QVÆRITVR, in primis, quid sit sacramentum? Diffinitio autẽautem secũdumsecundum eundẽeundem Cicero. debet esse breuis, & dilucida oratio, naturam rei exponẽsexponens. Et ideo Augusti. lib. 10. de Ciuita. Dei, sic diffinit. Sacramentum est sacræ rei signum. Hæc diffinitio habetur de cōseconse. d. 2. c. sacrificium. Hæc est etiam prima diffinitio earum quas Magister sententiarum ponit in. 4. d. 1. & sanctus. Tho. 3. p. q. 60. arti. 2. Vbi aduerte quòd quandò dicit sacræ rei, non intelligitur quęquae libet res sacra, quia sic crux, & multa | alia essent sacramentum, sed res sacra sanctificans nos. Cùm enim sacramẽtumsacramentum sit signum quoddāquoddam, signa autem proprie debeantur hominibus, & sacramentum sit proprium hominum, oportet vt per rem sacrāsacram intelligamus rem homines sanctificantẽsanctificantem. Per signũsignum etiāetiam, non intelligas quodcũquequodcumque signũsignum, sed signũsignum exterius quod communiter vocatur signũsignum, & quod diffinit Augu. 2. de doctrina christia. dicẽsdicens, signum est quod pręterpraeter speciẽspeciem quāquam ingerit sensibꝰsensibus, facit aliquid aliud in cognitionẽcognitionem venire. Est igitur sacramentum, signũsignum sensibile rei sacræ, nos sanctificantis. Per rẽrem ergo sacrāsacram nos sanctificantem, intellige principalitèr gratiam, gratũgratum facientem: quāuisquamvis. S. Tho. 3. p. q. 60. ar. 3. dicat tria figurari in sacramẽtissacramentis. PrimũPrimum, causācausam effectiuāeffectivam nostræ sāctificationissanctificationis, scilicet passionẽpassionem Christi. Lucæ. 22. Hoc facite in meāmeam cōmemorationemcommemorationem. | Et. 1. Corinth. 11. QuotiescũQuotiescumque manducabitis panem hũchunc, & calicem bibetis: mortẽmortem dñidomini annuntiabitis. SecũdũSecundum, causam formalẽformalem nostręnostrae sāctificationissanctificationis scilicet gr̃amgratiam. TertiũTertium, causam finalẽfinalem, quęquae est gloria. Vnde eccle. cantat ex officio. sātsanct. Tho. O sacrũsacrum conuiuiũconvivium in quo Christus sumitur: recolitur memoria passionis eius, ecce primũprimum, mẽsmens impletur gratia: ecce secundũsecundum, & futuręfuturae glo riæ nobis pignus datur, ecce tertium. Sunt & aliæ diffinitiones sacramenti, quæ sub alijs verbis idẽidem quod prima iāiam posita docẽtdocent. SacramentũSacramentum, ait Magist. sent. est inuisibilis gr̃ægratiae, visibilis forma vt eius imaginẽimaginem gerat, & causa existat Et August. lib. de corpore Christi. SacramẽtũSacramentum est ꝑper quod sub tegumẽtistegumentis rerũrerum visibiliũvisibilium, diuina virtus, secretiùs salutẽsalutem operatur. Et Hugo de sāctsanct. Vict. lib. de sacramẽtissacramentis. 1. p. ca. 1. SacramẽtũSacramentum est materiale elementũelementur, foris sensibili|ter propositũpropositum, ex similitudine repræsentāsrepræsentans, ex institutione significāssignificans, ex sanctificatione continẽscontinens aliquāaliquam inuisibilẽinvisibilem & spiritualem gratiam. Et hæc de diffinitione sacramenti sufficiant.

¶ VISA Sacramenti diffinitione, quia de sacramentis nouæ legis est noster hic tractatꝰtractatus, videre oportet in quibus differant nostra sacramẽtasacramenta à sacra mentis veteris legis, maximè à circun cisione, quæ secundũsecundum Augusti. & oẽsomnes doctores, conferebat gratiāgratiam ex opere operato. NotandũNotandum ergo, primo certũcertum est, quòd sacramenta veteris legis non aperiebātaperiebant cęlumcoelum, vt patet ex multis sacræ scripturæ locis. Om̃esOmnes em̃enim antiqui patres, etiam sanctissimi fatebantur se in infernum descẽsurosdescensuros, vt Iacob. Gene. 37. Descendam ad filium meũmeum lugens in infernum. Iob. 14. Quis mihi tribuat vt in inferno protegas me. & 17. Et infernus domꝰdomus mea est. & psal. | Quis est homo qui viuet, & non videbit mortẽmortem: eruet animāanimam suāsuam de manu inferi? Et certũcertum est quòd sacramenta no uæ legis aperiant ianuāianuam cęlicoeli. Christus in sua passione aperuit eam in cōmunicommuni toti generi humano, in particulari verò aperiũtaperiunt sacramenta. Matth. 3. prędicabatpraedicabat IoānesIoannes, poenitẽtiāpoenitentiam agite, appropinquauit regnũregnum cęlorũcaelorum. Ephe. 2. cuius gratia estis saluati, & cōsedereconsedere nos fecit in cęlestibuscaelestibus. Rom. 8. Si filij, ergo & hæredes. Matth. 25. Venite benedicti patris mei, percipite regnũregnum. Et Matthæi. 3. IESV baptizato, aꝑtiaperti sunt cęlicoeli. Ex hoc sequitur quód sacramẽtasacramenta veteris legis, no ponebant homines in statu sufficienti perueniendi ad vitam æternāaeternam, & per consequens non dabātdabant salutẽsalutem, quia vltima salus est beatitudo, ac proindè tunc gratia non erat perfecta. Vnde tunc quātoquanto tempore hæres paruulus est, nihil differt à seruo, quia | si non habebat ius adeundi vitāvitam ęternamaeternam ab extrinseco, quia nondum aperuerat Christus ianuāianuam cęlicoeli. Per peccatũpeccatum enim Adæ, & quodcunquodcunque actuale peccatũpeccatum, non solũsolum Adam inccurritincurrit indignationem, sed etiāetiam omnes posteri eius, & tota natura humana, & sic duplex olim erat indignatio scilicet contra personam, & contra naturānaturam. In veteri autẽautem lege, per sacramenta tollebatur indignatio prima particularis contra singulos homines, sed tñtamen manebat adhuc indignata Deo tota natura humana, quęquae indignatio nunquānunquam vsusque ad ChristũChristum á toto genere humano fuit ablata, & sic non erāterant Deo ꝑfectèperfecte grati in illa lege veteri, sicut nunc in noua, quandò omnis indignatio particularis & cōmunicommuniss ablata est. Et ista sufficiant de sacramentis veteris legis.

¶ QVÆRITVR, quot sint sacra menta nouæ legis? Respondeo, quòd, | septem, baptismus, cōfirmatioconfirmatio, eucharistia, poenitentia, ordo, matrimoniũmatrimonium, extrema vnctio. Hoc determinatum est in concil. Florenti. sub Euge. 4. & in cap. ad abolendam, extra de hęreticishaereticis, excōmunicanturexcommunicantur & dānāturdamnantur, qui de ecclesiasticis sacramẽtissacramentis alitèr sentire, aut docere pręsumpserintpraesumpserint, quam ecclesia Romana docet. CũCum ergo ecclesia Romana in dicto cōcilioconcilio, & in vsu teneat. 7. esse sacramẽtasacramenta nouæ legis, iāiam nemini licebit de hoc dubitare.

¶ SVFFIcientiam & congruitate huius numeri docet, sanct. Tho. 3. p. q. 65. art. 1. dicens, sacramenta ecclesiastica ordinantur ad duo, scilicet ad ꝑficiẽdũperficiendum hominẽhominem in vita spirituali, seù in cultu xp̃ianæchristianae religionis, & in remediũremedium cōtracontra peccatũpeccatum, & quātũquantum ad vtrũqutrumque: cōuenientèrconuenienter sunt. 7. Vita em̃enim hoĩshominis spiritualis similitudinẽsimilitudinem habet ad vitāvitam corporalem, propter quod eodẽeodem nomine | vocatur vtrautraque vita: in vita autem corporali duplicitèr aliquis ꝑficiturproficitur, vno modo quātùmquantùm ad propriam personāpersonam, & hoc duplicitèr, scilicet aut adquirẽdoadquirendo perfectionem, aut remouendo impedimenta. Perficitur autem vita perfectione prima, per generationẽgenerationem, quādoquando adquirit vitam, & loco istius gene rationis succedit baptismus, qui vocatur regeneratio, quia homo cùm esset mortuus per peccatum, recipit vitam per lauacrum regenerationis, & renouationis, ad Titum. 3. Secunda perfectio est augmentum, cui succedit secũdumsecundum sacramentũsacramentum cōfirmationisconfirmationis, quod principalitèr in Penthecoste est institutum, quandò dominus dixit, sedete in ciuitate, donec induaminí virtute ex alto. Tertia perfectio vitæ corporalis est nutritio, quæ est conseruatio vitæ, & loco huius succedit eucharistia. Vnde Ioan. 6. Nisi māducaueritismanducaueritis car|nem filij hominis, & biberitis eius sanguinem, nōnon habebitis vitam in vobis. Sed quia homo interdum incurrit ægritudines, habere debebat remedium, quod quidem est duplex, vnum ad repellendum morbum, vt pharmacum, alterum ad restituendas vires. Sic etiam in vita spirituali, ad expellẽdasexpellendas infirmitates peccati, est poenitentia. Psalm. sana animam meam: quia peccaui tibi. Alterum ad expellendas reliquias peccatorum, & est extrema vnctio, de qua Iacob. 5. & si in peccatis fuerit dimittentur ei. In ordine autem ad communitatem perficitur homo duplicitèr, vno modo suscipiendo potestatem regendi, & loco istius succedit ordo. Alio modo secundùm naturalem propagationem, quod fit per matrimonium, tam in corporali quam in spirituali vita.