CAPVT XII.
In quo latè auctores & argumenta contrariæ ſsententiæ referuntur, & refelluntur: & nullis ante Hiſspanos hũchunc
Novum Orbem cognitum
fuiſsſse magis oſstenditur.
SVMMARIVM Capitis XII.
- 1 Opinionem aliquam probare non ſsufficit,
niſsi contrarijs ſsatisfiat.
- 2 Auctores plurimi recenſsentur, qui Novum Orbem veteribus cognitum dicunt.
- 3 Iuſstus Lipſsius quid ſsenſserit de notitia
Novi Orbis? Baſsilius Pontius LegionẽſLegionenſ. Auguſstinianus
laudatur, ibid.
- 4 Novum nihil eſst hodie, quod anteà non
præceſsſserit. Et num. 10.
- 5 Novus Orbis aliquando antiquis cognitus, & poſsteà ignoratus, ac denuò à Columbo repertus.
- 6 Nova multa videri, quæ iam olim in uſsu
fuerunt.
- 7 Arietis machinam invenit Carthago, & poſsteà eius oblita ſstupuit contra ſse per
Romanos admotam.
- 8 Fontei & Thuani carmina de novis antiquis.
- 9 Res omnes ſsuas mutationes habent, & quæ cecidere, reſsurgunt, ſsecundùm Horatium.
- 10 Novum nihil ſsub Sole ProverbiũProverbium qualiter accipiatur?
- 11 Homines non omnia ſsimul Iupiter docuit.
- 12 Erato, una inter Muſsas, à novis inventis nomen accepit.
- 13 Thaletis Mileſsij apophthegma.
- 14 Tempus eſst rerum omnium inventor & magiſster.
-
15 Inveniendis inventa non obſstant ſsecundùm Baldum.
- 16 Inventa de novo plurima, & utiliſsſsima
omnibus ſsæculis leguntur, & aliqua eorum exempla.
- 17 Antipodum & Novi Orbis inventio
inſstar omnium inventorum valet.
- 18 Munera maxima, & clariſsſsima naturæ fortuitò ſsæpè reperta ſsunt, & aliqua
exempla.
- 19 Fortuito quæ apud nos fieri videntur,
Dei conſsilio reguntur.
- 20 Magnes lapis fortuitò repertus.
- 21 Lyræ, ſsive Citharæ inventio qualiter
cœperit?
- 22 Purpuræ inventio cum Caſssiodoro.
- 23 Nili origo, & incrementum his ultimis
temporibus à Luſsitanis detecta.
- 24 Nili originis cognitio veteribus fruſstra tentata, & impoſssibilis reputata.
- 25 Navigationes per altum antiquitus in
uſsu fuiſsſse quidam tradunt, & earum
exempla. Et num ſsequentib.
- 26 Mare univerſsum non ſsolùm navigabile, ſsed de facto etiam antiquitus navigatum.
- 27 Hannonis navigatio ſsimilis fuiſsſse dicitur tertiæ Columbi.
- 28 Carthaginenſses olim per Atlanticum
navigaſsſse dicuntur.
- 29 Euthymenes Maſssilienſsis olim Atlanticum navigavit.
- 30 Navigatio quem progreſsſsum olim habuerit, cum Claudiano.
- 31 Magnetis uſsum ſsunt qui veteribus tribuant. Et num. 42.
- 32 Plauti verſsoriam aliqui acum Magneticam fuiſsſse putant. Et num. 46.
- 33 Navigandi peritia veterum cum noſstra
comparari nequit.
- 34 Navigationes per altum raræ olim, & portenti loco habitæ.
- 35 Hannonis navigationes parum fidei
habuerunt, & Proverbium de eis.
- 36 Navigationes tantùm littorales priſscos exercuiſsſse, qui affirment?Et numero
37. 38. 40.
- 39 Navigationem ſsine remis veteres nuſsquam exercebant.
- 41 Aſstrolabij inventum, & utilitas.
- 42 Magneticæ acus uſsum veteribus omnino ignoratum fuiſsſse probatur.
- 43 Magneticæ pyxidi Novi Orbis detectio debetur.
- 44 Trapobanenſses qua induſstria in navigando vterentur.
- 45 Magneticæ acus nullum extat nomen
apud antiquos.
- 46 Verſsoriam capere apud Plautum ſsignificat dar, ò tomar la buelta.
- 47 Atlanticam Platonis quidam Novum
Orbem eſsſse putant, ſsed reijciuntur, n. 52.
- 48 Ariſstotelis locus de inſsulis à Carthaginenſsibus detectis à multis accipitur pro
Novo Orbe, qui reijciuntur, num. 53.
- 49 Americanos à Carthaginenſsibus procedere aliqui putant, & quare?
- 50 Æliani optimus locus exponitur, ubi
Novum Orbem depingere videtur, ſsed
reijcitur, num. 56.
- 51 Novi Orbis incolas eoſsdem eſsſse ac Hyperboreos tradit Goropius, ſsed reijcitur,
num. 60.
- 54 Ariſstotelis, ſsive Theophraſsti liber de
mirabilibus auditionibus fabuloſsus eſst.
- 55 Luciani fabula de quadam navigatione à ſse in novas regiones facta refertur, & ridetur.
- 57 Sileni narrationem de Novo Orbe à Theopompo relatãrelatam, ut merãmeram, & nugatoriãnugatoriam fabulãfabulam accepit Ælianus & Tertul.
- 58 Theopompus quis fuerit?
- 59 Goropius Beccanus audaciæ, & levitatis notatur.
- 60 Hyperborei & Riphæi montes ubi ſsint, & unde dicantur? Et num. 62.
- 61 Riphæos, & Hyperboreos montes incolentium mira fœlicitas, & ſsalubritas.
- 63 Novi Orbis ſscientiam videntur habuiſsſse, qui & Antipodum: & reſspondetur,
num. 70.
- 64 Novum Orbem agnoviſsſse videtur Lucian. Plutarch. 7 Avìtus: & eis reſspondetur, num. 71. & 72.
- 65 Divi Clementis Romani verba de
mundis, qui ſsunt trans Oceanum, multi
pro Novo Orbe accipiunt: & reſspondetur, num. 74.
-
66 D. Clementis epiſstolæ ad Corinth. auctoritas.
- 67 Seneca Philoſsophus ſscripſsit tragœdiam
Medææ, & in ea vaticinari videtur de
Novi Orbis detectione. Et num. 76.
- 68 Columbum, Senecæ auctoritate inter
alia ductum, ad Novum Orbem quærendum, multi opinantur.
- 69 Hiſspanis adimi non poteſst vera gloria
primæ detectionis Novi Orbis.
- 70 Antipodes eſsſse licèt aliqui ex antiquis
agnoverint, ignorabant tamen regiones
eorum, & alterius generis mortalium
eſsſse putabant.
- 71 Plutarchi, & Luciani narrationes, quibus videntur Orbem Novum denotare
fabuloſsæ ſsunt.
- 72 Avìtus declamator Novum Orbem nõnon agnovit, ſsed potiùs apertè negavit.
- 73 Avìti elegantiſsſsima verba, quibus Alexandrum hortatur, ne novas terras ultra Oceanum quærat.
- 74 D. Clemens Romanus ſsub mundis trans
Oceanum Antipodes ſsignificare voluit ſsecundùm Originem.
- 75 Mundos plures eſsſse, qui affirmant, graviter errant.
- 76 Seneca quo ſsenſsu, & modo Novos orbes detegendos eſsſse prædixerit?
- 77 Divinatio viris prudentibus familiaris quæ ſsit?
- 78 Seneca non ſsecùs ac cæteri ſsui temporis
Philoſsophi Oceanum finem Orbis eſsſse
putabat.
- 79 Pedonis carmina elegantiſsſsima apud
Senecam, Oceanum mundi finem eſsſse tradentis.
- 80 Poëtæ, & alij Auctores multa temerè vaticinãturvaticinantur, quæ poſsteà impleta videmus.
- 81 Senecæ locus alter, quo prænuntiaſsſse videtur detectionem huius Novi Orbis.
- 83 Gentium plura examina repentè ex regionibus Aquilonaribus exierunt, & bellis Orbem turbarunt.
- 83 Virgilij vaticinium, quod trahi poteſst
ad detectionem Novi Orbis.
- 84 Argonautarum fabulam qui tractaverint.
- 85 Aurei velleris Ordinis Equeſstris origo.
- 86 Ducatus Burgundiæ veri ſsucceſsſsores ſsunt noſstri Reges Catholici.
- 87 Virgilij locus Aeneid. 6. exponitur contra Iuſst. Lipſsium.
- 88 Aethiopia Maurorum cur à Virg. & Lucano dicatur iacere extra ſsydera.
- 89 Seneca in Medæa non loquitur de regionibus Occidentalibus, quales ſsunt
Novi Orbis, ſsed de Septentrionalibus.
- 90 Thule inſsula ubi? Et plura de ea remiſsſsivè.
- 91 Novæ terræ, & inſsulæ repertæ ſsunt in
Oceano Septentrionali.
- 92 Hunni, & Gothi in alio veluti Orbe
ignoto habitare olim dicebantur.
- 93 Mare Septentrionale navigare, non
ita mirum ac Oceanum Occidentale.
- 94 Mare ultra Groenlandiam unius diei
curſsu fertur innavigabile.
- 95 Navigationes mirandæ Battavorum
per mare Glaciale remiſsſsivè.
- 96 Lucius Marinæus Siculus debili argumento ductus tribuit Romanis Novi
Orbis detectionem. Et num. 99.
- 97 In Regno Chile in valle Cauten repertæ ſsunt figuræ aquilarum bicipitum.
Et num. 102.
- 98 Clavus ferreus antiquus repertus lapidi cuidam incluſsus dicitur in argenti
fodinis de Caxatambo. Et num. 105.
- 99 Marinæi figmentam de numiſsmate Auguſsti Cæſsaris in mineralibus Orbis Novi reperto à multis exploditur, & qualiter ibi eſsſse potuerit?
- 100 Impoſsturæ plures ſsæpè fiunt ſsub prætextu antiquitatis.
- 101 Carmina quædam Indiarum Orientalium Inquiſsitionem ſsuadentia Vlyſsſsipone confecta ſsunt, antiquitatem ſsimulantia.
- 102 Chilenſses quo pacto potuerint effigiare
aquilas bicipites.
- 103 Aquila Romanorum ſsignum quando & quare biceps portari cœperit?
- 104 Germani cur ſsumpſserint pro inſsignis
aquilam bicipitem?
- 105 Clavus ferreus quo pacto pervenire
potuerit ad fodinas Caxatambi, & lapidibus earum includi.
-
106 Lapides intra, multa a miranda reperta ſsunt, & exempla remiſsſsivè.
- 107 Naves in altiſsſsimis montibus, & longè à mari poſsitis aliquando repertæ ſsunt.
VErvm autem verò, quoniam
† parũparum e
ſst
fundamẽtafundamenta opinionis
noſtręnoſtræ ieci
ſsſse, quæ totam laudem detectionis huius
Novi Orbis Hi
ſspanis
tribuit, ni
ſsi contrarijs quoque
ſsatisfaciamus, ut in
ſsimili dicebat Baldus in
notabili con
ſs. Schi
ſsmatis, col. penult.
quod e
ſst in titul.
ſsi quis aliquem te
ſstari
prohibuerit. Sciendum e
ſst,
† plurimos
alios, &
ſsanè docti
ſssimos Scriptores,
non extraneos tantùm, verúm
etiãetiam no
ſstrates exi
ſstere, qui
dũdum plus æquo antiquitati deferre volunt,
eũdemeundem Orbem
pri
ſscorum
monumẽtismonumentis manife
ſstè
inſinuatũinſinuatum, imò & à Carthaginen
ſsibus, Tyrijs, Phœnicibus, Romanis,
HebręisHebræis & alijs nationibus lu
ſstratum e
ſsſse
contẽduntcontendunt, ut con
ſstare pote
ſst ex ijs,
quęquæ latè tradunt Vatablus
ſsup. 3. lib. Reg. cap. 9.
& 22. & lib. 2. Paralip. cap. 3. Arias
MõtanusMontanus in apparatu ad Phaleg. cap. 9. Genebrard. lib. 2. Chronog. pag. 158. Lud.
Vives
ſsup. D. Augu
ſst. lib. 16. de Civit.
Dei, cap. 9. Lucius Marinæus Siculus
de reb. Hi
ſspan. lib. 19. cap. 16. Alexan.
Vanegas lib. 2. natur. quæ
ſst. capit. 22.
Adrianus Turnebus lib. 20. adver
ſs. cap.
11. Pamelius in notis ad Tertullian. in
Apolog. num. 528. I
ſsaac Ca
ſsaubonus in animadver
ſs. ad Athenæ. lib. 3. cap. 7
Gorop. Becanus lib. 7. orig. Hi
ſspan. & in origin. Antuerpien
ſs. lib. 3. & 9. pag.
1026. &
ſseq. Ioan. Mariana de rebus
Hi
ſspan. lib. 2. cap. 2. Stephan. de Salazar Carthu
ſsianus
ſsup. Symbol. Apo
ſst.
di
ſscur
ſs. 16. cap. 3. Gregor. Garcia Dominicanus in tractat. de Ind. orig. per
totum, Maluenda lib. 3. de Antichri
ſst.
cap. 16. Ioan. Pineda lib. 4. de reb. Salom. cap. 16. per totum, præcipuè §. 4.
pag. 213. num. 4. & latè & eleganter
Iu
ſstus Lip
ſs.
† lib. 2. Phy
ſsiologiæ Stoicorum, cap. 21. & po
ſst eum, eo non relato, Mag. Fr. Ba
ſsilius Pontius Legionen
ſsis Augu
ſstinian. quem ego Salmanticæ ob religionem, variam eruditionam, & incomparabilem memoriam,
multũmultum ſsu
ſspexi, in lib. cui variarum di
ſsput. titulum fecit, & po
ſst
hęchæc ſscripta
ad meas manus pervenit,
ſsub quæ
ſst. 8.
expo
ſsit. capit. 1. & 2. ubi concludunt:
Fuiſsſse iam olim iſstam partem mundi, & auditione acceptam, & ratiocinatione ſstabilitam, etſsi inſspectione fortaſsſse non uſsurpatam.
Pro cvivs ſsententiæ confirmatione primò con
ſsiderant, nihil
† nunc
in mundo contingere, quod novum,
aut recens vocari po
ſssit, quodq́ue iam
prioribus illis
ſsæculis non præce
ſsſserit,
licèt memoriâ fortè eorum exciderit,
ut habetur Eccle
ſs. 1. ver
ſs. 9. & 10. ubi
plura novi
ſssimè conge
ſssit Pineda ex
pag. 177. Martinus Delrio in adag.
ſsacris 2. tom. adag. 292. pag. 366. & idem
Pineda in no
ſstræ quæ
ſstionis terminis
loquens. d. lib. 4. de rebus Salom. cap.
15. §. 4. pag. 206. & cap. 16. §. 5. pagina
214. Atque ita opinantur antiquis
planè temporibus
† hunc Orbem, & Oceani ad illum navigationem
incõpertoincomperto fui
ſsſse, po
ſsteà tamen temporum, & ca
ſsuum varietate in u
ſsu, & memoria hominum e
ſsſse de
ſsij
ſsſse, quou
ſsque rur
ſsus Divinâ providentiâ, Columbi indu
ſstriâ, & Hi
ſspanorum virtute, res non tam nova, quàm antiqua
inventa fuit,
ſseu potiùs repetita, atque
|
in
ſstaurata.
† Quemadmodum in alijs
pluribus contingit, de quibus loquitur
Tertullianus lib. de Pallio, cap. 1. relatus à Ba
ſsilio Pontio. d. quæ
ſst. 8. cap. 3.
pag. 475. ubi
ſsic notanter inter reliqua
inquit:
Nam † & aritem, nemini unquãunquam libratum, illas dicitur Carthago, ſstudijs aſsperrima belli, prima omnium armaſsſse, in oſscellum penduli impetus commentata vim
tormenti debile pecoris capite vindicãtisvindicantis.
Cùm tamẽtamen ultimarent tempora patriæ, & aries Romanus in muros quondam ſsuos auderet, ſstupuere illicò carthaginenſses, ut
novum extraneum ingenium. Tantum ævi
longinqua valet mutare vetuſstas.
Atque eòdem re
ſspexi
ſsſse videtur
poëtica
† illa paraphra
ſsis Fontei:
— Quæ nunc dici, fieriq́ue notamus
Vt nova præteritis iãiam dicta, aut geſsta fuere
TẽporibusTemporibus, ſsed cũcum ſsemel interiere reſurgũtreſurgunt,
Atq;Atque renaſcũturrenaſcuntur quaſsi facta recẽtiarecentia, cũcum ſsint
Antiqua, & Patribus iamdudum cognita
noſstris.
— Nempe omnia quæ nunc
Miramur, priſsca ea viſsa, auditaq́ue ſsæclis
Temporis exacti veniens oblivia tempus
Inducit.
Quod profectò illud e
ſst
† Horatianum in arte Poët. Dum non
ſsolùm de
vocabulorum.
ſsed de
rerũrerum omniũomnium, atque humanarum
conſuetudinũconſuetudinum ætate,
ortu, interitu, mutationibus,
iterumq́;iterumq́ue redivivis vici
ſssitudinibus,
ſsic
ſscrip
ſsit:
— Mortalia facta peribunt,
Multa renaſscentur, quæ iam cecidere, cadentq́ue,
Quæ nunc ſsunt in honore vocabula ſsi volet
uſsus, &c.
Sed hoc argumentum
parũparum quidẽquidem iudicio meo evincit, cùm nimis generale
ſsit, nec certâ aliquâ &
ſsolidâ ratione
muniatur. Non enim quærimus, an potuerit Novus hic Orbis veteribus innote
ſscere? Sed an reverâ innotuerit? & aliquod
ſsufficiens
teſtiomoniũteſtiomonium ad id
probandũprobandum reperiatur. Neque urget
† proverbialis illa Eccle
ſs. locutio, quâ nihil
ſsub Sole
novũnovum e
ſsſse docemur: nam hoc varias expo
ſsitiones habet, quas copiosè
congerũtcongerunt, & illu
ſstrant novi
ſssimi Pineda, & Delrius
ibîdẽibîdem. Et hyperbolicè,
vel
argumẽtoargumento ſsumpto à
cõmunitercommuniter accidentibus à Salomone
dictũdictum e
ſsſse videtur, ut
cõprimeretcomprimeret & corrigeret
inſaturabilẽinſaturabilem illãillam hominũhominum libidinẽlibidinem videndi, ex
periẽdiq́ueperiendiq́ue novas ad
voluptatẽvoluptatem, &
fœlicitatẽfœlicitatem vias, oftenderetq́ue
nõnon ſsucce
ſsſsuras fœlicius, quàm hucu
ſsque, vel ip
ſsi,
vel priores alij in
ſsimilibus ca
ſsibus experti fuerint. Quis enim negabit
† omnino
verũverum e
ſsſse, quod Aratus in lib.
PhęnomenonPhænomenon ſscrip
ſsit,
Παντα γὰρ οὔπω ἐκ διὸς
ἄντρωϖοι γινοσϰομεν, ide
ſst, non omnia
ſsimul edoctos homines à Iove,
ſsed adhuc pleraque occulta manêre, quorum
aliqua in
poſterũpoſterum dabit. Vnde
† & inter
Mu
ſsas,
quarũquarum cuilibet
ſsuæ artis, di
ſsciplinæve in
ſstitutionem veteres a
ſssignarunt, Erato, ide
ſst,
Εύρων ὅμοιομ dicitur,
ut inquit D. Fulgent. lib. 1. Mytholog.
cap. de. decem Mu
ſsis, qua
ſsi
ſsimile inveniens, quia po
ſst
ſscientiam &
memoriãmemoriam nova invenire deceat, eaq́ue
cõmodacommoda,
ut divinitatis opinio acquiratur.
Et
† Thales Mile
ſsius
referẽtereferente Laërtio lib. 1. c. 1.
ſsci
ſscitatus,
quidnãquidnam in tota
rerũrerum natura e
ſsſset
ſapientiſsimũſapientiſsimum?
reſpõditreſpondit.
† Tempvs: invenit enim omnia:
quẽquem ſsequutus Tertullianus in Apolog.
cap. 1.
Tempvs (inquit)
omnia revelat; & Senec. lib. 7. nat. quæ
ſst. cap. 31. veluti præ
ſsagiens hanc tanti Orbis
detectionẽdetectionem, de qua
ſsermonem habemus,
ſsic
ſscribit:
Multa venientis ævi populus ignota nobis ſsciet. Multa ſsæculis tũctunc futuris, cũcum memoria noſstri exoleverit, reſervãturreſervantur. Puſsilla res mundus eſst, niſsi in illo quod quærat
omnis mũdusmundus habeat. Quibus ad
ſsentiens
Sine
ſsius Cyrenen
ſsis Epi
ſscopus epi
ſst.
57.
Multas, inquit, rerũrerum utiliũutilium tẽpustempus invenit, aut correxit, non omnia ad exempla
fiunt, ſsed ſsingula, quæ facta ſsunt, initium ſsemel habuerunt: & Baldus
† in proœmio Decretal. de
ſse, ac
ſsuis
ſscriptis obijciens,
ſsic ait:
Ad quid loqueris, cũcum tot ſscripſserint, & mũdummundum illuminaverint? Adhuc
multum reſstat operis, multumq́ue reſstabit; | quia inveniendis inventa non obſstant.
In cuius rei comprobationem plurima quoque exempla omnium
ſsæculorum adduci etiam po
ſsſsent,
† in quibus aliqua recenter inventa in mundum prodierunt, de quibus latè agit
Polidor. Virgil. in
ſsuis libris de invent.
rerum, Theat. vitæ human. volum. 21.
lib. 3. ex pag. 3798. Ravi
ſsius Textor in
officina 2. part. ex pag. 97. Simon Maiolus in dieb. Canicul. 1. tom. colloq.
23. Thom. Bocius de
ſsign. Eccle
ſs. Dei,
lib. 6. cap. 7. Vbi
† in
ſstar omnium e
ſsſse
po
ſsſse inquit:
Quòd à noſstris Antipodes
certo atque explorato inventi, & aperti
fuerint, & facillima, & expedita navigatio ad illos relicta, dimidium ſscilicet totius
Orbis terrarum, & omnium rerum, quas
Deus hominibus eſst fabricatus. Et omnino legendus Iacobus Pomerus in oratione, quòd antiquitas non ubique novitati præferenda
ſsit, apud loan. Ro
ſsinum, pag. mihi 490. ubi
ſsulphurei pulveris, &
ęneorumæneorum tormentorum, Nauticæ pyxidis,
ſsaccari ex arundinibus
excoquendi artem, & plurima alia
ſsuperioris ætatis utili
ſssima inventa, multis & meritis laudibus efferunt.
Et idem præ
ſstat Io
ſseph. Aco
ſsta lib.
1. de nat. Novi Orb. cap. 19 illud. etiam
tanquam valdè mirabile rectè commendans in maximis clari
ſssimi
ſsq́ue
naturæ muneribus, quòd
† ca
ſsu, atque
fortuito multoties reperta
ſsint, non
indu
ſstriâ hominum conqui
ſsita:
Pleraſsque enim (inquit) herbarum vires, hominum vitæ ſsalutares: & lapidum, & ſstirpium uſsum, & foſsſsilium, quæ vocant, mineralia, gemmas quoque & auri venas, proprietates quoque magnetis, ſsuccini, ada.
mantis. & cæterorum talium, caſsus potiùs
oſstendit mortalibus, quàm ulla induſstria,
ut in ijs non hominum ingenium, ſsed Dei
providentia commendetur; quæ † enim fortuito apud nos fieri videntur, ea conſsilio
Divino prorſsus eveniunt.
Et potuit adducere aliud exemplum
de fortuita inventione
† magnetis ferrum ad
ſse trahentis, de qua Plin. lib. 36. capit. 16. & lyræ,
† ſsive citharæ, quam
Mercurius ca
ſsu etiam reperi
ſsſse, & adapta
ſsſse fertur, cùm te
ſstudinem mortuam ad ripas Nili inveni
ſsſset, con
ſsumptâ iam carne,
ſsed
ſsuper
ſstitibus nervis, & percu
ſssione digitorum
ſsonum
excita
ſsſset, ut latiùs commemorant
Pau
ſsan. in Eliacis, Lucian. in Dialog.
Appoll. & Vulca. & Natal. Comes lib.
5. Mythol. cap. 5 pag. 375.
Quibus adijcio
† quod de
invẽtioneinventione
purpuræ his eleganti
ſssimis verbis prodidit Ca
ſssiodor. lib. 1. var. epi
ſst. 2. pag.
11.
Verùm talis tantaq́ue res, quàm facili
legitur invẽtainventa compendio! Nam cùm fame
canis avida in Tyrio littore proiecta conchilia impreſsſsis mandibulis contudiſsſset, illa
naturaliter humorem ſsanguineum deftuentia, ora eius mirabili colore tinxerunt. Et
ut eſst mos hominibus, occaſsiones repentinas
ad artes ducere, talia exempla meditãtesmeditantes,
fecerũtfecerunt Principibus decus nobile dare, quod ſsubſstantiam noſscitur habere mediocrem.
Nec omittere volo originis
† incremẽtiincrementi Nili cognitionem his ultimis
tẽporibustemporibus à Lu
ſsìtanis detectam,
dũdum navigandi peritiâ totâ Africâ circunvecti,
extremâq́ue orâ occupatâ,
ſsibi aditum
ad Aby
ſssinos, alio
ſsq́ue populos in Africæ meditullio aperuerunt, eiu
ſsq́ue fontes lu
ſstrarunt; de quo agunt Ioan. Barrus decad. 1. lib. 10. cap. 1. Ioan. Boter.
in relat. univer
ſs. 1. par. lib. 3. cap. de Nilo, Philip. Pigaffeta lib. 2. de Regno Cõgi cap. 10. Damian. Goës lib. de morib.
& relig. Æthiop. Ioan. Bapt. Ramu
ſsìus
in fine Æthiop. navigat, Franci
ſsci Alvarez, Simon Maiol. 1. tom. colloq. 11.
pag. 281. & 282. Nicolaus Godignus
lib. 1. de reb. Aby
ſssino. c. 11. Thom. Bozius in tract. imperia pendêre à virtut.
C. 12. &
IoãIoan. Bapti
ſsta Scortia lib. 1. de
nat. & increm. Nili c. 2.
CũCum tamẽtamen † antiquioribus
ſęculisſæculis hoc omnino latui
ſsſset, & fru
ſstra à potenti
ſssimis Regibus, &
ſsapienti
ſssimis Philo
ſsophis
quæſitũquæſitum &
diſputatũdiſputatum,
ſsemper magis ab
ſstru
ſsum
manêret, ut notavit Lucan. lib. 10. Phar
ſsal. &
FrãcFranc. Petrarcha in fine itinerarij
|
Syriaci, adeò ut quæ
ſsierit Lactan. Firmian. lib. 3. divinar. in
ſstit. capit. 8. num
cœli, & Nili fontis cognitio hominem
beare po
ſsſset? & ut Herodot. lib. 2. & 4.
Solinus capit. 34. Seneca lib. 4. natur.
quæ
ſst. capit. 2. Horat. lib. 4. Carm. Ode
14. Ovid. lib. 2. Metamorph. Procopius Cæ
ſsarien
ſs. lib. 1. de reb. Goth. & alij Auctores relati ab Scortia. d. cap.
2. impo
ſssibile pror
ſsus e
ſsſse putaverint
Nili fontes ullo tempore reperire. Vnde Ammian. Marcellin. lib. 11.
Origines
(inquit) fontium Nili, ſsicut adhuc factum
eſst, poſsteræ quoque ignorabunt ætates, & Claudian. Epig. de Nilo:
Secreto de fonte cadens, qui ſsemper inani
Quærendus ratione latet, nec contigit ulli,
Hoc vidiſsſse caput: fertur ſsine teſste creatus.
Eâdẽq́ueEâdemq́ue de cauſsa dixit Tibullus lib. 1.
Nile pater, quanãquanam poſsſsum te dicere cauſsa,
Aut quibus in terris occuluiſsſse caput?
Nullaq́ue non ætas voluit conferre futuris
Notitiam, ſsed vincit adhuc natura latẽdilatendi.
Et te terrarum neſscit cui debeat Orbis
Arcanum natura caput non prodidit ulli,
Nec licuit populis parvum te, Nile, videre, &c.
Et ad hoc idem alluſsit Auſson. Epigr.
10. cùm ait:
Inveniet fontes hic quoque, Nile, tuos.
Secundò, quò
ſsuam
ſsententiam magis confirment, & Orbis Novi
notitiãnotitiam veteribus a
ſsſserant, eâ ratione prædicti
Scriptores utuntur, &
pręcipuèpræcipuè Pineda. d. lib. 4. de rebus Salom. cap. 14. §. 4.
pag. 192. & Gregor. Garcia. d. lib. 1. de
Ind. orig. cap. 2. per totum, & libro 4.
cap. 2. Quod mirum
nõnon ſsit, cum ab antiquis cognitum, & lu
ſstratum fui
ſsſse, licet ad hoc totius Oceani va
ſstitas traijcienda e
ſsſset, cùm con
ſstet etiam tunc
navigationes
† per altum, & quidem
longi
ſssimas in ip
ſso Oceano Atlantico, & alibi
ſsæpè iniri
ſsolêre, ut adver
ſsus Erato
ſsthenem contendit Strabo.
lib. 3. & 16. de
ſsitu Orb. & pluribus
exẽplisexemplis ſsumptis ex navigationibus
PhęnicumPhœnicum, Tyriorum, Sydoniorum, Gaditanorum, Samiorum, Herculis, Bacchi,
O
ſsiridis, Semiramis, Darij, Alexandri,
Hannonis & aliorum
oſtendũtoſtendunt Herodot. lib. 1. & 4. Diodor. Sicul. lib. 1. cap.
2. Plin. lib. 3. cap. 1. & lib. 6. cap. 23. lib.
2. cap. 67. lib. 5. cap. 1. lib. 18. capit. 16.
Arrian. lib. 8. Solinus in Poly
ſsth. cap.
ult. Pompon. Mela lib. 3. cap. 10. Ælianus lib. 5. hi
ſstor. animal. cap. 39. & alij
plures relati à Pineda, & Garcia ubi
ſsup. & Maluenda lib. 3. de Antichri
ſst.
cap. 15. ubi probare nititur
† univer
ſsum mare non
ſsolùm navigabile e
ſsſse,
verùm & de facto navigarum,
etiãetiam antiquorum atte
ſstatione, & cap. 16. Vbi
Hannonis
† navigationem ab his auctoribus commemoratam
ſsimillimam
fui
ſsſse exi
ſstimat tertiæ, quam Columbus in Novum Orbem fecit, cùm Pariam aperuit anno Redempt. 1497. ut
patet ex relationibus Novi Orbis cap.
105. & Gomara in hi
ſstor. Ind. lib. 1.
Idem quoque latè pro
ſsequitur Bernard. Aldrete de antiquit. Hi
ſspan. lib.
1. cap. 24. ex pag. 107. & lib. 2. cap. 24.
&
ſsequentib. & I
ſsaacus Ca
ſsaubonus
lib. 3. animadver
ſs. in Athenæ. capit. 7.
ubi
ſsic ait:
† Iam olim Carthaginienſsses
navigationem in Atlantico Oceano inſstituerunt, & terrarum aliquas plagas, multis poſsteà ſsæculis incognitas, aperuerunt.
Claſsſsis præfectus fuit Anno, cel potius
Hanno èex proceribus Carthaginienſsium.
Vltra quos addo
SenecãSenecam lib. 4. nat.
quæ
ſst. cap. 2. Plutarch. lib. 4. de placitis
Philo
ſsoph. cap. 1. & Galenum libro de
hi
ſstor. Philo
ſsoph. Qui
† Euthymenem
Ma
ſssilien
ſsem referunt, te
ſstantem,
ſse
Atlanticum mare naviga
ſsſse, & experientiâ comprehendi
ſsſse, inde Nilum
fluere, eumq́ue maiorem, quandiu Ete
ſsiæ tempus ob
ſservant.
Et
perpẽdiperpendi etiãetiam po
ſsſsunt
† eleganti
ſsſsima Claudiani carmina in raptu Pro
ſserpinæ, qui pri
ſscos illos nautas ex littoralibus primùm navigationibus, paulatim ad
lõgiſsimaslongiſsimas & alti
ſssimas prorupi
ſsſse,
ſsic graphicè & di
ſsertè te
ſstatur.
Inventa ſsecuit primus qui nave profundũprofundum,
Et rudibus remis ſsollicitavit aquas.
Qui dubijs auſsus committere flatibus alnũalnum,
Quas natura negat, præbuit arte vias.
Tranquillis primum trepidus ſse credidit
undis,
Littora ſsecuro tramite ſsumma legens.
Mox longos tentare ſsinus, & linquere
cerras,
Et leni cœpit pandere vela Noto.
Aſst ubi paulatim præceps audacia crevit,
Cordaq́ue languentem dedidicere metũmetum.
IãIam vagus irrupit pelago, cœlumq́ue ſsecutus, Ægeas byemes Ioniumq́ue domat.
Magnetis
† quoque
ſsive acus nauticæ u
ſsum veteribus tribuit idem Pineda ubi
ſsup. cum Lævin. Lemnio lib.
3. de occult. nat. mirac. capit. 4. & Gorop. Becano in orig. Hi
ſsp. lib. 3. atque
ita magis commodè, &
ſsecurè per altum navigare potui
ſsſse contendunt.
Ad quod probandum
† Plauti auctoritate movetur
LęvinusLævinus, qui in Mercatore, ubi de navigando
ſsermo e
ſst,
ſsic
Eutychum loquentem inducit:
Huc ſsecundus ventus nunc eſst, cape modò verſsoriam,
Hic Favonius ſserenus eſst, iſsthic Auſster imbricus:
Hic facit tranquillitatem, iſste omnes fluctus conciet
Vbi ſsub nomine Verſsoriæ, proculdubio
intelligendum dicit inſtrumẽtuminſtrumentum nauticum, non ſsolùm cœli, ſsed ventorum
indicẽindicem, qualis eſst acus, ſsive pyxidicula
nautica, quam hodie calamitam vocant, quâ ſsine tutum non eſsſset navigationi ſse committere. Eodem fermè modo Plautum interpretatur Ioannes
Baptiſsta Pius, & Lambinus ibîdem, Lilius Giraldus de navigijs capit. 1. Cœlius Calcagninus in ſsua ſsupellectile
nautica, & Stephanus in ſsuo Theſsauro, verb. Capio.
Verùm hoc argumentum
ſsuperiore
validius non videtur. Nam quod dicitur
† de antiquorum navigationibus
per va
ſstum Oceani pelagus, in
ſsolens
quidem fuit, & eorum rei nauticæ peritia, cum hodierna ullo modo comparari nequit, ut lati
ſssimè o
ſstendimus in
cap. præced. ex num. 47. Et ideò
† portenti loco excur
ſsiones
illęillæ memorantur, quæ à prædictis auctoribus referuntur; &
† Hannonis præcipuè,
quęquæ ita parum fidei apud eo
ſsdem antiquos
meruerunt, ut Democritus apud Athenæum veluti Proverbij loco de eis dixerit:
Si quid horum retulit in libros ſsuos
Iuba, dignus eſst, quem oblectent Lybici libri de erroribus Hannonis. Quod
ProverbiũProverbium notat Ca
ſsaubonus in animadver
ſs. ad eundem Athenæ. lib. 3. cap. 7.
& addit
ſsimile illi:
Qui Bavium nõnon odit,
amet tua carmina, Nævi. Et inde
natũnatum,
quòd neque Periplus ab Hannone editus, neque libri de eodem argumento
ab alijs confecti, fidem apud homines
invenerunt. De quo invenio, po
ſst hæc
typis excudi cœpta, latè etiam agentem Doct. Seraphin. Freitas de iu
ſsto
Imperio A
ſsiat. cap. 5. ex num. 5. ubi
ſsimiles fabulas in longis alijs antiquorum navigationibus notat.
His convenit
ſsententia
† Erato
ſsthenis apud Strabonem lib. 3. qui
conſtãterconſtanter afirmat:
Priſscos navigaſsſse, & prædatum, & mercatum, non ut in altum inveherentur, ſsed tantùm littus legerent & antiquitus Euxinum mare, neque iuxta
Africam, aut Syriam, aut Ciliciam quemquam navigare auſsum. Et
† Arrianus in
Periplo matis Erithræi, et
ſsi
HippaliũHippalium navigationes per altum inveni
ſsſse tradat, eas tamen certis locis & temporibus circum
ſscriptas fui
ſsſse, his verbis
o
ſstendit:
Vbi primus Hippalus gubernator animadverſso emporiorum ſsitu, de maris figura, invenit navigationem per altũaltum mare, eo tempore, quo ſspirantibus ex Oceano apud nos Eteſsijs, Libonotus in Indico
pelago exiſst it.
Io
ſsephus
† etiam Aco
ſsta prudenti
ſssimi iudicij vir lib. 1. de natur. Novi
Orb. cap. 18. ita
ſscribit:
Equidem navigationem altiſsſsimo Oceano commiſsſsam, neque apud veteres lego, neque ab illis aliter
Oceanum navigatum puto, quàm à noſstris
| hodie Mediterraneum. Quo † circa docti
viri ſsentiunt, veteres ſsine remis nuſsquam
navigare ſsolitos, quòd oras ferè terrarum
legerẽtlegerent: id quod divina Scriptura inſsinuat
in longa illa navigatione à Iona ſsuſscepta,
ubi ad terram nautas tempeſstare compulſsos remigaſsſse narrat. Et idem probare
potuit ex Virgil. 4. Æneid. dum
ÆneęÆneæ naufragium recen
ſsens, ait:
Quarto terra die primum ſse attollere, tandem
Viſsa aperire procul montes, ac volvere fumum
Vela cadunt, remis inſsurgimus, &c.
His ad
ſstipulatur
† Petr. Matthæus
in notis ad lib. 7. Decretal. tit. 9. de Indis in
ſsulanis, pag. 79. Vbi expilcans
Bullam
AlexãdriAlexandri VI. quâ detectas navigatione Columbi in
ſsulas, & alias in
po
ſsterum po
ſst Oceanum detegendas
Regibus Catholicis conce
ſssit:
Navigandi verò, inquit, ante centeſsimum annum, vel apud Heſsperios populos tanta
fuit inſscitia, maritimo videlicet uſsu Aſstrolabij nondum excogitato, ut ab ora diſscedere, & alto Oceano ſse committere nequaquam auderent. Sed littora cautè legentes,
ubi ad æſstus maris, aut brevia periculoſsa
pervenerant, quaſsi repagulis quibuſsdam à Natura, ſseu Numine obiectis, reciperẽtreciperent illico ſseſse, & longiùs tendere quodammodo
nefas arbitarentur. De cuius
† A
ſstrolabijs præclaro invento, & qualiter illud, cùm anteà ad colligendos
ſstellarum motus duntaxat ab A
ſstronomis
adhiberetur, po
ſsteà ad u
ſsum rei
maritimęmaritimæ à Lu
ſsitanis translatum
ſsuerit, plura etiam eleganter
ſscribit Maffæius
lib. 1. hi
ſstor. Ind. pag. 6. & 7. Petr. Damariz Ioan. Barros, & Damian. Goës
in vita Regis Ioan Lu
ſsitan. 11. Fr. Anton. de San Roman in hi
ſst. Ind. Orient.
lib. 1. cap. 2. & 3. & Freitas ubi
ſsub. cap.
8. num. 6.
Sed neque
† magis admitti debet,
quod de acus magneticæ u
ſsu veteribus explorato præcitati Auctores
cõijciuntconijciunt. Nam verius e
ſst, novum id fui
ſsſse Amalfitani cuiu
ſsdam inventum, circa annum 1300. ut probant plurimi
alij docti
ſssimi & gravi
ſssimi viri, quorum mentionem feci
ſsup. capit. proximo ex num. 73. & ultra eos Iu
ſstus Lip
ſsius lib. 2. Phy
ſsiologiæ Stoicor. di
ſsſsert.
19. ad
finẽfinem, & Iacob. Pometus in orat.
quòd antiq. non ubique
pręferendapræferenda ſsit
novitati, apud Ioan. Ro
ſsin. pag. 491.
ubi ait:
Quid dicam de nautica, atque in
omnes univerſsi oras navigatione, quæ tertia ætatis noſstræ laus eſst. Hæc † enim magnetis, & pyxidis nauticæ beneficio (de quo
veteres nihil nefando quidem audierunt) renovata à Columbo anno 1491. à Veſspucio anno 1501. Antipodes terrarumq́ue,
atque Oceani tractus omnes nobis aperuit.
Et vel ex eo probatur, quòd cùm
veteres Hiſstorici, aut Philoſsophi ſsatis
multa de magnete commemorẽtcommemorent, hoc
tamen unum, & maximum, certè ac
præclariſssimum eius miraculum, attritu ſsuo ferrum ad Septentrionem convertendi, nullo modo attingunt, ut cõſtatconſtat ex Plinio lib. 36. cap. 16. & lib. 34.
cap. 14. & lib. 37 cap. 4. Lucret. lib. 6.
de nat. rer. & D. Auguſst. lib. 21. de Civit Dei, cap. 4.
Deinde, quoniam et
ſsi idem Plinius
lib. 7. cap. 56. navalium rerum inventores, & reliqua, quæ ad rem nauticam
eo tempore pertinebant, diligenti
ſssimè recen
ſseat, magnetem tamen penitus tacet. Et quod plus e
ſst in libro 6.
capit. 22.
† Trapobanen
ſsium miram
indu
ſstriam in navigando extollit, eò quòd cùm apud illos Septentrio non
cernatur, volucres
ſsecum vehunt, ea
ſsq́ue
ſsæpè emi
ſsſsas, terram petentes ob
ſservant, & comitantur. Quod etiam
tradunt Solinus in Poly
ſsth. capit. 56.
Marcian. Capella lib. 6. Simon Maiol.
in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 6. pag.
209. Et certè nece
ſsſsarium non e
ſsſset,
ſsi
magnetis u
ſsus illis innotui
ſsſset.
Denique,
† quia eiu
ſsmodi nautici
in
ſstrumenti, quod patrio vocabula dicimus
Aguja de marear, nullum extat
|
nomen apud Latinos & Græcos, neque etiam apud Hebræos. Quod
ſsi illis nota e
ſsſset, minimè peculiari nomine res tam præclara carui
ſsſset, ut rectè argumentatur Aco
ſsta. d. lib. 1. de nat.
Novi Orb. cap. 16.
Neque adver
ſsatur locus Plauti, ver
ſsoriæ mentionem faciens,
quẽquem ad nauticam i
ſstam pyxidem Levinus & alij
traducunt. Nam
† verè & propriè de
ea intelligi non pote
ſst, ut benè ob
ſservat Pineda. d. capit. 15. §. 4. ex num. 3.
pag. 207. & ante eum Turnebus libro
20. adver
ſs. capit. 4. ubi alias expo
ſsitiones
recẽſentrecenſent; inter quas ego illam
ſsimplici
ſssimam æquè ac veri
ſssimam probo, ut
capere verſsoriam, idem
ſsit apud
Plautum, quòd reverti,
ſsive velificationem, aut viam mutare, Hi
ſspanè dicimus,
dar, ò tomar la buelta. Nam id apertè locus ille
ſsignificat, & alter eiu
ſsdem
in Trinummo, ubi cùm quis
ſservum ab
hero fugientem, ut ad eum redeat,
ſsuadêre conaretur,
ſsic præcipit:
Cape verſsoriam, recipe te ad herum.
& ita hæc vox accipitur ab Henrico
in ſsuo Theſsauro, & à Calepini auctoribus in voce Verſsorius.
Tertiò aliqui ex citatis auctoribus,
† præ
ſsertim Iu
ſstus Lip
ſsius. d. lib. 2. Phy
ſsiolog. di
ſsſsert. 19. Fr. Gregor. Garcia
lib. 1. de Ind. orig. cap. 3. & lib. 4. capit.
18. Fr. Stephan. de Salazar
ſsup. Symbol. Apo
ſst. di
ſscur
ſs. 16. cap. 3. & eis non
relatis Ba
ſsil. Pontius. d. quæ
ſst. 8. expo
ſsit. capit. 1. probare contendunt, hunc
Novum Orbem pri
ſscis illis temporibus cognitum & lu
ſstratum fui
ſsſse, ex
hi
ſstoria (
ſsive ut veriùs loquar fabula
illa) in
ſsulæ Atlanticæ, quæ à Platone
in Thimæo & Critia refertur, ubi plura eius miracula
cõgeritcongerit, & quòd po
ſst
illam ad alias proximas in
ſsulas patebat aditus, & ad omnem continentem
alteri vero mari vicinam; quam Novum Orbem e
ſsſse ab
ſsque dubitatione
opinantur.
Et adijciunt idem, non minus apertè in
ſsinuatum e
ſsſse
† ab Ari
ſstot. in lib. de mirab. audition. ubi ait:
In mari extra Herculis columnas, inſsulam deſsertam
inventam fuiſsſse, ſsilva nemoroſsam, fluvijs
navigabilem, fructibus uberem, multorum
dierum navigatione diſstantem, in quam
crebro Carthaginienſses commearint, & multi ſsedes etiam fixerint; ſsed veritas primores nenimis loci illius ipes convaleſscerent, & Carthaginis laberentur edicto caviſsſse, & pœna capitis ſsanxiſsſse, ne quis eò navigaſsſse deinceps vellet. Quem locum
de in
ſsulis Sancti Dominici,
CubęCubæ, vel
alijs à Columbo repertis, intelligendum e
ſsſse, vel etiam de Bra
ſsilia, aut alia
parte continentis huius Novi Orbis,
non tantùm prædicti,
ſsed plures alij
gravi
ſssimi Auctores exi
ſstimarunt, ut
con
ſstabit ex Florian. de Ocampo lib.
Chron. Hi
ſsp. cap. 20. Gomara in hi
ſst.
Ind. 1. tom. ad finem, Oveto. 1. part.
lib. 2. cap. 3. Genebrard. lib. 2. Chronograph. pag. 258. Mariana lib. 2. de reb.
Hi
ſspan. cap. 2. Gregor. Garcia. d. lib. 1.
de Ind. orig. cap. 3. §. 2. pag. 48. Maluenda de Antichri
ſst. lib. 3. cap. 16. pagina
148. Et eò progreditur Alexius Vanegas lib. 2. natur. quæ
ſst. capit. 22. ut hac
Ari
ſstotelis narratione ductus
† etiam
putaverit, Americanas gentes ex Carthaginien
ſsibus propagatas fui
ſsſse, illò ex Africa ductis colonijs. Cuius
dictũdictum latè exornat, & multis argumentis
cõfirmareconfirmare & defendere nititur Gregor.
Garcia, ubi
ſsup. lib. 2. per totum.
Extat quoque apud
† Ælianum lib.
3. de varia hi
ſstoria cap. 18. longa alia
narratio
TheopõpiTheopompi,
quãquam Sileni &
MidęMidæ colloquium comprehendit, in quo
Silenus videtur o
ſstendere, Europam,
A
ſsiam & Lybiam in
ſsulas e
ſsſse, quas
Oceanus circumfluat. Continentem
verò unicam extra hunc mundum exi
ſstere, & magnitudinem ip
ſsius
infinitãinfinitam & immen
ſsam e
ſsſse, alereq́ue diver
ſsa
animalia grandia, & homines duplo
no
ſstris maiores, & vivaciores, alios
quidem nimis pacificos, alios admodum pugnaces, auri, argentiq́ue maximam copiam po
ſssidentes, ut minoris
|
apud ip
ſsos æ
ſstimetur
aurũaurum, quàm apud
nos ferrum. Eos etiam quodam tempore conatos fui
ſsſse in has no
ſstras in
ſsulas tran
ſsire, & traiecto Oceano mille myriadas hominum u
ſsque ad Hyperboreos perveni
ſsſse, cùmque audivi
ſsſsent hos populos inter no
ſstrates e
ſsſse
fœlici
ſssimos, contemp
ſsi
ſsſse, tanquam
vilem, humilemq́ue, & minimè glorio
ſsam vitam degentes, & id circo indignum duxi
ſsſse progredi ulteriùs. His plura alia, nimis meo iudicio ridicula & fabulo
ſsa mi
ſscet Ælianus. d. capit. 18.
Cuius
tamẽtamen narrationẽnarrationem cum ip
ſsi
ſssima
rei veritate, quam no
ſstro
ſsæculo in
hoc Novo Orbe experimur, convenire, tradit Ba
ſsil. Pontius ubi
ſsup. pag.
468. & refert de eâdem hi
ſstoria multa non
ſsolùm ingeniosè,
ſsed valdè vero
ſsimiliter deduxi
ſsſse Ioan. Gorop. Becanum in origin. Antuerp. lib. 9. pag.
1026. &
ſsequentib. Qui
† inter alia
probare contendit, incolas huius Novi Orbis eo
ſsdem e
ſsſse cum illis, quos veteres Hyperboreos appellarunt.
Sed argumento, quod ex his auctoritatibus
ſsumitur, facilè
reſpõſumreſponſum præ
ſstabimus,
ſsi
earũearum fidẽfidem &
conſtantiãconſtantiam examinemus. Et quidem primum illud de
Atlantica
† Platonis, lati
ſssimè retulimus, & reiecimus
ſsup. cap. 4. ex num.
13. u
ſsque ad 37. ita ut nihil de
ſsideretur, quod hîc addi po
ſsſse videatur.
De loco
autẽautem † Ari
ſstotel.
ſsive Theophra
ſsti, cui alij illum librum mirabilium auditionum attribuunt, non magis curandum e
ſst; tum, quia non loquitur de Novo Orbe,
ſsed de quadam in
ſsula de
ſserta, quales plures in Oceano
no
ſstris etiam
tẽporibustemporibus repertæ
ſsunt,
ut diximus
ſsup. cap. 3. tum etiam, quia
liber ille nullam habet auctoritatem,
cùm
† ſsomnia potiùs, & aniles fabulas
contineat, quàm res fide & hi
ſstoricâ auctoritate dignas, ut omnes Scriptores pa
ſssim animadvertunt, te
ſste Ant.
Po
ſsſsevino in apparatu, 1. tom. verb.
Ariſstoteles.
Sicut & alter
† Luciani, cui ip
ſse hi
ſstoriæ veræ nomen in
ſscrip
ſsit, in cuius
initio
ſse egre
ſsſsum olim ab Herculeis
columnis
ſsimiliter narrat, & in Occidentalem Oceanum
ſsecundâ navigatione delatum, animi curio
ſsitate, & novarum rerum de
ſsiderio, quòd
ſscire
cuperet, quis e
ſsſset Oceani finis, quiq́ue homines ultra illum inhabitarent, & octuage
ſsimâ navigationis die in in
ſsulam
ſsublimem, & arboribus con
ſsitam perveni
ſsſse, &
ſstadijs circiter tribus à mari, columnam quandam
æreãæream reperi
ſsſse, quæ indicaret eò u
ſsque Herculem, & Bacchum penetra
ſsſse, quod
certius reddidit flumen vini totam in
ſsulam
ſsecans, & portento
ſsæ vites, quæ in cra
ſsſso trunco incipientes,
ſsuperiore parte mulieres erant, ab utero ferè
ſsur
ſsum perfecta omnia habentes, à quarum
ſsummis digitis exoriebantur
palmites ubis pleni. Po
ſst quæ narrat,
qualiter duo ex
ſsocijs, qui
ſse his mulieribus copulaverunt, cum eis
ſsemper
connexi, & in
ſsimiles vites conver
ſsi
man
ſserunt. Reliqui verò inde
ſsolventes, turbine quodam in
ſsublime elati
ſsupra Lunæ Cœlum deducti
ſsunt, ubi
alia longè mirabilia con
ſspexerunt.
Sed hæc, ut videmus, iocosè & per
fabulam à cane illo Atheo traduntur,
neque tam impudentibus mendacijs
docti viri moveri debuerunt, ut gloriãgloriam primæ detectionis huius Novi Orbis
nobis adimerent. Nam potiùs contrarium ex his fabulis elici poteſst. Etenim
cùm nugatores, qui eas ſscripſserunt, inauditas & mirandas hiſstorias conſsingere intenderent, has navigati Oceani, & inſsularum trans illum repertarum, ut rem eo tempore impoſssibilem
creditam, commenti videntur.
Et eodem modo, &
ſsen
ſsu Sileni
narrationem apud
† Ælianum accipio; plurima enim figmenta
ſsatis aperta & ridicula continet, & tanquam
mera fabula reijcitur, & damnatur à Tertulliano adver
ſsus Hermogen. cap.
25. & lib. de Pallio cap. 2. Vbi ait, eam
ſsolùm
† Midæ auribus dignam e
ſsſse; & |
idem cen
ſsuit, &
ſsatis luculenter expre
ſssit ip
ſse Ælianus; nam po
ſstquam
illam longo
ſsermone recoluit,
ſsic epilogum facit:
Hæc ſsi cui fidedignus videtur Chius credat. Mihi egregius fabulator, tum in his, tum in alijs videtur. Notans nimirum Theopompum eius auctorem, quem licèt Beatus Rhenanus
in notis ad Tertullian. d. cap. 25.
† hi
ſstoricum fui
ſsſse putet, melius
tamẽtamen docti
ſssimus Pamelius ibîdem, de alio, qui
Poëta fuit, intelligit, cuius & Suidas
meminit, a
ſsſserens ip
ſsum viginti quatuor fabulas
ſscrip
ſsi
ſsſse.
Quæ cùm ita
ſse habeant, ne
ſscio certè
† quid
ſsuper fundamento adeò ludicro ædificare potuerit Goropius
Beccanus, de quo non immeritò dixit
P. Ioan. Pineda de reb. Salem. libro 4.
cap. 7. & 8. & in commentar. in Iob 2.
tom. capit. 28. ver
ſs. 16. pag. 500. argutiorem & diligentiorem videri in novis regionum originibus, & nominum
notionibus tentandis, aut
ſsomniandis, quàm fœlicem in iudicando, & eligendo, & nullum
ſsuæ doctrinæ
ſsolidum, firmûmve fundamentum præter
ſsu
ſspiciones adducere.
Quod
† vel ex eo con
ſstat, quòd Hyperboreos & Riphæos montes & gentes ad hunc Novum Orbem transferre voluerit, quos
ſscimus Septentrionales & Scythiæ conterminos e
ſsſse,
ſsic
dictos à flatuum vi, quòd vento
BoreęBoreæ ſsint expo
ſsiti,
ſsive quòd
ſsupra Boreæ flatum
ſsiti e
ſsſse crederentur. Vel, ut
Fe
ſstus ait, quoniam humanæ vitæ modum excendant, vivendo ultra cente
ſsimum annum. Ferunt quippe
† magnam ijs de cœle clementiam conce
ſsſsam e
ſsſse, auras
ſspirare
ſsalubres, domos
e
ſsſse nemora, victum arbores mini
ſstrare, di
ſscordiam ne
ſscire, ægritudine
non inquietari, ad innocentiam omnibus æquale votum e
ſsſse, mortem accer
ſsere, & voluntario interitu obeundi tarditatem ca
ſstigare, ut refert Plin.
lib 4. capit. 12. Pompon. Mela & Ammian. Marcellin. lib. 26. hi
ſstor. ubi ad eorundem
RiphęorumRiphæorum montium defectum Arima
ſspos iu
ſstos homines, & placidos habitare
ſscribit, Carol. Stephan. in diction. Ioan. Funger. in Etymolog. Abraham. Ortel. in The
ſsaur.
Geograph. verb. Hyperborei & Riphæi.
Quamvis
† Ptolemæus lib. 5. Geogra.
cap. 9. qua
ſsdam Hyperboreos populos
in Sarmatia A
ſsiatica ponat, & Athenæus lib. 6. cap. 4. Riphæos
mõtesmontes pro
Pyrenæis intelligere videatur, ex hi
ſstoria, quam de argenti rivis, ex incen
ſsa
ſsua
ſsponte
ſsylva, procedentibus addit. Diodorus quoque Siculus in
ſsulam
quandam e
ſsſse
ſscribit, oppo
ſsitam Celtis Oceani accolis, haud multò Siciliâ minorem, valdê fertilem, & biferam,
hoc e
ſst, his quotannis fructus ferentem, habitariq́ue ab his, qui Hyperborei appellantur, eò quòd vento Boreæ
ſsint expo
ſsiti.
Quartum argumentum,
† quo Iu
ſstus Lip
ſsius, & alij probare intendunt
Novi Orbis non
ſsolùm notitiam, verùm per
ſsectam etiam
ſscientiam apud
veteres inveniri, de
ſsumi
ſsolet ex locis
Cicer. Pomponij Melæ, & aliorum,
quos citavimus
ſsup. cap. præced. num
20. & 23. Vbi Antipodes e
ſsſse agnoverunt, eo
ſsq́ue in terra Au
ſstrali nobis
oppo
ſsita con
ſstituebant, quam
ἀνταϑονα à contrario axe,
ſsive
ἀντιϰϑονα, qua
ſsi
adver
ſsam terram nuncupabant. Quod
non ni
ſsi de hoc Novo Orbe veri
ſsicari
po
ſsſse inquiunt. Cuius
† etiam mentionem feci
ſsſse dicunt Lucianum in
Hermotimo,
ſsive de
ſsectis, Plutarch.
in lib. de Socrat. dæmo. & de facie in
Orbe Lunæ, & 8. Sympho
ſsia, quæ
ſst. 9.
& in lib. de defect. Orac. dum loquuntur de quibu
ſsdam Oceani in
ſsulis, po
ſst
quas
μεγάλϰ ἔπεῖρ, id e
ſst,
quædam magna continens reperiatur.
Et eòdem expreſssius reſspicere putãtputant Avîtum declamatorem, dum apud
Senecam ſsuaſsoriâ 1. teſstatur: Fertiles
in Oceano iacere terras, ultraq́ue Oceanum rurſsus alia littora, alium naſsci
Orbem
Et
† Divum Clementem Roman.
Pontif.
QuartũQuartum à Divo Petro in epi
ſst.
po
ſsteriore ad Corinth. ubi ait:
Oceanus, & Mundi, qui trans ipſsum ſsunt. Quibus
verbis no
ſstram hanc Americam veluti digito o
ſstendere volui
ſsſse fatentur
Aco
ſsta lib. 1. de natur. Novi Orb. cap.
11. Maluenda de Antichri
ſst. lib. 3. cap.
16. pag. 149. Gregor. Garcia lib. 1. de
Indor. orig. cap. 3. §. 7. pag. 61. & Iu
ſstus
Lip
ſsius & Ba
ſsil. Pontius ubi
ſsuprà, qui
notant
Mundos plurali numero dixi
ſsſse
Clementem, magnitudinem nimirum
huius Novi Orbis indicantem,
quęquæ vel
in terris notis & lu
ſstratis mirifica e
ſst,
et
ſsi tractus ille Au
ſstralior, & trans fretum Magallani nondum innotuerit,
ni
ſsi à præternavigantibus libatus.
Et
† huius Clementis epi
ſstolæ,
quãquam ſse ignorare fatetur Aco
ſsta. d. cap. 11.
celebris habetur mentio apud antiquos Patres, pluraq́ue ex illis collecta
reperiuntur apud Sixt. Senen
ſs. libro 2.
Biblioth. in Clement. illu
ſstri
ſs. Cardin.
Baronium tom. 1. Annal. anno Chri
ſsti
95. & Anton. Po
ſsſsevin. in apparatu, 1.
tom. verb.
Clemens, & in
ſspecie apud D.
Hieronym. in cap. 2. epi
ſstol. ad Ephe
ſs.
ubi elucidans illa verba Pauli,
Secundùm ſsæculum mundi huius, hæc habet: Quærimus quid ſsit, quod ait Paulus ſsecundùm ſsæculum mundi huius? Vtrum nam & aliud ſsæculum ſsit, quod non pertineat
ad mundum iſstum, ſsed ad mundos alios? de
quibus & Clemens in epiſstola ſsua ſsic ſscribit: Oceanus, & Mundi, qui trans ipſsum ſsunt.
Senecam
† quoque Philo
ſsophum, & Romanæ eloquentiæ Magi
ſstrum, in
eandem
ſsententiam adducunt: ei enim
tragœdia illa Medææ tribuitur, ut tradit lu
ſst. Lip
ſs. d. cap. 19. & in initio animad. ad trag. Senecæ, & Ianus Gruter.
in præfat. ad eius opera, in qua actu 2.
ver
ſs. 374.
ſsic cecinit:
Venient annis
Sæcula ſseris, quibus Oceanus
Vincula rerum laxet, & ingens
Pateat tellus, Typhiſsq́ue novos
Detegat Orbeis, nec ſsit terris
Vltima Thulæ.
Quibus verbis non adumbra
ſsſse tantùm, verùm & expre
ſssi
ſsſse has Novi
Orbis regiones videtur, & eius detectionem po
ſsſsteà per Hi
ſspanos factam
veluti præ
ſsagire. Ei
ſsq́ue
† tanquam
quodam oraculo motum fui
ſsſse Columbum, ad Indias Occidentales perquirendas,
ſseriò tradit Pet. Cieza 2. tom.
rerum Indic. relatus à Theatr. vitæ humanæ volum. 5. lib. 3. pag. 1258. & lib.
4. pag. 1376. & volum. 21. libro 3. pag.
3822. Abraham Ortel. in Theat. Mag.
tab. 5. Augu
ſst. Zarate in hi
ſstor. Perù,
lib. 1. cap. 2. Aco
ſsta de nat. Novi Orb.
lib. 1. cap. 11. Forcatul. de Gallo. Imperio lib. 2. fol. 83. Ioan. Boterus in relat. univer
ſs. vol. 2. part. 1. lib. 1. in princip. Stephan. Salazar
ſsup. Symb. Apo
ſst.
di
ſscur
ſs. 16. cap. 3. Garcia de Ind. orig.
lib. 1. cap. 3. §. 3. ex pag. 50. Maluenda
de Antichri
ſst. lib. 3. capit. 16. pag. 148.
Anton. Herrera in hi
ſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 1. cap. 1. & Bernard. Aldrete
de antiq. Hi
ſsp. lib. 4. cap. 17. pag. 567.
Etenim
ſseros annos,
ſsi à Seneca Philo
ſsopho, qui Neronis tempore vixit,
u
ſsque ad Columbum dinumeremus,
plus mille & quingentos inveniemus,
ſsi à Medæa, plus quàm bis mille. Oceanum quoque rerum laxa
ſsſse vincula,
omnibus incomperto e
ſst, cùm tot navigationibus per illum exactis, quas
antiqui impo
ſssibiles reputabant, alios
terrarum fines o
ſstenderit, & Novi Orbes detecti
ſsint, totâ certè A
ſsiâ, Africâ & Europâ maiores.
Verùm
† autem verò his quoque argumentis, & auctoritatibus non ob
ſstantibus, rectè adhuc affirmare po
ſsſsumus, Hi
ſspanorum gloriam in prima & vera tanti Orbis inventione, & cognitione illibatam manêre, ut benè
cõcluditconcludit Io
ſseph. Aco
ſsta ubi
ſsup. & Greg.
Lopez Madera in Monarch. Hi
ſspan.
cap. 9. fol. 68.
Etenim quamvis
† Cicero, & alij,
quorum te
ſstimonia citavimus, philo|
ſsophicis coniecturis, & argumentationibus ducti, Antipodes e
ſsſse affirmarent, eòq́ue nomine verum
ſsit, incolas
huius Novi Orbis, ut plurimùm, de
ſsignari: ip
ſsi tamen in ei
ſsdem locis apertè fatentur, Au
ſstrales regiones ab illis habitatas pror
ſsus incognitas fui
ſsſse,
ſsive
ob ardorem intercedentis Zonæ,
ſsive
quia interiectus Oceanus utrique hominum generi commercium ad
ſse
cõmeandicommeandi denegabat. Vnde & alterius
generis mortalium eos e
ſsſse putabant,
ut latiùs in cap.
pręcedentpræcedent. ex num. 34.
retulimus.
Plutarchi verò,
† & Luciani loca,
quæ in contrarium expendi
ſsolent, eodem modo vitari po
ſsſsunt, præterquam
quòd meras nugas, &
ſsabulo
ſsas narrationes continent, & nihil peculiare
commemorant, quod no
ſstris Occidentalibus Indijs magis quàm Orientali
conveniat.
Expre
ſssior quidem videtur
† Avîti
declamatoris auctoritas. Sed
ſsi integra perlegatur,
ſse ip
ſsam facilè prodet.
Seneca namque in ea declamatione
diver
ſsorum Rhetorum exercitationes, &
ſsua
ſsiones conge
ſssit, quibus Alexandrum Magnum
ſsuadêre conabantur,
ut Orbe, quam vicerat, contentus, ab
alio per Oceanum quærendo, ab
ſstinêret. Cùmq́ue omnes in eo convenirent, quòd neque Oceanus navigari
po
ſsſset, neque in illo, aut ultra illum
terrarum aliquid reperiri, Avîtus ingenij o
ſstentandi cau
ſsâ finxit, Alexandrum eò fortè moveri potui
ſsſse, quòd
putaret, fertiles in Oceano terras iacêre, ultraq́ue Oceanum rur
ſsus alia
littora, alium na
ſsci Orbem, neque u
ſsquam naturam rerum de
ſsinere,
ſsed
ſsemper inde ubi de
ſsij
ſsſse videatur, novam
exurgere. Sed
ſstatim quid ip
ſse
ſsentiret,
enuntians,
ſsic inquit:
Facilè iſsta finguntur, quia Oceanus navigari non poteſst. Satis † ſsit hactenus viciſsſse Alexandro, qua
mundo lucere ſsatis eſst. Intra has terras
cœlum Hercules meruit, ſstat immotum mare, & quaſsi deficientis in ſsuo fine naturæ pigra moles, nouæ, ac terribiles figuræ, magna etiam Oceano portenta, quæ profunda iſsta vaſstitas nutrit, confuſsa lux, alta caligine, & interceptus tenebris dies, ipſsum
verò grave & defixum mare, & aut nulla, aut ignota ſsydera. Ita eſst, Alexander,
rerum natura, poſst omnia Oceanus, poſst
Oceanum nihil.
Ad auctoritatem verò
† Divi Clementis Romani re
ſspondeo, eum quidem nullam magis certam huius Novi Orbis notitiam habui
ſsſse, quàm reliquos alios, qui eo tempore, & multis
po
ſsteà
ſsæculis viguerunt. Oceanum
quoque intran
ſsibilem e
ſsſse, ut cæteros
exi
ſstima
ſsſse. Atque adeò, quòd de mundis trans ip
ſsum po
ſsitis dixit, pro Antipodum gentibus dixi
ſsſse credendus e
ſst,
quos licèt dubio, & ob
ſscuro iudicio
aliqui ex veteribus ethnicis & Chri
ſstianis Philo
ſsophis agnoverunt, ut
ſsæpè tetigimus, Et hanc fui
ſsſse Clementis
ſsententiam, aperti
ſssimè o
ſstendit
Origenes lib. 2. Periarch. cap. 3:
Meminit ſsanè (inquit) Clemens Apoſstolorum
diſscipulus etiam eorum, quos Antichtonas
Græci nominant, atque illius partis Orbis terræ, ad quas noſstrorum quiſsquam
accedere poteſst, neque ex illis, qui ibi ſsunt
quiſsquam tranſsire ad nos, quos, & ipſsos
mundos appellavit, cùm ait: Oceanus intranſsibilis eſst hominibus, & hi, qui trans
ipſsum ſsunt mundi, qui ijs eiſsdem Dominatoris Dei diſspoſsitionibus gubernantur. Accedit his, quòd ni
ſsi ita D. Clementem intelligamus, meritò notandus videbitur, quòd plures
† mundos con
ſstituerit, prout re ip
ſsâ illi hoc inter alia
ſsuccen
ſset Photius in excerptis ad eius
epi
ſstol. capit. 29. ibi:
Reprehendat verò hoc in illis quiſspiam, quòd extra Oceanum
mundos aliquos collocet, &c. D. Hieronym.
ſsup. Paul. Ephe
ſs. 2. cuius verba
ſsup. retulimus, ubi non confirmat Clementis
ſsententiam,
ſsed eam potiùs
ſsub dubitatione refellit. Etenim licèt
Anaximander, Leu
ſsipus, Democritus, Anaxarchus & alij Philo
ſsophi
plures mundos e
ſsſse opinati
ſsint, eo|
rum tamen errorem optimè convincit, & meritò damnat D. Augu
ſstin. de
hære
ſsib. cap. 77. D. I
ſsidor. lib. 6. Etymolog. cap. 5. Iu
ſstus Lip
ſsius lib. 2. Phy
ſsiolog. di
ſsſsertat. 20. Martinus Delrio in
adag.
ſsace. 1. tom. adag. 789. pag. 378.
& refertur in cap. quidam, ver
ſs.
Sunt & aliæ, 24. quæ
ſstio. 3. & ante eos docuit
Ari
ſstotel. lib. 1. de cœlo capit. 10. dum
ait:
Nec plures mundi ſsunt, nec plures eſsſse
poſsſsunt, ſsi modò hic ex univerſsa materia
conſstet, ſsicuti conſstat, Tertullianus quoque adver
ſsus Hermogen. cap. 25. & de
Pallio cap. 2. eundem errorem notat,
ſsic inquiens:
Viderit Anaximander ſsi plures mundos putat. Viderit, ſsi quis uſspiam
alius mundus ſsit apud Meropas, ut Silenus penes aures Midæ blattit, aptas ſsanè grandioribus fabulis.
Senecæ
† autem verba,
quęquæ ultimo
loco pro contraria opinione perpendimus, non magis
noſtręnoſtræ adver
ſsantur,
ſsi
cõſideremusconſideremus, quòd Seneca novos illos Orbes, de quibus loquitur, non vidit, neque ab alio vi
ſsos narravit,
ſsed
fortuitò id, ac temerè, & velut hyperbolicè cecinit, aut certê divinando, & vaticinando, eo genere
† divinationis, quod prudentes viri familiare habent, ut optimè tradit Aco
ſsta. d. libro
1. cap. 11. & novi
ſssimè Franci
ſsc. Torreblanca in Epitome, di
ſsputatione de
Magia, lib. 1. cap. 3. num. 15. Et
ſseries
ip
ſsa verborum Senecæ
ſsatis o
ſstendit: nam cùm in præcedentibus carminibus dixi
ſsſset, iam illo tempore mare navigationibus inu
ſsitatis
ſsolicitari, & nihil indu
ſstriæ, & audaciæ hominum impervium e
ſsſse, aut intentatum relinqui,
ſsubiecit, eò fortè aliquando progre
ſsſsuros, ut magno Oceano enavigato, novos terrarum Orbes aperirent.
Quod tamen apparet ab ip
ſso tunc
temporis impo
ſssibile reputari, qui
cùm
† cæteris
ſsentiebat, terrarum
terminos in Hi
ſspania finiri, & non
ultra Gades navigationem extendi, ut
ſsatis denotavit in illis verbis.
— Quibus Oceanus
Vincula rerum laxet, &c.
Et in carmine, quod de Corduba ſscripſsit, ubi Oceanum, qui eam alluit, ſsupremum vocat:
Et Gratare tibi, quod te natura ſsupremo
Alluit Oceano.
Et expre
ſssiùs in lib. unico
ſuaſoriarũſuaſoriarum cap. 1. Vbi ex multorum declamatorum opinione
cõcluditconcludit, Oceanum navigari non po
ſsſse, & nullas ultra illum
terras exi
ſstere, & inter reliqua, eleganti
ſssima Pedonis carmina refert, quibus Germanicum per Oceanum
navigantẽnavigantem, ab incœpto de
ſsi
ſstere
ſsua
ſsit,
quęquæ ſsic
† habent:
Iam pridẽpridem poſst terga diẽdiem, Solemq́;Solemq́ue relictũrelictum,
Iam pridem notis extorres finibus Orbis,
Per non conceſsſsas audaces ire tenebras
Heſsperij metas, extremaq́ue littora mundi,
Nunc illum pigris immania monſstra ſsub
undis,
Qui fert Oceanum? Qui ſsævas undique
Priſstis
Aequoreoſsq́ue canes ratibus conſsurgere
prenſsis,
Quo ferimur? Ruit ipſse dies, Orbemq́ue relictum
Vltima perpetuis claudit natura tenebris,
An ne alio poſsitas ultra ſsub cardine gentes,
Atque alium libris intactum quærimus
Orbem? Dij revocant, rerumq́ue vetant cognoſscere
finem
Mortaleis oculos, aliena quid æquora remis,
Et ſsacras violamus aquas, Divumq́ue quietas
Turbamus ſsedes.
Neque e
ſst novum
† Poetas, & alios
Auctores hoc loquendi & vaticinandi modo aliqua protuli
ſsſse, quæ po
ſsteà ip
ſsis ignorantibus impleta videmus; ut
apparet in alio loco eiu
ſsdem Senecæ lib. 7. natur. quæ
ſst. capit. 31. cuius mentionem fecimus
ſsup. num. 14. &
† libro
5. earundem quæ
ſst. cap ult. ubi
Nulla, inquit,
terra tam longè remota eſst, quæ non mittere aliquò ſsuum malum poſsſsit: | unde ſscio, an nunc aliquis magnæ gentis
in abdito Dominus, fortunæ indulgentia
tumens, non continueat intra terminos arma, an paret claſsſses ignota molliens? Vnde ſscio, hic mihi, an ille ventus bellum invehet? Magna pars erat pacis humanæ, maria præcludi. QuęQuæ quidem omnia in notitia, detectione & debellatione huius
Novi Orbis eveni
ſsſse videmus: & iam
olim
ſsimiliter contigerunt,
† cùm ex
in
ſsulis, univer
ſsi
ſsq́ue regionibus septentrionalibus tot, tantæq́ue gentes
innumeræ, & vix de nomine notæ, diver
ſsis temporibus velunt aves egre
ſsſsæ fuêre, ut fuerunt Gothi, O
ſstrogothi,
Ve
ſstrogothi, Vvandali, Franci, Cimbri, Gepidæ, Dani, Hunni, Suedi, Heruli, Rugi, Alani, Longobardi, Alemani, & alij plures, qui Danubio & Rheno
ſsuperatis, omnem Europam, & præ
ſsertim & ip
ſsam Italiam altricem Imperij & Dominam, quadringentis & plus
annis perpetuâ quadam Regnorum
ſsuce
ſssione
ſsubiugarunt, ac Romani
nominis gloriam ferè omnem extinxerunt.
Virgilius
† etiam eodem vaticinij
genere u
ſsus cen
ſseri pote
ſst, dum Ecloga 4. ait:
Pauca tamen ſsuberunt priſscæ veſstigia fraudis,
Quæ tentare Tethyn ratibus, Quæ cingere
muris
Oppida, quæ iubeant telluri inſsindere ſsulcos:
Alter erit tum Tiphys, & altera quæ vehat Argo
Delectos Heroas: erunt etiam altera bella,
Atque iterum ad Troiam magnus mittetur Achilles.
Hunc enim locum ex Sibyllarum libris Virgilium mutuatum, optimè con
ſsiderat Thomas Bocius lib. 20. de.
ſsignis Eccele
ſs. capit. 6. pag. 333. & lib. 22.
capit. 1. pag. 416. eoq́ue remoti
ſssimas
navigationes de
ſsignari, inquit, quæ po
ſst Chri
ſsti adventum à varijs nationibus, & præcipuê ab Hi
ſspanis in Orientales & Occidentales Indias in
ſstitutæ
ſsunt, quibus gentes, & opes plurime ad Chri
ſsti Eccle
ſsiam augendam & illu
ſstrandam adducerentur, veluti
ab Argonautis illis aurem vellus
ſsub
Ia
ſsone Duce & Typhi, eius in Colchica expeditione
ſsocio, & primæ navis, quæ Argo dicta fuit, gubernatore.
De
† qua fabula latè agit Orpheus lib.
1. Ovid. lib. 7. Metamorph. Propertius
lib. 1. Statius lib. 5. Appollonius in Catalog. heroum lib. 2. Valer. Flaccus in
ſsuis Argonauticôn libris, Pontanus
lib. 5. de Stellis, Textor in officina, 1.
part. pag. 328. Natalis Comes in Mytholog. fabul. lib. 6. cap. 8. Micha. Bo
ſschius in Oratione de aureo vellere, & Simon Maiolus in tom. 4. dier. Canicul. colloq. 5. pag. 377. &
ſsequent. Vbi
ſsimul tractant
† de Origine, & in
ſstitutis Eque
ſstris Ordinis aurei Velleris, vulgò dicti,
del Tvson de Oro, quem
Philippus cognomento
Bonvs Burgundiorum Dux anno 1429. in
ſstituit, & hodie no
ſstri Potenti
ſssimi Hi
ſspaniarum Reges con
ſservant, & moderantur, utpotè
† veri, ac legitimi illibus
ſstatus
ſsucce
ſsſsores, iuxta ea, quæ fu
ſsius
congerit Camillus Borrellus in tract.
de præ
ſst. Reg. Catholic. capit. 46. ex
num. 254.
Extat quoque
† locus alter apud
eundem Virgil. lib. 6. Æneid. ubi Augu
ſsto Cæ
ſsari blandiens, novas terras & regna ei promittit, quæ ultra Oceanum, imò & Solis orbitam iaceant. Sic
enim inquit:
— Super Garamantas, & Indos
Proferet ImperiũImperium, iacet extra ſsydera tellus
Extra anni Soliſsq́ue vias, ubi cœliſser Atlas
Axem humero torquet, ſstellis ardentibus
aptum.
Quibus verbis Iu
ſstus Lip
ſsius. d. capit.
19. ad hunc Novum Orbem re
ſspicere
putat. & extra anni, & Solis vias interpretatur, ide
ſst,
Vltra Torridam Zonam. Et quod de Atlante
ſsubijcitur, exponit, non de illo A
ſsricæ,
ſsed de alio, qui
regnavit in in
ſsula Atlantica à Platone de
ſscripta. Sed in hoc magnus ille
|
vir, aut falli, aut fallere, velle videtur.
Nam Virgilius id nullo certo argumento,
ſsed
ſsimiliter per Hyperbolem,
aut vaticinationem Poëticam dixit, & in Cæ
ſsaris adulationem. Et
nõnon loquitur de Novo Orbe,
ſsed de Maurorum Æthiopia, ubi e
ſst mons Atlas, Stellis
aptum,
ſsive vicinum, prout ob
ſservat
Servius, Cerda & Pontanus ibîdem, & diximus
ſsup. cap. 4. & o
ſstendit ip
ſse Virgilius ei
ſsdem fermè verbis utens lib. 4.
Æneid.
Oceani finem iuxta, Solemq́ue cadentem
Vltimua Æthiopum locus eſst, ubi maximus
Atlas
Axem humero torquet ſstellis ardentibus
aptum.
Hanc autem
† Provinciam dicit e
ſsſse
extra
ſsydera, non quia ulla
ſsit tellus,
quęquæ non
ſsubiaceat
ſsyderibus, & cœlo
nõnon tegatur,
ſsed quia extra maiora
ſsydera ferè
ſsit, id e
ſst, duodecim
ſsigna, in quibus e
ſst circulus Solis, aut Planetas, qui
intra Tropicos
decurrũtdecurrunt. Quemadmodum & Lucanus de eâdem regione loquens lib. 3. Phar
ſsal.
ſscriptum relîquit:
Æthiopumq́ue ſsolum, quod non premeretur
ab ulla
Signiferi regione Poli, niſsi poplite lapſso
Vltima curvati procederet ungula tauri.
Sed, ut ad Senecam
† redeamus, advertendum etiam e
ſst cum Botero, Madera, & Herrera ubi
ſsupr. eius vaticinium, ut ad i
ſstius Novi Orbis detectionem propriùs applicari po
ſsſset, loco ultimi carminis, ubi de Thule loquitur,
dicere debui
ſsſse:
Nec ſsit terris ultima Gades.
Etenim ad Occidentem, & ultra Gades, ut
ſsæpè diximus, detectus e
ſst, non
ad Septentrionem,
† ubi Thule in
ſsula iacet,
quęquæ ultima terrarum illius Climatis reputabatur, iuxta illud Virgilij
lib. 1. Georg.
Tibi ſserviat ultima Thyle.
Et plura alia, quæ de eâdem inſsula habent Plin. lib. 2. cap. 75. & lib. 4. c. 16.
Pompon. Mela lib. 3. cap. 3. Solin. cap.
24. D. Iſsidor. lib. 14. Etymol. cap. 6. Procop. de bello Goth. lib. 2. Surius in
comment. ſsub ann. Domin. 1537. Boter. in relat. univerſs. lib. 1. vol. 1. pag.
168. Ortel. in Theatr. Orb. tab. 97. & in Theſsaur. Geogr. verb. Thule, Maginus Patavinus in tab. Geograph. fol.
96. & fol. 10. Tho. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 22. cap. 9. pag. 495. & ſseq.
& pag. 557. & Simon Maiol. in dieb.
Canicul. colloq. 1. pag. 35. & colloq. 14
pag. 341. Vbi eandem eſsſse docent, quãquam hodie Islandiam, aut Scandiam dicimus, in ditione Scotorum ad Septentrionem vergentem ultra Orcades, latitudinemq́ue habêre graduum 65. ad
69.
Et licèt negare non po
ſssimus,
† etiam ultra Thulem,
ſsive
IslandiãIslandiam, alias
novas terras antiquis, & no
ſstris temporibus repertas, in quibus ad
litterãlitteram vaticinium
SenecęSenecæ impleri potuerit,
ut
ſsunt Groenlandia, Frislandia, Icaria, Nova Semla, Finamarchia & aliæ, de quibus agunt auctores
ſsuprà citati. Cùm
† & Hunni & Gothi in
alio veluti Orbe ignoto, & inacce
ſsſso
ultra
MęotidemMæotidem paludem habitare dicerentur, iuxta ea,
quęquæ tradit Plinius,
loquens de Scandinavia, unde illi eruperunt lib. 4. cap. 13. Hoc tamen
neque Americanæ Hi
ſspanorum detectioni, de qua agimus, nocet, neque
ita
† magnâ admiratione dignum ullo
ſęculoſæculo iudicatum e
ſst. Nam ibi
ſsolùm
Glacialis maris, & frigidæ Zonæ tran
ſsitus, navigandi & progrediendi ulterius avidos retardabat. Hîc verò, & Torridæ æ
ſstus, & Oceani vortices
deterrebant, quem
ſsemper, ut vidimus, ultra Herculis columnas inacce
ſsſsum, &
impertranſibilẽimpertranſibilem iudicarũtiudicarunt.
Planè
† etiam ad Septentrionem
ultra Groenlandiam mare unius diei
cur
ſsu fertur innavigabile, quia,
caligãtibuscaligantibus ante ora mundi finibus, immane
aby
ſssi barathrum reperitur, ut con
ſstat
ex mirandis relationibus, quas refert
Cranzius in præfat. Noruegiæ, relatus in Theatr. vitæ humanæ, vol. 5. |
lib. 2. pag. 1216. & aliæ non minus
mirandæ
† navigationes
BattavorũBattavorum,
ſsive Olanden
ſsium per mare Glaciale
ad Novæzemlæ, & Lappianorum fines
extant in tertio tom. hi
ſst. navigat. Orient. circa finem.
Denique urgent adhuc alij, & Romanos in regiones huius Novi Orbis
aliquando transfreta
ſsſse auctoritate
Lucij
† Marinæi Siculi probare conantur, qui lib. 19. de reb. Hi
ſsp. c. 16.
ſscriptum relìquit, Catholicorum
RegũRegum tempore, quo primùm
prędictęprædictæ regiones repertæ
ſsunt, in ea, quæ vulgò Terra firma appellatur,
repertũrepertum fui
ſsſse à
quibuſdãquibuſdam hominibus, qui auri venas per
ſscrutabantur, numi
ſsma
quoddãquoddam cum
nomine & imagine Augu
ſsti Cæ
ſsaris,
quod cùm ad Dom. Ioannem Ruffum
Archiepi
ſscopum Con
ſsentinum deveni
ſsſset, ille, ut rem mirabilem, Romam
ad
ſummũſummum Pontificem mi
ſsit. Quæ res
inquit
MarinęusMarinæus:
Hiſspanis gloriam & famãfamam ademit, quãquam pepererant, dum ſse primos Indias Occidentales inveniſsſse iactabant. Illo namq;namque mumiſsmate conſstitit, Romanos iãiam multis anteà ſsæculis ad eaſsdem
oras perveniſsſse. EandẽEandem hi
ſstoriam refert
Maluenda lib. 3. de Antichri
ſst. cap. 16.
& levibus alijs coniecturis communit
Fr. Gregor. Garcia de Indor. orig. lib.
4. cap. 19.
Quibus aliam adijcit Iu
ſst. Lip
ſsius. d.
lib. 2. cap. 19. & Ba
ſsilius Pontius. d.q.
8. expo
ſs. cap. 1. ex No
ſstrorum relatione tradentes,
† in Chile Provincia, in
valle, quæ
Cauten dicitur, urbem e
ſsſse,
quam Imperialem ab hac cau
ſsa nominarunt,
quoniãquoniam in pleri
ſsque domibus, & portis
repererũtreperunt Aquilas bicipites,
eodem modo effigiatas, ac illæ, quibus
Romanum Imperium pro in
ſsignibus
uti iam pridem con
ſsuevit. Vnde
ſsu
ſspicari po
ſsſse inquiunt à Romanis illuc
ea in
ſsignia fui
ſsſse perlata, maximè cùm
nulla eo in Orbe aquila,
ſsive avis biceps reperiatur, quam indigenæ
adũbrareadumbrare potuerint.
Quibus argumentis
ſsimile
etiãetiam videri pote
ſst aliud, quod tradit Didac. Davalos in Mi
ſscell. Au
ſstral. colloq. 36.
fol. 165.
dicẽsdicens,
† triginta abinde annis
clavum
quendãquendam ferreũferreum, politè nimis fabricatum,
repertũrepertum fui
ſsſse in hoc Regno
Peruano in argenti fodinis,
quęquæ iacẽtiacent
circa
oppidũoppidum Caxatambo intra duri
ſssimi cuiu
ſsdam
ſsaxi argentei vi
ſscera
circumclu
ſsum. Inde
deducẽsdeducens,
antiquãantiquam videri utriu
ſsque Orbis
cõmunicationemcommunicationem, cùm clavus ille magnam præ
ſse
ferret vetu
ſstatem, & a pri
ſscis huius
terręterræ accolis fieri non potuerit, quibus nec ferrum eo tempore erat,
neq;neque artifex, & in
ſstrumenta ad illum con
ſstruendum nece
ſsſsaria.
Sed ab his argumentis faciliùs quidem, quàm à
ſsuperioribus nos expedire po
ſsſsumus,
MarinæũMarinæum imprimìs
† meritò ridentes & reijcientes, qui adeò levi, & fallaci con
ſsideratione Hi
ſspanorum
glorięgloriæ tenebras offundere voluit, quem iu
ſstè illi omnes, qui eum citant, reprehendere
ſsolent, ut con
ſstat
ex Lip
ſsio, Maluenda & Ba
ſsilio, ubi
ſsupr. Camillo Borrello de præ
ſst. Reg.
Cathol. capit. 46. numer. 225. & 226.
& Augu
ſst. Torniello infrà citando: & novi
ſssimè ex Seraph. Freitas de iu
ſsto Imper. A
ſsiat. capit. 5. numer. 16.
& 17. ubi minus aptè
ſsubiungit potui
ſsſse numi
ſsma illud per manus
SinarũSinarum facillimè a Trapobana in
AmericãAmericam Romanorum
ſsæculo deferri. Imprimìs namque negamus numi
ſsma illud
ea in parte, quâ Marinæus dicit, repertum, cùm id nullo
ſsatis certo te
ſstimonio con
ſstiterit.
Neq;Neque ſsufficit, quòd
Archiepi
ſscopus
CõſentinusConſentinus, eo nomine, qua
ſsi ibi inventum acceperit, & ad
ſsummum Pontificem mi
ſserit. Nam
cũcum plures ex Italia viri
ſsimul cum Hi
ſspanis in prioribus illis cla
ſssibus ad
has partes naviga
ſsſsent, potuit eorum aliquis, ut gentis
ſsuæ gloriam augêret, illius numi
ſsmatis inventionem
Archiepi
ſscopo
ſsuadêre. Aut etiam
ex compo
ſsito, quo maiorem
ſsibi
fidẽfidem conciliaret,
latẽterlatenter in auri fodinas
|
deijcere, ut
ſstatim à fo
ſsſsoribus repertum, multis retrò temporibus ibi fui
ſsſse
crederetur.
NovũNovum † quippe non e
ſst,
ſsimiles fraudes, & impo
ſsturas
ſsub prætextu antiquitatis arti
ſsiciosè confingi, & ad
decipiẽdosdecipiendos alios à no
ſstri
ſęculiſæculi ingenio
ſsis, & malè feriatis hominibus affabrè concinnari, ut benè advertit Tobias
Hallerus in orat. contra Antiquarios
apud Ro
ſsinum pag. 488. & in quodam
ca
ſsu, huic, de quo loquimur, admodum
ſsimili, contigi
ſsſse videmus. Nam Valentinus Moranus, Iacob. Navarch.
Ie
ſsuita, & Ferdinand. Lop. Ca
ſstañeda
in
ſsua hi
ſst. Ind. Orient. lib. 1. cap. 28.
referunt
† quædam carmina, quæ
ſsub
Emanuele Lu
ſsitaniæ Rege, anno Domini 1505. refo
ſsſsa fuerunt in promontorio
LunęLunæ, quod vulgò appellatur
Roca de Sintra, in
ſsculpta in quadrata vetu
ſsti operis columna marmorea, quæ
ſsic habebant:
Volventur ſsaxa, litteris & ordine lectis,
Cùm videas Occidens Orientis opes
Ganges, Indus, Tagus erit mirabile viſsu
Merces commutabit ſsuas uterque ſsibi.
Quos verſsus Sibyllinos eſsſse, prædicti
Auctores ſsibi perſsuaſserunt, eiſq́;eiſq́ue quaſsi
ex Sibyllæ antro profuſsis fidem præbuerunt. Cùm tamen poſsteà compertum fuerit confictos & impoſsitos fuiſsſse à quodam Hermo Charado Luſsitano, qui illos marmori inſscripſserat, defoderatq́ue, ut ſsitu, humoreq́ue terræ aliquantulum deformati, vetuſstatis indicium exhibêrent, rurſsuſsq́ue per
mercenarias operas refoderat, ut hoc
tam nobili, atque peregregio antiquitatis monumento Regis gratiam avidè in Orientis opes intenti, pecuniamq́ue aucuparetur, ut teſstantur Cæſsar
Orlandius, & Gaſspar Barrerius, quos
refert Ortelius in Theat. mag. tab. 5.
Novi Orbis, & ab eo mutuatus MaluẽdaMaluenda d. lib. 3. de Antichriſs. c. 16. pag. 150.
& noviſssimus Auguſst. Torniel. in annal. ſsacris, 2. tom. ann. mundi 3043.
num. 7. pag. 48.
Quod
† verò de bicipite
ChilenſiũChilenſium aquila diximus, quamvis verum e
ſsſse fateamur, non multum
ſstringit. Potuit
quippe ab Indis eiu
ſsmodi avis, etiam
citra Romanorum exemplum, excogitari & effingi, & ad rei longè di
ſstincte
ſsignum u
ſsurpari, quemadmodum & à Romanis ip
ſsis excogitata fuit, quibus
etiam triceps Pro
ſserpina, Cerberus & alia mon
ſstra nunquam
ſsimiliter vi
ſsa
confingebantur. In obeli
ſscis quoque
ÆgyptiorũÆgyptiorum narrat Ammian. Marcellin. lib. 17.
Scripta conſspici volucrum, ferarumq́ue, etiam alieni mundi genera multa, id e
ſst, ignota ip
ſsa, & Orbi, qui tunc
lu
ſstrabatur invi
ſsa.
Aquila
† autem Romani Imperij
antiqui
ſssimum, & u
ſsitati
ſssimum
ſsignum, te
ſste Ioan. Ro
ſsin. lib. 10. antiq. cap. 5. pag. 445. & Alex. ab Alex.
lib. 4. dier. gen. cap. 2. quare & quando
biceps portari cœperit, varijs opinionibus ab
ſscribentibus decertatur, de
quibus agit Ioan. Curio, Ioan. Bocatius & alij, quos refert Simon Maiol.
in diebus Canicul to. 4. colloq. 5. pag.
365. Guardiola de nobil. c. 13. Vargas
in eod. tract. di
ſscur
ſs. 16. n. 4. Didacus
Davalos in Mi
ſscell. Au
ſstral. colloq. 20.
fol. 99. ultra quos ego addo
CuſpianũCuſpianum relatum in Theat. vitæ hum. vol. 3. lib.
10. pag. 1029. qui ex Suetonio tradit,
ſignũſignum hoc e
ſsſse
† apud Germanos antiqui
ſssimum. Illi enim
QuintiliũQuintilium VarũVarum cum legionibus Romanis tribus apud
Bructeos Fri
ſsijs conterminos delevêre:
ſsignaq́ue, & aquilas duas cepêre,
quas adhuc hodie po
ſssident:
NõNon enim, inquit,
biceps eſst aquila, ſsed duæ ſsimul, quarum altera alteram expanſsis alis obtegit.
Nec unquam hæ redditæ ſsunt Imperatoribus Romanis, ſsed ſsemper in hunc uſsque diẽdiem ſservatæ.
Deniq;Denique narratio illa
† de clavo ferreo in Caxatambi fodinis reperto,
nõnon maiorem fidem, quàm Marinæi numi
ſsma meretur: ni
ſsi dicere etiam malimus, potui
ſsſse iam olim, ligno alicui navis adfixum, maris fluctibus ad hanc
|
Peruanam oram appellere, & illuc ad
argentum commodiùs
excavandũexcavandum ab
Indis tran
ſsportari, & per oblivionem
relinqui, indeq́ue factum, ut intra lapidis vi
ſscera, lapide ip
ſso cre
ſscente,
concluderetur, prout multoties in alijs
ſsimilibus rebus accidi
ſsſse referunt, & mirandis
† exemplis demon
ſstrant
Alex. lib. 5. Geni. cap. 9. Bapt. Fulgo
ſs.
lib. 1. rer. memor. cap. 6. fol. 55. Petr.
Mexia in
ſsylva var. lect. 2. par. cap. 13.
& Simon Maiol. 1. tom. colloq. 16.
pag. 379. & colloq. 18. pag. 419. Vbi
inter alia
commemorãtcommemorant, in alti
ſssimis, & longè a mari po
ſsitis montibus, dum
excavarentur,
† compertas
ſsui
ſsſse interdum naves, humore prope modum
ab
ſsumptas, cum
inſtrumẽtisinſtrumentis omnibus
ferreis, & in alijs
terręterræ vi
ſsceribus erui
ſsolêre lapides, in quibus
ſsunt Conchylia redacta in duritiem lapideam, & o
ſsſsa animantium, & quod magis
mirũmirum e
ſst pi
ſsces, bufones, &
ſserpentes vivos.