De sacramẽtosacramento eucharistiæ tract. Magist. sent. in. 4. d. 8. & S. Tho. 3. q. 73. & āteante oĩaomnia.

QVÆritur, an eucharistia sit sacramentũsacramentum? Resp.Respondetur ab omnibꝰomnibus christianis, ꝙquod sic, & maximũmaximum omnium sacramẽtorumsacramentorum. Ita determinatur in multis concilijs. Et ecclesia cantat, tātumtantum ergo sacramentum. &c. Sed quid est illud quod vocamus sacramẽtumsacramentum, an sit actio ipsa putâ cōsecratioconsecratio, vel sumptio eucharistiæ, vel | aliquid aliud? Respon.Respondeo ex sanct. Tho. 3. p. q. 73. ar. 1. ad. 3. &. 78. art. 1. ad. 2. qđquod nec consecratio, nec sumptio eucharistiæ, est sacramentum nec pars sacramenti, sed sacramentum eucharistiæ perfectum est id quod remanet post consecrationem. Sicut enim collatio baptismi non est sacramentum baptismi, ita nec consecratio eucharistiæ est sacramẽtumsacramentum, nec ipsa sumptio, sed species ipsæ, & corpus Christi sunt sacramentum: vt patet in cap. multi. 1. q. 1. vbi dicitur. Sunt autem sacramẽtasacramenta, baptisma, chrisma, corpus Christi & sanguis: ecce apertè dictum. Et licet sub diuersis speciebus cōtineaturcontineatur corpus Christi, est tamen vnicum sacramentum, non vnitate naturali cũcum species sacramẽtalessacramentales differant specie: sed vnitate finis. Quia oĩaomnia quæ in eo sunt ordināturordinantur ad vnum finem scilicet vel ad continendum Christum, vel ad fa|ciendam vnitatem corporis mystici.

¶ QVÆritur, vtrum sacramentum eucharistiæ sit de necessitate salutis? Respon.Respondeo ꝙquod est pręceptumpraeceptum de eucharistia, vt patet Ioan. 6. nisi manducaueritis carnem filij hominis. SecũdóSecundo dico quòd hoc sacramẽtumsacramentum non est ita de necessitate salutis, sicut baptismus. NāNam nemo potest saluari sine baptismo realitèr, vel in voto suscepto: & tamen sine eucharistia possunt saluari multi, vt de facto saluantur pueri baptizati, ac proindè nōnon est ita de necessitate salutis, sicut baptismus. Eucharistia autẽautem interpretatur bona gratia, vt pate. 1. quæst. 1. capit. multi. Ab alijs interpretatur, gratiarum actio, synaxis, communio, & sacrificium.

¶ HVIus autem sacramenti potissima figura, secundũsecundum sanct. Thom. fuit agnus paschalis. Lutherus tamen irridet figuras huius sacramenti, & offi|cium. S. Tho. de corpore Christi, dicit compositum à summo Christi hoste, eo quòd adducit ibi figuras, et miratur quare ibi non adduxerit figurāfiguram asinæ BalaāBalaam: sed dimittamꝰdimittamus perniciosissimũperniciosissimum hominem. Circa hoc multa bona dicit Gabriel in canone lec. 55. vbi petens quare in canone fit mentio de sacrificio AabrahæAbrahæ, Abel, & Melchise. & non de agno. Respō.Respondeo hoc ideò esse factum, quia in illis tribus sacrificijs allegatur sanctitas sacrificantium, quæ semꝑsemper placuit Deo: æsusesus autẽautem agni paschalis non semper fuit acceptus Deo.

¶ QVÆritur, quæ sit materia huius sacramenti? Resp.Respondetur ꝙquod panis, & vinũvinum. Ita determinatum est ab ecclesia. cap. firmiter de summa Trinitate, & fide catholica. Et in concilio Carthaginensi Et habetur de cōsecraconsecra. d. 2. ca. in sacramẽtissacramentis & ca. cùm omne, & ca. cũcum Marthe de celebratione missarum. Et pa|tet, nam Christus hac materia est vsus accepit (ait euāgelistaeuangelista) panẽpanem &c. similitèr & calicem, & nōnon bibābibam ammodo de genimine vitis. Ex quo patet quòd in calice continebatur vinũvinum. Panis verò debet esse triticeus, ita quòd in alia materia non potest confici: vt ait. sāctsanct. Tho. 3. p. q. 74. ar. 3. IdẽIdem tenet Alexan der de Ales. 4. p. q. 32. &. DurāDuran. 4. d. 11 q. 4. & Scotus. d. 11. q. 6. Vndè om̃isomnis panis qui in cōmunicommuni modo loquendi vocatur panis, & est ordinatus ad alimẽtumalimentum hominum, est sufficiens materia cōsecrationisconsecrationis. Ex quo sequitur, ꝙquod panis ordeaceus nōnon est materia consecrationis, nec potest in eo cōficiconfici hoc sacramentũsacramentum: quia nōnon est panis, nec ordeũordeum est alimentũalimentum hominũhominum, sed bestiarũbestiarum. Panis aũtautem siliginis (de cẽtenocenteno) quia vere est panis, & ad alimẽtũalimentum hominũhominum ordinatꝰordinatus potest consecrari. IdẽIdem dicẽdũdicendum de farre, & spelta, si ex eis cōficeret̃conficeretur verꝰverus panis. | De farre dicit Palu. quòd sufficit. De spelta dicit Antoninus, quòd sufficit, sed quia hoc non est certum, credo esse temerarium consecrare in alio quāquam triticeo pane. De mayz apud indos, dubium est, an esset sufficiens materia & ideò non est consecrandum in eo. In pasta autem ex tritico (en la massa) non potest fieri consecratio, quia non est panis, sed ex ea fit panis, & habet alias proprietates quāquam panis, hic em̃enim nutrit, illa verò interficit. In agmidone etiāetiam sanct. Tho. tenet, ꝙquod nōnon potest fieri cōsecratioconsecratio: & ita ego credo, alij tñtamen dubitātdubitant. Et Palu. 4. d. 4. &. d. 11. q. 2. ar. 4. dicit ꝙquod potest in eo fieri consecratio: sed hoc nullo modo est tenẽdumtenendum.

¶ QVÆritur, an panis consecrationis debeat esse azimus. i. sine fermento? Respon. sanct. Tho. 3. p. q. 74. a. 4. quòd non est de essentia sacramẽtisacramenti, ꝙquod panis sit azimus, sed potest confici etiāetiam | in fermẽtatofermentato, quia est verus panis. CōueniensConveniens tamen est quòd quilibet consecret secundũsecundum ritum suæ ecclesiæ. In ecclesia autem circa hoc non est vnus ritus solus, nam Græci conficiunt in fermentato: vt dicit Grego. in regno. Sed consuetudo latinorum consecrandi in azimo conuenientior est quāquam cōsuetudoconsuetudo Græcorum. NāNam Christus celebrauit in azimo, vt patet Matth. 26. prima autem die azimorũazimorum accesserũtacceserunt discipuli ad IESVM dicentes, vbi vis paremus tibi commedere pascha? Et Luc. 22. venit aũtautem dies azimorũazimorum in qua necesse erat occîdi pascha. Græci verò propter detestationem NazareorũNazareorum qui putabant legalia simul esse obseruanda cũcum euāgelioeuangelio: quia in lege IudęorumIudaeorum cōmedebanturcommendabantur panes azimi, ipsi elegerunt non consecrare in azimo. Et etiāetiam vt expressius significarẽtsignificarent Christum ex carne, & diuinitate factũfactum. Vn|dè in hoc non sunt hæretici, nec peccant consecrantes in fermentato.

¶ QVÆRITVR, vtrum requiratur certa, & determinata quantitas panis ad consecrādumconsecrandum, vel an posset sacerdos consecrare tm̃tamen panis quantum sibi placuerit? S. Tho. 3. p. q. 74. ar. 2. tenet ꝙquod nulla est quantitas panis, aut vini tātam magna ad cōsecrādũconsecrandum quæ non possit esse materia huius sacramẽtisacramenti: sicut in rebus habentibus materiam, ex parte finis determinatur quantitas materiæ: vt in domo, & in fabricatione nauis, ex parte intẽtionisintentionis determinat̃determinatur quantitas. Ita etiāetiam tenet Sco. Du. Gab. & oẽsomnes, & idẽidem dicẽdũdicendum est de paruitate.

¶ QVÆRItur tamẽtamen, an oporteat materiāmateriam esse præsentẽpræsentem? Resp.Respondetur ab oĩbusomnibus ꝙquod sic. Patet ex facto Chr̃iChristi qui cōsecrauitconsecrauit materiāmateriam præsentẽpraesentem, accepit panẽpanem in sanctas ac venerabiles manꝰmanus suas, similitèr & calicẽcalicem. ItẽItem patet quia intentio | ministri non potest distinctè dirigi nisi super rẽrem pręsẽtempraesentem, cũcum omnis nr̃anostra cognitio ortũortum habeat à sensu, sed ad consecrandum requirit̃requiritur intẽtiointentio ministri, ergo & præsentia materiæ. ItẽItem ꝓbat̃probatur efficatiús ex ritu ecclesiæ quæ nunquānunquam materiāmateriam absentẽabsentem, nec vnquāvnquam vissum est ꝙquod aliquis sacerdos bonus aut malus tẽtauerittentaverit cōtrariũcontrarium facere: oportet igitur materiāmateriam esse præsentem, & apud sacerdotẽsacerdotem. Cùm enim sacramentũsacramentum sit institutum propter homines, illa præsentia requiritur in materia sacramenti, quam cōmunitèrcommunitèr homines vocātvocant præsentiam: & cùm res quæ est post parietem non dicitur apud nos pręsenspraesens, nec etiam quæ est retro nos, videtur quòd non possit consecrari.

¶ QVÆRITVR, vtrum vinum vitis sit materia huius sacramenti? Respon.Respondeo quòd sic. Quia in vino vitis cōsecrauitconsecrauit Christus, vt patet Matthæi. 26. | non bibam de hoc genimine vitis. Et habetur ca. didiscimus, & ca. cũcum om̃eomne de cōsecraconsecra. d. 2. & in alijs multis locis.

¶ VTRVM, autẽautem possit consecrari in aceto? Respon.Respondeo omnino quód non. Et non dubium de hoc, quia non est vinum: sed corruptio vini. Licet Glo. in ca. sicut (el primero de consecratione. d. 2.) dicat cōtrariumcontrarium: sed misit falcem in messem alienam, & turpitèr errauit, nisi intelligat̃intelligatur de vino aliquantulum corrupto, (hoc est, q̃que tiene vna punta de vinagre) in tali enim consecrari pōtpotest: quia est vinũvinum verũverum. Sed vtrũvtrum posset consecrari in vino contento in racemis, in musto? Respon.Respondeo quòd non debet fieri: prohibitum enim est in c. cúm omne de consecra. d. 2. Secundò dico quòd nec posset fieri consecratio in tali vino, quia sicut pasta non est panis, sed ex ea fit panis, ita nec succus ille intra vuas contentus est vinum, sed | ex eo fit vinum, & ideò non potest esse materia consecrationis.

¶ QVÆRItur vtrũvtrum aqua sit miscẽdamiscenda cum vino? Respon.Respondeo quòd sic. Et habetur ca. in sacramento de conse. di. 2. & ibidem ca. scriptura, & ca. cũcum Marthe de celebratione missarũmissarum, et in multis alijs ca. Est aũtautem necessaria aqua necessitate pręceptipraecepti, non tamen necessitate sacramẽtisacramenti, vt tenent oẽsomnes theologi.

¶ DVBITAtur, an in eucharistia maneat substantia panis, & vini? Ad hoc. S. Tho. 3. p. q. 75. arti. 2. & omnes doctores dicunt quòd non, & hoc de fide tenendum est. Et fuit determinatum in concilio Constatino se. 8. vbi condemnatus fuit Vuicleph qui oppositum tenebat. Et in concilio Lateranensi in ca. firmiter de summa Trinitate, & fide catholi. Definit autem per consecrationem esse ibi panis, materia, & forma, manentibus accidenti|bus, et incipit ibi esse corpus Christi loco panis. Non tamen dicitur panis annihilari licet nihil ipsius maneat, quia omnis motus accipit nomẽnomen à termino ad quem, sicut vocamus calefactionẽcalefactionem qñquando ex aqua frigida fit calida, ꝗaquia illa actio terminatur ad calorem. CũCum igitur conuersio ista non habeat pro termino desitionem panis, sed pręsentiapraesentia corporis Xp̃iChristi sub his speciebus, ideò non est dicenda ānihilatioannihilatio panis, sed conuersio: licet desinat esse materia et forma panis secundũsecundum se et quodlibet sui. Disputatio videtur de nomine, sed hoc modo dicitur cōueniẽtiusconuenientius.

¶ VTRVM omnia accidentia panis & vini maneant in hoc sacramento? S. Tho. 3. p. q. 75. art. 5. respōdetrespondet ꝙquod sic, ea enim accidentia quæ nos in eucharistia videmus, clarũclarum est quòd erāterant panis, & hoc congruit, quia horribile esset cōmederecommedere carnẽcarnem Christi in pro|pria specie. Et quia diminueretur meritum fidei: vide rationes sanct. Tho. loco allegato. ManẽtManent etiāetiam in hoc sacramẽtosacramento aliquæ ꝓprietatesproprietates panis & vini, nānam hōhomo sine miraculo nutritur eisdem.

¶ VTRVM prædicta conuersio sit instātaneainstantanea, vel successiua? Res.Respondetur secũdũsecundum omnes ꝙquod fit in instanti, nam successio in rebus naturalibus est vel ex defectu materiæ, vel formæ, vel agẽtisagentis: sed hic propter nihil istorũistorum est necessarium ꝙquod fiat successiuè, ergo fit in instanti. Et verba consecrationis sunt causa huius conuersionis, sed illa finiuntur in instanti, ergo conuersio fit in instanti, scilicet in primo instanti nōnon esse verborum. In cōsecrationeconsecratione autem hostiæ ex vi verborũverborum est ibi corpus Xp̃iChristi, & etiāetiam anima rationalis quęquae dat formam corporeitatis, est enim ibi corpus Christi, & etiam caro Christi de qua anteà dixerat, nisi manducaueritis carnem | filij hominis: sunt & ossa, & sāguissanguis, dicit enim Christus. Hoc est corpus meum, id est humanum, & per consequens caro, & sanguis, & ossa. NāNam corpus humanũhumanum (vt dicitur. 2. de anima) est corpus phisicum organicum potẽtiapotentia vitam habens, cuius actus est anima. Caro autem capitur pro materia, & forma: etiam cum accidentibus. SāguisSanguis verò sub specie panis est ex naturali concōmitantiaconcommitantia, non ex vi verborum ficuti & anima, & diuinitas ipsa.

¶ QVÆritur, vtrum Christus sit totus in tota hostia, & totus in qualibet parte hostiæ? S. Tho. ingenue fatetur se nescire modum, quo Christus est in hoc sacramento. Alexan. de Ales. 4. p. q. 40. Altisiodorensis, Ricardus Bonauentu. Palu. DurāDuran. Capreo. S. Thomas, & omnes antiqui ponunt hunc modum, & dicunt quòd Christus est totus in tota hostia, & totus in quali|bet eius parte, & quod omnes partes Christi sunt simul cum qualibet parte hostiæ, sed non simul inter se, nam corpus Christi in hostia est extensiuè & semptem pedum. Nec mẽbramembra Christi in hostia sunt simul sed sicut in cælo. Quantitas enim habet duo officia, vnum est separare partẽpartem ex parte subiecti, ita quód caput sit extra pedes, & brachia extra crura. Alterum est extendere partes in situ in ordine ad locũlocum. Quantitas ergo in eucharistia exercet officium primum, non tamen secundum: nam si Christi corpus nōnon esset in hostia extensum, non esset organizatum, nec cũcum figura, & viueret ibi violentèr. Hunc etiam modum tenet Scotus, Maio. & Marsilius. Ex quo sequitur quòd corpus Christi in eucharistia verè, & sine fictione quacunquacunque potest à nobis imaginari cuiuscuncuiuscunque figuræ voluerimus. Et si de pingitur | crucifixus, eo modo se haberet, sicut si esset vnus puer tantillus, sicut est imago crucifixi in hostia, nānam vbi sunt oculi imaginis est oculus Christi, & vbi manus imaginis, ibi et manus Christi, quomodocùnque figurata sit imago. Hæc non est mala imaginatio.

¶ QVÆRItur, vrum Xp̃usChristus moueatur in hoc sacramento? S. Tho. 3. p. q. 76. ar. 6. ponit duas propositiones. Prima corpus Christi in eucharistia non potest moueri localiter per se: quia non potest trāsiretransire ab vna parte hostięhostiae ad aliam. Secunda, ad motum hostiæ corpus Christi mouetur localiter de per accidens, sicut motis nobis mouentur ea quæ sunt in nobis. Idem dicit Marsilius. 4. q. 7. art. 3. dub. 5. De alijs aũtautem motibus, alterationis, calefactionis, corruptionis & similibus, dicit. sanct. Tho. & Scot. ꝙ.quod non est ibi capax alicuius actionis, aut passionis naturalis, | saltem respectu alicuius extrinseci, respectu cuius habet se corpus Xp̃iChristi sicut si esset substātiasubstantia spũalisspiritualis. Et ita cōmunitercommuniter tenẽttenent omnes: & hoc non est ꝓpterpropter impedimentũimpedimentum Christi, sed naturaliter. Et sic in sacramento hoc non est mobiliter Christus, nisi solo motu locali. Et si corruptis speciebus desinat ibi esse corpus Christi, non tamen dicitur corrumpi: sicut nec ego desinens esse in hoc loco, dicor corrũpicorrumpi. Manet igitur Christus tandiu in speciebus, quādiuquamdiu maneret substantia panis, & vini, si non essent consecratæ.

¶ QVÆRITVR, vtrum Christus possit videri in hostia? Resp.Respondeo ex sanct. Tho. 3. p. q. 76. art. 7. quòd naturaliter loquendo nullus oculus corporeus, præter oculum Christi potest videre Christum in eucharistia, nec oculus corporis glorificati. Idem dicit Scotus 4. d. 10. quæst. 9. & Marsilius. q. 7, ar. 3. | & Durand. di. 10. q. 4. Secundò dico quòd oculus Christi in eucharistia videt se existentem in eucharistia. Hoc sanct. Tho. 3. p. q. 76. ar. 7. ad secundũsecundum. Et quia litera est ibi mendosa, debet sic legi. Ad. 2. dicendum ꝙquod oculus corporalis Christi videt se in sacramẽtosacramento, non tamen potest videre ipsum modum existendi quo est sub sacramento quod pertinet ad intellectum. Tertiò dico quód oculus corporalis, tātam viatoris, quàm beati, per miraculum potest Christum videre in eucharistia. Hoc sanct. Tho. & conuenit etiāetiam Scotus. Et hæc de oculo corporali. VtrũVtrum verò per intellectum possit Christus videri, & eius modus existẽdiexistendi in hoc sacramento? Dico cum sanct. Thom. loco citato nunc quód naturaliter loquendo nullus intellectus humanus, aut angelicus coniunctus, aut separatus potest cognoscere ChristũChristum in hoc | sacramento secundũsecundum quòd est sub speciebus. Patet quia iste modus existendi est supernaturalis excedens totātotam naturæ facultatem. Secundò dico ꝙquod beati vident hoc mysterium, sed in verbo nānam cùm hoc sacramẽtumsacramentum sit vnũunum præcipuum de substantia fidei, & vissio correspōdeatcorrespondeat fidei, & spei, beati vidẽtvident illud: sicut audiuimus em̃enim sic vidimus in ciuitate dñidomini Dei nostri spalmPsalm. 47.

¶ QVÆritur, an quando in hostia apparet puerulus, vel aliquid aliud (sicut sępèsaepè apparuit Grego. & Paschasio) sit ibi realiter Christus? S. Tho. 3. p. q. 76. arti. 8. dicit quòd dupliciter potest fieri huiusmodi apparitio. Primò per modum transeuntis, ita quòd subito redit hostia ad suam propriam formāformam, & tunc à parte rei nulla est facta mutatio, sed solúm ex parte oculorum, & sensuum nostrorum: sicut ꝓphetisprophetis apparebant vissiones animaliũanimalium | & bestiarum, quæ tamen non erant a parte rei. Fit autẽautem hoc in eucharistia aliquandò vt sciamus ibi esse corpus Christi. Secundo modo potest fieri talis aparitio perseueranter, & tunc à parte rei facta est vera mutatio specierum. Et si in forma carnis, aut sanguinis appareat non sunt sumendæ propter horrorem species illæ, & quia humanis carnibus vesci illicitum videtur. Essent tamen prædictæ species adorandæ sicut anteà.

¶ QVÆRITVR, an accidentia maneātmaneant sine subiecto in hoc sacramẽtosacramento, vel an species quæ sunt in hoc sacramento habeant aliquod subiectũsubiectum? Sanctus Thomas. 3. p. q. 77. artic. 1. & omnes concorditer dicunt, quòd accidentia manent sine subiecto in hoc sacramento. Quia non sunt in pane, cũcum ille iam desierit esse. Nec sũtsunt in corpore Christi, quia accidens migrare non | potest de subiecto in subiectũsubiectum. Et etiāetiam quia Xp̃usChristus habet iam alia accidentia, nec ista cōueniuntconueniunt illi. Et sic est determinatũdeterminatum in ca. firmiter de sum. Trinit. & fide catholica. Quantitas autem est sine subiecto miraculose à Deo substentata. Aliæ verò qualitates, vt albedo, caliditas, frigiditas, & aliæ similes sunt in quantitate sine miraculo, & sine speciali Dei concursu. Sicut enim in actibꝰactibus naturalibus principale agẽsagens est substantia, tñtamen non mediante se, sed mediante accidente, sic in causalitate causæ materialis, principale subiectũsubiectum accidẽtiũaccidentium ẽest substātiasubstantia corporea, sed nōnon immediate sed quātitatequantitate mediātemediante. Et tales q̃litatesqualitates sine miraculo nouo, habẽthabent suas oꝑationesoperationes: nānam species vini cōsecraticonsecrati frigefaciunt naturalitèr si vinũvinum erat frigidũfrigidum: nānam frigefacere nōnon cōuenitconuenit substātięsubstantiae nisi frigiditatis ratiōeratione, cũcum ergo ibi sit frigiditas naturalitèr frigefacit. | Sic igitur species consecratæ faciunt, & producunt quicquid agere, & producere possent, si manerent cum substantia panis, & vini.

¶ QVÆritur, vtrum vino consecrato possit misceri aliquis liquor non cōsecratusconsecratus? & si talis mixtio fiat, an sit totum consecratum? vel pars, aut nihil, vel pars sic, & pars non? Hæc est grauis difficultas. Sanct. Tho. 3. p. q. 77. a. 8. ponit aliquas propositiones. Prima, si misceantur duo liquores diuerssarũdiuersarum specierum, si sint in quantitate sufficiẽtisufficienti, & fiat perfecta mixtio, vtrumvtrumque corrumpitur & fit vnum tertium. Secunda, si misceāturmisceantur duo liquores eiusdem speciei, & in quantitate sufficienti, vtrumvtrumque corrumpitur, & fit vnum tertiũtertium. Tertia, si vino consecrato apponatur tantũdemtantundem aquæ, vel alterius liquoris, non manet ibi corpus Christi: iam enim non est vinum. Quarta si | vino consecrato misceatur aliud vinũvinum non consecratũconsecratum eiusdẽeiusdem speciei in quātitatequantitate sufficienti, nōnon manet ibi corpus Christi. Sed hoc vltimũvltimum intellige quādòquandò per multum tempus, & per motũmotum magnum (quod raro continget) fieret perfecta mixtio. Tunc enim non manerent partes vini consecrati, quia essent diuisæ sub intrantibus alijs vini superadditi. Vnde post sumptionẽsumptionem sanguinis ecclesia consueuit accipere bis vinum, vt si manserit aliquid sanguinis assumatur. Dico ergo sine metu quod etiam addito multo vino nōnon cōsecratoconsecrato, manet ibi corpus Christi, & sanguis eius, et consequentèr quòd in secũdasecunda ablutione, melius erit assumere plus aquæ quam vini: quia tunc corrumpẽturcorrumpentur species vini.

¶ QVÆritur, quæ sit forma huius sacramenti? Respon.Respondeo secundùm omnes et est determinatio ecclesiæ in cap. cũcum | Marthe de celebratione missarũmissarum, et in concilio Florentino, forma consecrationis panis est hæc. Hoc est enim corpus meum. Et forma consecrationis vini hęchaec. Hic est enim calix sanguinis mei, noui & æterni testamenti mysterium fidei, qui pro vobis, & pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Et oppositum dicere est pessimus error. Et malè de hoc dubitat Erasmus in annotationi. 1. Chorint. 11. vbi ait. Vtinam Paulus nobis traderet quibus verbis sacer ille panis cōsecrariconsecrari deberet. Verè miror, non de erroribus horum grāmatistarumgrammatistarum, sed de eorum superbia maxima, qui non habẽteshabentes auctoritatem pro se, reuocant hoc in dubium. Sed illis dimissis, dicimus hanc esse formāformam consecrationis eucharistiæ, qua vsus est Xp̃usChristus in vltima cęnacoena. Hoc est em̃enim corpus meũmeum. Et ita etiāetiam apertè dicit. S. Cypria. de cęnacoena dñidomini in | principio, & Ambro. li. de sacramẽtissacramentis, & habetur de conse. d. 2. ca. conse. &c. Illa aũtautem verba quæ præcedunt formāformam consecrationis, scilicet, qui pridiè quāquam pateret̃pateretur. &c. Licet Sco. dicat esse ita necessaria, vt sine ipsis esset dubia consecratio: melius tñtamen. S. Tho. 3. p. q. 78. a. 1. 4. & DurāDuran. d. 8. dicunt non esse necessaria, necessitate sacramẽtisacramenti, cũcum nōnon sint forma, propter ordinationẽordinationem tñtamen ecclesiæ nōnon liceret ea prætermittere. In cōsecrationeconsecratione verò sanguinis, calicis forma est. Hic est em̃enim calix sanguinis mei. Hæc sola verba secundũsecundum cōmunẽcommunem opinionẽopinionem sunt sufficiẽtiasufficientia ad cōsecrationẽconsecrationem sanguinis. Reliqua verò quæ sequunt̃sequuntur scilicet noui, & æterni testamẽtitestamenti, &c. sunt de ꝑfectioneperfectione formæ, & nōnon de essentia sacramẽtisacramenti: sicut ly ego in forma baptismi. Hoc patet, ꝗaquia GręciGraeci ita cōsecrātconsecrant sāguinẽsanguinem, nec ob hoc sũtsunt dānatidamnati ab ecclesia, & in missali b. Basilij illa sola | verba tanquātanquam forma erant rubeis literis scripta. Scotus tamen admonet ꝙquod sacerdos non debet intendere consecrare per ista, vel illa verba: sed debet absolutè consecrare, dicens omnia illa verba quæ sunt in forma qua nunc ecclesia nr̃anostra vtitur. Ly enim, in vtrautraque forma, non est de essentia sacramenti. Nullus enim euangelista ponit illud, male tamen faceret qui omitteret illud. Potest etiam forma dici quacũquacumque lingua, sed tamẽtamen variare illam, & alia lingua dicere, peccatum esset, licet sacramentum teneret.

¶ QVÆritur, quid demonstretur in forma eucharistięeucharistiae per illud pronomẽpronomem hoc? Respon.Respondeo ꝙquod licet de hoc sint varięvariae opiniones, tenẽdumtenendum tñtamen est cum sanct. Tho. 3. p. q. 78. art. 5. & super episto. 1. Cho. 11. vbi ponit aliquas propositio. Prima tātam Christus quam sacerdos aliquid demonstrant per ly hoc, quia aliâs ver|ba non applicarentur materiæ. Secunda, per ly hoc non demonstratur aliquid singulare, & discrete: sed dicitur in generali & distinctè, & sensus est, contentum sub his speciebus est corpus meum. Sicut cùm dicimus. Hic est calix. &c, intelligitur contentũcontentum in hoc calice, est sanguis meus. Sicut quandò demonstro marsupium & dico, hoc est aurum: sensus est, quod continetur hic est aurum. Sic etiam in forma significatur, quod continetur, vel continebitur, Hic est corpus meum. Item tenet Ricard. 4. d. 8. q. 1. art. 3. & Duran. di. 8. q. 2. ad primũprimum argumentum principale, & Capreo. d. 8. &. 9. q. vnica ad argumenta contra. 5. conclusionẽconclusionem. & Altisiod. & Glos. super Matth. 26. & Marsi. 4. q. 6. Et est manifestum, nam illa forma Hoc est corpus meum, nihil aliud facit nisi ꝙquod corpus Christi cōtineaturcontineatur sub his speciebus, ergo hoc ip|sum significatur per formam.

QVÆRITVR, qui sint effectus huius sacramenti? Respō.Respondet sanct. Tho. 3. p. q. 79. a. 1. ꝙquod primus effectus est collatio gr̃ęgratiae: hęchaec autem gr̃agratia confertur in sumptione, vt patet Ioan. 6. qui māducatmanducat meāmeam carnẽcarnem, & bibit meum sanguinẽsanguinem in me manet & ego in eo. Gratias quas promittit Christus in hoc sacramento promittit ratione sumptionis ergo ante sumptionem non conferũturconferuntur: & de hoc non est dubitādumdubitandum. Datur autem prędictapraedicta gr̃agratia immediate in ipsa sumptione. Et oibusomnibus sumentibus eucharistiam confertur ęqualisaequalis gr̃agratia ratione sacramẽtisacramenti ex opere operato, nōnon tamen ideò datur maior gr̃agratia, quia recipitur sub vtrautraque specie: nam aliâs qui maiorem hostiam sumeret, maiorem perciperet gratiam ratione quātitatisquantitatis continuęcontinuae, quod est falsum, ac proinde nec ratione quātitatisquantitatis discretędiscretae: cũcum sub | specie panis & vini sit vnicũvnicum sacramẽtũsacramentum. Et aliâs fraudaret̃fraudaretur populus magna gr̃agratia sacrificij: cũcum ꝓfectoperfecto pia mr̃mater ecclesia nōnon negaret illud sub vtravtraque specie, si daret̃daretur maior gr̃agratia. Iste autẽautem effectus gr̃ęgratiae non impeditur per peccatũpeccatum veniale: licet em̃enim quis recipiat eucharistiam in actuali peccato veniali, nōnon ideò impeditur augmẽtumaugmentum gr̃ęgratiae in eo, vt ait sanct. Tho. 3. p. q. 79. a. 8. quia aliâs esset magnũmagnum periculũpericulum. Quis enim sine peccato veniali accederet sępesaepe? per peccatũpeccatum autẽautem veniale impedit̃impeditur actualis sensus gustus, & delectatio spũalisspiritualis. Nec etiāetiam requirit̃requiritur tũctunc motus liberi arbitrij actualiter concōmitansconcommitans sumptionẽsumptionem eucharistięeucharistiae: sufficit enim motus liberi arbitrij pręcedenspraecedens, vt etiāetiam dicit sanct. Tho. 4. d. 15. q. 1. ar. 3. quęstiunculaquaestiuncula. 2. ad. 2.

¶ QVÆRItur, an per hoc sacramẽtũsacramentum remittatur peccatũpeccatum mortale, an scilicet possit quis accedere ad eucharistiāeucharistiam | in peccato mortali, ita ꝙquod non peccet mortalitèr de nouo. Respōd.Respondeo ꝙquod dupliciter potest quis accedere cũcum mortali. Vno modo scientèr, & talis semper peccat mortalitêr de nouo, non diiudicans corpus dñidomini iudicinmiudicium sibi manducat & bibit. Secundo modo ignorāterignoranter, quia scilicet doluit, & credidit se habuisse sufficientem dolorem: cũcum tamen in rei veritate talis dolor non fuerit sufficiens, & talis nōnon accedit indigne, nec peccat mortalitèr, quinimo virtute sacramenti remittitur præcedens peccatum. Hoc sanct. Thom. 3. p. q. 79. ar. 3. et. q. 80. ar. 4. et Alexan. de Ales. 4. p. q. 46. memb. 3. ad secundũsecundum, et Bonauentura. 4. di. 9. q. 7. et Gabriel in canone lectione. 8. et Marsil. 4. q. 6. art. 4. conclusione. 1. et Gerson in multis locis, et super MagistrũMagistrum, tracta. 9. p. 3. et Adrianus. q. 1. de eucharistia, et omnes præter vnum Maio. Pa|tet autem hoc, nam aliâs cùm nōnon possit homo scire vtrum hodioodio, vel amore sit dignus, iuxta illud, nihil mihi cōsciusconscius sum, sed non in hoc iustificatus sum, prima Chorint. 4. & Iob. 9. verebar omnia oꝑaopera mea. & ibi si simplex fuero hoc ipsũipsum ignorabit anima mea, & de propitiato peccato noli esse sine metu, Ecclesiasti. 5. PericulosissimũPericulosissimum esset accedere ad eucharistiam & talis exponeret se periculo peccati mortalis, cúm nemo sciat se sine peccato accedere. Item Ioannis. 6. dicit Christus panis verus est qui de cęlocoelo descendit, & dat vitam mundo: cùm igitur accedens in gratia iam habeat vitam: si aliquando existenti in mortali inculpabilitèr ignorato non daret gratiam nunquám esset verum ꝙquod hic panis vitam daret mundo. Satis est igitur, ad hoc vt quilibet securus accedat ad eucharistiam, ꝙquod doleat de præteritis, & | proponat cauere futura, licet aliquando non sint remissa peccata: & tunc remissionem eorum accipiet, non ratione contitioniscontritionis, quæ perficietur: sed ratione sacramenti, quod secũdumsecundum AugustinũAugustinum, & sanctos, viuificat mortuos, & semper sic accedẽsaccedens habebit gratiāgratiam. Et licet de hoc aliqui dubitent, ego tamen nullum dubium habeo.

¶QVÆritur, an ante sumptionẽsumptionem eucharistięeucharistiae sit necessaria confessio, vel an sufficiat sola contritio cum proposito cōfitendiconfitendi peccata semel in anno? Respon.Respondeo sententia omnium theologo rum, sanct. Tho. Duran. Scoti, Palu. Alexan. Bonauen. Gabriel. Ocha. & aliorum est, quòd necessarium est cōfitericonfiteri omnia peccata mortalia anteanteque accedamus ad eucharistiam. Hoc autem non solum dicunt iure possitiuo tantum, sed etiam iure diuino: & hoc habitum est semper pro certo, & ab | antiquo. Vnde Hugo de sancto Victore, vir magnęmagnae auctoritatis in lib. de ecclesiastica potestate dicit, audacter dico si ante sacerdotis confessionẽconfessionem, quis accesserit ad corpus, & sanguinẽsanguinem Christi, reus erit corporis, & sanguinis dnidomini quātumuisquantumuis poeniteat, & vehementer doleat, & ingemiscat. Hoc autẽautem dixit, 60. annis ante Innocen. 3. qui instituit cap. omnis vtriusq:vtriusque sexus. Ex quo patet quód non de nouo in prędictopraedicto ca.capitulo fuit positum pręceptumpraeceptum de confessione ante eucharistiam pręmittendapraemittenda. Et Cypria. in epistola ad fratres consistẽtesconsistentes in plebe, reprehendit episcopos sui episcopatus Carthaginensis, eo quòd non memores euangelij, & suęsuae auctoritatis, lapsis dabant eucharistiam ante confessionem. IdẽIdem dicit (& adhuc acrius) in libello ad lapsos, & in alijs locis multis & lib. 6. ecclesiasticęecclesiasticae historięhistoriae refert EusebiꝰEusebius đde Philipo imꝑatoreimperatore | quòd cùm in die paschæ cōmunicarecommunicare vellet, non fuit permissus ab episcopis nisi prius confiteretur peccata, omnino igitur tenendum est contra Caiet.Caietanum necessariam esse confessionem sacramentalem ante sumptionem eucharistiæ. Quod etiam probatur ex consuetudine ecclesiæ, quāquam frangentes putātputant se grauiter errare. Item eucharistia est sacramentum vnitatis ecclesiasticæ, ergo recipiens illam oportet, non solum vt reconcilietur Deo per contritionem, sed etiam ministris ecclesięecclesiae per confessionem. Item Matthæi. 6. Christus dicit si ofers munus tuum ante altare, et ibi recordatus fueris, quòd frater tuus habet aliquid aduersum te relinque ibi munus ante altare, & vade reconciliari fratri tuo. Hæc igitur sententia tenenda est, quanuis non putem hæreticũhæreticum quod Caietanus dicit.

¶ QVÆRITVR, an liceat aliqñaliquando sumere eucharistiam ante confessionem? Respō.Respondeo secundũsecundum oẽsomnes, ꝙquod sic, primo quādoquando quis tempore necessitatis, quo tenetur sumere eucharistiam non habet copiam confessoris. Cùm em̃enim præcepta dñidomini suauia sint, nec pręceptapraecepta possitiuapositiva militent conra ius naturale, nōnon tenemur ea implere cum infamia nostra: ac proinde si parrochus ruranus, non habet confessorem, & si non celebrat se diffamat, celebrare potest sine præuia confessione. Et eodem modo si ego habeam casus reseruatos, & non est episcopus præsens, & si nōnon celebro infamor, possum celebrare sine confessione peccati reseruati. Item ꝓpterpropter reuerentiam sacramenti, putâ si coepi celebrare, & in ipsa celebratione meminero alicuius peccati mortalis, non oportet vt relinquam missam quia facerem irreuerentiam eucharistiae: | & hoc etiam si sim in ipso principio missęmissae: licet solum introitum dixerim. Ita tenet Ricard. Palu. & alij, quod credo verum quanuis archiepiscopus florentinus dicat, quòd si ante cōsecrationemconsecrationem recordetur, & possit sine scandalo quærere confessorem: debet illũillum quærere. Sed non credo hoc esse verũverum. Idem dicendum est de his qui sunt ibi parati ad recipiendam eucharistiam, qui si ibi recordati fuerint alicuiꝰalicuius mortalis, secure possunt cōmunicarecommunicare, etiāetiam ante confessionem propter reuerẽtiāreuerentiam sacramenti. Nec de hoc dubito.

¶ QVÆRITVR, vtrum sacerdos debeat dare eucharistiam peccatori perseueranti in peccato, & petenti eam? Respond.Respondeo primó secundùm omnes, quòd publico peccatori, concubinario, vsurario, meretrici, & similibus non debet dari eucharistia: quia esset mittere margaritas ante porcos, et san|ctum dare canibus. Item, quia talis publicus peccator, non habet ius ad petẽdumpetendum sacramentum, quia est sibi prohibitum. 1. Cho. 11. probet autem se ipsum homo, & sic de pane illo ædat, ergo qui negat ei sacramentum, nōnon facit ei iniuriam. Per publicum autem peccatorem, intelligimus cum sanct. Tho. 3. p. q. 80. ar. 6. & 4. d. 9. q. 1. art. 1. eum qui damnatur à iudice propter euidentiam facti cuius populus est testis: vt dicitur in cap. cùm dilectus de purgatione canonica, & ca. euidentia de accusatione, & ca. tua nos, de cohabitatione clericorũclericorum, et muli.mulierum talibus igitur negādaneganda est eucharistia. VerũVerum est ꝙquod si is ꝗqui est publicus peccator in vno loco, accedat ad me in alio loco distātidistanti, in quo reputat̃reputatur bonꝰbonus, nec pōtpotest fama facile ad hũchunc locũlocum ꝑuenirepervenire & petat eucharistiāeucharistiam: ꝓbabileprobabile videt̃videtur mihi, ꝙquod teneor illi dare, quia aliás offenderẽoffenderem eũeum grauiter. | Si autem publicus peccator, secretè poenituit, & petit eucharistiam in publico, nōnon debeo illi dare quousquousque ostẽdatostendat poenitẽtiampoenitentiam suam exterius. Si verò secretè poenituit, & secretè petit, debeo illi dare eucharistiam: nisi existimetur, ꝙquod hoc factum veniet in publicum. Si autem peccator occultus, quem ego, & aliqui alij scimus peccatorem publicè petat eucharistiam, dādadanda est illi: quod etiam fecit Christus cũcum Iuda: aliâs diffamarem eum. Admoneat tamen eum parrochus secretè si possit, vt dicitur in cap. 2. de officio ordinario. Si autẽautem peccator occultus occultè petat, siue sacerdos sciat eius peccatum in confessione, siue extra cōfessionẽconfessionem, debet ei denegare: quia nullo modo ei nocet. Ita tenet sanct. Tho. 4 di. 9. q. 1. arti. 5. quęstiunculaquaestiuncula. 2.

¶ QVÆritur, vtrum pollutio nocturna impediat sumptionẽsumptionem eucharistięeucharistiae? | Pro responsione notādumnotandum cum Palude. 4. d. 9. q. 3. ꝙquod pollutio nocturna nunquānunquam est peccatum, sed signum, aut effectus peccati. Et idem dicit sanctus Tho. 4. d. 9. q. 1. ar. 4. &. 3. p. q. 80. a. 7. quia talis actus non est immediatè in potestate hominis. Si igitur ille actus sequatur ex causa culpabili mortaliter, tunc dicit Ricard. & quidam alij, ꝙquod impedit sumptionem eucharistięeucharistiae, ita ꝙquod peccaret mortalitèr qui post illāillam accederet ad sacramentum. Sed dicẽdumdicendum est absolute ꝙquod nulla pollutio nocturna impedit sumptionem eucharistiæ sub poena peccati mortalis. Hoc tenet Palu. 4. d. 9. q. 3. conclusione. 2. & Gabriel lect. 10. in canone, & Gerson de materia celebrationis consideratione. 7. & Maio. d. 9. q. 2. et Siluest. verbo eucharistia, & BonauẽturaBonauentura, di. 12. q. 3. Hoc patet, nam post confessionem non manet, nisi quædam immũ| fol. [55]vditiaimmunditia corporalis: sed vt dicitur Matth. 18. non lotis manibus manducare non coinquinat hominẽhominem, ergo. Item, quia vel hoc impedit sumptionem eucharistięeucharistiae, propter malitiam, & hoc nōnon, quia maiora peccata scilicet blasphemia, et periurium, non impediunt. Vel propter distractionem & turbationem, & hoc non, quia legitimus cōcubitusconcubitus non impedit, cùm tamẽtamen æqualiter dissoluat mentem, sicut illegitimus, imo & amplius cùm sit in vigilia: ergo pollutio nocturna non impedit sumptionem eucharistiæ. Si verò pollutio fuerit mortalis, accedere ad saramentum erit veniale propter quandam irreuerentiāirreverentiam, quia mens multũmultum distracta est. Et sancti cōsulũtconsulunt, vt tales per aliquod tẽpustempus abstineant, scilicet vsvsque ad diem sequentem, vel per. 24. horas, vt dicit Alber. Alexan. & sanct. Tho. Et etiāetiam si pollutio fuerit mere naturalis, pro|pter reuerentiam sacramenti melius erit non accedere illa die. Et ita consulunt decreta. cap. testamentum, & ca. non est cis. 6. Et hoc nisi fuerit festum aliquod, vel causatur nota aliqua apđapud videntes quòd iste non celebrat: tunc enim melius erit celebrare. Ista autẽautem irreuerentia non facit ꝙquod sit peccatum veniale accedere ad eucharistiāeucharistiam, quia talis immunditia fuit mere naturalis. Ita dicit. S. Thom. 3. par. q. 80. arti. 7. 1. vbi ait ꝙquod id quod consulunt sancti totũtotum est de congruitate, et consilio. Post concubitum autem coniugalem, Grego. 33. q. 4. ca. vir cũcum propria, dicit, ꝙquod si accessit voluptatis causa, abstineat: si autẽautem ratione prolis, suo iudicio relinquatur. Breuitèr dico, ꝙquod accedere ad eucharistiāeucharistiam post legitimũlegitimum concubitũconcubitum nōnon est peccatũpeccatum. Post quācunquamcunque verò aliāaliam pollutionẽpollutionem in vigilia, fornicationẽfornicationem, aut adulteriũadulterium, accedere ad eucharistiāeucharistiam | etiam post poenitẽtiāpoenitentiam, & confessionẽconfessionem, magna irreuerentia est, sed non peccatum mortale, secluso cōtemptucontemptu: melius tamen esset tunc abstinere. Post sumptionem etiam eucharistięeucharistiae bonũbonum est, quòd vir à ꝓpriapropria vxore abstineat, sed non est necessarium.

¶ QVÆritur, an accedens ad eucharistiam, debeat esse ieiunus? Respond.Respondeo omnino, ꝙquod sic. Sanct. Tho. 3. p. q. 80. a. 8. allegat Augusti. episto. 118. in respōsioneresponsione ad Ianuarium. Et habetur de cōsecconsec. d. 2. ca. liquido, vbi dicitur, placuit spiritui sancto. Et ita apostoli ordinauerunt, & ita seruatur per totum orbem, vt non sumeretur cibus ante corpus dñicumdominicum. Idem dicitur in concilio Carthaginensi. Et habetur de conse. d. 1. ca. sacramenta, & cap. ex parte de celebratione missarum, prohibetur sacerdos ne bis celebraturus in prima celebratione sumat ablutionem. Vide | etiam ca. nihil. 7. q. 1. Christus autẽautem eucharistiam dedit apostolis post cęnācoenam, quia secundùm ritum legis, illa hora debebat celebrari pascha, & prius debuit plenè legẽlegem obseruare quàm hoc sacramentum instituere. Et voluit vltimo loco hoc tàm grande donum relinquere, quo vehementius cōmendaretcommendaret mysterij illius altitudinem. Institutio autem apostolorũapostolorum fuit legitima, vt cum maiori reuerentia ad tantum sacramentum accedat̃accedatur. Si enim Leui. 10. prohibetur Aaron & filijs eius ne bibant vinum, nec omne quod inebriare potest quandò erant sanctuarium intraturi, vt haberent sciẽtiamscientiam discernẽdidiscernendi inter sacrum & prophanum, inter pollutum & immundum: multo magis sacerdotibus celebraturis conuenit, vt ieiuni accedant ad tàm admirabile sacramentum. Hoc igitur de fide tenendum est, & oppositum est er| fol. [57]vroneũerroneum, & hęreticũhaereticum, vt determinatũdeterminatum est in concil.concilio CōstantiẽsiConstantiensi sessione. 13. quāuisquamuis derideat hæreticissimus ille lutheLutherus.

¶ SED dubitatur, an saltim aliquando liceat sacerdoti celebrare post prādiumpraedium, seu consecrare, vt det eucharistiam existenti in extrema necessitate. Maio. di. 9. q. 3. ad. 5. dicit, ꝙquod licet: imo in fermentato, & sine alijs solennitatibus potest consecrare secrete: quia diuinum ius derogat positiuum, cúm ergo esse ieiunum, & cōsecrareconsecrare in azimo sit de iure positiuo, cōmunicarecommunicare verò sit præceptum diuinũdiuinum: sequitur, quòd primum non potest impedire secũdũsecundum. Oppositum tenet Palu. d. 9. vbi ait, quòd non licet, & hoc credo probabilius. Maio. enim præsupponit falsum, ꝙquod cōmunicarecommunicare sit præceptum in iure diuino, vt posteâ videbimus. ItẽItem videtur contra ius diuinũdiuinum consecrare panẽpanem sine vino, & e contra. Et est con|tra ca. comperimus de consecra. dis. 2. Et consecrare in fermentato, & sine solennitatibus prohibitum est, ac proinde non est faciendum. Si cōmodècommodè fieri potest propter reuerentiam sacramenti, detur eucharistia in mane infirmis antequàm aliquid sumant. Si autem hoc cōmodècommodè fieri non potest, detur illis, etiam post cibum sine scrupulo. Ita enim tenet vsus ecclesiæ, & omnes doctores, & merito quidem: nam quod propter iustitiam institutum est non debet cōtracontra charitatem militare. Debet igitur recipiens eucharistiam esse omnino ieiunus. VerũVerum est quòd si cùm quis lauatur gustaret paululum aquæ, vel vini, præter intẽtionemintentionem: non ideò impidiet̃impidietur sumere eucharistiāeucharistiam, dũdumtñtamen fuerit in parua quantitate. Et sic tenet. S. Tho. & oẽsomnes. IdẽIdem dicito, si cibi frustrũfrustrum paruũparuum māseritmanserit inter dẽtesdentes, & præter intẽtionẽintentionem deglutiat̃deglutiatur. Si etiāetiam post ab| fol. [58]vlutionẽablutionem inuenerit sacerdos reliquiāreliquiam hostiæ, pōtpotest, & debet eāeam accipere quia ieiunus incoepit, & eius officium nondum est terminatum. Item quia aliâs non posset sufficienter occurri necessitatibus, & difficultatibus, nam frequenter post ablutionem, inueniuntur reliquiæ. Patet etiam, quia in parasceue sumitur particula hostiæ posita in vino, etiam si post primum haustũhaustum particula adhæreat calici.

¶ QVÆRITVR, quibus sit danda eucharistia, vtrum possit dari non habentibus vsum rationis? S. Tho. 4. dis. 9. &. 3. p. q. 80. a. 9. cũcum alijs doctoribꝰdoctoribus respōdetrespondet cũcum distinctione. NōNon habẽteshabentes vsũvsum rationis sunt in duplici differentia, quidam qui dicuntur nōnon habere, quia parunt habent, vt sunt hebetes, et rudes: & istis nullo modo est eucharistia neganda. Alij sunt totaliter priuati vsu rationis. Et isti sunt in dupplici differẽ| fol. 59rtiadifferentia, quidam qui nunquàm habuerunt vsum rationis, vt sunt pueri, & amentes à natiuitate: & talibus non est danda eucharistia, quia non habent deuotionem: nec diiudicant corpus dñidomini ab alijs cibis. Alij sunt qui aliquandò habuerunt vsum rationis, vt frenetici: & talibus si non sit periculum irreuerẽtiæirreuerentiæ, vel vomitus, & prius pœnituerint & habuerint deuotionem ad eucharistiam, & petierint: licet posteà in frenesim inciderint, non debet negari: quia per ea quæ naturalia sunt nōnon debet quis perdere beneficia gratuita.

Hoc probatur duobus decretis, ca. qui recedunt, & c. is qui. 26. q. 6. & tales recipient in sumptione eucharistiæ gratiam, & omnes alios effectus sacramẽtisacramenti: licet in hoc non conueniat Caieta. 3. p. q. 79. a. 1. sed oppositum cũcum sancto Tho. credo verum. De pueris etiam, licet consuetum fuerit olim apud ali|quas ecclesias, vt daretur eis eucharistia, dicimus eum. S. Tho quòd non tenentur eam recipere: nec conueniens est ꝙquod illis detur. Hoc patet ex vsu ecclesiæ, quæ quidem non permitteretur tam enormitèr errare. Item quia pueri post baptismum sunt in gratia, quāquam non possunt perdere sine culpa sua: sed culpam ante vsum rationis cōmitterecommittere non possunt, ergo non tenentur de necessitate recipere eucharistiam, aliâs baptismus non sufficeret ad salutem: quod assere est hæreticum. Non conuenit autem, vt recipiant eam propter pericula vomitus, & eructatiōiseructationis, vel alterius irreuerentiæ: quæ frequẽsfrequens est in pueris. Ideò nunc in ecclesia illis eucharistiam conferre, sacrilegum esset. Si autem de facto daretur illis, reciperent gratiam.

¶ QVÆRITVR, vtrũvtrum liceat quotidiè sumere eucharistiāeucharistiam? S. Tho. 3: p. | q. 80. arti. 10. respondet, quòd eucharistia duppliciter cōsideraturconsideratur vno modo secundùm se, secundùm quód confert gratiam ex opere operato sumenti ipsam. Et quantum ad hoc non solũsolum quotidiè, verum sæpè in die quolibet esset sumenda, vt gratia augeretur. Secundo modo potest cōsiderariconsiderari ex parte nostra, ex qua requiritur reuerentia, & deuotio: & secundùm hoc non est conueniens, quòd homo accedat quotiescunquotiescunque potuerit, sed expectet commodum tempus quo sit deuotus. Qui igitur se inuenerit cum deuotione, & nōnon distractum, laudabilitèr quotidiè cōmunicabitcommunicabit, vt patet ex consuetudine primitiuæ ecclesiæ. Et ꝗaquia nũcnunc etiāetiam laudāturlaudantur ꝗqui quotidiê celebrātcelebrant. Patet etiāetiam Augusti. auctoritate de verbis dñidomini, panis (inꝗtinquit) iste quotidianus est, accipe quotidiè, vt quotidiè tibi ꝓssitprosit: sic tñtamen viue, vt quotidiè merearis accipere. | Sed quia sunt multa impedimẽtaimpedimenta, laudabile est aliqñaliquando abstinere, vt Augusti. dicit libro de ecclesiasticis dogmatibus. Et habetur in ca. quotidie de cōsecrationeconsecratione distinctio. 2. quotidie communicare, nec laudo, nec vitupero. Gerson super magistrum tractatu. 9. dicit ꝙquod illi qui proptereá cuodquod frigidi sunt (alioquin sine peccato) recedunt ab eucharistia, sunt similes illis qui frigent, & nolunt accedere ad ignem. Effectus enim eucharistiæ est ipsa deuotio, nun quid prius vis effectum eucharistiæ quàm ipsam eucharistiam? Presbyteris igitur laudabilius est communicare quotidie. Vnde Gregorius. 4. li. dialogorũdialogorum, ca. 56. refert CassiũCassium NarniensiũNarniensium episcopum quotidie celebrātemcelebrantem, & in celebratione flentem. Et dicit, mandatum dñidomini accepisse per reuelationẽreuelationem cuidam alteri factam operare quod operaris, nōnon cesset manus tua, | nōnon cesset pes tuus &c. Et Ambrosius. Graue est quòd ad mensam tuam mũdomundo corde, & innocẽtibusinnocentibus manibus nōnon venimus: sed grauius est, si quia peccata metuimus sacrificium non reddamus. De secularibus autẽautem dicimus in primitiua ecclesia eos frequentissmèfrequentissimè, & forsan quotidie cōmunicassecommunicasse. Posteá cessante numero fidelium, tempore Augustini fiebat hoc rarius, quibusdam quotidie, alijs dñicisdominicis diebus hoc facientibus, vt ait Augustinus in epistola ad Ianuarium. Et habetur. 12. d. ca. illa autem. Posteà Fabianus papa præcepit, vt saltem ter in anno omnes cōmunicarentcommunicarent, scilicet in pascha, penthecoste, & in natiuitate dnidomini. TādemTandem papa Innocentius tertius vel propter multitudinem fidelium, vel propter eorum indeuotionem, traxit cōmunionemcommunionem ad hoc, vt satisfacerent sumendo semel in anno, vt patet in cap. | omnis vtriusque sæxus de poenitẽtijspoenitentijs, & remissionibus. Laudabile tamẽtamen est vt sępesaepe fideles communicent.

¶ QVÆRItur, an sit præceptum de sumptione eucharistiæ? S. Tho. 3. p. q. 80. a. 11. ponit duas conclusiones. Prima ex pręceptopræcepto diuino tenentur omnes fideles cōmunicarecommunicare. Patet Ioannis 6. nisi manducaueritis carnem filij hominis, & biberitis eius sanguinem, nōnon habebitis vitam in vobis. Item consuetum est in ecclesia infirmos cōmunicarecommunicare, quod non est pręceptumpræceptum in iure possitiuopositivo: & qui hoc transgreditur putat se graue malum fecisse, ergo pręceptũpræceptum est in iure diuino. Hoc tenet Dur. 4. d. 9. q. 2. & Palu. d. 9. q. 1. Et hoc præceptum diuinũdiuinum obligat sicut alia præcepta affirmatiua tempore necessitatis: quando scilicet quis est in tali statu, ꝙquod iam probabilitèr credit se nōnon habiturum vlterius opportunitatem re|cipiendi. Secunda conclusio. S. Tho. Ex statuto ecclesięecclesiæ quilibet fidelis tenetur cōmunicarecommunicare semel in anno: vt patet in ca. oĩsomnis vtriusvtirusque sęxussexus. Qui autẽautem iāiam cōmunicaueritcommunicauerit in vita, & semel in anno, in articulo mortis non cōmunicanscommunicans propter negligentiam quandāquandam non peccabit mortalitèr: vt bene dicit Siluester verbo eucharistia, 3. Hoc patet, quia damnatis ad mortem non datur eucharistia. Verum est quòd hæc est pessima consuetudo iudicum, prætendunt reuerentiam eucharistięeucharistiæ, sed sunt fabulæ: non putant se esse iudices nisi occîdant, tamen non damnantur tanquam rei peccati mortalis.

¶ QVÆritur, vtrũvtrum sit necessariũnecessarium sumere eucharistiāeucharistiam sub vtraque specie? Resp.Respondetur ꝙquod in primitiua ecclesia fuit consuetudo sumẽdisumendi eucharistiam sub vtraque specie: vt patet. 1. ChorinthiorũChorinthiorum 10. vnus panis & vnum corpus multi | sumus omnes qui de vno pane, & de vno calice participamus. Et hoc etiāetiam dicit Cyprianus in sermone de lapsis. Et dicuntur Græci modo sic populũpopulum cōmunicarecommunicare. Sed in concilio ConstātiensiConstantiensi, & BasiliẽsiBasiliensi interdictum est sub pęnapoena excōmunicationisexcommunicationis, ne seculares comunicemus sub vtraque specie, & dānatidamnati sunt vt hæretici qui dicebātdicebant esse necessarium sub vtraque specie cōmunicarecommunicare. Et hoc congruè ordinatũordinatum est, quia sępèsæpè contingeret periculum effusionis sanguinis, si toti populo dādusdandus esset. Item quia aliquibus est horridum vinum maxime fęminisfoeminis. Item vt euitaretur error NestorianorũNestorianum hæreticorum dicentium, ꝙquod sub specie panis non est nisi corpus, & sub specie vini non nisi sanguis. Ideò sub vnica specie cōmunicaturcommunicatur populus: vt ostendatur ꝙquod est totus Christus sub qualibet specie. Sacerdotes autẽautem necessario de|bent sumere sub vtraque specie: vt patet in ca. comperimus de conse. d. 2. & sunsunt verba Gelasij papæ, vbi dicitur esse grande sacrilegium consecrare sub altera specie tantum. Præceptum est igitur sacerdotibus ꝙquod cōmunicẽtcommunicent sub vtravtraque specie. Et videtur ꝙquod sit præceptũpræceptum diuinum, quia aliâs nōnon esset sacramentũsacramentum perfectum: quia nōnon est ꝑfectaperfecta refectio sub vnica specie, sacramentũsacramentum verò eucharistiæ est quædāquædam refectio.

¶ QVÆritur, an minister huiꝰhuius sacramenti sit sacerdos? Respond.Respondetur ꝙquod nōnon est licitum dubitare de hoc. Patet in cap. firmitèr de summa Trinitate & fide catholica. Et in concilio FlorentiFlorentino. Et etiam patet ex vi ipsius nominis, sacerdos enim dicitur à sacrificando, sed eucharistia est sacrificium: ergo ad solũsolum sacerdotem spectat. Item, quia in lege veteri non pertinebat ad omnes offerre sacrificia, sed solum ad sacerdotes: | & Abraham obtulit decimas Melchisedech, quia erat Dei sacerdos, ergo etiam in lege noua solis sacerdotibus licet offerre sanctum sacrificium altaris. Quando autem ordinati cum episcopo consecrant, si aliqui dicant formam cōsecrationiconsecrationi, antequàm episcopus, vel postquàm finiuit episcopus, nihil faciunt, vt dicit Palu. & Caietanus. Nam intentio eorum est consecrare simul cum episcopo.

¶ QVÆRItur an ministrare eucharistiam laicis spectet ad solum sacerdotem? Respondeo quód propria auctoritate, & tanquám ex officio, spectat ad solum sacerdotem: vt habetur in c. peruenit de consecratione. d. 2. vbi puniuntur sacerdotes qui per alios mittebant sacramẽtasacramenta, & dicitur quòd solus sacerdos potest id facere. Tempore verò quo populus cōmũicabatcommunicabat sub vtravtraque specie diaconi ministrabant sanguinẽsanguinem | non tñtamen corpus dñidomini. Quia in calice non tangebatur corpus dñidomini immediate, & idó sanguinẽsanguinem ministrare poterant, nōnon aũtautem corpus dñidomini, quia immediate tāgit̃tangitur. At in necessitate scilicet ęgrotāteægrotante presbytero, potest diacono cōmitticommitti vt deferat corpus dñidomini. Ita dicit Palud. 4. d. 13. & S. Tho. 4. d. 13. q. 1. ar. 3. nec est dubitandũdubitandum de hoc. Et etiam sine cōmissionecommissione posset diaconus in necessitate portare eucharistiam: vt ait. S. Tho. nōnon tñtamen subdiaconus, aut alij inferiores. DurādusDurandus dicit se vidisse, quòd diaconus cardinalis, papa celebrante, dat eucharistiam alijs clericis. Ipse dubitat an id recte fiat. Sed certe nullum sacrilegium ibi interuenit iudicio meo.

¶ QVÆritur, vtrũvtrum malus sacerdos possit consecrare? Respōde.Respondetur sine quacũquacumque dubitatione ꝙquod sic. NāNam aliâs ecclesia esset in magno periculo: delicta em̃enim quis intelligit? Et etiam populus esset in | periculo idolatrandi. Oppositum autem fuit error Donatistarum, contra quos multa dicit Augustinus in libro de baptismo. 5. ca. 23. & cōtracontra Parme nianum li. 2. respōsioneresponsione. 107. et in multis alijs locis dicit. Sacramentum Christi nulla peruersitate hominis siue dātisdantis, siue recipientis, violari: & sacramẽtumsacramentum gratięgratiae dat Deus per malos, ipsam tamen gratiam per se ipsum. Et cōtracontra Pitilianum. Si quis verus sacerdos. i. dignus vult esse, induat̃induatur iustitia oportet. Qui autem solo sacramento sato sacerdos est. i. ordinatꝰordinatus, sicut fuit Cayphas pontifex, quanuis non sit sacerdos verus. i. bonus seu dignus, verum est tñtamen quod dat. Idem dicit Chrisostomus super IoānemIoannem vbi ait, ꝙquod sicut per asinam BalaāBalaam locutus est Deus: sic per malos sacerdotes sacramenta præstat. Et nōnon est dubitādũdubitandum. Vide.Videtur 1. q. 1. c. quod quidam, & 24. q. 1. cap audiuimus.

QVÆRITVR, vtrum missa sacerdotis mali tantum prosit alijs, sicut missa boni? S. Tho. 3. p. q. 82. art. 6. dicit quòd in missa duo sunt consideranda scilicet ipsum sacramentum, & orationes quæ in ea dicuntur ac oblatio sacrificij. QuātumQuantum ad primum quod est principale, nōnon minus valet sacerdotis mali missa, quàm missa boni ex opere operato. Orationes autem possunt dupliciter cōsiderariconsiderari. Vno modo in quātumquantum procedunt ab hac priuata persona: & ex hac parte maioris efficacięefficaciae sunt orationes boni sacerdotis, quàm orationes mali: quia licet aliquandò Deus audiat malos tamen certum est quòd potius audit bonos. Alio modo possunt considerari prædictæ orationes tanquam procedentes â celebrante in persona ecclesiæ: & quantum ad hoc tantam efficaciāefficaciam habet oratio mali, sicut oratio boni sacerdotis, & e con|tra. Et idem dicendum est de horis canonicis, quæ si dicantur á ministro ecclesiæ, etiam in peccato mortali prosunt, quia dicuntur in persona ecclesiæ. Quoniam is cui mittitur aliquid non respicit per quẽquem mittatur, sed quis & quid mittat: hæc sanct. Tho. Si em̃enim quis mitteret seruum ad dandam eleemosynam, licet seruus doleret, & repugnaret, nihilominus eleemosyna valeret omnibus illis pro quibus offertur. Sic sacerdos cùm sit minister ecclesięecclesiae missam celebrans, licet peccet ipse, prodest tamẽtamen alijs eius sacrificiũsacrificium. Ex parte autem orationum, & ipsius oblationis, quo melior fuerit minister eo magis accepta erit oblatio: facilius enim & sępiussaepius, & amplius impetrat bonus, quám malus. Augetur etiāetiam valor missæ ex assistentia audientium: offerunt enim sacrificium circunstantes. Vnde in canone dicitur, pro quibꝰquibus | tibi offerimus, vel ꝗqui tibi offerunt. VnđVnde regularitèr maioris valoris est missa dicta vbi sũtsunt multi, quam vbi sunt pauci.

¶ QVÆRItur, vtrũvtrum hęreticihæretici scismatici, & degradati possint cōsecrareconsecrare? Magist. senten. 4. d. 13. de hæreticis & scismaticis tenet aperte, quòd quanuis tẽtenttentent consecrare nihil faciunt. Idem dicit de degradatis. Sed in oppositum est tota cohors theologorũtheologorum nemine excepto. Tenent enim omnes, ꝙquod postquāpostquam quis est semel ordinatus semper potest consecrare veram eucharistiam. Vnde Augustinus libro de corpore Christi in mysterijs corporis, & sanguinis domini, nihil à bono magis, vel á malo minus perficitur. ItẽItem. 1. Cho. 11. qui manducat et bibit indigne &c. Ecce Christus permittit se contrectari & manducari a malis, ergo eadẽeadem ratione ꝑmittetpermittet se consecrari á malis. ItẽItem hęreticihæretici redeũtesredeuntes ad ecclesiāecclesiam nōnon ordinant̃ordinantur | de nouo, ergo antea poterant cōsecrareconsecrare. Magist. sentent. deceptus est ex verbis Cypria. qui sine dubio fuit illius sẽtentiæsententiæ, ꝙquod hæreticus nec poterat baptizare, nec sacramenta conficere. Sed iāiam fuit illud in concilio reuocatum ideô non est tenẽdumtenendum. CũCum igitur character sacerdotalis in quo fundatur potestas consecrandi sit indelebilis, non est dubitandum quin & potestas ipsa sit indelebilis. Vtrum autem tales missęmissæ hęreticorumhæreticorum, & excōmunicatorumexcommunicatorum valeant, & prosint, cùm sint separati ab ecclesia à qua valorem habent, dubitari posset. Verum quoniam adhuc ministri sunt ecclesiæ, & vtuntur potestate sibi ab ecclesia tradita, licet male vtantur ea, probabilius est quod valent & prosunt alijs. Nec obstat capi. quidam. 1. q. 1. quia non loquitur assertiuè, sed inquisitiuè, vt ait. sanct. Tho. 3. parte, q. 82. articulo, 8. ad. 1.

¶ QVÆritur, an liceat audire missāmissam & suscipere cōmunionemcommunionem à clericis hæreticis, scismaticis, & excōmunicatisexcommunicatis. S. Tho. 3. p. q. 82. ar. 8. dicit, quòd à publicè suspensis ab ecclesia non licet quia ecclesia prohibet, vt à concubinarijs publicis, & à simoniacis: ab alijs autem licitum est. Sed nota quod hęchæc determinatio. S. Tho. vera est secundùm ius antiquum. 23. d. c. nullus, vbi dicitur. Nullus audiat missam sacerdotis quem indubitantèr nouit habere concubinam. Et in cap. sequenti hoc idem mandatur sub excōmunicationeexcommunicatione. Et Gregorius. 4. dialogorum, & habetur. 24. q. 2. ca. coepit, dicit de puero Hermigildo filio regis Hispaniæ, quòd cum egrotaretægrotaret, mandauit ei pater, vt sumeret eucharistiam ab episcopo Arriano, qui noluit, propter ꝙquod à patre interfectus est: & â Gregorio martyr reputatur. Sed nunc non vide|tur stādumstandum in illo iure antiquo, quia in concilio Constantiensi determinatum est, quòd non tenemur vitare excōmunicatosexcommunicatos, nisi sint nominatim excōmunicatiexcommunicati, vel manifesti percusores clericorum. Idem habetur in concilio Basilien.Basiliensi si aliquam habent auctoritatem, & in cap. cùm non ab homine de sententia excommunicationis, dicitur quód occultè excommunicatus nōnon debet publicè vitari. Admonet tamen Palu. quòd quando ego scio sacerdotem esse peccatorem, licet sciam occultè benè facerem, sine scādaloscandalo aliorum me separans ab auditione missæ eius, & à receptione sacramentorum: vt illi incutiam ruborem, & moueam illum ad poenitentiam. Et sic intelliguntur cap. nostra, & cap. nisi de clerico excommunicato.

¶ QVÆritur, vtrum liceat sacerdoti omnino abstinere. à celebratiōecelebratione? sāctsanct. | Tho. 2. 2. q. 82. art. 10. tenet, ꝙquod omnino tenetur sacerdos celebrare. Probatur ex verbis Ambr. iam adductis, graue (inquit) est ꝙquod ad mensam tuam mundo corde, & innocẽtibusinnocentibus manibus nōnon venimus: sed grauius est si dũdum poenas metuimus sacrificia non reddamus.

Et. 2. Chor. 6. Hortamur vos ne in vacuũvacuum gratiāgratiam Dei recipiatis. Ideò Maio. & Duran. dicunt ꝙquod sine graui peccato sacerdos non potest abstinere à celebratione. Facit etiam ad hoc cap. dolẽtesdolentes de celebratiōecelebratione missarũmissarum. §. sũtsunt, vbi reprehendunt̃reprehenduntur qui solũsolum quater in anno celebrant. Et. 2. Machabe. 4. cōtracontra quosdāquosdam sacerdotes dicitur, ꝙquod iāiam nōnon circa altaris officia dediti erant. ItẽItem Luc. 22. Christus dixit. Hoc facite in meam cōmemorationẽcommemorationem, ergo. Sed vtrum sit mortale omnino abstinere â celebratione? Caie. 3. p. q. 82. a. 1. tenet ꝙquod nōnon est mortale. Et idẽidem videt̃videtur sentire. S. Tho. | cum non exprimat hoc esse mortale. Et ita tenendum est, quia nullum est præceptum iuris diuini, aut humani de hoc. Sed quoniam defraudat ecclesiam suo sacrificio ad quod offerendũofferendum est constitutus minister nōnon excusatur á peccato. Et aliqui canonistęcanonistae dicunt ꝙquod peccat mortaliter propter verbum Ambrosij dicentis, ego quia quotidie pecco, quotidie debeo accipere medicinam. Quod habetur de consecra. d. 2. cap. si quotiescunquotiescunque, sed dictum est de consilio. Licet in vitis patrum legatur de quodam viro sancto, quod ordinatus in sacerdotem, nũquàmnunquàm posteá celebrauit. Credendum est quod haberet aliquod impedimentum occultum, vel quod hoc faciebat ex reuelatione spiritus sancti.

¶ QVÆRITVR, quod sit opportunum tempus ad celebrandum? Resp.Respondet sanct. Tho. quod illud in quo ecclesia | cōsueuitconsueuit celebrare. Omnia enim alia variāturvariantur: tamen in omnibus optimus canon est ecclesia consuetudo. Et de hac ecclesięecclesiae cōsuetudinconsuetudinee ponit sanct. Tho. duas conclusiones. Prima oportet, quòd in ecclesia sit quotidiè hoc sacrificium. Patet, quia à Christo vocatur panis quotidianus: & intelligitur de eucharistia secundum Augustinum. Item quia si in ciuitate aliqua non celebraretur aliquo die, reputaretur graue scandalum. Secunda, missa solennis in ecclesia cōuenienterconuenienter celebratur ab hora diei tertia vsque ad nonam: quia tunc est Christus crufixuscrucifixus. Quos autem obliget pręceptumpraeceptum illud de quo in prima propositione. CanonistęCanonistae dicunt, quod ecclesias collegiatas & rectores earum: ita ꝙquod si eorum defectu non dicatur aliquo die missa, peccaret mortaliter. Ego credo quòd non est peccatum mortale. Panormi. | in cap. cum creatura de celebratione missarum, dicit ꝙquod in ecclesijs collegiatis debent quotidie celebrari duæ missęmissae, vna de die, alia de defunctis. Non oportet tamen ꝙquod sit de requiem: esset enim malè factum si in die paschatis, & solẽnitatũsolennitatum magnarum diceret̃diceretur missa de requiem. Et in hoc corrigendus est error muliercularũmuliercularum, & indiscreta laicorũlaicorum deuotio, cùm iubẽtiubent dicere missas de sanctis qui non sũtsunt in coelo, vel de requiẽrequiem. In festiuitatibꝰfestiuitatibus dicatis missāmissam de die. Siluester ait, ꝙquod id quod Panormitanus dicit de missa de requiem: iāiam est consuetudine abrrogatumabrogatum. Nec est rationabile, quòd in die celebri dicatur missa de defunctis. Nec hoc potest haberi ex prædicto cap.