretationem frivolam reputare. Nam hæreticus, contra quem D. Anselmus agebat, omnes divinas personas incarnatas fuisse contendebat, & nullo modo unam personam secundùm aliam in unitatem ejusdem personæ, quod & philosophiæ adversatur, & minimè ejus erat conveniens instituto. Meritò ergo potuit P. Raynaudus eo, quo est locutus, profari modo, si revera interpretatio illa in ejus venit mentem, quod secus accidit. Subdit expositionem aliam, & sibi quidem verosimiliorem; ex hypothesi inquam unius dumtaxat unionis hypostaticæ ad aliquam tantùm Dei personalitatem in particulari terminatam impossibilem esse unionem aliarum: nam hæreticus contra quem agit in eo non errabat, quod vellet plures Personas posse eamdem assumere humanitatem, sed quod vellet eam assumpsisse, eo quòd una, cui essentia divina identificarentur, eam assumpsisset, unde multoties dicit, Vna persona incarnata, id est, tantùm posita unione cum illa, impossibile est alias incarnari. Sic ille respondet, & stare quidem posset ipsius responsio, si revera ita esset ut stante unius Personæ incarnatione, alia non posset eamdem assumere: atqui oppositum ipse tenet, ut videri potest n. 44. & seqq. Ergo non est impossibile. Stet ergo P. Raynaudum non incongruè quod vidimus protulisse. Neque Nos multùm ab |

p. 285

ejus sensu abfuimus, licet responsionem non penitus inverosimilem conati simus adhibere.

819

*Difficilius aliquid habet nu. 48. dum

Difficilis doctrina ejusdem.

ita scribit; Vnde etiam consequenter dic ex duabus personis in esse personæ completis posse fieri unum per se in persona, si ita spectentur. Primò ut mutuæ personalitates sibi invicem non adveniant, sed naturis, in quibus sunt, secundùm se. Secundò ut cum illis naturis tantùm componant, & non personalitates cum seipsis unum in persona. Idem est de duabus naturis in esse naturæ completis: ex illis enim fieri potest unum per se in natura, si ita spectentur, ut mutuæ formæ sibi invicem non adveniant, sed mutuis materijs, in quibus sunt, secundùm se, & cum ista tantùm componant, & non formæ cum seipsis unum in natura. Neque hic quidquam cum Nestorio dicimus, quia volebat duas personalitates in Christo fuisse, & non tantùm nobiscum, eas absolutè in Christo esse potuisse. Neque etiam quidquam cum Eutyche, quia volebat, ut quidam asserunt, ex duabus naturis, ut in esse naturæ completis fieri unum

Efficaciter convulsa.

per se in natura, quod hîc negamus. Difficilius inquam illud: nam quomodocumque explicatur modus ille adveniendi, non videtur quomodo stare possit unitas illa in persona & in natura, quòd scilicet unum in persona & unum in natura sint, etiamsi persona nōnon adveniat personępersonæ, neq;neque forma formæ, cum mutua illo inexplicato respectu. Personalitatem non posse advenire personalitati, neque formam formæ, ut unum per se componant, explorata est philosophia, si quidquam est in illa firmum & incōcussuminconcussum; unde quod circa hoc dicitur, nihil novitatis habet, aut quod instituto possit specialiter deservire. Ex quo fit id quod additur ex ea parte nōnon conferre, ut stare possit unitas in persona, sed potiùs ut oppositum: stante enim personali diversitate, etiamsi tantùm naturis dicantur advenire, minimè stare unum in persona potest, & idem est de unitate naturæ. Neque in eo sensu locutus est Eutyches, quando unam in Christo naturam esse contendit, quandoquidem secundùm datam explicationem manebant quidem naturæ, sed quodammodo una erat natura, id quod ex formali ejus errore in Concilijs condemnato, & SS. Patrum exacta declaratione compertum habetur.

820

*Pro quo ita præ alijs Sanctissimus

Errores Nestorij & Eutychitis.

Leo citato Tractatu contra ipsum nu. 801. ubi ita scribit: Anathemathizetur ergo Nestorius, qui Beatam Virginem hominis tantùm modo credidit genitricem, ut aliam personam carnis, aliam face

D. Leo Magnus.

ret Deitatis. Percellatur quoque Eutyches eodem anathemate, qui negata humanæ carnis atque animæ veritate, totum Dominum nostrum IESVM Christum unius asseruit esse naturæ, tamquàm Deitas ipsa se in carnem animamque converterit. Sic Doctor sanctus omnium in hac caussa testis maximus. Non ergo est ad rem effatum illud, neque attendendum quidquid velint innominati illi somni potiùs, quàm gesti verosimilis assertores.

821

*Sed pergit ille & nu. 49. ita sibi

Citati Auctoris assertum aliud penitus improbandum.

objicit: aut objectionem præoccupat: Nec dicas ex hac opinione nostra vim discursus Conciliorum, & SS. Patrum enervari: V.Verbi g.gratia, Humanitas Christi fuit unita Verbo: Ergo non habuit propriam subsistentiam. Quibus ita respondet nu. 50. Respondeo in nostra etiam sententia bonam esse sequelam, quia sequela ista non est ita præcisè & simpliciter facienda, sed juxta Patrum mentem, hoc modo: Ergo non habet propriam subsistentiam, quæ Christum faciat hominem, non Deum, sive hominem Deum: quod est argumentum valde efficax, quia impossibile est Christi humanitatem Verbo uniri, & Christum non esse Deum; matremq́ue Christi non esse Dei matrem, quod negabat Nestorius: possibile autem est humanitatem Verbo uniri, & ita ejus personalitatem propriam remanere, ut non impediat quo minus Christus sit homo & Deus: quod quia non faciebat ad intentum Patres examinare noluerunt. Sic ille. Ex quo manifestè sequitur eum, qui propriam in humanitate personalitatem asseruit, nullo modo contra SS. Patrum doctrinam asserturum. Quod ergo illa negetur, Theologorum erit tantùm inventum, nec magno quidem fundamento inductum, cùm neque ex doctrina Patrum, & consequenter neque Conciliorum, neque ex principijs philosophicis possit irrefragabili discursu stabiliri.

822

*Quod quidem quàm sit absurdum,

Vnam tantùm esse in Christo personam est fidei dogma.

est quàm quod maximè manifestum. Et Divum quidem Leonem jam audivimus nu. 801. Cùm inseparabiliter manente unitate Personæ &c. Et in ejus ore fidei regula, sicut in Anathematismo Nestorij, de quo nu. præced. Sed quid per alia non penitus prementia vagamur, cùm in Christo unam tantùm esse personam Concilia clament, Ephesinum ad hoc specialiter contra Nestorium congregatũcongregatum, Chalcedonense, Quinta Synodus, & alia adducta à P. Suario Tomo 1. in 3. p. Disputat. 7. Sect. 3. ex quibus convincitur veritatem esse de fide. Et consequenter personalitatem creatam in Christi humanitate non fuisse, sic enim duæ essent personæ, ut constat. Ex quo penitus eliditur intricata illa responsio, quæ & manifestè etiam convellitur; ait enim veram non esse illam consequentiam: Ergo non habet propriam subsistentiam, quæ Christum faciat hominem non Deum, sive hominem Deum. Atqui vera esset, si propria humanitatis subsistentia extaret; nam ratione illius non fieret homo Deus. Unde falsò dicitur Patres, quod ad hoc spectat examinare noluisse. Cùm enim unam tantùm personam statuerint, personalitatem assumptæ naturæ removerunt: quod quidem non sine magno fundamento stare potuit. Neque aliud opportunius excogitari potest, quàm incompossibilitas utriusque subsistentiæ, quidquid cum novioribus quibusdam velit citatus Scriptor. Ubi quidem est dubio procul laudabilius cum antiquioribus & sentire, & loqui, quando ex novitate nihil, quod ad gloriam Christi conducat, adducitur, & incarnationis mysterium obscuratur potiùs, quàm illustratur.

823

*P. Philippus à SS. Trinit. Tomo 4.

P. Philippus à SS. Trinit. ut faveat, sed aliqua in eo notantur: Primum ejus argumentum inefficax.

Disput. 4. de Incarnat. Dubio 6. nostram senten|

p. 286

tiam amplectitur, & probat. Primò auctoritate Conciliorum & SS. Patrum, qui communiter contra Nestorium probant humanitatem Christi non habuisse proprium suppositum, ac proinde propriam subsistentiam constitutivam suppositi, quia fuit unio substantialis: si autem esset completa propria subsistentia, esset unio omnino accidentalis: nam quidquid advenit enti perfectè completo, qualis esset natura suppositata, advenit per accidens, & totum inde resultans, non est unum per se, sed unum per accidens. Sic ille arguit; ubi quod ad auctoritatem spectat est quidem meritò adductum, sed infirmatur sanè per id, quod additur, & est instantia in casu § præcedentis ab Auctore admissi in responsione ad Primum: Nam creata natura ab una Persona assumpta est completa per unionem substantialem, & perfectiori modo, quàm per propriam subsistentiam, & tamen assumi ab alijs divinis Personis potest: non ergo completio obstat unioni substantiali, quando negotium supernaturale agitur. Unde est illatio illa in SS. Patrum auctoritate fundata, quæ quidem auctoritas aliter applicanda.

824

*Secundò arguit: Quia natura creata

Secundum item.

& propria personalitas habent intimam & necessariam connexionem, in quantùm personalitas est primarius ejus actus dimanans per simplicem resultantiam: unde remanens cum ipsa non potest non assumi assumpta natura: sicut quia natura divina habet necessariam connexionem cum persona Verbi, ideò secundariò fuit unita cum humanitate Christi, cum qua primariô fuit unita persona Verbi. Sic Auctor, nonnulla addens, ut vim argumenti tueatur; quæ quidem est valde exigua, nisi quatenus concludit, quòd si personalitas creata posset esse in natura assumpta, Deus non privasset humanitatem Christi propria personalitate, cùm sit perfectio valde intima ipsius, & Deus assumpsit naturam humanam completam & perfectam quantùm possibile fuit: quod quidem est verissimum: primum autem illud facillimè diluitur simplici negatione, quidquid enim de personalitatis intima affectione & emanatione dicatur, illa quidem inassumptibilis est, quia est ultimus terminus constituens incommunicabilitatem, ut est communis Philosophorum ac Theologorum sensus. Non ergo insistendum argumentorum cumulo, sed illorum robur, etsi pauca illa sint, etsi unum tantummodò, conquirendum. Neque id, quod de Verbo dicebatur, alicujus momenti est, quia natura dum secundariò unitur nihil contra formalem ipsius rationem agitur, sicut fieret in personalitatis assumptione, ob rationem dictam. Est autem non parvi facienda tanti viri auctoritas circa præcipuum assertum, licet fortè non desit, qui secus sentiat ob affectatam rigidorum Thomistarum sequelam in eo convenientium, ut numerum quidem augeat, nihil tamen momenti considerabilis, nisi styli brevitas augeatur. Laudo tamen iterùm, via quidem trita, sed secura, dum alteri sit, ut par est, benignior, procedentem. Nec dimittendus ille, sed per faventia advocandus, dum quærit.

825

*FIrmatus ille cum communi sententia

Circa modum existentiæ in Christi humanitate quid sentiat citatus Auctor. & de eius rationibus.

Problem. 6. obsistente Magistro Alvarez ex primarijs luminaribus Thomistarum, Patrum inquam Dominicanorum, qui eo se volunt titulo specialiter prædicari, cùm tamen ut aliàs dixi, suam etiam Thomisticam Scholam Societatis Jesu gymnasia numerosa constituant. Patre ergo Alvarez Illustrissimo pariter Archipræsule derelicto, P. Philippus à SS. Trinitate, & nonnullis alijs, Societatis est communem sententiam amplexus Disputat. 4. Dubio 3. quam & doctè probat, doctrina ad Eucharistiam extensa, sicut & à Nobis præstitum. Illud autem videtur difficile in probatione assumptum, quòd scilicet divinæ Personæ simul sint ratione mutuæ relationis: correlativa enim sunt simul, & unum oppositorum relativè est in altero secundùm intellectum. Quod quidem est verissimum, sed ad realem & physicam inexistentiam, de qua est sermo, derivatum, minimè deserviens intento, nisi addatur oppositionem quidem relationum divinarum propter excellentiam suam id habere, ut ipsa oppositio modum illum inexistentiæ exigat, ut hoc pacto unitati divinarum Personalitatum quantùm fieri possit, in ipso etiam oppositionis genere consulatur. Quod quidem dici convenienter potest, licet ad præfati theorematis probationem inconcussa sint principia conquirenda. Addit pręfatuspræfatus Scriptor rationem aliam ex origine desumptam, quia Verbum manet in dicente, sicut & amor in amante: ergo ubicumque est una divina Persona, ibi etiam sunt aliæ per concomitantiam. Sed verò ratio dicta non admodùm videtur caussam istam promovere; nam ratione præfata convincitur quidem Verbum esse in dicente, & amorem in amante: nihil autem circa specialem existentiam elicitur, cùm præfata ad circuminsessionem spectent, de quo à Nobis dictum Sect. 22. Problem. 7.

826

*Addit insuper quòd licet per impossi

Circa effatum aliud doctrina multiplex.

bile divinæ Personæ non essent in omnibus rebus ratione immensitatis, adhuc essent in humanitate Christi, ubi est speciali modo ac titulo unionis hypostaticæ persona Filij. Quod est quidem verum; sed ex eo nullus alius existendi modus colligitur, quàm merè præsentialis, quem revera habent divinæ personæ, cum speciali unione Filij: illum enim omnes tenentur concedere. Si enim non esset aliàs præsens, id deficeret, quod habetur ratione immensitatis: ergo eo posito, id tantùm inest, quod ratione immensitatis haberetur respectu Patris & Spiritus sāctisancti: Filio enim ratione unionis modus alius specialiter conveniret. Oportet ergo id ampliùs explicare, quod à Nobis in Problemate præstitum, & ab Auctore deinceps ratione operationis etiam nervosè præstatur. Ubi speciale illud, quod secunda Persona est |

p. 287

duplici titulo speciali in humanitate: & ut terminans hypostaticè, quod est proprium ipsi, cùm in hoc nulla sit actio, & ut uniens seipsam, quæ actio unitiva est communis, sicut ea, quæ versatur circa justos, sed excellentior, cùm in illis speciali etiam modo Deus existat juxta dicta suprà §. 11. Licet in eo aliqua videatur esse diversitas, quòd ratione gratiæ sit quidem speciali modo Deus in justis, non tamen divinæ Personæ formaliter, quia ad illas specialis respectus non est, cùm non habeant aliundè peculiarem cum justo connexionem, qualis est in Christo ratione unitæ naturæ.

827

*Itaque sunt quidem divinæ Personæ

Præsentia iniustis an dicat respectum aliquem ad Trinitatem.

speciali modo in justis, quia speciali modo est in illis Deus, unde & esse illæ dicuntur: sed modus ille etsi trahat secum divinas Personas, id quidem fit ratione naturæ, cujus gratia est participatio. Divinæ siquidem Personæ præsentes sunt secundùm realem præsentiam omnibus creaturis, & quod habetur per gratiam id præ se fert speciale, ut præsentia illa sublimior sit, sed sine intrinseca illarum ut talium affectione aliquid ad mysterium spectans continente. Ex quo apparet diversitas existentiæ in humanitate Christi. Unde in illarum missione nihil ex parte realis effectus habetur, quod omnibus physicè non respondeat, licet revera una mittatur Persona & non alia, sic enim immittuntur, ut & qui mittit, eam, quam mittit, comitetur. Unde & illud Christi: Qui me

Ioan. 8. v. 26.

misit, mecum est. Joan. 8. v. 26. Quod & dicere Spiritus sanctus potest. Potest autem id, quod est de præsentia in rebus ampliùs declarari ex eo quòd personalitates sunt relationes, & relationes non existunt per distinctam præsentiam, cùm sufficiat præsentia subjecti, secundùm communem sententiam, quod suo modo potest divinis applicari; si etiam dicamus idem haberi quatenus sunt actus notionales. Et hic videtur verosimilis explicandi modus, quamvis dici etiam possit ratione gratiæ sanctificantis & similium donorum haberi respectum ad Trinitatem, quia gratia est radix visionis beatificæ ad ipsam formaliter terminatæ, sicut & suo modo fides & spes. Unde sicut ratione unionis hypostaticæ deducitur specialis præsentia divinarum Personarum, ita & respectu gratiæ: quatenus importat unionem, licet accidentalem.

828

*Dictum à Nobis in Problemate, etiam

Circa Eucharistiam.

in Eucharistia peculiarem modum præsentiæ habere totam Trinitatem, id quod citatus Scriptor affirmat dicens id accidere per concomitantiam secundariam: & quod sic dicitur esse, non dicitur sacrificari & manducari, quia non pertinet ad corpus & sanguinem, quæ sacrificantur & manducantur, benè tamen dicuntur sacrificari, quæ sunt per primariam concomitantiam, quamvis mediatè: omnia enim quæ pertinent ad humanitatem Christi vel hypostaticam cũcum ea unionem, illāillam primariò comitantur, sive mediatè, ut Divinitas, sive immediatè ut persona Filij. Sic ille, ubi id speciale quod ad manducationem spectat; cùm tamen circa modum specialem ab eo distinctum, quem divinæ Personæ habent in humanitate Christi, nihil addatur, quod tamen à Nobis præstitum in Appendice Sect. 30. Problemate 4. ubi & circa manducationem cum Auctore sentimus, qui circa id non meminit esse aliquos oppositum arbitrantes, Patrem scilicet & Spiritum sanctũsanctum māducarimanducari. Et quod non dicendi sint sacrificari, ex eo constat, quia quod sacrificatur, aliquomodo esse desinit in Dei honorẽhonorem, quod Patri & Spiritui sancto nequit cōvenienterconvenienter aptari. Pro manducatione autem ratio est exacta reddita, quam non præ se fert concomitantia secundaria; hujus enim ratio reddenda est, cur scilicet ea, quæ ad concomitantiam secundariam pertinent, non dicantur manducari.

829

*Quod autem addit de mediata, licet

Divinitas primariò unita, & ita non de mediata concomitantia.

primaria, concomitantia, de Divinitate locutus, non est admittendum, juxta dicta §. 1. pro quo & videnda, quæ diximus nu. 1110. & in Amphitheatro n. 774. ubi aliqua ex D. Leone data, quæ & citato §. inserta, sed id non incommodat, cùm ex ijs sint, quæ non semel aut decies, sed millies repetita placebunt. Ubi & præstat D. Cyrillum Alexandrinum, primarium Ephesini Concilij lumen, loquentem audijsse in Libro ad Evoptium contra Theodoretum in Decla

D. Cyrillus Alexan.

ratione Anathematismi 2. ubi sic scribit: Igitur, cùm Nestorius ubique nativitatem Verbi Dei secundùm carnem constanter neget, & solarum nobis dignitatum subintroducat unitatem, hominemque Deo junctum filij appellatione cohonestatum asserat, necessariò nos cum illis dictis pugnantes unionem secundùm subsistentiam factam esse dicimus, nihil aliud dicendo, Secundùm subsistentiam, significare volentes quàm hoc solùm, quòd Verbi natura, hoc est subsistentia, quæ est ipsum Verbum, humanæ naturæ verè unitum sit. Sic ille, subsistentiæ nomine pro natura usus, ijs temporibus, in quibus ejus significatio non erat, ut est jam aliter usurpatum, unde hypostasi respondebat, ut ibidem habetur, sic enim illud, Secundùm subsistentiam, respondebat illi Καθ' ποςσσασιν. Est autem videre in præfatis verbis unionem in natura factam, & quia idem illa cum Verbo, & hoc & illam pariter unita. Iuxta quod & procedit Anathematismus tertius, de quo idem in alia declaratione, quam Concilium omnium eorum in eodem Concilio prolatorum, petierat latiorem, sic enim ille: Si quis

Idem.

in uno Christo subsistentias post factam illarum unionem dividit, conjunctione tantùm illas, quæ sit secundùm dignitatem, vel authoritatem, & non magis coitione secundùm naturam unionem connectans, anathema sit. Si hæc non perspicua, quænam possemus perspicua reputare? Eodem autem modo loquuntur & alia Concilia & Patres, de quo cit. nu. 1110.

830

*SUpposito casu proculdubio possibili,

P. BonæSpei ut obstat asserto. Idem.

de quo Problem. 4. dictum ibidem unum tantùm dicendum hominem cum D. Thoma, (de quo & nu. 344. 502. & seqq.) & multis alijs, nonnullis refragantibus, quibus accedit ex parte P. Bonæ-Spei Disput. 6. Dub. 6. ubi ait: in casu dicto futuros duos homines, sicut è converso in assumptione unius naturæ à pluribus Personis, si id intelligatur de subsistentia divina: si verò de creata, in primo casu erunt duo homines & duæ personæ, in secundo verò unus homo & una persona. Probat, quia

Ejus fundamentum.

concreta multiplicantur per solam multiplicationem rectorum, quidquid de obliquis sit, quia propositiones verificantur ratione solius identitatis inter prædicati & subjecti recta: Atqui homo utpotè concretum expressum per nomen naturæ dicit in recto naturam, uti & creata persona: Persona verò divina subsistentiam: Ergo &c. Confirmatur, quia alioqui concreta multiplicarentur per multiplicationem obliqui, quo casu essent tres dij: quia nomen Deus dicit personalitatem in obliquo, quæ est trina. Item esset una Persona, quia nomen Personæ dicit naturam in obliquo: Ergo &c. Sic ille, occupatus non parùm circa Dom. Caramuelis responsiones. Pro discrimine autem illo in divinis, & in purè creatis agit initio Dubij, ubi ait in divinis suppositum dicere suppositalitatem in recto, naturam in obliquo, secus in creatis, quod manifestè constare affirmat in his propositionibus, homo discurrit, homo constat anima & corpore, quæ sunt veræ ratione identitatis in recto. Et idem esse ait in nomine Deus, ut constat in his propositionibus: Deus est unus in natura, & trinus in personis: Deus est communicabilis, quæ sunt veræ ratione identitatis, hoc sensu: Natura divina est una in natura, & trina in personis, quatenus tres personalitates illi conjunguntur. Natura divina est communicabilis.

831

*Sed hæc quidem non urgent; pro quo

Infirmum ostenditur.

statuendum quæstionem de assumptione in unitatem personæ respectu personæ creatæ in nullius venturam mentem, si mysterinmmysterium Trinitatis & Incarnationis divinitus non innotuissent. Illis autem notis inde circa ea, quæ cogitari verosimiliter possunt mysteria illa concernentia, modum esse loquendi regulandum, ne dum contrarius tenetur, ex eo veritas illorum aliquatenus infirmetur. Sunt autem quæstiones propositæ tantùm de modo loquendi. Cùm ergo tres Personæ ratione unius naturæ unus Deus sint; consequenter, si tres divinæ personæ unam naturam humanam assumant, unus erunt homo. Quia etiam in Christo, licet duæ naturæ sint, unus tamen & non duo dicitur, quia Persona una est: ita etiamsi una divina Persona duas humanitates assumat, unus erit homo; homo enim etiam personæ nomen esse potest, ut patet in his propositionibus, homo est persona, & Deus non assumpsit hominem, licet aliquando hæc apud Patres in sensu improprio inveniatur, aut synecdochicè, continens scilicet pro contento, ut minùs capacium sensui locutionem aptarent. Iam quod de nomine Dei dicitur, cùm ex parte prædicati non determinatur, verissimum est naturam in recto designare, quia est nomen absolutè subsistentis, unde propositiones dictæ sine anfractibus illis verificantur.

832

*Illud verò quod de necessaria identitate

Circa necessariam distinctionem in prædicatione.

inter recta subjecti & prædicati dicebatur, pro adstruenda hominis significatione, & similium concretorum, à Nobis est non levi excursione discussum in Problemate nu. 1093. & seqq. & quidem præfatus Scriptor non facit satis difficultati, quæ oritur ex his propositionibus, Deus est homo, & homo est Deus, si natura est tantùm, quæ prædicatur in recto, juxta ipsum, qui prioris sensum meliorem hunc ait, Natura humana subsistens in personalitate Verbi est homo: alterius autem, Natura divina subsistens in personalitate Verbi est Deus. Siquidem natura humana etiam subsistens in personalitate Verbi non est homo, cùm homo dicat concretum in recto ex natura & personalitate: unde, ut nuper dicebamus, nequit dici Deum assumpsisse hominem: quod tamen stare posset, si personalitas in obliquo tantùm significaretur, & solùm attenderetur naturæ rectum. Præterquam quòd juxta explicationem dictam, non explicat propositio exponens, quod exponibilis exprimit, Deum scilicet esse hominem, Deum enim non exprimit, neque audiens illam absolutè conceptum formabit verè respondentem illi. In altera verò nulla est hominis mentio; quomodo ergo exponit illam, Homo est Deus? Nisi fortè error typographicus est, & ubi Deus positus, Homo poni debuit. Sic autem etiam desideratur identitas pro illius veritate: nam divina natura etiam subsistens in personalitate Verbi non est homo, quia in obliquo sumitur personalitas, unde dici nequit Natura generat. Quod quidem nec stare potest juxta propositionem aliam, de qua nu. 63. scilicet, Natura divina est personalitas habens naturam: hoc enim ait dici non posse, quia illi ut sic non convenit generare, spirare &c. addit tamen convenire sub illo Quatenus, quod præmiserat in propositione illa: Natura divina est una in natura, & trina in personis, quatenus tres personalitates illi conjunguntur, quam asserit respondere isti, Deus est unus in natura, & trinus in personis. Natura ergo quatenus tres personalitates illi conjunguntur, potest generare & spirare. Quod quidem non est admittendum, quandoquidem personalitates in obliquo designantur: quemadmodum anima non est homo, licet materiam connotet, quia id non præstat totalitatem in recto, unde nec dici potest generare, stante tantummodò obliquitate compartis, corpus enim suum etiam pręstatpræstat concursum in generatione, cùm sit actio corporea.

833

*Impugnat autem Dom. Caramuelem

Circa proprium sensum hujus propositionis Deus est homo.

asserentem hujus propositionis, Deus est homo, |

p. 289

sensum esse, Persona habens Deitatem est persona habens humanitatem, quem ait esse apertè falsum, quia apertè sequeretur hanc propositionem esse veram: Deus alium Deum generat, sicut verum est, Persona habens Deitatem generat aliam personam habentem Deitatem. Quod nullus CatholicorũCatholicorum admiserit. Sed quidem instantia levis momenti est, negatur enim illatio, quæ non probatur, neq;neque enim propositio altera vera prioris ostendit falsitatem, nec veritatem illationis, immò ostendit quis sit sensus legitimæ illationis futurus, qui non est alius, quàm illius: Cùm enim dicitur Deus generat, pro persona Patris supponitur, qui alius quidem est à genito, sed non alius Deus, ubi jam variatur suppositio, & ita tantùm inferendum est: Ergo generat Deum, similem suppositionem habente illatione, sic enim Filius dicitur Deus de Deo, unde & admittenda illatio hæc: Ergo generat alium, qui sit Deus. Est autem modus ille explicandi satis communis, licet Nobis non fuerit visus conveniens in Problemate n. 1096. propter rationem ibi propositam; qui tamen illam, quæ & gravium Scriptorum est, non convincere deprehenderit, utatur allata.

854

*Quæ ut stare possit, dicere poterit

Persona nomen dignitatis.

nomen Personæ esse nomen dignitatis, quod est in divinis certius, ut eleganter exponit D. Thomas 1. p. q. 29. arti. 3. ad 2. sic concludens: Sed dignitas divinæ naturæ excedit omnem digni

D. Thomas.

tatem, & secundùm hoc maximè competit Deo nomen Personæ. Sic Doctor sanctus. Iuxta quæ stare non incommodè potest ut divina Persona dicatur habens utramque naturam. Cùm aliàs sit, quæ humanam naturam assumpserit: ratione enim assumptionis dici potest convenienter haberi, cùm proptereà in ea subsistat, & ab ipsa sustentetur. Iuxta quæ stare etiam poterit in casu quæstionis, ut unus dici homo possit duabus naturis assumptis, utpotè uno & eodem assumente, & ita habente utramque naturam, ut unus est habens Christus divinam & humanam, unde, ut diximus, desumendum est fundamentum in casibus similibus similium etiam locutionum.

835

*ILlam cum peculiari diversitate casuum

Christi humanitatem sanctificari per præsentiam Patris & Spiritus sancti contra P. BonæSpei.

adstruximus Problem. 7. quibus P. Bonæ-Spei in omnibus illis, de quibus institui disputatio solet, consentit, in eo autem dissentit, quod est dictum de peculiari existentia sanctissimæ Trinitatis, pro quo n. 30. & seqq. quia præcisè Deitati convenit Christi humanitatem per se immediatè sanctificare, supposita unione personalitatis Verbi cum illa, quia est natura una ex duabus ejusdem suppositi, quarum una nata est aliam dignificare, sicut duæ partes compositi posita inter se unione se mutuò perficiunt: Pater autem & Spiritus sanctus non sunt natura ejusdem suppositi cum humanitate Christi, quia in recto non dicunt naturam, sed suāsuam personalitatem. Sed quidem prędictaprædicta ratio non videtur convincere; hoc enim est quod contendimus, etiamsi Pater & Spiritus sanctus non dicant in recto naturānaturam posse sanctificationis effectum impartiri, quod adductæ ostendunt efficaciter rationes: unde cùm arguimus posse illos sanctificare, & respondetur negando, quia non sunt natura ejusdem suppositi, vitium committitur petitionis principij, & alterum illud, cùm respondetur idem per idem.

836

*P. Esparza Tomo 2. Lib. 9. Quæst. 24.

P. Esparza ut faveat, & adversetur.

tenens humanitatem sanctificari per sanctitatem increatam, ait tamen §. Ad 3. personalitatem prout distinctam virtualiter à Deitate sanctificare non sanctitate virtualiter distincta à Deitate, sed ipsa sanctitate Divinitatis: quia sanctitas Divinitatis communicatur per identitatem realem: hoc est, communicatur illi tantumdem atque sibi. Unde personalitas Verbi unita humanitati est ratio communicandi eidem sanctitatem Divinitatis propriam, non secus ac si eadem sanctitas esset virtualiter intrinsecè indistincta ab eadem personalitate. Quod confirmat ex doctrina expressa Conciliorum & Patrum, juxta quos humanitas deificatur: deificatio autem provenit similiter à Divinitate mediante persona Verbi, quæ unitur immediatè humanitati. Sed quidem aliter philosophandum, & sanctificatio Christi non solùm ratione identificatæ Divinitatis, sed ratione etiam personalitatis Verbi, juxta dicta in Problemate consequenter adstruenda. Nec videtur quid sibi velit modus ille loquendi, quòd sanctitas Divinitatis communicatur personalitati tantumdem atque sibi; siquidem sanctitas Divinitatis non communicatur sibi, si autem sola identitas asseritur, & ratione illius æqualis statuitur, præfatis verbis nihil dicitur ampliùs quàm quòd personalitas sanctificat, quia est idem realiter cum sanctitate: nec dici potest communicari tantumdem, quo aliqua designatur distinctio; cùm sit ipsa sanctitas formaliter sumpta. Quod autem de humanitatis deificatione dicitur, stat quidem ritè & rectè, juxta dicta de unione immediata divinæ naturæ, & etiam ratione personalitatis, quæ sicut divina est secundùm proprium conceptum, ita & deifica dici potest, per intrinsecum respectum ad Deitatem, vel quia sunt à se, in quo multi rationem constitutivam Deitatis sitam esse satis verosimiliter arbitrantur, de quo dictum suo loco, neque in præsenti opus pluribus, cum Auctore agentibus, qui paucis fuit in proposita quæstione contentus.

837

*Fusior ille Quæst. 25 in qua inquirit

Vnio hypostatica an forma sanctificans.

an unio hypostatica secundùm se sumpta sit forma sanctificans, & præmissis argumentis pro parte affirmativa, nègativè resolvit, id probans ex genuino conceptu modi, est enim pura determinatio respectu subjecti aut termini. Unde illi minimè convenit effectus ipsius extremi, quod afficit, unde & actio, qua albedo producitur neque est alba, neque album formaliter constituit; cùm id soli conveniat albedini, & sic de alijs. Præterquàm quod |

p. 290

unio quatenus humanitatem spectat, respicit terminum, ratione cujus habere nequit propriam rationem sanctitatis, & ita neque vim sanctificandi, cùm potiùs ea de caussa sit sanctificabilis. Deinde respondet argumentis, ex quo & sua probatio resultat. Et quidem difficultas præsens ad materiam de Trinitate non spectat, nisi velimus omnes, quæ ad materiam de Incarnatione spectant, ad ipsam advocare, quatenus mysterium illud ad unam spectat personam SS. Trinitatis: unde in Appendice nihil circa illam. Et præfatus quidem Scriptor satis probabiliter locutus, licet argumenta, quæ contra se adducit, ostendant oppositum esse probabile, & ita non sine patrono, quando & quæ talia non sunt, illos nancisci sint solita, ubi præsertim pruritus adest alicujus plausibilis veritatis. Et revera habet sententia illa nec paucos, nec ignobiles, ut videri potest apud P. Aldrete Tomo 1. de Incarnatione Disputat. 35. Sect. 1. n. 2. & 3. qui eam præ alijs defendendam suscepit longa illa Disputatione, ubi & n. 4. contendit pro ea esse P. Suarium, sicut & P. Bonæ-Spei eamdem amplexus Disput. 9. n. 22. nec immeritò, & præter verba, quæ ex locis alijs adduci possunt, illa profectò videntur clarissima, quæ habentur Disput. 53. Sect. 3. col. 7. Versu, Rursus quod poßit, ubi de adoratione humanitatis agit secundùm se consideratæ, & sic ait post alia: Deinde est alia differentia, quòd

P. Suarez.

Divinitas ut summè excellens, potest non solùm abstrahi à relationibus, sed etiam ab ordine ad illas, & apprehendi ut natura per se subsistens, & per se summè sancta & excellens: at verò humanitas Christi, si concipiatur ut sanctificata per gratiam unionis, licet poßit in abstracto concipi ut præcisa à Verbo, non tamen potest abstrahi ab ordine seu habitudine ad Verbum, quia ipsa unio intrinsecè includit hanc habitudinem. Sic Doctor Eximius. Et quidem cùm ratione unionis censeat humanitatem posse peculiari ratione adorari, & supra communem Sanctis debitam: manifestum videtur in humanitate sic concepta absolutam, & supereminentem sanctitatem agnovisse.

838

*Et quæ P. Esparza adducit non tanti

P. Esparzæ argumenta dissolvuntur.

momenti sunt, ut non facilè dilui possint. Et Cardinalis quidem Lugo Disputat. 16. de Incarnatione Sect. 2. ubi quæstionem agitans, negativam partem amplectitur, rationem illam de formali effectu non præstabili ab eo, quod est via seu causlalitascaussalitas respectu ejus, à quo est ille præstandus, infirmam reputat, quia licet unio non participet conceptum atomum formæ unitæ, participat autem aliquando conceptus genericos: nam unio formæ est forma, & unio formæ supernaturalis est forma supernaturalis: ergo licet unio sanctitatis increatæ non sit sanctitas increata, poterit tamen esse sanctitas creata, qui est alius conceptus diversus. Pro quo & consonat quod ait P. Suarez Disput. 18. Sect. 1. Vers. Dices, modus iste. ubi

P. Suarez ut faveat.

sic ille: Quocirca licet unio perfectius sanctificet, quia concurrit suo modo ad excellentiorem sanctificationem, & quia perfectius est inchoare (ut sic dicam) illam sanctificationem, quàm consummare inferiorem; tamen in modo non ita est forma sanctificans in suo ordine, sicut gratia in suo. Sic ibi, cum aperta prælatione gratiæ unionis comparatione gratiæ habitualis, quam negat P. Esparza. Sed concedit Cardinalis Lugo etiamsi sanctificare neget, ut non debeat proptereà inferioritas affirmari, ut est visum citato Scriptori, cujus rationi potest ex præmissis fieri satis: licet enim modus ex se tantùm dicatur in suo conceptu importare rationem determinationis respectu ejus, quod ex se indifferens est: illa tamen determinatio rationes potest includere speciales, propter quas valeat suos etiam effectus habere, qui ab eo differant, quam forma, aut quasi forma, ad quam terminantur, impertit. Et sunt quidem veri actus, & exercitium veræ potentiæ, unde motus definitur ab Aristotele actus entis in potentia, prout in potentia, qua ratione perficere possunt, & si in gradu sanctitatis sint, etiam sanctificare. Videtur autem P. Esparza nimis extenuare velle conditionem unionis, & fortè recentior ille est, quem P. Aldrete ex professo impugnat tota Disput. 34. probans singularem excellentiam unionis hypostaticæ, & meritò, ut ejus evincunt rationes. Iam illa, quæ adducitur ex eo quòd unio hypostatica ut se tenet ex parte humanitatis non possit sanctitatem habere, satis videtur debilis, siquidem ut veram rationem sanctitatis habeat sufficit illam habere ex intimo nexu cum fonte totius sanctitatis, unde in illa nihil relinquitur vacuum, quod repleri debeat accessione sanctitatis, quia ex ea parte nulla est specialis capacitas pro ulteriori perfectione in eo genere, cùm realiter habeat quidquid habere potest in genere unionis. Quamquàm & dici possit ex parte humanitatis etiam haberi aliquid sanctitatis, quatenus concurrit ut elevata à Deo, ut est auctor sanctitatis, ex quo respectus aliquis in eo genere in ipsa relucet. Prætereà unio ut respicit humanitatem ad ipsam tantùm uti ad subjectum terminatur, secundùm potentiam obedientialem passivam, eam respicientem & recipientem, ut venit illa à Deo sanctificatore supremo. Atqui respectus iste non obstat sanctitati: alioqui gratia habitualis non sanctificaret, quia eo modo etiam subjectum respicit, à quo in genere caussæ materialis dependet. Argui etiam potest ex Sacramentis, quæ sunt caussa physica gratiæ, ut tenet Auctor Lib. 10. Quæst. 24. arti. 7. licet peregrino modo id explicet. Et absolutè quidem ita tenent Auctores innumeri; ex ijs autem qui secus sentiunt, nulli in mentem venit ex eo capite gratiam non futuram formam sanctificantem, quòd aliquid respiciat, unde nequeat vim sanctificandi sibi vendicare. Ergo in ratione dicta nihil est, quod unionis hypostaticæ possit obsistere sanctitati.

839

*Quòd si rationes aliorum attendamus

Aliorum argumenta non plus urgere.

nihil profectò amplius deprehendemus, & ratio quidem Cardinalis de Lugo id tantùm evincit, quod ex P. Suario vidimus, in modo scilicet sanctificandi, eo scilicet quòd modus, & non entitas sit, imperfectionem aliquam inveniri, propter quam à formis alijs sanctificantibus superetur, non obstante aliquali ea imperfectione excellentiæ absolutæ, sicut de gratia |

p. 291

habituali dictum à Nobis comparatione visionis beatificæ Tomo 1. nu. 532. & 533. Ubi & de unione hypostatica cum PP. Amico & Præposito. Rationem aliam P. Vasquij affert Cardinalis Lugo, cui minùs innititur, facili adhibita solutione: ex eo enim arguit quòd si unio esset forma sanctificans, non posset dari unio Verbi cum natura irrationali, quia est incapax sanctitatis, & ubi repugnat effectus formalis, repugnat etiam forma, cujus est proprius. Ubi ex ipso exemplo firmatur positio, contra quam militat argumentum: nam in casu unionis prędictæprædictæ, uniretur persona, & tamen non resultaret formalis effectus personalitatis ratione unionis. Et est etiam instantia in unione, quæ de facto extitit cum corpore Christi in Triduo, & cum unione sanguinis, juxta receptissimam sententiam negantem animari, cùm tamen assumptus à Verbo fuerit, ut est dogma in Theologia irrefragabile. Item anima rationalis unitur omnibus continuis partibus, nec tamen omnibus tribuit eumdem effectum formalem, sed juxta earum dispositionem, & gratia habitualis in Christo non constituit filium adoptivum. Divina etiam attributa humanitati unita non tribuunt peculiares suas intrinsecas denominationes, ita ut humanitas sit omnipotens, immensa &c. Et satis hæc pro alterius, ut dixi loci quæstione.

840

*Illud tantùm addendum, quod magis

Ex cognitione quidditativa unionis cognosci Trinitatem, contra P. Bonæ-Spei:

ad eam spectat, unionem hypostaticam, quam citatus Auctor, eo quòd modus sit, adeò debilem & exilem reputabat, tantæ esse excellentiæ, ut Christus Dominus ex illius intuitiva cognitione per scientiam infusam SS. Trinitatem clarè cognoverit, ita ut necessariò ex illius comprehensione clara illius cognitio deducatur. Negat id P. Bonæ-Spei contra nonnullos Societatis Scriptores, scilicet P. Aldrete, Cardinalem Lugo, & P. Arrubal, Disput. 10. n. 54. & seqq. & ratio est, quia unio juxta proprium conceptum est nexus intimus Verbi & humanitatis: Ergo si videtur clarè & quidditativè, ut talis necessariò videtur, ergo & Verbum & humanitas, sine quibus nexus talis nequit intelligi. Nec satisfacit præfatus Auctor dicens sufficere ut omnia intrinseca absoluta cognoscantur, inter quæ unum est illam ab alijs specificè distinguens cognosci. Contra id enim apertè instatur: nam si absoluta tantùm clarè cognoscantur, non cognoscitur unio secundùm rationem specificam, quęquæ per absoluta nōnon constituitur. Dicere autem cognosci quidem ut specificè distinctam, & non cognosci fundamentum distinctionis in cognitione quidditativa, compugnantiam involvit, quia talis cognoscendi modus confusus est, ut videtur compertum, exemplo sumpto à communi cognoscendi modo, juxta quem cognoscimus aliquem hominem in ea distantia, aut loci minùs opportuna disposita, ut hominem quidem esse dignoscamus, sed quisnam aut qualis nobis minimè innotescat: quæ cognitio confusa est. Sicut si ex solo Dei testimonio cognitio contingat, quam ad fidem multi spectare dicunt, neque est rei in se, & quidditativa, qualem supponit quæstio, & apertè profitetur. Neque est simile de cognitione quidditativa creaturæ, ex qua non sequitur cognitio Trinitatis, quia creatura non est aliquid Deo intrinsecum, neque ille ad ipsius creationem ut Trinus concurrit, juxta receptissimam sententiam Theologorum; & etiamsi dicatur procedere ut talis, id non relucet in effectu. Nec de hoc plura ut gradum faciamus ad ea quæ occurrunt.

841

*LItanias dicimus plurali nomine, ser

Proponuntur quædam ex pio Auctore.

vata nominis proprietate, licet unica sit continuata precatio, qualem habet Jacobus Merlus in Paradiso animæ Christianæ pag. 34. Ubi quidem circa continuationem non videtur posse dubitari, ijs suppositis, quæ à Nobis dicta Sect. 29. Problem. 2. Cùm enim quælibet divina Persona adorari & invocari seorsim queat, in adoratione & invocatione continuata nullum speciale inconveniens occurrit. Id enim quod posset objici ex prohibitione Clementis VIII. circa Litanias jam est superiùs enodatum. Circa usum autem publicum videtur nonnulla versari difficultas ex eo desumpta, quòd Missa specialis de Patre æterno sit prohibita, quia cultus ille peculiaris in usu Ecclesiæ non fuit, unde & qui per hujusmodi precationem deferri pietas inconsulta contendit, consequenter videtur non esse ad usum adsciscendus. Nihilominus non est cur ita severè cum Patre misericordiarum agamus, ut id ipsi negemus, quod prohibitum specialiter non invenitur. A disparatis enim non fit illatio, ex noto Brocardico, & odia favorabiliter interpretanda sunt, cùm inter odia prohibitiones censeantur. Cùm aliàs ea, quæ in Litanijs apponuntur, ex divinis sint deprompta Scripturis. Et sparsim pro divinis officijs decantata. Cur non ergo & solicita accuratione collecta, ut grata inde fidelibus, & cælo plausibilis harmonia pariter hauriatur.

842

*In eo autem non probandum aliquid

Pro Patre aliqua Scripturæ loca non aptè proferuntur.

potest admisceri, si ea, quæ pro Patre ex Scriptura proferuntur, non sint de Patre prima persona accipienda, licet in speciem id ita videatur, ut in præfatis Jacobi Merli videtur accidisse. Potest enim Deus dici pater non tantùm notionaliter, sed etiam essentialiter, & ita veniunt communiter intelligenda loca veteris Testamenti, Deuter. 32. v. 6. Numquid non ipse

Deut. 32. v. 6. Sap. 14. v. 3. Isaiæ 63. v. 16.

est pater tuus? Sapient. 14. v. 3. Tua autem, Pater, providentia. Isaiæ 63. v. 16. Tu enim Pater noster, & Abraham nescivit nos. Et sic alibi. Eodem autem modo accipienda multa, quæ in citatis Litanijs occurrunt. Et in primis illud |

p. 292

ex Oratione Dominica Matth. 6. v. 9. Pater

In Oratione Dominica Pater est tota Trinitas.

noster, qui es in cælis. Licet enim fuerint nonnulli, qui ad primāprimam Deitatis personam referant, verosimiliùs alij ad totam Trinitatem esse referendum arbitrantur. Pro quo præstat P. Maldonatum sic loquentem excepisse: Magis aliorum probo sententiam, qui totam hic Trinitatem

P. Maldonatus.

Patrem à nobis vocari dicunt. Cur enim Deum Patrem appellamus? primùm quia creavit: at non solus Pater: sed tota nos Trinitas creavit. Deinde, quia conservat? At non solus Pater, sed tota Trinitas conservat. Tertiò, quia redemit? At non solus Pater, sed tota redemit Trinitas, tota Trinitas agendo, solus Filius patiendo. ItaItaque respectu quidem redemptionis solus potius Filius, quàm solus Pater, Pater nobis est appellandus. Quartò, quia per gratiam regeneravit? At tota Trinitas regeneravit. Sic doctissimus ille, & accuratissimus Interpres, & Theologus egregius: pro quo & stat P. Cornelius, P. Tirinus, P. Menochius, Franciscus Lucas, Sylveira, & plures alij. Ex quo fit ea, quæ in eadem Oratione continentur, ad totam Trinitatem similiter referenda, quod secus in Litanijs præfatis habetur. Sicut & il

Matth. 6. v. 6.

lud; quod ibidem præcedit v. 6. & clauso ostio, ora Patrem tuum, & Pater tuus, qui videt &c. Sic enim debet intelligi, cùm sensum eumdem præseferant, ut est ex contextu compertum. Quod tamen citatus Scriptor in eadem precatione concludit. Nec non & illud Matth. 5. v. 45. Vt sitis filij Patris vestri, qui solem suum oriri

Idem 5. v. 45. & 7. v. 11.

facit &c. & Cap. 7. v. 11. Quantò magis Pater vester, qui in cælis est, dabit bona (LucęLucæ 11. v. 13. Spiritum bonum) petentibus se? Quod autem habetur Matth. 10. v. 30. Vestri autem capilli capitis omnes numerati sunt, incongruè adscribitur

Item 10. v. 30.

Patri ob præcedens illud: Nonne duo passeres asse væneunt: & unus ex illis non cadet super terram sine Patre vestro? Nam & ad totam Trinitatem manifestè spectat, neque ullum vel leve est fundamentum, ut ad Patrem sub notionali debeat proprietate referri. Jacob. 1. v. 17. Omne

Iacob. 1. v. 17.

datum optimum, & omne donum perfectum, de sursum est, descendens à Patre luminum. Sensu prolatum eodem.

843

*Id etiam ibidem ex 2. Thessal. 2. v. 15. &

2. Thessal. 2 v. 15. 16.

16. Ipse autem Dominus noster IESVS Christus, & Deus & Pater noster, qui dilexit nos, & dedit consolationem æternam, & spem bonam in gratia, exhortetur corda vestra &c. Circa quod sic precatio: Qui dilexisti nos, & dedisti consolationem æternam. Atqui hoc non ita proprium Patri affirmat Apostolus, ut non idem velit Filio tribuendum, ut ex eodem textus tenore constat. Ubi D. Joannes Chrysostomus observat contra quosdam errantes profectò in fide, qui ex eo quòd in forma Baptismi Filius post Patrem pronuntietur, eum minorem asserebant, hoc loco ab Apostolo priorem statui, & consolationis æternæ pariter largitorem. Non ergo prærogativa prædicta specialis ipsi. Sicut & aliæ, quæ ipsi adscribuntur ut creatori omnium, cùm illa sint communia Trinitati. Ut omittam vocem illam in Baptismo & Transfiguratione; In quo mihi bene complacui, quam Adrianus Pontifex in Concilio Francofordiensi illi etiam attribuit, quia majori cum fundamento in eo præfatus Auctor locutus, de quo suo loco. Propter quæ elegans illa formula minùs apparet exacta, cùm revera in hujusmodi litaneuticis invocationibus curandum sit, ut certa & explorata proponantur. Quod admonui aliàs de Divo Michaele loquens, cui cùm multa à pio & erudito Scriptore fuissent, sed minimè certa attributa, ex eisdem in fine Litanias construit. Licet autem quæ æterno

Quid circa appropriationem.

Patri in memoratis aptāturaptantur, vera profectò sint, quia communia tribus divinis Personis, non tamen juxta mentem Scripturæ sacræ verba prædicta assumuntur, & uti singularia, quæ sunt Communia, proferuntur. Et ita de Filio, & Spiritu sancto possent etiam enuntiari. Neque obstat quòd per appropriationem aliqua Patri & Spiritui sancto in Symbolo Apostolorum & Nicæno proponuntur aptata, quia id auctoritate superiori est factum, & convenienti aliqua ratione: nobis autem non licet, quæ sine appropriatione divinis Personis tribuuntur, à proprio illa sensu removere, & errandi occasiones ministrare.

844

*Est autem valde conveniens cognos

Quantùm oporteat adorationem scire quid Patris nomen importet.

cere verborum sensum, ut juxta illum oratio dirigatur. Si enim quid nomen Patris importet ignoretur, qui orat cœco procedet modo, quem alloquatur ignarus, unde & fructu orationis poterit defraudari. Licet enim dici possit verbum Pater usurpari secundùm eum sensum; quem divinus Magister intendit, & Patris potentiam eamdem esse, quæ totius Trinitatis, & ita ab ipso sperari omnia posse quæ ab illa. Hoc quidem convenienter stare nequit, quia sub illa consideratione prioribus explicata verbis procedere, ignorare est, & ignorantia in præsenti negotio minimè utilis; cùm tamen possit

Fides Trinitatis pro illa momenti quanti.

multùm notitia benè fundata prodesse. Si videlicet Deus oretur ut unus & trinus: hujus enim divinissimi notitia mysterij utilissima est, & specialis ad promerendum & impetrandum il

Eccli. 51. v. 14. & 15.

lecebra. Eccli. 51. v. 14. ita Siracides: Invocavi Dominum Patrem Domini mei, ut non derelinquat me in die tribulationis, & in tempore superborum sine adjutorio. Circa quod ita scribit P. Cornelius: Nota hic Siracidi, & Iudæis priscis cogni

P. Cornel.

tum fuisse Deum Patrem, & Deum Filium: adeoqq̃̃ue mysterium S. Trinitatis. Vide jam quod sequitur: Laudabo nomen tuum aßiduè, & collaudabo illud in Confeßione, & exaudita est oratio mea. v. 15. Ubi ita citatus Scriptor: Est Hyperbaton, sive inversus ordo. Invocavi Dominum Patrem Domini mei &c. Et exaudita est ab eo oratio mea. Quocirca laudabo Domine nomen tuum aßiduè. Sic doctissimus & pijssimus Commentator. Iuxta quæ satis dilucidè apparet quanti sit in oratione momenti SS. Confessio Trinitatis, cùm illam exauditio præsentanea subsequatur. Pro quo & facit illud Jacobi 1. v. 5. & 6. Si quis

Iacobi 1. v. 5. & 6.

autem vestrum indiget sapientia, postulet à Deo, qui dat omnibus affluenter, & non improperat. Postulat autem in fide nihil hæsitans. Ecce orationem, ecce affluentiam respondentem petitioni. Sed unde illud? Ex fidei firmitate. Ubi cùm nihil hæsitandum circa credenda dicitur, primarium omnium mysterium designatur. Sic D. Athanasius in Symbolo: Ante omnia opus

Symbolum S. Athanas,.

|

p. 293

est ut teneat Catholicam fidem. Et statim: Fides autem Catholica hæc est, ut unum Deum in Trinitate &c. In oratione ergo ante omnia mysterium hoc est omnium maximum præmittendum, ut fortunatus ipsi exitus conferatur. Novi eum, qui in quotidianæ orationis exordio ter genua flectebat, primo Patri petens fortitudinem ad assistendum dignè in ejus conspectu: deinde Filio, verba condigna postulans, utpotè à Verbo: tandem Spiritui sancto, affectuum fervorem exorans, eo quòd Amor personalis sit. Addita quarta genuflexione ad unitatem divinarum Personarum contestandam. Quo autem fructu, ipse novit, qui in spiritu & veritate voluit adorari, quod mirificè in hujus mysterij recognitione præstatur. Sed venit hora,

Ioan. 4. v. 23.

& nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in Spiritu & veritate. Joan. 4. v. 23. Ubi SS. Trinitatis mysterium profundo sensu designatum: habemus enim Patrem, & Veritatem, Filium scilicet, qui de se protulit: Ego sum

Ioan. 14. v. 6.

via, veritas, & vita. Joan. 14. v. 6. & suo nomine expressum Spiritum, qui pro veritate testimonium perhibet 1. Joan. 5. v. 6. & Spiritus

1. Ioan. 5. v. 6.

testificatur, quoniāquoniam Christus est veritas. Sic fidelis fiduciali animositate accedere ad DeũDeum potest, quàm Salomea parens meliùs: Adorans, & pe

Matth. 20. v. 20.

tens aliquid ab eo. Matth. 20. v. 20. Pro quo & convenienter assumenda Litaneutica precatio apud citatum Merlum ante præfatam de Patre, & alia ex Thesauro precum P. Thomæ Saillij pag. 14. 15. & 39.

845

*MUlta circa illam citato Problemate 3.

Cap. Quidam.

quibus modò addere juvat Cap. Quidam de celebratione Missarum, & circa ipsum nonnulla. Sic ex Concilio Triburiense illud: Quidam locorum habent in consuetudine, ut per singulos dies audiant Evangelium, In principio erat Verbum, & Missas peculiares, hoc est de Sancta Trinitate, & de Sancto Michaele: & ideò sancitum est in eodem Concilio, ut ulteriùs hoc non fiat: nisi suo tempore, & nisi aliquis velit propter reverentiam Sanctæ Trinitatis, non pro alia devotione audire. Sed si voluerint ut sibi Missæ cantentur, de eodem die Missas audiant pro salute vivorum, & etiam defunctorum. Sic ibi. Et præfatum quidem Concilium celebratum in Germania anno 895. quo tempore devotio erga SS. Trinitatem, & ipsius cultum celebratione Missæ fervebat, neque prohibita illa, sed ad diem proprium, hoc enim verba illa apertè significant. Nisi suo tempore. Concedi autem circa votivas peculiare privilegium non video ab Interpretibus observatum. Et Glossa quidem exceptionis non meminit, sed ita concludit: Missæ

Glossa.

de die audiendæ sunt, ubi aliquis ex devotione velit audire. Quod & Summarium Capitis sic habet: Propter Missam specialem Missa de Feria dimittenda non est. Illustrissimus autem Barbosa in Collectaneis ad citatum Caput, exceptionis quidem meminit, sed ampliorem intulit, quàm revera in textu contineatur: sic enim ille in Summaria collectione: Laicis permitti non de

Dom. Barbosa.

bet ut ex consuetudine audiant Missam votivam, V.Verbi ggratia, de Trinitate, vel de S. Michaele, nisi suo tempore, vel aliquando, sed audiant Missam currentem in illo die. Sic ille. Qui exceptionem illam Sed aliquando ad præmemoratas Missas extendit, cùm tamen ad solam Missam SS. Trinitatis referenda, ut ex contextu est manifestum.

846

*Et nisi quis velit propter reverentiam

Pro SS. Trinitate notanda exceptio.

Sanctæ Trinitatis, non pro alia devotione. Non ergo propter devotionem S. Michaelis, & ita ad eum non se protendit exceptio, sicut neq;neque ad alios. Licet autem jam diversum statum negotium istud habere videatur, novis circa divinum officium regulis constitutis; & pro Missis votivis hebdomadaria serie præstituta: cùm tamen Missa de SS. Trinitate jam liceat; Juris Canonici debet dispositio non abrogata censeri, cùm de illo mentio nulla, neque etiam in dubio debet existimari ipsi derogatum, ex legibus & Doctoribus adductis à Dom. Mario Antonino Lib. 1. Select. Resolut. 15. nu. 2. Pro quo & stat celebre Axioma, de quo Dom. Barbosa Tractatu de illis, Axiom. 199. n. 13. quòd res de facili revertitur ad primævam suam naturam. Licebit ergo id, quod citato in Capite conceditur, audire seilicetscilicet per singulas dies Missam de Sancta Trinitate: quòd si audire licet, præeunte celebrationis instantia, etiam & celebrare licebit. Unde non est necessarium ad eam interpretationem recurrere, quam proponit P. Azor Tomo 1. Lib. 10. Cap. 32. Quæs. 7.

P. Azor.

ubi ita scribit: Si quæras an in diebus profestus fas sit Sacerdoti sacrum facere pro sui animi voto & sententia, eo prætermisso, quod tempori convenit? Quidam opinantur non esse licitum id facere, eo

Missæ votivæ ut liceant.

quòd in Cap. Quidam de celebrat. Missar. reprehenduntur ij, qui singulis diebus peculiaria Sacra Sanctæ Trinitatis, & S. Michaelis audiebant, & Sacra tempori congruentia negligebant. Ceterùm, ut Glossa, & Abbas, ac ceteri communi consensu docent, in eo Capite solùm reprehenduntur ij, qui id faciebant superstitiosa quadam religione moti: & statuitur ibi, & in Cap. Et hoc de Consecrat. dist. 1. ne sacra tempori convenientia absque justa & debita caussa prætermittantur: quæ verba Panormitanus & Glossa sic exponunt: In Ecclesijs, in quibus plures sunt Sacerdotes, uno faciente Sacrum, quod diei est accommodatum ceteris licitum est arbitratu suo sacrum facere, quod ipsis libuerit: in Ecclesijs verò ubi unus tantùm est Sacerdos, id sacrum facere debet, quod tempori convenit: non igitur relinquendum est sacrum tempori conveniens sine justa caussa. Sic doctus Pater, & licet dici queat Auctores ab eo citatos ante reformationem Officij post Concilium Tridentinum factam scripsisse, Pater ipse post ipsam egregium opus edidit, cujus discendi modo conformem se pręstatpræstat Dom. Barbosa suprà n. 5. nonnullis alijs allegatis. Non esse autem necessarium ad prædictam interpretationem recurrere de superstitiosa religione, ex eo constat, quia circa Missam de SS. Trinitate nihil tale potuit indulgeri, ut est planum: unde & non videtur adeò certa interpretatio dicta; sin minùs locus ex|

p. 294

ceptioni præfatæ non fuisset: immò circa SS. Trinitatem præcipua quadam ratione superstitio devitanda.

847

*Quamvis autem hæc ita sint, mode

Moderatio in illis adhibenda.

rationem circa illa censeo futuram esse laudabilem, ut non per singulos dies id fiat, quod sine aliqua audientium offensione interrupta numquàm consuetudo illa non poterit consistere, neque ita Trinitati ipsi videtur placitura, ac humilis cum Ecclesiæ manifestiore dispositione conformitas. Quamvis enim in citato Capite concessio præfata extet, illa quidem exemplaris moderationis ornamenta non removet, sed supponit potiùs: neque ita quisque circa exteriora se gerat oportet, ut solus ipse videri in mundo possit, qui erga mysterium tantum veram & condignam foveat fervidi pectoris devotionem. Devotissima quidem Ecclesia est, cujus spiritu totum ejus corpus sanctificatur & regitur, & moderationem erga hoc suis in regulis tenendam demonstravit. Ubi & addendum cùm Missa votiva brevis sit, non ita aliæ convenientes tempori, aliquid timeri humanum posse, ut commodum potiùs quàm devotio in quotidiana celebratione misceatur; & quidem quod in hac parte de Sacrificio quotidiano deesse videri posset, sacrificio alio Deo etiam gratissimo supplendum, juxta id, quod cælesti magisterio didicit P. Franciscus Daix

P. Francisci Daix memorandum exemplar. P. Nadasi.

Gallus, de quo ita scribit P. Nadasi in Anno dierum memorabilium die 10. Februarij: Vbique quidquid ageret colendæ, quærendæque majori Sanctißimæ Trinitatis gloriæ studebat, ajebatq́ue illum sibi unicum finem esse: tantiq́ue mysterij venerationem se didicisse à Christo. Huc ille quotidianas preces, huc afflictationes corporis varias & quotidianas dirigebat, ut spirituale quoddam sacrificium augustißimæ Trinitati offerret. Sicille, laudabiliter & utiliter imitandus.

848

*Sed quid Franciscus alter, Folianus

Aliud P. Francisci Foliani.

inquam, de quo sic Scriptor idem die 29. Septembris? Sanctißimæ Trinitati multifariam colendæ unicè fuit addictus, unde multa de illa conscripsit, & à Pontifice obtenta venia, quotidie Præfationi in Sacro adjecit illam, quæ est de SSS. Trinitate. Tria illi erant omnia, religiosa ejus numeri observatione in usu communi. Nomen Dei non nisi fixis humi genibus scribebat. Templa, sacella, imagines illi ut fierent procurabat. Per octo dies ante & post festum SSS. Trinitatis, consuetis afflictationibus & precibus alterum tantum addebat. Festi illius nocte tota in sacello sacrificali apparatu indutus pervigil stabat ante altare: ac manè incredibili animi voluptate Sacrum per horam integram celebrabat. Sic dictus Pater. Ex quo habemus à consuetudine illa quotidianæ celebrationis valde fuisse remotum; ideò enim ex Pontificia venia Præfationem mysterij communi temporis adjiciebat: non enim necessaria venia pro votiva, in qua juxta Ecclesiasticas est adjicienda

Quid circa Præfationem Missæ.

sanctiones. In quo quidem devotissimus Pater venerandus potiùs, quàm imitandus, non enim pro SSS. Trinitatis celebratione adjectio illa necessaria est, licet elegantissima sit illius expressio: communis siquidem præfatio illius præconium est: cùm enim præcedat illud Gratias agamus Domino Deo nostro, quod statim sequitur ad eum spectat sub eadem consideratione. Et ita ad SSS. Trinitatem, unde Præfatio trisagio clauditur, Supplici Confeßione dicentes, Sanctus, Sanctus, Sanctus. Unde nomen Pater, ad eamdem refertur: licet quando additur illius Præfatio aliter videatur dicendum, cùm sequatur: Qui cum Vnigenito Filio tuo, & Spiritu sancto &c. Circa quod non hærendum, ut scilicet juxta rituum varietatem varietas etiam sensus inducatur, Spiritu sancto rectore Ecclesiæ intentionem dirigente. Unde in Præfatione Apostolorum singularem mutationem agnoscimus, quandoquidem ad Filium refertur, ut ex ejus tenore constat: Apostoli enim Vicarij Christi sunt, & ille Ecclesiæ Pastor, fidelesq́ue ipsius grex peculiari ratione, juxta quam ipse in Evangelio loquitur.

849

*Prætereà etsi venia Pontificia acces

Concessiones Pontificiæ ut accipiendæ.

serit, id quidem ostendit fieri sine peccato potuisse; sed quidem oportunius fuisset communi se Ecclesiæ stylo conformasse; concessiones enim hujusmodi non arguunt convenientiam majorem, sunt enim permissivæ condescensiones, quibus non uti melius esset, licet prudenter soleant Pontifices ad hujusmodi benignitatem suam inclinare. Sic concedunt quandoq́ue usum carnium in diebus prohibitis, dispensationes matrimoniales in gradibus prohibitis; à quibus satius fuisset abstinere. Id autem quod adjectione præfata mereri coràm Deo potuit, aliundè potuit, & satis quidem religiosè suppleri, voluntate scilicet fervida illius si liceret, & subjectione humili erga Ecclesiæ leges: nec suppleri tantùm, sed augeri, meriti titulo geminato. Nam venia prædicta stante, non est meritum denegandum, neque tale quid innuere in animo fuit, ex eo quòd dictum in eo non fuisse peccatum. Circa id tamen pro singulari eventu non est judicium obfirmandum, de quo Spirituum ponderator Dominus solus potest judicare. Et cùm pro eo rationes esse peculiares potuerint ignotæ nobis, juxta illas non posse procedi manifestum est, unde quando minorem convenientiam statuimus, rem seclusis circumstantijs, & juxta generales prudentiæ regulas usurpamus. Unde neque illud de antici

Quid de anticipata ornamentorum sacerdotalium assumptione.

pata per noctem Sacerdotalium ornamentorum assumptione in exemplum advocandum, minimè Rubricis sacris conforme, ut ex earum tenore liquet. Assumptio etiam indumentorum inchoatio sacrificij est, & ita debet moralem cum illo simultatem habere; id quod in anticipata modo prædicto stare nequit. Nec videtur quisnam affectus peculiaris pro SSS. Trinitatis gloria ex tali potuerit apparatu colligi: ubi, & nisi miraculosum aliquid intercesserit, humanum aliquid juxta inevitabiles corporis necessitates, & minùs profectò decent, potuit subvereri. Quasi rem mirabilem narrat P. Lancicius Tomo 1. Opusculorum spiritualium pag. 516 col. 2. in fine id, quod ejus est verbis proponendum, dum sic ait: Verùm postquàm hoc ipsum mihi aparuit (Virgo Bonaventura) qui per 17.

In P. Lancicio mirabile aliquid.

continuò horas ei astiti usque ad mortem, nulla prorsus humanæ neceßitate ab ejus præsentia avocatus, tentatio dæmonis, qua illi desperationem frustra ingerebat, evanuit. Sic ille. Quod si |

p. 295

tale aliquid in P. Foliano, mirabile quidem, sed quis sibi talia, nisi temerè, audeat polliceri?

850

*NOn esse de substantia, graviter

Omissionem præpositionis In, ut extenuent quidam.

autem peccare illam omittentem, & iterandum Baptismum sub conditione, statutum & probatũprobatum Sect. 30. n. 1238. & seqq. ubi prætermissus ex Auctoribus negantibus Diana Parte 2. Tractatu 15. Resol. 47. & Leander Tomo 1. Tract. 2. Disp. 3. Quæst. 11. & 12. negantibus inquam ex parte, cùm enim de substantia non esse affirment, ajunt tamen in omissione non peccari mortaliter; & neque iterandum Baptismum contendit Leander contra P. Gasparem Hurtadum arguens, pro admonitione illa baptizati, contra quem & Nos, dicens quòd si semel concedat adesse in omissione periculum nullitatis Baptismi, necessariò debet fateri esse talem omissionem mortalem; juxta ipsum ergo nullum est in omissione nullitatis periculum, & ita non est iterandus sub conditione. Quod quidem contra ipsius est communemq́ue doctrinam, de

Ex illius defectu iterandum sub conditione Baptismum.

qua Tract. 1. Disputat. 5. Quæst. 14. ubi statuit stante opinione probabili de nullitate alicujus Sacramenti, si illud sit valde necessarium, ut est Baptismus, & Ordo, obligationem iterationis conditionalis extare. Esse autem opinionem dictam à ratione & auctoritate probabilem nequit rationabiliternegari. Diana autẽautem ab eodem adductus nihil circa iterationem dicit, nec videtur communi sententiæ, pro qua ipse non semel, contraventurus. Citat etiam præfatus Scriptor P. Filliucium, sed notans illum malè citare P. Henriquez ex Lib. 2. Cap. 9. §. 4. ubi nihil de hac re, quod revera ita est, & oppositum docere ait Cap. 8. n. 67. ubi etiam nihil habet. Per errorem autem videtur positum n. 67. pro n. 6. ubi sic ille inquit: Dictio Ego & In per

P. Henriquez.

tinet ad quamdam integritatem formæ. Amen non pertinet: quòd si hæc tria omittat secluso scandalo, non est plusquàm veniale. Sic ille. Ut autem constet quæ aut errent aut veritati conformes sint citationes, præstat P. Filliucium cit. n. 63. etiam audijsse sic locutum: & ea scienter (In scilicet, Ego atque Et) omittere, esset de genere suo

P. Filliucius.

peccatum mortale, tum propter dubium, tum propter usum communißimum Ecclesiæ; ut docent Henriq. Cap. 9. §. 4. Hæc ibi, ubi citationem aberrare manifestum est, ut diximus, quod ad locum attinet: quòd si tantùm error circa locum esset, alibi profectò, difficultate occurrente, & cōmodacommoda enodationis occasione, id, quod à pręfatopræfato Scriptore ipsi adscribitur, haberetur: nulla autem opportunior quàm citato Cap. 8. §. 6. In quo tamen, ut vidimus, compertissima est mentis illius expressio. Quid ergo? Erravit minùs attenta lectione, sicut errarunt Mag. Candidus & Bonacina citantes Cardinalem Toletum pro sententia affirmante In non esse de substantia formæ, cùm apertè contrariam amplectatur loco à Nobis adducto, scilicet Lib. 2. Cap. 19. nu. 3. ubi sic ille: Reliqua verba necessaria

Cardinalis Toletus.

sunt, adeò quòd auferre nomen unius personæ, non esset Baptismus. Similiter auferre præpositionem In. Hæc doctissimus Cardinalis adducta ad elidendas citationum falsitates, & ut ex eo appareat à Doctore tanto sententiam, quam amplectitur, multùm sibi auctoritatis & probabilitatis conciliare, ut ex eo quod est à Nobis dictum de iteratione conditionali Baptismi luculentiùs comprobetur.

851

*Sunt etiam Scriptores alij circa præ

Diversæ Auctorum sententiæ.

positionem dictam diversimodè sentientes. P. Esparza Tomo 2. Lib. 10. Quæst. 5. & 40. videtur illam omnino necessariam reputare, cùm enim excipiat particulam &, ac pronomen Ego, de

P. Esparza.

illa non ita pronuntiat. Expressius Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Resolutione 79. nu. 5. Negat tamen absolutè Mag. Joannes Anto

Mag. Acacius. Mag. Bacus. P. Busenbaum.

nius Bacus in Summa præceptorum &c. Disput. 19. Cap. 2. P. Busenbaum in Medulla Theologiæ moralis Lib. 6. Tract. 2. Cap. 1. Dub. 2. non satis apertè locutus, sic enim nu. 2. Valet forma, etsi omittat Ego & Amen, quia omnia significata per formāformam salvantur, secus si omittat Te, quia non significatur persona baptizādabaptizanda. Quòd si In voluisset excludere, illud prioribus adjunxisset; si includere, de illo sicut de Te locutus fuisset. Neq;Neque deinceps quidquam de illo, varijs formis adductis. Dum autem citato loco sic concludit: Ibidem indicat se P. Layman, & Bonacinæ Sententiam amplecti: hunc autem in Problemate vidimus nostræ sententiæ patronum, unde ex ea parte satis videtur mens Auctoris præfati perspecta.

P. Layman.

Atqui non ita Patris Layman Tomo 2. Lib. 5. Tract. 2. Cap. 4. n. 6. pro quo citatio: quia ibi nihil habet, quod deserviat intento. Quæstione autem 3. Vers. 1. citatis nonnullis Doctoribus ait communem esse apud illos doctrinam Vocabulum nomine, seu in nomine pertinere ad essentiam formæ, & ita non esse æquivalentem formam si quis dicat: Ego te baptizo in Patre, aut in virtute Patris &c. Ex quibus quid circa prępositionempræpositionem sentiat nequit intelligi, cùm sic loquendo Nomine, seu In nomine diversas circa illam sententias indicet, de propria profatus nihil. Est ergo ex hac parte citatio momenti nullius, unde & videtur claudicare. Apertissimè Antonius Fernandez de Moure vir quidem apprimè doctus in Medulla etiam omnium casuum conscientiæ, & Examine Theologiæ moralis

Antonius de Moure.

§. 4. n. 4. necessitatem profitetur. Rogat enim ibi an sit de essentia dicere In nomine. Et respondet: Maximè. Licet autem probatio ex eo |

p. 296

procedat, quòd unitas est divinarum Personarum explicanda, & ita In nomine, & non In nominibus dicendum: cùm tamen de pronomine Te priùs egerit, & sequatur In licet junctum nomini, & necessarium esse fateatur, de illius mente nequit dubitari. Immò quod ad In spectat quasi indubitabile supponit, & solùm circa singularem aut pluralem disputat varietatem. Sic etiam tenet P. Rhodes Tomo 2. Tra

P. Rhodes. Mag. Gonet.

ctatu 12. Quæst. 1. Sect. 1. §. 5. & Mag. Gonet Tomo 5. Tract. 3. Disput. 1. nu. 80. Ideo autem omnes præfatos adduxi, ut qui sententiæ favent nostræ, illius probabilitatem & ostendant & augeant: & ex adversantibus id, quod etiam intendimus, habeatur, scilicet iteratione conditionata opus esse ob contrariæ probabilitatem.

852

*NOn esse de substantia formæ osten

Circa Et in forma, qui faveant & adversentur.

dimus citata Sectione 30. n. 1243. & seqq. ubi per errorem Præpositio pro Conjunctione extat, cùm ex Titulo §. constet unde illa provenerit. Et adductis addendi P. Esparza citatus nu. præced. Diana adductus etiam n. 828. Leander citata Disput. 3. Quæst. 29. nonnullos alios allegans. Qui & benè ostendit P. Reginaldum pro eadem stare sententia, cùm tamen pro contraria complures congerat. Media autem Mag. Acacius procedit via dicens Resolutione illa 79. n. 9. affirmans sufficere si semel ponatur post nomen Filij: sic enim distinctio divinarum Personarum satis declaratur; quandoquidem Pater & Filius suis nominibus illam pręseferuntpræseferunt: & ita cum pro Spiritu sancto addatur, nihil est quod desiderari ad prædictum effectum queat. P. Bussembaum pro affirmante sententia videtur stare citatis locis n. præced. quatenus illam non excipit, cùm de vocibus alijs loquatur, sicut de prępositionepræpositione In dictum; oritur autem ambiguitas aliqua ex citatione pręfatorumpræfatorum Scriptorum, qui neganti suffragantur, juxta dicta ibidem. Id quod de Moure eatenus dicendum, quòd inter voces alias non meminerit conjunctionis, & quidem sententia Mag. Acacij satis verosimilis est, sed quidem

Mag. Acacij singularis impugnata sententia.

ratio ejus non convincit: nam licet nomina Patris & Filij distinctionem præseferant, quam non ita indicat persona Spiritus sancti, & per conjunctionem clariùs indicetur, non tamen omnimoda expressio necessaria est, sed quæ ad effectum appareat revera sufficiens. Id quod etiam in nominibus Patris & Filij ostendi potest: Nam licet ut distincta sonent sejuncta conjunctione: cùm tamen dicitur, In nomine Patris, Filij posset esse sensus in solo nomine Patris conferri Baptismum, Patris inquam Filij. Sicut enim in hymno Angelico loquentes cum Filio dicimus: Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. Ita & Patrem dicere possumus: Patrem Filij subintelligentes, æterni, infiniti, immensi, & absolutè Dei, & in nomine Patris adeò Patre digni Filij Baptismum perfici & ministrari. Quæ quidem errandi occasio addita conjunctione removetur. Et tamen etiam illa non addita sufficiens expressio indicatur: ergo & pro Spiritu sancto licet similiter arbitrari. Confusio autem, & erroris occasio ex eo submovenda, quod à Nobis traditum cit. n. 1243.

853

*P. Leander Quæst. 37. sic illam pro

Error tituli apud P. Leandrum, ubi & de forma alia.

ponit: An sit validus Baptismus sub hac forma datus: Ego te baptizo in nomine Patris, Filij, & Spiritus sancti. Et negare asserit Alensem apud Pesantium, favere eisdem Patrem Layman & eum sequi P. Palaum: ipse autem contrarium asserit: sed probatio, & Auctorum citatio ostendunt in titulo errorem extare, neque de forma agi, sub qua Mag. Acacius, quod vidimus amplexatur. Titulus ergo sic disponendus: An sit valida hæc forma: Ego te baptizo in nomine Spiritus Sancti, & Patris, & Filij, sub qua non valere tenent citati, quod & sequitur P. Rhodes supra citatus n. 851. De quo & Nos n. 1247. ubi valde dubiam præfatam formam ostendimus, & ita iterandum sub conditione Baptismum. Quod equidem & præstandum in forma sine conjunctionibus adhibita; quia opposita sententia est probabilis, ut asserit P. Reginaldus Lib. 27. Cap. 4. n. 30. ubi

Iterandum sub conditione Baptismum in casibus prædictis. P. Reginaldus.

ita scribit: Quod, quia habet aliquid probabilitatis, talis omißio sufficientem caussam præberet Baptismum iterandi sub conditione. Sic doctus Pater, cùm aliquid tantùm probabilitatis in prædicta sententia recognoscat. Esse autem absolutè probabilem non obscurè significat Leander, dum sic ait: Vnde probabilius respondeo. Non ergo audiendus P. Layman adductus nu. 829. ita scribens: Idem Comitolus post alia circa formam, de qua ibi: Neque tertium probabi

P. Layman.

liter asseritur, cùm sit communis doctrina sola omißione copulæ. Et non vitiari Baptismum. Sic ille. Non inquam audiendus, cùm de probabilitate dictæ sententiæ constet, quæ & dici etiam communis potest, cùm tot sit nacta defensores. Forma autem, de quâ locutus, illa est, de qua Nos Difficultate 4. Neque ibi dictis aliquid adjiciendum occurrit, sicut neque circa alteram In nomine Genitoris &c. quam tamen tuetur P. Rhodes suprà in sine §. impugnat autem P. Gonet supra etiam n. 82. & de qua Difficult. 5. Ex eo autem quòd iteratio formæ necessaria sit, evincitur peccare mortaliter sub incerta forma baptizantem. Unde & de omittente conjunctionem & consequenter asserendum contra Leandrum suprà Quæst. 30. & nonnullos post assertam ab ipso probabilitatem Quæst. præced. contra doctrinam à se traditam, de qua nu. 850. quod & ratio apertè convincit cùm res gravissima sit. Et hæc pro Baptismo sufficiant.

854

*DE illo Problemate 4. ubi firmatum

Circa invocationem Trinitatis in Confirmatione.

expressionem SS. Trinitatis ad substantiam formæ pertinere. Quod quidem P. Leander citato Tract. 3. Disput. 3. Quæst. 17. affirmat esse certissimum, objiciens quidem sibi Græcorum formam, & doctores allegans secus sentientes, nihil circa ea solicitus, quæ à Nobis sunt non leviter urgentia, & considerationis non omittendæ, proposita. Remittit autem se ad P. Dicastillum & Trullench, ex quibus ille Tomo 1. Tract. 3. Disput. Vnica nu. 74. & hic Tomo 3. Lib. 2. Cap. unico de Confirmatione, nihil habent, quod possit negotio præfato deservire. Addit illis Dianam Parte 8. Tractat. 1. Resolut. 10. ubi discursum apponit viri docti conantis ostendere à primitivæ Ecclesiæ temporibus in usu fuisse ut invocatio SS. Trinitatis in Confirmatione Sacramentali adhiberetur. Sed neque hoc momenti est alicujus, quando pro Græcis forma approbatur Pontificia auctoritate, in qua non invenitur expressa. Circa quod inquirimus quomodo possit cum forma tradita à Concilio Florentino componi. Standum ergo ijs, quæ à Nobis dicta, dum nihil opportunius occurrit.

855

*Mag. Bacus adductus n. 829. Cap. 8.

De In atque Et.

forma communi proposita addit omnia illius verba esse de essentia præter In & Et. Sed cùm circa In diversam sententiam pro Baptismo teneamus, illa etiam est circa Confirmationem retinenda. Et quotquot circa Baptismi formam quoad articulum de expressione Trinitatis moventur quæstiones, ad Confirmationem sunt etiam advocandæ, præter illam de Baptismo in nomine Christi primis Ecclesiæ temporibus; id siquidem pro Confirmatione non habet simile fundamentum; licet ex uno ad aliud possit à sic opinantibus convenientia derivari. Circa iterationem autem quam statuit P. Bonæ-Spei Tract. 3. n. 29. non est modo penitus simili discurrendum, eo quòd Confirmatio non sit Sacramentum neque in re, neque in voto ad salutem necessarium: unde qui illud sub probabili forma suscepit, ad conditionalem iterationem non tenetur. Et licet possit; non ita vi

De iteratione conditionali.

detur conveniens, ut chrismate uncta frons, iterùm inungatur. Sic enim Sacerdotis palmæ non unguntur, cùm Unctionis extremæ recipit Sacramentum. Et in ijs, qui baptizantur sub conditione non iteratur unctio chrismatis in vertice, & olei sancti in pectore & scapulis. Nec benè ibi staret conditio, si videlicet dicatur: Si non es unctus: cùm constet unctum fuisse, quamvis possit intelligi de unctione legitima; sicut in Baptismo de legitima lotione. Sed in unctione speciali aliquid videtur esse, ratione enim illius moralis quædam permanentia relinquitur, & ita videmus vasa sacra, & altaria oleis sacris consecrari, & in eis denominationem indelebilem permanere.

856

*Addi potest unctionem in pectore

Notanda doctrina.

& scapulis legitimam fuisse, quia præcessit Baptismum: & quia non sunt unctiones dividendæ, ideò & unctionem Chrismatis omittendam, pro qua non est absoluta necessitas, & cùm Sacramentum non sit, sed cæremoniale complementum gratiæ non effectivum, convenienter prętermittiprætermitti: & verosimile est, si quem ille habet affectum retrotrahi, ut illo, qui baptizatur, non penitus defraudetur, ad eum modum, quo Baptismus ipse caussat gratiam recedente fictione, retrotrahitur enim ille ad hujusmodi affectionem, & quasi tunc perficeretur, & esse inciperet, operatur. Et in hujusmodi quidem eventu, sicut Sacramentum operatur ut præsens, ita & Sacramentales ritus, quibus aliqualis respondet effectus, etiam retrotrahuntur, ut illos præstent. Unde in eo etiam casu, in quo Baptismus sine aliqua suscipientis culpa fuit nullus, tale aliquid circa Sacramentalia dicta dici verosimiliter potest ut legitima superveniente receptione ad suos effectus suscitentur, & virtute Sacramenti id habeant, quod erant in priori receptione, si legitima fuisset, habitura. Quæ quidem ex occasione dicta, neque, ut æstimo, supervacuè. Nec de Confirmatione plura, ubi de illius solùm forma agimus, & de qua alibi non pauca.

DIctum de illo supra § 3. circa materiam de Incarnatione, ubi de peculiari existentia SS. Trinitatis in ipsa.

857

*DE illa Problem. 6. de qua & P. Lean

De forma juxta Auctorem quemdam.

der Tract. 4. Disput. 2. qui Quæst. 22. adducit Cañedum Cap. 1. de Extrema unctione pag. 245. ubi asserit formam præcisam hujus Sacramenti esse istam: Indulgeat tibi Deus quidquid peccasti per visum, sive auditum &c. In nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti. Quod quidem citatus Leander non approbat, eo quòd in hujusmodi forma desideretur id, quod ad unctionem spectat necessariò explicandum. Et quidem meritò, cùm pro eo adeò apertè militet Conciliorum Florentini, & Tridentini auctoritas. Dici quidem potest unctionem non indigere significatione verborum, quandoquidem ungens Sacerdos actu ipso ungendi satis quod agit repræsentat, & verbis prædictis sufficienter finis unctionis ostenditur, ritu deprecationis adjuncto.

858

*Verùm hoc minimè satisfacit: ea

Vnctio ut debeat exprimi.

enim ratione dici posset hanc esse sufficientem Baptismi formam: In nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti, sic proferendo, dum fit ablutio; hæc enim seipsam sufficienter repræsentat, & per adjuncta verba ejus & finis & effectus indicatur. Id quod etiam de Confirmatione dici posset. Ad quod quidem dici poterit Baptismi |

p. 298

formam à Christo præscriptam, quod secus accidit in Extrema unctione. Contra id siquidem stat, Christum actionem ipsam præcepisse, cum adjunctis verbis, non verò expressionem verbalem ablutionis. Unde ergo obligatio pro illa, uti pro parte ad substantiam formęformæ pertinente? Ex traditione utique in Ecclesia ab Apostolorum temporibus observata. Ergo similiter est in Extrema unctione dicendum: in cujus administratione ab antiquissimis temporibus semper ijs verbis usus constitit quibus unctio designaretur. Quod quidem à CōcilioConcilio Tridentino Seßione 14. Cap. 1. de hoc Sacramento luculenter expressum, sic enim ibi: Quibus verbis ut ex

Concilium Tridentin.

Apostolica traditione per manus accepta Ecclesia didicit, docet materiam, formam, proprium ministrum, & effectum &c. Unde & in illis formis specialium Ecclesiarum, minùs ab aliquibus ut in Problemate vidimus, probatis, unctio semper expressa, uti id, in quo dubium esse nullum poterat, per quæ P. Arriagæ discussa dubitatio Disput. 53. n. 26.

859

*Aliunde etiam potest forma prædicta

Qualis diversitas in forma absolutionis.

improbari, ex eo scilicet quod additur tamquàm substantiale, In nomine Patris &c. Cùm enim de usu Romanæ Ecclesiæ ioquamur, pro qua est forma à Concilijs præfatis designata, nequit illi quidquam superaddi tamquàm substantiale. Unde & Sacramentum erit nullum, cùm error in forma admisceatur, juxta communem Scriptorum doctrinam de Baptismo loquentium, si post SS. Trinitatis nomina Virginis nomen adjiciatur. Secus si ex devotione, quasi quidpiam accidentale, ut apud fere omnes de Baptismo tractantes habetur obvium. Neque hic locum habet illorum sententia, de qua Problem. 5. circa verba absolutionis, ut scilicet intentio possit usque ad finem prolationis trium divinarum Personarum prorogari, quod non displicuit Nobis. In illa enim unica est oratio expressiva plenè eorum, quæ sine divinarum Personarum expressione implicitam significationem habebant, unde pro eadem reputantur. In forma autem, de qua agimus, distincta oratio est, ut constat, nec pro una & eadem haberi possunt. Præterquam quòd protensio illa intentionis ex eo accidere potest, quod juxta Concilia possint verba illa sanctæ invocationis adjungi: quod tamen in casu nostro non accidit, cùm talis adjectio minimè sit Ecclesiæ menti conformis: aliàs posset etiam Virginis prolato nomine, aut devoti alterius Sancti, usque ad finem prolationis intentio protelari. Præterquàm quòd additio In nomine

Notanda doctrina circa verba In nomine Patris &c.

Patris &c. aptum sensum cum præcedentibus habere non potest, scilicet, Indulgeat tibi Deus &c. quia Deus non dicitur propriè indulgere in nomine Patris &c. propter quod dixi verba ista distinctam orationem continere: sic enim & alibi sæpè videre est, & præsertim initio Missæ: neque enim cum Antiphona, Introibo unam integrat orationem, ut ex interpunctione liquet, aliàs post Psalmum Iudica me Deus simul repeteretur. Unde & receptissimus apud Fideles usus, cùm aliquid aggrediuntur, & ita in verbis prædictis, licet verbo careant, aliquod subintelligendum est, videlicet, aggrediar, agere volo, vado, tendo, nomine adjutorio SS. Trinitatis invocato. Et in Missa quidem satis est nota intentio illam celebrandi, ut id debeat intellectum credi & Ecclesiæ intentione contentum, quidquid de Sacerdote celebraturo sit ad hæc minùs attento.

IN sola Calicis & Patenæ exhibitione cum

Circa formam pro Subdiaconatu ut obstat P. Leander.

accommodata forma illius essentiāessentiam consistere dictũdictum & probatũprobatum cum multis §. 4. Contra quod insurgit P. Leander Tomo 2. Tract. 6. Disput. 3. Quæst. 12. Nam duplex potestas confertur: ergo per duplicem materiam & duplicem formam. Consequentia patet, & Antecedens probatur; Nam in primis confertur potestas administrandum Sacerdoti vasa Corporis & Sanguinis Christi, & hæc confertur per traditionem Calicis vacui & vacuæ Patenæ cum verbis illis: Videte cujus ministerium vobis traditur &c. Rursus confertur eidem potestas altera ad legendum Epistolas solemniter in Ecclesia, & hęchæc datur per traditionem libri Epistolarum sub hac forma: Accipite librum Epistolarum, & habete potestatem legendi eas in Ecclesia Sancta Dei &c. Sed cōtracontra est. Nam etiam Subdiacono tra

Fit illi satis.

duntur Urceoli cum vino & aqua, & bacile cum manutergio: nec tamen proptereà traditio talis ad substantiam dicitur pertinere. Et quidem traditione tali conferri potestatem ad suggerendum vinum & aquam in Eucharistiam Sanguinis Christi nobiliori modo quàm Acolyhto manifestum est; cùm tamen citatus Scriptor id ad substantiam illius gradus asserat pertinere Quæst. 17. Nec dici potest illos tradi ab Archidiacono, neque formam supra illos proferri, id quod in Acolytho secus accidit: nihil enim ex ijs obstare ostensum n. 1320. & quidem indubitabile est per hujusmodi urceolorum traditionem ad ministerium dictum tradi potestatem, quomodocumque illud placeat explicare, unde & tactus in Pontificali præscribitur. Quare ergo ad substantiam non pertinet? Ideò equidem, quia minimè ab Ecclesia ut substantialis hujusmodi traditio virtute potestatis à Christo acceptæ adhibita reperitur. Quod equidem ex Concilio Florentino constat, juxta dicta in Problemate, ubi & alia addita, quibus consentaneæ minimè responsiones perhibentur. Et ita præter citatos, & alios adductos à P. Leandro tenet P. Bonæ-Spei Tract. 7. nu. 19. & seqq. Antonius Fernandez de Moure Parte 3. Cap. 11. §. 5. nu. 2. P. Arriaga Disput. 56. Sect. 4. P. Busenbaum Lib. 6. Tract. 5. Cap. 2. Resp. 3. P. Esparza Lib. 10. Quæst. 104. Arti. 12. & alij. Mag. Acacius de Velasco Tomo 2. Resolut. 339. n. 2. ita scribit: Materia remota est Calix & Patena vacui, & liber Epistolarum: |

p. 299

& traditio rerum istarum est materia proxima. Ita definit Concilium Florentinum. Sic ille citans in margine Decretum Eugenij Quarti. Ubi mirari juvat virum doctum eo in errore fuisse, ut definitum à Concilio sibi persuaderet, quod ita indubitanter profert; cùm oppositum potiùs, & satis quidem probabiliter asserere potuisset. Eugenius enim traditionis libri non meminit, unde illud est præcipuum oppositæ sententiæ fundamentum.

861

*IN sola libri Evangeliorum traditione

Circa Diaconatum & modos aliquos sentiendi.

cum propria forma substantiam esse hujus Ordinis constitutam, statutum §. 5. pro quo P. Leander multo plures refert, quàm pro sententia opposita probabiliore ab ipso judicata. Stant etiam pro nostra citatus Moure loco eodem. P. Bonæ-Spei n. 24. & seqq. Mag. Acacius Resolut. 340. Quidquid P. Esparza, & P. Busenbaus videantur adversari: nihil tamen speciale adducentes, cui non sit obvia ex dictis §. citato satisfactio. In Magistro autem Acacio peculiaris doctrina occurrit, quæ & profectò difficilis, ait enim principale Diaconi ministerium versari circa traditionem Calicis cum vino in Missa, & Patenam cum Hostia, dum assistit Sacerdoti, & nihilominùs, & libri Evangeliorum traditionem, quod ad ministerium minus principale spectat, esse mate

Difficilis doctrina Mag. Acacij.

riam ejus Ordinis. Et rationem reddit: Nam vel consideramus Calicem & Patenam cum Hostia & vino, aut sine illis: si sit sine vino & Hostia, est materia propria Sacerdotis (ubi est apertus error, cùm dici debeat, Subdiaconi) Ergo materia hujus Ordinis propria est liber Evangeliorum. Sic ille. Sed quidem incredibile apparet, ut quod minùs principale in Sacramento est, sit unicum substantiale significatum: quod quidem in nullo alio Sacramento reperietur, & rationi valde dissonum comperitur. Neque ratio adducta ullo modo satisfacit, in qua aliquid pro illius complemento deesse videtur. Neque enim ex eo quod Calix & Patena sine vino & aqua sint materia Subdiaconatus, sequitur cum illis Diaconatus materiam constituere, cùm hoc ex dispositione Ecclesiæ juxta datam sibi potestatem à Christo dependeat, neque è converso, juxta ipsius sententiam, de qua nu. præced. etsi proportio servanda est inter utrumque Ordinem, duplex utrique est materia designanda, cùm in utroque & liber, ac Calix & Patena sint. Alius autem videtur esse sensus rationis dictæ, quandoquidem ea, quæ diximus, contra ipsum directè non sunt. Vult ergo ex eo quòd Calix & Patena vacui materia Subdiaconatus sint, non stare ut materia Diaconatus sint, etiamsi cum Vino & Hostia exhibeantur, quia exigua in eo apparet differentia, consideratis instrumentis eisdem, licet aliàs magna sit, quatenus magis ad Eucharistiæ consecrationem accedit. Iuxta quæ ratio adducta ab ipso non videbitur claudicare, ex defectu unius membri divisionis, si dicamus subintelligi illud, quod revera oportuisset ampliùs declarari. Sed quidem ratio illa potest apertè redargui in Ordine Presbyteratus, qui adhibi

Quid in Diaconatu præcipuum.

tis Calice & Patena confertur. Unde videtur dicendum ministerium, quod Evangelij traditione confertur, esse præcipuum, quia pro eo major solemnitas, quàm pro alijs adhibetur, juxta dicta in Problemate: sic enim voluit Christus Evangelium honorari. Præterquàm quòd hujusmodi traditione non solùm designatur Evangelij decantatio, sed etiam prædicatio, quæ ad Diaconum pertinet, ut habetur in Pontificali: Prædicatu divino, exemplo perfecto, portandum scilicet Ecclesiæ Tabernaculum, quod quidem ministerio circa Eucharistiam præmittitur. Sic enim amplificanda illa, id quod est Christo maximè gloriosum. Quibus non obstantibus veneranda est doctrina S. Thomæ in 4. Dist. 24. Quæst. 2. Arti. 3. juxta quam Auctor, sed minùs exactè.

862

*DUplicem materiam cum proportio

Panis & vinum simul esse de substantia Ordinationis Presbyteri.

nata forma ad illius substantiam concurrere dictum & comprobatum §. 6. quod & tenent citati omnes nu. præced. Circa id autem, quod dictum n. 1378. de substantiali necessitate panis & vini, ita ut unum ex illis non sufficiat, P. Bonæ-Spei eidem assertioni consentiens ita scribit suprà n. 29. Quidquid P. Marchantius in Resolut. de Sacramento Ordinis Casu 1. dicat Ordinationem illam Titij factam per

Marchantius à P. Bonæ-Spei meritò notatus.

porrectionem Calicis absque vino fuisse omnino validam, & pro valida haberi debere, neque absolutè, neque conditionaliter debere repeti in eo, cui Calix sine vino, & Patena cum Hostia porrecta est. Hanc enim sententiam gravi censura notat P. Tannerus Tomo 4. Disput. 1. Quæst. 2. Dub. 4. & ideò eam prudenter declinat P. Herincx Disput. 10. num. 42. Sic ille: qui id quidem in P. Henriquez à Nobis adducto similiter sentiente, si legisset, pariter rejecisset, nec ita in alijs ibidem citatis, qui licet cum P. Henriquez sentiant quoad sufficientiam materiæ, nōnon ita circa iterationem Ordinationis saltem sub conditione. Circa quod P. Arriaga doctè discurrit n. 24.

P. Arriaga.

& seqq. ubi ita scribit: Vnde clarißimè infertur esse obligationem repetendi saltem sub conditione eum Ordinem, si quis velit actus illius exercere. Et inferiùs: Dixi, si velit exercere eos actus: nam si nolit eos exercere, sed manere ac si esset laicus, non est cur obligetur ad eam repetitionem. Sic ille, minùs advertens sic Ordinatum non posse, si velit, ut laicum remanere, cùm supponatur Diaconus. Potest autem dubitari an audire Confessiones possit, cùm sit probabiliter Sacerdos, quidquid de Missæ celebratione sit; & ratio dubitandi ex eo desumitur, quod est communi sententia receptum, Ecclesiam scilicet posse defectum in Sacerdote supplere probabiliter procedente, ob multa & gravia inconvenientia, quæ ex hujusmodi defectu, si supplementum desit, sequerentur. Ubi verosimiliter dici posse videtur: quòd si opinio statuens verum esse Sacerdotem falsa sit, non sit locus supple|

p. 300

mento, quia Ecclesia supplere nequit defectum substantialem Sacramenti: si autem revera Sacerdos sit, defectus poterit suppleri; immò nullus videtur defectus, qui suppleri debeat: nisi dicamus Ecclesiam nullo modo admissuram sic ordinatum ad exercitium Sacerdotale, & defectum admissionis posse ex titulo præfato suppleri, stante errore communi, & titulo colorato, si hic est etiam necessarius, quod multi negant, de quo aliàs. Et potest quidem sic ordinatus defectum ignorare, ut nullo modo in eo peccatum admisceatur. Si autem defectum agnoscat, id quod dicitur de abstinentia ab actibus Ordinis, si velit manere ut laicus, intelligendum est, si nihil occurrat, propter quod obligatio iterandæ Ordinationis oriatur, ut videtur occursurum moraliter loquendo, ratione scandali, si videatur minimè se gerere ut Sacerdos, aut ex alijs circumstantijs. Quibus etiam deficientibus non apparet omnino certum posse sic manere; quia ejus manus ad Officium Sacerdotale consecratæ sunt: sicut autem post illarum consecrationem non posset resilire dicens se nolle ordinari: ita & dicere nequit postquàm modo dicto ordinatus est, se nolle in assecuratione Ordinationis procedere, ut certæ consecrationi non certa ordinatio respondeat. Ad eum modum, quo suppositis sponsalibus tenetur quis Matrimonium contrahere, & non utcumque, sed certò: secus enim injuria fit Ecclesiæ, suo in ministro deceptæ, ut ejus nequeat uti ministerio.

Circa formam autem secundariam & impositionem manuum Episcopi, duæ difficultates occurrunt, quas contingentia ipsa suscitavit.

863

*EPiscopus Verba illa: Accipe Spiritum

Circa transmutata verba formæ,.

sanctũsanctum &c. ita protulit: Accipe Spiritum sanctum, quorum remiseris peccata retenta sunt, & quorum retinueris, remissa sunt. Et id quidem nōnon ex ignorantia, sed ex inadvertentia. Et quidem tunc eo modo ordinati ex reverentiali quodam timore tacuerũttacuerunt: posteà autem vehementer stimulati ex suspecta nullitate quoad partialẽpartialem illam Ordinis completionem, minimè potuerunt quiescere, donec Episcopum, immò & Archiepiscopum, (talis enim erat, & in suprema Indiarum Metropoli,) humiliter adeuntes, iterationem Ordinis exacta verborum prolatione, benignè & placidè, obtinuerunt. Circa

Vt à nonnullis approbata.

quod quidem non defuerunt qui iterationem minimè sunt necessariam arbitrati; nec jam quidem ex eo quòd impositio manuum prædicta de necessitate Ordinis Presbyteralis non esse censeretur, juxta illos, quos in dicto §. 6. n. 1346. retulimus nec paucos quidem, nec contemnendæ auctoritatis; sed ex eo quòd in verborum transmutatione materialis tantùm error, & non formalis intercesserit, sicut in forma illa Baptismi à Pontifice Sanctissimo & doctissimo Zacharia approbata: Ego te baptizo in nomine Patria, & Filia, & Spiritua sancta, de qua in Cap. Retulerunt de Consecrat. dist. 4. Ubi solùm fit exceptio, quam verba illa significant: Si ille, qui baptizat non errorem introducens aut hæresim, sed pro sola ignorantia Romanæ locutionis &c. Cùm ergo in casu dicto nullus error sit intentus introduci, & ea sola fiat exceptio, videtur de transmutatione eadem esse ratio, ac de infractione verborum, cùm revera nullius verbi fuerit defectus. Ex prædicta enim Pontificia decisione ad aliorum Sacramentorum formas Doctores sumendum asserunt communiter argumentum. Nescio autem an quod à præfatis contra iterationem instructum, ita fuerit expensione prædicti Capitis roboratum.

864

*Sed quomodocumque id steterit, in

Impugnati illi.

firmum prorsus est, & nimiùm probans, contra omnium scilicet Doctorum sensum, qui etiamsi error non intendatur introduci variatione formæ, posse prorsus invalidam reddi, & consequenter Sacramentum unanimiter contestantur. Si videlicet varietur sensus, ita ut non sit æquivalens verborum virtus: quæ cùm adest, pro eadem reputatur. Pro quo quotquot in citato Problemate adducti, & in Superioribus §§. allegati. In præmissa forma non ita accidit; variatur siquidem sensus contraria applicatione verborum, dum retineri pro remitti sumitur, & remitti pro retineri, contra expressam Christi institutionem; unde falsa absolutè redditur, & pro non forma habetur, sicut docti Iurisperiti dicunt, de quo Nos alibi, injustam sententiam non esse sententiam. Neque quod ex Cap. Retulerunt adducitur alicujus momenti est: nam in ipso non solùm ex eo quòd non sit intentus error decernitur valor Sacramenti, sed quia formæ servatus proprius & legitimus sensus, quidquid de locutionis corruptela fuerit infringendo linguam, unde non ad solum errorem aut hæresim arctanda dispositio. Hinc factum quod narrat Fernandius Moure suprà Cap. 10. n. 6. de Parocho, qui in administratione Extremæ unctionis pro verbo Deliquisti dicebat Dereliquisti: quam mutationem Scriptor valori Sacramenti censuit obstitisse, ob sensus diversitatem, cum adeò diversa sint prædicta verba, licet non multùm dissimilia sono, in cujusque propria significatione.

865

*Sed demus ijs, qui, ut vidimus, cen

Amplior impugnatio.

suerunt, eorum placitum esse verosimile. An proptereà certum? Non equidem, quia complures sunt aliter sentientes, quorum est sententia probabilis. Ex quo habetur iterandam Ordinationem quoad partem illam, ex receptissima doctrina. Ubi quidem non probabiliter arguitur, sed demonstrativè, juxta subjectam materiam, sic stante opinione probabili circa Sacramenti nullitatem, illud est sub conditione iterandum: In casu, de quo agitur talis extat opinio: ergo sub conditione iterandum est. Major admittitur, & Minor est innegabilis, ex ratione, & auctoritate: Ergo est |

p. 301

evidens Consequentia. Ubi opportunè cadit, quod ex D. Thoma in 4. habet Sylvester Verb. Baptismus 1. Quæs. 9. ubi ita scribit: Nono, quid

Sylvester.

si fiat transpositio? & dicit S. Thomas ubi suprà, quòd si talis sit, quæ mutet intentionem, non est Baptismus, ut si dicatur: In nomine Patris baptizo te, & Filij. Secus si intentionem non mutet: Vt in nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti, baptizo te. Et sic intellige dictum Petri (de Palude) quod mutatio ex simplicitate non nocet, quando scilicet sensum non tollit, ex malitia autem nocet, etiamsi sensum non tollat, sicut de corruptione dicit S. Thomas, quia tollit intentionem in Ministro. Sic ille. In nostro autem casu manifesta est sensus (quem explicat S. Thomas nomine intentionis) mutatio ex verborum transpositione. Sicut autem in eo casu non excusat simplicitas, ita neque in nostro inadvertentia. Et quidem

Quid circa iterationem certum.

quando mutatio sensus certa est, circa iterationem Sacramenti nullum esse dubium potest. Stante autem illo, ut stare necesse est in opinionum conflictu, iteratio etiam sub conditione adhibenda; quod est firmissimum dogma apud eumdem Doctorem Sanctum 3. p. q. 66.

Cap. De quibus.

Arti. 9. ad 4. ubi adducit Decretalem Alexandri Tertij in Cap. De quibus est, de Baptismo. Quæ licet de Baptismo procedat, ad alia est Sacramenta necessitatis similis extendenda sub gravi conscientiæ gravamine, juxta receptissimam, de qua sæpiùs, doctrinam Theologorum.

866

*CIrca formam eamdem alteri Prælato

Quid contra formam, in qua omissum nomen Peccata.

accidit, quæ & ejus conscientiam non parum stimulavit, sic enim illam protulit: Accipe Spiritum sanctum, quorum remiseris, remittuntur eis, & quorum retinueris, retenta sunt. Itaque nomen Peccata omissum, quod post ordinationem certò deprehendit. Et ratio dubitandi est obvia, quia ex omissione hujusmodi sensus formæ videtur claudicare, cùm id desit, supra quod debeat verborum significatio cadere, ut integra evadat oratio. Sicut enim per excessum corrumpi forma potest, variato sensu, ita & per defectum reddi inutilis, ut est apud Doctores exploratum, pro quo specialiter Sylvester suprà n. 4. ubi multa ex D. Thoma. Sic dicunt graves Scriptores solo Verbo Absolvo non posse consistere absolutionem, quia deficit appositum, licet sint, qui sufficere existiment, junctis circumstantijs Confessionis, & accusationis, quibus significatio verbi ad peccata coarctatur. Sicut è converso ex defectu verbi redditur nulla Baptismi forma, ut si quis abluendo dicat: In nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti, omittens priora verba: Ego te baptizo, ut declaravit Alexander Tertius in Cap. 1. de Baptismo, quem adducit D. Thomas Quæst. 66. citata, Arti. 5. ad 2. quia oportet, ut qui baptizat determinet in verbis formæ ad quid sit ablutio illa, de quo & diximus n. 836.

867

*Nihilominùs censui & consului for

Quid pro illa.

mam prædictam fuisse sufficientem, neque necessariānecessariam iterationem, quia in illa idem est sensus, etiam cum omissione dicti nominis. Nemo enim audiet illam, qui non intelligat de remissione & retentione agi peccatorum: licet enim sub proprio non efferantur nomine, ex adjunctis evidenter concipiuntur. Neque enim de absolutione alia, aut retentione sensus commodus esse potest; tum ex eo quod Christi verba proferantur, quibus de peccatis egit: tum etiam, quia datur Spiritus sanctus, quem constat pro debitis alijs temporalibus non posset dari. Unde diversa est in eo ratio ac in verbo Absolvo, de quo nuper, quod communiter negant Scriptores pro forma sufficere, licet ex circumstantijs propria constare significatio videatur, quia illa debet in ipsa forma reperiri; quod in casu præsenti evenit, juxta dicta, ex eo scilicet quòd remissio & retentio cum Spiritus sancti datione jungatur.

868

*Est prætereà ratio alia ex Gramma

Probatio alia ex Grammatica.

ticæ præceptis desumpta, nam posito genitivo solet accusativus eleganter subtrahi, eo quòd sufficienter intelligatur. Sic dicitur in Divi Petri, & Ad Divi Petri templum scilicet. In D. Pauli, & Ad D. Pauli, Collegium, inquam, quod pro hoc, in quo hæc scribo, frequentissimum. Et circa hoc attendendum esse linguæ usum benè observat Sylvester V. Baptismus 1. nu. 5. ex Paludano & Summa Confessorum. Cumque Latina nobilissima omnium sit, & qua feliciter in Sacramentorum administratione utimur, licet ad usum præscriptum teneamur, dum stante illius proprietate varietas aliqua sincerè procedendo contingit, non est substantialis in forma sensus denegandus. Num. 830. vidimus circa formam Baptismi

Notanda doctrina.

Auctores affirmantes conjunctionem Et esse de substantia formæ. Quid ergo dicemus de Baptismo administrato in ea lingua, quæ non habet conjunctiones, qualis est Peruviana? Unde inter Patrem & Filium, & hunc ac Spiritum sanctum, nihil interjici potest. Videtur quidem certissimum formam hujusmodi esse sufficientem, quia juxta usum talis linguæ res agitur: unde sic Indi instruuntur, ut in necessitate, cùm Parochi diu & longè absint, possint baptizare: Latina enim forma erroribus esset obnoxia: licet jam multi sint, quibus illius possit usus commendari. Quod quidem eatenus potest instituto præsenti subservire, quatenus & ex eo, quod est dictum de usu linguæ multiplici stabiliri, & quod in casu nostro juxta Latinam vidimus posse cum legitima significatione constare, ubi nihili improprium, sed elegantiæ peculiaris admiscetur.

869

*Ex quibus ad illa, quæ videbantur

Fit satis objectis.

obstare potest facile responderi, concedimus enim per defectum, sicut & per excessum, posse formam reddi invalidam; negamus tamen in præsenti casu tale quid intercedere. Et ad id, quod de forma absolutionis dicebatur, jam diversam esse rationem ostendimus. Pro forma autem Baptismi optima est ratio Divi Thomæ adducta, quòd scilicet in verbis formæ debeat determinari quis sit ejus actionis finis, circa |

p. 302

quam cadunt: hoc autem in præsenti vidimus inveniri, cùm constat ex forma ad tradendam pro remittendis peccatis tendere potestatem. Addo quod magni videtur esse momenti, scilicet peccata sufficienter expressa, dum in fine dictum Retenta sunt, adjectivum enim illud positivum indicat, & ex eo satis intelligitur de peccatis esse sermonem, ad quæ & non ad aliud dirigi valet ejus significatum. Quemadmodùm si quis juxta definitionem peccati à Divo Ambrosio traditam absolveretur sic: Ego te absolvo à dictis, factis, & concupitis contra legem Dei mihi Confeßis, valida esset absolutio, & tamen nullus terminus substantivus expressivus peccati proferretur, sed subintellecti sufficerent. Immò etsi tantùm diceret à commißis &c. Commissa enim pro peccatis sumuntur juxta Ecclesiæ sensum: Commissa mea pavesco &c. ratione scilicet subintellecti. Stat ergo prædictam formam validam fuisse, unde & dicti Prælati spiritus tranquillatus.

870

*IN Problemate 8. n. 1371. Vers. Dici ergo,

Matrimonium inter fideles an stare queat non Sacramentale.

non esse iterandum Matrimonium sine Parochi benedictione celebratum afferui, & post alia sic: Cùm aliàs etiam in casu, quo non esset Sacramentum, esset verus contractus, utpotè coràm requisitis testibus celebratus: & ita conjuges non essent in statu peccati mortalis, etiam materialiter loquendo. Sic ibi locutus juxta valde probabilem sententiam gravium Theologorum, juxta quos in Matrimonio potest stare celebritas & substantia contractus sine adjuncto consortio Sacramenti: si videlicet conjuges fideles sine ullo ad Sacramentum respectu solùm velint naturalem inire contractum. Licet revera alius videatur casus præfatæ assertionis: supponitur enim conjuges voluisse contrahere juxta morem Ecclesiæ, & ita conficere Sacramentum: quod cùm defuerit, videri non inverosimiliter potest, cessare penitus obligationem, qualicumque defectu ex parte Parochi succedente: quia deficit cōsensusconsensus circa objectivam materiam, contractum inquam Sacramentalem. Hinc est ut defectu hujusmodi stante Declarationes Cardinalium absolutè concludant Matrimonium non valere, nulla contractus naturalis habita ratione. Sic apud Leandrum citata Quæst. 40. & tamen supponitur contrahendi voluntas, & testium præsentia. Unde & ita semper de contrahentibus videtur præsumendum in facti contingentia. Nihilominùs perseverante conjugio secundùm opinionem probabilem, cui ratio Sacramenti ex præfata caussa deficit, idq́ue auctoritate Ecclesiæ renuentis divortium, dici convenienter potest in ratione contractus perseverare. Licet enim Christus contractum hujusmodi Sacramentalem esse voluerit: in casibus tamen hujusmodi, in quibus non est conjugibus separatio possibilis, rationem puri contractus noluit denegari, ne sic conjuncti essent fornicarij, licet tantùm materialiter, & juxta hunc spiritum Ecclesiam procedere, dum tales sustinet, nec judicat separandos. Iuxta quem explicandi modum stat doctrina à Nobis tradita, quem verosimilem æstimamus. Nec plura de Sacramentis.

871

*Si pro præfato explicationis modo

Notanda doctrina.

illud adjiciamus, quod ad meliorem intelligentiam poterit deservire: siquidem objici poterit ad contractum requiri necessariò ut sit voluntarius: quod quidem in contractu modo prædicto explicato non apparet: juxta dicta enim fideles quando contrahunt, Sacramentalem contractum inire intendunt, & ita cessante, aut non extante ratione Sacramenti, contractus penitus deficit: neque subintrat nova voluntas contrahendi, & ita subsistere contractus nequit. Ad hoc enim dicimus fideles dum contrahunt, ita velle contrahere, saltem implicitè & virtualiter, ut si ex aliquo defectu Sacramenti ratio desit, & necessariò sint in conjugio remansuri, eo modo remaneant, ut minimè fornicarij sint; quod quidem aliter contingere nequit, quàm naturalem contractum ineundo, unde sufficiens est pro illo voluntas.

872

*DIctum quidem & probatum videri

P. BonæSpei ut obstet visioni essentiæ sine Personis.

posse, sed non è contra. Contra quod acriter depugnat P. Bonæ-Spei Tomo 1. Tract. 1. Disput. 4. Dub. 5. junctis ijs, quæ habet Disput. 3. Dub. 1. Resolut. 1. 2. & 3. ex principio illo suo Nominalium genuino tollentium omnem inter realiter identificata, & in Deo præsertim, distinctionem, in quo & alios, quos sequi potuit, habuit assertores. Et ille quidem ex summa Dei simplicitate arguit, nihil moratus contradictoria illa de communicata essentia, & non personalitate: producta personalitate & non essentia, & nonnulla alia, id enim non ad distinctionem, sed ad profunditatem & ineffabilitatem mysterij referendum est, quod tradit fides, cùm aliàs eadem fides tradat summam Dei simplicitatem. Et indignum quodammodo reputat profunditate mysterij distinctiones pro illo explicando quærere, quibus illud facilius reddatur, cùm ejus debeat summa profunditas & ineffabilitas prædicari. In quo quidem ego, ut sæpè admonui, contraria penitus gradior via, eam semper meliorem Theologiam reputans, qua mysteria fidei faciliora intellectu redduntur, salvis ejusdem |

p. 303

fidei principijs. Ideò enim Theologia adinventa, & principijs fidei naturalia principia conjuncta, ut faciliora quidem mysteria Christianæ religionis appareant. Quod equidem cum eorum injuria factum existimare, non solùm esset ridiculum, sed egregiè temerarium & sacrilegum. Iuxta fidei quidem dogmata Deus simplicissimus est, quia nulla in illo compositio, quæ quidem locum non habet, ubi est identitas realis. Ea autem admissa, quidquid ad formalitates spectat, sine injuria, immò cum magna Divinitatis gloria proclamatur. Id quod facili discursu convincitur. Nam licet Deus summè simplex sit, distinctionem Personarum admittit: Ergo distinctio talis non obstat summæ simplicitati. Tunc sic: Ergo & aliqualis distinctio concernens mysterium dictum, & stans cum reali identitate non obstabit summæ simplicitati. Sicut igitur quòd distinctio non obstet summæ simplicitati ad mysterij est altitudinem & profunditatem referendum, ita etiam quod ad formalem distinctionem spectat: & sicut distinctio prior est Deo gloriosa, ita est de formali ad illam spectante rationabiliter sentiendum.

873

*Hinc est ut licet Patrum multi, ex

Identitas & distinctio in Divinis ut colligatur ex Patribus.

quibus nonnullos adducit citatus Scriptor Resolut. 1. cit. Disputat. 3. identitatem in Deo omnimodam videantur asserere, alij distinctionem non obscurè indicant, de formali quidem accipiendi, ut unum & alterum in illo agnoscere debeamus. Sufficiat modò Edictum Iustiniani Imperatoris, de quo n. 762. & apud citatum Scriptorem magnam habet auctoritatem, sic enim in illo: Quoniam non est idem na

Edictum Iustiniani.

tura & subsistentia: omnes enim SS. Patres consonanter nos docent aliud esse naturam, sive substantiam, aut formam, aliud subsistentiam, seu personam &c. Videantur alia Sect. 21. Problem. 3. §. 2 Et ratio D. ThomęThomæ pro distinctione Processionum Sect. 17. Probl. 8. §. 4. Ibi, Secundùm horum propriam rationem &c. scilicet intellectus & voluntatis, ut distinctorum quidem à natura juxta quod discursus S. Doctoris procedit. Vnde ex parte hujus unitatis non potest concipi propria ratio hujus proceßionis, vel illius, secundùm quam una distinguitur ab alia. Quæ sunt illius verba. Circa quod citatus Scriptor satis exactas & solidas aliquorum impugnationes habet quarumdam explicationum, quæ apud doctos Recentiores extant, dum nulla distinctione formali aut virtuali admissa, distinctionem processionum conantur declarare, sensu satis implicato. Quod dum præstat, meliora profectò erat ille daturus, quod tamen non ita feliciter accidit, ut ex dictis habetur manifestum, dum animosus athleta contra Thomistas, Scotistas, & Patres Societatis se clamat pronuntiare. Manus ergo ejus contra omnes, sed manus etiam omnium contra eum, unde non est opus ut nostras ampliùs exeramus.

874

*STabilitum id Problem. 2. commoda

P. BonæSpei discursus ut stet pro Asserto.

explicatione. Circa quod P. BonæSpei Tomo 1. Disput. 4. citata, Dub. 6. absolutè consentit sine aliqua distinctione, & probat, quia objectum beatitudinis summè beare & oblectare debet, quod non staret in visa Trinitate, & quia visio beatifica succedit fidei. Post hæc sic objicit: Deus Trinus & unus non est beatitudinis Dei Patris objectum: ergo multò minùs creaturarum beatarum. Probatur Assumptum, quia Pater priùs origine quàm Filium generaret fuit perfectissimè beatus: Atqui hoc non visione Personalitatis Filij, sed ratione præscindente inter naturam & Personalitatem Filij: Ergo &c. Probatur Minor pro utrâque parte, quia in illo priori originis nondum erat Filij Personalitas: Ergo &c. Respondet negando Antecedens: ad ejus verò probationem concessa Majore, negat Minorem pro utraque parte, & ad ejus probationem inquit Personalitatem Filij in illo priori originis nondum esse, non esse illam, nondum esse simpliciter, ut supponitur, & hoc sensu negat Assumptum: sed est illam non esse principium istiusmodi originis: & hoc sensu concedit Assumptum. Sed id non obstare ait, ne simul eodem indivisibilissimo instanti Verbum sit ratione Personalitatis principiatum.

875

*Sic ille respondet, & non quidem ita

Patris beatitudo ut stet cùm prioritate originis.

expeditè, ut quiescere in ejus responsione animus stimulatus difficultate possit. Et ubi dicitur, Non esse illam nondum esse simpliciter, videtur typographicus error, aut aliundè veniens, irrepsisse. cùm non Illam, sed Illud, dici debuisset, ut sit sensus, cùm dicitur non esse Personalitatem in priori originis, illud non esse, non esse simpliciter tale, cùm sit tantùm originis, quatenus Personalitas Filij non est principium suæ originis, cùm tamen in eodem instanti omnino indivisibili est principiatus. Unde clariùs respondendum, negatione Antecedentis, & ad probationem, negatione Minoris ut supra, statuendo firmiter Patrem fuisse perfectissimè beatum, & ad illius probationem, cùm dicitur quòd in illo priori originis nondum erat Filij Personalitas, id negandum cum supposito, supponitur enim prioritatem originis esse prioritatem in quo, cum tantùm sit à quo. Quam & esse vocandam prioritatem docti aliqui Scriptores affirmant, ne æquivocationibus hujusmodi, ex una ad aliam non sine inconvenienti, ut in argumento, transeatur. Sed sustinendus talis loquendi modus cum debita explicatione, & statuenda in quocumque rationis etiam instanti perfectissima Patris beatitudo.

876

*Sed ex eo quod hæc juxta probabi

Et simul actus intellectus & voluntatis, in quibus consistit.

lissimam sententiam non solùm actum intellectus, sed etiam voluntatis includat, aliqua oriri potest difficultas: Nam Pater non est diverso |

p. 304

genere beatitudinis beatus quàm Filius: Atqui Filius ut talis non est beatus: ergo neque Pater ut Pater. Major videtur certa, quia Pater communicat Filio eamdem beatitudinem, qua ipse beatus, & non est perfectio relativa. Minor autem ostenditur: Nam Pater ex primaria ratione productionis communicat Filio sapientiam, cùm præcedat per intellectum, & ita quæ ad voluntatem spectant, posteriora sunt: Ergo non est beatus secundùm quod Filius est, & ita neque Pater ut talis. Ad quod quidem respondeo concessa Majore negando Minorem, & ad probationem dico Filium quidem per intellectum procedere, sed hujusmodi processione communicari ipsi etiam quæ ad voluntatem spectant: utpotè naturæ essentialia secundùm physicam constitutionem, juxta dicta Tomo 1. Sect. 2. Probl. 3. Pro quo & faciunt dicta Sect. 17. Probl. 11. & suprà nu. 776. & seqq. Itaque voluntas, quæ in exercitio actualis amoris consistit, Filio simul cum sapientia communicatur, eo modo, quo utroque est in Patre, licet quoad modum sit diversitas aliqua ibidem explicata.

877

*Licet autem voluntatis actus aliquo

Notanda pro eo doctrina.

modo actum intellectus præsupponat, id non tollit absolutam coexistentiam, quia est prioritas quasi originis, cùm intellectio actum voluntatis essentialiter exigat, quasi compartem suam in naturæ constitutione, unde aliquomodo majoris necessitatis gradu, quàm natura exigat relationes, cùm istæ ad constitutionem non concurrant, & tamen dicamus esse in eodem indivisibili instanti, nullum enim est caput, unde oporteat prioritatem aliam quàm originis admittere, cùm fœcunditas radicalis sit etiam perfectio essentialis, & quidem simpliciter simplex, cùm sit melior ipsa, quàm non ipsa.

878

*DIctum de hoc Problem. 3. & ex præ

Non esse de necessitate medij fidem SS. Trinitatis.

fesso etiam in Auctario Thesauri Indici Tomo 2. Parte 5. n. 157. & seqq. ubi firmavi non esse de necessitate medij, quod præter ibi citatos tenent P. Herincx Tomo 3. Disput. 7. Quæst. 6. P. Bonæ-Spei Tomo 3. Disput. 7. de fide Dub. 1. Resolut. 3. qui de mysterio Incarnationis idem affirmant, & doctè probant. Sed insurgit ex adverso P. Philippus à SS. Trinitate Tomo 3. Disput. 4. de fide Dub. 6. ubi asserit in

Vt obstet modernus Auctor.

lege gratiæ esse necessarium necessitate præcepti explicitè credere mysterium SS. Trinitatis, & etiam necessitate medij post sufficientem Evangelij prædicationem. Quod & probat, sed non equidem validioribus fundamentis, quam P. Josephus de Acosta, quæ à Nobis non multo negotio dissoluta. Cùm & pro eo sufficiant, quæ in Problemate dicta.

879

*Sed quidem dum ille argumentis re

Qui impugnatur.

spondet, id habet, quod neutiquàm videtur terminis proprijs quæstionis præsentis conformari. Iuxta receptissimam enim Theologorum doctrinam illud dicitur esse de necessitate medij sine quo finis nequit obtineri: ideò enim & medij dicitur, quia necessarium est respectu finis. Inde est ut non nisi miraculosè possit sine illo finis obtineri. Atqui præfatus Scriptor omnes particulares, quibus non fuerit facta sufficiens Evangelij promulgatio, salutem posse consequi, affirmat. Atqui ex hoc tantum arguitur necessitas præcepti. Nam quod de præcepto est, quo ignorato nullum salutis impedimentum emergit, si proponatur, & intimetur, nec tamen impleatur, cum æternæ salutis consecutione stare nequit: nec tamen proptereà de necessitate medij dicitur. Præterea si post promulgatum Evangelium, is qui audivit, ad alia ante assensum præstitum divertatur, & interim subitaneo correptus morbo actum contritionis eliciat, auditi mysterij Trinitatis immemor, & sic moriatur, quid de illo dicemus? Damnabitúrne? Minimè, quia actum contritionis habuit, cui est justificatio promissa. Erit ergo salvus, & ita stare poterit etiam respectu eorum, quibus est facta sufficiens promulgatio, non esse fidem mysterij, de necessitate medij.

880

*Addit Auctor, quod cùm rari sint ij,

Ejus improbanda responsio.

qui non baptizati se in primo instanti usus rationis (ex eo enim formatũformatum fuerat argumentum juxta D. Thomæ sententiam) debitè in Deum convertant, & justificentur à peccato originali: illi verò qui sic privilegiati ad Deum convertuntur & justificantur, tunc etiam privilegio illuminantur interiùs à Deo de mysterio SS. Trinitatis, & alijs necessarijs, quæ tunc explicitè credunt. Sic ille philosophatur: sed minùs favorabiliter pro sententia D. Thomæ, dum conversionem pervenientium ad statum usus rationis constituit miraculosam, ex quo habetur non esse obligationem ad illam, ut est mafestum, nemo enim ad id tenetur, quod sine miraculo præstari nequit. Deinde miracula confingere, est hallucinari, & sine solido loqui fundamento, ut in Problemate dictum. Quod si non dicantur miracula, sed ad providentiam non ita ordinariam referantur, fit ex eo, quod nuper dicebamus, non esse dicendam fidem hujusmodi de necessitate medij, cùm sine illa stare salus æterna queat, denegato eo, quod extraordinarium est, & relicta in habente actũactum contritionis fide ad illum sufficiente, huic enim & gratia & gloria infallabiliter conferendæ. Et quidem cùm id ad salutem sufficiat, & talibus non sit facta promulgatio, nulla est ratio, propter quam credi debeat illis pro mysterio Trinitatis illustrationem raram tribuendam, cùm ad illam minimè teneantur.

881

*Ubi quidem non est cur doctrina tradita ad non baptizatos penitus adstringatur, licet in istis habitum fidei debeamus agnoscere: nam Symbolum D. Athanasij, cujus auctoritatibus decertat Auctor, de actuali fide procedunt: potest autem contingere, ut baptizatus in infantia post usum rationis mortaliter delinquat, & sine cognitione explicita Trinitatis habeat actum contritionis; cur enim accidere nequeat, cùm in non baptizato illud admittatur? Et verò ex defectu instructionis |

p. 305

posse defectum talem occurrere, ita est manifestum, ut nulla sit opus probatione. Nihil ergo obtinet dictus & doctus Pater sua illa ratiocinatione.

882

*Circa id quod diximus de illo, cui pro

Circa obligationem exercendi actum fidei quoad tempus.

poneretur mysterium Trinitatis, & ad alia diverteretur, opponi potest id, quod habet P. Bonæ-Spei suprà n. 44. ubi circa obligationem exercendi actum fidei affirmat obligare præceptum quàm primùm fidei objectum sic est propositum, ut moraliter non censeatur ulla esse actum fidei differendi occasio. Non ergo stare poterit inculpabilis diversio. Sed quidem hoc non videtur obstare, quia etiamsi obligationem illam per se loquendo admittamus, illius tamen potest ignorantia aut inconsideratio subesse, juxta ea, quæ habet Auctor ipse n. 52. cum P. Oviedo & alijs. Neque illius ratio convincit ex eo ducta quòd licet Ecclesia obligationem pœnitentiæ circa tempus Paschatis determinaverit: fidei verò reliquit juri naturæ determinatam tempore jam dicto: quandoquidem natura dictat auctorem suum & conservatorem, ac ea, quæ sunt ad vitam supernaturalem, saltem necessitate medij necessaria, esse statim, ac sunt proposita, firma fide agnoscenda. Non inquam convincit, quia id non tollit ratione alicujus ignorantiæ aut inconsiderationis fidei assensum quandoque differri. Immò etsi quis velit ut firmior assensus sit, ampliorem considerationem adhibere: neque enim juri naturæ ullatenus contradicit. Et quidem non videtur exacta ratio discriminis in pœnitentia reddi, quia jus naturæ etiam dictat, ut qui mortale crimen admisit, statim ab eo statu debeat exire, & Deum placare, quem offendit, ac ipsi pro offensa satisfacere. Si autem hoc dilationem aliquam admittit, cur non & quod ad fidem mysterij profundissimi spectat? In quo quidem Ecclesia, cùm ad actus inter nos spectet, se non intromittit, sicut neque in ordine ad contritionem, quidquid jus naturæ dictet: præcipit autem Confessionem, quia actus exterior est, sed non utcumque, verùm quatenus à Christo instituta, ut Sacramentalis inquam, & ita cum debito dolore, pro ea, quæ ipsi est à Christo potestas impartita. Et quidem sicut præcipitur fides, ita & Baptismus, quem tamen differre aliquamdiu licet, in quo & professio SS. Trinitatis adhibetur.

883

*PRobata illa Problem. 4. circa quam non

Fides in Angelis erga SS. Trinitatem firmatur, ubi nonnulla contra P. Herincx.

pauca, neque, ut arbitror, inutilia, aut vulgaria: circa quod tamen P. Herincx Tomo 1. Disput. 5. de Angelis nu. 11. aliquatenus adversatur, dum ait fidem Angelicam esse evidentem in attestante, ut colligitur præter plures alios, ex D. Bonaventura in 3. dist. 23. arti. 2. q. 3. in Corpore docente quòd Angeli à prima conditione sua habuerunt cognitionem aliquam de articulis pertinentibus ad Trinitatem, quæ tamen non meretur dici fides, immò potiùs cognitio contemplationis propter absentiam ænigmatis, scilicet propter præfatam in attestante evidentiam, quæ tamen in rigore non repugnat fidei: nos enim invicem loquimur, & credimus, similiter Angeli: & tamen evidenter cognoscimus testimonium loquentis. Quare etsi fortasse fides Angelorum potuisset non esse evidens in attestante, sicut nostra; tamen ad dignitatem Angelicam pertinebat ut evidenter intelligerent revelationem sive locutionem esse à Deo. Ex quo consequens est Angelos non fuisse meritos per actum fidei: nisi quis dicat præter mysteria ipsis revelata evidenter in attestante, alia fuisse ipsis revelata obscuriùs, & horum credulitate per voluntatem imperata potuisse mereri. Sic dictus Scriptor. Et ab hoc ultimo incipiendo rogo cur Deus erga Angelos non se ita gerat ut eorum dignitas postulat, sed obscurius mysteria multa revelet? Dicetur equidem id ita disponi, ut locus meritis relinquatur. Tunc sic. Ergo revelatio obscura, ut Angeli mereri possint non est contra illorum dignitatem. Ex quo & fit concedendam illam erga articulos pertinentes ad mysterium SS. Trinitatis, in quo fides principaliùs & excellentiùs, & ita cum majori cumulo meritorum exercetur. Deinde similitudo adducta ex mutua inter nos locutione, non congruit, quia agnoscens loquentem in eo veracitatem infallibilem non agnoscit, quia omnis homo mendax. Eatenus verò aptari potest, ut sicut audiens loquentem & testantem aliquid, & loquentem & rem testatam humana fide cognoscit: ita & Deus agnosci loquens potest, & quia verax evidenter agnoscitur, res etiam, quam testatur, evidenter penetratur. Habet prætereà modus ille philosophandi contra se communem Theologorum sensum, & valde urgentem rationem, ut minimè sit Angelis neganda fides, ne etiam decrescat meritum, & in eo servetur communis modus dirigendi ad beatitudinem creaturas rationales.

884

*Pro quo opportunè succurrit id, quod

Instauratur probatio.

habet P. Esparza Tomo 1. Lib. 2. Quæst. 27. Arti. 6. ubi in ordine ad obtinendam beatitudinem respectu Angeli quid esset necessarium exponens, inter alia sic ait: Alterum est non potuisse Angelum pervenire ad beatitudinem supernatura

P. Esparza.

lem, nisi per magnam & eximiam demißionem & humiliationem, & quoad intellectum, & quoad voluntatem. Quoad intellectum quidem, quia oportebat captivare intellectum in obsequium fidei, amplectendo mysteria difficillima, quale in primis est mysterium Sanctißimæ Trinitatis respectu omnis intellectus creati adhuc viatoris, ut innotuit Quæst. 38. de Deo, amplectendo verò ea mysteria firmißimè, & super omnia, cùm tamen proponerentur obscurè, & absque argumento evidenter convincente. Quod patet esse opus humilitatis eximiæ, & valde repugnans naturali inclinationi intellectus cujus vis &c. His ergo eximijs meritis Angeli fraudarentur, quod est prorsus inverosimile: & debuerint quidem multiplicari, quandoquidem illorum via brevissima fuit.

p. 306

885

*Circa quod P. Bonæ-Spei consuli po

Angelis ut magna gloria ex meritis viæ brevis.

test Tomo 3. Disput. 13. de Angelis, ubi dubitationi respondet, quomodo Angeli adeò brevi durationis spatio tantoperè ingentia potuerint congregare merita, quibus commensuraretur etiam gloria, talia enim oportet credere, sic enim à majori hominum beatorum parte non superantur, cùm tamen superandos esse cumulus meritorum hominum compelleret affirmare, quod non est verosimile, sic dicens: Ratio hæc communiter datur, quia potuissent Angeli in

P. BonæSpei.

tensißimos duos actus, præstantiores omnibus hominum actibus elicere, & sic intentione sui actus brevitatem suæ viæ compensare. Sed rationem istam non probo, quia vix credere possum, gratiam actualem Angelorum, (ex qua operati sunt) fuisse infinitè intensam, & sic propemodùm infinitè intensiorem gratiâ Sanctis Religiosis primò collata, deinde per S. Sacramenta ex opere operato, & per alia operantis opera multùm ad aucta. Quare aliam aßigno, videlicet, quia primo instanti multos valde actus multiplicatis intentionibus sive motivis, elicuerunt, & eos instantibus singulis nova quodammodo libertate continuantes renovarunt: Sicque tantùm poterant brevi tempore mereri, quantùm homines longo, quia tardiùs, & non ita multiplicatis intentionibus sive motivis operantur. Hæc ille, Juxta quæ stat bellè id, quod de fidei merito, & virtutum adjacentium, præsertim respectu Sanctissimæ Trinitatis dicebamus.

886

*Et citatus quidem P. Esparza suprà

Discursus P. Esparzæ.

Quæst. 23. Arti. 1. ad 4. tenens evidentiam in attestante obstare rationi propriæ fidei, cùm sit illi propria obscuritas, unde evidentiam hujusmodi negandam Angelis, ad difficultatem, quęquæ pro obscuritate occurrit, eo quòd necessarium sit loqui Deum, respondet omnipotenti virtuti Dei non deesse modum, quo intellectum quemlibet creatum obliget ad credendum firmissimè, quæ ipse dicit, quantumlibet non cognoscatur evidenter ipsum dicere, sed tantùm evidenter cognoscatur esse credibile quòd non alius loquatur, quàm Deus ipse, sicut respectu hominum accidit, sed quia hoc minùs sufficiens videbatur, aliquid adjicit Lib. 6. Quæst. 19. Arti. 2. dicens Angelum supremum habuisse immediatam à Deo notitiam rerum supernaturalium, quam ceteris ipse communicaret, non tamen ipsam accepisse à Deo immediatè manifestante se, suamq́ue internam locutionem, sed reddendo credibile se esse auctorem locutionis per effectus, & indicia supernaturalia, ad eum modum, quo fit respectu hominum. Nempe assensus existentiæ revelationis divinæ conceptus ex vi ejusmodi effectuum ac indiciorum tamquàm ex motivo immediato assentiendi est fides coacta propria Dæmonum, non illa laudabilis & proprijssimè talis propria fidelium & Angelorum, ut tradit ex professo D. Thomas 2. 2. q. 5. arti. 2. consentiente ibidem Cajetano. Sic doctus Pater.

887

*In quo quidem non modica est diffi

Quæ in illo difficultas.

cultas: loquamur enim de mysterio nostro Sanctissimæ Trinitatis, quod est primo Angelo revelatum. Pro eo quidem revelatio statuenda est Dei ita testantis. Et cum proportione, ut dicitur, loquendo de modo, quem Deus servat in nostra fide fundanda & firmanda, effectus debent esse supernaturales, quibus certò sibi Angelus persuadeat locutum sic Deum. Atqui in fidei nostræ processu præter effectus supernaturales est ipsa Dei attestatio, cujus firmitas effectibus dictis stabilitur, ut constat, nam Christo revelante mysterium secuta sunt mi

Matthiæ, & Marci ult.

racula: Baptizantes eos in nomine Patris &c. Et posteà: Signa autem eos, qui crediderint &c. Loquatur ergo Deus Angelo, & statuat, prius fundamentum credibilitatis. Qualis hæc locutio ab effectibus distincta? Equidem cùm sit futura certissima, & immediatè ab ipso, ut talis profectò cognoscenda, & ita evidenter etiam eum esse, qui loquitur, sicut Apostoli evidenter cognoverunt Christum loquentem, licet in eis locus fuerit fidei, quia Christum ut Deum evidenter non cognoverunt: Angelus verò non poterat non evidenter cognoscere Deum esse, qui loquebatur, quia idem ipse erat, qui supernaturales illos patrabat effectus, qui non dicuntur formalia motiva fidei supernaturalis, sed coactæ & dæmoniacæ.

888

*Res ergo hæc magis exactè videtur declaranda. Unde Auctor explicationi dictæ non videtur planè insistere: & ita Quæst. 24.

Amplior Auctoris explicatio.

ejusdem Lib. 6. Vers. Ad 5 ait Angelos non habuisse evidentiam in attestante, nec potuisse evidenter cognoscere quo pacto, aut quo auctore extitisset illa locutio, quæ revera erat Dei, & an esset, vel non esset in rerum natura, alius à Deo distinctus, qui sic loqueretur. Licet evidenter cognoscerent esse credibile absque formidine Deum esse ejus auctorem. Quod esse Deo possibile, licet non facilè explicetur per conceptus ultimò specificos, facilè tamen in universum concipitur cum assensu, & suadetur efficaciter exemplo locutionis ad homines. Suppetunt enim Deo totidem proportionales modi loquendi cum Angelis, atque nobiscum. In hunc ille modum, sed qui & obscurus ille, ut materięmateriæ congruat etiam obscuræ, sed quidem major in ea congruentia est, si pro claritate lux competens conquiratur. Quod à Nobis in Problemate accuratum, & an id simus consecuti, erunt forsitan qui benignè & amicabiliter arbitrentur. Et fortè nihil aliud

Vt stare queat.

sibi vult præfatus Scriptor, sed explicatio claudicat, cùm id, quod de fide eorum accipiendum est, qui primo revelationem accipiente præstant assensum, ad ipsum primò accipientem videtur extendere, cùm tamen diversa in illis ratio sit. Et quidem cùm adversus dicta & probata à Nobis apertè non sint, non est cur in eis convellendis immoremur, licet non inutile fuerit difficultatem ostendere, & modum explicationis convenientem præfatis adjecisse.

889

*Cardinalis Cajetanus circa citatum Ar

Circa doctrinam Card. Cajetani de fide necessaria, & non libera.

ticulum 1. Quæst. 5. multa habet pro doctrina S. Doctoris elucidanda: quæ quidem, sicut & illa, difficilia profectò sunt. Quia verò non vacat, nec juvat impugnationibus distineri, unum aliquid tantùm attingam, quod videtur assertis repugnare. Diximus enim fidem Mysterij Sanctissimæ Trinitatis Angelis adscribendam, ut magnis meritis sit locus, contra |

p. 307

quod id videtur stare, quod habet Vers. Ad hoc dicendum, sic locutus: Angelus autem de Deo ut revelante non habuit fidem sed scientiam, de revelatis autem primarijs saltem, ut Trinitate, & beatitudine supernaturali fidem habebat. Evidentia enim suæ cognitionis terminabatur ad Deum ut revelantem, & non ultra procedebat, nisi ad ejus correlativum, scilicet enuntiata, ut revelata, ut prædictum est. Ex hoc enim nōnon videbat Deum esse Trinum, nec beatitudinem supernaturalem esse, sed credebat, quia Deus, qui non potest mentiri, ita dicebat sibi. Convictio autem intellectus ex evidentia testis veri non perducebat ad visionem attestatorum, sed ad credendum, vellet, nollet, illis. Hæc ille. Iuxta quæ esse potest fides minimè libera, & consequenter neque meritoria, circa mysterium Sanctissimæ Trinitatis. Sed quidem id minimè admittendum est, licet præfatus Scriptor videatur consequenter locutus: posita enim evidentia testificantis Dei, nulla est necessaria pia voluntatis affectio, & ita necessarius erit assensus. Sed hoc est à propria fidei ratione penitus alienum, unde D. Thomas suprà Quæst. 2. Arti. 9. tamquàm certum statuit fidem esse meritoriam ratione imperij voluntatis, sic enim in Corpore: Ipsum autem credere est actus intelle

Oppositum ut doceat D. Thomas.

ctus assentientis veritati divinæ ex imperio voluntatis à Deo motæ per gratiam: & sic subjacet libero arbitrio in ordine ad Deum. Vnde actus fidei potest esse meritorius. Sic S. Doctor: qui & Arti. 10. in Corp. ita scribit: Dicendum quòd sicut dictum est, actus fidei potest esse meritorius in quantùm subjacet voluntati, non solùm quantùm ad usum, sed etiam quantùm ad assensum. Sic ibi id confirmans quod dictum à Nobis n. 1410. actum fidei debere esse propriè talem per assensum. Usum autem vocat quando aliàs elicito utitur voluntas in ordine ad aliquem finem, cùm ex ejus imperio non sit elicitus, nec verò etiam sit propriè talis, licet testimonio videatur aliquomodo respondere.

890

*Habet autem in responsione ad 2. pe

Dubium ex illius doctrina.

culiarem doctrinam, quam oportet adnotare, sic enim ait: Vnde per tales rationes (non demonstrativas) non diminuitur meritum fidei, nec ratio fidei: sed rationes demonstrativæ inductæ ad ea, quæ sunt fidei præambula, non tamen ad articulos: etsi diminuant rationem fidei, quia faciunt esse apparens id, quod proponitur, non tamen diminuunt rationem charitatis, per quam voluntas est prompta ad ea credendum, etiamsi non apparerent, & ideò non diminuitur ratio meriti. Sic Doctor Angelicus, juxta quæ videtur dici posse cum evidentia revelationis stare posse fidei meritum, sicut juxta S. Doctorem stare potest cum rationibus evidentiam inducentibus, quatenus faciunt esse apparens, quod proponitur. Qui non penitus impediri ait assensum fidei, sed diminui, unde aliquomodo stare cum evidentia potest. Sed verò quod diminui asserit ita exponendum ut consonet ab eodem traditis diversis in locis, evidentiam scilicet cum fide non posse componi, præsertim quæ habetur per demonstrationem, de qua adducta doctrina procedit, & probat in speciali Quæst. 1. Arti. 5. De evidentia autem in attestante, licet P. Esparza affirmet eam negare: re tamen vera pro affirmatione magnum est fundamentum Arti. 1. Quæst. 5. citato, ut qui eum adire voluerit, facilè deprehendet. Sed quidem quod ad præsens institutum facit, ibidem manifestè fidem admittit, unde non sequitur ex solius charitatis affectu meritum desumendum. Et Nos quidem contra eos argumentati, qui merita inficiabantur ex eo quòd & fidem, unde & ex D. Thoma nihil contra nos, fidem adstruente, licet quoad evidentiam non videatur penitus adstipulari citato loco, cùm sit Nobis satis ex illius doctrina alibi conspicua receptissimum placitum comprobasse. Aliorum circa hoc considerationes omitto, crescente volumine, cùm non Commentarios scribam, sed eorum aliqualia supplementa, utilitatis aliquid allatura, Utinam & Sanctissimæ Trinitati gloriæ aliquid, quam vitâ propriâ habeo incomparabiliter chariorem.

891

*DE illo à nu. 1435. ubi modos reci

Quidam Rosarij modus proponitur.

tandi Rosarij dedimus, quibus addendus is, quem habet Jacobus Merlus Horstius in Paradiso animæ Christianæ Sect. 1. Cap. 4. pag. 46. & sic procedit:

Præmisso Apostolorum Symbolo Credo &c. dic:
Pater de cælis Deus, miserere nobis.

Iacobus Merlus.

Fili Redemptor mundi Deus, miserere nobis.
Spiritus sancte Deus, miserere nobis.
S. Trinitas unus Deus, miserere nobis.

Deinde Rosarium per tres Decades hoc modo decurres. Initio cujusque Decadis, seu ad tres majores globulos Rosarij leges Orationem Dominicam adiecto illo Hymno Angelico ex Apocal. 7. Benedictio, & claritas, & sapientia, & gratiarum actio, honor, virtus, & fortitudo Deo nostro in sæcula sæculorum. Ad singulos verò minores globulos legas verba trishagij Seraphici Isai. 6. & doxologi æ Ecclesiasticæ, Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth, plena est omnis terra gloria ejus. Gloria Patri, & Filio, & Spiritui, Sancto. Sicut erat in principio, & nunc, & semper, & in sæcula sæculorũsæculorum, Amen. Sic citatus Auctor citans pro hoc Exercitio P. Cornelium Isaiæ 6, scilicet v. 8. licet revera apud P. Cornelium alio modo Rosarium procedat, juxta dicta citato n. 1435. Sed est quidem nuper adductum, etsi brevius, satis profectò aptum fovendæ pietati, sicut & alia apud eumdem Auctorem. Nec omittendum quod habet P. Nadasi in Anno dierum memorabilium S. I. die 1. Martij ubi de Fratre Petro Basto, sic enim ibi, Fuit cùm à Deo petenti ecquod precum genus esset illi gratißimum, docuit ad majora grana Rosarij Symbolum Apostolorum, ad minora Gloria Patri &c. recitaret. Pergratum id Deo fore obsequium. Sic ille. Ubi & modus recitandi noster approbatur, futurus gratior additione Symboli.

p. 308

892

*In eo autem recitandi modo, qui

Circa hymni verba pro diversitate temporum.

à Nobis propositus, extat Ecclesiasticus hymnus:

Iam Sol recedit igneus,

Et quia Rosarium potest non serò recitari, adnotatum in margine ut dicatur Procedit. Sed quia potest summo manè etiam, dici poterit Propinquat, & quia jam orto, Recurrit. Quamquàm & tunc Procedit bellè cōsonetconsonet Psalmo 18. ubi illud: Et ipse tamquàm sponsus procedens de thalamo suo. v. 5. Ubi de rigore metrico non scrupulosè curandum. Et pro Procedit, adulta jam luce, stabit aptè Progressus. Sicut si noctu, Receßit. Quæ quidem pia erga sacratissimum mysterium affectio minimè molesta judicabit. Decet enim veros adoratores adorare Patrem, & pariter Filium, ac Spiritum sanctum in spiritu & veritate, de quo licet suprà profundiorem dederimus intellectum, eum etiam perspicuum debemus amplecti, ut in adoratione pura veritas inveniatur, & ita quæ unius sint temporis, neutiquàm alteri tribuantur. Mihi tamen ad mortis umbram omni obscuriorem nocte proparanti, licet quidem quàm verissimè dicere

Iam sol recedit igneus,

Sed & licet etiam SanctissimęSanctissimæ Trinitatis sperare lumen, gemitibus inenarrabilibus expetitum, quia dictante Spiritu, Trinitatis vinculo. Et cur non sperem, quando ille ipse qui postulat, postulatorum est fons, qui non poterit exhauriri? Rom. 8. v. 26.

p. 254 RECOGNITIO TOMI SECVNDI PROBLEMATVM THEOLOGICORVM.

§. I.

PECVLIARIS DIFFICULTAS

§. II.

§. III.

§. IV.

§. V.

§. VI.

§. VII.

§. VIII.

§. IX.

§. X.

§. XI.

Circa Scriptorem alium propositæ doctrinæ aliter adversantem.

§. XII.

CIRCA APPENDICEM SUPERIORIS TRACTATIONIS. Pro mysterio Incarnationis.

§. I.

§. II.

p. 288 §. III.

§. IV.

PRO MATERIA DE RELIGIONE.

§. I.

§. II.

EX MATERIA DE SACRAMENTIS. DE BAPTISMO.

§. I.

§. II.

p. 297 §. III.

Circa SS. Eucharistiæ Sacramentum.

§. IV.

§. V.

§. VI.

De Presbyteratu.

DIFFICULTAS PRIMA.

DIFFICULTAS SECUNDA.

§. VII.

CIRCA SECTIONEM XXXI. Ad varias illa materias spectat, pro quibus & distincta Problemata. Sit ergo circa Primum

§. I.

§. II.

§. III.

§. IV.

§. V.

Embeddings Experiment

p. 254
RECOGNITIO TOMI SECVNDI PROBLEMATVM THEOLOGICORVM.

p. 288
§. III.

p. 297
§. III.