QVÆSTIO LXIII. De acceptione personarum.
DE hac materia disputant aliqui Doctores in 4. distinct. 15. Summistæ, verbo acceptio personarum. & verbo, dignitas. Soto in lib. 3. de Iustitia & iure. quæst. 6. ¶ Circa nomen est notandum, quod illo solum
vtuntur Sancti & Theologi, qui nomine complexo volunt explicare
malitiam huius peccati, quod consistit in hoc quod in distributione attendantur qualitates personales: quæ impertinenter se habent ad finem intentum, & hoc non potest commodius explicari: quàm si respectum, vel acceptionem
personarum appelletur. Ideo Isaiæ cap. 11. volens explicare, qualiter acceptio ista personarum longè esset à Christo iudice, circunloquendo dixit. Non secundum visionem oculorum
iudicabit, nec secundum auditum aurium arguet. Vbi 70. transferunt, non secundum
gloriam eorum iudicabit, idest non attendendo solum qualitates personales iudicabit: sed
secundum merita. Hac ratione (vt refert Cicero in Epistola ad Atticum) antiqui præcipiebant, vt noctu aut clausis oculis iudices diiudicarent: quod bene notat Soto artic. primo.
vbi supra, adducens illud Leuiti. 19. Non respicias personam pauperis, nec honores vultum potentis. Hoc ipsum vitium notare voluerunt Thebani, vt refert Plutarch. lib. de Iside
& Osiride pingentes iustitiam sine capite & sine oculis. Id ipsum Ægyptij, vt refert Lælius, statuentes iustitiam iuxta cælum & sine capite. Vide Stobæum sermone 44.
DEINDE considerandum est
de vitijs oppositis prædictis iustitiæ partibus. Et primò de acceptione personarum, quæ opponitur iustitiæ distributiuæ: secundo,
de peccatis quæ opponuntur iustitiæ commutatiuæ. ¶ Circa primum
quæruntur quatuor.
ARTICVLVS PRIMVS. ¶ Vtrùm personarum acceptio sit peccatum.
AD Primum sic proceditur. Videtur, quòd personarum acceptio non sit
peccatum. In nomine enim personæ intelligitur personæ dignitas.
Sed considerare dignitates personarum pertinet ad distributiuam
iustitiam. Ergo personarum acceptio non est peccatum.
¶ 2 Præterea. In rebus humanis
personæ sunt principaliores, quàm
res: quia res sunt propter personas,
& non econuerso. Sed rerum acceptio non est peccatum: ergo multo
minus acceptio personarum.
¶ 3 Præterea. Apud Deum nulla potest esse iniquitas, vel peccatum. Sed Deus videtur personas
accipere, quia interdum duorum
hominum vnius conditionis, vnum
assumit per gratiam, & alterum relinquit in peccato, secundum illud
Matthæi 24. Duo erunt in lecto,
vnus assumetur & alius relinquetur. Ergo acceptio personarum
non est peccatorum.
SED contra. Nihil prohibetur
in lege diuina, nisi peccatum. Sed
personarum acceptio prohibetur
Deuter. 1. vbi dicitur. Non accipietis cuiusquam personam. Ergo personarum acceptio est peccatum.
RESPONDEO dicendum,
quòd personarum acceptio opponitur iustitiæ distributiuæ. Consistit enim æqualitas distributiuæ iustitiæ in hoc, quòd diuersis personis
diuersa tribuuntur secundum proportionem ad dignitates personarum. Si ergo aliquis consideret illam proprietatem personæ, propter
quam id quod ei confertur, est ei debitum, non est acceptio personæ,
sed causæ. Vnde Glos. super illud
ad Ephes. 6. Personarum acceptio
non est apud Deum, dicit quod Deus
iudex iustus causas discernit, non
personas. Puta si aliquis promoueat
aliquem ad magisterium, propter
sufficientiam scientiæ, hic attenditur causa debita, non persona. Si autem aliquis consideret in eo, cui aliquid confert, non id propter quod
id quod ei datur, esset ei proportionatum, vel debitum, sed solùm hoc,
quòd est iste homo (puta Petrus vel
Martinus) hic est acceptio personæ: quia non attribuitur ei aliquid
propter aliquam causam, quæ faciat eum dignum, sed simpliciter
attribuitur personæ. Ad personam
autem refertur quæcunque conditio non faciens ad causam, propter
quam sit dignus hoc dono. Puta si
aliquis promoueat aliquem ad prælationem vel magisterium, quia est
diues, vel quia est consanguineus
suus, est acceptio personæ. Contingit tamen aliquam conditionem personæ facere eam dignam respectu
vnius rei, & non respectu alterius.
Sicut consanguinitas facit aliquem
dignum ad hoc, quòd instituatur
hæres patrimonij, non autem ad hoc
quòd conferatur ei prælatio ecclesiastica. Et ideo eadem conditio personæ in vno negotio considerata facit acceptionem personæ, in alio autem non facit. Sic ergo patet, quòd
personarum acceptio opponitur iustitiæ distributiuæ, in hoc quòd præter proportionem agitur: nihil autem opponitur virtuti nisi peccatum. Vnde consequens est, quod personarum acceptio sit peccatum.
AD Secundum dicendum; quòd
personæ proportionantur, & dignæ redduntur aliquibus, quæ eis
distribuuntur, propter aliquas res
quæ pertinent ad conditionem personæ: & ideo huiusmodi conditiones sunt attendendæ tanquam propriæ causæ. Cùm autem considerantur ipsæ personæ, attenditur non
causa, vt causa. Et ideo patet quod
quanuis personæ sint digniores simpliciter, non tamen sunt digniores
quo ad hoc.
AD Tertium dicendum, quòd
duplex est datio. Vna quidem per|tinens ad iustitiam, qua scilicet aliquis dat alicui quod ei debetur. Et
circa tales dationes attenditur personarum acceptio. Alia est datio ad
liberalitatem pertinens, qua scilicet gratis datur alicui quod ei non
debetur. Et talis est collatio munerum gratiæ, per quæ peccatores assumuntur à Deo. Et in hac donatione non habet locum personarum
acceptio: quia quilibet absque iniustitia potest de suo dare quantum vult,
& cui vult: secundum illud Matth. 20.
An non licet mihi quod volo facere? Tolle quod tuum est, & vade.
SVMMA ARTICVLI.
COMMENTARIVS.
DVbitatur primo circa conclusionem
Diui Thomæ, Vtrùm acceptio personarum sit peccatum & illud quidem mortale
ex genere suo. Ratio dubitandi est. Nam acceptio personarum tendit in bonum obiectum
scilicet, in personam & in qualitates personales quæ bonæ sunt, ergo non est peccatum.
Quod si dicas tendere in tale obiectum indebitè & ex hac parte peccatum est. Contra.
Nam ex indebito modo tendendi non sequitur quod sit peccatum ex genere suo, siquidem omnia peccata tendunt indebitè, & tamen non omnia sunt mortalia ex genere
suo, ergo.
PRO decisione sit prima conclusio. Acceptio personarum peccatum est & hoc
secundum fidem. Probatur Iacobi. 2. vbi explicat malitiam huius peccati exemplo diuitis & pauperis qui honorantur. Et de acceptantibus personas subdit. Nonne iudicatis
apud vosmetipsos & facti estis iudices cogitationum iniquarum. Et rursum. Si autem
personam accipitis, peccatum operamini redarguti à lege tanquam transgressores. Ex quo
loco etiam colligitur, quod in veteri lege peccatum hoc expresse erat prohibitum. Ita Leuit. 19. Deut. 1. Prou. 18. Accipere inquit personam impij in iudicio non est bonum. Et
Prouer. 28. Qui cognoscit faciem in iudicio
iste non benefacit, & paratus est pro buccella
negare veritatem.
Secunda conclusio. Acceptio personarum
peccatum mortale est ex genere suo. Pro cuius intellectu nota, quòd illud dicitur peccatum mortale ex genere suo quod ex obiecto
intra limites suæ speciei absque aduentu extrinsecæ circunstantiæ potest esse mortale, verbi gratia,
furtum, homicidium, &c. Ita D. Tho. 1. 2. q.
18. art. 2. & communiter acceptatur hæc diffinitio à Theologis. Probatur ergo conclusio.
Quia acceptio personarum ex obiecto & absque aliquo extrinseco potest esse mortale,
ergo ex genere suo illud habet. Antecedens
vero probatur. Quia respicit iniustum in distributione, ergo si iniustum huiusmodi fuerit grauis materia peccatum mortale erit. Secundò. Quia istud vitium opponitur per se &
directè iustitiæ distributiuæ, ergo est peccatum per se destruens charitatem. Probatur consequentia. Quia impossibile est quod aliquis
faciat iniustitia in distribuendis bonis communibus & non peccet contra charitatem. Tertiò
probatur. Quia homicidium & furtum sunt
peccata mortalia ex genere suo, ergo multo
magis acceptio personarum. Probatur consequentia, quia sicut homicidium opponitur iustitiæ
commutatiuæ, ita acceptio personarum opponitur iustitiæ distributiuæ quæ præstantior est.
Quartò. A posteriori colligitur propter damna quæ sequuntur ex isto peccato & personis & reipublicæ. Personis quidem, quia priuantur bonis sibi applicandis. Reipublicæ autem, quia illius ordo peruertitur ex ista acceptione: siquidem indigni eliguntur & dignissimi succumbunt: vnde & virtus & studia
pereunt. Hæc omnia explicantur Ecclesiastes. c. 10. Est malum quod vidi sub sole quasi
per errorem egrediens à facie principis, positum stultum in dignitate sublimi, & diuites
sedere deorsum, & vidi seruos in equis, &
principes ambulantes super terram. Explicatur hoc communiter exemplo. Si enim
terra sursum & cælum deorsum existerent,
maximum malum esset naturæ. Ita ergo maximum malum est in genere moris ex quo
inuertitur ordo reipublicæ, acceptio personarum quæ est iniusta distributio.
Tertia conclusio. Acceptio ista est iniu|stitia, qua in distributione vnus alteri præfertur. Diffinitio est communis & colligitur
ex D. Aug. lib. 2. contra duas epist. Pelag. ca.
2. vnde & D. Tho. collegit quæ in præsenti
docet. Ponitur iniustitia tanquam genus: quia
sicut iustitia genus est ad distributiuam &
commutatiuam: sic iniustitia genus est ad omnia vitia opposita iustitiæ commutatiuæ & distributiuæ. Reliquæ autem particulæ ponuntur loco differentiæ: quia in hoc acceptio personarum differt ab alijs vitijs oppositis iustitiæ, quod respicit inæqualitatem inter plures
personas, quæ oritur ex iniusta distributione. Verum tamen vt hæc diffinitio manifesta
sit, & vt radix huius vitij aperiatur, notanda sunt singula quæ conueniunt acceptioni
personarum. Habet enim primo quod dicatur respectu distributoris qui dicitur ille cui
incumbit ex officio vel commissione aut aliqua alia obligatione competit distribuere
bona communia, colligitur ex illo verbo diffinitionis, qua in distributione, &c. & etiam
quia peccatum hoc directè opponitur actui
iustitiæ distributiuæ, quæ solum dicitur respectu distributoris modo explicato, ergo
similiter acceptio personarum solum dicetur
formaliter ex ordine ad distributorem.
Ex quo sequitur primò, quòd qui impedit ne distributor conferat beneficium digno, non peccat hoc vitio, quia non est distributor: sed peccat contra iustitiam commutaituam impediendo ius. Vnde omnium sententia tenetur restituere. De quo quæstione
præcedenti. Secundò sequitur, quod qui vsurpat officium distributionis non peccat acceptione personarum in hoc quod distribuat bona
communia indignis, quia iste non tenetur aliquo iure, imo nec potest distribuere ista bona: quocirca non peccat contra leges iustitiæ
distributiuæ in actu ipso, peccabit tamen ex
intentione & secundum affectum acceptando
personas quia hoc intendit facere. Secundò,
habet acceptio personarum quod solum contingat in bonis communibus & quæ respiciunt
plures personas: quod explicatur in illo verbo diffinitionis, qua vnus alteri præfertur.
Itaque debent esse bona ad minus inter vnum &
alterum & nulli appropriata. Ex quo sequitur
quòd dominus rei in distribuendo proprijs
bonis, non potest committere vitium istud, verbi gratia,
si aliquis inuitet vicinos suos excipiendo sibi
inimicos peccabit iste contra charitatem per
odium & vindictam: non tamen contra iustitiam. Secus autem est, si bona iam essent applicata ciuitati ex facultate veri domini vt distribuerentur: quia tunc si exciperet aliquos
à possibili consequutione illorum bonorum acciperet personas. Tertiò, habet hoc vitium
quod solum contingat in bonis debitis. Hoc
colligitur ex prima particula diffinitionis,
iniustitia nempe. Etenim iustitia & iniustitia versantur circa eadem bona, ac subinde
sicut iustitia solum dicitur respectu debiti: ita
& iniustitia quæcunque illa fuerit.
Ex quo sequitur, quod in bonis merè liberis
non contingat acceptio personarum. Quod
si arguas: nam prælatus verbi gratia, committit vitium
acceptionis, si bona libera quæ gratiæ communiter dicuntur conferat solum sibi auxiliaribus qui videlicet illum elegerunt exceptis
omnibus alijs. Respondetur, quòd ipsi ita dicunt. Facio quod volo: quia libera & gratiosa sunt ista. Verumtamen peccatum est, & meo
iudicio acceptio personarum. Notanda enim
sunt tria. Primò, quod ista bona non sunt prælati sicut pallium & pecuniæ. Secundò, quod sunt
quodammodo communitatis. Eo enim ipso
quod prælatus instituitur: communitas habet
ius vt illi dentur aliquando ista bona quæ dicuntur gratiæ, vt licentia & dispensatio. Tertio
habent subditi ius ne excipiantur à communibus fauoribus. Ex ijs ergo tribus peccatum
istud prælati acceptio est personarum, ac subinde mortale. ¶ Aduertendum enim est, quod
quædam bona sunt absolutè libera, quæ tamen
ex suppositione debita sunt quodammodo
& ex hac parte possunt esse materiæ iniustæ
distributionis, verbi gratia, quod aliquos inuitauerim & speciali honore illos coluerim liberum est: verumtamen supposito quod tale
conuiuium fiat non licet ab huiusmodi honore quosdam excipere, quia supposito quod
sumus in conuiuio & honor impenditur iniustitia fit illi qui excipitur. Ita dico de prælatis quod bona ista libera sunt absolutè, supposito tamen quod omnes sunt eiusdem corporis membra: ius habent æquale proportionabiliter ne excipiantur ab his honoribus.
Quartò habet acceptio personarum, quod
motiuum illius sit impertinens ad finem intentum
| per distributionem: & hoc explicatur in diffinitione cum dicitur causa indebita, quæ illa
dicitur secundùm Diui Thomæ quæ non est ratio
sufficiens vt bonum illud distribuendum sit
debitum personæ. Sicut ex contra, causa debita
reputatur quæ est sufficiens vt tale bonum
sit debitum personæ. Ideo bene Caietanus dicit
quod iustitia respicit rationem, idest causam: &
loquitur de iustitia distributiua, nam commutatiua potius respicit rem quam causam. Sed contra arguitur. Nam sequitur quod iustitia distributiua consistat in medio rationis. Consequens
est contra illa quæ supradicta sunt. q. 58. art. 9.
& 10. Probatur sequela. Quia apertè iustitia
distributiua & rectitudo illius consistit in respiciendo & commensurando rationem. Respondetur negando sequelam. Non enim dicitur virtus habere medium rationis, quia medium illius perscribatur à ratione: alioquin
iustitia commutatiua sæpè haberet medium rationis, quia in pluribus actibus æqualitas pretij taxatur à ratione, vt patet in pretio tritici
& in stipendijs assignadis. Imò verò omnis
virtus vt sic pendet à prudentia quæ potissimum
rationem considerat. Consistit ergo medium rationis quod competit virtuti in hoc, quòd rectitudo rationis sumatur per ordinem ad operantem, quod explicat D. Tho. 1. 2. q. 64. ar. 1.
Ex quibus sequitur intelligentia prædictæ
diffinitionis & solutio ad argumentum factum in principio dubij. Non enim consistit
malitia huius peccati in hoc quòd distributor amet plùs aut minùs personam, aut spernat merita: sed in hoc quòd ex attentione
qualitatum personalium iniustum committat in distributione debiti.
DVbitatur secundò circa solutionem
ad tertium argumentum. Vtrùm ideo
non sit acceptio personarum apud Deum,
quia bona quæ distribuit sunt gratuitò donata & non debita? Pro parte negatiua arguitur primò. Multa bona sunt quæ gratis donantur à Deo, multa verò quæ debentur vt
augmentum gratiæ & gloriæ collatio, ergo
saltim in istis bonis quæ debentur poterit
esse acceptio personarum apud Deum, vel
ratio D. Thomæ non est sufficiens pro omnibus bonis quæ distribuuntur à Deo. Et
confirmatur. Quia multa bona sunt debita
rebus naturalibus ab autore naturæ, & tamen
in his bonis distribuendis non potest esse
acceptio personarum apud Deum, ergo ratio Diui Thomæ insufficiens. Maior probatur.
Quia verbi gratia, homini debetur risibilitas & corpori debetur color, &c. ita vt iniustum esset in re, hominem naturali & perfecta productione produci sine risibilitate.
Secundò. Quia licèt in his bonis quæ à
Deo donantur siue gratis siue ex debito, ratio Diui Thomæ conuincat: nihilominus tamen, in alijs actionibus Dei nihil concludit.
Et sit exemplum in filijs Israel & in AEgyptijs vbi mandante Deo, Hebræi spoliauerunt AEgyptios proprijs bonis, vt dicitur
Exod. 12. Et similiter Deus interfecit plures
nationes, vt prouintias illarum quas iustè
possidebant traderet Hebræis, ergo saltim
in huiusmodi bonis Deus acceptauit personam: quia bona illa erant aliena, & solùm
intuitu sui populi dominium alienum abstulit & contulit suis.
Nihilominus conclusio Diui Thomæ certa est
& eius ratio de fide. Ad Rom. 2. Non est acceptio personarum apud Deum. Ad Ephes. 6. &
Actu. 10. & ratio Diui Thomæ hoc conuincit. Potest tamen dupliciter intelligi. Primò, vt solùm procedat de bonis gratuitò donatis à
Deo, & tunc vt conclusio Diui Thomæ sit vniuersalis vniuersaliori indiget ratione, quam videlicet ipse D. Tho. ponit ad Rom. 2. lectio. 2.
Quia Deus nunquam operatur nisi ex rationabili causa, ac subinde in nulla operatione,
siue distribuat gratuita, siue donet debita,
siue naturalia, siue supernaturalia, non accipit
personam: quia acceptio distributionem importat propter indebitam causam, & id ipsum intendit glossa ad Ephes. 6. cum dicit.
Deus iudex iustus diiudicans causam non
personam, idest, attendens semper rationabilem causam. Ex quo facilè patet ad argumenta proposita. Secundò explicatur ratio Diui
Thomæ formaliùs: ita vt vniuersaliter procedat de omnibus bonis.
Pro quo nota, quòd Deus semper manet
dominus etiam eorum bonorum quæ distribuit creaturæ: quamuis & ipsa creatura dominium absolutum habeat eorundum bonorum.
Nam Deus non abdicat imò nec abdicare potest hoc ius à se. Quare cum distribuit semper liberè ex parte sua distribuit tanquam
| dominus absolutus siue bona debita sint in
re siue gratiosa. Ratio ergo Diui Thomae sic procedit, quod Deus in distribuendis quibusuis
bonis non potest accipere personam: quia illa
bona non sunt debita à Deo, vnde ex hac parte liberè donata sunt. Et ratio ponitur Iob 34.
vbi postquam dixerat quod Deus non acceptat personam principis, quasi respondens
nostræ obiectioni subdit, Opus enim manuum illius sunt vniuersa, idest liberè vniuersa operatur & dominium illorum habet.
Ad primum respondetur, quòd illa bona sunt debita in effectu, & distribuuntur secundùm mensuram & regulam iustitiæ, non
tamen ita vt constituant Deum debitorem
& astrictum legi iustitiæ, propter rationem
iam dictam. Vide D. Tho. 1. 2. quæst. 111. artic. 1. ad 2. & quæst. 114. art. 3. Ad confirmationem similiter respondetur, quòd illa bona naturalia dicuntur debita hac duntaxat
ratione: quia vinculo naturali & inuiolabili
annexa sunt essentijs rerum, ita vt à nulla
causa operante naturaliter & debito modo
separari possint. Non autem debentur ab autore naturæ: quia ita superexcedit omnem legem iustitiæ vt nulli rei sibi inferiori obligari
valeat & subordinari sicut nec autor gratiæ.
Ad secundum respondetur, quòd Deus
iustis de causis abstulit bona illa AEgyptijs
quæ contulit Hebræis. De quibus vide Aloysium Lipomanum cathena in Exod. c. 12. &
Abulen. ibidem. & etiam quia dominus absolutus pro sua voluntate quandoque transfert regnum de gente in gentem. Vnde Deuter. 10. referens bona quæ præ alijs populis
contulit Israeli, vt non existimaremus illum
acceptare personas subdit: quia dominus dominantium est qui personam non accipit.
ARTICVLVS II. ¶ Vtrùm in dispensatione spiritualium, locum habeat personarum acceptio.
AD secundum sic proceditur. Videtur quòd in dispensatione spiritualium
locum non habeat personarum acceptio. Conferre enim dignitatem ecclesiasticam seu beneficium alicui
propter consanguinitatem, videtur
ad acceptionem personarum pertinere: quia consanguinitas non est
causa faciens hominem dignum ecclesiastico beneficio. Sed hoc non
videtur esse peccatum: cùm hoc ex
consuetudine prælati ecclesiæ faciant. Ergo peccatum personarum
acceptionis non videtur locum habere in dispensatione spiritualium.
¶ 2 Præterea. Præferre diuitem
pauperi videtur ad acceptionem personarum pertinere, vt patet Iacob. 2.
Sed faciliùs dispensatur cum diuitibus & potentibus, quòd in gradu
prohibito contrahant matrimonium,
quàm cum alijs. Ergo peccatum
personarum acceptionis non videtur locum habere circa dispensationem spiritualium.
¶ 3 Præterea. Secundùm iura
sufficit eligere bonum, non autem
requiritur, quòd aliquis eligat meliorem. Sed eligere minus bonum
ad aliquid altius, videtur ad acceptionem personarum pertinere. Ergo personarum acceptio non est peccatum in spiritualibus.
¶ 4 Præterea. Secundùm statuta ecclesiæ eligendus est aliquis de
gremio ecclesiæ. Sed hoc videtur
ad acceptionem personarum pertinere: quia quandoque sufficientiores alibi inuenirentur. Ergo personarum acceptio non est peccatum
in spiritualibus.
SED contra est, quod dicitur Iacobi 2. Nolite in personarum acceptione habere fidem Domini nostri
| Iesu Christi. Vbi dicit Gloss. August. Quis ferat, si quis diuitem eligat ad sedem honoris ecclesiæ, contempto paupere instructiore & sanctiore?
RESPONDEO dicendum,
quòd sicut dictum est, acceptio personarum est peccatum, inquantum
contrariatur iustitiæ. Quanto autem
in maioribus aliquis iustitiam transgreditur, tanto grauius peccat. Vnde cùm spiritualia sint temporalibus potiora, grauius peccatum est
personas accipere in dispensatione
spiritualium, quàm in dispensatione temporalium. Et quia personarum acceptio est cùm aliquid personæ attribuitur præter proportionem dignitatis ipsius, considerare
oportet, quòd dignitas alicuius personæ potest attendi dupliciter. Vno
modo simpliciter, & secundùm se:
& sic maioris dignitatis est ille qui
magis abundat in spiritualibus gratiæ donis. Alio modo per comparationem ad bonum commune. Contingit enim quandoque, quòd ille
qui est minus sanctus, & minus
sciens, potest magis conferre ad bonum commune propter potentiam,
vel industriam secularem, vel propter aliquid huiusmodi. Et quia dispensationes spiritualium principalius ordinantur ad vtilitatem communem, secundùm illud 1. ad Corinth. 12. Vnicuique datur manifestatio spiritus ad vtilitatem: ideo
quandoque absque acceptione personarum in dispensatione spiritualium illi qui sunt simpliciter minùs
boni, melioribus præferuntur. Sicut
etiam & Deus gratias gratis datas
quandoque concedit minùs bonis.
AD primum ergo dicendum, quod
circa consanguineos prælati distinguendum est. Quia quandoque sunt
minùs digni, & simpliciter, & per
respectum ad bonum commune.
Et sic si dignioribus præferantur,
est peccatum personatum acceptionis in dispensatione spiritualium.
Quorum prælatus ecclesiasticus non
est dominus, vt possit ea dare pro
libito, sed dispensator: secundum
illud 1. ad Corinth. 4. Sic nos existimet homo, vt ministros Christi, &
dispensatores mysteriorum Dei.
Quandoque verò consanguinei prælati ecclesiastici sunt æquè digni, vt
alij. Et sic licitè potest absque personarum acceptione consanguineos
suos præferre: quia saltem in hoc
præeminent, quòd de ipsis magis
confidere potest, vt vnanimiter secum negotia ecclesiæ tractent. Esset tamen hoc propter scandalum
dimittendum, si ex hoc aliqui exemplum sumerent, etiam præter dignitatem, bona ecclesiæ consanguineis dandi.
AD secundum dicendum, quòd
dispensatio matrimonij contrahendi principaliter fieri consueuit propter fœdus pacis firmandum. Quod
quidem magis est necessarium communi vtilitati circa personas excellentes. Et ideo cum eis faciliùs dispensatur absque peccato acceptionis personarum.
AD tertium dicendum, quòd
quantum ad hoc, quod electio impugnari non possit in foro iudiciali, suf|ficit eligere bonum, nec oportet eligere meliorem: quia sic omnis electio posset habere calumniam. Sed
quantum ad conscientiam eligentis, necesse est eligere meliorem, vel
simpliciter, vel in comparatione ad
bonum commune: quia si potest haberi aliquis magis idoneus erga aliquam dignitatem, & alius præferatur, oportet quòd hoc sit propter
aliquam causam. Quæ quidem si pertineat ad negotium, quantum ad
hoc erit ille, qui eligitur, magis idoneus: si verò non pertineat ad negotium id quod consideratur vt causa,
erit manifestè acceptio personæ.
AD quartum dicendum, quòd
ille qui de gremio ecclesiæ assumitur, vt in pluribus consueuit esse vtilior, quantum ad bonum commune: quia magis diligit ecclesiam in
qua est nutritus. Et propter hoc
etiam mandatur Deuteron. 17. Non
poteris alterius gentis hominem facere regem, qui non sit frater tuus.
SVMMA ARTICVLI.
PRima conclusio est affirmatiua. ¶ Secunda conclusio. Maius peccatum est
accipere personas in distributione bonorum
spiritualium quàm temporalium. ¶ Tertia
conclusio. Aliquando licet eligere minus
dignum simpliciter, quanuis comparatiuè
dignior reputabitur.
COMMENTARIVS.
IN explicatione huius artic. primò notandum, quòd hîc & in sequentibus Diuus Thomas
explicat materiam acceptionis personarum, de
qua agit Arist. 5. Ethic. vbi videndi sunt interpretes: & explicat ibi quod materia acceptionis non solum est bonum sed minus malum: non tantum honor, sed onus: quia sicut
accipit personam quis distribuens maius bonum minus digno, ita etiam in hoc quod imponat maius tributum & onus magis digno
aut saltim æquè digno. Et huius ratio demonstratiua est, quia minus malum bonum quoddam est, ac subinde qui minus malum imponit, bonum confert & sufficiens vt collatio
iniusta sit si fiat propter indebitam causam.
Secundò nota. Distinctionem fundamentalem D. Tho. in art. quòd dignus aut dignior
sumuntur dupliciter. Primò absolutè & sic
dignior dicitur simpliciter in ordine ad spiritualia qui magis de spiritu participat, & est
ille qui plura habet dona spiritualia. Secundò. Dignus & dignior dicuntur comparatiuè per ordinem ad finem qui intenditur in
tali distributione hic & nunc. Et ille erit qui
meliora potest exercere officia in consecutione talis finis.
Tertiò nota, quòd quanuis Diuus Thomas in
præsenti solum determinet de dispensatione bonorum spiritualium: eius tamen doctrina adaptari potest ad distributionem temporalium. Imo non potest vnum sine altero exactè intelligi. Quare ab interpretibus in hoc
art. de vtraque distributione fit sermo: & nos
tria agemus. Primò de conditionibus quæ
dignificant personam circa spiritualia. Secundò de ordine quem seruare debet distributor in distributione istorum bonorum. Et tertio de distributione bonorum temporalium.
DVbium primum sit. Quænam conditiones requirantur per se, vt persona
censeatur digna bonorum spiritualium, &
non loquimur in foro iudiciali sed in foro
conscientiæ. In hoc dubio tres communiter
solent adhiberi conditiones iure naturali &
diuino requisitæ. Prima vitæ probitas. Secunda, scientia aut doctrina. Tertia, industria in
peragendis negotijs ad quæ eligitur. Et quia
ista fundamenta sunt præsentis doctrinæ, sigillatim explicanda erunt.
Prima conditio vitæ probitas, colligitur
ex Diuo Thoma in præsenti, vbi explicans qualis
debeat eligi semper supponit bonitatem aliquam: & expressius quodlib. 8. artic. 6. vnde
hominem existentem in peccato censet indignum, vt habetur in decreto. 8. q. 1. c. Moyses.
&. c. licet. & etiam in Concil. Trid. à Sess. 22.
vsque ad 24. vbi sæpe replicat bonitatem eligendorum in diuersa officia. Vide Summistas verb. electio. specialiter Syluest. 1. §. 17.
| & 18. Adria. in 4. in materia de restitutione.
Soto vbi supra art. 2. conclus. 5. & 6. specialiter Caietan. in præsenti, & in summa, verbo
electio. & super Ioannem cap. vlt. vbi colligit hanc veritatem quia Christus volens designare Petrum in pastorem, interrogauit
eum multoties dicens, Diligis me plus ijs:
quasi innuens quod dilectio & maior dilectio requiratur in eligendo. Ratio huius solet assignari, quia in huiusmodi bonis quis
designatur vt minister in domo Dei, ergo
iniquum est si aliquis Dei inimicus eligatur. Qua ratione videtur vti Concil. Trid.
Sessio. 24. cap. 12. vbi concludit, quod ea debet esse probitas ministrantium vt merito
ecclesiæ senatus dici possit. Confirmatur.
Quia si verbi gratia, œconomus introduceret operarios in vineam domini sui illi inimicos
malum faceret, ergo à simili qui in vinea
domini eligit operarios existentes in peccato mortali, peccatum committit. Ex quo sequitur quod si distributor aut elector, eligat aliquem de cuius virtute omnino ignorat, peccatum committit acceptionis: quia
se exponit morali periculo eligendi indignum: non tamen tenetur ita curiosius occulta disquirere: quia interna virtus solum
est more humano diiudicanda. Vnde satis
fuerit, vel quod communiter æstimetur vir
bonus, aut vero quod nullus requisitus illum peccatorem proclamet. In quo hæc
conditio differt ab alijs, quia scientia & discretio in agendis negotijs & huiusmodi alia
sunt talis naturæ quæ certo cognosci possint à iudice & electore: gratia vero nec certo cognoscitur, ac subinde nec exactius inquirenda.
Sed quæres; Vtrùm si distributor aut elector cognoscat aliquem esse in peccato mortali qui tamen vir bonus habetur communiter
& solus distributor cognoscit tale peccatum:
an eo casu possit iustè beneficium illi conferre?
Respondetur, quòd in hoc nihil certum habetur, nam iura videntur solum exigere quod
vir bonus æstimetur à populo, ita in. c. licet,
iam citato: & cap. cum in cunctis. de electione. quod adducitur à Concil. Trid. Sess. 24.
c. 12. vbi loquens de prælatis solum dicit quod
virtus eorum debeat commendari nihil curans de occultis. & 1. ad Timot. 3. solum exigit episcopum irreprehensibilem, & certè loquitur de peccatis quæ à populo diiudicari possunt. Vnde subdit, Oportet autem illum habere
bonum testimonium etiam ab ijs qui foris
sunt, & idem ferè asserit de diaconibus. Cæterum doctores communiter videntur asserere, quod eligendus debeat esse in gratia. Et
ita distribuens qui cognoscit peccatum eius
qui eligendus est, consequenter eum debet
iudicare indignum. Ita videtur Caietanus sentire in summa, verb. electio. & super Ioannem
cap. vlt. & etiam Syluest. vbi supra. & videtur sententia D. Tho. quodlib. 8. citato. Verum tamen videtur dicendum, quod si distributor & elector secreto agnoscat peccatum maximè quod ex fragilitate commissum
est, à quo & facile resurgere debet moraliter
loquendo: poterit talem eligere si alioquin
dignus habetur. Verum tamen si talis eligendus permanenter & per modum status sit
in peccato, & hoc constet eligenti, non poterit illum eligere absque peccato, quantumuis scientia polleat: quia probabiliter imo certo moraliter æstimandum est quòd peccatum huius fiet manifestum ac deterius. Hæc
intelligo dummodo eligens non cognouerit tale delictum per confessionem. Quia
scientia hæc non debet conducere ad dirigendam electionem publicam, vt latè disseruimus super. 2. 2. q. 33. art. 8. dubio vltimo.
Igitur sententia Diui Thomæ interpretanda est,
quod non liceat eligere existentes in peccato mortali quando illud peccatum est ex
certa malitia & per modum status, aut vero
quando de tali peccato constat.
Secunda conditio principalis est scientia
aut prudentia sine qua virtus non potest alijs
prodesse. Conditio ista multoties ponitur à
Sanctis. Et diffinitur in Concil. Trid. Sessio.
2. cap. 2. de episcopis, vbi dicitur, quod scientia polleant, & de alijs qui promouentur ad
parochiale beneficium, habetur simile Sessio.
24. capit. 18. De his similiter qui in ecclesijs cathedralibus deputantur ad quasdam
dignitates vt archidiaconi, habetur ibidem:
& de ordinandis qualis scientia requiratur,
habetur Sessio. 23. à cap. 3. vsque ad 14. hæc
conditio iure naturali & diuino requisita est,
quia ministri ecclesiæ instituuntur & deputantur vt instruant fideles, & specialiter
| episcopi & prælati, de quibus dicitur Actuum
20. Attendite vobis & vniuerso gregi, idest,
& vobis & alijs sapere debetis. Et subdit, in
quo vos Spiritus sanctus posuit regere Ecclesiam Dei. De sacerdotibus vero Micheæ
2. Legem requiram de ore eius, quia angelus domini exercituum est. Vide D. Clementem in epistola ad Diuum Iacobum,
vbi refert sententiam B. Petri qui dicebat
quantum necessaria esset scientia prælatis.
Habetur episto tomo 1. Conciliorum. c. 33.
Aduerte tamen, quod hæc conditio non
requiritur æqualiter in omnibus. Sed quemadmodum officia & beneficia sunt disparia, ita & scientia dispar requiritur & sufficit,
semper tamen aliqualis. Ex quo sequitur
quod peccat mortaliter qui bona ista spiritualia distribuit ignaris, vnde debet præmitti examen vel per eligentem, vel per æquiualentem approbationem.
Quod si obijcias illud quod habetur in
cap. vnico de ordinatione per scrutinium facienda: vbi Innocen. 3. declarat quod episcopus illum debet æstimare dignum, de cuius indignitate non constat, ergo non requiritur quod èlector aut distributor cognoscat positiuè scientiam eligendi. Respondetur quòd loquitur de approbatione publica
quæ fit quando ordinantur ministri in Ecclesia & episcopus quærit ab archidiacono,
Vtrùm sciat illos dignos esse: non vero de
alia approbatione de qua loquimur.
Tertia conditio est prudentia & industria
in rebus agendis. Conditio ista maxime requiritur in episcopis & prælatis, & habetur
in Concilio Carthagin. 4. & refertur cap.
qui episcoporum. dist. 23. & cap. Petrus. 39.
dist. requiritur etiam proportionabiliter in
his qui assumuntur ad exercendum aliquod
officium ecclesiasticum. Cæterum in alijs
beneficijs quæ non exigunt peculiarem curam, aut circa proximum, aut in negotijs:
conditio ista non ita exactè requirenda est.
Huiusmodi sunt beneficia simplicia aut capellaniæ. Quæ vero ex his conditionibus
præferenda sit, Respondetur, quòd absolutè loquendo in electionibus virtus præfertur, & postmodum scientia consideratur: licèt comparatiuè aliquando ècontra industria & prudentia præferendæ sint. Verum
tamen quia scientia & doctrina quæ requiritur multiplex esse potest in eligendis: &
his temporibus controuertitur quænam præferenda sit Theologia an Iurisperitia: ideo
sit secundum dubium.
DVbitatur secundò; Vtrùm digniores
reputandi sint cæteris paribus qui eligantur ad episcopale munus, Theologi an
Iurisperiti? ¶ Arguitur primò & probatur,
quòd impertinens sit considerare quam facultatem profiteatur eligendus. Nam in electione Summi Pontificis qui omnibus ijs
conditionibus maxime pollere debet, non
consideratur si Theologiam aut Iurisprudentiam habeat: ergo nec in electionibus reliquorum episcoporum. Quod confirmatur, quia in eligendo Pontifice, ille dignior
habetur qui prudentior est ad pacem seruandam, ad quod impertinenter se habet Theologia, vel alia facultas.
Secundò. Officium pastoris potissimum
consistit in gubernando Ecclesiam Dei, sed
ad hoc munus magis præstat notitia Iuris
Canonici quam Theologiæ, ergo illi præferendi sunt cæteris paribus. Maior probatur
ex illo Actuum 20. In hoc posuit vos Spiritus sanctus regere ecclesiam Dei. Quasi dicat, in hoc substantia pastoris sita est vt regat Ecclesiam. Minor probatur. Quia essentia Iuris canonici consistit in dirigendis rebus agendis.
Tertiò. Episcopalis dignitas potissimum
consistit in potestate spirituali erga sibi subditos: sed exercitium huius potestatis magis pendet à Iure canonico quam à doctrina sacra, ergo ista præfertur. Maior probatur ex illo Matth. 17. Tibi dabo claues regni
cælorum, vbi Christus Dominus tradidit
Petro officium pastoris, & illud explicuit
per claues quæ important iurisdictionem &
potestatem spiritualem. Minor probatur.
Quia Theologia speculatiua est, vt patet 1.
par. quæst, 1. ergo per se non ordinatur ad dirigendum actiones.
Quartò. Illa scientia dicitur commodior
prælatis quæ frequentius necessaria venit,
sed huiusmodi est peritia iuris per comparationem ad Theologiam, ergo illa præfertur. Maior nota est, quia ideo scientia requiritur, quia sine illa episcopus non potest præ|stare necessaria. Minor probatur, quia frequentiores sunt causæ forenses & lites componendæ & condendæ leges, quàm impugnatio hæresum, ergo ius canonicum quod in
iudicijs & litibus versatur frequentius est.
Quintò. Theologia solum requiritur in
Episcopo vt doceat & prædicet legem Dei,
sed hoc de facto non est necessarium in illo
imo videtur impertinens, ergo. Minor probatur, quia frequentissimi sunt prædicatores & doctores vbiq́ue: ita vt non indigeat
ecclesia doctrina pastoris.
Pro explicatione nota, quod opinio Iurisperitorum docet quod simpliciter & absolutè digniores reputandi sunt Canonistæ
quam Theologi. In casu autem particulari:
vt verbi gratia, quando pullulant hæreses, aut vero
est inopia prædicatorum dignior censetur
Theologus. Ita Hostiens. quem sequitur Panormit. in cap. 1. de consanguinitate & affinitate. & Iuniores ita premunt in hac parte, vt
induxerint electores & distributores quod
solum distribuant officia ista Iurisperitis, &
hoc fuit in vsu paucis retro annis. Cæterum
sententia omnium Theologorum est opposita & solet disputari. 2. 2. quæst. 85. art. 3. vbi
Caietanus breuiter tetigit hoc: & Magister
Soto vbi supra conclusione 10.
PRO decisione veræ sententiæ, nota quod
diuersitas opinionum consistit in non
intelligendo officium præcipuum episcopi.
Canonistæ siquidem falluntur existimantes quod primum & per se munus pastoris
est iudicare causas spirituales: quod patet alienum à veritate. Quia iudicare & componere lites quæ contingunt inter fideles pertinet ad externam gubernationem Ecclesiæ,
prælati vero non positi sunt in hoc per se primo, vt consulant paci externæ: sed internæ
virtuti. Igitur exclusa sententia & fundamentum Iuristarum.
Sit conclusio certa, quod cæteris paribus
præferendi sunt Theologi ad episcopalem
dignitatem. Probatur & est fundamentum
huius sententiæ. Quia præcipuum munus
episcoporum est docere & prædicare, ad
quod magis confert Theologia, ergo. Maior probatur ex illo Ioannis vltimo. vbi
Christus ter dixit Petro: pasce agnos meos
& oues meas: vbi (vt docent interpretes) traditur Petro dignitas episcopalis & præcipuum munus pastoris declaratur, igitur cum
pascere non fiat per ius canonicum sed per
Theologiam, consequenter &c. Ideo episcopus & pastor idem sunt officio & dignitate quod explicat Diuus August. epist. 59.
adducens illud Pauli, dedit quosdam pastores & doctores. Idem probatur 1. Petri 5.
Pascite qui in vobis est gregem Dei: prouidentes non coactè sed spontaneè secundum
Deum. Et confirmatur, quia secundum fidem Episcopi successores sunt Apostolorum: sed præcipuum munus Apostoli est
docere: ergo episcopi. Minor probatur Ioannis 15. Ego elegi vos & posui vos, vt eatis
& fructum afferatis & fructus vester maneat. Et Diuus Paulus 1. ad Corinth. 1. de se
inquit, Non misit me Dominus baptizare,
sed euangelizare. & Marci vltimo. Ite docete omnes gentes: & iterum prædicate Euangelium omni creaturæ. Idem habetur 1. ad
Timoth. 4. & 2. ad Timoth. 4. & videtur expressum in Concil. Trident. Sess. 24. cap. 4.
qua ratione in Concil. Carthag. 4. præcipitur, vt cura viduarum & pupillorum committatur archipresbyteris vt episcopi orationi & doctrinæ se totos traderent. Quod simile factum fuit ab Apostolis, vt refertur
Actuum 6. & hoc refert etiam de mente Diui Petri. S. Clemens in epist. ad Beatum Iacobum iam citata. Habetur etiam hoc ipsum
in cap. si quis. 36. distinct. & in cap. omnem.
38. distinct. Diuus etiam Gregor. lib. 2. epistolarum, epistola 39. vbi dicit, episcopi est
de prædicationis ministerio semper cogitare. Vide multa quæ dicit Diuus Bernardus
lib. 4. de consideratione ad Eugenium.
Sed contra arguis. Sequitur quod nullus
potest eligi qui non sciat prædicare & docere legem Dei, ac subinde nullus Iurisperitus
potest eligi in episcopum, postquam ille non
potest exercere præcipuum munus prælati? Respondetur, quod nullus potest eligi qui
non sciat sufficienter docere legem Christi:
prout communiter fideles exquirunt & qui
etiam non possit reddere rationem eius quæ
in nobis est fidei, vt inquit Paulus: siue hoc
sciat ex professione Theologus, siue Iurisperitus aut vero alia via: & hoc efficaciter probat argumentum factum. Qua etiam ratio|ne dum consecratur Episcopus exigitur ab
illo vt iuret se vtrunque testamentum scire,
quod autem sciat quæstiones quæ in Theologia versantur, id non requiritur per se licet
aliquando necessarium iudicabitur & semper vtile erit.
Adhuc tamen instas. Nam sequitur saltim quòd prælatus nunquam docens aut prædicans populo, peccaret mortaliter non exercens id ad quod præcipuè tenetur: & ita damnaretur omnes episcopi Iurisperiti & Theologi qui non prædicant. Respondetur negando sequelam: sat fuerit quod habitualiter
sit sufficiens & paratus animo docere legem
si opus fuerit: communiter vero melius est
si hoc committat sibi auxiliaribus, qui valent
exercere sapientius hoc munus.
Secunda conclusio. Aliquando tamen poterit præferri Iurisperitus, vt quando multa
& grauia imminerent negotia & plures alioquin essent ministri Euangelij: aut quando
eligendus esset peritissimus in iure, & ijs forte de causis honestabantur electiones & distributiones quibus paucis ante annis designabantur vt plurimum Canonistæ in Episcopos: quanuis excessus ipse, si quis forte irrepserat, prudenter nunc & iustè frænatur,
dum eliguntur Theologi. Hæc quæ dicta sunt
de distributione episcopatuum, dicenda sunt
proportionabiliter de alijs officijs quibus potissimum incumbit aliqualiter pascere gregem, vt parochi, aut vero illi qui causas fidei exercent & iudicant: quanuis iam merito propter innumera negotia & lites emergentes debeamus laudare consuetudinem eligendi Iurisperitos ad fidei tribunalia, eo vel
maximè quòd semper sibi peritiores Theologos associant.
Ex his sequitur, quod in examine beneficiorum non peccat, qui cæteris paribus Theologum acceptat: imo hoc facere tenetur. Addiderim etiam quòd Theologus eligatur:
quanuis Iurisperitus sit aliquantulum doctior in suo iure: quia plus iuuat ad confessiones audiendas & conscientias sedandas aliquanta Theologia, quam maior Iurisperitia, eo vel maximè quod Theologus scit se
scire aut scit se ignorare, & ideo accuratius
& melius disquirit veritatem.
Ad primum argumentum respondetur,
quod in eligendo pontifice, non ita attenditur
scientia quam virtus & discretio: quia in ordine ad finem scientiæ, habet ministros in omni facultate peritissimos, & ex alia parte non
decet eius autoritatem vt immediatè & per
se ipsum doceat populum. Cæterum quia
primus est & caput morale tenetur habere
virtutem & prudentiam ad alios gubernandos.
Ad secundum respondetur negando antecedens. Si per gubernare intelligas lites
componere. Si autem intelligas præstare
omnia illa quæ necessaria sunt ad vitam spiritualem, concedo illud. Veruntamen in his
primum locum tenet doctrina post virtutem,
postmodum vero gubernatio in causis spiritualibus. Quo ordine id explicuit Christus Matth. 5. dicens prælatis, primo quod futuri essent sal, quod respondet virtuti. Deinde
lux: quæ respondet doctrinæ. Et tertio ciuitas:
quæ respondet autoritati & iurisdictioni, &
Diuus Paulus, dicens Actuum. 20. Posuit
vos regere Ecclesiam &c. statim subdit. Scio
quod intrabunt post discessionem meam lupi
rapaces in vos. Quasi diceret. In hoc primo
posuit vos regere Ecclesiam Dei vt fidem
defendatis.
Ad tertium respondetur negando maiorem. Imo iudicialis potestas secundaria est.
Quare episcopi pastores & patres dicuntur,
non iudices. Illud autem, tibi dabo claues &c.
potius est pro nobis, nam iuxta communem
sententiam interpretum intelligitur locus ille primo de claue scientiæ, deinde de claue
potentiæ. Quare notant quod in plurali dixit: tibi dabo claues. Imo etiam si ibi tantum
loquatur de autoritate iurisdictionis nihil
contra nos: quia primo dixit, super hanc petram ædificabo Ecclesiam: quòd communiter interpretantur de autoritate Pontificis &
de cognitione fidei & legis euangelicæ.
Ad quartum respondetur, quòd eodem
argumento probares episcopum magis debere esse liberalem aut misericordem, quia
frequentiores casus occurrunt in quibus vtendum est liberalitate aut pietate quam scientia. Respondetur ergo, quod necessitas scientiæ non sumitur ex frequentia occasionum:
sed ex natura officij, quod primo doctrinam
exigit. Imo vero tenetur episcopus multoties se abstinere à negotijs huiusmodi vt con|templationi & doctrinæ se tradat: committendo administrationem causarum sibi inferioribus. Et istis conuenit illud quod dictum est
Moysi Exod. 18. Esto tu populo in his quæ
ad Deum sunt vt referas quæ dicuntur ad
eum, ostendasq́ue illis cæremonias & ritum
& viam per quam ingredi debeant: prouide
autem viros timentes Deum & constitue eos
iudices. ¶ Ad vltimum respondetur, quod prædicantium multitudo non tollit aut minuit
obligationem prælati qui ex officio hoc ipsum munus tenetur præstare saltem quoad
sufficientiam, qualiter intelligitur illud. 1. ad
Timoth. 3. oportet episcopum doctorem
esse, idest habere sufficientiam doctrinæ. Vide de his interpretes. 22. quæst. 2. super art. 8.
Concil. Triden. Sess. 7. cap. 1. de reformatione. & Sess. 22. cap. 2. Gratia. dist. 23. 24. & 38.
Vbi hæc eadem requirit in episcopo.
DVbium tertium. Vtrum distribuentes
peccent mortaliter non eligendo digniorem. Pro parte negatiua arguitur primo.
Nam D. Paul. 1. ad Timoth. 3. & ad Titum. 1.
Ponens conditiones eligendi, non loquitur
comparatiuè sed absolutè dicit illum debere esse virum probum & doctorem &c. Ergo distributores hoc solum tenent considerare & non requiritur quod digniorem eligant.
Confirmatur, quia eligentes dignum tribuunt
Ecclesiæ ministrum congruentem, ergo faciunt opus bonum, ac subinde non peccant
mortaliter non eligentes digniorem.
Secundo, eligendo dignum fit satis intentioni Ecclesiæ, ergo non tenetur eligere digniorem. Antecedens probatur, quia Ecclesia solum requirit per se idoneos ministros.
1. Corinth. 4. hic iam quæritur inter dispensatores vt fidelis quis inueniatur. Non dicit
fidelior, & illud etiam, qui idoneos ministros
nos fecit noui Testamenti. Item illud: sic nos
existimet homo vt ministros Christi & dispensatores ministeriorum Dei, ergo solum
requiritur quod eligantur idonei ministri.
Confirmatur primo. Si dominus præcipiat œconomo, vt aliqua bona distribuat
pauperibus, non tenetur sub mortali quærere magis egenos, ergo nec distributor bonorum spiritualium cui præcipitur, vt eligat
ministros dignos, non tenetur quærere nec
eligere digniores.
Confirmatur secundo. Nam si eligatur
dignior ipse dignior satisfacit suæ obligationi præstando illud munus quod valeret exercere minister dignus, ergo ipse distributor
solum tenetur eligere dignum. Consequentia inde patet, quia qui eliguntur solum tenentur præstare dignum officium, ergo &
distributor solum tenetur de hoc ipso prouidere: quod facit sufficienter eligendo dignum. Antecedens vero probatur, quia ille
dignior non tenetur sub mortali exercere
meliora opera quæ potest, ergo satis est si
digne operetur.
Tertiò. Ista officia tantum habent oneris quantum honoris. Ergo non pecco mortaliter si ab illis excipiam digniores. Imo æquum videtur quod isti digniores non ijs officijs grauentur.
Quartò. Sequitur, quod illæ leges quæ
præcipiunt ministrum fore eligendum de
gremio solum vnius Ecclesiæ aut oppidi essent iniquæ: consequens est contra communem vsum approbatum à summis Pontificibus, ergo. Sequela patet quia sæpe in tali
Ecclesia aut oppido non est minister dignus,
aut vero extra ipsam digniores reperiuntur.
Quintò. Sequeretur quod electores & distributores tenerentur magna cura digniores requirere. Consequens est falsum & contra consuetudinem episcoporum, ergo & antecedens. Confirmatur, quia eo ipso quod
præceptum est de non eligendo indigno
prætermisso digno: tenentur electores maxima cura inquirere an iste sit indignus, ergo à simili si præceptum est de eligendo digniore magna diligentia erit adhibenda sub
eodem præcepto.
Sextò. Sequeretur quod etiam officia quæ
distribuuntur apud religiosos & in alijs communitatibus, necessario sint distribuenda dignioribus? Consequens est falsum, ergo. Sequela patet, quia illa officia & spiritualia
sunt & honorifica. Minor probatur, quia communiter ista officia distribuuntur à Prælato pro suo marte & ad nutum, & etiam quia
subditi eligunt quem maluerint.
Septimò, confirmator non peccat mortaliter in confirmando minus digno, vt patet
ex vsu approbato à viris sapientibus & timoratis, ergo nec elector tenetur eligere di|gniorem. Confirmatur, quia resignatores beneficiorum spiritualium non resignant digniori sed sibi amico aut consanguineo, &
tamen nullus propter hanc causam damnat
illos ad mortale, ergo id ipsum dicendum
erit de præcipuis electoribus. Non enim est
maior ratio quare reperiatur acceptio personarum in distributione, quam in resignatione aut confirmatione.
Octauò. Sequeretur quod teneantur reges sub mortali promouere episcopum ab
vna Ecclesia ad aliam pinguiorem, quando
constat, quod dignior est alijs qui nouiter
eligendi sunt, consequens est falsum, ergo.
Sequela patet, quia ex eo quod iste deputetur huic Ecclesiæ non fit impotens, nec amittit
ius vlterioris promotionis ad maius præmium, ergo distributor tenetur &c. Minor
probatur, quia in Hispania est consuetudo
maximè nunc temporis non promouendi
huiusmodi episcopos, & hæc consuetudo approbata est à viris sapientibus huius regni.
Tandem arguitur. Ex ca. monasterium.
16. q. 7. vbi habetur, quod si quis monasterium aut oratorium instituerit, licitè potest
quem maluerit presbyterum deputare in tale officium, dummodo hoc fiat de licentia
episcopi. Et qui eligitur non sit malus, ergo
satis fuerit ad electionem iustam, non eligere indignum.
In hoc dubio est opinio quorundam Iuristarum, qui dicunt non esse peccatum mortale, si eligatur dignus prætermisso digniore. Ita tenet glossa super cap. licet. 8. quæst. 1.
& super cap. tertium, de iure patronatus. Et
super capit. 2. de officio custodis. & autores
huius sententiæ referuntur à Couar. in relectione super regula peccatum, parte. 2. nu. 3.
Et etiam refertur Caietanus in hanc sententiam Ientaculo vltimo. quæst. 4.
PRO decisione nota primo, quod in præsenti loquimur solum in foro conscientiæ: nam in foro iudiciali certum est, quod
si eligatur solùm dignus electio tenebit: nec
potest irritari, quod docet Diuus Thomas
hic ad tertium: quamuis multi Iuristarum
oppositum doceant: impugnantur tamen
efficaciter ratione Diui Thomæ: quia aliâs
nulla esset electio firma in foro iudiciali de
qua non insurgerent innumeræ lites. Et ratio ista magnificatur à Couarru. & à Iuristis
qui consentiunt cum Diuo Thoma, & est
fere communis in schola illorum.
Secundò nota, quod in officijs ecclesiasticis sunt duo consideranda. Primum est onus
& labor ipsorum officiorum. Et secundum,
honor & dignitas eorundem. Et ista duo sic
connexa sunt, vt primum sit præcipuum &
quod maximè attenditur tam ab eligentibus quàm ab electis. Quod iuxta communem interpretationem intelligitur. 1. ad Timoth. 3. cum dicit Apostolus, Qui episcopatum desiderat, bonum opus desiderat, id
est officium operosum & maximi oneris.
Secundum autem, scilicet honor, consequenter se habet: sic tamen, quòd postquam coniuncta considerantur: vtrunque attenditur
necessariò à distributore.
Sit prima conclusio. Non eligere digniorem potest esse solùm veniale propter imperfectionem actus aut ex paruitate materiæ: quod in omnibus alijs peccatis mortalibus ex genere contingit. Et etiam aliquando propter paruitatem excessus ipsius dignioris ad dignum. Ratio huius conclusionis est, quia quando modicus excessus interuenit minima iniuria fit digniori non electo.
Ex quo sequitur, quod vterq́ue absolutè
censeatur habere ius ad tale beneficium: quia
quasi æquè dignus reputatur vterq́ue, siquidem in minimo excedit alter & parum pro
nihilo reputatur: & hoc necessarium est dicere, tenendo nostram conclusionem: quia
impossibile est, quod in tali casu solus dignior
habeat ius ad beneficium, & quod non peccet mortaliter distributor in conferendo beneficium alteri. Et hoc est verum loquendo
de distributore absolutè: nam si electores
astringantur iuramento se electuros digniorem: absque dubio peccant mortaliter: si talem digniorem non eligant, quantumcunque
in minimo excedat. Ratio huius est: quia
iuramentum illud obligat sub mortali secundum rigorem promissionis.
Ex quo sequitur, quod scholares peccent
mortaliter, si cognoscentes aliquem digniorem, quantumcunque excessus sit minimus: si nihilominus non præstent suffragium illi ad cathedram obtinendam: quia
iurant se electuros digniorem.
Secunda conclusio. Eligere dignum prætermisso digniore est peccatum mortale ex
genere suo. Probatur hoc primo in Concilio Basiliensi in Sessione 12. decreto de electionibus episcoporum & prælatorum: vbi
refertur iuramentum quo ipsi electores astringuntur ad eligendum illum quem cognouerit vtiliorem esse Ecclesiæ. Et concilio Trident. Sessione 24. capit. 1. vbi diffinitur mortaliter peccare electores: nisi eligant illos quos reputant digniores. & capit.
18. præcipitur quod Episcopus ex nominatis ab examinatoribus tanquam dignis,
exquirat ipse digniorem & illum eligat. &
in capit. vnico, vt ecclesiastica beneficia sine
diminutione conferantur digniori. Innocentius Tertius grauiter reprehendit quendam
episcopum, eo quod non elegerit digniorem. Idem ex Diuo Leone in capit. Metropolitano, distinct. 63. & in capit. Moyses. 8.
quæstione. 1. & Diuus Augustinus multa dicit in epist. 29. & refertur à glossa super capit. 2. Iacobi. Diuus Thomas 2. 2. quæstione
185. artic. 3. & quodlibeto. 4. art. 15. & quodlibeto. 6. artic. 9. & quodlibeto. 8. artic. 6. &
est communis sententia Theologorum quos
refert Soto vbi supra conclusione. 9. & etiam
Iuristarum quos refert Couarruuias vbi supra. ¶ Ratione probatur secundo, quia prætermittere digniorem sine causa debita, acceptio est personarum, ergo est peccatum
mortale ex genere suo. Antecedens patet,
quia beneficia dignitates sunt & honores in
bonum Ecclesiæ & etiam in bonum ipsius
electi ordinata, ergo distribuere ista sine debita causa & ordine erit peccatum mortale. Præterea, quia distributores & electores
non habent dominium beneficiorum: sed
tantum sunt dispensatores, ergo tenentur distribuere iuxta voluntatem Dei, qui semper intendit meliora. Et confirmatur. Quia
si Ecclesia haberet actu ministrum digniorem: peccaret mortaliter qui illum ministrum impediret ab executione sui muneris, ergo etiam peccat mortaliter distributor & elector qui illum ministrum non eligit. Tandem colligitur hæc veritas ex electionibus à Deo factis in veteri Testamento: vbi semper elegit meliores. Patet in
Moyse, qui electus est à domino dux &
pastor vniuersi populi, & ille laudatur præ
omnibus alijs Numer. 12. vbi dicitur quod
erat vir mitissimus super omnes homines
qui morabantur in terra. Similiter Saul eligitur à Deo in Regem & de illo habetur 1.
Regum. 8. quod erat electus & bonus. &
non erat vir de filijs Israel melior illo. & 1.
Regum. 18. de electione Dauid, hoc ipsum
patet, de quo dicitur Deum inuenisse virum iuxta cor suum. Et in nouo Testamento Christus elegit meliorem in Pontificem,
& ad hoc innuendum dixit Petro ter Ioannis vltimo, Diligis me plus ijs, quasi id necessarium supponens, ergo & alij distributores & electores tenentur meliores eligere. Ad hoc propositum Concilium Tridentinum supra capit. 18. Præcepit vt solus
episcopus digniorem examinaret: vt videlicet digniorem eligeret.
Tertia conclusio. Contingere potest, vt
sit iustum imo aliquando necessarium eligere minus dignum, relicto digniore, qui
etiam intendit tale beneficium. Verbi gratia, vacant simul duo beneficia: alterum simplex & pingue: alterum verò parochiale &
tenue: & non sunt nisi duo oppositores: in
isto casu non debet eligi dignior in beneficium magis pingue. Ratio huius est, quia
tunc expedit bono communi ipsius Ecclesiæ vt qui dignior est, præficiatur beneficio
parochiali cui annexa est cura animarum.
Ex quo sequitur primo, quàm dissonum
est quod in diœcesibus sint beneficia simplicia pinguiora curatis: nam tunc vel minus dignus debet habere curam animarum vel magis digni debent esse minus stipendiati.
Secundò. Sequitur, quòd eligere minus
dignum relicto digniore non est intrinsecè
malum: quia potest honestari ex circunstantijs superuenientibus.
Tertiò. Sequitur, quod maior dignitas
etiam si sit notabilis non semper præstat ius
ad obtinendum beneficium hic & nunc, sed
quandoq́ue potest de facto illud tollere.
Itaque bene dicimus in casu posito: quod iste dignior non comparat sibi beneficium nec
habet ius ad illud hic & nunc quia dignior
est. Fundamentum omnium istorum est:
quia dignitas & maior dignitas non sem|per considerantur absolutè sed aliquando
comparatiuè, & hæc comparatio debet fieri non solum inter personas aut officia vel
beneficia: sed potissimum in ordine ad finem, qui intenditur hic & nunc. Et ne videantur ista singularia: ponuntur alia exempla in quibus hoc necesse est dicere. Verbi
gratia. Si maior pars eligentium firmiter decreuit eligere minus dignum ita vt moraliter sit euidens quod talis euadet electus: minor pars illius communitatis poterit se conformare cum maiori eligendo minus dignum. Probatur, quia in isto casu impossibile est eligere digniorem: ergo isti non tenentur illum eligere.
Secundò. Quia bonum est communitatis vt electiones pacifice fiant ex quo sequitur, quod elector consequatur bonum
commune quod maximè intendere debet:
& electus animo æquiori gubernabit communitatem, quam si à paucioribus eligeretur, ergo iste talis poterit eligere minus dignum: imo vero est casus in quo non solum potest iustè eligere minus dignum, sed
quod etiam teneatur. Verbi gratia, Si sunt
tres oppositores alter dignus, secundus dignior, tertius dignissimus & si ego præsto
suffragium dignissimo & non adiuuo volentes eligere digniorem euadet electus minus dignus, tunc teneor prætermittere dignissimum, & eligere saltim digniorem.
Probatur, quia ego teneor eligere digniorem possibilem hic & nunc: sed ille medius hic & nunc est dignior qui potest eligi: ergo illum teneor eligere. Et confirmatur. Nam alias eligeretur minus dignus
mea culpa, ergo teneor eligere digniorem
illum medium. Antecedens patet, quia ego
possem impedire electionem minus digni
& teneor, quia elector sumet: id facere
possum, ergo &c. ¶ Sed contra doctrinam
prædictam sunt tria argumenta. Primo, nam
sequeretur, quod in aliquo casu liceret eligere indignum simpliciter. Vt si verbi gratia, maior pars eligentium infallibiliter eliget talem indignum, potero me conformare
cum maiori parte propter bonum communitatis & pacis.
Secundo. Qui in prædicto casu eligunt
dignum prætermisso digniore peccant mortaliter, vt manifestum est, ergo ego non
possum me conformare cum illa maiore
parte quæ deserit digniorem. Probatur consequentia, quia alias cooperor peccato illorum ac subinde pecco in id ipsum.
Tertiò. Ego teneor in his electionibus deferre honorem digniori quoquo modo possum, ergo teneor isti digniori suffragium
præstare: quanuis à maiori parte deseratur.
Nihilominus respondetur ad primum negando sequelam: quia eligere indignum,
est intrinsecè malum: & ideo electores &
cooperatores peccant mortaliter in tali electione. Idem dicendum est de iudicibus &
consulibus atque rectoribus populi: quod
quanuis maior pars velit proferre sententiam, iniustam quidem in re, aut verò aliquid decernere in damnum communitatis, non potest iste se conformare cum maiore parte iudicum.
Ad secundum respondetur, quòd formaliter iste non consentit actui & peccato aliorum: sed coactus à maiori parte & quasi ex
necessitate materiæ conformat se cum maiore parte propter bonum finem, scilicet,
propter pacem communitatis, quam potissimum intendit: vnde iste non est cooperator illius iniustæ distributionis.
Si autem arguas: quòd iste talis voluntariè eligit minus dignum: quia exercet voluntariè actum eundem, quem præstant
iniqui electores, ergo peccat.
Propter hoc argumentum Ioannes de
Medina tractatu de rebus restituendis, quæstione. 7. tenet contra nostram sententiam.
Nihilominus tamen nos respondemus, quod
iste elector non directè intendit inæqualitatem neque eam assumit vt medium ad pacem communitatis seruandam: sed iudicans prudenter esse impossibile, quòd talis indignus non euadat electus, intendit euitare iniustam electionem, quæ secundum se est mala. ¶ Secundò respondetur,
quòd ille minus dignus in casu posito simpliciter est dignus. Eligere autem dignum
non est malum secundum se: nisi adfuerit
dignior qui possit eligi, & quia in illo casu
nullus est de facto dignior qui possit eligi supposita determinatione maioris partis eligentis minus dignum, consequenter
| iste talis, qui se conformat cum hac maiori parte eligenti, non peccat: sed prudenter facit.
Ad tertium communiter dicitur, quod
honor annexus ecclesiastico beneficio non
ordinatur proximè & per se in bonum peculiaris personæ eligendæ, sed in bonum ecclesiæ & communitatis. Quare si bonum
Ecclesiæ aut communitatis sequatur ex tali
electione, tenebitur elector suum præstare
suffragium illi personæ: non autem si bonum illud solum cedat in bonum particulare. Ego tamen aliter existimo, quòd quanuis bonum & honor quæ interueniunt in
beneficio ecclesiastico, primò & per se respiciant bonum commune: tamen consequenter respiciunt eligendum, quare multoties tenebitur elector præstare suum suffragium digniori, quanuis non euadat electus. Verbi gratia, in electione cathedrarum, vbi multum interest honori & vtilitati dignioris, quod plura habeat suffragia:
quanuis non obtineat cathedram. Similiter aliquando erit eadem obligatio in electionibus præbendarum, quæ ad vota capituli distribuuntur. Igitur ad argumentum
respondetur, quòd quotiescunque non imminet maius bonum cui elector consulere
debet: tenetur suffragium præstare dignioribus: vt qui immeritò ab alijs reijciuntur:
aliqua saltim pro se agnoscant suffragia.
Resolutoriè ergo dicimus quod eligere
dignum prætermisso digniore, est malum
intrinsecè, quando fit propter indebitam
causam. Si verò non eligatur qui est aliâs dignior, propter causam rationabilem, tunc
non est vitiosa electio, imo nec formaliter
prætermittitur dignior: quia in illo casu non
est eligibilis, nec tenetur elector talem digniorem eligere: imò interdum peccaret
suffragando.
Ad argumenta in principio facta respondetur. Ad primum respondent quidam, quod
Diuus Paulus ibi solum considerat onus &
laborem beneficiorum, ac subinde non facit comparationem: quia in ordine ad laborem impertinens est maior vel minor dignitas. Explicatio est Caietani in Ientaculo vltimo citato, quam colligit ex primis verbis Pauli cùm dicit, bonum opus desiderat. Sed mihi non placet hæc intelligentia,
quia Diuus Paulus ibi constituit absolutè
conditiones quæ dignificant episcopum: &
huiusmodi indifferenter necessariæ sunt ad
beneficia siue secundum quod onus, siue
secundum quod honores sunt. Itaq́ue illæ
conditiones necessariæ sunt qualitercunque
episcopus consideretur. Alij dicunt, quod
Diuus Paulus eas apposuit conditiones episcoporum, quæ solùm possunt reperiri moraliter loquendo in viris dignissimis, ac
subinde de dignioribus, imo de dignissimis loquutus est. Sed neque ista explicatio placet, nam ibi ponuntur conditiones,
quæ in omnibus Episcopis & electionibus
eorum considerandæ sunt. Vnde & Theologi, ex isto loco Diui Pauli non tantum
colligunt conditiones pro dignissimis, sed
etiam pro dignis & dignioribus. Respondetur ergo ad argumentum negando consequentiam. Nam illud est argumentum
negatiuum, qua propter inefficax est. Nihil enim valet consequentia, Diuus Paulus
ibi non loquitur comparatiuè, ergo & electio non facienda est comparatiuè. Sit ergo
satis, si ex concilijs, & ex doctrina Sanctorum & ratione naturali sit comparatio facienda in talibus distributionibus.
Ad confirmationem respndetur negando, quòd ille qui in præsentia dignioris eligit dignum, faciat bonum opus imo peccat: quia impedit ne Ecclesia consequatur
digniorem ministrum. Quare licet absolutè loquendo eligere dignum bonum sonat: nihilominus tamen, eligere illum relicto digniore, sonat malum. Exemplum huius est. Succurrere extremè indigenti extraneo, bonum sonat: veruntamen, si ex
hoc quòd illi subuenias, omittis prouidere
necessitati parentis vel consanguinei extremè indigentium, peccatum est. De quo supra quæstione 26. artic. 8. & quæst. 31. arti. 3.
dictum est à nobis.
Ad secundum nego, quod Ecclesia non
semper requirat meliores ministros ab electoribus, quia illa semper intendit crescere: & hoc maximè fit, crescente dignitate
ministrantium. Iuxta illud, ad Ephesios. 2.
In quo omnis ædificatio constructa crescit
in templum Sanctum in domino: in quo
| & vos ædificamini inhabitaculum Dei.
Ad primam confirmationem respondetur, quod si dominus præciperet œconomo, vt distribueret bona sua pauperioribus: peccaret mortaliter, si solum distribuat pauperibus qualitercunque indigentibus. Ita etiam quia dominus, vt patet ex
dictis, habet eam voluntatem vt electores
requirant & examinent magis dignos, non
satisfaciunt electores, dignioribus omissis,
eligendo dignos.
Ad secundam confirmationem. Respondetur, negando quod satisfaciat dignior per
opera & officia mediocria: sed tenetur pro
virili laborare in officio sibi iniuncto: ita vt
quemadmodum alios excedit dignitate, &
propterea electus est: ita etiam opera excellentiora tenetur exhibere. Et hoc colligitur
Matthæi 25. & Lucæ 12. vbi pater familias
plus exquisiuit ab illis qui plura talenta acceperunt. & Lucæ 19. vbi habetur, seruus
qui cognouit voluntatem domini & non
se præparauit, vapulabit multis &c. & subdit. Omni autem cui multum datum est &
multum exigetur ab eo.
Ex quo sequitur, quod dignior teneatur
multa opera præstare, quæ non tenetur de
facto minus dignus. Verbi gratia, Si dignior valeat
reuincere publicum hæreticum, tenebitur
sub mortali prædicare aut disputare: & tamen minus dignus excusabitur ab huiusmodi opere, quia propter diminutam eius scientiam, prudenter dubitat de fœlici exitu illius disputationis.
Nota tamen, quòd non tenetur sub mortali, qui dignior est, semper & omnia opera exercere meliora, quàm dignus: sed in
casibus, vbi ratio id postulauerit, quod non
potest certa regula comprehendi: sed prudentia opus est.
Ad tertium respondetur, quod ista officia plus habent laboris quàm honoris: imo
per se primò instituta sunt & donantur vt
onera, non verò vt munera vel præmia. Quare si attendamus id quod per se primò beneficium habet, nulla fieret iniuria digniori prætermisso: quia propriè non dicitur quis habere ius ad laborem, vnde nec propriè iniustum patitur hac ex parte si præcisè consideretur. Et in hoc sensu Caieta. vbi supra. dixit, non peccare mortaliter qui prætermittit digniorem. Et eius sententia in isto sensu
communiter acceptatur à magistris nostris.
Cæterum si consideretur id quod secundariò habent beneficia, peccatum mortale erit,
non distribuere dignioribus.
Ad quartum respondetur, quod Ioannes
Maior in. 4. distin. 24. quæst. 8. & 9. tenet, huiusmodi leges quæ determinant electiones
ad certum locum aut Ecclesiam, non esse
iustas nec ferendas. Et præter argumentum
factum, confirmat suam sententiam ex cap.
ad decorem de institutionibus. vbi Innocentius Tertius, reprehendit Patriarcham Hierosolymitanum, eo quod omnia beneficia
Ecclesiæ Constantinopolitanæ distribueret
Venetis: & ideo præcipit vt in ecclesijs illis
eligantur & præficiantur literati & magis
idonei vndecunque originem duxerint: &
adducit illud quod habetur Actuum 10. nam
in omni gente, qui facit iustitiam acceptus
est illi.
Nihilominus sententia opposita communis est: quam docet Diuus Thomas hic
ad quartum. & videndus est Soto vbi supra ante decimam conclusionem. & Couarru. & ratio Diui Thom. hoc conuincit, quia
regulariter loquendo electi de gremio Ecclesiæ magis diligunt illam magisq́ue resident: & hoc adeò verum est, vt oppositum non sine temeritate dicatur: & ita istæ
leges consuetudine à tempore nascentis Ecclesiæ, & Decretis Pontificum approbatæ
sunt. Colligitur hæc veritas Deuterono. 17.
Non poteris eligere alterius gentis hominem in Regem & qui non sit frater tuus. Vide Diuum Hieronymum super illud Oseæ 2.
Dabo eis vinitores ex eodem loco. Vbi per
vinitores intelliguntur Apostoli. Et eadem
ratione communiter Sancti dicunt, quòd
Christus elegerit ex sibi consanguineis, &
notis in Apostolos. Quare ad argumentum factum respondetur, quod nunquam
licebit eligere indignum, etiam si huiusmodi leges existant, quæ determinant eligendos ad certum locum. Quòd si non fuerint digni in tali loco vel ecclesia, suspendatur electio, vel saltim de licentia Episcopi aut Pontificis, si opus fuerit, eligatur pro
ea vice extra gremium qui dignus habea|tur. Nec inconuenit ad æquitatem istarum
legum, quòd alij extra ecclesiam illam digniores existant: nam propter rationes supra dictas digniores reputantur, qui sunt intra gremium ecclesiæ eiusdem, licet non
abundent scientia & industria: quia hoc compensant dilectione & residentia, quibus maximè ecclesia solet augeri.
Ad caput illud Innocen. respondetur, quod
ideo reprehenditur Patriarcha ille, quia cum
illic non essent huiusmodi leges, dispensabat beneficia solùm Venetis, omittendo digniores Constantinopolitanos, & etiam quia
pollicitus fuerat se hoc facturum quando
electus est, vt patet ex verbis extremis illius
capitis. Veruntamen circa huiusmodi leges nota primò, quòd non debent condi
frequenter. Aliàs communia beneficia, quasi
ad ius hæreditarium reducerentur & desidiosi efficerentur eligendi: eo quod iam esset lege firmatum, qui deberent eligi in hac
vel in illa ecclesia.
Secundò nota, quòd rationes D. Thomæ
sufficienter honestant huiusmodi leges absolutè loquendo: nihilominus tamen aliæ
causæ particulares exquirendæ sunt à confirmatoribus istarum legum, vt iustè & prudenter ferantur: alioquin esset iustum pro
omnibus ecclesijs & populis eas dare leges:
siquidem omnes possent dicere, eligo meos
quia magis diligunt suam ecclesiam, magisq́ue resident. Causæ ergo quæ particulariter requirendæ sunt, tales debent esse,
videlicet, quòd in ecclesia abundent sapientes, aut quòd experientia compertum sit,
quod extranei in tali ecclesia vel oppido solùm curant expilare subditos, vel quod ex
talibus legibus excitentur de facto ad studia
colenda naturales: qui aliàs desides existerent, & ignari.
Possemus disputare in præsenti, An sicut
leges de eligendo solum de gremio huius
ecclesiæ iustæ sint: ita etiam licitè & sine vitio acceptionis personarum possint esse leges de non eligendo de ista ecclesia, aut de
conuentu illo, vel intra tale tempus, vt post
quadriennium transactum: qualiter solent
esse apud religiosos: & idem dubium est de
alternatiuis.
Respondetur nihilominus breuiter, quòd
istæ leges possunt honestari ex fine superueniente, maximè propter bonum pacis.
Verumtamen rarò concedendæ sunt: quia
bonum pacis & virtutis commodius seruatur, & consequitur eligendo digniores
quoscunque, & à quocunque loco existant.
Et quidem multi ambitio si lites fingunt aut
excitant, vt in eas leges superiores inducant & sibi arripiant ex lege alternante: quod
alioquin indigni aut minus digni non consequerentur. Quod maximè aduertant legislatores præsertim in officijs supremis, ad
quæ digne suscipienda vix potest vnus aut
alter inueniri.
Ad quintum argumentum respondetur concedendo, quòd electores tenentur
exquirere digniores: verumtamen hoc
moraliter fieri debet, vt pro beneficijs maioribus, qualia sunt Episcopatus, Abbatiæ,
& præbendæ cathedralium ecclesiarum,
requirantur vniuersitates, collegia & conuentus. Verumtamen in alijs beneficijs minoribus sat fuerit, si ex oppositoribus qui
occurrunt eligat distributor digniorem, quanuis si fuerit inopia concurrentium aut specialis necessitas ecclesiæ vel monasterij, tenebitur elector inquirere ministrum dignum
& digniorem.
Ad sextum respondetur, concedendo
sequelam: & oppositum est plusquam temerarium: quia religio est spiritualis quædam respublica in qua necessaria sunt ista
officia & beneficia ad sui conseruationem,
ergo distribuenda sunt dignioribus secundùm leges iustitiæ. Probatur consequentia à paritate rationis, sicut in distributionibus officiorum quæ fiunt in ecclesia. Verumtamen distinguenda sunt duo genera officiorum in religionibus. Nam quædam simul officia & beneficia sunt, vt Prælatiæ, Prioratus, & officium lectoris. Et huiusmodi absque dubio secundùm leges iustitiæ distribuenda sunt. Alia vero officia sunt, quæ dicuntur amobilia ad nutum, vt Supprioratus, Vicariæ, &c. Et
huiusmodi non exigunt rigorem iustitiæ
distributiuæ: quia potius assumuntur tales personæ in coadiutores prælati, quàm
in officium aut beneficium spirituale. Vnde prælatus potest quem maluerit sibi asso|ciare, dummodo non sit infestus & damnosus communitati.
Ad septimum respondetur, quòd confirmatores possunt & debent confirmare
electionem factam de digno, etiam vbi dignior prætermissus est. Ratio huius est primò, quia iste dignus magis gratus est electoribus, & ideo moraliter loquendo magis vtilis erit vnitati & paci ipsius communitatis: quare talis electus vestitus ijs circunstantijs hic & nunc dignior censetur vt
in plurimum. Præterea, quia confirmator
est quasi iudex superior, qui secundum scientiam publicam cognouit illum fuisse approbatum à capitulo, ergo quanuis scientia priuata cognouerit prætermissum fuisse digniorem: tenetur confirmare dignum electum. Probatur consequentia exemplo Iudicis secularis, qui tenetur iudicare secundùm allegata & probata: non autem secundùm scientiam particularem. Hæc maxime verum habent quando confirmator
subditur alteri superiori ad quem possunt
appellare electores, si electio non confirmetur: quia tunc occurrere debet, & tenetur litibus insurgentibus. Præterea. Verum habet quando solum est vnicus confirmandus, nam si offerantur plures confirmandi, confirmator tenetur digniorem
designare: quia tunc non solum est confirmator, sed etiam habet vices eligentis.
Ad argumentum ergo respondetur, negando paritatem rationis: quia confirmator non cooperatur actui eligentium, nec
verè eligit aut distribuit: quare non tenetur ad regulas eligentium aut iustitiæ distributiuæ: sed solum est quasi superintendens supponens distributionem iam factam
ab electoribus: quanuis incompletè. Et
hæc doctrina approbata est à communi
vsu sapientium, qui non audent cassare electiones quæ fiunt de digno prætermisso digniore.
Ad octauum respondetur, quòd si attendamus naturam episcopatus, isti ascensus damnandi sunt: sicut damnatur ascensus ad secundas nuptias, viuente priori vxore. Quare Diuus Paulus 1. ad Timotheum
3. volens explicare indissolubilitatem episcopi à sua ecclesia, dixit: episcopum debere esse vnius vxoris virum. Verum tamen iam supposita conditione status hominum, liciti sunt & quandoque approbantur isti ascensus, vt honor excitet, quos
charitas deberet impellere. Occasione vltimi argumenti.
DVbitatur quartò, Vtrùm qui habent
distribuere beneficia iure patronatus,
teneantur semper præsentare digniorem.
Prima opinio quorundam Iuristarum,
qui tenent satis esse in omnibus his beneficijs eligere dignum: & fundamentum illorum est dictum cap. monasterium.
Alia opinio per oppositum docet, quod
omnia ista beneficia distribuenda sunt dignioribus à patrono, & fundamentum eorum est, quod postquam beneficia ista instituta sunt, iam facta sunt bona communia
ecclesiæ, ac subinde secundùm regulas iustitiæ distributiuæ dispensanda sunt sicut bona
alia communia.
Tertia opinio communis est, quòd pro
beneficijs simplicibus non tenetur patronus laicus præsentare digniorem: bene tamen pro beneficijs quibus annexa est cura
animarum.
PRO decisione huius rei sit prima conclusio. Peccat mortaliter patronus qui
non designat digniores ad episcopatus obtinendos: vt verbi gratia, si Rex Hispaniæ qui hoc
iure gaudet, solum eligeret dignos pro toto regno aut pro Insulanis: peccaret grauiter. Probatur ex Concilio Tridentino Sessione 6. capit. 1. decreto de reformatione.
vbi vniuersaliter dicitur, quod eligendi sunt
digniores. & in cap. 18. Sessione 24. Insuper
in cap. episcoporum. distin. 91. Probatur ratione. Quia iniquum esset in toto regno solum eligere dignos in præsentia digniorum
pro eximijs beneficijs, qualia sunt episcopatus, ergo nec Rex potest hoc facere nec Pontifex concedere.
Secunda conclusio. Qui asserunt patronum laicum posse instituere dignum in beneficijs simplicibus: tenentur dicere, quod
possit hoc ipsum in beneficijs habentibus
curam animarum. Probatur ex cap. monasterium. à quo ipsi colligunt suam sententiam. Nam ibi loquitur Pontifex etiam de
instituente monasterium, & concedit illi
| quod nominet prælatum. Manifestum autem est, quod superiori monasterij annexa
est cura animarum, ergo qua ratione tu colligis ex illo cap. quod pro beneficijs simplicibus liceat patrono eligere dignum: eadem
ratione colligitur & pro beneficijs, quibus
incumbit cura animarum.
Secundò. Quia si Summus Pontifex qui potuit conferre istud ius patrono laico pro beneficijs simplicibus, etiam potuit pro alijs
beneficijs, ergo qua ratione vnum dicitur &
aliud concedendum est. Antecedens patet.
Quia vtrunque beneficium & vtrunque ius
spiritualia sunt & bona communia ecclesiæ: & insuper in eosdem fines possunt ordinari, ergo qui potest concedere vnum, potest & aliud. Nec sufficit dicere, quod beneficia curata quia instituuntur in vtilitatem ecclesiæ & animarum, debent habere
ministros digniores: aliàs priuarentur & ecclesia & fideles tanto bono. Nam certè hoc
pertinet ad iustitiam commutatiuam (vt
infra patebit) in præsenti autem consideramus puram distributiuam. Et confirmatur. Nam voluntariè concedunt isti autores, quòd patronus laicus tenetur eligere
digniorem ex his, qui nominati sunt à fundatore beneficij: vt si diceret, volo quod
ex meis consanguineis solùm eligatur minister: & hoc ipsum negant in electione
eiusdem patroni, quando non speciatim
nominauit hos vel illos: etenim qua ratione prior patronus tenetur eligere digniorem ex nominatis: eadem concluditur, quod
teneatur absolutè digniorem eligere, quando nulla facta est specialis nominatio.
Tertia conclusio. Consuetudo præsentantium dignos, etiam prætermissis dignioribus, non est damnanda in praxi sub peccato mortali. Ratio est, quia isti sequuntur
opinionem probabilem, imo communiorem. Et colligitur eius probabilitas ex Concilio Tridentino Sessione 24. supra, vbi Concilium postquam dixit, patronos ecclesiasticos debere instituere digniores præmisso
examine: statim dicit, quòd patroni laici si
præsentent dignum, institutio approbetur
& valeat. Signum ergo est quòd Concilium
supponit probabilitatem vtriusque sententiæ pro institutione patroni laici: & illam
supponens, vtranque opinionem tanquam
verosimilem reliquit, nihil determinans.
Sicut fecerat in patronis ecclesiasticis. Potest ergo patronus sequi istam sententiam.
Quarta conclusio. Probabilius est, quòd
omnes patroni etiam seculares teneantur
eligere digniores pro quibusuis beneficijs,
siue simplicibus siue curatis. Probatur. Nam
Pontifex non concedit patronis laicis, nisi
quod ipse poterat iustè facere per se ipsum:
sed Pontifex non poterat in præsentia dignioris eligere minus dignum, siue ad simplex siue ad curatum beneficium, ergo neque hoc potest concedere patrono laico.
Confirmatur primò. Quia leges iustitiæ
distributiuæ non magis obligant vnum quam
alterum dispensatorem: sed ex natura ipsius
iustitiæ & bonorum quæ distribuit nascitur obligatio, ergo si ex lege iustitiæ distributiuæ Pontifex in nullo beneficio potest
prætermittere digniorem: nec patronus laicus potest. Confirmatur secundò. Quia patronus est minister ipsius Pontificis, ergo si
Summus Pontifex tenetur eligere digniorem, etiam patronus. Probo consequentiam.
Tum quia vterque tenetur sequi voluntatem
veri domini, scilicet Dei: tum etiam quia cum
vterque sit minister: & ipse patronus subordinetur Pontifici: maior debet esse authoritas Pontificis. Cùm ergo ille non possit prætermittere digniorem multo minus patronus.
Sunt tamen duo argumenta contra dicta.
Primum est quod desumitur ex prædicto
cap. monasterium. vbi expressè conceditur
huiusmodi patronis quod eligant ministrum
qui non sit malus. Nec sufficit dicere vt Couar. & Federicus consil. 95. quòd cap. istud.
non excusat à culpa, sed solum concedit, quod
electio non sit repellenda à iudice superiori: nam profecto ibi dicitur quod liceat patronis eligere istum dignum, ergo actus electionis licitus est, ac subinde non est contra
iustitiam distributiuam.
Secundò arguitur. Quia si patroni tenentur eligere digniorem, ergo tenentur per se
vel per alios examinare multos in scientia
& virtute: quod esset indecorum, vt videlicet patronus laicus & sæpe illiteratus mores
& scientiam ecclesiasticorum examinaret:
vnde nunquam id factum est: imo nec per|missum. Confirmatur. Quia Concilium Tridentinum vbi supra, constituit discrimen
inter patronos ecclesiasticos & laicos, quod
illi debeant examinare & per se eligere meliorem: isti autem quod præsentent nominatum ipsi episcopo, qui idoneum approbet, ergo patroni laici nec tenentur nec debent examinare digniorem, ac subinde nec
illum eligere. Impossibile enim est, quod
quis moraliter eligat digniorem, nisi præmisso examine.
Fateor argumenta ista esse difficilia, &
quæ reddunt hanc opinionem satis probabilem, quam qui tenuerint debent dicere
primò. Quod Pontifex potest applicare
ista bona, quæ aliàs erant communia, personæ particulari cum hac conditione, vt
possint eligere quem maluerint dignum.
Itaque partim manent communia, partim
verò appropriata. Nec hoc videatur impossibile, nam Summus Pontifex de facto
tertias decimarum applicuit Regibus Hispaniæ, quanuis illæ essent bona communia ecclesiasticorum, & fructus radicati in
iure spirituali.
Secundò debet dicere, quòd patronus
laicus non est distributor sed dispensator:
nec enim idem sunt dispensator & distributor, in quo multi falluntur. Nam dispensator dicitur qui expendit bona, siue
per donationem, siue per distributionem,
siue alia via: distributor autem, ille dicitur, qui propter debitam causam sequens
regulas iustitiæ distributiuæ expendit bona. Vnde dicendum est de Pontifice in concedendo isto iure patronatus, quòd dispensatoris officio fungitur. Ex quo manifestè
sequitur, quod nec patronus in dispensatione beneficiorum, nec Pontifex in concessione istius iuris, teneantur sequi regulas
iustitiæ distributiuæ.
Tertiò debet dicere qui ita censet, quòd
patronus licet excommunicetur, si tamen
laicus est, non priuatur iure isto præsentandi dignum: & ideo acceptanda erit institutio facta ab ipso excommunicato perinde ac si liber esset: quia istud ius, quanuis sit spirituale, nihilominus tamen titulus illius propter quem conceditur, temporale est, & ideo dicitur ius patronatus
laicalis. Verum tamen si habens ius patronatus ecclesiasticum, sit excommunicatus: electio illius est irrita, & est decisio Rotæ. Verum tamen quia fundamenta ista quibus hæc opinio indiget, voluntaria videntur: nam voluntarium est dicere, quod ista bona maneant appropriata
& mutent naturam. Item voluntarium est
dicere, quod illa quæ subdebantur antea
iustitiæ distributiuæ, modo illi non subiaceant: ideo in nostra sententia persistendum est: quia bono communi magis vtilis est.
Quare ad primum argumentum respondetur, quòd explicatio Couarruuiæ &
Federici accommoda videtur. Et ad replicam respondetur, quòd non solum dicuntur licita, quæ studiosa & bona sunt:
sed etiam quæ permittuntur, vel quæ non
prohibentur lege. Ita in Scriptura Numero. 20. transire nobis liceat per terram tuam,
idest, nobis permittas, est modus loquendi Matthæi. 12. 1. Corinthiorum. 6. & capit. 10. vbi est illud, Omnia mihi licent,
sed non omnia expediunt, idest, quanuis
nullus cibus mihi prohibeatur: non tamen expedit omnes & semper comedere. Ita ergo in illo capite, verbum, licet,
idem sonat quod permissum aut quod non
prohibendum.
Secundò explicatur prædictum capitulum, quòd solum conceditur institutori
monasterij eligere prælatum pro prima vice, non vero pro alijs sequentibus. Et hoc
quidem honestum est, vt excitentur plures ad erigenda monasteria & beneficia ecclesiæ instituenda: quod maxime bonum
est totius ecclesiæ.
Ad secundum respondetur, quòd Concilium non explicat qualiter se gerat patronus laicus in institutione ministri: vt locum daret opinionibus probabilibus: quod
sæpe faciunt Concilia in his quorum diffinitio non est necessaria bono vniuersali, & vtilitati ecclesiæ. Et huiusmodi reputatur diffinitio de patronis laicis & de
electionibus illorum: quia non erat necessaria vtilitati communi, imo ex illa forsitan grauarentur isti patroni quos ecclesia merito priuilegijs amplificat propter
| eorum pia obsequia. Item etiam, si diffiniret Concilium hoc ipsum de laicis quod
dixerat de ecclesiasticis innumeræ lites insurgerent in his præsentationibus. Exemplum est in electionibus episcoporum quæ
fiunt à Rege: in quibus vt diximus tenetur instituere digniores, & tamen non tenetur examinare ipsos: sicuti episcopus examinat eos qui ad beneficium concurrunt.
DVbitatur quintò; Vtrùm episcopi qui
sunt distributores beneficiorum simplicium, teneantur eligere digniores? Communis sententia episcoporum, & etiam vsus
tenet, quod liceat eligere dignum. Et ratio huius potest esse: quia huiusmodi beneficia non habent officium annexum ad
quod requiratur specialis scientia & industria, ergo non requirunt digniorem secundùm scientiam & industriam.
Alia sententia quorundam sapientium,
inter quos refertur Magister Mantius quondam Salmanticæ Primarius, qui dicunt, quòd
si adsit dignior qui petat tale beneficium,
tenetur Episcopus illum eligere. Si vero
non adsit dignior: satis fuerit eligere dignum. Ratio huius est, quia si dignior petit tale beneficium, iam est concursus &
oppositio plurium: quando vero est oppositio, tenetur elector sequi regulas iustitiæ distributiuæ. Cæterùm opposita sententia, quòd episcopi in his beneficijs teneantur eligere digniorem, siue petat, siue non petat, non solum est securior, verum probabilior. Probatur. Quia in his beneficijs episcopi habent tantum ius distributoris, ergo tenentur distribuere secundùm rigorem iustitiæ distributiuæ. Secundò. Quia ista bona communia sunt, ergo dignior habet ius ad illa in præsentia
minus digni, non autem ècontra, ac subinde episcopus tenetur seruare digniori tale ius & non inuertere illud. Confirmatur. Quia aliàs sequitur, quod de natura
iustitiæ distributiuæ non sit eligere digniorem nisi duntaxat pro beneficijs curatis &
quibus est annexa cura animarum. Consequens est falsum, vt patet ex supradictis,
ergo. Sequela patet: quia tunc in solis beneficijs simplicibus Episcopus tenetur eligere dignum & prætermittere digniorem,
ergo pro his non est præceptum de iustitia
distributiua. Tandem probatur ex Concilio Tridentino Sessione 24. capit. 18. vbi loquens de patronis ecclesiasticis respectu quorumcunque beneficiorum dicit, illos teneri
eligere digniorem.
Ex quo sequitur, quòd idem erit iudicium siue dignior petat siue non: quia petere non variat nec auget ius, nec similiter non petere minuit idem ius, dummodo dignior sit paratus acceptare beneficium.
Ad rationem primæ opinionis respondetur, quòd vsus probat & approbat in praxi opinionem, quando non repugnat rationi. Nam si repugnat, abusus est. Et quidem Episcopi & superiores prælati sibi consulant, & efficaciam rationum oppositæ
sententiæ considerent. Et argumentum quod
ibi fecimus nihil probat: quia ista omnia
beneficia pertinent ad iustitiam distributiuam. Etenim beneficia non solum subduntur iustitiæ distributiuæ quia officia sunt,
aut quia curata sunt: sed quia bona communia & dignitates ecclesiasticæ, ac subinde distribuendæ dignioribus ministris:
quia præmia sunt, & honores virtutis & scientiæ atque industriæ.
Et est alia ratio ad hoc probandum. Quia
maxime decet authoritatem ecclesiæ, vt
ministri suis beneficijs præfecti aut deputati, dignissimi sint: quia hoc redundat in
decorem ipsius corporis ecclesiæ, cuius præstantissima membra sunt ministri ecclesiastici. Et quemadmodum in patria cælesti, quidam ministrant, quidam assistunt,
iuxta illud; Millia millium ministrabant
ei, & deces centena millia assistebant ei,
& omnes quidem isti dignissimi, propter
decorem patriæ: ita in militanti ecclesia
non tantum digniores eligendi sunt qui ministrant in officijs curatis, verum etiam
qui assistunt in simplicibus. Et ex his etiam
patet ad argumentum pro secunda opinione.
DVbitatur sextò de officijs secularibus;
Vtrùm etiam subiaceant iustitiæ distributiuæ. Sed prius disputandum videtur breuiter, Vtrum Rex habeat dominium istorum officiorum, & vtrùm possit ista officia vende|re. Quæ dubia nec magna sunt, nec meo iudicio prolixiùs disserenda.
De priore dubio est sententia Adriani in
4. in materia de restitutione, paulò post
principium, qui negat Reges habere dominium istorum officiorum. Et ratio eius est,
quia nunquam respublica transtulit tale dominium in Regem, nec alicubi legimus hanc
translationem factam. Et secundò probat à
simili, quia Summus Pontifex non habet
dominium officiorum ecclesiæ, ergo nec
princeps habet dominium officiorum temporalium. Quod confirmatur, quia aliàs reguli haberent etiam dominium eorundem
officiorum: quod est contra omnium sententiam.
Nihilominus tamen opposita sententia
tenenda est, quam docet D. Tho. opusc. 21.
ad Ducissam Brabantiæ, dub. 5. & idem tenuit Magister Victoria & acutissimus Mantius & Soto vbi sup. quæst. 6. art. 4. & Caiet.
in summa, verbo, officiorum secularium venalitas. & Baldus in. l. Barbarius. ff. de offic.
prætoris. quem sequuntur plures Iurisconsulti. Latè disserit de hoc Guillelmus Benedictus in repetitione super cap. Raynuntius.
de testamentis. num. 53. & colligitur ex. l. 1.
ff. de constitutionibus principum: vbi habetur quòd respublica transtulit omnem suam
potestatem & imperium in principem, qua
propter consequenter transtulit dominium
istorum officiorum quibus dominabatur
respublica. Cæterum aduertendum est, quòd
aliter Rex habet dominium istorum officiorum, quàm respublica, nam Rex habet
illud à republica, ac subinde cum dependentia & sub certis legibus: ita videlicet vt dispenset illa non pro sua voluntate, sed secundùm vtilitatem ipsius reipublicæ. At verò
respublica à principio habuit dominium à
se ipsa independens & absolutum.
Ad argumenta contrariæ sententiæ respondetur negando antecedens, vt patet ex
prima lege iam citata, & quidem vt dicebamus Rex habet dominium dependens &
diminutum: respublica vero habebat absolutum, quia liberè poterat vti ijs officijs donando, distribuendo, vel sibi retinendo, quod
non potest Rex facere.
Ad secundum respondetur, quòd Summus Pontifex non est dominus officiorum
Ecclesiæ: & quanuis Christus contulerit illi
dominium Pontificatus & iurisdictionis:
non tamen decebat vt conferret dominium
istorum beneficiorum: quia tunc tanquam
dominus illorum distribueret indignis aut
minus dignis. Secus est in Rege respectu
temporalium officiorum, quia decet maximè, vt idem ipse qui gubernat rempublicam, habeat dominium officiorum temporalium quæ præstant & requiruntur ad
istam gubernationem: & si Rex haberet dominium Regni, & ex alia parte respublica
haberet dominium istorum officiorum, essent ista confusa & permixta.
Ad aliud de regulis & dominis priuatis
respondetur, quòd non habent dominium
istorum officiorum sed respublica illud
transtulit in solum principem. Quod si
quæras, an princeps quando donat oppida
& iurisdictiones, concedat etiam ius ad ista
officia? Respondetur negatiuè, quia non
habet eam facultatem, vt possit transferre
omne dominium quod possidet: quemadmodum licet habeat dominium Regni cooncessum à republica, non tamen potest illud
conferre alteri priuato domino.
De altero dubio circa venditionem officiorum notandum est, quòd est triplex opinio. Prima Diui Thomæ opusculo citato,
qui dicit, quòd ea venditio licita est de se,
non tamen expedit: vt inquit Apostolus
1. Corinth. 6. & 10. Omnia mihi licent sed
non omnia expediunt. Hanc sententiam tenet Baldus & communiter Iuristæ. Et fundamentum huius est, quia non est contra
ius naturæ ista officia vendere: quod si lege
positiua prohibeatur, non comprehendit
principem vt isti dicunt.
Secunda sententia est Caietani & Soto, qui dicunt quod vendere hæc officia:
speculatiuè licitum est: illicitè tamen fit
in praxi.
Tertia sententia est Adriani in 4. vbi supra, qui dicit, quòd illicita est venditio, &
explicat Diuum Thomam quod asserat illam esse licitam ex parte pretij: quia offertur pretium iuxta valorem officiorum:
veruntamen aliunde venditio illicita redditur: quia videlicet contra voluntatem
| reipublicæ quæ habet verum dominium
ista venduntur.
PRO decisione veritatis sit prima conclusio. Qui non habent dominium istorum officiorum non possunt illa vendere nec
locare. Probatur. Quia vendere alienum aut
locare contra voluntatem veri domini est
intrinsecè malum, ergo qui non habet dominium officiorum non potest vendere nec
locare. Nec sufficit dicere quòd multi Duces & Marchiones & priuati domini ex immemoriali consuetudine ista officia vendiderunt. Nam hæc consuetudo semper damnata est à doctoribus tanquàm contraria voluntati reipublicæ, nec sufficit lex quæ solet
adduci: & habetur in comitijs apud Matritum, anno 1528. vbi habetur tanquam titulus immemorialis consuetudo. Nam certè
lex ista non loquitur nec vnquam interpretata est de venditionibus istorum officiorum.
Vtrùm vero isti priuati domini possint exigere aliquam portionem pretij ab ijs officialibus? communiter respondetur negatiuè.
Et fateor quod quanuis oppositum possit dici probabiliter: nihilominus sententia negatiua tenenda est, vt coerceantur isti domini
priuati ab iniustitijs quas quotidie exercent:
eo vel maxime si illis proponas hanc vel illam opinionem esse probabilem. Secus est
de prætore, nam iste poterit licitè exigere
aliquam portionem à sibi subditis executoribus. Et ratio huius est, quia prætor est principalis executor: alij vero ministri iustitiæ
sunt ex commissione ipsius.
Secunda conclusio certa mihi. Ista officia ex
natura sua venalia sunt. Probatur. Quia sunt
bona temporalia quæ possunt æstimari pretio, non autem est intrinsecè malum aut contra naturam rei, vendere quod appretiabile
est. Et confirmatur. Quia vt patet ex dictis
respublica habet dominium absolutum istorum officiorum, ergo potest ea alienare donando aut vendendo. Item etiam quia sæpe populi & iurisdictiones quæ aliquid maius sunt quàm officia, venduntur licitè, ergo
& ipsa officia poterunt diuendi quantum
est ex natura sua, & appositis conditionibus
honestantibus, venditio de facto erit licita.
Conditiones autem duæ assignantur vbi supra. Prima, quod talia officia vendantur dignis & idoneis ministris. Secunda vero quod
pretio moderato vendantur, attentis videlicet præsertim fructibus qui ex tali officio
possunt comparari, ijs superadditur. Tertia
conditio, quod pretium istorum officiorum
expendatur in communes vsus. Qualiter
autem si istæ conditiones non seruentur, inferuntur damna reipublicæ: & quæ mala
sequantur: explicant optime Caiet. & Soto,
& adducunt exemplum de antiqua Roma
quæ dominabatur vniuerso orbi, quando
officia publica distribuebat secundùm merita, postmodum autem subiecta est, & interijt quando officia ista venalia facta sunt.
Vnde Salustius. O vrbem venalem & cito perituram si emptorem inuenerit.
Tertia conclusio. Vt implurimum &
moraliter loquendo ista officia iniquè venduntur. Et ratio est. Quia raro seruantur huiusmodi conditiones, sed frequentius ista
emunt ambitiosi & cupidi immeriti & ignobiles. Et in hoc sensu dixit Caietanus & Soto quod in praxi est illicita venditio: idest,
moraliter & sæpius in ijs venditionibus multæ iniustitiæ miscentur, verumtamen non
negant quod etiam in opere & in exercitio
possint aliquando vendi licitè.
Quarta conclusio. Etiam illi quibus ista
officia donata sunt à Rege possunt vendere
iustè stando in iure naturæ, dum tamen seruentur duæ primæ conditiones. Probatur.
Quia isti habent verum dominium istorum officiorum, ergo quantum est ex natura possessoris & rei possessæ licitè potest fieri venditio.
Quinta conclusio. Stando in iure communi & iure Regni Hispaniæ non possunt
vendi officia quæ habent annexam administrationem iustitiæ à suis possessoribus.
Vt verbi gratia, prætoratus & vicem eius tenentis,
tabellionis & multo minus qui consilijs deputantur. Probatur ex. l. vnica. C. ad. l. Iuliam.
de ambitu, quæ prohibet quempiam promoueri pretio ad huiusmodi officia: ita habetur in cap. sancimus. 1. quæstione. 7. & in
authentico. vt iudices sine quoquo suffragio fiant. idem habetur in legibus Regni lib.
1. ordinationum regalium, tit. 5. l. 2. & lib. 2.
titul. 13. & lib. 6. titulo. 14. l. 16. & lib. 7. titulo. 1. l. 1. Si autem ista officia non habeant
| administrationem iustitiæ annexam, possunt qui possident ea vendere & alienare de
licentia Regis. Probatur. Quia princeps potest dispensare in venditione quæ prohibetur lege positiua, quando non habent officio
istam administrationem annexam.
Sed dubitas, Vtrùm si possessor istorum
officiorum qui habet facultatem transferendi illa, vendiderit ea sine licentia Regis ad
vendendum expressa vel subintellecta, peccet mortaliter & venditio sit irrita? Quidam
sapientissimi iuniores dicunt huiusmodi vendentes non peccare mortaliter, & quod contractus valeat. Probant, quia isti