INITIO libri Sapientiæ Spiritus sanctus Reges ac Principes imprimis alloquitur & admonet dicens, Diligite iustitiam, qui iudicatis terram, senti te de Domino in bonitate. Tantò quantò superiores sunt Principes, quibus Regis Regum ac Domini dominantium vicaria fides commissa est: tantò maiores sunt illorum partes, se totos deuouẽdideuouendi illi, qui eos in altißimo dignitatis gradu omnium oculis suspiciendos constituit ac locauit. Ex qua certè diuina seruitute & cælestis sapientiæ & generositatis vberrimi in eos fructus redundabunt. Hinc suæ Reipublicæ habenas tractare, gubernacula tenere, iustas ferre leges, subditos in omni officio continere valebunt. Jta fiet, vt in media communitatis tranquillitate ipse populus Deum religiosiùs & integriùs colat, ac in diuinis frequentiùs versetur, æternam́æternamque beatitudinem, autore Christo feliciter, assequatur. Quod quidem verum esse, esse autem longè verißimum, sapiens Salomon intelligens, Deum supplex his verbis olim deprecabatur. Da mihi sedium tuarum aßistricem sapientiam, & nolime reprobare à pueris tuis: quoniāquoniam seruus tuus sum ego & filius ancillæ tuæ, homo infirmus & exigui temporis, & minor ad intellectum iudicij & legum. Tu elegisti me Regem populo tuo & iudicem filiorum tuorum & filiarum. Mitte illam de cælis sanctis tuis & à sede magnitudinis tuæ, vt mecum sit & mecum laboret: vt sciam quid acceptum sit apud te: & erunt accepta opera mea, & disponam populum tuũtuum iustè, & ero dignus sedium patris mei. Quæ pijßima oratio non solùm in omniũomnium Principum ore perpetua sed in men|te & spiritu aßiduè proferri & cogitari debuisset. Et quamquam cũctæcunctæ Regæ potestates èex diuino illo nutu se pendêre, illius́illiusque voluntate & arbirio cōtinericontineri, fateri debeant: Tu tamen, Princeps maxime, in adolescentiæ primis radicibus constitute, & multorum Regnorum Regalis́Regalisque posteritatis sola spes, maiore animi contentione diuinādiuinam opem semper implorare atque ex illius auxilio tui vnius pendêre vitam, & illius præsidio tuas cōtinericontineri actiones, debes agnoscere. Hac via maiores tui, præsertim verò felicißimus & Catholicus Rex pater tuus Hispaniarum Regna, quæ olim bellorũbellorum frequentia perturbabāturperturbabantur, iam tranquilliora & pacatiora, & in Christiana religione magis adaucta illustrata́illustrataque reddiderũtreddiderunt: quod nunquānunquam effecissent, nisi Spiritui sancto crederent, per Salomonem dicenti, Diligite iustitiam, qui iudicatis terram: sentite de Domino in bonitate. Jn quo diuino oraculo de duobus iudices admonentur: quorum alterũalterum alterius causam & radicem esse intelligere oportet. Et enim quando potentes principes ita Deo famulantur, vt nihil sibi dulcius carius́cariusque ducātducant, quàm diuinis parêre mandatis, iugum́iugumque Domini suaue esse exercitationis diuinæ obedientiæ aßiduitate experiantur: fiet sanè, vt aliorũaliorum mores grata legum & iustitiæ rectitudine facilè componant. Seruire nanquenamque Deo, Regnare est. Tu ergò, serenißime Princeps, Catholicum Regem potentißimum parentem tuum imitaturus diuinam sapientiam inuoca, qua poßis instar Salomonis populum Dei iustè disponere, vt dignus sediũsedium patris tui ab omnibus censearis. Hoc vniuersa Christi Ecclesia gemitibus inenarrabilibus à cælesti Patre misericordiarũmisericordiarum & Deo totius cōsolationisconsolationis quotidie orat & obsecrat. Gratias autem Deo ingentes agimus, quia nihil hactenus in te perspectũpersepctum est, quo minùs, quam de te cōcipimusconcipimus spem, certam fore credamus. Accedit etiam spei nostræ confirmandæ summa cura Catholici Regis (quæ eius Regia prudentia est) qui te ab ipsis incunabulis in hanc vs́vsque diem optimis viris omni virtute & sapientia præditis erudiendum educandum́educandumque tradidit. Verùm iam, vt vnde egressa est in eodem nostra finiatur oratio, attende obsecro, Princeps noster, diuinum illud propositũpropositum oraculum, Diligite iustitiam, qui iudicatis terram. Theologicas quidem virtutes fidem spem & charitatem præcipuas esse ac reliquis dominari, nemo ambigit. Porrò illarum actiones, omnibus qui sempiternāsempiternam felicitatem diuina gratia freti obtinere contendunt, communes sunt. In quibus virtutibus quātòquanto quisque excelluerit, tantò perfectiùs diuini æterni́æternique Regni consors efficietur: neque enim Deus personarum acceptor est. QuinimòQuinimmò, magnus ipse cũcum sit & immen|sus, humilia respicit in cælo & in terra: ac sæpe suscitat de terra inopem & de stercore erigit pauperem: vt collocet eum cũcum principibus, cum Principibus populi sui. Hæc sit tua vera Regnandi spes, quæ te verè magnum & verè beatum efficiet. Fige mentis oculos in illud Apostolicum assertũassertum, Præterit enim figura huius mundi. In illud etiam Christi Domini saluti ferum documentum: Quid proficit homo, si lucretur vniuersum mun dum, seipsum autem perdat, & detrimentum sui faciat. Deinceps verò, quod tuum proprium, & omniũomnium Regum ministerium est, iustitiam Regnaturus dilige & amplectere: vt vulgi variāvariam multitudinem in ordinẽordinem & cōformitatemconformitatem redigere queas. Hæc nan́namque virtus moraliũmoralium virtutum domina ac Regina cũcum prudentia singulariter inhabitat. Ab hac in omne hominũhominum genus leges & iura manarunt. Hæc quæ benefactis honores & præmia, malefactis ignominias at́atque supplicia proponens, studia bonorum excitat: malorũmalorum improbitatem coercet. Hæc ius suum vnicui́vnicuique tribuens vniuersitatem hominũhominum in pace ac tranquillitate continet. Hanc deni́denique singulariter in Regibus ac Principibus simul cũcum Regnatiua pru dentia coniunctam, morales Philosophi, Latini quidem, æquitatẽæquitatem, Græci autem, epicheiam meritò appellauerunt. Quantum verò Ecclesiæ Dei intersit, vt seculares Principes iustitiāiustitiam & æquitatem colant, abundè satis nos docet Apostolus, dum ad Timotheum scribens inquit, Obsecro igitur primum omniũomnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarũgratiarum actiones, pro omnibus hominibus, pro Regibus & omnibus qui in sublimitate constituti sunt: vt quietam & tranquillam vitāvitam agamus in omni pietate & castitate. NimirũNimirum pietatis verbo, totius religionis Christianæ cultũcultum, castitatis verò, totius humani appetitus effrænatæ libidinis resecationẽresecationem intelligi voluit. Ecce quales quanti́quantique æstimandi sunt iustitiæ desideratißimi fructus. Horret profectò animus cogitare, quot quanta́quantaque mala, si iustitia sublata de medio fuerit, in omni Republica grassarentur. Equidem si quot scelera, facinora, impietates, publicarũpublicarum rerum euersiones, pestilentißimas hæreses, ecclesiarum ruinas, Sathanica scādalascandala, & vt verbis Ecclesiastici vtar, quot Regna de gente in gentem trāslatatranslata fuerint propter iniustitias & iniurias & diuersos dolos, enarrare tẽtaremtentarem, nuncupatoriæ epistolæ fines transgrederer. Hoc solũsolum dixerim, nulla alia re inferorum simulachrum magis ad viuum effingi posse, quàm si quis iustitiāiustitiam de Reipublicæ medio abstulerit. Jta́Jtaque Christianißime Princeps, si ad Regiæ maiestatis nomẽnomem & rem aspiras, induere loricam iustitiæ & galeam spei tuo capiti impone, diuinum auxilium semper implorans: vt | virtute valeas dirũperedirumpere iniquitates. Sic enim ipse Deus Optim.Optimus Max.Maximus cui immensa & æterna maiestas propria est, nōnon antea illo magno & ineffabili maiestatis nomine Iehouah in arcanis literis vocari & honora ri voluit, quàm per Mosem diuinæ voluntatis, Spiritu sancto inspirante fidum interpretem, in rerum creatarũcreatarum ordine ac debita dispositione sapientißimus iudex, ius suum & locũlocum vnicui́vnicuique creato tribuens, ostenderetur. Jnterim autem sæpe repetita voce Elohim, hoc est iudex, appellari cōtentuscontentus est. Tunc verò Moses ineffabile & immensæ maiestatis nomẽnomem Iehouah, in honorem iudicis protulit, quando iam rerum creatarum perfectum ordinem & ornatũornatum in epilogum reduxerat. Sic enim scripsit ille. Istæ sunt generationes cæli & terræ, quando creatæ sunt in die, quo fecit Dominus Deus cælum & terram. Id quod in lingua sancta ita protulit, Iehouah Elohim, tribuens Deo maiestatis nomẽnomem, officio iudicis peracto. Et nunc Reges intelligite, erudimini qui iudicatis terram. Nam qui se sapientißimos iudices & integerrimos, ac solicitos in Regni gubernatione non præstant: indigni prorsus maiestatis nomine, tamet si illud vsurpauerint, existimandi sunt.

SED iam clementißime Princeps, si causam rationem́rationemque cognoueris: quare tibi has meas de Iure & Iustitia decisiones dicare fidenter ausus fuerim, audaciæ veniam facilè dabis. Cùm enim olim Regiæ maiestati Catholici Regis de Theologicis virtutibus tractatũtractatum dicauerim, in quibus ille colendis, præsertim in catholicæ fidei defensione plurimùm desudauerat, plurimos labores susceperat: id́idque munusculum meum sibi placuisse, quæ sua Regia benignitas est, insinuauerit, ac planè ostenderit, nōnon mirum si Regio fauore recreatus animosior́animosiorque factus, filio Regis à Patre non degeneranti doctrinam iustitiæ, quæ initiũinitium est dominandi, offeram. Accedit etiam me sæpenumero à Regij Senatus ministris, alijs́alijsque iudicibus sæpe fuisse solicitatum ac postulatum, vt circa S. Thomæ doctrinam, quæ de illorum debito ministerio agit, breues sed compendiosos cōmentarioscommentarios ederem: vt quidquidex Theologica sapientia tum ad illorum spiritualem salutem, tum etiam ad debitum & fidele Regium ministerium præstandũpræstandum, attineret, in vno libello quasi in promptuario habere possent. Quamobrem huic operi meo, Decisiones de Iure & Iustitia tibi dicatas, titulum inscripsi. An verò optatis illorum responderim ipsi iudicabunt. Tu verò, Serenißime Princeps, pro tua clementia, hos nostros labores tuo nomini dicatos in publicum exire non dedignaberis. Vale plurimùm in Christo DñoDomino. Datis Salmanticæ. 18. die mensis Iunij. Anno 1594.