Avendaño: Thesaurus Indicus

De quo Parte 9. nu. 22. & seqq.

1096

*PRo exornanda prædicta

Elogium Diuorum Virginis Parentum.

Diuæ Matris, & Diuinissimæ Filiæ gloria elegantissimum attexendum Elogium, quod inter alia Patriarcharum nomine Epithalamij habet D.

D. Emanuel Thesaurus.

Emanuel Thesaurus Patritius Taurinensis, Comes, & Magnæ Crucis eques Sanctorum Mauritij, & Lazari tenore sequenti.

Descende Cælo, vbi nil agis sanctis sine Hy
men
Duas extra Cælum Cœlestes Animas copula
turus.
Ioachimum & Annam
Illum Regia hanc Sacerdotali stirpe.
Vt dotali vtroque apice Nepotem instituant.
Inter Reges Pontificem, inter Pontifices Re
gem.
Age iugalibus nodis quos Paternitas nexuit,
Cor geminum stringe, vel vnicum diuide:
Vt alter Sponsus ex altero spiret.
Sed heu spinosa primordia? Initio planges, dum
panges.
Vltra viginti annos sterilis ille thalamus
Nihil nisi lacrymas gignet.
Sed verte statim lætioribus hanc næniam.
Nam sterilis Parens,
Maiorem prolem vtero capiet, quàm mente.
Stupente rerum Natura.
Tam fœtam, quàm fœtum extra suas leges.
Adde nouam inter fœminas laudem
Citra sobolis crimen Matrem fieri
Nam ceteræ, Carnifices antequàm Matres,
Partum conficiunt, dum concipiunt.
Vnoque momento
E Cælo demissam Animam Orco exponentes,
Vitam & largiuntur & lethum.
Sola Maria Parentis honos, non onus,
Maternam vterum condecorabit intrando.
Nec deerunt puerperio præsagia &c.

Aliud D. Annæ cum testimonio assertæ veritatis. Laurentius Beyerlinck.

1097

*Pro eôdem facit id, quod habet Laurentius Beyerlinck in Theatro Tomo 7. lit. V. pag. 135. Col. 1. vbi ita scribit: Fuit & altera ANNA, vxor Ioachimi, Virginis Deiparæ parens, quæ, vt loquitur Damascenus Orat. 2. de Natiuit. B. Virginis, promißionis germen ex sterili ventre produxit. Hæc marito diu superstes, vt communis opinio habet, eo piè defuncto, quod vitæ reliquum erat, summa deuotione & sanctitate exegit, vnde & viduis Christianis velut exemplum proponitur, quod imitentur: vt cuius summa modestia & pietas erga Deum, ob quas virtutes Deiparæ Virginis mater fieri promerita fuerat: marito viduata incrementum sumpsit, ac viduitatem suam his velut præsidijs vallauit. Sic ille. vnicum germen benedictionis agnoscens ex sterili vtero magnorum meritorum ornamentis & præsidijs comparatum. Quod autem de diutina viduitate ab eo secundùm communem opinionem assertum, quia ad sanctitatis quidem conducit augmentum, & in tali assertione, nullo modo communi pietate detrahitur, sustineri potest. Et ex hoc reddi ratio cur priùs quàm maritus, licet fuerit ille sanctissimus ab Ecclesia fuerit honorata. Ratione siquidem prolixæ viduitatis raris deuotionis, & pietatis exemplis exactæ, eius potuit Sanctitas illustrior reddi, & superexcellens claritas propagari. Id quod in S. Paula apud D. Hieronymum in eius Epitaphio mirè exornatum inuenimus.

1098

*P.Gretserus lib. 1. de S. Cruce Cap. 77.

P. Gretseri philosophandi modus.

ita scribit de Christi agens Cruce, & rupe montis Oliueti, in qua Christus in Cælum ascendens pedum reliquit impressa vestigia; quarum innumeræ extant Reliquiæ, vt sine multiplicatione mirabili non videatur posse constare: Potuit illa fieri, vel creationis nouarum partium in locum abscissarum subeuntium, vel sine creatione, aëris adiacentis materia in substantiam crucis & rupis conuersa: quo pacto multi dicunt panes & pisces, quibus Christus tot millia pauit multiplicatos esse: vel certè partibus Crucis & rupis potentialibus virtute diuina ad actum reductis; cùm enim continuum diuidi poßit sine fine, atque adeò partes infinitas contineat, facilè intelligi potest quomodo Crucis magnitudo, & Christi vestigia imminuta non sunt, vt testantur S. Cyrillus, Paulinus, Sulpitius: licet plurimæ particulæ inde desumerentur, & in varias orbis terræ prouincias, religionis ergo deportarentur: Potuit enim Deus semper alias ex potentia continui eductas in locum aliarum substituere. Hæc si non capiunt hæretici, caussam dixerim, quia non sapiunt; si saperent, caperent. Sic ille, P. Ioannes Ferrandus in Disquisitione Reliquiaria cum laude adducit lib. 1. Arti. 1. circa finem.

p. 392

1099

*Vbi quidem quod ad hęreticoshæreticos spectat,

Hæretici quia non sapiunt, non capiunt. Deuter. 32 v. 28. & 29.

bene verum est non capere, id est non intelligequia non sapiunt, vt meritò pro illis orare Christiana charitas possit: Vtinam saperent, & intelligerent. Deuterom. 32. v. 29, Quibus apprimè congruit, quod præcesserat; Gens sine consilio est, & sine prudentia. v. 28. Præ superbia siquidem, de consilio adhibendo non curant, vnde imprudentes, & ignari, quia Sapientia, vt ipsa clamitat, in consilio habitat Prouerb. 8. v. 12. Ego

Prouerb. 8. v. 12.

Sapientia habito in consilio. Vnde & sit vt quæ ipsis dicuntur, non capiant, non intelligant. Vnde & quod circa Crucem & rupem Olibetanam dictum, captu aliàs facile, monstro simile videatur. Sic iudicat doctissimus ille Scriptor,

Citati Auctoris laus.

eorum Mastix celeberrimus, nec minùs celebris probitate. Libri eius omnes in Marckdorfensi Senatu (Natale illud Gretsero solum est,) coempti, & posterorum memoriæ asseruati, vt scribit P. Nadasi, in Anno dierum memorabilium S. I. die 29. Ianuarij.

1100

*Sed verò vt certissimum sit hæreticos

Quid difficile in prædicta P. Gretseri doctrina videatur.

nihil de ijs curare, quæ pro explicandis Religionis Catholicæ mysterijs à doctissimis scriptoribus exhibentur, vnde neque de præfata doctrina rationem habituros, quacumque illa verisimilitudine & philosophica ac Theologica firmitate constaret; in ea potest aliquid non ita facile videri sincero cuiquam tractatori, & quod pro conseruanda fidelium pietate ampliùs oporteat declarari. In primis ergo quod de creatione nouarum partium in locum abscissarum, seu conuersione adiacentis materiæ in substantiam Crucis & rupis dicebatur, dubitari nequit esse possibile. Sed cùm abscissæ partes adeò ingenti numero sint, vt non solùm Crux integra, sed plures, vt loquuntur aliqui, possint efformari, quod & applicari Oliuetanæ rupi potest: ex eo fiet non eamdem remansisse Crucem, neque rupem, sed alias ex nouis constantes siue per creationem, siue per iteratam additas conuersionem: vnde & Reliquiæ inde desumptæ eodem defectu laborabunt. Cùm enim dicitur conuerti in substantiam Crucis aut rupis, non est sensus quòd conuersio fiat in substantiam præexistentem, sed in partem eiusdem speciei cum illa, sicut alimentum dicitur conuerti in substantiam aliti, quia noua pars additur, qua præexistens substantia augeatur.

1101

*Deinde id quod de partibus potentia

De partibus potentialibus incerta doctrina, aut inuerosimilis.

libus additur diuina virtute ad actum reductis, eamdem patitur difficultatem, dicuntur enim particulæ ex potentia continui eductæ in locum aliarum à Deo substitui. Cùm ergo tot fuerint eductæ, vt Cruces alias possent constituere, idem erit inconueniens deuorandum. Præterquam quòd eductio illa ex potentia continui non videtur quomodo sit intelligenda, cùm aliàs quod de infinita diuisibilitate dicitur, negetur à plurimis, & non sine magnis fundamentis, quod & hæreticis facile erit pernegare. De potentia continui eductionem accidere, si iuxta vera & recepta Philosophiæ principia agendum sit, satis impropriè profertur, cùm non sit productio formæ dependentis à subiecto, quod parti integrali minimè conuenit, materia & forma constanti; sin minùs materia ex potentia materiæ educeretur. Item ex diuisibilitate infinita continui agitur; atqui partes, in quas diuidi potest, non sunt aliquid extra ipsum continuum, neque partes, quæ in locum partium substitui queant, vnde quæ substituuntur, extra illud sunt, & aliunde veniunt. Ad quid ergo diuisibilitas illa infinita; quandoquidem etiamsi talis non sit, stare potest integritas, dum quantùm demitur, tantumdem prompta superadditione suppletur.

1102

*Est quidem quorumdam sententia asse

Pro ijsdem minùs recepta sententia.

rentium continuum actualibus partibus, quæ inter se sint distinctæ, non constare, sed tantùm potentialibus, quatenus diuidi in illas potest: quam specialiter defendendam assumpsit P. Vincentius Tassari Tom. 1. Disputationum de Quantitate Disput. 11. Diuisione 5. vbi pro ea præter antiquiores alios adducit P. Tannerum, P. Fonsecam, P. Dandinum, & Cardinalem Toletum. Iuxta quam dici potest partes educi de potentia continui, quando fit diuisio. Atqui eductione huiusmodi facta, nihil de substitutione nouarum partium intercedit: vnde si addantur non maius inde pro negotio præsenti suffragium, quàm ex modis dicendi alijs. Et sententiam quidem præfatam communiter recentiores Magistri reijciunt, quibuscum & Nos dum in Philosophicis versaremur; neque opus est modò, cùm id præsens caussa non exigat, ampliùs immorari.

1103

*Quid ergo dicendum? De possibili

Opportuna responsio.

tate iam dictum, siue per creationem, siue per conuersionem miraculosè peractam. Quod si reuera ita sit, inconueniens illud de distinctione ita temperandum, vt nouæ partes additæ, vtpotè loco aliarum à Deo substitutæ, eadem virtute polleant, & simili sint veneratione condignæ, vt hîc locum habeat vulgare axioma, quòd subrogatum sapit naturam eius, in cuius locum subrogatur, pro quo D. Barbosa in Tractatu de Axiomatibus Iuris Axiom. 213. Cui tamen opponi potest id, quod citatus scriptor cum alijs tradit. num. 2. Scilicet subrogatum id, quod est dictum, tunc habere, quando subrogatum habet qualitates eius, in cuius locum subrogatur; quia si qualitas, vel vnum ex requisitis necessarijs subrogato deficiat, vel diuersa inter vtrumque datur qualitas, eius naturam, in cuius locum subrogatur, non sapit. Tunc sic. Subrogatis partibus deficit qualitas præcipua, ratione cuius Crucis lignum est veneratione dignissimum, scilicet contactus Corporis Christi: ergo non sapit naturam ligni eiusdem, & ita neque similem cultum promeretur.

1104

*Ad quod succurrit peculiaris & oppor

Ampliùs exornata.

tuna responsio, concedendo quidem ex contactu venerationem promeritam, sed non necessariò ex tactu immediato, quandoquidem non omnes, immò pauciores talem contactum habuerunt. Quia verò omnes vnum illud integrabant lignum, in quo salus mundi pependit, omnes cultum eumdem meruerunt. Iuxta hæc ergo de partibus miraculosè subrogatis dicendum, contactum quidem circa Christi Corpus, sed non immediatum habuisse, quatenus Crucem ipsam componebant; & ad hoc à Deo speciali sunt prouidentia dispositæ, qui sicut Cruci suo in primitiuo statu virtutem salutiferam cum venerationis prærogatiua contulit, potuit etiam illam par|

p. 393

tibus additis de nouo conferre; quæ & eo ipso quòd miraculosè additæ sunt; peculiarem venerationis titulum præseferunt, quo & suppleri possit, si quidquam aliàs deesse videatur. Sic enim multæ Cruces, quia miraculo exhibitæ, specialem quibusdam in locis venerationem sibi conciliarunt. Quod est similiter de Oliuetana, rupe dicendum. Et erunt forsitan qui in alijs Sanctorum Reliquijs non reputent inconueniens affirmari.

1105

*Dici etiam potest nullam ex Cruce

Modus peculiaris explicationis circa præfatum augmentum.

abscissam particulam, in qua aliquid, licet exiguum, de genuino illius ligno non fuerit. Quod quidem esse possibile nullus erit qui audeat inficiari: in quo quidem specialis diuinæ prouidentiæ dispositio debebit necessariò recognosci, sed quæ videatur, supposita miraculosa superadditione, quodammodò necessaria. Deus enim in illa deuotioni fidelium consulit, vt sit quotidie diuidua

S. Paulinus.

sumentibus, & semper tota venerantibus, vt loquitur D. Paulinus Epist. 11. Qui ergo patrandis miraculis ea de caussa attentus, vt deuotioni ex integro consuleret, ita oportuit negotium istud peragere, vt nulla particula sine aliquo primigenij ligni frustulo scinderetur: fueritque illud velut cœleste fermentum in amplam illam massam dispersum.

1106

*Et hæc quidem miracula, quia & pos

Miraculum multiplicatarum præsentiarum improbatum.

sibilia, omnium confessione, & verosimilia, proponi securè possunt; non ita alia, quæ possunt in eadem caussa confingi. Vt si dicatur Crucis sanctissimæ particulas sola locali multiplicatione distingui, cùm vna & eadem esse in diuersis locis possit, iuxta receptissimam iam olim, & magis nostris temporibus opinionem. Id quod in alijs dignitatis maioris recentes quædam reuelationes affirmant. Quas tamen vel eo ex capite Thomistica Schola minimè admittandas iudicabit. Quid iam si hæreticis pro defensione certi miraculi proponantur? & quidem cùm illud tale sit, etiamsi pro explicatione modus compertus & potens sincerum intellectum conuincere, non daretur, minimè ea de caussa licitum erit denegari, sicut in mysterijs alijs contingit, quæ ex diuino testimonio credibilia facta sunt nimis; cùm tamen, luce fidei seposita, humanus ea discursus nequeat quidquam conuincens inuenire.

1107

*DE illis procedit quæstio, qui priui

Quid pro parte affirmatiua facere videatur.

legium habent circa prædictam recitationem exceptis Quadragesima & Aduentu. Et visum quibusdam id licere, quia dies ante Dominicam præfatam in ordine ad hoc non censentur Quadragesima, quia illius officium ab eius Vesperis inchoatur. Et cùm priuilegium sit fa

Vide n. 855.

uorabiliter exponendum, & hoc religionem concernat, cultum scilicet insignium mysteriorum, videtur in explicatione fauorabili conquiescendum, pro quo aceruari possunt Textus & Doctores, quos in simili congerit P. Quintanadueñas Tomo 1. Tract. 8. Singul. 15. num. 6. Quibus addendum iuxta antiquiora tempora Quadragesimam in Dominica inchoari solitam, quod eruditè ostendit P. Azor Tomo 1. lib. 7. cap. 12. Quæs. 2. posteà verò quatuor dies additi complementum perfecti ieiunij, eo quòd ieiunium Dominicarum, cùm in sola abstinentia à carnibus consistat, est imperfectum, & quidem meritò reputatum. Non videtur autem Dominicæ prærogatiua illa detracta, vt ex ea solemnitas Quadragesimalis obseruantiæ exordiatur. Vnde in Oratione secreta Missæ ita dicitur: Sacrificium Quadragesimalis initij, solemniter immolamus.

1108

*Sed his non obstantibus contrarium

Contrarium vt certum statuitur, & initium Quadragesimæ à die Cinerum.

videtur irrefragabile. Quidquid enim de antiquis fuerit temporibus, certum est Quadragesimam à die Cinerum inchoari generaliter in Ecclesia, quidquid circa ieiunium Mediolani inualuerit consuetudo; pro quo Leander Tomo 3. Tract. 5. Disp. 7. Quæst. 3. contra Pasqualigum Decis. 166. n. vbi ait antiquum Ecclesiæ morem Mediolani conseruatum, non id consuetudini tribuens, quæ prædictorum dierum obseruantiam abrogauerit, quod tamen asseruerat Decis. 36. nu. 3. 6. & 7. In quo quidem non est cur debuerit carpi præfatus Scriptor: dicens enim vigere modò Mediolani prædictum morem, nihil circa id, quod de consuetudine dixerat, contrarium videtur protulisse: siquidem abrogata per consuetudinem illorum dierum obseruantia, factum est vt morem antiquum consuetudo reuocauerit. Sed discrimen parui momenti est. Quidquid ergo circa prædicta fuerit, quod dixi certum, iterùm certum asseuero, Quadragesimam scilicet à die Cinerum inchoari vna cum ieiunio, quod ea de caussa Quadragesimale dicitur. Sic tenere Doctores omnes testantur P. Azor suprà vbi ita scri

P. Azor.

bit: Secundò quæritur: Vnde inchoetur ieiunium Quadragenarium? Respondeo conuenire apud omnes inde Quadragesimam inchoari à Feria 4. Cinerum, quæ vulgò appellatur quarta Feria in Capite ieiunij. Sic ille, consentientibus P. Fagundez circa 4. Ecclesiæ Præceptum lib. 1. cap. 6. nu. 5. P. Reginaldo lib. 4. cap. 12. nu. 128. Pasqualigo Decis. 166. cit. nu. 8. Leander Quæst. 2. & alijs. Id quod ex terminis videtur per se notum: nam Quadrage

Probatio manifesta.

sima Christiana est ieiunium quadraginta dierum ad imitationem Christi: Atqui 40. dies quatuor præfatis complentur alios præcedentibus; à primo ergo illorum incipit Quadragesima. Quod quidem in Officijs Sacris habemus expressum. In Feria Cinerum sic Oratio: Præsta Domine fidelibus tuis vt ieiuniorum veneranda solemnia &c. Feria 6. Inchoata ieiunia, quæsumus Domine &c. Sabbato. Adesto Domine supplicationibus nostris, & concede vt hoc solemne ieiunium &c. Non ergo ieiunia vtcumque inchoata, sed solemnitas Quadragesimalis. Pro cuius initio sic in Oratione secreta Feriæ 6. Sacrificium, Domine, obseruantiæ Quadragesimalis, quod offerimus &c.

1109

*Probari deinde potest ex Rubrica Bre

Ex Octauis euidens probatio.

uiarij §. 7. num. 1. vbi ita dicitur. Quòd si aliquod Festum, quod celebrari solet cum Octaua, paulò ante Quadragesimam venerit, & iam per aliquot dies factum sit Officium de eius Octaua, adueniente Quadragesima nihil ampliùs fit de ea, nec commemoratio. Quod testimonium euidentissimum est, nam |

p. 394

Octaua cessat in Feria 4. Cinerum, vnde constat dies illos Quadragesimæ nomine comprehensos. Immò de illis tantummodò videtur procedere: nam si per aliquot dies de Octaua sit factum Officium, adueniente Dominica 1. iam Octaua erit finita, & erat opus cautione, & explicatione illa, cùm sufficeret dici intra Quadragesimam non fieri de Octauis. Idem constat ex Rubrica de Commemorationibus §. 9. nu. 2. vbi ita dicitur: De Ferijs Aduentus, Quadragesimæ, Quatuor Temporum, Vigiliarum. & Secunda

Et Rubrica de Commemorationibus.

Rogationum, fit Commemoratio, quando Festum nouem Lectionum in illis Ferijs occurrit. Sic ibi. Atqui certissimum est de Ferijs post diem Cinerum debere fieri Commemorationem: vnde & liquet nomine Quadragesimæ venire. Et ita si in concessione præfata excepta est, non posse in illis de concessis officijs recitari.

1110

*Neque adducta in contrarium alicu

Obiectis fit satis.

ius momenti sunt. Ex eo enim quòd Quadragesimale Officium vsque ad Dominicam differatur, non tollitur quo minùs Quadragesimales dies antecedentes sint, in quibus id, quod est in Quadragesima præcipuum, obseruatur, ieiunium inquam: habent etiam de Quadragesimali officio multùm, scilicet diuersa Euangelia, Homilias, Preces, & Missas cum omnibus illis, quæ in Ferijs post Dominicam primam apponuntur. Et quemadmodùm adueniente Dominica Passionis. Et multò magis Hebdomada sancta, valde immutatur Officium, nec proptereà dies illi Quadragesimales esse desinunt; ita etiam de prioribus illis dicendum ob similem rationem. Quod autem ex Oratione Dominicæ 1. adductum minimè vrget: Oratio enim illa antiquissima est, vt patet ex libro Sacramentorum D. Gregorij. Et cùm additi quatuor dies, nihil illi detractum, quia & sensus potest congruus adhiberi; cùm enim Dominica prima sit, & pauci præcesserint dies in ieiunij Quadragesimalis initio versari adhuc videmur. Quòd verò de fauorabili inrerpretatione dicebatur, admittendum quidem quando id concessionis verba patiuntur, non ita quando sine aliqua necessitate receditur ab illorum proprietate: quod quidem alibi à Nobis obseruatum, & pro eo videri potest P. Suarez lib. 8. de legibus Cap. 28. nu. 15. Vbi cum alijs docet tātùmtantùm in ordine ad ampliationem priuilegij posse à verborum proprietate recedi, quando illa seruata inutile redderetur. Quod præsenti casui constat non posse vllatenus adaptari. Vbi & obseruandum, in eo quòd proprietas verbi seruetur, Quadragesimæ inquam, caussam Religionis agi, vt scilicet Sanctissimi temporis obseruantia conseruetur, & ex sinistra interpretatione ad alia inconuenientia veniatur. Vbi forsitan non deerunt, qui verosimiliter iudicent minus inconueniens futurum, si ad celebrationem dictam in Feria 5. & Sabbato, ea se quis opinione tueatur, iuxta quam mutatio licet officij semel aut iterùm, de quo dictum nu. 854. & seqq. Ibi enim grauium Scriptorum suffragatur auctoritas, neque verborum proprietas abrogatur, quod tamen hic accidere comperitur. Vnusquisque ergo suo in sensu abundet, sed rationabili: quem quia in me desid ero, non possum non in alijs cooptare.

1111

*EXemplum extat num. 83. si reuera id

Vt non liceat quæ videantur ostendere.

stare iure potest, quod facto stat. Euenire autem potest vt in Ecclesia aliqua ciuitatis Reliquia etiam insignis sit, quæ videtur in cultu præferenda: vnde eo die fieri de Reliquia in Matrice seruata nequibit. Quòd si transferatur, in eo apparet difficultas, ratione defectus in conformitate cum Matrice, & quia concessio determinatum diem respicit, pro quo admitti nequit extensio, quia illa pro Matrice vim habet, & cum suis qualitatibus debet ad Ecclesias alias pertinere; & ita pro eôdem die, cùm accessorium etiam sequatur principale: neque plus pro eo liceat, quàm licere queat pro principali. Itaque quòd celebretur in Matrice tali die, & consequenter in Ciuitate, sic volente Prælato, virtute concessionis habetur: quòd autem diuerso die, virtute alicuius concessionis haberi debet, quod tamen non apparet; cùm neque dici queat virtute eiusdem concessionis haberi, quia reuera diuersa gratia est, quæ & separabilis; vnde qui illam admittunt, eius debent ostendere fundamentum.

1112

*Circa quod id quod est dictum de præ

Circa prælationem Reliquiæ existentis in Matrice.

ferenda Reliquia propria Ecclesiæ, erit forsitan qui neget censens Reliquiam Matricis esse præferendam: quo euentu cessat quæstio, sic enim de Reliquia propria Ecclesiæ alio die agendum, & sic cum Matrice vniformitas conseruanda. Sed verò oppositum est omnino Gregorij XIII. Bullæ pro Hispania conforme assignanti proprium diem pro Ecclesia, in qua Reliquia insignis asseruatur: iuxta quod & vniuersalius Decretum S. Rituum Congregationis procedit. Quòd si dies proprius ignoretur, & is, qui opportunus videbitur, fuerit assignatus, similiter est dicendum ob ius acquisitum possessionis: licet hoc vltimum non ita certum videatur, quando non est adeò antiqua possessio, vnde & locus videtur esse stabiliendæ vniformitati, vt cesset, iuxta dicta, difficultas quæstionis.

1113

*P. Quintanadueñas Tomo 1. Tract. 7.

P. Quintanad. fauorabilis resolutio.

Singul. 29. illam attigit, & in strictioribus terminis prælationem Reliquiæ in Ecclesia propria concedit; quando scilicet illa, & quæ in Matrice asseruatur, sanctorum sunt, qui eodem die ab Ecclesia celebrantur, vt SS. Vndecim mille Virginum, & tunc de illa, quæ in Matrice, alio agendum die, ob ius speciale, quod ad celebrationem habet, nec amittitur propter concursum dictum; vnde & concludit certiori resolutione. n. 6. sic dicens: Nec vllus dubitabit duobus diuersis diebus ac solemnitatibus celebrandum fore in Domo Professa S. Hilarionem, si in ea insignis esset eius Reliquia, & S. Virginem & Martyrem ex vndecim mille, cuius Caput habet Cathedralis: ergo non obstat quòd eodem die concurrant, vt in diuersis diebus celebrandæ sint duæ illæ SS. Virgines & Martyres: quod contingit in omnibus Festis translatis, quæ cum alijs eôdem die concurrunt, & ab illo ob |

p. 395

impedimentum ad alium non impeditum transferuntur. Hæc ille, iuxta quæ in casu nostro circa translationem sancti, de quo ob Reliquiam in Matrice agitur, non videtur dubitandum: vnde

Responsio ad obiecta.

ad ea, quæ in contrarium adducta sunt, dicendum, & si posita translatione aliquo modo conformitas cum Matrice deficiat, eam non esse Ecclesiæ sensui contrariam, cùm iuxta illius Rubricas & Decreta sit: Maiorem autem futurum defectum, si de sancto huiusmodi nullum Festum ageretur. Licet autem directè pro translatione non sit facta concessio, est tamen facta virtualiter & consequenter, ob rationem dictam de Rubricis & Decretis, & ita cum principali minùs principale connexum, quod cum omnibus suis qualitatibus transit, præter illam de die, quæ in generalibus concessionibus continetur. Et licet verum sit potuisse ita celebrationem concedi, vt translatio non liceret, & ita distincta gratia sit: iuxta stylum autem concessionum huiusmodi concessa intelligitur, quia iuxta regulas ab Ecclesia statutas, Festum pro sancto concessum, si die pro eo assignato celebrari nequeat, potest, debetque transferri, si rationabiliter agendum sit.

1114

*Posita autem exigua probabilitate sen

Doctrinalis Conclusio.

tentiæ de extensione celebrationis Reliquiæ Matricis, si Religiosi translationem omittant, rationabilis erit omissio, quam tamen amplectentur pauci; sic ad compendia communiter properatur. Sed, vt dixi, circa Reliquias eorum sanctorum, quorum mortis ignoratur dies, & eius, qui est illis assignatus, non est antiqua possessio, expediet profectò vniformitatem cum Matrice seruare, per quod quidquid dubij esse circa translationem poterit, euanescet. Quòd si quis circa probabilitatem dictæ sententiæ hæreat in Religiosa familia, poterit sine scrupulo vsum communitatis amplecti, vt notam singularitatis euitet, & damnabilis præsumptionis: qua etiam nota sublata id licebit ex bono respectu conformitatis, annuente præsertim superiore non indocto, nec nouitatum ad vitandum laborem tendentium, amatore. Pro quo iuuat id, quod dictum Tomo 2. Thesauri Titul. 12, num. 148. in fine.

1115

*DE Reliquia S. Valeriani Martyris di

Circa caput S. Valeriani ex cineribus eius compactum difficultas.

ctum P. 9. n. 25. & 72. quæ ex eius est cineribus compacta, & caput ipsius ita repræsentat, vt licet subtiliter efformatum, facilè caput non esse S. Martyris comperiatur; licet non ita propè inspectum, indubitata capitis figura in oculos incurrat, parui quidem, & puerilis, ac instar Corei, cùm osseum nihil pro Cranio exhibendo possit deprehendi. Et dubitatum quomodo id ritè stare queat, cùm à sinceritate & veritate, qua res istæ tractari quidem præ alijs multis debent, videatur alienum. Caput proponitur, quod tamen reuera caput non est; & cùm tale non sit, vt tale tamen ab ijs, qui de compactione nihil sciunt, adoratur. Licet autem caput præ membris alijs peculiarem adorationem non mereatur: habet tamen specialem titulum æstimationis, vtpotè membrum præcipuum, & ea consideratione colitur, & magis censetur pretiosum. Præterquam quòd ad compactionem dictam aliquid, & non parùm, ex materia extranea debuit adhiberi, vnde commixtio quædam est partium Sacri Corporis, & aliarum communium, quibus religiosus cultus minimè debeatur. Qua ratione tradunt communiter de hoc agentes scriptores Reliquias Sanctorum permixtas alijs, quæ Sanctorum ab Ecclesia Canonizatorum non sunt, non posse publicè adorandas proponi, vt videri potest apud P. Thomam Sancium lib. 2. in Decalogum. Cap. 43. n. 12. vbi Canonizatorum nomine, etiam Beatificati veniunt, iuxta dicta. Sect. 18.

1116

*Circa quod ego quidem figmentis istis

Vrgetur, neque vt fiat deinceps admittitur.

non vterer, si res meo esset disponenda iudicio, iuxta dicta enim sinceriùs, simpliciùs, & veraciùs circa hæc agendum est, ne ex hac parte noua hæreticis calumniandi & irridendi occasio præbeatur. Et nouum hoc compingendi Sanctorum membra ex pulueribus videtur inuentum: in quo cùm confricandæ, subigendæ, & ad massam iterata contrectatione redigendæ Reliquiæ sint, indecentia non leuis apparet; cùm constet illas esse summa cum veneratione tractandas; pro quo videnda quæ diximus Sect. 2. Accedit compactionem istam non videri diuturnam esse futuram, & ita figuratum caput dispungendum, ex quo fiet, vt indecora congeries partium subsequatur, & ita minimè decens spectaculum. Id autem quod dici potest de adoratione, quæ hoc pacto obtinetur, cùm aliàs cineres in nullam redigi formam queant, sub qua adorandi proponantur. Non videtur vrgere; quia in vase aliquo concludi possunt, & cum eius nomine, cuius sunt, proponi: neque enim opus est vt videri à populo possint: immò conformius est Ecclesiæ spiritui, vt videri passim nequeant. Sic enim Innocentius Tertius in Cap. Cùm ex eo de Reliq. & Vener. Sanct. vbi ita statuit: Antiquæ Reliquiæ amodò extra capsam non ostendantur. Sic ille.

1117

*Quia verò dispositio præfata non vide

Vt queat post factum tolerari.

tur Sanctuarij Apostolici displicuisse Prælato, toleranda est, & ad præfata dicendum id quod adhibetur fictionis prouida attentione cauendum, vt scilicet curetur eos, qui Sacrum Caput pro adoratione expositum fuerint venerati, rei totius notitiam habeant: quòd si aliqui minùs instructi adorauerint, non erit error præiudicialis, quoad substantiam enim nulla in partibus est diuersitas, neque semper obligatio vrget pro illis euitandis, vt apparet ex dictis circa Reliquias, quæ diuersis in locis asseruantur, & quorum tantùm probabilis habetur certitudo. In nominum impositione respectu earum, quæ ad eos spectant, quorum illa ignorantur. Et Ecclesia in Festo Natiuitatis Domini annos creati mundi recenset supputatione minùs recepta, præsertim apud Recentiores. Et sic in alijs.

1118

*Id autem quod de admistione glutinis

Mixtio qua sinceritati non obstet.

dicitur, parùm videtur vrgere, quia id, quod additur pro ornatu & meliori consistentia Reliquiarum, non videtur sinceritatem violare. Sic Sacrum Corporale amydo perpolitur; & vino, |

p. 396

cuius futurus vsus in Missa, addi aliquid solet, quo purius efficiatur. Duæ etiam ossis partes glutine copulari solitæ, & dum illa èex sepulchris eruuntur, terræ aliquid adhærescit. In eo autem quod dicitur de commixtione Reliquiarum Sacrarum cum alijs, quibus non est cultus ab Ecclesia decretus, responsio est obuia, iuxta nuper dicta, quia quod admiscetur Reliquijs, non est ad earum ornatum, aut meliorem dispositionem conducens. Propter quam rationem graues scri

DtDe Cruce Reliquijs ornata.

ptores censent posse Crucem publicè exponendam ornari Reliquijs non Canonizatorum, vt videri potest apud P. Sancium suprà nu. 17. vbi de non approbatis ab Episcopo loquitur, sicut & Leander Tomo 6. Tract. 7. Quæst. 16. qui alios adducit. Licet autem de non approbatis tantùm loquantur, eorum rationes ad non Canonizatos videntur extendi: quod ad institutum præsens nihil officit, cùm sufficiat non approbatas proponi, quod absolutè non licet, quando per se proponuntur, & ratione ornatus licitum iudicatur.

1119

*Dixi rationes prædictorum Auctorum

Ad non Canonizatos vt doctrina spectet.

ad Reliquias non Canonizatorum extendi: tum quia adorandæ non proponuntur; tum etiam quia licet adorari contingat, id tantùm est cultu priuato, ad quem solent proponi, vt ait P. Palaus

P. Palaus.

Tomo 2. Disput. 1. de Adoratione. Puncto 6. nu. 11. priuatus autem cultus non Canonizatis potest

Leander à Sacrament.

exhiberi, vt est communis Doctorum sensus, de quo Sect. 4. & ex citato scriptore sic pronuntiat Leander in fine citatæ Quæstionis: Cùm Crux in Altari collocatur, non Reliquiæ, sed Crux ipsa adoranda proponitur: quod verò vnus, vel alius tunc Reliquias in Cruce inclusas adoret, id est per accidens, & ad priuatum cultum pertinet, non ad publicum, ad quem solum requiritur, Papæ, vel Episcopi approbatio. Sic ille. Ex quo id videtur sequi, quod nuper dicebamus, Reliquias scilicet non Canonizatorum posse inclusas in Cruce collocari, quia & adorari priuato cultu possunt. Circa

Difficultas circa priuatum cultum.

quod tamen difficultas esse potest, quia priuato cultu licitum quidem est venerari eos, qui opinione sanctitatis mortui sunt, cuius opinionis notitiam quis habet. Atqui Reliquiæ huiusmodi si in Cruce, aut aliàs exponantur, adorari poterunt ab ijs, qui ignorant, quorum non illæ sint, dum supponunt futuras Sanctorum, vt communiter esse solent: in quo quidem graue videtur absurdum. Propter quam rationem vetitum à Sede Apostolica ne imagines non Canonizatorum exponantur in Ecclesijs etiam habitu supplieis, adorantis scilicet Christum aut Virginem quia licet quasi in obliquo ponatur, venerationem tamen præsefert, quam Vrbanus suo Decreto prohibuit verbis illis: Imagines, aliaque præ

Vrbani VIII. & Alex. VII. prohibitio.

dicta, & quodcumque aliud venerationem & cultum præferens & indicans. Sic die 13. Martij 1625. pro quo & Alexander VII.

1120

*Ad quod quidem dici potest eum, qui

Doctrinalis responsio.

Reliquias in Cruce positas veneratur ex communi illo conceptu de illarum veritate, non plus venerationis illis velle exhibere, quàm ipsæ mereantur: vnde & eas, quæ Canonizatorum non sunt, si fortè adsint, eo venerationis gradu colere intendit, qui licitè ipsis potest impendi. Licet autem omnes Canonizatorum esse existimet; illa tamen intentio generalis iuxta rationem regulata in eo viget, vt si Canonizatorum non sit, modus in eo debitus teneatur. Quemadmodùm quando quis adorat Eucharistiam, Christi Corpus adorat, quod verè ibi esse existimat. Quia verò accidere potest vt legitima defuerit Consecratio; intentio alia præualet, iuxta quam adorare non intendit, Consecratione legitima deficiente. Quod autem de Pontificia prohibitione adductum, ita explicandum, vt venerationem & cultum excludat, pro quo per se & directè, quæ ad non Canonizatos pertinent, exponuntur: non ita quæ ad ornatum; & quia imagines etiam habitu supplicis ad ornatum non pertinent, ideò specialiter prohibentur. Quamquàm circa hoc

Quid circa praxim.

non videatur Decretum in praxi receptum: videmus enim imagines huiusmodi sine vllo de pingi scrupulo, & publicè in Ecclesijs collocari. Immò & habitu non supplicis, quatenus videntur in Altarium tabernaculis aliquomodo ad ornatum pertinere; quia non in loco præcipuo, sed hinc & inde reponuntur. Sic ergo saluari vsus prædictus potest; expedit tamen vt Pontificia Decreta ad vnguem obseruentur, & quod illis videtur aduersum penitus euitetur.

1121

*QVod ad mortis spectat articulum aut

Certum pro periculo mortis.

periculum, vti certum statuendum posse absolui, sic enim est communis Ecclesiæ sensus, & consensus Doctorum, neque modò de necessitate interpretis agimus, de qua alibi. Solùm ergo circa sanum versatur difficultas, an scilicet possit confiteri non plenè intelligenti. Et posse quidem confiteri & absolui instante præ

Probabile instante præcepto annuæ Confessionis, P. Sa.

cepto annuæ Confessionis docent P. Henriquez, P. Granadus, P. Layman, quos adducit & sequitur Leander Tomo 1. Tract. 5. Quæst. 56. P. Sa Verb. Absolutio. nu. 10. In primigenia editione, qui absolutè loquitur in hunc modum: Posse etiam absolui sanum, qui ob linguæ ignorantiam quædam solùm explicat, non omnia, probabile est: facit enim talis, quantùm potest, integram confessionem. Sic ille; quod eisdem verbis retentum in Romano exemplari, vbi Victorellus addidit auctoritatem Nauarri Consil. 14. de pœnit. & remiss. nu. 1. & quòd instante mortis periculo, non so

Sed non videri extare obligationem.

lùm possit absolui, sed etiam quod ad Confessionem teneatur, eadem est certitudine tenendum: an autem pro implendo Ecclesiæ præcepto, similis vrgeat obligatio, non ita videntur citati, & alij Scriptores affirmare, & non teneri, ex eo deduci potest quòd tantùm probabile dicitur posse absolui: ergo & probabile est non posse, & consequenter neque ad confessionem teneri, quæ pro obtinenda, absolutione fit; & ita si illa probabiliter est impossibilis, etiam impossibilis erit Sacramentalis Confessio. Hic enim non confessus periculo se minimè damnationis exponit, aliàs non de præcepto Ecclesiastico, sed de diuino ageretur.

1122

*Circa quod tamen, vt quod sentio in

Contrarium statuitur.

genuè proferam, non solùm mihi videtur probabile, quod præfati Scriptores asserunt, sed |

p. 397

etiam certum, posset scilicet absolui, & consequentur ad Confessionem annuam eum, de quo agimus, obligari. Si enim ratio aliqua dubitandi subesset, ex obligatione integritatis sumeretur, de qua in Cap. Omnis vtriusque sexus de pœnit. & remiss. Atqui illam non obstare receptissima Doctorum omnium sententia est, asserentium propter varias caussas posse Confessionem dimidiari instante præcepto: ergo & propter prædictam: quæ est irrefragabilis consequentia. Maior est certa, & Minor similiter, vnde Leander suprà, Quæst. 58. ita scribit: Sed probabilius respondeo, non solùm licere pœnitenti dimidiare Confeßionem in articulo mortis, & quando obligat præceptum diuinum aut Ecclesiasticum confitendi, in quo Auctores conueniunt &c. Ergo & in casu licebit & vrgebit obligatio, de quo agimus, quia pro eo nulla est ratio specialis, neque affertur aut afferri ab vlla potest.

1123

*Addo non solùm instante præcepto id

Licere etiam præcepto non instante.

accidere, sed etiam quando longo tempore differenda esset Confessio id fieri posse. Quod deducitur ex sententia eorum, qui id generaliter asserunt, vt videri potest apud citatum Scriptorem Quæst. eadem, qui ex eo id probant quòd priuari fructu huius Sacramenti est notabile nocumentum: ergo ad illud vitandum licebit non integrè confiteri quando aliter non potest ex defectu Confessarij. Et pro hoc Scriptores varios casus adducunt; videturque valde rationi consonum vt id Confessarij prudentiæ relinquatur: stante enim licita possibilitate, vix determinari potest certum quid, immò & ne vix quidem, circa quod sit possibilitas contrahenda, & non valeat verosimiliter improbari. Et P. Suarez resolutioni huiusmodi non obscurè suffragatur Tomo 4. in 3. p. Disp. 23. Sect. 2. n. 7. pag. 339. (non 557. vt apud Leandrum) vbi ita scribit: Quintò contingere potest vt nulla sit Confeßionis neceßitas simpliciter, sit tamen magna vtilitas, quam per se affert Sacramentum, & augetur ex frequentia eius. Vnde si propter eam occasionem multo tempore differendum sit, consultius erit, ita confiteri, licet non sit sub obligatione. Et hoc significauit Soto supra. Denique quando nulla caussa huiusmodi interuenit, sed post breue tempus speratur commoditas integrè confitendi, tunc melius erit differre Confeßionem: immò si cessaret omnis caussa rationabilis, esset præceptum: quia tunc commodè potest seruari integritas Confeßionis etiam materialis, quod per se necessarium est, quando moraliter fieri potest: in eo autem casu ita fieri potest: quandoquidem nulla rationabilis caussa cogit ad alium Confeßionis modum: ergo. Sic ille. Iuxta quæ id stat, quod de Confessarij iudicio dicebamus. Cùm enim quamlibet rationabilem caussam sufficientem asserat ad dimidiandam Confessionem, id certè nullus alius aptiùs, quam Confessarius poterit iudicare. Et videtur sanè casus, in quo id non liceret, & à præfato Magistro proponitur, minimè admittendus, quando scilicet cessaret omnis caussa rationabilis: ad frequentiam siquidem Sacramenti Pœnitentiæ semper adest caussa rationabilis. Et ita ipse Pater frequentiæ vtilitatem sufficientem esse caussam arbitratur. Sit tamen magna vtilitas, quam per se affert Sacramentum, & augetur ex frequentia eius, quæ sunt illius verba.

1124

*Et quidem de Indis loquendo, si in periculo vitæ versentur, non solùm admittenda

Praxis circa Indos.

frequentia, sed ad illam inuitandi sunt, possunt enim aut insufficienter dispositi quandoque accedere, licet dispositi videantur, ob eorum exiguam capacitatem, quæ in illis frequentior: aut quia iustificati, relabi non rarò contingat, ex diaboli instigatione, aut innata fragilitate. Extra periculum autem, Confessario, vt dixi, iudicio relinquendum, & accidere non raro poterit in quibusdam populis, quorum incolæ peculiari Idiomate vtuntur, & licet generali alio vt in plurimum loquantur, feminæ tamen vix nisi materno vtuntur, vnde curandum Parocho ne in hoc misellis hisce desit. Et licet multa non capiat ex ijs, quæ ab illis dicuntur, permittendæ tamen vt omnia, quæ voluerint, dicant; ne si prohibeantur, aliqua præ pudore aut timore subticeant, in quibus eorum solet fragilitas claudicare.

1125

*DIfficultas hæc in pueris solet communiter locum habere, & pro Indis

Non esse obligationem confitendi statuitur.

ob similem rationem, quia in multis puerorum sunt more tractandi. Et circa illam dictum alibi non esse obligationem peccata huiusmodi confitendi; quod videtur per se notum, vt mirari iuuet esse aliquos aliter sentientes. Pro quo ita scribit Syluester Verb. Confeßio 1. n. 5. Similiter, qui ex nescientia, puta quia non credit esse peccatum, excu

Syluestri sententia circa ea quæ sunt de iure diuino.

satur: quia licet aliquando non excuset hoc, quin talis peccet. dum talia agit contra legem Dei, aut naturæ: excusat tamen ne peccet non pœnitendo, vel non confitendo specialiter: sed solùm in genere confitendo, ignorata, id est non cognita & oblita. Vnde pueri & puellæ nouiter cognoscentes esse mortale, quòd aliàs scienter omiserunt confiteri ex nescientia grauitatis eius, non tenentur iterare Confeßionem: quod Summa Angelica verũverum credit, etiamsi tali peccato erat annexa excommunicatio. Sed hoc est magnus error eius, vt patebit infra Confessor. 111. §. viii. quo in loco probat excommunicatum minimè esse capacem absolutionis, vnde & præfatum nescientem aliquod esse mortale peccatum, & ideò non confitentem, capacem absolutionis respectu aliorum non esse censet, si annexa sit peccato huiusmodi excommunicatio, quia reuera excommunicatus est. Videtur autem P. Sa eius amplecti sententiam, dum

P. Sa.

Verb. Confeßio n. 34. sic ait: Qui cum puer esset, ignorabat aliquid esse peccatum mortale, cum posteà aduertit, sufficit illud solum confiteri Syluester Confes. 1. §. 6. &c. Sic in Editione priori, in alia autem Romani exemplaris similiter habetur. Et vtrobique pro eo alij citantur Auctores. Quamquàm in eo, quod ad excommunicationem attinet, Syluestro non adhæsisse omnes alij videantur.

1126

*Pro eôdem ita Leander Tomo 1. Tra. 5.

Leander à SS. Sacram.

Disput. 5. Quæst. 69. Respondeo non teneri, quia Confeßionem fecit validam. Solùm ergo tenebitur ad explicanda in Confeßione peccata in priori omissa. Sic Nauarrus in Cap. Fratres cit. nu. 82. Syluester Veeb. Confeßio (scilicet 1.) quæst. 3. Vasquez q. 92. ar. 3. dub. 1. Reginaldus lib. 6. n. 133. Bonacina loco. cit. n. 6. (scilicet Disp. 5. q. 5. Sect. 2. punct. 3. n. 2.) |

p. 398

& alij, excusantes hac de caussa à repetitione Confeßionis pueros, qui in Confeßione aliquod mortale tacuerunt, ignorantes inuincibiliter mortale esse, sed grandiores facti mortale esse agnoscunt. Sic ille citans statim pro casu peculiari Dianam par. 3. tra. 4. resol. 38. & Par. 10. tract. 14. resol. 19. & Bassæum. Confeßio. 5. & 6. qui reuera ita sentiunt. Et Diana quidem citata Resol. Part. 10. adducens Bordonum in Miscellaneis Decis. 321. (Tomo scilicet 4.) vbi oppositum tenet, negans confitendi obligationem, ita subdit: Sed ego dissentior à viro

Diana.

amicißimo, nam communiter asserunt Doctores, quòd licet non teneatur iterare Confeßionem, qui putat inuincibiliter non esse mortale aliquod mortale, nam illa Confeßio est valida, tamen, hoc non obstante, omnes asserunt quod tenetur, confiteri peccata in priori Confeßione omissa. Sic ille citans statim alios.

1127

*Et ego quidem communem assertio

Negatio obligationis ampliùs stabilitur.

nem istam apud Doctores legens, vellem equidem apud illos rationem fundamentalem eius conlegisse; quod tamen non mihi sorte datum. Volo enim modò id dare, quod negaui aliàs, eos scilicet, qui pro ea afferuntur, reuera pro ea stare, quod fatetur Fr. Ludouicus à S. Raymundo tract. 1. Resol. 35. Bordoni tamen sententiam amplexus. Dum enim sine ratione loquuntur, eorum videtur auctoritas vacillare. Et Bordonus quidem meritò dixit rationem esse claram, quia solum mortale peccatum confitendi obligatio est, pro vt est in Conscientia, quod satis luculenter expressum à Concilio Tridentino Seßione 14. cap. 5.

Concilium Trident.

ibi: Ex his colligitur, oportere à pœnitentibus omnia peccata mortalia, quorum post diligentem sui discussionem, conscientiam habent, in Confeßione recenseri &c. Quibus addendum, si obligatio talia confitendi, sit, etiam necessariò dolorem adhibendum: Atqui respectu eorum dolor esse nequit, qualis pro Sacramenti integritate requiritur, & offensam Dei importat: nequit enim talis dicere: Doleo quòd Deum offenderim: cùm reuera non offenderit Deum. Neque enim dici potest sufficere materialem offensionem, ex materiali vrolationeviolatione præcepti: quia materialis offensio reuera peccatum non est, neque Dei offensa, vnde pro ea damnari non potuit, si in eo statu moreretur. Quod vrgetur ex eo quòd dolor de eo esse debet, circa quod & propositum vlteriùs non faciendi: Atqui propositum non est de non committendi materiali offensa, quæ multoties non est in hominis potestate, sed formali? Ergo.

1128

*Neque id quod Syluestrum tradidisse

Syluestri adducta doctrina refellitur.

vidimus, vllo modo satisfacit, qui sicut Confessionem eorum, quorum malitia ignoratur, sub generali ignoratorum sufficientem iudicat, & ideò integram esse confessionem; ita & de dolore ac proposito videtur censuisse, vt de ignotis esse & dolor & propositum ritè possit, sine quibus Confessio nulla erit, & ita dicere quis poterit: Doleo de peccatis per ignorantiam commissis, & ea non commissurum propono, dum contigerit cognouisse. Non inquam satisfacit, quia in primis non est necessarium vt quis se de peccatis per ignorantiam commissis accuset, & ita videmus vsu receptum apud viros doctos. Et confessio quidem generalis, cuius vsus in Missa & sacris officijs, & quæ præmitti à pœnitentibus solet, nihil tale habet. Et cùm in ea dicatur: Quia peccaui nimis cogitatione, verbo, & opere, additur, Mea culpa &c. Ex quo satis intelligitur solùm id, quod habet rationem culpæ, materiam esse Sacramentalis doloris, & consequenter Confessionis. Deinde fiet ex eo confessionem factam de mortalibus cognitis non futuram validam, si quis se non accuset de ignoratis: Nam illa sunt materia necessaria, & ita sine illis integra non poterit esse confessio. Hic enim locum non habet ignorantia, quia de ignoratis extat obligatio. Quòd si dicatur etiam posse ignorantiam existere de obligatione se de ignoratis accusandi: ex eo habetur compertum modum illum Confessionis in genere neque necessarium esse, neque sufficientem, præter inauditas in Ecclesia obligationes, & à Doctoribus pariter ignoratas. Vnde & replicari illæ poterunt, & dici esse obligationem confitendi peccatum non confessæ ignorantiæ, de obligatione ignota confitendi, & insbperinsuper de alijs, quia cuiuslibet obligationis potest esse ignorantia.

1129

*Quia verò Bordonus affirmat posse

Vt queant ignorata in Confessione aperiri.

cum, qui ignorantia laborauit, ad quietem maiorem cōscientiæconscientiæ suæ ea, quæ fecit, simul cum peccatis certò cognitis confiteri: videtur ex eo colligi posse circa lapsus prædictos SaeramentalemSacramentalem dolorem versari: neq;neque enim sola confessio facienda, quæ mera sit lapsuũlapsuum prædictorum relatio: hęchæc siquidem nullo modo esset sufficiens ad conscientiam tranquillandam, cùm Sacramentalis non sit. Et de dolore quidẽquidem aliquali dubitari nequit; quia de illis etiam, quęquæ peccata non sunt, sed naturęnaturæ incommoda, haberi potest, qualis est materialis pręceptipræcepti violatio, præsertim si diuini aut naturalis sit. Neque conditionalis dolor habere locum potest, vt in Confessione peccatorum, de quibus dubium est an sint commissa; cùm constet in his, de quibus loquimur, dubium inueniri nullum; sic enim procedit quæstio. Non ergo apparet facile quomodo possit talis Confessio vtilis ad conscientiæ tranquillitatem futura constare. Nihilominus dicendum posse in Confessione detegi, & iudicio Confessarij remitti, qui suo circa illa fungetur officio, sicut circa historias non necessarias, quas

Doctrinalis resolutio.

tamen pœnitentes cumulare solent ad exponenda peccata, etsi à Confessarijs non audiantur, non remanent cum optata conscientiæ tranquillitate: vnde illis multoties acquiescendum, licet generalis regula sit à Confessarijs repellendas, & pœnitentes debere ipsis repellentibus obedire. Quæ sicut aliæ, suas admittit exceptiones.

1130

*Pro quo & facit notanda doctrina Car

Quid de imperfectionibus.

dinalis Lugo Disput. 16. de Pœnitentia nu. 102. vbi inquirit an imperfectiones sint materia Confessionis, vel vtiliter earum Confessio possit à Confessarijs admitti, quod negauit Ioannes Sancius in Selectis Disput. 1. 6. & 7. præsertim Disp. 6. num. 4. & sic concludit num. 103. post alia vtilitatem hniusmodi confessionis admittens: Tum etiam, quia non est necesse, quod omnia, quæ

Cardinalis Lugo.

pœnitens in Confeßione dicit, sint determinatè & absolutè materia absolutionis: multa quippe dicuntur, vel ad maiorem abundantiam, vt notitiam sui magis plenam pœnitens Confessario tribuat, vnde & beneficia etiāetiam à Deo accepta narrantur. Vel, vt si quid fortaßè culpæ & peccati in ijs fuit, id totũtotum per Sacramentum & absolutionem deleatur. Sicut ergo infirmus |

p. 399

omnia Medico narrat, vt si quid inuenerit curatione dignum, remedium adhibeat, sic pœnitens Confessario, qui simul Medicus est, potest absque vitio omnia narrare, etiam imperfectiones, quia ad Confessarium magis spectat discernere, quæ sit, & quæ non sit absolutionis materia &c. Confessarius ergo audita Confessione peccatorum, quibus cum & ignorata dicentur, de prioribus absoluet, & pœnitentem circa omnia vt sit securus monebit, cùm & ignorantia mortalem culpam excluserit, & pro omnimoda securitate iam illa Confessario propalarit. Sic etiam sunt aliqui circa nonnulla timidi, quæ ante vsum rationis se perpetrasse memorantur, & donec illa in Confessione aperiunt, nequeunt conquiescere. Dummodò enim plenè instruantur de impossibilitate peccandi in eo statu; si nihilominùs ea pro sua velint consolatione detegere, audiri poterunt, certam cum illis exhibentes materiam Confessionis, Id quod & frequens in scrupulosis.

1131

*Ad pleniorem autem intelligentiam

Obiectio ex obligatione præcepti Confessionis etiam circa ignorantes.

propositæ veritatis obijci potest id, quod & videtur esse posse oppositæ sententiæ fundamentum, scilicet legem Confessionis circa mortalia peccata ex se etiam ignorantes aliqua esse talia obligare, licet stante ignorantia ab illis confitendis excusentur, iuxta receptam doctrinam, de qua alibi à Nobis dictum, & pro qua P. Suarez lib. 3. de legibus Cap. 18. nu. 11. P. Azor Tomo 1. lib. 2. Cap. 3. quæs. 9. P. Palaus Tomo 1. Tract. 3. Disp. 1. Punct. 12. num. 6. & alij apud ipsos. Quando autem ita accidit, cessante ignorantia circa illud ipsum, quod ignorabatur, insurgit obligatio. Sic stante obligatione non retinendi alienum, & ignorante quopiam alienum esse aliquid, quod apud se retinet, vbi ignorantia cessauerit, ad restitutionem tenetur. Et contractus initus cum ignorantia legis irritantis legitimè promulgatæ, & receptæ, ignorantia cessante sine excusatione aliàs inculpabili, nequit sustineri. Licet autem qui non ieiunauit die obligationis ob illius nescientiam, non teneatur alio die ieiunare: ideò est quia ieiunium est onus diei, vnde & qui scienter ieiunium omisit, ad id non est vllatenus obligatus. Ergo cessante ignorantia in casu nostro tenebitur, qui Confessionem omisit eorum, quæ mortalia esse ignorabat, ad illa in Confessione Ecclesiæ clauibus subijcienda; de lege enim dubitatio esse nulla potest, quæ & diuina, & Concilij Generalis est, & in Ecclesia notissima, si quæ alia, & ipsis ignorantibus, de quibus agimus, aliàs manifesta.

1132

*Ad hæc tamen non est operosa respon

Fit multipliciter satis.

sio. In primis enim dici potest, Doctores quamplures censere leges ignorantes non obligare, vt videri apud citatos potest. Deinde ex eo quòd sit lex, obligans ad Confessionem mortalium, benè quidem infertur, cessante ignorantia talis obligationis, debere illa sic ignorantes confiteri, quod est certissimum. Atqui iste non est casus quæstionis, in quo mortale non est commissum: vt esset, si lex extaret confitendi ignorata: tunc enim qui illam ignorasset, ignorantia depulsa, ad illa confitenda teneretur. Vnde exempla adducta nullius momenti sunt: qui enim alienum apud se deprehendit, quod esse alienum ignorabat, ad restitutionem tenetur, quia semper alienum est; & sola ignorantia restitutionem excusabat, minimè rationem alienitatis excludens: At ignorantia talis in ordine ad malitiam retentionis tollit illam penitus, & ita obligationem Confessionis. Contractui etiam cum ignorantia inito contradicit lex, & vt exemplum tale aliquid valeret, debebat statui præcessisse obligationem confitendi facta cum ignorantia, & ita ea cessante oblitionem non cessare. Et in ieiunio est quidem verissimum ob rationem dictam non esse obligationem illud alio die reparandi. Et vt esset, nihil inde aduersus stabilitam positionem, sicut in alijs, quorum obseruantia est diei alligata; quia in illis mens legis est manifesta, quæ directè versatur circa illa, & ignorantia peccatum excusat, vnde ea cessante legis vrget obligatio. Id quod secus accidit in casu quæstionis, vt vidimus, non enim est lex confitendi per ignorantiam admissa, potiùs quàm commissa, sed solùm mortalia cum plena malitiæ cognitione perpetrata, ex directa legis intentione.

1133

*In reformata editione P. Sa Roma

Circa P. Sa assertionem, & doctrinam eidem adscriptam minimè sustinendam.

num exemplar, post adducta verba nu. 1125. sic additur: Ita si puer confessus est Sacerdoti iurisdictionem non habenti, vir factus, cognito errore, illas solùm inualidas Confeßiones, si plures fuere, tenetur iterare. Nauarrus Cap. Placuit de pœnit. d. 6. nu. 182. Sic ibi. Et sensus videtur esse inualidas fuisse Confessiones pueri, in quibus ignorata non est confessus, si Sacerdos erga illa non ignorata iurisdictione careret, quia iurisdictio pro absolutione illorum est pariter necessaria. Si enim tantùm vellet Auctor non teneri iterare Confessionem cum obliuione factam obligationis circa iterationem, aut aduertentiæ defectu; id non solùm in pueris, sed generaliter verum est, pro quo etiam ipse nu. 9. vbi ita: Qui tenetur iterare

Additio vltranea.

Confeßionem, si eius rei oblitus confitetur posteà, aliquoties peccata, quæ fecit, validæ sunt illæ Confessiones. Et defectus quidem iurisdictionis non solùm circa Confessiones puerorum, sed circa omnes accidere potest. In prædicto autem sensu minimè est admittendum, quia circa facta cum ignorantia nulla requiritur iurisdictio, cùm reuera peccata non sint, nec materia Confessionis. Et vt de editione illa, & exemplari Romano loquar, mirari iuuat in iteratis impressionibus menda comperta fuisse retenta, vt in Vallisoletana & Lugdunensi. Siquidem in præuio Doctorum Catalogo Magister Bañez Ludouicus

Errores quidam in Editione.

dicitur, cum dici deberet Dominicus. Petrus à Ledesma de Matrimonio asseritur Societatis Iesv, cùm Dominicanus sit. Petrus Nauarrus, cùm sit Nauarra. Christophorus à Veracruce, cùm sit Alfonsus. Thomas Zerola in Praxi pœnitentiæ, cùm sit Praxis Episcopalis. Et fortè alia. Quod licet minutius appareat, adnotasse id libuit, quia suspicio inde suboriri potest circa textum ipsum minùs accuratè zelum quorumdam & industriam laborasse.

1134

*Et quod ad Nauarrum attinet pro as

Nauarri sententia minimè aduersans.

sertione præfata citatum, ille quidem solùm asserit Confessiones iterandas, quæ bona fide non habentibus iurisdictionem factæ sunt; non intermedias alias iurisdictionem habentibus factas Sacerdotibus. De casu autem ignoratorum, de quo agimus, ne verbum quidem. Quòd si Additio|

p. 400

nator præfatus nihil plus sibi voluit, transeat; videtur autem voluisse, quia id iuxta Syluestri doctrinam videtur asserendum, qui in eo minimè audiendus; & multò minùs in eo quod de excommunicatione protulit; cùm enim illa contumaciæ pœna sit, vbi hæc deest, nequit locum habere, & qui ignorat, contumax esse non potest: præterquam quòd vbi malitia mortalis non extat, neque excommunicationis esse pœna potest: cùm neque venialis in nostro casu reperiatur. Vbi nihil refert quod ignorantia sit eorum, quæ lege naturali, aut diuino iure iubentur, quorum & esse ignorantiam posse receptissima sententia est, licet Syluester id neget, qui ex eo, quod concedit potest validè impugnari. Ait siquidem quòd licet peccans dicto modo excusari non possit, potest tamen excusari non pœnitendo, vel non confitendo specialiter. Vbi licet quod ad confitendum attinet admittatur, quia præceptum Christi est, cuius esse ignorantia potest, quatenus & humanum iuxta modificationem quoad tempus, & plures circumstantias, circa quas, quamuis ex vi institutionis adnexas, peculiares esse declarationes oportuit: At quod ad pœnitendum attinet, diuinum & naturale præceptum est, pro quo Auctores apud Cardinalem Lugo Disp. 7. de illa nu. 249. quibuscum & ipse nu. 250. & seqq. inter quos cùm sit D. Thomas 2. 2. q. 84. arti. 7. negari à Syluestro non potuit, addictissimo discipulo, sicut & alij ex eadem schola, præsertim Cardinalis Caietanus: pro quibus hæc satis.

1135

*REgum extat circa hoc rescriptum

Ratio difficultatis, & negatio culpæ in assistentia.

die 30. Martij 1634. in quo & prohibitio ne Auditores & Fiscales possint ad particularia Festa concurrere, nisi quando vt corpus Audientiæ concurrunt. Meminit illius D. Gaspar de Escalona in Gazophylacio Regio Peruuiano pag. penult. nu. 7. affirmans in eo maiores Rationarios comprehensos. Et dubitari potest an in eo negotium conscientiæ interueniat, & culpabilis in Dei tribunali caussa vertatur. Circa quod negatiuè videtur respondendum, quia nullum est indicium obligationis huiusmodi; solùm enim videtur auctoritati prædictorum consultum, ne populo, dum priuatim concurrunt, admisceantur, & quodammodo ab eodem opprimantur, In quo quidem ipsi consulere sibi possunt, vt & fuisse iam pridem vîdimus, honoraria Sede discretos, & loco. De quibus quando aliquid detrahunt inter Religiosos sedentes, tantùm abest vt inde in contemptum veniant, quòd potiùs honorabiliores euadant, eo honoris auctario, quod humilitas, virtus equidem gloriosa, solet suis ingenuis alumnis conciliare. Sic & vidimus aliquando Proreges ipsos sine solio assistere, nihil inde minores, cùm sponte id faciant, & suam, cum placuerit, possint obtendere maiestatem. Cùm in hospitali S. Andreæ, in quo moris est vt prima mensis quinta Feria, commune infirmorum lauacrum instituatur, vnus essem, qui in huiusmodi pium opus genuflexus incumberem, comitem habui genuflexum pariter, prætento linteo pro detergendis pedibus Excellentissimum

Mirum exemplum.

Comitem à S. Stephano Peruuianum Proregem, æuo dignissimum longiori, virum tantæ, quantæ vix credi possit, adeò sublimi in culmine, bonitatis.

1136

*Quia verò de Festis agitur in rescripto

Particularia Festa vt prohibita.

præfato, etiamsi dicamus aliqualiter obligare, eo nomine non veniunt communia Festa, in quibus solemnitas peculiaris nulla, & Quadragesimales, aut Sacri Aduentus dies, in quibus placuerit ad conciones priuatim conuenire. Et videtur id non obscurè colligi ex rescripti tenore, dum dicitur: Que Oidores y Fiscales no puedan concurrir à Fiesta

Rescriptum Regium.

particular, sino fuere en los dias, en que concurriere en cuerpo de Audiencia en la forma acostumbrada. Dies enim prædicti Festa particularia non sunt, sed communia sine solemnitate, quam multæ vniuersales habere possunt. Quia verò Festa Religionum, præsertim Patronorum, particularia sunt, videtur illis concursus prohibitus, quod plures non illibenter amplectuntur. Sed cùm in eôdem dicatur rescripto, vt in eo forma consueta seruetur, & iam à multis retrò annis in vsu fuerit, vt in Patronorum Festis, ac nonnullis alijs Religionum Audientiæ corpus assistat, satis quidem legitimè & conuenienter vsus poterit talis sustineri. Et cùm Proregi libet, sine difficultate vlla graue illud Corpus secum, nec inuitum, trahit: Cur ergo ad Festa prædicta adeò solemnia, & populis gratissima non trahat, circa quod illi obsequium minimè onerosum, & publici exempli præstabunt?

1137

*Et moueri meritò quæstio potest an

Non posse à laica potestate prohiberi vt queat ostendi.

ciuili lege possit talis accessus prohiberi? Actio enim Sacra est, in Dei, & Sanctorum cultum cedens. Ciuilis namque potestas ad hæc se nequit extendere: ex quo fundamento leges statuentes solemnitates testamentorum, vim non habent circa opera pia, quæ etiam commutari nequeunt disposita per vltimas voluntates. Et præsertim vbi de rebus ad finem supernaturalem attinentibus agitur, ciuilem id potestatem excedit, pro quo luculenter P. Suarez lib. 3. de legibus

P. Suarez.

Cap. 11. nu. 6. & 9. vbi iuxta dispositionem Sacrorum Canonum affirmat ab illis vocari eam terrenam, temporalem, ad corpora pertinentem, & quòd eatenus illi concludunt Imperatores & Reges non posse disponere in spiritualibus, neque de his, quæ per se spectant ad salutem animarum, vel cultum religionis. Cùm ergo assistentia in Ecclesijs, cum diuina celebrantur Officia, & Missæ Sacrificium offertur, ad salutem animarum spectet, & ad cultum religionis, & res maximè spiritualis sit ex suo fine; videtur ex eo conuinci circa illam non posse disponere laicam potestatem. Et quidem quod ad priuatam assistentiam spectat, videtur sanè ita dicendum, quia non debent Regij ministri peioris esse conditionis fidelibus alijs, neque spiritualium fructuum, qui ex concursu ad Ecclesias accrescere possunt, detrimenta subire. In assistentia autem moderanda, quando concursus est cum corpore Audientiæ

Circa praxim opportuna moderatio.

futurus, ipsius potest Audientiæ cum suo Præside prouidentia disponere, quod opportunius fuerit iudicatum; neque enim expedit vt assistentia huiusmodi sit adeò frequens, vt iam par|

p. 401

uo in pretio, & ferè contemptibilis habeatur. In quo nulla Ecclesiasticæ potestatis vsurpatio deprehenditur, sed vsus iuxta prudentiæ dictamina regulatus. Et quia Rex Audientiarum omnium summus Præses est, circa prædicta potest prouidentiam suam extendere: quod cùm facit, minimè existimandum est velle id, quod prætereà visum fuerit conueniens, prohibere. Quod cùm in multis alijs accidat ad politicum statum pertinentibus, in hoc, quod Dei cultum, Rei publicæ exemplum, & animarum salutem concernit, non sine absurdo negaretur. In quo etiam ad œconomicam considerationem potest esse recursus: sicut enim pater familias potest filijs, vxori, & seruis concursum ad Ecclesias, quoad locum & tempus multoties moderari, ob aliqua inconuenientia vitanda: ita & Princeps Auditoribus, qui, vtpotè de eius Consilio, ad familiam pertinent, aliquid huiusmodi moderari potest, in quo non est credendum aliqualem contingere vsurpationem sublimioris potestatis, Id quod Catholicis nostris in Regibus specialiùs æstimandum.

1138

*PAuperibus in ea ita indultum vt vidi

Quid pro illis faciat, de quibus quæstio, militibus inquam.

mus Tit. 5. Thesauri. n. 225. & dubitari potest an qui ita egent, vt ad Religiosas domos pransuri concurrant, habeant tamen obtinendæ solutionis spem eorum labori debitæ, mendicantium sint nomine percensendi. Id quod his diebus accidit, sicut & sæpiùs ante illos, dum militibus stipendia non soluuntur, qui tamen promissæ solutionis, sed dilatæ nimiùm, expectatione premuntur. Et videntur quidem indulto præfato gaudere, quia reuera longa cruciati dilatione mendicant. Vt enim quis mendicus dici queat, satis est vt ad ianuam alicuius accedat alimenta petiturus, quin sit opus vt circumcursando mendicet; sic Lazarus, cuius hodie celebris in Ecclesia memoria, erat quidam mendicus, qui iacebat ad ianuam diuitis. Lucæ 16. v. 20. vbi & ra

LuceLucæ 16. v. 20.

tio eadem est: egestas enim est quæ attenditur, subsidio indigens, quod per accidens est à pluribus, aut ab vno præstari. Sicut in seruientibus, quibus idem suffragatur indultum, accidentarium quidem est, & in considerationem pro caussa præsenti non veniens, quod vni aut pluribus seruiant, à quibus alimenta recipiant. Quòd autem spes solutionis subsit, non videtur obstare, quandoquidem præsens status mendicare cogit, & reuera dicitur mendicare; & eo quidem tempore, quo Bulla præcipuè prodesse potest, tempore scilicet Quadragesimæ, quando facienda Confessio, & Indulgentiæ lucrandæ, cùm omnes dies sint stationis, vbi de Pontificia præsumendum est pietate.

1139

*In contrarium tamen argui ex eo po

Quid contra ipsos.

test quòd præfati spem retinent solutionis post tempus non longum promissæ, & certò ex parte saltem debiti faciendæ: spes autem pro re habetur, quando huiusmodi est, iuxta ea, quæ habet Cardinalis Tuschus Tomo 7. lit. S. Conclus. 365. Vnde tales non videntur pauperes, quia pauper est, qui non habet, quo viuat, & explere possit Officium de suo, vt tradit Alexander Consil. 37. lib. 7. licet enim non habeat de præsenti, petere mutuum potest; nec deerit, qui spem talem habenti eroget, securitate firmata, præsertim si præmij aliquid offeratur. Pro quo & facit eo

Circa extremè aut grauiter indigentem.

rum sententia, qui affirmant ei, qui in extrema, aut etiam graui necessitate constituto subuenit, non teneri donare, sed mutuatione succurrere eum, qui scit verosimiliter sic egentem ad pinguiorem fortunam emersurum. Sic P. Sa Verb.

P. Sa.

Eleemosyna n. 10. vbi ita scribit: Extremè patienti sufficit mutuum dare, si ille habet vnde restituat. Circa quod in editione reformata ita dicitur locupletatore Victorello: Extremè patienti sufficit mutuum dare, si ille habet vnde restituat. Vide Conradum de Contractib. tit. 2. q. 29. Nauar. Cap. 17. n. 6. Valer. loc. cit. Col. 7. (scilicet Tom. 5. q. 9. pun. 4. col. 7. D.) Qui extremè hic eget, alibi diues, non eget re simpliciter, huic sufficit mutuò dare. Sot. l. 4. q. 7. art. 1. Bañez. 2. 2. q. 32. a. 7. p. 1. Cap. 1. 5. Val. l. c. Vide Ioannem Baptistam Conrad. q. 105. Lopez. Sic ille: pro quo & alij plurimi. Iuxta quod; qui autem habet obtinendi spem, habet quo restituat, quia habet de præsenti certum ius ad solutionem, sicut qui habet alibi, & ita simpliciter non eget. Ex quo pro casu præsenti prompta est applicatio.

1140

*Sed responderi ad ista potest in Ordi

Fit satis obiectis.

ne ad alios effectus habere illa locum, qui cum ipsis compati possunt; secus autem esse erga præsentem, quia non tollunt, quin ita egentes mendicent, & more mendicantium sine spe pinguioris fortunæ cum illis pariter recipiantur, & in eadem mensa, cibisque eisdem sustententur. Id quod roborari ex eo potest quod plurium sententia firmat, scilicet in ea necessitate constitutum, in qua alius subuenire teneatur, clam posse suffurari ab eo, qui in simili necessitate constitutus non est, quod pro ea subleuanda sufficiat. In quo quidem distinctio adhibetur nulla habentis, aut non habentis alibi, vel habituri, & meritò, quia stante necessitate prædicta, quòd alibi habeat, aut habiturus postea sit, in considerationem non venit, quia perinde est ac si non habeat, aut habiturus sit, periturus hîc & nunc, aut miserrimè, vitam exacturus. Supponimus enim non esse, qui mutuum velit porrigere, quod tamen nuper vti facile proponebatur, & experientiâ difficillimum demonstratur. Iuxta quæ in

Et probabilitas stabilitur.

casu nostro mendicitas accipienda, vt scilicet mendicus hîc & nunc censendus sit qui mendicat, non semel aut iterùm, sed longo dierum tractu, & in quibus Bullæ vsus, vt diximus, est maximè opportunus. Vnde & probabile esse illum validum, & conuenienter posse induci, sicut in multis accidit ad Bullam eamdem spectantibus, etiam vbi de absolutione à reseruatis agitur, vt videri apud scriptores potest, quos habet illa & plures & eruditione conspicuos.

1141

*Sic autem accepta Bulla non solùm

Vigere Bullam etiam tempore felicioris fortuna.

pro mendicitatis tempore suffragabitur, sed pro toto spatio publicationis, ita vt habita pecuniæ copia non sit opus aliam ad omnes illius effectus vendicare: quia cùm sumitur, absolutè pro eo traditur. Quod & dicendum pariter de ijs, qui priuati cùm essent, illam acceperunt, & currente publicationis tempore ad munus sunt prouecti |

p. 402

aliquod, quo qui potiuntur, maiorem pecuniæ summam debent exhibere. Et idem de Nouitijs dicendum, qui Bullam sumere possunt eadem

Circa Nouitios & dimissos à Societate ostensa doctrina.

pecuniæ taxa tradita, quam & Professi possunt, more pauperum. Si enim habitum deserant, Bulla vti poterant, quia omnibus Religionis priuilegijs gaudent, vt videri potest apud P. Mendum Disp. 24. nu. 71. & 72. & multò id potiùs in dimissis à Societate post vota biennij. Videnda etiam quæ diximus citato Tract. 5. nu. 258. Qui & dispensati circa irregularitatem ob defectum natalium celebrare etiam dimissi possunt, quia dispensatio absoluta fuit, & suum habuit effectum: ex quo & resolutio circa Nouitios roboratur. Videndus P. Suarez Tomo 5. in 3. p. Disp. 50. Sect. 5. nu. 14. P. Palaus Tomo 2. Tract. 16. Disput. 2. Puncto 8. num. 11. P. Layman Tract. 5. Cap. 10. nu. 4. lib. 4. illum secuti, sicut & P. Thomam Sancium lib. 5. in Decalogum cap. 5. nu. 13. & 14. & quidem Bullæ ipsius tenor omnem potest dubitationem vel solus propulsare, sic enim ille: Y por quanto vos N. distes dos tomines de plata ensayada, que es la limosna, que auemos tassado y de

Tenor concessionis.

clarado, y recebisteis esta dicha Bulla, escrito en ella vuestro nombre, declaramos que aueis conseguido, y se os conceden las dichas Indulgencias, gracias y facultades, y que podeis vsar y gozar de todas ellas en la forma susodicha. Vbi quidem concessio absoluta est, & sine limitatione vlla, quæ verificari non potest, nisi, vt dicitur, Podeis vsar y gozar, vsus & fruitio ad totum publicationis tempus extendatur. Circa hoc ergo non videtur posse rationabiliter dubitari. Ergo ad alia.

1142

*SIc factum, & fieri pergit, donec liti

Circa negotiationem cum portione decimali deposita.

gium adeò prolixè agitatum, & quæstuosum, aut per compositionem Regia auctoritate firmatam, aut per sententiam deputatorum pro eo Iudicum finiatur. Cùm autem pecunia huiusmodi otiosa in arca videatur, vt reddatur & ijs, ad quos spectat, & alijs fructuosa, postulata à Mercatoribus sub præmio in foro communiter recepto octo annuis pro centum. In quo quidem statim difficultas occurrit Primò ex eo quòd pe

Non licere quæ probare videantur.

cunia talis ad Religiosos videatur pertinere, quia nondum est eius translatum dominium: si enim in alium, in Ecclesiam scilicet, quæ pro habendis decimis litigauit; id autem stare nequit, quia adhuc sub iudice lis est; neque illi est facta traditio, quæ ad dominij est translationem regulariter necessaria, vt est receptissima Doctorum sententia. Licet enim Ecclesia in decimas præ

Circa dominium decimarum.

diales separatas dominium habeat, & ita traditione opus non sit, in casu tamen præsenti id non habet locum, tum ob rationem dictam perstantis litis; tum etiam quia si Religiones in lite Victoriam reportauerint, ipsis quæ sunt congesta reddentur; neque tunc nouum dominium acquirent, cùm nouum non acquirant ius, sed quod habebant, iuridicè declaretur. Ex eo autem quòd pecunia dicta cum iure dominij ad Religiones pertineat, sequitur id fieri non posse quod à Mercatoribus postulatur, quia genus negotiationis est, & ita Ecclesiasticis prohibita, vnde & pariter dicendum, etiamsi asseratur pecuniam ad Ecclesiam pertinere, quia neque Ecclesiasticis sæcularibus licet negotiatio, de quo non vno in loco dictum. Et vt aliquo modo liceret, ea tamen, de qua agitur, aliunde venit improbenda: quia cùm pecunia dicta non sit negotiationi exposita, ex mutuatione nequit præmium recipi, quod per modum est lucri cessantis: nec cessare dici potest, quod nullo modo erat obuenturum, sua in arca pecunia quiescente.

1143

*Accedit seuerissima prohibitio Clementis

Bulla Clementis IX. contra Ecclesiasticos negotiantes.

IX. in Bulla; de qua n. 824. & seqq. sic enim ibi: Tenore præsentium districtè prohibemus pariter, & interdicimus, ne mercaturis, & negotiationibus sæcularibus huiusmodi quouis prætextu, titulo, colore, ingenio, causa, occasione, & forma, etiam semel, per se, aut mediantibus ministris, seu alijs personis subsidiarijs, directè, vel indirectè, tam nomine proprio, quàm suarum respectiuè Religionum, seu Congregationum, aut Societatum, etiam IESV, vel aliorum quorumlibet, & aliàs quouis modo, & qualitercumque se ingerant, vel immisceant. Sic Pontifex. Iuxta quæ neque Religionum nomine negotiatio prædicta licebit, sicut neque eorum, ad quos ex eorum parte contenditur pecuniam pertinere. Prætereà pecunia dicta tradenda ad lucrum est vel à domino, vel à legitimo administratore. Atqui neque dominus, neque legitimus administrator est, à quo id præstari possit: domino siquidem sola oblatio competit, cui & negatur consequenter vsus, in quo posset subesse periculum, vnde neque facultas arcæ aperiendæ concessa, subtractis clauibus. Administratio autem nulli commissa est, sin minùs designetur ille: quod equidem minimè fiet, quia non apparet; neque enim custos arcæ administrator dici potest, vt liquet. Neque Episcopus, qui partem in litigio agit: neque Vicepatronus, cuius & interesse in caussa vertitur, ob duos Nouenos, & aliàs vt talis nullo modo se debet circa decimas immiscere, cuius tantùm est ius præsentandi. Ex quo & alia sublucet ratio, quòd scilicet non adsit quisquam, cum quo possit à Mercatoribus contractus celebrari.

1144

*Dici potest Proregem per extraordi

De Proregis interuentione non probanda doctrina.

nariam prouidentiam posse pecuniam extrahere, & tradere Mercatoribus, vt sic bono publico consulat, & commercium augeat, ex cuius incremento magnæ in Rempublicam vtilitates deriuantur. Sed hoc minimè est verosimile, quia pecunia dicta ad Ecclesiam spectat, & ita eius administratio ad laicam nullatenus spectat potestatem. Posset quidem illam mutuam accipere, si certa esset futura solutio, partibus annuentibus, & grauis instaret necessitas. Sed quod de certa solutione dicitur, creditu est profectò difficile, sic suadentibus experimentis. Quod quia futurum timeri potest, vtilius Ecclesijs iudicant multi, & verò etiam Religionibus, si ad compositionem moderatam veniatur, de qua apud Regium Consilium agitur, & potest reciproca partium conuenientia præfundari: quod alicubi factum, & magno cum commodo probatum prouerbiale illud apud Nos effatum, Mas vale mal concierto, |

p. 403

que buen pleito. Plus valet mala conuentio, quàm bona lis. Quod sciunt experti.

1145

*Quibus non obstantibus futuros suspi

Pro contraria positione quid faciat. Vbi præsertim de Bulla Clementis.

cor aliquos extractionis pecuniæ suffragatores: quos equidem id, quod ex Bulla Clementis IX. est adductum, minimè deterrebit: tum ex ijs, quæ citato loco à Nobis dicta, agi scilicet de Missionarijs tantùm, aut, (quod addendum etiam) de alijs in Ordine ad Missionum necessitatibus subueniendum. Tum etiam, quia hic omnino cessat finis præfatæ Bullæ, occurrendi scilicet inconuenientibus, quæ ex Ecclesiasticorum negotiatione in regionibus istis, in quibus de conuersione Gentilium agitur, experientia patefecit. In traditione siquidem pecuniæ sequestratæ, aut depositæ Religiosi merè passiuè se habent, quod à Mercatoribus offertur acceptantes, quod eleemosynæ videtur rationem habere, quod & suo modo de Ecclesiasticis litigantibus potest affirmari. Præterquam quòd id non sponte penitus, sed quodammodo inuiti præstātpræstant, boni publici respectu compulsi, quod non est æquum ciues & beneficiarios contempsisse. Et ex hoc titvlo videtur honestari contractus prædictus, vt neque contra Canones Sacros sit, neque contra prohibitiones alias pro Indijs emanatas. Si & addamus circa dictam Clementis Bullam ex postrema prohibitionis clausula colligi, quod huic possit intento deseruire, dum dicitur, vt vidimus: & alias quouis modo, & qualitercumque se ingerant vel immisceant. Neque in casu, de quo agimus verificari potest se ingerere, aut immiscere, cùm eo modo se habeant, quem diximus, & constat esse ab inconuenientibus in Bulla perpensis alienum. Ex hoc ergo capite obstantia est nulla, quam neque ex alijs erunt, vt dixi, aliqui forsitan arbitrantes: quibus ego, dummodò adductis verosimiliter satisfaciant, non multùm repugnabo.

1146

*Eo autem stante, videndum ad quos

Ad quos pertineat præmium negotiationis.

pertineat lucrum seu præmium à Mercatoribus reponendum. Et iuxta dicta de dominio videtur ad solas Religiones pertinere, cùm Ecclesiæ tantùm habeant conditionatè ius ad rem. Quia verò earum interest depositi securitas, sine quarum nequit consensu pecunia extrahi, & ius dictum aliqualis considerationis est, ad aliquid ex præmio dicto habendum fundare possunt actionem, vnde iudicio prudentium quantitas decernenda. Et videtur quidem verosimile si pars tertia tribuatur. Id autem quod ad Religiones spectat, poterit vbi primùm datum fuerit in arca eadem includi vt pro futuris contributionibus possit deseruire: Ecclesijs autem quod dictum est sine inclusionis onere conferendum, & eo distribuendum modo, quo decimæ ipsæ, præter Nouenalem portionem, quia id, quod sic est ha

Circa Regios Nouenos.

bitum decimale quid non est, sed fructus quodammodo industriæ, vt si œconomus Ecclesiæ cum decimali pecunia negotietur. Quamuis non videatur inuerosimile oppositum, eo quòd in contractu dicto Regis etiam ea portio periclitetur, vnde & videtur pro eo Proregis vti Vice patroni consensus exquirendus: ideò enim & in locatione decimarum Regius Officialis adhibetur. Et cum Rege quidem, vt necessarium semper non sit, oportet tamen liberaliùs agere, à quo ij, de quibus agimus, omne id habent, quod ad vtilitatem conducit & honorem, à quo & sperant alia minutijs huiusmodi potiora. Religiosi autem nihil eo titulo tenentur tribuere, supposito exhibitæ pecuniæ dominio, licet dici possit Regem habere ius conditionale pro sua portione, & fortè sententiam in fauorem Ecclesiarum proferendam: nam hoc in omnibus litigantibus accidit, dum pro bonis, quorum dominium est apud alios, decertatur: habent siquidem conditionale ius, si sententiam fauorabilem consequantur: & nihilominùs dum litigium vertitur, nullum ex bonis litigiosis est illi debitum emolumentum, vt pro legatis contra heredem litigantibus.

MAteria est frequens, & cùm talis sit, multa in illa occurrunt nondum ab Auctoribus penitus explorata: vnde operæ pretium visum circa illam laboris aliquid contulisse.

1147

*SIc illud Seßione 25. De Regularibus

Decretum Concilij.

Cap. 19. Quicumque Regularis prætendat se per vim & metum ingressum esse Religionem, aut etiam dicat ante ætatem debitam professum fuisse, aut quid simile, velitque habitum dimittere quacumque de causa, aut etiam cum habitu discedere sine licentia superiorum, non audiatur nisi intra quinquennium tantùm à die profeßionis; & tunc non aliter, nisi causas, quas prætenderit deduxerit coràm superiore suo & Ordinario. Quòd si anteà habitum sponte dimiserit, nullatenus ad allegandum quamcumque causam admittatur, sed ad Monasterium redire cogatur, & tamquàm apostata puniatur, interim verò nullo priuilegio suæ Religionis iuuetur. Hæc Concilium. Et citantur in margine Cap. Puellæ 20. q. 1. & Cap. Cùm vi

Cap. Puellæ 20 q. 1. Cap. Cùm virum de Regular.

rum de Regularibus; in quibus tantùm habetur post professionem neclicere, nec valere habitus dimissionem cum propositi desertione, vbi propositi nomine votum accipiendum, aliàs non benè Canones prædicti inducerentur, cùm constet solum propositum non posse irreuocabilem constituere voluntatem, & in statu perpetuo collocare. De Iudicibus autem pro allegatione nullitatis verbum nullum, quia circa hoc à Concilio nouum ius inductum; vnde ante illud apud solos Religiosos Prælatos potestas erat caussam prædictam iudicandi, sicut modò est quando Religiosus non allegat nullitatem, sed Religio ipsa volens se eo onere liberare, vt docti scriptores obseruant, ex quibus Lezana Tomo 1. Cap. 2. nu. 7. apud quem Laurentius de Peyrinis. Tomo 1. de subdito. q. 1. de Obedientia. Cap. 25. §. 4. Vide infra §. 12.

1148

*MVltorum sententia est eum intelli

Communis sententia de Superiore locali.

gi, qui domui præest, in qua reclamans emisit professionem. Eorum aliquos adducit, & sequitur D. Barbosa in citatum Cap. Concilij nu. 21. vbi ex Armendariz & Selua Sacræ Concilij eiusdem Congregationis Cardinalium Declarationes allegat, pro quo & de potestate Episcopi Allegat. 104. n. 12. Lezana Tomo 4. Verb. Profeßio Regularis nu. 22. P. Palaus Tomo 3. Tract. 18. Disput. 2. Puncto 7. nu. 6. Marzilla apud Portel Tomo 2. Casu 14. in Responsione ad 2. Quæsitum nu. 2. vbi & illud amplectitur. Peyrinus Tom. 2. de Prælato. q. 3. Cap. 1. num. 156. Eligius Bassæus Tomo 2. Verb. Profeßio nu. 14. Vers. Circa Secundum, vt alios omittam, qui dum superiorem domus futurum asserunt, non videntur excludere illo maiorem, Prouincialem inquam aut Generalem; quod tamen expressit Bonacina q. 2. de Clausura. pun. 10. difficult. 3. nu. 3. & ex eo P. Pellizarius Tomo 1. Tract. 3. Cap. 5. nu. 35. quo pacto & alij intelligendi veniunt, quandoquidem iuxta Declarationes Cardinalium loquuntur, in quibus cùm superior domus exprimatur, alij videntur exclusi.

1149

*Posset autem alicui non inuerosimile

Pro maioribus etiam Prælatis quæ faciant.

videri superiores localibus maiores posse huiusmodi iudicium ad se auocare; quia non apparet cur debeant exclusi censeri ij, in quibus pro caussa adeò graui maior auctoritas, sapientia, & experientia solent concurrere, quàm in localibus, vnde & minùs de illis confidi potest, & vereri ne Ordinariorum iudicio facilè obsequantur. Et quidem ex Concilio nihil tale colligi potest, cuius iam verba dedimus: dum enim Coràm superiore suo ait, localem non determinat, vnde ex eo potiùs videtur posse colligi maiores Prælatos generali nomine comprehensos. Neque Declarationes Cardinalium videntur vrgere, de quibus non constat per authenticum testimonium: vnde Bonacinæ licuit ab illis recedere circa Ordinarium, vt inferiùs videndum. Similiter, vt videri potest apud Dom. Barbosam in Declaratio

Circa impeditos vt non obstet Declaratio Cardinalium.

nibus Concilij Gregorius XIII. ex sententia eiusdem Congregationis declarauit eos, qui per vim & metum se Religionem professos prætenderent, nisi intra quinquennium reclamarent, eo clapso non esse audiendos, tametsi allegarent vim & metum semper durasse. Quo tamen non obstante receptissima sententia est audiendos illos, quam tenet P. Suarez Tomo 3. de Religione lib. 7. cap. 4. n. 6. & seqq. P. Pellizarius suprà n. 43. & 44. P. Palaus nu. 12. Lezana suprà nu. 21. & Tomo 1. cap. 2. nu. 7. Bassæus nu. 16. Vers. His tamen, adducens Nauarrum, P. Azorium, Dianam, Mirandam, Villalobos, P. Lessium, P. Sancium, Menochium, Rodericium, & Ascanium Tamburinum.

1150

*ID quod vt verosimile generaliter est

In Societate locales Superiores non esse iudices.

propositum, in Societate vt certum statuit P. Pellizarius supra nu. 35. vt scilicet coram Prouinciali aut Generali caussas, qui illam prætendit, debeat proponere nullitatis, ita vt localis Superior minimè iudex esse competens possit, & probat, quia potestas incorporandi in Societate, etiam post vota Biennij, est penes Præpositum Generalem, qui eam alijs communicare potest, & de facto ordinariè communicat Prouincialibus, ut dicitur in 5. p. Constitut. Cap. 1. in Declarat. l. B. & ita ad Generalem, aut Prouincialem spectare debet declaratio nullitatis talis incorporationis: cùm per quas caussas res nascitur, per easdem dissoluatur. Quod & sic sentire affirmat viros doctos ab ipso consultos. Addens ex P. Suarez Tomo 4. do Religione Tract. 10. lib. 3. Cap. 7. nu. 3. quòd licet ordinariè extat in Societate potestas in Prouincialibus, tum ferendi iudicium quasi definitiuum an aliquis Nouitius admittendus sit ad vota biennij, nec ne: tum & non exequendi actualiter ipsam admissionem assistendo emissioni dictorum votorum cum potestate admittendi illa: ij tamen regulariter talem potestatem exercent, quoad primum quidem actum per seipsos; per alios autem, id est, per Superiores locales, quoad secundum. Sic dictus Scriptor, cuius fundamentum pro illis etiam Religionibus facit, in quibus potestas recipiendi Nouitios, & eos per professionem incorporandi, minimè localibus Superioribus competit: cùm enim per illos res non nascatur, neque dissolui per eosdem potest.

1151

*Ex quo habetur id, quod ab Auctori

Quid inde pro generali resolutione, ex qua pro Societate arguitur.

bus dictum, de quibus nu. 1148. iuxta præfatas Declarationes, non posse generaliter stare, & Declarationes tales multis exceptionibus esse subiectas, cùm reuera id, quod in Societate accidit, quoad limitatam localium Superiorum facultatem, multis in Religionibus vigeat, & vigere in

Vide infrninfra n. 1155.

ijs, in quibus filiationes non sunt, voluit Sixtus V. speciali Constitutione, de qua videri potest P. Pellizarius Tractatu 2. Cap. 2. num. 4. & inde roboratur quod ibidem à Nobis dictum circa intelligentiam Superioris ad effectum, de quo agimus, à Concilio designati. Sicut etiam ex eodem confirmari potest id, quod de Societate ab Auctore prædicto demonstratum, sic enim arguere possumus. Superior domus, in qua is reclamat, iudex futurus asseritur; ideò specialiter designatus, quia ille ad professionem admisit, vt qui auctor incorporationis extitit, sit consequenter iudex nullitatis, & per eamdem caussam, per quam res est nata, dissoluatur, adiuncto coniudice ad fauorem reclamantis: Atqui multi sunt domorum Superiores, in quibus professio emissa est, quæ non ab ipsis, sed â Prouincialibus excepta, vel eorum nomine ab alijs: ergo nequeunt Superiorum nomine tales necessariò Superiores ad dictum effectum intelligi: Ergo & pro Societate |

p. 405

idem asserendum, in qua specialiùs ratio adducta reperitur. Pro quo & stat praxis, sic enim videmus sine controuersia aliqua iudicium istud procedere; quia neque Ordinarij repugnant, cùm ex eo nihil eorum potestas minuatur: neque reclamantes, quibus id nullo modo officere potest, cum possint eum, cui vices suas Prouincialis commiserit, si suspectum habuerint, recusare. Id autem quod ex P. Suarez additum, præsentinegotio nihil videtur afferre momenti, vnde circa illud non est cur debeamus immorari.

1152

*Contra rationem autem à præfato Au

Contra rationem P. Pellizarij arguitur, circa Societatem.

ctore adductam de dissolutione per easdem caussas, per quas res nata est, obijci potest à Concilio id minimè attentum, sed vt Religiosi caussa à Religione non esset prorsus aliena, quæ iampridem, vt diximus, ad solam ipsam pertinebat. Cùm sit certissimum sæpè non esse Superiorem eumdem, qui professionem admisit, & apud quem accidit reclamatio, & perinde est ac si apud diuersæ domus Superiorem prætensionis litigium ageretur. Ad quod quidem dici potest regulam prædictam de dissolutione per easdem

Opportuna responsio.

caussas, non ita esse intelligendam, vt de eisdem indiuidualiter verificari debeat, sed per similes prioribus, à quibus res est nata, succedentes, & ita pro eisdem reputantur. Sic ex Dueñas tradit D. Barbosa Axiomate 199. nu. 9. eamdem solem

Regula de caussis dissolutionis.

nitatem requiri ad reuocationem actus, quæ ad ad confectionem eius requiritur: & tamen neque ijdem Notarij, aut testes, sed similes adhibendi. Citat autem præfatus Scriptor Regulam Iuris in 6. vbi tamen illa non extat: & Cap. Omnis 27. q. 2. vbi habetur expressa ex Opere Imperfecto in Matth. homil. 32. vbi & Glossa ait esse primam in Decretalibus, quod tamen constat esse falsum, ex quo & error apud Doctorem præfatum. Quod inutile non debet videri, sic per occasionem obseruatum, vt aliquorum labori, meo simili, consulatur. Deinde dici potest quòd licet

Notanda responsio alia.

reuera ita sit, vt à Concilio non fuerit dictus respectus habitus, in Societate tamen est ratio specialis ad negandam potestatem huiusmodi Superioribus localibus, quia sic est valde expediens eius gubernationi, eo quòd res magni momenti est, & quæ tales sunt nequeunt à Superioribus dictis nisi iuxta Generalis aut Prouincialis directionem & placitum pertractari. Sic in Regula 11. Præpositi, & 10. Rectoris. Et in huius 63. ita habetur: Si bona alicuius ex nostris distribuenda

Regula 63. Rectoris.

essent, si ineundi contractus, si fabrica alicuius momenti & expensæ extraordinariæ faciendæ, aut si bona offerantur Collegio cum aliqua obligatione, rem ad Prouincialem deferat. Sic ibi. Pro quo & in Formula scribendi nu. 3. Iudicat ergo Societas conueniens esse vt à quo fit incorporatio in Societate, fiat de Votorum valore iudicium. Et licet hoc non videatur Concilium, iuxta nuper dicta, attendisse: attendit tamen Concilium venerata Societas, & ab eo laudata, nec vult illud suo Decreto Regularem obseruantiam minui, quod tantoperè fuit pro illa solicitum, vt in citata videri Seßione potest, Et cùm ita se habeat in ordine ad praxim, nec sit qui se opponat, securè hoc pacto procedendum.

1153

*Et cùm adeò verosimile sit, vt effe

Obseruanda doctrina pro conseruando iure Prouincialium.

ctum habeat, porestpotest Prouincialis Superioribus localibus prohibere, ne, si quidquam tale de nullitatis propositione contingat, petitioni vllus annuat, sed rem dicat esse ad ipsum spectantem, qui poterit illi aut alteri suas vices committere: neque enim quisquam est qui eum possit compellere, sicut neque Superiorem localem, ad ingressum in caussæ cognitionem, de quo inferiùs. Neque reclamare volens iuridicè obtendere potest sibi iniuriam inferri, quòd non auditur in loco, à quo Prouincialis distat; quia Prouincialis iure suo vtitur, & scribere ad ipsum potest vt coniudicem designet. Talibus siquidem euentibus res istæ, sicut plures aliæ, obnoxiæ sunt, vt si Superior domus absit, aut Ordinarius longiùs distet, admissa obligatione circa localem Superiorem: sicut litigium etiam potest varios ob successus nimiùm protelari. Et vtiles quidem sunt Religioni huiusmodi dilationes, ne reclamator sibi persuadeat, & alij ipsorum exemplo; facilem sibi reditum futurum ad sæculum, vnde & difficultas poterit multos saniùs sapientes in suæ vocationis portu retinere.

1154

*COràm superiore suo & Ordinario. Ver

Ordinarij nomine qui veniant.

ba Concilij sunt. Et Ordinarij venit nomine Episcopus, & Vicarius generalis, iuxta receptissimam sententiam, de qua Nos Tomo 2. Thesauri Tit. 12. n. 315. & Tit. 14. nu. 1. alibique. Veniunt etiam Abbates, & alij Episcopalem habentes iurisdictionem, aut quasi Episcopalem, Capitulum Sede vacante, & eius Vicarius, vt cum alijs tradit Bonacina statim citandus, ex

Bonacinæ sententia parùm probabilis.

quo & P. Pellizarius Tract. 3. Cap. 5. Quæs. 4. Quia verò Concilium circa illum nihil speciale subiunxit, locum reliquit quæstioni, sicut circa superiorem. Et Bonacina quidem Quæst. 2. de Clausura Pun. 10. Difficult. 3. nu. 3. affirmat eum intelligendum, in cuius Diœcesi Religiosus habebat domicilium antequàm ingrederetur Religionem. Cuius sententiam cùm retulisset P. Pellizarius suprà ita subdit: Ita Bonacina, sed meo

P. Pellizar.

iudicio minùs probabiliter. Iudicat ergo esse illam probabilem, licet minori gradu probabilitatis. Sed reuera solido videtur fundamento destituta, ex qua & fieret vt qui ex Hispania adueniens professus in Indijs, non possit nisi in Hispania caussam nullitatis agitare, & è conuerso, quod longissima experientia, doctissimis circa hoc versatis Magistris, improbauit. Quia verò senten

Vtilis admonitio.

tia, quæ viro adeò docto placuit, & alij non minùs tali visa est non parùm probabilis, poterit superioribus quibusdam placere, aut digna saltem, circa cuius possit probabilitatem procedi, illam in praxi amplecti licebit & ita iudicium minimè assumere, dum is abest, ad quem debet iudicium destinari. Et sic forsitan vt diximus, noxiæ libertatis auiditas refrigesset.

1155

*Bordonus de Professione cap. 7. nu. 29.

Sententiæ aliæ, & quid circa illas.

circa hoc seruandam esse ait locorum consuetudinem, pro quo eum laudat P. Pellizarius cit. Quæst. 4. sicut circa superiorem Religionis. Et |

p. 406

circa hunc de sua Religione loquens Fr. Antonius à Spiritu Sancto in Directorio Regularium Tract. 3. Disput. 3. n. 172. testatur in sua Religione PP. Carmelitarum Discalceatorum huiusmodi iudicium pertinere ad Definitorium generale, quod solùm potest iudicare de nullitate professionis quacumque ex caussa. Ex quo firmatur id. quod à Nobis est dictum §. præced. Videtur etiam vsu receptum vt coram eo Ordinario reclamatio procedat, coràm quo potest illa esse commodior reclamanti, quia ibi superior Religionis adest, apud quem etiam nullitatis caussæ proponendæ. In quo quidem nulla est talis Ordinarij obligatio; potest siquidem reclamantem ad Ordinarium remittere, in cuius Diœcesi existit domus, in qua ille emisit professionem. Sicut & superior potest, iuxta nuper dicta, & id quidem verosimilius, quandoquidem sententia de Ordinario dicto receptior est, & Declarationibus Congregationis Cardinalium conformior, de quibus §. 2. Neque vsus, de quo dictum, ita receptus est, vt pro lege haberi debeat. Id autem quod circa commodum reclamantis est dictum, ita accipiendum vt & commodum Religioni sit; si enim aliquod ipsi superueniat incommodum, vti superiores iure suo poterunt, & iuxta probabiles opiniones iudicium recusare vbi à reclamante petitur, cùm in eo & ille opinione tantùm velit probabili se tueri: commodum siquidem Religionis commodo est reclamantis præferendum, vt ratio manifesta conuincit, ex quo & bonum reclamantis poterit promoueri, cùm id, quod sic agitur, ad meliorem caussæ conclusionem dirigatur.

1156

*QVod ad primum attinet, Bordonus

Pro ordinaria potestate IndicumIudicum decernitur.

Tomo 3. Resolut. 69. nu. 40. ait quæstionem hanc non multùm prodesse in praxi. Vnde & Nos circa illam non multùm etiam occupabimur. Tenuerat ille de Profeßione cap. 7. Quæs. 18. esse delegatam. Sed Resolut. citata Quæs. 23. Sententiam reuocauit, sicut & Tomo 5. cap. 22. de Professione Regulari Quæs. 32. Portel Tomo

Bordonus.

2. Casu 14. ad 2. quæs. Vers. Secundò noto. De quo vix alius. Et quidem si de aliquo ex illis delegatio asserenda, de Ordinario id potiùs, quàm de superiore affirmandum, quia ante Tridentinum, vt vidimus n. 1147. Superiores soli erant legitimi iudices nullitatis ratione Officij, & non ratione alicuius commissionis: post illud autem minimè adiuncta commissio, sed limitata potestas, coniudice designato; in quo, quia circa exemptos illa, videri poterat delegata; quia verò adnexa est Officio & dignitati, neque de delegatione quidquam additum, vt fieri à Concilio solitum, esse Ordinariam potest sustineri. Quod verò ad superiorem attinet, tunc accidit quando per se ipsum iudicialem cognitionem exequitur, secus quando per alium, quo euentu is, qui iudicio præest, delegatus est, sed non Pontificis, verùm Superioris. Quamuis & dici possit esse Ordinarium, quia idem constituit cum Superiore tribunal, sicut Vicarius cum Episcopo, vnde & subesse debet Superioris directioni, neque contra eius placitum iudicare.

1157

*Quoad secundum, Superiorem esse

Superiorem esse præcipuum.

præcipuum affirmat P. Pellizarius Tract. 3. cap. 5. uu. 51. cum Bordono Tract. de Profeßione Cap. 7. Quæs. 24. & probant, quia ordo Scripturæ semper attendi debet in dispositionibus, & Concilium priùs nominat Superiorem, quàm Ordinarium, indicans hoc iudicium magis spectare ad illum, vtpotè faciendum de persona adhuc illi subiecta, & ab hoc exempta. Vbi quod ad priorem nomi

Priùs nominatus præfertur.

nationem attinet, quod scilicet arguat maiorem dignitatem, & ita sic nominatus præcedere debeat, receptissimum dogma apud Iurisperitos est, ex Iure ipso petitum, pro quo Marius Antoninus lib. 1. variar. resolut. Resel. 81. n. ex quo D. Barbosa Axiomate 188. nu. 1. Ratio etiam adducta planè conuincit. Pro quo & facit id, quod nuper dicebamus, ante Concilium scilicet iudicium nullitatis apud exemptos in eorum Superioribus penitus resedisse. Cùm autem sic petenti datur adiunctus, præcipua potestas est in illo, vt videre licet in adiunctis affumendis ab Episcopo pro caussis Præbendariorum, de quo Concilium Tridentinum Seßione 25. Cap. 6. de Reformatione. Vbi pro eo quod dictum, nu. præced. occurrit adnotatum à D. Barbosa ex Camillo Borrello, & Stephano Gratiano, ac Ludouico a Serauia, præfatos Adiunctos habere iurisdictionem ordinariam, quia quoties à Principe datur Adiunctus alicui Tribunali, talis nominatus appellatur iudex delegatus; si à lege, Ordinarius iudex vocatur. Pro quo & idem in Tract. de Canonicis Cap. 28. nu. 7. & seqq.

1158

*Circa Tertium ex prædicta maioris dignitatis circa iudicium qualitate videtur sequi vt

Superior Ordinarium ad se trahit ratione maioritatis in iudicio.

minùs dignum trahere ad se queat. Itaque si Ordinarius & Superior diuersis in locis sint, Ordinarius potiùs ad Superiorem, quàm Superior ad Ordinarium debeat se conferre. Cumque id difficile sæpiùs appareat de accessu personali, id per spacialiter deputatum præstari poterit. Sicut enim Superior vices suas alteri debet committere, si per se adesse nolit; ita & Ordinario idem ius competit. Ex qua ratione etiam videtur iudicium non in Tribunali Ordinarij, sed in Religiosa domo peragendum: quod quidem maiorem decentiam haberet, & minùs scandali pateretur. Sed quia hoc ab Ordinarijs non obtinendum de conseruanda sua auctoritate solicitis, in hac parte ceditur, cùm & res non à superiore ipso, sed ab alio ab ipso designato transigenda sit, quandoquidem & ille suæ debet auctoritati consulere, iurisdictione gaudens quasi Episcopali, & suo etiam in foro Ordinarius. Et habet ille ratione qualitatis dictæ, vt in dicenda sententia præcipuum debeat habere locum, vt videtur manifestum: in quo quidem licet vrbanitas habere etiam locum possit, oporteret sanè iuris præscripta seruare, & tribunalium aliorum vsui stare, vt scilicet dignior in dicendo, & subscribendo minùs digno præferatur.

1159

*CIrca eos inquam, qui post biennium

Explicatur casus reclamationis in non professis.

probationis, vota emiserunt, aut Coadiutores formati sunt, per simplicia tantùm vota: qui dimitti quidem ab illis absolutè possunt, iuxta Pontificias concessiones, vnde videri posset circa ipsos locum non esse quæstioni. Sed reuera esse potest, quia & contingere vt Societas aliquem nolit dimittere ob rationabiles caussas, & ipse votorum emissionem prætendat inualidam. Item quòd Professus solemniter professionem similiter inualidam fuisse contendat eo quòd in votorum simplicium emissione substantialis defectus interuenerit. Cùm etiam pro dimittendis Coadiutoribus formatis non habeant Prouinciales facultatem, sitque illud reseruatum Generali, euenire etiam potest vt eorum aliquis longè ab illo distans de nullitate incorporationis velit agere nolens iudicium ipsius expectare. Et tam hic quàm ille honori suo censeat sic posse consuli, dum non à Religione expulsus sit, sed ipse ob certum impedimentum eam voluerit repudiare.

1160

*In quo quidem P. Suarez Tomo 4. de

Do illis dispositio Concilij vt procedat,.

Religione Tract. 10. lib. 3. Cap. 8. n. 6. Tamquàm certum affirmat à Concilio Tridentino professionis nomine incorporationem huiusmodi comprehensam, quia nulla est ratio cur sic vouens re

P. Suarez.

pellatur, maximè quia quoad hanc partem Concilium non dat nouum ius, sed solùm non aufert antiquum. Id quod citato Tomo se ostendisse asserit; cùm tamen nulla citati Tomi mentio præcesserit, nec facile sit vbi id ostenderit reperire. Idem etiam tenet P. Palaus Tomo 3. Tract. 16. Disput. 2. Puncto 7. num. 2. Vbi quidem licet certitudo asseratur, reuera dubitationi locus esse potuit, quia Concilium nomine professionis intellexisse etiam vota simplicia ex eo negari potuit quòd odiosa dispositio sit, cùm Religioni potestas aliàs competens subtrahatur, & ita professio pro solemni debuit assumi, vt communiter assumitur, præsertim iuxta vsum Societatis, in qua quando aliquis non Professus dimittitur, in litteris patentibus dicitur nullam professionem apud nos emisisse; quod dici cum veritate non posset, si emissio votorum simplicium professionis nomine censeretur. Si ergo dispositio præfata admittenda sit, non quidem vt certò obligans, sed vt verosimilis virorum sapientium iudicio sustinenda, quia sic vsu recepta; quamuis circa eos, qui vota tantùm post biennium emiserunt, nescio an aliquando ad praxim aduocatum; illud profectò rarum. Et quidem, si quis certum defectum in emissione votorum commissum superioribus proponat, minimè ille in Societate retinebitur. Si autem defectus non sit manifestus, sed circa illum minimè audiendus iudicetur, idem erit ipsorum in concursu cum Ordinario iudicium, vnde ineptè se de nullitate acturus iudiciariæ disceptationi committet. Sed qui ad hæc extrema veniunt, vix sentire aliter solent, errores erroribus adijcientes.

1161

*Quod verò ad ius antiquum spectat,

Quid circa ius antiquum.

quod à Concilio non ablatum, ita accipiendum, vt reclamatio semper fuerit licita, & iuri communi conformis, pro quo Bordonus Tomo 5. cap. 22. de Professione Religiosa nu. 2. adducit cap. 4. 20. q. 3. & cap. 2. de Regularibus. Et hoc quidem, cuiùs initium est Consulti, nihil ad rem videtur facere, quia de Nouitijs procedit. Et si quidquam de vouente in illo, pro reclamatione nihil. In Capite autem Præsens Clericus de eo agitur, qui inuitus compellente patre, habitum susceperat, in cuius fauorem contra fratres hereditatem ambientes Nicolaus Pontifex pronuntiauit. Ex quo Doctores colligere potuerunt idem in casibus similibus faciendum. Et ratio quidem à Pontifice adducta id videtur conuincere, dum ex scriptura Sacra probat Deo Sacrificium inuoluntarium displicere. Qui ergo deprehenso quocumque in Professione substantiali defectu præter violentiam, resilire vult, si ad perseuerantiam compellatur, iam illius Sacrificium violentum est, & ita non gratum Deo, pro quo Pontifex graui eruditione, & erudita grauitate decernit. Quo ad hoc ergo dici potest non ablatum ius antiquum; quoad necessitatem verò coniudicis iam dictum num. 1147. quod veritati conforme comprobatur.

1162

*Iuxta quæ molienti per reclamatio

Vt dimittè queat de reclamatione solicitus.

nem, nullitatis sententiam euincere, potest Societas turbas vitatura per dimissionem occurrere, si id sibi conueniens videatur. Neque id, quod de respectu illo consulendi honori dicebatur, alicuius momenti est, quando Societas suo vti iure potest. Et dimissione peracta, locus non relinquetur petitioni, vt ea de caussa iudicium assumatur; quia iam ille Religiosus non est, & ita neque superior, qui dimisit; cùm tamen Concilium statuat caussam nullitatis coràm superiore illam prætendentis transigendam. Vnde quidquid fortè apud Ordinarium institerit, nullius erit momenti. Et vt honori illius consulatur, quod non recusabit Societas, in litteris patenti

Expulsorum bono nomini consulendum S. Ignatius voluit, & statuit.

bus dici poterit votorum emissionem inualidam fuisse, si reuera ita fuit: sin minùs in forma Ordinaria concedendæ, in quibus regulariter cura boni nominis eius, qui dimittitur, vltra multorum meritum, habetur, dum nihil ad mores spectans, aut aliàs indecorum propalatur. Id quod sanctissimus Fundator sua est prouidentia complexus, dum Parte 2. Constit. cap. 3. nu. 5. ita loquitur: Quod ad dimissum attinet, tria itidem ob

Constitutio Societatis.

seruentur: primum exterius, vt recedat ex Domo, quantùm fieri possit, sine dedecore vel ignominia, ac secum omnia sua ferat. Alterum interius, vt cum dimittere superior curet, conseruata, quantùm fieri potest, charitate ac beneuolentia erga Domum, & quanta cum consolatione in Domino fieri poterit &c. Vbi quod semel & iterùm appositum, Quantùm fieri potest, aut poterit, innuit profectò aliquando sine dedecore fieri dimissionem non posse, quia is, qui dimittitur, non debet impunitus abire, nec semper potest esse secreta punitio. Quod & cùm accidit, etiam Diui Patris Constitutioni seruandæ suum studium adhibetur. Vtinam tales se erga Societatem pariter studiosos exhiberent.

1163

*CIrca hoc vidimus non semel Ordina

De vsu quorumdam Ordinariorum.

rios, vbi primùm Religiosus coràm ipsis nullitatem se velle probare proponit, eum Religiosæ alicui domui alterius Religionis transmittere, citato superiore ad processum iudicialem. Et videtur id ad conuenientem negotij progressum satis opportunum, quia coràm superiore non est ita facile & securum reclamationem inchoari; siquidem timere sic reclamaturus potest molestias aliquas, & impediendam reclamationem, vnde in tuto debet ad illam collocari. Neque apparet quomodo coràm vtroque iudice caussa inchoanda sit. Quis enim eos ad eum coniunget effectum, cùm id, vt vidimus, nequeat securè reclamaturus efficere, & quod ad securitatem attinet non possit ad superiorem reuocari, vt nuper dicebamus. Vnde & non defuit Vicarius generalis cuiusdam Episcopi, qui superiori eius, qui se non esse legitimè professum prætendebat, & carceris erat pœna propter grauia delicta mulctatus, peculiari decreto mandauit vt carceratum solueret, eumque reponeret in certo quodam loco Religioso extra illius Religionem, vt refert Portel Tomo 2. Casu 14. Eo quòd nisi hoc liceret, & iure peragi posset, nullo modo valeret caussæ huiusmodi cognitio iudicialis inchoari, sicut neque poterit; cùm semper valeat à superiore reclamantis præpediri.

1164

*Nihilominùs dicendum nihil posse

Contrarium statuitur, & concursum omnino esse necessarium.

vnum ex præfatis iudicibus sine alio. Sic Portel suprà ad secundum Quæsitum. Bordonus Tomo 5. cap. 22. de Professione Regulari. Quæs. 31. & colligitur ex alijs, qui de hoc agentes necessitatem communis consensus agnoscunt. Adducunt autem citati Cap. Prudentiam de Offic. & potest.

C. Prudentiam de Offic. delegati.

Iudicis delegati, vbi sic Cœlestinus Tertius: In hoc casu taliter respondemus, quòd cùm aliquis delegatorum iudicium per certum nuncium, vel excusatorem litteratoriè destinatum non ostenderit se interesse non posse, vel aliàs de eodem Canonicè constare non poterit, residui procedere ad causæ cognitionem non debent; quòd si processerint, nihil reputabuntur egisse. Sic ille. Cùm tamen præfati scriptores teneant iudices, de quibus agimus, non esse delegatos, sed Ordinarios, vt vidimus num. 1156. Videtur dicta decisio minimè congruere præsenti instituto: Nam in Ordinarijs vno absente alter caussæ cognitionem assumit, ex textibus, quos adducit Glossa citati Capitis, Ioanne Andrea pro huiusmodi distinctione laudato. Citatur etiam Cap. Causam eodem tit. Sed cùm in eodem titulo sit, idem quod de præcedenti poterit responderi. Nihilominùs sententia illa generalis videtur in hoc Capite, & est Alexandri Tertij: Quia

C. Causam eod. tit.

cùm caussa duobus committitur; sententia vnius non tenet. Quod & respectu Ordinariorum iudicum stare potest, vt caussa commissa duobus asseratur, à lege scilicet, vel Principe. Et ita Glossa in Cap. Duobus final. de sent. & re iudicata, vbi de

Glossa.

Ordinarijs etiam iudicibus est sermo, Caput hoc allegat pro assertione illa: Hoc intellige cùm omnes sunt præsentes; aliàs vno absente alius sententiam ferre non posset; immò nulla est, si feratur. Suprà de Offic. delegati. Cap. Caussam matrimonij &c. Sic Verb. Diuersas sententias. Facit etiam pro eodem id, quod ex Glossa videbatur obstare, iuxta quam, & leges ab ea allegatas, Iudice vno Ordinario absente alius procedere in caussa potest: ergo dum præsentes sunt, nullus procedere sine alio potest: hic autem in casu præsentiæ loquimur, iuxta quam speciem illi procedunt, de quibus dictum. Adducit etiam Portel Declarationem Cardinalium, in qua particula Coniunctim habetur, cuius & alij meminerunt, & casum illum pro ingressu in caussam apertè complectitur ibi: Censuit Regularem deducentem intra, quin

Declaratio Cardinalium.

quennium nullitatem professionis teneri eam probare coniunctim coram proprio superiore Religionis &c. Coniunctio enim est fundamentum probationis, & ante illam nihil vlli ex iudicibus conceditur: aliàs etiam poterit superior sic reclamantem in Religiosa alia domo deponere, & Ordinarium vrgere vt cognitionem assumat; idque potiori ratione, quia præcipuus est iudex, vt vidimus num. 1156. Quæ ratio vim habet, quidquid de præfata Declaratione sit, cui potest certæ auctoritatis defectus obiectari.

1165

*Deinde arguere possumus, quia si pro

Ex obiectionis fundamentalis depulsione instaurata probatio.

pter aliquam rationem id possent Ordinarij, maximè propter allatum in principio. §. Atqui illa nullius momenti est, vt constat, nam tota eius vis reducitur ad securitatem reclamantis, quæ quidem constare potest, si Ordinarium quidem adeat ille, & hic sine vllo personali deposito de prætensione subditi superiorem admoneat, & sic illi conueniant, & an depositio sit conueniens deliberent. Quod quidem minimè negabit superior benignam tractationem promittens domi futuram litigij tempore: alia enim grauibus inconuenientibus est obnoxia, & non sine scandalo proroganda, vt experientia habetur compertissimum. Quod si Ordinarius secus iudicet, formabitur discordia, & tertius eligendus iuxta dicenda inferius. Qua durante reclamans sua, in qua professus, tenebitur, domo manere, vnde effugere id non poterit, quod per depositum moliebatur, noxiam scilicet iterati & scandalosi exitus libertatem. Quòd si hac de caussa videat negotium prorogari, poterit iuri suo, vel potiùs irrationabili prætensioni cedere, & non relicta Religiosa habitatione, inde reclamationis effectum accurare. Stet ergo Ordinarium se solo nullum

Concludens ratio.

posse actum iudicialem exercere; quod quidem, vt alia deessent, supposita Concilij dispositione ratio manifesta conuincit, quia nullum est caput vnde illi possit iurisdictio competere: ante reclamationem enim nulla talis erat. Et post ipsam solùm cum superiore conceditur: quandoquidem neque superiori ipsi se solo quidquam agere permittitur; cùm tamen maior pro illo ratio esse videatur, quia in iudiciali potestate præcipuus, & possessione superior reclamantis, vt eum vidimus Concilium compellasse. Coràm superiore suo. Cùm dicere cum superiore domus potuisset.

1166

*BOrdonus Tomo 5. cap. 22. de Professione

Bordoni affirmans sententia, & eius probationes.

Regul. quæs. 14. affirmat quòd quando vnus iudex spatio biennij cum alio non vult caussam reclamationis expedire, alter potest solus sententiam diffinitiuam ferre. Et quæs. 31. ait quòd si vnus iudex requirat alterum, & hic nolit concurrere, vel renuntiet iuri suo, valet dimissio: inualida verò est, si alter procedat in caussa, altero non requisito. Et hoc vltimum probat ex dictis nu. 1164. Prius autem, quia in hoc casu videtur suam potestatem delegare coniudici. Neque iustitia patitur vt reclamanti præcludatur via ad obtinendum suum intentum. Quod confirmatur ex citato Cap. Prudentiam, vbi dicitur quòd in caussa commissa duobus, si vnus noluerit procedere, alter exequetur. Sic Vers. Adijcimus. Et prætereà quia quis ex negligentia perdit iurisdictionem. Glossa fin. in Cap. Ex transmissa de foro compet. Id quod procedit tam de Ordinario, quam de Superiore. Sic citato loco, qui in Tractatu speciali de Profeßione Quæs. 27. & Tomo 3. Resolut. 69. num. 8. docuerat quòd si iudicium à Prælato regulari & ab Ordinario simul cœptum esset, & prolata nullitas professionis, valebit sententia vnius, altero irrationabiliter nolente interesse: cùm iudex efficere debeat ne iudicium reddatur nullum, ex Cap. 7. de Iudic. & cœptum iudicium ab aliquo, terminari debeat l. Vbi cœptum est. ff. de iudicijs. Pro quo alios refert, & inter eos Armendariz referentem sic fuisse decisum: quod vt probabile admittit P. Pellizarius Tomo 1.

P. Pellizar.

Tract. 3. cap. 5. nu. 51. vers. 3. Vbi tamen tenet, quòd si vnus procedat altero omnino nolente se ingerere. aut non requisito, iudicium erit nullum: tum quia in pari ac communi caussa potior est conditio prohibentis & resistentis reg. 56. in 6. tum quia hic facit quod habetur Cap. Caussam & Cap. Prudentiam §. Adijcimus de offic. deleg. quòd si caussa est simpliciter delegata duobus, nōnon tenet sententia vnius: hoc autem euenit in casu nostro.

1167

*Sic citati Scriptores, ex quo apparet

Quid quoad praxim vt certius obseruandum.

rem hanc suo opinionum incerto remanere: quoad praxim verò aliquid omnino verosimile statui potest, in quo videntur conuenire. Dicit enim Bordonus vnum sine alio posse in caussa procedere, quando alter irrationabiliter, aut per negligentiam iudicium detrectat. Atqui hoc vix accidere potest, prætensore nullitatis vrgente: vnde regulariter loquendo caussa rationabilis interueniet. Est autem rationabilis. quoties probabili ducitur opinione iudex, iuxta dicta n. 1154. Quod quidem non solum in assumendo ab initio iudicio potest accidere, sed etiam in eius pro se ratione. in qua animaduerti potuit, quod in exordio non fuerat obseruatum, aut aliquid de nouo occurrere, propter quod prosecutio minimè conueniens videatur. Circa id autem iudex alter iudicariam nequit extendere potestatem, quia non est iudex sui coniudicis. Id autem quod à præfato Auctore dictum, non pati iustitiam vt reclamanti præcludatur via ad suum intentum obti

Notanda doctrina.

nendum, & ita vnum ex iudicibus in caussa posse procedere: Non quidem vrget, quia licet iustitia id exigat, debet tamen in eo modus legalis penitus obseruari, quod generaliter procedit: qui tamen modus per accidens aliquando potest locum non habere, aut ex defectu iudicis, vel ipsius impedimentis. Deinde ad hoc vt reclamans suum obtinere non possit intentum potest præcludi via probabilis opinionis obtentu, quia & frequentissimè reclamantes non certis & euidentibus fundamentis instructi procedunt, immò quandoq;quandoque mendacibus, de quo Superioribus satis fundata notitia. Neque pręclusiopræclusio viæ erit æterna, cùm Superiores mutentut, vnde ad successorem recursus esse poterit. Nec locus erit appellationi, quandoquidem sententia non est, sed vel detrectatio iudicij quoad ingressum, vel prosecutionem. Citatum autem Cap. 7. de Iudicijs vt iudicium non reddatur nul

Cap. Intelleximus de iudiciis.

lum, nihil habet quod fauere videatur intento, cùm in eo tantùm statuatur vt excommunicatus non per se, sed per alium, si cenueniatur, debeat in iudicio respondere. Neque illa redditur ratio, ne iudicium nullum reddatur, sed ne videatur de

l. Vbi cœptum. ff. de iudic.

sua malitia commodum reportare. Sed hoc quid ad rem? lex autem de terminando iudicio vbi illud cœptum, inprimis non procedit quando cœptum non est, sed penitus detrectatum, vt accidere in casu præsenti potest, iuxta dicta. Deinde terminari quidem iudicium debet vbi cœptum, id est, ad aliud non transferendum tribunal regulariter loquendo, quod suas habet exceptiones sine operæ vtilis pretio, hoc loco proponendas, vbi de translatione iudicij non agitur, sed de illius omissione.

1168

*Id autem quod de Ordinarijs iudicibus

Potestas iudicis Ordinarij, coniudice absente vt stare nequeat.

dictum n. 1164. vt vno absente alius iudicare possit, non est constans, & contrarium vidimus à Glossa assertum ibidem. Quòd si leges aliquæ ciuiles id videntur innuere, generalis decisio non est, sed pro certis iudicibus, vt Consulibus, & Senatoribus, ac Capitulis, & alijs, de quibus Glossa in cit. Cap. Prudentiam Verb. Teneatur. Et vt demus ita iure ciuili dispositum, Concilij potius determinationi insistendum, quod formam iudicio contulit, cum respectu ad vtrumque iudicem, qui ob specialem rationem necessarius iudicatur: Superioris inquam, quia subditi caussa agitur;

Iudicis vtriusque necessitas quibus ex rationibus.

& Ordinarij, quia, cùm aliquis extra Religionem futurus sit, nullus melior, commodior, aut grauior, pro caussa momenti tanti; quæ & cùm forensis sit, & non ex æquo & bono, ac inspecta simpliciter reiveritate, sed iuxta totum Iuris rigorem transigenda, meritò ad supremum fori Ecclesiastici iudicem reseruata. Quia etiam inter Religionem & sæculũsæculum videtur qui reclamat constitutus, dum illam conatur deserere, & hoc amplecti; duplex assignatus iudex, & Religiosus, & qui extra Religionem in sacro est Ordine Superior, & sæcularium eiusdem Ordinis moderator, vt videat an sit futurum conueniens noui subditi curam assumere, ex illorum genere, qui plus soleant negotij Prælatis importare. Sine illis ergo non potest caussa nullitatis expediri, siue absente eorũeorum aliquo, siue nolente erga expeditionem occupari: quòd si aliter fiat, minimè à iugo |

p. 410

Religionis per sententiāsententiam liber, securus esse in conscientia poterit, nec tenebitur illa sententiæ annuere, & dimittere, et si in fauorem eius renuntiauerat, poterit de sententiæ excipere nullitate.

1169

*Præfatis autem non aduersatur quod

De caussis non finitis intra biennium.

iuxta S. Congregationis Declarationem tradit D. Barbosa de potest. Episcopi Allegat. 81. nu. 8. & in Summa Apostolicorum Decisionum Verb. Caussa n. 9. ex quo Lezana Tomo 4. Verb. Caussa iudicialis Regularium num. 9. vbi & alios refert, iuxta quos, si huiusmodi caussęcaussæ intra biennium non determinentur, ad iudices Superiores trahi possunt: iuxta Decretum eiusdem Concilij Seßion. 24. cap. 20. de Reformat. nisi assignentur caussæ legitimæ, propter quas non sunt definitæ. Vbi pro eôdem citatus D. Barbosa n. 17. adducens D. Felicianum à Vega ad Cap. Venerabilis n. 18. cum seqq. de iudicijs. Sed quidem in ordine ad praxim parùm vtile hoc poterit esse refugium, quia multis difficultatibus implicatur. Et in primis si caussa cœpta non est, etiamsi per bienniũbiennium apud iudices prætensor nullitatis institerit, prædicta decisio locum habere non potest, quia lis mota non est; cùm tamen ibi dicatur: Saltem infra biennium à die

Concilium Trident.

motæ litis terminentur. Deinde vt mota lite auocatio fieri virtute appellationis possit, debet probari negligentia culpabilis iudicũiudicum, quod quidem ægrè præstari poterit, cùm ab ipsis multæ possint reddi rationes, nec præsumi possit iudicium appellationis circa hoc cum omni rigore processurum; neque facilè inueniendos testes, qui de iudicum culpabili negligentia valeant attestari, quæ difficilis est profectò probationis.

1170

*Vbi inquiri vlteriùs potest an in casu

An solus appellationis iudex post biennium iudicaturus.

dicto transacti biennij caussa non terminata debeat ad solùm appellationis iudicem auocari, ita vt Superior Religiosi iam in ea exclusus videatur. Et verba quidem Concilij hæc sunt: Alioquin post id spatium liberum sit partibus, vel alteri illorum, iudices Superiores, aliàs tamen competentes, adire, qui caussam in eo statu, quo fuerit, assumant, & quam primùm terminari curent. Atqui in caussis nullitatis competentes iudices sunt Ordinarius & Superior Religionis, & ita illis Superiores debent eisdem respondere, vt id, quod Concilium statuit circa coniudices; possit impleri. Quod tamen ex contextu dispositionis præfatæ videtur non posse consistere; siquidem iudices Superiores ij sunt iuxta illam, ad quos fieri appellatio potest. Nec anteà alijs committantur, nec auocentur, neque appellationes ab eisdem interpositæ, per Superiores quoscumque recipiantur &c. At Superiores Religionis non ij sunt, ad quos appellationes deferri possunt; cùm & sæpè accidere possit vt Prouinciales ipsi iudices nullitatis sint, iuxta dicta dicta §. 2. neque ad Generales dirigenda appellatio sit; quod quidem contra mentem Concilij esset, quod, vt vidimus, de abbreuianda est litis conclusione solicitum verbis illis: & quamprimùm terminari curent. In aditione enim Generalium quis non videat moras inexcusabiles successuras? Videtur ergo negotium istud non leuiter impeditum.

1171

*In quo quidem retardatio litis accide

Opportuna resolutio.

dere potest vel ex parte vtriusque iudicis, vel alterius ex ipsis. Si primum, tunc procedit difficultas. Si Secundum, vel Ordinarius, & non Superior: & sic nulla est ratio cur sine Superiore procedere possit ille, ad quem est caussa talis auocata: Si verò ex parte Superioris Religiosi litis est cursus impeditus, & ita nulla in Ordinario culpa: auocari ab illo caussa nequit, & ita curandum vt ille suis cohortationibus Superiorem excitet, & litigij auctor & actor instet opportunè, importunè, exaudiendus saltem propter importunitatem, ut aliàs iudex ille Euangelicus, de quo Lucæ 11. v. 8. Solus ergo relinquitur casus communis negligentiæ, in quo quidem si Superior Religiosi Prælati adiri commodè possit, pro concursu ad iudicium requirendus, quia forma iudicij à Concilio præscripta seruanda est, quando commodè seruari potest. Quòd si requisitus renuat, aut moras affectet, iudex prædictus caussam poterit expedire, quia Concilium dum breuem terminationem indicit, hoc videtur stabilire. In quo quidem euentu, fortè Religio ægrè est latura, si eius non expectetur concursus. Accurrat ergo, & suo iure potiatur. Si autem id facere renuit, videtur suo iuri cedere, cùm de sententia sine concursu ferenda admoneatur. Hic etenim commodiùs illorum admittenda doctrina, qui affirmant, vno ex iudicibus nolente concurrere posse alium caussam terminare, eo quòd iuri suo cedere videatur, de quo dictum nu. 1166. Quæ resolutio mihi apparet verosimilis, amplexuro aliam, si eam tradiderint, qui tacuerunt hucusque, quos viderim, doctiores.

1172

*QVando ita accidit, videtur standum decisioni Cap. Duobus de sent. & re

Quid iuxta Cap. Duobus, do sent. & re iudic.

iudic. vbi ita Gregorius IX. Duobus iudicibus, vt accepimus, diuersas sententias proferentibus, si ex iurisdictione ordinaria processerunt, tenet pro reo, non pro actore sententia, nisi in caussa fauorabili, puta matrimonio, libertate, dote, seu testamento pro ipso fuerit promulgata. Si verò ex delegata potestate, vtravtraque pendet sententia ex arbitrio delegantis. Quòd si ex compromisso, neutra debet habere vigorem. Sic Pontifex. Cùm ergo iudices, de quibus agimus, Ordinarij sint, pro Religione videtur præferenda sententia, quæ rei personam subit, sicut actoris reclamans, agens contra ipsam, & eam volens spoliare. Rationem autem reddit Ioannes Andreas in Glossa marginali in Hostiensi, quia magis defertur iurisdictioni ordinariæ, quæ naturalis. est & fauorabilis. Sic ille contra Glossam, quæ rationem discriminis reddiderat ex eo quòd in Ordinaria iurisdictione non est Superior, ad quem recurratur (sicut in delegata) nisi lex mortua. Vt enim ille obicijcit, semper est reperire Superiorem, nisi in Papa, ex Cap. Licet de elect. Quod cùm adeò compertum sit, mirum est Glossam sic censuisse, & eam tamdiu conseruatam, nisi quatenus legitimus aliquis sensus in ea possit inueniri, pro quo inuestigando alij, si, libuerit, per otium laborabunt. Iuxta hæc ergo appellare volenti non videtur talis recursus concedendus, quia non tenet pro eo sententia, & solùm ea tenente, locum illa habere potest.

p. 411

1173

*Nihilominùs vsu receptum vt in diuer

Quid iuxta vsum de electione Tertij.

sitate sententiæ tertius eligatur, pro quo & recusationes sæpiùs admittantur, quia non videntur specialiter denegatæ, & vbi id accidit, licet circa caussam, de qua agitur, in speciali prouisum non sit, iuxta communis iuris dispositionem procedendum est. Re tamen profundiùs inspecta, non videtur admittenda, quando qui electus est, ijs

Notanda circa recusationem factam de tertio electo.

dotibus eminet, vt nulla in illo possit esse suspicio inordinatæ affectionis, licet propter eius integritatem non sibi futurum propitium reclamans vereatur: quo ex titulo omnes integri, & à priuatis affectibus liberi, possent iudices recusari, & quidem iuxta ius Ciuile sola allegata suspicio ad recusationem sufficit, non ita iuxta Canonicum; debent enim caussæ suspicionis allegari, & probari, & sufficientes percenseri. Quando autem qui recusatur, is est, quem diximus, allegari contra ipsum caussæ tantùm ineptæ possunt, quæ à iudicibus repellendæ, iuxta id, quod ex Ancharrano & Alexandro tradit Cardinalis Tuschus Tomo 7. lit. S. conclus. 913. nu. 2. & 3. & ex Baldo num. 35. Id quod in caussis nullitatis videtur specialiùs asserendum, quia iudices à Concilio designati recusari nequeunt; si enim recusatio locum habere posset, & probarentur caussæ, cuilibet ex illis assignari deberet adiunctus, ex quo fieret vt à quatuor iudicibus caussæ tractarentur, quod contra mentem Concilij esset duos tantùm statuentis. Quòd si discordiæ locum relinqueret per adiunctum componendæ, id quidem prouidisset, sicut Seßione eadem cap. 6. de Re

Concilium Trident.

format. factum circa Adiunctos Episcopo in Visitatione, ibi: Quòd si ambo ab Episcopo discordes cum Episcopo tertium eligant &c.

1174

*In electione autem tertij id etiam vsu

Tertius futurus etiam quandoque Religiosus.

inualuit, vt numquàm Religiosus, sed sæcularis Clericus designetur: quod quidem ex conniuentia Religiosorum iudicum accidit, qui circa hoc Ordinarijs nihil id interesse putantes annuerunt. In quo & iuxta reclamantium placitum videtur actum, quibus duplicatio Religiosi iudicis minimè placebit, quia Religionis caussam creduntur acturi, in quo sæpissimè decipiuntur, cùm Religio sæpissimè etiam gratam habeat dimissionem eorum, qui in eadem mansuri, oneri sunt potiùs, quàm vtilitati futuri. Vnde videmus frequenter caussam reclamationis Ordinarijs relinqui, & eo vsque ad sententiam processum perducente, sola illius subscriptione coniudices esse contentos. Quod etsi in rigore videatur sufficere, minùs tamen apparet conueniens, & minimè Concilij menti conforme, parumque rationi consonum, vt grauissima caussa in manu sæcularis iudicis, Vicarij inquam Episcopi, penitus relinquatur; quod quidem non fieret, si de temporali aliquo commodo tractaretur, vt aliquando euenit, si videlicet reclamans in fauorem Religionis renuntiauerat. Et posset quidem tertius ex alia Religione eligi. in quo quidem poterit reclamans fundamentum recusationis habere, ex eo quòd sic electus non erit ita promptus ad assistendum in Ecclesiastico tribunali, & ab alieno Prælato pendet circa licentias. Et ob has fortè caussas, & quia insolitum quid & mirabile apparebit, de huiusmodi numquàm actum electione; neque id mirum, quando neque de eligendo eiusdem Religionis iudice fuerit pertractatum.

1175

*Potest autem discordia accidere non

Quid quando discordia non accedit circa caussam principalem.

solùm circa caussam directè processatam, sed circa processum ipsum. Si videlicet lata sententia contra reclamantem, excipiat ille de nullitate sententiæ ob vitia in processu commissa; vel fortè Religio, si pro nullitate professionis fuerit iudicatum. Quo euentu noui aduocandi iudices, qui etiam poterunt circa validitatem processus discordare. Vbi & tertius eligendus, in qua electione idem videtur obseruandum, quod circa directam conclusionem; ad illam enim tota caussæ substantia reuocatur: si enim processus iudicetur legitimus, perinde est ac si sententia directè proferretur. Eligendus ergo tertius; sed quia ad caussæ cognitionem non eligitur, solumque ad quædam iuris requisita examinanda, an scilicet fuerint obseruata, nec ne: videri potest non esse locum recusationi, quia illa tantùm à iure introducta pro directa caussæ cognitione, vt colligitur ex Cap. Suspicionis, de offic. deleg. Et Cap. legitima in 6. cod. tit. alias lites nimiùm prorogarentur contra Sedis Apostolicæ voluntatem. Ne huiusmodi occasione principale negotium plus debito prorogetur: vt loquitur Gregorius IX. in citato Cap. Suspicionis. Nihilominùs recusatio admitti potest ob rationem dictam, sed iuxta doctrinam superiùs comprobatam.

1176

*LIcere illam probat receptissimus vsus,

Licere appellationem, & an cum iudice ad quem debeat concurrere Religiosus.

& quia Concilium formam iudicij statuens id non addidit, quod alias addi solitum, Appellatione remota. Vbi disquirendum occurrit an solus Ordinarius iudex appellationis sine Superiore Religionis possit caussam huiusmodi iudicare. Et videmus quidem ita fieri; cùm tamen vt fieri non debeat ratio satis vrgens ex dispositione allata Concilij statim occurrat, dum statuit caussam huiusmodi ab Ordinario non solùm iudicandam, sed à Superiore etiam primo loco, vtpote principali, nominato. Ergo neque à solo Ecclesiastico iudice appellationis, qui debet cognitionem caussæ plenariam habere, & ex parte Religionis etiam assistere, qui circa hoc plurimùm conferre potest: & perinde se res habet, ac si tunc caussa à principio agitanda sumeretur. Acta primæ instantiæ omnino producat, &

Concilium Tridentin.

Iudex nisi illis visis, ad eius absolutionem minimè procedat. Verba sunt Concilij eiusdem Seßione 13. Cap. 3. de Reformat. Vbi ex eo argui potest quòd sequeretur in sententia appellationis posse interuenire discordiam, quod tamen videtur absurdum. Sed reuera tale non est, quia id potest euenire quoties appellatio ad plures defertur, qui vnum corpus efficiunt, vt Capitulum S. V. in quo euenire potest vt duo tantum Canonici sint, aut si plures, vota sint parùm discordantia. Tunc enim tertius eligendus, & vt in prima instantia caussa terminanda.

1177

*Illud difficilius, multoties non inue

Quid quando iudex est

niendum Superiorem Religiosi iudicis, ad quem |

p. 412

possit appellari; si videlicet iudex ipse Superior

Prælatus Superior.

Prælatus sit, vt de Societate, & PP. Carmelitis dictum §. 3. & 4. Neque enim iudex in prima instantia potest in appellationis iudicio se ingerere, vt est iuribus omnibus constitutum. Ad quod tamen dici potest tunc à maioribus Prælatis vices suas Religiosis inferioribus conferendas. Quemadmodum quando Vicarius Episcopus recusatus est pro caussa, quæ tangit Episcopum, eo

De Episcopo suspecto.

quòd hic suspectus habeatur, tunc recusationis caussæ non cognoscuntur ab Episcopo, sed earum cognitionem alicui alteri confidenti committit, vt ex Sbrozio & Iacobo Laurentio tradit D. Barbosa de potest. Episcopi Allegat. 54. nu. 150. Vers.

D. Barbosa

Nota tamen. Itaque iudicare non valens, alteri potest iudicandi tribuere facultatem, ne iudicij cursus præpediatur. Et cùm dicimus Prælatum superiorem suas conferre vices, non ideò est quod in rigore nomine eius sit, qui deputatur, acturus, sicut neque ille, cui Episcopus cognitionem suspicionis committit; sed quatenus id agit, quod ille erat acturus, vt non esset impeditus. Sicut species dicitur Vicaria obiecti, etiamsi id præstet, quod minimè præstare potest obiectum: sensibile enim supra sensum oppositum impedit sensationem, vt est dogma philosophicum. Tribuit autem vices modo dicto, non quatenus pars in priori iudicio, sed nomine Religionis, sicut Episcopus non quatenus suspectus, sed nomine dignitatis. Ne enim Religio in necessarijs deficiat, ita suis Prælatis agendum iniungit: eadem enim persona diuersis ex titulis id agere sæpe valet, quod est proprium diuersarum. Sic cùm nemo se possit eligere, quatenus patroni munus gerit, potest tamen si cum alijs concurrat compatronis, electioni ab ipsis factæ consentiens, & numerum suffragiorum augendo, de quo suprà, & pro

nu. 177. & 179.

quo videri insuper potest Marius Antoninus lib. 1. Resolut. 51. nu. 5. iuncto nu. 1. & sic in multis alijs.

1178

*Quæ cùm ita sint, deberent quidem

Præfata doctrina vt debeat admitti.

Ecclesiasticis Prælatis in considerationem venire; quod tamen non video ita se habere, pro quo, sicut & pro alijs ad hoc genus iudicij spectantibus, satis esset conueniens Apostolicæ Sedis, media Sacra Cardinalium Congregatione, declarationes impetrari. Quod dum non fit, ad verosimilia recurrendum, & quæ magis videntur Concilij dispositioni conformia. Id quod in præsenti articulo, qui maximè ad substantiam pertinet, obseruari debuisset. Vt enim cum iudice appellationis Religiosus debeat Superior concurrere adducta videntur: fundamenta conuincere. Neque quia in hoc qui se opponat non extet, secura debet conscientia censeri; est enim Iudex iudicum in Excelsis, qui iustitias iudicabit, apud quem non habentur pro legitimis, quæ iura sacra non probant, licet multoties ob vitandas parùm profuturas controuersias sententiæ inuerosimiles verecundo silentio contegantur. Quo in

Improbanda appellationis repulsa.

genere talis visa, quæ à iudice quodam appellationis pronuntiata Metropolitani sententiam reuocante; & insuper nolente appellationem admittere ad iudicem alium, ad quem iuxta Gregorij XIII. Constitutionem pro Indijs debet, si sententiæ discordent, prouocari. Et ratio denegationis præfatæ ea fuisse dicitur, quòd Episcopus appellationum iudex, erat Religiosus ex eâdem Religione, ex qua & qui de nullitate professionis agebat, & illum vt suspectum recusauit. Atqui titulus dictus nullius momenti est; aliàs neque Religionis Superior in iudicio adhiberi debuisset. Et quidem si reclamans in prima instantia Ordinarium sit nactus suæ Religionis, Episcopum videlicet, quis dicat ea de caussa posse recusari? Quod si posset, tunc iudicium ad superiorem deferendum, qui in casu nostro solus est Pontifex, quandoquidem Metropolitanus esse non potest, pro quo D. Barbosa suprà Vers. Quando Episcopus. Præterquàm quòd recusationis caussæ non coràm Episcopo ad quem appellatum, sed apud arbitros sunt proponendæ, suam circa id operam conferente Episcopo recusato ex Cap. Suspicionis, & Cap. Legitima. de Offic. iud. deleg. & communi Doctorum sensu. Debuit ergo appellationi deferri, & recusationis caussa alteri remitti penitus tribunali. Quod quidem adeò videtur perspicuum, vt non sit opus circa illud probationes aliunde petitas aggerere. In claris enim non est opus coniecturis, ex iuribus & Doctoribus apud Marium Antoninum lib. 1. Reselut. 3. nu. 9. & neque iura, neque Doctores ad veritatem adeò liquidam confirmandam necessarij. Nisi fortè iudices dicti aliquam habeant circa hoc formulam specialem securo ex fonte deductam, quam Nos minoris obellæ mystæ penitus ignoramus.

1179

*Potuit autem & poterit sic ab appel

Remedium appellationis ad Papam.

latione repulsus remedio certo se tueri, si ad Pontificem appellet, hoc enim nullus ei inferior iudex potest prohibere: quia etiam non seruato medio talis appellatio valet, vt constat ex Cap. Si duobus de appellat & alibi. Vnde notabilis illa multorum Doctorum sententia iuxta ius Canonicum, inualidam esse appellationem, si iudex ad quem non explicatur, quia est in personam incertam, cùm possit esse vel ad mediatos superiores, vel ad Pontificem, pro qua P. Thomas Sancius Tomo 1. Respons. moral. lib. 3. Cap. 32. nu. 159.

Cap. De Priore de appellat.

Vnde Cap. de Priore eod. tit. is, qui appellationi huiusmodi non detulit, puniendus decernitur: Eum cum litteris tuis veritatem continentibus de tanto excessu satisfacturum ad Sedem Apostolicam venire compellas. Quæ sunt verba Alexandri Tertij. Vbi manifestum est effectum appellationis non solùm futurum deuolutiuum, sed suspensiuum, cùm minimè sit illa iure prohibita, & tota litigantis intentio ad effectum huiusmodi dirigatur, iuxta id, quod scriptores communiter tradunt, & præ alijs Illustrissimus Couarrubias Practic. qq. cap. 4. & cap. 23.

1180

*Aliud in denegata appellatione potest

De remedio non appellationis ob illam non admissam.

esse remedium, si videlicet à non concessa appelletur: dum enim à præfato iudice petitur iuridicè vt appellationi ad iudicem alium deferat. Et ille pro denegatione pronuntiat, locus appellationi relinquitur: quemadmodùm si ob desertam appellationem vt ad executionem sententiæ procedat, iudex circa desertionem pronuntiet, locus est appellationi vt videri potest apud P. Thomam Sancium suprà num. 110. Vnde vtile esse Consilium potest pronuntiationem omitti, vt citiùs caussa expediatur: pro quo Doctores ibidem. Verùm qui priori appellationi non detulit, ne|

p. 413

que deferet subsequenti: & viæ non deerunt, vt friuola, inepta, & minimè iuridica censeatur. Sed quia poterit, si sanè sapiatur, admitti, videndum ad quem possit iudicem pertinere: & generaliter loquendo, ad eum est dicendum spectare, ad quem aliæ, ad superiorem scilicet, vel eum, qui est ab Apostolica Sede designatus. Quòd si impeditus ille, quia iudex à quo fuit Metropolitanus, aut designati caussa agatur, quia scilicet ad illum appellatio reprobatur, ad Pontificem tandem reuocanda, vnde perinde est ac si directa appellatio ad ipsum, vt nuper dictum, dirigatur. Potest autem ad maiorem abundantiam vtrumque fieri, quia nocere non potest, & valeat adiuuare. Et licet n. 1177. dictum sit

Notanda doctrina.

recusationem Vicarij generalis ob caussam, quæ tangit Episcopum vt suspectum, ab Episcopo ipso esse confidenti alicui committendam; non videtur similiter dicendum in casu præfato repulsæ appellationis, quando circa id ab Episcopo denegante pronuntiatur, quia tunc non agitur de recusatione, sed de sententia cadente directè supra denegationem appellationis, pro qua iudex in tertia instantia non habet iurisdictionem, quia ad ipsum non spectat an benè vel malè denegetur appellatio, iudicare, in quo & res sua agitur, cùm etiam respectus ad recusationem habeatur. Itaque Episcopus caussas recusationis admittens iniustè agit: sed de huiusmodi iniusto agendi modo non est iudex ille, qui pro tertia instantia talis est, sicut neque iniustitiæ in denegata appellatione, vt possit denegantem ad deferendum ipsi compellere, cuius partes tantùm sunt adductæ ad ipsius tribunal per appellationem in tertia instantia sententias aut confirmare, aut infirmare: facta autem iniuria, appellatione partis ad Pontificem directa reparabitur, & interim ad patientiæ tribunal appellandum. Vide infra numer. 1238.

An post quinquennium possit petitio reclamantis admitti.

1181

*AVdiri posse eos, qui reclamare intra

Post quinquennium reclamari posse qui teneant, & negent.

quinquennium non potuerunt, aut etiam per viam extraordinariam restitutionis in integrum, tenent quam plurimi, quos adduximus nu. 1149. & ijs addendi Herincx Tomo 3. Tract. 3. Disp. 5. nu. 32. Bonæ-Spei Tomo 5. Trast. 2. de de Religione Disp. 8. nu. 60. Acatius de Velasco Tomo 2. Resol. 368. nu. 5. Machadus Tomo 2. pag. 394. nu. 3. & alij, quos adducit D. Barbosa in cap. 19. Concilij Sess. 25. de Regular. nu. 8. Cùm etiam sint non pauci id negantes apud nuper citatum Scriptorem ibidem nu. 9. & P. Sancium lib. 7. de Matrim. Disp. 37. nu. 21. Bordonus Tomo 5. cap. 22. de Profeßione Quæs. 10. Fr. Antonius â Spiritu Sancto in Directorio Regularium Tract. 3. Disp. 3. num. 167. qui nu. 165. & 166.

Negantium fundamentum ex Romana praxi.

pro sententia præcedenti steterat, quem tamen iam non habere locum ingenuè protestatur, id quod & alij pariter potestati ex ijs, qui illam fuerant amplexati. Et Caramuel quidem Tomo 2.

D. Caram.

Theologiæ Regularis nu. 3569. à ratione discurrens eamdem solidè & eruditè confirmat, circa praxim autem secus decernit nu. 3572, sic locutus: Ergo in tanto Theologorum dissensu, ne se Iudex exponat periculo, &, si altera pars ad Apostolicam Sedem appellet, contingat vt Iudices Romani, Bonacinæ, Valero, & Flammentio subscribant, debebit Religioso, qui suam fuisse nullam profeßionem contendit, iubere, vt Rescriptum à Sede Apostolica impetret, vi cuius poßit ad rationes suas allegandum admitti. Sic feci Anno 1652. in caussa cuiusdam Carmelitæ Pragensis; qui postquàm multis annis in Religione quietè vixerat Prior & Magister Nouitiorum fuerat, occœpit iugum fastidire, & se non esse validè professum clamare: quem ad Tribunal nolui admittere, quamdiu Rescriptum Apostolicum non impetrauit. Sic ille.

1182

*Audiendi & alij. D. Barbosa citato nu.

D. Barbosa

9. sic ait: Sed hodie vt quis poßit audiri post quinquennium adit Romæ Sacram Congregationem Concilij Tridentini, seu alteram Regularium negotijs præpositam, quæ priùs cognitis saltim summariè nullitatibus deducendis, & iusto impedimento non reclamandi intra quinquennium restitutionem illius concedere solet, & ita non semel fieri vidi, quod insinuarunt Portel. d. nu. 45. Vers. Circa quod, & Hieronymus Rodericus d. Resol. 101. num. 71. Niger Cyriacus Controuers. forens. Tomo 2. Controuer. 371. nu. 37. Nouarius in Lucerna Regular. Verb. Profeßio nu. 31. pag. 216. Hæc ille, & illi. Lezana Tomo 4. Verb. Profeßio Regularis nu. 21. ita scribit: Vide tamen circa hoc aliquas Declarationes Sacræ Congregationis, quas referunt Barbosa in prædictum locũlocum Concilij, & Sanctarellus supra. Attende etiam ad praxim & Stylum Curiæ, qui talis est, vt quoties elapso quinquennio quis vult dicere de nullitate, adit Pontificem, vel Sacram Eminentißimorum Cardinalium Congregationem, & allegato iusto impedimento & c. Cardinalis Lugo in Responsis

Cardinalis Lugo.

moralibus Dub. 16. nu. 2. de Moniali quadam disserens sic habet: Obtenta priùs à Summo Pontifice licentia reclamandi post quinquennium, reclamauit contra valorem professionis propter metum. Sic ille. Portel Tomo 2. casu 14. in Responsione ad 1. nu. 5.

Portel.

ita scribit: Vltimò aduerto hodie in hoc regno in praxi positum esse, vt nullus Ordinarius audiat aliquem reclamantem post quinquennium, nisi priùs obtento Rescripto Papæ. Et ratio clara id suadet, nam in dubio parendum est legi, neque in dubio licitum est operari contra legem &c. Eum secutus Fr. An

Fr. Anton. à Spiritu S.

tonius à Spiritu Sancto cit. nu. 167. sic loquitur: Credo tamen cum eodem Portel hodie in praxi esse, quòd vt possint audiri post quinquennium elapsum, debent impetrare Rescriptum à Papa, & quòd sine hoc Prælatus Regularis nec Episcopus non possunt audire. Vide Portel suprà. scilicet Tomo 1. Verb. Professio nu. 44. Pro quo & facit Decretum Vrni VIII. adductum à Peyrinis in Formulario Prælatorum Regularium cap. 20. §. 2. aut Vers. & pro quo etiam Diana. Pro quo & Diana Parte 3. Tractat. 2. Resol. 62. cum Hieronymo Rodriguez.

1183

*Ex quibus euidens apparet posse Or

Iudices posse iuxta sententiam prædictam reclamantem non audire.

dinarium non audire reclamantem post quinquennium, sicut & Superiorem eius, & quolibet ex illis nolente cessabit iudicium, vel potiùs non erit ingressus ad illud: nullus enim ex iudicibus alium compellere potest. Vt autem locus |

p. 414

appellationi non sit, nihil iudicialiter decernendum: sed habita extra iudiciali notitia, quæ in his caussis obuia est, & de qua Superior potest Ordinarium reddere certiorem; petitio reclamantis repellenda, & admonendus non futurum illi locum, donec Rescriptum à Sede Apostolica fuerit impetratum. Quemadmodùm excommunicati per se agere volentis petitio repellenda est, neque de repulsa testimonium à Notario reddendum, quia nullius roboris est, neque potest legalem aliquem effectum habere. Et hunc agendi modum à se obseruatum non obscurè significauit D. Caramuel verbis illis: Quem ad Tribunal nolui admittere &c. ad nullum inquam actum iudicialem, ex quo sumi posset fundamentum appellationis. Et hoc quidem independenter à Superiore, qui fortè aliter arbitratus, vnde illius mentio nulla.

1184

*Hinc mirari iuuat declaratum à Regio

Regiæ Audientiæ declaratio pro violentia non admittenda.

Indicæ Cancellariæ Prætorio, ad quod per violentiæ viam recursum est, Ordinarium vim fecisse eo quòd reclamantem post quinquennium audire penitus detrectarit. Quo modò enim viri tanti sibi persuadere potuerunt adeò iuridicè & prudenter, ac iuxta receptam praxim procedentem, vim facere potuisse? Neque enim dici potest sententiam oppositam esse probabilem, & eam sic iudicantes amplexos, ac iuxta ipsam iudicasse. Licet enim id demus: cùm tamen Iudices nullitatis eam, quam diximus, sint secuti sententiam, omnibus bonis qualitatibus commendatam, & maximè Canonici textus litteræ consonam, non est probabile posse illam in iudicando prohiberi, & violentiam facere eos, qui iuxta illam procedunt. Sicut violentiam non faciunt ipsi Regij iudices quando iuxta sententias similes suum moderantur arbitrium. Et quidem Doctores, quos vidimus, dum ita locuti euidenter protestati sic esse à Iudicibus nullitatis procedendum, minimè scilicet reclamantibus auditis. Ergo absolutè id possunt, immò & iuxta illos, etiam debent. Non est ergo in laicali quocumque tribunali potestas ad vsum illius prohibendum: alioqui sententia dicta practicè non erit probabilis, cùm à laicali prohiberi possit potestate: licet per modum declarationis sit, quæ quoad effectum impediendi eamdem habet efficaciam, ac si à iudice potestatiuè agente dimanaret. Et vt declarationis vim haberet, veritati deberet esse conformis; cùm tamen minimè verum sit violentiam facere Iudices, de quibus agimus, dum legali omni seruata æquitate procedunt. Agnouit veritatem hanc doctissimus & pijssimus Indiarum Pharus D. Ioannes Solorza

Dom. Solorzanus.

nus Tomo 2. de Indiarum Iure lib. 4. cap. 3. dum iuxta leges & Doctores, quos congerit, modum huiusmodi cognitionis exequitur nu. 35. sic dicens: & constito de iniustitia, vel notoria vexatione quam faciunt (iudices Ecclesiastici) rectè ad oppressorum defensionem partes suas interponere possunt &c. Viderint ij, quibuscum agimus, videant & alij, an præfata doctrina casui præsenti possit applicari. Vbi & audiendus Illustrissimus Couar

Illustriss. Couarrub.

rubias Cap. 33. Practicar. quæstion. nu. 3. Vers. Nec Regij Consiliarij: vbi finem talis recursus esse affirmat, Vt tollatur vis illa, quæ à iudice Ecclesiastico iniustissimè fit. Vbi non quamlibet vexationem sufficere indicat, sed iniustissimam; aliquæ enim, etiamsi non nihil iniustitiæ habere videantur, tolerandæ sunt, & Ecclesiasticorum iudicum conscientijs relinquendæ: sicut multa huiusmodi in laicis tolerari accidit, dum alij ab alijs frequentia incommoda patiuntur. Atqui in casu nostro neque iniustitiæ vmbra, quandoquidem quod à Iudicibus actum, non solum iustum, sed iustissimum à doctissimis Seriptoribus, ipsa manifestè suffragante ratione, reputatur.

1185

*Vbi reclamanti vt iuri possit consu

Iuri reclamantium non obsisti.

lere suo, si quod habeat, quod vt plurimùm est nullum; minimè via præcluditur, cùm possit Pontificium impetrare rescriptum: quod si negetur, argumento est nullitatis caussas neutiquam approbatas. Nec dici potest recursum ad Pontificem esse difficilem multis, præsertim in Indijs. Id enim ampliorem potestatem Regijs Prætorijs non tribuit, vt circa Ecclesiastica se specialiùs intromittant: & pro speciali prærogatiua confertur vt id possint, quod Regijs est Cancellarijs in Hispania concessum, vt videre est apud D. Solorzanum citato in loco. Difficultas ergo peraccidens se habet, quæ occurrere vbique potest, neque à Doctoribus propter illam laicalem ampliandam reputant potestatem; sicut neque in multis alijs moderamen Ecclesiæ, & grauissimarum obligationum onera licet variare. Et quidem si difficultatis ratio aliquod potest circa hoc habere momentum, ad Episcopos potiùs, quàm ad laicos iudices ea consideratio spectat: cùm sit multorum sententia, de qua Nos aliàs, posse illos ob rationem dictam dispensare in multis ad Sedem Apostolicam reseruatis, Cumque in casu præsenti nihil tale attentare velint, id quod illis proprium est, nec tamen pro re nata conueniens iudicant, non debet à laica potestate suppleri, neque adhiberi compulsio, vt videtur manifestum. Certè si quis dispensationem voti ab

A simili vrgetur.

Episcopo peteret, quam ratione difficultatis adeundi Pontificem verosimile est posse concedere, quod tamen ille renueret; non posset sic petens Regium Prætorium adire & violentiam se pati proclamare, repellendus proculdubio, sicut & in nostro casu repelli dignissimus, vbi & ratio similis, ni velimus meridiano cespitare in lumine, cum lapsus formidandi periculo, & multorum scandalo, dum vident in negotijs istis eorum solicitudines præualere, à quibus sperari aliquid potest, per quod iudicum solet manualis puritas deturpari. Et vt reuera ita non sit, esse tamen videtur, ex quo & damnum idem, tam enim potest malum offendere, quam eius species: Vnde

1. Thessal. 5. v. 22.

Apostolus 1. Thessal. 5. v. 22. Ab omni specie mala abstinete vos. Vel vt iuxta Græca legunt multi. Ab omni specie mali. Quod quidem Iudicibus præsertim accurandum, cùm magis sint oculis subditorum obnoxij, ad infensa iudicia procliuium, etiam quando species non malæ aut mali, sed huius vmbræ leuissimæ, & quandoque nullæ, ob parum beneuolam ergo ipsos voluntatem. Pro quo hæc satis.

1186

*POtest id accidere, vel quia impedi

Sententiæ fauentes.

mentum deprehensum est, quod iuxta specialia Religionis iura valorem professionis impedit; aut quia iuxta ius commune defectus interuenit, vt qui a Concilio Tridentino suo in Decreto, de quo n. 1147. referuntur, vis scilicet aut metus, non requisita ætas, & similes, vt ibidem dicitur. Et quoad primum receptissima sententia est id esse licitum, quam tenent adducti à Lezana Tomo 1. cap. 2. num. 36. & 37. & prætereà Fr. Antonius à Spiritu Sancto in Directorio Regularium Tract. 3. Disput. 3. nu. 173. & 174. & 175. Quorum ratio est Decretum Concilij in præsumptione fundari ratificatæ professionis, quando de quinquennio agitur: id quod locum habere nequit stante impedimento dirimente. Ante quinquennium autem ea reddi potest, quia Ordinarium adire est superuacaneum; cùm enim certum sit perpetuo impedimento iuxta Religionis statuta laborare, sententia in fauorem Religionis proculdubio ferenda. Ad quid ergo per ambages ambulandum, vbi facilis & breuis via litigaturis occurrit? Hinc ex citatis multi generalius pronuntiant dicentes, qualecumque sit impedimentum, si id Prælati certò sciant, nec sic professus obsistat, posse sine recursu ad Ordinarium dimitti. Sic Illustrissimus Caramuel Tomo 2. Theologiæ Religiosæ nu. 3582. vbi & sin

D. Caram.

gularem satis sententiam tenet, nomine scilicet Ordinarij non Episcopum aut eius Vicarium, sed proprium Prælatum intelligi: Episcopus enim Ordinarius suorum est, Religiosorum autem eorum Abbas; quod quidem dubito an sit multis placiturum. Eamdem in praxi secutus R. P. Mutius Vitellescus, vt refert Cardinalis Lugo lib. 4.

Cardinali Lugo.

Consilior. moral. Dub. 15. in fine ita scribens: Scio aliquem post profeßionem in Societate egisse in iudicio de eius nullitate, eo prætextu quòd anteà ad horam alterius Religionis habitum assumpserat. Sed certè Societas non probauit, nec confessa fuit professionis nullitatem: Sed vt se ab inuito & litigante expediret, P. Mutius Vitelleschus, tunc nouus Generalis litteris publicis eum à Societate expulit: quibus quidem expulsionis litteris ipse contendebat se non indigere, quippe qui numquam valide professus fuisset. Sed Societas sibi satis consuluisse putauit, eum, quamuis professus esset, iustis de caußis expellendo, ipse de reliquo suæ conscientiæ consuleret, & videret an merus sæcularis, an verus Religiosus expulsus esset. Hæc ille; ex quibus constat iudicium de nullitate minimè apud Ordinarium fuisse peractum, sed apud solos Societatis superiores; aliàs etenim non ita fuisset à Societate dimissus. Id quod ex eo etiam conuincitur, quod idem scriptor affirmat, sic statim scribens: Petijt quidem posteà ille à Nuncio Apostolico declarari merus sæcularis, atque adeò capax beneficiorum sæcularium. Non ergo coràm iudice alio caussa fuerat agitata. Et P. Generalis, qui sub dubio de nullitate sic egit, si illa esset certa propter dictum impedimentum, quod in Societate est dirimens, meliùs peregisset: In qua adeò graui & notabili resolutione certum est grauium & sapientium virorum Consilium adhibitum, licet esset etiam & ille doctissimus, non enim aliter Generales Societatis agere consuerunt.

1187

*Sed sunt qui secus sentiant & affirment

Sententia opposita & illius fundamenta.

semper in dîmissione ob cognitam nullitatem seruandam esse formam à Concilio sine vlla exceptione præscriptam: & in praxi ita seruandum concludit Lezana citato Cap. 2. nu. 53. ob Declarationes S. Congregationis Cardinalium Concilij Tridentini, quas ab eius Secretario acceperat ex die 16. Februarij 1617. & 15. Nouemb. 1653. & hæc vltima in proprijs terminis impedimenti dirimentis loquitur, cùm prior tantùm de inualidè professo: agitur enim in illa de Religioso Carmelita Discalciato, illegitimo tamen, quod impedimentum in illa inter alia recensetur Part. 2. Statutor. cap. 5. §. 2. & videtur quidem dirimens, cùm sic §. seq. dicatur: Statim ac scietur,

Constitutio PP. Discalciatorum Carmeli.

expellatur, etiamsi profeßionem emiserit. Congregationis quippe animus est eos, qui prædictos defectus patiuntur & celant, ad professionem non recipere. Sic ibi. Congregationis autem postrema verba sunt: Ideòque sententiam cum processu super dimissione & eiectione fratris Caroli Maria à Iesu ab ipsis

Congregatio Concilij Trident.

Regularibus latam minimè sustineri. Sic ibi. Vnde Lezana sic scribit: Idcircò colla submittenda, & obediendum Sacro Senatui purpuratorum Patrum,

Lezana.

ac dicendum eam sententiam à prædictis Auctoribus, & à me propugnatam in praxi non sequendam, sed iuxta mentem Congregationis censendum & scribendum. Sic ille.

1188

*Sed his non obstantibus probabilitas

Probabilem esse sententiam affirmantem pro quo plures rationes.

contrariæ positionis non videtur abrogata. 1. quia declaratio posterior de solis PP. Teresianis procedit, vnde ad alios non debet extendi, ex communi regula aliàs à Nobis adducta, quod specialiter acta circa aliquos non debent in argumentum adduci, ex qua Lezana ipse Consulto 40. n. 50. & seqq. Probat id, quod est Cardinali Giennensi concessum minimè fauorabile Religionibus, ad alios non debere extendi Prælatos. 2. Quia licet Declaratio prior vniuersalior sit, de impedimentis perpetuis in speciali non procedit, pro quibus est peculiaris ratio; & cùm de illis Doctores diuersimodè loquantur, si de illis decernere voluisset Congregatio, ea dubio procul expressisset. 3. Lezana ipse Tomo 2. Verb. Profeßio

Lezana.

Regularis nu. 23. ita scribit: Consequenter enim, & satis probabiliter supponant (PP. Lessius, Layman, & alij ab eo præcitati) quòd si nolit spontaneè ratificare professionem inualidam, poßit intra quinquennium auctoritate propria dimittere habitum, fugere èex Religione, & ducere vxorem; secluso tamen scandalo, vel alijs circumstantijs extrinsecis: immò verò Prælatum id scientem posse illum occultè dimittere. Et inferius. Idem quoque videtur dicendum etiam post expletum quinquennium &c. Et hæc quidem post Declarationes dictas, vt constabit lustranti dicti Auctoris editiones. 4. Quia multi scriptores ab illo adducti, sicut & alij a Nobis, vt vidimus, censuerunt, post Declarationes præfatas similiter scribentes, & præsertim post priorem illam anni 1617. Tandem Decla|

p. 416

ratio Gregorij XIII. de qua 1149. maioris videtur esse momenti circa non audiendos post quinquennium: & licet eam citent Auctores aliqui, nihil ratione illius à contraria assertione mouentur, quia non videtur sufficienter promulgata, licet Valerus multùm eidem detulerit apud Dianam Parte 3. Tract. 2. Resolut. 62. quem neque illa deterruit. Atqui Declarationes dictæ lucem maiorem non habent: ergo non tollunt sententiæ adeò probabili, eam, qua gaudet, possessionem.

1189

*Poterunt ergo Prælati Regulares eos

Dimissio qualiter peragenda. Et quid quando dubium.

dimittere, quos certò cognouerint inualidè professos, præsertim ob impedimentum dirimens iuxta statuta Religionis. Vbi autem litigio locus esse potest, quod & circa impedimenta dirimentia accidere potest, vt videtur accidisse in casu, de quo Declaratio, de qua nuper, stante pro vtraque parte ratione dubitandi, ad dimissionem procedi nequit, præsertim Professo minimè reclamante, quia in dubio melior est conditio possidentis: in casu autem tali & Religio possidet, & pariter dubius Professus. Et idem erit etiamsi ille reclamauerit, ob eamdem rationem. Neque argui potest ex facto, de quo nu. 1186.

Circa casum dimissi à Societate.

quia pro illo ratio aliqua valde vrgens potuit occurrere, propter quam etiam validè professus potuit expelli, vt aliquando etiam euenit, ob vitandum scilicet grauissimum scandalum; neque enim casus iste est, de quo Concilij dispositio procedit: non enim dimittitur liber penitus ab obligatione Religiosæ professionis, si reuera validè illam emisit; sed suæ id conscientiæ relinquitur, vnde ad sæcularia beneficia minimè capax reputabitur. Potest etiam dubium esse probabile,

Quid cùm sententia est probabilis.

ratione formidinis, quam probabilis assensus admittit, & tunc Superiorem posse non professum declarare, affirmat Caramuel suprà nu. 3580. sed non teneri, quia vsus opinionis probabilis est voluntarius. Addit tamen non posse inuita communitate, quæ Professi habet possessionem. Sed id profectò erit vbi in receptione habet Communitas iura suffragij, secus in alijs, in quibus est Monarchica gubernatio, vt in Societate.

1190

*In quo euentu, si taliter dimisso oppo

Pro eodem casu peculiaris discussa difficultas.

natur professio Beneficium aliquod ambienti, & ille se non professum excipiat authentico testimonio dimissionis: & insuper obijciatur dimissionem fuisse nullam, quia in ea non est statuta à Concilio forma seruata: quid tunc præstandum? non enim videtur coram Ordinario & Superiore iterandum iudicium, quia iam Superior, & in eo Religio suffragium suum manifestauit, ex quo habetur recusatus. Quid ergo tunc faciendum? Videtur equidem iudicium ad Ordinarium spectare, quia Religio quidquid ad se spectare poterat manu misit, & tacitè in illum transferre, iuxta dicta nu. 1171. Sed quid si Ordinarius sententiam pro valore ferat professionis, & à iudice appellationis confirmetur? Tenebitur equidem regulariter loquendo ad ipsam reducem admittere. Si autem præter probabilem assensum nullitatis, aliæ dimissionis interuenere caussæ, suæ poterit tranquillitati consulere non admittens futurum meliorem, donec talem experiatur. Neque in hoc casu Decretum Vrbani VIII. circa dimittendos adstringit, vt annus de

Quid circa Decretum Vrbani Octaui procijciendis,.

beat carcerationis præcedere &c. Siquidem de validè professis procedit, non de illis, qui ob defectum valoris emissæ professionis eijciuntur, licet cum probabili tantùm talis defectus assensu: qui si redeant, nec admittantur, non dicuntur eijci tunc aut dimitti, sed non admitti, aliud est enim eijci, & aliud non admitti, iuxta Ouidianum illud etiam iuribus honoratum:

Turpius eijcitur, quàm non admittitur hospes.

Cap. Quemadmodum §. Alioquin de iure iurando. Cap. Ad vestras de donat. inter Vir. & vxor. & cùm lex sit adeò pœnalis, ad benigniorem est intellectum arcessenda. Et rarissimum quidem erit vt sic dimissi sententiam non habeant Religionis sententiæ conformem, vnde parùm poterunt negotij facescere, suæ noxialis libertatis plures habituri fautores.

1191

*SCio in aliquibus grauissimas esse pœ

Circa statutum pœnale contra reclamantes victos in lite.

nas constitutas eis, qui ex caussis friuolis reclamauerint, quas tales fuisse sententia contra eos lata declarabit. Circa quod non desunt qui minùs id conueniens arbitrentur, qui enim sic victi in litigio fuerint, quod facilè ante sententiam subodorari poterunt in desperationis baruthrum non dubitabunt se agere præcipites, fugam, malorum extremum, arrepturi. Qui enim ante sententiam sub obseruantięobseruantiæ iugo, vti importabili ipsis gemiscebant, quid facient grauissimis pœnis additis, quibus illud maiorem est grauitatem, & ideò intolerabiliorem, habiturum. Cùm & accidere possit caussas ab aliquibus propositas esse probabiles, & ijs non obstantibus pro valore professionis sententiam pronuntiari. Vbi exaggerari pœnas neque charitatis, neque iustitiæ, neque Religiosæ moderationis leges patiuntur. In quo & malum aliud, & satis quidem formidabile, licet non adeò infrequens, timeri potest, ex periuriorum accumulatione: ex timore siquidem pœnarum, si vincantur in lite, testes falsissimi conquirentur, qui falsa ducti specie pietatis pro reclamante deponant. Cùm enim pœnis huiusmodi non extantibus tales mendaciorum inueniantur artifices, quid officioso illo respectu fiet pœnas depellendi à misero litigante dolorem super dolorem addituras? Spatio annorum non plurium in Religione quadam triginta quatuor nullitate professionis probata ad sæculum redierant; sic mihi referente grauissimo ex illa, non sine ingenti dolore, Magistro: post quos & alij. Et quis credat in tanta testium multitudine habitam semper reuerentiam veritati, & contra Religionem ipsam religionis iura non temerata periurijs cumulatis? Est ergo res ista consideratione dignissima, quod ipsi viderint, ad quos spectat inspectio, nec me iudice corrigendi.

1192

*Posse tamen fieri statutum in Reli

Non pœnale conueniens comprobatur, iuramento addito.

gione, quo molestis litibus ex reclamationibus |

p. 417

emergentibus occurratur, affirmat & probat Bordonus Tomo 3. Resol. 69. Quæs. 26. nu. 43. & Tomo 5. cap. 22. num. 36. si videlicet statuatur vt professurus sic dicat: Ego N. sciens & volens iuro me non contrauenturum meæ profeßioni, etiamsi de

Illius forma.

inceps venero in cognitionem nullitatis eius ex quacumque caussa, quia nunc pro tunc ratifico illam, & volo valere. Simile quid in Societate nostra dispositum, sic ad Prouincias scribente R. P. Gosvvino Nickel, vt scilicet professus iuret se non exclamasse contra professionem, neque tali exclamatione contra illam vsurum. Et de conuenientia statuti huiusmodi dubitari nequit, vt benè citatus Scriptor ostendit. Sicut enim contractus firmari iuramento possunt, sic contrahentibus pro firmitate solicitis: ita & in contractu fieri potest, quem in professione inter professum & Religionem constat celebrari. Et procedit solùm quando valori id obstare contigerit, quod potest ratificatione sanari; si enim impedimentum substantiale sit, nihil tunc roboris adijcit iuramentum.

1193

*Illud tamen obijci potest, non vi

Quid obstare videatur, ex adhibita exclamatione.

deri hoc pacto id penitus obtineri posse, quod præfata cautione prætenditur; non obstante siquidem iuramento posse fieri exclamationem, quæ iuramentum elidat, si quis ita protestetur, non esse voluntatis suæ profiteri coràm Deo, licet iuret, vt sibi in Religione iubebitur. Et quidem in iuramenti forma adducta tantùm versatur iuramentum circa nullitatem, quæ post emissam professionem potest in professi venire notitiam: vnde casum exclamationis non complectitur, ratione cuius notissima est nullitas eius in fieri, & in facto esse, vt Philosophi loquuntur. Quòd autem neque iuramentum obstet in eo, qui illam negat, aut eius vsum, ex eo ostenditur, quòd cum illo potest stare non profitendi voluntas, cuius defectus est substantialis, nec potest iuramento suppleri, quidquid de periurio sit; quamuis & hoc excusari possit amphibologica restrictione, licita cùm pro illa adest caussa rationabilis, quam potest sic professus opinari.

1194

*O quàm est artificiosa malitia! quàm

Obiectio depulsa cum doctrina vtili.

humanæ prouidentiæ limitatum imperium! quàm humanarum legum sæpè imbecilla præuentio! Vbi lata lex, ibi & agnata fraudulenta depulsio obligationis. Nihilominùs in casu nostro veritas triumphabit. In iuramento illo, de quo præfatus scriptor, compelli professus potest ad illius impletionem; licet enim exclamauerit, iuramentum supra exclamationem cadit, vt illa ipsi non prosit, sed ratificare debeat professionem; tendit enim illud ad ipsius firmitatem, quoties in cognitionem venerit nullitatis; cognoscit autem dum eam emittit; & est casus magis vrgens, quia si posteà tenebitur, multò magis statim, cùm supponatur validam emittere professionem, & proptereà vti de re certa, non amplior facta declaratio, sitque de eo ratio omnino eadem, aut potior. Et quidem ante professionem cognoscit se inualidam esse facturum: in ipsa emissione, se inualidam facere: post emissam autem, se emisisse, quæ sunt diuersæ cognitiones, & nisi post emissam, nequit venire in cognitionem iam præcedentis nullitatis, vnde verificatur tunc venire in nullitatis cognitionem: ex quo & fit ad ratificationem obligari, quia ex nunc pro tunc; tunc quidem cùm nullitatem præcessisse cognoscit. Talis siquidem est Religionis mens, quæ aliàs eludi facilè potuisset. Exclamatio ergo facit vt professio nulla sit, sed obligationem ratificationis non tollit, quæ supponitur statim adhibita iuxta iuramenti formam & vim, quam habet, vnde aliter asserenti credendum non est, sicut non creditur asserenti se non habuisse profitendi intentionem etiam iurato, vt communiter docent scriptores, & videri potest apud P. Thomam Sancium lib. 3. de Matrim. Disp. 15. n. 12. quem allegant alij.

1195

*Iam quod ad exclamationem attinet

Vrgetur vlterius contra exclamationem.

in Professis Societatis idem videtur clarum; quia sic iurans, licet verè non profiteatur, non potest tamen exclamatione iuuari, quia ad hoc est iuramentum emissum, vt non possit illi iuramentum prodesse. Neque allegari restrictio illa men

Vide P. Sancium lib. 7. de Matrim. Disp. 37. n. 39. vbi illud, Secundùm omnes.

talis potest, quia de contractu agitur, in quo formæ verborum standum ex parte iurantis, vt pars alia contrahens non sit deterioris conditionis, in qua fictio nulla interuenire potest circa profitentis admissionem. Et hæc est generalis doctrina circa contractus, vt ficta promissio & confirmatio sic iurantem non releuet, quo minùs in foro externo agi contra illum possit, & perinde se habeat ac si animo sincero iurasset: & idem est de amphibologica restrictione, quia & in ea suus est dolus & fictio, & damnum idem respectu compartis in celebratione contractus. Pro quo videri potest P. Lessius l. 2. de iust. & iur. cap. 42. n. 45. & P. Palaus Tomo 3. Disput. 2. de Iuramento Puncto 2. nu. 4. communem doctrinam proponentes. Nec obstare protestatio potest circa modum iurandi, etiamsi probari possit, quia illa dolum & fictionem in ipsa professione non tollit, vnde qui de hoc agunt, cautionis illius, vti friuolæ, ad effectum, neutiquàm meminerunt: licet aliàs prodesse forsan possit ne ita iurent vt reus periurij puniatur. Prætereà omnes qui tenent licitum esse cum amphibologica restrictione iurare, limitationem illam addunt; Seclusa in

Circa iuramentum amphibologicum.

iustitia, aut extrinseca alia caussa, vt videri potest apud Leandrum Tomo 7. Tract. 1. de Iuramento. Disput. 45. Quæst. 11. & 12. Ex quo infertur in nostro casu absurdum talem modum iurandi futurum, cùm in eo iustitiæ læsio manifesta sit ex claudicatione contractus, & aliæ concurrant caussæ, propter quas veniat penitus improbandus. Idem autem erit etiamsi amphibologia nulla in verbis, sed verba sine animo iurandi proferantur, quo euentu communis sententia est nullam contrahi obligationem, vt videri apud citatum scriptorem potest Disput. 44. Sect. 8. quia eadem est prorsus ratio.

1196

*Neque fit satis si dicatur modum præ

Euasio depulsa ex eaussis, quæ possunt modos iurandi præfatos iustificare.

dictum iurandi esse licitum, quando pro illo subest ratio aliqua: necessitas inquam, aut vtilitas corporis, honoris, aut rerum familiarium, vt cum P. Sancio lib. 3. in Decalogum cap. 3. nu. 19. plures Doctores affirmant: quod equidem casui videtur præsenti quadrare. Sed verò non quadrat, quia quod ad vtilitatem attinet, maior profectò vtilitas reclamanti accrescet ex perseuerantia in Religione, in qua obseruantia viget. Et licet |

p. 418

quoad corpus commodi aliquid amplioris sperari in sæculo possit, id equidem respectu animæ minùs est vtilovtile, cùm constet Religiosa instituta id sanctè, fructuosè, & laudabiliter profiteri, vt incommoda aliqua, quibus atteratur corpus, ob vegetationem spiritus à sæculo recedentes patiantur. Quod verò ad honorem spectat euidentius est, quandoquidem reclamantes huiusmodi vel sola exitus molitione inhonori redduntur; futuri, si obtineant, mundi fabulæ, & vt castrorum Christi desertores omnium digitis demonstrandi. De rebus familiaribus dubium nullum, in quarum derelictione Christiana magna ex parte, iuxta Christi Domini doctrinam, constituta perfectio: Si vis perfectus esse, vade, vende quæ habes

Matth. 19. 21.

& c. Matth. 19. v. 21. & quæ huic possit vtilitas comparari? Iam quod ad necessitatem attinet, nihil certè confingi potest, ex quo possit eius veritas demonstrari, & ad vtilitatem potiùs, si quid obtendi possit, reuocandum, de qua iam dictum. Neque enim periclitatur vita, pro qua si necessarium aliquid, potest in Religione succurri; neque æterna salus, cùm in Ordine potiùs ad illam consequendam fuga valde conferat sæculi, & opportuna præsidia quæ Religiosos intra cancellos abundant. Deinde quia rationes aliquæ occurrere possunt, propter quas possit Professi

Concludens ratio.

animus vacillare, iuramenti remedium adhibetur, qualescumque illæ sint, quibuscum tamen possit ratificatio consistere professionis. Non enim pro irrationabilibus tantùm & apertè absurdis remedium tale prouisum, quod equidem pro illis minimè erat necessarium: quæ enim tales essent, non fore admittendas satis erat manifestum. Vnde & in iuramento illo, de quo num. 1192. ipsa comperta professionis nullitas comprehensa: Etiamsi deinceps venero in cognitionem nullitatis. Vt ex eo etiam firmari possit, quod circa exclamationem in Societate est nostra constitutum, quæ non minùs tranquillitati suæ studuit ordinatione præfata consulere, & molestissimarum litium, turbulentiam præcauere. Qua etiam de caussa prouidit circa votorum post biennium firmitatem id, quod Decreto 22. Octauæ generalis Cougregationis habetur, ne scilicet sub discrimine opinionum, quantumlibet probabilium linqueretur.

1197

*DVbitari potest an sufficiat, qui gene

Speciale pro nullitatu caussa mandatum vnde videatur ostendi.

rale habet, vel sit necessarium pro eo mandatum speciale. Et videtur ita absolutè dicendum, quia matrimonium & professio æquiparantur: ad illud autem requiritur speciale mandatum, vt diximus num. 722. Iuxta dccisionemdecisionem Cap. finalis de Procurat. in 6. Idem autem esse de Professione, licet pro eo non extet Canonica decisio, tenent communiter scriptores, vt videri potest apud P. Pellizarium Tomo 1. Tract. 3. cap. 1. nu. 29. Illos referentem, vbi & ex Euerardo argumentum de matrimonio corporali ad spirituale, supponendo talem esse professionem: quod tamen non probatur: & licet in feminis sit illud verissimum, vt patet ex consecratione Virginum, quæ habetur in Romano Pontificali, quod &

Matrimonium spirituale in Professione.

de alijs suo etiam modo verum habeat, quæ & sponsæ Christi sunt, vt probauimus in Epithalamio. Tit. n. 403. quibus & in Sacro Officio dicitur: Veni sponsa Christi &c. Quòd autem hoc & viris congruat, non ita apparet. Nihilominùs & id etiam à Nobis citato loco ostensum n. 405. vbi & melliflua illa Bernardi vox: Cum metu & re

D. Bernar.

uerentia dico. Nos sumus. Sermone 5. in Dedicat. Ecclesiæ. Non enim ad spiritualem nexum corporeus sexus attenditur, sed anima æterno vinculo Christo felicissimè maritata. Sic ergo ritè formari argumentum potuit, vt scilicet professio fieri per Procuratorem possit similibus seruatis conditionibus, pro quibus tamen, vt dixi, Canonica Sanctio nulla. Ex eo autem quòd in Ordine ad contrahendum matrimonium speciale mandatum requiratur, sicut & ad professionem, videtur certum idem esse dicendum quoad diuortium in illo, & nullitatem in ista, quia res per eas, ex quibus nascuntur, caussas, pariter dissoluuntur. Cap. Omnis. 27. q. 7. Vnde ex huiusmodi defectu poterit processus in dictis caussis formatus annullari.

1198

*Sed verò adducta ratio non tantum

Obiectio ex eisdem caussis dissolutionis disiecta, post concludentem discursum.

videtur habere momenti, vt propter illam ita sentire debeamus. De contractione matrimonij ita quidem dispositum à Iure, & de professione per similitudinem pariter vsurpatum. Atqui circa diuortium nihil tale in Iure, neque ita à Doctoribus constanter acceptum: ergo non est eadem ratio, vnde neque transferendum ad professionis nullitatem. Qui discursus videtur concludens. Nec obstat quod de caussis dissolutionis opponitur, quia regula illa sic generaliter prolata nequit sustineri, quia in multis falsa comperitur; matrimonium enim per easdem caussas, per quas nascitur, nequit dissolui: & Religiosa professio verè emissa similiter. Quando etiam plures caussæ ad eumdem concurrunt effectum, vna deficiente deficit, vt obseruatum à Cardinali Tuscho Tomo 1. lit. C. conclus. 202. nu. 43. & in rebus naturalibus quamplura exempla succurrunt caussarum, per quasnequeunt effecta dissolui, cùm in conseruatione minimè ab ipsis dependeant. Regula ergo prædicta multas patitur exceptiones, vt nihil de donationibus dicam, in quibus fallax comperitur. Et de testamento, ad cuius confectionem multi concurrunt, & à solo rumpitur testatore. Tantùm ergo videtur habere verum in ijs, quæ à sola hominum pendent voluntate in fieri & conseruari, & in nonnullis, quæ vt dissoluantur, similem caussarum concursum ex iuris dispositione requirunt. Vbi de illis, quæ accidentariè admouentur, ratio non habetur: &

Notanda doctrina.

tale est Procuratoris mandatum: quandoquidem sine illo fieri actus potest, & sine illius interuentu; etiamsi præcesserit, destrui.

1199

*Prætereà in mandato pro matrimonio

Positio de mandato speciali non necessario validè roborata.

& professione est valde diuersa ratio ac in diuortio & nullitate. In illis siquidem status vitæ assumitur omni consideratione dignissimus, in quo si erretur, insanabilis est error, & totius vitæ lacrymis deplorandus: non ita in diuortio & nullitate: pro quibus instrui sufficienter Procurator |

p. 419

potest, etiamsi tantùm habeat pro negotijs generale mandatum, vbi & appellationi locus esse potest. Et ex eo quod de instructione dictum argui insuper potest, iuxta doctrinam Angeli. Verb. Matrimonium nu. 19. quam amplectitur P. Sancius Lib. 3. de Matrimonio Disput. 11. nu. 2. vbi ait quod licet in mandato pro matrimonio non exprimatur persona, sufficit ore tenus, aut per litteras exprimi: circa quam non inuenio, qui contradicat. Quando etiam in iudicio ipso Procurator ad partem constat habere recursum, manifestum est ad caussam talem mandatum extendi. Vbi & curandum vt id ante ingressum iudicialem sit, ne defectus talis opponatur. Qui si oppositus non fuerit, & sic caussa processerit, opponi à comparte nequit; quandoquidem circa id consenserit, neq;neque per Iuris dispositionem aliud necessariò adhibendum habeatur. Neque mali

Ex malitia vt nequeat commodum reportari.

tia patrocinari illi potest, si videlicet agnoscens prædictum defectum dissimulet vsque ad caussæ conclusionem, vt si fortè in ea victus fuerit, tunc possit defectum prædictum ad inualidandum processum allegare. In quo quidem malitia manifesta est, ex qua nullus potest commodum reportare, vt ex vtriusque Iuris est dispositione compertum, & videri apud D. Barbosam potest Axiomate 143. n. 3. & quidem ita se gerens, si in lite victor euaserit, defectum illum, quem substantialem iudicat, paratus est deuorare, in quo malitia est manifesta, cùm sit processus nullus, & ita omnia in eo sunt statu, quem ante institutam litem præhabebant, nec licebat illi iugum excutere Religionis. Sine vtilitate etiam aliqua, & cum comperto Religionis grauamine sic dissimulatum ab ipso: quia ex eo quòd speciale mandatum haberetur, non aliter procederet caussæ cognitio, & totus illius cursus similiter procederet, quia expressio illa mandati nihil in cognitionem influit. Ergo si non expresso in lite vincatur, pariter in non expresso vincendus. Est ergo inexcusabilis, quia & iniuriosa dissimulationis huiusce malitia, vnde nequit sic malè agenti, & odio habenti lucem, commodum impartiri.

1200

*Si dicatur malitiosè non actum, sed

Excusationem ex defectu notitiæ non obstare.

post conclusionem caussæ talem fuisse defectum deprehensum: perstant eo non obstante fundamenta de mandato speciali minimè necessario, quod & iudices caussæ censuerunt, qui qualitatem mandati neutiquàm ignorarunt; & nequit ignorantia opponi iudicibus in ijs, quæ sui est muneris scire: & ita id potiùs ad appellationis iudicem deferendum, quàm agitandum titulo nullitatis. Neque instari potest ex eo quòd defectus notitiæ in casu isto ad ius non spectat, sed ad factum, quæ in ipso etiam potest esse Pontifice, vt constat ex Cap. 1. de Constit. in 6. quia neque circa factum potest opponi, cùm circa mandatum procuratorium necessariò ab ipsis fieri debuerit inquisitio, cùm ad fundamenta instituendi iudicij pertineat, nec debet credi, nisi vbi apertè constat, ex inaduertentia aliqua suo muneri defuisse; malitiam enim nefas fuerit in ipsis, nisi vbi apertè se prodiderit, suspicari.

1201

*COmmunis est Doctorum circa hoc

Tribuendas esse illas, & quales futuræ.

sensus, qui eas excipiunt, quæ sunt post sententiam faciendæ, iam enim qui victor in lite fuit, sui est iuris, & ad Religionem non spectans; vnde intelligendi de finali sententia; si enim post latam in prima instantia voluerit appellare, in Ordine etiam ad hoc illæ tribuendæ; si autem Religio ipsa appellauerit, idem dicendum, sicut & in appellatione ipsius ad postremum iudicem, si à secundo sententia à Metropolitano contra ipsum lata fuerit reuocata. In his enim omnibus eadem ratio militat; si tamen à reclamante fuerint expetitæ: credi enim potest, si non petantur, non deesse illi vnde promouere caussam suam valeat. Neque scrupulosè circa hoc agendum; quia tales cùm se Religiosos non esse sibi habeant persuasum, circa rigorem proprij non hærent, & non paruum solent habere peculium. Vnde neque tribuendum ipsis, sicut miraculosè satiatis à Christo, quantùm volebant. Ioan. 6. v. 11. Sed magna cum moderatione. Si autem extra Religionem militent, nihil pro alimentis conferendum, quæ si velint, suam reuertantur ad domum, & qui in ea non laborant, non manducent. Quamquàm multos ex istis libentiùs Religio extra domum aleret, quàm intra ipsam etiam laborantes pateretur; cùm quibus & ipsa plus laborat, vt dicere cum Domino possit: Laboraui sustinens. Præbuisti mihi laborem in iniquitatibus tuis. Isai. 1. v. 14. & 43. v. 24. & vt moderatio prædicta seruetur, expediet vt ipsis non tradatur pecunia, sed ijs sua soluantur stipendia, qui operam in negotio præstant, cum eis facta conuentione.

1202

*Vbi dubitari potest an si appellatio ex

De expensis pro viatico appellaturis.

parte eorum sit futura, & prosequi illam per se ipsos velint, pro quo ad ciuitates valde distantes eundum, in quibus iudices appellationis resident, expensæ sint, quæ futuræ quidem non modicæ, tribuendæ; videtur enim id ad expeditionem caussæ requisitum. Ad quod negatiuè respondendum; quia expensæ tales extraordinariæ sunt: litigantes enim non soliti longum illud iter arripere, licet nonnulli id faciant, cùm sit satis Procuratorem in eisdem ciuitatibus commorantem elegisse. Quando neque præsentia necessaria est in caussa iam plenè discussa, nisi vt importunitas erga iudices, & plenæ mendacijs querelæ, iudices cogant in approbanda sententia forsitan vacillare. Quamuis si prudentes sint, vt sperare futuros iuuat eos, qui in sublimi adeo sunt gradu constituti, ex ipsis eorum verbis validas poterunt de illorum indole sumere coniecturas. Præterquam quòd non expedit vt tales vagentur extra domum, & itinerantes scandalo sint multis ex irreligioso agendi modo, cùm iam spiritum Religionis emiserint. Quod verò illis comes sit Religiosus tribuendus, grauamen nouum Religioni futurum, cùm & necessario priuetur domus alumno, & expensæ sint etiam pro |

p. 420

eius viatico faciendæ. Si autem extra domum litigent, nec possint facilè ad Religiosa castra & claustra reduci, ipsi viderint quid sit commodius futurum; dummodò Religio peregrinaturis non annuat, neque foueat pecunijs præbitis vagationes. Religiosus solus, solutus dæmon. Notissima est Aquinatis diuini sententia. Quando scilicet ab ipso & quæritur, & extorquetur solitudo. Væsoli. Eccles. 1. v. 10. Quod quàm sit in

Eccles. 1. v. 10.

Religiosis formidandum luculenter exposuit Thomas Cantipratensis lib. 2. de Apibus cap. 11. §. 1. ita scribens: Quam vera sit hæc sententia: Væ

Væ soli Religioso.

soli ego noui, qui triginta annis vices Episcopi in diuersis diœcesibus habui: qui in hoc articulo quo

Thomas Cantipratensis.

Religiosi vel soli vadunt in vijs, vel soli manent in Curijs, horrenda mala, horrenda scandala, horrendaque pericula frequenter audiui: quæ numquàm sustinuissent adiuncto socio, vel fecissent. Sic ille. Neque erant ij, de quibus Auctor, ex eorum classe, qui pro nullitate professionis præliantur, à quibus quid non possit Religioni contrarium pertimeri?

1203

*Hinc Caramuel suprà num. 3583. ita

Prima iudicum sententia contra fugitiuos pro reditu proferenda.

scribit: Iudices qui sincerè procedunt, & neutrius partis amore laborant, cùm fugitiui, qui reclamat se non esse verè professum, caussam examinant, prima illum sententia suo Monasterio restituunt; hoc enim illum pacificè poßidebat, & non debet suo iure priuata auctoritate expoliari. Hæc ille: qui dum fugitiuos asserit ad Monasterium, si reclamauerint, prima sententia reuocandos, satis innuit eos, qui intra Monasterium reclamauerint, non esse peregrinationes obire permittendos, sicut & non posse ab Ordinarijs in loco extra Religionem suam collocari, de quo §. 7. Poterit ergo fugitiuus ad reditum dicta sententia compelli: quòd si renuerit, non erit in caussa procedendum, cùm id facere detrectet, quod ad conuenientem caussæ progressum, renuat adimplere. Bene verum est à Concilio Tridentino id non expressè prohi

Concilium Tridentin.

bitum, licet ita illud: Sed ad Monasterium redire cogatur, & tamquàm apostata puniatur. De illo enim loquitur, qui dimisso habitu allegat nullitatem. Vnde videtur stare posse, vt dum habitum retinet, possit audiri. Quod quidem ita est, si fugitiuus non sit, sed iustis de caussis à Religioso contubernio dimissus. Fugitiuum autem retento habitu reclamantem, si redire nolit, audiendum non esse, satis est Concilij dispositioni conforme; quod licet de fugitiuis habitum dimittentibus expressè loquatur, id etiam ad non dimittentes videtur extendere: quod ex eo ostenditur. Nam dimittentes cogendos statuit ad reditum: ergo etiamsi reassumpserint habitum. Ex quo satis mens Concilij perspecta redditur, vt scilicet nullus fugitiuus, nisi ad Monasterium redierit, audiatur.

1204

*Neque his debet censeri contrarium

Quid reassumpto habitu.

multorum Scriptorum placitum asserentium reclamantem posse audiri reassumpto habitu, qui videri possunt apud D. Barbosam in citatum Concilij caput nu. 25. Intelligendi enim sunt, si post reassumptionem ad Monasterium redierit, in quo poterit reclamatio eius admitti. Vnde P. Sancius, quem alij secuti ipsum allegant; ita scribit Disput. 37. de Matrim. lib. 7. num. 4. Restituta ergo Religione ad suam posseßionem, per resumptionem habitus, & reditum Religiosi, concedenda erit audientia. Et ita sentit Nauarrus Comment. 4. de Regularibus num. vlt. Sic ille post præmissam assertionis huiusmodi probationem. Meritò ergo sententia iudicum prima circa reditum proferenda; neque audiendus, si reluctetur, tum quia Concilium ita significat, tum etiam quia in peruicaciæ pœnam potest ita disponi, cùm in re deficiat valde ad conuenientem caussæ expeditionem necessaria, vt nuper dicebamus. Affirmat etiam cita

Dubium circa asserta P. Sancij.

tus Scriptor nu. 3. eum qui ex causa vrgenti habitum dimiserit, posse ad reclamationem admitti. Et videtur insinuare id locum habere posse, etiam non reassumpto habitu, quia num. seq. vt vidimus, de reassumente disquirit. Id tamen non apparet quomodò possit stare, quia licet vt dimitteret caussa esse potuerit, non tamen vt obtento fine dimissionis, in eadem perseueret. Vnde in excommunicationem incidet latam ipso facto in Cap. Vt periculosa. Ne Clerici vel Monachi. in 6. Non ergo nisi reassumpto habitu audiendus: Id quod à Concilio non videtur expressè decisum, cuius allata verba de illo procedunt, qui dimisso habitu potest vt apostata puniri: & tamquàm apostata puniatur: quod tamen dici de illo nequit, qui ex licita caussa recessit habitu dimisso. Nihilominùs standum decisioni Concilij, neque audiendus talis, dum in habitus dimissione persistit, quia in foro externo de licita dimissione non constat, & dum reassumere illum detrectat, de excommunicatione non curans, sinistræ de se opinioni non leue fundamentum exhibet, vnde verbis Concilij debet censeri comprehensus, quidquid de excusatione fugæ sit, quæ tamen pro non reassumpto habitu nequit obtendi, & ita neque, si obtendatur, admitti. Ex quibus circa P. Sancium dici conuenienter potest, in priori assertione, de qua nu. 3. Id statuisse, pro quo minor esse poterat dubitatio, supponendo quidem habitum reassumptum: In posteriori autem id, quod difficilius videbatur, littera inspecta Concilij. Quæ quidem licet ad expensas, de quibus instituta disquisitio, directè non spectent, cùm tamen vtilia esse possint, ex qualicumque occasione venerint, non erunt, vt reor, illibenter accipienda.

1205

*Inquiri tandem circa illas potest, quid

Dubium aliud circa petentem expensas in iudicio.

si reclamans coràm Iudicibus caussæ ipsas petat à Superiore negatas. Ad quod dicendum petitionem huiusmodi ad Iudices vt vnum constituunt tribunal minimè pertinere, & ita repellendam: nemo enim sui ipsius esse iudex potest, & sibi ipsi iudicialiter imperare: quod tamen accideret, si Superior in præfato iudex esse posset articulo: In quo neque à coniudice potest seruato iure compelli. Vnde cum illo extra iudicium de hoc humiliter & reuerenter agendum, sic enim meliùs quidquid esse in eo commodi potuerit, faciliùs poterit comparari. Si autem

Quid de titulo pauperis, ex eo quòd tales sunt miserabiles personæ.

non comparari contigerit, erit fortè qui sentiat posse Ordinarium adiri virtute Decreti Concilij Tridentini Seßione 7. Cap. 14. de Reformat. vbi statuitur contra exemptos adiri posse Ordinarios in caussis mercedum, stipendiorum scilicet laborantibus debitorum, ac miserabilium personarum, sicut apud dictum intelligit Nauarrus in Summa Hispana Cap. 28. Addit. ad nu. 13. cap. 25. |

p. 421

Sunt autem Religiosi miserabiles personæ, quia pauperes: ij enim primo loco inter personas huiusmodi esse recensentur, vt videri potest apud P. Sancium Tomo 2. Consilior. moral. lib. 6. cap. 2. nu. 5. & qui reclamat, dum sententiam contrariam non cogitur sustinere, inter pauperes, sicut & inter Religiosos computatur.

1206

*Ad quod quidem facilè in primis responderi potest negando in præfato Concilij De

Negatur talem esse & ostenditur.

creto tale aliquid contineri, vt illius tenorem attentiùs legenti constabit, quidquid Nauarro visum fuerit, qui difficile Caput dictum asseruit, in quo iuxta veritatem locutus P. Sancius num. 3. Sed vt demus ita esse, reclamantes inter miserabiles personas nequeunt percenseri, qui enim reclamat, se non esse verum pauperem apertè protestatur, quia neque Religiosum, vnde eo se priuilegio tueri nequit, iuxta notissimam regulam Iuris 38. in 6. Ex eo non debet

Regula iuris in 6.

quis fructum consequi, quod nisus extitit impugnare. Præterquam quòd pauperes proptereà miserabiles personæ censentur, quia natura mouetur ad miserendum eorum, sicut & aliarum, de quibus præfatus Scriptor, vt scilicet ipsis compassionis affectu subueniatur, de quo dictum à Nobis Tomo 1. Thesauri in Addition. nu. 141. & seqq. Atqui natura affectu dicto ad subueniendum reclamantibus regulariter loquendo non mouetur, sed potiùs ad indignationem, vnde & libertatem consecutos, qui sane sapiunt, solent habere contemptui; quidquid de vulgari aliquando sensu sit erga aliquem, qui iniustè à Religione vexatus temeraria ignorantia iudicatur. Licet negari nequeat Christianis illis misericordiam conferendam, quæ & communis erga omnes miseros, vnde & erga diuites, in quibus maiores illæ, Diuo Iacobo teste sic eos alloquente: Agite nunc diuites, plorate vlulantes in miserijs vestris. Iacob. 5. v. 1. Quod

Iacobi 5. v. 1.

& dicere meritò multis reclamantium possumus, iam affectu diuitibus, dum Religiosam fastidiunt paupertatem, qui aliquando & plorabunt vlulantes, & plorantes vlulabunt.

1207

*Vbi & addendum in citato Capite Concilium de Religiosis non loqui, cùm de actori

Ex Concilo Tridentin. contrarium non haberi.

bus agit, sed de non exemptis contra exemptos processuris. Id quod ex eo conuincitur, quòd innouet Cap. Volentes de priuileg. in 6. ex Concilio generali Lugdunensi, in quo sic habetur: Vo

Cap. Volentes de priuil. in 6.

lentes libertatem, quam nonnullis Apostolica Sedes priuilegio exemptionis indulsit, sic integram obseruari, vt & illam alij non infringant, & ipsi eius limites non excedant: Declaratione irrefragabili diffinimus, quòd quantumcumque sic exempti gaudeant libertate, nihilominùs tamen ratione delicti, siue contractus, aut rei, de qua contra ipsos agitur, ritè possunt coram locorum Ordinarijs conueniri: & illi quoad hoc suam in illos iurisdictionem, pro vt ius exigit, exercere. Sic Concilium, & in illo Innocentius IV. Vbi exemptis illi contrapositi, qui possunt illorum infringere libertatem. Atqui reclamans, dum victor non euadit in lite, ad gremium exemptorum spectat: ergo de illo Concilij decisio non procedit. Pro quo & facit quod sequitur: Nec coram Ordinarijs ipsis, dummodo sit in loco exempto commissum delictum, vel contractus initus, aut res litigiosa, nec vbi domicilium habent, si alibi delinquant, aut contrahant, aut res ipsa consistat conueniri possunt aliquatenus &c. In nostro autem casu, si delictum est, in loco est exempto commissum, dum domi Superior negat expensas; contractus etiam, qui in professione celebratur, ibidem peractus est, neq;neque res vlla est, quęquæ extra illāillam habeatur; vnde nullum est caput, ex quo Superior sit Ordinarij iudicio subiectus.

1208

*Sed obijcies ex eo quòd reclamans dum

Obiectio ex priuilegiis fori & Canonis.

in Religione est priuilegijs gaudet fori & Canonis: ergo & priuilegio paupertatis, si fortè statum Clericalem non habet, quia neque clericaliter tonsuratus: ergo & priuilegio paupertatis. Ad quod respondeo quod ad priuilegium fori attinet ex eo accidere, quia de gremio Religioso est, in quo non affectus contrarius inspicitur, sed realis consistentia, quod in paupertate non ita se habet: licet enim de gremio pauperum sit, in eo tamen affectus valde attenditur, quia sic paupertas à Christo commendata, dum dixit: Beati pauperes

Matth. 5.

spiritu. Vnde qui spiritu pauper esse recusat, & de gremio haberi diuitũdiuitum, indignus est, qui eo se velit tueri titulo, cùm nōnon sit pauper miserabilis. Quod verò ad priuilegium Canonis spectat idem dicendum quoad forum exterius: quoad Deum verò, si reuera Religiosus non sit., sed merè laicus, eum percutiens nōnon videtur spirituali communicatione priuatus: est tamen quoad externum forum, quia illi nequit renuntiare, quod & cederet in dedecus Religionis, & irreuerentiam habitus, quo reclamans eo usque decoratur. Quòd autem vt miserabilis non tractetur persona nihil tale habet, & in Religionis potiùs fauorem vertitur, tum ne in reclamationes facilè veniatur, tum ne Religio eo pacto molestis exactionibus impetatur.

1209

*PEndet his diebus nullitatis caussa,

Grandæui Religiosi inopinata, sed non singularis reclamatio.

quam grandæuus Professus aggressus, illi profectò non impar, de quo nu. 1181. & grauior, vt reor, ætate. In quo humana recognoscenda fragilitas, & cum Regio Psalte humiliter exorandum: Deus docuisti me à iuuentute mea, & vsque in senectam & senium ne derelinquas me. Psal. 70. v. 18. & 19. & vt non miraremur cùm tale aliquid accidisset, obseruant Scriptores quid sit faciendũfaciendum quando qui reclamauerit, fuerit Superior, de quo Bordonus Tomo 5. cap. 22. n. 42. Ante annos non multos vidit Matritensis Curia Religiosum doctũdoctum, & suis scriptis celebrem, & in Religione sua satis stricta Exprouincialem, de nullitate professionis agentem, nescio quanta cum ædificatione. Eò enim, Deo sic occultas aliquando, & frequentiùs ob manifestas caussas solet deuenire fastidiũfastidium, vt quæ valde placuerant, incipiant vehementiùs displicere. Noui Religiosum ad hæc redactum extrema, vt diceret, si vna ei tantùm hora vitæ

Notanda narratio.

superesset, extra Religionem, in qua erat, si ei recedendi copia fieret, eam transacturum. Cuius tamen misertus Deus, & Superiorum commiseratione retentus; in ea post aliquot mortuus annos, profunda cum pœnitudine leuitatis, & longioris morbi constanti sustinentia, vsu Sacramentorum frequenti, & multarum virtutum exercitatione, purgatus.

p. 422

1210

*Iam quod ad reclamantem attinet, de

Duo quædam à quodam Ordinario facta penitus improbanda.

quo agimus, non ita ei feliciter, vt sperabat, euenit, quod ad litis est meditatus ingressum. Ordinarium enim adiuit, depositum sui petijt, impetrauit, inscio Superiore: sed quod illegitimè fecerat, reuocato, sic circa illud nitente Religione, duo addidit penitus improbata. Primum, ne restitueretur reclamans, nisi priùs Superior promitteret se benigne & humanè reuertentem tractaturum. Quod quidem cùm sagaci cautela fuisset elisum, addidit Secundum, scilicet præceptum cum excommunione reclamanti impositum ad præsentaneam reuersionem. Et quod ad Primum spectat, quàm sit meritò improbandum ex ijs constat, quæ §. 7. sunt dicta & nu. 1203. Quod autem ad Secundum ex eo quòd reclamans extra eius iurisdictionem penitus versabatur, cùm iam se non iudicem declarasset, & ita ad quemcumque actum iudicialem necessarium esse concursum Superioris. Dicitur autem ad impositionem adeò qualificati præcepti permotus, quia reclamans eum suum esse iudicem dictitabat. Vnde videtur excusari posse, si non Canonico cum vigore processerit, sed iuxta reclamantis malè fundatam persuasionem. Ac si dicat: Tu fateris meum te esse subditum: si ergo ita est, ego præcipio tibi sub pœna excommunicationis &c. In quo non videtur graue committi peccatum ex parte Ordinarij, quidquid ex parte reclamantis sit, qui suo illegitimo facto nequit Superiorem legitima Superioritatis erga ipsum possessione priuare, dum caussa iudicialiter agitur; quia ita à Concilio Tridentino dispositum: quidquid sit de illo, qui sciens se non esse verè professum, neque in iudicio veritatem euincere posse, fugam arriperet, quod esse licitum communiter Scriptores affirmant. Et confirmari

De excommunicationibus ad terrorem.

prædicta excusatio grauis peccati potest (præter bonam fidem, quæ interuenire potuit) ex vulgari illo coeceptu de excommunicationibus ad terrorem, qui fundamentũfundamentum habere potest iuxta id, quod habet Diana Parte 5. Tract. 9. Resol. 21. Ex eo siquidem habetur aliquando prolatam excommunicationem apparenti tantùm forma terrere.

1211

*Quia verò in casu nostro non ita actum videtur, sed iuxta præcipientis mentem

Lata excommunicatio viribus destituta.

iuridicè & legitimè, nullo est pacto comprobandum. Et hic planè Regula iuris in 6. 26. locum sibi iure vendicat: Ea, quæ fiunt à iudice, si ad eius non spectant officium, viribus non subsistunt.

Regula iuris in 6. 26.

Non enim spe stare ad officium poterat, quod nusquam ipsi concessum. In exemptos enim iurisdictio nulla, nisi in casibus in Iure expressis, de quibus Concilium Tridentinum cum Lugdunensi, iuxta dicta nu. 1207. & nonnullis alijs, de quibus alibi, inter quos, qui ad reclamantes spectat, cum præmissa limitatione concessus: ergo cùm ad eum solum non spectet, quod ab eo est factum, viribus subsistere nequit. Neque voluntaria reclamantis subiectio iurisdictonem potuit eam admittenti conferre, quia priuilegio exemptionis nequit renuntiari, vt est Scriptorum inconcussa sententia: præterquàm quòd subiectio talis in ordine ad effectum dictum à Concilio reprobatur, dum nullam iurisdictionem Ordinario, nisi vt coniudici tribuit. Circa quod errare non semel deprehenduntur quidam parùm circa hæc instructi, & eos habentes Assessores, qui ad ea, quæ Religiones concernunt, notiænotitiæ penitioris defectu caligant.

1212

*Neque omittendum, quod ex Iure

Quid iuxta Ius commune circa casum præsentem de consensu in iudicem non suum.

communi circa præsentem casum potest conducere, iuxta quod id habetur, quod dictum à Nobis Tomo 2. Thesauri Tit. 20. n. 61. circa consensionem in iudicem non suum, id enim in criminalibus Iure ciuili prohibitum laicis; Ecclesiasticis autem omnino respectu iudicum laicorum, & respectu Ecclesiasticorum cum ea limitatione permissum, de qua Gregorius IX. in Cap. Significasti de for.

Cap. Significasti de for. comp.

compet. vbi sic ait: Clerici tamen in iudicem non suum (nisi fortè sit persona Ecclesiastica, & Episcopi Diœcesani voluntas accedat) consentire non possunt. Sic Pontifex. Ex quo aliquis colligere posset idem in Religiosis dicendum, qui maiorem respectu suorum Prælatorum habent subiectionem, quàm Clerici, cum velle & nolle non habeant, & in ijs maximè, quæ adeò peculiaria sunt, & in quibus Prælatorum comperiuntur minuere potestatem. Quæ ratio satis vrgens apparet; sed cùm iuxta citati Textus decisionem procedatur, videtur consequenter dicendum accedente Superioris voluntate posse in iudicem Ecclesiasticum consentire. Sed reuera non est ita, quia pro exemptis à Sede Apostolica alia currit dispositio, & ita pro

Quid speciale pro exemptis.

Religiosis: nequeunt enim in iudicem non proprium sine illius beneplacito consentire, quia neque beneficio exemptionis renuntiare, vt tradit D. Barbosa in Collectaneis ad citatum Cap. Significasti n. 11. & 12. allegans Fr. Emmanuelem Rodericum Tomo 2. qq. regul. q. 63. arti. 10. quoad renuntiationem, & priùs quoad generalem doctrina de exemptis, Barbosam seniorem & Panormitanum, & alios circa Cap. Cùm tempore de Arbitris uu. vlt. in quo & aliquod pro dicta positione fundamentum. Iuxta quæ id habetur, quod est superiùs pro casu præsenti demonstratum.

1213

*Circa quod restat adhuc aliqualis diffi

An possit à Prælatis pœna imposita tolerari. Glossa.

cultas ex doctrina Glossæ circa citatum Cap. Significasti verb. Clerici tamen, vbi sic rogat: Sed numquid Clerici, qui consentiunt in iudicem Ecclesiasticum non suum, cadunt proptereà à iure suo? Et respondet: Non credo quod in casu isto debet perdere caussam, licet sententia lata sit pro ipso, vel contra ipsum, quia non tantùm deliquit, quantum cùm iudicem laicum sibi constituit: nisi velis dicere quòd in odium ipsius Episcopus habeat eam ratam, qui eum dimisit, sine cuius licentia hoc facere non potuit, & hanc ignominiam vel contumeliācontumeliam irrogauit. ff. de Arbitris l. litigatores C. de iureiur. l. Si quis aliàs punietur prout dicitur 3. q. 6. Cap. NōNon liceat. Sic Glossa, circa cuius sententiam dubitari potest an tale aliquid possint Prælati Regulares in caussis similibus, & pręsertimpræsertim in reclamantibus tolerare. Ad quod, si res accidat vt in casu, de quo est sermo, videtur tole

Doctrinalis resolutio.

rari posse, cùm Prælatorum & Religionis sit intentioni conforme, quatenus ad restitutionem reclamantis, pro quo agitur, ex parte illorum, potest deseruire, sicut etiam ob vitandam nouānouam litem, si fortè qui excommunicationem tulit, suāsuam velit obstinatius defendere potestatem, cũcum protestatione tamen iurisdictionis illegaliter ampliatæ. Potest etiam restitutus vt excōmunicatusexcommunicatus haberi, quandoquidem consequenter ad existimationem suam debet se ipse excommunicatum iudicare, vnde & |

p. 423

absolutè ad cautelam, ne se impeditũimpeditum ad suęsuæ caussęcaussæ prosecutionem errorem errori adijciens conqueratur. Sic enim cum scrupulosis agi solet, qui se excommunicatos passim dum vigilant somniant, neque sine absolutione quiescent, apparenti forma conferenda.

1214

*Quod & in ordinario absoluendi mo

De absolutione in frequentibus Confessionibus. P. Sa.

do obseruant multi, cum clausula illa, In quantùm possum, & indiges, totum illum proferentes verborum apparatum, qui apud P. Sa extat verb. Absolutio nu. 1. cùm in eodem legere potuissent quod tandem addit dicens: In breuibus autem Confeßionibus, vt illorum, qui sæpè confitentur, sa

Rituale Pauli V.

tis est dicere solùm: Ego te absoluo à peccatis tuis, in nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti, Amen. Quamuis in Rituali Pauli V. præfatæ longiori formæ etiam addatur illud: Indulgentiam, absolutionem, & remißionem peccatorum tuorum, tribuat tibi Omnipotens & misericors Dominus. Amen. Sed simili animaduersione subiuncta, dum sic dicitur: In Confeßionibus autem frequentioribus & breuioribus omitti potest, Misereatur &c. Satis erit dicere: Dominus noster Iesvs Christus &c. vt supra vsque ad illud Passio Domini &c. Vbi quod pertinet ad excommunicationem includitur. Et similiter habetur in Rituali pro Indijs. Et ex illis quidem colligimus id, quod ad excommunicationem pertinet, adhiberi posse, etiam quando nulla incursionis vestigia extant. Quod verò in vsu esse debeat in Confessionibus quotidianis, aut certè in frequentibus, nullo modo vt obligatorium statuitur, & ita docti Confessarij P. Sa præscripta sequuntur, ne, vt doctus & prudens asseruit Magister, longior sit quandoque absolutio, quàm Confessio: pro quo Leander Tomo 1. Tract. 5. Disput. 2. Quæst. 13. 14. & 15. vbi non solùm omitti posse verba, quæ ad excommunicationem diriguntur, cum alijs affirmat, sed debere. Quod tamen ob reuerentiam Ritualis Pauli V. non videtur admittendum, nisi de quotidianis Confessionibus sermo sit, aut frequentissimis, quando certum est nullam Censuram incursam, de quibus Pontifex non locutus.

1215

*P.Bordonus Tomo 5. cap. 22. de Profes

Bordoni sententia asserentis reclamantes non esse suspensos.

sione Regulari num. 43. Quæs. 28. inquirit an Sacerdos reclamaturus ipso iure sit suspensus ab vsu Ordinum, quos suscepit nulliter professus? & respondet negatiuè, quia si poterat ante exercere actus Ordinis Sacri, ritè etiam post illis vti potest, eo quòd reclamatio actum aliàs licitum non reddit illicitum. Quod confirmat ex dictis ab ipso Tomo 3. Resolut. 67. Quæs. 5. & eodem Tomo 1. cap. 12. à nu. 40. ad 48. vbi probauerat Nouitios posse cum licentia Prælatorum, si patrimonium habeant, ad Sacros Ordines promoueri. Et prætereà quia Pius V. in Bulla apud Rodericium 22. dicti Pontificis, & in Bullario 75. vbi de hoc agit, circa patrimonij necessitatem Religiosos, qui perpetuam professionem emittunt, minimè comprehendit, vt tenorem consulenti constabit. Circa quæ dici potest.

Illius eneruata fundamenta.

Ad Primum ex reclamatione non reddi actum illicitum, qui anteà licitus erat; nam & anteà erat illicitus, cum se, is, qui modò reclamare intendit, inualidè professum agnoscebat. Per accidens autem licitus esse poterat ad vitandam infamiam. Quando autem se prodit, iam ratio illa vsus huiusmodi cessat, cùm se nulliter professum protestetur, & pergat notorium redditurus. Ad Secundum admittitur probabiliter sententia illa; sed cùm fateatur Auctor id sine patrimonio fieri non posse, ex eo potiùs oppositum assertioni eius comprobatur. Ad Tertium, licet ex prædicta Bulla id non veniat inficiandum; constat tamen aliunde patrimonium esse necessarium, & ordinatos sine illo esse suspensos.

1216

*Interim tamen id quod de præfata

Bullam Pij V. contra illum militare.

Bulla dicitur non est tenori conforme, licet enim de nonnullis egerit, qui stabilem non emittebant professionem, generaliter tamen concludit Pontifex sic dicens: Motu proprio & ex certa nostra scientia, deque Apostolicæ potestatis plenitudine, hac perpetuo valitura sanctione Decretum prædictum (Concilij Tridentini) de Clericis sæcularibus loquens, ad omnes & singulos etiam cuiuscumque Ordinis Clericos Religiosos, siue sæculares more Religiosorum viuentes in communi non professos harum serie extendimus &c. Vbi non solùm de Clericis illis est sermo, qui more Religiosorum viuunt intra claustra, sed de Religiosis, de quibus & præcesserat, ibi: Ac proptereà nonnulli ceterorum Ordinum Religiosi. Et inferiùs. Et ex claustro exire vel dimitti, ad sæculum redire liberè & licitè possunt. Quæ in nulliter professis, ac de nullitate consciis, ad Sacros Ordines promotis verificari satis est compertum. Licet enim stare queat vt aliqui sint verè Religiosi, si tamen liberè & licitè redire ad sæculum possint, & absque sufficienti Beneficio aut patrimonio ordinati sint, eos Sanctissimus Pius ab Ordinum exercitio suspendit. Ergo id potiùs de ijs accipiendum, qui redire ad sæculum liberè & licitè possunt. Et Constitutionem præfatam ad veros Religiosos extendi manifestè conuincitur ex Bulla Gregorij XIII. quæ incipit, Ex Sedis Apostolicæ an. 1573. die vlt. Februarij, in qua declarat Societatis Religiosos, qui nondum emiserint solemnem professionem posse ad Sacros Ordines promoueri, non obstante Constitutione Pij V. prædecessoris, Decretum Concilij Tridentini, quod incipit, Cùm non deceat

Auctoritate Greg. XIII. roboratur.

(Session, 21. Cap. 2. de Reformat.) ad Clericos Regulares non Professos extendit, quæ sunt illius verba. Et pro quo videri potest P. Suarez Tomo 5. in 3. p. Disp. 31. Sect. 1. nu. 38. & ita eum, de quo agimus, esse suspensum affirmat Diana Parte 3. Tract. 2. Resol. 113. cum Portel, Sayro, & Emmanuele ac Hieronymo Rodericijs, licet præfatæ Bullæ non faciat mentionem.

1217

*Et citatus quidem Scriptor Parte 2.

Quid Diana circa quæstionem de ficto patrimonio.

Tract. 16. Resolut. 5. quæstionem agitans, quam difficilem iudicat an Ordinatus fictè sine patrimonio suspensionem contrahat, pro sententia affirmante plures & grauissimos Doctores adducit, sed oppositam cum alijs non paucis amplectitur, nixus Declarationi Cardinalium, & Stylo sacræ Pœnitentiariæ. Quæ quidem si tanti, quantum |

p. 424

indicat, haberent momenti, minimè posteà citato superiùs loco oppositum respondisset. Cùm autem Parte 5. Tract. 10. Resol. 50. affirmet, quod in Parte 2. citata Resolut. tradiderat, ne ita sibi contrarius videatur, explicari posse asserit Antonius Cotonius in Summa illius Operum verb. Ordo nu. 24. vt cum suspensionem negat, de ordinato cum ficto patrimonio loquatur; vt secus debeat esse de illo, qui sine vllo, vt in fictè professo contingit. Sed quidem distinctio prædicta præsenti non congruit instituto, quia in casu præsenti titulus fictus interuenit, Religiosæ inquam paupertatis, quandoquidem verè Religiosus pauper non est. Posset autem dici præter defectum di

Ex defectu Dimissoriarum an suspensus, qui reclamat.

ctum esse alium, ratione cuius etiam suspensio contrahitur, ex eo scilicet quòd talis ordinatus est sine sui Episcopi Litteris dimissorijs, vt tenet P. Reginaldus Temo 2. lib. 32. Tract. 2. cap. 25. Sect. 3. nu. 72. Id tamen citatus Scriptor non admittit P. Reginaldum impugnans adducta Resol. 5. Vers. Ad argumentum, qui id hauserat ex P. Suarez citata Sect. 1. nu. 35. vers. Quæri verò. Nisi dicamus ex vtraque ratione motum, quia singula

Vide etiam infra 1220.

quæ non possunt &c. Certè dum præfatæ B. Pij Constitutionis mentio apud Scriptores negantes non extat, id dicendum, quod est obuium pro alijs, eam scilicet non vidisse, sensuros & locuturos aliter si legere contigisset: & P. Bordonus vidit quidem, sed non ea, quæ à Nobis adducta, præsertim Gregorij XIII. Bullam, & contra illius resolutionem stantes Auctores, vnde eam vti indubitabilem proponit, & ita neque illos videtur consuluisse.

1218

*Iuxta quæ videant Ordinarij quid cum

Quid circa praxim pro Ordinarijs.

talibus, quando ad sæculum redeunt, oporteat eos facere: possunt siquidem eos vti suspensos Ordinum vsu priuatos declarare, probabilissimam, & vtilissimè vsurpandam, pro aliorum exemplo sequentes sententiam, nec facilem dispensationem, quæ hinc & illinc quæritari poterit, non facilè admittendo: & Auctores quidem qui suspensionem non contrahi ob caussas prædictas affirmant, docent tamen ab Ordinarijs posse sic Ordinatos puniri, vt videri potest apud Dianam Resol. 5. citata in fine. Neque sine graui peccato omitti punitio poterit, cùm delictum adeò graue & præiudiciale sit, & clament Iura non esse, quæ talia sunt impunita relinquenda. Erit autem satis accommodata punitio vsus opinionis prædictæ, vel saltim, si non perpetua, diuturna suspensio, circa quam cadere dispensatio non poterit, quæ tantùm pro foro interno concedi solet, & numquàm pro turbanda Ordinariæ iurisdictionis, sententijs interuenientibus, potestate, quod sine grauibus nequit inconuenientibus ad praxim aduocari. Vnde & quando sententia est probabilis aliquid tale permittens, iuxta sapientium, & prudentium pariter consilium tempore ab illius vsu expedientissimum est futurum.

1219

*Sed quid si Professus de suæ professio

Et circa reclamantem cum probabili assensu nullitatis,.

nis non sit certus nullitate, sed probabili id tantùm sibi habeat persuasum assensu, & in eo statu existens ordinetur, cùm tamen habeat intentum reclamandi? Videtur quidem ordinari posse, quia aliàs infamiæ discrimen incurret, & si in caussa ceciderit, omissio ordinum valde illi erit incommoda, & indecora. In foro autem externo perinde habendus ac si certus de nullitate fuisset, quia interior ille gradus notitiæ non poterit comprobari; si videlicet acciderit in caussa victoriam reportasse. Et hoc quidem quando post professionem notitia superuenit; si enim pręcedatpræcedat videtur non posse reclamare: quia contractus, qui in ea interuenit, de quo nu. 1195. ex vtraque parte requirit perpetuam stabilitatem, aliàs vna earum fraudem patietur, quod est legi naturæ contrarium: vnde professurus debuit dubium circa valorem aperire, ex quo fieret vt ad illam non admittendus meritò iudicaretur. Admissus ergo debet stare contractui: nisi forte Religio suo iuri cederet, quod & aliquando poterit iudicari conueniens, si Professus ea sit parùm Religioni accommodata indole, vt non sit illi molestum aut incommodum futurum, si ad sæculum reuertatur. Aliquoties enim occasiones tales pondere sunt auri, vt vulgò dicitur, æstimandæ, expetendæ, comparandæ. Sic diximus alibi vsum opinionis probabilis aliquoties sub graui & irreuocabili obligatione cadere, id quod in matrimonio specialiter comprobatum, cui professionis consimilis contractus, cùm & spirituale in illa connubium celebretur, de quo dictum num. 1197. & Tomo præced. Parte 5. nu. 110. & seqq.

1220

*Sed quid circa eiectos, qui post eie

Eiectos esse suspensos & irregulares.

ctionem reclamant. Esse illos irregulares generaliter loquendo, quod plus est, quàm esse suspensos, declarauit & statuit Sacra Congregatio Cardinalium auctoritate Vrbani VIII. die 21. Septemb. 1624. & habetur in Bullario Constit. 25. eiusdem Pontificis. §. 10. & Decretum quidem suspensos perpetuò statuit ab exercitio Ordinum, sublata Ordinarijs locorum facultate dictam suspensionem relaxandi aut moderandi, & promouendi ad Ordines non susceptos. Quia verò eiecti in susceptorum Ordinum exercitio semper sunt sua quique in Religione frequentes, ex quo fit vt irregularitatem contrahant, meritò dici potest esse irregulares, & ita tenet Diana Parte 4. Tract. 2. Resolut. 82. vbi ita scribit post propositam quæstionem: Affirmatiuè respondeo, tum quia Ordines Sacros sine titulo suscipit: tum quia acce

Diana.

dit ad Ordines sine litteris dimissorijs legitimi Prælati: & ideò consequenter incidit in suspensionem, & si celebret, irregularitatem incurrit, nisi ignorantia, vel metus infamiæ excuset à culpa suscipientem, vel exercentem Ordines susceptos sine valido professionis titulo: leges enim humanæ cum graui incommodo obligare non solent. Et hæc omnia docet Bonacina Tract. de Clausura. quæst. 2. punct. 10. diffic. 5. nu. 4. Hæc ille, non quidem ex aliorum mente locutus, vt aliàs solitus, quam & aliquando excusationem obtendit, cùm se asserat affirmatiuè respondere: quod tamen componi vt possit cum dictis ab ipso alias non est cur iterùm operosiùs disquiramus. Et idem tenent alij, ex quibus Lezana Tomo 1. cap. 23. nu. 8. P. Pellizarius Tomo 2. Tract. 8. cap. 7. Quæst. 14. n. 25. & Bassæus Tom. 2. Verb. Religio. 7. nu. 11.

1221

*Quibus non obstantibus sunt qui se

Qui secus sentiant.

cus sentiant. Existimantes eiectos nullo modo esse suspensos, & ita non solùm posse susceptos exercere Ordines, sed etiam ad non susceptos promoueri. Sic Nauarrus lib. 1. Consil. cap. 14. de ætate & qualit. Ordinand. Consil. 9. in 2. editione. |

p. 425

lib,. 3. de irregularitate. Consil. 84. & P. Thomas Sancius Tomo 2. Consil. moral. cap. 1. Dub. 24. qui ex eo arguunt quòd non est textus id prohibens. Sed certè cùm ante Decretum præfatum Vrbani scripserint, & ideò textum id prohibentem non potuerint reperire, non sunt censendi sententiæ isti suo suffragio auctoritatem aliquam conciliare. Sunt tamen alij, qui nihil Decreto moueantur, vnde Fr. Antonius à Spiritu Sancto in Directorio Regularium Tract. 3. Disput. 6. num. 1241. Affirmat suspensionem esse tantùm commitatoriam ac ferendam, siquidem facta est per verbum de futuro, Sint perpetuò suspensi. Nam

Fr. Anton. à Spiritu S.

verbum sit est futuri temporis: ita Sanchez lib. 2. moral. (scilicet in Decalogum) Cap. 38. num. 90. (corrige 91.) vnde nostram sententiam (ait ille) tenet Lauretus apud Cespedes de Exemptione. Disput. 3. quæ opinio communi vsu comprobata est, nam videmus quotidie aliquos eijcere Religiosos, qui tamen non suspenduntur ab exercitio suorum Ordinum, & ita vt probabilem tenent Cespedes & Pellizarius. Nisi aliàs velit quis dicere hoc Decretum, nec constare de illo authenticè, nec fuisse legitimè promulgatum, ac per consequens nullam inducere obligationem, sicut de alijs Congregationis Declarationibus dictum a se sæpè sæpius ait in Tractatu de priuilegijs, à quo iudicio addit se minimè discedere, vnde cùm de Iure non detur talis suspensio, vt notant Campanilis, Faustus, & Barbosa apud Nouarium in lucerna Regularium. Verb. Eiecti. num. 1. Sanchez lib. 7. Consil. cap. 1. Disput. 224. (Insignis error, pro Dubio. 24.) ex Nauarro & alijs, non est cur prædictos eiectos tali suspensione oneremus. Sic discurrit prædictus Auctor.

1222

*Vbi quidem, quod de suspensione non

Improbati illi.

lata, sed ferenda dicitur, ægerrime potest tenori Decreti adaptari, quandoquidem in eo dicitur, quod iam vidimus, sublata Ordinarijs locorum facultate dictam suspensionem relaxandi, aut modificandi. Quod quidem nisi in suspensionem latam cadere nequit, alia enim iudicio Ordinarij committitur, vnde relaxatio, aut modificatio, ipsius arbitrio reseruatur. Quòd si dicatur de suspensione inferenda ita iniungi præceptum, vt pro ea sine relaxatione aut modificatione vlla Ordinarij teneantur, id perinde est ac si suspensio sit lata, cùm nequeat euitari. Quod autem ad auctoritatem sententiæ prædictæ spectat, ad vnum reuocatur Lauretum de Franchis à Cespedes allegatum, propter quos P. Pellizarius, qui ita absolutè tenet, vt vidimus, dixit esse probabilem. Lauretus autem non videtur integrè ab Auctore dicto perlectus, sola priori resolutione de tempore præcedenti contento, in quo nulla suspensionis species apparebat: cùm tamen sic concludat: Hodie verò vigore supradictorum Decre

Lauretus de Franchis.

torum Sacræ Congregationis (Concilij Tridentini de Regularibus) eiecti à Religionibus remanent suspensi ab Ordinum exercitio. Sic ille pag. 221. in principio. Id autem quod P. Pellizarius ex eo refert circa sententiæ illius certitudinem, arguit sanè neque lectum ab ipso, sic enim §. illo ad viii. Hæc conclusio erat certa & manifesta, & communi vsu comprobata, & de ea, vt credo, nemo est, qui dubitet, aut dubitare poßit. Sic ille citato Nauarro, & Emmanuele Rodericio. Erat ergo, non est, & distinguenda tempora, vt sic concordentur iura. Ex quo fit sententiam dictam, si ad auctoritatem recurramus, esse illa fore penitus destitutam. Quod autem circa non receptum Decretum Fr. Antonius ob contrarium hallucinatur vsum, hallucinatio quidem est: pro vsu enim impetrari dispensationes potuerunt, quarum ille non est notitiam assecutus. Et Lauretus quidem Vicarius Generalis Auenionensis, satis circa praxim attentus, si Decretum non esse vsu receptum agnouisset, id profectò non celasset, laboremque proponendi illius tenorem cum alijs, prudenter deuitasset, & tot circa illa Quæstiones, de quibus pag. 217. & seqq. Formalia verba Decreti cit. §. 10. hæc sunt: Item vt eiecti

Tenor Decreti.

extra Religionem degentes sint perpetuò suspensi ab exercitio Ordinum, sublata Ordinarijs locorum facultate dictam suspensionem relaxandi, aut moderandi. Ex quo & fit neque posse ad non susceptos promoueri; quia exercitium absolutè est illis prohibitum, ergo & promotio, quæ pro exercitio confertur; & facilius exercitium in promotis, quàm promotio solet indulgeri: multis enim illud permittitur, vt in corpore vitiatis accidit, quibus promotio penitus negaretur. Est ergo sententia pro Decreto stans & fundatissima, & secura, videant ergo Ordinarij quid facto opus sit cum talibus, qui non ob præclara virtutum exempla, & miracula, sed propter illa, quæ ipsi, & alij probè sciunt, ad sæculum propelluntur.

1223

*Si autem contingat ita eiectos recla

Eiectis reclamantibus non melior conditio, nisi quoad habibitus reassumptionem.

mare, non ideò eorum caussa melioris redditur conditionis, quia reuera eiecti fuerunt: & etiamsi euicerint nullitatem, fundamentum perstat suspensionis, iuxta dicta, sicut & irregularitatis. In eo tantùm indulgendum ipsis, quod ad reassumptionem habitus spectat, quia per ipsos non stat quominùs id præstare queant, quandoquidem eiectione ipsa pro eo impediti reperiuntur. Id quod & Religioni ipsi magis est conueniens, sic enim minùs scandali tali in litigio admiscebitur; sicut & ex eo quòd ad litis expensas minimè tenebitur, quia non tenetur ad eiecti alimenta, &

Non deberi litis expensas.

necessitatum occurrentium speciale subsidium, vnde neque ad litem confouendam, cùm ad illas, sicut ad alia possit industriam suam applicare. Et quidem ex reclamatione non debet Religioni grauamen accrescere ab eo, quem à se repulit, & sic in sæculo viuere, ac si non spectaret ad ipsam, vnde instar membri abscissi tractandus, & vti merus sæcularis. Vnde si voluerit, poterit caussam nullitatis Ordinarij iudicio committere, si nullum ex eo incommodum vereatur. Quod & multæ Religiones faciunt, etiam cùm non eiecti reclamant: tales enim iudicant non multùm curandos, à quibus eo erga Religionem affectu insananter imbutis, nihil potest boni aut honesti, aut vtilis, aut delectabilis Religiosis communitatibus expectari. Pro quo citatus Laure

Lauretus à Franchis.

tus satis doctè & iuxta exploratissimam circa prædictos experientiam philosophatur §. Ad IX. & Constitutionem Sixti V. vt non recipiantur infames, affirmat cum Lapo ad illos extendi: qui postquàm soluti sunt ab obedientia suorum Prælatorum, iam reputantur quasi sæculares, quæ sunt illius verba.

p. 426

1224

*Potest autem circa id, quod diximus

Oppositio circa alimenta ex Cap. finali de Regularibus.

de alimentis, quæ eiectis non debentur, opponi Cap. Ne Religiosi, quod est finale, de Regularibus, in quo post alia erga fugitiuos & eiectos à Prælatis præstanda est illud: Quòd si hoc regularis ordo non patitur (admissionem scilicet) auctoritate nostra prouideant, vt apud eadem Monasteria in locis competentibus, si absque graui scandalo fieri poterit, alioquin in alijs Religiosis domibus eiusdem Ordinis, ad agendam ibi pœnitentiam, talibus vitæ necessaria ministrentur. Sic Gregorius IX. cuius Constitutio seruanda decernitur in citato Decreto Vrbani §. 11. Ad quod quidem responderi po

Fit illi satis.

test, ex huiusmodi Constitutione id, quod est à Nobis dictum potiùs roborari; tunc enim tantummodò vitæ necessaria ministranda præcipiuntur, cùm ad agendam pœnitentiam tales in Monasterijs recluduntur: non ergo aliàs: id quod in ijs, qui pro nullitate professionis litigant, euidentius comprobatur. Additur prætereà illud, si absque graui scandalo fieri poterit. Quod quidem non est solùm ad pœnitentiæ modum intra Monasteria referendum, in quo quidem esse graue scandalum poterit, si reclusus ita se indecenter gerat, vt alij inde graue scandalum patiautur. Sed etiam in compulsione ad ingressum, si videlicet vis armata sit adhibenda; sine quo talis non poterit, regulariter loquendo, ingressus stare, aut certè permanere custodia. Et de admittendis ad pristinum statum ita in Decreto præfato: Dummodò tamen in expulsis huiusmodi subsit spes euidens emendationis ex litteris saltem

Decretum S Congregationis.

testimonialibus Ordinarij, cuius conscientiam in his litteris concedendis Sacra Congregatio seriò onerauit. Sic ibi. Id autem quod de euidenti spe pro admissione dictum, pariter est de prouidenda pœnitentia intra Monasteria dicendum: quæ erit sanè rarissima, vnde absolutè poterit Religio curam alimentorum deponere, sicut spem illi recipiendorum, qui sæculo sunt iusta de caussa transmissi.

1225

*An secum asportare potuerint aliqua

An secum aliquid possint eiecti asportare.

suo labore parta disquirit & discutit D. Caramuel Tomo 2. Theologiæ Religiosæ num. 3589. vbi ait posse propria manuscripta, & proprio penicillo picta, quia circa hæc habent verum dominium, pro quo Tomo 1. n. 831. vbi quod ad manuscripta attinet, nimis erit rigidus Superior qui negauerit; licet negare satis probabiliter possit; non ita si picturas, erga quas verosimillimum est non habere dominium, & certum, aut ferè certum, si illas suo vsui futuras confecerat. Scio quid circa hoc docti habeant Scriptores, sed probabilia, ad quæ in praxi seruanda non adiguntur Superiores. Cùm aliàs etiam admisso dominio, possint qui eijciuntur illo per cōsequentiamconsequentiam pœnali sententia priuari, sicut priuantur alimentis. Vbi multa dici possent, sed alterius loci, cùm in hoc circa iudicium nullitatis præsertim disseramus: ad quam quidem considerationem omnes possent, quæ apud Doctores extant, discuti quæstiones, præsertim apud P. Sancium citata Disp. 37. lib. 7. de Matrimonio, sed temperandum de ijs tantùm agenti, quæ pro occasione occurrente nodari oportuit, & non ita in speciali apud Scriptores elucidata reperiuntur. Circa quinquennium multa, & illud inter alia an sit computandum de momento ad momentum, pro quo multa sententiarum varietate congeruntur: cùm tamen in ordine ad praxim vix vtile esse queat, cùm circa momenta huiusmodi numquàm contingat litigari, neque ratione illorum litis facultas reclamantibus denegata, quibus facile est anticipatione vnius diei cursus expeditionem præuenire. Et si lapsus quinquennij non obstat, tunc de momentis inutilis disquisitio. Sit tamen illa vtilis, vt Scriptoribus placet, hic potiùs quàm alibi, illam cum alijs feliciter discussam doctis & diligentibus disputatoribus relinquamus.

1226

*Circa id autem quod de reassumptio

Circa retentionem habitus quid pro Societate.

ne habitus dictum est, occurrere dubium potest circa Religiosos Societatis, an scilicet quod de habitu retinendo à Concilio est Tridentino dispositum, illos comprehendat, proptereà quod nullum specialem ipsis SS. Fundator desiguaueritdesignauerit, sed eum, qua honesti vtuntur Clerici in regionibus, quas eos incolere contigerit, vt habetur Parte 6. Constit. cap. 2. num. 15. Circa quod nihil speciale apud Scriptores nostros occurrit, cùm tamen dignum sit peculiari discussione. Videtur autem ex eo deducendum, quod eorum

Decretali vt periculosa, an comprehensa.

aliqui docent circa obligationem non dimittendi habitum sub excommunicationis pœna, de qua nu. 1204. quam non ligare illos affirmat P. Sancius lib. 6. in Decalogum cap. 8. nu. 70. ob rationem iam insinuatam quem secuti P. Pellizarius Tract. 5. cap. 7. nu. 8. & Fr. Antonius à Spiritu Sancto in Directorio citato Tract. 3. n. 952. Sed oppositum tenet P. Palaus Tomo 3. Tract. 16. Disp. 4. Puncto 6. nu. 2. quia licet habitus talis futurus sit, qualis in Constitutione præscribitur, in diuersis tamen regionibus honestorũhonestorum Clericorum diuersus habitus est, quem proptereà non debent occultare, & multo minùs dimittere: aliàs liceret laicali amictu prorsus incedere, & sic vagendi plena facultate potiri, quam adeò periculosam Pontifex iudicauit. Iuxta hæc ergo videtur in casu reclamationis decernendum, cùm eadem pro illo videatur ratio militare, probabiliter inquam, iuxta Iudicum nullitatis arbitrium, qui merito poterunt non reassumentem habitum ad caussas proponendas admittere, quem non viderint conuenienti habitu conuestitum, eo dimisso, quo ante egressum vtebatur.

1227

*Et quidem pro sententia P. Palai ratio

Pro parte affirmatiua probatio manifesta.

videtur non vtcumque verosimilis, sed vero etiam euidens vrgere, tenore Pontificiæ decisionis, & Constitutione Societatis attentis. Sic enim illa: Vt periculosa Religiosis euagandi materia sub

Cap. Vt periculosa in 6.

trahatur, districtiùs inhibemus, ne de cetero aliquis quamcumque Religionem tacitè, vel expreßè professus, in scholis, vel alibi temerè habitum Religionis suæ dimittat &c. Sic Bonifacius VIII. Constitutio autem sic habet. In vestitus itidem ratione tria

Constitutio Societatis.

obseruentur; Primum, vt honestus ille sit: Alterum vt ad vsum loci, in quo viuitur, accommodatus &c. Respondet autem illa Formulæ Instituti, de qua Iulius Tertius in Bulla, quæ incipit, Exposcit debitum die 21. Iulij 1550. ibi: In ijs, quæ ad victum, & vestitum, & cetera exteriora pertinent, honestorum Sacerdotum communem, & approbatum vsum sequentur. Iuxta quæ compertum habetur habitum Religionis Societatis illum esse, qui & honestorum Clericorum, communem & approba|

p. 427

tum pro regionum diuersitate: Ergo eius Religiosi nequeunt temerè dimittere iilum iuxta Pontificiam cautionem. Patet Consequentia, quia dimittunt habitum suæ Religionis, de quo Pontifex. Temerè habitum Religionis suæ dimittat.

1228

*Dici potest habitum debere esse diuer

Euasio- præclusa.

sum à quocumque alio: qua ratione, si quis habitum dimittat suæ Religionis, & induat habitum alterius, contra Pontificiam delinquit sanctionem, vt tenent Caietanus, Emmanuel Rodericius, & Santarellus apud P. Pellizarium suprà nu. 25. & P. Suarez Tomo 5. in 3. p. Disp. 23. Sect. 4. nu. 32. & alij. Sed contra est, quia ex Decretali præfata nihil tale deduci potest, sed potiùs oppositum, dum dicitur Habitum Religionis suæ, vt eam ab alijs distinguat, ex quo bene infertur quod à præfatis Auctoribus traditur, & à P. Suario specialiter ponderatum. Non ergo excludit habitum, qui alijs esse communis Religiosis possit, cùm etiam tali communitate stante possit abusus grauis in eius dimissione committi.

1229

*PrętereàPrætereà notandum pro vlteriori proba

Declaratione conuincitur.

tione est id, quod circa Constitutionem prædictam habetur in Declaratione lit. L. scilicet: Vel saltem quod omninò non recedat. Ab vsu inquam loci, in quo viuitur. Iuxta hæc ergo factum est vt Societatis habitus iam sit peculiaris, ita vt qui aliquem ex illa conspexerit, statim Iesuitam esse deprehendat. Quod quidem à Bonacina sapienter obseruatum, vsu Italiæ adducto, & de regionibus alijs similiter contestatus: vnde incursurum asserit Pontificiam Censuram, qui habitum assumeret sæcularem, Clericalem licet. Sic Tomo 1. Quæst. 2. de Clausura Puncto 2. num. 24. Et quidem Religiones plures Clericales exiguo sanè distinguuntur insigni, & illud est sufficiens vt si habitum dimitterent earum Religiosi, & laicalem inducerent, Decretalis Censuræ subiacerent; cùm tamen Clerici apparerent. Quod quidem est extra dubium: dubitari tamen meritò posset, si pro Religiosis Societatis id posset stare, quod P. Sancio placuit, nemini alteri, vt credo, nisi dux esset talis placiti, placiturum.

1230

*Neque omittenda Concilij Tridentini

Ex Consil. Trident. vlterior probatio.

decisio citato cap. 19. Sess. 25. vbi de reclamantibus, ibi enim quod ad præsentem spectat articulum non esse prætermittendum iudicauit, dum ita claudit: Nec detur, licentia cuiquam Regulari occultè ferendi habitum suæ Religionis. Vbi manifestè supponitur obligatio dicta. Ideò autem existimant Doctores hoc fieri non posse, quia vnusquisque Religiosus debet à circumstantibus cognosci ex habitu, vnde si cognosci nequeat, reus est Pontificij præcepti violati: qui videri possunt apud D. Barbosam in citatum Caput num. 26. & apud Acatium de Velasco Tomo 2. Verb. Habita Resol. 2. n. 1. Cùm ergo Religiosus Societatis sæcularem habitum assumens cognosci nequeat cuius Religionis sit, immò neque an sit Religiosus, in eâ est prorsus damnatione.

1231

*Ex quo quid sit circa reclamantem di

Quid circa casum reclamationis.

cendum videtur sufficienter expeditum; non enim audiri reclamans poterit, nisi Societatis proprio habitu reassumpto. Pro quo non solum faciunt adducta, quæ forsitan ex solo probabilitatis titulo, quo opposita sententia gaudet circa pœnam dimissionis poterunt non admitti: Sed etiam ex præfata dispositione Concilij, quam ad Societatem extendi eius Scriptores affirmant, vt vidimus. §. 3. & 6. & in alijs inculcatum. Atqui iuxta illam audiri non potest, qui habitum dimiserit: ergo neque Religiosus Societatis, quem illi circa hoc minimè excipiendum iudicarunt. Tunc vltra. Concilium præcipit vt nullî concedatur licentia occultè habitum ferendi suæ Religionis: Ergo iuxta eamdem neque audiendus reclamare volens, sine habitu suæ Religionis. Cùm ergo de Religiosis Societatis idem sit â Concilio staturum; de primo ad vltimum fatendum est eum, quem Religiosi Societatis ferunt habitum, esse habitum suæ Religionis. Quid

P. Pellizar. fundamenta disiecta.

quid velit P. Pellizarius id negans, ex eo quòd non sit habitus totius Religionis: quod equidem probare debuisset, cùm verissimum sit: sic eo fatente, esse habitum Religionis in regione hac vel illa, & verificari in eo, ipso etiam attestante, Concilij Decretum. Sicut habitus PP, Minorum Obseruantiæ, Recollectorum, Claustralium, Tertiariorum, & aliorum non est habitus totius Religionis S. Francisci; in quibus tamen indubitabile est locum habere præfatam Decretalem. Pro interpretatione enim legis aliquid illi addi sine vrgenti necessitate, absurdum à Doctoribus reputatur, & talem interpretationem vocant infelicem. Id autem quod de lege pœnali adducit, quæ ne odiosa sit, debet etiam verborum eius tenor impropriari; parui momenti est præsenti in casu, vbi de legislatoris intentione constat, & id quod statuitur, non odiosum, sed fauorabile Religioni est, ne fugitiui & apostatæ arma habeant, quibuscum possint contra illam decertare. Sic citatus Scriptor Decretum Tridentini citatum ad Religiosos etiam non Professos in Societate extendendum vt certum arbitratur. Et cur ita illud, cùm de Professis illud proloquatur, & pœnale sit? Satius ergo fuerit consequentiam doctrinæ seruare.

1232

*QVia & circa hoc difficultas incidit,

Statuitur punienda esse reclamantium delicta.

non omittendum duxi, quod aliqualem possit vtilitatem importare. Circa quod absolutè & resolutoriè asserendum est delicta talium esse punienda, cùm Iurium omnium constantissima vox sit delicta publica non debere impunita relinqui. Pro quo leges & Doctores accumulant Cardinalis Tuschus Tomo 2. lit. D. Conclus. 157. & Dom. Barbosa Axiomate 68. in Tractatu de illis. Pro quo & specialiter in nostro casu militat Laurentius Portel Tomo 2. Casu 14. in Responsione ad 5. quæst. de quo diximus n. 1163. & quidem doctrinam satis solidam ibidem proponit; quem autem exitum casus ille multipliciter litigiosus habuerit, non edixit, quod equidem oportuisset, sæpiùs enim caussæ istæ violentiùs agitantur, quàm vt iustitiæ locus debitus relinquatur. Dum enim pro fauore contenditur, & |

p. 428

temerè iudicium assumptum, saniùs sapiendo, emendari contemnitur, ne auctoritati iudicis incommodatum cum eius pudore videatur, malè cœptum continuatur peiùs hinc inde leuibus fundamentis quæsitis, pro quibus prompti non desunt Aduocati. Quid autem in his conscientia pro sui maiestate imperij dictet, coniectari est facilè: quomodo autem imperio pareatur ipsi viderint, supremo Iudici rationem minimè excusationibus friuolis obnoxiam reddituri.

1233

*Et delicta quidem aut commissa sunt

Quid quando reclamationem antecedunt.

ante reclamationem; & tunc etiamsi reclamatio succedat, non ideò ab illorum abstinendum punitione, neque carceratus èex custodia educendus, donec reddat nouissimum quadrantem: quidquid fortè Ordinarius à reclamante requisitus instet, cùm caussam suam agere ministerio Procuratoris possit. Sic enim & à præceptis Ecclesiæ adimplendis carcerati solent etiam prohiberi, auditione inquam Missæ, Confessione, & Communione, indirectè quidem, quia est quid consequens pœnam iustam, quam Ecclesia non intendit suis præceptis inhibere. Sic etiam & iure erga multa priuatur, quæ consequi per se agendo posset, vt si circa hereditatem, legatum, debita ratione contractus aut aliter, posset in iudicio agere. Id quod etiam in pœna contingit exilij, & excommunicationis. Si autem ei non detur locus Ordinarium adeundi, id quidem fieri legitimè poterit ob prædictam rationem, donec pœna sit plenè adimpleta: sic enim agentes habent contra se præsumptionem, sicut qui post commissa

De Clericis ordinatis post delicta.

delicta statum Clericalem assumunt, vt forum laicalem declinent, pro quo Couarrubias Practicar. qq. cap. 22. Conclus. 2. vbi plures adducit: quod scilicet non habent suam satis fundatam intentionem. Præterquàm quòd hoc pacto & tumultus & scandala vitantur, si fortè Ordinarij id quod timeri potest, & visum aliàs, aggrediantur. Quòd si reuera fundamentum non leue nullitatis sit extra iudicialiter cognitum, poterit adhæc pœna cum negatione dicta persistere: quia licet Concilium Tridentinum ius conferat coràm legitimis iudicibus reclamandi, à quo nullus directè potest impediri: id non procedit de legitimè impeditis, circa quod præsumptiones multùm possunt habere momenti: vnde negata auditio post quinquennium, quia præsumitur eo in spatio ratificatam fuisse professionem, pro quo multa P. Sancius lib. 7. de Matrim. Disp. 37. quem Recentiores alij vno ferè ore sequuntur. Cùm tamen in casu nostro non ex sola præsumptione agatur, sed ex præfatis valde legitimis fundamentis.

1234

*Ex quibus etiam conuincitur quid sit

Quid quando non antecedunt delicta.

dicendum quando delicta non antecedunt, sed tempore reclamationis perpetrantur: ad Superiorem siquidem spectat eorum animaduersio, quando reclamans intra Religionis suæ claustra commoratur, quandoquidem ad illam ipsius possessio spectet, vt superiùs dictum, & ita agere circa illum, sicut erga alios potest. Si verò extra Religionem degat, quia ab ipsa eiectus, ab Ordinario coërcendus, quia vti sæcularis habendus iuxta dicta n. 1223. Si autem extra Religionem per modum depositi in domo alterius Religionis, idem videtur dicendum quod de commorante intra illam, quia ex deposito non est amissa possessio; & quia id non erit ita facile, Ordinarij poterit, coniudicis scilicet, auxilium aduocare: & satis videtur verosimile vtrumque, vt vnum constituunt tribunal, posse discernere Censuras: quia sicut depositaria actio ad vtrumque spectat, ita & quod ad reddendam illam innoxiam pertinet, & depositarijs neutiquam iniuriosam, & cùm extra claustra delinquat, in eo casu currit dispositio Concilij Tridentini circa tales Seßione 25. de Regularibus cap. 14. & quia verosimile est Superiorem circa punitionem se difficilem redditurum, ob circumstantias occurrentes, poterit & debebit Ordinarius ad punitionem procedere, quin Superior proprereà sit à Superiori eius puniendus, iuxta tenorem eiusdem Decreti, cùm rationabilem habeat caussam abstinendi. Quia etiam potest accidere vt reclamans extra Religionem degat suam, neque in alia sit per modum depositi, in eo casu idem est quod in pręcedentipræcedenti dicendum: potest enim à Superiori puniri ob rationem possessionis; & in ordine ad illam Ordinarij implorare subsidium, & executionem vrgere, iuxta Cap. Postulasti, de for. compet. & cùm delicta extra claustra committantur, Concilij dispositionem amplecti. Et erunt fortè qui censeant iudicem vtrumque posse coniunctim contra delinquentem procedere, quando per vtriusque sententiam in sæculo sustinetur, quia & prouidere debent quod est opus ad eius agendi modum vti quid consequens ad sententiam dictam, sicut de tradito in depositum dicebamus: quod quidem suam etiam verosimilitunem præ se fert, neque facilè poterit vti absurdum aut absonum improbari,. Certè quod ad praxim attinet, non erit vnde reclamans possit latam Censuram ab vtroque vti inualidam eludere; quandoquidem saltem respectu vnius indubitata est iurisdictio, & ita est ferentium intentio vt valeat meliori modo, quo possit, & vtile per inutile non vitiatur sicut in electione facta à pluribus, quorum fortè aliquis ius non habeat suffragij, si aliàs suffragia requisita concurrant, pro illius valore standum, vt censent Bordonùs Tomo

Declaratione, in qua inhabilis admissus.

2. Resol. 61. nu. 38. P. Pellizarius Tomo 2. Tract. 9. nu. 88. cap. 2. Fr. Antonius à Spiritu Sancto Parte 3. Tract. 5. Disp. 2. nu. 11. & 12. licet sint qui secus sentiant, sed iudices in casu nostro possunt probabilem sententiam amplectentes in caussa procedere, & reclamantem vrgere, quamuis in eo minor sit caussa dubitandi, cùm verosimile sit Ordinarium ad effectum dictum iurisdictione pollere, & id agere quod possit intendere; Superioris pro eo agnita potestate, quam minimè intendit concurrens pariter impedire.

1235

*Potest autem accidere, vt reclamans

Quid obtenta nullitatis sententia.

in carcere detentus, aut pœnam aliam ob delicta sustinens, sententiam nullitatis obtineat; & tunc quæstionis est an possit in pœnali coërcitione Religio prosequi, siquidem erga non subditum caret iam iurisdictione. Et respondendum affirmatiuè, iuxta ea, quæ habet Portel suprà & quæ à Nobis dicta Tomo 2. Thesauri Tit. 20. nu. 60. iudicium enim ibi finiendum, vbi cœptum est, iuxta Iuris vtriusque dispositionem; pro quo Textus & Auctores congerit D. Barbosa in Collectaneis ad Cap. Proposuisti de foro compet. & |

p. 429

in Cap. finale eodem tit. vbi quòd forum quis contrahit ratione delicti. Ex quo etiam habetur non solùm in pœnępœnæ posse continuatione persisti, etiāsietiamsi illa sit valde prolixa futura, sed etiamsi inchoata non sit, id enim eadem fundamenta conuincunt. Vnde & ad perpetuum carcerem id extendit P. Sancius lib. 6. in Decalogum cæp. 10. num. 13. de Nouitio agens: quem sequitur P. Palaus Tom. 3. Tract. 16. Pun. 10. n. 8. Disp. 1. Quod quidem quia molestum Religioni futurum, fottè à Superioribus omittetur. Sed verò cùm res adeò grauis sit, & præiudicialis consequentiæ, videtur in eo graue conscientiæ grauamen adesse; vnde non præcipitanter agendum, sed magno cum consilio. Vt autem diuturna molestia vitetur, poterit pœ

Notanda doctrina circa pœnarum diuturnitatem.

narum grauitas cumulari, vt dierum multitudinem, non ita multi pœnales exæquent. Neque in eo vlla interuenit patientis iniuria, cui etiam prouenit ex acceleratione commoditas. Cauendum tamen ne genus pœnæ tale sit, vt ex aggrauatione morbus possit periculosus, aut incurabilis timeri. Et quidem circa punitionem non est attendendum quid per fori sæcularis leges sit contra delicta dispositum, quia is, qui punitur, non est quoad hoc de sæculari foro, sed de illo, quod ratione est delicti sortitus, in quo multùm prudenti defertur arbitrio. Quòd si in Religione speciales sint designatæ pœnæ pro singulis delictis, iuxta illas est qui punitioni est obnoxius, iudicandus, cùm sint pœnæ illius fori, etiamsi per ius Canonicum accidat alias esse constitutas. Dum enim Religionum Constitutiones à Sede Apostolica confirmantur, speciale constituitur forum, vnde standum ipsi ex illius concessione. Quòd si carcer perpetuus alicui sit crimini designatus, talis est pœnæ reus, de quo agimus. Videtur tamen circa hoc temperamento prudentiali vtendum, quia pœnæ tales pro Religiosis directè assignatæ, quos vti membra propria Religio cogitur retinere, & commodius ipsi accidit vt tales in custodia seruentur, quàm vt liberi Religionem vitæ improbitate dedecorent. Neque credenda est simile onus sibi voluisse imponere erga eos, qui Religiosi non sunt, & quorum scandala in sæculo ipsius nequeunt splendorem

Vide P. Sancium suprà in simili loquentem.

nominis obscurare. Nisi aliquis forsan talis occurrat, à quo suæ reddito libertati magnum timeat detrimentum: erga hunc enim tota, vt communiter dicitur, lex poterit aggerari. Echarle à cuestas toda la ley.

1236

*Sed quid si quis in aliam Religionem

Circa conuolantes ad Religionem aliam.

conuolet, eiusque habitum petat & induat, dicens se velle in ea profiteri, siue Religiosus sit, siue non, promptus nullitatem comprobare. Dicendum equidem posse reuocari: si enim agere iure transitus velit, pro eo est licentia necessaria. Cap. Statuimus 19. q. 3. & Cap. Licet de Regular. Si titulo probandæ nullitatis, contra id faciunt superiùs tradita: Religio enim in possessione illius est, vnde restitutio facienda. Dici potest iuxta probabilem aliquorum sententiam transitum ad aliam Religionem sine licentia non esse quidem licitum, esse tamen validum, pro quo Portel supra ad Quartam quæstionem cum Bonacina & alijs: ergo in nostro casu rransitus poterit sustineri, licet illicitè peractus. Sed contra hoc est, quia sententia prædicta procedit post emissam professionem, vt eius patroni fatentur. Vnde Bonacina Tomo 1. Quæst. 2. de Clausura Puncto 9. §. 3. ait quòd licet dominus possit repetere seruum se inscio & inuito professum, non tamen Religio subditum. Et sibi imputet Prælatus, qui non curauit sibi restitui subditum ante professionem, cum Superiores Religionum teneantur singulis annis fugitiuos reuocare, nec præsumuntur transitum ignorasse. In dimissione autem habitus pœnam excommunicationis, qui dimisit, incurrit, etiam alio assumpto, iuxta dicta. nu. 1204. & 1228. Nec dici potest cessare in eo casu finem Pontificiæ Sanctionis, vt periculosa

Cap. Vt periculosa. exacta explicatio.

scilicet Religiosis euagandi materia subtrahatur, quæ sunt illius verba: qui enim habitum alterius Religionis assumit, materiam euagationis non habet, quæ habitus cuiusque gestatione subtrahitur. Et cessante fine legis, eius obligationem pariter cessare multorum sententia est, etiamsi respectu particularis personæ sit, quod sunt qui & teneant, de quo alibi. Ad quod dico ob prædictam rationem non deesse, qui ita censeant, sed id firmius, & iuxta illud pariter iudicandum, quod à Nobis est locis citatis comprobatum, pro quo & communis prostat auctoritas. Et iuxta illud negandum etiam in particulari persona periculum euagationis cessare; cùm enim Nouitius sit, potest Religionem deserere, & de eo, qui temerè, vt in citato Capite dicitur, habitum suæ Religionis dimisit, insignis enim est temeritas sine licentia transitum cum dimissione huiusmodi procurare, nihil non potest peius etiam euagatione timeri. Et hac ratione dispositio prædicta procedit, vt particulares etiam respectus excludat. Si enim quod est adductum de particulari finis cessatione valeret, etiamsi quis non animo euagationis, sed ex motiuo alio dimitteret, minimè dispositione prædicta teneretur, quod nullus admittet, nec potest admittere, vt ex omnium Scriptorum sensu firmum habetur, qui caussas dimissionis enumerant, propter quas potest incursio excommunicationis euitari. Et quidem in exteriori foro excusatio talis locum habere non poterit, quidquid de interiori sit, in quo vix etiam poterit illa admitti, cùm neque possit probari dimittentis animus, contra quem & stat præsumptio temerariæ leuitatis.

1237

*Facit etiam pro dictis circa transitum

Circa Declarationem quamdam Cardinalium.

Declaratio Cardinalium, quam adducit Portel suprà tenoris sequentis: Illustrißimi Cardinales definierunt, quòd transitus ad parem vel strictiorem Religionem, non fiat nisi caussa cognita transeuntis, & vitæ, ac morum ratione, idque ex approbatione Capituli generalis. Circa quam ait ille nu. 4. non esse in vsu cùm quotidie transferantur Religiosi sine licentia Capituli generalis, cum sola licentia sui Prælati Ordinarij, vel Prælati Prouincialis. Sed extat illa inter alias ex Bibliotheca Cardinalis Bellarmini vulgatas circa Caput. 19. Concilij Tridentini Seßione 19. de Regularibus, vbi nihil ei opponitur. Cuius & mentio apud D. Barbosam

D. Barbos

ibidem n. 30. vbi ita scribit: Ad Decretum Concilij in præsenti prohibentis Regulari cuiuscumque facultatis vigore transferri ad laxiorem Religionem, respondent infra citandi intelligendum esse sine iusta caussæ, & sine consensu Capituli, aut non præmissa caussæ cognitione &c. Vbi Capituli quidem men|

p. 430

tio cum allusione ad Declarationem, non autem generalis, quia quoad hoc non est vsu comprobata. Vnde scio Prælatos doctos circa hoc valde fuisse solicitos, & de nullitate transitus pertractasse, eo quòd translatum quemdam non purè translatum, sed cum expulsionis nota admissum professionem emisisse. Et quidem si Prælati Religionis, ad quam facienda translatio, de vita & moribus transferendi Superiores eius interrogent, non videntur illi salua conscientia eum probum posse prorsus assercre, quem improbum prænouerunt: non enim in eo Officiosum tantummodò mendacium est, sed perniciosum in re grauissima. Poterunt ergo dicere ad eos informationem non spectare, qui propriam non agunt caussam Religionis: vnde ipsi videant quid èex re sua sit futurum, & prudentes quidem Prælati taciturnitatem istam, vt ipsis bene visum fuerit interpretentur, ne (quod sæpiùs accidit) pro existimato margarito carbonem deprehendant: vt dictum memini à grauissimo Inquisitore, postmodùm Ecclesiæ Hispaniensis Antistite.

1238

*Aliam Declarationem adducit citatus

Circa Declarationem aliam de incarcerato appellante Ordinarium.

Portel in Responsione ad 3. Quæstionem nu. 2. ex Marzilla, in qua DD. Cardinales Concilij Tridentini interpretes affirmant iniustè incarceratum posse appellare ab indebita carceratione, & teneri Ordinarium tali (appellationi scilicet) deferre, & processum transmittere ad iudicem appellationis, post quæ ita subdunt: Interim tamen reo manente in carceribus, donec iudex appellationis caussa cognita aliud iusserit. Sic apud illum. Videtur autem error manifestus in voce ordinarium, quia de Superiore Declaratio procedit, qui ad Ordinarium vti ad iudicem appellationis debet processum transmittere, vt ab eodem in sequentibus declaratur. Et de reclamante sermo esse videtur; aliàs enim Ordinarius in carceratione Religiosorum se intromittere nequit, vt est irrefragabile dogma, constante exemptione. Et quidem Declarationem prædictam Ordinarij libenter admittent, licet Auctor ipsi id potuisset opponere, quod præcedenti, scilicet non esse in vsu, aut potiùs esse non debere, dum de illius auctoritate non constat, iuxta formam ab Vrbano VIII. præscriptam. Erit autem difficile, si Or

Notanda obseruatio.

dinarius instet, eius impetum retardare, & ob vitandas turbas non repellenda appellatio, & transmittendus processus, iuridica scilicet delictorum probatio iuxta stylum Religionis. Et licet De

P. Aldrete de Relig. discipl. lib. 2. Cap. 27 nu. 40. vbi quòd sine strepitu iudicij.

claratio de iniustè carcerato procedat, quo euentu appellatio repelli potest, cùm nihil opponi valeat contra compertam veritatem: volunt tamen DD. Cardinales pro carcerati subsidio, vt appellationi Superior condescendat, transmittatque processum. Vnde responsio docti Patris Portel apparet inefficax, quòd scilicet Declaratio Cardinalium loquitur solùm quando appellans fuit incarceratus iniustè. Siquidem illa de iniustè incarcerato loquitur; de eo videlicet, qui se incarceratum iniustè, vt frequenter accidit, querelatur.

1239

*Ex prædicta autem Declaratione id

Superioris doctrinæ luculenta probatio.

habemus, quod superiorem potest doctrinam roborare, reclamantem scilicet posse ob delicta incarcerari, & ab Ordinario non posse absolutè hoc Superioribus prohiberi; immò carcerationem posse ab ipso confirmari, hoc enim indicant verba illa: Donec Iudex appellationis caussa cognita aliud iusserit. Potest ergo & carcerationis continuationem edicere, aut non iniustam declarare. Et cùm Declaratio de iniusta carceratione decernat, euidenter supponitur iustam esse posse etiam in reclamante, qualem scilicet eius delicta mereantur. Et erit ille quidem satis suæ famæ prodigus, qui velit delicta sua extra Religionem propalari; vnde cùm appellat, non ea esse videtur illius mens; sed eo tantùm tendere, vt liber ad prosecutionem caussæ relinquatur, contendens carcerationem iniustè adhiberi in præsenti articulo, quæ cum illius caussa occurrat, de qua aliàs. Vnde admonendus est, & instruendus se nescire quid petat, cùm carcerationis caussæ sint plenissimè deducendæ. Id enim quod appellans intendit, minimè vt existimat, transigendum: quandoquidem si carceratio prorsus obstaret, à Sacra Congregatione ita fuisset dispositum. Et cùm Ordinarius declarare possit iustam esse illam, euidentissimum est cognitionem eius circa delicta futuram, ex eo enim an iusta vel iniusta sit iudicialiter concludendum. Neque contra prædicta militat Decretum 43. Congregationis Generalis 7. vbi pro huiusmodi punitione facultas Pontificia petenda statuitur: id enim, vt ibidem dicitur, dirigitur ad tollendas difficultates omnes, qnæquæ à varijs moueri possunt. Non ergo quia id non possit. Et difficultas specialis versatur circa malitiosam occultationem impedimentorum, de qua tantùm locutus Cardinalis Lugo in Respons. moralib. lib. 4. Dub. 16. n. 9.

1240

*DIco Primò. Absolutè loquendo de

Assertio 1. Feria 5. in Cœna DomiuiDomini debere fieri consecrationem sacrorum oleorum.

bent Episcopi præfato die Olea Sacra Consecrare, Chrisma inquam, & Oleum infirmorum ac Cathecumenorum. Sic communiter Doctores cum D. Thoma. 3. p. q. 72. ad 3. vbi adducit Concilium Martini Papæ, iuxta quod licebat omni tempore Chrisma conficere, vt habetur in Cap. Omni tempore de Consecrat. dict. 4. quod tamen valde conguetercongruenter ad dictam Feriam. 5. est redactum. Sed quidem ex prædicto Canone id non videtur congruenter inferri, quod circa facultatem pro omni tempore à S. Doctore asseritur, doctè ostendit P. Suarez Tomo 3. in 3. p. Disput. 37. Sect. 1. Vers. Quinta Cœremonia. Et præter adducta ab ipso, habemus elegantem Glossæ explicationem Verb. Omni tempore, sic enim subdit: Id est, per singulos annos, id est, in omni anno. Pro quo textus inducit. Et videtur quidem, vt P. Suarez arguit, ex eodem Capite ad Feriam. 5. dictam esse referendum, additur enim sic: Ita vt ad accipiendum Chrisma Diaconus, aut

Cap. Omni tempore de Consec. Disp. 4.

Subdiaconus ante diem Paschæ de singulis Ecclesijs ad Episcopum destinetur. Sic ibi. Cùm ergo ante diem Paschæ destinandi sint Chrisma pro Eccle|

p. 431

sijs accepturi, clarè videtur supponi ante Pascha consecrandum, Feria inquam memorata. Vbi forsitan erit qui dicat id non conuincere, quia licet ita fieri soleat, non tamen ex eo infertur alijs nōnon posse consecrari temporibus, pro quo inferius.

1241

*Dico Secundò. Episcopi absolutè lo

Assertio 2. obligationem esse sub mortali.

quendo tenentur sub reatu peccati mortalis Chrisma & Olea Sacra dicta in Feria consecrare. Probatur Primò ex S. Fabiano Papa & Martyre in Epist. 2. ad Episcopos Orientales, & habetur in Cap. Litteris de Consecrat. Dist. 3. vbi sic ait: Litteris vestris inter cetera insertum inuenimus

Cap. Litteris ibid. Dist. 3. ex quo prior probatio.

quosdam regionis vestræ Episcopos a vestro, nostroque Ordine discrepare, & non per singulos annos in Cœna Domini Chrisma conficere & infra. Errant verò qui talia excogitant, & mente væsana potiùs, quàm recta sentientes hæc audent. Et infra, sicut enim ipsius diei solemnitas per singulos annos est celebranda, ita ipsius Sancti Chrismatis confectio per singulos annos est agenda, & de anno in annum renouanda, & fidelibus tradenda: quia nouum Sacramentum est per singulos annos etiam dicto die innouandum, & vetus in Sanctis Ecclesijs cremandum. Ista à Sanctis Apostolis, & Successoribus eorum accepimus, & vobis tenenda mandamus. Sic Sanctissimus Pontifex, vbi mandatum proprijs sub terminis extat, & quod mandatur, grauissima res est, opposito vti væsano errore damnato, ex quo grauia detrimenta fideles patientur, & magna suborietur confusio in administratione Sacramentorum.

1242

*Secundò probatur ex Cap. Quoniam de

2. ex Cap. Quoniam de sent. excom. in 6.

sent. excommunicat. in 6. vbi sic statuit Bonifacius VIII. Quoniam in Baptismo & confirmatione (quæ nedum pueris, sed & adultis propter moræ periculum exhiberi possunt licitè tempore Interdicti) Chrismatis vtimur vnctione: posse (licet terra interdicta existat) Chrisma die Cœnæ Domini confici, dubium non existit. Sic ille. Circa quod Glossa ita scribit

Glossa.

Verb. Dubium non existit: Quasi dicat: Concesso Baptismo & Confirmatione tempore Interdicti, satis est concessum confici Chrisma. Et est ratio, quia vetus Chrisma non debet esse vsui, nec de illo veteri Chrismate debet quis Chrismari: & de ponitur Sacerdos, qui de illo veteri Chrismate vngit baptizatum, nisi in mortis articulo. De Consecrat. Dist. 4. Cap. Si quis de alio. Vnde omni anno in die Cœnæ debet Chrisma confici, & vetus cremari. De Consecrat. Dist. 3. Cap. Litteris. Sic Glossa. Ex quibus manifestè deducitur quanti sit momenti Pontificium statutum, quandoquidem ratione consecrationis non habetur ratio Interdicti, & periculo occurritur non administrandi Sacramenta dicta cum genuinis eorum requisitis: in quo etiam grauitas transgressionis exprimitur ob depositionem Sacerdotis cum veteri Chrismate inungentis. Et pro eo quod ad depositionem attinet, ita in citato Cap. Si quis de alio ex Concilio

Cap. Si quis de alio, de Consecrat. dist. 4.

Lugdunensi: Si quis de alio Chrismate, quàm de illo nouo, quod proprij Episcopi largitione vel concessione acceperit, baptizare, (nisi præoccupante morte tentauerit; pro temeritatis ausu ipse in se suæ damnationis protulisse sententiam manifestetur. Sic ibi. Circa quod Glossa Verb. Manifestetur, sic ait: Scilicet facere id, propter quod in eum sententia pro

Glossa.

feratur. 24. q. 3. Cap. Si quis non recto. Hæc Glossa, quæ sententiam depositionis proferendam non statuit, pro qua tamen Glossa citati Cap. Quoniam. Et Caput quidem Si quis non recto citatum nihil videtur intento subseruire; vnde meliùs Hostiensis Cap. Placuit vniuerso. 11. q. 3. pro de

Cap. Placuit vniuerso. 11 q. 3.

claratione subsumit, in quo sic ex Concilio Africano: Placuit vniuerso Concilio vt qui excommunicatus fuerit pro suo neglectu, siue Episcopus, siue quilibet Clericus; & tempore excommunicationis suæ ante audientiam communicare præsumpserit, ipse in se damnationis iudicetur sententiam protulisse. Sic ibi. Vbi de sententia depositionis est sermo, sicut & in Cap. Si Episcopus Dist. eod. quod etiam Hostiensis adducit.

1243

*Tertiò, Quia Episcopus multo tempo

3. ex obligatione Confirmationis.

re Confirmationem omittere nequit sine reatu mortalis peccati, vt est communis Doctorum sensus, pro quo plures allegat D. Barbosa Allegat. 30. nu. 9. Atqui Confirmationis recta administratio à consecratione Sacri Chrismatis in Feria præfata dependet, vt constat: ergo & pro illa similis est obligatio: quæ consequentia est euidens. Antecedens autem est certum iuxta dicta; de obligatione enim consecrandi in Feria dicta iam liquet, & modò tantùm de gradu illius, sub mortali inquam, procedit probatio. Et quidem tempore Interdicti conceditur Chrismatis confectio, quia & Confirmatio licet: quia permisso

Dominicus GloscatorGlossator.

consecutiuo, necessariò videtur permissum antecedens, vt ait Dominicus in cit. Cap. Quoniam. Vnde & similiter philosophandum circa obligationem, vt qui ad consecutiuum tenetur, etiam ad antecedens similiter teneatur. Licet autem Pontifex tantùm dicat Posse; obligationis tamen non omisit qualitatem, dum periculum ex mora dilatæ consecrationis exposuit; aliàs neque leue in eo esset peccatum.

1244

*Dico Tertiò, Si Episcopus non potuit

Assertio 3. posse alio die, si Feria. 5. impedimentum subsit.

dicta Feria. 5. Consecrationem perficere, alio id potest præstare die. Id probo Primò ex citato Cap. Si quis de alio, in quo de Feria. 5. mentio nulla, & tamen nouum Chrisma futurum esse decernitur, Quàm de illo nouo: vt casus debeat ad

1. ratio ex Cap. Si quia de alio.

mitti, in quo nouum, & tamen die alio consecratum possit existere. Secundò, quia casus huiusmodi potest occurrere, vt & occurrisse vidimus, in quo Episcopus ita in Feria. 5. defatigatus extitit, vt non nisi cum labore magno, & actionem illam interrumpendi periculo, eam aggredi potuisset. Quid ergo faciendum tunc? An eo anno penitus omittenda consecratio? Non equidem, quia veteris Chrismatis vsus non licet, vt vidimus, & ita nouo necessariè vtendum. Si dicas posse & debere à vicina Ecclesia adduci. Contra est, nam vt in citato Cap. Si quis de alio dicitur, à proprio debet accipi Episcopo, Quàm de illo nouo, quod proprij Episcopi largitione. &c. Si rursus dicatur id intelligi quando proprius Episcopus consecrationem potuit die à Sacris Canonibus designato perficere; & ita ex illo defectu ad alium recurrendum. Contra insuper. Nam proptereà à proprio Episcopo nouum Chrisma accipiendum præcipitur, quia valde indecens apparet, vt ab alio accipiatur, quando proprius impeditus non est: Atqui hoc euenit in casu dicto; licet enim in præfata Feria impeditus fuerit, non tamen post dies aliquot: igitur stare tunc poterit consecratio.

p. 432

1245

*Prætereà (& est Tertia probatio) Nam

2. quia non inuenitur subtracta facultas.

facultas huiusmodi consecrationis non inuenitur Episcopis subtracta, in casu scilicet necessitatis. Et quidem D. Thomas n. 1240. adductus absolutè profert id, quod citato Cap. Omni tempore statutum vidimus ibidem, quod scilicet ex Concilio Martini Papæ, licebat olim omni tempore Chrisma consecrare. Cùm autem antiquius habeatur Decretum S. Fabiani, de quo num. 2242. vt contraria illa non sint, videtur dicendum prius illud contra eos directum, qui in Feria. 5. dicta Chrisma non conficiebant, tempus pro suo mutantes arbitrio: aliud autem ea obligatione supposita, casus impedimenti respexisse: nam reuera, quæ adhibetur expositio parùm expedita est, vt Omni tempore idem sit ac Omni. 5. Feria in Cœna Domini; vnde à D. Thoma non est quæ admitteretur digna iudicata. Licet autem Doctor Sanctus statutum Martini Papæ reuocatum insinuet, & consecrationem dicat ad Feriam dictam reuocatam ob congruentias speciales, ex quo videtur concordia à Nobis proposita aliquatenus infirmari. Dici tamen potest non esse contrarium, quia antiquiorum Decretorum non curauit antecessionem ad examen reuocare, quod eius intento non est arbitratus deseruire, vel certè parum; cùm de re ipsa, obligatione inquam sufficienter constaret.

1246

*Item (quæ & Quarta erit ratio) Quia

3. ex titulo ipso necessitatis regulariter exceptæ.

in multis alijs quando aliquid absolutè decernitur, non censetur casus necessitatis exclusus, id quod etiam in negotio præsenti videre licet: Nam in Decreto S. Fabiani veteris Chrismatis prohibetur vsus, quod & cremandum præcipitur: & tamen in casu necessitatis vsus talis admittitur, vt vidimus n. 1242. ex Cap. Si quis de alio. Vnde & est notissima Iuris vtriusque regula, quod necessitas non est legi subiecta. Pro quo & varij casus videri possunt apud P. Thomam Sancium

P. Thomas Sancius.

lib. 3. de Matrimonio Disput. 10. n. 27. Occasione Denuntiationum, quæ omitti possunt ex huiusmodi titulo, licet pro illis in Concilio Tridentino lex prohibens habeatur. Plenius Dom. Barbosa

D. Barbosa.

Axiomate 157. in Tractatu de illis. Et plenissimè Cardinalis Tuschus Tomo 5. litt. N. Conclus. 18.

Cardinalis Tuschus.

cuius titulus est: Necessaria caussa facit permissum, quod aliàs de iure esset prohibitum multis casibus. Et Conclus. 19. cuius ille: Neceßitas non habet legem, vbi plurima exempla, & qualiter intelligatur. In cuius nu. 4. ita scribit: Sic Baptismus in casu neceßitatis confertur à muliere, & quocumque, cum aqua naturali baptizante. Ancharran. Consil. 195. Secundum ea, & alia similia possent afferri infinita. Sic ille. Et ita accipiendum quod habetur in Rituali Pauli V. Vbi de Sacramento Extremæ vnctionis Vers. 3. Sic enim ibi: Habeat igitur Pa

Rituale Pauli V.

rochus loco nitido & decenter ornato, in vase argenteo seu stanneo diligenter custoditum Sacrum Oleum infirmorum, quod singulis annis Feria. 5. in Cœna Domini ab Episcopo benedictum, veteri combusto, renouandum est. Sic ibi, ita quidem accipiendum, vt necessitatis casus non excludatur.

1247

*Pro qua quidem necessitate id etiam

Circa additiones Olei quid illud.

facit quod subiungitur, dum sic dicitur: Id tamen, si fortè intra annum aliquomodo ita deficiat, vt sufficere non posse videatur, neque aliud benedictum haberi queat, modico Oleo non benedicto in minori quantitate superinfuso, reparari potest. Tantùm ibi. Quod quidem satis notabile est, vt materia scilicet Sacramento per se non apta, dum caret benedictione Episcopali, apta per superinfusionem reddatur. Sic tamen necessitati est prouidenter occursum; circa quod varij extant id explicandi modi. Ille mihi conuenientior apparet,

Notanda obseruatio.

vt virtute benedictionis Oleo benedicto conferatur virtus ad sanctificandum id, quod fuerit in minori quantitate admixtum. Quod quidem non ad solam Ecclesiæ intensionem est referendum; quia benedictio iuxta communem sententiam ex institutione Christi necessaria est, vnde ab eo virtus ista sanctificandi, quod fuerit superadditum descendit. Neque enim ex eo quòd principale attrahat ad se minùs principale, in negotio Sacramentorum, philosophari licet: superadditum enim vinum non consecratum in Christi sanguinem per admixtionem non transit, & multò minùs aqua, licet hæc in Sacrificio conuerti in illum queat. Contendit autem P. Quin

Circa quantitatem quid nonnulli sentiant, non penitus admissi.

tanadueñas Tomo 1. Tract. 5. Singulari. 1. ex præfata Ritualis doctrina conuincere quantitatem addendam in priori superinfusione non solùm futuram minorem, sed omnem illam, quæ iteratis vicibus addi potest, minorem futuram, quod & nonnulli alij affirmant. Sed quidem Rituale nihil tale indicat, solùm enim de priori additione locutus. Relatiuum enim illud, Id tamen, Oleum designat, de quo sermo præcesserat, id scilicet, quod nouum & ab Episcopo benedictum, sine admixtione vlla, cui modicum addi posse decernit. Si autem de iteranda admixtione etiam accipienda illius decretoria doctrina sit, ex ea solummodò habetur Oleum addendum in minori futurum quantitate respectu eius, cui est addendum. Et quidem mixtum illud non minùs est Sanctum, quàm quod est primaria benedictione Sacratum. Vnde non videtur obstare quòd quantitas per additiones admixta maior euadat, quia additio quælibet ita se habet, ac si esset prima, ob rationem dictam, vnde incompetentes sunt comparationes illæ consecrati cum non consecrato. Quæ quidem occasione præfatæ dispositionis Ritualis ad supplementum necessitatis attenti, non erit leuis operæ pretium addidisse.

1248

*INstituitur Capellania beneficialis cum

Casus proponitur, & ratio dubitandi.

obligatione certi Missarum numeri; quem Capellanus adimpleuit, omittens tamen diuinum Officium, non solùm ijs diebus, in quibus Missas dixit, sed etiam alijs. De hoc quæritur quid restituere teneatur, supponendo obligationem extare restituendi fructus à Concilio Lateranensi sub Leone X. stabilitam, & à Pio V. confirmatam, vt est apud Scriptores obuium: & addendo Alexandri VII. damnationem sententiæ asserentis restitutionis obligationem non vrgere nisi post iudicis sententiam. Est. 20. in |

p. 433

Ordine inter proscriptas, de quibus Nos sæpiùs. Ratio dubitandi est, quia Capellaniæ institutor pro solis Missis voluit Capellanum obligare: obligatio autem diuini Officij ab Ecclesia Beneficiatis imponitur, quæ ex se obligationem nullam restitutionis importat, vt est planum. Neque Capellaniarum fundatores, quando circa illas disponunt, Officij memores esse solent, sed Missarum solummodò, stipendium pro eisdem computantes Ordinario pinguius, sic enim volunt suos Capellanos honorare. Aliunde autem obligatio ex eo videtur insurgere quòd reuera Beneficiarius est Capellanus etiam in Ordine ad Officium, vt talis enim ad illud adstringitur, etiamsi in Ordine Sacro non sit: Beneficium autem, vt est satis perspecta, & proclamata doctrina, ex Cap. finali de Rescriptis in 6. est propter Officium. Item hæc esse videtur fundatorũfundatorum mens, licet non expressa, quia volunt Beneficij spiritualia commoda consequi, quod ratione suarum instituitur facultatum. Hac enim ratione affirmant plures Scriptores pro eo, qui stipendium Missæ confert vt aliquod à Deo beneficium consequatur, debere integrè illam applicari, quia & hoc velle credendus est, cùm adeò sit verosimile & prætereà statutum Consilij & B. Pij ad hoc videtur extendi, cùm pro exceptione nihil apud illos.

1249

*Dico Primò. Generaliter loquendo

Assertio 1. Capellanos absolutè ad restitutionem temeri.

Capellanus dictus tenetur ad restitutionem. Sic colligitur ex communi sensu Doctorum de Capellanis agentium, vt videri potest apud Leandrum Tomo 6. tractat. 8. disp. 2. quæst. 57. & P. Sancium Tomo 1. Consilior. moral. cap. 2. lib. 2. dub. 82. & 83. vbi licet generaliter de Benefirijs agat, etiam Capellanorum meminit priori Dubio nu. 4.

1250

*Dico Secundò. Capellanus obligatus

Assertio 2. Exceptio in obligatis ad Missas.

ad Missas, si officium omittat, non tamen illas, à restitutione potest excusari. Id probo ex dictis Tomo 2. Thesauri Tract. 16. num. 15. & in Additionibus nu. 115. cum Auctoribus ibidem adductis, quibus addendus Leander suprà Disput. 7. Quæst. 22. quatenus ait attenta praxi sententiam istam esse probabiliorem, quam absolutè sequuntur plures alij apud ipsum. Iuxta hæc ergo Capellano debetur Missarum stipendium vnde illo minimè defraudandus., id quod esset contra Fundatoris voluntatem illud absolutè designantis. Ex quo & sequitur nullam pro omisso officio deberi restitutionem: siquidem Fundator pro celebratione Missarum quidquid tali diei respondet dedicauit; neque de officio meminit, vnde Capellanus minimè adstringitur ad applicandum officium pro Fundatore. Licet autem Beneficialem esse voluerit, non præstitum ab ipso ex prædicto ad officium respectu, sed propter alios, qui interuenire poterunt, quod & ex fundatione Capellaniarum, quæ laicæ dicuntur, & minimè Beneficiales, suntque his temporibus frequentiores, comprobari potest, in quibus pro solis Missis stipendium assignatur non impar illi, quod pro Collatiuis, & quandoque pinguius. Id siquidem ostendit Fundatores Capellaniarum ad Missas tantùm attendere. Cumque ita in Laicis eueniat, si Collatiuæ instituantur, & de adiecto onere pro Officio Fundatoris voluntas accedat, ea debuir declarari: vnde non expressa, pro nulla habetur. Neque ex eo quòd Ecclesia Capellanis Beneficiarijs onus recitationis imponat, aliud insuper erga Fundatores censenda est adiecisse, cùm de illa nullo modo constet: & officij obligatio proptereà imposita, quia sic est conueniens iudicatum, vt qui redditibus Ecclesiasticis fruuntur, more Ecclesiasticorum viuant, & Ecclesiæ illo ministerij genere sicut qui sunt in sacris, obsequantur.

1251

*Dico Tertiò. Capellani dicti pro die

Assertio 3. Pro diebus in quibus non est obligatio pro Missis nihil debere restitui.

bus, in quibus ad Missas non tenentur, si officium diuinum omittant, ad nullam restitutionem tenentur. Hoc videtur ex dictis legitima cōsequentiaconsequentia deduci: Nam totum stipendium est pro Missis, vnde pro diebus, in quibus pro illis obligatio nulla, nihil est assignatum: ergo neque extat quod restitui debeat. Pro quo facit multorum Doctorum sententia asserentium eum, qui præter onus diuini officij alia habet, solùm debere restituere id, quod Officio respondet, & pro eo est assignatum, vt iuxta eorum mentem affirmat Illustrissimus Acatius de Velasco Tomo 1. Resolut. 59. nu. 7. Id quod in casu præsenti euenit. Pro quo & adduci potest id, quod P. Hen

Ex sententia P. Henriq. circa Beneficiarium sine alio onere roborata probatio.

riquez cum Medina & Peña Dominicanis Magistris affirmat lib. 13. de Excommunicat. cap. 3. in Glossa circa num. 2. lit. Z. scilicet Beneficiarios simplices non Canonicos, tantùm ad tertiæ partis restitutionem obligari, in quibus præter obligationem diuini officij alia est nulla. Si ergo alia, & ita principalis vt Missa, non erit pro tertia parte. Id quod in casu præsenti robustiùs vrget, in quo ad Missam tota Fundatoris intentio dirigitur. Vbi tamen opponi potest P. Palai Censura, qui Tomo 2. Tractat. 7. Dlsp. 2. Puncto 7. num. 9. relata P. Henriquez

Esse illam probabilem.

sententia affirmat se inprobabilem non reputare. Sed verò P. Sancius citato dub. 83. num. 2. vbi P. Henriquez adducit, nihil in eius doctrina improbabile deprehendit Bonacina Tomo 1. Tractatu de Horis Canonicis Disput. 1. quæst. 5.

Videndus circa probabilitatem P. Moia in Selectis Tr. 2. Disput. 2. Quæst. 4. n. 17. & 18. Ex alia circa præstimonia & pensiones adiectum robur.

Puncto 3. uum. 2. Vers. Hinc collige, magis in speciali de illa locutus, solùm ait sibi non probari. Nec Leander P. Palai iudicium referens suprà quæst. 23. suo illud vllatenus firmat, vnde non videtur probabilitate carere. Et quidem P. Henriquez citata in Glossa litt. eadem de habentibus præstimonia & pensiones affirmat solam tertiam partem teneri restituere ob omissum Officium B. Virginis, quia accessoriè videtur additum: cuius asserto non est qui notam impingat. Et potest eius sententia præsenti instituto conuenienter adaptari: quoad depellendam integram restitutionem; & maximè ijs diebus, in quibus Missa celebratur, iuxta dicta. Vt verò etiam tertiæ partis obligatio non vrgeat ex eo quòd non solùm quasi accessoriè, vt in Præstimoniarijs & Pensionarijs sit B. Virginis officium adiectum, sed omnino accessoriè; quia pro illo in Fundatoribus Capellaniæ, pro Diuino inquam, attentio nulla, vt ostendimus.

1252

*Neque his obstant quæ pro ratione

Obiecta diluuntur.

dubitandi adducta sunt. Concedimus enim Capellanum quatenus talem ad Officium obligari, sed omnino accessoriè, vt nuper dicebamus, & officio |

p. 434

respondere beneficiũbeneficium: sed cùm officium dicitur, non est necessariò de diuino officio accipiendum, sed pro oneribus Capellaniæ adiunctis. Circa quod ita scribit Bonacina citato n. 2. Vers. Ratio, cur Bulla, in fine: Hæc Bulla edita est ad tol

Quid nomine officij veniat, propter quod Beneficium. Bonacina.

lenda dubia, vt ex præcitatis Bullæ verbis constat (n. 1. in principio) sed dubium non erat de fructibus respondentibus alijs oneribus, sed de illis, qui debentur ratione officij: ergo Bulla de his tantummodò explicanda est. Sic ibi. Et in fine præfati Puncti sic concludit: Quamuis enim Ius absolutè & indistinctè loqui videatur; non tamen rationem habemus distinguendi, sicque benignè explicandi mentem Summi Pontificis, vt voluerit omittentem diuinum Officium obligari ad restitutionem omnium fructuum, respondentium scilicet diuino officio ad ratam Officij prætermißi, non verò respondentium alijs oneribus, de quibus Summus Pontifex in præcitata Bulla non loquitur. In primam igitur sententiam propendeo. Hæc doctus Scriptor, iuxta quæ habemus nomine Officij non solùm venire Canonicarum horarum recitationem: & id quod est restituendum ob illarum omissionem, eatenus attendendum, quatenus Horis respondet, pro quibus designatum, vnde si designatum non sit, vt in casu nostro, sed alia onera, nihil est ratione omissionis quod restitui debeat. Vbi & pariter responsum est fundamento ex Pij Sanctissimi sanctione deducto, vt resolutio præcedens possit securè ad praxim aduocari, de quo & dictum à Nobis aliàs, quibus non est animus contraire, cùm in diuersorum casuum specie loquamur, & eum, de quo in præsenti agimus, vt verosimilem & probabilem proponamus.

1253

*Quidquid ex Recentioribus pro sen

Hieronymus Garcia vt aduersetur, sed leniter.

tentia obligante ad integram restitutionem militet Fr. Hieronymus Garcia in Summa de Excellentijs Sacerdotij Tract. 11. Difficult. 8. dub. 2. Puncto 1. nu. 3. & seqq. contendens in pœnam omissi officij posse Beneficium stipendio alijs ministerijs respondenti priuari. Quod quidem verum est, si de Ecclesiæ mente constaret; non constat autem, & cùm pœna adeò grauis sit, vt bene perpendit Bonacina citato Vers. Ratio, cur Bulla, non est admittenda, cùm stet generalis doctrina ex citato Cap. finali de rescriptis, quod Beneficium datur propter officium. Vbi officij nomine non veniunt tantum Horæ Canonicæ, sed quidquid ad diuinũdiuinum cultum pertinet, sic enim ibi Bonifacius VIII. Minuitur cultus diuinus, quem desideramus augeri, & Officium plerumque (propter quod beneficium Ec

Cap. Finale de Rescriptis in 6.

clesiasticum datur) omittitur. Sic Pontifex. Vbi ergo officium, ibi & Beneficium: vt totum toti, & pars parti respondeat; aliàs officium sine Beneficio stabit, contra Pontificium pronuntiatum, labor sine mercede, & spiritualis sine stipendio militia: quod cùm rationi, & iuri naturali repugnet, non est de Pontificia benignitate, & paterna prouidentia præsumendum. In pœnis benignior est interpretatio facienda. Regula est 49. Iuris in 6. pro quo Glossa multa proponit exempla, vtiliter peruidenda. D. Barbosa Axiomate 187. nu. 12. vbi & nu. 7, quod pœna non irrogatur, nisi expreßè in iure caueatur, pro quo leges & Doctores.

1254

*POena fuit duorum millium Octore

Casus propositus, & firmata obligatio.

galium S. Inquisitioni soluendorum, quod tamen iuramentum sæpiùs, qui ita iurauerat, violauit, in graues ideò coniectus angustias, modumque inuenire percupiens, quo ab illis posset extricari, cùm alias reperito sacrilegio valde essent eius imminutæ facultates. Circa quod supponendum estvalidum fuisse huiusmodi iuramentum, quia nullum apparet caput vnde possit infirmari. Generaliter enim loquendo illud, quod circa ludum versatur, cùm de materia graui agitur, omnes Doctores admittunt, sicut & pœnale de moraliter possibili, vt de dotanda virgine, succurrendo pauperi, vouendo castitatem, ingrediendo Religionem; & similibus: inter quæ meritò potest largitio dicta, vt Sanctissimum Tribunal pro summo in Ecclesia negotio militans, temporarijs sit etiam præsidijs instructum, quęquæ ipsi valde necessaria sunt ad multiplices functiones: vnde & hoc iam pridem in vsu, in quo qui iurant, vinculum sibi, quod possunt maius, conantur imponere. scientes SS. Tribunal ad exigenda debita, excellenti quadam præditum potestate.

1225

*Obijci tamen potest dum sic iura

Obiectio ex promissione nsnnon obligante.

tur, iuramentum supra simplicem cadere promissionem, quæ quidem obligationem iustitiæ non importat, præsertim dum non acceptatur, vt est multorum Doctorum sententia, quos adducit & sequitur P. Oñate Tomo 2. de Contractibus Disp. 29. num. 92. Instrumentum autem publicum obligationem in foro conscientiæ non addit, dum quis non intendit se ampliùs obligare, vnde & pro eo, quod ex gratitudine debetur, fieri publica Scriptura potest, quia & pactum, pro quo firmando adhiberi solita, vt videri potest apud Dianam Parte 2. Tractat. 16. Resolut. 37. & P. Moiam in Selectis Tractat. 3. Disp. 3. num. 57. vbi de pacto ex bonis auctoribus, quo stante circa Scripturam dubitatio nusla, quæ tantùm adhibetur ad faciendam fidem eius obligationis, quam quis sibi vult imponere, vnde & apud Scriptores constans Scripturam ad substantiam contractus minimè pertinere, pro quo citatus Scriptor Tomo 1. Disput. 6. num. 8. quidquid sit de Emphyteusi, pro qua P. Gaspar Hurtadus de Iustitia & Iure Tractatu de Contractibus Disput. 6. Difficult. 13. Iuxta quæ solum restat iuramentum, pro quo dispensatio multi

Dispensatio iuramenti vt possit obtineri.

pliciter potest obtineri, cùm tot sint habentes pro eo priuilegium: neque allegari possit ius tertij, cùm reuera iustitiæ non sit, vnde neque proprium ius, circa quod illa versatur, cùm sit virtus ius suum vnicuique tribuens. Id quod de iuramento procedit firmante promissionem non acceptatam, vt in casu præsenti accidit, vbi instrumentum rescissum est, tabellione cooperante, vnde ad notitiam S. Tribunalis non potuit obligatio peruenire. Pro quo videndus P. Sancius |

p. 435

Lib. 3. in Decalogum cap. 9. nu. 10. P. Lessius lib. 2. de Iustit. cap. 17. n. 32. & 33. & cap. 40. n. 22. Vbi tenent tale iuramentum posse reuocari. Si autem fuerit factum Deo per modum voti, secus asserunt; affirmant tamen quoad relaxationem & commutationem sortiri naturam voti: votum autem in fauorem tertij emissum posse relaxari & commutari, si non fuerit acceptatum, cum eodem P. Lessio & multis alijs probat citatus Scriptor lib. 4. cap. 41. nu. 7. Itaque iuxta dicta, qui iurauit vt suprà aut reuocare promissionem potest, quia non est acceptata: aut si vim habuit voti, ab eo dispensationem aut commutationem petere, qui ad vota non reseruata Pontifici, quale est istud, habet potestatem, aut ex priuilegio, aut iure ordinario, vt Episcopus, pro quo Auctores apud Leandrum suprà Disp. 17. Quæst. 55. & similes in illo. Vnde is, qui inter angustias deprehensus, poterit adepto cordis leuamine respirare. Vide P. Moiam in Selectis pag. 81,.

1256

*Sed quidem vt promissio præfati iu

Obligatio ex iustitia in iurante statuitur.

rantis maiorem obligationem intulerit, id facit, quod vsus sic iurantium videtur efficacissimè persuadere. Volunt siquidem frænum sibi validum immittere, vt nequeant nisi magno cum animæ suæ discrimine ad ludum reuocari, & eos proptereà eligentes creditores, qui erga promissionis effectum valido brachio decertabunt. At quis non videat intentum tale frustrari, si ita promittat quis, vt promissionem possit reuocare paulò post antequàm acceptatio superueniat, etiamsi eam firmauerit iuramento? Credendum ergo est obligationem velle subire iustitiæ, quam potest qui promittit, etiam ante acceptationem contrahere, si ita se velit obligare. Pro quo est communis Doctorum sensus, vt videre est apud P. Oñate Tomo 2. Disp. 29. nu. 86. & specialiter de promissione circa caussas pias & fauorabiles non admitti excusationes promittentium prætextu omissæ acceptationis, de quo idem n. 40. 41. & 109. quidquid dicat Sect. 4. & benè. Circa quod aliter etiam philosophari possumus, iuxta sententiam quamplurium Doctorum aqud eumdem Patrem nu. 36. asserentium promissionem etiam non acceptatam ita obligare, vt qui non adimplet, ad restitutionem teneatur, qui de Regno Castellæ in speciali loquuntur, propter l. 2. tit. 16. lib. 1. Recopilat. Quando ergo quis dicto modo iurat, tali se videtur accommodare sententiæ, pro cuius iurat amplexu. Quibus & addi potest iuramentum dictum non solùm versari circa caussam piam, pro qua etiam sunt qui acceptationem requirant, ex quibus P. Sancius citato nu. 7. & alij plures, quos adducit & sequitur P. Oñate nu. 41. sed etiam circa communitatem, quod cùm accidit, aut non requiritur acceptatio iuxta dicta, aut est qui suppleat, si non personaliter, saltem præsumptiuè: acceptantur enim præsumpta eorum, ad quos in Communitate diriguntur voluntate. Id quod in S. Tribunali verissimè accidit: cùm enim constet sic promissa exigi solita, proculdubio de acceptandi est voluntate præsumendum. Videat P. Oñate n. 42. & ita videtur tenendum licet pro opposita positione negari nequeat quin aliqualis videatur probabilitas sublucere.

1257

*Illud autem quæstionis alterius est, an

An iuramentum tantùm obliget pro prima vicet.

violatione iuramenti toties iterata, sit etiam pœnæ multiplicitas asserenda, quam Doctores agitant, & generaliter affirmant P. Sancius, P. Palaus, P. Layman, Bassæus, & Trullench, quos adducit & sequitur Leander Disp. 28. Quæst. 23. quando iuramentum est accessorium quoad pœnam iuramento non ludendi: sicut etiam quando accessorium non est, quia iuramentum de ludo non præcessit; sed danda pecunia cum iuramento promittitur, si ita iurans luserit Quæst. 26. Sed cùm oppositum sit probabile, quod tenet P. Sa Verb. votum nu. 26. & in reformatione illius Auctor reliquit intactum: Vnde non bene Diana ipsum allegans Par. 4. Tract. 4. Resel. 181. ita scribit: & ideò hanc sententiam docet etiam Emmanuel Sa post Romanam correctionem. Sic ille apertè significans ante correctionem non ita illum censuisse; quod tamen non sic se habere exemplaria antiquiora manifestant. Idem tamen, si spectatis circumstantijs dubium maneat de intentione vouentis aut iurantis, pro quo & P. Layman lib. 4. Tract. 4. cap. 5. nu. 4. quem Leander absolutè

Leandex.

adducit pro sententia contraria. Et tandem post alios eumdem allegans eodem loco sic subdit: Qui solùm dicit tenere verum sententiam Emmanuelis Sa, casu, quo vouens de intentione sua dubitet, cui consentit Bassæus vbi supra (scilicet Tomo 2. verb. Ludus n. 2.) Sic dictus Auctor; qui duos pręfatospræfatos Scriptores immeritò pro sententia contraria absolutè collaudarat; cùm reuera pro aduersaria sint, quæ non potest nisi sub terminis dictis procedere, dubiæ scilicet intentionis, quando enim de illa constat, quæstio cessat. Cùm ergo sententia probabilis sit iuranti fauens, quis speret ea relicta oppositam in praxi præferendam, quando & pro prima vice vix possit iustum aliquid experientia polliceri? Sed est quod in præsenti casu maius præstet pro neganda solutione multiplici fundamentum: Siquidem ij ipsi, qui generaliter pro illa decernunt, eam limitationem adhibent, nisi pœna sit grauissima, & inter alia grauitatis talis exempla excessiuas eleemosynas proponunt, vt videri potest apud P. Sancium, Palaum, Trullench, & Bassæum, quos adducit & sequitur Leander supra Quæst. 24. pro quo & Diana citata Resolutione 181. & Par. 7. Tract. 9. Resol. 60. In casu autem nostro duo mille Octoregales valde excessiua & exorbitans promissio est, quæ si iuxta violationis vices esset vrgenda, promittentis substantia exhauriretur: Vnde contra intentionem iurantis tale quid esse proculdubio intelligendum. Quænam autem exorbitans eleemosyna, aut largitio censenda sit, iudicio est prudentis relinquendum, qui iurantis statum expendet.

1258

*Illud difficilius, & de quo nihil apud

Si debeat solui pars, non stante potentia ad totum. Vbi quid pro parte affirmatiua.

Auctores, quos viderim, an si dicto modo iurans non habeat totam illam, quam promisit, pecuniæ quantitatem, ad minorem teneatur, quæ ipsi suppetat, & sine graui aliàs incommodo possit erogari? Et vt debeat, communis & certa regula in materia iustitiæ facit, iuxta quam qui integrum nequit soluere debitum, ad partem, pro qua est copia, tenetur. Idem est in legatis, quæ non neganda, sed minuenda, si casu fortuito minuatur hereditas, vr ex communi sensu posuit P. Sa Verb. Legatum nu. 21. & licet solutio diminuta non admittatur iuxta l. Tutor. §. Luciut. ff. |

p. 436

de Vsuris: posse tamen id legitimè stare habetur in l. Quidam. ff. de rebus creditis, vbi scribentes textus concordantes adducunt. Neque leges negantes in casu impotentiæ procedunt, & vbi negotium conscientiæ agitur. Hinc est etiam regula illa in Ordine ad restitutionem, quam ex receptissima Doctorum præceptione proponit P. Tamburinus lib. 8. in Decalogum Tract. 3. cap. 3.

Regula pro restitutione. P Tamburinus.

§. 1. nu. 7. vbi sic ille habet: Si res non est in totum destructa, sed remanet in aliquo, qui redditus est quo locupletior, hoc, in quo factus est locupletior, debet is restituere, vt primùm aduertit id sibi per se peruenisse ex re aliena. Vt accidet ex.exempli g.gratia, Si quis rem alienam bona fide vendidisset, & pretium habuisset à venditore. Ratio est quia hoc succedit loco rei. Quare sicuti rem, vel partem rei, si extaret, debuissem reddere, sic hoc quod remanet. Sic ille.

1259

*Nihilominus vt solui nihil debeat sua

Contrarium statuitur, solidis doctrinis.

det communis & firma doctrina Scriptorum asserentium iuramentum, sicut etiam votum, non obligare, quando res, aut status iurantis aut vouentis notabiliter immutata sunt; pro qua P. Sancius lib. 4. supra cap. 2. nu. 22. cum Auctoribus, de quibus nu. 18. eorum sic mentem explicando, dum asserunt, & tamquàm regulam statuunt, quòd nemo pervotum aut iuramentum, promissionemve quamcumque obligetur vltra id, ad quod se obligare voluisset, si aduerteret, dum promisit; sicut & illorum, qui id negant, de quibus nu. 19. id quod ij, qui post eum scripserunt, communiter amplectuntur. Atqui is, qui, vt vidimus, promisit, in sortem deuenit, de qua minimè cogitauit, & qui valde est ab eo diuersus, in quo, cùm iurauit, extabat: quidquid enim modò exhibuerit, non potest non graue, & minimè præuisum, incommodum importare: Non est ergo ad solutionem obligandus. Vrgeri potest ex eo quòd is, qui iurauit, non putauit minorem aliquam pecuniæ summam iuramento assumptam, futuram sufficientem, vt à ludo posset efficaciter remoueri. Ergo de minori cogitauit in Ordine ad obligationem, & ita neque ad illam censendus est contraxisse obligationem. Præter

Circa defectum acceptationis.

quàm quòd non videtur verosimile S. Tribunal promissionem sub conditione futuri status acceptasse, nec locupletari velle iacturis miserorum: sublata autem acceptatione, obligatio promissionis iuratæ cessat, vel potiùs vim habet nullam, vt ex dictis constat, & in speciali loquens de ludo tradit P. Tamburinus supra lib. 3. cap. 3. §. 5. nu. 63. vers. 2. Si iurasti.

1260

*Neque adducta vrgent, concedimus enim

Fit satis ebiectisobiectis.

generales illas doctrinas circa restitutionem; sed negamus legitimam applicationem præsenti casui, ob rationes dictas. In illis enim supponitur debitũdebitum, quod tamen in præsenti ostensum est non adesse. Quo non obstante poterit S. Tribunal de iuramento conscium pro solutione vrgere si id conueniens iudicauerit; eo enim ipso quòd sic agere intendit, acceptationem à se habitam manifestat. Et in casu quidem, de quo agimus, in quo Tabellio chirographum rescidit, contra ipsum potest à S. Tribunali procedi, & totum id ab ipso exigere, in quo lædi contigit, quando ratione rescissi iustrumenti id minus habuit, quod eo extante habuisset; si enim opportunè pro solutione actum fuisset, is, qui promisit, ad eum non deuenisset statum, in quo soluere minimè potuisset, aut certè minùs soluturus. Et in foro etiam conscientiæ ad id tenebitur, cùm damnum sit compertum. Sicut tenetur & iurans, minimè expectata aliqua iudicis sententia, quia obligatio voti & iuramenti, animæ vinculum est, Deo teste & Iudice constringens. Quamuis possit quis ita & promittere & iurare: Promitto & iuro me

Obseruatio notanda.

totidem aureos, aut Octoregales S. Tribunali, (alteri personæ, Religioni, aut pauperi) soluturum, si lusero, & ab eo fuero hoc, quod firmo, instrumento, requisitus. Quod non tenetur ijs, ad quos spectat pœna, reddere manifestum, si ad hoc nolit extendi iuramentum, sicut neque Tabellio; qui tamen illud apud fe custodire tenebitur, & pro eo legitimè rogatus, exhibere. Et hæc fortè est communis sic iurantium mens, dum de manifestatione non tractant: neque nimiùm circa id eorum premendæ conscientiæ, cùm sit grauium Scriptorum sententia in iuramentis benignam in fauorem iurantium interpretationem adhibendam. Pro quo sic P. Sancius lib. 1. de Matrim.

Iuramentum benignè interpretandum.

Disput. 9. n. 11. & suprà lib. 3. cap. 17. n. 9. vbi sic statuit: Tertia Conclusio. Iuramentum generaliter præstitum restringendum est vt quantum fieri potest minùs obliget. Sic ille. P. Suarez Tomo 2.

P. Thomas Sancius.

de Relig. lib. 2. de Iuramento. cap. 32. nu. 7. & omnes, vt ait Leander Disput. 19. Quæst. 1. aliquos adducens, vtroque suffragante Iure, de quo ibidem.

1261

*Per quod & decidenda venit, quæ oc

Etiam in casu qui proponitur, certa de pœna, & non de abstinentia à ludo.

currere potest circa materiam præsentem difficultas, an scilicet si quis dubitet vtrùm iurauerit se non lusurum, iuramento circa pœnam adiuncto, ansolam pœnam; si luserit, ad solam pœnam, an etiam ad non ludendum teneatur? Dicendum enim ad solam teneri pœnam ob rationem dictam; & prætereà, quia quando est dubium circa iuramentum, nulla est pro illo obligatio, vt est receptissima grauium Scriptorum sententia, quos adducit & sequitur Leander suprà Disput. 43. Quæst. 1. licet sint, nec contemnendi

Leander.

illi, qui secus sentiant apud eumdem. Pro quo

Etiam stante ratione verosimili posse contrarium amplecti dubium de iuramento, & aliàs.

quidem parùm refert quòd de pœna constet, aut nihil circa illam iuratum sit; cùm ea stante esse & non esse iuramentum queat, & ita iuramentum pœnæ accessorium, aut per se stans. Quod locum habet etiamsi is, qui iurauit, magis inclinet in emissionem iuramenti, vt cum P. Sancio & alijs tenet citatus Scriptor Quæst. 2. Circa quod tamen notandum quod habet Quæst. 7. vbi inquirit, An qui vouit, aut iurauit dare Ecclesiæ certas tritici mensuras, dubitat tamen an de maioribus vel minoribus, tunc possit eligere minores ex consuetis in illo loco? Ad quod ille sic: Respondeo ex dictis, Posse (nisi aliàs sit aliqua ratio suadens verisimilius esse mentem vouentis fuisse obligandi se ad maiorem mensuram) Ratio est aßignata &c. Tunc sic. Quando quis magis inclinat in emissionem voti, id proptereà accidit, quia ratio est aliqua suadens verosimilius ita esse; & nihilominus non tenetur: ergo neque in casu isto; vel si in isto, etiam in illo. Dicendum equidem rationem verosimilem non obstare, persistente dubio; immò etiamsi quis probabiliter iudicet ita esse; quia iuxta aliàs dicta potest partem oppositam amplecti, quia & illa probabilis. Quòd |

p. 437

si stante iuramento, interpretatio est fauorabilis adhibenda, vt minùs grauetur qui iurauit; multò id potiùs asserendum quando de promissione agitur, pro qua illud non intercessit, licet intercesserit acceptatio.

1262

*QVæsitum est pro illa remedium ex

Prodigiosa narratio.

ciuitate Truxilliensi, vnde transmissa narratio tenoris sequentis, præmissa ætate puellæ, ex qua prodigium increscit, est enim tantùm nouennis; & latinè interrogata respondit materna lingua, Castellana inquam, dicens vt sequitur.

p. 438

Sic istæ & aliæ legiones, quæ nomen assumunt ex ijs, quæ in ea exercent creatura, in qua assistunt. Et expressè asseritur legionem constare ex 6666. Sic relatio, in qua nihil de quinque alijs tauri capitibus præter dicta.

1263

*PRimum sit nihil in illa extare, quod reuera esse non possit, id quod de om

Puellas iam pridem à dæmonibus vexatas.

nibus in illa contentis demonstrandum. Puellam à Dæmonibus vexatam nouum non est, cum talia in historijs fide dignissimis reperiamus. D. Cyprianus in Sermone de lapsis testis fidelissimus puellam, quęquæ per ætatem carnes non poterat comedere à dæmone possessam narrat, cũcum singulari Eucharistiæ miraculo liberatāliberatam. Alterius mentio extat apud Surium Tomo 1. fol. 283. à D. Remigio liberatæ. Item & curatæ à D. Bernardo eiusdem nominis Scriptor in eius vita. Pro quinquenni Cæsarius lib. 5. cap. 26. Quod verò ad numerum infestantium attinet omni prorsus difficultate vacat, cùm sint illi innumeri. Numquid est numerus militum eius? Iob. 25. v. 3. Circa

Esse illos innumeros. Iob. 25. v. 3. D. Gaspar Sancius.

quod ita scribit P. Gaspar Sancius: Milites Dei dicuntur illi, quibus Dominus vtitur ad illorum supplicium, quos suæ voluntati nouit esse rebelles. In quorum numero sunt Angeli, siue boni, siue Apostatæ, nam per vtrosque Deus suas, suorum vlciscitur iniurias. Sic ille. Pro eodem Cassianus Collat. 8. cap.

Cassianus.

16. vbi narratio satis formidanda de Monacho, qui dum Psalmos ex more decantat, tempus mediæ noctis exceßit. Cumque finita solemnitate refecturus lassum corpus paululùm resedisset, repentè cœpit cateruas dæmonum vndique confluentium innumerabiles intueri, quæ infinita constipatione atque ordine longißimo procedentes, aliæ præibant principem suum, aliæ suo agmine sequebantur &c. Pro eodem sic præmiserat Cap. 12. Tanta verò spirituum den

Ephos. 4. v. 12.

sitate constipatus est aër iste, qui inter cælum terramque diffunditur, in qua non quieti otiosique pervolitant, vt satis vtiliter humanis aspectibus eos prouidentia diuina subtraxerit. Sic ille. Quod quidem ex D. Pauli doctrina deducunt multi Ephes. 6. v. 12. Quoniam non est nobis colluctatio aduersus carnem & sanguinem, sed aduersus Principes & Potestates, aduersus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiæ in cælestibus. Id est iuxta D. Hieronymum & alios, In aëris huius locis versantes.

1264

*Ex quo & multi ex sacris Doctori

Ex nouem choris cecidisse aliquos.

bus, Intorpretibus, & Scholasticis colligunt ex omnibus nouem Angelorum Ordinibus, aliquos cecidisse, cùm omnium caput Lucifer ceciderit, vt ibi P. Cornelius D. Thomas 1. p. q. 63. arti. 9. ad 3. Magister in Dist. 6. & 9. quibuscum & agmen Theologorum, ex quibus, qui & pro multis satis P. Suarez lib. 8. de Angelis cap. 21. nu. 1. & seqq. qui citato nu. 1. supponit à se dicta in fine libri præcedentis; cùm tamen in eo nihil ad intentum, sed cap. 17. cùm sint Libri Capita 21. Quod adnotasse iuuit, ne cum aliqua temporis, iactura, quod & mihi accidit, non inuenta requirat. Ex eo ergo quòd in adducta narratione dæmones ex Superioribus Ordinibus inducantur, non est cur quispiam hærere debeat. Licet autem in Scriptura nomina Seraphim, Throni, Dominationis, Archangeli, non inueniantur Apostatis Angelis attributa, vt obseruat P. Suarez citato cap. 21. nu. 2. vsurpari ab ipsis vel per insolentiam, vel ad significandum gradum sui Ordinis potuerunt. Circa Seraphim autem, cùm supremus Ordo sit, dubitari potest, quomodo ita inferioribus admisceatur, & quid ille speciale agere possit, quod non à quolibet alio dæmone ex infima turba, cui est admixtus, ageretur? Non enim id eius videtur consonare superbiæ, sicut neque subiectioni attribui, quam nullus habere queat, in supremo Ordine constitutus. Id quod etiam de alijs in narratione expressis suo modo dici potest. Sed habet illud non difficilem solutionem ex certa apud Doctores sacros sententia

Suus in illis principatus.

de principatu Luciferi, aut Principis dæmoniorum, pro quo in Euangelio irrefragabile fundamentum, vt videri potest apud P. Suarez citato cap. 31. nu. 4. & seqq. Eo enim stante, etiam Seraphini suam profitentur subiectionem: & potest aliquid occurrere, pro quo illius exercitium expediens videatur. Quemadmodùm inter An

Vide Leandrum Tomo 6. Tra. 9. Disp. 5. Quæst. 37. Omnium Ordinum mitti aliquos. Hebr. 1. v. 14.

gelos bonos, licet ij, qui ex infimo Ordine sunt, tantùm mitti à Superioribus soleant iuxta diuinam ordinationem, aliquando tamen & supremi inter illos mittuntur, iuxta illud Hebr. 1. v. 14. Nonne omnes sunt administratorij spiritus in ministerium mißi &c. pro quo videndus ibi P. Cornelius, qui in fine P. Molinam adducit 1. p. q. 112. & adducere potuit alios plures, quos cum P. Molina, & eo antiquiores adducit P. Suarez lib. 6. cap. 9. nu. 3. quod & ipse Pater tandem admittit

Quid de Sanctis Angelis.

cap. 10. nu. 45. adhibita quadam limitatione, sine qua P. Mariana affirmat omnes esse ministros P. Tirinus adductis Basilio, Cyrillo, Procopio, Ambrosio, & Chrysostomo, Herincx Tomo 1. Tract. 3. Disp. 4. nu. 42.

1265

*Quod ad nomina attinet minùs diffi

De nominibus dæmonum.

cultatis importat, quęquæ sibi possunt illi ex ministerio indere, aut eorum princeps. Sic Albertus Magnus Lucæ Cap. 9. & Magister sent. nu. 2. dist. 6. Septem distincta dæmonum, censent nomina, quæ septem vitijs correspondent, quorum sunt tentationibus destinati, quæ imitati isti, de quibus in narratione. Pro quo & Abbas Serenus in citata Collat. cap. 17. & 32. licet nomina non exprimat. Quamuis verosimile aliàs sit vnum eumdemque dæmonem ad diuersa vitia prouocare, sicut & idem Angelus Custos ad diuersas virtutes. Pro quo P. Suarez lib. 8. cap. 21. nu. 28. P. Arriaga Tomo 2. Disput. 27. n. 17. & alij. Quod licet ita esse possit, vnde non videtur cur à peculiari vitio appellationem sibi arrogare possint; quando verò multi ad tentandum præmeditata conspiratione concurrunt, possunt singuli ad singula tantùm vitia prouocationem assumere, & inde sibi nomen imponere, quod non tam nominis proprij rationem habeat, quam exercitij noxij significationem. Sic Christus Dominus ab Isaia dictus Emmanuel. Et vocabitur nomen eius Emmanuel. Isai. 7. v. 14. & c. 8. v. 3. Voca nomen eius. Accelera. &c. Cùm tamen constet non fuisse illa ipsius propria nomina, sed id designasse, quod à D. Matthæo dictum c. 1. v. 23. Quod est interpretatum, Nobiscum Deus. Et ab Interpretibus circa locũlocum alium.

p. 439

1266

*Iam quòd sub multiplici specie ani

Sub varijs enim animalium formis apparere soliti.

malium apparuerint, nihil inducit insolitum, cum de eo plenæ sint historiæ. De Empusa Dæmonio meridiano ex ijs, quos profert, Auctoribus, P. Martinus Del Rio Disquisitionum magicarum lib. 2. Quæst. 27. Sect. 2. num. 8. pag. 135. Affirmat quòd se in omnes formas mutabat; fiebat enim planta, bos, vipera, lapis, musca, femina, mula, & ingens bellua, crure æneo, & asinino. De forma formicæ, & muscæ apud Beyerlinck Tom. 2. lit. D. lib. 4. pag. 11. lit. F. & speculum exemplorum Verb. Dæmon. n. 18. Quod quidem in nomine Behemoth, de quo Iob. 40. Dominus v. 10.

Iob 40. v. 10.

graphicè adumbratum, quod dæmoni graues Scriptores conuenire testantur. Ecce Behemoth, quem feci tecum. Idem autem valet dictum nomen ac Multæ bestiæ: pro qua allegorica explicatione elegantem iuuabit vidisse discursum P. Gasparis Sancij à nu. 42. iunctis ijs, quæ habet nu. 15. & seqq. Vbi probat Behemoth esse taurum: id quod narrationi præfatæ concinit, in qua tauri species vt præcipua proponitur, cum quatuordecim Capitibus, & totidem legionibus. Sub specie Simiæ multoties visus, & satis horrendum illud Lusitanam feminam ex Simio duos filios peperisse, de quo P. Del Rio suprà lib. 2. Quæst. 14. quamuis circa veram Simij speciem esse possit dubitatio. Placet illis ea species, quia in ipsis adorati ab Afris, sicut & canes ab Ægyptijs, de quibus Diodorus Siculus lib. 20. Placet & Galli auium superbissimi, & ad bella nati: pro quo Valerianus lib. 24. cap. 22. solita eruditione succurret. Neque quod de prætextis mendacijs dicitur à vero abludit, grauiora enim prælia ex mendaciorum noxiali profusione con

Lingua tertia pugnarum auctor, in Gallo designata.

surgunt, Audiendus Siracides: Lingua tertia multos commouit, & dispersit illos de gente in gentem, ciuitates muratas diuitum destruxit, & domos magnatorum effodit. Virtutes populorum concidit, & gentes fortes dissoluit. Lingua tertia mulieres viratas eiecit, & priuauit illas laboribus suis, qui respi

Eccli. 28. v. 16. & seqq.

cit illam non habebit requiem, nec habebit amicum in quo requiescat. Eccli. 28. v. 16. & seqq. Non ergo ineptè in Gallo cum mendaciorum proseminatione pugnacitas designata.

1267

*Quid de felibus? Quòd in diabolicis conuicijs eorum cerebri comestio in delitijs habeatur: de quo apud P. Del Rio pag. 450. col. 2. A. Placet ergo dæmoni insidiosum animal armatum vnguibus, & ad capiendos musculos attentissimus speculator, quod & illi de more ad capiendas animas. Videndus Plinius lib. 10. cap. 73. Ab Ægyptijs ille ea sub specie superstitiosissimè adoratus, vt ex Cicerone & alijs notum. De quo & Valerianus lib. 13. cap. 37. Bufonis tandem species herois tanti imitatione dignissima. Tædum animal, spercum, noxiale, & abominandum, quod nec visus ipse possit sine molestia sustinere. Hoc se ductor cælestis exercitus induit, Spiritualia nequitiæ in cælestibus. Scio Religio

Fr. Petrus Nauarrus.

sum èex nostris laicum, cùm in comitatu esset viri cuiusdam Apostolici Ethnicorum conuersioni per campestria vacantis, & nocturno se somno pro vt potuit, solo tenus adaptasset, à dæmone specie ingentis bufonis inuasum, & pectori incubantem suffocare adortum, cùm nec permitteret respirare. Deo tamen inuocato discessit; & cùm Patri suum & periculum & grauamen retulisset, respondisse illum, id quod erga se non poterat, erga socium attentasse. Sic aliàs visus, & in maleficarum vsu frequens aciculis & spinis

P. Alfonsus do Barama.

transfixus, cui quodammodo alligatus ille, vnde & quandoque, quod per contemptum erga ipsum actum, non sine crudeli vindicta, Deo sic permittente, relictum. Pro quo extat stupenda narratio apud P. Ioannem Nadasi in Anno dierum

P. Nadasi.

memorabilium die 12. Iunij vbi ita scribit: Magni omnino contra dæmones pro animarum lucro zeli vir

Stupenda narratio.

fuit Rodericus (Gonzalez.) Saga quapiam in acula damna grandia patrabat: hanc Rodericus ad Confeßionem tandem perpulit, & negandæ artis instrumenta in fœdißimum totius domus locum deiecit, dæmone dirè fremente. Nec parùm eodem loco passus est Rodericus, vt eius Collegij (Matritensis) gesta narrant. Vnde & ibidem confractus totus gloriosam posteà mortem oppetijt. Mirum fuit id dæmonem potuisse, at adoranda est prouidentia magni Dei &c. Ex quibus videtur magno cum fundamento deduci dæmonem instrumentis dictis alligatum, quibuscum pariter in latrinas deiectum se infremuit, & dirè adeò vindicauit. Vnde illa S. Hilarionis exprobratio: Grandis, inquit, fortitudo tua, qui licio & lamina strictus teneris. Sic in eius vita D. Hieronymus. Pater Del Rio l. 6. cap. 2. Sect. 1. Quæst. 3. vers. Ad 13. Apud quem cap. 2. Sect. 3. Quæst. 2. in 4. remedio extat casus præfato similis, ex quo alij. Ergo & alligatus bufonibus. O terque quater que tanto dignum principe habitaculum!

1268

*Iam quod ad Sanctos aduersarios spe

De Sanctis aduersarijs dæmonum.

ctat, nihil in narratione occurrit sine veteribus exemplis: Deus enim Sanctos aliquos præ alijs dæmonomastyges instituit, quos ipsi ea de caussa plus timeant. Apud P. Antonium Balinghem in

Miranda obsessæ historia.

kalendario Virginis die 2. Februarij extat impuri dæmonis expulsi à puellæ hæreticæ corpore plena admiratione narratio, fructu optimo conuersionis. In decursu curationis, vrgebatur (à Sacerdote Societatis, exorcismis instante) quis tandem esset, quem post Deum maximè timeret in cælo? Respondet Polonicè Reccham, idest Beatißim am Virginem, secundò vestrum Ignatium. tertiò dixit, illos duos vestros Franc. Adactus à Sacerdote ne verba mutilaret, correxit & dixit, Duos vestros Franciscos Xauerium & Borgiam. Sic ibi, & sic alibi de di

Circa verba sacra.

uersis Sanctis. Quod autem ad verba Sacra attinet vti certissimum proponitur in Rituali Pauli

Rituale Pauli V.

V. vbi de Exorcismis, sic enim in Præmonitione doctrinali Vers. Hæc autem post alia: Interroget obsessum quid senserit in animo, vel in corpore, vt sciat etiam ad quæ nam verba magis diaboli conturbentur, vt ea deinceps magis inculcet ac repetat. Sic ibi: pro quo & Vers. Obseruet etiam.

1269

*Sic cùm de possibilitate constet, de rei

Non facilè credenda obsessio, & illius signa.

ipsius veritate restat exploratio. Et quidem in præfata Pauli V. præmonitione prudentissima est cautio Vers. In primis, qua Sacerdoti iniungitur ne facilè credat, aliquem à dæmonio obsessum esse, sed nota habeat ea signa, quibus obsessus digno

Rituale idem.

scitur ab ijs, qui vel atra bile, vel morbo aliquo laborant. De signis autem statim additur: Signa autem obsidentis dæmonis sunt ignota lingua loqui pluribus verbis, vel loquentem intelligere; distantia & occulta patefacere; vires supra ætatis seu conditio|

p. 440

nis naturam ostendere: & id genus alia quæ cùm plurima concurrunt, maiora sunt indicia. Sic ibi. Et quidem legiones dæmonum supra triginta in

39. legiones.

puellari corpusculo non videntur sine magnis posse argumentis consistere, quando pro obsessione vnius ea solent concurrere, quæ non admirationi, sed stupori etiam sint, neque sine experientiæ adminiculis crederentur. D. Hieronymus in vita S. Hilarionis adductum ad ipsum Marsi

Vt se prodant dæmones.

tam memorat, qui afflictus peßimo dæmone, non catenas, non compedes, non claustra ostiorum integra patiebantur: multorum nasum & aures morsibus amputauerat: horum pedes, illorum gulam fregerat, tantumque terrorem omnibus incusserat, vt oneratus catenis & funibus in diuersa nitentium, quasi ferocißimus taurus ad Monasterium pertraheretur. Sic vnius dæmonis ferocia se prodit; liberatus tamen ille, & Sancto Hilarionis dæmon egressus imperio. Quid alius à legione possessus, de quo ibidem? Post truculentam ferociam enarratam, & non

D. Hieron.

nulla alia sic Doctor Sanctus: Rem loquor inauditam. Ex vno hominis ore diuersæ voces, & quasi confusus populi clamor audiebatur. Sic ille. Quid ni? Clamor erat legionis, ex qua non vnus.

1270

*Sed Euangelium audiamus. Obsessum ab immundo spiritu interrogat Dominus: Quod tibi nomen est? & dicit ei: Legio mihi nomen est, quia multi sumus. Marci. 5. v. 9. De illo igitur, qui

Marci, 5. v. 3. & seqq.

tale de se testimonium perhibuit, multiplici vexatione, sic præmissum: Neque catenis iam quisquam

Circa legionem in obsesso, de quo Euangelium.

poterat eum ligare: quoniam sæpe compedibus & catenis vinctus, dirupisset catenas, & compedes comminuisset: & nemo poterat eum domare: & semper die ac nocte in monumentis & in montibus erat, clamans, & concidens se lapidibus. v. 3. & seqq. Ecce quibus se legio prodat argumentis. Vbi quidem vnus est qui respondet, vt non immeritò existimare possimus esse illius legionis ducem. Sic P. Cornelius in eum locum ita scribens: Nota, dæ

P. Cornel.

mon est Simia Dei. Hinc imitatur Deum, qui est Dominus exercituum, scilicet Angelicorum. Simili enim modo dæmon se vocat legionem, quia plurimos èex grege suo socios in aciem educit, vt Deus. Sic ille, qui sic locutum fuisse Luciferum non est credendus censuisse. Deinde quod ad numerum attinet, licet dæmon legionem dixerit, non ex eo infertur integram fuisse legionem, quam alij ex 6666. alij ex 12500. asserunt militibus constitisse, vnde additum ab ipso, Quia multi sumus. Licet verosimile sit aliquot millia fuisse, vt censuit D. Hi

P. hilarion.

larion ex eo colligens, quod grex porcorum, in quos abire permissi dæmones, erat ad duo millia, vnde aiebat ille eos, qui viderant, non potuisse aliter credere exisse de homine tantam dæmonum multitudinem, nisi grandis porcorum numerus, & quasi à multis actus, pariter corruisset. Sic de illo qui suprà, vbi & de puella etiam opportuna narratio. Quòd si effectus ipse multitudinem tartareorum

Non credendum dæmoni.

hospitum non probasset, ex respondentis attestatione argumentum non poterat efficax efformari, quia testis omni exceptione minor, & solùm in mentiendo verissimus. Vnde S. Hilarion de expellendo èex puella dicta immundo spiritu agens noluit signa incantationis adduci, ne sermoni eius

Idem.

accommodasse fidem videretur, asserens fallaces esse dæmones, & ad simulandum esse callidos. Vnde & Monachus, de quo Cassianus suprà num. 1263. Narranti dæmoni lapsum lamentabilem Monachi alterius credere noluit, donec experimento

Cassianus.

comprobauit. Dubitans frater de immundi spiritus assertione, magisque id ratus quòd inolita consuetudinis suæ fallæcia sibi voluisset illudere &c. Vt stet ergo, & à dæmone præfatam puellam obsessam fateamur, in Ordine ad prodigiosum illum legionum numerum potuit ille egregiè mentiri: ficut mentitus est, cùm rogatus à D. Hilarione in hunc modum: Dic quare ausus es ingredi puellam Dei? Respondit ille: Vt seruarem eam virginem. Quod mendacium statim ipse redarguit, paucis multa complexus subdens: Tu seruares proditor castitatis?

1271

*Præcipuum ergo fundamentum pro

Circa intelligentiam Latinæ linguæ, & alia spectra iudicium.

immundo spiritu in puella, de qua agimus ad intelligentiam Latinæ linguæ reducitur, & enumerationem illam Sanctorum & Verborum Sacrorum, quæ supra capacitatem esse videntur nouennalis ætatis. Licet enim rogata latinè non latinè respondeat, sed materno idiomate, id videtur esse sufficiens, ignotam scilicet linguam intelligere, vt ex Rituali Pauli V. vidimus n. 1269. verùm quia puella inter Moniales educata verba aliqua latina potuit audire, & eorum significationem aliquatenus penetrare, ad latinam interrogationem vtcumque perceptam potuit vt vidimus respondere: præsertim si semel tantùm interrogata totam illam verborum siluam effudit. Quæ quidem supra capacitatem illius ætatis apparet: sed ab alio, quam à dæmone potuit ille confingi, & instillari puellæ: vnde non conuincitur dæmoniaca obsessio; cùm etiam talis fortè sit puellæ indoles vt & ipsa possit talia figmenta moliri. Quod enim ad sanctos attinet, eos potuit

Vide Herincx suprèà nu. 66.

non ægrè dignoscere, cùm sæpiùs audierit nominari. Et quidem quod ad B. Rosam Viterbiensem pertinet, ex eo potuit accidere, quòd illa ex tertio Ordine D. Francisci fuerit, vnde & apud sorores Franciscanas eius potuit non infrequens esse memoria. Neque odiosæ suspicioni locus permittendus, vt ita factum sit ex æmulatione quadam cum S. Rosa Peruuiana Ordinis de Pœ

Circa Beatam Rosam.

nitentia D. Dominici; ne minùs aliquid de Rosis Franciscana habere Religio videatur.

1272

*Et hæc quidem prodigiosam illam ob

Vt esse locus dubio queat.

sessionis puellaris pompam non adeò certam videntur ostendere, vt aliquale non possit dubium subintrare; præsertim si vexatio extraordinaria cesset, sine qua stare obsessio dæmoniaca nequit: duo enim requiruntur vt quis sit energumenus, & ingressus dæmonis in corpus, & vocandi potestas, vt ex bonis Scriptoribus tradit P. DelRio suprà lib. 3. quæst. 4. Sect. 3. in principio. Id quod futurum certius in tanta dæmonum multitudine nusquàm aliàs historijs antiquiorum aut recentiorum temporum consignata. Pro quo Leander suprà cum alijs quæst. 36. vt sit certum plures plus vexare. Si quis autem proximioribus experimentis, doctus aliàs vir, plenius instructus, sibi obsessionem persuaserit in suo abundet sensu; qui vt probabilis saltem sit, in caussa esse poterit, vt ad remedium, pro quo charitas vrget, veniatur. Neque vllum mihi efficacius vnquam iudicabitur, quàm quod est ab Eccesia in Exor

Validioræ in Exorcismis remedia.

cismis Sanctis institutum; si præsertim Pauli V. seruetur instructio. Et illud in primis quod & |

p. 441

primum in illa, dum de Ecclesiæ ministro ea pro functione præmittitur: Hunc prætereà maturæ ætatis esse decet, & non solùm officio, sed etiam morum grauitate reuerendum. Illud deinde quod circa orationem & ieiunium habetur in Vers. Quare

Rituale Pauli V.

memor. Vbi & prudenter additum Quoad eius fieri poterit. Et ieiunium quidem non ad cibum &

Tabacharios ineptos futuros Exorcistas.

potum tantùm referendum, sed ad abstinentiam à Tabacharia sumptione: credo enim Tabacharium nullum expellendo aptum fore dæmoni, cùm nesciat à vitioso aut fumo aut puluere ieiunare. Sicut autem dæmones sunt pro vitijs alijs constituti, ita proculdubio de Tabachismo credendum, ex quo non pauca illis lucra, si scirent vera nuntiare. Mihi certè pro veritate standum, & si odium pariat, nihil curandum, dummodò is amet, qui & veritas, & via, & vita. Pro qua dum milito & suspiro, hic finio die 5. Maij 1675. mensis quidem Octaui currentis anni primi supra octogesimum ætatis: mea manu, nulla vt extet alienæ littera hoc in Volumine, sicut neque in duobus quæ præcesserunt: nec titubante hucusque dextera, vt ex corde gratissimo cum Regio clamem Vate Dextera Domini Fecit Virtvtem. Quod non semel dixisse contentus, debitæ gratitudinis affectum iteratione testatus eodem in Carmine Psal. 117. vers. 16. Testor & ipse, testaborque. Vtinam dignè. Si oblitus fuero tui, obliuioni detur dextera mea. Psal. 136. vers. 5. Illa inquam dextera, quæ memoriæ æternæ potuit, Te moderante, velificari. Detur inquam obliuioni: nolo enim memoriam, quæ cum obliuione veniat indulgentissimi Deductoris. Etenim manus tua deducet me, & tenebit me Dextera tua. Psal. 138. v. 10. O si ita tenear, vt teneam, nec dimittam, dimissurus iam cetera, à ceteris dimittendus. Ergo.

Vixi, quemque dedit cursum sors alta,
peregi.
Ecquid agam? Promptum est, iam prope
agens animam.

Si quid fortè aliud, pro eo etiam nunc faciunt quęquæ sunt præfata lectori, & super omnia adiutorium nostrum in Nomine Domini IESV, & MARIÆ. Vbi enim illud, & tuum O BEATA TRINITAS.

p. 391
SVPERADDITA QVÆDAM DVABVS PRÆMISSIS AVCTARII PARTIBVS.

Circa vnicum Diuæ Annæ coniugium, & vnicam prolem MARIAM.

Circa multiplicationem Sacrarum Reliquiarum quidam dicendi modi propositi, & expensi. Circa dicta Sect. 13.

An in Feria V. & Sabbato ante Dominicam 1. Quadragesimæ recitari possit de SS. Eucharistia, & purissima Virginis Conceptione. n. 855.

An stante facultate celebrandi in Ciuitate de Reliquia existente in Matrice, possit diuerso celebrari die ab eo, quo in Matrice celebratur.

Ex cineribus Sacri Corporis vt poßit Reliquia constitui, membri alicuius similitudine conformata.

Circa Indos confitentes Sacerdotibus non bene callentibus eorum Jdioma, vt possint absolui.

Circa mortalia peccata non aperta in Confessione, eo, quòd à confitente non fuerint talia iudicata.

Auditores Regij vt possint Festis assistere.

Circa taxam pecuniæ pro Bulla Cruciatæ difficultas specialis.

Circa portionem Decimalem à Religiosis traditam, & depositali in arca reseruatam difficultas peculiaris inuoluens nonnullas alias.

Disquisitio circa occurrentes casus de iudicio circa nullitatem Professionis.

§. I.

p. 404
§. II.

§. III.

§. IV.

§. V.

p. 407
§. VI.

p. 408
§. VII.

p. 409
§. VIII.

§. IX.

§. X.

§. XI.

p. 415
§. XII.

§. XIII.

§. XIV.

§. XV.

§. XVI.

§. XVII.

§. XVIII.

Vtilia quædam Consilia circa casus occurrentes.

I.

II.

III.

IV.

Adnotantur quædam circa præfatam narrationem.

Embeddings Experiment

Avendaño: Thesaurus Indicus

p. 391 SVPERADDITA QVÆDAM DVABVS PRÆMISSIS AVCTARII PARTIBVS.

Circa vnicum Diuæ Annæ coniugium, & vnicam prolem MARIAM.

Circa multiplicationem Sacrarum Reliquiarum quidam dicendi modi propositi, & expensi. Circa dicta Sect. 13.

An in Feria V. & Sabbato ante Dominicam 1. Quadragesimæ recitari possit de SS. Eucharistia, & purissima Virginis Conceptione. n. 855.

An stante facultate celebrandi in Ciuitate de Reliquia existente in Matrice, possit diuerso celebrari die ab eo, quo in Matrice celebratur.

Ex cineribus Sacri Corporis vt poßit Reliquia constitui, membri alicuius similitudine conformata.

Circa Indos confitentes Sacerdotibus non bene callentibus eorum Jdioma, vt possint absolui.

Circa mortalia peccata non aperta in Confessione, eo, quòd à confitente non fuerint talia iudicata.

Auditores Regij vt possint Festis assistere.

Circa taxam pecuniæ pro Bulla Cruciatæ difficultas specialis.

Circa portionem Decimalem à Religiosis traditam, & depositali in arca reseruatam difficultas peculiaris inuoluens nonnullas alias.

Disquisitio circa occurrentes casus de iudicio circa nullitatem Professionis.

§. I.

p. 404 §. II.

§. III.

§. IV.

§. V.

p. 407 §. VI.

p. 408 §. VII.

p. 409 §. VIII.

§. IX.

§. X.

§. XI.

p. 415 §. XII.

§. XIII.

§. XIV.

§. XV.

§. XVI.

§. XVII.

§. XVIII.

Vtilia quædam Consilia circa casus occurrentes.

I.

II.

III.

IV.

Adnotantur quædam circa præfatam narrationem.

Embeddings Experiment

p. 391
SVPERADDITA QVÆDAM DVABVS PRÆMISSIS AVCTARII PARTIBVS.

p. 404
§. II.

p. 407
§. VI.

p. 408
§. VII.

p. 409
§. VIII.

p. 415
§. XII.