TITVLVS XVII. DE PAROCHIS INDORVM RELIGIOSIS.

Non pauca, nec leuia circa illos occurrunt, vnde operæ erit non superuacuæ pretium circa illa expedienda, licèt non prolixè, diligenter tamen institisse, pro quibus sit
CAPVT I.

CAPVT I.

An expediat Religiosos circa Indos munus suscipere Parochorum.
1
*QVæstionem hanc eruditè versat Dom. Solorzanus Tomo 2. Libr. 3. Cap. 16. & in Politicâ Libr. 4. Cap. 16. & vt sine illâ aliquid certum & sine offensione tradamus
Dico Primò. Generaliter loquendo negari
nequit conueniens esse vt Religiosi curam Indorum cum Parochiali obligatione suscipiant. Constat; quia per Bullas Pontificum, & Regias schedulas, præcedente maturo virorum sapientium consilio, ita est sæpiùs iudicatum: neque enim dici potest in negotio momenti tanti id, quod erat minùs expediens, statuisse. Et quidem expedire potest vt Religiosi curam animarum cum Episcopali obligatione suscipiant, pro quo Canones sacri sat plures occurrunt: ergo & quòd cum Parochiali obligatione, quod minùs multò est; vt constat. Quod denique probari ex effectu potest: nam fides Christiana in Indijs, præsertim Occidentalibus, si non initium, incrementum tamen, & pluribus etiam in partibus vtrumque Religiosorum zelo & solicitudine, post Dei gratiam deberi res ipsa clamat, & pro eo est illustre testimoniũtestimonium gloriosęgloriosæ memorięmemoriæ Philippi II. Regis nostri in schedulâ 16. April. 1583. vbi sic habet: Y supuesto que este fue el fin, que para ordenarlo se tubo, (quòd
Schedula Philippi II.
scilicet Religiosi pro conuersione Indorum Parochialem eorum curam haberent) y que el efeto ha sido conforme à lo que se procuraba, y procura, y que con vida Apostolica, y santa perseuerancia han hecho tanto fruto, que por su dotrina, mediante la gracia y ayuda de Nuestro Señor, ha venido à su conocimiento tanta multitud de almas, &c. Cùm ergo conuenientia & vtilitas ex effectu probetur, neque enim illa aliunde meliùs probari potest, vt in rerum omnium genere exploratum habetur; sitq́ue verissimum quod dictum aliàs à D. Augustino in Psalm. 54. v. 1. verbis illis: Effectus pro
D. August.
bauit virtutem. Sicut & quod à D. Leone Magno Epistol. 114. & habetur in Cap. Fertur. 1. quæst. 1.
D. Leo Magnus.
sic locuto: aut qualem fructum de se producturus est, cui graui pasti radix infecta est? Conuenientissimum profectò ostenditur Parochialibus Indorum Ecclesijs Religiosos esse propositos, cùm dispositioni tali vberrimos constet fructus respōdisserespondisse, neque infectam radicem felici adeò prouentu coronatam.
2
*Dico secundò. Vbi de conuersione In
dorum agitur, & nouellæ in populis plantationes sunt Religiosorum Apostolico labore collectæ, non solùm conueniens, sed necessarium prorsus est, Parochialem eorum curam habere. Probari id facilè potest; quia nisi ita fiat, omnis eorum labor breui frustrabitur: Indi enim charitate & suauitate Religiosorum attracti, dum in aliorum statim potestatem veniunt, qui, vt frequenter accidit, quæ sua sunt quærunt, non quæ Iesv Christi, in fide tepescunt, vnde & ad pristinos errores, & remotiores habitatiunculas reuertuntur. Non ergo per Euangelium tantùm generandi in Christo, sed iterùm atque iterum parturiendi, donec formetur Christus in illis, exemplo Apostoli. Gal. 4. v. 19. sic dicitur: Filioli mei, quos iterùm
Gal. 4. v. 19. & 20.
parturio, donec formetur Christus in vobis. vbi & obseruandum id, quod addit statim: Vellem autem esse apud vos modò, & mutare vocem meam: quoniam confundor in vobis, v. 20. Quibus satis declarat quàm fuerit Galatis exitialis absentia Euangelici genitoris. Parturiuit in Christo, vel Christo; sed quos parturierat, dereliquit, & inde errores in illis, inde in spirituali genitore confusio. Commisit alijs recèns genitos infantes, qui Euangelizare alijs tenebatur; sed non illi genitori similes, inde ipsis lamentanda jactura. Quid ergo in casu nostro dicamus, vbi neque ij, qui geniti sunt, Paulum habent genitorem, altitudine doctrinæ, & miraculorum magnitudine fidem validissimè cōfirmantemconfirmantem; & qui geniti, minoris profectò capacitatis sunt, & notissimæ inconstantiæ: & licet alia pro huius Assertionis comprobatione adduci possent, vni experientiæ maximè deferendum est: nam quod scimus loquimur, & quod vidimus, testamur, vt aliàs Dominus Ioan. 3. v. 11. Sed cùm addat ille: & testimonium nostrum non accipitis: quid iam mirum, si nec nostrum accipiatur?
3
*Dico tertiò. Stabilitâ iam fide, si res Chri
stiana meliùs per Religiosos, quàm per Parochos sæculares promouenda sit, ita vt ex illorum abscessu magnum sit detrimentum acceptura, conuenientissimum est eos in Parochiali curâ conseruare; immò & necessarium, & obligatorium. Id probo ex Bullâ Alexandri VI. sat celebri in hac materia, ob donationem ab eo factam Regibus Catholicis Indicarum omnium regionum. | In ea siquidem obligatio eisdem imponitur mittendi maximè idoneos pro amplificatione in illis fidei Christianæ Ministros, vt vidimus Titulo 1. Cap. 3. vbi & ostendimus obligationem dictam ad omnes in Regnis Successores pertinere. Atqui obligatio talis non est tantùm pro conuersione, sed pro stabilitate fidei, ad quam non sufficit qualiscumque cura, sed magnâ opus est; non solùm generaliter loquendo, cùm Gentes èex suis erroribus eruuntur, sed singulari ratione in Indiis ob inconstantiam dictam indigenarum, & diaboli ministros ad peruersionem intentos, nondum penitus relegatos; à quibus, etsi absentes sint, timeri potest, quia & absentes nocere possunt, dum ab his, aut aliis consuluntur; qui semina im pietatis & superstitionis nondum prorsus extincta dispergunt. Si ergo Religiosi huic damno meliùs occurrere possunt, & sine illis grauia sunt detrimenta futura; id stare non poterit saluâ Catholicorum Regum conscientiâ, ad quos non modò ex charitate, sed etiam ex iustitia spectat illis seriò & constanter obstitisse. Quod roborari ex eo potest: nam Indi, etiamsi ex parentibus fidelibus geniti sint, Neophyti tamen censentur in ordine ad fruendum priuilegiis omnibus, quæ pro Neophytis ab Apostolicâ sunt Sede concessa: non est ergo in illis ita radicata fides & Christiana instituta firmata, vt iam velut antiqui Christiani omnino tractandi videantur.
4
*Dico quartò. Si res ad eum statum venerint, vt de Religiosis non plus, quàm de sæcula
ribus Sacerdotibus speretur, poterunt Reges Catholici id quod sibi bene visum fuerit circa eorum conseruationem imperare, neque enim ad illam videntur obligati, vt satis declarat Philippus Secundus in citatâ Schedulâ num. 1. Pro quo & facit, quòd cùm dubia sit conseruationis vtilitas respectu Indorum, manifesta est in conseruatione pernicies respectu Religiosorum, vt ea ostendunt, quæ adducit Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 16. num. 37. & seqq. & in Politica Cap. etiam 16. & adeò irrefragabilia sunt, vt nequeant nisi per contradicendi pessimum spiritum denegari. Dubia autem vtilitas præponderare non debet damno manifesto, vt est compertum, & Doctorum omnium assensu firmatum. Immò cùm dubia est vtilitas, & damnum item dubium, nequit præponderare illa, sed debet quis sibi consulere, quia & se plus amare debet; vnde & vulgatum axioma est charitatem in vnoquoque à se ipso debere incipere: quod quidem tunc est verissimum, quando de damnis spiritualibus agitur, circa temporalia enim alia est ratio. Videantur P. Palaus Tomo 1. Tract. 6. Disput. 1. Puncto 7. & alij apud ipsum. Pro quo est & regula illa, quam
ex doctis Scriptoribus adducit Bassæus verb. Charitas, num. 24. quòd scilicet in iis, quæ pertinent ad singulas coniunctiones, magis diligendi sunt illi, qui secundùm eas sunt nobis coniunctiores. Prælati ergo Religionum magis diligere debent Religiosos suos, quàm eos, quibus dari ad Parochialem curam possunt, stante eo, de quo loquimur, statu, & ita eos ab imminentibus damnis remouere: immò & prouidentiam circa hoc sublimiorem habentes, quia & illis incumbit vniuscuiusque statui, pro illius conseruatione, secundùm modum sibi possibilem, accuratam solicitudinem adhibere. Quod de Regibus etiam
nostris asserendum, quibus Indiarum donatio ab Apostolicâ Sede facta, & cura in spiritualibus peculiaris imposita: ad quam non vltimo loco spectat Religiones, quæ in Indiis existunt, iuxta propria instituta viuere: quia si secus accidet, magnum inde propagationi fidei, & Christianæ Reipublicæ statui potest detrimentum comparari.
5
*Dico quintò. An res ad eum statum ve
nerint, vt iuxta illa agendum sit, non est meum iudicare. Videant alij, ad quos huiusmodi cura spectat. Licet enim sint qui ita iudicent, vnde & amotio Religiosorum à Paræciis Indicis iam pridem fuisset executioni mandata, nisi Religiosorum, quorum hoc interesse videtur, preces obstitissent, vt videri potest apud Dom. Solorzanum, citatis locis; quem negat Fr. Ludouicus Miranda in Manuali Tomo 1. Quæst. 43. Artic. 6. §. Ad secundum. Mihi tamen à tali est iudicio, dum ab eius, qui compellere ad huiusmodi possit, imperio non vrgeor, penitus temperandum: cùm illud sit dixisse satis, si reuerà is status sit, de quo Assertio procedit, Prælatos Religionum non posse remotioni Religiosorum à Regibus nostris intimatæ, reluctari: quod ex adductis circa Assertionem præcedentem constat. Neque temporalia commoda, quæ ex prædictâ amotione cessabunt, attendenda sunt: omnibus enim illis Religiosa est obseruantia præferenda; nec tolerandum damnum, non vnius aut alterius, sed in corpus Religionis obserpens, de quo prædicti testantur, & quod experimentis certis Prælati ipsi deprehendunt. Quod quidem ita iudicarunt Religiosi
Patres Mexicani, cùm de Parochorum visitatione per Ordinarios faciendâ, cum remotionis, si sic caussæ exigerent, potestate, & examine præuio, iuxta Regium Philippi Quarti Regis nostri rescriptũrescriptum die 9. Febr. An. 1622. efficaciter ageretur. Adeò enim hoc Regulari instituto contrarium visum illis, vt Parochias potiùs dimittere, quàm tali se jugo submittere, necessarium fuerint arbitrati. Pro quo videri potest Mag. Fr. Ioannes de Grisalua in Chronico Ordinis D. Augustini Prouinciæ Mexicanæ, & aliarum Nouæ Hispaniæ, Ætate 4. Cap. 9. vbi præfatum rescriptum ad litteram adducit, & de dimissionis protestatione pertractat.
6
*Et duo ibi adnotanda succurrunt. Pri
Duo circa illud notantur.
mum, dimissionem talem non sine graui incommodo circa temporalia futuram, quia eâ admissâ, sustentatio pro Religiosis necessaria minimè suppetebat. Pro quo fol. 185. pag. 1. §. El quinto inconueniente es grauißimo, y tocando en lo temporal &c. Secundum, non obstante grauissimo illo inconuenienti, ad dimissionem Doctrinarum accurrendum, quia stare conseruatio non poterat cum obseruantiâ Religiosa. Pro quo in libello supplici ipsorum, cuius tenoris partem suæ Prouisioni inseruit Excellentissimus Comes de Priego Mexicanus Prorex, de quâ citatus Scriptor fol. 180. Col. 2. Sic habetur: Y auiendolo asi entendido los Pro
uinciales de las Religiones de Santo Domingo, S. Francisco, y S. Agustin, presentaron ante su Excellencia vn memorial ô peticion, proponiendo los inconuenientes que tenia la execucion de la dicha Cedula, y los que asi mismo de que las dichas Religiones dexen y de|samparen las Dotrinas, que de mas de cien años à esta parte han tenido, y estàn à su cargo: y sin embargo de ellos, y por escusar los mayores, que resultan de sugetarse los dichos Religiosos à la obediencia, visita, y reformacion del dicho Arzobispo, y demas Obispos de este Reyno, anen derogacion de su exencion, y priuilegio, renunciaban y renunciaron las dichas Dotrinas, exonerandose de ellas, y poniendolas en manos de su Magestad, y de su Excellencia en su Real nombre, para que se siruiese de proueer en ellas de Ministros mas conuenientes.
Sic ibi. Id quod fusiùs prosecuti in Memoriali, quod Procuratores dictarum Religionum Regiæ Maiestati præsentarunt, de quo idem idem fol. 181. Col. 4. & sequentibus foliorum 182. 183. & 184. ex cuius tenore illud imprimis, quod veluti compendium ceterorum præmissum, iuuat adiecisse, ex fol. 182. Col. 3. vbi sic dicitur: que si los Religiosos estan sugetos à los
Memoriale eorumdem pro eodem.
Obispos en las Dotrinas, en visitarlos, castigarlos, y remouerlos, serà total destruycion de las Ordenes, y obseruancia de su Regla.
Sic illi. Et ante ipsos Fr. Ioannes Baptista in Animaduersionibus pro Confessarijs
F. Ioan. Baptista.
Indorum fol. 390. vbi ita scribit: Illud autem sine formidine dico, quod in casu, quo Fratres subijci Episcopis cogerentur, vel remotionem à locis, in quibus habitant: potiùs Doctrinas, domos, Conuentus, supellectilem, & patriam etiam deserere & relinquere deberent, quàm in huiusmodi discrimine & periculo (ne dicam totalem Religionis destructionem) Ordinem suum aduocare. Sic ille. Ex quibus habetur intentũintentum: propter commoda inquam temporalia non esse Indorum Parochias retinendas, nec posse Prælatos pro illarum retentione contendere, quando res ad eum statum redactæ sunt, vt illarum administratio non iudicetur necessaria. Et obseruantiæ Regularis damna certissima deprehendunt. Et quidem Mexicani Patres ministerium suum valde necessarium pro spirituali Indorum salute iudicarunt, vt ex eorum constat Memoriali: & tamen dimittendas Doctrinas ob grauamen prædictum censuerunt. Quid ergo censeri oporteat, vbi necessaria eorum administratio non apparet, & damna circa obseruantiam grauissima sentiuntur.
7
*Dico sextò. Societas Iesu prudentissimè
faciet Doctrinas vbi de conuersione Indorum non agitur, detrectando: neque admittere illas debet vbi solitariè agendum est, & non tenenda forma vitæ regularis. Sic Patres illi Peruuianæ Prouinciæ, quando circa hoc maior vrgebat Parochorum necessitas, iudicarunt, vt habetur Tomo 3. Historiæ generalis Societatis Libro 6. num. 315. Quod equidem vsque ad indignationem Proregis obfirmatum: vnde & patientiæ ipsis non leues occasiones pullularunt: vt videri potest Lib. 6. Historiæ num. 341. Tomo 4. Ex Libro autem 4. n. 275. & seq. aliquid hoc loco opportunè delibandum: sic ergo ibi: illud difficultates habuit maximas, suscipiendæ necne Paræciæ, in quibus Curionum
Eiusdem Historia.
munia cuncta exercentur. Obijciebantur ex vna parte sæpè decantata pericula, ex licentiâ, ex occasionibus, intemperantiâ gentis, tum auaritiæ nota in exigendo Camerico (sic vocant collatam ab indigenis ad victum stipem) & stipendio à patronis, aut Fisci Regij Præfectis: vnde & lites quotidie orirentur, & grauis offensio populis, existimantibus Euangelium sibi venale proponi. Super hæc aßiduè cum potestatibus sæcularibus Religiosam administrationem perturbantibus: nec quos Præpositis Regularium videretur in Paræciis collacaricollocari, vel abduci finentibus. Nec minùs cum Episcopis decertandum &c. Ex altera parte extrema memorabatur gentis neceßitas. Societatis Institutum propriè ad propagationem Euangelij factum. Quid huc, aiebant, venimus? Quid Societas in hisce regnis spectat nisi Euangelij propugnationem? Stationes liberæ, cura, excursiones per interualla satis non sunt. Nam neque ea gentis huius ingenia sunt, quæ sine aliquo imperio ad officium pelli; ac nisi aßiduè instes, diu officium ipsæ conseruent. Pueris aßimiles sunt, magistri præsentiâ, paternaque animaduersione egentes. Hæc cùm dicerentur, & Proregis flagitatio magnificè explicaretur, visum est id etiam genus attentandum Euangelicæ culturæ: sed hactenus, vt testarentur Proregij, & quibus oporteret, experimenti caussa id erat suscipiendum. Interim incommodè leuari posse, si probatißimi quique in eam curam deligerentur, & Præsidem apud se haberent prudentem ac vigilem: ijdemque omnes vnâ aliquâ domo religiosè viuerent. Nam cupiditatis & auaritiæ nomen facilè sublatum iri &c.
8
*Cùm ergo genus prædictum Euangelicæ
Quid reipsa factum.
culturæ attentatum esset, in vno Iuliensi oppido experimentũexperimentum substitit, de quo n. 280. & illud quidem bene vertit, sed non vlteriùs progressum, nisi in vnâ Sancti Iacobi Paræciâ Ciuitati Regum adiacenti: licet Reges nostri suam circa hoc semel atque iterùm declararint voluntatem: vt videri potest apud Dom. Solorzanum Lib. 3. Cap. 16. num. 70. & in Politica pag. 643. §. Del mesmo, & seq. Cùm etiam non multis abhinc annis, doctrina, quæ de Chauin dicitur, occasionis ingressus inde percommodi ad Gentiles suscepisset, rebus iuxta votum non succedentibus, eò quòd pauci Gentiles fuissent inuenti, eam dimisit, reclamantibus Indis, & querimonias suas ad Regium vsque Consilium iaculantibus, de cuius imperio Peruuianus Prorex apud P. Prouincialem expostulauit, reditumque expetit: quod tamen non potuit impetrare. Scio tamen ferudè caussam istam de tradendis Societati Doctrinis apud Regium Consilium agitari, sic Regiis Ministris instantibus, salutis Indorum zelo constanti permotis; & quem instantiæ istæ sint habituræ exitum, nequeo coniectare. Parendum sanè Regum nostrorum imperiis, qui tamen nihil quod lædere Institutum Societatis possit, aut honestum illum agendi modum ab ipsis commendatum, valeat vllâ ratione deterere, subire eamdem pa
tiantur. como quiera que os encargo procureis siempre mostraros muy grato con los Prelados de esta Orden, y darles el confidente y facil despacho, que se requirerequiere: por el buen exemplo, que con su honestidad, y vida exemplar conseruan, con tanta edificacion de las Almas. Verba sunt Philippi Tertij Regis nostri ad Principem Squilacensem Peruuianum Proregem in Epistola Ann. 1620. die 28. Martij, apud Dom. Solorzanum cit. loco Politicæ. vbi de Doctrinis tradendis agitur. Et quidem honestatis laus in Indiis adeò debet eximia reputari, qualem magnus ille vir P. Iosephus de Acosta, suâ illâ notabili
sententiâ reputabat, de qua P. Sacchinus Tomo 4. historiæ Societatis Lib. 7. num. 352. verbis illis: Frequenter vsurpans, in Peruuia non alia expetenda miracula in virtutis testimonium, quàm conseruatam in
P. Sacchinus.
tegrè castitatem. Sic ille.
CAPVT II.

CAPVT II.

An Religiosi Indorum Parochi ex iustitiâ, & non solùm ex charitate Parochiale debeant officium exercere.
9
*NEgant aliqui, ex quibus Emmanuel
Rodericus Tomo 1. qq. regul. quæst. 35. art. 5. sibi penitus concinnente Fr. Ludouicus Miranda in Manuali, Tomo 1. quæst. 43. artic. 5. §. Tertiò pro. Et id probant, quia Religiosi semper hoc onus sub prædictâ obligatione suscipere detrectarunt; neque est vnde possit obligatio talis suboriri. Quòd enim Pius V. An. Dom. 1567. die 23. Martij, expeditâ Bullâ eos ad Parochialem curam habiles reddiderit, ad id concessâ facultate non probat intentum; quia in eadem Bullâ addit, Vt hactenus consueuerunt: ex quo potiùs oppositum comprobatur. Addit tamen teneri Religiosos ex iustitiâ facere, si non omne ad quod Curati tenentur, quia verè Curati non sunt; id tamen totum, quod fecissent ibi Clerici Curati, vel alij Religiosi, impediti ne ministrent, quia illi eos, quominùs id faciant, impedierunt, se huic muneri destinantes, & coràm Rege agentes, ne sibi ministerium huiusmodi tolleretur. Quia ratio naturalis dictat, vt vnusquisque soluat damnum, quod suâ caussâ fuit illatum. Cùm charitatis autem obligatione, ex quâ aliquid inchoatum est, posse obligationem subsequentem iustitiæ coniungi, constat in eo, qui ex charitate confessionem audire alterius incipit, quam tenetur ex iustitiâ perficere, propter iniuriam, quam Pœnitenti faceret, qui propter obtinendam absolutionem peccata reserauit: vt cum communi sententia docet D. Sotus in 4. dist. 28. q. 41. Hæc Fr. Emmanuel, in quibus secutus Mag. Veracruz, & Mag. Noronam, qui ita censuerant, & exposuerant, vt videri potest apud Fr. Ioannem Baptistam Fol. 256. n. 11. Pro eodem stat Fr. Antonius Remesal in Historiâ Guatemalensi Lib. 10. Cap. 22. P. Pellizarius Tractat. 8. Cap. 4. numer. 90. & alij item, nihil nouis declarationibus Regij Consilij permoti, de quibus statim.
10
*Dico primò. Parochi Indorum, vbi
recèns eorum conuersio est, neque Regius patronatus exercetur, sed iuxta Apostolica priuilegia proceditur, non administrant ex iustitiâ, sed solùm ex charitate. Id probo. Quia ad asserendāasserendam iustitiæ obligationem nullum est fundamentum, &, vt ex Fr. Emmanuele diximus & est sanè verissimum, Religiosi semper onus huiusmodi recusarunt. Neque in illis ea currit ratio, quæ ab eodem adducta est, ex obligatione scilicet supplendi damna: quia reuerà talia damna non sunt, cùm sit nemo, qui de tali agat conuersione, neque apud Reges nostros prætensionem vrgeat: & vt talis aliquis sit, quòd ipsis id, quod prætendunt, non concedatur, ex negotiatione Parochorum dictorum non prouenit, sed quia Reges nostri conuenientissimum iudicant curam talem ipsis non præbere, efficaciorem ad Parochialia munera illorum charitatem, quàm horum iustitiam reputantes. Hoc enim posse contingere etiam respectu Episcoporum circa ouium suarum curam, benè ostendit Fr. Ioannes Focher apud Fr. Ioannem Baptistam Fol. 393. & seqq. siue autem ab eisdem conuersi sint, siue ab alijs; dummodò Parochum non habeant, possunt circa illos Parochialia omnia exerceri, & etiam Matrimonio iungi, licèt alibi habeant domicilium. Pro quo P. Thomas Sancius infrà, num. 13. adducendus Conclus. 4. & alij apud ipsum.
11
*Dico secundò. Si admittatur Religio
sos ex charitate administrare, dici verosimiliter potest, quamuis oppositum verosimilius sit, non oriri obligationem iustitiæ, ex eo quod se pro retinenda possessione tueantur, & sic alios ex iustitiâ administraturos impediant. Quòd ex eo probari potest: nam impeditio talis non est per iniustitiam, vt suppono, sed iustis adductis rationibus, vt non remoueantur: atqui velle possessionem antiquam continuare, non est nouum velle obligationis onus subire, quod & ipsi sic agentes asserunt: ergo superior titulus ex charitate fuit, ille ipse vim habet, & non alius. Nec dicas Reges conseruationem Parochorum non aliter velle, quàm si illi onus titulo iustitiæ suscipiant. Nam licet id verum sit si de ingressu loquamur, non tamen de conseruatione, quando onus est ex solâ charitate susceptum; quod contingere poterit, vel quia Regia edicta alicubi vsu recepta non sunt, vt in aliquibus Fratrum Minorum Prouinciis, pro quo Fr. Ioannes Baptista Fol. 212. §. octaua veritas. Vel si Religiosi prætendant, idq́ue habeat fundamentum, non obstante Regiâ dispositione obligationem tantùm charitatis pro ingressu eosdem vrgere, de quo statim.
12
*Dico tertiò. Verosimilius est Religio
sos, qui ex præsentatione Regij patronatus curam Parochiarum suscipiunt, ex iustitiâ ad plenam administrationem teneri, nisi ipsi contrarium protestentur, & non obstante protestatione, Parochiæ conferantur. Sic Fr. Ioannes Baptista Fol. 177. Pag. 2. num. 12. & Fol. 318. Pag. 1. §. Vt autem, & seqq. Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 3. Cap. 16. num. 24. vbi adducit Ioannem Focher, & Emmanuelem Rodericum, cuius tamen sententiam iam vidimus. Et in Politicâ Pag. 632. Quod & contestati sunt Prouinciales trium Religionum Nouæ-Hispaniæ in Epistolâ, quam ad præclaræ mem.memoriæ Philippum II. scripserunt, & à Fr. Ioanne Baptista ad verbum refertur Fol. 178. & seqq. Idem supponit Magister Grijalua in Historiâ D. Augustini Prouinciæ Nouæ-Hispaniæ, &c. Ætate 3. Cap. 35. vbi de Societate Iesv loquens, & eius in Philippinas ingressu Ann. 1580. ita scribit: Porque segun su santo Estatuto, sin encargar
se de esta, ô de aquella Dotrina con titulo de Curas, administrando los de Iusticia, la Charidad los lleba por todas las partes, donde conocen que ay necesidad, y con tanto zelo y cuydado predican la fe, y administran los Santos Sacramentos, como si fueran propios Curas, y como si lo debieran hacer de Iusticia. De manera que sin tener propio ganado, obrando con todos los Pastores, tienen en todos los merecimientos no pequeña parte.
Sic ille. Et est communis ac receptissima persuasio; vt non dubitet Dom. Solorzanus affirmare, post formulam præsentationis, quam Dom. Franciscus à | Toleto Peruuianus Prorex in regionibus istis constituit Regio Patronatui conformem, pro comperto apud omnes habitum Religiosos ex iustitiâ administrare.
13
*Fundamentum Assertionis præcipuum
ex Regiâ dispositione desumitur, varijs in rescriptis, sed præcipuè in illo Ann. 1587. die 16. Decembris, in quo sic dicitur. Y porque lo que tanto importa, como es la Cura de las Almas, y mas las de estos tamtan nueuos en la Fe, no conuiene quede à voluntad de los Religiosos: los que estubieren en las dichas Dotrinas, Curados, y Beneficiados, han de entender en el oficio de Curas, non ex voto charitatis, como ellos dicen, sino de Iusticia, y obligacion, administrando los Sacramentos no solamente à los Indios, sino tambien à los Españoles, que se hallaren viuir entre ellos. A los Indios por los Indultos Apostolicos sobredichos, y à los Españoles por Comision vuestra, para lo qual se la aueis dedar, &c. Extat Tomo 1. Indicarum schedularum, Pag. 97. & eam ex citatis adducunt Dom. Solorzanus, & Fr. Ioannes Baptista, qui etiam Regiam Epistolam profert tenore integro, scriptam PP. Prouinciali & Diffinitoribus Prouinciæ S. Euangelij Ordinis D. Francisci in Nouâ-Hispaniâ, in quâ obligatio prædicta eisdem intimatur. Et similes aliæ Prouincialibus aliorum Ordinum destinatæ sunt, vt declarat Titulus prædictæ Epistolæ Fol. 380. Pag. 2. Non ex voto charitatis, (como allà lo platicais) sino de Iusticia y obligacion. Verba illius sunt. Quòd autem Reges nostri ita disponere potuerint, non debet in dubium reuocari, quia Patronatum habent amplissimum in Indijs, & peculiarem facultatem ad huiusmodi prouisiones. Possunt ergo sub eâ conditione tantùm præsentare, vt qui præsentantur, obligationem subeant, quam Curati generaliter habent. Et huius ratio optima in prædicto rescripto redditur; quòd scilicet res momenti tanti, qualis est Cura animarum, non est Religiosorum libito relinquenda. Et Indis non solùm, si indignæ sint, sed etiam si tantùm ibi habitent, posse Sacramenta administrari, & eos Matrimonio iungi, ex Bullâ Pij V. probat D. Thomas Sancius Lib. 3. de Matrimonio, Disput. 26. num. 2. qui & num. 3. de vagis idem statuit, parùm conformiter ijs, quæ habet num. 7. vbi Episcopi necessariam ait esse licentiam, ob rationes quasdam parùm vrgentes stante priuilegio.
14
*Neque obstat quod ex Bullâ Pij V. ad
ducitur, scilicet Parochiale officium Religiosis concedi, sicut anteà consueuerunt: quòd autem ex charitate tantùm administrare consueuerint, videtur manifestum; sic enim in citatis Regijs rescriptis habetur: vt num. præced. vidimus: Non ex voto charitatis, como allà dicen. Como allà lo platicais. Pro quo latiùs discurrit Ioannes Focher in Opusculo de veris Indiarum Occidentalium Ministris; & ex eo Fr. Ioannes Baptista Fol. 390. pag. 2. & seqq. Videtur autem difficile quomodo obligatio iustitiæ imponi à Rege possit, quia obligatio talis
quid spirituale est, & ad rem maximè sacram spectans, Sacramentorum inquam administrationem, & alia Parochialis officij ad forum animæ pertinentia ministeria. Sed vt dixi, prædicta non obstant; quia Bulla Pij V. ad instantiam Philippi II. Regis nostri impetrata est, & cùm ipse obligationem iustitiæ futuram exprimat, credendum omnino est, iuxta eum sensum à Pontifice talem obtentam facultatem. Quod ergo Pontifex ait sicut anteà consueuerant, non ad modum administrationis spectat, de quo Pontifici nihil enarratum est, sed ad substantiam administrationis, & quantùm ad independentiam ab Ordinarijs ibidem concessam. Præterquàm quòd ex concessione Alexandri VI. de quâ Titulo 1. Cap. 3. Reges nostri possunt, & debent Ministros pro conuersione Indorum, & ijs, quæ ad ipsam conducunt disponere: & accedente ampliori Indulto Iuris patronatus, sicut facultas est illis quoad præsentationem, ita & quoad illius modum. Quòd si prædicta non sufficerent, non est credendum in re tanti momenti sine consultatione Sedis Apostolicæ id factum, de quo agimus; quandoquidem & Rex ipse ob prædictam caussam, quòd scilicet res summi momenti sit cura animarum, & ita modo debito debeat administrari, ac proptereà non ex charitate tantùm, sed ex iustitiâ, id à se iniungendum fuerit arbitratus. In id enim, quod vitare contendebat, prorsus impegisset, indebito modo se gerens in obligatione imponendâ; quod eius facultatem excedebat.
15
*Dico quartò. Ex prædictâ obligatione
iustitiæ hæc habentur. Primò, Religiosum Parochum ad residentiam teneri, nec posse pro libitu abesse, sed iuxta id, quod Parochis generaliter permittitur. Secundò, neque Prælatos posse absentiam indulgere, aut etiam Parochos rebus in alijs occupare. Tertiò, teneri ad omnia, ad quæ veri Parochi, etiam cum vitæ periculo, vbi charitas non vrgeret. Quartò, quoad sufficientiam in doctrinâ, & linguæ peritiâ, eamdem cum alijs obligationem habere. Pro quo Fr. Ioannes Baptista Fol. 384. ita scribit: Hæc & alia multa te
Fr. Ioan. Baptista.
nentur Parochi suis præstare ouibus, vt debitè suum officium exequantur, vt patet per multas Seßiones Concilij Tridentini. Sed ad hæc quis tam idoneus? Non illi profectò, qui sine vlla, vel saltem mediocri, diuinarum litterarum cognitione, & linguarum peritia, nullum non mouent lapidem, vt huic muneri, & potiùs oneri & operi præficiantur. Quos quanta maneat vltio & vindicta sacræ litteræ apertè testantur, &c. Quintò, tenentur ad damna omnia resarcienda, quæ ex eorum incuriâ prouenerint. Sic citati numer. 9. & adductus nuper Auctor post adducta ex eodem, acriter pro Assertione depugnans. Sextò, magis obligati sunt Parochiali Ecclesiæ, quàm suæ Religioni, in ordine ad subsidia conferenda: vnde & necessitatibus illius, & pauperum Paræcianorum debet priùs subuenire. Pro quo Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 16. num. 86. & in Politicâ Capit. 16. §. Antepenultimo. Et ante illum P. Suarez Tomo 4. de Religione, Tractat. 8. Cap. 19. num. 20. Tandem, stante præcepto Prælati, & necessitate ad officium pertinente, huic occurrendum est, illo cum reuerentiâ prætermisso, etiamsi cum Censuræ impositione procedat. Horum omnium rationes sunt manifestæ, pro quibus & faciunt, quæ sequenti Capite disseremus.
CAPVT III.

CAPVT III.

An Religiosi Indorum Parochi Beneficium propriè Ecclesiasticum habeant, & teneantur illud acceptare per Canonicam institutionem, Ordinario conferente, & non tantùm in Commendam.
16
*RAtio dubitandi est, quia Beneficium
propriè dictum est ius percipiendi fructus ex bonis Deo dicatis Clerico competens propter diuinum officium, vt communiter illud definiunt Doctores, & videri apud summistas potest, & præsertim apud eorum Principem Syluestrum verbo dicto 2. 1. Atqui Parochi Indorum tale ius non habent, quia Indi aut decimas non soluunt, vt in Nouâ-Hispaniâ, pro quo Mag. Grijalua in Historiâ D. Augustini illarum Prouinciarum, Ætate 4. Cap. 11. Fol. 188. Col. 4. Vel si soluunt, ad eorum Parochos non pertingunt, pro quorum sustentatione portio tributi deducitur, quæ primus effectus dicitur. Talis autem portio non computatur inter bona Deo dicata, vnde & prohibentur Ordinarij Censuris vti, vt ad illam soluendam Regios ministros compellant. Vnde & resolutio Titul. 16. num. 49. circa recitationem officij. Secundò, quia Parochiale officium non
datur illis in titulum perpetuum, & ita non habent Parochi illius proprietatem. Pro quo faciunt, quæ habet Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 3.
Dom. Solorzanus
Cap. 16. numer. 26. & in Politicâ Pag. 639. §. Però todas. Vbi ex Regijs schedulis ostendit Doctrinas esse amobiles ad nutum Regiæ Maiestatis. Qui etiam num. 23. cit. Cap. de formâ agens, iuxta quam in Peruuio conferuntur, ait præsentationem Regiam Ordinario exhiberi, ab eoque præsentatum examinari, & habilem repertum administrandi licentiam accipere, citra vllam tamen aliam collationem, vel institutionem. Perpetuitatem autem esse de ratione Beneficij communiter docent Doctores, ex quibus aliquos adducit P. Palaus Tomo 2. Tractat. 13. Disputat. 1. Puncto 1. num. 6. Pro quo & P. Suarez Tomo 4. de Religione, Tractat. 8. Lib. 3. Cap. 19. numer. 23. Tertiò; quia
cessante proprietate & perpetuitate, Beneficium tantùm videtur dari in Commendam, quia non datur in titulum: illi autem qui sic Beneficium Curatum accipiunt, non sunt propriè Prælati, sed Procuratores, licèt habeant legitimam administrationem, iurisdictionem, & auctoritatem, iuxta communem praxim, quamuis sint qui secus sentiant quoad plenam iurisdictionem. Pro quo videri potest P. Thomas Sancius Lib. 2. Consiliorum, Cap. 2. Dub. 48. Ex quo videtur sequi, Religiosos non teneri ad collationem Canonicam requirendam, quia illa tantùm requiritur pro Beneficijs quæ dantur in titulum, qualia non sunt, quæ ipsis tribuuntur, sed precariò conceduntur, vt loquitur Dom. Solorzanus num. 11. vnde & P. Pellizarius Tract. 8. Cap. 4. num. 9. ait illos non esse propriè Parochos.
17
*Et ita contendunt Religiosi nonnulli,
licèt aliud videatur esse eorum fundamentum, priuilegia scilicet circa hoc à Sede Apostolicâ concessa, scilicet à Pio V. de quo num. 9. ab Adriano VI. in celebri Bullâ, quæ vocatur Omnimoda: quam non esse abrogatam ex eo probari potest, quòd nullibi talis abrogatio reperiatur. Quòd si alij Pontifices concessiones alias cum limitatione protulerunt, id non obstat ampliori præcedenti concessioni, vt diximus Titulo 12. num. 15. 388. & 389. Quod est etiam iuxta Bullas Leonis X. Clementis VII. & Pauli III. de quibus Fr. Ioannes Baptista Fol. 172. &
Item ex modo præsentationis.
seqq. Prætereà, in Regiis schedulis, quibus modus obseruandus in prouisionibus præscribitur Doctrinarum, circa Religiosos nihil speciale traditur quoad Canonicam collationem per Ordinarios faciendam. Et licet Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 3. Cap. 17. num. 1. & in Politicâ Lib. 4. Cap. 17. in principio dicat ex eo quòd circa alios traditur, colligi quid sit circa Religiosos dicendum, & ita à Rege præsentandum ex tribus sibi oblatis à Prælato, quem maluerit ab Ordinario instituendum: id certè non videtur vrgere, quia à disparatis non fit illatio, vt est Iuris axioma certissimum: neque enim est eadem Religiosorum causa & sæcularium Clericorum, cùm illi habeant diuersum Prælatum, & pro eisdem extent singularia priuilegia. Præterquàm quòd in Schedulis Ann. 1620. 1628. & 1634. apud Dom. Solorzanum num. 7. & 9. in quibus forma circa prouisionem Religiosorum habetur, cùm tres à Prælatis & Capitulis nominandos statuatur, ex quibus vnus sit ab eo, qui Regio nomine Patronatum exercet, eligendus, ibi sistitur: Eligirà vno qual le pareciere: nec de Canonicâ institutione quidquam additur ab Ordinario faciendâ. Et quidem hîc locum habet quod dictum sæpiùs iuxta Iuris pronuntiata: Quòd si voluisset, expreßisset. Cap. Ad audientiam, de decimis. Cardinal. Mantica decis. 54.
18
*Dico primò. Parochialis cura in Reli
giosis est verum & proprium Beneficium. Probatur Primò ex Regiis Schedulis, in quibus ita asseritur. Philippus enim II. sic loquitur in Schedulâ Ann. 1583. die 6. Decembris. Y en el entretanto que no vbiere los que conuiniere para todas las dichas Dotrinas, y Beneficios, repartireis los que quedaron
igualmente entre las Ordenes que ay en esas Prouincias.
Et in Schedulâ Ann. 1587. die 16. Decembris, sic idem. Los que estubieron en las dichas Dotrinas Curados y Beneficiados. Hoc idem probant quæ adducit Dom. Solorzanus Cap. 16. num. 1. & seqq. Pro quo & stat P. Thomas Sancius Lib. 3. de Matrim. Disputat. 26. num. 7. vbi ait reuerà esse Parochos.
2. Ex obiectorũobiectorum solutione.
Secundò, quia si aliquid obstaret, id esset quod adductum nuper: atqui illud non obstare constat: nam quod de bonis Ecclesiasticis dicitur, non est ad decimas fructuarias reducendum, quia & decimæ personales esse possunt, quæ in Indis ad portionem illam assignatam reuocantur, respectu cuius est in Parochis verum spirituale ius ratione fundamenti, quod est spirituale ministerium. Quia verò portio dicta non videtur vt decimalis tractari, iuxta dicta, sed vt stipendium doctrinæ; dici potest ad decimas ius habere, sed ius illud esse impeditum, & pro illis dictam portionem substitui, dum res componuntur. Prætereà, est in illis ad bona Ecclesiæ, ad ea scilicet, quæ Ecclesiæ legantur & offeruntur, & ita de oblationibus | participant, de illis scilicet, quæ eorum sustentationi accommodata sunt, non de aliis, quæ ad ornatum & cultum Ecclesiæ spectant: pro quo Naldus. Verb. Parochus numer. 20. & pro eodem apertè facit Indorum Parochos esse propriè Beneficiatos, cùm tamen decimæ illis non soluantur. Id autem quod de perpetuitate dicebatur,
non vrget: nam & Beneficia Manualia sunt, quibus propriè rationem Beneficij conuenire probat cum aliis P. Bauny in Praxi Beneficiorum Disput. 1. Quæst. 16. vbi specialiter de Beneficiis Religiosorum agit. Pro quo & P. Azor Tomo 2. Lib. 3. Cap. 26. Quæst. 12.
19
*Quomodò autem aliqua perpetuitas ne
cessaria sit benè explicat P. Palaus suprà numer. 5. iuxta aliorum & propriam mentem, quòd scilicet sufficiat perpetuitas in ipso Beneficio, licèt non sit in Beneficiato. Quod in casu quidem nostro apertè conspicitur: Parochiale enim Beneficium in perpetuum est fundatum, per hos tamen aut illos, secundùm diuersos eorum status, administrandum. Et cùm citatus Auctor ita censeat, non videtur consequens, quod subdit citato num. 6. dicens, quòd licet hoc in rigore ita sit; at in iure Canonico, & ex communi acceptione Beneficij, solùm venit intelligendum, quod etiam in Beneficiato perpetuum est. Si enim in rigore ita est:
ergo & iuxta ius Canonicum, per quod BeneficiorũBeneficiorum institutiones habentur. Quòd si iuxta Canonicum ius non est in rigore tale: ergo absolutè tale non est: & ita ille num. 7. affirmat Beneficium Manuale deficere à ratione Beneficij communiter accepti. Nisi velit communiter quidem Beneficium illud tantùm intelligi, quod perpetuum est, non ita tamen communiter, etiam illud, quod in Beneficiato non habet perpetuitatem. Non quòd propriè tale non sit; sed quod licet sit propriè tale, non ita communiter designari solet in ordinario loquendi modo. Quo pacto non benè pro se adducit P. Thomam Sancium Lib. 7. Operis Moralis, Cap. 29. num 106.
Ratio vrgens pro Manualibus.
ibi enim absolutè negat Beneficium Manuale esse propriê tale, & non tantùm in minùs communi modo loquendi. Ratio autem videtur vrgentissima: nam ratione Beneficij Manualis habetur ius spirituale verè & propriè ad bona Ecclesiæ, propter officium: atqui in hoc ratio Beneficij consistit, in cuius definitione nihil prætereà additur, vt videri apud citatos potest & alios quos ipsi citant: ergo est verè & propriè Beneficium.
20
*His addendum Beneficia, de quibus agi
mus, ex se perpetua esse; quia non dantur pro tempore determinato: licèt enim Reges nostri, cum Religiosis Doctrinas relinquendas statuunt, eos non adquirere proprietatem admoneant; nulli tamen eam habenti tollenda est, sed post vacationem Beneficium Clericis tribuendum. Pro quo Schedula Ann. 1583. die 6. Decembris, in quâ de hoc præsertim agitur & quod dixi, insinuatur. Et licet in Schedulâ Ann. 1585. quam adducit Mag. Grijalua in Historiâ Augustianâ Nouæ-Hispaniæ, &c. Fol. 176. sic dicatur: Prefiriendolos (sæculares scilicet Sacerdotes) à los Religioos que las tienen y han tenido: id non videtur de personis Religiosorum in eis tunc temporis existentibus, sed de Religionibus intelligendũintelligendum: ita vt doctrinæ, quas religiosi vnius Religionis habent, aut habuerunt, Religiosis eiusdem aut alterius, minimè conferantur quæ in possessione sunt. Quia verò aliunde Doctrinæ Manuales esse possunt, eò quòd à Prælatis possint remoueri Parochi, dicendum Doctrinas ex se perpetuas esse, & ita Parochos per totam vitam in illis posse persistere, vt persistunt aliqui. Quòd autem pro delictis amoueri possint, omnibus est Beneficiatis commune, & pro Religiosis extat Cap. Monachi, de statu Monachorum. Ex quibus fit non esse alicuius momenti id, quod de Commendis dicebatur: Commendæ etenim non sunt, sed cum proprietate retinentur.
21
*Quòd autem pluribus Schedulis cauetur,
Regias Schedulas non obstare.
& specialiter illâ Ann. 1624. die 22. Iunij, de quâ Dom. Solorzanus Cap. 16. num. 77. Que por holo susodicho no puedan los Religiosos adquirir propiedad, ni perpetuidad quanto à las Dotrinas. Id inquam non officit, quia Reges tantùm intendunt Religiosos ad retinenda Beneficia non posse allegare proprietatem, vt illis fiat iniuria, si ab eisdem remoueantur. Quòd verò cùm ea possident, illorum proprietatem & dominium habeant, non inficiantur, & ita illam habere affirmat Emmanuel Rodericus Tomo 3. qq. regul. quæst. 29. artic. 4. de Fratribus etiam Minoribus locutus. Et Dom. Solorzanus Cap. 16. citato, num. 86. Quòd si ipse ait, vt vidimus numer. 16. Beneficia dicta precariò
concedi, constetque aliàs eius, quod precariò accipitur, non adquiri dominium: non est aliter exponendum. Scilicet eo loquendi modo significari absolutam Regum nostrorum potestatem ad illorum subtractionem. Non esse autem precariò data, ex eo euincitur, quia datur verum & proprium ius ad plenam administrationem, & ad disponendum de fructibus atque emolumentis; quod valde alienum est à ratione precarij, in quo merus vsus traditur ad voluntatem dantis reuocabilis. Et ex iis probatur dominium & proprietatem adquiri durante possessione, licèt reuocabili per superiorem potestatem: quia est absoluta potestas administrandi, cui non obstat respectus ille reuocabilitatis, quia respectu Pontificis omnia Beneficia illam habent, & ille non obstat proprietati.
22
*Iam quod de Priuilegiis Pontificiis di
citur robore est penitus destitutum: nulla enim peculiaris concessio habetur, per quam possint Religiosi, vbi Episcopatus erecti sunt, & Regius Patronatus exercetur, officium Parochi sine Ordinariorum licentiâ administrare: præter illam celebrem Pij V. quæ, cùm ad instantiam Philippi II. impetrata sit, Regum nostrorum est voluntati relictum, vt illius vsum quatenus sibi bene visum fuerit, temperarent. Et ita, cùm in illâ habeatur vt Religiosi in locis sibi assignatis & assignandis officium Parochi exercere possint, Ordinariorum locorum, vel aliorum quorumuis licentia minimè requisita: nihilominùs Regio Philippi III. Rescripto die 28. Martij 1620. ad Proregem Peruuianum, declaratum est, id non derogare Regio Patronatui, & ita pręsentationempraesentationem requiri Regio nomine factam. Item, per aliam Schedulam die 14. Nouembris 1603. ab eodem Rege ad alias se Schedulas referente, approbatio Ordinariorum vt necessaria
Regia Schedula.
proponitur: Sin ser primero examinado y approbado aprobado por el Prelado de aquella DiocesiDiocesis. Sicut ergo circa ap| p. 247probationẽapprobationem ita est dispositũdispositum, potuit similiter circa Canonicam institutionẽinstitutionem disponi. Et quidquid de aliis temporibus fuerit, in præsenti ita res ferunt, quia iussio Regis vrget. Vnde cùm circa Societatem, pro tribus, quas in Peruuio habebat Do
Circa Societatem quid actũactum.
ctrinas, à Proregibus & Prælatis benignè actum fuisset, & neque in præsentatione, neque in Canonicâ institutione, aut Ordinarij approbatione, eius fuisset Religiosa libertas onerata; sicut neque pro alijs Paraquariæ Prouinciæ, ex recèns ab eius filijs, in fame & siti, in laboribus multis & multi sanguinis effusione conuersis, ad magnāmagnam Dei gloriam congregatis; jam communem formam experiri compellitur, & ad præsentationem recepto more, alia ad Prælatos spectantia peraguntur: licet quoad Paraquarias Reductiones rigor sit aliquatenus temperatus in eo quòd Religiosam posset obedientiam retardare.
23
*Et hæc sanè videtur Pontificum mens,
vt constat ex Bullâ Clementis Octaui pro Fratribus Franciscanis, cuius tenorem adducit Dom. Solorzanus Cap. 16. cit. n. 63. vbi declarat Religiosos officium Parochi exercentes, censendos esse intra Claustra agere vt non debeant ab Ordinariis, quasi agentes extra illa, tractari, sic enim ibi: Ex Apostolicæ Sedis speciali Indulto deputari so
Clemens. 8.
leant, qui ab eorum Superioribus nominati, ac à locorum Ordinarijs, seu eorum Officialibus approbati priùs fuerint &c. Gregorius XV. in speciali Constitutione die 5. Febr. 1622. ita statuit Has generali,
Greg. 15.
& perpetuò valiturâ Constitutione decernimus, statuimus, & declaramus, vt deinceps tam Regulares, quàm Sæculares, quomodolibet exempti, siue animarum curam personarum sæcularium Monasteriis, seu domibus Regularibus, aut quibusuis aliis Ecclesiis, vel Beneficiis, siue Regularibus siue Sæcularibus incumbentem exerceant, siue aliàs Ecclesiastica Sacramenta aut vnum ex illis ministrent, præuiâ Episcopi licentiâ & approbatione; siue quoquo modo in dictæ curæ exercitio, aut in eorum Sacramentorum, vel alicuius ex illis administratione de facto absque vlla auctoritate se ingerant: in his, quæ eiusmodi curam, seu administrationem concernunt: omnimodæ iurisdictioni, visitationi, & correctioni Diæcesani Episcopi, tamquàm Sedis Apostolicæ Delegati, plenè in omnibus subijciantur. Sic ille, plenissimâ additâ priuilegiorum derogatione. Cùm ergo nequeat dici Religiosos se in administrationem Parochialem ingerere, fatendum necessario est, id ab illis faciendum præuiâ Episcopi licentiâ & approba
tionê Quod autem in Indiis id etiam seruandum sit, planum apparet, dum pro illis non ostenditur priuilegium speciale, per quod Constitutioni prædictæ derogetur, quam adducit Dom. Barbosa in Collectaneis ad Concilium Tridentinum Seßione 25. Cap. 11. de Regularibus. Licet autem Pontifices de Canonicâ collatione & institutione loqui non videantur: ex illorum tamen verbis constat, non posse Religiosos Bullis se tueri, in quibus sine licentiâ & approbatione Ordinariorum eis conceditur Parochiale munus exercere. Eo autem admisso, circa Canonicam collationem non est cur hæreant, quia nihil plus per eam grauantur, & Prælatis plena iurisdictio relinquitur, vt si delinquant, amouere eos possint, aut si vtiliores circa alia sint futuri. Vt videlicet si fuerint dilapidatores, si incontinenter vixerint,
aut tale aliquid egerint, pro quo amouendi meritò videantur: aut si etiam pro neceßitate maioris officij de Consilio Fratrum fuerint transferendi. Sic ex Concilio Lateranensi in Cap. Monachi, de Statu Monachorum. Pro quo etiam est Cap. Ea quæ, eodem Titulo. Quamuis autem Prælati in Indiis id facere nequeant, nisi Patrono annuente; neque in hoc speciale videtur esse grauamẽgrauamen, quia etiamsi Canonica institutio non interueniat, idem debet iuxta Regias Schedulas obseruari. Vnde iam
24
*Dico secundò. Quamuis dicamus Paro
chalia Beneficia Religiosorum in Indiis non esse propriè talia ob defectum perpetuitatis, nihilominus Canonica institutio stare pro illis potest. Probatur. Quia Beneficium Manuale datur in titulum, vt probat Rebuffus in Tractatu Nominationum Quæst. 9. num. 26. Ergo & Indica similiter dari possunt, & consequenter Canonica institutio. Illationem probo: quia titulus est ius sacræ functionis obeundæ, & propter eam commodum temporale pro victu conueniens ex rebus Deo dicatis exigendi, iuxta communem scribentium doctrinam,
Quid sit Titulus.
pro quâ Nauarrum, Seluam, & P. Reginaldum adducit P. Bauny in Praxi Beneficiorum Disput. 1. Quæst. 2. §. Est autem ius. Atqui nulla est disconuenientia in hoc quòd tale ius ab Episcopo tribuatur, quandoquidem Pastor est ouium, circa quas est illud exercendum, & quòd hoc solemni aliquâ ceremoniâ fiat: ergo nullo modo Canonica institutio respectu eorum, de quibus est sermo, repugnat.
25
*Dico tertiò. Cùm non videatur im
probabile Parochialia Beneficia Regularium non esse propriè talia, eo quòd in titulum perpetuum non conferantur, si Canonica institutio desit, dummodò alia concurrant, non erit grauis peccati reus taliter administrans. Probatur. Quia opinio probabilis tutò in agentis vtilitatem potest aduocari. Quòd si dicatur in materiâ Sacramentorum id non licere, iuxta communissimam sententiam, occurrendum est,
notanda doctrina, quòd scilicet in casu nostro nullum Sacramentum periclitatur, ex cuius dubiâ receptione periclitari etiam possit salus eorum æterna, qui sunt illa recepturi, vt patet discurrendo per singula. Nam Baptismus à quocumque datus est validus. Ad Eucharistiæ consecrationem character sacerdotalis sufficit. Pro Confessione satis est simplex Sacerdos ab Episcopo approbatus. Extrema vnctio quoad valorem non pendet à Parochiali potestate. Matrimonium non tale est Sacramentum, ex cuius dubia receptione cum probabili administratione, timeri dānatiodamnatio queat: & vt demus posse facere de attrito contritum, si ex parte contrahentium nihil desit; non ideò illo priuabitur effectu, ex eo quòd Parochus, vt talis receptus, aliquem patiatur defectum, propter quem in foro conscientiæ probabiliter talis non sit: quia non est administrator Sacramenti, sed publicus testis; cùm contrahentes ipsi illius ministri sint, & in ipsis materia & forma resideat, & ita de Sacramenti validitate nequit dubitari. Quod notandum pro similibus, in quibus occurrere probabiles opiniones possunt. Constitutiones autem diuersæ Pontificum, quas adducit Lauretus à Franchis in Controuersiis. Quæst. 86. ne Religiosi curam animarum sine licentiâ Sedis Apostolicæ suscipiant, ni|hil obstant, tum quia de veris Beneficiis loquuntur, tum etiam quia in casu nostro dispensatio est, de quâ dictum.
CAPVT IV.

CAPVT IV.

An Religiosi Indorum Parochi ad examen ab Ordinario faciendum teneantur.
26
*DVrus est hic sermo, sed necessariò
Examinis necessitas.
deuorandus abiis, qui vel zelo salutis Indorum munus Parochiale suscipiunt, vel propriæ vtilitatis intuitu: cùm enim amatur, vt est præclara Diui Bernardi sententia, aut non laboratur, aut labor amatur. Est illud ad prædicta consequens: si enim approbandi ab Episcopis, de eorum est sufficientiâ sufficiens etiam necessariò iudicium efformandum: vnde si aliàs de illa non constet, per examen notitia comparanda. Si inquam aliàs non constet: constare enim potest, & ita examinis obligatio cessa
Nisi de sufficientiâ constat.
bit, non obstante Decreto Concilij Tridentini Seßione 24. Cap. 18. de Reformat. quia ad formam illam non tenentur Regulares in Beneficiis, quæ ipsis conferri consueuerunt, prout est à Congregatione Cardinalium declaratum, sic referente Gonzalez ad Regulam 8. Cancellariæ. Glossâ 6. num. 162. & Nicolao Garcia de Beneficijs
Nec obitareobstare Regiam SchedulāSchedulam.
Parte 9. Cap. 2. num. 197. & seq. Pro quo & faciunt quæ circa hoc tradunt Doctores adducti à à Dom. Solorzano Lib. 3. Cap. 6. num. 20. & seqq. Sicut enim non est obligatio totius formulæ obseruandæ, ita neque alicuius eius partis, circa quam nihil est specialiùs declaratum. Et quemadmodum in approbandis Confessariis examen requiritur; additur tamen Aut aliàs idoneus iudicetur, ita & in præsenti intelligendum. Neque obstat Schedula Regia Ann. 1634. de quâ Dom. Solorzanus Cap. 17. num. 14 in qua sic dicitur: y para ser Curas los dichos Religiosos, aunque sean Superiores de las Casas, o Conuentos, donde moran y habitan, y son como Cabeceras de las dichas Dotrinas, deben, y han de ser examinados por los Obispos y Ordinarios Seculares, y por sus examinadores en el distrito de las dichas Dotrinas. Pues ninguno puede cuydar de esta ocupacion Christianamente sin licencia suya. Y en el IdionaIdioma tambien lo deben ser, por la persona, que se diputa para esta enseñanza. Sic ibi. Non inquam obstat, quia totum id debet intelligi secundùm Canonicas dispositiones: neque enim Reges nostri Piissimi & Religiosissimi addere in rebus hujusmodi obligationes intendunt, quæ ad Superiorem potestatem spectant, sed eorum, quæ disposita sunt, executionem vrgere. Cùm ergo Religiosi ad dictam formam seruandam non sint à Concilio obligati, neque ratione Regij rescripti existimandum est obligationis aliquid accreuisse. Vnde neque cùm examinandi illi sunt, necessarium est vt illud per
Examinatores Synodales fiat, sed vel per Episcopum ipsum, aut per alios sibi benè visos. Sicut neque per magistrum Indici idiomatis, quia & in hoc esse sufficiens notitia sine examine potest: & vt habenda per illud sit, alij esse Examinatores possunt, quibus non minùs confidere Ordinarius queat: immò si ipse Indici idiomatis gnarus sit, vt sunt aliqui, nullus eo meliùs rem istam poterit explorare. Et similiter exponendum est, quod habetur in alia Schedula Ann. 1603. Die 14. Nouembris, de qua citatus Auctor Cap. illo 17. num. 13. vbi tamen de Examinatoribus nihil sed tantùm Sin ser primero examinado y aprobado por el Prælado de aquella DiocesiDiocesis, asi en quanto à la suficiencia, como en la lengua &c. Vt autem ea, quæ ad hoc spectant pleniùs habeantur,
27
*Dico Primò. Religiosi, qui sine appro
batione Episcopi in administrationem Parochialem se ingerunt, mortaliter peccant. Probatur. Quia in re grauissimâ Pontificis & Patroni mandata transgrediuntur, & iura Episcopalia violant.
Dico secundò. Præfati nequeunt emolumenta Beneficij percipere, & si percipiant, ad restitu
tionem tenentur, faciendam Ecclesiæ, iis exceptis, quæ pro alimentis consumpta, & possunt aliqualiter eorum labori respondere. Dixi aliqualiter, quia non debet fieri similis computatio cum iis, quæ legitimo Parocho tribuuntur: illi enim, qui sine approbatione administrat, multò minus tribuendum est, quia est quasi vltroneus venditor, cuius merces vilescunt, ita enim & hujus vilescit labor pro dimidia parte, vt multi circa prædictos affirmant.
28
*Dico tertiò. Semel examinatus pro vnâ
Parochiâ, si ad aliam transeat; debet examinari, si in alio Episcopatu, aut alterius linguæ sit. Sic deciditur in Regiâ Schedulâ citatâ Ann. 1634. Habet autem eamdem limitationem, Nisi aliàs idoneus iudicetur, propter dicta. num. 26.
29
*Dico quartò. Quando in eodem Epis
copatu Religiosus ad Parochiam diuersæ linguæ transit, non debet nisi circa illam examinari. Probatur ex præfatâ Schedulâ, in qua sit dicitur: Los examinados y aprobados vna vez no han de noluervoluer à serlo, ni por los proprios Arzopispos, y Obispos, ni por sus sucessores. Y esto se ha de entender para el mismo
Regia ShedulaSchedula.
Arzobispado, ò Obispado, en que fueren examinados, y en que se les vbiera dado, y diere la aprobacion, como à tales Curas sin limitacion alguna. Mas si sobreuiniere causa, que lo pida, ô por demeritos en la suficiencia, ô falta del Idioma, ô por suceder, como de Ordinario sucede, que traten de mudarse ô pasarse à otra Dotrina, en que aya, ô se hable otra lengua, es justo que se examinen; y declaro que pueden y deben ser examinados de nueuo; porque ya no se halla en ellos aquella suficiencia, que merecia la primera aprobacion, y asi lo podran hacer y mandar los Azorbispos, ô Obispos para quietud de sus conciencias.
Hæc ibi. Ex quorum tenore colligitur pro eo tantùm examen requiri, cuius sufficientia primam approbationem non meruit: atqui circa solam linguæ sufficientiam hoc contingit, quia circa illam examen non præcessit: ergo circa alia non est illud adhibendum.
30
*Dico quintò. Vt demerita propter defe
ctum sufficientiæ, & peritiæ in idiomate Indico, ad nouum examen sufficiant, non debent plenè probari, sic enim ad examen veniendum non est, cùm de insufficientiâ constet, & ita Schedula non est sic intelligenda. Tunc ergo adhibendum illud, quando rumor talis est, indicia, & quærimoniæ Indorum, vel aliorum relationes. In re enim tanti momenti prouidere Episcopi spirituali saluti ouium suarum debent, & id præstare, quod diues ille, apud quem villicus diffamatus est, dum | eum accersens dixit: Redde rationem villicationis tuæ Lucæ. 16. num. 1. & 2. Neque enim iniuria aliqua in hoc interuenit, dum sine iuridicâ probatione ad examen accersitur, quia examen non est grauamen aliquod irreparabile, & in eo, optimâ ratione redditâ, Religiosus cumulum meritorum adauget, & famæ suæ dispendium amolitur. Quia verò hæc, quæ contra Indorum Parochos dici possunt, difficilis probationis sunt vt ad examen deueniatur minùs multò necessarium est, quàm vt ad inquisitionem iuridicam, iuxta ea, quæ in Iure Canonico disponuntur. Et specialiter in Cap. Qualiter & quando 2. de accusationibus, vbi citatus Euangelij locus adducitur. Iuuat autem, quod in fine citati Capitis habetur, dum sic concludit Innocentius Tertius iuxta Concilium Lateranense: Hunc autem ordinem contra Regulares personas non credimus vsquequaque
seruandum, quæ, cùm caussa requirit, faciliùs & liberiùs à suis possunt administrationibus amoueri. Sic ille. Quod quidem in administrationibus, de quibus agimus, maximè verum habet, quæ Religiosorum propriæ non sunt, & in quibus ingentia damna potest adducere solitudo. Pro quo est Cap. Monachi, de statu Monachorum, in quo
sic dicitur: Nec soli inter Seculares homines spiritualium hostium conflictum expectent, Salomone dicente, Væ soli, quia, cùm ceciderit, non est qui subleuet eum. Eccles. 4. v. 10. Sic ibi, ex Concilio etiam Lateranensi, vbi ad Parochialem curam respectus habetur; sic enim ibidem præmissum: Nec singuli per villas & oppida, per quascumque Parochiales ponantur Ecclesias, sed in maiori Conuentu, aut cum aliquibus fratribus maneant: nec soli &c. Pro eodem est Cap. Illud 7. quæst. 1. & Cap. In omnibus, 81. dist.
31
*Dico sextò. Vt Religiosus tempore va
cantis Beneficij, aut absentiæ Parochi administret, non est necessaria approbatio Episcopi specialis, sed à Prælato poterit Religiosus alius adhiberi. Id probo. Quia per Bullam Pij V. possunt sine licentiâ tali ad Parochiale munus applicari: etsi autem illa temperata sit, iuxta dicta Cap. præced. totum illud in ordine ad prouisionem Parochorum est, quibus est facienda collatio: atque circa interinarios nihil derogatum est; vnde neque examen debet præmitti, quia illud pro Canonicâ institutione, & præcedenti approbatione præmittitur. Non debet autem vacationis tempus ex industriâ pro commodis temporarijs
interim seruientis prorogari: quia id non sine injuriâ Patroni fit, & est contra ipsius Beneficij institutionem, quod per proprietarium administrari debet, cùm ij, qui ad tempus præficiuntur, minùs diligenter, & sic non sine Ecclesiæ damnis, vt experientia docet, administrent. In quo tamen paruitas materiæ esse potest, & vnius mensis spatium non videtur mortalis culpæ damnandum, quia comparatione triennij, aut quadriennij, pro quo solet conferri, pars magna non est. Et in Parochialibus Beneficijs Laicorum quatuor menses Ordinarijs conceduntur in Indijs; licet hoc permissio potiùs sit, quàm facultas, cùm Concilium Tridentinum. Seßione 24. Cap. 18. de
Reformat. decem dies assignet; licet addat: vel aliud tempus ab Episcopo præscribendum: quod certè proportionatum esse debet, vt non sit pauciorum, ita vt commodè prouisio fieri possit: neque ita plurium, vt præfatus numerus enormiter excedatur. Et ita vltra alios decem dies prorogari non posse, ex Bulla Pij V. & duobus Prouincialibus Concilijs refert Zerola Parte 1. verb.
Zerola.
Parochia §. 2. Dub. 3. Sed Indijs, propter distantiam, plus aliquid indulgendum. In quo quidem Episcopi peccare grauiter possunt, dum propter humanos respectus hujusmodi differunt prouisiones.
CAPVT V.

CAPVT V.

An Prælati Religiosi pro Parochiis Indorum debeant proponere digniores.
32
*AFfirmatiuam sententiam absolutè
tenet Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 3. Cap. 17. numer. 23. & seqq. pro quâ alios adducit, ex quorum generali doctrinâ id sequitur. Sed in speciali pro Indiis refert Fr. Ioannem Baptistam in Animaduersionibus pro Confessariis Indorum Parte 2. vbi cum Mag. Veracruz concludit, quòd cùm in Capitulo Prouinciali Definitorium debeat eligere Guardianos & Priores, qui simul his Parochijs fungantur, debent semper eligere meliores sub mortali peccato, vt docet D. Thomas 2. 2. quæst. 63. artic. 1. & q. 185. & Quodlib. 6. quæst. 9. quem sic explicat Sotus de Iustitiâ & Iure Lib. 3. quæst. 6. artic. 2. Caietanus in Summa V. Beneficium, & egregiè Nauarrus in Miscellaneo Latino de Oratione num. 43. Sed certè neque Mag. Veracruz, neque Fr. Ioannes Baptista de Curatis Indorum locuti: vnde verba illa, Qui simul his Parochiis fungantur, de suo addidit citatus Auctor, neque ab eis dicta ad electionem pertinent Parochorum, sed generalior doctrina est, sicut & in § §. seqq. Videantur fol.
Eorum fundamenta.
261. pag. 2. & 262. Sed quidquid de hoc sit, probari prædicta sententia potest ex communi, satisque receptâ doctrinâ, quæ in Concilij Tridentini grauissimo Decreto Seßione 24. Cap. 18. de Reformat. magnum habet fundamentum: quod scilicet ad Beneficia Curata digniores sunt eligendi: id quod cùm in Beneficiis secularibus maximè verum habeat, in Regularibus, de quibus agimus, pariter asserendum: quia pro illis seculares Parochi eligendi erant, & ita digniores: quòd autem tales non eligantur, ex oppositione Religiosorum prouenit, vt fatetur citatus Fr. Ioannes Baptista fol. 384. pag. 2. sic dicens: Quòd autem simus caussa (damnorum inquam ex
Fr. Ioan. Baptista.
defectu in ministerio) patet, quia totis viribus procuramus, ne in nostros populos Clerici vel Fratres alterius Ordinis intrent, Sacramentaque ibi ministrent. Immò si ibidem Episcopus, vel Senatus Regalis Clericos præficerent in Curatos, nos valde de hoc conquereremur. Et peto nunc, quis tenetur in dictis populis Indorum aßignatis ministrare Indis Sacramenta, diebusque festiuis Missas celebrare? &c. Non Clerici, quia inde amoti sunt nostris importunis precibus; non Episcopi, quia absunt; ergo Fratres ad supradicta tenentur. Sic ille.
33
*Dico primò Quando Prælati tres assi
gnant, ex quibus Patronus eligat præsentandum | pro doctrinâ, grauiter peccant, si in assignatione eos præferant, qui minùs digni sunt, ob humanum aliquem respectum carnis & sanguinis. Videantur dicta Titulo 2. Cap. 4. & Titul. 3. num. 76. & seqq. Et quæ de Regibus loquentes diximus Titulo 1. num. 69. & seqq. Ratio est: quia cum ij, qui Regio nomine præsentant, communiter eum eligant, qui meliorem locum in assignatione Prælati tenet, talisque sit ipsius Prælati voluntas: vnde si nominare vnum solùm posset, illum, quem primo proponit loco, nominaret: ex eo fit fidelitatem debitam in re magni momenti violari, & damna consequenter velle, quæ ex minùs digni administratione sequentur, quęquae sunt sanè non leuia, & ita leuis esse culpa nequit. Nisi fortè excessus non sit magnus; tunc enim aliquid est humanis obligationibus concedendum, vt neque in eo veniale peccatum inueniatur. Pro quo videri potest P. Thomas Sancius Lib. 2. Consiliorum, Cap. 1. Dub. 2. n. 17. vbi alios adducit.
34
*Dico secundò. Sine peccato stare potest
vt Prælati minùs dignum proponant, omisso digniore. Id probo ex doctrinâ Dominici Soti Lib. 3. de Iustitiâ, quæst. 6. art. 2. argum. 1. post Conclus. 9. & aliorum, quos sequitur P. Sancius loco dudùm adducto, num. 23. §. Tertiò, limitanda. Di
Notanda pro eo doctrina.
cunt illi posse digniorem omitti, quando breui expectatur locupletior Præbenda eidem conferenda. Iuxta quam philosophandum in nostro casu: cùm enim Prælati Religiosi multas habeant Doctrinas, quæ passim vacant, & in illis plures occurrere possint, quæ digniorem Pastorem requirant; prudenter facient, si pro illis eos, qui tales fuerint, reseruarint. Quod enim Doctores citati dicunt de locupletiori Præbendâ, ita intelligendum est, vt non debeat maior commoditas eligendi tantùm attendi, sed quando cum illâ bonum est Ecclesiæ connexum: neque enim Beneficia pro locupletandis Ministris, sed pro bono Ecclesiæ præsertim instituta sunt. Beneficio ergo pro quo maior esse potest industrij Ministri necessitas, conuenienter, qui nunc omittitur, reseruatur. Pro quo est etiam sententia aliorum,
quos sequitur idem Pater num. 24. dicentium digniorem posse postponi respectu pinguioris Beneficij, quia in minùs pingui vtilior esse potest, ob speciales circumstantias: iuxta singularem in hac materiâ præ oculis habendam, bonum scilicet Ecclesiæ bono priuatorum esse præferendum. Cùm ergo Prælati in prædicto modo proponendi eum possint habere respectum, non debent ob prætermissos digniores condemnari.
35
*Dico tertiò. Dummodo Prælati Reli
giosi eos proponant, de quibus plenam habent satisfactionem, quantùm humana fragilitas nosce sinit, quæ nec abesse patitur imperfectiones cum virtutis substantiâ consistentes, rarò continget in prætermissione digniorum graue peccatum inueniri. Id probo. Nam Cardin. Caietani sententia
est in Summâ. v. Electio. & v. Beneficium. §. vltim. & sentaculo 12. quæst. 4. quem multi docti Recentiores sequuntur, dicentes obligationem esse eligendi digniorem, si consideretur Beneficium formaliter, quatenus scilicet est prouentus honoris, & bonorum temporalium, quia sic ad regulas distributionis communium bonorum spectat. Si tamen attendatur ad principale, quod reperitur in Beneficijs, scilicet officiũofficium pascendi, & ministrandi diuina, satis est si conferatur digno, quia sic non est distributio honoris, sed oneris, pro quo & alias rationes adducit Salon 2. 2. q. 63. art. 4. Contr. 3. Fol. 1004. & seq. Licèt autem citati illam reprobent cum Couarruuia Reg. Peccatum, 2. p. §. 7. n. 4. vers. Igitur; quia reipsa duo illa inseparabilia sunt: in casu tamen nostro videntur posse separari: quia doctrinæ non sunt institutæ pro honore & prouentu rerum temporalium in Religiosis, in quibus oneris potiùs quàm honoris distributio est. Quòd si aliqui eas ex deprauato illo affectu appetant, id certè per accidens est. Addunt illi, vtro ex illis modo considerentur Beneficia, danda esse dignioribus, saltem ex virtute fidelitatis, quâ tenentur dispensare fideliter præficiendo Ecclesiæ Ministrum digniorem suis muneribus obeundis. Verùm hoc non obstat, & ex eo potiùs argui potest pro nostra positione: nam fidelitas omnino seruatur à Prælatis Religiosis, dum loco sæcularis Clerici aliàs seruituri, Religiosus plenæ satisfactionis offertur, licèt dignior non sit: nam generaliter loquendo plus est fidendum tali, quàm Sacerdoti sæculari non ligato votis, nec profitenti perfectionẽperfectionem, aut in scholâ virtutis educato; qui non solùm Episcopo, sed etiam Prælato suo administrationis est rationem exactam redditurus. Vnde præsumptionem pro Religiosis extare benè ostendunt Auctores, quos adducit Dom. Solorzanus Cap. 16. numer. 57. factâ cum sæcularibus Sacerdotibus comparatione. Licèt negandum non sit multos ex iis probatæ virtutis existere, & qui in Parochiali curâ non sint Religiosorum dignissimis posthabendi.
36
*Dico quartò. Prælati Religiosi graui
ter peccant, si doctrinas in titulum Patribus grauioribus conferri faciant, dum eos ad illas nominant, Indicum Idioma non callentibus, alium illis associantes in eo peritum, vt Parochiales per eum functiones obeantur. Sic Dom. Solorzanus Cap. 17. num. 26. & seqq. & in Politicâ Pag. 651. vbi & Motum proprium sæpiùs adductum, & Textus alios expendit, ex quibus constat peritiam linguæ in Parocho necessariam esse, vt per se ipsum administret: pro quo & faciunt adducta Titulo præced. numer. 3. & Titulo 13. num. 4. & speciale Rescriptum Philippi III. in propriis terminis casum decidentis. Estque id adeò perspicuum, vt mirum sit apud viros doctos & pios tale quid accidere potuisse. Et videtur sanè peccatum tale
Peccatum commune trium.
commune trium: Prælati inquam proponentis, Patroni præsentantis, & Episcopi approbantis ac Canonicè instituentis. Cùm enim debeat examen præcedere, & reuerà non præcedat quale necessarium est, sic enim de linguæ defectu constaret; dum ita omnes ad huiusmodi absurdum concurrunt, in eadem sunt pariter damnatione. Nisi fortè Religiosus socius examen subeat, &
præsentetur, atque approbetur, eique Canonica institutio fiat: cùm tamen in foro Religionis aliter se res habeat, eò quòd Religiosi existiment se ad illa omnia non teneri, eisque proptereà subiici, quia si secus facerent, turbæ inde excitarentur, & stipendium Parochialis curæ minimè solueretur. Quod quidem dissonantiam habet insignem, & fraudem Religiosâ sinceritate prorsus indignam: vnde nec credibile est tale quid alicubi | practicatum: neque occultari illud posset: detectum autem remedio fuisset opportuno per superiorem prouidentiam extirpatum. De hoc certè Schedula Regia non loquitur, quia talis in Regiorum Consiliariorum mentem venire non potuit absurditas, cuius postrema verba oportebit expungi, dum ibi sic dicitur: Quedando con
esto sugeto todo lo que como tales Curas licieronhicieron, à los escrupulos, nullidades, è inconuenientes, que se dexan considerar.
Licèt enim circa præfata possit quisquam opinione probabili se tueri, sine periculo nullitatis, iuxta dicta num. 25. in casu tamen isto omnino deficit probabilitas, & grauiter debita fidelitas violatur, vnde non possunt non acres scrupuli suboriri. Ad ea, quæ initio Capitis allata sunt, quid sit dicendum, constat ex dictis circa Assertionem præcedentem.
CAPVT VI.

CAPVT VI.

An Religiosi Prælatorum possint præcepto compelli ad Parochialem curam Indorum.
37
*NOn vna est circa hoc Auctorum
mens. Affirmant Ludouicus Lopez 1. p. Instructorij, Cap. 56. Col. 3. Emmanuel Rodericus Tomo 2. Summæ, Cap. 9. num. 6. Pro quo & P. Palaus citat P. Suarium Tomo 3. de Religione, Lib. 10. Cap. 10. in fine; qui tamen id absolutè non tenet, sed tantùm ait ex speciali titulo, quem exposuerat, illud quandoque fieri. Et hoc titulo interdum coguntur Religiosi
P. Suarez.
per præcepta suorum Prælatorum ad suscipiendum munus Parochorum apud Indos, quia iam illud ministerium ex dispensatione Pontificum talibus Religionibus appropriatum est. Verba illius sunt. Pro explicatione autem tituli sic præmiserat, probans Religiosum posse compelli ad acceptandum Beneficium Regulare: Quia illa Beneficia, & eorum ministeria pertinent propriè ad munera talis Religionis, & ideò cadunt sub materia obedientiæ Prælatorum eius. Argumento Cap. Quorumdum de Electione in Sexto, ibi: extra administrationes proprij Ordinis. Et Cap. Cùm singula, de Præbendis, in Sexto. Sic ille. Qui de illis videtur Beneficiis locutus, quæ Monasteriis adnexa sunt. Et quidem Cap. Quorumdam ne
que vnum, neque aliud probat, quia illud Proprij Ordinis, ad Prælaturas est proprij Ordinis referendum, ad quas quis sine speciali Prælati licentiâ potest Præbere consensum: neque decisio illa potest casui præsenti accommodari, vbi de licentiâ ad Prælaturas extra Religionem admittendas agitur, & negatur id fieri posse, etiam cum Prælati licentiâ, quando in discordiâ factæ sunt electiones. Quid hoc ad rem? Vnde Glossa verb. Ordinis, ait circa administrationes proprij Ordinis hîc nihil noui iuris statui. Caput autem Singula id probat, quod dicebamus, de Beneficiis quidem Monasteriis annexis P. Suarium locutum, sic enim ibi: Prohibemus insuper, ne Prioratus, vel Ec
clesiæ, aut administrationes, seu officia vnius Monasterij consueta per eiusdem Monachos gubernari, committantur deinceps absque auctoritate Sedis eiusdem alterius Monasterij Monachis gubernanda, &c.
38
*Quidquid de hoc sit id, quod præfati af
firmant, negat P. Thomas Sancius en Opere Morali, Lib. 6. Cap. 2. numer. 50. id probans, quia est præter Religionum institutum, & res periculis plena. Et licet Pius V. id concesserit, ex eo pro
P. Sancius.
batur licitum esse tali fungi ministerio, non autem Religiosos posse ad illud obligari. Addit autem num. 51. posse Religiosum cogi ad suscipiendum Beneficium consuetum regi per Religiosos Monasterij, quia talis gubernatio pertinet ad Monasterium, & ita ab eius Prælato posse tale onus imponi. Videtur autem hoc ad Indorum Parochias referendum, quando iunctæ sunt Monasteriis, & Religiosi conuentualiter viuunt, & non soli, quia de Parochiis Indorum agens ad ea se refert, quæ dicenda ab ipso numer. seq. & illum sequitur P. Palaus Tomo 3. Tractat. 16. Disputat. 4. Puncto 5. numer. 3. quoad Parochias Indorum; addit tamen sic: Quòd si Beneficium Regulare sit tui
P. Palaus.
Ordinis, ad illud subeundum compelli à tuo Prælato potes. Cùm enim à Religiosis illius administrari debeat, necessum erat vt Prælatus, apud quem est Ordinis administratio, potestatem haberet compellendi ad illius Beneficij administrationem. Sic ille. Cuius ratio videtur ad Parochias Indorum aduocanda, licèt ille pro ipsis ex eo arguat, quia Beneficia sæcularia sunt: Pontificia enim concessio non mutat Beneficij sæcularis naturam, & consequenter non præstat vt ad illud subeundum obligare Prælatus possit. Sed id non videtur satisfacere: quia semel susceptâ administratione talium Beneficiorum, cùm à Religiosis administrari debeant, necessarium est vt Prælatus, apud quem est Ordinis administratio, potestatem habeat compellendi ad talem administrationem: vnde parum interest, quòd Regulare ex naturâ suâ, aut sæculare sit, quia idem onus circa administrationem incumbit. Aut ergo ratio citati Doctoris pro Beneficijs Regularibus eneruis est, aut sæcularibus etiam debet applicari.
39
*Dico primò. Si Religiones aliquæ à
Pontifice compellantur Indorum Parochias administrare, poterunt Prælatieos, quos idoneos iudicauerint, ad curam talem constringere. Sic colligitur ex Auctoribus generaliter affirmantibus, & constat ex nuper adductâ ratione: quia cùm administrare teneantur, ad talem administrationem necessaria est potestas compulsiua, aliàs stare non posset administratio.
Dico secundò. Idem erit, si aliunde necessitas
oriatur, vt quia Rex vrget, cuius nequit sine grauibus inconuenientibus voluntati contrairi. Ratio est eadem.
Dico tertiò. Si Religiones omnino voluntariè curam prædictam assumant, nequeunt
Prælati Religiosos ad illam compellere pro iis locis, in quibus conuentualiter non viuunt. Id constat: quia tunc non vrget necessitas. Et prætereà ex communi doctrinâ scriptorum, iuxta quam Religiosi non possunt compelli ad ea, quæ sunt supra aut præter regulam, & proprium institutum: de quâ P. Suarius Lib. 10. citat. cap. 8. P. Sancius Cap. illo 2. præsertim n. 15. P. Palaus Disp. 4. cit. Puncto 4. & alij apud ipsos, quibus addendus Bassæus verb. Religio 4. n. 9. P. Busembaus in Medullâ Theologiæ Moralis, Lib. 4. Cap. 1. §. 1. Non tenetur. Talis autem est occupatio prædicta, cùm | ad sæculares spectet, & plena sit periculis, iuxta dicta.
40
*Dico quartò. Si Conuentus aliquis sit,
in quo Cura prædicta habeatur, possunt Prælati Religiosi subditos ad illam suscipiẽdamsuscipiendam compellere. Sic citati n. 38. & ratio est; quia licet BeneficiũBeneficium ex se sæculare sit, dum tamen Conuentui adnectitur, conditionem sortitur Regularis, cùm Ecclesia Regularis sit, & Regulari modo administretur, cessentque pericula, quæ in solitariè agentibus inueniuntur. Si qua autem sunt ex conditione officij, illa quidem ministeriis etiam sunt adnexa, quæ maximè propria Ordinum Mendicantium sunt, cùm debeant esse Ordinariorum Præsidum adiutores. Huius tamen oppositum non est im
Oppositum probabile.
probabile, si Cura in tali Conuentu omnino voluntariè suscipiatur: neque inconueniens erit vllum, si nullus, qui talem Curam velit assumere, reperiatur; poterit enim tale Beneficium dimitti, cuius dimissio libenter ab Ordinariis admittetur, cùm nihil magis exoptent, quàm vt Religiosi, quæ sua sunt tractent, & sæcularibus Sacerdotibus, quæ sæcularia sunt Beneficia, tractanda derelinquant. Si tamen ad bonum Conuentus
Notanda limitatio.
conseruatio Beneficij valde conferat, non debet administratio voluntaria omnino censeri, vnde alia militat ratio, de quâ dictum.
41
*Dico quintò. Religiosi Societatis Iesv
compelli possunt ad Parochialem curam Indorum quomodocumque illa à Superioribus suscipiatur. Probatur ex amplissimâ obedientiæ materia, quam eius institutum amplectitur. In Constitutionibus enim Parte 3. Cap. 1. §. 23. & Parte 6. Cap. 1. §. 1. dicitur obediendum esse in omnibus, in quibus manifestum peccatum non cernatur: vnde obligationem obediendi in Societate latiùs patere, quàm in aliis Ordinibus affirmat P. Lessius Lib. 2. Cap. 41. numer. 75. §. Alterum est: sicut & in Ordine Minorum, quia in illius Regulæ Cap. 10. dicitur obediendum in omnibus, quæ non sunt contra Regulam, vel animam: contra animam enim solum peccatum est. Pro quo &
Illustrissimus Caramuel in Theologiâ Morali numer. 1392. ita scribit: Vnde Patres Iesuitæ, quia promittunt obedientiam in omni materia, quæ non sit euidenter mala, posito Superioris præcepto, tenebuntur iuxta minùs probabilem sententiam operari, aut etiam actio
Caramuel.
nes probabiliter malas elicere. Sic ille. Licèt autem circa hoc limitationem aliquam esse admittendam doceant P. Suarez Tomo 4. de Religione, Tractat. 10. Lib. 4. Cap. 12. num. 10. & seqq. P. Sancius suprà, num. 16. & P. Palaus Cap. 4. num. 7. §. Religiosi verò. Ea tamen in iis tantùm locum habere
potest, quæ conformia Instituto non sunt, quatenus conducere non possunt ad spirituale bonum proximorum, quorum saluti debet illa vacare: si autem ipsa aliquid ad prædictum finem expedire iudicauerit, non debet à materiâ obedientiæ, quam profitetur, excludi. Atqui assumptio Parochialis curæ Indorum potest conueniens ad spiritualem illorum profectum iudicari: ergo & obligari ad illam poterunt tale Institutum profitentes.
42
*Quod quidem roborari potest ex eo,
quòd Parte 9. Constitutionum, Cap. 3. §. 20. de Generali loquens D. Ignativs his verbis decernit: Generatim loquendo in rebus omnibus, quæ ad propositum Societati finem perfectionis, & auxilium proximorum ad Gloriam Dei faciunt, omnibus præcipere in obedientiæ virtute poßit. Sic ibi. Quis autem non videat ad auxilium proximorum conducere curam prædictam posse, idque ad Dei Gloriam, cùm Gloria eius ex hominum salute singulariter propagetur? & multò illud potiùs, quàm ex cælorum magnitudine, ornatu, splendore, de quibus Vates summus: Cæli enarrant Gloriam Dei. Psalm. 18. v. 1. Potest item roborari ampliùs ex eo quòd citato, Cap. 3. §. 9. habetur, dum dicitur in Generali esse potestatem admittendas quascumque personas Societatis ad quælibet loca ad quamuis actionem ex ijs, quibus vti
Alius pro eodem.
ad proximorum auxilium Societas solet, exercendam. Constat autem Societatem Indorum Parochialem curam exercere solitam, in Iaponiâ, Sinâ, Indiâ Orientali, Brasiliâ, Nouâ-Hispaniâ, Paraquariâ, Nouo-Regno Granatensi, Chilensi, & Peruuiano, atque vbicumque ad maiorem proximorum vtilitatem iudicat expedire. Licèt enim, vt diximus, num. 7. & 8. Societas doctrinas prudentissimè & cautissimè detrectet; vbi tamen expedire iudicat, tale onus non refugit sustinere: & ita quando tale accidit, id non sine speciali conuenientia fieri, debet ab eius filiis iudicari. Ex quo fit compelli illos ad curam Parochialem posse: neque sententiâ illâ grauium ex ipsa Societate Doctorum se tueri posse: quandoquidem pro Societate specialis ratio militat iam proposita & roborata. Quemadmodum sententia com
munis est, Religiosos non posse compelli vt in Indias se conferant conuersioni Gentilium vacaturi, vel ad alios infideles mitti: cùm tamen in Societate secus accidat, vt citati docent, & etiam Ludouicus Lopez & Emmanuel Rodericus, quos pro eo laudat P. Sancius num. 47.
CAPVT VII.

CAPVT VII.

Qualiter Religiosi Parochi ad visitationem ab Ordinariis faciendam teneantur.
43
*TEnentur equidem, quia sic à Sede
est Apostolicâ constitutum, sic etiam Regiis Schedulis, iuxta potestatem ab eadem Sede concessam. Et quidem Pius V. ex cuius magis speciali Indulto Religiosi possunt Parochialem curam exercere, dum statuit in Bullâ sæpiùs allegatâ, vt sine alicuius licentiâ prędictampraedictam curam exerceant, nullam de visitatione faciens mentionem: non ideò censendus est illam penitus exclusisse, quia, vt sæpiùs dictum est, iuxta vulgatum Iuris axioma, à separatis non fit illatio; & stat optimè Parochialem curam independenter à quocumque Ordinario assumi & dimitti cum Ordinarij iure circa inspectionem administrationis: & ita vbi huius iuri expressè derogatum non est, debet penitus recognosci. Potestati enim Ordinariorum non detrahitur, nisi
inquantùm est expressum. Vt ex Cap. Auditis. & Cap. Cùm olim, probat Ioannes Andreas in Cap. 1. de Priuilegijs, in Sexto. §. Quantùm ad ista. Pro quo est & Cap. Pastoralis, de Priuilegiis, vbi | Innocentius Tertius declarat Religiosos, quibus à Papa concessum est, vt Ecclesias ei subiectas possint in proprios vsus conuertere, non auctoritate propriâ, sed à Diœcesano loci possessionem illarum accipere debere, nisi in priuilegio aliud exprimatur: vbi sic concluditur: Quia per
indulgentiam huiusmodi Episcopali iuri non credimus derogari. Habent autem Episcopi ius fundatum circa visitationem Religiosorum in his, quæ curam Parochialem concernunt, non solùm per Concilium Tridentinum. Seßione 25. Cap. de Regularibus, vbi id expressè deciditur, quæ decisio anterior fuit comparatione Concessionis Pij Quinti: sed etiam per iuris communis dispositionem in Cap. Cùm Capellas de Priuilegiis: quod benè expendit Dom. Solorzanus Cap. 17. n. 48. & 49. & quod èex re præsenti maximè videtur esse Pius Quintus præfati priuilegij auctor ita luculenter declarauit, vt videri potest in Collectaneis Declarationum Barbosæ circa citatum Caput Tridentini. Voluit tamen (verba illius sunt) vt
Pij V. Declaratio.
in omnibus Ecclesiis Parochialibus, in quibus Curæ animarum, etiam laicorum exercetur, habeant Ordinarij facultatem eas Ecclesias & personas in iisdem Curam exercentes, visitandi, & corrigendi, in his dumtaxat quæ ad dictam Curam, & Sacramentorum administrationem spectant, ita vt ab hoc Decreto nullus videatur exemptus. Sic ille ex Religioso Pontifex, & Religiosorum singularis Patronus: vt non debeant illi de hoc onere querelis interminabilibus proclamare. Pro quo & Regiæ Schedulæ extant, moderationem dictam, post varias circa illud altercationes & controuersias, exprimentes: de quibus agit Mag. Grijalua in historia Augustiniensi Nouæ-Hispaniæ ad finem Ætatis 3. & per plura Capita Ætatis 4. Dom. Solorzanus Cap. 16. num. 77. & seqq. Cap. 17. num. 46. & seqq. & in Politica Lib. 4. Cap. 16. & 17. & Dom. Felicianus à Vega in Cap. Ceterùm de Iudiciis. num. 36. Pro quibus
44
*Dico primò. Episcopi visitare Religio
sos possunt quoad ea, quæ officium Parochiale concernunt. Constat ex dictis. Quæ autem sint illa, declaratur in Regio Rescripto die 22. Iunij 1624. quod per iterata alia iussum ad vnguem obseruari, vt videri potest apud Dom. Solorzanum citatis locis, ibi, En lo tocante à la administracion
de Curas, y no en mas, visitando las Iglesias, Sacramento, Chrisma, Cofradias, limosnas de ellas, y todo lo que tocare à la mera administracion de los Santos Sacramentos, y ministerio de Curas &c.
Quæ quidem meritò expressa sunt, qui ad Parochialem curam manifestè spectant. Nomine autem Chrismatis, Baptismalis fons etiam intelligitur, qui in aliquibus Schedulis expressus habetur, eò quòd ad solemnem illius administrationem adhibendum sit, & fons ipse sacro sit Chrismate consecratus: vnde & pariter accipiendum venit Oleum sacrum pro Sacramento Extremæ vnctionis, quod cum Chrismate solet asseruari. Ecclesiæ item nomine venit sacristia, & ornamenta sacra; circa quæ Episcopi specialem debent solicitudinem adhibere, sicut & circa Calices, Corporalia, & Missale: in his enim omnibus magnæ solent indignitates admisceri. Libri item Baptismi, Matrimoniorum, ac defunctorum: Eleëmosynæ pro Ecclesiiis datæ: neque enim ad illas, quæ ex Confraternitatibus colliguntur, arctanda est visitatio, licet illæ solæ fuerint in citata Schedula designatæ. Deinde circa modum agendi Religiosi Parochi inquirendum in iis, quæ ad ipsum vt talem pertinent, de quibus dictum est Titulo præcedenti. Et pro quibus legi solet Edictum ad hanc regu
lam conformandum. Quibus addo ad Parochi Indici officium etiam pertinere, vt Indos faciat de suis priuilegiis certiores. Pro quo Ferdinandus Zurita in Enchiridio Indico Quæst. 10. Et obligationem hanc sub mortali vrgere satis compertum apparet, quia res est magni momenti, & Pontificiis gratiis Parochorum incuriâ germina ista nouella fraudantur. Obseruat autem citatus Auctor priuilegia posse consuetudine abrogari, & quando tale accidit, obligationem cessare, cujus erit indicium, si violatores legis puniantur. Sed circa hoc cautè procedendum est, quia Indi numquam voluntatem etiam tacitam habent suis priuilegiis renuntiandi, & desuetudo ex defectu potest notitiæ contingere, neque aliud de Pontificia est præsumendum voluntate. Videantur dicta Tit. 12. num. 426. Hoc ergo videant, & disponant visitantes.
45
*Dico secundò. Visitatio prædicta circa
mores & vitam Religiosorum non debet extendi. Sic constat ex dictis, & satis innuitur in prædicta Schedula verbis illis: En lo tocante à la administracion de Curas, y no en mas. Sed eo non contenti Regij Consiliarij Indiarum Regio nomine
sic pergunt: Que en los excesos personales de las costumbres y vidas de los Religiosos Dotrineros, no quedacenquedasen sugetos à los Arzobispos, ô Obispos, para que los castigasen por las visitas, aunque fuese à titulo de Curas: sino que en caso que se tubiese noticia de exceso., sin escribir, ni hacer procesos auisasen secretamente à sus Prelados Regulares para que lo remediasen, y que sino lo hiciesen, los Arzobispos y Obispos pudiesen vsar de la facultad, que les da el Sancto Concilio Tridentino, de la manera, y en los casos, que lo pueden hacer con los Regiosos no Curas. Y que en este acudan al Virrey, que los ha de nombrar, y poder remouer, à representarle las causas para que lo haga, como se ha hecho, y hace en el Peru. Hæc Rex. Circa quæ obseruandum est
aliqua esse Religiosorum posse crimina Parochorum, quæ videntur simul personalia, & ad officium pertinentia. Vt v.verbi g.gratia, si Religiosus sit ludo aleatorio deditus, quia illi immersus est, cùm ad ea, quæ sunt officio propria, vocatur, non accurrit, vnde & grauia detrimenta subsequuntur. In hoc ergo cùm testium depositiones excipiuntur, ita procedendum est, vt tantum scribatur Religiosum ad ea, quæ officij sunt, administranda vocatum non accurrere, & in tali ac tali occasione id accidisse. Quod verò ad ludum spectat, quia personalis defectus est, non processandum, sed ad Regularem Prælatum deferendum, vt remedium apponat, iuxta Schedulæ tenorem. Quòd si ita inter se connexa sint ea, quæ ad officium, & quæ ad personam spectant, vt secerni non possint, respectus officij debet præualere, quia maioris momenti est, cùm damnum importet publicum, & aliud sit tantùm personale. Vt si potestate officij ad aliqua perpetranda vteretur, ad quæ personalis respectus minimè suffecisset. Itaque illa personalia censenda sunt, quæ cum officio nullam habent connexionem | secundùm se spectata, licet per accidens habere possint. Vt si Religiosus aleâ ludat, & multas pecunias exponat, quæ ratione officij proueniunt: posset namque similiter ludere, si aliunde haberet, & sic in aliis. Non ita si mercimoniis vacet, textrinas habeat, erga Indos asperè se gerat, & alia, quæ sæcularibus Parochis ratione officij prohibentur: hæc enim nullo modo, nisi Parochi essent, exercerent. Et ita accipiendum
P. Pellizarius.
quod habet P. Pellizarius Tract. 8. Cap. 4. num. 16. dum ait cum aliis comprehendi ea, quæ occasione, colore, fauore, & auctoritate officij committuntur,
46
*Nec debet circa mores & vitam inquisi
tio fieri ad habendam notitiam, etiamsi nihil processandum sit, sed eo tantùm fine vt à suis Prælatis corrigantur: id quod Regia Schedula satis indicat verbis illis: Sino que en caso, que se tubiere noticia de exceso, sin escribir &c. Vbi de notitiâ tantùm agitur, quæ haberi sine inquisitione potest, & accidit cùm Indi, aut alij, scandala Parochorum Episcopis aperiunt, quod & facere possunt, si remedium aliâ viâ non sperent, aut eam iudicent meliorem. Nec videtur peccare grauiter Episco
pus, qui extraiudicialiter interrogat ad notitiam hauriendam, vt à Prælatis Religiosis, quæ damnabilia occurrerint, faciat emendari. Tantùm enim videtur inquisitio iudicialis prohibita in ordine ad correctionem ab ipsis titulo superioris iurisdictionis adhibendam, vt ex verbis illis apparet, Para que los castigasen por las visitas. Quòd au
tem secretè admonendos Prælatos dicitur, non ideo est, quia in eo absolutè secretum seruandum sit, eò quòd res, de quibus agitur, sint secretæ; tunc enim Religiosi Parochi fraternè corrigendi, iuxta formam à Christo traditam. Pro quo est & Regia Schedula Philippi Secundi Ann. 1585. in quâ sic dicitur: Y que à los Religiosos, que estubieren en las dichas Dotrinas, asi mismo los visiten y corri
Schedula Philippi 2.
jan en quanto à lo mas fraternalmente, teniendo particular quenta de mirar por el honor y buena fama de los tales Religiosos: en los excesos que fueren ocultos: y que quando mas que esto fuere menester, ò conuiniere, den notitianoticia à sus Prelados para que los castiguen: y que no lo haciendo, lo hagan ellos, conforme à lo dispuesto en el Santo Concilio de Trento.
Quod verò de rebus, quæ secretæ sunt, non agatur, ex eo constat quia si Prælati remedium non adhibeant, Episcopi facultate sibi à Concilio traditâ vti debeant, quæ pro secretis non est, cùm ad id lex sufficiat Charitatis. Id ergo tantùm secreti intimatione præscribitur, vt Religiosi Prælati iudicialiter non conueniantur, sed amicabiliter; efficaciter tamen, quia res summi momenti agitur, à qua pendet multorum æterna salus, & ex cuius conniuentiâ multorum sequi potest æterna damnatio. Quid autem ex Concilio Tridentino habeatur, ad quod se Regiæ Schedulæ referunt, consta
bit legenti Seßionis 25. Caput 14. de Regularibus. Vbi breuis illa, sed valde formidanda conclusio: Episcopo instante, à suo Superiore intra tempus ab Episcopo præfigendum, seuerè puniatur, ac de punitione Episcopum certiorem faciat: sin minùs, à suo Superiore officio priuetur, & delinquens ab Episcopo puniri poßit, Sic Concilium.
47
*Quomodo autem puniendus sit, ibi non
dicitur: videtur autem ex Regia Schedula manifestum, sic enim additur: Y que en este acudan al Virrey, que los ha de nombrar, y poder remouer, à representarle las causas, para que lo haga, como se ha hecho, y hace en el Peru.Potest ergo quacumque graui caussâ existente, quæ ad mores Religiosi spectet, eum pœnâ priuationis Doctrinæ punire: neque enim medium quid in Regia Schedula admittitur, vt scilicet puniri possit, & in Parochiali officio conseruari. Et quidem meritò: nam Religioso, qui vti exemplar virtutis, immò & perfectionis proponitur, grauiter in publico delinquenti nulla esse pœna magis proportionata potest. Vnde non sunt Parochorum sæcularium more tractandi, quibus plura permittuntur, sed iuxta Decretalem Innocentij Tertij de qua n. 30.
faciliùs & liberiùs à suis possunt administrationibus amoueri. Tenentur autem Proreges Episcoporum deferre sententiis, aliàs nullius illæ roboris remanerent; & ita in Schedula adducta deciditur, verbis illis; Que los ha de nombrar, y poder remouer. Neque enim dicitur quòd nominare seu præsentare possit, sed quòd reipsa nominaturus sit; & statim additur potestas remotionis: quod est dicere: Nominet alium, quia potest aliàs nominatum remouere. Ratio autem discriminis inter Religiosos & sæculares non solùm est iam adducta ex maiori eorum obligatione; sed etiam quia sæcularis, si facilè remoueatur, sine subsidio pro vitæ necessariis manet, neque ad Beneficium aliud poterit adspirare: quod secus in Religioso accidit, cui non possunt deesse necessaria ad Monasterium redacto, in quo vti in proprio elemento securiùs & quietiùs residebit. Quòd si id doleat, eo ipso magis est illi conuentualis secessus necessarius, vbi ea, ad quæ vocatus est, studeat exercere. Si verò Prorex remotionem renuat, ipse viderit, cui & damna ex irrationabili resistentia penitus imputanda, de quo & Episcopus ipsum admonebit.
48
*Dico tertiò. Episcopi, si impediti legitimè sint, possunt Religiosos Parochos per alios visitare. Sic in Schedula dicta declaratur verbis illis: Que los Arzobispos y Obispos por sus personas, ô por las que ellos eligiesen estando impedidos, pudiesen visitar los Religiosos Dotrineros. Et pro eodem extat Schedula Philippi Secundi ad Episcopos NouæHispaniæ transmissa, in qua cum singulis lo
Schedula Philippi 2.
quens, sic ait: Os ruego y encargo, que quando por por vuestra persona no pudieredes visitar las Dotrinas de eso Obispado, conforme à lo proueido en la Cedula mia de 1. de Iunio, de 1585. donde mas en particular se trata de esto, enuieis à las dichas visitas de Religiosos, que estubieren en las Dotrinas, en quanto à Curas, y del Santißimo Sacramento, Pila del Bautismo, y fabrica de las Iglesias, y demas cosas tocantes à ellas, y del culto Diuino, con ReligiiososReligiosos de las mismas Ordenes. De manera que donde vbiere Frayles Dominicos, vaya Frayle de la misma Orden por Visitador, y que la misma forma se guarde con los Agustinos, Franciscos, Mercenarios, y de la Compañia, y esto para los casos, y en la forma, que se contiene en la dicha Cedula. Fecha en Madrid à 21. de DeciembreDiciembre de 1595. años. Quæ Schedula Originalis habetur in archiuo R. P. Commissarij Generalis Ordinis Minorum in Noua-Hispania, vt testatur Fr. Ioannes Baptista in Animaduersionibus pro Confessariis Indorum fol. 396. in fine.
49
*Et illa quidem possent Religiosi aliarum | Prouinciarum se tueri, quia in ea non fuit inspecta ratio aliqua specialis, que in Religiosis Nouæ-Hispaniæ, & non in aliis, militaret, sed generalis illa ibidem præmissa: Que losles es causa de
Ratio in eadem reddita.
mucha inquietud y desasosiego, enuiarlos à visitar en quanto Curas, con Clerigos, ô Religiosos de otras Ordenes: y conuiene escusar todas las occasiones, que los pueden diuertir de su principal fin. &c.
Quæ quidem ad omnes Religiosos in Indijs Parochialem curam exercentes constat pertinere. QuādoQuando enim ratio est generalior quàm dispositio, hæc per illam ampliatur, juxta Textus & Doctores, quos
adducit Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 2. Cap. 22. num. 71. Videntur autem Religiosi fauori isti renuntiasse, quia & inconuenientibus est obnoxius, iuxta id, quod citatus P. Fr. Ioannes Baptista eodem loco scribit ita dicens: Sed & hoc suam
Fr. Ioan. Baptista.
habet difficultatem, si Episcopi aliquem eligerent in Visitatorem Religiosum ambitiosum, honoris, & pecuniarum cupidum & auidum, & erga Religionem suam malè affectum. Vnde eligi non debet ad tale munus subeundum qui sibi sumit honorem, sed qui vocatur à Deo tamquàm Aaron. Sic ille. Cùm verò dicatur Episcopum tunc tantùm aliquem suo loco missurum, quando ipse est impeditus; non tenentur Religiosi Visitatorem admittere, qui à non im
pedito mittitur; & Episcopus in hoc non videtur à graui culpâ eximius. Quia verò de impedimento, aut illius defectu, non facilè possunt Religiosi iudicare; vbi oppositum non constat, admittenda visitatio est: & cùm constiterit, vitandi tumultus, & res vrbanè & pacificè transigenda: neque enim Religiosa iura defendenda sunt more castrorum; & modo ipso defensionis arma præbenda contrariis, dum in eo iniuriæ verbis & actionibus Religiosâ moderatione indignis admiscentur.
50
*Dico quartò. An Religiosi Indorum
Parochi occasione visitationis & correctionis, quæ Episcopis licet circa Officium Parochiale, possint ab illis per Censuras premi, quæstio momenti non leuis est: in qua partem affirmantem multis firmat Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 17. num. 57. & seqq. & in Politica fol. 657. §. Pero
no obstante, & seq. & Lauretus à Franchis in Controuersiis pag. 9. & 10. minimè Religiosis infensus, licet Vicarius generalis Auenionensis. Et est præcipuum illius fundamentum absoluta iurisdictio Episcoporum in Religiosos Parochos quatenus tales, quæ ex supradictis constat: vbi autem iurisdictio in foro externo est, datur pariter potestas ad compellendum per Censuras, quæ sunt arma Ecclesiastici brachij ad subditos in officio continendos. Pro quo P. Thomas Sancius Lib. 7. de Matrimonio, Disput. 33. num. 22. & 23. plures Auctores adducit: & ita plures etiam sunt, qui in casu nostro ita sentiunt à Dom. Solorzano citati, qui ita practicatum aliquoties ait, præcedente declaratione Limæ Peruuij Metropoli. Obseruandum tamen nullum ex præfatis Auctoribus esse Religiosum. Pro parte verò ne
Negatiua & fundamentum item.
gante sunt plurimi apud P. Sancium suprà, quatenus generaliter asserunt concessà iurisdictione in aliquem, qui priuilegium habet ne possit excommunicari, aut Censuris aliis coërceri, non illas posse in eum ferri, &, si ferantur, esse inualidas. Pro quo facit manifestè Cap. 1. de Priuilegiis in Sexto §. In eos autem. Religiones autem talibus priuilegiis gaudere ibidem P. Sancius ostendit.
51
*Et vt Mendicantes gaudeant, secluso
nouo aliquo alio priuilegio, vel cui possit aliquid circa valorem opponi, expendi potest id, quod est animaduersione dignissimum, licet à Doctoribus non videatur adnotatum; in citato inquam Capite sic haberi: In eos autem, quibus ne interdici, suspendi vel excommunicari à quoquam valeant, à Sede est Apostolica indultum, (sicut sunt Religiosi quamplures,) in quorum priuilegiis continetur &c. Quæ decisio negari nequit quominùs hodie verum habeat quoad omnia in illa contenta: vnde & modò sunt Religiosi quamplures tale priuilegium habentes, quia nunc Religiones præcipuæ extant, quæ tempore decisionis præfatæ vigebant. Est namque Decretalis illa Innocentij Quarti in Concilio Lugdunensi, quod celebratum est Ann. 1245. Quis autem non videat Monachales omnes illius temporis, etiam nunc vigere, sicut & Mendicantium plures? Aut quis insuper dubitare, eas ipsas, aut earum aliquas esse, quibus tale sit priuilegium ab Apostolicâ Sede concessum? Non est autem reuocatum illud,
quia de tali reuocatione non constat. Licet enim Alexander Quartus priuilegia concessa ab Innocentio Quarto & aliis, præter Regias personas, quibus ab antiquo talis erat gratia concessa, reuocauerit speciali Constitutione; Clemens tamen Quartus illo clementior, vt ait Ioannes Andreas in Glossa, reuocationem abrogauit, temperamento addito, de quo in Cap. Ne aliqui, eodem Titulo, per quod Ordinarij Censuris vti in Priuilegiatos nequeunt, quando priuilegium concessum non est personarum intuitu, sed Religionum, aut locorum, vt in casu nostro. Ex quo videtur euidenter deduci Religiosos Mendicantes excommunicari non posse, aut Censuris aliis percelli, nisi quando id in speciali ab Apostolicâ fuerit Sede dispositum, vt in casibus aliquibus apud Tridentinum. Et idem est de Religiosis aliis cum Mendicantibus communicationem priuilegiorum habentibus; quia, vt ex amplissima concessione singulis facta constat, omnia priuilegia participant Religionibus quibuscumque concessa: ergo & illa, de quibus testatur Concilium, & Innocentius in Decretali illa, cùm non constet esse reuocata. Qui discursus videtur euidens generaliter loquendo, quamuis in casu, de quo loquimur, sit specialis difficultas inferiùs declaranda. Et ita, licet prædicto discursu non adducto, non posse Religiosos grauari Censuris, nisi vbi specialis pro eo concessio est, si priuile
Negantem qui tueantur.
gium generale habeant, tenent Gambaro, Emmanuel Rodericus, & P. Henriquez, quos adducit & sequitur P. Thomas Sancius citato num. 23. & in Opere morali Lib. 6. Cap. 1. num. 14. P. Gaspar Hurtadus Tractatu de Censuris Disput. 12. n. 5. P. Martinon Tomo 5. Disput. 58. num. 29. P. Bauny Tomo 2. Tract. 1. Quæst. 12. ad finem P. Pellizarius Tract. 8. Cap. 4. numer. 117. §. Maius dubium, iuncto Summario eiusdem numeri. Tamburinus, Scortia, Peyrinus, Portel, Villalobos, Aloysius Bariola, quos adducit, & sequitur Diana Parte 3. Tract. 2. Resolut. 76. & Parte 5. Tract. 9. Resolut. 43. & alij complures.
52
*Difficultas autem, quam dixi circa præ
dictum discursum extare, in casu de quo loquimur, occurrit, in Parochis inquam Episcopis in omni Parochiali iure subiectis, ex eo quòd in prædicta Decretali additur post prædicta, in fine illius; sic enim dicitur: Nec forsan ipsi Monachi ad Monasteriorum suorum Prioratus Ordinarijs eisdem subiectos (vt vel gerant eorum regimen, vel in eis tamquàm proprij locorum ipsorum Monachi resideant) fuerint destinati: tunc enim etsi liberè poßint ad eadem Monasteria reuocari; ne tam illorum, quàm ipsorum Prioratuum Monachi reputentur (cùm non sit inconueniens aliquem vtrobique locum habere Monachicum) vnum alteri subesse Monasterio, vel ab ipso noscitur dependere: ratione tamen eorumdem Prioratuum dicti Ordinarij sua iurisdictione in ipsis etiam quoad præmissa, quamdiu morantur in illis, licitè vti possunt. Hæc ibi. Iuxta quæ etiamsi amplissimum priuilegium sit, quale ibidem exponitur, vt Ordinarij Censuris vti nequeant erga sic Priuilegiatos: si tamen in loco sint iurisdictioni Episcopi subiecto, aut cum illius regimine, aut sine illo, priuilegium cessat erga præmissa; scilicet suspensionem, excommunicationem, & Interdictum: vt exponit Glossa verba illa Textus: Quoad præmissa: quia de illis decisio apertè procedit. Cùm ergo Parochi Religiosi Indorum in loco Episcopo subiecto sint, priuilegium exemptionis prædictæ non videtur vllatenus suffragari. Non enim hîc locum habet
exceptio, quam addit Glossa, post adducta verba sic dicens: & intelligas hoc quando Prioratus ille tale priuilegium non habet ex se, nec ex superiori Monasterio: quia si maius Monasterium habet priuilegium quòd Monachi sui, & Prioratuum sibi subiectorum, à quoquam excommunicari non poßint, &c. tunc secus. Non inquam habet locum, quia Doctrinæ Indorum tale priuilegium non habent, neque Prioratus, aut Prælaturæ aliæ, quibus aliquæ illarum subiectæ esse solent quoad obseruantiam Religiosam, illud item allegare possunt; quia Ecclesiæ etiam illæ, in quibus Prælatura exercetur, Parochiales sunt, & ita Episcopo subiectæ, proptereaque non gaudent priuilegio. Licèt enim contingere possit vt Prælatus non sit Parochus; quia tamen Ecclesia, & tali Prælato subditi sub iurisdictione Episcopi sunt, & domorum etiam, quas ædificarunt, domini non sint, vt expressè est Regiis Schedulis declaratum, de quibus Dom. Solorzanus Cap. 16.
Domos Parochorum non esse.
num. 87. Prioratus talis dici potest subiectus Ordinario, vt Decretalis loquitur; quia quoad maiorem sui partem subiectus est. Quamuis ergo (vt hoc detur) Prælatum nequeat Censuris impetere; subditos tamen poterit, qui Parochiale munus administrant.
53
*Quod cùm probabile esse negari non
Quid pro praxi.
possit, difficilè speret quisquam occurrente occasione, id quod fauorabile est Religiosis, ab Episcopis eligendum. Sed habent illi vnde obuiare molestijs huiusmodi possint, cedendo, ne cædantur mucrone Censuræ, & res ita disponendo, vt numquam ad extrema hæc remedia veniatur. Debent autem Domini Episcopi considerare non ita opportunum esse remedium, quod potest sine difficultate frustrari. Cùm enim Religiosi opinionem pro se habeant, iure, ratione, & magnorum scriptorum auctoritate firmatum, Censuris se non ligatos possunt, cùm interminatæ illæ fuerint, arbitrari; & ita quoad forum an imæ nihil factum nimiâ illâ seueritate, & multoties etiam
quoad externum, cùm sine testibus ordinariè Parochi in populis degant, vbi suæ sunt absoluti domini voluntatis. Alijs profectò pœnis vti possunt, vt ex Hostiensi aduertit Ioannes Andreas in citatum Cap. Volentes, quod est primum de Priuilegijs, vbi illa ipsius verba: Dicit Hostiensis quòd etiam
Ioan. Andreas.
deponere illos poterunt, & in arctum Monasterium detrudere, si caussa talis fuerit, &c. Et quidem Monasterium quantumuis amplum satis erit arctum ijs, qui vitæ Doctrinariorum assuefacti, obseruantiam domesticam ægerrimè possunt tolerare. De quo Prælati testantur, vt videri potest apud D. Solorzanum Cap. 16. n. 38. Vide etiam infrà, Titulo 20. n. 60. & Titulo 12. n. 233.
CAPVT VIII.

CAPVT VIII.

Qualiter Religiosi Indorum Parochi Religionis vinculis teneantur.
Section
54
*SVnt illa plura, quoad vota scilicet, & alia, quæ iuxta Regulam, aut Prælatorum præcepta possunt eorum conscientias onerare, pro quibus
Dico primò. Votum Castitatis ita obligat Pa
rochum Religiosum vt si quid reseruatum, quod ad illud spectet, sit, non possit ab eo sine licentiâ Prælati Regularis absolui. Id constat. Quia Parochus talis absolutè manet subiectus Religionis Prælatis in omnibus, quæ ad mores pertinent, cùm circa ea tantùm, quæ Parochialis officij sunt, Ordinario debeant subiacere: ergo in ijs, quæ ad votum castitatis spectant omnimodam retinet subiectionem. Sicut de aliis Religionis obseruantijs Auctores dicunt, quæ cum officij administratione non pugnant: vt videri potest apud P. Pellizarium Tractat. 8. Cap. 4. num. 115. & alios pro Tertiâ Assertione citandos. Et quidem nulla est ratio laxamenti circa hoc, quando constringi possunt habenęhabenae, debent, vt maioribus periculis maior cautio adhibeatur. Quia verò contingere potest
vt Parochus aliquis nullius Monasterij Prælato subiectus sit, sed tantùm Prouinciali: circa hoc à Prouincialibus prouidendum, & obseruandum quod Religionum statuta præscribent. Si autem nihil præscriptum inueniatur, videndum quid in more sit. Quòd si nec de more constiterit, communes regulæ reseruationis seruandæ, quæ apud Doctores occurrent. Vt si Prælato reseruatum peccatum sit, absoluatur cum onere comparendi, vel gerat se vti non habens copiam Confessarij, iuxta diuersas opiniones, si autem nihil est in Religione reseruatum Prouinciali, sed Prælato Monasterij, qui nullius Monasterij Prælato subiectus est, videtur posse cui voluerit confiteri, & hoc est verosimile. Quamquàm inuerosimile non sit reseruationem tunc ad Prouincialem transire, quia immediatus Religiosi talis Prælatus est; nec credibile reseruationis habenas tunc laxari, quando, vt dixi, cohibendæ potiùs sunt. Sed quia reseruatio odiosa est, erunt quibus hoc non placeat, nec facilè fuerit eos à suâ sententiâ dimouere. Et idem est pro reseruatis circa materias alias obseruandum. Possunt autem confiteri non approbato | ab Ordinario: quod secus esset, si Ordinario ipsi essent plenè subiecti, iuxta ea, quæ tradit P.
Pellizarius suprà num. 135. Amotis tamen ab officio, durat approbatio, quia non pro Indis tantùm approbati sunt, sed etiam pro Hispanis, iuxta Regiam Schedulam, de quâ numer. 13. & ita sine limitatione sexuum & personarum. Videatur citatus num. 136. qui num. 133. ait quando Parochi sunt amobiles ad nutum, non posse eligi in Confessarios ex delegatione aliorum Parochorum: cuius oppositum est probabile, & ita in Parochis Indicis sine scrupulo aliquo circa Indos practicandum: immò & valde expediens est, cùm etiam Indi cuilibet approbato confiteri possint. Circa Hispanos autem non esset ita certum, si Parochi essent amobiles: sed certè non sunt, quia & Religiosos non esse tales constat ex dictis num. 18. & seqq.

Circa votum Paupertatis,

55
*DIco secundò. Circa votum pauperta
tis maior videtur esse difficultas ob receptam multorum sententiam de Beneficiarijs dominium Ecclesiasticorum reddituum adquirentibus: quod quidem & in Parochis Religiosis videtur admittendum, sicut & in Episcopis Doctores admittunt, qui videri possunt apud P. Thomam Sancium in Opere moral. Lib. 6. cap. 6. n. 7. qui num. 13. ait esse probabile: ob similem rationem, quia videlicet ita adiudicatur sua portio Beneficiario Regulari ac Seculari cum liberâ transferendi in alium dominij facultate: vnde tam amplè potest disponere inter viuos de sui Beneficij redditibus, quàm potest Beneficiarius sæcularis, vt docent Doctores quamplures, quos adducit & sequitur P. Sancius suprà n. 14. & Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 16. num. 85. Nihilominùs
vti certissimum tenendum Beneficiarium Religiosum voto paupertatis adstringi, neque reddituum Ecclesiasticorum, aut bonorum aliorum, quæ adquirit, proprietatem comparare. Sic P. Suarez Tomo 4. de Religione, Tractat. 8. Cap. 19. num. 7. P. Sancius suprà. num 36. Dom. Solorzanus dudum citato Capite numer. 84. Thomas à Iesv de statu Monachorum Parte 2. Cap. 7. Dub. 3. quod etiam de Religiosis Episcopis tenet Dom. Villaroël Parte 1. quæst. 3. art. 4. numer. 67. & seqq. & Parte 2. Quæst. 14. art. 4. num. 74. & alij apud ipsos. Ratio est clara; quia Parochus talis manet verus Religiosus: neque paupertatis votum, quoad id, quod essentialiter importat, quomodocumque explicetur, incompatibile est cum munere Parochiali: cumq́ue aliàs circa hoc nulla extet dispensatio, nullum est fundamentum vt oppositum quidquam asseramus.
56
*Est autem specialis difficultas in Religio
sis Societatis, qui vota post biennium tantùm emiserunt, & dominij capaces sunt: illi enim, si in Indiis Parochiale munus administrent, videntur fructuum Beneficij adquirere proprietatem, & ita non solùm inter viuos, sed etiam post mortem posse disponere, iuxta formam in Constitutionibus assignatam. Sed certè & in illis etiam resolutio prædicta locum habet: sic enim Societas Beneficia prædicta admittit, vt in nullo lædatur votum paupertatis, & sub eâ conditione, vt ex emolumentis nihil sibi Religiosi adquirant,
Idem de illis affirmandum.
sicut inuiolabili est praxi semper obseruatum. Licèt ergo stare possit, quod docet Cardinalis Lugo Disput. 3. de Iustitiâ, num. 90. iuxta mentem R. P. Mutij Vitelleschi Societatis nostræ Præpositi Generalis, eum, qui biennij tantùm emisit vota, posse sibi adquirere dominium notabilis alicuius quantitatis, quæ aut hæreditate aut donatione proueniat; cùm tamen in ordinarijs adquisitionibus domui aut Collegio adquirat. In casu tamen nostro, si emolumenta Beneficij in magno pretio sint, non sunt illâ regulâ comprehensa, quia sub conditione dicta adquiruntur: si autem non magni valoris, stare illa potest: quamuis Prælati debeant illis abundantiùs prouidere. Vnde nec distributio illorum eisdem permittitur pro suo arbitrio facienda: idque omnes ita sibi persuasum habent, vt neque in ordine ad proprias necessitates, si quando occurrant, insciis Superioribus, quidquam audeant attrectare.
57
*Neque obiici potest facultatem amplè
distribuendi à Iure haberi, cui nequit ex inferiorum dispositione quidpiam contrarium stabiliri. Nam Ius quidem, vel Ecclesia, vt cum aliis Doctoribus loquitur P. Sancius num. 14. citato. concedit plenam reddituum administrationem: sed cùm priuilegium sit, illi potest renuntiari, eò quòd Religio noxium sibi futurum esse præuideat, ob specialem circa paupertatem perfectionem, aut morem suo instituto conuenientem, in eadem obseruatum. Sicut priuilegiis quibusdam iuxta ea, quæ ad officium S. Inquisitionis spectant, renuntiauit, vt constat ex Decreto 21. Congreg. 5. & in materiâ paupertatis loquendo, Con
Conc. Trid.
cilium Tridentinum Seßione 25. Cap. 3. de Regularibus. Concedit omnibus Monasterijs & domibus tam virorum, quàm mulierum & Mendicantium, exceptis domibus Fratrum S. Francisci, Capucinorum, & eorum, qui Minorum de obseruantia vocantur, etiam quibus, aut ex Constitutionibus suis erat prohibitum, aut ex priuilegio Apostolico non erat conceßũconceßum, vt deinceps bona immobilia eis poßidere liceat. Cui tamen Concessioni Societas nostra quoad Domos Professas renuntiauit. Non est ergo mirum si amplæ illi facultatati distribuendi bona ex Beneficio obuenientia renuntiauerit. Præterquàm quòd cùm Beneficia dicta ita à Pontifice data sint, cuius mentem Regiæ Schedulæ declararunt, vt ea quæ ad mores spectant curæ Prælatorum Regularium reseruentur: & ad mores maximè spectet, præsertim in Indiis, ne Religiosi liberam habeant bonorum administrationem, eo ipso ea, quęquae ad hoc spectant, ad eosdem spectat moderari.
58
*Et ex prædicto discursu constat quid de
Religiosis aliorum Ordinum circa potestatem distribuendi bona Beneficij sit dicendum. Possunt enim Prælati distributionem huiusmodi moderari, & applicare fructuum partem atque emolumentorum piis operibus, inter quæ Monasteriorum necessitates meritò debent computari: habito tamen ante alia & præ aliis respectu ad necessitatem Parochialis Ecclesiæ, & pauperum Paræcianorum iuxta dicta num. 15. & tenendam omninò sententiam Thomæ à Iesv suprà, §. Ex quibus, quæ pro Indicis Parochis specialiter militant, quia manent absolutè sub obedientiâ Prælatorum, vnde ab illis tantùm corrigi possunt in iis, | quæ ad mores spectant, iuxta dicta Cap. præcedent. Quòd si applicatio talis non fiat, aut portione aliquâ pro opere pio assignatâ, reliqua Parocho relinquantur, illa sanè poterit pro suo arbitrio in opera pia dispensare. Poterit etiam reseruare sibi aliqua, si præuideat necessaria sibi futura post Parochiam dimissam, eò quòd Religio non plenè prouideat ad Religiosorum necessitates subleuandas. Ad Monasterium autem reuersus tenebitur ea manifestare Prælato, & iuxta illius licentiam vsum temperare. Circa quod, nisi Religio sit penitus relexata, non potest non aliquid dispositum inueniri: Parochis enim distribuendi, & sibi retinendi facultatem tribui ad liberum vsum extra monasterium, & intra illud, non sine graui stare paupertatis iniuriâ potest; nisi quantitas valde moderata sit, quam cùm Religiosus suo labore collegerit, non est penitus inordinatum, vt eâ ad monasterium regressus perfruatur: quamuis
eo ipso quòd regrediatur, aut ad aliud vadat, ibi habitaturus monasterij fiant, vt benè explicat P. Suarius Tomo 4. de Religione, Tractat. 8. Lib. 3. Cap. 19. num. 11. cuius illa sunt verba: Existimo autem
P. Suarez.
eo ipso quòd persona redit ad Monasterium cum talibus bonis, incorporari bona illa bonis Monasterij: quia in primis talis Religiosus iam non potest habere liberam administrationem talium bonorum, quia hoc repugnat Religiosæ vitæ, cùm iam illa persona sit omnino actu subiecta Prælato Religionis: ad illum ergo iam spectat talium bonorum administratio. Vnde eo ipso quòd Religiosus secum defert talia bona ad Monasterium, quantùm est ex se illa applicat, & Prælatus illa permittendo, consequenter acceptat: & ideò ex tunc incipit dominium talium bonorum esse apud Monasterium. Sic ille.
59
*Sed quid si Prælatus nesciat, quia Reli
giosus occultat, & neque iste vult ea Monasterio applicari? In primis contra paupertatis votum peccare, ex eodem Patre constat. Deinde, sufficit tacita Prælati voluntas: quia sicut illa sufficit, iuxta communem Doctorum sententiam, vt Religiosus alienare aliquid, aut consumere possit: ita etiam, (& multò id potiùs) vt possit Monasterij bonis incorporari. Neque obstat Religiosum applicationi reluctari, quia circa hoc non est dominus suæ voluntatis, & talis applicatio beneficio iuris communis habetur: vt si existens in Monasterio aliquid adquirat, quod tamen applicari Monasterio nolit, sed suo vsui reseruare. Erit autem idem si pecunias, aut alia secum non ferat in Monasterium, sed apud sæcularem deponat: quia cum personâ adueniunt iura. Nisi fortè ante dimissam Parochiam, sciens eam breui dimittendam, statuerit bona talia dispositioni Prouincialis reseruare: tunc enim, etsi ea in Monasterium apportet, Monasterij non erunt, sed eius, cui Prouincialis voluerit applicare. Id insuper obseruando ingentem pecuniæ quantitatem, neque cum Prælati licentiâ posse Religiosum retinere; quia licet non sit contra formalem rationem paupertatis, quæ solùm in Professis proprietatem excludit; est tamen contra statum; quia adeò pecuniosus & potens ad sua commoda pecuniâ promptâ vti, si sæcularis esset, minimè pauper haberetur: ergo multò minùs Religiosus in statu pauperis viuens. Vnde Concilium Tridentinum Seßione 25. Cap. 2. de Regularibus, sic statuit: Nemini igitur Regularium, tam virorum, quàm mulie
rum, liceat bona immobilia vel mobilia, cuiuscumque qualitatis fuerint, etiam quouis modo ab eis acquisita, tamquàm propria, aut etiam nomine Conuentus, poßidere vel retinere, sed statim ea Superiori tradantur, Conuentuique incorporentur. Nec deinceps liceat Superioribus bona stabilia alicui Regulari concedere, etiam ad vsumfructum, vel vsum, administrationem, aut Commendam. Administratio autem bonorum Monasteriorum, seu Conuentuum, ad solos Officiales eorumdem ad nutum Superior um amouibiles pertineat. Mobilium verò vsum ita Superiores permittant, vt eorum supellex statui paupertatis, quam profeßi sunt, conueniat: nihilque superflui in ea fit, nihil etiam, quod necessarium, eis denegetur. Quòd si quis aliter, &c. Hæc si Religiosi considerent; quod à nobis dictum est, quàm sit rationi & veritati conforme, non poterunt non indubij penitus iudicare. Pro quo & addo Declarationem Cardinalium apud
Dom. Barbosam, & alios, sic habentem: Per talem licentiam Regulares ipsa immobilia, vel mobilia superflua poßidentes, à culpa vel à pœnæ non excusantur. Nec credendum est Superioribus asserentibus se posse concedere licentiam poßidendi mobilia aut immobilia superflua. Sic illi.
60
*Dixi bona posse à Religioso Parocho
vel Monasterio, vel Prouinciali, vt ea iuxta id, quod magis expedire viderit, applicet, condonari, quando distributio illi permissa est. Quod intelligendum de bonis, quæ illi non intuitu Ecclesiæ data sunt, aut ab ipsa ex eodem intuitu adquisita: si præsertim iam sint in ornamenta, & alia vtensilia conuersa. Pro quo videndus Dom. Solorzanus citato 16. num. 87. & in Politica fol. 646. Idem erit, si ipsi ex adquisitis propriâ industriâ, aut ex salariis, quidquam pro seruitio Ecclesiæ fecerint: in quo Clericorum Secularium alia ratio est, iuxta ea, quæ habet P. Suarez citat. Lib. 3. Cap. 16. num. 26. Nisi aliter apud se statuant, nolentes vt talia Ecclesiæ sint, si contingat eam ad Sæculares Clericos deuenire, aut si ipsi Parochialem curam dimiserint. QuęQuae quidem voluntas quantùm ad forum conscientiæ sufficiat: in foro autem externo non suffecturam credo; quia cum seruitio Ecclesiæ applicatum sit, ex illius intuitu factum, præsumptionis erit non leuis: circa quod pro re nata talium arbitri iudicabunt. Vnde non est generaliter admittendum quod affirmat P. Sancius in Opere moral. Lib. 7. Cap. 32. num. 76. & ex eo Cardinalis Lugo Disput. 3. citat. num. 234. & P. Pellizarius Tract. 8. Cap. 4. num. 128. Religiosum scilicet Parochum
Ecclesiæ adquirere, quando Beneficium est sæculare. Nisi dicamus eam doctrinam, quæ etiam est P. Suarij citato Cap. 19. numer. 28. rectè stare, quando Beneficium non solùm ex institutione suâ, sed etiam ex vsu sæculare est; quia videlicet non semper solet per Regulares administrari, & Regularis, qui nunc administrat, pleno est iure Ordinario subiectus: quod non ita accidit in Parochiis Indorum: licet enim ex institutione sua sæculares sint, & Sæcularibus destinatæ, solùmque ratione necessitatis Regularibus ad tempus attributæ: illi tamen Ordinariis non pleno iure subduntur; in quo Beneficia ista à communi talium conditione deficiunt, sic disponentibus PōtificibusPontificibus, qui ad hoc habent absolutissimam potestatem.
61
*Quibus addendum (vt quæ ad hanc
materiam spectant, terminemus) Religiosum, qui ea, quæ ex Parochiali Beneficio adquirit, in vsus profanos, aut inhonestos expendit, mortaliter peccare, neque ad hoc posse licentiam amplam Prælatorum, aut prætensum ius ratione Beneficij suffragari, vt communiter tradunt Doctores, & videri possunt P. Suarez suprà num. 20. P. Sancius Lib. 6. Cap. 6. num. 14. & Lib. 7. Cap. 19. numer. 31. P. Pellizarius. numer. 130. & alij, quos adduximus Titulo 3. numer. 39. Ex quo sequi videtur clarè, accipientem sic data teneri ad restitutionem: quod etiam communi est Doctorum assensu firmatum. Videantur dicta Titulo 1. num. 146. & Titulo 3. num. 38. & seqq. & Thomas à IESV suprà Parte 3. Cap. 2. De ludo au
Quid ludo exponere possint.
tem communis est Religiosis omnibus difficultas: & licere aliquid illi exponere ad honestam recreationem, sententia est satis recepta Doctorum: pro quo videri potest P. Molina Disputat. 520. paullò post principium. Et P. Sancius Cap. 19. citato 10. numer. 79. Vbi plures congerit sic docentes. Addit autem posse ludo exponere ad rationem quatuor vel quinque aureorum pro centum sibi quotannis ad sustentationem concessis. In Indiis autem constat maiorem licere quantitatem Pro quo & facit, quòd cùm in Concilio Limensi Tertio Act. 3. Cap. 17. lata esset
excommunicatio aduersùs Clericos aleis vel chartis pictis ludentes, aut quolibet alio ludo prohibito, si quod exponunt, valorem duorum aureorum excederet: à sacra Cardinalium Congregatione auctoritate Sixti V. id temperatum est, vt pœnam excommunicationis non incurrant, nisi summam luserint quinquaginta aureos excedentem, vt constat ex Præsatione Concilij ipsius §. 1. Prudenter enim Patres illi iudicarunt quinquaginta aureos in Indiis non esse notabilem quantitatem, idque pro singulis vicibus. Vt ex hoc intelligamus quatuor aut quinque aureos à Doctoribus prædictis pro Religiosis assignatos, in Indiis ad maiorem debere summam excrescere, vt graue in eo peccatum inueniatur. Vnde aliquali seruatâ proportione (neque enim omnimoda seruari debet; cùm adeò dispar sit sæcularium Clericorum, ac Religiosorum conditio) neque viginti sufficient, & plus aliquid requiretur, quod difficile fuerit prætaxare. Et hæc circa Paupertatem, vt iam

Circa Votum Obedientiæ.

62
*DIco tertiò. Religiosus Parochus in
Indiis debet in omnibus, quæ ad mores spectant, & cum officij administratione non pugnant, Prælatis Religionis obedire, iuxta qualitatem præcepti. Constat ex dictis. Quia cùm in Ordine ad præfata exemptus non sit, debet obedientiam more aliorum. Et est hoc communi doctrinæ Scriptorum consonum, asserentium, quòd si Ecclesia, cui Religiosus præest, sit subiecta Prælatis Religionis quoad spiritualia, & ipse quoad illa subiectus manet, pro quo & aliàs subiectionis qualitates adducunt, videndas apud P. Sancium Cap. 6. citato num. 36. Sed adducta
est satis, vbi de spirituali obligatione tractamus: Ecclesiam autem Parochialem, durante Religiosi administratione, subiectam esse in spiritualibus Prælatis Religionis, ex eo ostenditur, quia Religiosus ipse illius Pastor in ordine ad illa subiectus est: vnde si malè administret, puniri potest, & ideò Ecclesia quoad omnia visitatur. Vnde & dici etiam potest quoad temporalia subiecta, quia de ijs etiam curare Prælatus debet. Neque accommodari hic potest, quod docet P. Suarius citato Cap. 29. num. 19. videlicet quòd si Ecclesia sit omnino exempta à iurisdictione Episcopi, & subiecta Prælato Regulari, eâ ratione tenebitur Beneficiarius. Monachus illi parere, sicut teneretur parere Episcopo, si ordinario iure illi esset subiecta. Si autem Ecclesia sit subiecta Episcopo, non tenetur Monachus parere Prælato in rebus, quæ pertinent ad regimen Ecclesiæ, quia tenetur parere Episcopo: ergo non proprio Prælato, non enim potest in eadem materiâ duos habere Superiores inter se non subordinatos. Tum etiam quia illa non est materia obedientiæ, eò quòd non pertineat ad Regulam, neque ad obseruantiam Religiosam. Vnde licet Prælatus Religionis simul sit quasi Episcopus illius Ecclesiæ, non tenebitur Monachus Beneficiarius illi parere in tali materiâ ex vi obedientiæ, sed solùm ratione iurisdictionis, sicut tenetur parere Episcopo. Hæc autem exemptio manifestior est, quando Ecclesia non est Religioni pleno iure subiecta, vt probat idem Pater num. 24. & multo magis quando est Beneficium sæculare.
63
*Non inquam applicari potest, quia, vt
diximus num. 60. Beneficia Indica, de quibus loquimur, specialem habent conditionem, neque debent iuxta regulas aliorum Beneficiorum penitus gubernari: neque enim omnino Regularia, neque omnino Sæcularia sunt, licet sine addito diminuenti sæcularia dici possint, ob rationem adductam citato loco. Pro quo & videri potest P. Sancius citato Cap. 29. Lib. 7. num. 24. vbi bene ostendit non præscribi statum Beneficij etiam post quadragenariam possessionem, quando sæculare concluditur Regulari ex dispensatione. Vnde & EpiscoporũEpiscoporum jurisdictioni subsunt quoad omnia Parochialia, & Religiosis Prælatis etiam quoad illa: non vt contrarium quidquam statuere possint, sed vt ea impleri faciant, & suâ etiam prouidentiâ addant, quæ viderint expedire, supplendo multoties eorum negligentiam aut impotentiam: & etiam circa mores & vitam, in quo plenissimâ gaudent potestate. Non esse au
tem inconueniens, vt circa eamdem materiam duo sint Superiores, quando Superioritas dicto modo exercetur; ex se apparet verosimile: & jam ibi aliquis modus subordinationis interuenit. Vnde & Parochum delinquentem circa Parochialia posse à suo Prælato puniri, tradit cum alijs P. Pellizarius Tract. 8. Cap. 4. num. 117. licet sint qui secus sentiant. Et quidquid de Beneficiis aliis sit, in iis, de quibus loquimur, aliter se res habet, quia sic recepta sunt. An autem Prælato iubenti
circa Parochialia debeatur obedientia ex vi voti, vel extraordinariæ iurisdictionis, non multùm ad negotium obedientiæ interest, cùm constet similiter obediendum. Et licet sententia P. Suarij, quam & tenet P. Palaus Parte 3. Tract. 16. Disputat. 4. Puncto 25. num. 2. verosimile fundamen|tum habeat; contrarium tamen non inuerosimiliter probari potest ex dictis Cap. 6. Si enim Religiosi compelli possint ad acceptandam Parochialem curam, quod & P. Suarez ibidem adductus videtur docuisse: consequenter etiam compelli poterunt ad rectum administrationis modum: quia sicut ipsum Parochiale officium materia obedientiæ est, ita & illa quæ ad ipsum spectant, saluâ Ordinariorum potestate.

Circa obligationem habendi Socium ex eadem Religione.

64
*AFfirmant communiter Doctores, si Be
neficium Regulare sit, & Religioni pleno iure subiectum, ex Cap. Monachi, de Statu Monachorum & Cap. Quod Dei timorem, eodem tit. Si verò pleno iure subiectum non sit, & ita neque Parochus amobilis ad nutum, secus censent: quia in priori casu, cùm sub obedientiâ Religionis maneat, ad eius Prælatos spectat decenti eorum modo viuendi prouidere: quod cùm cesset in posteriori, quandoquidem Religiosus ab obedientia Prælatorum eximitur, non est obligatio Socium tribuendi. Sic P. Suarez Cap. 19. citato num 28. P. Palaus Disput. 4. Puncto 25. num. 4. P. Pellizarius num. 121. & plures alij, quos adducit P. Sancius Cap. 6. citato num. 39. vbi alios modos dicendi commemorat: eum autem sequitur, vt Religiosi Monachorum nomine designati, semper ad id teneantur, non verò Canonici Regulares, nisi quando commodè possunt: sic enim videtur decerni in prædicto Cap. Quod Dei timorem. Et quidem ita est, pro quo sola litteræ inspectio sufficit, ex qua sunt illa. Li
cet autem in Lateranensi Concilio de Monachis caueatur, ne singuli per villas & oppida per quascumque Parochiales ponantur Ecclesias &c. Quia tamen istud de Canonicis Regularibus specialiter non cauetur, qui etsi à sanctorum Monachorum consortio non putentur seiuncti, regulæ tamen inseruiunt laxiori &c. Iuxta quæ manifestum est inter Monachos & Canonicos quoad habendum Socium diuersam Iuris dispositionem induci. Cùm ergo in fine sic additur: Sic annuendum duximus postulatis, vt exercens Plebani officium, si commodè fieri poterit, vnum Canonicum Regularem tecum habashabeas ad cautelam: cuius in iis, quæ Dei sunt, & Regularis obseruantiæ, tam consortio, quàm solatio perfruaris. Cùm inquam sic additur, obligatio nulla, quæ peccatum importet, imponitur; aliàs inter Monachos & Canonicos nullum esset discrimen, quod tamen Innocentius Tertius ibidem intendit stabilire. Quod ergo dicitur, Si commodè fieri poterit, ad vo
Commoda illius expositio.
luntatem est Beneficiarij penitus referendum: commodè enim non potest fieri, quod est renuenti inclinatione faciendum, quamuis aliàs ratione sustentationis & habitationis, commoditas non deficiat. Idem igitur videtur, acsi diceret, Si molestum non sit futurum. Et tunc consilium est, & prætereà licentia conceditur vt socius pariter morari cum illo possit, quia de hoc forsitan aliquis dubitaret, an scilicet Canonicus non Parochus extra Conuentum cum Parocho habitare valeret, cùm sit extra Claustra constitutus.
65
*Quidquid de hoc sit, in Parochis. Indo
rum specialis ratio ad non habendum Socium occurrit, quia propter necessitatem illis est Parochialis cura commissa, vt Pius V. in suâ exprimit concessione; ratione cuius necessitatis etiam sic fieri cœptum, vt Religiosi sine socio in Parochiis degerent; quod & posteà, eorum etiam aucto numero, sic etiam factum & continuatum, vt iam obligatio dicta videatur consuetudine penitus abrogata. Pro quo & aliorum potest sententia succurrere apud P. Sancium suprà, dicentium
Monachos & Canonicos Regulares teneri ad habendum Socium, Si commodè fieri poterit: & in hoc esse illos prorsus æquales, discrimenque à Pontifice constitutum in eo consistere, vt Canonicis faciliùs quàm Monachis Parochialia Beneficia conferantur. Quod equidem probabile est: vbi & alium explicandi modum possumus
Alius explicandi modus.
adhibere: Pontificem scilicet ita Parochialem curam illi, de quo erat sermo, concedere, vt licet Regulæ inseruiret laxiori, Monachorum tamen subire obligationem deberet, habendi scilicet Socium ad cautelam. Discrimen ergo à PōtificePontifice traditum inter Monachos & Canonicos, in eo est, in quo à Pontifice constituitur, quòd scilicet isti Regulæ inseruiant laxiori: sed eo non obstante statuit, cùm de Parochiali curâ agitur, quoad obligationem habendi socium penitus exæquandos. Obligatio autem vtrorumque est. Si commodè fieri poterit. Id quod respectu Indicorum Parochorum frequenter accidit quia vel idonei deficiunt: vel, si extent, vitam illam solitariam renuunt: vel à Prælatis non conceduntur, quia eos pro Conuentibus necessarios iudicant: vel quia vt in plurimùm molesti sunt, nec solatio, vt Pontifex ait, sed tormento: vnde non videtur circa hoc scrupulus inijciendus. Ex quo & commodum illud sequitur, vt non multiplicetur eorum numerus, qui vitæ laxiori assueti, difficilè ad domesticam obseruantiam reuocantur. Pro
P. Suarez
quo P. Suarius Cap. 19. citato num. 21. optimè philosophatus, dum ait quòd reuocatio Religiosi ad Claustrum est valde vtilis, & vicißitudo illa est moraliter necessaria ad bonum Religionis; ne per longam consuetudinem existendi extra Claustrum amittat Religiosus consuetudinem etiam obediendi, & alios Religiosos mores &c.
66
*Illud tamen hoc loco addendum teneri
Religiosum Parochum pro habendo socio solicitudinem adhibere, & Prælatum Religionis præbere illum, quando ob Paræcianorum numerum, aut oppidorum distantiam, vel aliâ ex caussa nequit commodè administrare. Et tunc quidem ad Ordinariorum prouidentiam spectat Parochiæ diuisio, concurrente Patrono. Neque enim hic locum habet priuilegium, de quo P. Pellizarius suprà num. 113. §. Quæri potest, Ordini Ierosolymitano concessum, vt ob numerositatem nequeat Episcopus Parochias dismembrare: quod participant aliæ Religiones: quia cùm Parochiæ Indicæ sæculares sint, & precariò à Religiosis habeantur, de illis diuersa est ratio. Pro quo CōciliumConcilium Limense Tertium Act. 3. Cap. 11. sic loquitur: & antiquißima Iura, & nouißima Concilij Tridentini Decreta (Sessione 21. Cap. 4. de Refor
mat.) Episcopos magnoperè admonent, ne plures Parochianos Rectori alicui committi patiantur, quàm | quibus poßit sufficere ad Ecclesiastica Sacramenta administranda, & diuinum cultum peragendum. Quod maturè expendentes Patres in hac ipsa vrbe iam pridem ad Synodum Prouincialem congregati: vt animas suas liberarent, super speculam Domini constituti, clarâ voce pronuntiarunt, testatique sunt, iudicare se non posse vni Rectori plures Parochianos Indos quàm quadringentos tutè committi: sed neque ipsis adhuc quadringentis vnum sufficere certò se affirmare: interim tamen id tolerandum esse. Post hæc, & alia sic concluditur: Itaque censemus in quocumque populo Indorum, qui contineat Parochianos trecentos, aut etiam ducentos, proprium Parochum debere constitui. Cùm autem pauciores fuerint quàm ducenti, curet, & efficiat Prælatus vt eò reducantur, vbi commodè regi possint. Hæc iuxta duo Concilia; vt videant Parochi, in quorum populis Indi multiplicati sunt supra numerum, quomodo debeant eisdem aduocato socio subuenire.
67
*Neque enim caussari possunt se ad id
non teneri, dum salarium non augetur, scientibus Episcopis Paræcianorum excessum, neque ignorante Patrono, quibus est potiùs defectus, qui in administratione obuenerit, imputandus. Nam, vt in eodem Concilij loco habetur, emolumenta Parochorum maiora sunt, quàm eorum singulis debeantur: sic enim ibi: Cùm præsertim Indorum tributa, quæ Doctrinæ potißimo titulo exiguntur, tanta sint, vt longè plures Ecclesiasticos Ministros non rarò alere poßint. Sic ibi. Quibus addendæ obuentiones pro Indorum numerositate multiplices. Deinde. Et, si salarium non augeatur, tenentur Parochi dum morbo impediuntur, Paræcianis de Ministro prouidere, quia id exigit Pastoralis cura: ergo & in casu, de quo loquimur. Et cum hoc onere videntur Beneficia ista conferri, licet in collatione ipsà illud non exprimatur. Quod quidem in Parochis Religiosis euidentiùs apparet, quia illis pro sustentatione pauciora sufficiunt, vnde & iubentur habere socium ad cautelam, consortium, & solatium, iuxta dicta. Et ita supponitur obligatio ad eorum sustentationem: ergo multò magis in partem solicitudinis, quando illa necessaria est. Vnde si requisiti Prælati Socium tradere nequeant, aut nolint, cùm possint, debent Parochi sæcularem Sacerdotem aduocare, etiamsi præceptum Prælatorum id vetantium extet: quia in eo & charitas, & iustitia aliud manifestissimè persuadent. Quòd si etiam certam summam contribuere Prouinciali, aut Conuentui alicui, præcepto imposito, compellantur, & eam in stipendium coadiutoris insumant, ad illam, neque aliquam eius tenentur portionem in foro conscientiæ: & affirmare cum veritate, & etiam iuramento possunt, emolumenta fuisse talia, vt ad contributionem dictam minimè fuerint sufficientia. Si eis fides adhibeatur, benè quidem res se habebunt: sin minùs, patientia illis necessaria erit, quia reddere compellentur; sed non ideò, vt credo, fame morientur. Pro quibus hæc sit satis attexuisse.
Loading...