Solórzano Pereira: De Indiarum Iure - The School of Salamanca

preceding text ...

back | | continue

D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

p. 1055
D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

DE INDIARVM OCCIDENTALIVM Ivre, sive Gvbernatione

LIBER QVINTVS, ET VLTIMVS.

In quo de Regalibus Indiarum.

CAPVT PRIMVM, et vnicvm. In quo de Metallis, Salinis, Thesauris, Vectigalibus, Tributis, Poenis, Commissis, Officijs vaenalibus, & alijs iuribus, & reditibus Regijs Indiarum tractatur. Et de Officialibus, & Ministris, eisdem colligendis, administrandis, & calculandis praepositis.

CAPVT PRIMVM, et vnicvm. In quo de Metallis, Salinis, Theſsauris, Vectigalibus, Tributis, Pœnis, Commißis, Officijs vænalibus, & alijs iuribus, & reditibus Regijs Indiarum tractatur. Et de Officialibus, & Miniſstris, eiſsdem colligendis, adminiſstrandis, & calculandis præpoſsitis.

SVMMARIVM CAPITIS primi, et vnici.

1 SPACIVM laxum res magna deſsiderat.
2 Metallum unde dicatur, & quid hoc nomen ſsignificet, & comprehendat? & Autores qui de metallis ſscripſsere.
3 Metalla omnia ex ſsulpbure, & argento vivo proccedunt.
4 Lapidicinæ regulãturregulantur ex natura metallorum.
5 Metalla vivere, & animamvegetativã habere, ut plantas, aliqui tradunt, qui referuntur.
6 Metalli vox cõprehendit omnia, quæ ſsub terra effodiuntur.
7 Margaritas metallum eſsſse, & metalli appellatione ventre, tradit Alphonſs. Carranca, qui reprobatur.
8 Margaritarum natura, & creatio, remiſsſsivè.
9 Margaritæ, & quælibet alia pretioſsa, quæ ex mari extrahuntur, ſsunt de Regalibus. Res Fiſsci eſst, ubicunque natat, ibidem.
10 Hiſspania abũdat metallis, præcipuè auri & argenti.
11 Indiæ Occidentales, & præcipuè Regio Peruana, multis, & ditißimis metallis, auriq́ue, & argenti fodinis abundant.
12 Reges Hiſspaniæ, vel ex confeſsſsione aliarum nationum, ſsunt abſsoluti domini divitiarum totius orbis, & in eis Romanos excedunt.
13 Divitiæ immenſsæ quæ ex Indijs Occidẽtalibus in Hiſspaniam aſsporatatæ ſsunt? ex relatione variorum Auctorum, & quæ per incuriãincuriam noſstram ad extraneos effluxerint?
14 Potoſsiẽſsis Argenti fodina ſsola quot milliones reddiderit?
15 Regum Hiſspaniæ divitias inexhauſstas appellat Marchatius, & quare?
16 Euphormionis, ſsive Barclaij mendaciũ convincitur, dum mendaces eſsſse Hiſspaniæ divitias dicere audet.
17 Monarchia Hiſspaniæ quantum incrementum acceperit ex acceſssione, & divitijs Indiarum Occidentalium.
18 Argenti nomine in Perù, & alibi aurũaurum, & aliæ divitiæ comprebendi ſsolent.
19 Mineræ, & metalla omnia ſsunt de Regalibus, & nõnon veniũtveniunt ingenerali cõceßione.
20 Metallorũ, & theſaurorũtheſaurorum inveſstigatores ſsunt utiles Reip. & favendi, & quare? Metallarij ſsibi ipſsis dãnoſsi, pauperes, & ſsor did eſsſse ſolẽtſolent, & alios divites faciũtfaciunt, ibid.
21 Metallarijs plura privilegia conceſsſsa ſsunt, & concedi debent.
22 Metalorum, & fodinarum inventores quid fiſsco præſstare debeant de iure Cõmuni, Regio, & Indiarum?
23 Mineræ omnes inindijs ab omnibus quæri, & laborari poſsſsunt, quinta parteme|
p. 1056
tallorum Regi præſstita, & reſservata, & aliquando decima, vel viceſsima, ex privilegio.
24 Indos quintam partem omnium rerũrerum Regi Hiſspaniæ præstare, quo ſsenſsu dixerit Ioan. Metellus.
25 Decima Eccleſsiaſstica debetur Regi in Indijs ex metallis, licèt eam non exigat.
26 Quintum ex metallis Regi abſsque ulla expenſsarum deductione præſstandum est, & quare?
27 Metalla veniunt fructuũfructuum appellatione.
28 Metallorum iura, & vectigalia, quæ apud varias nationes perſolvũturperſolvuntur, & qualiter mineræ ſsub hoc onere primo occupãtibusoccupantibus acquirantur? remißivè.
29 Quintum debetur etiam Regi ex margaritis, ſsmaragdis, & alijs gemmis Indiarũ.
30 Mineræ omnes Indiarum privatis relictæ ſsunt, excepta argenti vivi Huãcavelicæ, quæ in Regia Corona incorporata eſst.
31 Huancavelicenſsi argento vivi fodina quo pacto à Rege metallarijs fruenda cõcediconcedi ſsoleat?
32 Pactum ut metallarij Regij, & non alij ſsub iusto pretio metalla, quæ extraxerint, vendere cogantur, validum eſst.
33 Fiſscus in metallis, & ſsalinis habet privilegium ut ea pro iuſsto pretio ſsibi ſsumere poßit, & cæteris emtoribus præferatur.
34 Salinæ omnes ubique ad Regalia Principum pertinent, & quid in Indijs?
35 Salinæ Peruanæ cõmunescommunes eſsſse iuſsſsæ ſsunt, & quare?
36 Theſsauri, & bona vacantia, & pro derelicto in naufragijs, vel alibi habita ſsunt de Regalibus, & qualiter applicentur de iure communi, Regio, & Indiarum.
37 Theſsauri reperti in adoratorijs, vel ſsepulchris antiquis Indorum, qualiter acquirantur, & dividantur?
38 Monumentis, & ſsepulchris vaſsa aurea, & argentea, veſstes, & alia pretio ſsa inferre, Indorum, & aliarum gentium mos fuit, & an id facere peccatum ſsit, & Auctores qui de hoc agunt.
39 Sepulchra mortuorum etiam infidelium aperire ad quærendos theſsauros in eis reconditos anliceat? & Auctores qui de hoc agunt.
40 Sepulchra maiorum ſsuorum aperiri, & excavari Indi dolebant, & quid de theſsauris in eis reconditis ſsenſserit Epiſscop. cbiapenſsis, & Domin. Arumæus, & alij.
41 Huacas, vel ſsepulchra Indorum aperire, & divitias ibi reconditas extrabi poſsſse, quibus conditionibus permiſsſsum ſsit, vel permitti poſssit?
42 L. omnia 5. C. de paganis, l. 3. §. ſsi in locis, D. de iure Fiſsci, & §. the ſsauros, Inſst. de rer. diviſs. ponderantur, & illustrantur.
43 Caſsſsiodori elegans locus expenditur pro licentia quærendi theſsauros in monaumentis, ceſsſsante cadaverum iniuria.
44 Dom. Arumæus notatur, pro gravi nota, qua Hiſspanos inurit ob theſsauros, quos quærunt in ſsepulchris Indorum.
45 Romani plurimos Iudæos eviſscerarunt ad quærendum, & extrahendum aurum, quod in viſsceribus condid ſsſse putarunt.
46 Tributa Regiæ Coronæ incorporata ex Comendis Indorum efficiunt aliud Regale Indiarum.
47 Novenas duas decimarũdecimarum partes babẽtbabent in Indijs noſstri Reges, & ſsched. de eis agentes.
48 Alcavala vectigal quo iure, & qualiter ad Indias extenſsum ſsit? & num. ſseqq.
49 Privilegium non ſsolvendi vectigal, quod dicimus Alcavala, alicui conceſsſsum, an eidem in Indijs ſservandum ſsit?
50 Alcavalæ in Indijs ſsuaviter exigi iuſsſsæ ſsunt, & per civitates adminiſstrari, & in capita reduci, ſsive por encabeçamiento.
51 Lucra vera Principis ſsunt, quæ vaſsſsalli læti offerunt, & durationem promittunt, ex Caßiod.
52 Portoriũ, ſsive ius delos Almoxarifazgos, eſst de Regalibus, & quale ſsit, & qui de illo agant?
53 Almoxarifazgo vox quid ſsignificet, & unde derivetur?
54 Almojarifazgo de las Indias magnos reditus pendet, & quotidie augentur, & leges, & ſsched. Regiæ, quæ de eo agunt.
55 Almoxarifazgo vectigal pro tuitione maris, & navigationum Regi præstatur.
56 Averiæ vectigal quid ſsit, unde dicatur, & quare inſstitutum? & ſsched. de eo agentes.
57 Damna quæ merces in navigatione recipiunt, cur dicta fuerint Averias?
58 Mercium traiectitiarum valor quomode æſstimandus ſsit ad ſsolutionem vectigalium de almoxarifazgo i Averias?
59 Merces iuxta regeſstum æſstimandæ ſsunt, & non niſsi ex cauſsa ad hoc aperiendæ, evolvendæ, & intrinſsecùs inſspiciendæ, & quare?
60 Mercatura, & negotiatio tam terreſstris, quàm navalis Reipub. utiliſsſsima eſst, atque adeò magnis ſsemper favoribus, & privilegijs donata, & donanda.
61 Navigantes non debent vexari, nec nimis afſstigi à publicanis, dum portus appellunt, ex Caſsſsiod.
62 Publicani, & alij officiales vectigalia maritima, vel terreſstria exercẽtes, & exi|
p. 1057
gentes ſsemper crudeles, & tyrãni reputati ſsunt, ex Cicer. D. Auguſst. & alijs.
63 Mercatores ſsemper ſstudent in fraudãdis Regis iuribus, & vectigalibus. & qualiter eis obviam itum ſsit? & num. ſseqq.
64 Merces multæ, arma, & aliæ res pretioſsæ exportari prohibentur ratione publicæ utilitatis. Et de legibus, & ſscheduli Regijs, quæ de eis agunt.
65 Aurum, & res pretioſsæ à barbaris nationibus erui debent, non ad illos exportari, ex Cicer. & alijs.
66 Mercium traiectitiarum profeſsſsio ſseu regestum, quare, & qualiter fieri à navigãtibusnavigantibus debeat?
67 Regeſstum, vulgò Regiſstro, quid ſsignificet, & unde dicatur?
68 Viſsitatio navium, & mercium ad effectũ exigendi vectigalia Regia, earumq́ue ad hoc ſsequeſstratio, qualiter fiat?
69 Aduanæ ubi merces reconduntur, quare inſstitutæ ſsint, & unde dicantur?
70 Regiſstri mercium traiectiarũtraiectiarum petẽdipetendi, & faciendi cauſsa finalis est onerum, & ve. ctigalium ſsolutio.
71 Regiſstricura, & integritas, & mercium prohibitarũ traiectio, quanta cura, & quã ſseveris pœnis in navigatione IndiarũIndiarum ſstatuta fuerit, & quare? & ſschedulæ de hoc agentes.
72 Commiſsſsarum mercium ex capite de contravando, vel ex alijs cauſsis ius, & quæſstus eſst de Regalibus, & in Indijs valdè pingue, & conſsiderabile.
73 Commiſsſsorum materiãmateriam Auctores qui tractant, & plures quæſstiones ad eam cõcernentes, referuntur, remiſsſsivè.
74 Contravando vox quid ſsigniſsicet, & unde dicatur? remißivè.
75 Vectigaliũ defraudatio, & uſsurpatio ſsemper magna eſst, non obstante tot legum, & miniſstrorum cura, & cautela.
76 Cautelæ quo plus, ibi ſsæpè plus fraudis eſsſse ſsolet.
77 Publicani, & officiales Regij ſsæpè ſsolent fraudibus vectigaliũvectigalium, & merciũmercium cõmiſsſsa rum ob privatum commodum connivere.
78 Officiales Regij, qui cõmiſsſsas merces, vel vectigalia, iuſstè Regi dibita, non apprebẽdunt, & exigunt, qualiter peccent, & ad reſstitutionem teneantur?
79 Vectigalia, & alia iura Regia, quando, & qualiter debeantur, & ſsolvi debeãtdebeant in foro conſscientiæ à mercatoribus, & navigantibus etiam non requiſsitis?
80 Pœnas rerum com niſſarũniſſarum, vel alias per leges, & ordinationes impoſsitas, iudices or dinarij moderari, aut arbitrari nõnon debent, & quare? & quid in ſsupremo Senatu?
81 Fiſscus ingentes quæſstus facit in Indijs ex vectigalibus, commißis, & confiſscationibus.
82 Fiſscus quaſsi viſscus, quia omnia capit, & ligat ex Poëta Anglo, & alia de nominibus Fiſsci.
83 Confiſscationũ ius, ſsive pœnarũpœnarum, quæ dicuntur de Camera, materia, & qui de eaagunt?
84 Pœnæ de Camera quomodo in Indijs ad miniſstrentur?
85 Terrarum, montiũmontium, paſstuum, & aquarũ publicarum diſstributio, & conceßio eſst de Regalibus, & in his Princeps ſsuam intẽtionem fundatam habet, & qui de hoc iure agant?
86 Agrorum, montium, paſscuorum, & aquarum dominium, qualiter in Corona Regia incorporatũ ſsit in provincijs Indiarum?
87 Incæ, ſsive Ingæ Peruani erant abſsoluti domini agrorum, & montium, ac paſscuorum ſsui Regni.
88 Terræ, montes, paſscua, & aquæ IndiarũIndiarum, qualiter olim diſstribui ſsolerent, & hodie diſstribuantur?
89 Agros provinciarum ſsubactarum quomodo Romani olim ſsubbaliare, vel aßignare ſsolerent?
90 Tributũ imponere ſsuper vineis Peruanis contra prohibitionẽprohibitionem plantatis an iuſtũiuſtum ſsit?
91 Agrorum Indiarum conceſssiones gratuitò, ſsive ambitiosè à Proregibus factæ, irrit ari poſsſsent.
92 Agrorum communiũcommunium poſsſsidendorum, vel rum pendorum, & colendorum licentias ſsolus ſsupremus Princeps cõcedereconcedere poteſst.
93 Princeps, ubi ſsibi viſsum fuerit, poteſst cogere privatos ad exbi benios titulos, & menſsuras agrorum, quos poſssident, & iubere, ut de novo remetiantur.
94 Agrorum & paſscuorum quadragenarij, vel aliàs antiqui poſsſseſsſsores, ſsuper illis facilè inquietari nõnon debent, & epiſst. Trajani ad hoc. L. ult. C. de fund. patrimon. lib. 11. explicatur, & illuſstraiur, ibidem.
95 Poſsſseſsſsores antiqui agrorum olim cõmunium eis facilè privandi non ſsunt, ſsed ad compoſsitionem admittendi, & alijs licitatoribus præferendi.
96 Conquiſsicores, & incolæ antiqui Indiarum in earum agris remunerarsiußi ſsunt.
97 Agri publici an ſsub ea conditione laicis privatis concedi poſssint, ut in Eccleſsiam, vel Eccleſsiaſsticos non alienentur?
98 Aquæ communes in Indijs quomodo di vidantur, & quàm utiles ſsint?
p. 1058
99 Officiorum vendibilium quæstus, quantum Fiſscum impinguet in provincijs Indiarum, & num. 104.
100 Officia publica creare, vendere, vel aliter de illis diſsponere eſst de Regalibus, & qui de hoc agunt.
101 Officia quævendi ſsoleant, & poßint in Hiſspania, & quæ non, & Auctores, qui de hoc agunt.
102 Magiſstratus omnes in Gallia venduntur, & Auctores, qui hoc tradunt, & reprobant.
103 Officia qui emit, neceſsſse eſst, ut eadem vendat, & de ſsubstantia pauperum ſsolvat.
105 Officia vænalia Indiarum qualiter ſsubbaſstari, & poſsteà in perpetuum renuntiari permiſsſsum fuerit? ſschedulæ de hoc agentes, & num. 107.
106 Officia vendibilia ſsi non renuntientur, vel minus legitimè renuntientur, ad Regiam Coronam, à qua exierant, revertuntur.
108 Renuntiatio officij vendibilis in Indijs, an, & quando aliter quàm per publicum instrumentum fieri, & pro bari poſssit?
109 Officia Indiarum, an, & quomodo minoribus vendi, vel renuntiari poſssint? & ſsched. de hoc agentes.
110 Officia, quæ parentes emerunt, non poſsſse ab eiſsdem in filios, quamvis æate minores, renuntiari, durum videtur.
111 Minores eſsſse capaces officiorum publicorum, & poſsſse illa ſservire per ſubſtitutũſubſtitutum, qui teneant?
112 Officia per ſsubstitutos ſservire, regulariter prohibitum est, & plura damna affert.
113 Renuntiationes officiorum, quòd minoribus fieri poſssint, ab indigenis ſsupplicatur, & ſsupremi Senatus deliberationem expoſscit.
114 Renuntiari an poſssint officia vendibilia Indiarum in Eccleſsias, vel Monaſsteria?
115 Eccleſsiæ, & Monaſsteria ufusfructus, & empbyteuſsis incapacia eſsſse vidẽturvidentur, & quare?
116 Caſsus de facto pendens ſsuper renuntiatione cuiuſsaam officij facta in favorem Carmelitarum Diſscalceatorum, & docta iuris allegatio in hac cauſsa ſscripta à D. Ioan. Bapt. de Larrea, refertur.
117 Officia vænalia ubi renuntiantur, qualiter æstimanda ſsunt, & quando poſssit Fiſscus ea pro tanto retrahere?
118 Officium à Fiſscali retractum, ſsi pluris poſsteà vendatur, quàm poſstulante parte taxatum fuerat, cuius pretij conſsideratio habenda ſsit, ad ſsatisfaciendum parti, quod ad eam pertinet?
119 Officiales Regij ad curandam exactionem, & adminiſstrationem Regiorum redituum, & proventuum, quando, & qualiter in Indijs inſstituti fuerint? & quibus Romanorum Magiſstratibus aßimilentur.
120 Officialibus Regijs Indiarum diver ſsis temporibus variæ inſstructiones, & ordinationes datæ ſsunt.
121 Officiales Regij ſsi ſsuas inſstructiones ad unguem ſservarent, melius Rei Dominicæ conſsuleretur.
122 Officiales & Theſsaurarij Regij ſsemper duri, amari, avari, & ſsuperbi reputati ſsunt.
123 Officiales Regij, & alij ſsimiles Miniſstri quod acquirunt, indubio an ex bonis Regis acquiſsitum præſsumatur?
124 Officialium Regiorum materiãmateriam qui tractent, remiſsſsivè.
125 Officiales Regij tenentur etiam pro nominibus ſsua negligentia, aut culpa deterioratis.
126 Officiales Regij qualiter debeant præſstare fideiuſsſsores, & ſsint mancommunati, it a ut alij pro aliorum admißis teneantur?
127 Officiales Regij debent quolibet anno rationes reddere, & reliqua ſsolvere.
128 Officiales Regij qualiter poſssint conveniri pro reliquis, & an à ſsententia, quæ dicitur de Alcance, ſsit locus appellationi?
129 Primipili qui eſsſsent apud Romanos, & an debitum officialium Regiorum poſssit exigi ab eorum uxoribus tanquam Primipilare?
130 Officiales retinentes pecunias publicas, tenentur lege Iulia de reſsiduis.
131 Ratoinalum, ſsive Calculatorum maiorum officium, & tribunal, quando, quare, & cum qua iuriſsdictione in Indijs inſstitutum fuerit?
132 Tribunal Rationalium, ſsive Calculatorum maiorum in Indijs parum proficere viſsum eſst, & an expediat illud tollere, vel reformare?
133 Rex aliorumminiſsterijs indiget, quia nec ubique eſsſse poteſst, nec ſsolus omnia potest.
134 Deus ſsolus ubiq;ubique eſst, & omnia videt, & operatur, ex D. Bonaventura.

p. 1059

HOC in Libro diſstinctis capitibus de omnibus iuribus, & reditibus agere deſstinâram, quæ in his Indiarum partibus Fiſscum Regium impinguãtimpinguant, varijs quæſstionibus diſsputatis, quæ dũdum in eis Senatorem egi, ſse ſse mihi obtulerunt. Verùm cùm teſste Seneca epiſst. 88. Laxum

^† ſspatium res magna deſsideret, & hoc iam huius voluminis moles non patiatur, contentus ero librum in unum caput cõtraherecontrahere, & periti artificis inſstar, totum claudere ſsub exiguo. Quod ut præſstem, animadverto, præcipuũpræcipuum harum proviniciarum quæſstuum ex metallis deduci, &

^† Metallum Græcã vocem eſsſse, quæ à verbo μεταλλᾶω id eſst, perſscrutando, nomen invenit, ut tradit Ioan. Funger. in etymol. verb. Metallũ, Sive ex eo, quòd ubicunque una inventa vena eſst, non procul inveniatur & alia, ut exiſstimat Plin. lib. 3. cap. 6. & Alciat. lib. 1. parerg. cap. 39. cui in vocis etymo, licèt non in etymi ratione, conſsentit Euſstath. 1. Iliad. relatus à Briſsſson. verb. Metallum, ubi alias eiuſsdem vocia alluſsiones cõmemorat. Quibus relictis, illud planè conſstat, Metalli nomen generaliter ſsumtum, quamlibet materiam ſsignificare, ex terræ viſsceribus erui ſsolitam, ſsive auri, ſsive argenti, argenti vivi, æris, ferri, plumbi, ſstanni, ſsulphuris, bituminis, calcis, aut etiam lapidum illa ſsit, & illorum præcipuè, qui carbonis vicem præſstare ſsolent, ut conſstat ex l. ſsi uſsusfructus 13. §. inde eſst, D. de uſsufruct. l. 3. §. ultimo, D. de rebus eorum, l. 3. & 6. C. de metall. & metallarijs, lib. 11. Plin. dict. lib. 33. cap. 5. & 6. Veter. Gloſsſsar. apud Briſsſson. ubi ſsupra, Kalino, & alijs Lexicographis, verb. Metallum, Bertachin. verb. Lapidicina, verſs. ultim. ubi an lapidicinæ veniant nomine metallorum, Alciat. Rebuff. Brechæo, Forner. Gœddæo, & alijs in l. inter publica 17. §. 1. D. de verbor. ſsignif. eodem Alciat. dict. lib. 1. parer. cap. 39. Vincent. de Franch. deciſs. 140. in fine, Pancirol. in theſsaur. var. antiq. lib. 3. cap. 31. pag. 37. & de rebus deperdit. tit. 61. ubi latè Henric. Salmutius in notis, Camill. Borrell. de Præſstant. Reg. Cathol. cap. 28. Valles de ſsacra Philoſsoph. cap. 49. Balleſster. in Hierolog. cap. 13. Poſsſsevin. in Bibliot. lib. 12. cap. 65. ubi plurimos Auctores de metallis agẽtes adducit, Leonic. de var. hiſst. lib. 2. cap. 3. & cap. 52. ubi de minis generibus, ubi agit de lapidibus carbonarijs, Biſsciola lib. 5. horar. ſsucciſs. cap. 11. & lib. 16. cap. 3. & 4. ubi agit de argento vivo, Delrio lib. 1. diſsquiſs. Magic. lib. 1. cap. 3. quæſst. 4. Petr. Fab. lib. 2. ſsemeſstr. cap. 5. Bulleng. de Imper. Roman. lib. 9. cap. 22. Georg. Agricola de re metall. lib. 1. fol. 5. & per totum, Patre Bernardo Ceſsſsio, qui noviſssimè integrum tomum de mineralibus edidit, Marin. Merſsenio in quæſst. ſsuper Geneſs. quæſst. 23. per quinque articulos, ubi latè de metallis, & eorum creatione, differentijs, & præcedentia, Thoma Garzeno in empor. univerſs. diſscurſs. 70. pag. 566. & ſseqq. Simon Maiolo, omninò legendus, in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 19. de metallis, Theatr. vitæ human. pag. 3626. & 3707. Iuſst. Lipſs. de magnit. Roman. lib. 2. cap. 5. Maluenda de Antichr. lib. 6. cap. 12. cum ſseqq. Torreblan. de Magia lib. 2. cap. 4. & noviſsſsimè in tract. de iure ſspirit. lib. 11. cap. 4. Adam Contzen lib. 8. politicor. qui totus eſst de Regalibus Principum, cap. 12. ubi de metallorum & foſssilium cura, Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 22. cap. 6. Baldo de vi turbat. §. veniamus, num. 100. pag. 127. ubi,

^† quòd metalla omnia ex eodem fonte, ſscilicet ſsulphure, & argento vivo procedunt, quod & tradunt alij ex Auct. ſsup. relatis, & plenè & diſstinctè Monardes in dialog. del bierro, quem reperies apud eum in hiſst. plãt. Indic. 3. par. fol. 160. & noviſssimè D. Ioan. Bapt. de Larrea, in Regio, ac ſsupremo Iuſstitiæ Senatu meritiſssimus Fiſsci Patronus, in diſsput. Granatenſs. cap. 44. pag. 573. & ſseqq. ubi agit

^† de lapidicinis, & quòd regulentur ex natura metallorum, & Ioan. Barler. Doctor Medicus, in noviſsſsimo tract. Aquis Sextijs impreſsſs. ann. 1626. cui titulus eſst:

^† An mineralia in plantarum numero ſsint reponenda? ubi metalla vivere, & animam vegetativam habere ut plantas, pluribus exemplis, & philoſsophicis rationibus affirmat, & tradit idem docere Cardanum de ſsubtil. lib. 5. & 6. & in inſsula Hiſspaniola in auro ita cõpertum fuiſsſse, refert Porcachus in inſsulario pag. 168. Petr. Mexia in ſsilva variæ lection. |

p. 1060

5. par. cap. 12. Maiol. d. colloq. 19. pag. 426. & ſseqq.

Quorum omnium concors ſsententia

^† eſst metalli vocem omnia comprehendere, quæ ſsub terram effodiendo reperiuntur. Idq́ue ultra eos adeò extendit Alphonſs. Carrança in tract. de human. part. deſsignat. cap. 3. n. 18. pag. 205. ut

^† etiam margaritas, & quaſslibet conchas, quæ in mari creantur, & expiſscantur, metallis annumeret. Quod tamen vellem, ut his talis tantuſsq́ue I. C (nobis nunc cùm hæc prælo mandamus, non ſsine gravi Reipub. litteratiæ iactura, fatis exeptus) aliquâ ratione, vel auctoritate probaret, cùm apertè repugnet ſsuprà relatis, & ijs, quæ

^† de unionum, ſsive margaritarum natura, & creatione tradit Clem. Alexand. & eius Comment. Gentian. Hervetus in Pædagog. cap. 12. Plin. lib. 9. cap. 35. Pancirol. in dict. theſsaur. pag. 212. Simol Maiol. omninò videndus, 1. tom. colloq. 18. pag. 412. Ego ſsup. lib. 1. cap. 14. ex num. 96. & ex noſstris Romuleus in l. 1. D. de acquir. poſsſseſsſs. fol. 69. & 100. niſsi fortè dicere voluit,

^† piſscationem margaritarum, æquè ut extractionem metallorum, fiſsci iuribus cedere, quod veriſsſsimum eſst, ut infrà dicemus, & ad res quaslibet pretioſsas in mari repertas producit Iuvenal. ſsatyr. 4. ſsic inquiens:

Quicquid conſspicuum, pulchrũq́ue eſst æquore toto,
Res Fiſsci est, ubicunque natat, &c.

Porrò, & ſsi aliqua in aliquibus regionibus metalla naſscantur, &

^† Alma Hiſspania noſstra, multorum, & præcipuè auri, & argẽti, feraciſssima ſsit, ut pluribus oſstendi ſsuprà hoc tom. lib. 1. cap. 13. num. 48. & cap. 16. n. 77. & tradit alia Pineda de reb. Salom. lib. 4. cap. 14. & 15. Puente in Monarch. Hiſslib. 3. cap. 6. pag. 44. & ſseqq. Petr. Faber. 1. ſsemeſstr. pag. 136. & Georg. Agricola de re metall. lib. 1. pag. 20. & 25. & Navarret. diſscurſs. polit. 21. Indiarum

^† tamen Occidentalium provinciæ, de quibus agimus, & præcipuè Peruana, adeò omnibus metallis, ſsmaragdis, varijs gemmarum generibus, & pretioſsis margaritis abundat, ut

^† Reges noſstros, vel ipſsis exteris confitentibus, omnium veluti divitiarum affluentes, imò & abſsolutos dominos reddant, ut teſstatur Borrel. d. tract. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 45. & ſseqq. Carol. Scriban, in Polit. Chriſstian. in epiſstola ad Reg. Cathol. ibi: Tu mihi primus, qui mundum univerſsum auro denſsè perpluis, & gemmis. Nam quod ill is propè fatigetur orbis, ab Oriente, & Occidente tuo est, &c. Simon Maiol. colloq. 11. de fluvijs, & colloq. 19. de metall. pag. 598. & ſseqq. ubi enarratis harum Indiarum divitijs, inquit, ſse non dubitare, quòd excedant eas, quas Imperium Romanum congeſssit, in quarum relatione cum admiratione, vel ſstupore diffunditur Lipſsius de magnit. Rom. lib. 2. per totum. Et cum Surio refert,

^† uſsque ad annum 1558. aſsportatos ex illis in Hiſspaniam eſsſse ſseptem decades millionum auri, totidemq́; ex margaritis, gemmis, unionibus, ac reliquis lapidibus, rebuſsq́ue pretioſsioribus, præter aliam ſsummam, quæ in eodem Novo-Orbe conſsumta eſst. Quos milliones 1500. facit Ægidius Gonçalez Davila in Hiſst. magn. Matritenſs. pag. 472. & meo iudicio longè plures ſsunt. Nam vel totidem ad nationes extraneas, per incuriam noſstram fluxiſsſse, afflimat Alphonſs. Carrança in tract. de Ajustamiento de monedas, 3. par. cap. 4. Et

^† ex ſsola Potoſsienſsi argenti fodina, ex ann. 1545. quo effodi cœpta fuit, ad ann. 1585. centũcentum & undecim milliones extractos fuiſsſse, memorat P. Ioſseph. Acoſsta in hiſstor. Ind. lib. 4. cap. 7. habitâ computatione ad quintãquintam partem, quæ Regi ſsoluta eſst, nam de alijs metallis furtim ſsubtractis, quæ longè ea, quæ manifeſstantur, excedunt, ratio haberi non poteſst. Et ſsi hæc ad noſstra uſsque tempora ineatur, plus quàm 850. milliones ponderum argenti puri, ac puti, quod vulgò dicitur, Enſsayado, excedit, ut colligi poterit, ex traditis à Maluenda de Antichriſst. lib. 6. cap. 12. pag. 333. Theat. vitæ human. pag. 2079. & 3970. Garcilaſs. Inca in hiſst. Perù, 2. par. lib. 3. cap. 2. & 1. par. lib. 1. cap. 5. & 15. & lib. 3. cap. 1. D. Sebaſst. à Sandoval. meritiſsſs. Panamenſsi Senatore, qui diſstinctius alis computationẽ init, in ſsua alleg. 1. pro metallarijs Potoſsienſsibus, fol. 25. quod agnoviſsſse videtur Iacob. Marchant. dum

^† hac de cauſsa Regum noſstrorum divitias inexhauſstas appellat.

Cuius inexhauſstas Dij tueantur opes.

Et ſsatis ſsufficit

^† ad convincendum mendacium Euphorm. in Iconib. nation. quem refert Petr. Andr. Canonher. in Aphoriſsm. polit. tom. 1. pag. 438. qui auſsus eſst dicere, Hiſspanos, ſsui ærarij famam, opulentiæ Indicæ nomine, & ingentibus prætereà verbis, cautâ & induſstriâ fraude ſsuſstentare. Et poterũt videri alia plura, quæ Ego

^† de excellentia, & incremento Hiſspanæ Monarchiæ, ob has Indiarum divitias, & acceſsſsionem pleniùs cæteris trado 1. tom. lib. 1. cap. 16. per totũtotum, præcipuè ex num. 42. & in meo tract. de præcedent. ex num. 40. & 45. & ſsignanter Pat. Ribadeneira de Principe Chriſst. lib. 2. cap. 11. ubi ita inquit: Dexando, pues, aparte lo que toca al quinto, i à los otros derechos que ſse pagan al Rei en las Indias, i à los gran|

p. 1061

des teſsoros que Dios le embia, porque eſsto no pide otra proviſsion, ſsino que las Flotas vayan, i vengan à ſsus tiempos, i tan bien armadas, i proveidas, que ſsean ſseñoras de la mar, ſsin que los enemigos puedan poner eſstorvo à ſsu carrera i navegacion, &c. & noviſssimè tradens alia Chriſstoph. Beſsoldus in tract. de incrementis Imperiorum, cap. 3. & de præcedẽtiapræcedentia, & ſseſssionis prætogativa, cap. 2. pag. 363. & ſseqq.

Atque hæc argenti copia in provincijs Peruanis effecit, ut ibîdem

^† etiam aurum, & alia metalla, ac gemmæ, minus conſsiderẽtur, & ſsic vulgò in illis Argenti voce, omnes facultate appellentur, & dicimus, Fulano tiene mucha plata, &c. quod etiam alibi ſsæpè fieri ſsolitum, & argentum pro quacũque pecunia etiam aurea uſsurpari, benè oſstendit Pineda de reb. Salom. pag. 322.

Svnt porrò hæc

^† Metalla, ſsive Mineræ, tam in his provincijs, quàm alibi, de Regalibus, hoc eſst ad ius, patrimonium, & ſsupremã Regis ditionem pertinentes, ſsive illæ in publicis, ſsive in privatis prædijs reperiantur, adeò, ut neque in conceſssione fundi, vel territorij, quantumvis generaliter facta, contineantur, niſsi ſspecialis earum mentio fiat, de quo latè agunt DD. per text. ibi in cap. 1. quæ ſsint Regal. & in l. 17. §. 1. D. de verbor. ſsignif. Carol. Graſsſsal. lib. 1. Regal. Franc. cap. fin. Afflict. deciſs. 321. & ultra Auctores ſsuprà citatos, multa praxi utilia notantes, l. 2. C. de metall. lib. 11. ubi Sebaſst. Nævius, l. 5. tit. 15. par. 2. & l. 11. tit. 28. par. 3. ubi Gregor. Lopez, l. 2. & 3. tit. 13. lib. 6. Recop. ubi Azeved. Sixtinus Regnerus, & Henric. Bocerius in peculiaribus tractatibus, quos de regalibus ſscripſserunt, verb. Argentariæ, & verb. Salinæ, Peregrin. de iure Fiſsci lib. 4. tit. 2. Menoch. conſs. 302. num. 29. Barboſsa in l. divortio, §. ſsi vit, à num. 18. D. ſsolut. matrim. Gutiert. 4. tom. pract. quæſst. 36. à num. 59. Cabed. deciſs. Luſsit. 55. par. 2. Caldas Pereira de extinct. emphyt. cap. 3. ex num. 13. Cardin. Tuſsch. verb. Mineræ, concluſs. 237. Rebel. de obligat. iuſst. pag. 884. P. Leſssius eodem tract. lib. 2. cap. 5. à num. 51. Calliſst. Remirez, qui plures alios adducit, de lege Regia, §. 26. num. 29. & 30. latiſsſsimè Camill. Borrel. d. tract. de præſst. Reg. Cathol. cap. 25. & 28. Farin. omninò videndus, 3. tom. quæſst. 104. ex num. 1. & 33. D. Franc. Alfar. in tract. de offic. Fiſscal. gloſsſs. 20. à num. 101. Roſsental. de feudis, cap. 5. concl. 99. & ſseqq. & noviſsſsimè D. Ioan. del Caſstillo controverſs. iur. tom. 7. cap. 41. qui etiam videndus eſst in 1. tom. de uſsufructu, cap. 37.

Sed nihilominus, quò ſsint plures, qui eiuſsmodi fodinis earumq́ue metallis quærendis, effodiendis, & laborandis occupentur, quod quàm

^† ſsit utile, & neceſsſsarium dixi ſsuprà hoc tom. lib. 1. cap. 13. ex num. 33. & quia re verâ hi homines, qui in metallis, & theſsauris inveſstigandis occupantur, Reipublicæ utiliſssimi ſsunt, cùm tamen ipſsi cæteris pauperiores, & ſsordidiores exiſstant, ut etiãetiam dixi dict. cap. 13. num. 57. & benè notat, & proſsequitur D. Franciſsc. Torreblanca lib. 2. de Magia, cap. 13. ex num. 45. ad 50. & cap. 29. ex num. 35. ad 38. Inter plura alia privilegia, quæ

^† metallarijs conceſsſsa ſsunt, & concedi debent, de quibus plenè agit Georg. Agric. dict. tract. de re metall. Chaſsſsan. in Catalog. glor. mund. par. 11. conſsid. 38. Tuſschus litt. M. concluſs. 16. & litt. L. concluſs. 458. Ego ſsup. dict. lib. 1. cap. 16. ex num. 10. ubi probo, quòd aliquando metalla, & ſsalinæ, ob gravia tributa eis impoſsita, exaruerunt. Illud iure

^† Regio Caſstellæ ſtatutũſtatutum eſst, ut ſsibi tertiã earũ partem acquirere poſssint, duabus alijs Regi ſservatis, ſsub diſstinctionibus, & innovationibus, de quibus in l. 3. 4. & 9. dict. tit. 13. lib. 6. Recop. In noſstris tamen Indijs, per nobilem illam ſschedul. Regum Catholicorũ Ferdin. & Eliſsabeth. dat. Metinæ del Campo 5. Februar. ann. 1504. quæ & aliæ eius confimatoriæ, & declaratoriæ habentur in 3. volum. impreſsſs. pag. 357.

^† Fodinæ communes eſsſse declarãturdeclarantur, omnibuſsq́ue permittitur, ubicunque, & undecũque metalla quærere, & eruere, quinimò & ad id faciendum per officiales Regios magnis præmijs invitari iubẽturiubentur per ſsched. dat. Cæſsar-Auguſst. 8. Martij ann. 1533. & alia, quæ tradit D. Alfar. d. gloſsſs. 20. §. 6. num. 101. & 104. ita tamen, ut Regi præcisè quintam partem omuium metallorum, quæ extraxerint, præſstare teneantur, neque eis aliter uti poſssint, quàm ſsi Regium ſsignum, ſsive ſstigma, illis inuſstum ſsit, per quod de ſsolutione quinti cõſtareconſtare poſssit. Quo iure etaim hodie utimur, exceptis quibuſsdam novis mineralibus, quorum foſsſsoribus per mitti ſsolet, ut loco quinti, decimam tantùm, vel viceſsimam partem exſsolvãt. Et ad hoc fortè reſspicit Ioan. Metell. relatus in Theatr. vitæ human. lib. 6. vol. 3. pag. 813. col. 2. dum inquit,

^† apud Indos omnium rerum, tam animatarum, quàm quæ animâ carent, quintãquintam partem Hiſspaniæ Regi perſsolvi. Cui etiam

^† debetur alia decima Eccleſsiaſstica eorundem metallorum, ex reſservatione ſsibi in Eccleſsiarum erectionibus facta, ut dixi ſsuprà hoc tom. lib. 3. cap. 22. num. 10. & ſseqq. licèt hanc à metallarijs nõ exigat, ſsolo dicto quinto contẽtus. Quod |

p. 1062

^† abſsque ulla expenſarũexpenſarum deductione præſstari ſsolet, & debet, ut diſsponit d. ſsched. ann. 1504. ibi: El quinto neto, i ſsin deſscuento de coſstas, pueſsto en poder del nueſstro T eſsorero, ò Receptor, &c. hac forſsitan decimarũdecimarum conſsideratione habitâ, c. tua nos, de decim. cap. gravis, de reſstitut. ſspoliat. ubi gloſsſs. & DD. Et quòd

^† metalla veniunt fructuum appellatione, ex traditis à Ioan. Graci de exprẽſs. cap. 22. num. 47. Laſsarte de gabell. cap. 19. num. 59. Barboſsa in d. §. ſsi vir, Motquech. de diviſs. bonor. lib. 2. cap. 11. n. 23. & ſseqq. Cabed. deciſs. 81. num. 2. par. 2. Gli ken. qui latè, & optimè agit de expenſsis metallorũmetallorum, in l. certum, C. de reivind. cap. 5. pag. 722. & plura alia

^† congerens de iuribus, & vectigalibus, quæ in varijs provincijs ex metallis Fiſsco pendi ſsolebant, & ſsolent, Farin. dict. quæſst. 104. num. 62. & 63. Tuſsch. dict. verb. Mineræ, concl. 237. & verb. Præventio, ubi agit qualiter mineræ ſsub hoc onere occupantibus acquirantur, Nævius in ſsyſstem. ad dict. l. 2. C. de metall. lib. 11. Pancirol. in dict. theſsaut. lib. 3. cap. 31. pag. 214. & pag. 327. & 372. Marſsil. ſsingul. 531. incip. Vtilitas, & Menoch. conſs. 798. à num. 16. Et idẽ quintũ

^† ſsolvi iubetur de ſsmaragdis, & margaritis, vulgò Perlas, ut patet ex ſsched. ſsup. relatis, & de laborioſsa earum piſscatione dixi aliqua ſsub. lib. 1. cap. 14. ex num. 95.

Et hinc factum eſst, ut in his provincijs, Indiarum

^† omnes fodinæ privatis ſsub hoc pacto relictæ ſsint, ut tradit Dom. Alfar. d. gloſs. 20. §. 6. & quæ ad Regem pertinent, iuxta ordinationes Dom. Proregis D. Franciſsc. à Toleto (de quarum praxi, & diviſsione benè agit Anton. de Leon, omninò videndus, in tract. de confirm. Regijs, 2. par. cap. 23. num. 31. & ſseqq.) ſsub eodem eis vendi ſsoleant, exceptâ nobili illâ, & ditiſsſsimâ argenti vivi fodinâ, quæ dicitur de Huancavelica, de qua latè agit Biſsciola dict. lib. 16. hor. ſsucciſsſs. cap. 4. & ſschedul. plures. quæ extant d. 3. to. pag. 416. & Ego ſsup. lib. 1. cap. 14. ex num. 44. hæc enim in Regia Corona incorporata eſst, ita

^† tamen, ut Rex eam metallarijs utẽdamutendam, ac fruendam cum diſstributione Indorũ concedat, ſsub ea lege, ut ipſsi metallarij argentum vivum, quod extraxerint, in fine cuiuslibet heb domadæ officialibus Regijs, & non alijs, ſsub pretio cum eis convento, vendere teneantur. Quod pactum

^† validum eſsſse conſstat, & de eo in ſsimili tractat l. 1. & ibi gloſsſs. fin. & Ioan. de Platea, & Lucas de Pena, C. de metallar. D. Alfar. dict. gloſsſs. 20. §. 6. num. 105. Tiraquel. de utroque retract. in præfat. num. 15. Covarr. optimè lib. 3. var. cap. 14. num. 6. ubi

^† agnoſscit hoc eſsſse unum de fiſsci privilegijs, ut generaliter in omnibus metallis pro iuſsto pretio ea ſsibi ſsumere poſsſsit, & reliquis alijs emtoribus præferatur, Alvar. Valaſscus de iure emphyt. 1. par. q. 24. num. 3. & latiſsſsimè etiam in ſsalinis loquens Barboſsa dict. §. ſsi vir, num. 3. cum ſseqq.

In quibus planè

^† ſsalinis, earumq́ue ditibus, etiam ius Regale agnoſscunt omnes textus, & Auctores ſsuprà relati, & ultra eos Gama deciſs. Luſsit. 31. Cabed. deciſs. 53. & 81. num. 2. part. 2. Thob. Nonius conſs. 83. num. 10. Tuſsch. litt. R. concluſs. 82. num. 27. Remirez dict. §. 26. num. 29. Pancirol. dict. theſs. fol. 24. 370. & 371. & plura de eis valdè notanda congerens, Maiol. dict. 1. tom. pag. 376. & 409. & ſseqq. Delrius in Adag. ſsacris, 1. tom. pag. 26. ubi de ſsalibus, & ſsale metallico, & de ſsale facto ex carbonibus, & plura de ſsale & ſsalinis Stephan. Gratian. 1. tom. diſscept. forenſs. cap. 217. & de iure noſstro Indiarum extat ſschedul. dat. Vlyſsſsip. 23. Februar. ann. 1582. & aliæ ſsubſsequentes dict. 3. tom. pag. 426. & ſseqq. quæ omnes, earum ſsalinas in Regia Corona in corporari, & ſsal Regio nomine vendi iubẽt. Quod ita in Nova-Hiſspania, & in alijs provincijs, ubi ſsal eſst varum, & in pretio, obſservatur, & in Peruanis etiam obſservari cœpit. Sed

^† cùm ibi adeò magna ſsit ſsalis copia, tãtam marini, quàm foſsſsilis, quod ex montibus eruitur, poſsteà omnibus commune factum eſst, ita conſsulente Dom. Prorege March. de Monteſsclaros, cui iuxta hæc direct. fuit ſschedul. Regia dat. Matrit. ult. Decemb. ann. 1609. in qua concluditur: Que por los inconvenientes que èl repreſsentò, i por el buen tratamiento de los Indios, i que no ſsean vexados por este camino, ſse alce en todo el Perù el eſstãco de la ſsal, i ſse dexe el uſso dèl libremente, como antes ſse ſsolia hazer, hasta que otro coſsa ſse ordene, i mande.

Thesavri

^† quoque, & bona vacantia, vel de Moſstrenco, & alia in naufragijs, vel alibi pro derelicto habita, & quorum dominus ignoratur, inter Regalia ubiq́ue computari ſsolent, ut commuinter tradunt omnes DD. ſsuprà relati, præcipuè Sixtin. 2. part. cap. ultimo, Nævius, qui alios refert, in dict. cap. 1. quæ ſsint regal. à num. 194. Azeved. in l. 1. num. 5. & 6. tit. 13. lib. 6. Recop. Preregr. de iure fiſsci lib. 4. tit. 3. Camill. Borrell. dict. tract. de præſstant. cap. 14. & 27. Remirez d. §. 26. num. 51. & ſseqq. Farin. dict. quæſst. 104. num. 1. & 33. Menoch. conſs. 302. Molin. de iuſstitia & iure tract. 2. diſsp. 164. & noviſsſsimè, tradens, quæ bona vacantia dicantur, Bonacina de contract. & reſst. diſsp. 1. quæſst. 3. |

p. 1063

punct. 5. ex num. 1. Et relictis varijs opinionibus de iure communi & Regio ſsuper eiuſsmodi theſsaurorum, ac bonorum applicatione, & diſstributione, de quibus ipſsi ijdem Auctores, & alij paſssim pertractant in §. theſsauros, Inſstit. de rerum diviſs. & in l. 2. §. 3. D. de acquir. poſsſseſsſs. Molin. de primogen. lib. 1. cap. 23. Barboſsa in dict. l. divortio, §. ſsi fundum, & Ioan. Garcia de expenſs. cap. 13. ex num. 3. & cap. 22. ex num. 49. Gutierr. 4. pract. quæſst. 36. Oſsuald. ad Donel. lib. 4. cap. 14. & noviſsſsimè D. Larrea in diſscept. Granat. 44. pag. 582. num. 36. De noſstro Indiarum iure illud receptum eſsſse videtur, ut vacantia, & Moſstrenca omninò ad Fiſscum pertineant, ut dixi latiùs ſsup. lib. 3. cap. 25. ex num. 39. Quæ verò in theſsauris reperiuntur, ſsive

^† in antiquis adoratorijs, vel ſsepulchris Indorum, quæ in Regno Peruano Vilcas, & Huacas vocamus, pro quinta tantùm parte ratione inventionis ad Fiſscum ſspectent, mox aliâ quintâ pro metallis, quæ conflari debẽtdebent, exſsolvendâ, ut concludit Matienz. in tract. de moder. Reg. Perù, 1. par. cap. 39. & indicant ſschedulæ, quæ reperiuntur dict. tom. 3. pag. 306. & ſseqq. & Regijs officialibus iubent: Quæ cobren lo q̃que perteneciere à ſsu Magestad de lo que ſse hallare en estos enterramientos, ſsepulturas, oques (fortè voluit dicere Huacas) i templos de los Indios.

Solebant

^† quippè Indi, ut & aliæ plures nationes fecerunt, vaſsa aurea, & argentea, veſstes, & alia pretioſsa, imò, & uxores, & famulos ſecũſecum ſsepelire, ut tetigi ſsup. lib. 1. cap. 24. num. ultimo, & refert Herrer. in hiſst. gener. Ind. in d. decad. 1. pag. 85. decad. 2. pag. 85. & 254. decad. 4. pag. 25. & 170. Relat. Novi-Orbis pag. 144. cap. 13. Torquem. in Monarch. Ind. lib. 13. cap. 38. & ſseqq. Alan. Coppus in dialog. pag. 495. Iulius Labor. var. lucubrat. tit. 2. cap. 4. Ioſsephus antiq. Iudic. lib. 7. cap. 16. & lib. 13. c. 15. & lib. 10. cap. 7. Pineda in Salom. pag. 506. & ſseq. & pag. 241. Alexand. lib. 3. Genial. cap. 2. Spino in ſspec. teſstam. gloſsſs. 2. in princip. IoãIoan. Garcia de expenſsis cap. 8. num. 8. Radulf. Forner. lib. 1. rerum quotid. Rævard. lib. 1. coniectan. Silvius ad leg. 12. Tab. cap. 23. & Martin. Delrius in Adag. ſsacris, 2. tom. pag. 561. ubi diſsputat, an hoc ſsit peccatum, text. inſsignis, ubi Cuiac. & alij, in l. filius familiàs togam, D. de in rem verſso, l. 4. §. 5. D. de religioſs. l. fin. §. fin. D. de auro & argent. legat. & latè Arumæus lib. 1. deciſs. Ienenſs. deciſs. 14. per totam. Quas divitias

^† inquirere, & ob id mortuorum, etiam infidelium, cadavera turbare, vel exhumare aliqui iniuſstum, & periculi plenum, ac divinæ punitioni obnoxium, eſsſse cẽſsent, ut colligitur ex cap. ſsicut, de Iudæis, Iulio Paul. lib. 1. ſsent. tit. 23. verſs. Piaculum, Mantua in gloſsſsar. claſsſs. 28. cap. 8. pag. 460. Menoch. de arbitr. caſs. 387. Tiber. Decian. lib. 6. crim. cap. 39. & ex memorandis exẽplisexemplis Hamilcaris, Belli, Darij, Alexandri, & aliorum tyrannorum lucri causâ ſsepulchra effodientium, de quibus Pineda de reb. Salom. pag. 241. col. 2. Maiol. in Canic. tom. 2. colloq. pag. 117. doctiſsſs. Pat. Euſsebius Noriemberg de hiſst. nat. lib. de mirac. terræ Promiſsſsæ, pag. 478. cap. 68. Pet. Fab lib. 3. ſsemeſst. cap. 19. pag. 297. Gaſsp. Sanch. in Iſsai. cap. 74. num. 8. Pat. Nicol. Cauſsinus in Polyſstor, ſsymbol. pag. ultim. Caſssiod. lib. 4. var. epiſstol. 12. ubi graviter quendam Laurentium Presbyterum puniri iubet, ob id, quòd fuerit inter hominum cadavera funeſstas divitias perſscrutatus: concuſsſsionemq́ue mortius intulerit, quem oportebat viventibus quieta prædicare. Idem Caſssiod. lib. 6. epiſst. 8. ibi: Nam etſsi cadavera furta non ſsentiunt, ab omni pietate alienus eſsſse dignoſscitur, qui aliquid à mortius abrogaſsſse monſstratur, &c. Et magis in noſstris terminis IoãIoan. Boterus in relat. univerſs. 4. par. lib. 2. pag. 35. ubi refert

^† quantum Indi dolerent, videntes, maiorum ſsuorum ſsepulchra ob divitias quærendas excavari, Arumæus ubi ſsup. num. 29. qui hac de cauſsa graviter adverſsus nos invehit, & diris imprecationibus devovet, & Epiſscop. Chiapẽſs. in quadam epiſst. ad Frat. Dominicanos, ubi hunc articulum diſsputat, & tandem reſsolvit, quidquid ibi invenitur, Indorum ſsepultorum hæredibus, vel commuitatibus applicandũ. De quo etiam in ſsimili diſsputat Sotus de iuſst. & iure lib. 5. q. 3. art. 3. verſs. Ad ſsecund. argum. & Sayrus in clavi Regia, 2. tom. lib. 9. cap. 9. num. 12. pag. 627.

Sed nihilominus,

^† ceſsſsante cadaverũcadaverum iniuriâ, & Religionis violatione, Ego non dubito, quin liceat theſsauros in talibus locis, luciſsve ſsupultos, quærere, eruere, & Regijs, alijſsvè publicis ſsumtibus applicare, ut apud nos (ut dixi) diſspoſsitum eſst, poſst magnas ſseſsſsiones, & conſsultationes, quæ hanc deliberationem præceſsſserunt, de quibus nominatim agit Anton. de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 5. lib. 5. cap. 8. pag. 147. Et conducit elegans text.

^† in l. omnia 5. C. de pagan. ubi Impp. Honor. & Theodoſs. iubent, omnia loca, quæ ſsacris error veterum deputavit, Rei Dominicæ ſsociari, vel à Principe in Eccleſsias, vel privatos æternâ firmitate diſstribui poſsſse. Et ſsimiliter alij Impp. Gentiles, his theſsauris uti, etiam ſsuâ ſsuperſstitione manente, nefas non reputarunt, ut conſstat ex Divo |

p. 1064

rum Fratrum conſstit. quam refert Calliſstrat. I. Conſsult. in l. 3. §. ſsi in locis, D. de iure fiſsci, ubi inter Fiſscum, & inventorem partiri iubent theſsauros in locis religioſsis, vel monumentis inventos. Quos Iuſstinian. in dict. §. theſsauros, quaſsi divinitus oblatos, inventori cedere voluit, & eſst omninò videndus Caſsſsiod. d. lib. 4. epiſst. 34. ubi

^† licèt anteà repre bendiſsſset avaritiãavaritiam illius presbyteri, qui divitias ex monumẽtis furtim, ut apparet, quærebat, ubi tamẽtamen cõceditconcedit eas publicâ fide extrahere, & cõpendijs publicis applicare, ita tamen ut manus à cineribus mortuorũmortuorum abſstineant: Aurum enim (inquit)ſsepulchris iustè detrahitur, ubi dominus non habetur: imò culpæ genus eſst, inutiliter abditis relinquere mortuorum, unde ſse vita poteſst ſsuſstentare viventium. Non eſst enim cupiditas eripere, quæ nullus ſse dominus ingemiſscat amiſsiſsſse, &c. Quem locum

^† cùm Arumæus viderit, & ſsuis ſscriptis intexuerit, neſscio planè, our ita acriter adverſsus noſstros ſstomachetur, nifi fortè ob inſsitam exterorum, & maximè hæreticorum, adverſsus Hiſspanos invidiam: ut omittam alia, quę de utilitate, & neceſsſsitate extrahendi eiuſsmodi divitias ex terræ abditis, & penetralibus, dixi ſsuprà lib. 1. cap. 13. ex num. 33. Et ab eodem Arumæo quærere deſsinam: utrùm

^† hoc facinus, quod adeò Hiſspanis exprobrat, graviùs ſsit illo, quod de Romanis, quos ipſse tantopere laudat, ſscribit, poſst Ioſseph. Ægeſsip. & alios, Petr. Herod. lib. 10. rerum iudic. tit. 7. cap. 11. fol. 414. inquiens, quòd quia intellexerant quoſsdam fugitivos Iudæos aurum devoraſsſse, idq́;idque in viſsceribus habere, noctu duo millia eorum eviſscerarunt, auri inveſstigandi causâ.

Habent etiam Reges noſstri tributa, quæ

^† ex aliquibus Commendis Indorum percipiunt, quas ſsibi reſservarunt, & Coronæ Regiæ incorporarũtincorporarunt, de quibus nihil habeo, quod nunc addere poſssim, ultra ea quæ ſsup. lib. 1. cap. 18. & 19. & per tot. lib. 2. de tributis, & Commendis Indorum agens, ſscripC. Habent item

^† decimarum Eccleſsiaſsticarum tertias, ſsive duas novenas partes, ſsibi tanquam Patronis in erectionibus Eccleſsiarum relictas, & aſsſsignatas, de quibus egi ſsuprà lib. 3. cap. 4. ex num. 18. & extant ſsched. dict. lib. 3. pag. 305. & ſseqq. Habent & vectigal, ſsive gabellam, quæ in Hiſspania dicitur Alcavala,

^† & ex omnibus rebus, quæ venduutur, præſstari ſsolet. Quod ius iad provincias Indiarum tanquam acceſsſsoriè unitas Regnis Caſstellæ, & Legionis abſsque nova aliqua conceſssione, vel declaratione tranſsire potuiſsſse, intrepid affirmat Laſsarte in tra ctat. de decim. vendit. in præfat. num. 20. ex iuribus & Auctoribus, de quibus ſsuprà cap. proxim. num. 8. & Gomez de Leon alleg. 31. tractans quæſstionem, an

^† privilegium non ſsolvendi hanc gabellam alicui, & eius ſsucceſsſsoribus conceſsſsum, ſservandum ſsit illis in Indijs, vel alijs terris noviter partis? Sed nihilominus per multos annos in illis exactum non fuit; ſsive quia ita cum primis Cõquiſsitoribus, & populatoribus earum paciſscebatur, ut videre eſst in pluribus ſsched. quæ extant dict. 3. tom. pag. 428. & ſseqq. Sive quia ita expedire iudicabatur, quò plures homines ad eas incolẽdas, ſsub prætextu huius immunitatis, & aliarum, allicerentur. Quouſsque rebus Indicis iam magis ſstabilitis, & in Reip. formam redactis, Regijſsq́ue neceſssitatibus propter bellorum ſsumtus in graveſscentibus, ſschedulæ generales expeditæ ſsunt ann. 1574. ut hæc gabella in dictis provincijs inſstitueretur, & exigeretur, ſsed non integrè, & uſsque ad decimam, ut in Hiſspania, ſsed duo tantùm pro ſsingulis centenarijs. Quod ſstatim in Nova-Hiſspania, & ei adiacentibus regionibus obſservari cœpit. In Peruanis tamen, licèt iam ex anno 1568. idem reſsolutum eſsſset, & Dom. D. Franc. à Toleto, qui ad Proregnatum earum tunc mittebatur, iniunctum, adhuc ex iuſstis aliquibus cauſsis uſsque ad annum. 1591. executio ſsuſspenſsa fuit. Quo expedita fuit enixior altera ſschedula ad Dom. Proregem D. Garciam Hurtado de Mendoça poſsteà Marchionem de Cañete iubens, ut id amplius differri non pateretur, ita tamẽtamen ut maximâ, quâ poſsſset, prudentiâ, ſsuavitate, & vaſsſsallorum ſsatiſsfactione procederet, ſsimulq́ue ei miſsſsa eſst inſstructio, ſsive Arancel, de modo & forma in hac exactione ſservanda, & de quibus rebus bentur in d. 3. volum. ex pag. 428. ad 445. cuius ſschedulæ virtute dictus Dom. Prorex hanc gabellam inſstituit, & licèt in provincia Quitenſsi eius occaſsione aliquæ ſseditiones moveri cœpiſsſsent, ſstatim tamen eiuſsdẽ prudentiâ & dexteritate, miſsſso ad eas generali Petro de Arana, compoſsitæ ſsunt, ut latè habetur in libro, quem de vita & geſstis eiuſsdẽ D. Marchionis ſscripſsit Doct. Chriſst. Suarez de Figueroa lib. 4. pag. 162. & ſseqq. Et quo ſsuavior

^† eſsſse poſssit exactio, atque officiales Regij, & alij exactores, provinciales, eius occaſsione, non vexent, per alias plures ſschedulas, non ſsolùm permiſsſsum, ſsed curatũcuratum eſst, ut civitatum, atque oppidorum capitula hãc adminiſstrationem in ſse ſsuſsciperent, moderatâ aliquâ quãtitatequantitate ſsub titulo conductionis, vel compoſsitionis præſstandâ, quam per ci|

p. 1065

vium capita pro modo facultatum, & negotiationum diſstribuerent, quod vulgò dicimus, Por cabeçon, ò encabeçamiento. Nimirum quia teſstante Caſsſsiodor. lib. 11. var. epiſstol. 7. & lib. 4. epiſst. 38. Illa

^† tantùm ſsequenda ſsunt lucra, quæ potest lætus poſsſseſsſsor offerre, ne augmento ſsuo tumens ſsumma deficiat, incipiatq́ue magis decſsſse, quia viſsa eſst immaniter accreviſsſse, iunctis alijs, quæ latiùs adduxi d. lib. 2. cap. 18. num. 58. & 70.

Sed quod in eiſsdem provincijs maioris quæſstus, ac ponderis circa Regios reditus eſsſse videtur, illud eſst, quod ex nobili illo, & apud omnes nationes recepto Regali colligitur, quod

^† in portuum, ſsive littorum vectigali conſsiſstit, & communiter Portorium, ſsive Portizatio vocari ſsolet, & ratione egreſsſsus, & ingreſsſsus in portubus maris, & transfretationis, ac navigationis mercium præſstatur. De quo expreſssè agitur in d. cap. 1. quæ ſsint regal. d. l. inter publica 17. §. 1. D. de verb. ſsignif. ubi Rebuff. Alciat. & alij, l. ſsi cùm Hermes 7. C. de locat. l. ult. C. de Eunuch. l. 5. & 7. C. de vectigal. cum alijs, quæ ultra Nævium, Sixtin. Bocerium, & alios ſsup. num. 19. relatos, notat Cuiac. lib. 6. obſserv. cap. 28. & lib. 9. cap. 24. Laſsarte in d. præfat. num. 6. & 16. Parlador. lib. 1. quotid. cap. 3. n. 9. Bald. conſs. 254. per totum, lib. 3. Petr. Greg. lib. 3. ſsyntagm. cap. 14. n. 7. Peregr. d. lib. 1. de iure Fiſsc. tit. 1. num. 17. Cabed. deciſs. Luſsit. 46. num. 6. par. 2. Tuſsch. d. litt. R. concl. 82. num. 17. latiſssimè Camill. Borrel. d. tract. de præſst. Reg. Cathol. cap. 9. 10. 11. 18. 19. 20. Burſsat. conſs. 335. & D. Ioan. del Caſstillo d. 7. tom. controverſs. cap. 41. ex numer. D. Alfar. d. gloſsſs. 20. §. 1. & 2. Quibus de iure noſstro Hiſspano conſsonat text. in l. 5. tit. 7. par. 5. & integri tituli 22. 23. & 24. lib. 9. Recop. ubi hoc ius Almoxarifazgo vocatur,

^† ex verbo nimirum Arabico Almoxarife, quod, ut inquit l. 25. tit. 9. dict. part. 2. Tanto quie re dezir como oficial, que ha recohrar los derechos dela tierra por el Rei, que ſse dan por razon del Portazgo, è del diezmo, è del cenſso de tierras; tractâ nimirum derivatione à verbo Xerefe, quod videre, ſseu detegere ſsignificat. Et quia hæc ſspeculatio in portubus maior erat, ideò frequentiùs dicta vox pro exactoribus portoriorum recepta fuit, & Franc. Lopez Tamarid vertit, Almoxarife, Cobrador de la renta de la mar, ut benè, & ſsolitâ diligentiâ ultra Ant. Nebriſsſsenſs. advertit D. Sebaſst. à Covatr. in Theſsaur. ling. Caſstell. eod. verb. fol. 57.

Inſstitutâq́ue

^† navigatione ad noſstras Indias Occidentales, tanti hoc vectigal haberi cœpit, ut fuerit neceſsſsarium de eo peculiarem titulum facere in dict. lib. 9. Recop. tit. 26. qui inſscribitur, Del Almoxarifazgo de las Indias, i condiciones con que ſse arrienda, ultra ea, quæ dixerat l. 3. tit. 22. eodem lib. 9. & plurimas ſschedulas, inſstructiones, atque ordinationes Regias varijs temporibus expedire, tam ad ipſsum vectigal ſstabiliendum, & quid eius ratione in portubus Hiſspaniæ, & Indiarum ſsolvi debeat, deſsignandum: quàm ad pœnas imponendas, fraudeſsq́ue obviandas, quæ in eo committebantur, quarum ſschedularum plures congeſstæ ſsunt in dict. 3. volum. pag. 445. & ſsequentibus, illiſsq́ue inſspectis Matienz. in tractatu manuſscript. de moder. Reg. Perù, 2. part. cap. 11. inquit: Que en ſsu tiempo ſse cobraba de las mercaderias, que ſse traian à vender à las Indias, quince por ciẽto, i del vino veinte por ciento, la mitad pagado en ellas, ila otra mitad en Eſspaña. Quod tamen quotidie augeri videmus, Regijs neceſsſsitatibus, & hoſstium, pycatarumq́ue incurſsibus, ita deſsiderantibus. &, quod magis eſst, licèt

^† hoc vectigal pro tuitione maris Regi præſstetur, ut dicunt leges, & ſschedulæ ſsuprà relatæ, & præcipuè quædam ann. 1566. dict. 3. tom. pag. 448. latè Bobadilla in Politica lib. 5. cap. 4. numer. 2. Gregor. Lopez per text. ibi in l. 8. gloſsſs. 2. tit. 20. part. 2. & Ioann. Hævia in laberinth. naval. cap. 1. num. 15. pag. 491. Cùm tamen id ſsufficiens viſsum non fuerit, introductum

^† eſst aliud vectigal, quod dicitur Haberia, cuius nomine à mercatoribus, & reliquis navigantibus pro rata mercium, & aliarum rerum, quæ evehunt, & revehunt, extorquetur id omne, quod in claſsſsibus præſsidiarijs, quæ ad onerarias tutandas inſstruuntur, expenſsum eſst. Quod vectigal vocant, Elgasto de la Haberia. In de (ut puto) ducto vocabulo, quod hoc vectigali mediante, navigantibus ſsuæ facultates, ſsive bona conſservantur, quæ linguâ Hiſspanâ Haber, ò Haberes, à verbo Latino Habere dicuntur; licèt multi ſsentiant ex tot contributionibus potius diminui, quàm conſservari, & ita illud verbum ad

^† damna, quæ merces recipere ſsolent, etiam traduci cœpit. Et de his Haberijs, & forma, quæ ſservari debet in eis diſstribuendis, & exigendis, extant etiam inſsignes ſschedulæ ann. 1573. dict. 3. tom. pag. 174. & ſsequentibus, & plures aliæ, quæ agunt de modo,

^† quo mercium valor, & incrementum verifican. dum, & æſstimandum ſsit, ad effectum ut cognoſsci poſsſsit, quid quiſsque portorij, & |

p. 1066

Haberiæ nomine ſsolvere debeat, reperiunrur eodem tom. pag. 468. & ſseqq. & inter alia enixè, & geminatè iubent: Que eſstas avaluaciones ſse hagan por el valor, i precio mediano, i por los regiſstros,

^† ſsin abrir, ni deſsempacar los fardos, ſsino es en caſso, que contra lo que en ellos ſse lleva aya denunciacion en forma. Quod ſsumtum videtur ex l. evictiones, C. de curſsu pub. lib. 20. ubi Bart. l. 8. tit. 7. par. 5. quam dicit ad hoc notandam Gregor. Lopez ibîdem, verb. No los eſscudriñen, Anton. Coreſsetus in ſsingul. verbo Gabella, el 2. & Ioann. de Hævia in dict. laberynth. §. Viſsitas, num. 20. pag. 601. Et nititur

^† in favore navigationis, & negotiationis, quæ ſsemper Reipub. utiliſssima iudicatur, & ad quam homines allici, non retardari debent, l. ſsemper, §. negotiatores, D. de iure immun. l. 2. C. de nundinis, cum alijs, quæ adduxi 1. tom. lib. 1. cap. 8. num. 9. & ſseqq. & cap. 16. num. 31. & tradit Petr. Gregor. lib. 4. de Repub. cap. 7. Scaccia de cõmerc. q. 1. §. 1. à num. 47. Dom. Valenç. conſs. 52. num. 86. Pineda de rebus Salomon. pag. 242. Hævia in laberynt. lib. 1. cap. 1. Alvar. Velaſscus de privileg. miſserab. perſsonar. 1. par. q. 14. Pet. Faber lib. 1. ſsemeſst. pag. 144. ubi de annonam portantibus, 170. ubi de navicularijs, & 171. ubi de mercatoribus, Admiratus ad Tacit. pag. 172. & eleganter Caſsſsiod. lib. 4. epiſst. 7. docens,

^† omnes vexationes, omniaq́ue diſspendia à navigantibus dũportus appellunt, removenda eſsſse: Quia crudelitatis genus eſst, ultra naufragium velle deſsævire, & illos ad diſspẽdia cogere, quibus inopem vitam probantur immania pericula ceſsſsiſsſse, & iterum melius eodem lib. epiſst. 19. Portus noſstros navis veniens non paveſscat, ut certum nautis poſsſsit eſsſse refugium, ſsi manus non incurrerint exig entium, quos frequenter plus affligunt damna, quàm ſsolent nudare naufragia. Nimirum

^† propter tyrannidem vexationes, & iniuſstitias publicanorum, contra quos invehit Cicer. in orat. pro Rabirio, & D. Aug. ſserm. 50. de temp. inquiens: Puplicanorum autem ſstudia & exercitatio, impudentiæ, ac crudelitatis plena ſsunt, quæſstus nota illiberalis turpis quædam mercatura, imò rapina lege ſseculari conceſsſsa. Pat. Puente in Monarch. Hiſspan. lib. 2. cap. 29. pag. 291. ubi inquit, TeloniũTelonium, ſsive Aduanas publicanorum portas mortis dici poſsſse: Porque alli perece la vida del paſsſsagero con las moleſsias que recibe, i el alma del Aduanero con las injuſsticias que baze.

Sed cùm tot ſsint

^† fraudes, & malitiæ eorundem navigantium, & negotiantium, ad intercipienda, occultanda, & uſsurpanda iura Regia, quæ ex mercibus, alijſsq́ue rebus pretioſsis, quæ ad Indias, & ex Indijs navigãturnavigantur, ſsolvi debent, iuxta ea, quæ modò tradidimus, necnon etiam in exportandis, & adſsportandis multis rebus,

^† quæ ratione publicæ utilitatis in provincijs Indiarum, vendi, haberi. aut in commercium deduci, ſsine peculiari Regis licentia prohibitæ ſsunt, qualia ſsunt arma, ſservi Æthiopes, omne genus ſserici & mercimonij ex Regno Sinarum, aurum & argentum ad Indias, vel alias provincias præter Hiſspaniam, & alia ſsimilia, quæ prudenter, & providenter ſstatura ſsunt, ne nobis utilia & neceſsſsaria, ad barbaras & extraneas, aut nobis infeſstas nationes exportentur, contra conſsil. Imp. in l. 2. C. de commerc. l. 1. & per tot. C. quæ res export. l. 38. tit. 6. lib. 3. Recop. l. 10. tit. 18. eod. lib. l. 67. tit. 25. lib. 5. l. 1. cum 10. ſseqq. tit. 18. lib. 6. Recop. cum alijs, quæ latè tradunt Avendañ. & Aviles in c. 51. ſsi Prætor. Ant. Gom. 1. var. cap. 1. & ſseqq. qui inquit, hæc edicta prohibitoria eſsſse, Gutierr. 4. pract. cap. 38. n. 6. qui hinc infert, his legibus etiam clericos illigari, latiſsſsimè Bobad. in Polit. lib. 4. cap. 5. per totum. Ego qui plura congeſssi ſsuprà lib. 1. cap. 7. num. 47. & ante omnes Cicer. in oratione pro Flacco, ubi eum ſsummè laudat,

^† quòd edicto vetuerit, ne Iudæi ex omnibus provincijs P.R. ſsubiectis aurum Ieroſsolymam exportatent, & ita concludit: Quis eſst, iudices, qui hoc non verè laudare poſsſsit: exportari aurum non oportere, lum ſsæpè anteà Senatus, tum me Conſsule, gravißimè iudicavit. Meritò, non obſstante favore navigantibus, & negotiantibus debito, ſsummo ſsemper ſstudio curatum eſst, ut diCtis fraudibus obviam eatur,

^† ipſsiq́ue merces publicè, & bonâ ſside profiteantur, quas transfreatare volunt, & portum, ſsive locum, ad quem eas dirigere intendunt, quod dicimus, hazer Regiſstro. Quæ vox

^† à re geſsta originem trahit, quo vocabulo veteres, quicquid in re præſsenti verè & realiter actum erat, ſsignificabant, unde quælibet acta iudicialia geſsta, vel regeſsta dici cœperunt, ut conſstat ex l. illicitas, §. veritas, D. de officio Præfidis, Vopiſsco in Probo, Prudent. in Hymno Roman. Cuiac. lib. 15. obſservat. cap. 37. cum alijs traditis à Petr. Fab. in 1. ſsi librarius 92. D. de regulis iuris, pagina mihi 379. Et ultra

^† Regeſstum, viſsitationes navium, & mercium per Publicanos, ſseu Regios Officiales ſsaciendæ, & Domus Publicæ conſstitutæ ſsunt, in quibus merces exonerentur, & recondantur, quouſsque dicta vectigalia ſsolvan|

p. 1067

tur, quæ domus

^† communiter appellantur Aduanas, à verbo Arabico Divanum; Que ſsignifica la caſsa donde ſse cogen los derechos, de donde diximos Divana, Adivana, i ultimamente Aduana, ut benè obſservat D. Sebaſst. Covarr. in dict. theſsaur. ling. Caſstell. eodem verbo, fol. 16. de quibus omnibus latè agitur per DD. in dict. tit. quæ res export. & in l. 1. & per tot. D. de publican. & vectigal. & C. de vectigal. & commiſsſs. Strach. de mercat. 2. par. num, 48. & ſseqq. Scacc. de commerc. quæſst. 1. Bobad. d. cap. 5. Ioan. de Hævia in dict. laberint. lib. 3. cap. 6. ubi de rebus prohibitis, cap. 7. ubi de Aduana, cap. 8. ubi de regeſsto, & cap. 9. ubi de viſsitationibus navium, & merciũmercium, Dom. Valenç. conſs. 100. num. 79. ubi probat,

^† Regeſsti petendi, & faciendi cauſsam finalem, eſsſse dictorum onerum, & vectigalium ſsolutionem. Et in idem tendit obligatio petendi portum, ad quem cum mercibus diriguntur, quod vulgò dicimus, La derecha de ſscarga, quod de iure communi etiam requirebatur, ut conſstat ex l. 1. C. de littor. & itin. cuſstod. lib. 10. & alijs, quæ benè congerit Borrell. d. cap. 9. num. 49.

Atque hæc omnia

^† melius, & cautius, quàm alibi ſstatuta, & ſsummâ providẽtiâ diſspoſsita ſsunt de noſstro iure Indiarum, per innumeras ſschedulas & ordinationes antiquas, & modernas, quarum plures extant in d. 3. tom. ex pag. 116. ad 254. & in 4. pag. 14. & 33. ubi de prohibitione armorum, & ex pag. 202. ad 220. ubi de regeſstis & prohibitionibus aliarum rerum, & ex eiſsdem formantur tituli plures lib. 8. & tit. 24. & ſsequẽtib. & lib. 3. novæ Recopil. quam ad eaſsdem leges Indicas præparamus, ut ex earum ſsummario iam in lucem edito videre poteris. In quibus omnibus, cohærenter ad ea, quæ iure cõmuni diſspoſsita ſsunt in legibus, & titulis ſsup. relatis, pœna privationis rerum, & alijs interdum gravioribus, puniri iubentur hi, qui vel regeſstum non faciunt, vel prohibitas merces exportant, aut in caput alienum, ad fraudandos ſsuos creditores, deſsignant, vel portum, quem non debuerunt, appellunt, vel aliud quicquam faciunt, quod ſsciunt, vel ſscire debent, ſsibi eſsſse prædictis legibus, & ordinationibus interdictum: quas pœnas generali nomine appellamus de commiſsſso, vel contravando.

Et in his conſsiſstit

^† aliud Regale ſsupremis Principibus reſservatum, & in his noſstris Indijs valdè pingue, & conſsiderabile. Circa quod plurimas, & ſsatis practicabiles. quæſstiones, quas in facti contingentia habui, & indicavi, proſsequi deſstinaveram; ſsed temporis, & voluminis auguſstijs preſsſsuis (ut initio huius capitis dixi) eas in aliud reſservo. Interim Lectorem remittere contentus ad ea, quæ

^† doctè, & plenè de his commiſssis, & eorum praxi, alijſsq́ue iuribus, & privilegijs, quæ Fiſscus habet adverſsus eos, qui eius iura, & vectigalia defraudant, & quando hanc pœnam incurrant, & an ad hæredes tranſseat, quomodo probetur, vel præſscribatur, an requiratur actualis, apperhenſsio, an delictum famuli. vel proretæ domino noceat: & an merces prohibitæ faciant incidere in commiſsſsum non prohibitas? & quòd in his cauſsis ex abrupto, & de plano procedatur, tradunt. poſst. antiquiores alios, Regner. Sixtin. & Henr. Bozerius in tract. de Regalib. IoãIoan. Borcholt. in cap. unic. de Regal. num. 48. Ægid. Boſssius in prax. tit. de fraud. vectigal. Peregrin. de iure fiſsc. lib. 6. tit. 5. per tot. Bobad. dict. cap. 5. Hævia dict. 2. par. laberint. cap. 10. Roſsental. omninò videndus, de feud. cap. 5. concluſs. 36. Grammat. deciſs. 15. Collerus de proceſsſs. execut. par. 1. cap. 3. n. 84. Hartman. Hartmani lib. 2. pract. obſservat. tit. 48. obſservat. 1. & ſseqq. Roland. à Valle conſs. 42. vol. 3. Craveta conſs. 115. & 696. Maſscard. concluſs. 473. & 834. Ioann. Gutierr. lib. 4. pract. ex cap. 37. ad 46. Camill. Borrell. dict. tract. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 15. & 17. Dom. Valenç. conſs. 38. & 52. Tiber. Decian. lib. 5. crimin. cap. 10. n. 13. Petr. Pechius in reg utile per inutile, de regul. iuris in 6. Bertazol. conſs. 83. vol. 1. Marius Muta ad conſst. panorum. 3. tom. Pag. 227. ex num. 12. Ignat. del Villar in ſsilva reſsponſsor. conſs. 5. Quintil. declamat. 343. ubi Petr. Herod. in notis, Burſsat. conſsil. 331. numer. 56. & 57. vol. 3. Gab. Pereira deciſs. Luſsitan. par. 2. Alexand. Trentacinq. 1. tom. var. lib. 1. tit. de iure fiſsci, reſsol. 3. Paz in prax. 5. par. 2. tom. cap. 1. Dom, Alfar. d. tract. de offic. Fiſscal. gloſsſs. 20. â num. 65. Steph. Gratian. lib. 1. diſscept. forenſs. cap. 178. & 179 Collantes in pragm. agric. lib. 3. cap. 14. ex n. 7. Avendañ. reſsp. 33. Cened. canon. quæſst. q. 33. num. 28. Menoch. conſs. 79. à num. 29. lib. 1. & conſs. 792. à num. 9. lib. 8. Suar. conſs. 2. num. 10. quod conſs. extat ad calcẽ Strach. poſst tract. de mercat. Palac. Rub. in repet. Rub. §. 34. n. 5. fol. 18. Ego latiſssimè alios adducens in tract. de ſsynd. iud. moitiex num 98. & noviſssimè Florid. Manſsonius in peculiari tractatu de Contravandis. Quod verbum

^† quid ſsignificet, & unde dicatur? & alia ſsingularia de commiſssis, benè etiam tradit Surdus, omninò videndus, conſs. 42. num. 16. & 17. lib. 1. Lucarin. academ. obſservat. academ. ult. obſserv. 3. Ianus Lãglæus |

p. 1068

lib. 12. ſsemeſstr. cap. 1. ubi agit de huius crininis præſscriptione.

Quod ſsanè

^† licèt. tot legibus, & iudicibus compeſsci curetur, adhuc tamen navigantium, negotiantium, & ipſsorum nantarum, & Architallaſsſsorum dolis, technis, & fraudibus illuditur, quia ſsæpiùs,

^† quò plus cautelæ, eò plus fraudis ſsubeſsſse ſsolet, ut aliàs inquit Flam. de Ambas conſsil. 98. num. 52. relatus à Martin. Mager. in tract. de advoc. armata, cap. 9. num. 363. pag. 367. Maximè cùm non rarò

^† ipſsi publicani, & officiales Regij, alijq́ue Magiſstratus, qui fiſsci partes agere deberent, proprijs commodis inſservientes, cum privatis conſspierent, putantes ſse in hoc nullum ſscelus admittere; cùm tamen certum ſsit,

^† non ſsolùm mortaliter peccare, verùm & ad reſstitutionem omnium rerum, quæ commiſssi nomine ad fiſscum pertinere Potuiſsſsent, ex aliquorum opinione teneri, & ex magis certa, & communi ad intereſsſse iurium defraudatorum, ut conſstat ex traditis à Leſssio de iuſstitia & iure lib. 2. cap. 13. à num. 72. & cap. 31. à num. 50. & 51.

Ad quæ iura & vectigalia, ubi iuſsta ſsunt, & iuſstè exiguntur,

^† etiam ip ſsi mercatores in conſscientia tenentur, ut reiectâ opinione Ioſseph. de Angles, Avendañi in dictionar. verb. Alcavalas, & aliorum contrà ſsentientium, docent Silveſst. in ſsumm. verb. Gabella, quæſst. 3. num. 8. Navarr. in Manual. cap. 17. num. 200. Oralora de nobilit. 1. par. cap. 5. Menchac. de ſsucceſsſs. creat. lib. 1. §. 10. numer. 648. & §. 28. num. 28. Covarr. in reg. peccatum, 2. par. §. 3. num. fin. verſs. Hinc tertiò, Medina de reſstit. quæſst. 13. Caſstro de lege pœnal. lib. 1. cap. 11. Sotus de iuſstitia & iure lib. 3. quæſst. 6. art. 7. Menoch. de arbitrar. caſs. 397. Cordub. quæſst. 95. Laſsarte de gabell. quæſst. 18. num. 39. Gironda eodem tract. par. 12. ex n. 6. Bobad. in Polit. lib. 5. cap. 4. num. 4. & noviſsſsimè Dom. Valenç. conſsil. 189. num. 61. vol. 2. & Illuſstriſsſs. Vlyſsſsiponenſs. Acuña in notis ad cap. quæ contra mores, diſst. 8. num. 4. pag. 52. ubi ttactat, an tranſseuntes ſsine ſsolutione gabellæ poſssint puniri?

Et ideò

^† cauti eſsſse debent iudices, qui de his commiſsſsis cognoſscunt, in non moderandis, ſseu temperandis pœnis, quæ per leges, & ſstatura impoſsitæ ſsunt. Nam etſsi id aliquãdo ſsoleat facere Princeps, & ſsupremus Senatus, & manifeſstationes rerum non profeſsſsarum, etiam poſst lapſsum regeſsti tempus admittere, ut conſstat ex pluribus ſschedulis, quæ habentur dict. vol. 4. pag. 198. & 413. quia pœnæ, iudicibus legitimæ, Senatui ſsunt arbitrariæ, ut docet & exemplis illuſstrat Petr. Herod. lib. 8. rerum iudic. tit. 1. cap. 3. pag. 300. iudices tamen inſseriores, ubi id faciunt, ſsuſspicionem ſsubornationis incurrunt, quia id illis prohibitum eſst, ut inquit Bobad. dict. cap. 5. & de iure noſstro Indiarum expreſsta ſschedula dat. Matr. 22. Novembr. ann. 1621. cum Limanis Auditoribus loquens, & hoc eſst, quod dixit Symmach. epiſst. 49. lib. 1. Aliam eſsſse conditionem Magistratuum, quorum corruptæ videntur eſsſse ſsententiæ, ſsi ſsint legibus mitiores: aliam divorum Principum potestatem, quos decet acrimoniam ſseveri iuris inflectere. Quam etiam inter utroſsque differentiam, non minus benè expreſssit Themiſstius in orat. 5. in Senatu habita pro laudibus Theodoſs. Imp. cuius Græca verba refert Petr. Fab. lib. 3. ſsemeſstr. cap. 17. pag. 257. & eis conveniunt alia, quæ in ſsimili de Deo agens, ſscripſsit Lactant. in lib. de ira Dei, cap. 19. Inquiens: Iudicem peccatis veniam dare non poſsſse quia voluntati ſservit alienæ: Deum autem poſsſse. quia eſst legis ipſse ſsuæ diſsceptator, & iudex: quam cum poneret, non utique ademiſsſse ſsibi omnem poteſstatem, ſsed habere ignoſscendi licentiam.

Et propter

^† prædicta vectigalia, & contributiones, ac commiſsſsorum iura, & confiſscationes, & plures alias utilitates, & imburſsationes, quas fiſscus ex ſsubditorum mercimonijs, navigationibus, & negotiationibus capit, in proverbium abijt, Que de tres Flotas es ſsuya la una, & meritò dicere potuit Modernus Epigrãmatarius Anglus IoãIoan. Ovenus epigr. 293. pag. 133.

^† Fiſscum melius appellari poſsſse viſscum, cùm opes hominum capiat:

Vt viſsco capiuntur aves, fiſscus quaſsi viſscus
Dicitur, à fiſsco ſsic capiuntur opes.

Quam ob cauſsam eum etiam parum placidum, duræ cervicis, omnia imburſsantẽ, corpus ſsine conſscientia, & ſstomacho ſsimilem appellavit Bald. omninò videndus, in tit. de allodijs, num. 10. & in l. executorem, col. 11. C. de exec. rei iudic. Lucas de Pena in l. quicunque, col. Penult. C. de omni agro deſsert. Afflict. in conſstit. Neapolit. in prælud. quæſst. 15. num. 4. & 7. ubi eius Addition. Chaſsſsan. in conſsuetud. Burgund. rubr. 2. in Principio, col. 340. Petr. Gregor. lib. 3. ſsyntagmatum cap. 2. num. 6. & 11. & 4. in princip. & Barboſsa in l. 1. ſsolut. matrim. 7. part. num. 7. Quod. etiam applicari poteſst ad alias confiſscationes,

^† quæ fiunt propter alia delicta, quas dicimus, Penas de Camara, & in eis alterum Principum Regale |

p. 1069

conſsiſstit, ut per Auctores ſsuprà relatos, præcipuè Borrell. dict. tract. de præſstant. Reg. Cathol. cap. 15. & 17. Sebaſstian. Guacin. in integro tract. de confiſscat. bonor. Sebaſst. Nævium in dict. cap. 1. quæ ſsint regal. à numer. 194. Craveta conſsil. 128. num. 4. Vivius tom. 2. commun. opinion. lib. 9. tit. 31. num. 47. Menoch. conſsil. 302. num. 29. verſs. 11. Peregrin. de iure fiſsci lib. 5. tit. 1. à numer. 4. Molina de iuſstitia & iure tom. 4. tract. 3. diſsput. 20. num. 8. & 9. Cabed. deciſs. Luſsitan. 20. num. 8. & 9. par. 2. & deciſs. 58. ubi, quòd bona indigni dicantur de Regalibus, latiſsſsimè Dom. Alfarus dict. gloſsſs. 20. ex num. 148 &. Cardin. Tuſsch. dict. littera R. concluſs. 82. num. 14. Circa quod tamen

^† de iure Indiarum nihil peculiare ſse offert, niſsi quòd per antiquas ſschedulas, & ordinationoes hoc genus bonorum per officiales Regios adminiſstrari ſselebat, ut patet ex 3. to. ſschedul. impreſsſs. pag. 307. quouſsque vendi cœpit officium Receptorum dictarum pœnarum in ſsingulis Audientijs, per quos adminiſstrari, & apud quos deinceps ſservari iuſsſsæ ſsunt, ut videbis ex ſschedulis, quæ noviſsſsimè recopilantur in dict. ſsummar. lib. 3. tit. 24. fol. 117.

Habent quoque Principes alterum Regale conſsideratione digniſsſsimum, quod conſsiſstit

^† ni dominio generali, ſsibi ſsupremæ poteſstatis ratione, in omnibus ſsuis Regnis reſservato, circa agros, paſscua, montes, & flumina publica, ita ut hæc hac de cauſsa in dubio de Realengo dicantur, & cenſseantur, & in eis tam in iudicijs poſsſseſsſsorijs, quàm in petitorijs, intentionem ſsuam fundatam habere videantur, contra quoslibet alios poſsſseſsſsores, qui earũearum legitimos titulos non oſstenderint, ut præter iura & Auctores ſsuprà relatos, probat elegans text. in l. 1. tit. 11. par. 2. Anton. Gabriel, qui plures ex antiquis adducit lib. 1. Commun. opinion. tit. de præſsumt. præſsumt. 9. num. 1. Maſscard. concluſs. 217. ex num. 1. Avendañ. de exeq. mandat. 1. parte, cap. 1. num. 7. & 8. & cap.. 4. num. 1. & cap. 12. num. 1. Valaſsc. de iure emphyt. quæſst. 8. num. 37. verſs. Tertia concluſsio, Matienz. in l. 3. tit. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 7. num. 2. & 4. & in l. 1. gloſsſs. 21. num. 2. Azeved. in l. 1. tit. 15. lib. 4. Recop. num. 57. & 58. Ioan. Gutierr. lib. 4. pract. cap. 60. Bobad. in Polit. lib. 2. cap. 16. num. 52. Peregrin. de iure fiſsc. lib. 7. tit. 3. num. 17. Cald. Pereira de emtione & vendit. cap. 21. num. 3. & 4. & 25. Humad. in ſschol. ad Greg. Lopez in l. 5. tit. 26. gloſsſs. 6. num. 4. Belluga in ſspecul. Princip. rubr. 14. ex num. 35. Menchac. de ſsucceſsſs. creat. §. 3. num. 4. Seſsſse deciſs. Aragon. 74. num. 1. cum ſseqq. ubi Covar. Palac. Rub. & alios allegat, Mieres de maiorat. in nova impreſsſs. ubi plurima congerit 4. par. q. 23. n. 175. cum ſseqq. Oterus in tract. de iure paſscendi c. 9. n. 17. plenè Calliſst. Remirez, omninò videdus, dict. tract. de lege Regia, §. 26. ex num. 11. ad 51. & Ego, qui alios adduco, 1. num. de Indiar. iure lib. 2. cap. 6. ex num. 91.

Quod ius

^† in noſstris quoque Indijs pa riter obſservatur, & exceptis terris agris, paſscuis, montibus, & aquis, quæ Rex Indis, urbibus, oppidis, aut privatis indulſsit, reliqua omnia huius generis, & maximè inculta, aut deſserta, vel cervida in ſsua Corona manſserunt, quemadmodum &

^† olim in abſsoluto, & deſspotico dominio Incarum, Peruanorum, & aliorum, qui Indis dominabantur, poſsita erant, ut refert Pat. Ioſseph. Acoſsta in hiſstor. Ind. lib. 4. cap. 15. & Torquemad. in Monarch. Indian. lib. 14. cap. 7. & expreſssè, poſst plures conſsultationes, quas refert Anton. de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 1. lib. 2. cap. 2. pag. 84. & lib. 8. cap. 9. pag. 275. & decad. 4. lib. 9. cap. 14. pag. 250. deciſsum reperitur in pluribus ſschedulis, quæ extant 1. volum. impreſsſs. pag. 61. & ſseqq. & præſsertim in illa famigerata 1. Novembr. ann. 1591. cuius in terminis meminit Doct. Carraſsc. ad leg. Recopil. cap. 3. §. 2. num. 11. fol. 28. quæ poſst alia ſsic habet: Por aver Yo ſsucedido enteramente en el ſseñorio que tuvieron en las Indias los ſseñores dellas, es de mi patrimonio, i Corona Real el ſseñorio delos valdios, ſsuelo, è tierra dellas, que no estuviere concedido por los ſseñores Reyes mis predeceſsſsores, &c.

Et quamvis

^† initio detectionis Indiarum, cùm terræ, & agit tot ubiq́ue eſsſsent, & incolæ, ex Hiſspanis, qui eis donari poſsſsent, numero pauci, hoc ius quodammodo neglectum fuerit, & Gubernatioribus, ac Capitulis civitatum permiſsſsum, ut terras prout vellent, diſstribuerent, ut patet ex ſsched. & ordination. 1. tom. ex pag. 62. ad 70. poſstmodum tamen per dictas ſschedulas noviores ad Regis manum, & diſspoſsitionem reductæ ſsunt, & in publica ſsubhaſstatione vænire iuſsſsæ, ipſsis etiam Proregibus facultate interdictâ, illas alio modo diſstribuendi, ut tetigi ſsup. lib. 4. cap. 10. num. 32. & latè, & diligenter ſscribit Anton. de Leon, omninò videndus, in tract. de confirm. Regijs, 2. par. cap. 23. ubi agit de onere petendæ confirmationis terrarum ſsic venditarum, vel cõceſsſsarum.

^† Romani quondam in ſsimili feciſsſse leguntur, qui in provincijs noviter partis |

p. 1070

poſstquàm inſstitutis colonijs, & veteranis ſsufficientes agros aſssignaverant, reliqui per Quæſstorem venire in publica ſsubhaſstatione ſsolebant, aut cenſsoriæ locationi ſsubijci, ut ſstipendium, tributumvè annona Pop. Rom. illorum nomine penderetur, qui inde agri vectigales dicebantur, ut conſstat ex l. in agris, D. de acquirend. rerum domin. iunctâ l. item ſsi verberatum, §. item ſsi fortè, D. de reivindic. l. Lucius Titius, D. de eviction. l. 1. & per tot. D. ſsi ager vectigal. Siculo, Flacco de condition. agror. Hygeno lib. 2. de limit. conſst. in princip. Cicer. lib. 3. & 5. in Verrem, & orat. 3. in Rullum, & ex alijs, quæ ſsolitâ eruditione tradit Petr. Fab. lib. 2. ſsemeſstr. cap. 4. pag. 41. & ſseqq.

Vt ſsic minus mirandum ſsit,

^† quod de tributo conſstituendo ſsuper agris Peruanis, in quibus vineæ contra prohibitionem plantatæ ſsunt, dixi ſsuprà lib. 1. cap. 7. num. 57. Et rigore iuris attento

^† nullæ & irritæ declarari poſssint conceſssiones dictorum agrorũ à Dom. Proregibus Peruanis per gratiam, ſsive ambitiosè factas, nullâ ſsubhaſstatione interveniente, neque cæteris requiſsitis, quæ dict. ſschedul. ann. 1591. præſscribit, tum ex regul. l. cùm hi, §. ſsi Prætor, D. de tranſsact. l. 1. C. de præd. Decur. cum alijs latè adductis à Tiraq. de retract. lignag. §. 1. gloſsſs. 21. num. 11. & 12. & de retract. convent. §. 4. gloſsſs. 9. num. 31. Cencio de cenſsib. 2. par. cap. 1. art. 6. à num. 12. & Farin. in fragmẽt. verb. Lex, num. 203. & ſseq. Tùm, præcipuè ex eo, quòd in terminis, de his

^† conceſssionibus, & licentijs rumpendi, & laborandi Prædictos agros, ipſsi Regi præcisè reſservandis, ſsanxit l. 11. tit. 7. lib. 7. Recop. circa cuius declarationem ita expreſssè concludit Azeved. ibîdem num. 5. Bobad. dict. cap. 16. num. 153. & lib. 3 cap. 8. num. 82. Gutierr. dict. lib. 4. pract. cap. 60. num. 6. Cevall. 3. to. comm. pract. q. 749. num. 35. & ſseqq. & D. Ioan. del Caſstillo de uſsufr. cap. 54. num. 30. in fin.

Et hinc deſscendit iuſstificatio quotidianæ praxis, quæ admiſsit, ut

^† quotis Regi, vel Proregi, qui eum repræſsentat, oportere viſsum fuerit, poſssit cogere eiuſsmodi agrorum poſsſseſsſsores, titulos ſsuæ poſsſseſssionis oſstendere, iuxta ea, quæ dixi ſsuprà lib. 2. cap. 28. ex num. 36. & iubere, ut de novo, & per agrimẽſsores peritos, & timoratos, agri, quos ſse emiſsſse, aut compoſsuiſsſse dicunt, remetiantur, ut quod præſsumtum, & uſsurpatum repertum fuerit, Fiſsci inribus, à quo exierat, applicetur, de quo eſst elegans, & rotundus text. in l. omnes, & in l. penult. C. de fund. patrimon. lib. 11. & Caſssiod. lib. 5. variar. epiſst. 24. ubi inquit, quòd quemadmodum Princeps gaudet in bonis, quæ à ſsubiectis legitimè poſssidentur, & ea propria ſsua patrimonia reputat, ita compendia iuſsta non debet aſspernari: Quia negligentiæ vitium eſst, præſsumtiones (hoc eſst uſsurpationes) relinquere, quas iura a præcipiunt amputare.

Quamvis ubi iam

^† quadraginta annorũannorum, vel aliàs multum tempus effluxit, quo in eiuſsmodi agrorum cultura, & poſsſseſssione perdurant cum titulo, vel ſsine titulo, ſsatius cenſseri ſsoleat, præteritis connivere, & in futura proſspicere, quàm antiquos colonos turba. re, & contriſstare, ut piè, & prudenter conſstituit Imper. Anaſstaſs. in l. ultim. C. de fund. patrim. lib. 11. in cuius confirmationem Ego expendere ſsoleo elegantem epiſstol. 112. Trajani ad Plin. lib. 10. quæ ſsic habet: Sicut largitiones ex publico fieri, mandata prohibent, ita ne multorum ſsecuritas ſsubruatur, factas ante aliquantum temporis retractari, atque in irritum vindicari, non oportet. Quicquid ergo ex hac cauſsa actum ante viginti annos erit, omittamus. Non minus enim hominibus cuiuſsque loci, quàm pecuniæ publicæ conſsultum volo. Et in hoc reſspicere videtur dict. ſschedul. ann. 1591. quæ

^† nõ vult veteres poſsſseſsſsores ſspoliari, ſsed ad compoſsitionem admitti, quaſsi dicat, cum his mitius, & lit eralius agendum, & pro eodem, aut etiam minori pretio, quàm alij dederint, præferendos eſsſse. Et in alia ſschedul. Matrit. 27. Octobr. ann. 1535. dict. 1. tom. pag. 65. & 66. permittiutr, ut

^† antiqui Conquiſsitores, & alij benemeriti in his agris remunerentur, & inter hos digniores præferantur: Con que lo que aßi ſse les repartiere no lo puedan vender à Igleſsia, ni Monaſsterio, ni à perſsona Ecleſsiaſstica, ſsopena que lo ayan perdido, i pierdan, i ſse pueda repartir à 0tros. Quæ quidem ſschedula hac in parte valdè notabilis eſst, &

^† an, & quatenus talis cõditioconditio, ſsive gravamen de iure ſsubſsiſstat, dixi ſsup. lib. 3. cap. 21. num. 39. & ſseqq.

De aquarum

^† autem diviſsione, quæ in his provincijs valdè neceſsſsaria eſst, cùm plures earum irriguæ ſsint, ut dixi ſsuprà, agunt etiam plures ſsched. dict. 1. tom. pag. 61. & ſseqq. & eſst videndus Cepola de ſservitur. tit. de aquæductu, & Dom. Valenç. qui plures alios adducit, conſs. 20. & conſs. 7. & cõſs. 100. num. 12. & 15.

Deniqve, ut alia minutiora omittãomittam, quæ ſsigillatim velle perſsequi, longiſssimum eſsſset, aliud valdè magnum, & pingue Regale in his provincijs conflatur ex

^† venditione officiorum, Tabellionatuum, Decurionatuum, fidelium Executorum, Receptorum, Procu|

p. 1071

ratorum, Aquiliferorum, Depoſsitariorum, Monetariorum, & ſsimilium, quæ pecuniæ neceſssitas interdum magis, quàm Reipub. utilitas adinvenit, de quibus ſspecificam, & omninò videndam mentionem facit Anton. de Leon dict. tract. de confirm. Regijs, 2. par. cap. & Figueroa in hiſstor. March. Cañetij lib. 5. ex pag. 196. Hæc enim

100

^† officia creare, & diſsponere proprium Principis eſst, l. 1. §. cùm urbem, D. de offic. Præfect. urb. Auth. de defenſs. civit. §. nos igitur, collat. 3. cum alijs latè traditis ab Auctoribus ſsuprà citatis, & præter eos ab Aviles, & Avendañ. in cap. 1. Prætor. eodem Avend. reſsp. 9. Tello in l. 19. Tauri, ex num. 10. Guillerm. Bened. in cap. Rainuntius, verb. Duas, num. 52. Capic. in inveſst. feud. §. Magiſstratuum creatio, fol. 128. Chaſsſsan. in Catalog. glor. mund. par. 5. conſsid. 24. caſs. 15. Gramm. deciſs. 46. Bobab. in Polit. lib. 1. cap. 2. num. 14. & lib. 3. cap. 8. num. 152. Menoc. conſs. 302. num. 29. verſs. Decimoquintò, Cabed. deciſs. Luſsit. 33. & 43. par. 2. Curia Philipp. 1. par. §. 2. num. 4. Paz in prax. annot. ultim. num. 13. & latè Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 1. cap. 1. per totũtotum, & lib. 4. cap. 17. n. 13. & 14. ubi loquitur de Tabellionibus, Caſsanate conſs. 43. n. 65. Cabed. deciſs. Luſsit. 20. & 33. per tot. 2. par. & plures alij, quos citat Nævius in dict. cap. 1. quæ ſsi nt Regal. num. 316. Roſsent. de feud. dict. cap. 5. concluſs. 15. D. Ioann. del Caſstill. 7. tom. controverſs. cap. 41. & noviſsſsimè D. Valenç. conſs. 93. num. 41.

Et licèt

101

^† nulla omninò officia vendere ſsatius, ac ſsanctius eſsſset, propter damna, quæ ex contrario ſsequuntur, & experientia demonſstrat, tamen ubiq́ue iam recepta eſst venditio iſstorum, quæ directè iuſstitiæ adminiſstrarionem non concernunt, publicis neceſsſsitatibus ſsuadentibus, ex conſsilio D. Thom. in opuſscul. ad Ducis Brabãt. & ex alijs, quæ de hoc articulo agentes, & quando talis venditio liceat, vel non, tradunt, poſst alios, Avendañ. Tellus, & alij ubi ſsuprà, Petr. Greg. lib. 2. ſsyntagmat. cap. 6. num. 17. & lib. 4 de Repub. cap. 5. n. 27. & ſseqq. Azeved. in Curia Piſsana lib. 4. cap. 4. per tot. & in l. 2. per textum ibi tit. 13. lib. 4. num. 60. & in l. 4. num. 9. & 10. tit. 17. lib. 9. Recopil. Humad. P. Leſssius de iuſstitia & iure pag. 405. & ſseqq. Laſsarte de gabell. cap. 9. num. fin. Gutierr. lib. 1. pract. quæſst. 78. Rebell. de oblig. iuſst. pag. 679. & ſseqq. Vazquez in opuſsc. de reſst. cap. 2. 3. & 4. Maſstrill. de Magiſstrat. lib. 1. cap. 20. Camill. Borrell. de Magiſst. edict. lib. 1. cap. 9. Sanchez lib. 2. reſsol. moral. cap. 2. dubit. 37. Bobad. in Polit. lib. 1. cap. 14. num. 16. cum ſseq. & lib. 3. cap. 8. ex n. 285. Diana, plurimos all egans, tract. 5. reſsol. 108. verſs. Poteſst tamen, Cabed. deciſs. Luſsit. 24. par. 2. Nævius in l. æſstimationem, D. de muner. & honor. Craveta conſs. 811. num. 12. Menoch. de arbitrar. caſs. 488. num. 6. Alvar. Valaſsc. deciſs. 72. Calliſst. Remirez de lege Regia, §. 25. num. 33. Dom. Alfarus, qui in terminis officiorum vendibilium Indiarum loquitur, in tract. de offic. Fiſscal. gloſsſs. 34. §. 1. num. 17. & ſseqq. ubi tractat, an talia officia poſsſsint obligari? & noviſsſsimè plura eruditè adducẽs noſster D. Ioan. Bapt. de Larrea diſscep. Granatenſs. cap. 45. num. 35. & ſseqq. pag. 593. ubi, quòd Decurionum officia vendi Reges Catholici prohibuerunt. Quinimò &

102

^† in Gallia omnes Magiſstratus venduntur, etiã habentes directam iuſstitiæ adminiſstrationẽ, ut præter alios ſscribit Euphorm. in ſsatyr. de Iconib. anim. cap. 3. ubi de Gallia pag. mihi 394. inquiens: Non ideò Fiſsci induſstriam maligna criminatione carpendam eſsſse, qui de eiuſsmodi candidatorum bonis excreſscit. Nã cui non ſsatius videatur, profeſsſso pretio, dignitates à Principe molem publicam ſsubeunte proponi, quàm avaris purpuratorum ſsuffragijs in prædam cõcedereconcedere? qui ubi hæc publica licitatio non eſst, obtrudunt Regibus cãdidatos, quos ſsibi munere chariſsſsimos fecerint; & quod à domino impetrant, deinde clientibus vendunt, &c. Quod tamen nullo modo probari poteſst, ut præclarè oſstendit Auctor Gallus, & ſsatis doctus Ioan. Fileſsac. in lib. 1. ſselect. cap. Dignitas venalis, pag. 253. Gaſsp. Ensl. in ſsuo nucleo hiſstor. ſsive de Princip. Conſsiliar. 2. par. pag. 28. & 29. ubi inter alia adducit illud Lamprid. in Severo: Neceße eſst,

103

^† ut qui emit, vendat: ego nõnon patiar mercatores poteſstatum, quos ſsi patiar, damnare non poſsſsum. Erubeſsco enim punire illum hominem, qui emit, & vendit: & ante eos idem dixit Salviantus, & ipſse Gallus, lib. 4. de provident. his verbis: Quid est aliud dignitas ſsublimium, quàm proſscriptio civitatum? aut quid aliud quorundam, quos taceo, præfectura, quàm præda. Ad hoc honor à paucis emitur, ut cunctorũcunctorum vaſstatione ſsolvatur: ſsciunt hoc Hiſspaniæ, quibus ſsolùm nomen relictum eſst. Et tradit alia Guid. Pancirol. loquens de quæſstu venditionis officiorũofficiorum, quem alique Reges fecerunt, in theſsaur. var. antiq. lib. 3. cap. ult. pag. 379. & in noſstris terminis

104

^† officiorum Indiarum Torquem. in Monarch. Ind. lib. 5. pag. 800. ubi inquit, quantum Mexici valuerint officia, quæ vendita ſsunt, & in Perù tẽporetempore Proregis March. de Cañete, Figueroa in eius vita ubi ſsuprà.

De quibus quidem

105

^† agunt plurimæ ſschedulæ, quæ extant in 2. tom. impreſst. ex pag. |

p. 1072

330. & aliæ, quæ recopilantur in ſsummar. compil. leg. Indicar. lib. 6. tit. 5. & ex eis breviter colliges, hæc officia primùm ad vitam vendi ſsolita fuiſsſse, poſsteà per ſschedul. ann. 1581. permiſsſsum, ut ad alteram renuntiari poſsſsent, ita tamen ut ex renuntiatione tertia parvalorsis offcij fiſsco præſstaretur. Et tandẽ per ultiam ſsched. ann. 1606. in perpetuum renuntiari permiſsſsa ſsunt, dummodò renuntians vivat per viginti dies poſst renuntiationem, & intra ſsexaginta, à tempore mortis computandos, renuntiatarius ſse ante Gubernatorem cum renuntiatione præſsentet, ſsitq́ue habilis, & ſsufficiens, ſsolvatq́ue Fiſsco dimidiam partem valoris officij ex prima renuntiatione, quæ virtute huius indulgentiæ, ſseu ſschedulæ facta fuerit, & tertiam taalijs ſsubſsequentibus, & confirmationem talis officij ſsic venditi, vel renuntiati intra tres annos petere debeant in ſsupremo Indiarũ Conſsilio. Quod poſsteà per noviores ſschedul. ad quatuor, & ad quinque, & ad ſsex in Philippinis prorogatum eſst. Et

106

^† ubi renuntiatio facta non fuerit, vel minus legitimè facta, officium amittatur, & ad Regiam Coronam, à qua exierat, revertatur, ut in ſsimili diſsponitur in l. 4. tit. 4. lib. 7. Recop. & in beneficijs tradit Regul. Cancel. 18. & 19. & Perr. Greg. lib. 17. ſsyntagm. cap. 19.

Circa quarum ſschedularum,

107

^† venditionum, & renuntiationum praxim, & formam probandi, & verficandi valorem officiorũofficiorum, plura quotidie dubia exorta ſsunt, quæ peculiares alias ſschedulas, & declarationes extorſserunt, de quibus multa ſsatis diſstinctè congerit Anton. de Leon dict. tract. de confirmat. Regijs, 2. par. cap. 3. cũcum viginti ſseqq. qui omnino legendus erit. Quia certè nihil notatu dignum omiſsit. Et cap. 8. num. 1. & ſseqq. refert ſsched. ann. 1615. & 1617. quæ ad dubitationes, & fraudes renuntiationũrenuntiationum tollendas,

108

^† eas per publicum inſstrumentum, & nõnon per teſstes dumtaxat, & verbaliter probari poſsſse iuſsſserunt. Quod Ego Limæ ante promulgationem harum ſsched. in emergenti cauſsa D. Lud. Roldan de Avila Truxillani Algacelli maioris, nervosè defendi, aliquibus ex Collegis in contrariam ſsententiam euntibus, & allegavi, quod licèt regulare ſsit, quòd ſscriptura non requiratur niſsi in caſsibus à iure expreſssis, ex recepta ſsententia gloſsſs. in cap. 1. verb. In ſscriptis, de cẽſsib. lib. 6. quã in noſstris terminis ſsequi videtur Camil. Borrell. & alij, quos ipſse recenſset, de Magiſst. lib. 2. cap. 10. Eiuſsmodi tamen renunutiationes de expreſsſsis eſsſse videntur, ex doctrina Bald. in l. prohibitum, num. 12. C. de iure fiſsci, lib. 10. quam ſsequitur, & notabilem dicit Iaſs. in l. more, num. 53. D. de iuriſsd. omn. iudic. & in renuntiationibus beneficiorum, magis communem eſsſse teſstatur, poſst Rebuff. & alios, quos refert, Flamin. de reſsign. beneſs. lib. 8. quæſst. 2. num. 1. & ſseqq. & lib. 11. quæſst. 11. num. 27. & in officijs, quæ beneficijs affimilantur, ſsatis de iure noſstro exprimunt, ſsi benè ponderentur l. 4. 5. & 6. tit. 8. lib. 7. Recopil. Quamvis verum ſsit, quòd ubi non datur copia Tabellionis, permittendum ſsit, ut renuntiatio teſstibus probari poſssit, ut diſsponit ſsched. dat. Matr. 6. April. ann. 1628. & in terminis iuris communis reſsolvit Maſscard. concl. 1358. num. 19. & 20.

Eodem etiam capite num. 6. & ſseqq. & cap. 22. per totum, tractat idem Auctor de ſschedul. ann. 1612. 161. & 1627. quæ

109

^† licèt officia minoribus vẽdivendi permittant, cũcum diſspẽſsatione ætatis, vel facultate, ut interim dum ad eam pervenerint, per ſsubſstitutum ſservire poſssint; ita tamen ut pro hac gratia aliquid amplius ab eis ultra pertium officij extorqueatur. Renuntiationes autem nullatenus in minoribus fieri permittunt, cùm non ſsint habiles, neque ſsufficientes, quales eſse requirunt l. 2. tit. 4. lib. 7. Recop. in fin. ſsched. ann. 1581. & 1606. quæ has renuntiationes introduxerunt, non obſstante quòd in Hiſspania contrarium practicetur, ex pragmat. 13. Iun. ann. 1590. quæ eſst l. 42. tit. 20. lib. 2. Recop. Et hoc factum fuit ad tollendas lites. quæ ſsuper hoc quotidie oriebantur, & diverſsimodè terminabantur, alijs iudicibus minores admittentibus, alijs verò, non eſsſse capaces eiuſsmodi renuntiationum, pronuntiantibus, iuxta doctrinam Roder. Suar. alleg. 12. per totam. Et certè, niſsi ita ſtatutũſtatutum fuiſsſset, quæſstio ſsatis anceps eſsſse poſsſset. Nam durũdurum

110

^† videtur hominibus, qui filios ætate minores relinquunt, facultate privare, ut in eos officia, quæ ijs ipſsis paraſsſse præſsumuntur, renũtiare non poſsſsint, & extraneos quærere teneantur, contra l. nam etſsi parentibus, D. de in offic. teſstam. l. iſsti quidem, & ibi gloſsſs. D. de eo quod met. cauſs. l. cùm ratio, D. de bon. damnat. & alia, quæ ſsignãter congeſsſsi in meo tract. de crimin. parricid. lib. 2. cap. 10. & magis in terminis text. in dict. l. 2. tit. 4. lib. 7. Recop. Et prætereà facit cõmuniscommunis Doctorum traditio, qui ſstantibus ſsimilibus ſstatutis

111

^† minores admittunt, ut in eorum capite officia conſstitui valeant, ita tamen, ut donec ad legitimam ætate, pervenerint, per ſsubſstitutum ſservire poſssint, ut conſstat ex pluribus, quos refert & ſsequitur Decius in cap. poſsſseſstionem, notab. 6. de probat. & in l. fœminæ, §. itẽitem impuberes num. 3. de reg. iur. Greg. Lop. per text. ibi in. l. 5. tit. 18. par. 2. |

p. 1073

gloſsſs. 1. & latè, & eleganter Ioan. Bolognet. conſs. 3. num. 30. cum ſseqq. qui etiam in inſsante loquitur, & probat minorem non eſsſse incapacem officiorum, quoad dignitatem, ſsed ſsolùm quoad uſsum, & exercitium, & quòd poteſst ſservire per ſsubſstitutum.

Sed contrarium, ut dixi, decidit d. ſsched. ann. 1627. quæ licèt dura eſsſse videatur, ita tamen ſscripta eſst, & iuris rationibus nõnon deſstituitur, propter

112

^† damna, quæ ex ſsubſstitutorum ſservitio ſsequuntur, l. 1. tit. 19. & 22. lib. 2. Recop. l. 33. tit. 2. l. 73. tit. 5. eodẽeodem lib. iunctâ l. inter artifices, cum ſsimil. de ſsolut. & pluribus ſschedul. quæ prohibent ſservire per ſsubſstitutum, de quibus 2. tom. pag. 327. quibus ætentiùs cõſideratisconſideratis Ant. de Leon dict. cap. 22. receſsſsit ab opinione, quam de minoribus admittendis tenuerat d. cap. 8. & ex num. 33. Supremo

113

^† Indiarum Senatui deliberandum relinquit, an dictam ſsched. revocare expediat? quod Limana etiam urbs, & aliæ plures expoſstularunt. Eiuſsq́ue exemplo, & argumento, pariter prohibendum eſsſse videtur, ne

114

^† dictæ renuntiationes fiant in Eccleſsias, Cœnobia, vel Monaſsteria, quia ſsimiliter per ſse dicta officia fervire non poſsſsunt. Et prætereà, quia neque vacare, aut vitalitia cenſseri, ſsi in ipſsis Eccleſsijs, aut Monaſsterijs eiuſsmodi officiorum ius radicatum eſsſse cẽſseatur,

115

^† ex l. an uſsusfructus 56. D. de uſsufr. iunctis alijs, quæ de Monaſsterijs eâdem ex cauſsa ab emphyteuſsi excludenis, notat Oldrad. conſs. 17. & plures alij, quod refert Gaſspar Roder. in tract. de annuis reddit. lib. 2. q. 22. num. 34. Theſsaur. lib. 1. quæſst. forenſs. cap. 83. per totum, Burſsat. cõſs. 199. num. 12. lib. 2. & Caldas de renovat. emph. q. 19. num. 19. & 21. Qui caſsus peculiari notâ dignus eſsſse videtur, &

116

^† nunc de facto pendet in ſsupremo Conſsilio Indiarum, Fiſsci partes agẽteagente contra Carmelitanos reformatos, ſsive ut vocant Diſscalceatos, docto & nobili viro D. Ioan. Bapt. de Larrea, Equite D. Iacobi, & ſsupremi Senatus Patrono, in Allegatione, quam in eadem cauſsa typis excuſsſsit, tum quia, qui Deo militant, & vacant, ſse officijs, & negotijs ſsecularibus implicare non debẽtdebent, ut dixi latè ſsup. lib. 4. cap. 4. ex num. 44. & lib. 2. c. 5. n. 15. & 16. tùm etiam quia ſschedulæ permittunt renũtiationes in perſsonas habiles, & ſsufficientes, ut patet ex earum ſserie, quales cenſseri ad hæc munia, Eccleſsiæ, & Monaſsteria non poſsſsunt, propter profeſsſsionis impedimentum, & fori privilegium, ut latiùs idem Auctor proſsequitur, & Ego, quẽ ipſse refert, in locis ſsuprâ relatis.

Et ad vitandas fraudes, quæ in ineũdo, & probando vero valore officiorum fiebant, edita fuit altera ſsched. Matrit. 23. Mart. ann. 1622. cuius etiam meminit Ant. de Leõ dict. tract. 2. par. cap. 12. num. 9. & 10. quæ Fiſscali

117

^† permittit, ubi frandis ſsuſspicio fuerit, vel Fiſsco expedire cenſsuerit, officium Regio nomine pro eadem quantitate retrahere, in qua altera pars æſstimandum, ſsive taxandum eſsſse contenderit. Circa quam ſchedulãſchedulam rurſsus dubitari contigit

118

^† au officio ita per Fiſscalem retracto, moxq́ue in publica ſsubhaſstatione maiori pretio vendito, quàm quo ipſsa parte poſstulãte taxatũtaxatum fuerat, pars, quęci cõpetit, iuxta pretiũpretium ſsubhaſstationis, vel taxationis, ſsolvenda ſsit. Et cùm hæc quæſstio in Audientia Quitenſsi, & alibi contra Fiſscum terminata fuiſsſset, ſsupremus Senatus, me hanc cauſsam narrante, & perorante, decrevit, taxationi quoad hoc ſstandum, & quicquid poſsteà accreverit, Fiſsco cedere, cuius nomine & periculo nova ſsubhaſstatio peragitur, dimiſssâ iam parte, & in ea quantitate ſsatisfactâ, quam Fiſsco erogare volebat, ex l. 1. & per totum, D. quod quiſsque iuris, & ut ſsimilis dubitatio in poſsterum ceſsſset, edita fuit peculiaris, & noviſssima ſschedul. hoc ita expreſssè declarans ann. 1637.

Ad has autem tot, ac tantas divitas, quæ ex Indijs corrogantur, colligendas, adminiſstrandas, & in Hiſspaniam remittendas, ultra Proreges & Gubernatores, quibus hæc cura maximè iniungitur, ut dixi ſsup. lib. 4. cap. 10. ex n. 30. Iam

119

^† inde ab initio detectionis ipſsarum Indiarum in urbibus nobilioribus, provinciarumq́ue capitibus, & ubicunque oportere viſsum eſst, propter cõmerciorum terreſstrium, vel navalium, frequentiam, aut metallorum extractionem, & cõmodiorem Regiorum iurium, redituum, vel vectigalium adminiſstrationem, & exactionem, peculiares Miniſstri conſstituti ſsunt, qui Officiales Regij dici cœperunt, competenti ſsalario, & alijs prætereà pluribus privilegijs & honoribus condecorati, & privativâ iuriſsdictione in prima inſstãtia, pro omnibus cauſsis, quæ fiſscum Regium, cuius vices, ac voces habent, & præſstant, tãgere poſssint. Qui quodãmodò videntur ſsimiles eſsſse antiquis Quæſstoribus provinciarum, & poſst Cæſsaris Procuratoribus, de quibus latè agit Pancirol. in notitia utriuſsque Imp. 1. par. cap. 73. & in Theſsaur. var. lect. pag. 277. Hoperus de v era Luriſsprud. lib. 7. tit. 26. & 29 Ego ſsub. lib. 4. cap. 6. ex num. 2. Aut Exactoribus, Suſsceptoribus, Præpoſsitis, & Arcarijs, ſseu Comitibus rerum privatarum, quorum miniſsterium refertur in l. 1. & per totum, C. de exactoribus, & de ſsuſscept. & arcar. lib. 10. niſsi quòd noſstri, ſsimul ea omnia faciunt, & |

p. 1074

exercent, quæ apud Romanos inter illos diviſsa reperiebantur, iuxta ea, quæ ad expoſsitionem dictorum titulorum, & officiorũofficiorum, notat Alciatus, Pyrrhus Angleberm. Cuiac. & Toletan. ibid. & Briſsſson. Kalinus, & alij, qui de verbis iuris ſscripſserunt, in eiſsdem verbis, Ioan. Igneus in l. 5. §. non aliàs, D. ad Syllanian. n. 664. Chaſsſsan. in Catal. 7. par. conſsid. 15. Dom. Alfar. de off. Fiſscal. gloſsſs. 9. n. 24. & noviſssimè Iacob. Gutherus de offic. domus Auguſst. pag. 619. & pag. 694. & ſseqq.

Suntq́ue illis, diverſsis tẽporibustemporibus,

120

^† diverſsæ inſstructiones, & ordinationes datæ, modum & formam exprimentes, quâ ſse in exactione, cuſstodia, diſstributione, adminiſstratione, & remiſssione dictorum Regiorum iurium, & redituum habere debeant, & in libris formãdis, calculis ineundis, ſsubhaſstationibus Fiſscalium officiorum, aliarumq́ue ſpecierũſpecierum faciendis, debitoribus fiſscalibus excutiendis, reliquisq́ue munijs præſstandis, quæ res tanta, & tãtam gravis poſstulare videtur: de quibus inſstructionibus, & ordinationibus, & innumeris ſschedulis ad ipſsarum declarationẽ, & meliorem uſsum, atque executionem expeditis, & de varijs quæſstionibus, quæ circa eas moveri, & controverti ſsolent, & poſsſsunt, immenſsi quidem laboris eſsſset, ſsi ſspecialem mẽtionem facere vellem, cùm hæc integrũintegrum tractatum requirant, quem fortè alio tempore, dante Deo, in lucem edemus. Interim contentus ero Lectorem remittere ad tom. 3. ſsched. impreſsſs. ex pag. 243. ad 349. ubi multa, quæ ſsuperiora concernunt, congeſsta reperiet, & plura alia in Recopilat, quæ ad leges Indicas paratur, & prælum expectat lib. 8. tit. 4. 5. & ſseqq.

Quæ omnia

121

^† ſsi dicti officiales Regij, ut oportet, implerent, cùm à forma ſuarũſuarum inſstructionũ recedere non debeant, ut benè & latè monet & probat Raudẽſs. deciſs. Piſsan. 4. n. 1. 6. 7. & 193. par. 1. longè melius Rei Dominicæ conſsultum eſsſset, ſsed in tanta regionum diſstãtia, facilè (ut alibi dixi) legum præcepta contemni ſsolent, & campus latè patẽs oſstẽditur, ut quicquid eiuſsmodi, ac alijs Miniſstris collibeat, licere ſsibi etiam opinentur. Præſsertim cùm hi, de quibus nunc agimus, ſsemper

122

^† duri, amari, & elatæ cervicis eſsſse ſsoleant, & magis de præeminentijs, honorãtijs, & ſsedilibus altis, quàm de ſsuo officio cogitare, ut advertit Chaſsſsan. d. conſsiderat. 15. & par. 6. conſsid. 19. & ad conſsuet. Burgund. col. 850. Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 5. lib. 3. c. 2. pag. 67. & noviſsſsimè Dom. Epiſsc. Chilenſs. D. Fr. Gaſspar Villaroẽl in lib. Iud. cap. 7. verſs. 6. pag. 240. ubi doctè notat, & probat, à Miniſstris Regij ærarij, gazarumq́; præpoſsitis, ferè nunquam integram ſsolutionẽ eſsſse. Vnde eſst,

123

^† quòd in dubio ſsemper præſsumuntur ditati ex bonis Regijs, gloſsſs. in l. defenſsionis facultas, C. de iure Fiſsci, lib. 10. Everard. loco 65. n. 1. in fine, quod an ſsit verum, & qualiter practicetur, tractat latiſsſsimè Valençuela Piſscator in d. l. defenſsionis, ex n. 45. Menoch. lib. 6. præſsumpt. 25. & 28. & lib. 3. præſsump. 52. & Raudenſs. conſs. 5. n. 39.

Et ut breviter

124

^† plura velũtvelunt digito oſstendere poſssim, quæ ad horum officialiũofficialium munus ſspectant, vide omninò Burſsat. conſs. 425. per tot. lib. 3. Et qualiter teneantur,

125

^† non ſsolùm pro geſstis, & receptis, ſsed etiam pro nominibus neglectis, quæ ob eorum incuriam, aut moram, deteriora facta ſsunt, l. ſsuſsceptores, C. de ſsuſscep. & arcar. lib. 10. cum traditis ab Aviles in cap. 45. Præt. verb. Poner, n. 3. & Bobad. in Polit. lib. 1. c. 4. n. 79. quia ut dicebat fonerator Alphius, bona nomina nonnũquam efficiuntur mala, ſsi nunquam appelles, de quo latè Ioan. Britan. in comment. ad Apulei. pag. mihi 418. Et qualiter

126

^† debeant fideiuſsſsores dare, & licèt diſstincti ſsint, omnes tamen inſsolidum pro aliorum admiſssis conveniri poſssint, eleganter Mandell. conſs. 356. per tot. vol. 2. ubi eius additio alios citat, Raudenſs. omninò legẽduslegendus, d. deciſs. 4. per tot. & Dom. Valenç. conſs. 9. num. 13. & ſseqq. Et quòd

127

^† quolibet anno, & ſsæpiùs ſsi oportuerit, debeant rationes reddere, quia facta faciliùs hoc modo manifeſstantur, Petr. Bellin. de bello, par. 7. tit. 6. n. 4. Borrell. de Magiſst. lib. 4. cap. 13. Gutierr. de tutel. 3. par. cap. 1. Lancel. de attent. tit. de attent. appell. pẽd. limit. 19. ubi, quòd non valet appellatio à mandato iudicis, quòd quis reddat rationẽ officij, quod adminiſstravit, & Dom. Valenç. ubi ſsup. & ultra ordin. ſsuprà relatas, text. elegans in l. neminẽ, d. tit. C. de ſsuſscep. & arcar. lib. 10. Et

128

^† qualiter poſssint pro reliquis, ubi liquida ſsunt, executivè conveniri, & an ſsententia contra eos tali in caſsu lata, per appellationem ſsuſspendatur, idem Lancellot. ubi ſsup. Avendañ. de exeq. mandar. 2. par. c. 10. n. 37. Aviles in cap. 30. gloſsſs. 1. latè & optimè Ioan. Gutier. lib. 1. pract. quæſst. cap. 37. & Bobad. in Polit. lib. 5. cap. 4. n. 84. Et

129

^† an fiſscus pro exactione talium reliquorũreliquorum, vulgò Alcances, mulieri pro dote præferatur, poſsſsitq́ue hoc debitum dici Primipilare, & Officiales Regij Primipilis æquiparari, vide gloſsſs. & DD. in Rubr. C. de Primipilo lib. 12. Cuiac. in l. 3. & 7. C. de cohortal. eod. lib. D. Alfar. d. gloſsſs. 16. n. 94. Tiraq. ad Alex. lib. 1. cap. 5. Donel. de pignor. cap. quibus in cauſsis pign. tacit. contr. col. pen. n. 3. Corraſs. lib. 5. Miſscell. cap. 4. Iuſst. Lipſs. de militia Rom. |

p. 1075

cap. 8. Claud. Cotereus de privil. milit. c. 22. Laudenſs. de Fiſsco, q. 214. Capic. deciſs. 129. n. 13. & ſseqq. Greg. Lop. in l. 25. tit. 13. p. 5. gloſsſs. 7. Covar. lib. 2. var. cap. 16. n. 7. & plures alij, quos refert Flores de Mena lib. 1. var. q. art. 3. n. 17. Amator Roder. de cõcurſs. credit. 1. par. art. 2. n. 7. P. Gabr. Vazq. in opuſsc. tit. de pignor. §. 2. n. 62. & plenius cæteris doctiſss. Petr. Barboſsa in l. 1. D. ſsol. matrim. par. 7. n. 1. cum multis ſseqq. Pancirol. in theſsaur. var. antiq. fol. 187. & D. Valenç. conſs. 145. n. 19. vol. 2. ubi,

130

^† quôd officialis, qui retinet pecunias publicas, quas adminiſstrat, tenetur lege Iuliâ de reſsiduis. Et quòd hi officiales nõnon poſssint negotiari, ſsive ut vulgò dicitur, Tratar, ni contratar, Rebuff. ad leg. Gallic. Rubr. de mercator. gloſsſs. 7. pag. 449.

Sed quoniam hæ rationes, iuxta formãformam in antiquis ſschedulis præſcriptãpræſcriptam ſsufficienter ſsumi non videbantur, & augmentũaugmentum Rei Dominicæ in partibus Indiarum maiorem curam deſsiderabat, poſsdt longas cõſultationesconſultationes

131

^† tãdem decretum fuit anno 1608. ut in urbe Limana, Mexicana, & Sanctæ-Fidei de Bogota in Novo-Regno Granatenſsi, tria Tribunalia erigerentur, in quibus ſsingulis, adinſstar de la Contaduria mayor de Caſstilla, de qua in tit. 1. & ſseqq. lib. 9. Recop. tres Rationales, ſsive Calculatores eſsſsent, qui ſsupetiori auctoritate, & privativâ iuriſsdictione, his rationibus ſsumendis, & reliquis exigendis intenderent, & omnia alia diligenter curarẽtcurarent, quæ ad meliorem patrimonij Regij adminiſstrationem convenire cenſserent. Ad quod primæ & ſsecundæ ordinationes editæ ſsunt, quas in huius muneris functione ſservare deberent, ann. 1605. & 1609. quibus attẽtis, poſsſsumus eos non ſolũſolum Diſscuſsſsoribus ſsimiles facere, de quibus agitur in tit. C. de diſscuſsſsor. lib. 10. Verũ & Rationalibus & Procuratoribus Cæſsaris, de quibus dixi ſsup. lib. 4. c. 6. ex n. 2. vel melius Magiſstris Computorum, de quibus plura ſsatis notãda, & huc applicãda, tradit Rebuff. ad leg. Gallic. tract. de ſsupplic. num. 35. pag. 304. & tract. de mercat. gloſsſs. 6. pag. 449. & in Rubr. de iuriſsd. Magiſstri Comput. per tot. Nam & de cauſsis Regium patrimonium tãgentibus cognoſscunt & iudicant, & ſsigillo Regio, & quod dicimus, Por dõ Felipe, proviſsiones expediunt. Quamvis, ubi negotium ad punctum iuris, & iuſstitiæ controverſsæ deducitur, tres, vel quatuor ex Auditoribus, quos Prorex nominaverit, ſsibi aſsſsociare teneantur, & ad ipſsorum Auditorum conclave, ſsive Acuerdo, ad cauſsam definiendam accedere, in qua ipſsi Calculatores, quia litterati non ſsunt, votum tantùm conſultivũconſultivum habent, & non deciſsivum, ut ex eiſsdem ordinationibus conſstat, & latiùs patebit ex lib8. tit. 1. & 2. Recop. leg. Indicarum, quæ prope diem, ut ſsæpè dixi, lucem ſspectat. Quæ tamen omnia, licèt ita cautè & prudenter excogitata, adhuc ſsufficere viſsa non ſsunt ad dictas rationes finiendas, & Rem Dominicam in tuto collocandam, quæ quia multorũmultorum manibus geritur, negligentiùs & periculoſsiùs adminiſstratur, l. ſsi plures, ubi gl. & DD. de admin. tut. & ideò ſsæpè actũactum eſst de dictis Tribunalibus abolendis, & nova forma in re adeò gravi, & utili conſstituenda. Sed interim dum hæc detegitur, & diſsponitur, illa cõſservãtur, & pluribus officialibus augentur, ut negotijs ſsibi commiſsſsis melius conſsulere poſsſsint; mihiq́ue admodum utilia, imò & neceſsſsaria videntur, dummodò ad ea electi, tales ſsint, quales tanto muneri convenit, & præſscriptas ſsibi ordinationes obſservent. Quid enim, ut ſsæpè dixi, leges ſsine moribus proficiunt vanæ, aut ius in civitate eſsſse, niſsi ſsint per quos iura integrè, & incorruptè reddantur? l. 2. §. poſst originem, D. de orig. iur. & Regi fideliter inſserviant,

133

^† qui quoniam per ſse tot negotijs, tot provincijs ſsupereſsſse non poteſst, alienis, & ſsæpè parum tutis indiget adiutorijs: teſste enim D. Bonaventura in pharetra lib. 1. cap. 1. Solus

134

^† Deus totus oculus eſst, totus manus, totus pes eſst. Totus oculus eſst, quia omnia videt; totus eſst manus, quia omnia operatur: totus pes, quia ubique est. Cui toti, me totum humiliter conſsecro, & innumeras gratias ex toto animo reddo, quòd me ad finem huius voluminis pervenire permiſserit: in quo, ſsi aliquid boni noſster labor, & induſstria attuliſsſse videatur, ipſsi, ut par eſst, acceptum feratur: ſsin autem aliquid fortè deſsideretur, id humanæ fragilitati pius Lector attribuat; ſsimul tamen perpendens, fas eſsſse in longo opere aliquando ſsomnum obrepere, & in hoc præſsertim, ita novo, ita raro, ita vario, & quod (præfiſscinè dixerim) vix alius aggredi, & ne vix quidẽquidem progredi, nedum egredi potuiſsſset. Etenim ut cum Lucretio concludam:

Avia Pieridum peragro loca nullius antè
Trita ſsolo. —

Id eſst, calceo, vel pede, ut ibîdem Lambin. advertit.

back | | continue

Solórzano P...: De Indiarum Iure

p. 1055
D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

DE INDIARVM OCCIDENTALIVM Ivre, sive Gvbernatione

LIBER QVINTVS, ET VLTIMVS.

In quo de Regalibus Indiarum.

CAPVT PRIMVM, et vnicvm. In quo de Metallis, Salinis, Theſsauris, Vectigalibus, Tributis, Pœnis, Commißis, Officijs vænalibus, & alijs iuribus, & reditibus Regijs Indiarum tractatur. Et de Officialibus, & Miniſstris, eiſsdem colligendis, adminiſstrandis, & calculandis præpoſsitis.

SVMMARIVM CAPITIS primi, et vnici.

Embeddings Experiment

Solórzano P...: De Indiarum Iure

p. 1055 D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA

DE INDIARVM OCCIDENTALIVM Ivre, sive Gvbernatione

LIBER QVINTVS, ET VLTIMVS.

In quo de Regalibus Indiarum.

CAPVT PRIMVM, et vnicvm. In quo de Metallis, Salinis, Theſsauris, Vectigalibus, Tributis, Pœnis, Commißis, Officijs vænalibus, & alijs iuribus, & reditibus Regijs Indiarum tractatur. Et de Officialibus, & Miniſstris, eiſsdem colligendis, adminiſstrandis, & calculandis præpoſsitis.

SVMMARIVM CAPITIS primi, et vnici.

Embeddings Experiment

p. 1055
D. IOANNIS DE SOLORZANO PEREIRA