Coram vobis Domino N. Officiali ac Vicario generali, ego N. Presbyter promotor ſseu fiſscalis curiæ veſstræ, denuncio quòd Coluberius & Serpelion diœceſsis huius originarij, in ea domicilium habentes, & beneficia, grauia & plura perpetrarunt facinora. Cùm enim laici eſsſsent, ſsine ordinibus miniſstrare, ac celebrare ſsunt auſsi. Tandem verò excommunicati, illegitimi, rebaptizati, bigami, ſserui ſsine dominorum ſsuorum licentia, & illiterati, & poſst peractam pœnitentiam ſsolennem, per ſsaltum, furtiuè, extra tempora, & ante ætatem debitam, & ab alieno epiſscopo, ac ſsimoniaco, excommunicatòque, hæretico, & à collatione ordinum ſsuſspenſso, & qui epiſscopatui renunciauerat, ad ſsacros ordines ſsunt promoti, ac ſsuſspenſsionis, excommunicationis, ac interdicti cenſsura nodari, non ieiuni, ac in die ſsæpius, & ſsine aqua & igne, vel in pane fermentato, & calice ligneo, & ſsuper altari non conſsecrato, ac in priuatis locis ſsine licentia epiſscopi celebrarunt, miſsſsàmque pro requie defunctorum | promulgatam pro viuis celebrarunt hominibus, vt illi mortis incurrerent periculum, Euchariſstiam ob ebrietatem ac voracitatem euomuerunt, ac ob negligentiam ipſsorum aliquid ſsanguinis ſstillauit in terra & in altari, aliquoties inſsuper celebrando corpus & ſsanguinem domini non percipiebant, ſsuper rebus aptis ad faciendum ſsortilegia & ad illum effectum tantum vnam, vel plures miſsſsac ſscienter celebrarunt, adhibitis nephariis precibus, & verbis ſsuperſstitioſsis, in cuſstodia Euchariſstiæ deſsides. CõmendatúmqueCommendatumque ſsibi infirmum baptizare noluerunt, beneficia plura poſssident, quorum aliqua patres eorum nullo mediante poſsſsederunt, & in pluribus eorum intruſsi ſsunt, viuis eorum poſsſseſsſsoribus, & occaſsione laicæ recognitionis, non requiſsita epiſscopi audientia, beneficia eccleſsiaſstica ſsibi præſsumpſserunt vendicare, & in nullo beneficiorum reſsident, quúmque parochiales eccleſsias habeant, intra annum non fuerunt promoti. Officium inſsuper diuinum, prout tenentur, non recitarunt, negociatores, ac alienæ rei conductores, proxenetæ illicitorum contractuum, Laicorum miniſstri, ac in rebus eorum procuratores exiſstentes, tabellionatus officium exercentes, ac Leges & Phyſsicam audientes, villarum procurationes ſsuſscipientes, ac principum & ſsecularium virorum iuſstitiarij, contra eccleſsias à quibus beneficia obtinent, aduocati vel procuratores extiterunt. Inſstituti hæredes rogati de reſstituendo hæreditatem incapaci, tacitam fidem dederunt. Calumniatores, maledici, venatores, ioculatores, goliardi, ſseu buffones. Carnificum ſseu macellariorum, | aut tabernariorum officium publicè & perſsonaliter exercentes. Aleatores, ac bona eccleſsiæ dilapidantes, publicis ſspectaculis, ac clandeſstinis nuptiis intereſsſsentes, nuptias ſsecundas benedicentes, virgatis ac partitis, & aliis prohibitis veſstibus publicè vtentes, ac comam nutrientes ſsiue relaxantes, ebrij, fornicarij, concubinarij, ac matrimonium de facto contrahentes, Monialibus & ſspiritualibus filiabus ſse commiſscentes, ſstupri, incæſstus, adulterij, ac criminis nephandi rei, ſsacrilegi, vſsurarij, à manifeſstis vſsurariis oblationes recipientes, eóſsque eccleſsiaſsticæ ſsepulturæ tradentes, fures, ſsimoniaci, periuri, ac falſsi teſstimonij rei, homicidæ, venefici, parricidæ, & per assaſssinos alios interfici mandantes, truncationéſsque membrorum per ſse facientes ſseu iudicantes, duellum aliis ſsponte offerentes, ſseu oblatum ſsuſscipientes, naues ad pugnam gubernantes, & conflictum perſsonaliter exercentes, alióſsque ad pugnam incitantes, violentiæq́ue illatores, literas ad alios directas aperientes, & aduerſsariis oſstendentes. Eccleſsiaſsticos viros vt ſsua reſsignent beneficia, ac ne citati ad curiam accedant, capientes. Incendiarij, ac raptorum & eccleſsiarum violatorum non ſsatisfacientium ſsepulturis intereſsſsentes, eorúmque eleemoſsynas recipientes, ac de eorum rapina participantes. Sortilegi, conſsulentéſsque aruſspices, incantatores, ariolos, augures, ſsortilegos, ac eos qui artem magicam profitentur, & peccatores qui ſsibi confeſssi fuerunt ſsigno aut verbo prodentes, blaſsphemi, apoſstatæ, ſschiſsmatici, hæretici, ac hæreticis receptatoribus, defenſsoribus, | & fautoribus eorum eccleſsiaſstica adhibentes ſsacramenta, ac eos chriſstianæ ſsepulturæ tradentes, & eorum eleemoſsynas ac oblationes recipientes. Falſsarij, conſspiratores, ac læſsæ maieſstatis rei, ſséque deſsuis criminibus gloriantes. Quare peto præmiſsſsorum habita informatione ſsummaria, eos citari perſsonaliter, aut capi, ab ecclesiis ad quas confugerunt extrahi, incarcerari, tortura, ſsiue iuramento. præmiſssis interrogari, confeſssionibus propriis, aut teſstibus conuictos ab ingreſsſsu eccleſsiæ interdici, ſsuſspendi, beneficiis priuari, ac bonorum publicatione puniri, verberari, in exilium mitti, deponi, ac in arctum monaſsterium detrudi, in perpetuum carcerem damnari, ac exigentibus culpis, aut data incorrigibilitate degradari, ac ſseculari curiæ tradi, pœníſsve aliis pecuniariis, vel corporalibus, canonicis, vel ſsynodalibus, conſsuetudinariis, ſsiue arbitrariis puniri, aliquo lapſsu temporis non obſstante. Deficiente verò legitima probatione ob vulgatam infamiam, graue ſscandalum, vehememtem ſsuſspitionem ex teſstium dictis obortam illis purgationem indici, in qua ſsi defecerint, vti conuictos puniri. Si verò capi non potuerint, abſsentes eos pœnis damnari condignis. Pro quibus omnibus ac in neceſsſsariis eorum, veſstrum imploro officium, ac expenſsas proteſstor & peto.

Qvoties enim ad expurgandam eccleſsiaſsticam Rempubl. facinoroſsis clericis alicuius eorum flagitium nunciandum eſst, decet vt id in præſsentia iudicis fiat. Sic enim & iudex ipſse perpendere poterit, quæ ſsit perſsonæ qualitas contra quam denunciatio fit, quæ inſsuper delicti ſspecies ac grauitas, vt iuxta illãillam quæ futura ſsunt ordinet ac præcipiat, intelliagátque quo animi motu, quáve certitudine delicti, fiſscalis ſsuus, aut quiuis alius denunciaturus accedit, & an etiam negocium id de quo agitur notario qui tunc ſse illi offert, tutò committi valeat. Non enim in criminalibus cauſsis minima cura iudicis debet eſsſse perſonãpersonam notarij eligere, ac variare iuxta caſsuum & negotiorum occurrentiam, cùm præcipuè inter plures optio datur. Multùm namque impedit delictorum correctionem tabellionum animus corruptus precibus aut precio, ſseu particulari quadam affectione, vnde ſsæpius cauſsarum ſsecreta reuelant, teſstes negligenter, & non vt decet, examinant, & iudices ipſsos variis perſsuaſsionibus & fictionibus ad ſsuæ prauæ intentionis tramitem inclinare ſsatagunt, aut aptis importunitatibus oppugnant, eorum inſsuper torpore & ſsegnitie (cùm à iudicibus ſseu fiſscalibus in ſsimilibus cauſsis nihil accipiãtaccipiant, quò ad laboborẽlaborem ſscribendi & ſsolicitudinem inſstigentur) perit ſsæpius probationum copia, & reorum pauperum defenfio. Oportebit etiam de omnibus curiæ tabellionibus diffidere, quando illos certioraturos | malefactorem de his quæ geruntur, iudex probabiliter ſsuſspicatur, extraneúmque quærere notarium, quo præſsente denunciatio fiat, & per quem ſsummariè informationis teſstes examinentur, ac mandatum capturæ ſsubſscribatur. Proderit præterea quòd iudice præſsente denunciationes fiant contra reos, nam ex hoc ipſse facilius illorum memoriam conſseruabit, & melius rationem criminalium cauſsarum, & ſstatus earum ab officialibus exiget, nec eis licebit, aliquorum proſsequi cauſsas, & reliquas pro arbitrio ſsilentio præterire.

Hi dvo termini officialis, ac vicarius inter ſse differunt, vt notat Guilielm. in clemen. j. de offic. vicar. quem refert Federic. de Senis in conſsil. cccij. incipien. Reuerende pater dicitur in iure, in colum. fin. Nam quicquid poteſst officialis, poteſst & vicarius, ſsed non conuertitur: & officialis non habet poteſstatem circa actus ſspirituales extraiudiciales, quia illud pertinet ad vicarium in ſspiritualibus, & vicarius poteſst punire & corrigere, non tamen officialis. Quando autem epiſscopus vnum ſsolùm vicarium conſstituit, credit Federic. vbi ſsuprà, quòd tranſsit in eum quicquid tranſsit in officialem, & quicquid tranſsire potuit in vicarium in ſspiritualibus. Ioan. Andr. tamen in addit. ad Specul. in rubr. | de officio vicarij, dicit quòd iſsta vocabula ſsunt ſsynonyma, & ſsic idem eſst dicere officialis, quod vicarius, & quòd dimittenda eſst iſsta diuerſsitas vocabulorum conſsuetudinibus patriæ, quem refert Barbat. in clem. Et ſsi principalis. de reſscript. in j. col. qui dicit quòd iſsta opinio Ioan. Andr. videtur verior, & ſsic quòd nulla ſsit differentia in effectu, ſsed ſsolùm in nomine, reiecta opinione Guiliel. vbi ſsuprà, qui nititur facere differentiam inter ea quæ ſsunt gratiæ, & iuſstitiæ, & iuriſsdictionis voluntariæ, prout latius ipſse refert. Præter alia autem quæ in his qui creandi ſsunt officiales adeſsſse debent, tanquam quibus totius diœceſsis moderatio ac regimen committenda ſsunt, aut ſsaltem committi ſsolent (licet verius ij coadiutores, non verò excusatores epiſscoporum eſsſse deberent) vt crimina corrigere & punire poſsſsent, pœnámque depoſsitionis infligere, non ſsufficit quòd ſsolùm aliquis in officialem creetur, ſsed requiritur quòd ſsibi expreſssè prædicta committantur: vt ſsanxit Bonifacius huius nominis pontifex viij. in capit. licet, de officio vicar. libro ſsexto. Sufficeret etiam iuxta gloſs. ibi quòd expreſssis aliquibus, caſsibus ex requirentibus ſspeciale mandatum, cætera ſsub generali clauſsula committerentur. Aduerte tamen quòd talis officiaslis ex generali mãdatomandato poſsſset inquirere, vt notant IoãIoan. mona. Lapus, & Domin. contra Ioan. And. ibi & vide notabile verbum in iſsta materia per Marian. in capit. Qualiter. lo ij. de accuſsat. quæſstione v. articulo xiiij. quod refert Felinus in capitul. Non poteſst. de re iudicat. in iiij. col. vbi dicit quòd | licet vicarius epiſscopi ex generali mandato non poteſst punire, tamen ſsicut poteſst inquirere vt ſsuprà, ita poſsſset inquiſsitum abſsoluere abſsque alia relatione ad ſsuperiorem: & dicetur facta inquiſsitio & abſsolutio ex poteſstate ordinaria vicarij, quæ non impeditur, per d. cap. licet, quod dicit dictum peregrinum & nunquam obliuiſscendum, Et quàmuis Ripa in l. qui condemnare. in iij. col. nume. penul. ff. de re iud. referat hanc concluſsionem Maria. & Felin. & dicat quòd iſsta deciſsio non videtur vera, quia vicarius non prohibetur condemnare criminoſsos fauore ipſsorum delinquentium, ſsed defectu poteſstatis iuriſsdictionis. Vnde cùm vicarius careat poteſstate, non videt quomodo poſssit abſsoluere. Ego credo eorum opinionem eſsſse veram in terminis in quibus ipſsi loquuntur, quia dicunt, quòd ſsicut permittitur vicario facere inquiſsitionem ad effectum remittendi culpabiles inquiſsitos ad epiſscopum, ſsequendo deciſsio. Rotæ lxvj. in nouis. ita ſsi poſst inquiſsitionem inuenerit eos innocentes, poteſst abſsoluere. Nam in iſsto caſsu ſsententia abſsolutoria vicarij non eſst à crimine, vnde non operatur exceptionem rei iudicatæ, ad quam pronunciandam neceſsſsaria eſsſset iuriſsdictio, ſsed eſst ſsolùm abſsolutoria ab inquiſsitione per eum formata, ad quam ſsufficit eadem poteſstas qua potuit inquiſsitionem formare, & eundem quem abſsoluit ad epiſscopum remittere, ſsi fuerat inuentus culpabilis. Et iſsto modo non obſstat regula negatiua, Quòd qui non poteſst condemnare, non poteſst abſsoluere: in qua etiam videtur fundari Ripa, dum impugnat prædictos doctores. An autem quando officialis epiſscopi fecit compoſsitio|nem pecuniariam ſsuper adulterio poſsſset præiudicate epiſscopo, quò minus poſssit iterum cognoſscere, & debita pœna clericum criminoſsum punire, vide Paul. de Caſstro conſsil. cccxviij. notandum, in primo volumine. & ſsi quiſsquam dubitauerit, cur tantorum ac tam grauium criminum cauſsas, coram ſsolo officiali epiſscopi tractandas, ac ab eo definiendas propoſsuerim, cùm antiqua iura Aegatenſsium & Cartaginenſsium conciliorum, ſstatuerint, diaconum à tribus epiſscopis vicinis, presbyterum à ſsex, audiendos eſsſse. Vt habetur in capitulo, Si quis tumidus. cum duobus ſsequentibus xv. quæſst. vij. præcipuè, cùm illa tria capitula intellexerit Archidiacon. ibi, in cauſsa criminali, in qua proceditur ad depoſsitionem, prout ſsunt in hac noſstra denuntiatione plura crimina depoſsitione digna. Huic dubitationi ſsatiſsfaciendo dicimus, quòd de conſsuetudine audiunt epiſscopi per ſse, vel per officiales ſsuos cauſsas criminales clericorum ſsuorum: vt notat Specul. titul. de accuſsatione, in §. Quarto loco. cuius meminerunt Ioan. Andr. & Domi. & Philippus, in cap. degradatio, de pœnis, libr. vj. Vnde ſsolus epiſscopus ſsine numero aliorum epiſscoporum poteſst clericum verbaliter deponere, vt notant ibi Domi. & Philip. In criminibus autẽautem illis in quibus procedendum eſst ad actualem degradationem, tunc adhibendus eſst numerus epiſscoporum: de quo in dictis iuribus in examinatione & definitione cauſsæ, & ad pronunciandam illam verbalem depoſsitionem, quæ debet præcedere actualem degradationem, vt notãtnotant Dominicus & Philip. in d. c. degradatio. & ſscribitur in libro PõtificaliPontificali, fol. 203. col. iiij. Hodie verò | in concilio TridẽtinoTridentino in tertia ſseſssione celebrata, Anno Domini milleſsimo quingenteſsimo quinquageſsimo primo, canone iiij. ſstatutum eſst quòd liceat Epiſscopo ſseu eius vicario procedere in dictis criminibus etiam ſsine requiſsito numero Epiſscoporum: ſsubrogatis tamen loco eorum totidem Abbatibus vel perſsonis in Eccleſsiaſstica dignitate conſstitutis, prout habetur in decreto docti concilij tenoris ſsequentis: Epiſscopo per ſse ſseu illius vicarium in ſspiritualibus generalem contra clericum in ſsacris etiãetiam presbyteratus ordinibus conſstitutum, etiam ad illius condemnationem, nécnon verbalem depoſsitionem, & per ſseipſsum etiam ad actualem atque ſsolennem degradationem, ab ipſsis ordinibus & gradibus eccleſsiaſsticis in caſsibus in quibus aliorum Epiſscoporum præſsentia, in numero à Canonibus definito requiritur, etiam abſsque illis procedere liceat, adhibitis tamen & in hoc ſsibi aſssiſstentibus totidem Abbatibus vſsum mitræ & baculi ex priuilegio Apoſstolico habentibus, ſsi in ciuitate aut diœceſsi reperiri & commodè intereſsſse poſssint. Alioquin aliis perſsonis in eccleſsiaſstica dignitate conſstitutis, quæ ætate graues, ac iuris ſscientia commendabiles exiſstant.}

Cvm enim in curiis eccleſsiaſsticis officio fiſscalis functuri, vltra laicorum crimina, clericorum etiam flagitia accuſsare, ſseu denunciare debeant, & laicis inter|dictum ſsit clericos accuſsare, vt in cap. Laico, & in cap. Sicut ſsacerdotes. ij. quæſstio. vij. optimè faciunt Prælati, ſsi ſsacerdotes aut in ſsacris ſsaltem conſstitutos viros, ſsimilibus præficiunt officiis: illi namque non ea qua ſseculares viri inuidia, ac infeſstatione, clericorum flagitia accuſsabunt, aut iudicibus nunciabunt, & vitia ſsolùm perſsequentes, reorum perſsonas tanquam in eadem ſsorte Domini vocatas non abhorrebunt. Fiet inſsuper vt ad occultanda crimina, nõnon ſsic facilè muneribus corrumpantur. {Quod tandem prudenter ſstatutum inueni inter Conſstitutiones Cæſsarauguſstanæ Prouinciæ, cuius eſst Eccleſsia noſstra Calagurcitana, in titulo, de procuratoribus, in Conſstitutione penult. tenoris ſsequentis: Nullus de cæterò procurator fiſsci admittatur: niſsi in ſsacris ſsit ordinibus cõſtitutusconstitutus, ſsuffraganeis noſstris & eorum Officialibus contrarium faciendi poteſstatè omnimodãomnimodam adimentes.} DebẽtDebent tamen prælati cauere, ne ſsimilia officia illis vel aliis ſsub annuo cenſsu locẽtlocent. Nam dum hoc fit, feruent vitiis omnibus reipublicæ, clericíque ac laici facinoroſsi, non vitæ emendatione, ſsed pecuniæ præſstatione canonicam vltionem effugiunt, quam promerentur, ſsícque dum quid offerre poſssint habeant, quod in eis aliquid puniri poſssit, non timent. Cùm prætereà ſsynodalium teſstium vſsus inſsimul cum ipſsa ſsynodorum celebratione (non paruo chriſstianitatis diſspendio) perierit, & eorum loco in ſsingulis diœceſsibus ij, quos fiſscales vulgus appellat, creati videantur, non minima debet eſsſse prælatorum cura, vt ad huius officij onus & exercitium prudentes, fideles ac ſsolertes viros eligant, | qui ſsubditorum ſsuorum ſspiritualia vulnera valeant inueſstigare, illàque iam nota, & probatione non difficilia prælatis eiſsdem aut ſsuis vicariis reuelare ignauia nõnon differãtdifferant, aut perſsidia diſssimulent. Et vt hoc diligentius obſseruent, aduertãtaduertant ſsemper Prælati ſseu eius Vicarij in creationibus talium fiſcaliũfiſcalium, vt eos faciant ante omnia iurare, quòd officiũofficium ſsuum fideliter, diligenter, & legaliter exercebunt. Cùm enim tales cenſseantur publici denunciatores, tenentur in principio ſsui officij iurare, vt notat Angel. in l. ſsi vacantia. de bon. vacant. libr. x. quem refert Præpo. in c. de accuſsatione. ij. quæſst. viij col. lxv.

Officivm huius fiſscalis creati à preælato, vel iudice, loco officij iudicis ſsuccedit, & quod facit iſste ex mandato iudicis, videtur facere ipſse iudex, vt notat Præpo. in capit. de accuſsatione. ij. quæſstio. viij. in colum. xxxvj. & colum. xxxix. Vnde non tanquam pars accuſsans debet iudicari. Pro quo optimè facit quod notat Innocent. & alij, vt refert Felinus in columna ſsecunda, in cap it. Cum clamor. de teſstib. quòd quando proſsequutor inquiſsiltionis eſst datus à iudice, ad ipſsam inquiſsitionem proſsequendam, tunc quia talis non eſst propriè pars, ſsed miniſster iudicis, ad eius inſstantiam poſsſsunt teſstes repeti, quia tunc potius iudicis officio repetun|tur. Ex quo ego aliâs dicebam in contingentia facti, quòd ſsicut iudex procedens ex officio ſsuo, & non ad petitionem partis, præcedente infamia, poteſst reum cogere ad iurandum de veritate delicti de quo infamatus eſst, vt notat Abb. in cap. Cum ſsuper. de confeſs. quaſsi ad finem. Pari modo poterit hoc facere ad petitionem dicti fiſscalis, cum hoc tamen neceſsſsario temperamento, videlicet niſsi fiſscalis proſsequeretur talem accuſsationem, ex qua ſsi vincat, defertur lucrum ſsibi ab aliqua conſstitutione ſsynodali, vel conſsuetudine præſscripta, cùm tunc videatur ſsequi proprium intereſsſse, & ad id oporteat probationes habere legitimas.

Libvit enim ſsub denunciationis verbo hanc delictorum congeriem ſscribere, quia Epiſscoporum promotores ſseu fiſscales magis denunciatoribus, quàm accuſsatoribus aſssimilari par eſst. Et licet variæ ſsint in iure denunciationis ſspecies, vt declarat Henri. in capi. Nouit. de iudic. fin. col. Et latius ibi proſsequitur Abba. & diffuſsius Præp. in capit. de accuſsatione. ij. quæſst. viij. im colum. lvj. & pluribus aliis. Illa tamen quæ materiam noſstram complectitur eſst denunciatio, quæ dicitur publica, quam ſsic diffiniuit ſseu deſscriſsit Præpo. vbi ſsuprà, in colum. lxiiij. Eſst enim denunciatio, criminis alicuius apud competentem iudicem, per officialem ad hoc deputatum facta delatio, ad pœnam eidem inferendam. Competit nam|que hæc ex mero iudicis officio procedentis in ea ad denunciationem ſseu promotionem ſsuorum officialium: ſsecundum prædictos doctores vbi ſsuprà, & fundatur ex l. ea quidem. C. de accuſsation. & c. Epiſscopus in ſsynodo. xxxv. quæſst. ſsexta. & l. diuus. ff. de cuſstodia & exhibitione reorum. cap. prætereà. de teſstibus cogendis. Et nota quòd ab iſsta denunciatione repelluntur officiales, ſsi ſsunt criminoſsi, vel infames, notat Henricus d. colum. fi. allegat textum. & quod ibi notat Bernard. in dicto cap. Præterea. Et licet in hac materia denunciationis publicæ Doctores, communiter ſscripſserint in d. cap. nouit, & in dicta l. Ea quidem. quòd notoria tantum crimina denunciari poſsſsunt. Communis tamen ſstylus curiarum eccleſsiaſsticarum admiſsit, vt indiſstinctè illarum fiſscales, ſseu promotores accuſsationes suas, vel propriùs denunciationes inſstituant, in quo videtur recepta opinio Saliceti in dicta l. Ea quidem, dum dicebat, quòd etiam non notoria denunciari debent, dummodo probari poſssint, quod æquum videtur: nam ſsi de ſsolis notoriis criminibus clerici per fiſscales accuſsandi essent, plura alia, quæ ſsæpius occulta, & ſsi probabilia ſsunt, impunita manerent. Vnum autem conſsulendum ſse offert iudicibus eccleſsiaſsticis, vt non permittant de aliquo occulto crimine accuſsari clericum apud eos per fiſscales, niſsi delatorem ſsibi prius obtulerint, aut videant, quòd dicti officiales ſsufficienti probatione, aut legitimis indiciis muniti cauſsam ipſsam aggrediuntur. Si enim Reges noſstri ſsuis fiscalibus iniungunt vt habeant delatorem, cur & iis qui ad accu|ſsandos clericos creati ſsunt officiales per epiſscopos hoc non præcipietur? Et quia de delatore mentionem fecimus, & hæc materia Canoniſstis non eſst familiaris, ideò circa eam notari debent ſsequentes cõcluſionesconclusiones. Quòd quãdoquando iudex delatorem admiſserit, ille ſse obligare debet de probando quod denunciat, ita quòd fiſscus obtineat: vt probatur in auctentica, de exhibendis reis. §. j. per quem ita determinat Lucas de penna, in rubr. de delatoribus. lib. x. colum. ij. verſsic. Ad deferendum. Poſstquam verò obligauit ſse probare quod detulit, ſsi ſsemiplenè probauit, nom ſsufficit quò minus condementur ad pœnam, ad quam ſse aſstrinxit ſsi non probaret, vt concludit dictus doctor in l. ij. eiuſsdem tituli, in iij. column. verſsic. Sed pone. Si autem delator probauit crimen, & reus defenſsiones iuſstas, tunc ſsi tales erant adeo notæ, quòd delator habuit iuſstam cauſsam credendi quòd iniquè procedebat ad delationem, tunc non excuſsabitur à pœna. Secus autem quando detulit crimen quod erat publicè notum, & defenſsiones totaliter occultæ, & fama in contrarium habebatur, quia tunc delator excuſsabitur à pœna, ſsi ſsuam, vel ſsuorum iniuriam proſsecutus eſst. Si autem deduxit crimen in delationem, cuius vindicta ſsua non intererat, tunc puniendus eſst, quia ſse ad id aſstrinxit, quod ſsua non intererat. Ita concludit idem lucas in d. col. iij. & ſsequen. Ego tamen crederem in hoc ſsecundo membro mitius puniendũdum delatorem cui delictũdelictum fuit notum, & defenſsiones occultæ, quàm in caſsu præcedẽtipræcedenti, quia licet eius nõnon interfuerit ratione ſsuæ vel ſuorũſuorum iniuriæ, potuit mo|ueri zelo iuſsticiæ & publicæ vtilitatis, quæ verſsatur in expurganda prouincia malis hominibus. Quando verò reus abſsolutus fuit, quia teſstes fuerunt reprobati, propter delictum delatoris producentis, vt quia corrupti precio, vel aliâs falſsum dixerunt, tunc bene credit Lucas, vbi ſsuprà, in iiij. collum. puniendum eſsſse delatorem. Et idem dicit, ſsi probatum fuit teſstes eſsſse inhabiles, aut criminoſsos, & hoc eſsſse publicè notum delatori. Secus tamen ſsil ſsunt repulſsi ex alia cauſsa, ſsine culpa delatoris, vel quà ipſse potuit ignorare: quia tunc nõnon tenetur delator ad pœnãpœnam, ſecundũſecundum eum. Quod tamen credit verum, vbi delator ſsuam, vel ſsuorum iniuriam proſsequitur, aliâs videtur ſsibi dicendum quòd teneatur, quia non ſsatisfecit ei ad quod ſse ſspontè obligauit. Sed ego etiam in hoc caſsu crederem, arbitrio boni iudicis relinquendum, vt conſsideret, an delator habuerit iuſstam cauſsam ignorandi defectus teſstium, & an publicum fuerit delictum, & numerus teſstium ſsufficiens, aliter enim nullus audebit crimina iudicibus referre, quantumcunque illa probare poſssit timore alicuius occultæ defenſsionis competentis reo accuſsando. Placet prætereà dicti doctoris ſsententia in d. l. ij. col. v. verſsic. Item quid ſsit, dum tradit, quòd ſsi quis denunciat plura crimina capitalia, quæ ſse obligat probaturum ſsub aliqua pœna, & ex illis vnicum probat ſsufficiens ad condemnationem capitis, quòd non euitabit pœnam, quia non compleuit quod promiſsit, & ſsibi imputet, qui ſse onerauit ad ſsuperflua comprobanda, quod poſsſset practicari in materia noſstra, quando quis detuliſsſset plura crimina depoſsitione, vel aliqua pœna | canonica digna, & vnum ſolũſolum probaret, immò plus aſsſserit dictus doctor, quòd qui ſse aſstrinxit probaturum crimen ſsub certa qualitate in denunciatione deducta, quòd non excuſsatur à pœna, ſsi non probauit crimen cum eiuſsdem circũſtantiiscircunstantiis, & qualitatibus, prout detulit, quamuis crimen probauerit fuiſsſse commiſsſsum, vnde in hac materia delatorum iudicibus eccleſsiaſsticis conſsulo, vt cùm eos acceperint, denunciationem ab illis factam in ſscriptis redigant, eòſsque aſstringant ad probàdumprobandum omnia crimina ibi deſscripta, cum ſsuis qualitatibus ſsub pœna in obligatione declaranda, monendo eos vt crimina, quæ probare non poſsſsunt, in delatione non inſserant, nulla in eis poſst monitionem & obligationem pœnitentia recepta: quia aliâs clerici accuſsati de variis criminibus, infamati manent apud populum, qui cùm accuſsationis noticiam habet, non ſsemper defectùdefectum probationis aliquorũaliquorum capitulorũcapitulorum intelligit. Nec decipiat quoſdãquoſdam iudices pietas quædãquædam nociua, quæ eos retrahit à cõdẽnationecondemnatione expẽſarũexpensarum & pœnæ, quia vident delatores aliqua ex his quæ detulerint probaſsſse, magis in hoc amantes ſsuſsurrones & maleuolos fouere, quàm clericorum honori & famæ conſsulere. Nec præterea ob id quòd delatores habeant obligatos ad probandum crimina quæ deferunt, faciles debent eſsſse iudices in captura clericorum, maximè in grauibus delictis, niſsi prius ſsufficientem habeant informationem, quia ſsi poſstea deficit illa, non ſsatisfactum eſst captorum clericorum honori, relaxatione à carceribus, & condemnatione expenſsarum & pœnæ facta contra delatores: cùm infamia carcerationis ob famoſsum crimẽcrimen vix aliqua relaxa|tione quantumuis honorabili, poſssit bene dilui, ſseu purgari. Et nota prætereà in propoſsito quòd ſentẽtiasententia abſsolutoria lata ſsuper denunciatis, prodeſst ſsicut lata ſsuper accuſstis. ita notat Præpo. in cap. de accuſsatione. ij. quæ. viij. in col. lxviij. verſs. quæro an abſsolultoria. allegat Sali. in l. Ea quidẽquidem. verſs. decimoquintò quæro. de accuſsationib. An autem iudex eccleſsiaſsticus debeat ſstatuere terminũterminum accuſsare volentibus? Abb. in cap. inter. de purga. cano. col. ij. diſstinguit, videlicet quòd ſsi Epiſscopus vel ſsuperior habet probationes promptas contra infamatum, tunc non eſst neceſsſse, neque vtile ſstatuere terminum accuſsare volentibus, quia poſsſset ſsupponi amicus, & fieri colludium, & alia ratione de qua per eũeum. Si tamen non habet illas promptas, poteſst, ſsi vult, ſsed non eſst neceſsſse, ſsufficit enim quòd accuſsator ſse nó offerat. Ego ſsemper tamẽtamen intellexi dictãdictam concluſsionem Abba. in delictis in quibus non cõſtatconstat quòd aliqua perſsona ſsit offenſsa ex eis. Aliter enim bene crederem iudicem eccleſsiaſsticum debere illam requirere, an velit accuſsare antequàm ex officio, vel ad petitionem fiſscalis procedat. Nam ſsi inquiſsitionem ex officio formauerit, vel ad fiſscalis petitionem proceſsſserit, non requiſsita parte offenſsa, & poſsteà ſsuperueniat accuſsator, tunc ſseruanda esset diſstinctio Sali. in l. Ea quidem. ver. Quia propter. C. de accuſs. quam refert, & ſsequitur Angel. in tractat. maleficiorum. in parte, hæc eſst quædam inquiſsitio. fol. xvj. in parua impreſssione. Cuius etiam opinionẽopinionem dicit cõmunitercommuniter teneri Fel. in. cap. Qualiter, & quãdoquando. el ij. in §. licet, in fin. de accuſs. quam diſstinctionem hîc tranſscribere nolo. V num tamen non obmittam in propoſsito, quòd ſsi offenſsus dixit ſse nolle accuſsa|re, & ideò iudex formauit inquiſsitionem, vel fiſscalem audiuit, & poſsteà offenſsus producat accuſsationem, tunc accuſsatio illa non debet audiri nec recipi, quia iudex præuenit eum antequãantequam reuocaret voluntatem ſsuam, vt notat Bal. in l. AccuſationẽAccusationem. C. qui accuſs. non poſs. quem refert Aug. in addi. ad Ang. in d. fol. xvj. Et quia poſsſset aliquis dubitare, vtrũvtrum promotor aut fiſscalis de quo in huius noſstri operis denũciationedenunciatione meminimus, poſssit clericũclericum accuſsare de quocũq;quocunque crimine, nulla facta diſstinctione priuatum ſsit an publicũpublicum, videtur in hoc dicẽdũdicendum, quòd ſsic: quia de iure canonico omne crimen eſst publicũpublicum vt notat glo. in cap. infames. vj. quæ. j. & ſsequitur Bal. in rub. C. qui accu. nõnon poſs. in. pen. col. & Rom. in ſsingulari Dclxxxj. Tu audiuiſsti, & talis eſst publici criminis natura, quòd cuiuis ex populo cõpetatcompetat ius accuſsandi, vt probatur in princip. inſst. de publicis iudiciis, quantò magis cõpeterecompetere deberet officiali publico ad accuſandũaccusandum, vel denũciandũdenunciandum crimina deputato? {& quia in materia huius capituli placet mihi conſstitutio prouincie Cæſsarauguſstanæ, quæ habetur in tit. de accuſsationi. prima in ordine, libuit eam tranſscribere, cuius tenor talis eſst: Procurator fiſsci noſster, ſseu ſuffraganeorũsuffrageneorum noſtrorũnoſtrorum nequaquãnequaquam ad agendum, ſseu denunciandum, prætextu officij ſsui contra aliquẽaliquem admittatur: donec propoſsita, ſseu denũcuatadenunciata credere eſsſse vera. & ſse poſsſse probare firmauerit iuramento. Quòd ſsi aliquo inſtigãteinstigante per ſse, vel cũcum eo proceſsſserit ad prædicta inſstigator ad expẽſasexpensas ſse obliget, vel det inde quãquam poterit cautionẽcautionem: reus autem & citatus reſpõdererespondere minimè cõpellaturcompellatur, donec iuratũiuratum, & cautum fuerit, vt prefertur. Contrà factũfactum ſsit irritũirritum ipſso iure. | Conſulóq;Consuloque omnibus Epiſscopis vt in omnibus ſsuis curiis hoc idem ſseruari præcipiant, iuſsta eſst enim prædicta deciſsio & quæ honori proſspicit ſsubditorum, & fiſscales omnes vigilantiores reddit, eorúmq;eorúmque leuitatem in accuſsando compeſscit.}

Cvm in hac ficta denunciatione tot ſscelera aliquibus imponenda eſsſsent, qui ex illis inculparentur, placuit etiam hæc nomina fingere, quæ à colubro & ſserpente deriuarentur. Qui enim tantis criminibus irretiti eſsſsent, non hominum quidem, nec quorumuis etiam animalium, ſsed deteriorum nomen promereri par eſst, illorum præcipuè cuius effigiem dæmon aſſumẽsassumens (qui autor eſst malorum omnium) parentes primos decepiſsſse, ac viciſsſse cõperimuscomperimus: libuit hoc etiãetiam & ea ratione, quia & noſstri iuris interpretibus placet, effectus aliquos tradere, ex eo quòd quis malum nomen habeat, vt per Fran. Bru. in tractatu de iudi. & tor. xij. car. in iij col. & per Hippoly. in l. j. in princ. colum. xvj. ff. de quæſstio. quàmuis ego ſsemper credidi doctores prædictos intelligendos eſsſse de malo nomine malis moribus adquiſsito, non verò de eo quod licet ſsit malum, qui habet illud non elegit, ſsed ſsuſscepit tempore quo non fuit in eius arbitrio vel poteſstate repellere, Duo prætereà clerici & non vnus in hac denunciatione poſsiti ſsunt, vt per hoc compertum habeat iudex eccleſsiaſsticus plures eodẽeodem libello accuſsari poſsſse de eiſsdem criminibus, vt in l. j. | & ibi Bald. C. Si reus vel accuſsat. mort. fuer. & in l. Vim paſsſsam. §. inceſstil. ff. de adult. Et notat Specul. in tit. de accuſsatore. in princ. in verſsic. item quòd non poteſst.

Originis propriæ ratione ſsortitur quis forum, vt probatur in l. j. C. de munic. & origi. {libr. x.} iuncta gloſs. fin. & in l. origine. iuncta etiam gloſs. ibi eod. tit. & in l. j. in princ. & notatur in l. aſsſsumptio. ff. ad municip. Specul. in tit. de compe. iudi. adi. in verſsic. xlij. & ibi Barth. in. d. l. Aſsſsumptio. §. filius, quaſsi ad fin. vbi poſst Iacobum de Aret. quem refert, concludit, quòd poteſst quis conuleniri in loco originis propriæ vel paternæ, per l. incola. ff. eo. ſsi ibi inueniatur. & ita tenet Baldus in rubr. C. Sinon à comp. iudi. in fin. loquendo ſsimpliciter de loco originis. & quòd ratione originis ſsuæ ſsortiatur quis forum, notat Bald. in l. fin. col. j. C. Si non à compe. iudi. Allegat text. in cap. ex parte, de for. compet. & talis dicitur ſsubditus ſsecundum eum, ratione perſsonæ tantũmtantum. & vide Alexand. in d. l. Aſsſsumptio. in addit. ad Bart. qui dicit hanc eſsſse communem ſsententiam, videlicet quòd ſsi ibi non inueniatur, non poteſst conueniri, niſsi quò ad finem diſstribuendi bona ibi ſsita. In criminalibus autem cauſsis Bald. in ſsua margarita, in verſs. iudex. in v. col. dicit, quòd iudex originis poteſst procedere contra ſsuum ſsubditum de delicto alibi commiſsſso, per l. iij. cum l. ſsequenti. ff. de interd. & allegat Bart. in l. Sepulchri. ff. de ſsepulc. violat. & | gloſs. ſsingul. in l. relegatorum. §. interdicere. ff. de interd. & relegat. Idem voluit Bart. in l. ſsi cui. §. fin. ff. de accuſsat. per l. j. C. vbi de crim. agi opor. Vide etiam Alciat. in cap. j. de offic. ordin. ſsuper gloſs. in verbo iudicare. in princ. vbi dicit quòd communis opinio eſst, quòd ſsi quis non puniatur in loco delicti, poterit puniri in loco originis ſsecundum formam ſstatutorum loci, in quo deliquit, per l. Saecularij. §. ſsunt quidam. ff. de extraordina. crim. Et pernotata per Moder. in l. cunctos populos. C. de ſsumma Trinit. & fid. cath. Ex quo videtur inferri poſsſse, quòd iudex eccleſsiaſsticus originis propriæ, vel paternæ poteſst procedere contra clericum originarium, ſsi ibi repertus fuerit ratione delicti alibi commiſssi. Pro quo etiam facit text. in cap. Cum nullus, de tempo. ordin. lib. vj. vbi probatur quòd Epiſscopus loci originis, dicitur proprius, vt quis poſssit ab illo ordines recipere. Quod procederet ſsiue per viam accuſsationis, ſsiue inquiſsitionis agatur contra clericum, per ea quæ infrà dicentur in ſseq. §.

Domicilii forus generalior eſst omnibus aliis. vnde Card. Anton. & Abb. in cap. Cùm conting at. de foro comp. concludunt, quòd iudex domicilij poteſst cognoſscere de delictis ſsuorum clericorum etiam alibi commiſssis. & idem tenet Ioan. Calde. in repet. cap. de illis. de rapto. in col. vj. in quæſstio. vj. qui reſspondet ad fundamenta, quæ in contrarium vide|bantur vrgere. & vide Bart. in l. Relegatorum. §. interdocere. ff. de interd. & relegat. qui notat ex text. quòd iudex loci vnde quis eſst incola poteſst quem punire de delicto alibi commiſsſso. quod dicit eſsſse notandum. & vide Abb. in cap. fin. de foro compet. in col. xiij. verſsic. Sed circa primam. Vbi concludit, quòd iudex domicilij poteſst exercere omnimodam iuriſsdictionem in ſsibi ſsubditum ratione domicilij, ſsi ibi reperitur, etiam in criminibus alibi commiſsſsis. Et vide Ioan. Andr. in cap. Vt animarum. de conſstitut. in vj. qui dicit quòd ſsiue ſsubditus delinquat extra diœceſsim, ſsiue in loco exempto diœceſsis, poteſst ratione fori conueniri coram iudice ſsuo. & idem tenet Ioan. de Ligna. in clem. paſstoralis. de re iudi. quod refert Andr. Siculus in d cap. Cùm contingat. in col. v. vbi reſspondet ad d. c. Vt animarum. qui huic ſsententiæ videtur aliqualiter aduerſsari. Et tandem refert Ioan. Andr. poſst Odofr. in addi. ad Specul. tenentem quòd hæc ſsententia procedat, quando proceditur per viam accuſataionisaccusationis, ſsecus ſsi per viam inquiſsitionis quia tunc iudex agit ad vindictam, & ſsua non intereſst, ex quo non deliquit in ſsuo territorio, & hoc attento iure ciuili. Secundùm verò iura canonica vtraque via iudex procedere poterit, & poſsteà refert Anton. Cinum, & Bart. volentes quòd etiam de iure ciuili hoc procederet, & Abba. in conſsil. {xxiiij. volum. j. incipienti Rodulphus. num. j.} qui in contingentia facti ita cõſuluitconsuluit fieri poſsſse. & vide Abb. in col. ij. in d. c. Cùm contingat, qui tenet opinionem Anto. & Bart. & tandem Barba. ibi, in col. vij. & viij. ſsuſstinet opinionem Ioan. Andr. & Odofr. contra Cinum & Barth. | & reſsidet in eorum opinione, & credit quòd in practica ſsua tenetur opinio, quia æquior, & fortioribus innititur rationibus. Et vide Gandin. in tractatu maleficiorum. in fin. vbi hanc quæſstionem diſsputat, & tandem concludit quòd iudex domicilij non poteſst procedere per inquiſsitionem contra delinquentem propter delictum alibi commiſsſsum, & in fin. col. dicit quòd licet aliud obtineat de iure canonico, tamen hoc procedit de iure ciuili, & ſsic videtur tenere opinionem Ioan. And. de qua ſsuprà, in additio. ad Specul. licet eum non referat. Et vide Hippol. in ſsua practica criminali, in §. Conſstante. in col. xiiij. vbi mouet hãchanc quæſstionem, & dicit quòd doctores in ea ſsunt varij, & pro vtraque parte remiſssiuè refert plures doctores, & tãdemtandem dicit quòd magis communis opinio eſst, quòd iudex originis non poſssit inquirere, & ſsic opinio Ioan. Andr. de qua ſsuprà, quem ipſse allegat in primo loco pro iſsta ſsententia. Et aduerte quòd quando fit mentio de domicilio in dubio, intelligitur de domicilio habitationis, per gloſs. notabil. in cap. Statutum. §. Cùm verò. in verbo, vnam dietam. de reſscript. libr. vj. Notant doctores in c. fin. de. for. compet. Bald. in l. fin. col. xj. C. de edict. diui Adrian. Iaſson in l. Cunctos populos. C. de ſsumma Trinit. & fide cathol. in col. vj. Si tamen clericus eſst vagabundus, tunc videtur quòd vbicunque fuerit repertus poterit puniri, iuxta gloſs. in l. j. C. Vbi de crimi. agi oport. quam allegat Gandi. in tracta. maleficiorum, in rubr. vbi puniatur delinquens, circa principium.

An clericvs, ratione beneficij, quod habet dicatur habere domicilium in loco illius? Sufficiat referre breuiter, quæ tradit latè Felin. in cap. Dilectus. el ij. de reſscript. in j. col. vbi materiam iſstam, more ſsuo, per concluſsiones reſsoluit, videlicet quòd ſsi clericus habet beneficium, non requirens reſsidentiam, non cenſsetur illic habere domicilium ſsecundum Innocen. Anto. & Abb. in c. Ex ore, de priuilegiis. Si verò requirit reſsidentiam ſsortitur ibi domicilium ſsecundùm omnes doctores ibi, & in d. c. Ex ore. & alios quos ibi refert: quod procedit, licet ibi non reſsideat, ſsi ſsecum non eſst diſpenſatũdiſpenſatum ſsuper reſsidentia, vt per eundem Felin. ibi in ij. col. in iiij. concluſsione. Qui poſst multa concludit quòd talis de facto non reſsidens, fingitur ibi habere domicilium in loco beneficij in oneroſsis: Vnde habens plura beneficia requirentia reſsidentiam, dicitur habere plura domicilia ſsecundùm eum ibi, in tertia concluſsione, allegando gloſs. in cap. Primatus. lxxj. diſstin. & in cap. Quoniam. xxj. quæſstio. ij. Et in cap. Quia in tantum. de præbend. quod intelligit quando quaſsi æqualiter in vtroque reſsidet, ſsecus tamen ſsi in altero ſseruit vicarius eius, quia tũctunc habet domicilium tanũmtantum vbi reſsidet. & hoc etiam tenet Abb. in cap. Poſstulaſsti. de foro competen. col. j. Imò plus dicit idem Felin. Vbi ſsuprà in iij. col. in vj. concluſsione, quòd licet clericus poſssit habere domicilium alibi, tamen principale dicitur eſsſse in loco beneficij, pro | quo refert Innocen. in d. c. Ex ore, & alios, & idem not. ipſse in d. c. Poſstulaſsti. in princip. Ex quibus omnibus ſsic breuiter collectis, & ſsi diffuſsius illa prædictus doctor ſscripſserit, videtur quòd poſssit inferri ad noſstrum propoſsitum, quòd prælatus diœceſsis (in qua quis habent beneficium, in quo tenetur reſsidere, licet non reſsideat) poteſst punire talem clericum inuentum in ſsua diœceſsi, de delicto alibi commiſsſso, tanquam ſsibi ſsubditum ratione domicilij, quàmuis nullum aliud domicilium in ſsua diœceſsi habeat. {Et in materia huius capituli, vide Decium in cap. Quia in tantum, de præben. circa finem. vbi inter alia ponderat text. in cap. iij. de tempo. ordin. in vj. contra communem concluſsionem & tandem in fine reſspondet.}

Qvia ex qualitate delictorum in diſspoſsitione ſsacrorum canonum pœnæ minuuntur, vel augentur, & in his quæ adiudicis arbitrium relinquuntur, pari modo aggrauari vel moderari debent: ideo de clericorum delictis tractaturi opportunum eſst, vt aperiamus quæ leuia, grauia, grauiora, ſseu grauiſssima iudicentur. Et in hoc Panor. in cap. Tuæ. de pœnis. ſscripſsit, quòd leuia dicuntur, vbi dolus non requiritur, vt quando aliquid contingit per imperitiam, vel culpam ſsine dolo: vel quando dolus interuenit | circa rem modicam. Cui adde Angel. in l. Non ſsolùm. §. Si mandato. ff. de iniur. & in l. leuia. ff. de accuſsat. ad hoc videlicet quæ dicantur crimina leuia, vel non. Et vide Auguſst. in addi. ad Angel. de Areti. in verbo, hæc eſst quædam inquiſsitio. in addi. v. in fi. quæ per gloſsſs. in cap. Cùm illorum, de ſsenten. excommunica. dicit quòf hoc relinquitur arbitrio iudicis: & quòd ſsecundùm vulgi opinionem iſsta veniũtveniunt in conſsideratione. Item quòd grauia ſsunt in quibus exigitur dolus, & tendunt in graue præiudicium alterius, ſseu reipublicæ: & magna pœna imponitur, vt in furto, periurio, & ſsimilibus. Grauiora ſsunt publica, & quando non imponitur pœna mortis. Grauiſssima vbi imponitur pœna mortis. Pro leuibus ſsecundùm eundem Panorm. non debet deponi clericus, nec priuari beneficio, ſsed poterit ad tempus ſsuſspendi, vel aliter corripi ad arbitrium ſsuperioris. Pro grauibus poteſst deponi. & adde Felin. in cap. At ſsi clerici. de iudi. in princip. in col. pen. qui dicit quòd quæ dicantur crimina grauia ſstatur arbitrio iudicis, & refert ad hoc Abba. vbi ſsuprà. Pro grauioribus quanquam non ſsint publica, poterit vltra depoſsitionem detrudi in monaſteriũmonasterium. Pro grauiſssimis vbi de iure ciuili puniretur pœna mortis, poteſst deponi, & damnari ad perpetuum carcerem. Et quia qualitas cuiuſsque criminis latius in quolibet eorum infrà declarabitur, iſsta ſsufficiant pro commento huius particulæ.

Qvae pœna ſsit imponenda laicis miſsſsam vel aliud ſsacrum miniſsterium celebrantibus hucuſsque canonica Iura non ſstatuerunt: forſsan enim antiqui illi patres non crediderunt tantam futuram eſsſse aliquorum hominum temeritatem, vt tantum nephas (quale eſst ſsine ordinibus miſsſsam celebrare) committerent, & ſsi iam hodie dignum eſsſset hoc ſspeciali ſsanctione punire, cùm temporibus iſstis hoc aliquando accidiſsſse comperimus. Cùm ergo caſsus acciderit, hoc arbitrio iudicis puniendum videtur, in quo oportebit conſsiderare ea, quæ in arbitrariis inferius ſsuo loco conſsideranda deſscribimus. Bal. tamen in l. Qui ſsub prætextu. C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. notat, quòd dicens ſse clericum, & ingerens ſse actibus clericorum, cùm non ſsit, eſst falſsarius, quem refert Felin. in c. Tertio loco. de probat. in princ. {v j. etiam Felin. in proœmio decreta. in num. xxxvij. vbi dicit quòd mẽtiensmentiens ſse clericum punitur arbitrio iudicis. & vltra hoc faciẽsfaciens actus clericales punitur pœna falſsi.} Et vide Præpoſs. in cap. Quod interrogaſsti, xxvij. diſstinct. Clericus autem miniſstrans in ordine quem non habet, deponendus eſst, & amplius non ordinandus. text. in c. j. de cle. non ordin. miniſst. qui ſsic ſsummatur. Diaconus miſsſsam celebrans ad ſsacerdotium non poteſst promoueri, à diaconatu ſsuſspenditur biennio vel triennio, vt in c. ij. eo. tit. Clericus præter|eà qui cùm non eſsſset ordinatus miniſstrauit in aliquo ordine in apparatu, incurrit irregularitatem, cum quo ſsolus Papa diſspenſsat, tenet Lapus in allegatione xxix. incip. An diſspenſset, referendo Calderi. in c. Si celebrat. de cle. excommu. Idem tenent Hoſstien. & Gofre. vt ad maiores ordines aſscendat, ſsed in ſsuſsceptis diſspenſsat epiſscopus, vt notant Angel. in ſsumma, in §. xxxviij. incip. Duodecimò incurritur, in verbo, irregularitas, & Sylueſster in eod. verbo, in §. Duodecimò quæritur.

Poena clerici ſsecularis recipientis ordinem dum exiſstit in excommunicatione eſst, quòd deponatur ab illo ordine. Notat Abb. ex tex. ibi in c. Cum illorum. in ij. nota. de ſsenten. excom. cum quo ſsolus papa diſpẽſatdispensat, vt ibi. Quod procedit, etiam ſsi ab excommunicatione, qua erat ligatus, poterat ab aliquo inferiori citra papam abſsolui, vt concludit Abb. poſst Ioan. Andr. vbi ſsuprà, ex ratione quia fuit effectus irregularis, & cum irregularibus ſsolus papa diſspenſsat. Et idem voluit Ang. licet Abb. non referat, in ſsua ſsumma, in verbo, irregularitas, in §. xxij. incip. Secundò contrahitur. & Sylueſster in eodem verbo, in verſsic. Secundò quæritur, Hoſstien. verò in ſsua ſsumma, tit. de cler. excom. miniſs. dicit quòd videtur ſsibi quòd quando exommunicatus ab ordinario incurrit irregularitatem, quia ſsententiam eius violauit, poſsſset ordinarius ſecũſecum diſpẽſaredispensare, dicit tamẽtamen quòd conſsuetudo refragatur. Et aduerte quòd idẽidem eſst in clerico | qui ſsuſspenſsus vel interdictus ordines recipit, vt firmant Angel. & Sylueſst. vbi ſsuprà, referendo Rai.

Vt ab illicita copula retraherentur, seque iuſstis nuptiis alligarent homines, ex quibus prolem legitimam ſsu ſciperẽtſciperent, meritò etiam apud ethnicos ſsancitum ac obſseruatum eſst, vt filij illegitimè nati quantumcunque ſsine ſsua culpa labem ipſsam contraxiſsſsent, honoribus & dignitatibus indigni iudicarentur. Quod nempe & ſsi cõſiderationeconsideratione prædicta, vt ſsic fiat non reputetur iniquũiniquum, licet filiis ipſsis (quibus natura negauit ortum ſsuum eligere poſsſse) crudele quodãmodoquodammodo ac durum videatur. Cum illis tamen illegitimè natis viris, qui propria virtute ac bonis actibus paternam culpam in ſseipſsis abſstergunt, pluréſsque legitimè natos moribus ac meritis antecellunt, ac reipublicæ ſseipſsos reddunt vtiliores, talis iuris aſsperitas liberaliter & ſsine pecuniarum exactione temperanda eſsſset, vt ſsicut parentes ab illicita copula retrahit (ſsi forſsan retrahit) filiorum damnum futurum, ſsic iam natos contra leges filios, ſspes recuperandi honores, ad virtutem ſsequendam impellat. Iuſstum eſst enim vt quos aliena culpa honore deſstituit, propria virtus, & ſsi pauperrima ſsit (vt ferè ſsemper eſsſse ſsolet) ad honores reſstituat. Quid enim crudelius, ac iniuſstius quàm quòd naturalis quidam parentum exceſsſsus, virtute ſsola, quantumuis clara filiorum, in pauperibus reparari non valeat, in diuitibus tamen qui patrum ſsuorum reatui plura propria addide|runt ſscelera, hoc facillimè deleat ſsola præſstatio pecuniæ? Prædicta igitur conſsideratione, etiam ſsacri canones quibus maxima cura eſst ſsancto fauere inſstituto matrimonij, ac illicita punire connubia, illegitimos quoſsque à clericali tonſsura, cæteríſsque eccleſsiaſsticis ordinibus arcet prohibétque, vt in c. j. de fil. presbyt. Et in cap. j & ij. lvj. diſstinct. & hoc per ſsex rationes, quas deſscribit Præpo. in d. cap. ij. licet Hoſsti. in ſsumma, de fil. presbyt. in §. Quæ eſst cauſsa. ſsolùm tres ſscripſserit. Si quis autem illegitimè natus promotus fuerit, licet recipiat characterem, non habet tamen executionem ordinis. probat text. in cap. fin. lvj. diſstin. Ex quo notant ibi Domini. & Præpo. quòd licet illegitimitas non inficiat habitum ordinis, ſsed executionem, ſsed talis ordinatus recipit characterem. {& aduerte quòd tales illegitimi ordinati non incurrunt nouam irregularitatem, ſsi ante obtentam diſspenſsationem celebrant, vt notat Nicolaus Plouius in tractatu de irregularitate, in xl. regula, referendo Guillel. & Archidi. & hoc dicit ſseruare curiam.}

Rebaptizati in tantũtantum odio habẽturhabentur ab Eccleſsia, quòd qui non ignari rebaptizantur, dicũturdicuntur quaſsi iterũiterum crucifigere Chriſstum, vt in cap. Qui bis. de cõſeconse. diſst. iiij. & ideò non ſsunt ordinandi ad clericatum, | vt in cap. ConfirmandũConfirmandum. l. diſstin. {& habetur in CõcilioConcilio Carthagi. Quinto, Can. xj.} quod adeò eſst verum, quòd dicit tex. in d. cap. Qui bis. quòd etiam ſsi ignoranter rebaptizati fuerint, ordinari non poſsſsunt. vbi gl. hoc intelligit de ignorãtiaignorantia iuris, quæ nõnon excuſsat, non autẽautem de ignorantia facti: quia talis rebaptizatio non impediret promotionem. Qui autem ex rebaptizatis ad ſsacerdotij gradum indignus aſspirare cõtenderitcontenderit, cum ordinatoribus ſsuis adepti honoris periculo ſsubiacebit. ita diſsponit Concilium Toletanum iiij. de quo in c. fin. lj. diſstin. quamuis ille text. non intelligatur de ordinatione ad ſsacerdotium, ſsed ad epiſscopatum, ſsecundum Archi. ibi, quem vide notantem quòd tales ſscienter rebaptizati cenſsentur perpetuò irregulares, qui reſspondet ad argumentum quod poteſst obiici, qualiter actus qui non habet effectum, ſsicut rebaptizatio inducat irregularitatem, & vide gloſs. in dicto capitulo. Quibis.

Praemisso prius quòd bigamia pluribus modis contrahitur, vt per Archi. Florent. in iij. parte, titu. xxviij. cap. iij. vbi octo modos illius ſscripſsit, quos hîc referre non curo: trãſcripſittranscripsit enim illos Sylueſs. in ſsua ſsumma, in verbo bigamia, in princip. bigamos ordinari non poſsſse ex pluribus capitulis, in diſstinctio. xxxiiij. à Gratiano collectis comprobatur, præcipuè in cap. Curandum, & in cap. Præcipimus, & in | cap. Si quis viduam. el j. cum duobus ſsequentibus. Si verò de facto fuerint aliqui ad ſsacros ordines promoti, illis priuandi ſsunt, quia in bigamia contra Apoſstolum diſspenſsare non licet, vt in cap. Super eo. de bigamis. ex quo patet, quòd bigami recipiunt characterem ordinis. quod etiam probat text. & ibi notat Præpo. ex eo, in cap. Si quis viduam. l. diſstinctio. Et inter alios caſsus bigamiæ aduerte ad vnumquod pluries contingit, quòd ſsi maritus adulteræ poſst adulterium illam cognouit, non poteſst ordinari. ita probat tex. {in Can. viij. CõcilijConcilij Neoceſsarienſsis in ij. edictione, & eſst text.} & illum ſsic ſsummat Præpo. in c. Si cuius. xxxiiij. diſst. Cuius ibi bonam diſstinctionem vide, videlicet quòd cognoſscens adulteram ſscienter, ſsiue ignoranter, repellitur à ſsuſscipiendis ordinibus: ab executione verò ſsuſsceptorum non repellitur, ſsi ignoranter cognouerit, dum tamen poſssit vxorem de adulterio conuincere, & eam dimittere. Immò fortiorem affirmat ſententiãsententiam ibi Præpoſsi. poſst Bart. Brixi. Ioan. de fan. & Hoſsti. quòd licet maritus cognoſscat adulteram ad mandatum iudicis, ſsibi præiudicat, licet Inno. in cap. Inquiſsitioni. de ſsent. excom. in hoc aliter diſstinguat.

Qvod nulli de ſseruili conditione ad ſsacros ordines promoueantur, niſsi prius à propriis dominis libertatem conſsequantur, cautum eſst in conciliis Triburienſsi, & Toletano, de quibus in capitulo, | Nulli. & in capitulo, De ſseruorum. liiij. diſstinct. & in capitulo j. & ij. de ſseruis non ordinandis. {eſst enim irreligioſsum obligatos exiſstere ſseruituti, qui ſsacri ordinis ſsuſscipiunt dignitatem. vt ſsunt verba CõcilijConcilij quarti Toletani in Can. lxxiij. Adeò prætereà eccleſsia olim abhorruit promouendos ad ClerũClerum, alicui ſsubeſsſse ſseruitutis ſspeciei, vt etiam libertos ſsecularium promoueri vetuerit, vt in CõcilioConcilio Elibertino Cano. lxx. ſsub his verbis: Prohibendum vt liberti, quorum patroni in ſseculo fuerint, ad clerum non prouehantur,} Et nota quòd in hac materia appellatione ſsacrorum ordinum comprehenduntur etiam minores, vt firmat Præpo. in d. c. Nulli. Aduerte tamen quòd ſseruitus non impedit ordinis ſsuſsceptionem de facto: quia ſsi ſseruus ordinetur, verè ordinem ſsuſscipit. Iſstam cõcluſionemconcluſionem ponit Præpo. in ſsumma, liiij. diſst. poſst Cardin. ibi. Attamen ſsi ſseruus aliquis fugiens dominum suum qualibet calliditate, aut fraude ad gradus peruenerit eccleſsiaſsticos, decretum eſst vt deponatur, & eius dominus eũeum recipiat, vt in cap. ij. de ſseruis non ordin. Vbi vide bonam diſstin. quam deſscripſsit Abb. poſst gloſs. quam nec in ſsubſstantia referre libet, nec tranſscribere decet, quia tẽporibustemporibus iſstis caſsus hic rariſssimè contingit. {Qua autèautem pœna puniatur Epiſscopus, qui ſciẽssciens ſseruum ordinauit, aut qui illi neſciẽtinescienti teſstimonium perhibuit, de eo, vide CõcilConcil. Aurelianen. j. in Cano. x. vbi illa Deſscribitur in hæc verba: Si ſseruus abſsente vel neſsciente Domino, Epiſscopo ſsciente, quòd ſseruus, Diaconus aut presbyter fuerit ordinatus, ipſso in Clericatus officio permanente, Epiſscopus eum Domino duplici ſsatisfactione compenſset. Si | verò Epiſscopus eum ſseruum neſscierit, qui teſstimonium perhibent, aut ſsupplicauerint ordinari, ſsimili redhibitioni teneantur obnoxij. Quod Concilium tranſscripſsit Gratianus in c. Si ſseruus. liiij. diſstinct.}

Posteaqvam almus ille paracletus Apoſstolos ac omnes alios, qui primùm mundo orthodoxam fidem noſstram annunciaturi erant, doctrina ſsacra perdocuit, ac diuinis imbuit myſsteriis, alióſsque Eccleſsiæ doctores illuminauit, qui doctrinam ab eo inſspiratam ſsuturis temporibus pro ſsalute fidelium in ſscriptis redigerent, iãiam non ſsic in quacunque ſseculi ætate, nouos edocet Apoſstolos, aut doctores illuminat. Vnde eccleſsiam ſsanctam gubernaturis onus cernitur iniunctum, vt proprio diſscant labore, quæ populis valeant prædicare, quóve ignorãtesignorantes in fide inſstruant, ac omnes ad Chriſstianos mores obſseruandos perſsuadeant. Piéque conſstitutum eſst, vt qui addiſscendi laborem non ſsunt perpeſssi, gubernãdigubernandi, miniſstrandíque in eccleſsia Dei honore non fruantur, præmaximè quidem ad ſsui regimen viris literatis Eccleſsia noſscitur indigere, vt inquit text. in c. Cum ex eo. de elect. in vj. Vnde meritò Gregorius prohibuit ignorantem literas ordinari, vt in c. Præcipimus. xxxiiij. diſst. & idem cenſsuit de illiteratis Gelaſsius, vt habetur in c. Illiteratos. xxxvj. diſst. {& in c. j. lv. diſstin. & Hilarius papa in c. pœnitentes. ea. diſst.} Præterea Iuſstinianus Imperator in auth. de Sanctiſs. Epiſscopis. §. Clericos, col. ix. niſsi literas ſscirent, non | permiſsit clericos ordinari, & hodie etiam neque ad primam tõſuramtonsuram illiterati viri promoueri poſsſsunt, vt in cap. fin. de tempor. ordi. in vj. quòd ibi intelligunt Domin. & Philip. in penitus illiterato, per tex. iunctis gloſs. in d. cap. Præcipimus, & in dicto cap. Illiteratos, cum quo non poſsſsunt diſspenſsare Epiſscopi vt fiat clericus, vt notat Inno, in cap. Dilectus. de tempo. ordin. cui aſsſsentiuntur Domi. & Philip. vbi ſsupra, {& Phil. in c. per tuam. de Simon. num. iij.} & vide Cardi. de Turre cremata, in c. Si in laicis. xlviij. diſstin. vbi facit firmam concluſsionem, quòd ſsuper omnimoda ignorantia in ſsacerdote, nulla poteſst cadere diſspenſsatio: quia de iure diuino eſst, quòd ſsacerdos habeat ſscientiam, vt habetur Oſsee iiij. cap. Si autem carens literis omnino fuerit ordinatus, recipit characterem, vt firmant Innocen. & Ioan. Andr. in cap. Cum in cunctis. de electio. quod refert à Turrecremata, in dicto cap. Illiteratos, & idẽidem tenet Cardi. poſst Lauren. in clem. j. in fin. verbis. de æta. & qualit. qui aſsſserit quòd etiam puer vnius diei baptizatus ſsi ordinetur, recipit characterem. Pœna autem illiterati, qui ad ſsacros ordines fuerit promotus, cùm in iure non ſsit ſstatuta expreſssè, arbitrio iudicis relinquitur, quæ videtur eſsſse conueniens, vt ab ordinibus ſsuſspendatur, donec ſsufficientiam tali ordini requiſsitam habuerit. {Practica prætereà prælatorum & ſsuorum officialium, qua ſsolent ignorantes clericos ſsemipromotos, pœnis condignis, vt ſstudio vacent, compellere, fundamentum habere poteſst, ex his quæ diſspoſsita ſsunt In Concilio Toletano viij. in Cano. viij. Sub his verbis: Illi ſsanè qui iam honore dignitatum funguntur, huiuſsce tamen ignorantiæ | cæcitate vexantur, aut ſsponte ſsumant intentionem neceſsſsariam perdiſscendi, aut à maioribus ad lectionis exercitia cogantur inuiti. Abſsurdum ſsiquidem eſst eos, qui ceteros ſsimpliciores & laicos habent docere, quibus & diſsciplinæ & vitæ debent eſsſse, veluti quoddam ſspeculum, ad alicuius ordinis promoueri ſstatum, qui legem Dei ignorant, nec literarum ſsaltem mediocritate ſsunt inſsigniti.} Si verò omnino illiterato vltra prædictos ordines beneſsicium fuerit collatum, eo dignè priuari poteſst: quia collatio beneficij facta tali non tenet: vt notat Philip. in dicto cap. fina. de tempo. ordi. in vj. referendo Innocen. & Ioan. Andr. in cap. Cùm noſstris. de conceſs. præben. æquiparat enim Inno. ibi illiteratum mulieri ac infanti. {Et facit quod Feli. tenet in c. inquiſsitioni, de ſsententia excommu. vbi dicit quòd ſsi papa ſscribat, etiam ex certa ſscientia pro illiterato, credit, quòd non eſst ei obediendum: quia vitium illiteraturæ eſst de iure diuino. c. niſsi cum pridem, de renuntia. c. literaturæ, 38. diſst. Et confirmat hoc, quia ius canonicum magis abhorret illiteratum, quam homicidam, quia collatio facta homicidæ tenet: ſsecus ſsi fiat illiterato, quia eſst ipſso iure nulla, & refert ita tenere expreſssè Imol. in d. c. cùm noſstris. Per quæ verba dicit etiam idem Feli. in. c. ſsi quando, col. 10. nu. 30. de reſscript. quòd omnino illiteratus eſst incapax dignitatis ipſso iure, ſsicut infans, furioſsus, & ſsimiles. Et paulò inferius tractando de ſsufficientia requiſsita in prælatis, dicit, quòd vbi concurrit totalis illiteratura, credit quòd ſsi papa diſspenſsaret, eſsſset diſspenſsare directe contra ius diuinum. Penitus autem illiterati illi dicuntur, qui neſsciunt facere officium ad quod | tenẽturtenentur, vt dicit Domini. in c. ſsedulo, 38. diſst. col. 2.}

SOlennis pœnitentia ab antiquis patribus inducta eſst, vt grauia & ſscandaloſsa in populis crimina euitarentur, quæ quidem ætate noſstra in vſsu non eſst, non peccatorum defectu, ſsed prælatorum incuria. Quia tamen futuris ſseculis eccleſsia ad priſstinum decorem reſstituta, & ipſsa pœnitentia ſsolennis reſtituẽdareſtituenda erit, placuit effectum, quem operatur in noſstra materia, in præſsenti deſscribere, qui talis eſst: Vt qui ſsic ſsolennem pœnitentiam egerunt, non admittantur ad clerum, vt diſsponit Siricius papa in cap. Illud. l. diſstin. & ſstatutum fuit in cõcilioconcilio Toletano {primo in Canone ij.} de quo in c. Placuit. ea. diſstin. Si tamen neceſssitas aut vtilitas Eccleſsiæ exegerit, tunc deputari poſsſsunt inter oſstiarios vel lectores, ita quòd epiſstolam vel Euangelium non legant, vt in dicto cap. Placuit. Quod ideò ſsancitum eſst propter quatuor rationes. Primò, propter dignitatem ſsacrorum ordinum. SecũdòSecundò, propter timorem recidiui. Tertiò ob ſscandalum vitandum, quod poſsſset oriri ex memoria pręcedentium peccatorum. Quartò, quia ille qui ſsic ſsolennem pœnitentiam egit, non haberet frõtemfrontem alios corrigendi, cùm peccatum eius fuerit publicum, quas ſscripſsit Archi. in dicto capitu. Placuit. Si quis autem ordinatus fuerit, Epiſscopo ignorante, à clero deponendus eſst, quia ordinationis tempore non prodidit ſse fuiſsſse pœnitentem, vt in Concilio CarthaginieñCarthaginien. iiij. Canone lxviij. de quo in cap. Ex | pœnitentibus. eadem diſstinct. Epiſscopus autem qui ſsciens ordinauerit, non manebit impunitus, quia etiam ipſse ab epiſscopatu ſsuo ordinandi duntaxat poteſstate priuatur, vt ibi. Quod intellige, quando ordinauit ſscienter abſsque diſspenſsatione, vel cùm indiſscretè diſspenſsauit, ſsecundum Archi. in dicto cap. Placuit. Poterit tamen Epiſscopus diſspenſsare cum prædictis ad minores, non autem ad ſsacros: vt notat Sylueſst. in ſsumma, in verbo pœnitentia, verſsic. Tertiò quæritur, per text. in dicto cap. Placuit. qui text. de Eqiſscopo nihil dicit, videtur tamen probare opinionem sylueſst. dum dicit, quòd propter neceſssitatem vel vtilitatẽvtilitatem poſsſsunt inter lectores vel oſstiarios deputari. Ex quibus verbis poſsſset etiam dici, quòd Epiſscopus pro libito voluntatis ſsuæ, non poterit diſspenſsare extra dictos duos caſsus. Et quòd in tali caſsu poſsſset diſspenſsare, notat Arch. in dicto capitu. Placuit, referendo Lauren. & Rai. licet ipſse hoc ſsimpliciter dicat, non diſstinguendo inter maiores vel minores ordines. {In materia inſsuper huius capituli, vt melius appareat, quantum impediebat antiquis illis & ſsanctis temporibus, quemquam promoueri ad Clericatum, quòd publicam receperit pœnitentiam, conſsideranda ſsunt verba notanda CòcilijConcilij Toletani 4. in Canone liij. Quæ ſsunt tenoris ſsequentis: ſsi qui in diſscrimine conſstituti pœnitentiam accipiunt, nulla manifeſsta ſscelera confitentes, ſsed tantum ſse peccatores eſsſse prædicantes, huiuſsmodi ſsi reuelauerint, poſsſsunt etiam per morum probitatem ad gradus eccleſsiaſsticos peruenire. Qui verò ita pœnitentiam accipiunt, vt aliquod mortale peccatum perpetraſsſse publicè fateantur, ad Clerum vel honores ec|cleſsiaſsticos peruenire, nullatenus poterunt: quia ſse confeſssione propria notauerunt.}

Clericis prohibitum eſst per ſsaltum ordines recipere, vt in cap. Solicitudo. lij. diſstin. & in c. Vno, de cle. per ſsal. promo. tenet tamen collatio ordinum præpoſsterè facta, licet fieri non debeat, vt not. Abb. in dicto cap. Vno, ex text. ibi, in j. notabi. & vide Hoſstien. in ſsumma eiuſsdem titu. in §. j. aſsſserentem quòd qualiſscunque ordo coferatur ſsiue gradatim, ſsiue per ſsaltum, character cofertur, non tamẽtamen executio. Quod tamen omiſsſsum fuit, eſst cautè ſsupplendum, vt probatur in dictis iuribus. Pœna autem quam patitur recipiens ordines per ſsaltum eſst, quòd interdicitur ſsibi executio ordinis quem ſsuſscepit, donec omiſsſsum ſsuppleatur, probat text. in dicto cap. Solicitudo. & ibi notant Domi. & Præpo. in j. nota. Imò plus dicit Domi. ibi in vltimo nota. quòd eſst ibi argu. quòd recipiens ordinem per ſsaltum videtur eſsſse inhabilis, vt non poſssit ad maiores ordines promoueri, etiam poſst ſsuppletionem ordinis omiſssi, niſsi ſsecum diſspenſsetur, etiam vt maiores poſssit ſsuſscipere. Et vide poſsteà eundem Domi. ibi in j. q. vbi concludit poſst Archi. quòd talis non eſst ipſso iure ſsuſspenſsus ab ordine ſsic recepto, ſsed per ſsententiam ſsuſspendendus, quod ibi etiam ſsequitur Præpo. Vide tamen eoſsdem Domi. & Præpo. ibi, qui poſst Hugo. & Archi. tenent, quòd ſsi quis ſse faceret ordinare ſscienter per ſsaltum, vel ambitionem, vel ſsuperbiam, debet omnino de|poni, nec ſsecum diſspenſsaretur, vel ſsaltem non de facili. Nec poteſst inſsuper per ſsaltum promotus in ordine ſsic ſsuſscepto miniſstrare ſsine diſspenſsatione, vt probat text. in d. c. Vno. & ibi notat Abb. in vltimo nota. Quæ diſspenſsatio poteſst fieri per Epiſscopum, quando ſscienter fuit promotus per ſsaltum, & non miniſstrauit, iniuncta ſsibi pœnitentia, & facta cauta ſsuppletione eius, quod omiſsſsum eſst: vt notat Hoſsti. vbi ſsuprà, in §. fina. & ſsequitur Domi. vbi ſsuprà poſst Archi. Domi. tamen refert ibi eundem Hoſstien. in d. c. Vno. tenentem in hoc contrarium, imò quòd ſscienter recipiens ordinem per ſsaltum, quia dolosè offendit mentem tituli, de cle. non ordi. miniſs. & de eo qui fur. ordi. rece. dato quòd in illo non adminiſstret, cum tali ſsolus papa diſspenſsat. Et vide Præpo. ibi, qui eadem verba Hoſstien. refert, & addit quòd non poteſst adminiſstrare in ordine ſsic ſsuſscepto, & eſst deponendus. Sed ſsi miniſstrauerit, credens ſse promotum fore gradatim, licet vicini contrarium aſſerãtaſſerant, cùm talis fuerit promotus in minori ætate diſspenſsat Epiſscopus ſsecundum Hoſsti. in dicta ſsumma. Si tamen ſscienter promotus per ſsaltum miniſstrauerit in ordine non gradatim recepto, non poteſst cum eo niſsi per ſsedem Apoſstolicam diſspenſsari, vt per eundem Hoſsti. ibi. quia incidit in pœnam tituli de cleric. non ordin. miniſs. quod ſsequitur Domi. vbi ſsuprà. Et vide Sylueſs. in ſsumma, in verbo irregularitas. in §. Vndecimò quæritur. vbi facit bonam diſstinctionem ſsequendo Hoſstien. Bonauen. Raimun. & Supplemen. & tenent contra ſsummas Angelicam & Roſsellam.

FVrtiuè dicitur quis ordinem recipere, quando ſsine ordinatione & ſsententia ſsuperioris, & ſsine examinatione quis ingerit ſse cum multitudine ordinandorum, ignorante ordinatore, & ſsic ordines recipit, vt per gloſs. in c. j. in verbo, furtiuè, eiuſsdem tit. & per HoſtiẽHostien. in ſsummas. §. j. & latius per Abb. in rub. eiuſsdem tit. Qui autẽautem tali modo receperit, ſsi erat lata excommunicatio contra illud facientes, non poteſst in ordine ſsic ſsuſscepto miniſstrare, vel ad ſuperiorẽsuperiorem aſscendere ſsine diſspenſsatione papæ. Si tamen excommunicatio lata non erat, Epiſscopus & Abbas poterunt diſspenſsare: vt patet in cap. j. cum duobus ſequẽtibussequentibus eiuſsdem titu. de quo per Angel. in ſsumma, in verbo, irregularitas. in §. xxiij. & per Sylueſst. in ſsumma, in eodem verbo, in §. Tertiò quæritur. Item nota quòd dicitur quis furtiuè ordinem recipere, quando recipit quatuor minores ordines & ſsubdiaconatum in vna eadem die, vel quando recipit duos ordines ſsacros ſsimul, vt probatur in c. ij. & fin. de eo qui ordi. furti. ſsuſscepit, & notat Hoſstien. in d. §. j.

ORdinatus extra tempora ſsuſspenditur, donec cum eo diſspenſsetur, vt in capit. Cum quidam. de tempo. ordin. Item ordinatus | ante legitimam ætatem ſsuſspenditur vſsque ad eius aduentum, vt in cap. Vel non eſst compos. eodem tit. Non tamen eſst ipſso iure ſsuſspenſsus, vt notant Bernar. Rai. Guiliel. Archi. Anto. Paul. de eleazar. & Zabel. in variis locis relatis per Archiepiſscopum Florent. in iij. parte. tit. xxviij. cap. j. in fin. Ordinato inſsuper ſsine licentia ſsui præſsulis ab alieno Epiſscopo, interdicitur ordinis executio, vt in cap. Quod translationem, eodem titu. Hodie verò ordinatus aliquo de prædictis tribus modis eſst ſsuſspenſsus ipſso iure, & celebrans efficitur irregularis, à ſsolo papa abſsoluendus, & beneſsiciis poteſst iure priuari: vt habetur in extrauag. Pij ij. quæ incip. Cum ad ſsacrorum ordinum. de qua ad iſstud propoſsitum meminit celebris memoriæ doctor Hiſspanus Didacus de Villadiego in tracta. de irregularitate, in c. de ſsuſspenſsione. in ij. col. & refert etiam eam ad hoc Sylueſs. in ſsua ſsumma, in verbo, irregularitas, in §. Decimò quæritur. qui allegat regulas Innocen. viij. & Alexan. vj. Roma. Pontiſsicum, quam etiam extrauagãtemextrauagantem ſseruari præcepit Leo x. in ſsuis regulis CãcellariæCancellariæ, in regula xxij. incip. Item de clericis extra tempora. Et Paulus papa iij. in ſsuis regulis, in regula quæ etiam incipit: ItẽItem de clericis, quæ eſst xxiiij. in ordine. {Vt autem illius extrauagãtisextrauagantis plena notitia habeatur, libuit illam inſserere: maximè cùm ſsoleat ab aliquibus referri additis quibuſsdam verbis, quæ in ea non ſsunt: cuius tenor talis eſst, Pius & c. Ad futuram rei memoriam. Cùm ex ſsacrorum ordinum collatione character inuiſsibilis animæ imprimitur sacra myſsteria diſspeſsantur, vt ipſsarum cura tribuatur animarum in eorum ſsuſsceptione exceſsſsus grauius tanto magis ple|ctendi ſsunt, quanto ex illis maiora in mentibus fidelium ſscandala generantur. Cùm itaque ſsicut ſside dignorum relatione non niſsi moleſstè accepimus, nonnulli clerici extra tempora à iure ſstatuta quidam ante ætatem legitimam: aliqui verò ſsine dimiſsſsoriis literis, contra ſsanctiones canonicas, ſse faciant ad ſsacros ordines promoueri: Nos eorundem temeritatem tali caſstigatione reprimentes, vt alij in poſsterum committendi ſsimilia aditus præcludatur, autoritate Apoſstolica præſsenti conſstitutione perpetuò valitura ſstatuimus, & ordinamus quòd omnes & ſsinguli, qui abſsque diſspenſsatione canonica aut legitima licentia, ſsiue extra tempora à iure ſstatuta, ſsiue ante ætatem legitimam, vel abſsque dimiſsſsoriis literis, etiam citramontani à citramõtaniscitramontanis, præterquàm ſsi in hoc vltimo caſsu per cameram Apoſstolicam, iuxta ipſsius ſstylum ordinati fuerint ad aliquem ex sacris ordinibus ſse fecerint promoueri, à ſsuorum ordinum executione ipſso iure ſsuſspenſsi ſsint: & ſsi huiuſsmodi ſsuſspenſsione durante, in eiſsdem ordinibus miniſstrare præſsumpſserint, eo ipſso irregularitatem incurrant, propter quam vltra alias pœnas in tales generaliter à iure inflictas, beneficiis eccleſsiaſsticis, quæ obtinent, poſssint iure priuari. Volumus autem quòd præſsens noſstra conſstitutio in Romana curia exiſstentes poſst quindecim dies: Abſsentes verò Italicos poſst duos, alios autem etiam vltra mõtanosmontanos poſst ſsex menſses ab ipſsius in audientia contradicti & cancellaria Apoſstolica publicatione ac affixione ligare incipiat. Nulli ergo ſsi quis &c. Datum Romæ apud ſsanctum Petrum Anno incarnationis dominicæ 1461. quintodecimo Kal. Decembris Anno quarto. Ad| p. 57uertendũAduertendum prætereà eſst, quòd cùm nouiſssimè in concilio Tridentino (cui ego etſsi indignus Epiſscopus Calagurritanus interfui) fuerit inhibitum capitulis Cathedralium eccleſsiarum, ne ſsede vacante licentiam recipiendi ordines concedant infra annum aliquibus, ſsub pœna inibi contrafacientibus impoſsita, vt habetur in ſseptima ſseſssione illius concilij in canone x. tenoris ſsequentis: Non liceat capitulis eccleſsiarum ſsede vacante infra annum à die vacationis ordinandi licentiam, aut literas dimiſsſsorias, ſseu reuerendas (vt aliqui vocant) tam ex iuris communis diſspoſsitione quàm etiam cuiuſsuis priuilegij, aut conſsuetudinis vigore, alicui qui beneficij eccleſsiaſstici recepti ſsiue recipiendi occaſsione arctatus non fuerit concedere: ſsi ſsecus fiat, capitulum contraueniens eccleſsiaſstico ſsubiaceat interdicto: & ſsic ordinati, ſsi in minoribus ordinibus conſstituri fuerint, nullo priuilegio, clericali præſsertim in criminalibus gaudeant: in maioribus autem ab executione ordinum ad beneplacitum futuri prælati ſsint ipſso iure ſsuſspenſsi. Si quis eſsſset promotus ad aliquem ſsacrum ordinem contra diſspoſsitionem concilij, cùm ex hoc fuerit ipſso iure ſsuſspenſsus ad beneplacitum futuri prælati, ſsi poſsteà celebraret ante obtentum illius beneplacitum, esset irregularis: quamuis ſsuſspenſsionis pœna fuerit ad beneplacitum eligendi Epiſscopi, & ab illo poſsſset relaxari. Cùm enim ſsuſspenſsio hęc ſsit impoſsita propter delictum (propter inobedientiam videlicet factam decreto concilij) tunc concluſsio communis eſst, quòd celebrans eſst irregularis ſsecundum Panor. in cap. ſsi celebrat. de cleri. excommuni. in col. fina. per text. in cap. primo, de ſsenten. ex|commu. in vj. & in cap. cum æterni. de re iudic. eod. lib. licet quidam contra tenuerint ſsecundum eum. Facit quod notat Feli. in c. Apoſstolicæ. de except. col. 3. & melius in col. 7. nu. 17. vbi ſscripſsit quod ſsuſspenſsus ab officio celebrãscelebrans eſst irregularis ſsiue ſsuſspenſsus ſsit à canone, ſsiue ab homine. allegat gloſs. ij. & iij. & ibi Paul. col. 4. in cap. is cui. de ſsenten. excommu. lib. 6. & deciſs. Rotæ iij. in antiquis. eo. tit.} An autem promotus ad ſsacros ordines ante xiiij. annum cogatur continere, ſsi poſstquàm peruenerit ad ætatem legitimam vult contrahere matrimonium, vide Hoſstien. in ſsumma. de cle. per ſsal. promo. in §. j. in fi. qui mouet quæſstionem, refert opiniones contrarias, & in ea quam vltimo loco ſscripſsit, videtur tenere quòd talis non cogitur cõtinerecontinere. Contrarium tamen videtur tenere gloſs. in cap. Vno. de cle. per ſsal. promo. in verbo, diſscretionis, quæ mouet iſtãiſtam quæſstionem, vbi tamen Abb. referet Archi. poſst Hugo. in cap. Pueri. j. quæſstio. j. tenentem quòd ſsi ordinatus ante pubertatem illa adueniente vult tenere clericatum, & gaudere priuilegio clericali, tunc tenetur continere, aliâs ſsecus: quam opinionem approbat, & dicit hoc fuiſsſse de mente Innoc. & Hoſstien. & vide Præpo. in cap. Subdiaconus. lxxvij. diſstinct. tenentem quòd Docto. communiter in dicto cap. j. notant quòd ſsi factus maior contradicit non acceptans ordinem, non tenetur continere, ex quo dicit ipſse quòd reſsultat monſstrum, videlicet quòd minor recipit characterem ordinis sacri, & tamen ſsi contradicat maior factus, non tenetur continere, licet Cardin. in clemen. fin. de æta. & qualita. in j. queſstio. teneat quòd ſsi talis erat doli capax, tenetur contine|re, per gloſs. in d. c. Pueri. j. quæſst. j. Et idem dicit, ſsi quamprimùm peruenit ad doli capacitatem non reclamauit, quia tunc incipit obligari. Et vide in hoc propoſsito quod notat Nicolaus de Millis in ſsuo repertorio, in verbo, Clericus promotus, vbi referendo Hoſsti. & Inno. in c. vel non eſst compos. de tempo. ordi. Et Compoſstella. & Ioan. Andr. in c. Vnico. de cle. per ſsal. promo. Et in d. c. vel non eſst compos. & Archi. in c. Pueri. j. quæſst. j. dicit quòd promotus infra pubertatem inuitus & coactus poteſst contrahere matrimonium, per glo. in d. c. Vnico. & quòd idẽidem eſst, ſsi non fuerit coactus, dum tamen infra pubertatem contradicat, & perſseuerat in contradictione vſsque ad pubertatem, vel ſsi infra pubertatem non contradicit, & ſstatim dum cœperit peruenire ad pubertatem contradicat: & quòd illud ſstatim intelligitur intra triduum, & quòd aliâs non auditur, licet gloſs. in dicto cap. Vnico. & in d. c. vel non eſst compos. aliter teneat ſsecundum eundem.