Castillo Sotomayor: Opera omnia, sive quotidianarum controversiarum iuris

preceding text ...

back | | continue

QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS.

p. 1
QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS.

CAPVT I.

De Lucro ceſsſsante, & Damno emergente.

Intereſsſse lucri ceſsſsantis, & damni emergentis, à quo, & quando licitè peci poſsſsit: an ex conuencione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantùm, vel abſsque culpa, & mora: vt petatur, an debeat eſsſse certum, & quando dicatur certum: item an requiratur, quòd petens ſsolitus ſsit negotiari cum pecunia, vel non; quomodo illud probetur, deducatur, & conſsideretur, & quid neceſsſsariò probandum ſsit ab agente: diligens quidem, & accurata explanatio: vbi quæ ab aliis hactenus dicta ſsunt, & ſscripta, diſstinctione, & reſsolutione explicantur; ſsic vt quærendi alibi neceſsſsitas ampliùs non immineat, materia iſsta ſsingulari ordine compoſsita, & dilucide magis, quàm antea erat, reſsoluta proponitur; ac denique nonnulla, & nouiter, & verè adnotata per Authorem traduntur.

SVMMARIVM.

1 De Intereſsſse lucri ceſsſsantis, & damni emergentis, tractatum & diſsputationem ſsuſscipiens Auctor, quid principaliter intenderit.
2 De intereſsſse lucri ceſsſsantis, & damni emergentis, per multas quæſstiones excitari communiter.
3 Reduci tamen in effectu ad eas, quæ in argumento huius capitis, & hoc numero proponuntur.
4 Ioannes Bolognetus, tractatu, reſsolutione, & explicatione huius materiæ, multos alios antecellit, idcirco videndus erit omnino.
5 Franciſscum Burſsatum, optimè, & eruditè loquutum in hac materia.
6 Ioſsephum Maſscardum, pleniſsſsima, & abſsoluta, atque diſstincta manu in hac materia ſscribere, idcircò præ oculis habendum, & omnino legendum.
7 Hyppolitus Riminaldus, plenè, & eruditè (vt ſsolet) materiam hanc pertractat, & in negotiis variis conſsultus, multa dicit notatu quidem digna, vt hoc numero adnotatur, vbi eiuſsdem Authoris plura conſsilia recenſsentur in vnum
8 D. Petrum de Barboſsa, magiſstraliter, & doctè in hac materia loquutum, & aliorum reſsolutiones percepiſsſse diſstinctè.
9 Ludouicus Miolina, è Societ Ieſsu religioſsus laudatur.
10 Ludouici Molinæ, Michaëlis Salonis Valentini, & Alphonſsi à Villagutta reſsolutiones in hac materia; adeò plenas & abſsolutas eſsſse, vt prædicti Authores, nihil, quod in propoſsito excogitari poſsſsit, intactum relinquant.
11 Patrem Petrum de Aragon latè, & eruditè quidem, atque ingeniosè egiſsſse de hac materia.
12 Blaſsij Flores Didez de Mena, ex mente communi, nouiſsſsimam, & generalem reſsolutionem in hac materia tenendam, & ad illam aduertere debere eos qui non ingenti ſstudio aliorum ſscripta, & reſsolutiones prælegerint, ne facilè in iftis rebus diiudicandis decipi poſsſsint, quod ex defectu lecturæ Scribentium paſsſsim contingit.
13 Vſsura licèt omni iure prohibita ſsit, Diuino, Naturali, Canonico, & Regio, ac etiam Ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo.
14 Tamen intereſsſse lucri ceſsſsantis, & damni emergentis, quod verè creditoris inter ſsit rectè ab eo exigitur abſsque labe, aut periculo vſsurarum, idque vltra ſsortem ipſsam principalem, ac etiam iure Pontificio.
15 Quia non vt vſsura, ſsed intereſsſse, & damnum. petuntur.
16 Et in hoc nullus Scribentium diſsſsentit.
17 Dummodò bonus, & diſscretus iudex animaduertat, quod intereſsſse petitum ſsit verum, nec antea concedatur, quàm conſstet veriſsimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuiſsſset: item quod Omnis dolus, & fraus palliandi vſsuras abſsit.
18 Quod ex perſsona creditoris, item & debitoris, qualitate negotij, & rerum circumſstantiis poterit diiudicare.
19 Ac creditorem iuſstè petentem admittere, vſsurarium verò, vel palliatum, reiicere.
20 Quoniam indices boni, & optimi debent repellere vſsurarios à limine iudicij, & eos ſseueriter punire, cùm ſsint deuoratores pauperum, & oppreſsſsorum.
21 Intereſsſse hodie de iure Canonico non debetur niſsi in quatuor caſsibus ex ſsententia Iacobi Mandelli de Alba, quæ hoc numero præcitatur, ac pro regula generali huius materiæ commendatur.
22 Intereſsſse damni emergentis, & lucri ceſsſsantis cauſsam, non eandem, ſsed diuerſsam eſsſse in nonnullis, ſsiue diuerſsum ius in illis conſstitui, provt hoc numero adnotatur; & ibidem probatur labi Doctores Vtrumque intereſsſse confundentes, & ſsimul vtrumque tractantes; idcirco diſstingui debere vnum ab altero, |
p. 2
ac de vnoquoque ſseparatim agendum, ne confusè, ſsed diſstinctè procedatur.
23 Intereſsſse triplex, commune, ſsingulare, & conuentum, & de vnoquoque remiſsſsiuè.
24 Intereſsſse diuidi in extrinſsecum, & intrinſsecum.
25 Intereſsſse intrinſsecum, quod dicatur.
26 Et quod extrinſsecum.
27 Intereſsſse intrinſsecum, hoc eſst, ipſsa æſstimatio rei, in quolibet contractu debetur à tempore moræ.
28 Intereſsſse extrinſsecum, ex quo tempore debeatur, vbi diſstinguitur inter contractus bonæ fidei, & fructi iuris, & vide infrà num. 59. & num. 65.
29 Intereſsſse naturale & rei cohærens, quodammodo dici lucrum, quod mercator, & alius negotiari, & lucrari ſsolitus pecunia ſsibi debita feciſsſset.
30 Ea ratione, quia lucrum illud conſsiſstit in proxima potentia pecuniæ, & eius fructus quodammodo cenſsetur.
31 Idcirco in materia noſstra in conſsideratione habendum, modò interueniant ea, quæ mox dicentur.
32 Mercatoris pecuniam in propoſsito, maiorem cenſseri habere æſstimationem, quàm alterius, ſsicuti & triticum ſsemini deſstinatum.
33 Mercatoris pecunia negotiationi expoſsita, vel alterius emptioni frugiferæ rei deſstinata, pluris valet, quàm altera tanta aliorum, & etiam ipſsius, illi non ita expoſsita.
34 Intereſsſse lucri ceſsſsantis exempla plura, remiſsſsiuè.
35 Intereſsſse lucri ceſsſsantis debetur mercatori, qui ſsolitus eſst cum pecunia negotiari: Rationem vide infrà num. 37.
36 Et in hoc scribentium omnium nullus diſsſsentit, omnes potius vnanimiter id probarunt.
37 Sed inter plures alios, ex recentioribus Andreas Gaill. & Ioannes Corraſsius elegantiùs, & apertiùs explicarunt, provt hoc numero adnotatur; vbi vide omninò, ne facilè decipiaris in hac materia.
38 §. Cùm per venditorem, l. ſsi ſsterilis, ff. de actionibus empti, vera ratio redditur.
39 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, ſsolito negotiari, quare denegetur, in l. vltima ff. de periculo, & commodo rei venditæ, vbi verus traditur illius textus intellectus, & Ioannis Corraſsij, ac aliorum interpretatio nouè reiicitur.
40 Intereſsſse lucri ceſsſsantis petens, probare debet, ſse fuiſsſse ſolitũsolitum negotiari eo tempore, quo debitor fuit in mora.
41 Intereſsſse lucri ceſsſsantis peti non poteſst, vbi qui illud habere vult, nihil lucraturus eſsſset.
42 Et ideò neque Doctor, Miles, vel perſsona Eccleſsiaſstica, huiuſsmodi intereſsſse prætendere poteſst; neque alius, qui cum pecunia, aut non vult, aut non potest negotiari: quod intellige, vt nouiter, ac verè, & notabiliter declaratur infrà, num. 46.
43 Quod etiam in mercatore ſsolito negotiari procedere poteft, intelligendo, provt Nauarrus explicat.
44 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, ſsolito negotiari, deberi, non ſsolum in contractu mutui, ſsed etiam in aliis contractibus, in quibus à fortiori debebit eius lucri ratio haberi, maxime in contractu emptionis, & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucri ceſsſsantis ratione, cariùs merces vendere pecunia credita, quàm ſstatim pecunia numerata vendidiſsſsent, modò interueniant ea, quæ Doctores requirunt communiter.
45 Intereſsſse lucri ceſsſsantis deberi etiam non ſsolito negotiari, ſsi pecuniam deſstinatam, vel ad emptionem prædiorum, vel cenſsum, habebat, vel aliud lucrum ſsperatum, quod ideo amiſsit, quia pecunia ſsoluta non eſst: dummodo per probationem propinquam oſstendat creditor ſse paratos habuiſsſse venditores prædiorum, vel cenſsuum, & reddituum: vt hoc numero per totum latiùs demonſstratur. Praxis refertur; & quæ hactenus ab aliis dicta ſsunt, in propoſsito congeruntur in vnum Et vide infrà, num. 72. vbi Doctoris Feliciani de Solis contraria ſsententia nouè taxatur.
46 Ad ea, quæ dicta fuêre ſsuprà num. 42. in vtroque foro, iudiciali, & conſscientiæ, ſsingularis, & vera declaratio adducitur.
47 Intereſsſse lucri ceſsſsantis articulari debere in libello, ac poſstea probari: quod certiſsſsimum eſst, ſsic vt, nullus Doctorum in hoc diſsſsentiat.
48 Sed in modo articulandi, & probandi diſsſsentiunt, vt hoc numero demonſstratur, vbi ad finem ſsententia Authoris proponitur: & num. ſseqq. vſsque ad n. 57.
49 Intereſsſse lucri ceſsſsantis in facto verſsari, ac difficilem probationem habere.
50 Vtcumque tamen ſsit, probationem concludere debere vt lucri ceſsſsantis condemnatio fiat, nec ſsolam præſsumptiuam probationem ſsufficere.
51 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, ſsolito negotiari deberi, ſsi ſsaltem lucri probationem faciat eo modo, quem requirunt Authores adducti in ſsecunda opinione relata ſsuprà num. 48.
52 Intereſsſse lucri ceſsſsantis non probari, niſsi per testes in ea re expertos, & ſsui dicti rationem cenam reddentes.
53 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, etiam vbi plene probatum fuerit per creditorem, non debet fieri plenaria condemnatio, ſsed de ſsumma intereſsſse probata, aliqua diminntio fieri, debet, vt hoc numero latiùs oſstenditur.
54 Intereſsſse lucri ceſsſsantis debetur non ſsolum pro primo anno, ſsed pro ſsequentibus, in quibus intereſst, modò, contractus duabus conditionibus iuſstificetur, de quibus hoc numero remiſsſsiuè.
55 Intereſsſse intereſsſse, aut lucrum lucri non deberi, etiamſsi mora debitoris intercedat.
56 Intereſsſse omne ſsoluendum in pecunia, remiſsſsiuè: & ibidem quomodo ſsententia ferri, & executio eius fieri debeat in intereſsſse.
57 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, vt debeatur, omnino neceſſariũnecessarium eſsſse, quod debitor in mora ſsoluendi ſsit constitutus.
58 Nec valere pactum, quod ante moram intereſsſse debeatur.
59 Mora, cùm agitur ad intereſsſse, quando dicatur interuenire, ex ſsententia communi; & quando ex ſsententia Auctoris: & numeris ſsequentib. vbi ad huius rei explicationem, atque vt diſstincte magis, quàm alij faciunt, procedat, ipſse nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxit.
60 Moram duobus modis committi, ex re, aut ex perſsona; & ibidem, quando dicatur ex re, vel ex perſsona.
61 Moram committi ex vnica interpellatione, etiam extraiudiciali.
62 Moram committi, non ſsolum per interpellationem expreſsſsam hominis, ſsed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quæ fit per eſsſset appoſsitionem, quoniam tunc dicimus eſsſsem pro homine interpellare, idque ex communi & recepta ſsententia.
63 Cui verè repugnant nonnulla, quæ hoc numero adnotantur.
64 Vnde licet in indicando, & conſsulendo à communi recedendum non ſsit: tamen in puncto iuris, forſsan verior erit Camilli Plauij diſstinctio, an dies adiecta ſsit exactioni, an ſsolutioni pecuniæ, vt hoc numero declaratur.
65 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, in contractibus ſstricti iuris non deberi ex tempore moræ, ſsed ex litis conteſstatione, verius eſsſse in puncto iuris, contra communem; àqua tamen durum eſsſset in praxi recedere.
66 Intereſsſse lucri ceſsſsantis, in foro conſscientiæ debetur ex tempore moræ citra vllam expreſsſsam interpellationem, quando, ex ſsignis, vel alio modo, de egeſstate creditoris, debitori conſstiterit.
67 Pro Intereſsſse lucri ceſsſsantis, ab initio certam ſsummam expreſsſsam in conuentionem deduci poſsſse, & conſsequenter licere creditori ratione lucri ceſsſsantis, ante moram mutuatarij paciſsci de tali intereſsſse ſsibi ſsoluendo, abſsque eo, quod contractus vſsurarius, aut |
p. 3
palliatus videatur, nec etiam quod mora præceſsſserit, idque ex ſsententia multorum Authorum, quos ſsequutus eſst Author, & numeris ſseqq.
68 Dummodò fraus, & dolus creditoris abſsit, ac verè ſsit lucrum ceſsſsans, conueniátque ſsumma expreſsſsa quantitati, quæ verè interſsit.
69 Nec aliquid ſstatim ſsoluendum à creditore exigatur: maximè in mutuo.
70 Intereſsſse lucri ceſsſsantis ſsub incerta quantitate, ab initio poſsſse in conuentionem deduci ex communi ſscribentium omnium ſsententia, ſsic vt in hoc nullus diſsſsentiat.
71 Intereſsſse damni emergentis certâ ſsummâ expreſssâ, ante moram mutuatarij in ſstipulationem, & pact um poſsſse venire: nec in hoc eſsſse controuerſsiam, vt infrà n. 75.
72 D. Feliciani de Solis opinio, contraria his, quæ Author ſsuprà num. 45. & 46. reſsoluit, nouiter, ſsed verè quidem, & concludenter taxatur.
73 Damni emergentis exempla plura remiſsſsiuè.
74 Intereſsſse damni emergentis, variis modis probari.
75 Intereſsſse damni emergentis, regulariter non deberi, niſsi à tempore moræ, & hoc vtriuſsque intereſsſse commune eſsſse.
76 Intereſsſse damni emergentis articulari, & probari debere, & hoc eſsſse vtriuſsque intereſsſse commune.
77 Intereſsſse damni emergentis, vt debeatur, non ſsufficit probare quòd debitor non ſsoluit in tempore, & quòd creditor pecunias ſsub Vſsuris accepit, niſsi iuſsificetur, quòd ob retardatam ſsolutionem illas acceperit, ex quo poſsſsibile eſst ex aliis, cauſsis recepiſsſse.
78 Sufficit tamen damnum. verificari, nec eſst neceſsſse actorem probare, quòd ſsi pecuniam habuiſsſset, damnum illud non eſsſset paſsſsus: nam ex quo conſstat de damno, præſsumitur, quòd, illud non incurriſsſset, ſsi pecunia debito tempore fuiſsſset ſsoluta.
79 Sed cùm agitur ad intereſsſse lucri ceſsſsantis, contrà ſstatuitur; nec enim ſsufficit conſstare, quòd creditor deſsiit lucrari, ſsed oportet probare, quòd creditor veriſsimiliter, & quaſsi certitudinariè aliquid eſsſset lucratus, ſsi pecunia debita, ei ſsuo tempore fuiſsſset ſsoluta.
80 Intereſsſse damni emergentis, vt debeatur, non requiritur, quòd actor ſsolitus ſsit negotiari cũcum pecunia, ſsed indiſstincte debetur; & tamen in intereſsſse lucri ceſsſsantis contrà ſstatuitur, vt hoc numero explicatur.
81 De intereſsſse damni emergentis, cùm agitur, exigitur etiam intereſsſse ipſsius intereſsſse, quicquid in intereſsſse lucri ceſsſsantis contrà dicatur.
82 Author pro huius capitis enucleatione, tot, tantàque originaliter, atque attentè prælegit vt ex ipſsis facilè poſsſset integrum librum, aut plenum. tractatum de intereſsſse conficere, illa tamen ſsciens, conſsultóque prætermittit, contentus in hoc capite, ea, quæ frequentius accidunt, & magis neceſsſsaria ſsunt, tradidiſsſse.

DE intereſsſse lucri ceſsſsantis, & damni emergen

*tis, frequenter contingit in ſscholis, & iudiciis agitari: & verè, quæ de hac re ſsuſscipitur diſsputatio, vtilis eſst, & quotidiana, & licèt à multis, diffusè tamen, atque inuolutè præhabita: quocirca, non abſsque maxima vtilitate futurum iudicaui, ſsi in vnum congeſstis, & antea originaliter à me prælectis, omnibus ferè, qui de hac re ex profeſsſso magis tractarunt, (qui infiniti ſsunt) nonnulla generaliter conſstituerem, ſsiue certas quaſsdam traditiones, aut generales regulas in medium deducerem, quibus faciliùs poſsſsit huius materiæ cognitio, & reſsolutio haberi, atque ex ipſsis, cùm occaſsio ſse offeret, aliorum etiam diſscepatio dilui.

Et in primis monendum lectorem duxi, huius ma

*teriæ permultas quidem quæſstiones eſsſse, quæ excitantur communiter; reduci tamen in effectu ad eas, quas

* in ſsummario propoſsui, Intereſsſse ſscilicet lucri ceſsſsantis, & damni emergentis, à quo, & quando licite peti poſsſsit: an ex conuentione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantum, vel abſsque culpa, & mora: vt petatur an debeat eſsſse certum, & quando dicatur certum: item, an requiratur, quod petens ſsolitus ſsit negotiari, vel lucrari: quomodo illud probetur, deducatur, & conſsideretur, & quid neceſsſsariò probandum ſsit ab agente: de quibus omnibus, poſst ordinarios, & alios multos ab eiſsdem relatos, tractarunt latiſsſsime Rebuffus, Cagnolus, Curt. Iunior, & Berengarius in l. vnic. C. de ſsententiis, quæ pro eo, quod intereſst, proferuntur; & ibid.

* Ioannes Bolognetus, qui tractatu, reſsolutione, & explicatione huius materiæ, multos alios antecellit; idcirco Videndus erit omnino, ex num. 106. cum infinitis ſseqq. vſsque in finem leg. Antonius Gabriel commun. concluſs. lib. 3. tit. de de ſsolutionibus, concluſs. 10. Plotus de in litem iurando, §. 11. Afflictis deciſs. 20. & 316. Rubeus in conſsil. 88. Mantua in conſs. 185. per totum lib. 2. Capicius deciſs. 19. Pulchrenata in conſs. 370. per totum vol. 2. Nauarrus in manuali cap. 17. num. 111. & 112. Conrad. de contractibus, quæſst. 30. & 33. Palacius eodem tract, lib. 4. cap. 4. Rolandus in conſs. 35. vol. 1. Ioannes Botta in conſsil. 67. ex num. 6. Gama deciſs. 110. fere per totam, & deciſs. 156. num. 1. & deciſs. 218. num. 7. & 8. Didacus Perez in tit. 2. lib. 8. Ordinamenti, col. 10. & ſseqq Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. ex num. 3. vſsque ad num. 9. Forcatulus dialogo 38. 42. & 43. Tiberius Decianus in conſsil. 2. num. 23. vol. 1. & in conſsil. 60. num. 43. & in conſs. 84. num. 23. vol. 2. & in conſs. 76. num. 6. lib. 4. Ioannes Cephalus in conſs. 85. ex num. 8. cum ſseqq. lib. 1. Cuiacius lib. 9. obſseruat. cap. 31. & lib. 16. cap. 34. Franciſscus Burſsatus qui optimè, & eruditè loquitur in

* hac materia in conſsil 68. per totum lib. 2. & in conſs. 453. num. 35. 36. & 37. lib. 4. Menochius de arbitrariis lib. 2. caſsu 119. & vide caſsu 120. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 300. ex num. 9. vſsque ad num. 14. & in conſsil. 610. per totum, Ioſsephus Maſscardus, qui pleniſsſsima, & abſso

*luta, atque diſstincta manu ſscribit, idcirco in hac materia præ oculis habendus erit, & omnino legendus, de probationibus, tom. 2. concluſs. 933. & 934. & 935. & vide etiam concluſs 930. & 931. & 932. Ioannes Vincentius Hondedei, & in conſs. 50. per totum lib. 1. Hippolitus Riminaldus, qui plene, & erudite (vt ſsolet) materiam hanc

* pertractat, & in negotiis variis conſsultus, multa dicit notatu quidem digna in conſs. 52. ex num. 31. vſsque ad num. 36. & num. 40. vſsque ad num. 46. & num. 48. & 54. & 56. & 58. & in conſs. 67. lib. 1. & conſs. 218. num. 85. & 99. & 100. & 102. & 103. lib. 2. & in conſs. 281. ex num. 40. vſsque ad num. 56. lib. 3. & in conſs. 304. & in conſsil. 346. eodem lib. & in conſs. 399. ex num. 44. vſsque ad num. 47. & in conſs. 426. ex num. 7. lib. 4. & in conſs. 804. num. 38. & 39. lib. 7. latiùs in conſs. 815. eodem lib. vbi vide omninò: Gratianus regul. 243. per totam, Petrus Surdus de alimentis, tit. 1. quæſst. 45. num. 28. & ſseqq. & num. 33. & num. 39. vſsque ad num. 49. Vincent. Caroc. de locat. & cond. 1. part. de lucro ceſsſsante moroſso, quæſst. 1. fol. 39. & 40. Andreas Gaill. practicarum obſseruat. lib. 2. obſseruat. 5. ex num. 14. cum ſseqq. & obſseruat. 6. per totam D. Petrus de Barboſsa, qui magiſstraliter & doctè in hac

* materia loquitur, & aliorum reſsolutiones percipit diſstinctè in l. 2. in princ. 1. part. ex num. 44. vſsque ad num. 53. ff. ſsoluto matrimonio & in l. de diuiſsione, 5. ex n. 25. eodem tit. Ludouicus Molina, vir quidem eruditus, atque ex

* ſsocierate Ieſsu religioſsus digniſsſsimus, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſsput. 314. 315. 316. & 317. qui quoad vtrumque forum, interius, & exterius, videndus erit omninò, ac cum eo Pater Michaël Salon Valent, eod.

* tract. & tom. in quæſst. 78. Diui Thomæ, artic. 2. controu. 8. & 9. & 10. ex fol. 671. vſsque ad fol. 771. vbi nihil, quod in propoſsito excogitari poſsſsit, intactum reliquit, & tredecim conditiones congerit ad lucrum ceſsſsans petentendum neceſsſsarias, ex fol. 739. vſsque ad fol. 757. Alphonſsus etiam à Villagutta tr. de vſsuris q. 18. & 19. ex fol. 139. vſsque ad fol. 184. vbi de omni intereſsſse agit latiſsſsime, & dicta quæſst. 18. num. 27. 28. & 29. adducit omnes conditiones requiſsitas, vt quis tuta conſscientia ratione intereſsſse lucri ceſsſsantis vltra ſsortem conſsequi poſsſsit: & |

p. 4

dicta quæſst. 19. pleniſsſsimè ſscribit, ac ponit conditiones, quæ concurrere debent, vt damni emergentis intereſsſse in conuentionẽconuentione deduci, aut poſst moram mutuatarij exigi poſsſsit. Loriotus & Modernus Pariſs. in tr. de eo, quod [supereſst]supereſst Azeuedius in l. 1. tit. 6. ex num. 19. lib. 8. Recop. Coſstanus lib. 1. quæſst. cap. 4. Eguinarius lib. 4. diuidui, & indiuidui cap. 3. Caballinus milleloquio 543. cap. Corſseus indagationum iuris lib. 1. cap. 21. latè, & erudite quidem, atque ingeniosè, Pater Petrus de Aragon in ſsecundam ſsecundæ Diui Thomæ, quæſst. 78. de vſsuris art. 2. ex fol. 489.

* verſs. in ſsolutione ad primum, vſsque ad fol. 497. & nouiſsſsimè his non relatis, Blaſsius Florez Diaz de Mena, in

* addit. ad deciſs. Gamæ 10. num. 3. fol. 51. qui ex mente communi Doctorum adducit breuem quandam & generalem reſsolutionem in hac materia, ad quam aduertere debebunt ij, qui non ingenti ſstudio aliorum ſscripta, & reſsolutiones prælegerint, ne facile in iſstis rebus diiudicandis decipi poſsſsint, quod ex defectu lecturæ Scribentium paſsſsim contingit.

Ego verò plura alia adiiciam, & rem hanc latius, & diſstinctè magis explanabo: Et vt radicitus ſsumam, conſstituere in primis neceſsſsarium duxi, quòd licet vſsura Omni iure prohibita ſsit, Diuino, Naturali, Canonico, & Regio, ac etiam Ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo; vti, iure, & authoritate latiſsſsimè

* probarunt (alios plures conſsultò prætermitto) Couar. variarum reſsolut. lib. 3. cap. 1. num. 5. & 6. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. n. 2. Rolandus in conſs. 35. num. 26. lib. 1. Andreas Gaill. practicarum obſseruat. lib. 2. obſseruat. 5. num. 5. Tamen in

*tereſsſse lucri ceſsſsantis, & damni emergentis, quod verè creditoris interſsit, rectè ab eo exigitur abſsque labe, aut periculo vſsurarum; id que vltra ſsortem ipſsam principalem, ac etiam de iure Pontificio, per textum in l. 3. §. vltimo ff. de eo quod certo loco, l. atqui natura, §. non tantum, ff. de negotiis geſstis, l. ſsocium, ff. pro ſsocio, cap. peruenit, de fideiuſsſsoribus, cap. dilecti, de foro competenti, & ex communi Theologorum, & Pontificij iuris Interpretum ſsententia, ſsic adnotarunt, & infinitos referunt Couar. variar. reſsolut. lib. 3. cap. 4. num. 1. Craueta in conſsil. 912. num. 11. Rolandus dicto conſs. 35. num. 1. 2. & 3. lib. 1. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 3. Gratianus dicta regul. 243. Surdus de alimentis. tit. 1. quæſst. 45. num. 28. Bonifacius Rogerius in conſs. 57. ex num. 40. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſsſsis art. 33. num. 35. Menochius in conſs. 7. à num. 16. lib. 1. Bolognetus in conſs. 14. num. 2. Burſsatus in conſs. 68. num. 10. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in conſs. 50. num. 1. lib. 1. Andreas Gaill. lib. 2. dicta obſseruat. 5. num. 14. & 15. vbi refert gloſsſsam ſsingularem in cap. conqueſstus, de vſsuris, in verbo, defendo, quæ dicit, quod damna, & intereſsſse, etiam ſsecundùm Canones peti poſsſsunt à tempore

* moræ, quia non vt vſsura, ſsed intereſsſse, & damnum. petuntur; & Panormitanus ibidem, num. 6. dicit, illud perpetuò mente tenendum, quod etiam de iure Canonico peti poſsſsit aliquid vitra ſsortem ratione intereſsſse, non ſsolum damni contingentis, ſsed etiam lucri ceſsſsantis: Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 47. verſs. poteſst etiam, & in dict. l. de diuiſsione num. 25. & 26. Pater Petrus de Aragon loco relato ſsuprà, n. 11. fol. 490. ex verſs. alij Doctores abſsolutè, vbi concludenter, & plenè fundat, & fundamentis omnibus, quæ in contrarium excitari poſsſsunt ſsatisfacit: Molina, Salon, & Villagutta, quos, & alios conſsultò prætermitto; conueniunt enim in hoc omnes vtriuſsque iuris Interpretes, ac etiam Theologi, vt ex eiſsdem conſstat, nec vllus scribentium

* diſsſsentit, dummodo bonus & diſscretus iudex animaduertat, quod intereſsſse petitum, ſsit verum; nec antea

* concedatur, quàm conſstet veriſsimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuiſsſset: item, quòd omnis dolus & fraus palliandi vſsuras

* abſsit, quod ex perſsona creditoris, item & debitoris, qualitate negotij, & rerum circumſstantiis poterit diiudicare, ac creditorem iuſstè petentem admittere, vſsurarium verò, vel palliatum reiicere; quoniam vt inquit Rolandus dicto conſsil. 35. num. 29. lib. 1. iudices boni, &

* optimi debent repellere vſsurarios à limine iudicij, & eos ſseueriter punire, cùm ſsint deuoratores pauperum, &

* oppreſsſsorum, & ita eſst de mente omnium Auctorum, quos ſsuperiùs retulimus, ac inter alios Nauarri, in manuali, cap. 17. num. 111. & 112. Iacobi Mandelli de Alba in conſs. 300. ex num. 9. & in conſs. 610. per totum, vbi tradit

* generalem doctrinam in hac materia, & conſstituit, quòd hodie de iure Canonico non debetur intereſsſse niſsi in quatuor caſsibus. Primus, cùm ſsuccedit loco fructuum, veluti cùm emptor fruitur re, & pretio, iuxta textum in l. curauit, C. de actionibus empti. de qua latius Couarr. variar. reſsolut. lib. 3. cap. 4. Fachineus controu. iuris, lib. 2. cap. 32. Secundus caſsus eſst, cùm quis re vera probat, ſse paſsſsum fuiſsſse damnum. propter dilatam ſsibi ſsolutionem, veluti quia coactus fuit aliunde pecunias capere ſsub vſsuris. Tertius caſsus eſst, in perſsona, quæ conſsueuit negotiari; & tunc habetur etiam ratio lucri ceſsſsantis. Quartus caſsus eſst, cùm quis compellitur pecunias mutuo dare Principi, vel Reipublicæ, nam eo caſsu, vel propter id, quod cogitur eas dare, vel propter periculum eas recuperandi, vt docet experientia, admittunt Doctores, poſsſse vſsuras licitè capi, quæ tamen vt intereſsſse, aut damnum. petuntur, & præter iſstos caſsus cæteri omnes ſsunt excluſsi ſsecundùm Doctores, vt ipſse Author firmat, & hactenus de prima generica traditione, aut regula generali in hac materia.

Nunc verò ſsecundò, & principaliter obſseruandum

* eſst, intereſsſse damni emergentis, & lucri ceſsſsantis cauſsam, non eandem, ſsed diuerſsam eſsſse in nonnullis, ſsiue diuerſsum ius in illis conſstituti: inde & conſsequenter parem rationem non eſsſse vtriuſsque, ſsed vtrumque per ſse conſsiderari: quod voluit Baldus in conſs. 182. in princ. vol. 1. Soto de iuſstitia & iure, lib. 6. quæſst. 1. artic. 3. ac cum illis eruditè Gaill. practicarum obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. in princ. vbi dicit, aliud eſsſse damnum emergens, aliud verò lucrum ceſsſsans: damnum enim emergens dicitur, quoties de vitando damno; lucrum autem ceſsſsans, quando de lucro captando quis certat: & ſsic, quòd in praxi plurimum habet momenti hæc differentia; licèt Alciatus, & alij illam reiiciant. Addiderim ego libenter, traditionem hanc veriſsſsimam mihi videri, tum quia notabiles ſsunt differentiæ damni emergentis, & lucri ceſsſsantis, quas adducunt Authores in initio huius capitis relati; & duas conſsiderat Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio num. 48. verſs. eſst ſsane aduertendum, & verſs. eſst alia differentia. aliam tradit Gaill. lib. 2. obſseru. 5. num. 16. tum ex his, quæ latiùs, & rectè probauit pater Michael Salon de iuſstitia & iure, tom. 2. tract. 2. in q. 78. Diui Thomæ, art. 2. controu. 9. in princ. num. 10. vbi cum iudicio adnotauit, labi Doctores, vtrumque intereſsſse confundentes, & ſsimul vtrumque tractantes; ſsed debuiſsſse vnum ab altero diſstinguere, ac de vno quoque ſseparatim agere: idcirco priùs de intereſsſse lucri ceſsſsantis, & poſstmodùm de intereſsſse damni emergentis diſsputationem inſstituens, ne confusè, ſsed diſstinctè procedamus, conſstituendum erit, & tertio loco;

In primis, intereſsſse triplex, commune, ſsingulare, &

* conuentum, provt notarunt Bartol. & cæteri Scribentes communiter, in dicta l. vnica C. de ſsententiis quæ pro eo quod intereſst. vbi latiſsſsimè Bolognetus ex num. 62. cum infinitis ſseqq. Maſscardus de probationibus tom. 2. concluſs. 930. 931. & 932. Villagutta tract. de vſsuris, quæſst. 18. num. 19. 20. & 21. qui plene explicant, quod dicatur intereſsſse commune, quod ſsingulare, & conuentum: ideò amplius in hoc non inſsiſsto. Deinde, intereſsſse diuidi in

* extrinſsecum, & intrinſsecum: in quo omnes ferè conueniunt, vt ex ſsuperiùs relatis conſstat apertè: Intereſsſse intrinſsecum dicitur illud, quod eſst ipſsa eadem res, ſseu eius æſstimatio, l. ſsi ſsterilis. §. cum per venditorem, ff. de

* actionibus empti. Extrinſsecum, quod extrinſsecus extra ipſsam rem prouenit; cum diſstinctione tamen, quia

* quoddam cohæret rei, & neceſsſsariò ex ipſsa re prouenit: |

p. 5

veluti fructus, partus ancillæ, & ſsimilia: quoddam non cohæret rei, nec neceſsſsariò, ſseu naturaliter ex ipſsa deſscendit, veluti ſsi pœna commiſsſsa ſsit, vel pignora diſstracta, quia debitor pecuniam debitam creditori non ſsoluit, qua potuiſsſset ipſse & creditori ſsuo ſsatisfacere. Rur

*ſsus intereſsſse intrinſsecum, hoc eſst, ipſsa æſstimatio rei, in quolibet contractu debetur ex tempore moræ, l. videamus, 38. §. in cæteris, ff. de vſsuris; in contractibus verò

* ſstricti iuris fructus non præſstantur ex ſsola mora, ſsed ex litis conteſstatione: & ſsic ex eo tempore intereſsſse ratio habetur, non ex mora: l. cum fundus, in principio, ff. ſsi certum petatur, l. ſsi filius familias, §. 1. ff. de verborum obligat, inde in contractibus bonæ fidei, vſsuræ ex mora debentur, quia loco fructuum habentur, l. vſsuræ, ff. de vſsuris, in contractibus ſstricti iuris, vſsuræ non promiſsſsæ ex litis conteſstatione veniunt, l. lite conteſstata, ff. de vſsuris. Quod in terminis huius materiæ rectè aduertit, & ſsic expreſssè reſsoluit Villagutta tract. de vſsuris. q. 18. num. 22. 23. 24. & 25. & infrà, num. 59. & 65. dicemus: & vide Barboſsam in dict. l. de diuiſsione, ex num. 30. vbi

* de intereſsſse intrinſseco & extrinſseco pleniùs loquitur. Præterea intereſsſse naturale, & rei cohærens quodammodo dici lucrum, quod mercator, vel alius negotiari, & lucrari ſsolitus, cum pecunia ſsibi debita feciſsſset: ea ratione, quia illud lucrum conſsiſstit in proxima potentia

* pecuniæ, & eius fructus quodammodo cenſsetur: argumento textus in l. ſsi nauis, ff. de rei vendicatione, l. venationem, l. prædiorum, & l. vltima, ff. de vſsuris. idcirco in

* materia noſstra in conſsideratione habendum, modò interueniant ea, quæ mox dicentur: quod libenter admittunt relati ſsupra. n. 14. & 15. & cæteri alij initio huius capitis adducti. Et denique mercatoris pecuniãpecuniam in caſsu

* propoſsito, maiorem cenſseri habere æſstimationem, quàm alteriùs, ſsicuti & triticum ſsemini deſstinatum: vt aduertunt Caietanus ſsecunda ſsecundæ, quæſst. 78. art. 2. Scotus in 4. diſstinctione, 15. quæſst. 6. ac cum illis Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. in verſs. & quod pecunia. vbi

* dicit, quòd pecunia mercatoris, negotiationi expoſsita, vel alterius emptioni frugiferæ rei deſstinata, pluris valet, quàm altera tanta aliorum; & etiam ipſsius, illi non ita expoſsita; quod eſst notandum.

Hoc præmiſsſso, & exemplo lucri ceſsſsantis ſsuppoſsito,

* quod adducit Nauarrus in manuali, dict. cap. 17. num. 111. in verſs. exemplum intereſsſse lucri ceſsſsantis, à quo accipiunt cæteri Recentiores: Ludouicus Molina de iuſstitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſsp. 314. in princ. fol. 386. Villagutta de vſsuris, q. 18. n. 3. & 4. qui duo exempla tradit intereſsſse lucri ceſsſsantis: tria Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrim. num. 49. in princ. & num. 50. in princ. & num. 51. in verſsic. additur. Et tertium exemplum principaliter, &

* tertio loco (vt dixi) conſtituendũconſtituendum erit intereſsſse lucri ceſsſsantis deberi mercatori, qui ſsolitus eſst cũcum pecunia negotiari: per textũtextum expreſsſsum, & ſingularẽsingularem in l. 3. §. finali, ff. de eo quod certo loco, in l. ſociũſocium, qui pro eo, in prin. ff. pro ſsocio, in l. atqui natura. §. non tantũtantum, ff. de negotiis gest. textus notabilis in l. ſsi commiſsſsa. ff. rem ratãratam haberi, ibi: Quantum mihi abeſst, quantumq;quantumque lucrari potui. Gloſsſsa ſsingularis, in l. curauit. in verbo, ratio. C. de actionibus empti: per illum textum, & ibidem Baldus num. 1. Bartolus num. 25. Cinus, & Salicetus col. vlt. Rebuffus num. 603. Curtius Iunior num. 39. Cagnolus, num. 40. & ſseqq. Bolognetus, num. 122. in dicta l. vnica C. de ſsententiis quæ pro eo quod intereſst: idem Bartolus in l. nummis, num. 5. ff. de in litem iurando. vbi Alexander col. finali. Caſstrenſsis num. 6. in fine. & Iaſson num. 18. Natta, Decius, Baldus, Alexander, Antonius Gabriel, Ioannes Baptiſsta, Lup. Couarr. Rolandus, Mexia, Menchaca, Sylueſster, Socinus, Ancharanus, Bertrandus, Felinus, & alij, quos in vnum recenſsent, & ſsic reſsoluunt Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 933. num. 1. Andreas Gaill. practicarum obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. num. 3. Burſsatus in conſs. 68. n. 11. cum ſseqq. & num. 16. lib. 1. Cephalus, Decianus, Riminaldus, Afflictis, Didacus Perez, Mandellus de Alba, Hondedei, Villagutta, Molina, Salon, & alij relati ſsuprà in initio huius capitis, Soto de iuſstitia & iure, lib. 6. quæſst. 10. art. 2. in fine. Nauarrus in manuali, cap. 17. n. 111. & 112. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 4. Barboſsa, 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 48. & 49. & in dict. l. de diuiſsione n. 25. cum ſseqq. alios infinitos prætermitto conſsultò, propterea

* quòd Scribentium omnium nullus in hoc diſsſsentit, omnes potius vnanimiter id probarunt; & dum requirunt ſsolitum eſsſse negotiari eum, qui intereſsſse prædictum petierit, ſsupponunt apertè, negotiationis qualitate non interueniente, in contrarium eſsſse ius commune. Quod ex Recentioribus omnibus, ſsuperiùs, & in initio huius

* capitis præcitatis, duo dumtaxat expreſsſsim, & vere quidem explicarunt, alij vel ita non animaduertunt, vel in hoc non inſsiſstentes, ſsilentio prætermittunt: prædictorum inquam Gaill. dicta obſseruat. 6. num. 2. & Corraſsius Miſscel. iur. ciuil. lib. 3. cap. 13. num. 6. fol. 260. & 261. rectiſsſsimè intelligentes, ac Bartoli, Baldi, & aliorum reſsolutiones probantes, cum iudicio præmittunt, debitorem moroſsum intereſsſse damni emergentis præſstare debere creditori, ſsed non lucri ceſsſsantis: idque tam in contractibus bonæ fidei, quàm ſstricti iuris: per textum in l. ſsi ſsterilis, §. cum per venditorem, ff. de actionibus empti. poſstmodùm dicunt, id admittendum non eſsſse in perſsona ſsolita negotiari, quæ verè lucrum, aut intereſsſse prætendere poteſst: ſsed rationem non reddunt; reddit tamen Ruinus in conſs. 10. num. 7. lib. 4. & verè concludit ea, quam adduximus ſsuprà num. 29. & ſseqq quo ad eum, qui cum pecunia ſsolitus eſst negotiari; quoad eum verò, qui negotiari ſsolitus non eſst, ratio deduci poteſst ex dicta l. ſsi sterilis, §. cum per venditorem, ff. de actionibus empt. l. ſsi ædibus, 32. ff. de damno infecto. ideo intereſsſse lucri ceſsſsantis, regulariter non venire ex mora, quia damnum. contingens, potuit & alia via reſsarciri, ac impediri: & ſsic venit intelligendus textus in dicto §. cum per venditorem, in princ. vbi emptor non erat lucrari ſso

*litus, & ſsic illud intereſsſse non conſsequitur: vt recte intellexerunt Gaill. & Corraſsius vbi ſsuprà, in id expendentes illum textum in verſs. Non magis quam ſsi triticum emerit. vbi illud damnum. non compenſsatur, quia erat prorſsus extrinſsecum, quod ex accidenti veniebat, & alia via poterat priùs reſsarciri, vt ſsentit ibi textus; & eleganter Bartolus in ſsummario eiuſsdem §. dum dicit, quod non habetur ratio intereſsſse extrinſseci: Fulgoſsius

* in l. 3. §. finali, ff. de eo quod certo loco. & in effectu hoc eodem modo, addito dumtaxat, an certum, vel incertum lucrum eſsſset, intelligendum putat textum in l. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ. Corraſs. Miſscel. lib. 3. dict. cap. 13. num. 7. & 8. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 8. Sed non concludit eorum ratio, libentiùs dixerim, negotiatorem lucrari ſsolitum, totum intereſsſse non conſsequi in eo textu, eo quod ex ipſso contractu debebantur vſsuræ, & erant iam à lege taxatae, ideò ne contingeret, quod taxationi vſsurarum facilè fraus fieri poſsſset, Imperatorum conſstitutione cautum fuit, ne vltra modum vſsurarum, etiam ex cauſsa intereſsſse quicquam conſsequi poſsſset creditor, l. Iulianus 13. §. ibidem Papinianus, ff. de actionibus empti, ibi: In fraudem conſstitutionum videri adiectum id, quod vſsuram legitimam excedit: l. ſsi partem, ff. de vſsuris, l. cum allegas, C. eodem tit. & alios plures intellectus ad text. in d.l. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ, & in dicto §. cum per venditorem. vide per Barboſsam in dict. l. de diuiſsione, num. 29. cùm tribus ſseqq. Vbi etiam rectè aduertit, duas eſsſse contrarias ſsententias in eo articulo, vtrum intereſsſse lucri ceſsſsantis debeatur ſsolito negotiari; & veriorem eſsſse deberi.

Et hactenus de primo requiſsito neceſsſsario ad intereſsſse lucri ceſsſsantis; quod extenditur, & declaratur nonnullis modis per Maſscardum dicta concluſsione. 933. n. 2. 3. 4. & ſseqq. Ac primum quidem, quòd intereſsſse tale petens, probare debeat, ſse fuiſsſse ſsolitum negotiari eo tempore,

* quo debitor fuit in mora, vt ipſse Maſscardus probat: & reddit rationem ibidem, num. 4. & num. 3. poſst Sotum, |

p. 6

& Couar. ac etiam ex mente communi rectè conſstituit,

* quòd intereſsſse lucri ceſsſsantis peti non poteſst, vbi, qui illud habere vult, nihil lucraturus eſsſset: quod etiam cum aliis probauit Barboſsa 2. part. leg. 2. in princ. ff. ſsoluto. matrimonio. num. 49. dicens: Quod neque Doctor,

* vel Miles, vel perſsona Eccleſsiaſstica huiuſsmodi intereſsſse prætendere poteſst, neque alius qui cum pecunia, aut non vult, aut non poteſst negotiari: & eiſsdem terminis

* exiſstentibus, etiam in ſsolito negotiari, qui tamen lucraturus non eſsſset, admittit Nauarrus in manuali, dicto cap. 17. num. 112. ad finem, provt ipſse intelligit: & vide infrà num. 46. vbi eleganter, & verè declaratur: vide etiam eundem Barboſsam in dicta l. de diuiſsione, num. 28. per totum, vbi plura adducit, quæ ſsolitus negotiari probare tenetur, ac etiam articulare.

Nunc etiam extenditur ſsuperior reſsolutio, intereſsſse

* inquam lucri ceſsſsantis ſsolito negotiari deberi, non ſsolum in contractu mutui, ſsed etiam in aliis contractibus, in quibus à fortiori debebit haberi ratio lucri ceſsſsantis, maximè in contractu emptionis, & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucri ceſsſsantis ratione, cariùs merces vendere pecunia credita, quàm ſstatim pecunia numerata vendidiſsſsent, modò interueniant ea, quæ ad explicationem textus in c. in ciuitate. & in c. nauiganti, de vſsuris, requirunt Doctores ibidem, & cum multisTheologis Couarru. variarum reſsolutionum. lib. 2. c. 3. num. 6. per totum, qui de hac re videndus erit omninò, Conradus de contractibus. quæſst. 59. concluſs. 3. Pater Dominicus Bannez de iuſstitia & iure, quæſst. 78. de vſsura. artic. 2. fol. 597. verſs. denique licitum eſst. & fol. 601. verſs. ad 4. argumentum, latiſsſsimè Ioan. Guttier. Canonicar. lib. 1. c. 39. per totum.

Secundò extenditur, intereſsſse lucri ceſsſsantis deberi,

* etiam non ſsolito negotiari, ſsi pecuniam deſstinatam, vel ad emptionem prædiorum, vel cenſsuum habebat, vel ad aliud lucrum ſsperatum; quod ideo amiſsit, quia pecunia ſsuo tempore ſsoluta non eſst: dummodo per probationem propinquam oſstendat creditor ſse paratos habuiſsſse venditores prædiorum, vel cenſsuum, & reddituum: quod cum Ancharano, Barbatia, Claudio, Couarruu. & Ioanne Baptiſsta Lopez, vt certum tradit Maſscardus de probationibus, tomo 2. concluſsione, 933. n. 24. Barboſsa 2. part. leg. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio. n. 50. vbi refert Caſstrenſsem, Lancelot. Decium, Claudium, Cagnolum, Alexandrum, Crauetam, Gratum, Rolandum, Neuizan. Grammaticum, Burſsatum, Nattam, & Ruinum. idem tenentes; & Alexandri, aliorúmque rationi in contrarium, videlicet emere prædia, vel cenſsus, aut annuos redditus non eſsſse actum ex ſse quæſstuarium, neque in quo poſsſsit verificari conditio negotiandi, rectiſsſsimè ex mente aliorum reſspondet, dicens: Quòd non requiritur præcisè, vt petens intereſsſse lucri ceſsſsantis, ſsit ſsolitus cum pecunia negotiari; ſsed illud exigitur ad hunc effectum, vt huiuſsmodi lucrum reddatur veriſsimile: ſsed ſsi aliunde conſstet eſsſse veriſsimile, vtique peti poterit, vt alio loco Alexander ipſse fatetur: quem. Menochium etiam, & Rolandum ſsic tradentes, ibidem retulit idem Barboſsa, & num. 51. cum aliis multis affirmat, quòd non ſsufficit hoc caſsu probare, quòd ſsi pecuniam habuiſsſset creditor, potuiſsſset fundum emere, vel redditus annuos: Sed oportet probare quòd ille fundus eſsſset venalis, vel etiam annui redditus, & quod illos non emit propter defectum pecuniæ: & vltra eum, idem tradit, & eleganter loquitur Alphonſsus Villagutt. tractatu de vſsuris, quæſst. 18. num. 23. vbi ſspecificè oſstendit ea, quæ probare tenetur nõnon ſsolitus negotiari, lucrum huiuſsmodi petens; & in quo diſstinguatur ab eo, qui ſsolitus eſst negotiari: & iuxta hæc debent intelligi, quæ tradit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 2. num. 4. vbi dicit: Quòd ſscit, & vidit per litteras executorias in aliis caſsibus, hoc eſst, non agentibus creditoribus ſsolitis negotiari, iudicatum fiuiſsſse in Cancellaria Regali Pinciæ ſsecundùm opinionem quæ in ſsolitis negotiari ſseruatur, in pecuniis debitis minoribus, & aliis perſsonis, earum ſsolutione vltra tempus debitum retardata: & quandoque iubetur ſsolui hoc lucrum ceſsſsans ad rationem vnius pro quatuordecim, aliquando pro decem & odo, & aliquando pra viginti, provt Dominis Regiis Auditoribus videtur. Et nouiſsſsime Blafius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſsionem Gamæ 110. num. 3. in fine, fol. 51. vbi nullo ex prædictis Authoribus relato, tradit eandem reſsolutionem; & dicit, quòd in praxi ſsemper parcè, & moderate hoc lucrum taxatur, & ad rationem quatuordecim pro vno; centum & in mercatoribus, ad rationem ſseptem, aut octo pro centum, & quod in plurimum denegatur, niſsi iuſsta cauſsa concedendi fuerit: & vide infrà: num. 53. per totum. Ex his opportunè, atque libenter dixerim, li

*mitanda ea, quæ annotamus ſsuprâ, num. 42. nam & miles, & Doctor, atque Eccleſsiaſstica perſsona prætendere poſsſset intereſsſse huiuſsmodi, ſsi ex eo quod pecunia ſsuo tempore ſsoluta non est, & quia pecuniam non habebat, probaret apertè, annuos redditus, vel prædia fructifera non emiſsſse, quæ venialia erant, & emi ab eo potuiſsſsent: id quod ex dictis ſsupra negari non poteſst, & in foro conſscientiæ fortiùs procedit; nam in eo foro tenetur debitor, ex cuius ſsolutione non facta damnificatur creditor, ad intereſsſse paſsſsum, etiamſsi in foro iudiciali ceſsſsaret actio, ſsecundum Scotum lib. 3. ſsententiarum diſstinct. 25. art. 2. verſs. de vltimo. Cagnolum in l. curauit, n. 61. C. de actionibus empti. Et hactenus de his; quæ ſsunt notanda, quia quotidiana quidem, nec alibi ſsic congeſsta: & vide infrà, num. 72. vbi etiam ſsic defenditur, & contraria Doctoris Feliciani de Solis opinio nouè taxatur.

Quartò deinde & principaliter conſstituendum eſst ſecundũsecundum

* requiſitũrequiſitum eſsſse, quod intereſsſse lucri ceſsſsantis articulari debeat in libello, ac poſstea probari, vt dicit Gloſsſsa in l. 3. §. fin. ff. de eo quod certo loco, ac cũcum infinitis vnanimiter admittunt omnes, qui mox referentur; ſsic vt hoc certiſsſsimum ſsit, nec vllus Doctorum in eo diſsſsentiat: nam cùm intereſsſse in ficto conſsiſstat, non ſsufficit dicere tantum lucrati potuiſsſse creditorem, ſsed torum probari debet, & liquidari. Nec concludit dicere, Titium mercatorem, & lucrari ſsolitum, ea vice lucrari potuiſsſse, cùm etiam pati damnum. & iacturam poſsſset; idcircò probatio neceſsſsaria eſst: vt rectè probat Maſscardus dicta con

*cluſs. 933. num. 7. & num. 18. ſsed in modo articulandi, & probandi diſsſsentiunt: enimvero Doctores quamplures, ſsic probationẽprobationem fieri debere crediderunt, vt probandum ſsit à creditore, quod prædictum intereſsſse fuerit in poteſstate propinqua illud acquirendi, imo quaſsi in actu conſsequendi, vt quia creditor habuit tales merces præ manibus, quas emiſsſset, & ex quibus tantum lucratus fuiſsſset, ſsed quia pecuniam ſsuam non habuit, ideò non potuit emere, & ſsic òmiſsit lucrum, & paſsſsus intereſsſse lucri ceſsſsantis totius ſsummæ: ſsic explicarunt Paulus & Iaſson in l. 3. §. finali, ff. de eo, quod certo loco. Afflict. deciſs. 20. Decius, Alexand. Curtius Iunior, Pariſsius Rubeus, Craueta, Rolandus, Purpurat. Neuizan. Burſsatus, Caietan. & Angelus, quos adducit Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 933. num. 17. & alios refert Baptiſst. in l. curauit, num. 117. C. de actionibus empti. Nat. in conſs. 450. num. 6. lib. 2. Proſsper Phaſsetus in conſs. 126. num. 17. Anton. Gama deciſs. 110. à num. 21. Bolog. in l. vnica C. de ſsententiis quæ pro eo quod intereſst, num. 122. Hyppol. Riminal. in conſs. 52. num. 46. lib. 1. & in conſs. 218. ex num. 99. lib. 2. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 8. Mohedanus deciſs. 218. n. 2. Ludouicus à Peguera deciſs. 33. n. 2. Ioan. Vincent. Honded. dicens hanc opinionem communiter approbari, & in iudicando, & conſsulendo eſsſse ſsequendam, in conſs. 50. num. 30. lib. 1. & rationem huius reſsolutionis reddunt Maſscardus vbi ſsuprà, num. 18. Bologn. Riminald. & alij.

E contra verò, plurimi alij ſsunt arbitrati, ſsatis eſsſse petentitale intereſsſse, ſsi probet ſse eſsſse, & fuiſsſse mercatorem, & ſsolitum cum pecunia negotiari, & quòd aij mercatores ſsimilis conditionis, & qualitatis, prout ipſse eſst, tot eo anno lucrati ſsint, & quòd ipſse tantum veri|

p. 7

ſsimiliter lucratus fuiſsſset, ſsi pecuniam habuiſsſset: & hanc opinionem eſsſse praxi receptam aſsſserit Cagnol, in dict. l. vnica num. 42. C. de ſsentent. quæ pro eo quod intereſst. & in l. curauit, num. 67. C. de actionibus empti. & in l. quatenus, num. 19. ff. de regulis iuris. & ſsequuntur Aretinus, Caſstrenſsis, Alexand. Rebuffus, Natta, Burſsatus, & alij, quos referunt Antonius Gabriel commun. lib. 3. tit. de ſsolutionibus conclaſs 10. à num. 3. Maſscardus dicta concluſs. 933. num. 19. & eſsſse veriorem ſsententiam, & praxi receptam, affirmat Baptiſsta in dicta. l. curauit, num. 117. & in ſsolito negotiari, & lucrari, admittit Maſscard, dict. concluſs. 933. num. 24. priorem verò, in eo, qui negotiari ſsolitus non eſst: & eodem modo componit Villagutta tract. de vſsuris quæſst. 18. concl. 4. num. 23.

Ego verò, vt in præfata contrarietate ſsententiam meam interponam, ſsequentia conſstituo. In primis hac in re certam non poſsſse, aut generalem doctrinam conſstitui; ex varietate enim negotiorum, ac circumſstantiis eorum, item ex qualitate perſsonarum, & locorum, res hæc debebit diiudicari; ſsic vt in vno caſsu intereſsſse huiuſsmodi cenſseatur probatum, quod in aliis probatum cenſseri non debeat; & in vna perſsona intereſsſse condemnatio fiat, quæ in alia deneganda ſsit: idcirco totum hoc diſscreti, & boni iudicis arbitrio relinquendum eſsſse; qui re maturè & diligenter inſspecta, diiudicet, an intereſsſse probatum ſsit, nec ne: quod cum aliis multis rectè obſseruarunt, licèt ad diuerſsitatem caſsuum, & perſsonarum non attendant, Maſscardus de probationibus, tom. 2. dicta concluſs. 933. num. 24. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſsu 119. in finalibus verbis.

Deinde, intereſsſse lucri ceſsſsantis, in facto quidem ver

*ſsari, ac certè difficilem probationem habere. Quod etiam cum aliis multis Authoribus obſseruarunt Menochius dict. caſsu 119. num. 4. & 5. Gama deciſs. 110. n. 16. Barboſsa 1. part. leg. 2. in princ. num. 52. ff. ſsoluto matrimonio. Vtcumque tamen ſsit, probationem concludere de

*bere, vt lucri ceſsſsantis condemnatio fiat, nec ſsolam præſsumptiuam probationem ſsufficere. vt cum aliis expreſsſsim aduertit Ioan. Vincent. Honded. in conſs. 50. n. 30. in princ. lib. 1. & clarè ſsentit Barb. in dict. l. de diuiſsione, num. 28. in princ. Præterea, in eo, qui ſsolitus eſst nego

*tiari, veriorem mihi videri ſsecundam ſsententiam, & in praxi ſseruandam, vt Cagnol. Maſscard. & Villag. affirmant, & tenet etiam Barboſsa vbi ſsuprà, dict. num. 28. Gaill. practic. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. num. 4. & non obſscurè Nauarrus in manual. cap. 17. nam. 111. qui cum iudicio hac in re ad veriſsimilitudinem reſspicit, dicens; quòd debet conſstare priùs, quòd veriſsimiliter lucratus fuiſsſset creditor: in quo etiam diligentia, & conſsuetudo creditoris inſspicienda erit, plus enim lucrari ſsolet vnus, quàm alius. Quod etiam exprimere teſstes neceſsſsarium

* erit, ac in ea re expertos eſsſse, & ſsui dicti rationem certam reddentes, vt ſsentit Barb, in dict. l. de diuiſsione, dict. num. 28. dum dicit, quòd ita debet reſstringi articulus, vt lucrum, quod prætenditur, quaſsi certum videatur; aliàs enim non poteſst ſsequi condemnatio. Item quòd pecunia debita, eſsſset deſstinata ad negotiandum, & ſsic quòd creditor cum ea negotiatus eſsſset, ſsi ſsibi fuiſsſset ſsoluta; & in effectu, quòd mercatores ſsimilis conditionis, merces emerunt ex quibus tantum lucrati ſsunt: idem etiam, hoc eſst, teſstes concludere debere, ſscribit Rolandus in conſsil. 35. num. 14. lib. 1. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 9. in fine. Surdus de alimentis, tit. 1. quæſst. 45. num. 43. Denique, quod etiam in

* caſsu, in quo de huiuſsmodi intereſsſse lucri ceſsſsantis per probationem plenè conſstiterit, non debeat fieri plenaria condemnatio, vt dixi ſsuprà. num. 45. in fine. Sed quia huiuſsmodi lucrum magis videtur ſsperatum, quàm debitum, de ſsumma intereſsſse probata, & de eo quod veriſsimile videtur teſstibus, quod creditor lucrari potuiſsſset, aliqua diminutio fieri debeat: quod cum Rebuffo, Siluano, Palatios Rubios, Soto, Riminaldo, & Gama probauit Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 52. dicens ibidem cum Nauarro, & Peguera, quod creditor non debet accipere totũtotum intereſsſse, quod veriſsimiliter ſsperatur; ſsed tantum id, quod valet ea veriſsimilis ſspes: nam potuit multis modis ea ſspes ad irritum deduci, & potius damnum. quàm lucrum obtinere. Quod etiam eleganter probauit Pater Petrus de Aragon in ſsecundam ſsecundæ Diui Thomæ, quæſst. 78. de vſsuris, articul. 2. fol. 491. in verſs. his ergo, & aliis conditionibus reiectis, ibi: quarta & vltima conditio eſst. vbi dicit, lucri ceſsſsantis conditionem eſsſse, vt creditor non exigat tantum, quantum futurum creditur lucrum ceſsſsans; ſsed deductis laboribus, & expenſsis, attentóque etiam, quod lucrum eſst in futuro, & in periculo, & quod valet minus nondum habitum, licèt ſsperatum, ob eius incertitudinem, quàm valet actu exiſstens; & Diui Thomæ mentem eam fuiſsſse, argutè quidem, atque eruditè oſstendit: & idem nullo Authore relato obſseruat Blaſsius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſs. 110. Gamæ, num. 3. fol. 51. vbi dicit; quòd intereſsſse prædictum debet moderari deductis expenſsis, & aliqua moderata quantitate pro dubiis, & periculis: & ſsubdit, quòd debetur non ſsolum pro primo anno, ſsed pro ſsequentibus, in quibus intereſst: id tamen nullius Authoris allegatione comprobat; ſsed ita

* practicari obſseruauit Cagnol. in dict. l. vnica, C. de ſsententiis, quæ pro eo quod intereſst, n. 43. & ibid. fundat Bolog. n. 122. in fine. quibus iunge Alphonſs. Villagut. tr. de vſsuris, q. 18. concl. 5. n. 34. fol. 167. vbi is Author eleganter explicat ſsuperiorem traditionem, & duas conditiones ponit, quibus ipſsa iuſstificari debet, sic vt aliter non procedat: vt ibidem cùm occaſsio ſse offeret videri poterit, ne alibi plenè & verè reſsoluta repetamus.

Similiter, quòd etiam in caſsu, in quo de huiuſsmodi

* intereſsſse conſstet, intereſsſse intereſsſse, aut lucrum lucri non debeatur, etiam ſsi mora debitoris intercedat, ne res in infinitum trahat argumento textus in l. finali, C. de vſsuris rei iudicatæ, vt poſst Albericum & alios declarat Ruinus, in conſs. 55. num. 16. & ſseqq. lib. 2. Decius in cap. cum venerabilis, num. 16. de exceptionibus. Antonius Gabriel. commun lib. 3. tit. de ſsolutionibus, concluſs. 10. num. 4. & 5. Cephalus in conſs. 85. num. 8. & ſseqq. lib. 1. Bonifacius Rogerius, in conſs. 60. num. 44. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded, in conſs. 50. num. 28. lib. 1. & latiùs comprobat Ioan. Baptiſst. Lup. in tract. de vſsuris, comment. 1. §. 6. num. 120. qui contrariis reſspondet: Bolognetus in dict. l. vnica, C. de ſsententiis, quæ pro eo quod intereſst. diſsputans, & quinque caſsus diſstinguens ex num. 123. vſsque ad num. 131. & tandem num. 128. dicens, periculoſsam eſsſse opinionem contrariam, quod lucrum lucri, & intereſsſse intereſsſse poſsſsit peti; quam ibidem audacter tenuit Cagnolus: ſsed quòd rationes ſsuæ ſsunt debiles, & non allegat Decium in terminis; & ſsic ſsuperior opinio tutior & verior eſst: ideò diligentes ſsint creditores in exigendo pecunias ſsuas, & res ſsuas, & non exſspectent lucra lucri, & intereſsſse intereſsſse: & vide eundem Bolognetum in eadem l. vnica, num. 177. & duobus ſseqq.

* vbi dicit omne intereſsſse ſsoluendum in pecunia; & tractat quomodo ſsententia ferri, & executio eius fieri debeat in intereſsſse, ibidem, num. 170.

Quintò, & principaliter conſstituendum eſst, & aliud

* requiſsitum eſsſse vltra prædicta, idque omnino neceſsſsarium, vt intereſsſse lucri ceſsſsantis debeatur, moram ſscilicet debitoris interceſsſsiſsſse: intereſsſse enim lucri ceſsſsantis, nec etiam damni (vt dicetur inferiùs) peti non poteſst, antequam in mora ſsoluendi ſsit conſstiturus debitor, vt habetur in l. 2. §. ſsi nauis, ff. ad legem Rhod. de iactu, & in l. lecta, ff. ſsi certum petatur. & tradit Gloſsſsa in cap. conqueſstus, de vſsuris, quam cum Caſstrenſsi, Craueta, Antonio Gabriele, Couarr. Ploto, Lupo, & aliis ſsequuntur Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 933. num. 24. Andreas Gaill. practicarum obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. num. 3. Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. in princ. Burſsatus in conſs. 68. poſst num. 1. vol. 1. & cum Cagnolo, & Baptiſsta, Barboſsa 1. part. leg. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 48. ad finem. Cephalus, in conſs. 56. num. 50. lib. 1. & in conſs. 398. num. 14. lib. 3. Franciſscus Becci. in |

p. 8

conſs. 105. num. 24. Hyppolitus Riminaldus in conſs. 52. num. 54. lib. 1. & in conſs. 218. num. 105. & ſseqq. lib. 2. vbi num. 100. ſsubdit, non valere pactum, quod ante moram

* intereſsſse debeatur; & refert alios idem tenentes: ſsequitur etiam Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 50. num. 22. lib. 1. & in hoc nullus Scribentium diſsſsentit, omnes potius, quos retuli ſsuprà, in initio huius capitis, & quicunque in hac materia loquuntur, moram debitoris neceſsſsariò requirunt, ſsic vt in hoc nullum dubium ſsit: ſsed in eo dumtaxat, quando ſscilicet mora dicatur interuenire, vt inde appareat, ex quo tempore eius quod intereſst ratio habenda ſsit: & quidem Authores

* omnes relati ſsuprâ, & alij innumeri, quos prætermitto conſsultò, ne prolixus appaream, in ea ſsunt ſsententia, vt ſsecurè exiſstiment, etiam citra litis conteſstationem per diei lapſsum, & congruam interpellationem etiam extraiudicialem committi moram, quamuis ſsimus in contractibus ſstricti iuris: Quod cum communi non dubitauit aſsſserete Maſscardus de probationibus, dicta concluſs. 933. num. 35. dicens à communi non eſsſse recedendum, licèt Socinus, & Decius plura adducant, quæ fortiter vrgent contra communem; & Gomezius, & Alciatus contrà tenuerint, credentes ſsuperiorem reſsolutionem dumtaxat procedere in contractibus bonæ fidei; ſsecus in contractibus ſstricti Iuris, in quibus arbitrantur moram committi debere per litis conteſstationem, & ſsic per iudicialem interpellationem, ad hoc vt intereſsſse debeatur: quod etiam tenuit Villagutt. relatus ſsuprà n. 28. vbi diximus.

Ego verò, vt ſsententiam meam interponam, ac etiam, vt in hac re diſstinctè magis, quàm ſsuperiores faciunt, procedam, ſsequentia conſstituere neceſsſsarium duxi. Pri

*mò moram duobus modis committi, ex re, aut ex perſsona: ex re dicitur, cùm re ipſsa, & ipſsoiure ſsine hominis interpellatione committitur, quia lex introducit, efficítque aliquem eſsſse moroſsum abſsque hominis facto, tamen cum ſsententia declaratoria iudicis, vt in l. in minorum, 3. C. in quibus cauſsis in integrum reſstitutio. in l. 1. §. vltimo, ff. de vſsuris, in l. penult. ff. de vi, & vi armata. & in multis caſsibus congeſstis per Menochium de arbitrariis, lib. 2. caſsu 220. ex num. 5. vſsque ad num. 25. Ex perſsona dicitur, cùm debitor interpellatur à creditore in iudicio, vel extra: l. mora, ff. de vſsuris, l. Titia, §. vſsuras, ff. de legatis 2. l. qui Romæ, §. cohæredes, ff. de verborum obligat. Menochius vbi ſsuprà, num. 25. & 26. vbi cum

* aliis multis, quos refert, rectè probat, moram committi ex vna interpellatione dumtaxat, etiam extraiudiciali. Chaſsſsaneus in conſsuetudinibus Burgundiæ, rubr. 4. §. 23. Gloſsſsa, Sera ſsuffiſsamment. ex num. 7. cum multis ſseqq. & hoc eſst certiſsſsimum, & probatum ab omnibus. Deinde

* & ſsecundò ex ſsententia communi Doctorum, moram committi, non ſsolum per interpellationem expreſsſsam hominis, ſsed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quæ fit per diei appoſsitionem; quoniam tunc dicimus diem pro homine interpellare, l. quoties in diem, cum ſseqq. ff. de verborum obligat. l. magnam, C. de contrahenda & committenda ſstipulatione. vt dicit communis reſsoluta per eundem Menochium, dict. caſsu 220. num. 43. & 44. Ioan. Vincent. Honded. in conſs. 50. num. 5. & 7. vol. 1. Alexand. Raudenſsis deciſs. 17. num. 16. & 17. ſsed verè communi reſsolutioni fortiter repugnant non

*nulla, ac inter alia primó, negari non poſsſse, quin dies, aut tempus in fauorem debitoris appoſsitum cenſseatur, l. cum in tempus 7. ff. de regulis iuris. & inde non debeat in eius damnum cenſseri adiectum, vt ſstatim conſstituatur in mora per lapſsum eius: ex regula l. quod fauore, cum vulgatis, C. de legibus. Secundò, quia obligatio quando pura eſst, & præſsenti die debetur, aut peti poteſst, ſsine interpellatione, non committitur mora: §. omnis, Inſstitut. de verbor. obligat. iuncta l. ſsi ex legati cauſsa. & communi Doctorum reſsolutione ibidem, ff. eodem tit. vnde nec committi debet cùm dies venerit, quia ante peti non poteſst: l. cedere diem, ff. de verborum ſsignificatione. nec tunc debitor venire debet cum ſsacco paratus, l. quod dicimus, ff. de ſsolutionibus. Tertiò, per textum in l. ex empto, §. Caſsſsius. verſs. denique, ff. de actionibus empti, l. 1. §. licèt, ff. de periculo & commodo rei venditæ. Vnde licèt in iudicando, & conſsulendo à communi re

*cedendum non ſsit, quam etiam cum multis probauit Rolandus in conſs. 89. num. 9. lib. 2. Cephalus in conſs. 586. num. 17. lib. 4. Hyppolit. Riminaldus in conſs. 89. num. 18. lib. 1. & cum multis Alexand. Raudenſsis. vbi ſsuprà; tamen in puncto iuris forſsan verior erit Camilli Plautij diſstinctio in l. quod te mihi, num. 16. ff. ſsi certum petatur, quam & non obſscurè præſsentit Addit, ad Decium, in l. vinum. num. 9. litera, H. ff. ſsi certum petatur. vbi non abſsque ratione diſstinguendum putauit, an dies adiecta ſsit exactioni pecuniæ, vt die adueniente peti poſsſsit; iuxta textum in l. cedere diem, ff. de verborum ſsignificatione. an præcisè adiiciatur ſsolutioni: vt primo caſsu interpellatio requiratur; nec antea mora committatur, quia dies ad alium effectum videtur à partibus adiecta, non ad effectum, vt mora commiſsſsa dicatur. Secundo verò caſsu, dies interpellat pro homine, imò & ipſse creditor iam ante interpellauit, & ſsic eo ipſso mora committitur, nec opus eſst alia interpellatione iuxta ſsententiam communem, quæ (vt dixi) indiſstinctè obtinere ſsolet in praxi, & conſsequenter quoad intereſsſse locum habebit. Denique & tertiò, in puncto iuris, Gomezij, & Alciati opinio

*nem, de qua mentionem facit Maſscardus relatus ſsuprà, num. 59. vt ſscilicet in contractibus ſstricti iuris, mora committi debeat per litis conteſstationem: nec ſsola interpellatio extraiudicialis ſsufficiat, vt intereſsſse debeatur: fortaſsſsis veriorem eſsſse, & iuris rationi magis conſsentaneam; cùm in illis fructus non veniant niſsi ex litis conteſstatione: l. videamus, 38. §. ſsi actionem, ff. de vſsuris. vnde fortiori ratione nec intereſsſse extrinſsecum ante litis conteſstationem debebitur, vt dicebamus ſsuprà, num. 28. idcirco Doctores communiter, male quidem exiſstimaſsſse, mercatori ſsolito negotiari, ex tempore moræ indiſstinctè lucrum deberi; cùm ex dictis contrarium conſstet apertè: quamuis in praxi durum eſsſset à communi traditione recedere: quæ in foro conſscientiæ vrgentius militat, etiam abſsque aliqua interpellatione, vt ſscilicet in

*tereſsſse lucri ceſsſsantis debeatur ex mora in eo foro citra vllam expreſsſsam interpellationem; intelligendo pro vt explicauit Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 933. num. 36. quando ex ſsignis, vel alio modo, de egeſstate creditoris debitori conſstiterit.

Nunc verò limitatur ſsuperior reſsolutio communis, vt non procedat, cùm intereſsſse lucri ceſsſsantis ab initio cer

*ta ſsumma expreſsſsa in conuentionem deductum fuerit: licebit enim creditori ratione lucri ceſsſsantis ante moram mutuatarij paciſsci de tali intereſsſse ſsibi ſsoluendo, abſsque eo, quòd contractus vſsurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quòd mora præceſsſserit: quod tenuerunt Hoſstienſsis, Abbas, Anania, Archidiaconus, Romanus, Alexander, Decius, Ioan. Lup. Florentinus, Caietanus, Conrad. Adrianus, Modern. Pariſs. Scotus, Gabriel, Angelus, Sylueſster, & Ioannes à Medina, quos in vnum congeſsſsit Couar. variar. reſsolut. lib. 3. cap. 4. num. 5. in verſs. item, & illud quod maxima æquitate: vbi dicit hanc eſsſse veram opinionem, & omninò obſseruandam; licèt in mutuo illicitam cenſseant Innocentius, Ioannes Andreas, Cald. Laurentius à Rodulphis, Ancharanus, & Craueta, quos ibidem refert; & ſsequuntur eos Maſscardus tom. 2. de probationibus, concluſs. 933. ex num. 25. cum ſseqq. Andreas Gaill. practic. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 5. num. 16. Blaſsius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſs. 110. Gamæ, num. 3. fol. 51. Sed priorem ſsententiam conſstanter tuetur Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. ſseruandam ſscri

*bit Couar. vt ſsuperiùs dixi; dummodo fraus, & dolus creditoris abſsit, ac verè ſsit lucrum ceſsſsans, conueniátque ſsumma expreſsſsa quantitati, quæ verè interfit: & veriorem libenter dixerim, idque ex fundamentis, quæ adducit Molina, de iuſstitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſsputat 315. fol. 394. in verſs. Contraria tamen communis eſst. quæ verè concludunt; idcirco amplius in hoc non inſsiſsto: & poſst |

p. 9

poſst longam diſsputationem, & diuerſsas Doctorum ſsententias relatas, huic acceſsſsit pater Salon Valentinus, de iuſstitia & iure, tom. 2. controu. 9. in ſecundãſecundam ſsecundæ Diui Thomæ, quæſst. 78. art. 2. fol. 696. vſsque ad fol. 739. defendit etiam Pater Dominicus Bañez de iuſstitia & iure, quæſst. 78. de vſsura, art. 2. ex fol. 597. verſs. Dubium tamen difficile eſst. vſsque ad fol. 602. vbi omnibus fundamentis contrariæ partis ſsatisfacit pleniſsſsimè. Pater Petrus de Aragon, eodem tract. quæſst. & art. fol. 491. ex verſs. Tertia concluſsio, vſsque ad verſsiculum, Sed quoniam noſstra ſsententia fuit. fol. 493. qui cum Conrad, ex verſsic. Explicatis iam conditionibus. optimè, & concludenter probat,

* illicitum eſsſse, lucri ceſsſsantis ratione, creditorem in mutuo aliquid ſstatim ſsoluendum exigere, cùm ſsolui debeat tempore, quo mutuans lucraturus fuiſsſset, non anteà. Sequuntur denique præfatam ſsententiam communem Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 5. latiſsſsime Villagutt. tract. de vſsuris, quæſst. 18. concluſs. 2. num. 30. per totum, imò & contrariæ partis Authores non dubitarunt aſsſserere, vt licèt de certa ſsumma conueniri non poſsſsit, iuxta ſsententiam, quam ipſsi defendunt, tamen qualitate perſsonarum conſsiderata, arbitrio boni viri taxari poteſst aliqua pars honeſsta, ſsoluenda poſst moram debitoris, modò creditor probet, quòd verè tantum erat ſsuum intereſsſse: vti agnoſscit Maſscardus dicta concluſs. 933. num. 30. & eiuſsdem contrariæ partis Authores nonnulli, quos refert Couarr. variar. reſsolut. lib. 3. cap. 4. num. 5. verſsic. finali, Andreas Gaill. dicta obſseruat 5. num. 16. lib. 2. vbi poſstquam tenuit contrariam partem, dicit limitandam, vt etiam de lucro certo creditor ab initio contractus paciſsci poſsſsit, dummodò probet poſst moram tanti ſsua verè intereſsſse. Menchaca, controuerſsiarum vſsufrequentium lib. 3. cap. 60. num. 25. Surdus de alimentis, tit. 1. quæſst. 45. num. 77. ij omnes, & alij plures, quos prætermittendos duxi conſsultò, vnanimiter adnotarunt duo. Primó, intereſsſse lucri ceſsſsantis

* ſsub incerta quantitate ab initio poſsſse in conuentionem deduci, vt Couar. & cæteri adnotarunt, nec vllus in hoc diſsſsentit. Surdus etiam vbi ſsuprà, dicens ſsuſstineri ſsolùm pro quantitate veri damni. Secundò, intereſsſse damni

* emergentis certa ſsumma expreſsſsa ante moram mutuatarij in ſstipulationem, & pactum poſsſse venire, vt cum aliis tradunt Villagut. tract. de vſsuris, quæſst. 18. num. 30. & quæſst. 19. num. 3. Molina, & Salon, locis relatis ſsuprà, Gaill dicta obſseruat 5. num. 16. Ioannes Vincendus Honded. in conſs. 15. num. 15. vol. 1. & ſsecundum hæc, licèt in interſsſse lucri ceſsſsantis controuerſsia ſsit inter Doctores, vt ſsuperiùs dixi; tamen in intereſsſse damni emergentis abſsque controuerſsia ſsic admittitur. Verùm vt procedat opinio Hoſstienſsis, Abbatis, Nauarri, & ſsequacium, quam defendimus, nonnulla interuenire debent, quæ Theologi ſsuprà citati, ac cum illis Villagut. latiùs adducunt.

Nec erit prætermittendum (quod ſsuprà num. 45. & 46.

* huic loco reſseruaui dicendum) ex dictis ſsuprà, facilè, & apertè conuinci (quod ſsalua a pace eruditi quidem, atque ingenioſsi viri dixerim) Doctoris Feliciani de Solis ſsententiam lib. 2. de cenſsibus, cap. 5. num. 14. is enim contra ea, quæ annotaui ſsuperiùs num. 45. & 46. & multorum allegatione comprobaui, ſsecurè defendit, non deberi cenſseri lucrum ceſsſsans, quod creditor potuerit dare pecunias ſsuas ad cenſsum redimibilem, & ideo non dederit, quia debitor tempore debito ſsibi non ſsoluit, ſsi aliàs creditor non erat negotiari ſsolitus; cuius contrarium, vt vides, ibi dixi, & multos alios ſsic tenentes adduxi. Moueor in primis, quoniam prædictus Author fundatur ex eo, quòd grauiſsſsimi Authores cenſsuerint, lucrum ceſsſsans nec exigi, nec in foro conſscientiæ deduci poſsſse: quod tamen verum non eſsſse, & contrarium omnino tenendum ex dictis ſsuprà conſstat apertè item ex his, quæ in initio huius capitis dixi, num. 14. cum ſseqq. vbi num. 15. retuli patrem Petrum de Aragon, fol. 490. de iuſstitia & iure, num. 11. ſsic deſscendentem, & contrariæ partis fundamentis pleniſsſsimè, & verè ſsatisfacientem; ex his etiam, quæ congerit Ariſsminus Tepatus variar, lib. 1. tit. de intereſsſse. fundatur etiam ipſse Author ex doctrina Alexandri in l. diuortio, num. 25. & 26. ff. ſsoluto matrimonio. quo loco improbauit Alexand. Caſstrenſsis ſsententiam ibidem. & conſstituit, emere fundum, non eſsſse actum quæſstuarium; & ideò non attendendum in eo, qui negotiari ſsolitus non ſsit, quòd fundum frugiferum emere poſsſset, & ideo non emerit, quia pecunias debitas debitor non ſsoluerit. Verùm, vt ibi dixi, Caſstrenſsis ſsententia magis cõmunitercommuniter obſseruatur, & probatur ab infinitis: Nec Alexandri ratio concludit; vt intereſsſse lucri ceſsſsantis non debeatur: idque ex his, quæ cum Rolando, Menochio, & aliis aduertit Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 50. verſs. Neque obſstat. quem ibidem adduxi, & Alexandrum in conſs. 31. num. 9. lib. 6. idem in effectu probantem. ſsic vt ex ſsolutione, quam tradit Barboſsa ibi. concludenter ſsatisfieri poſsſsit huic fundamento.

Fundatur deinde, quòd Scriptores communiter conſsentiant, vt lucrum ceſsſsans exigi non valeat, niſsi ab eo qui ſsoleat negotiationem quæſstuariam exercere: quod fateor libenter; negans tamen in propoſsito caſsu lucrum ceſsſsans, quod erat in via & in potentia proxima, & propinqua, excludi per Doctores; cùm potius ex eo, non aliter, atque ſsi à negotiari ſsolito peteretur, communi Doctorum calculo conceſsſsum fuerit, vt conſstat ex dictis ſsuprà, num. 45. vbi infinitos retuli ſsic tenentes: & adduxi Barboſsam vbi ſsuprà, num. 50. ſsic defendentem, & alios plures referentem, & vltra relatos ab eo ſsic in praxi obſseruatum teſstatur Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 6. Blaſsius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſs. 110. Gamæ, num. 3. fol. 51.

Denique fundatur ea ratione, quòd omnes Theologi, & Pontificij Authores, duplex ſsolum conſsiderant intereſsſse; vnum damni emergentis; alterum, lucri ceſsſsantis: hoc autem intereſsſse (inquit ipſse) non eſst damni emergentis; ſsed nec lucri ceſsſsantis, quoniam illud habet tantum locum in ſsolito negotiari. Verum enim verò fundamentum hoc ex dictis ſsupra ſsubuertitur manifeſstè, nec habet locum, cùm aliunde, quàm ex negotiatione conſstare poteſst lucrum eſsſse veriſsimile: vt cum aliis dixit Barboſsa loco ſsuprà relato. Eſst autem in propoſsito caſsu plus quam veriſsimile; ergo attendi debebit. Ideóque contra prædictum Authorem, magis cenſseo cum eadem communi, quam defendo, vt habens pecuniam paratam, & expoſsitam emptioni redditus annui, quíque abſsque dubio emeret, poſsſsit à mutuatario exigere eam quantitatem, quam poſsſset ex redditibus percipere, intelligendo ſsemper iuxta ea, quæ dixi ſsuprà, num. 45. & 46. & hactenus de intereſsſse lucri ceſsſsantis.

Nunc verò de intereſsſse damni emergentis agendum eſst; quod ſsicut ſseparatam cauſsam habet à lucro ceſsſsante, vt dixi ſsuprà, num. 22. ita & ſseparatum locum requirit: aliud enim eſst damnum. emergens, aliud lucrum ceſsſsans: vt recte aduertit Andreas Gaill. practic. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. in princ. quem dicto num. 22. adduxi. Et pro breui, expedita tamen explicatione conſstituo in primis, certum eſsſse, intereſsſse damni emergentis licitè peti poſsſse, etiam iure Canonico, vt in cap. 1. & in cap. conqueſstus, de vſsuris, notant Doctores, & cum Sylueſstro Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 7. Nauarrus in manuali, cap. 17. n. 111. & 112. & in hoc nullus diſsſsentit: omnes potius, quicumque hactenus in hac materia loquuntur, vnanimiter ſsic probarunt, vt conſstat ex omnibus relatis ſsuprà in initio huius capitis, n. 14. qui etiam in intereſsſse lucri ceſsſsantis idem admittunt, & nouiſsſsimè omnium Ariſsminus Tepatus variar. lib. 1. tit. de intereſsſse, fol. 212.

Deinde & ſsecundò conſstituo, exemplum damni emergentis magis communiter proponi, provt adducit

* Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. verſs. Exemplum damni. quem omnes recentiores ſsequuntur, vt conſstat ex Molina de iuſstitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſsput. 314. in |

p. 10

princ. fol. 386. Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio num. 44. verſs. dicitur autem in hac materia, fol. 596. & num. 47. verſs. Adde aliud exemplum. vbi duobus exemplis rem hanc declarat. Pater Petrus de Aragon in ſsecundam ſsecundæ Diui Thomæ, quæſst. 78. de vſsura, art. 2. fol. 489. verſs. In ſsolutione ad primum, ibi: damnum emergens. Salon de iuſstitia & iure, ibidem, controu. 9. in princ. Villagut. tract. de vſsuris, quæſst. 19. num. 1. qui de hac re videndus erit omninò, Primò enim declarat, quid ſsit damnum. emergens: Deinde & ſsecundò rectè adnotauit, mutuantem dupliciter contingere pati intereſsſse

* damni emergentis: ac denique, & Tertiò ad alia infert, quæ in hac materia ſscitu digna, & neceſsſsaria ſsunt. Inter alia tamen præmittendum eſst, quòd ſsicut variis modis damnum. emergens incidere poteſst; ſsic & intereſsſse eiuſsdem damni variis modis probari: de quibus Alexand. in conſs. 41. vol. 5. Iaſson in l. 1. num. 5. C. de ſsumm. Trinitate, & fide Catholica. Andreas Gaill. practic. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. num. 6. Ariſsminus Tepatus lib. 1. dict. tit. de intereſsſse.

Tertiò & principaliter conſstituo, in intereſsſse damni

* emergentis illud eſsſse peculiare, ſsicut in intereſsſse lucri ceſsſsantis, vt regulariter non incipiat deberi niſsi à tempore moræ. In quo tam Theologi, quàm vtriuſsque iuris Pontificij, & Cæſsarei Authores conueniunt: vt cum multis firmarunt Couar. variar reſsolut lib. 3. cap. 4. n. 2. verſs. deinde. Ioan. Baptiſst. Lup. in tract. de vſsuris, comm. 1. §. 6. num. 109. vbi refert Nauarr. Cagnol. in l. curauit, n. 53. C. de actionibus empti. Hyppolit. Riminald. in conſs. 52. num. 54. lib. 1. Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio num. 48. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 50. num. 23. lib. 1. Alexand. Raudenſsis deciſs. 17. num. 16. infinitos alios prætermitto conſsultò, omnes enim vnanimiter hoc probarunt. Poteſst tamen ab initio in pactum deduci; & tunc etiam citra moram debebitur, & hoc ex communi placito Scribentium, & ſsine controuerſsia, vt dixi ſsuprà, num. 71. quamuis in intereſsſse lucri ceſsſsantis differentia ſsit, vt aduertebam ibid. & vltra relatos eo num. ſsic tradunt Rebuffus in l. vnica, in princ. num. 13. verſs. Imò licèt, C. de ſsententiis quæ pro eo quod intereſst. Virgil. de Bocca, in tract. vti poſsſsidetis, cap. 18. num. 70. Villagut. qui octo conditiones requirit, & optimè explicat, tract. de vſsur. quæſst. 19. num. 3. & 4.

Eſst etiam id in hac materia peculiare, vt intereſsſse

* damni emergentis articulari, & probari debeat, ſsicut intereſsſse lucri ceſsſsantis: Alexand. in conſs. 141. num. 3. vol. 5. Hyppolit. Riminald. vbi ſsuprà: Ioan. Bapt. Lup. vbi ſsuprà, num. 103. & num. 116. Andr. Gaill. practic. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. num. 6. Rub. in conſs. 20. & in conſs. 88. Nec ſsufficit probare, quòd debitor non ſsoluit

* in tempore, & quod creditor pecunias ad cambium, vel ſsub vſsuris accepit, niſsi iuſstificetur, quòd ob retardatam ſsolutionem illas acceperit; ex quo poſsſsibile eſst ex aliis cauſsis accepiſsſse: vt in terminis tenuit Rota Rom. provt teſstatur Mohedanus deciſs. 104. incipiente, Simon Centurio agebat. & ſsequitur Ioannes Vincentius

* Honded. in conſs. 50. num. 30. lib. 1. Sufficit tamen verificari damnum. vt ſsupra dixi; nec eſst neceſsſse actorem probare, quod ſsi pecuniam habuiſsſset, damnum illud non eſsſset paſsſsus: nam ex quo conſstat de damno, præſsumitur, quòd illud non incurriſsſset creditor, ſsi pecunia debito tempore fuiſsſset ſsoluta, vt eſsſse de mente Doctorum aſsſserit Ruinus in conſs. 140. num. 6. lib. 4. cum eo Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrim. num. 44. verſs. & circa hoc exemplum, & num. 48. vbi dicit inter hoc intereſsſse damni emergentis, & præcedens intereſsſse lucri ceſsſsantis, eam eſsſse notabilem differentiam, nam cum agitur ad intereſsſse lucri ceſsſsantis, non ſsufficit conſstare.

* quod creditor deſsiit lucrari; ſsed oportet probare, quòd creditor veriſsimiliter, & quaſsi certitudinariè aliquid eſsſset lucratus, ſsi pecunia debita ei, ſsuo tempore fuiſsſset ſsoluta.

Differunt etiam, nam vbi agitur ad intereſsſse damni

* emergentis, non requiritur, quòd actor ſsolitus ſsit negotiari cum pecunia, ſsed indiſstinctè debetur: l. Lutius Titius, ff. de actionibus empti. Alexander in conſs. 141. num. 3. vol. 5. vbi allegat textum in l. nummis, ff. de in litem iurando, & in conſs. 31. num. 9. lib. 6. Plotus de in litem iurando, §. 11. num. 29. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 4. Natta in conſs. 370. n. 6. lib. 2. Hyppolit. Riminald. in conſs. 346. à num. 1. lib. 3. Andreas Gaill. practic. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 6. num. 6. Et tamen in intereſsſse lucri ceſsſsantis neceſsſse eſst regulariter, quòd illud petens ſsolitus ſsit negotiari, vt ſsuprà diximus: & aduertit Barboſsa vbi ſsuprà, num. 48. niſsi in caſsu, de quo ſsuperiùs diximus num. 45. & num. 72. quo excepto, regulariter procedit hæc differentia.

Differunt denique, nam quando agitur ad intereſsſse

* damni emergentis, exigitur etiam intereſsſse ipſsius intereſsſse, quicquid in intereſsſse lucri ceſsſsantis contradicatur: vt vidimus ſsuprà num. 55. ſsic notauit Rot. Genuen. deciſs. 87. num. 9. & cum Vrſsill. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 50. num. 16. lib. 1. & de his hactenus, quæ vt vides non ſsine labore, & ſstudio congeſsta ſsunt & ſscripta: tot

* enim, tantáque pro huius capitis enucleatione, originaliter atque attentè prælegi, vt ex ipſsis facilè poſsſsem integrum librum, aut plenum tractatum de intereſsſse confiere, illa tamen ſsciens, conſsultóque prætermitto; contentus in hoc cap. ea, quæ frequentius accidunt, & magis neceſsſsaria ſsunt, tradidiſsſse.

CAPVT II.

Fideicommiſsſsum, vel primogenium ſsic relictum, vt deſscendentes per virilem ſsexum, aut de virili, à virili, per lineam maſsculinam, vel de linea maſsculina vocentur, vtrùm fœminis per lineam maſsculinam deſscendentibus debeatur: vbi quæ ab aliis hactenus ſscripta erant, breuiter recenſsentur in vnum Peregrini, de Prætis, Manticæ, Menochij, Angeli, Matheacij, & aliorum traditiones diſscutiuntur: ac demum Ludouici Molinæ in Hiſspanorum primogeniis ſsententia, ita demum admittitur, ſsi agnationi conſsultum fuiſsſse probetur; aliàs & nouè, & ſsubtiliter, verè tamen impugnatur; & nonnulla adnotantur per Authorem, quæ (vt videbis lector) non erant antea ſsic ſscripta.

SVMMARIVM.

1 Fideicommiſsſsum, vel Primogenium ſsic relictum, vt deſscendentes per virilem ſexũſexum, aut de virili à virili, per lineam maſsculinam, vel de linea maſsculina vocentur; vtrùm fœminis per lineam maſsculinam deſscendentibus debeatur, & per totum caput.
2 Refertur in propoſsito dubio ſsententia Gloſsſsæ ordinariæ in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, in verb, nam etſsi, in finalibus verbis, ff. de liberis & poſsthumis.
3 Quæ communi Scribentium placito probari ſsolet.
4 Socinus tamen, ac cum eo nonnulli alij Authores, in contrariam ſsententiam inclinant.
5 Alij verò, diſstinctione exiſstimant diſsceptationem hanc componendam.
6 Omnes autem, adeò confusè, & intricatè loquuntur, vt ſsi originaliter, & etiam attentè, antiquorum omnium, & recentiorum ſscripta prælegantur, vix dici poſsſsit, hanc, vel illam veriorem eſsſse, aut probabiliorem opinionem; nec etiam ex eiſsdem certa reſsolutio deduci, qua animus conquieſscere poſsſsit.
7 Nihilominus tamen, in propoſsitis dubiis legendos omninò, cum caſsus occurret, Authores quamplures, qui hoc numero recenſsentur in vnum
p. 11
8 Marcum Antonium Peregrinum. & Angelum Matheacium de hac re videndos omninò ex ſsententia Authoris; qui rectè aduertit, in reſsolutione huius materiæ ex diametro contrarios exiſstere eoſsdem Authores.
9 Marci Antonij Peregrini, in præcipuo huius capitis dubio ſsententia refertur, quæ in effectu eò tendit, vt in propoſsita ſspecie ex mente diſsponentis, ſsignificatio nominis reſstringenda ſsit ad maſsculos ex fœminis deſscendentes, ſsic vt non veniat fœmina, tamet ſsi ex maſsculo deſscendat.
10 Simonis de Prætis ſsententia, Peregrini reſsolutioni conformis adducitur.
11 Et cùm non apparet apertè voluiſsſse teſstatorem agnationem ſsuam conſseruare, vel agnationis conſseruandæ gratia qualitatem lineæ maſsculinæ adieciſsſse, & fæminas excludere voluiſsſse, negari non poſsſse ex ſsententia Authoris, quin Peregrini & ſsequacium reſsolutioni obſstent permulta, quæ contrariæ partis Authores fortiter ponderarunt, nec huius ſsequaces diluunt concludenter.
12 Deinde, & graniter vrgere nonnulla, quæ & verè, & ſsubtiliter expendit Pinellus, & tollunt vim duarum rationum. quas ponderabit Peregrinus, & in effectu ſsunt principales, in quibus ſsequaces faciunt totum fundamentum.
13 Authori duriſsſsimum videri, quod fateatur Peregrinus (vt etiam & ſsequaces fatentur) fœminam ex maſsculo natam, dici de deſscendentibus virilis ſsexus, & ex linea maſsculina, vel per lineam maſsculinam, & hoc conceſsſso, excludere eam à fideicommiſsſsis, à quibus expreſssè excluſsa non eſst per teſstatorem, ſsed potius ex vi verborum, & iuris interpretatione admiſsſsa.
14 A qua non ita facile recedi potest, vt periculosè diuinando recedatur à deciſsione l. lege 12. tabularum, C. de legitimis hæredibus, & §. cæterum, Inſstit. de legitima agnatorum, ſsucceſsſsione.
15 Nec ſsufficit coniectura, quam verba teſstatoris non modo iuuant, ſsed excludunt apertè, provt hoc numero adnotatur.
16 Angeli Matheacij ſsententia in ſsuperiori dubio refertur, quæ fœmina ex maſsculo deſscendentis iuſstitiam oſstendit, & per Authorem magis probatur, quoties agnationis rationem habitam fuiſsſse non conſstiterit: provt hoc num. latiùs demonſstratur.
17 Fœminam per lineam maſsculinam deſscendentem, non comprehendi in Hispanorum primogeniis, ad quæ vocantur ij, qui per lineam maſsculinam deſscendunt, ex ſsententia Ludouici Molinæ.
18 Quæ indubitabilis erit ex ſsententia Authoris, cùm inſstituens maioratum, agnationem ſsuam conſseruare voluit, aut ſsemper agnatos maſsculos vocauit; fæminas verò, etiam propter maſsculos remotiores excluſsit, provt hoc numero concludenter probatur, & eiuſsdem Molinæ ratio recipitur.
19 An verò ex ſsola primogeniorum natura, & perpetuitate ſsimpliciter ſsumpta; abſsque eo, quòd constiterit primogenij inſstitutorem voluiſsſse agnationem conſseruare, fœminæ cenſseantur excluſsæ, cùm deſscendentes per lineam maſsculinam, vel ex linea maſsculina vocantur, difficiliùs eſsſse.
20 Excludi tamen perpetuò, etiam in hoc caſsu, ex ſsententia Molinæ, in qua ipſse firmiter ſsemper permanſsit, nec vnquam mutauit illam, vt contra Auendanum. nouiter, & verè oſstendit Author hoc numero: & ibidem contrariam eiuſsdem opinionem refert, quam numeris ſsequentibus probauit contra Molinam.
21 Rationem Molinæ non conuenire caſsui ſsuperiori, & eidem nonnulla obstare, quæ & ſsubtiliter & verè hoc numero adnotantur.
22 In propoſsita ſspecie ſsup. ex num. 17. minus inconueniens eſsſse, fœminam admittere ad primogenium pro tempore vitæ ſsuæ, & eâ defunctá, filiis ipſsius maſsculis & fœminis excluſsis, ad aliam lineam, vel ad alios, qui ex institutoris, aut legis diſspoſsitione admitti debent, maioratum transferre, quam eam à maioratu perpetuò excludere provt hoc numero demonſstratur.
23 Ruini reſsolutionem, in conſs. 208. num. 7. lib. 1. qua principaliter mouetur Molina, nec eſsſse ſsecuram, nec verè concludere, provt hoc numero adnotatur: vbi etiam oſstenditur, non ſsubſsiſstere argumentum, nec valere conſsequentiam Peregrini & ſsequacium, vt excluſsis deſscendentibus ex filia, eadem filia excludatur, & aptiorem argumentationem eſsſse, vt excluſsa filia, excludantur deſscendentes ex ea, non è conuerſso.
24 In propoſsito caſsu, nihil intereſsſse, an institutor maioratus vocauerit deſscendentes per lineam maſsculinam, vel ex linea maſsculina; verè namque inter hæc verba nulla differentia eſst, contra Socinum. & alios.
25 Aduerſsus quos expenditur per Authorem textus ſsolemnis in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, & verba eiuſsdem referuntur.

FIdeicommiſsſsum, vel primogenium ſsic relictum, vt

* deſscendentes per virilem ſsexum, aut de virili, à virili, per lineam maſsculinam, vel de linea maſsculina vocentur, vtrùm fœminis per lineam maſsculinam deſscendentibus debeatur, nec ne; frequenter ſsolent, & in variis locis Doctores inquirere: Et ſsane neceſsſsarium eſst, & quotidianum dubium, extátque in terminis deci

*ſsio, & Gloſsſsæ ordinariæ in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, in verbo, nam etſsi, in finalibus verbis, ff. de liber, & poſsthu. quæ relata ad text. & communi Scribentium placito recepta, probat apertè, in huiuſsmodi vocationibus, fœminam, quæ à maſsculo deſscendit comprehenſsam cenſseri: quoniam verba prædicta denotant tantum, quod ſsuccedere volens per lineam maſsculinam deſscendat, non autem præcisè, quòd maſsculus ſsit: fœmina autem, quæ à maſsculo deſscendit, prædictam qualitatem obtinet, per text, in §. cæterum. Institut, de legitima agnatorum ſsucceſsſsione, l. lege duodecim tabularum, §. huiuſsmodi, C. de legitimis hæredibus, & ſsic admitti debet: vti adnotarunt, & probarunt Scribentes communiter in dict. §.

* nunc de lege Velleia. quos, & alios plures recenſsent in vnum Molina, Praetis, Burgos de Paz, Peregrinus, Caldas, & Auendañus, quos cum aliis referam ſstatim: So

*cinus tamen, ac cum eo nonnulli alij Authores, in contrariam ſsententiam inclinant, & diuerſsimodè in propoſsita altercatione ſse habent: Alij verò diſstinctione exi

*ſstimant diſsceptationem hanc componendam. Omnes

* autem adeò confusè, & intricatè loquuntur, vt ſsi originaliter, & etiam attentè, antiquorum omnium, & recentiorum ſscripta prælegantur, vix dici poſsſsit, hanc vel illam veriorem eſsſse, aut probabiliorem opinionem nec etiam ex eiſsdem certa, aut talis reſsolutio deduci, vt ea animus conquieſscere poſsſsit: Nihilominus tamen mo

*nendum Lectorem duxi, in propoſsitis dubiis legendos omnino, cum caſsus occurrerit, (alios plures ſsciens conſsultóque prætermitto, quoniam citantur ab ipſsis) Gregorium Lopez in l. 2. tit. 16. partita 4. in verbo, linea de parenteſsco. Molinam, de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 37. & 38. & lib. 3. cap. 5. num. 69. Mieres. de maioratu, part. 2. quæſst. C. num. 54. & 55. & num. 83. & ſseqq. Burgos de Paz in conſs. 29. ex num. 23. cum ſseqq. Pinellum in l. ſsi viua matre, num. 29. C. de bonis maternis, Franciſsc. Piſscin. in diſsput. de fœminarum excluſsione: n. 21. Velaſsquez de Auendaño in. l. 40. Tauri. Gloſsſsa. 9. ex num. 54. vſsque ad num. 65. Marſsilium ſsingulari 33. Tiraquellum de primogenitura, quæſst. 13. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 25. fol. 101. Aluarum Valaſsc. de iure emphyt. quæſst. 41. num. 6. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſst. 24. num. 85. & tribus ſseqq. Ioannes Guttierrez in conſs. 13. num. 35. Bonifac. Roger, in conſs. 33. num. 3. lib. 2. qui ſsententiam |

p. 12

Gloſsſsæ relatam amplectitur. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſsolut. 11. ex n. 51. vſsque ad num. 58. fol. 154. Menochium in conſs. 95. num. 56. lib. 1. & in conſs. 205. in princ. & num. 39. & ſseqq. lib. 3. & in conſs. 318. ex num. 6. lib. 4. Anton. Ciofi. in conſs. 142. ex num. 8. Graſsſsum receptarum ſsententiarum, §. fideicommiſsſsum, quæſst. 15. num. 4. & 5. Cephalum in conſs. 413. lib. 3. Caualcanum deciſs. 36. part. 2. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 11. num. 8. & 9. fol. 343. Hyppolit Riminald. in conſs. 786. num. 27. 28. & 29. lib. 7. Villaguttam deciſs. 4. num. 34. & 35. Cæuallos practic. commun. quæſst. 541. qui prædictos non refert, & ſsententiam dictæ Gloſsſsæ veriorem putat; Camillum Gallinium de verborum ſsignificatione, lib. 8. cap. 26. à principio vſsque ad num. 13. fol. 213. Marcum Antonium

* Peregrinum, & Angelum Matheacium; qui hac de re erunt videndi omninò; ille, de fideicomiſsſsis, art. 26. ex num. 23. vſsque ad num. 31. fol. 249. iſste, de legatis & fideicommiſsſsis, lib. 2. quæſst. 11. per totam, fol. 79. & 80. Extant autem ex diametro contrarij Authores ij duo in reſsolutione huius materiæ: Peregrinus enim, loco prædicto,

* in primis ex num. 23. cum ſseqq. diuerſsas, contrariáſsque ſsententias refert, & nonnulla dicit; tandem num. 30. ſsuam ſsententiam interponit, & firmat, quòd perpenſso diutiùs hoc negotio, verum credit, fœminam ex maſsculo natam, dici de deſscendentibus virilis ſsexus, à ſsenſsu virili, per virilem, de virili, & ex virili, & ſsic quoque à, de, & ex linea maſsculina, vel per lineam maſsculinam, idque ex iuribus citatis in initio huius capitis, & textu in §. item vetustas. Inſstitut. de hæreditatibus quæ ab inteſstato. cum aliis; & latius fundat ipſse dict. num. 23. vſsque ad num. 28. Attamen in conceſsſsionibus, & ſsubſstitutionibus fideicommiſsſsariis, non facilè conſsentiendum eſsſse, quod fœminæ contineantur, quia de fœminis non videtur diſsponens cogitaſsſse, niſsi ad illarum excluſsionem; & quia cum deſscendentes ab illis dubio procul excludantur, efficax videtur inſsurgere ratio, vt etiam fœntina illorum auctrix excludatur, per duas rationes, quas ibidem adducit, in effectu reſsoluens, quòd in propoſsito caſsu ex mente diſsponentis, ſsignificatio nominis reſstringenda ſsit ad maſsculos ex maſsculis deſscendentes, ſsic vt non veniat fœmina, in qua finitur deſscendentia virilis ſsexus, & incipit ſsexus fœmininus; quæ ſsententia ſsi vera ſsit in fideicommiſsſsis (in quibus ipſse loquitur) fortius procedere debebit in maioratibus etiam ſsimpliciter inſstitutis; & conſsequenter Molinæ opinio in Hiſspanorum primogeniis (de qua agetur infra) non mediocriter comprobari poterit: vti etiam comprobatur ex dictis per Simonem de Prætis de interpretatione vlti

*marum voluntatum, lib. 3. dicta ſsolut. 11. num. 54. & 55. fol. 154. vbi Socini ſsententiam amplectitur is Author, & ſsecurè probat, fœminam natam ex maſsculo, non contineri in linea maſsculina, quando deſscendentes per lineam maſsculinam vocantur: & reddit rationem, quia in tali caſsu fœmina non eſst in tali linea, cum faciat nouam lineam; quod etiam tenent alij plures, opinionis Socini ſsequaces, vt conſstat ex eiſsdem Authoribus, & aliis relatis ſsuprà in initio huius capitis.

Verùm enim verò, quando conſstare non poteſst aper

*tè, teſstatorem voluiſsſse agnationem ſsuam conſseruare, vel agnationis conſseruandæ gratia qualitatem lineæ maſsculinæ adieciſsſse, & fœminas excludere voluiſsſse, negari non poteſst, quin Peregrini, & ſsequacium reſsolutioni obſstent permulta, quæ contrariæ partis Authores fortiter ponderarunt, nec huius ſsequaces diluunt concludenter: quod ex eiſsdem Authoribus relatis ſsuprà negari non poteſst. Item ex his, quæ adducit Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 18. Deinde, & fortiter in contra

*rium vrgent nonnulla, quæ & verè, & ſsubtiliter expendit Pinellus in l. ſsi viua matre, num. 27. per totum, & num. 29. in fine, C. de bonis maternis. Burgos de Paz in conſs. 29. num. 23. & 24. & tollunt vim duarum rationum, quas ponderauit Peregrinus; quæ in effectu ſsunt præcipuæ, in quibus ſsequaces faciunt totum fundamentum; & vt alia prætermittam, nonnulla dicam, quæ hac in re longiùs inſsiſstens; non ſsine ratione, & fundamento adnotaui. Ac in primis, duriſsſsimum mihi videri, fateri

* Peregrinum. (quod & ſsequaces huius partis fatentur) fœminam ex maſsculo natam, dici de deſscendentibus virilis ſsexus, & ex linea maſsculina, vel per lineam maſsculinam; & hoc antea conceſsſso, poſstmodum excludere eam à fideicommissis, à quibus expreſssè excluſsa non eſst per teſstatorem, nec etiam à iure, sed potius ex vi verborum, & diſspoſsitione legis, iuxta proprietatem ipſsorum verborum admiſsſsa; à qua non ita facilè recedi po

*teſst, vt periculosè diuinando recedatur à deciſsione l. lege duodecim tabularum, C. de legitimis hæredibus, & §. cæterum, Inſstitut. de legitima agnatorum ſsucceſsſsione. Nec ſsuf

*ficit coniectura, quam verba teſstatoris non modò non iuuant, ſsed excludunt apertè, ſsi verum eſst, fœminam, quæ à maſsculo deſscendit, per lineam maſsculinam videri deſscendere; nec ſsimpliciter dici poſsſse, eſsſse caput lineæ fœmininæ, vt optimè aduertit Camillus Gallinius loco relato ſsupra num. 7. in fine. eruditè Angelus Matheacius

* de legatis & fideicommiſsſsis lib. 3. quæſst. 11. num. 10. & fortius probat num. 16. verſs. ego vero. qui, vt antea dicebam, Peregrini reſsolutioni contrarius exiſstit, ſsed non refert eum; & in finalibus verbis dictæ quæſstionis reſsoluit dicens: Quòd in tam egregia quæſstione conſsultiùs erit ſsubſstitutionis, verborúmque formulas apprimè perpendere: hinc enim varium poſsſset emanare ius; nam ſsi deſscendentes nomine agnationis vocati fuerint, vtique fœmina cùm ſsit agnata, erit etiam vocata: at ſsi nomine deſscendentium maſsculorum fuerint inuitati, tunc in dubiis duo erunt perpendenda; primum, quòd ſsit maſsculus; ſsecundum, quòd ex maſsculo proueniat, idque maxime, quando teſstator animum applicuit ad vocandos maſsculos, & propellendas fœminas: denique ſsi fideicommiſsſsum relictù fuerit deſscendentibus de hærede in hæredè, naſscituris de domo, de familia, de agnatione, de progenie, & ſsìmilibus; ad hoc etiam fœmina erit admittenda, quoniam agnata, quoniam de domo, & progenie, quovſsque tamen vixerit, ita vt poſst eius mortem excluſsis filiis ſsuis vti cognatis, hæreditas reſstituatur proximioribus de domo, de ſstirpe, & de agnatione: & hactenus prædictus Author, qui firmat pluries hoc conſsuluiſsſse Pariſsium, & numeris præcedentibus latè, & vtiliter explicat Caſstrenſsis doctrinam in l. maritum, C. de procuratoribus. ſsi accipiens emphyteuſsim pro ſse, & deſscendentibus per lineam maſsculinam, decedat relicta filia fœmina, vtrùm ipſsa ſsuccedat in emphyteuſsi? de qua etiam omnes Authores tractarunt, quos retuli ſsuprà in initio huius capitis, & latè Auendañus, Caldas, Peregrinus, & alij ibidem adducti, & verè, cùm expreſssè, vel tacitè, legitimis tamen atque probatis coniecturis non apparet, agnationem ſsuam conſseruare voluiſsſse teſstatorem; huic opinioni magis ego accederem in fideicommiſsſsis, in quibus magis communiter ſsic tenent Doctores; nec in eis dubitarunt Molina, Auendañus, & alij huius regni Scriptores. Sed potius probaſsſse videntur indiſstinctè ſsententiam Gloſsſsæ in dict. §. nunc de lege Velleia. dubium dumtaxat habentes in primogeniis Hiſspanorum, idque propter ipſsorum naturam, vt conſstat ex eodem Molina de Hiſspanorum primogeniis lib. 1. cap. 6. num. 37. Alij verò, qui in fideicommiſsſsis contra tenent, apertè ſsupponunt, procedere id, provt explicauimus nunc, videlicet quando teſstator agnationis conſseruandæ rationem præ oculis habuiſsſset: & Caſstrenſsis doctrinam cum modum referunt, quando ſscilicet intentio concedentis emphyteuſsim fuit, quòd ea non tranſsiret ad cognatos, quo caſsu excludunt fœminam per lineam maſsculinam deſscendentem, quam aliàs non excluderent, & cum Gregorio Lopez, ſsic intelligit Velaſsquez de Auendaño, in l. 40. Tauri, dict. Gloſs. 9. num. 62. In ma

*ioratibus verò, an idem, diuerſsùmve ius conſstituendum ſsit; videbimus nunc: & Molina vbi ſsuprà, lib. 1. cap. 6. num. 38. & lib. 3. cap. 5. num. 69. conſstanter tuetur, fœminam per lineam maſsculinam deſscendentem, non |

p. 13

comprehendi in Hiſspanorum primogeniis, quibus vocantur ij, qui per lineam maſsculinam deſscendunt, & cum illo ſsimpliciter tranſsit Aluaradus de coníecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 25. fol. 111. Et qui

*dem, cum inſstituens maioratum, agnationem ſsuam conſseruare voluit, aut ſsemper agnatos maſsculos vocauit, fœmináſsve etiam propter maſsculos remotiores excluſsit, res erit indubitata: tum ex his, quæ in fideicommiſsſsis ſsuperiùs diximus, quæ in Hiſspanorum primogeniis, aut vinculis vrgentiùs militant: tum etiam ex ratione, quam adducit Molina, quæ in hoc caſsu concludens eſst; videlicet, quòd agnatione conſsiderata, non debeat ceriſseri vocata fœmina, & ſsic ea perſsona; quæ agnationem in poſterũposterum ſsupprimere debet, & cuius deſcendètesdescendentes ſsiue maſsculi, ſsiue fœminæ ſsint, in eo primogenio ſsuccedere non poſsſsunt: & in hoc caſsu fœminas ſsemper excluſsas cenſseri ex vocatione deſscendentium per lineam, vel ex linea maſsculina, rectè defendit Auendañus dicta Gloſs. 9. num. 64. & in fortioribus terminis tenuerunt Simon de Prætis, & Peregrinus; ille, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. ſsolut. 11. num. 54. fol. 154. iſste, de fideicommiſsſsis, art. 26. num. 30. quorum rationes mirè conueniunt huic reſsolutioni, nec licet eas tranſscribere, aut repetere hic.

An verò ex ſsola primogeniorum natura & perpetui

*tate ſsimpliciter ſsumpta, abſsque eo: quod conſstiterit primogenij inſstitutorem voluiſsſse agnationem conſseruare, fœminæ cenſseantur excluſsæ, cùm deſscendentes per lineam maſsculinam, vel ex linea maſsculina vocantur, difficilius eſst? Et excluſsas non cenſseri ex hoc ſsolùm, niſsi agnationis conſseruandæ ratio interueniat, ſsecurè admittit Auendañus in l. 40. Tauri, Gloſsſsa 9. num. 63. & 64. &

* contrariam ſsententiam Molinæ lib. 1. cap. 6. num. 38. veram non exiſstimat; & dicit, quòd ipſse Molina ſse ipſsum explicat lib. 3. cap. 5. num. 69. ita intelligens, quod dixerat dict. cap. 6. num. 38. lib. 1. in quo quidem decipitur Auendañus: potius enim Molina ipſse eandem ſsententiam probauit ibi. dicit namque abſsque difficultate procedere eam, cum inſstitutor maioratus, agnationem conſseruare voluit, vel maſsculos perpetuò vocauit, aut fœminas propter maſsculos remotiores excluſsit. Poſstmodùm ſsubdit hæc verba: Quamuis mihi ex primogeniorum natura ſsemper etiam ſsimpliciter ſsumpta probabilis viſsa fuerit. Tantum ergo ab eſst, vt ſsententiam, quam dict. cap. 6. n. 38. lib. 1. habuit Molina, lib. 3. dict. cap. 5. num. 69. mutauerit, aut ſse ipſsum declarare voluerit, vt potius iterum firmauerit eam, ac indiſstincftè ex primogeniorum natura, etiam ſsimpliciter ſsumpta, probabilem crediderit. Mihi tamen in hoc caſsu Molinæ ſsententia nunquam placere potuit, & ſsic contrariam admitto libentius, & vltra Auendañum ad ſsic tenendum, ſsequentes me moueut præcipuæ rationes.

Primò, nonnullas, quas in fideicommiſsſso loquens, contra Peregrinum. adduxi ſsuprà numeris præcedent. quæ æqualiter militant, & ſsententiam Molinæ concludenter conuincunt.

Secundò, nam eiuſsdem Authoris ratio, non militat

* in hoc caſsu, ſsicut in ſsuperiori; propterea quod, etſsi maioratus perueniat ad fœminam per lineam maſsculinam deſscendentem, non poteſst dici, quòd ſsupprimatur in poſsterum agnatio, ad quam inſstituens maioratum non reſspexit, aliquid exprimendo, quo agnationem conſseruare voluiſsſse dignoſsci poſsſsit: nec eſst inconueniens, quòd eius deſscendentes ſsiue maſsculi ſsint, ſsiue fœminæ in eo maioratu ſsuccedere non poſsſsint, cùm eâ mortuâ; ac filiis eius maſsculis, & fœminis excluſsis, ij admittantur ad ſsucceſsſsionem, qui ex inſstitutoris, aut legis diſspoſsitione admitti debent, provt dixit Albertus Brunus de ſstatu, exclud. fœmin. propter maſsculos, art. 6. 2. memb. 3. quæſst. & cum iudicio conſsiderauit Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſsſsis, lib. 3. quæſst. 11. num. 18. ſsic, vt primogeniorum natura, ac illorum per

*petuitas (ad quam principaliter reſspexit Molina) in nullo alteretur in hoc caſsu, quippe, cum maioratus ipſse perpetuus ſsemper futurus ſsit, quamuis diuerſsis modis ſsuccedatur in eo, ac de vna linea in propoſsita ſspecie tranſsitus fiat ad aliam, antequam omnes de illa linea ſsiniantur, , quod ex voluntate inſstitutoris contingere poteſst: at in noſstro caſsu ſsatis videtur de voluntate inſstitutoris conſstare, vocauit enim deſscendentes per lineam maſsculinam; qua vocatione, iuris, aut legis diſspoſsitioni ſse conformare voluiſsſse cenſsendus eſst, ex vulgatis principiis. Sed iuxta diſspoſsitionem iuris, & proprietatem verborum, ſsub vocatione modo prædicto concepta, fœminæ ex maſsculis deſscendentes continentur; vt in initio huius capitis diximus, & probat text. qui (vt ſstatim dicam) cauillari non poteſst, in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, ergo maius inconueniens eſsſset, excludere fœminam ex voluntate inſstitutoris, & proprietate verborum in diſspoſsitione comprehenſsam, propterea quod eius deſscendentes admitti non poſsſsunt, quàm admiſssâ eâ, ad alios conſsanguineos, vel ad aliam lineam maioratum tranſsire, cùm adhuc ipſse maioratus perpetuus remaneat, nec in poſsterum aliquid perpetuitati eiuſsdem detrahatur, ex eo quod admittatur fœmina, quæ ſsaltem excluſsa non eſst, quod negari non poteſst.

Tertiò, quia ſsecura non eſst, nec verè concludit Rui

*ni reſsolutio in conſs. 208. num. 7. lib. 1. qua etiam principaliter mouetur Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 6. num. 38. ad finem. in propoſsito caſsu, dumtaxat conſsiderandum eſsſse, vtrùm diſspoſsitio finiatur in ipſso deſscendente ex virili ſsexu, & tunc fœmina comprehendatur; an verò ad alios deſscendentes pertranſsire debeat, & tunc ſsicut deſscendentes ex foemina excluduntur, ita & ipſsa fœmina excludi debeat; quomodo etiam ex mente aliorum ſsequacium argumentatur Peregrinus de fideicommiſsſsis, dicto art. 26. num. 30. quòd cùm deſscendentes ex fœminis excludantur, efficax videtur ſsecundum eum inſsurgere ratio, vt etiam fœmina illorum auctrix excludatur. Sed quidem vereor, ne ij Authores, ac cum illis Molina, errore lapſsi fuerint: propterea quod non ſsubſsiſstit argumentum, nec etiam valet conſsequentia, vt excluſsis deſscendentibus ex filia, eadem filia excludatur: vt contra Caſstrenſsem optimè conſsiderauit Pinellus in l. ſsi viua matre. num. 29. & 30. C. de bonis maternis, dicens quod aptior eſst argumentatio, vt excluſsa filia excludantur deſscendentes ex ea, non è conuerſso: & vltra ipſsum ratio differentiæ: in propoſsito noſstro patet ad oculum, nam deſscendentes ex filia fœmina ſsunt excluſsi, ex quo per lineam ſsœmininam deſscendunt, & tantùm vocantur ij, qui deſscendunt per lineam maſsculinam: filia autem fœmina per lineam maſsculinam deſscendit, & ſsub prædicta vocatione continetur, vt defendit Camillus Gallinius de verborum ſsignificatione, lib. 8. cap. 26. ex num. 4. Idcirco admitti debet pro tempore vitæ ſsuæ, quamuis eius deſscendentes excludantur: idque ex voluntate teſstatoris (vt ſsupra diximus) ex qua, & legis diſspoſsitione, maxima datur inter vnum & alterum caſsum differentia: quicquid in contrarium contendat Molina; qui tamen dict. cap. 6. num. 38. lib. 1. rectè aduertit, in propoſsito caſsu nihil in

*tereſsſse, an inſstitutor maioratus vocauerit deſscendentes per lineam maſsculinam, vel ex linea maſsculina: verè namque inter hæc verba nulla differentia eſst; quicquid Socinus, & nonnulli alij differentiam conſstituant in dict. §. nunc de lege Velleia, & cum Alciato, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 11. num. 8. fol. 154. Menochius in conſs. 205. ex num. 39. cum ſseqq. lib. 3. Rectius poſst alios eam differentiam rejiciunt inter hæc verba Auendañus in dict. l. 40. Tauri, Gloſs. 9. num. 60. Peregrinus de fideicommiſsſsis, dict. art. 26. num. 30. in princ. pro quibus contra Socinum. conſsidero textum, quem

* nullus prædictorum expendit, in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, vbi in hunc modum ſscribitur: Iubemus licere parentibus, ideſst, patri, auo paterno, ſseu proauo, cæteriſsque vlterius per maſsculini ſsexus perſsonas, continua generis ſserie coniunctis, ſsi liberos, quos habent in poteſstate propria, ideſst, filium, vel filiam, nepotem, ſseu |

p. 14

neptem ex filio, pronepotem, ſseu proneptem, cæteróſsque itidem per maſsculini ſsexus perſsonas continua generis linea ſsibi coniunctos, &c. Ex quibus verbis deſstruuntur quamplurima, quæ contra fœminam in præcipuo huius capitis dubio ſstatuunt Peregrinus, & alij per ipſsum relati, quod ex eiſsdem conſstat apertè, & euidentiùs confirmantur ea, quæ numeris præcedentibus annotauimus: nec ab eis videtur diſsſsentire ipſse Molina ſsi attentè prælegatur, lib. 3. dict. cap. 5. per totum; quamuis locis antea relatis, contra fœminas tenuerit, vt ſsuprà diximus.

CAPVT III.

Ioannis Andreæ ſsententia in addit, ad Speculat, in tit. de obligat. & ſsolut. in princ. ſsuper rubr. colum. 1. quòd promittens ſse obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente conueniri poſsſsit ſstatim, ac ſsi de præſsenti ſse obligaſsſset: quia inutilis circuitus eſst vitandus; an, & in quibus terminis procedere poſsſsit? Vbi quæ ab aliis hactenus ſscripta ſsunt, breuiter, & dilucidè recenſsentur; legibus huius regni applicantur; & nonnullis diſstinctè magis, quàm antea erant, adnotatis, res iſsta breuitate, & diſstinctione explicatur.

SVMMARIVM.

1 Promittens ſse obligaturum ad decem intra certam diem; die adueniente, ſstatim conueniri poteſst, ac ſsi de præſsenti ſse obligaſsſset; quia inutilis circuitus eſst vitandus: idque ex ſsententia Ioannis Andreæ, quæ num. ſseqq. exornatur, ac verè, & ſsingulariter declaratur.
2 Ioannis Andreæ ſsententiam, permultos, & grauiſsſsimos quidem iuris Authores ſsequutos, qui hoc numero, & ſseqq. præcitantur.
3 Tiraquelli diligentiam, in congerendis vtriuſsque partis, tam ſsuperioris Ioannis Andreæ, quàm alterius illi contrariæ, deciſsionibus, rationibus, & Authoribus, non contemnendam; laudandam potiùs, & notandam.
4 Is enim Author, omnia fere, quæ ad ſsua vſsque tempora ſscripta erant ab aliis, ſstudio & labore congeſsſsit in vnum ac multa adduxit, quæ vtramque partem, & confirmant, & dubiam etiam reddunt.
5 Altercationi & contrarietati Doctorum in quæſstione ſsuperiori, initium, aut occaſsionem tribuiſsſse Decium: is enim ſstudio contradicendi aliis, dicit illud dictum Ioannis Andreæ ſsemper viſsum fuiſsſse ſsibi dubitabile, & cum aliis Authoribus impugnat illud.
6 Et Decium ſsequuntur quamplures, qui referuntur ab aliis, & copiosè per Rolandum, qui hoc numero præcitatur.
7 Decij fundamenta contra Dictum Ioannis Andreæ, reduci ad quatuor, provt hoc numero adnotatur.
8 In propoſsito, & præcipuo huius capitis dubio, legendos omnino nonnullos Authores, qui hoc numero, & ſseqq. præcitantur, & modò vnam, modò aliam ſsententiam ſsequuntur; ſsed Ioannis Andreæ partes magis communiter iuuant.
9 Rolandum, in conſs. 69. ex num. 1. vſsque ad num. 27. volum. 3. & eruditè loquutum, & veram huius dubij reſsolutionem aſsſsequutum.
10 Ioannis Andreæ ſsententiam, intellectam in terminis, in quibus ipſse loquitur veriſsſsimam quidem eſsſse, & tenendam omnino, idcirco meritò probaſsſse eam infinitos Authores; & contrarium tenentes decipi manifeſstè.
11 Ad quod dicendum mouetur Author rationibus, authoritatibus, & deciſsionibus congeſstis à Tiraquello, loco, & numero hic præcitatis.
12 Deinde fundamentis Ruini, Hermanoctij Det. Socini, & Rubei Alexandri.
13 Ac denique ratione adducta per Rolandum, poſst alios ab eo relatos, quæ vere facit, & concludens eſst, provt hoc numero adnotatur.
14 Decij ſsolutionem, contra rationem Ioannis Andreæ de circuitu vitando, rectè ſsubuerti, provt hoc numero demonſstratur.
15 Decij fundamentis contra doctrinam Ioannis Andreæ, ideo reſspondere noluit Author hoc loco, quòd plenè reſspondeant nonnulli Authores, qui hoc numero præcitantur.
16 Ioannis Andreæ dictum, de quo ſsupra ex num. 1. reddi certius hodie ex deciſsione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. dum probat lex illa, quod qualitercunque conſstiterit, aliquem ſse velle obligare, remaneat obligatus, provt hoc numero adnotatur cum aliis.
17 Blaſsij Flores Diaz, de Mena, in addit. ad deciſs. 13. Gamæ, num. 4. nouiſsſsima reſsolutio in hac materia, nouè expenditur, & probatur, & Rolandi, Authoris, & aliorum reſsolutioni applicatur.
18 Ioannis Andreæ doctrinam, in aliis terminis intellectam, periculoſsam eſsſse, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & deciſsiones Doctorum traditas à Tiraquello, & aliis, qui hoc numero recenſsentur.
19 Maximè in promiſsſsione de vendendo; in qua verius eſst, promiſsſsionem differre ab ipſsa venditione, nec promittentem vendere certo pretio, dici poſsſse iam vendidiſsſse.
20 Et inter hunc caſsum, & Ioannis Andreæ caſsum veram rationem differentiæ reddidiſsſse Rolandum, ad quem remittit ſse Author, & ad nonnulla infert hoc numero remiſsſsiuè.
21 Promitiens vendere feudum, vel rem emphyteuticam, non cadit à iure ſsuo, licèt caderet, ſsi irrequiſsito domino alienaret.

QVoniam frequenter contingit in nonnullis caſsibus dubitari, vera ſsit, nec ne, deciſsio quædam, aut ſsingularis traditio Ioannis Andreæ in addit, ad Specul.

* in tit. de obligat. & ſsolut. ſsuper rubrica, col. 1. quòd is qui promiſsit ſse obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, conueniri poſsſsit ſstatim, ac ſsi de præſsenti ſse obligaſsſset; quia inutilis circuitus eſst vitandus: & in hac re tanta eſst confuſsio, ſsiue contrarietas, aut altercatio Doctorum, vt vix certum quid, aut firmum deducere poſsſsis, ſsi infinitos, etiam attentè, atque originaliter prælegeris; non abſsque vtilitate putaui, ſsed potius iucundum lectori futurum, ſsi omiſsſsa latiori diſsputatione (id quod conſsultò faciam) eos Authores in vnum recenſserem hoc loco, qui latiùs, & diſstinctè magis tractarunt, ac demum dilucidè magis, quàm antea erant, adnotatis nonnullis, ſsententiam meam in medium proferrem: & vt alia prætermittam;

In primis conſstituo, præfatam Ioannis Andreæ ſsen

*tentiam, permultos, & grauiſsſsimos quidem iuris Authores ſsequutos, Romanum. Alexandrum, Socinum. Iaſsonem, Purpuratum, Carolum Ruinum. Lancelot. Gal. Hermanoctium Det. Matthæum Afflictis, Gozadinum, Rubeum, Zaſsium, Boërium, & Chaſsſsaneum, quos congerit Tiraquellus de retractu conuentionali, ad finem tit. num. 26. quibus cum Grammatico, Couar. & Tello Fernandez, adhæret Matienzus in leg. 6. tit. 6. Gloſs. 7. num. 3. lib. 5. nouæ Compilationis. Rolandus, Ioannes Franciſscus de Ponte, Azeuedius, Parladorius, & alij quos ſstatim referam, & nouiſsſsimè, multóque poſst hæc à me ſscripta, Andreas Fachineus controu. iuris lib. 2. cap. 7. vbi dicit hanc ſsententiam frequentiùs receptam, & probabiliorem eſsſse, quàm contrariam: Bonifacius Rogerius in conſs. 15. num. 51. lib. 2.

Secundò conſstituo, Tiraquelli diligentiam in con

* |

p. 15

gerendis vtriuſsque partis, tam ſsuperioris Ioannis Andreæ, quàm alterius illi contrariae deciſsionibus, rationibus, & Authoribus non contemnendam; laudandam potius, & notandam.

Is enim Author vbi ſsuprà, num. 26. vſsque ad num. 62.

* omnia fere, quæ ad ſsua vſsque tempora ſscripta erant ab aliis, ſstudio & labore congeſsſsit in vnum, ac multa adduxit, quæ vtramque partem & confirmant, & dubiam etiam reddunt: idcirco, qui ex propoſsito velit huiuſsce rei diſsceptationem inquirere, neceſsſse habebit omninò legere illum.

Tertiò conſstituo, rem hanc difficiliorem reddidiſsſse,

* & altercationi, contrarietatíque Doctorum in quæſstione ſsuperiori, initium, aut occaſsionem tribuiſsſse Decium: is enim ſstudio contradicendi aliis (vt dicit Antonius Theſsaurus, quem ſstatim referam) dicit illud dictum Ioannis Andreæ ſsemper viſsum fuiſsſse ſsibi dubitabile multis rationibus; & cum nonnullis Authoribus im

*pugnat illud: & in ſsententiam Decij inclinant alij relati ab his quos ſstatim adducam, & eos recenſsent Grammaticus deciſs. 103. ex num. 187. Rolandus in conſs. 69. num. 25. in verſs. 2. reſspondetur, lib. 3. Fundamenta autem Decij

* contra doctrinam Ioannis Andreæ principaliter reducuntur ad quatuor, quæ ſsunt in effectu ea, quæ adducit Tiraquell. vbi ſsuprà, num. 42. per totum. latiùs Hieronymus Butijela in repetit. §. Cato, leg. 4. ff. de verborum obligationibus, num. 51. & 55. quæ habetur Repetitionum. luris ciuilis volum. 6. fol. mihi 232. & ibidem Carol. Ruinus num. 26. 27. & 28. eodem vol fol, 280. Hermanoctius Det. ex num. 132. cum multis ſseqq. fol. 299. in eodem vol. & Marian. Socinus Iunior, ex num. 64. vſsque ad num. 70. in eiſsd. repetit, fol. 324. & nouiſsſsimè Andreas Fachineus controuerſsiarum Iuris lib. 2. Cap. 7.

Quartò conſstituo, in propoſsito, & præcipuo huius

* capitis dubio legendos omninò ſsequentes Authores, qui modò vnam, modò aliam ſsententiam ſsequuntur, ſsed Ioannis Andreæ partes magis communiter iuuant: relatos ſsuprà, num. præced. maximè Repetentes in dict. §. Cato. Couar. in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio 3. p.n. 3. Boërium deciſs. 3. & 183. Marſsil. Singul. 469. Grammaticum deciſs. 103. num. 19. & num. 187. 188. & ſseqq. Auendañum reſsponſso 27. num. 2. Petrum de Moncada. in addition. ad Gozadin. in leg. 2. num. 32. litera, A, C. de pactis inter emptorem & venditorem. Alciatum in conſs. 18. num. 5. & 6. & in conſs. 117. Rolandum in conſs. 69.

* ex num. 1. vſsque ad num. 27. vol. 3. qui eruditè loquitur, & veram huius dubij reſsolutionem aſsſsequitur: Caballin. milleloquio 201. Max. Anguiſsſsol. in conſs. 71. num. 5. Petrum Antonium de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 8. ex num. 135. vſsque ad num. 184. Matienzum in leg. 6. tit. 6. Gloſs. 7. per totam, lib. 5. nouæ Collectionis Regiæ. Azeuedium in leg. 2. tit. 16. eod. lib. 5. Parladorium rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali 1. part. §. 11. ampliat. 6. Cephalum in conſs. 66. num. 20. & 21. lib. 1. Menochium in conſs. 92. num. 1. & ſseqq. & num. 42. in fine, & in conſs. 1. ex num. 232. lib. 1. & in conſs. 147. num. 10. lib. 2. Burſsatum in conſs. 100. num. 1. & 11. lib. 1. Surdum in conſs. 52. num. 66. & ſseqq. lib. 1. & in conſs. 201. per totum, maximè n. 14. 15. 16. in fin. & 17. lib. 2. Amadeum à Ponte, Laudimialium quæſstionum. quæſst. 35. Antonium Theſsaurum deciſs. Pedemontana 233. per totam. Marcum Antonium Eugenium in conſs. 7. num. 13. & 14. lib. 1. Cald. Pereir. in l. ſsi curatorem habens, in verbo, contractum feciſsti, 28. C. de in integrum reſstitutione. Hyppolitum Riminaldum in conſsil. 51. num. 11. volum. 1. Seraphinum de priuil. iuramenti, priuil. 23. Ioann. Franciſsc. de Ponte in conſs. 10. à num. 21. & in conſs. 85. per totum, & in conſs. 86. num. 25. & tribus ſseqq. vol. 1. Vincent. Caroc. de locato, & conducto, q. 1. de promiſsſsione locandi per totam, fol. 48. & quæſst. 2. de locatione emphyteutæ, fol. 89. Crotum in conſs. 12. num. 7. & 8. Ripam lib. 3. de donat. reſsp. 12. Corſsetum in ſsingularibus ſsuis, verbo, Pactum, 2. Iulium Clarum lib. 4. §. donatio, quæſst. 14. num. 6. vbi ſsingularem reſsolutionem tradit in hac materia, Rubeum Alexandrum in conſs. 29. n. 5. Modernum in conſsuet. Pariſs. tit. 2. §. 55. Gloſs. 1. num. 8. vbi in propoſsito profert verba nonnulla maximi ponderis, & notanda; Pinellum in l. 2. C. de reſscindenda venditione, 2. part. cap. 3. num. 29. & 30. Cæuallos, practic. commun quæſst. 209. qui prædictos non refert.

Quintò conſstituo, Ioannis Andreæ ſsententiam in

*tellectam in terminis in quibus ipſse loquitur, veriſsſsimam quidem eſsſse, & tenendam omninò, idcirco meritò probaſsſse eam infinitos Authores, vt conſstat ex relatis ſsuprà num. 1. & num. 8. & 9. & contrarium tenentes decipi manifeſstè. Ad quod dicendum moueor in

* primis rationibus, authoritatibus, & deciſsionibus congeſstis à Tiraquello de retractu conuentionali ad finem tit. ex num. 26. vſsque ad num. 42. Deinde fundamentis Rui

*ni, Hermanoctij Det, Socini, & Rubei Alexand. quos ſstatim referam, & retuli ſsuprà, num. 7. ac denique vt

* alia ſsciens, conſsultóque prætermittam, ratione adducta per Rolandum in conſs. 69. n. 25. verſs. Tertiò reſspondetur, vol. 3. dum dicit, & refert alios ſsic tenentes; quòd vbi quis promiſsit de obligando ſse in centum; perinde eſst, ac ſsi eſsſset obligatus ad centum, eo quod intereſsſse eſst ſstatim liquidum, cum non poſsſsit eſsſse minus centum: l. nummis. vbi Baldus, ff. de in litem iurando, & ideo licèt diceretur, quòd contra eum tanquam obligatum non poſsſset agi; tamen ex promiſsſsione de obligando ſse ad centum, qua tenetur ad intereſsſse, tenetur ad centum, cùm onus promiſsſsionis intereſsſse non poſsſsit eſsſse in plus: vt ergo vitetur circuitus, ob prædictam rationem nihil refert, an ſsit obligatus ad promittendum, vel cenſseatur promiſsiſsſse, cum vtroque caſsu debeatur idem, nec augeatur, vel minuatur obligatio: ex quo ſsubuerti po

*teſst ſsolutio Decij in l. cum fundus, §. ſseruum tuum imprudens, in princ. ff. ſsi certum petatur. is enim, vt diluat rationem Ioannis Andreæ de circuitu vitando, dicit non obſstare iura, quæ iubent vitandum circuitum; & reſspondet procedere illa dumtaxat in caſsibus expreſsſsis à iure, & non in aliis. Sed, vt vides, quid hoc intereſst, cùm etiam in caſsibus non expreſsſsis, ex paritate, aut maioritate rationis procedere debeant; vt ſsunt vulgatæ, & communes reſsolutiones Doctorum; maximè in caſsu propoſsito, in quo negari non poteſst, quin promittens, cum effectu voluerit ſse obligare ad quantitatem expreſsſsam, & promiſsſsio ipſsa. aut obligatio æqualiter ſse habent, nec vnum importat plus quàm alterum, vt ſsupra dixi, Nec etiam in contrarium vrgent Decij fundamenta contra eundem Authorem, quibus ſsciens, conſsultóque reſspondere nolui hoc loco, propterea quòd plene reſspondet, & ab illius impugnationibus eleganter tuetur Ioannem Andream Hermanoct. Det. in dict. §. Cato, ex n. 132. vſsque ad num. 143. & ibidem Ruinus ex num. 26. Marianus Socinus Iunior ex num. 64. Vſsque ad num. 70. Rubeus Alexand. in conſs. 29. ad quos Lectorem remitto & vide omninò Andream Fachineum controuerſsiarum Iuris lib. 2. cap. 7. & 8. qui etiam fundamentis Decij reſspondet; ſsed tacet Authores prædictos.

Deinde animaduerto, prædictam doctrinam Ioann.

* Andreæ. reddi hodie clariorem ex deciſsione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. dum probat lex illa, quod qualitercumque conſstiterit, aliquem ſse velle obligare, remaneat obligatus, nulla admiſsſsa exceptione. Quod rectè annotauit Azeuedius ibi num. 7. Et confirmatur apertè ex dictis per Roland, vbi ſsupra. Ioan. Parlad, rerum quotidianum, lib. 2. cap. finali 1. part. §. 11. ampliat. 6. fol. 152. vbi præfata doctrina motus principaliter, reſsoluit, quòd inſstrumentum executioni mandari debet, non ſsolum ſsi ipſsius verba præ ſse præſsentem ferant effectum; ſsed etiam ſsi in futurum concepta fuerint: veluti, exempli gratia, promiſsi publico inſstrumento facturum me intra certãcertam diem obligationem pro centũcentum, tunc ſsi lapſsa ſsit dies, potero ſstatim ſsine alia obligatione ex inſstrumento illo conueniri. Quæ reſsolutio confirmatur apertiùs ex his, quæ ſscribunt Rolandus dict. conſs. 69. ex n. 25. lib. 3. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 10. num. 21. lib. 1. & nouiſsſsime Blaſsius Flores Diaz de Mena in addit. ad

* |

p. 16

deciſs. 13. Gamæ, num. 4. fol. 19. col. 3. quo loco prædictus Author Tiraquellum, & Theſsaurum dumtaxat refert; & in propoſsito noſstro dicit veram reſsolutionem eſsſse, quòd quando contractus in ſsubſstantia nihil aliud continet, quàm contineat promiſsſsio, iudicatur promiſsſsio ex æquitate vt contractus, vt vitetur inutilis circuitus: quod eſst verum, & in effectu idem, quod cum Rolando ſsuperiùs diximus, quem tamen non refert ipſse. Quando verò contractus addit ſsupra promiſsſsionem, vel in modo, vel in accidentalibus, aut ſsubſstantialibus, valde differunt; tunc promiſsſsio non iudicatur vt contractus, licèt ex promiſsſsione compellatur quis ad faciendum contractum: quod etiam eſst verum; & confirmatur ex his, quæ dicentur ſstatim: tradit etiam ſsuperiorem reſsolutionem, ſsed Azeuedium non refert, Cæuallos dict. quæſst. 209. num. 2.

Sextò & vltimò conſstituo, Ioannis Andreæ doctri

*nam in aliis terminis intellectam, periculoſsam eſsſse, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & deciſsiones Doctorum traditas à Tiraquello de retractu conuentionali, ad finem tituli, ex num. 42. vſsque ad num. 62. Rolandum dicto conſs. 69. ex num. 25. cum ſseqq. vol. 3. Menochium in conſs. 92. n. 1. & quinque ſseqq. vol. 1. Marcum Antonium Eugenium in conſs. 7. num. 13. & 14. lib. 1. Ioannem Franciſscum de Ponte in conſs. 85. per totum, vol. 1. Vincentium Carocium, & alios locis, & num. relatis ſsupra num. 8. & 9. maximè in promiſsſsione de vendendo, in

* qua, lic èt alij multi aliter teneant, alij etiam pro concordia contrarietatum diſstinguant; vt plene oſstendit Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 8. ex num. 141. vſsque ad n. 160. veriùs crediderim, promiſsſsionem differre ab ipſsa venditione, nec promittentem venditurũvenditurum certo pretio, dici poſsſse iam vendidiſsſse: quod multis rationibus defendit Senatus Pedemontanus, vt firmat Antonius Theſsaurus deciſs. 233. per totam. Rolandus dicto conſs. 69. num. 25. verſs. 3. reſspondetur, vol. 3. vbi inter hunc caſsum, & caſsum Ioannis An

*dreæ veram reddit, & concludentem differentiæ ratiotionem, vt ibi videri poterit: & per Auendañum reſsponſso 27. num. 4. vbi erudite, & verè oſstendit, promiſsſsionem de vendendo operari vnum effectum tantum, hoc eſst, ad intereſsſse, ipſsam verò venditionem eſsſse efficaciorem contractum, etiam vt tradatur res ipſsa præcisè, ſsi eſst in poteſstate venditoris; & ſsic, & nomine, & natura, & qualitate multùm diſstare inter ſse. quod etiam tenet Pinellus, & optimè declarat 2. part. leg. 2. C. de reſscindenda venditione, cap. 3. num. 29. fol. mihi 186. latiùs, & plures effectus conſsiderans Petra vbi ſsuprà, Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 85. num. 2. lib. 1. vbi num. 8. rectè probat per promiſsſsionem de vendendo non acquiri ius in re, Vincendus Carocius de locato & conducto, quæſst. 1. de promiſsſsione locandi, num. 14. fol. 49. vbi ſsuperiorem reſsolutionem limitat, eleganter declarans eam, & infert ad alia ſsimilia, ſscilicet ad pactum, vel promiſsſsionem de donando: de qua omnes ſsuperiùs citati: Petra dicta quæſst. 8. num. 164. ac cæteris elegantiùs Pinellus dict. 2. part. leg. 2. C. de reſscindenda vendit. cap. 3. num. 30. per totum fol. 189. cui conuenire videtur Menochius in conſs. 92. num. 42. in fine, vol. 1. infert etiam ad promiſsſsionem de locando, de liberando, & de fideiubendo, vt ibi videri poterit: & de promiſsſsione de renunciando legitimæ paternæ, vel maternæ, & renunciatione poſstea facta abſsque iuramento. Vide Auendañum dict. reſsp. 27. per totum, Cæuallos dict. quæſst. 209. num. 3. & 4. & de omnibus prædictis latiſsſsime Petram vbi ſsuprà. Denique,

* nec in promiſsſsione alienationis rei feudalis, vel emphyteuticæ procedere poteſst Ioannis Andreæ doctrina, quippe cum diuerſsa ratio militet, nec iura loquentia de circuitu vitando, extendi debeant ad hunc caſsum priuationis, vel caducitatis: provt tenuerunt expreſssè multi congeſsti per Tiraquell. loco ſspè repetito, n. 44. & n. 45. & in terminis, quòd feudum, vel rem emphyteuticam alienaturum ſse & venditurum promittens, non cadat à iure ſsuo; licèt caderet, ſsi alienaret irrequiſsito domino, cum Alexandro, Baldo, Cardinali, & Afflictis defendit Ioannes Franciſscus de Ponte dicto conſsilio 85. per totum lib. 1. Et de his hactenus, de quibus penes prædictos Authores, latius videri poterit, cùm occaſsio ſse offeret.

CAPVT IV.

Fœminæ primogenitæ, qualiter ad Maioratus ſsucceſsſsionem admittantur, vel non Propter maſsculos eiuſsdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris, quando excludantur; Agnationis conſseruandæ rationem, ex quibus videantur Maioratuum inſstitutores habuiſsſse; Maſsculorum vocatio, quando in hominum diſspoſsitionibus cenſseatur facta agnationis conſseruandæ, aut prælationis inducendæ gratia; Qualitas maſsculinitatis in certis gradibus, ſsubſstitutionibus, aut perſsonis expreſsſsa, an, & quando in aliis repetita conſseri debeat, vel non; vbi de contrarietate conſsiliorum Abbatis, Ananiæ, & aliorum, accuratè, & plenius, quàm antea erat, tractatur; Deinde repetitio qualitatis, vel conditionis adiectæ præcedentibus, quando dicatur, vel præſsumatur fieri ad ſsequentia; & qualitatum præcedentium repetitio, ex quibus cauſsis, aut dictionibus, vel rationibus induci, aut ceſsſsare debeat, plena, & diſstincta manu tractatum proponitur: Authorum ferè omnium, qui hactenus in propoſsito ſscripſserunt ſsententiæ, opiniones ſsuo ordine, breuiter tamen, & diſstinctè recenſsentur in vnum; & multa dilucide, & nouiter adnotantur per Authorem, quæ originali, & aſsſsidua librorum lectura digeruntur, nec erant ab alio huc vſsque ſsic explicata.

SVMMARIVM.

1 Dubia & quæſstiones proponuntur, quæ in ſsummario huius capitis continentur, & quæ hic præcipuè tractantur.
2 Vtilitáſsque, & neceſsſsitas earum commendantur.
3 Authores quamplures referuntur, qui quæſstiones huius capitis tractarunt, & infrà num. 141. cum multis ſseqq. vbi infiniti congeruntur in vnum ac eorum ſspecifica mentio fit ſsuo ordine, vt ibi videri poterit.
4 Antonij Gabrielis in præfatis quæſstionibus concluſsiones congeruntur, & lectura originalis earum commendatur.
5 Modernum. Pariſs. in hac materia eleganter, & vtiliter loquutum, & de ſsucceſsſsione fœminarum cum maſsculis, in pari, vel remotiori gradu, & de dictionibus inducentibus tacitam repetitionem, multa neceſsſsaria, & notatu digna dixiſsſse.
6 Ludouicus Molina laudatur, & eiuſsdem reſsolutiones circa quæſstiones omens huius capitis commendantur, & de aliis Authoribus vide infrà, ex num. 141. cum multis ſseqq. vſsque in finem capitis.
7 Maſsculinitatis qualitas, in vno gradu, vel ſsubſstitutione, aut parte teſstamenti adiecta, vtrum in alteris repetita eſsſse cenſseri debeat; & multis numeris ſsequentibus.
8 Authores huius regni, exteri etiam recentiores quamplures, in quaeſstione ſsuperiori ſscribentes, notati per Authorem, quòd paucis legibus, & rationibus moueantur, nec ad ea reſspondeant, quæ in contrariam partem vrgere videntur.
9 Abbatis conſsilium 36. num. 3. lib. 1. expenditur, & ſentẽtiasententia illius refertur, de qua per totum caput agitur.
p. 17
10 Præcedentia declarant, ſsiue determinant ſsequentia; & è contra.
11 Vna pars teſstamenti aliam declarat; & inde ſsi verbum aliquod dubium ſsit, aut obſscurum, eo modo intelligi debet, ſsecundum quem reperitur in alia parte testamenti.
12 Voluntas teſstatoris in ſsubſstitutionibus, talis eſsſse præſsumitur, qualis fuit in institutionibus: vnde ſsequens ſsubſstitutio debet regulari & intelligi ſsecundum qualitatem prioris.
13 Vnus gradus ſsubſstitutionis alium declarat.
14 Ordo datus inter primò nominatos, ſseruari debet inter reliquos ſsubſstitutos: quod, & dicta ſsuprà ex num. 10. intellige, vt declarantur infrà, ex num. 101. cum ſsequentibus.
15 Fœminas proximiores qui excluſsit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendus eſst.
16 Expenditur ratio l. ſsi viua matre, C. de bonis maternis, & ad propoſsitum illius nonnulla congeruntur remiſsſsiuè, & vide infra num. 109. & 110.
17 Repetitio qualitatis præcedentis ob præſsumptam testatoris voluntatem fieri debet, quæ alias non fieret.
18 Mutatio voluntatis præſsumi non debet, maximè in continenti, vel in eadem diſspoſsitione: quod intellige, vt declaratur infrà, num. 114.
19 Pelaez. à Mieres, notatus per Authorem, quòd in hac materia leges nonnullas expendat, quæ verè, nec Abbatis, nec Ananiæ ſsententiam poſsſsunt probare, & confusè inducuntur: & vide infrà, n. 111. & ſseq.
20 Legatum, in dubiis, videtur tranſslatum in alium cum onere ſsuo: & ibidem, quòd l. Caio, ff. de alimentis legatis, (quam expendit mieres) Abbatis ſsententiam non probet & vide infrà, ex num. 115. cum ſsequent.
21 L. ſsi tibi, cum l. ſseq. ff. de adimendis legatis, vtrùm à Mieres rectè potuerit pro Abbate, aut pro Anama ponderari? & latiùs infr. num. 120. & 121.
22 L. Cum pater, §. ab inſstituto, ff. de legatis 2. quam adducit Mieres, vtrùm pro opinione Abbatis aliquo modo vrgeat? latiùs infrà num. 122. & ſseq.
23 Clauſsula poſsita inter plura capitula, vel ante omnia, vel poſst omnia; ad omnia refertur: & vide infra num. 126. & 127.
24 Clauſsula generalis reſstringitur ad ſspecificata, ſsi plura fuerunt.
25 Ananiæ conſs. 22. num. 3. expenditur, & illius ſsententia refertur, quæ contraria eſst ſsententiæ Abbatis propoſsitæ ſsuprà num. 9. ſscilicet maſsculinitatis verbum, in vna, ſseu etiam in pluribus partibus maioratus, aut diſspoſsitionis appoſsitum, in alia eiuſsdem parte, vbi deeſst, ſsupplendum non eſsſse, nec poſsſse repetitionem induci.
26 Ludouici Molinæ, ex mente aliorum, ad contrarietatem Abbatis, & Ananiæ, concordia relata, & per Authorem probata; & vide infrà num. 100. & num. 136. & ſseqq.
27 Rationes omnes, quæ pro Anania excogitari ſsolent per Doctores, ad quatuor reduci debere.
28 Commune Doctorum fundamentum pro opinione Ananiæ proponitur.
29 Teſstator cenſsetur noluiſsſse diſsponere, cùm facile illi fuit, aliquæ de re diſsponere, & non diſspoſsuit.
30 Teſstator hoc non dixit, hoc non expreſsſsit, ergo neque nos dicere debemus, vulgatiſsſsimum Doctorum aſsſsumptum, & multis confirmatum, & declaratum remiſsſsiuè.
31 Simon de Prætis laudatur.
32 Teſstatoris, & cuiuſslibet alterius diſsponentis verba, in dubio ad intellectum iuris communis referenda ſsunt.
33 Teſstator in dubio, cenſsetur cum diſspoſsitione legis, aut iuris communis ſse conformare voluiſsſse.
34 Fundamentum ſsecundum, quod pro Anania adduci ſsolet, ſsumptum eſsſse originaliter ex conſsilio Ancharani, 120. num. 4.
35 Legatum, fideicommiſsſsum, & omnis alia diſspoſsitio in dubio cenſsetur pura, ſsi in ea non inſseratur dies, nec conditio; nec in dubio conditio præſsumitur adiecta.
36 Diſspoſsitio conditionalis, vel potius pura, vel modalis vel in diem, an, & quando præſsumi debeat, accuratè, & vtiliter actum per Menochium.
37 Præcedentia in ſsequentibus, nunquam debent cenſseri repetita, quoties agitur de repetenda qualitate aduerſsus diſspoſsitionem iuris communis.
38 Dicta in vno capitulo, an, & quando, in ſsequentibus cenſseantur repetita, remiſsſsiuè.
39 Dicta & diſspoſsita in vna parte legis, an, & quando præſsumantur repetita in alia parte, plenè tractatum remiſsſsiuè.
40 L. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis 3. contra opinionem Abbatis inducta.
41 L. ſsub conditione, ff. de hæredibus inſstituendis, rectè ponderata per Decium contra Abbatem.
42 Clauſsula appoſsita in præcedentibus, in ſsequentibus repetita non intelligitur.
43 Duæ leges inductæ contra Abbatem.
44 Conditio adiecta vni gradui, vel perſsonæ iam nominatæ, non cenſsetur repetita in perſsona alterius ſsubſstituti, aut coniuncti: quod peniſsſsimè explicatum proponitur remiſsſsiuè.
45 Ananiæ ſsententiam contra Abbatem intellectam. Eo modo, quo poſst alios Authores intellexit Molina magis communiter probari per Doctores, vt hoc n. adnotatur, & latiùs infrà num. ſseqq. & num. 100. cum ſseqq. & num. 136. & ſseqq.
46 Author, poſstquam in hac materia quamplurima euoluiſsſset & infinita, attentâ, atque originali librorum omnium lectura prælegiſsſset, (quod moris habet) nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxit, quibus ipſsa, abſsolutè, & diſstinctè magis, quàm antea erat, explicata manebit, vt num. ſseqq. conſstabit lectori.
47 Qualitates & circumſstantias caſsuum occurrentium conſsiderandas eſsſse in hac materia repetitæ, vel non repetitæ qualitatis præcedentis, nec certam regulam dari poſsſse, provt hoc numero adnotatur.
48 Voluntates hominum variæ, & diuerſsæ ſsunt.
49 Cùm poſsſsit teſstator cum diſspoſsitione legis ſse conformare, vel ſsua diſspoſsitione facere ceſsſsare prouiſsionem illius, fœminas excludendo, vel none.
50 Poſsſsit etiam diuerſsimode ſsuam diſspoſsitionem facere, aut generalem, aut ſspecialem, aut limitatiuam & & restrictiuam, aut reſspicientem aliquid ſsubſstantiale ipſsius diſspoſsitionis, vel accidentale; aut expreſsſsam, vel tacitam.
51 Repetitionis inducendæ, vel non inducendæ diſsputationem, totam coniecturalem eſsſse, & præſsumptam.
52 Sic, vt coniecturæ in hac materia fallaciſsſsimæ eſsſse poſsſsìnt, cùm non ſsolum diuerſsi in varias, & diuerſsas trahantur ſsententias, ſsed etiam ijdem ſsibi non conſstent.
53 Idcirco, quamuis expreſsſsum dici ſsoleat, ac etiam euidenter: & clare apparere id, quod ex coniecturis apparet, et ſsi verbis expreſsſsum non fuerit.
54 Et ſspecialiter prouiſsum dicatur, quod ex mente, aut intentione diſsponentis apparet per coniecturas.
55 Voluntatémque ex coniecturis collectam, expreſsſsam voluntatem dici, cenſsuerint quamplures Authores.
56 Tamen, quia in coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate ſsæpè decipimur.
57 Et mentem defuncti iudicare difficillimum eſst.
58 Quia interpretatio voluntatis teſstatoris plena periculi eſst, & perſsæpè in illius cognitione errare ſsolemus.
59 Et ambulare dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente teſstatoris, cum quo loquuti non ſsumus, & qui non poteſst modò mentem ſsuam aperire.
60 Ac denique de mente hominis nullum certum eſst teſtimoniũtestimonium, quia ſsoli Deo nota eſst, ideo magis inhærendum verbis certis, quàm menti imaginaria, & non certæ.
61 Et quoties voluntas testatoris expreſsſsa non fuerit, aut clara; incerta potius, & obſscura, atque ex con|
p. 18
iecturis colligenda, cautiſsſsime agendum eſst; vt plura attendantur, quæ, vt interpretatio congrua dicatur, neceſsſsaria ſsunt, & pleniſsſsimè adnotata, remiſsſsiuè.
62 Coniecturæ ex teſstamento reſsultantis matèria, & qualiter, quóve probationis genere illa probari debeat, latè & vtiliter explicata, remiſsſsiuè.
63 Coniecturæ illæ dumtaxat attendi debent in interpretanda defuncti voluntate, quæ neceſsſsariæ, aut valde probabiles ſsint, aut concludentes.
64 Et quæ colligantur ex dictis, & diſspoſsitis per teſstatorem.
65 Fœminas propter maſsculos remotiores, ex coniecturis, non aliter excluſsas cenſsendas eſsſse, quàm ſsi coniecturæ indubitatæ fuerint, vel tam euidentiſsſsimæ, vt ſsalua mente teſstantis ab eis recedi non poſsſsit.
66 Vel niſsi euidenter, aut clarè constet de teſstatoris voluntate.
67 Aut verba expreſsſsiſsſsima ſsint: & vide infrà, num. 159. & 160.
68 Repetitionem, aut reſstrictionem maſsculinitatis, legitimitatis, aut aliarum qualitatum præcedentium, totam pendere à voluntate teſstatoris.
69 Idcirco, cum expreſsſsa, aut clara, ſsiue etiam præſsumpta fuerit voluntas teſstatoris, qualitates præcedentes repetere volentis, aut reſstringere, fœminas proximiores propter maſsculos remotiores excludere, vel non excludere; illa omnino, & præcisè obſseruanda eſst.
70 Repetitio qualitatum, vel conditionum fit, vel non fit ex præſsumpta mente diſsponentis, ac etiam impeditur, vbi aliàs de iure fieri deberet, ſsi conſstat de tacita mente diſsponentis.
71 Fœminas propter maſsculos remotiores, excludi ex voluntate expreſsſsa teſstatoris, vt in exemplo, quod adducit Molina, hoc numero præcitatus.
72 Inſstitutor maioratus, qui per viam regulæ generalis, qualitatem maſsculinitatis in Maioratu appoſsuerit, licet in quibuſsdam gradibus, aut vocationibus eam omiſserit, perpetuò eam repetere voluiſsſse credendus eſst.
73 Et in hoc caſsu ad excluſsionem fœminarum, includi maſsculos, etiam remotiores, non ex vi repetitiua, ſsed potius comprehenſsiua contra Molinam defendit Author.
74 Expreſsſsum dicitur, quod ex præcedentibus, ſsiue ſsequentibus verbis, errore, aut obliuione diſsponentis, apparet fuiſsſse omiſsſsum.
75 Expreſsſsum dicitur, quod ex proœmio, ſsìue præfatione diſspoſsitionis colligitur, quæ præſstat lumen, ac intellectum ipſsi diſspoſsitioni, & inducit cauſsam, & rationem finalem ipſsius.
76 Inſstitutor Maioratus, qui eiuſsdem inſstitutione profitetur, ſse Maioratum inſstituere ea ratione, vt bona perpetuò in agnatione conſseruentur, ex hoc ſsolum, fœminas propter maſsculos remotiores excludere, & qualitatem maſsculinitatis repetere voluiſsſse videtur.
77 Fideicommiſsſsum, an, & quando inducatur, ſsiue amplietur agnationis conſseruandæ ratione expreſsſsa: item conſseruandæ agnationis ratio, quando dicatur expreſsſsa, & quando tacita, pleniſsſsimè tractatum remiſsſsiuè; & ibidem de aliis multis, quæ in hac materia vtiliſsſsima ſsunt, & Hiſspanorum Maioratibus quotidie applicari poſsſsunt.
78 Maioratus inſstitutor, ſsi maſsculos ſsimpliciter, & abſsolutè vocauerit, nec de fœmina in aliqua parte diſspoſsitionis meminerit, quamuis rationem conſseruandæ agnationis non expreſsſserit, ex hoc ſsolum agnationem conſseruare voluiſsſse videtur, fœmináſsque propter maſsculos remotiores excludere, & num. ſseqq.
79 Verbum, maſsculos, ſsui natura, abſsque vlla ratione conſseruandæ agnationis expreſsſsa, vel ſsubintellecta, excluſsiuum eſst fœminarum.
80 Maſsculinitatis expreſsſsionem, præbere coniecturam, vt proſspectum ſsit agnationi.
81 Textus in §. cæterum, Inſstitut. de legitima agnatorum ſsucceſsſsione, ſsubtiliter ponderatus per Authorem.
82 Cognati iure ciuili non admittebantur ad hæreditatem, ſsed à Prætore tertio ordine per bonorum poſsſseſsſsionem vocabantur.
83 Maſsculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus ſsubſstitutionibus repetita, oſstendit indubitanter, agnationi fuiſsſse proſspectum.
84 Maioratus inſstitutor, ſsi relictis propriis filiabus, filios maſsculos ad ſsucceſsſsionem eiuſsdem inuitauit, inuicémque & eos ſsubſstituit, aut (quod indubitatum erit) ſsi ad vocationem agnatorum etiam collateralium proceſsſsit, & eaſsdem filias reliquerit, agnationem conſseruare voluiſsſse, fœminas propter maſsculos remotiores in perpetuum excluſsiſsſse videbitur.
85 Conditionem ſsi ſsine liberis, verificari tantum in maſsculis, quando teſstator propriam filiam excluſsit, & maſsculos tantum hæredes inſstituit, ex magis communi, & recepta ſsententia.
86 Et pro ea multùm vrgere, aut verè concludere fundamenta nonnulla, quæ adducit Menochius, hoc numero præcitatus, qui etiam eruditè, & ſsubtiliter omnibus ſsatisfacit, quæ in contrariam excitari; aut moueri poſsſsunt.
87 Velaſsquez de Auendaño confutatus ab Authore.
88 Maioratus inſstitutor, qui relictis propriis filiabus, maſsculos tantum ad ſsucceſsſsionem inuitauit, nulla alia ratione id feciſsſse dici poteſst, quam vt agnationem conſseruaret.
89 Ratio ſsubintellecta, pro expreſsſsa habetur, quæ vnica imaginari potest in teſstamento.
90 Agnationis conſseruandæ rationem, expreſsſsam cenſseri, tamet ſsi in diſspoſsitione non exprimatur, vbi ea ſsola, & non alia reddi poteſst ratio.
91 Velaſsquez de Auendaño, ſsi Menochium, & alios recentiores prælegiſsſset, fortaſsſsis à ſsententia, quam defendit Author, non receſsſsiſsſset.
92 Teſstator ſsubſstituens filio ſsuo decedenti ſsine filiis maſsculis, fratres, & ipſsorum filios maſsculos excluſsa filia, id videtur feciſsſse ratione conſseruandæ agnationis, nec excluſsio fœminæ, & maſsculinitatis qualitas expreſsſsa, propter aliud videtur appoſsita.
93 Quartum notabile, & omnino neceſsſsarium pro regula, aut generali doctrina huius materiæ proponitur.
94 Repetitionem omnem tacitam, procedere, aut ratione copulæ, vel coniunctionis, quia ſsunt plura legata copulata, vel per dictionem, &, vel, item, & ſsimiles alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas; vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantur ab eodem acta verbi determinantis, aut regentis totam orationem; aut per identitatem rationis, quando ſsabeſst ratio repetendi antecedentia in ſsequentibus; & ſsic in ſsumma totam hanc materiam explicauit Baldus, in conſsilio 153. Quidam teſstator, lib. 5.
95 Vbi magiſstraliter, & doctè conſstituit, tres cauſsas eſsſse tacitam repetitionem inducentes, videlicet Copulam, Identitatem orationis, & Identitatem rationis: è conuerſso, tres eſsſse cauſsas repetitionis excluſsiuas; videlicet, Aduerſsatiuam, vt quia eſst ibi dictio ſsed, vel ſsecus, & ſsimiles; Diuerſsitatem, ſsiue ſseparationem orationis, & temporum; & Diuerſsitatem, ſsine aduerſsationem rationis.
96 Nam habentia inter ſse aduerſsatiuam rationem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem.
97 Et ad hæc in effectu reduci debere infinita; quæ, licèt diuerſsis modis, & in variis, & multis locis adnotarunt Scribentes in hac materia, verè illa à doctrina ſsuperiori fundamentum ſsumunt.
98 Ruini reſsolutiones in conſsiliis nonnullis quæ hoc numero præcitantur, nouæ non ſsunt, nec ipſsi tribuendæ, vt nonnulli Scribentes crediderunt; imo |
p. 19
ex prima parte diſstinctionis Baldi deducuntur apertè.
99 Abbatis, & Ananiæ ſsententias contrarias, vt concordarent, permulta quidem ſscripſsiſsſse, atque excogitaſsſse Authores infinitos, quorum infra mentio fiet, verè tamen, nonnulla eorum, vel falſsa eſsſse; aut ſsi vera, non perfectè, nec abſsolutè intellecta, ſsiue omnes caſsus non continentia, vel ſsæpe inuoluta, & aliis contraria omninò.
100 Ananiæ ſsententiam, Abbatis opinioni contrariam, regulariter veriorem eſsſse, exceptis caſsibus quibuſsdam cum Molina, & aliis: & ſsuprà, num. 45.
101 Ad rationes adductas ſsuprà, pro Abbate, ex num. 10. vſsque ad num. 15. concludentes, & veræ ſsolutiones aſsſsignatæ, & num. ſseqq.
102 Deſscendentium, filiorum, aut liberorum nomen, fœminas, ſsicut maſsculos comprehendit.
103 Repetitæ qualitatis regula, procedit in fauorabilibus, non autem in odioſsis.
104 Per repetitionem qualitatis, vbi fit differentia inter maſsculos, & fœminas, aut fœmina excluditur, materia odioſsia dicitur.
105 Repetita qualitas nunquam cenſsetur, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune.
106 Subſstitutio debet regulari ſsecundum inſstitutionem, quoad partes inſstitutionis, & ſsubſstitutionis; ſsecùs eſst in alia qualitate extrinſseca.
107 Decium in hac materia breuiter, ſsubſstantialiter tamen, & vtiliter loquutum: & eiuſsdem Authoris conſs. 599. per totum, in propoſsito commendatur.
108 Ad argumentum in fauorem Abbatis propoſsitum ſsupra num. 15. plures ſsolutiones aſsſsignatæ, remiſsſsiuè.
109 Vulgatum Doctorum aſsſsumptum ex l. ſsi viua matre, C. de bonis maternis, deductum, & ſsuprà num. 16. pro Abbate adductum, fundari in præsumpta teſstatoris voluntate, qua ex identitate rationis deducitur.
110 Sed in quæſstione agitata ſsuprà, ex num. 7. voluntatem ceſsſsare; imò in contrarium videri exiſstere, & verba deficere: idcirco illius legis rationem, in fauorem Abbatis non vrgere; provt hoc numero adnotatur.
111 Pelaez à Mieres deceptum in allegatione leg. Iulius Paulus, 80. ff. de conditionibus & demonſstrationibus, & illum textum (vtcunque ſsit) probare contrarium eius, ad quod expenditur, nouè & verè adnotatum per Authorem.
112 Leg. cum ſseruus, 81. ff. de condit. & demonſstrat. vera ratio redditur, & num. ſsequentibus, vbi oſstenditur, rationem eius non militare in quæſstione, de qua ſsuprà, ex n. 7. cum ſseqq. imo diuerſsam, aut contrariam eſsſse.
113 Teſstatorem inutiliter diſsponere voluiſsſse, aut inutile legatum facere velle, credendum non eſst.
114 Mutaſsſse voluntatem ſsuam teſstatorem præſsumi non debere, optimè declaratum; & ad argumentum pro Abbate adductum ſsuprà, num. 18. optimè ſsatisfactum.
115 L. Caio, ff. de alimentis, & cibariis legatis, quam adducit Mieres in fauorem Abbatis, verè nihil probare, aut ſsaltem eiuſsdem rationem diuerſsam eſsſse, nec caſsui noſstro conducibilem, & num. ſseq.
116 Legatum, an, & quando cum eiſsdem conditionibus tranſslatum præſsumatur, pleniſsſsimè actum remiſsſsiuè.
117 Conditio appoſsita in testamento, regulariter in codicillis repetita præſsumitur.
118 Codicilli trahuntur ad mentem teſstamenti.
119 Teſstator in codicillis non cenſsetur receſsſsiſsſse à voluntate, & diſspoſsitione facta in testamento.
120 Legem, ſsi tibi, cum lege ſsequenti, ff. de adimendis legatis, (quam pro Abbate ponderauit Mieres) nullo modo induci poſsſse pro illo; contra illum verò poſsſse, nec etiam pro Anania aliquid probare, & num. ſseqq.
121 Legatum tranſslatum ab ipſso teſstatore de eadem perſsona in eandem perſsonam, non transferri cum eadem conditione, & onere.
122 Legata ab inſstituto relicta, præſsumi repetita à ſsubſstituto, & de hoc accuratè, & diligenter actum per Menochium.
123 Legem, cum pater, &. ab inſstituto, ff. de legatis 2. opinionem Abbatis non probare, nouè adnotatum per Authorem.
124 Lex, quæ ſstatuit, legata ab inſstituto, eſsſse repetita in ſsubſstituto, eſst fundata in ſsola coniecturata mente teſstatoris, quam ob æquitatem quandam eiuſsmodi fuiſsſse, lex conjicit.
125 Repetitionem legati fuiſsſse à lege introductam, ne testator fruſstra legaſsſse videatur.
126 Conditio, vel qualitas poſsita in clauſsula ſseparata à præcedentibus, aut ſsequentibus, ex præſsumpta mente teſstatoris, an, & quando referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel ad aliqua ex præcedentibus, vel ſsequentibus; quod certa regula diffiniri non poſsſsit, à multis tamen plenè, & diuerſsimode tractatum, provt hoc numero oſstenditur remiſsſsiuè.
127 Legem 3. §. filius, ff. de liberis & poſsthumis, & quæ ad explicationem eius textus à Doctoribus adnotantur, Ananiæ opinioni nihil obſstare.
128 Agnationis conſseruandæ rationem attendendam non eſsſse, niſsi in gradibus, aut perſsonis, in quibus expreſsſsa est; idcirco conſseruationem agnationis, maſsculorum incluſsionem, & fœminarum excluſsionem reſstringendam eſsſse ad gradus, & perſsonas expreſsſsas, & ſspecificatas, nec ad alias perſsonas extendendam eſsſset quod intellige, vt declaratur infrà, ex num. 136. cum ſseqq.
129 Limitata cauſsa limitatum producit effectum, tam in diſspoſsitionibus testatorum, quàm in aliis caſsibus, idque nonnullis exornatum, & declaratum, remiſsſsiuè.
130 Pelaez à Mieres adnotatio quædam in hac materia, probata per Authorem, atque ex his, quæ ſscribit Menochius, remiſsſsiuè confirmata.
131 Bepetitionem qualitatum præcedentium, non admitti, vbi qualibet ſsubſstitutio, præcedens & ſsubſsequens ſsunt adinuicem ſseparatæ, & in diuerſsis capitulis, aut clauſsulis poſsitæ, & perfecta oratione determinatæ.
132 Etiamſsi adſsint dictiones repetitionem ſsignificantes, cum tunc stent potius continuatiuè, quàm repetitiuè.
133 Nec aliqua repetitione indigeat clauſsula continens rationem ſsiue orationem perfectam.
134 Idque maximè procedere, vbi adeſst perſsonarum diuerſsitas: intelligendo tamen provt declaratur infrà, num. 138. & ſseqq.
135 Abbatis ſsententiam in conſs. 36. n. 3. lib. 1. (de qua hucuſsque actum eſst) procedere poſsſse ex voluntate teſstatoris, rationis identitate, agnationis conſeruãdæconſeruandæ ratione expreſsſsa in diſspoſsitione, vel ſsubintellecta, ex nõnullisnonnullis cauſsis, rationibus, & dictionibus, probatiſsſsimisque, & neceſsſsariis, aut concludentibus coniecturis; ex quibus elici poſsſsit apertè, aut colligere neceſsſsarium ſsit, agnationem conſseruare, qualitates repetere, aut præcedentia ſsequentibus ineſsſse, teſtatorẽtestatorem voluiſsſse.
136 Qualitatem maſsculinitatis, legitimitatis, aut aliam ſsimilem poſsitam in prima diſspoſsitione, repetitam cenſseri in ſsecunda, & vlterioribus, quando adeſst præsũptapræsumpta, & coniecturata mens, ac volũtasvoluntas teſstatoris.
137 Es quando militat eadem ratio.
138 Repetitionem qualitatum præcedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & veriſsimili mente teſstatoris, dictionum natura, & aliis probatiſsſsimis coniecturis. fieri debere ad ſsequentes gradus, aut ſsubſstitutiones, ètiamſsi ſsimus in diuerſsis, aut ſseparatis orationibus, & in diuerſsis perſsonis.
139 Et ad hoc inter alia, Tiberij Deciani nonnulla conſsilia ponderata.
140 Sfortia Oddo laudatur, & conſsilium eiuſsdem in propoſsito ponderatur.
p. 20
141 Burgos de Pace, eruditè, & meliùs, quàm ex relatione aliorum haberi poterit, ſsi originaliter non legatur, materiam huius capitis tractaſsſse, & de contrarietate Abbatis, & Ananiæ, plena manu egiſsſse.
142 Ludouicum Molinam, deceptum apertè, allegando prædictum Authorem in fauorem Abbatis; cùm potiùs ille Ananiæ ſsententiam conſstanter defendat, & ad conſsilium Abbati, multas ſsolutiones aſsſsignet.
143 Maioratus, quoties à fœmina proceſsſsit, nunquam in caſsu dubij iudicandum fore, fœminas propter maſsculos remotiores ab eius ſsucceſsſsione excluſsas, etſsi verbis vtatur, quæ ad maſsculos referri ſsoleant.
144 Et de hac re ponderatum per Authorem, & commendatum optimum conſsilium Rolandi 76. ex num. 9. lib. 3.
145 Secus tamen dicendum eſsſse, vbi de contraria voluntate teſstatoris in contrarium conſstare poſsſsit.
146 Petrum de Peralta, rectè improbatum à Mieres in propoſsito huius materiæ, remiſsſsiuè.
147 Maioratus, cùm à viro, & fœmina ſsimul inſstitutus fuit, vtrum fœmina propter maſsculos remotiores cenſseri debeat excluſsa: vbi Authorum huius regni contrarietas proponitur, & Molinæ opinio magis probatur.
148 In diſspoſsitione facta per maſsculum, & fœminam, ſsi mentio fiat de filiis, & deſscendentibus, veriſsimile est eos intellexiſsſse de deſscendentibus vtriuſsque ſsexus: quoniam ſsicut maſsculus ſsexum maſsculinum dilexit, ita fœmina ſsuum fœmininum ſsexum pariter dilexiſsſse præſsumitur.
149 Maioratus, cum inſstituitur à marito, & vxore ſsimul, & adjicitur, quòd ſsuccedat propinquior conſsanguineus eorum, aut quod ſsuccedat vnus conſsanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, qualiter ſsuccedi debeat: & de aliis ſsimilibus, remiſsſsiuè.
150 Caſsus conſsideratur per Authorem, in quo fœmina Maioratum inſstituens, cenſsetur velle agnationem conſseruare, & fœminas propter maſsculos etiam remotiores excludere, & num. ſseqq.
151 Fœmina deſscendentes agnatos habere non poteſst.
152 Fœmina dicitur finis lineæ maſsculinæ, & principium fœminina.
153 Caſsus conſsiderati per Authorem exemplum.
154 Fœmina eſst finis agnationis, & principium & origo cognationis.
155 Fœmina agnatos tranſsuerſsales habet.
156 Fœmina in perpetua maſsculorum vocatione, quoties agnatos tranſsuerſsales, vel aliquos eorum ad ſsucceſsſsionem Maioratus inuitauit, cenſsetur agnationem ſsui patris conſseruare voluiſsſse.
157 Aluaradum, Ioannem Guttierrez, Velaſsquez de Auendaño, Iacobum Mandellum de Alba, & Antonium Theſsaurum, latiſsſsimè tractaſsſse materiam huius capitis; & in effectu acceſsſsiſsſse omnes Ananiæ opinioni contra Abbatem, provt hoc numero adnotatur.
158 Pelaez à Mieres, ſscripſsiſsſse latiſsſsimè materiam huius capitis, & omnino legendum eſsſse.
159 Fœminæ regulariter ſsuccedunt in quocumque Maioratu, & in Regno, & Ducatu, ſsicut maſsculi; dummodo non adſsint maſsculi in eodem gradu, licèt ætate minores; & ſsi ſsint in proximiori gradu, excludunt maſsculum remotiorem, vbicunque apertiſsſsimè, aut euidentiſsſsimè non repelluntur: & vide ſsuprà, n. 65. cum ſseqq.
160 Et ad hœc reduci debere infinita, quæ adnotata ſsunt per Authores innumeros, qui de ſsucceſsſsione fœminarum tractarunt.
161 Pelaez à Mieres, rectè ſse habuiſsſse in reſsolutione contrarietatis Abbatis, & Ananiæ, quamuis in allegatione iurium, & Authorum, confusè verſsatus ſsit.
162 Vbertini Zuchardi concordia in hac materia adducitur, & per Authorem probatur, & numeris ſsequentibus.
163 Sfortiæ Oddi, & Ioannis Vincentij Hondedei reſsolutiones in hac materia notandas.
164 Zuchardi diſstinctio, aut concordia declaratur.
165 Et Franciſsci Burſsati conſsilium in propoſsito, rectè ponderatur per Authorem.
166 Alexandri Trentacinquij diſstinctio in hac materia refertur, & per Authorem probatur.
167 Marcum Antonium Peregrinum. de materia huius capitis, & repetitione inducenda, ſsiue non; plena manu ſscripſsiſsſse, & omnino legendum eſsſse, & num. ſsequenti in fine.
168 Marci Antonij Peregrini diſstinctio probatur.
169 Alexandrum Trentacinquium de materia huius capitis, & repetitione inducenda, vel non; plena manu ſscribere, atque ex propoſsito videndum eſsſse.
170 Pleniſsſsimè etiam ſscripſsiſsſse Hieronymum Zanchum, & Ioannem Garciam, provt hoc numero referuntur.
171 Simonem de Praœtis, materiam huius capitis pleniſsſsima manu tractaſsſse, & de dictionibus, cauſsis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut reſstringi debeat, ex propoſsito egiſsſsi: ac in effectu circa contrarietatem Abbatis, & Ananiæ, multas concordias adduxiſsſse, & inter alias eam probaſsſse, quam cum Molina ſsæpe veriorem diximus num. præced.
172 Alexandrum Raudenſsem in propoſsito huius capitis, latè ſscripſsiſsſse, & multa ſscitu, & notatu digna tradidiſsſse in hac materia: ac denique probaſsſse magis ſsententiam Ananiæ, intelligendo eam iuxta communem concordiam ſsuperius adductam.
173 Fœmina etiam deſscendentes, excluſsæ cenſsentur in 14. caſsibus, quos congeſsſsit in vnum Alexander Raudenſsis, in reſsponſso 36. ex num. 150. cum multis ſseqq. lib. 1.
174 Maſsculinitatis qualitatem, cenſseri repetitam, vel non, ex multis coniecturis, quas conceſsſsit Raudenſsis, vbi ſsuprà.
175 Achillem Pedrocham, latiſsſsimè, atque ex propoſsito ſscripſsiſsſse de hac materia, & multa cumulaſsſse non inutiliter, in conſs. 5. per tot. & conſs. 12. per tot. lib. 1.
176 Franciſsci Manticæ, viri equidem eruditiſsſsimi, in propoſsito huius capitis reſsolutiones adducuntur, remiſsſsiuè.
177 Franciſsci Manticæ, aduerſsus communem concordiam Abbatis, & Ananiæ obſstaculum expenditur, ad quod Recentiorum omnium ſscribentium nullus animaduertit; & nouiter, verè tamen, & concludenter ab Authore diluitur.
178 Agnatio tunc cenſsetur & intenditur conſseruari, quando fœmina ſsemper excluditur, & nullo caſsu admittitur; ſsecus tamen, vbi in aliqua parte diſspoſsitionis vocatur fœmina.
179 Iacobus Menochius laudatur, & lectura eiuſsdem in propoſsito huius capitis commendatur.
180 Iacobum Menochium, de dictionibus, cauſsis, aut rationibus, ex quibus repetitio inducitur, ſsiue excluditur, & de materia huius capitis, pleniſsſsima manu ſscripſsiſsſse: idcirco ad eum confugiendum eſsſse, cum occaſsio ſse ob tulerit.
181 Maſsculinitatis qualitas, poſsita in primo teſstamento, an, & quando cenſseatur repetita in ſsecundo, remiſsſsiuè.
182 Gerardum Mazolum, eruditè loquutum in hac materia, & conſsilium quintum eiuſsdem Authoris, à num. 5. vſsque ad num. 60. commendatum per Authorem.
183 Tiberium Decianum eruditè (vt ſsolet) materiam huius capitis tractaſsſse: provt hoc numero adnotatur, vbi eiuſsdem ſsententia, circa Abbatem, & Ananiam proponitur, & in effectu omnia conſsilia recenſsentur in vnum quæ de hac re præfatus Author ſscripſsit.
184 Hyppolit. Riminald. multis in locis, atque eruditè multùm, materiam hanc pertractaſsſse, eúmque à primo, vſsque ad ſseptimum conſsiliorum volum. cùm |
p. 21
Author euoluerit, & non abſsque conſsideratione prælegerit, nullum fere in propoſsito huius capitis ſscriptum verbum omiſsit, quod non inſspiceret; & omnia, quæ prædictus Author ſscripſsit conſsilia, in vnum congeſsſsit, vt ea recenſseret hoc loco, provt per totum numerum ſsuo ordine recenſsentur.
185 Blaſsij Flores Diaz de Mena generalem reſsolutionem in hac materia, rectè procedere, & conuenire his; quæ numeris præcedentibus ſsunt adnotata.

FOeminæ primogenitæ, qualiter ad maioratus ſsucceſs

*ſsionem admittantur, vel non; propter maſsculos eiuſsdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris, quando excludantur: agnationis conſseruandæ rationem, ex quibus videantur maioratuum inſstitutores habuiſsſse, maſsculorum vocatio, quando in hominum. diſspoſsitionibus cenſseatur facta agnationis conſseruandæ, aut prælationis inducendæ gratia: qualitas maſsculinitatis in certis gradibus, ſsubſstitutionibus, aut perſsonis expreſsſsa, an, & quando in aliis repetita cenſseri debeat, vel non: qualitas, vel conditio adiecta præcedentibus, quando dicatur, vel præſsumatur repetita in ſsequentibus: qualitatùqualitatum præcedentiũpræcedentium repetitio, ex quibus cauſsis, aut dictionibus vel rationibus induci, aut ceſsſsare debeat, frequenter dubitari contingit. Et ſsane præfatæ omnes quæſstiones, ſsunt adeo

* vtiles, & in caſsibus quotidie occurrentibus neceſsſsariæ, vt nullæ in palatiis frequentiores, aut praxi magis aſsſsiduæ, & quotidianæ ſsint. Sed quia plenè, & diffusè in mille locis, & ab infinitis tractantur; ego in hoc præcipuè elaborabo hic, vt ſsubleuare poſsſsim Lectorem, ne alibi quærendi neceſsſsitate adſstringatur, cum occaſsio ſse offeret, & authoritates Scriptorum, in quibus terminis loquantur, aut intelligi debeant, declarem; variáſsque eorundem ſsententias in vnum congeſstas, in medium proferam; ac demum non ab aliis dicta tranſscribendo, ſsed illa tantum breuiter recenſsendo, illorúmque dictis nonnulla, cùm neceſsſse fuerit, adjiciendo, ſsiue adnotando, ſsententiam meam interponam: contentus in præfatis quæſstionibus, Doctorum confuſsionem, & mentem aliquantiſsper ſsubordinaſsſse, longiùſsque in aliis diſscuſsſsiſsſse: ſsic enim in futurum eueniet, vt in cauſsis contingentibus, facti ſspecie attentè perſspecta, voluntate teſstatoris maturè coniecturata, & verbis diſspoſsitionis rectè perpenſsis, quid ſsibi verius videatur, pro qualitate, & circunſstantia rerum poſsſsit vnuſsquiſsque diiudicare facilius.

Et vt prædicta attingam, in primis conſstituo, poſst in

*finitos alios, (qui ab inferioribus præcitantur) quæſstiones omnes prædictas tractaſsſse quamplures, inter quos tractarunt Bartolus, Paulus, Alexander, Socinus vterque, Iaſson, Decius, Imola, Corneus, Pariſsius, Cumanus, Fulgosius, Romanus, Rolandus, Gratus, Gozadinus, Antonius Rubeus, Albertus Brunus, Franciſscus Piſscina, Craueta, Riminaldus Senior, Matheſsilanus, Ruinus, Siluanus, Celſsus, Alciatus, Ioannes Le Cirier, Marzarius, Tiraquellus, Petrus de Peralta, Antonius Gomez, Pinellus, & Couar in multis locis congeſstis in vnum & multoties repetitis per Molinam, cuius ſstatim ſspecificam mentionem faciam: & vltra prædictos, ſscripſserunt etiam latiſsſsimè de hac materia, & alij plures, quos in diſscurſsu huius capitis maximè infrà ex num. 141. referam, Burgos de Paz, Pelaez à Mieres, Aluaradus, Caldas Pereira, Ioannes Guttierrez, Ioannes Garſsia, Velaſsquez de Auendaño, Franciſscus Mantica, Simon de Prætis. Iacobus Mandellus de Alba, Ioannes Cephalus Vbertinus, Zuchardus, Hieronymus Zanchus, Iacobus Menochius, Gerardus Mazolus, Hieronymus Gabriel, Marius Anguiſsſsola, Tiberius Decianus, Hyppolitus Riminaldus, Sfortia Oddus, Petrus Surdus, Antonius Theſsaurus, Alexander Raudenſsis, Alexander Trentacinquius, Marcus Antonius Eugenius, Marcus Antonius Peregrinus, Ioannes Vincentius Hondedeus, & Achilles Pedrocha, quos (vt dixi) mox ſsuo ordine præcitabo.

Poſst antiquiores verò, ſsecundo loco Antonium Ga

*brielem referendum duxi, eo quod is Author, de prædictis congeſsſsit multa, & quidem originaliter legendus eſst, non enim ſsola aliorum relatione deguſstari poterit, communium concluſs. lib. 6. de verborum ſsignificatione concluſs. 6. & 7. & tit. de ſstatutis, concluſs. 6. & lib. 3. tit. de teſstamentis, concluſs. 10. per totam.

Tertio loco, de prædictis eleganter & vtiliter loqui

*tur Modern, in conſsuet. Pariſs. tit. 1. de materia feudali. §. 16. per totum, & §. 37. gloſs. 1. vbi de ſsucceſsſsione fæminarum cum maſsculis, in pari, vel remotiori gradu; & de dictionibus inducentibus, aut excludentibus tacitam repetitionem, multa dixit neceſsſsaria, & notatu digna.

Quarto loco, latè, & eruditè quidem, atque diſstinctè,

* quæſstiones omnes ſsuperiùs propoſsitas proſsequutus eſst Ludouic. Molina, ſsupremi conſsilij regij olim meritiſsſsimus, & eruditiſsſsimus Senator, de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. per totum, & cap. 5. per totum. vbi, quæ in variis locis diſsperſsa erant, nec diſstinctè compoſsita, in vnum congeſsſsit, & omnia ferè vſsque ad ſsua tempora in propoſsito ſscripta, longa ſserie, & diſstincta manu Hiſspanorum maioratibus applicauit; ideò cùm occaſsio ſse offert, ad eum omnes, tanquam ad fontem, ſseu initium huius explanationis confugiunt: & quamuis (vt antea dixi) latiſsſsimè ipſse, & ſsingulariter de his omnibus ſscripſserit, ac poſst eum infiniti etiam alij, tam exteri, quàm Hiſspani ſsuperuenerint, qui etiam latiſsſsimè ſscripſserunt; nihilominus tamen, adeò variæ ſsunt hominum. ſsententiæ, & iudicia, vt hinc inde diffendentibus Authoribus, aut non apertè & diſstinctè loquentibus, ſsiue non omnino conuenientibus opinionibus diuiſsis, ad eorum reſsolutiones nunc animaduertere, & pleniùs quæ ad hæc ſspectant attingere, neceſsſsarium fuerit; & pro nunc maximè ad ea, quæ dicto cap. 5. per Molinam traduntur, & aliis omiſsſsis, quæ perfectè explicantur per dictum Authorem, nec maiori declaratione indigent; ab his incipiam, quæ ex num. 56. cum ſseqq. annotauit ipſse Molina, quo loco ad explicationem conſultationúconsultationum Abbatis, & Ananiæ (quas inuicèinuicem inter ſse pugnare omnes contendunt) quærit Molina, Vtrùm qualitas

* maſsculinitatis in vno gradu, vel ſsubſstitutione, aut parte teſstamenti appoſsita, in alteris repetita eſsſse cenſseri debeat? Quod quærunt etiam, & diluunt infiniti alij Authores, quorum lectura mature, & attentè percepta in hac quæſstione eum ordinem ſseruare neceſsſsarium crediderim, vt Authorum omnium ſsententias referam, veriores autem & iure, & ratione comprobem; omnes enim in propoſsito Scribentes, tam huius regni, quàm

* exteri, etiam recentiores quamplures, paucis legibus, & rationibus contenti ſsunt, nec ad ea reſspondent, quæ in contrariam partem vrgere videntur.

Primò igitur conſstituit Molina dict. num. 56. in princ.

* Abbatem in conſs. 36. num. 3. lib. 1. & cum eo infinitos alios ibidem relatos, & referendos infrà, in ea fuiſsſse ſsententia, vt exiſstimauerint quòd ſsi in primis vocationibus, aut ſsubſstitutionibus, maioratus inſstitutor ad eius ſsucceſsſsionem inuitauerit ſsemper filios, ac deſscendentes maſsculos: quamuis in ſsequentibus ſsubſstitutionibus vocet filios, vel deſscendentes abſsque adiectione huius verbi maſsculos, hæc maſsculinitatis qualitas repetita cenſseri debeat. Ad quod probandum, vno ſsolo fundamento, ſsiue ratione vna tantum mouetur Abbas (ſsi originaliter legatur) dicto conſs. 36. num. 3. verſs. nec obſstat dicatur.

* quam repetunt ferè omnes referendi infrà, videlicet, quòd præcedentia declarant, ſsiue determinant ſsequentia, & è contra; per textum in l. finali, §. cui dulcia, ff. de vino, tritico, & oleo legato, l. Titia, §. Titia, & l. vlt. ff. de verbor. obligat. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 6. tit. 13. num. 3. & 4. & vna pars teſstamenti aliam de

*clarat: & inde ſsi verbum aliquod dubium ſsit, aut obſs. eurum, eo modo intelligi debet, ſsecundum quem reperitur in alia parte teſstamenti: l. qui filiabus, l. ſsi ſseruus plurium, §. vlt. ff. de legatis 1. l. quæſsitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo instructo, l. ſsi frater, l. quamuis, C. de fideicommiſsſsis, cum aliis adductis per Manticam loco ci|

p. 22

tato ſsuprà, num. 5. Simonem de Prætis de interpret. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſsolut. 3. num. 64. & quatuor ſseqq. fol. mihi 241. & voluntas teſstatoris in ſsubſstitu

*tionibus talis eſsſse præſsumitur, qualis fuit in inſstitutionibus: vnde ſsequens ſsubſstitutio debet regulari, & intelligi ſsecundum qualitatem prioris: l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis 2. l. 1. C. de impuberum & aliis ſsubſstitutionibus, in illis verbis: Verum eſst non alias partes teſstatorem ſsubſstitutioni tacitè inſseruiſsſse, quàm quæ manifeſstè

* in inſstitutione expreſsſsæ ſsunt. Quia vnus gradus ſsubſstitutionis alium declarat: l. qui liberis, §. vltimo, ff. de vulgari & pup. ſsubſstit. & ordo datus inter primò nomina

*tos, ſsernari debet inter reliquos ſsubſstitutos, Curtius Senior, latiùs fundans in conſs. 51. num. 11. cum ſseqq. lib. 1. Ioannes Guttierrez in conſs. 13. num. 10. & ad hæc reducuntur in effectu omnia fundamenta, quæ pro hac parte expenduntur ab his, qui ſsententiam Abbatis tuentur, cum qua ſsimpliciter tranſsit Marcus Antonius Eugenius in conſs. 12. num. 38. lib. 1.

Sed & aliæ rationes videntur pro hac parte adduci poſsſse, inter quas non mediocriter vrget, in primis, quòd in fœminis vlterioribus, ſsiue alterius lineæ, non ſsolum eadem excluſsionis ratio, imò fortior etiam eſsſse videtur;

* nam qui fœminas proximiores excluſsit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendum eſst, ex ratione l. ſsi viua matre, C. de bonis maternis, ibi: Nam licet hoc

* nouum præſsens lex conſstituat in nepotes, non tamen abs re eſst, vt in hoc caſsu deteriores eſsſse nepotibus filij non ſsinantur. Et multis, quæ in propoſsito eius legis, & vtiliter quidem, congeſsſserunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. à num. 45. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 6. à num. 52. Baëça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 7. num. 33. 35. & 36. Decianus in conſs. 33. num. 18. vol. 3. Menochius in conſs. 318. à num. 21. vol. 4. Hyppolitus Riminaldus in conſs. 739. ex num. 29. cum ſseqq. lib. 7. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſsſsis, lib. 2. cap. 10. ex num. 4. & ita argumentantur permulti in vnum congeſsti ab eodem Menochio in conſs. 197. num. 52. lib. 2. Achilles Pedrocha in conſs. 5. numer. 22. & in conſs. 20. num. 120. & ſsic ob prædictam rationem, &

* præſsumptam teſstatoris voluntatem, qualitatis præcedentis repetitio fieri debet, quæ aliàs non fieret; ex doctrina Bartoli in l. Seiæ, §. Caio, ff. de fundo inſstructo. Aretini in conſs. 137. Alexandri in conſs. 147. lib. 5. & eorum, quæ tradit Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. n. 79. qui in terminis noſstris, & pro hac parte Abbatis, expendit duo iura l. Iulius Paulus 80. & l. cum ſseruus 81. ff. de condit. & demonstrat. quæ verè non vrgent ad pro

*poſsitum, vt ſstatim dicam: & num. 77. ratione mouetur, ſscilicet, quòd mutatio voluntatis præſsumi non debeat, maximè in continenti, vel in eadem diſspoſsitione: ex regula l. eum qui, cum multis aliis, ff. de probationibus. quam lib. 1. cap. 39. num. 39. multis exornauimus remiſsſsiuè: Vnde ex quo teſstator in principio teſstamenti, & in prima vocatione maſsculos prædilexit, & vocauit eos, fœminas excludendo; cenſsetur eſsſse poſstea in vlterioribus diſspoſsitionibus eiuſsdem voluntatis. Et antea n. 74.

* proponit idem Author contrarietatem Abbatis & Ananiæ, de qua nunc agitur; & dicit Abbatis ſsententiam probari ex nonnullis legibus, quas confusè nimis adducit, nec vere (vt quod ſsentio dixerim) vnam, aut alteram partem confirmant apertè; aut ſsaltem ſsi aliquo modo induci poſsſsunt, non omnes Abbatis ſsententiam probant, imò potius contra eam poſsſsunt nonnullæ retorqueri; niſsi excuſsando Virum equidem eruditum, dicamus, in eo ſsenſsu (licet ſsimul & dicendo quod faciunt pro illa concluſsione) ponderatas fuiſsſse eas leges, vt pro vna, & altera parte vrgere oſstenderet prædictus Author, quod apertiùs conſstabit, ſsi ſspecificè, aut ſsuo ordine, de vniuſscuiuſsque legis inductione tractemus.

Et primò allegat Mieres textum in l. Caio, in princ. ff.

* de alimentis legatis: ex qua adnotauit Bartolus in ſsummario, legatum in dubiis videri tranſslatum in alium cum onere ſsuo, vnde ſsumpſsit prædictus Author argumentum, ad probandum, ſsecundas, vel vlteriores vocationes, aut ſsubſstitutiones cenſseri factas cum eodem onere, conditione, aut qualitatis repetitione, quæ præcedentibus inerat: id tamen an rectè fieri poſsſsit, dicetur infrà num. 115. cum ſseqq.

Secundò allegat textum in l. ſsi tibi, cum leg. ſsequenti,

* ff. de adimendis legatis, quæ pro Abbate nullo modo induci poſsſsunt, pro Anania autem, contra Abbatem, vtrum earum inductio ſstare poſsſsit, videbitur infrà ex num. 120.

Tertiò expendit textum in l. cum pater, §. ab inſstituto,

* ff. de legatis 2. vbi relicta ab inſstituto, repetita cenſsentur à ſsubſstituto ſsub eadem conditione; quod etiam Ananiæ ſsententiæ: nihil repugnat, vt dicetur infrà, num. 122. & ſseq.

Quartò adducit ad textum in l. 3. §. filius, ff. de liberis

* & poſsthumis, quam pro Abbate vrgere exiſstimat, ea ratione, quòd probetur ibi, clauſsulam poſsitam inter plura capitula, vel ante omnia, vel poſst omnia, ad omnia referri: quod etiam ad rem noſstram, aut quæſstionem ſsuperiùs propoſsitam nihil facit, vt conſstare poteſst ex dicendis infrà num. 126. & 127. & non obſscurè colligitur ex l. legatus, §. qui plures, ff. de legatis 2. quam vltimo loco allegauit ipſse Mieres vbi ſsuprà, atq;atque ex ea dedu

*xit Bartolus in ſsummario, quòd clauſsula generalis reſstringitur ad ſspecificata, ſsi plura fuerunt, & plene comprobat Ioſsephus de Ruſsticis in tract. an & quando liberi in conditione poſsiti vocentur, lib. 1. cap. 2. num. 65. 1. part. fol. 13. Vides ergo omnia fundamenta, quæ pro Abbatis ſsententia eſsſse poſsſsunt, & plenè, & diſstincte ponderata; vt ſsi ad hæc congruum reſsponſsum habueris, Contrariam ſsententiam probare, non temerè intendere poſsſsis. Ea

* verò apertè colligitur ex dictis per Ananiam in conſs. 22. num. 3. in verſs. Eſst etiam multum ponderandum, vbi ex communi traditione Doctorum, expreſsſsim probat contrarium eius, quod Abbas dixit, ſscilicet, quòd verbum maſsculos, etſsi in vna, ſseu etiam in pluribus partibus Maioratus, aut diſspoſsitionibus appoſsitum ſsit; non tamen in alia eiuſsdem parte, vbi deeſst, ſsupplendum erit, imo ex eius expreſsſsione facta in vna parte, cenſsendum eſst, Maioratus inſstitutorem verbum maſsculos in alia parte conſsultò omiſsiſsſse, quoniam ſsi repetere voluiſsſset, vtique expreſsſsiſsſset: & Ananiæ ſsententiam ſsequuntur permulti, quos adducit Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. num. 75.

* & 76. Molina de Hiſspanorum primogeniis lib. 3. cap. 5. num. 56. verſs. ſsed quamuis tot viri grauiſsſsimi. quibus ipſse adhæret in verſs. in hac autem opinionum varietate. dicens hanc opinionem multo magis ſsibi placere, & probabiliorem eſsſse, niſsi in aliquibus caſsibus, de quibus agit ibid. num. ſseqq. vſsque in finem capitis: & in effectu omnes reducuntur ad hoc, quòd teſstator rationem conſseruandæ agnationis in Maioratu expreſsſserit, vel tacitè, apertè tamen, ſsubintellexerit illam, tunc namque certiſsſsimum eſst (vt ipſse affirmat) qualitatem maſsculinitatis in vna parte ſsubſstitutionum expreſsſsam, ad aliam referendam eſsſse, aliàs non, & num. 58. & ſseqq. plures Authores refert, qui Abbatis, & Ananiæ ſsententias ſsic concordarunt.

Videamus ergo, an hæc ſsecunda pars Ananiæ verior

* ſsit, & fortioribus fundamentis munita, & in effectu rationes omnes, quæ pro Anania excogitari ſsolent, per Doctores, ad quatuor reduci debent: duæ colliguntur ex eodem Anania (ſsi originaliter legatur;) duæ aliæ: ex Molina vbi ſsupra. Illarum prima eſst, quòd cùm teſstator

* in vna parte teſstamenti, vel etiam in pluribus, verbum maſsculos appoſsuerit; in alia verò, vel in aliis non; videtur in illis de maſsculis non intellexiſsſse: argumento cap. Nonnè, de præſsumpt. l. cum prætor, cum vulgatis, ff. de iudiciis. quia ex quo in hac, vel in his vocationibus, diſsponens de qualitate maſsculinitatis non expreſsſsit, noluiſsſse dicitur: l. vnica, §. ſsin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, per quem text. poſst Bald, & alios antiquos dicere ſsolent Doctores in mille locis, quod teſstator

* in dubio cenſsetur noluiſsſse diſsponere, cùm facile illi fuit, aliqua de re diſsponere, & non diſspoſsuit: & poſst alios |

p. 23

multos ſsic argumentantur Ioannes Cephalus in conſs. 432. num. 39. lib. 3. Bonifacius Rogerius in conſs. 41. num. 67. & 69. lib. 1. Menochius in conſs. 220. num. 143. lib. 3. & præſsumpt. 23. num. 2. lib. 4. Pedrocha in conſs. 5. n. 48. & 50. & in conſs. 12. num. 6. & 10. & in conſs. 30. num. 12. Ioannes Guttierrez in conſs. 13. num. 17. Et inde ſsolet etiam dici:

* Teſstator hoc non dixit, hoc non expreſsſsit, ergo neque nos dicere debemus: per textum in l. ſsi ſseruum, §. non dixit prætor, ff. de acquirenda hæreditate, quo argumento de non expreſsſsis à teſstatore, paſsſsim Doctores vtuntur; & in propoſsito congerit infinita Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt, lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſsolut. 3. à num. 126. vſsque ad num. 166. fol. mihi 245. vbi eruditè (vt

* ſsolet) & vtiliter loquitur, & in quæſstione noſstra ſsic argumentatur Decius in conſs. 599. num. 4.

Secunda ratio eſst, quòd verba teſstatoris, & cuiuſslibet

* alterius diſsponentis, in dubio ad intellectum iuris communis referenda ſsunt: cap. cauſsam, quæ, de præſscriptionibus. cap. cum dilectus, de conſsuet. Bartolus in l. omnes populi, 3. part. quæſst. 3. principalis, ff. de iuſstitia & iure, Felinus in cap. cum omnes, de conſstitutionibus. Mieres de Maioratu, 1. part. quæſst. 58. num. 55. Simon de Prætis de interpret, vlt. volunt. lib. 2. ſsolut. 10. n. 65. fol. mihi 167. & teſstator in dubio cenſsetur cum diſspoſsitione legis, aut

* iuris communis ſse conformare voluiſsſse ex vulgatiſsſsima iuris regula ſsæpiſsſsimè à Doctoribus repetita, & plenè per Menochium declarata, lib. 4. præſsumpt. vlt. Manticam de coniecturis vlt. volunt. lib. 6. tit. 6. à princ. Graſsſsum receptarum ſsentent. §. fideicommiſsſsum, quæſst. 76. num. 25. & ſseqq. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 15. & 16. Ioſsephum Ludouicum deciſs. Peruſsin. 61. num. 46. vnde cum hæc opinio ad terminos iuris communis nos redigat, ex cuius diſspoſsitione foeminæ ſsunt capaces ſsuccedendi in Maioratu quocunque, vt infrà dicetur, & pleniſsſsimè probat Alexander Raud. in reſsponſso 1. ex num. 74. cum multis ſseqq. vol. 1. nec propter maſsculos remotiores excluduntur, niſsi de voluntate teſstatoris manifeſstè conſstiterit, vt etiam infrà dicetur, omninò amplectenda erit, maximè in caſsu propoſsito, in quo qualitatem maſsculinitatis in ſsecunda, aut vlterioribus vocationibus teſstator non expreſsſsit. Quo fundamento in terminis quæſstionis

* noſstræ originaliter vſsus eſst Ancharan. (& ab eo cæteri accipiunt) in conſs. 120. num. 4. incipit Pro clariori. Burg. de Paz in conſs. 29. in princ. & num. 66. & alij plures, quos conſsultò omittendos duxi.

Tertia ratio deſsumi poteſst ex verbis Modern, in conſsuet. Pariſs. 1. part. §. 37. gloſs. 1. num. 8. qui ferè in noſstris terminis loquitur, ac ſsingulariter annotauit legatum, fi

*deicommiſsſsum, & omnem aliam diſspoſsitionem in dubio cenſseri puram, ſsi in ea non inſseratur dies, nec conditio, nec illam in dubio præſsumi adiectam: quod maximè procedit, cum verba repugnant, vt in terminis quæſstionis noſstræ, l. 1. ff. de condit. & demonſstrat. l. libertis, libertabùſsque, 4. in fine. ff. de alimentis legatis, l. ſsi Titius mihi, §. vltimo, ff. de legatis 1. & latius comprobat, rationèmque reddit Menochius lib. 4. præſsumpt. 175. n. 2. 3. & 4. vbi per totam illam præſsumptionem accuratè &

* vtiliter diſsputat, an, & quando diſspoſsitio conditionalis, vel potius pura, vel modalis, vel in diem præſsumi debeat? Peregrinus etiam de fideicommiſsſsis, artic. 16. num. 110. folio 156.

Quarta, & vltima ratio traditur per Molinam lib. 3. dict. cap. 5. num. 57. quæ deducitur ex ſsingulari doctrina Ioannis de Imola in Clement. 1. col. finali, de ſsupplenda negligentia prælatorum, vbi inquit, præcedentia in ſsequentibus nunquam cenſseri repetita; quoties agitur de

* repetenda qualitate aduerſsus diſspoſsitionem iuris communis: quod præſsertim in materia de qua agimus (vtpote fœminarum excluſsiua) dicendum eſst, ex eodem Molina, qui refert plures alios Imolæ ſsententiam ſsequentes; & vltra eum confirmatur ex his, quæ ſscribit Modernus Pariſs. vbi ſsuprà num. 9. & in additione ad Bar

*tolum in l. prætor, l. 2. §. eritque differentia, ff. vi bonorum raptorum, vbi ponitur diſstinctio ad cognoſscendum, an & quando dicta in vno capitulo, in ſsequentibus cenſseantur repetita. Et vide omninò Menochium lib. 2. præſsumpt. 7. per totam, ex cuius diſsputatione, multa huic materiæ conducibilia deduci poſsſsunt, ibi enim pleniſsſsimè & forſsan melius, quàm alibi tractat, an, & quando di

*cta, & diſspoſsita in vna parte legis præſsumantur repetita in alia parte.

Sed & iura poſsſsunt, aut leges, vltra rationes prædictas adduci pro hac parte. Et primo loco, l. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis 3. vbi prohibitio aliena

*tionis, quæ eſst contra ius commune, argum. l. nemo paciſscendo, ff. de pactis, & ſsine cauſsa fieri non poteſst, vt in §. Iulius Agrippa, eiuſsdem legis, & in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis 1. & declarat latiſsſsimè Pertus Antonius de Petra de fidei commiſsſsis, quæſst. 1. ex num. 1. cum multis ſseqq. facta inter viuos, non extenditur ad vltimam voluntatem.

Secundò facit textus in l. ſsub conditione, 73. ff. de hære

*dibus inſstituendis, vbi Caius Iureconſsultus in hunc modum ſscribit: Sub conditione hærede inſstituto, ſsi ſsubſstituamus, niſsi eandem conditionem repetamus, purè cum hæredem ſsubstituere intelligimur. Quibus verbis expreſssè demonſstrat, conditionem adiectam in inſsticutione, repetitam non videri in ſsubſstitutione, niſsi per teſstatorem repetatur: at conditio qualitas quædam eſst, l. 1. §. qui ſsub conditione, l. ſsi quis ſsub conditione, ff. ſsi quis omiſsſsa cauſsa teſstamenti, & ita contra Abbatem rectiſsſsimè expendit eum textum Decius in conſs. 599. num. 6. ad probandum qualitatem Maſsculinitatis repetitam non cenſseri.

Tertiò, facit l. qui fundum, ff. de contrahenda emptione,

* vbi clauſsula appoſsita in præcedentibus, in ſsequentibus repetita non intelligitur, provt ad id expendunt eum textum Socinus, & Caſstrenſsis in l. quæ conditio, ff. de condit. & demonstrat.

Quartò, facit textus in dict. l. quæ conditio, 39. ff. de

* condit. & demonſstrat. vbi in hæc verba ſscribitur. At quæ conditio ad certas perſsonas accommódata ſsuerit, eam referre debemus ad eum dumtaxat gradum, quo hæ perſsonæ inſstitutæ fuerint. Et in l. vltima, §. Seio, ff. de legatis 2. ex quibus communiter adnotarunt Bartolus, & alij Doctores ibi. Menochius referens multos lib. 4. præſsumpt. 178. num. 17. conditionem adiectam vni gradui, vel perſsonæ

* iam nominatæ, non cenſseri repetitam in perſsona alterius ſsubſstituri, aut coniuncti, & pleniſsſsimè declarat Menochius dict. præſsumpt. 178. per totam.

His ergo iuribus, & fundamentis (quæ verè conclu

*dunt Ananiæ ſsententiam, intellectam eo modo quo Molina intellexit, magis communiter ſsequuntur Scribentes, vt vltra relatos per Molinam, conſstat ex his, quæ in propoſsito tradiderunt Burgos de Paz, Mieres, Aluaradus, Ioannes Garſsia, Ioannes Guttierrez, Velaſsquez de Auendaño, Riminaldus, Decianus, Peregrinus, Menochius, Prætis, & alij quos infra commemorabo. Ego verò, vt prædictorum, & aliorum etiam quamplu

*rium, dilucida, & perfecta reſsolutio haberit poſsſsit, poſstquam in hac materia quamplurima euolueram, & infinita, attenta, atque originali librorum omnium lectura prælegeram (quod moris habeo) nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxi, quibus ipſsa, & abſsolutè, & diſstinctè magis, quàm antea erat, explicata manebit.

Et in primis conſstituo, certam, aut generalem regu

*lam in hac materia dari non poſsſse, ſsed qualitates, & circumſstantias caſsuum occurrentium conſsiderandas eſsſse, ex quibus, quid teſstator voluerit, quid vè præſsenſserit, poſsſsit deduci; & iuxta ea voluntatem teſstatoris interpretari: vt ſscribunt Decius in conſsil. 339. col. 2. ad finem, Socinus Iunior in conſs. 103. ſsub num. 55. lib. 1. quorum meminit, & ita conſstituit Simon de Præris de interpret. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſsolut. 3. num. 74. fol. mihi 242. variæ enim ſsunt, & diuer

*ſsæ hominum. voluntates, l. & quia poterat, ff. ad Trebellianum, cap. quia, de conceſsſsione præbendæ, & iuxta illud: Velle ſsuum cuique eſst, nec voto viuimus vno. cùm poſsſsit

* teſstator cum diſspoſsitione legis ſse conformare, vel ſsua |

p. 24

diſspoſsitione facere ceſsſsare prouiſsionem illius, fœminas excludendo, vel non: l. ſsi fundum: §. ſstichum, & ibi Baldus, ff. de legatis 1. l. eum qui, in fine, ff. de his quibus vt dignis, Alexander in conſs. 88. col. 2. num. 2. lib. 7. Caſstrenſsis in conſs. 185. Subſscriptis egregiis, in fine, lib. 2. poſsſsit

* etiam diuerſsimodè ſsuam diſspoſsitionem facere, aut generalem, aut ſspecialem, aut limitatiuam, vel reſstrictiuam, aut reſspicientem aliquid ſsubſstantiale ipſsius diſspoſsitionis, vel accidentale; aut expreſsſsam, vel tacitam, Ruinus in conſs. 37. Circa legatum, col. penultima, num. 7. lib. 2. Pariſs. in conſs. 58. Circa Primum, col. 2. n. 5. lib. 2. plenè Ripa in l. 1. col. 7. vſsque ad 10. à num. 49. vſsque ad num. 74. ff. de vulg. & pup. ſsubst. Decius in l. ſsicut certi, col. 3. C. de teſstamento militis, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. à princ.

Secundò conſstituendum eſst, repetitionis inducendæ,

* vel non inducendæ diſsputationem totam coniecturalem eſsſse, & præſsumptam; ſsicuti poſst Bartolum in l. Seiæ, §. Caio, num. 2. ff. de fundo inſstructo, & in l. in repetendis, ſst principium, ff. de legatis 3. expreſssè adnotarunt Caſstrenſsis in conſs. 153. ſsuper 1. quæſsit lib. 1. Decius in conſs. 190. col. 4. verſs. Septimo, quod. Craueta in conſs. 608. n. 9. & cum aliis multis, Menochius lib. 4. præſsumpt. 180. num. 3. & in

* conſs. 117. num. 60. lib. 2. ſsic, vt coniecturæ in hac materia fallaciſsſsimæ eſsſse poſsſsint, cùm non ſsolum diuerſsi in varias, & diuerſsas trahantur ſsententias, ſsed etiam ijdem ſsibi non conſstent, vt affirmat Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 6. tit. 13. ſsub num. 8. in verſs. vnde cum non ſsolum, fol. mihi 243. & ſsentit Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. num. 76. dum dicit, dolendum eſsſse, quòd Pariſsius, Socinus, & alij in pluribus conſsiliis variaue

*rint in hac materia; & modò vnam, modò aliam ſsententiam probauerint: idcirco quamuis expreſsſsum dici ſsoleat, ac etiam euidenter, & clarè apparere id, quod ex coniecturis apparet, etſsi verbis expreſsũexpreſsum non fuerit; l. licet Imperator, vbi communiter Doctores ff. de legatis 1. Decius in conſs. 584. num. 2. Tiraq. in l. ſsi vnquam, in verbo, libertis, num. 52. & ſseqq. C. de reuocandis donationibus. Zanchas in repetit, l. hæredes mei, §. cùm ira, num. 46. & ſseq. Molina de Hiſspanorum primogeniis lib. 3. cap. 4. num. 39. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 6. Decianus in conſs. 41. num. 126. lib. 1. Hyppol. Riminald. in conſs. 116. ex num. 2. vol. 2. Menochius in conſs. 95. num. 31. 33. & 36. lib. 1. & ſspecialiter prouiſsum dicatur, quod

* ex mente, aut intentione diſsponentis apparet per coniecturas: l. cum acutiſsſsimi, C. de fideicommiſsſsis. Andr. Siculus de Barbacia in conſs. 11. col. 5. part. 2. Signorolus in conſs. 176. num. 7. & referens multos Tiraquell. de legibus connubialibus, verbo exprez, gloſs. 7. voluntatémque ex coniecturis collectam, expreſsſsam voluntatem dici, cen

*ſsuerit gloſsſsa notabilis in l. Prætor, §. interdum, verſs. expreſsſsum, ff. de noui operis nunciatione. Decius in conſs. 68. num. 13. Antonius Theſsaurus, deciſs. Pedemontana 248. num. 3. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. ſsolut. 5. à num. 13. fol mihi 153. & dubit. 1. num. 178. fol. 248. & alij innumeri, quos ſsciens, conſsultóque prætermitto. Tamen, quia in coniecturanda, atque inter

*pretanda defuncti voluntate ſsæpè decipimur, vt ſscribit Baldus in l. precibus, num. 23. C. de impuberum, quem referunt, & multis comprobant Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. num. 1. Mantica de coniecturis vltimar, volunt. lib. 3. tit. 2. num. 1. Tiraquellus in l. ſsi vnquam, in verbo, libertis. C. de reuocandis donationibus. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 11. ex num. 33. cum ſseqq. & num. 40. & mentem defuncti diiudicari difficillimum

* eſst: l. ex facto, ff. ad Trebellianum. cum notatis per Manticam de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 2. in princ. & vide. tit. 4. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 1. Menoch. alios referens in conſs. 117. num. 48. lib. 2. vbi di

*cit, quòd interpretatio voluntatis teſstatoris, plena periculi eſst, & perſsæpe in illius cognitione errare ſsolemus: Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. interpret. 1. ſsolut. 2. num. 5. fol. 11. Socinus Iunior in conſsil. 101. in princ. vol. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. num. 28. fol. mihi 180. qui poſst Baldum ibi relatum, in propoſsito dicit; quòd ambulare dicimur

* in tenebris, cùm agimus de interpretanda mente teſstatoris: cum quo loquuti non ſsumus, & qui non poteſst modò mentem ſsuam aperire. Tiberius Decianus, in conſsil. 10. num. 71. vol. 3. vbi refert Bald. vbi ſsupra, & in aliis

* locis dicentem: quod de mente hominis nullum certum eſst teſstimonium, quia ſsoli Deo nota eſst; ideò magis inhærendum verbis certis, quàm menti imaginariæ, & non certæ: ex eodem Authore ex quo, & ſsuperioribus

* idem dicendum erit in terminis noſstris, vt quoties voluntas teſstatoris expreſsſsa non fuerit, aut clara, incerta potius, & obſscura, atque ex coniecturis colligenda, cautiſsſsimè agendum ſsit, & plura attendantur, quæ ſscribit Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. interpret. 2. ſsolut. 1. per totam, fol. 78. & lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. ſsolut. 1. & duodecim ſseqq. fol. mihi 45. vſsque ad fol. 64. vbi latiùs, & meliùs quàm alibi congerit infinita, quæ in coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate obſscura attendi debent, vt interpretatio recta, & Congrua dicatur: Petrus Magdalenus, de numero teſstium in teſstamentis requiſsito, 1. part. cap. 15. per totum. vbi de coniecturis ex teſstamento reſsultantibus, & qua

*liter, quóve probationis genere probari debeant, latiſsſsìmè, & vtiliter tractat & illæ demum coniecturæ attendantur, quæ neceſsſsariæ, aut valde probabiles ſsint, aut

* concludentes: vt cum multis ſscribunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 3. num. 10. Decianus in conſs. 10. num. 71. vol. 3. Marcus Antonius Peregrinus, qui multis confirmat, de fideicommiſsſsis, art. 11. n. 39. & ſseqq. fol. mihi 90. & colligantur ex dictis, & diſs

*poſsitis per teſstatorem: Portius in conſs. 14. num. 2. & in conſs. 2. num. 4. & ſseqq. Torniellus in conſs. 43. num. 1. & ſseqq. Pariſsius, in conſs. 87. num. 18. vol. 2. Burſsatus in conſsil. 51. num. 9. vol. 1. Cagnolus in l. 1. num. 52. C. de pactis, Marzarius in conſs. 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. num. 6. & num. 143. Quod in materia, de qua, agimus, rectiſsſsimè adnotauit Molina de Hiſspa

*norum primogeniis, lib. 3. cap. 4. n. 38. & alibi ſsæpe eod. c. & cap. ſseqq. dicens, fœminas propter maſsculos remotiores, ex coniecturis non aliter excluſsas cenſsendas eſsſse, aut repetitionem maſsculinitatis non aliter induci poſsſse, quàm ſsi coniecturæ indubitatæ fuerint: Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. num. 2. & num. 6. in fine, ibi: Non priuantur euidentiſsſsimè, aut per indubitabiles coniecturas, & num. 21. & num. 25. in fine, ibi: Niſsi vbi priuatio ſsit expreſsſsa, vel per tam euidentiſsſsimas coniecturas, vt ſsalua mente teſstantis ab eis recedi non poſsſsit. Et ſsequuntur Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 7. in fine, & num. 32. ibi: Euidentiſsſsimè excluſsio probanda erit. Ioannes Guttierrez in conſs. 13. num. 14. Alex. Raudenſsis, qui refert Molinam, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 292. Petrus Surdus in conſs. 316. ex num. 31. lib. 3. vbi

* dicit: quòd maſsculus remotior, vt ad ſsucceſsſsionem admittatur, excluſsa fœmina proximiori, induci non poteſst, niſsi euidenter, aut clarè conſstet de teſstatoris voluntate: Burgos de Paz in conſs. 29. num. 66. & in repetitione proœmij legum Tauri, vbi dicit: Quòd, vt fœminas ex

*cluſsas eſsſse iudicemus, expreſsſsiſsſsima verba eſsſse debent: & infrà dicemus, num. 159. & vltra relatos ibi. idem notauit etiam Decianus, in conſs. 12. num. 21. lib. 1.

Tertiò & principaliter, ac pro generali, & vera huius

* materiæ regula conſstituendum eſst, repetitionem, aut reſstrictionem maſsculinitatis, legitimitatis, ſseu aliarum qualitatum præcedentium, totam pendere à voluntate teſstatoris: Bartolus in l. Seiæ, §. Caio, ff. de fundo inſstructo, & in l. auia, & in l. Iulius Paulus, ff. de condit. & demonstrat. Albericus in l. Titia, §. 1. ff. de verborum obligationibus, Alexander in conſs. 50. in fine, & in conſs. 66. col. 2. num. 3. lib. 2. Oldradus in conſs. 151. Craueta in conſs. 135. num. 14. & ſseq. Menochius in conſs. 111. num. 88. lib. 2. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſsolut. 2. num. 132. fol. 266. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 16. num. 10. fol. 144. |

p. 25

idcirco, cùm expreſsſsa, aut clara, ſsiue etiam præſsumpta

* fuerit voluntas teſstatoris, qualitates præcedentes repetere volentis, aut reſstringere, fœmináſsve proximiores propter maſsculos remotiores excludere, vel non excludere, illa omnino & præcisè obſseruanda eſst; quod vltra relatos ſsuprà eleganter probauit Hyppol. Riminald. in conſs. 112. num. 48. & num. 53. lib. 1. & in conſs. 746. num. 9. & 10. lib. 7. vbi cum Aretino, Alexandro & aliis nota

*uit, quòd repetitio qualitatum, vel conditionum. fit, vel non fit, ex præſsumpta mente diſsponentis, ac etiam impeditur, vbi aliàs de iure fieri deberet, ſsi conſstat de tacita voluntate teſstatoris: & exemplum ponens, rectè aduertit Molina de Hiſsp. primogen. lib. 3. c. 5. & eum non referens

* Aluaradus de coniect. mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 4. n. 1. vt puta, cũcum inſstitutor Maioratus dixerit, quod ad ſsui Maioratus ſsucceſsſsionem vocat maſsculos proximiores, & quòd nullo pacto vult, quòd fœmina in Maioratu ſsuccedat, ſsed quòd ſsemper propter maſsculos etiam remotioris lineæ, & gradus, excludatur. quo caſsu dubitationi locus eſsſse non poteſst: vel cùm per viam regulæ generalis qualitatem Maſsculinitatis appoſsuerit, vt ſsi dixerit: Volo,

* quòd ſsemper in hoc Maioratu maſsculi, & non fœminæ ſsuccedant: tunc enim, ſsiue in principio, ſsiue poſst vocationes, aut ſsubſstitutiones clauſsulam hanc adjiciat, quamuis in quibuſsdam gradibus, aut ſsubſstitutionibus qualitatem Maſsculinitatis omiſserit, illa ad omnes gradus, & perſsonas pertinere debebit, & verbum filiis in aliqua parte adiectum, de maſsculis intelligendum erit, ex eodem Molina dicto cap. 5. num. 62. vbi refert alios. Deci

*pitur tamen eo loco, dum exiſstimauit (ad quod nullus animaduertit) maſsculos ad excluſsionem fœminarum proximiorũproximiorum ex vi repetitiua in propoſsita ſspecie includi: quod ſsentit apertè, dum expendit doctrinam Bartoli, de qua ibi mentionem facit: cùm tamen verius multò ſsit in hoc caſsu ex vi comprehenſsiua, non ex repetitiua, ad excluſsionem fœminarum maſsculos etiam remotiores admitti, ex reſsolutis per Doctores in l. mulieri & Titio, ff. de condit. & demonſstrat. Oldradum in conſs. 185. Rolandum in conſs. 27. num. 6. & 7. lib. 1. Franciſscum Piſscinam in diſsputat. excluſs. fœmin. num. 15. & 23. Tiraquellum in l. ſsi vnquam, in verbo, libertis, num. 37. C. de reuocandis donationibus, & dictis per eundem Molinam, lib. 1. cap. 5. num. 9. & quatuor ſseqq. Quare qualitas maſsculinitatis, etſsi in aliquibus fuerit omiſsſsa, in omnibus, qui ſsucceſsſsuri ſsunt, cenſsetur requiſsita & comprehenſsa. Expreſsſsum enim dicitur, quod ex præcedentibus, aut ſsequentibus verbis, errore, aut obliuione diſsponentis ap

*paret fuiſsſse omiſsſsum: l. 1. verſs. ſsin autem, ff. de hæredibus inſstituendis, l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis 2. Caſstrenſsis in conſs. 60. in fine, lib. 1. Tiraquellus congerens nonnulla in propoſsito in l. 7. connubiali, à num. 180. Simon de Prætis de interpret, vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſsolut. 1. num. 31. fol. 257. aut quod ex pro

*œmio, ſsiue ex præfatione diſspoſsitionis colligitur, vt in noſstro caſsu; quæ præſstat lumen, ac intellectum ipſsi diſspoſsitioni, & inducit cauſsam, & rationem finalem ipſsius: vt cum aliis multis obſseruant Molin. de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. ex num. 1. cum multis ſseqq. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 15. num. 10. & 2. part. q. 3. num. 21. & num. 28. & in initio 2. part. num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. vltimo, ex n. 9. Menoch. lib. 6. præſsumpt. 2. Achilles Pedrocha in conſs. 10. num. 38. Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 123. & 124. Præterea, ſsi inſstitutor Maioratus in in

*ſstitutione illius profiteatur, ſse Maioratum inſstituere, ea ratione, vt bona perpetuò in agnatione conſseruentur: ex hoc ſsolùm fœminas propter maſsculos remotiores excludere, & qualitatem maſsculinitatis in vno loco, aut gradu diſspoſsitionis adiectam, ad alias perſsonas, & gradus extendere voluiſsſse videtur: in quo amplius non inſsiſsto; ſsed ad Molinam me remitto, qui de hac quæſstione, & ratione ipſsius, plenè tractauit, & in effectu ſsic reſsoluit lib. 3. de Hiſspanorum primogeniis, cap. 5. à num. 1. vſsque ad num. 10. & num. 18. & num. 58. & lib. 1. cap. 6. num. 6. cui iunge idem etiam tractantes, Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 2. & num. 24. Auendañum in l. 40. Tauri, gloſs. 9. num. 49. & 50. & vltra relatos ab eis, Menochius in conſs. 95. num. 24. 82. & 89. lib. 1. Decianus, in conſs. 74. num. 95. cum ſseqq. vol. 3. Simon de Præris de interpret. vltimar. volunt. ſsolut. 11. n. 3. fol. 147. vbi per totam illam ſsolutionem à principio vſsque in finem, pleniſsſsimè tractat, & vtiliter, an, & quando fideicommiſsſsum inducatur, ſsiue amplietur, agnationis conſseruandæ ratione expreſsſsa: item conſseruandæ

* agnationis ratio quando dicatur expreſsſsa, & quando tacita; & infinita alia congerit, quæ vtiliſsſsima eſsſse poſsſsunt in hac materia, & Hiſspanorum maioratibus quotidie applicari: latè etiam agit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 30. per totum.

Denique, ſsi maioratus inſstitutor, ſsimpliciter, & ab

*ſsolutè maſsculos ad ſsucceſsſsionem eiuſsdem inuitauerit, nec de fœmina in aliqua parte diſspoſsitionis meminerit, quamuis rationem conſseruandæ agnationis non expreſsſserit, ex hoc ſsolum agnationem conſseruare voluiſsſse videtur, fœminàſsque propter maſsculos remotiores excludere: & quod fortius eſst; verbum ipſsum maſsculos, abſs

*que vlla ratione conſseruandæ agnationis expreſsſsa, vel ſsubintellecta, ſsui natura excluſiuũexcluſiuum eſst fœminarum, quod amplius non fundo, ſsed vtrumque ad Molinam remitto, qui plene tractat, & his quæ in contrarium moueri poſsſsunt reſspondet lib. 3. de Hiſspanorum primogeniis, cap. 5. à num. 25. vſsque ad num. 38. & lib. 1. cap. 5. num. 36. vbi

* rectè conſstituit maſsculinitatis expreſsſsionem præbere coniecturam, vt proſspectum ſsit agnationi: quod dixit etiam Sylueſster Aldobrandinus in conſs. 6. num. 43. lib. 1. & cum Socino, Decio, Pariſsio, & aliis, Alexander Raud. in reſsponſso 35. n. 81. & 82. lib. 1. Albanus in conſs. 51. n. 8. & in conſs. 54. n. 8. Bonifac. Rogerius in conſs. 25. num. 35. lib. 1. Hyppol. Riminald. in conſs. 117. n. 17. lib. 2. & vide in conſs. 738. num. 20. lib. 7. & ſsuperiorem reſsolutionem ſsequuntur etiam, & multos alios ſsic tenentes referunt Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 6. & 7. per totum. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſs. 9. num. 47. & 48. Ioannes Guttierrez in conſsil. 13. num. 8. per totum, vbi in propoſsito adducit doctrinam, & diſstinctionem Gregorij Lopez; Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. fideicommiſsſsum, quæſst. 12. num. 2. & quæst. 35. num. 2. Berous in conſs. 115. num. vol. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 25. num. 11. fol. mihi. 235. vbi dicit, quòd pro hac ſsententia eſst caſsus, in cap. Raynaldus, de teſstamentis, & art. 26. n. 22. fol. 249. Achilles Pedrocha in conſs. 22. num. 4. Mazolus in conſs. 5. num. 55. Cephalus in conſs. 330. num. 62. lib. 3. Menochius videndus omninò in conſs. 95. à num. 51. vſsque ad num. 65. lib. 1. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 3. ſsolut. 11. num. 5. 6. 7. & 8. fol. 147. & num. 65. fol. 155. pro quibus ponderari poteſst optimus textus

* (quem nullus ipſsorum expendit) in §. cæterum, Inſstitut. de legitima agnatorum ſsucceſsſsione, dum dicit: Quod ideo conſstitutum erat, quia commodius videbatur, ita iura conſstitui, vt plerunqae hæreditates ad maſsculos confluerent. Et ſsic in eo textu, verbum maſsculos, ſsimpliciter prolatum, ſsolum agnatos maſsculos comprehendit; agebatur enim de materia, in qua verſsabatur fauor agnationis; nam

* cognati iure ciuili non admittebantur ad hæreditatem, ſsed à Prætore, tertio ordine per bonorum poſsſseſsſsionem vacabantur: l. 1. ff. quis ordo in bonorum poſsſseſsſsione ſseruetur. textus in principio. Inſstitut. de ſsucceſsſsione cognatorum. Vnde ex prædictis verbis ſsequitut manifeſstè, & neceſsſsariò dicendum; Imperatorem ibi de maſsculis agnatis tractare, vt ſsubiecta materia conueniat: & apertiùs exprimitur in principio illius textus, dum dicitur: Cæterum inter maſsculos quidem agnationis iure hæredit as etiamſsi longiſsſsimo gradu ſsint, vltro, citroque capitur. Idque indubitabile qui

*dem erit, ſsi maſsculinitatis qualitas reiterata fuerit, aut in pluribus ſsubſstitutionibus repetita; tunc enim oſstendit apertè, agnationi fuiſsſset proſspectum: Socinus Iunior, in conſs. 22. col. 2. in princ. lib. 3. & in l. cum auus, num. 83. |

p. 26

ff. de condit. & demonſstrat. Pariſsius in conſs. 7. num. 9. & 10. lib. 2. Riminaldus & Raudenſsis in locis relatis ſsupra, num. 80. Surdus referens alios in conſs. 396. num. 17. lib. 3.

* Boniſsacius Rogerius in conſs. 25. num. 50. lib. 1. Procedit etiam ſsuperior reſsolutio, cùm inſstitutor Maioratus relictis propriis filiabus filios maſsculos ad ſsucceſsſsionem eius inuitauit, inuicèmque eos ſsubſstituit, aut (quod indubitatum erit) ſsi ad vocationem agnatorum etiam collateralium proceſsſsit, & eaſsdem filias reliquerit; tunc enim agnationem conſseruare voluiſsſse, & fœminas propter maſsculos remotiores in perpetuum excluiſsſse videbitur: quod egregiè defendit Modernus Pariſs. in conſs. 1. a n. 18. & duplex proponens exemplum in conſsuetudinibus Pariſs. tit. 1. de materia feudali, §. 16. num. 6. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 76. num. 31. vol. 1. & confirmatur apertè, ex communi & magis recepta ſsententia Docto

*rum exiſstimantium, conditionem ſsi ſsine liberis, verificari tantùm in maſsculis, quando teſstator propriam filiam excluſsit, & maſsculos dumtaxat hæredes inſstituit: quam tenent, & ſsingulariter explicant Socinus in l. cum auus, num. 80. ff. de condit. & demonſstrat. Alciatus reſsponſso 52. ad finem, Decius, Iaſson, Caſstrenſsis. Barbacia, Gratus, & Crotus. cum quibus Decianus in conſs. 74. num. 17. verſs. & ita etiam, vol. 3. Cephalus conſs. 45. num. 4. & in conſs. 46. num. 1. verſs. Octauo, quoniam, lib. 1. Menochius in conſs. 95. num. 30. lib. 1. Simon de Prætis in conſs. 161. num. 13. & 14. Hyppol. Riminald. Mazarius, Beroüs, Pancirolus, Curt. Iunior, Calcaneus Rubeus, Alexand. & alij, quos ſsic defendens, congeſsſsit in vnum Pedrocha in conſs. 5. num. 17. & ſseqq. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 29. num. 9. Mantica de coniecturis vltimar. volunt.

* lib. 11. tit. 14. n. 20. verſs. Tertio etiam. Graſsſsus fideicommiſsſsum, quæſst. 12. num. 2. & pro hac parte multum vrgent, aut verè concludunt fundamenta, quæ adducit Menochius dicto conſs. 95. à num. 25. vſsque ad num. 31. lib. 1. à quo num. vſsque ad num. 56. erudite, & ſsubtiliter omnibus ſsatisfacit, quæ in contrarium excitari, aut moueri poſsſsunt; ſsic vt eis reſspondere neceſsſsarium non ſsit, ſsed dumtaxat ſsatisfacere nonnullis, quæ Hiſspanorum primogeniis applicando, in contrarium ex noſstris adnotauit ſsolus Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri Gloſs. 9.

* n. 82. 85. & 87. vbi non omnes, ſsed nonnullos ex prædictis referens, in ea opinione eſst, vt exiſstimet ſsolam hanc coniecturam non ſsufficere, vt fœminæ proximiores propter maſsculos remotiores excludantur, niſsi ex aliis coniecturis conſstiterit, Maioratus inſstitutorem agnationem conſseruare voluiſsſse: In quo decipitur equidem prædictus Author, tum propter contrariam ſsententiam eorum Authorum, quos ſsupra retulimus in contrarium, & rationes eorum quæ magis concludunt: tum etiam

* quia in propoſsito caſsu, inſstitutor Maioratus, qui relictis propriis filiabus, maſsculos tantum ad ſsucceſsſsionem inuitauit, nulla alia de cauſsa id feciſsſse dici poteſst, quam vt agnationem propriam conſseruaret, vt in terminis annotarunt permulti, quos ſsuperius adduximus, & infinitos referens Menochius dicto conſs. 95. num. 105. Hyppol. Riminald. in con. 47. num. 19. vol. 1. Bonifac. Rogerius in conſs. 25. num. 64. & 65. lib. 1. Albanus, in conſs. 87. num. 14. Idcirco pro expreſsſsa haberi debet, ex ſsententia Gloſsſsæ in l. quamuis, C. de fideicommiſsſsis. ex qua communiter &

* paſsſsim adnotare ſsolent Doctores, quòd pro expreſsſsa habetur ratio ſsubintellecta, quæ vnica imaginari poteſst in teſstamento, & eam multis exornant D. Anton. de Padilla, ibidem, Molina de Hiſspanorum primogeniis lib. 1. cap. 5. num. 9. Bonifacius Rogerius in conſs. 41. num. 48. & num. 49. lib. 1. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. ſsolut. 5. num. 31. fol. 154. & latiùs eodem lib. ſsolut. 2. num. 106. fol. 265. & num. 107. & tribus ſseqq. Decianus in conſs. 31. num. 96. & in conſs. 74. num. 14. vol. 3. Mantica de coniecturis vltimar. volunt lib. 6. tit. 14. num. 20. Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. fideicommiſsſsium, q. 4. num. 21. Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 90. fol. 64. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 5. vbi cum Molina, & aliis

* in noſstra materia expreſsſsim conſstituit, agnationis con. ſseruandæ rationem expreſsſsim cenſseri, tametſsi in diſspoſsitione non exprimatur, vbi ea ſsola, & non alia reddi poteſst, & tamen pro hac ſsententia vltra prædictam rationem, quæ multum adſstringit, vrgentiſsſsimæ ſsunt coniecturæ, & rationes adductæ per Menochium vbi ſsuprà, vt aliter confirmare ſsuperfluum, & abſsque vtilitate ſsit. Quicquid aliter teneat Auendañus vbi ſsuprà, dicto n. 87.

* qui tamen ſsi Menochium & alios recentiores prælegiſsſset, fortaſsſsis ab hac ſsententia non receſsſsiſsſset: pro qua etiam faciunt reſsoluta à Mieres de maioratu, 2. part. q. 6. num. 70. & in terminis Hyppol. Riminaldus in conſs. 389. num. 1. & 2. & in conſs. 457. num. 9. & tribus ſseqq. vol. 4. ſsecurè probat, & refert plures alios ſsic tenentes, quod

* teſstator ſsubſstituens filio ſsuo decedenti ſsine filiis maſsculis fratres, & ipſsorum filios maſsculos excluſsa filia, id videtur feciſsſse ratione conſseruandæ agnationis, nec excluſsio fœminæ, & maſsculinitatis qualitas expreſsſsa, propter aliud videntur appoſsitæ.

Quartò & principaliter conſstituendum eſst in hac

* materia, repetitionem præcedentium induci, & fœminas propter maſsculos remotiores excludi, non ſsolum in caſsibus præcedentibus, vbi eſst expreſsſsa teſstatoris voluntas, aut pro expreſsſsa haberi debet; ſsed etiam & in aliis pluribus caſsibus, in quibus ex coniecturis elici poteſst teſstatoris voluntas. Coniecturæ autem variæ ſsunt, & diuerſsæ; variæ etiam, & multæ dictiones, rationes, & cauſsæ, ex quibus repetitio induci, aut ceſsſsare debet, ſsiue propter quas in præcedentibus dicta, ad ſsequentia trahuntur: . & fœminæ propter maſsculos remotiores excluſsæ cenſsentur, vel non: de quibus eleganter, & latè per Mol. de Hiſsp. primogeniis, lib. 3. cap. 4. & 5. & alios plures, quos infrà ſsuo ordine commemorabo. Ex illis autem legendi erunt omnino ex noſstris, Burgos de Pace, Aluaradus, Mieres, Auend. Ioannes Guttierrez, & Ioannes Garſsia; exterorum verò Menochius, Peregrinus, Decianus, Riminald. Simon de Prætis, Raudenſsis, Pedrocha, & cæteri referendi infrà.

Deinde notandum omninò conſsilium Baldi (quod eſst ſsingulariſsſsimum in hac materia, & quotidie allegatur) 153. Quidam teſstator, lib. 5. vbi eleganter & ma

*giſstraliter docuit, repetitionem omnem tacitam, procedere, aut ratione copulæ, vel coniunctionis, quia ſsunt plura legata copulata, vel per dictionem, &, vel, item, & ſsimiles alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas, vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantur ab eodem actu verbi determinantis, aut regentis totam orationem, aut per identitatem rationis, quando ſsubeſst ratio repetendi antecedentia in ſsequentibus, & ſsic in ſsumma explicauit totam hanc materiam, conſstituendo, tres

* cauſsas eſsſse tacitam repetitionem inducentes, videlicet copulam, identitatem orationis, & identitatem rationis è conuerſso tres cauſsas eſsſse repetitionis excluſsiuas, videlicet aduerſsatiuam, vt quia eſst ibi dictio ſsed, vel ſsecus, & ſsimiles, diuerſsitatem, ſsiue ſseparationem orationis, & temporum, & diuerſsitatem, ſsiue aduerſsationem rationis habentes: nam habentia inter ſse aduerſsatiuam ratio

*nem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem, ex eodem Baldo in dicto conſs. 153. vbi litera eſst multum corrupta, ſsed ita reſstitui debet, vt aduertit Modernus in conſsuet. Pariſsien. tit. 1. de materia ſseudali, §. 37. Gloſs. 1. n. 3. & Baldum ſsequuntur Mieres, Ioannes Garſsia, Decianus, Raudenſsis, Riminaldus, Pedrocha, & alij referendi infrà, Menochius lib. 4. præſsumpt. 180. num. 4. Marius Anguiſsſsola in conſs. 190. lib. 1. Simon de Prætis, de interpret. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. ſsolut. 2. num. 164. fol. 268. & lib. 4. dubitat. 10. num. 106. & 107. fol. 348. & ad hæc in effectu reduci debent infinita, quæ

* licèt diuerſsis modis, & in variis & multis locis adnotarunt Scribentes in hac materia, & à doctrina ſsuperiori fundamentum ſsumunt: maximè adnotata per Molinam lib. 3. d. cap. 5. num. 59. & 60. Ruini etiam reſsolutiones in conſs. 124. num. 5. paulò ante finem, & in conſs. 168. num. 13.

* lib. 3. cuius diſstinctionem ſsequuti ſsunt Mantica de conie|

p. 27

cturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 13. num. 10. in fine. Molina dicto num. 60. ſsed nouæ non ſsunt, vt nonnulli ſscribentes crediderunt; imo ex prima parte diſstinctionis Baldi deducuntur aperte, nec ipſsi tribui debent.

Quintò & principaliter conſstituendum eſst, ad con

*cordandas Abbatis, & Ananiæ contrarias ſsententias in quæſstione agitata ſsuprà, ex num. 7. cum ſseqq. & num. 25. & ſseqq. permulta quidem ſscripta, atque excogitata fuiſsſse ab infinitis Authoribus, de quibus infrà; verè tamen nonnulla eorum, vel falſsa eſsſse; aut ſsi vera, non perfectè, nec abſsolutè intellecta, ſsiue omnes caſsus non continentia, vel ſsæpe inuoluta, & aliis contraria; quod ex dicen

100

*dis infrà conſstabit. Molinam verò; lib. 3. de Hiſspanorum primogeniis, dict. cap. 5. num. 57. & 58. (quem multi ſsequuntur) rectè conſstituiſsſse, Ananiæ ſsententiam opinioni Abbatis contrariam, regulariter veriorem eſsſse; exceptis caſsibus quibuſsdam ibi enumeratis: cùm illa fortiores habeat, & meliores pro ſse rationes, & maiori Authorum numero ſsit munita, vt ſsuprà vidimus, & infrà dicemus.

Nec obſstant fundamenta adducta pro contraria par

101

*te. Et primò non obſstant ea, quæ diximus ſsuprà, ex num. 10. vſsque ad num. 15. quod præcedentia declarant, ſsiue determinant ſsequentia, & è contra; & vna pars teſstamenti aliam declarat; & voluntas teſstatoris in ſsubſstitutionibus talis eſsſse præſsumitur, qualis fuit in inſstitutionibus. Quibus diuerſsimodè reſsponderi poteſst; ſsed aliis conſsultò omiſsſsis, reſspondetur primò, vt prædicta non procedant, quoties de contraria voluntate teſstatoris in contrarium apparet: tunc enim voluntas teſstatoris omninò obſseruanda eſst; nec ab aliis vocationibus, aut ſsubſstitutionibus argumentum ſsumitur. Sed in caſsu propoſsito de contraria voluntate diſsponentis apparet apertè: quoniam ex quo teſstator in vna parte teſstamenti, ſsiue in vna ſsubſstitutione, aut vocatione poſsuerit in conditione, aut vocauerit ſsolum maſsculos, & non in alia, declaratur vera mens, & voluntas eius, vt voluerit conditionem ad maſsculos reſstringere in ea ſsubſstitutione, aut vocatione, in qua filiorum maſsculorum non fuit facta mentio; quia ſsi repetere conditionem, aut qualitatem Maſsculinitatis voluiſsſset, vtique expoſsuiſsſset: argumento textus in l. vnica, §. ſsin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, & deſscendentium, filiorum, aut liberorum no

102

*men adiectum, fœminas ſsicut maſsculos comprehendit: l. liberorum, l. iuſsta, ff. de verborum ſsignificatione, cap. quod dilecto, de conſsanguinitate & affinitate, l. 2. &. 3. tit. 13. partit. 6. Alexand. in conſs. 160. lib. 2. Beroüs in conſs. 129. num. 6. lib. 2. Menochius in conſs. 318. num. 5. lib. 4. & in conſs. 200. lib. 2. & præſsumpt. 84. num. 35. & ſseqq. lib. 4. Burgos de Paz in conſs. 29. num. 39. Alexander Raudenſsis de Analogis, lib. 1. cap. 15. num. 301. & in reſsponſso 35. n. 1. & ſseqq. lib. 1. Decianus in conſs. 1. num. 207. lib. 1. Antonius Theſsaurus deciſs. Pedemontana. 269. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. ſsolut. 11. num. 24. fol. 150. idcirco, qualitas Maſsculinitatis adiecta in vna ſsubſstitutione, aut in vna parte teſstamenti, in alia repetita cenſseri non debet; provt in terminis noſstris eleganter reſspondet Decius in conſs. 599. num. 6. & ipſsius nullam mentionem faciens, Alexander Trentacinquius de ſsubſstitutionibus, loco, & numero ſstatim referendis.

Secundò reſspondetur, quòd repetitæ qualitatis regula

103

* procedit in fauorabilibus, non autem in odioſsis: quod ſscribunt Decius in conſs. 167. col. fin. Hyppol. Riminald. in conſs. 632. num. 90. lib. 6. & cum multis Menochius in conſs. 117. num. 46. lib. 2. (infinitos alios ſsciens, conſsultóque prætermitto:) ſsed materia præſsens dicitur odioſsa, quia per repetitionem dictæ qualitatis ſsit differentia inter maſsculos, & fœminas, quod valde odioſsum eſst: l. maximum vitium, C. de liberis præteritis, l. 3. titul. 13.

104

* partit. 6. cum adductis per Molinam de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. à princ. maxime num. 15. & 19. Decium in conſs. 372. num. 1. Sigiſsmundum, inter conſsilia feudalia, conſs. 39. num. 21. & 22. Burgos de Pace in proœmio legum Tauri, num. 44. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſs. 9. num. 1. & ſseqq. Mieres de maioratu,

105

* part. 1. quæſst. 6. a princ. ergo cenſseri non debet facta repetitio, eò præſsertim, quòd nunquam cenſsetur repetita qualitas, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune: Gozadinus, in conſs. 9. num. 36. Ruinus in conſs. 187. num. 10. lib. 3. Molina lib. 3. de Hiſspanorum primogeniis, cap. 5. num. 57. Simon de Prætis de interpretat, vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 2. ſsolut. 2. num. 165. fol. 268. Hyppol. Riminald. in conſs. 632. num. 90. lib. 6. Achilles Pedrocha in conſs. 5. num. 71. 72. & 73. ſsed ex dicta repetitione in caſsu noſstro induceretur contra ius commune, quod fœminæ excluderentur, quæ regulariter admitti debent, vt infrà dicetur: idcirco qualitas Maſsculinitatis non debet cenſseri repetita.

Tertiò reſspondetur; minimè vrgere, quòd ſsubſstitutio

106

* debet regulari ſsecundum inſstitutionem: l. 1. C. de impuberum, cum aliis ſsimilibus. Quia hoc eſst verum, quoad partes inſstitutionis, & ſsubſstitutionis: provt loquitur textus in dicta l. 1. cum ſsimilibus: ſsecus eſst in alia qualitate extrinſseca; quia conditio appoſsita in inſstitutione, non cenſsetur repetita in ſsubſstitutione: l. ſsub conditione, ff. de hæredibus instituendis, & ideo illa qualitas Maſsculorum, quæ extrinſsecus venit, repetita non videtur; vt

107

* eleganter declarat Decius, qui breuiter, ſsubſstantialiter tamen, & vtiliter loquitur in hac materia in conſsil. 599. num. 6. verſsic. vltimo non obstat. & vide illum per totum conſsilium.

Secundò non obſstat argumentum deſsumptum ex l. ſsi

108

* viua matre, C. de bonis maternis, quòd qui fœminas proximiores excluſsit, vlteriores etiam excludere velle credendus eſst. Cui etiam diuerſsimodè reſsponderi poſsſset ex his, quæ in terminis adnotarunt Pariſsius in conſs. 47. num. 78. vol. 3. Socinus iunior in conſs. 13. num. 34. lib. 3. Nonius in conſs. 10. num. 21. Ruinus in conſs. 124. num. 5. verſs. non obſstat etiam vol. 3. Cephalus in conſs. 45. num. 23. & in conſs. 46. num. 30. 31. & ſseqq. lib. 3. & plures reſsponſsiones ordine recenſset Decianus in conſs. 1. a n. 186. vſsque ad n. 198. vol. 2. & in alii & conſsiliis referendis infrà, Riminald. etiam, quem infrà ſsuo ordine referam. Sed his conſsultò omiſsſsis, ad propoſsitum noſstrum Reſspondetur,

109

* doctrinam prædictam fundari in præsumpta teſstatoris voluntate, quæ ex identitate rationis deducitur, vt conſstat ex his, quæ ſscripſserunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 41. Mieres de maioratu part. 2. quæſst. 6. à num. 52. Salazar de vſsu & conſsuet, cap. 12. n. 68. & 73. cum ſseqq. Auendañus in l. 40. Tauri, Gloſs. 9. à n. 77. Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. fideicommiſsſsum, q. 15. num. 2. Idcircò cum verba, ſsiue rationes diſspoſsitionis

110

* contradicunt, voluntas illa præſsumi non poteſst; in contrarium potius induci debet: vt in caſsu præſsenti, in quo præſsumptæ illi voluntati plures, & probatiſsſsimæ coniecturæ contrariantur, de quibus ſsuprà diximus; nec verba diſspoſsitionis refragantur, repugnant; imò, cùm in ipſsis qualitas ea expreſsſsa non ſsit, ſsed forſsan conſsultò omſsſsia; & ſsic ceſsſsare debet regula dictæ l. ſsi viua matre, cum aliis ſsimilibus: vt ſscribunt Antonius Rubeus in conſs. 22. num. 12. Modernus in conſsuet. Pariſsien. tit. 1. §. 16. num. 7. Molina lib. 3. dicto cap. 5. num. 48. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 6. num. 46. in fine, & num. 65.

Tertiò non obſstat textus in l. Iulius Paulus, 80. ff. de condit. & demonſstrat. & in cum ſseruus, 81. ff. eodem tit. quæ duo iura expendit Mieres dicta quæſst. 6. num. 79. Sed mirandum eſst, virum equidem eruditum, literæ, & caſsus illius textus immemorem, in ipſsius allegatione deceptum: textus enim in dict. l. Iulius Paulus, apertè probat

111

* contrarium eius, ad quod adducitur: nam vtcunque ſsit, repetitionem ibi ceſsſsare, ſsiue conditionem repetitam non intelligi, ſsecurè affirmarunt Gloſsſsa, verbo, neceſsſsitudinem. Bartol. in ſsummario, & in diſstinct. num. 1. idem Bartol. in conſs. 3. incip. Titius condidit teſstamentum. & ſsequuntur Rubeus in conſs. 68. num. 1. Aretinus in conſsil. 1. num. 12. & 13. Menochius, lib. 4. præſsumpt. 180. num. 46. & in dict. l. cum ſseruus, ex voluntate teſstatoris intelligitur

112

* |

p. 28

conditio repetita ad ſsuſstinendum legatum: vt conſstat ex illis verbis: Videamus vtrum conditio libertati præpoſsita ſsit, an verò & legato: & quidem ſsi libertati ſsoli accipiamus præpoſsitam, nullus tractatus amplius ſsupereſst; nam legatum purum inuenitur, & ideò inutile ſsit. Quòd ſsi conditio etiam legato inſserta ſsit (quod quidam recte putant) ſsimul cum libertate dies quoque legati vtiliter cedit. Ratio eſst, quia credendum non eſst teſstatorem inutiliter diſsponere voluiſsſse, aut inutile legatum facere velle, vt cum

113

* multis obſseruant Alciatus regula 3. præſsumpt. 35. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 12. tit. 17. n. 13. Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 594. num. 11. & 12. Petrus Magdalenas de num. teſstium in teſstamentis requiſsito. l. part. cap. 16. num. 84. & 85. & 3. part. cap. 3. num. 34. At in quæſstione noſstra, ex voluntate inſstitutoris potiùs non debet cenſseri repetita qualitas in vocatione, ſsiue ſsubſstitutione ſsubſsequenti; in qua ſsine vlla repetitione Maioratus ſsuſstineri, & conſseruari poteſst: vt de ſse patet; nec alicuius qualitatis repetitio neceſsſsaria eſst, vt diſspoſsitio ſsuſstineri poſsſsit. Male igitur allegatur text. in dict. l. Iulius Paul. ad probandum, ex præſsumpta voluntate diſsponentis, qualitatem, ſsiue conditionem adiectam in præcedenti diſspoſsitione, cenſseri repetitam in ſsequenti: cùm ibi potius repetitio denegetur. Malè etiam citatur textus in dict. leg. cum ſseruus. quoniam ibi (vt dixi) diuerſsa militat ratio à noſstro caſsu, in quo periculum non

114

* eſst, quod diſspoſsitio inutilis reddatur. Nec rectè dici poteſst, præſsumendum non eſsſse, quòd teſstator mutauerit voluntatem ſsuam: quo fundamento vtebatur Mieres ipſse, dict. quæſst. 6. num. 77. Id enim intelligitur incontinenti, & vno & eodem actu, & vbi militat eadem ratio, nec de voluntate teſstatoris aliter apparet: ſsecus tamen vbi apparet, ſsecundam vocationem, ſsiue ſsubſstitutionem eſsſse, diuerſsam à prima; & res non permanet in eodem actu, ſsed aliquid amplius ſsuperuenit, vt in quæſstione noſstra; ex his, quæ ſsuprà diximus: tunc enim mutatio voluntatis præſsumitur: vt cum aliis adnotarunt Decianus in conſs. 9. num. 60. vol. 2. Menochius lib. 4. præſsumpt. 176. num. 7. verſs. cæterum facile reſspondetur: & latiùs præſsumptione 165. num. 4. & num. 17. & per totam. & in conſsil. 222. num. 45. lib. 3.

Quartò non obſstat textus in l. Caio, ff. de alimentis &

115

* cibariis legatis. quam in fauorem Abbatis adducit Mieres dicta quæſst. 6. num. 74. Attamen legem illam nihil probare, aut ſsaltem eiuſsdem rationem diuerſsam eſsſse, nec caſsui noſstro conducibilem, ſsatis apparet ex his, quæ ad explicationem illius textus, & ſsimilium ſscribit Meno

116

*chius lib. 4. præſsumpt. 174. per totam. vbi pleniſsſsimè tractat, an, & quando legatum cum eiſsdem conditionibus tranſslatum præſsumatur. Pro nunc tamen (vt alia omittam) hoc vnum erit animaduertendum, eum textum loqui de conditione appoſsita in teſstamento, quæ regula

117

*riter repetita præſsumitur in codicillis: Menochius, qui iure, ratione, & authoritate latiſsſsimè confirmat, lib. 4. præſsumpt. 177. num. 1. & 2. quia codicilli trahuntur ad

118

* mentem teſstamenti, vt docuit Bald, in l. Neſsennius, ff. de excuſsationibus tutorum. Natta in conſs. 483. in fine, lib. 3.

119

* & quia teſstator in codicillis non videtur receſsſsiſsſsè à voluntate, & diſspoſsitione facta in teſstamento: Menochius multos referens, & latiùs declarans lib. 4. dict. præſsumptione 177. à num. 5. Quod ſsecus eſst in terminis quæſstionis noſstræ, vbi codicilli facti non ſsunt, & potius videtur teſstator à priori voluntate receſsſsiſsſse, & in ſsequentibus vocationibus aliter ordinaſsſse, quàm in prioribus, ex rationibus ſsuperiùs adductis.

Textus verò in l. ſsi tibi: cum lege ſsequenti, ff. de adi

120

*mendis legatis. quem etiam adducit Mieres vbi ſsuprà, pro Abbate. nullo modo induci poteſst, vt anteà dixi num. 22. Pro Anania verò videbitur alicui poſsſse, eo quòd probat

121

* legatum tranſslatum ab ipſso teſstatore de eadem perſsona in eandem perſsonam, non transferri cum eadem conditione, & onere. Sed adhuc nihil vrget, idque ex diſsparitate rationis, quæ inter caſsum illius textus, & quæſstionis noſstræ colligitur ex reſsolutis per Menochium lib. 4. dict. præſsumpt. 174. à num. 6. Marcum Antonium Peregrinum. de fideicommiſsſsis, art. 16. à num. 97. vſsque ad num. 102. deinde ex notatis per Molin. de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 5. num. 59. & 60. iuxta quæ, aliud dicendum eſsſset in terminis quæſstionis noſstræ: Contra Abbatem verò expendi poſsſse, ex ſsummario illius textus, & dictis per Menochium, non obſscurè percipi poteſst.

Quintò non obſstat textus in l. cum pater, §. ab insti

122

*tuto, ff. de legatis 2. Nam libenter concedo, legata ab inſstituto relicta, præſsumi repetita à ſsubſstituto: quamuis vulgatum hoc aſsſsumptum plures caſsus contineat, atque exactiorem explicationem contineat; vt conſstat ex his, quæ in propoſsito diligenter, & accuratè ſscripſsit Menochius lib. 4. præſsumpt. 108. per totam. Fachineus controu. iuris, lib. 5. cap. 39. vbi videri poterit. Tamen non ad

123

*mitto textum illum, ſsiue argumentum ex eo deſsumptum, pro opinione Abbatis aliquo modo vrgere, quicquid Mieres in hunc ſsenſsum eum accipiat: nam diuerſsam rationem eſsſse, nec applicari poſsſse quæſstioni noſstræ, conſstat apertè ex dictis per eundum Menochium dicta præſsumpt. 108. maximè num. 53. 54. & 55. vbi præmittit,

124

* quod lex, quæ ſstatuit legata ab inſstituto, eſsſse repetita in ſsubſstitutum; eſst fundata in ſsola coniecturata mente teſstatoris, quam ob æquitatem quandam eiuſsmodi fuiſsſse, lex conijcit: vt egregie conſsiderant Caſstrenſsis num. 4. & Comenſs. col. penult, in l. licet Imperator, ff. de legatis 1. Verùm enimverò in quæſstione noſstra, ex coniecturata mente teſstatoris, aut clara, & aperta eiuſsdem voluntate repetitio impeditur: vt latiùs probauimus ſsuprà. Deinde

125

* præmittit repetitionem hanc legati à lege fuiſsſse introductam, ne teſstator fruſstra legaſsſse videatur: contra textum in l. ſsi quando, ff. de legatis 1. quod ſsecus eſsſse in caſsu noſstro, nec fruſstratoriam reddi diſspoſsitionem, probauimus ſsuprà, num. præced.

Sextò & vltimò, non obſstat textus in l. 3. §. filius, ff.

126

* de liberis & poſsthumis. Pro cuius ſsolutione conſstituo, difficile eſsſse, nec quod certa regula definiri poſsſsit, an, & quando conditio, vel qualitas poſsita in clauſsula ſseparata à præcedentibus, aut ſsequentibus, ex præſsumpta mente teſstatoris referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel ad aliqua ex præcedentibus, vel ſsequentibus: vt conſstat ex his, quæ ibidem ſscripſserunt Doctores communiter, & in cap. 2. requiris, de appellationibus. Gratian. regula 412. per totam. Sebaſstianus Sappia in repet. leg. 1. ff. quod quiſsque iuris, num. 26. 27. & 28. Auiles in cap. 1. prætorum, gloſs. ſsuſsodicha, & cap. 2. Gloſsſsa, ſso pena Albanus in additionibus ad Bartolum, in l. ſsi idem, §. ſsi vna, per totum, ff. de iuriſsdictione omnium iudicum. latiſsſsimè, atque elegantiſsſsimè omnium Menochius lib. 4. præſsumpt. 181. per totam, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, ar. 16. à num. 102. vſsque ad n. 108. vbi plenè videri poterit de hac materia. Pro nunc tamen, quod ad propoſsitum pertinet, dumtaxat erit animaduertendum, regulam, aut doctrinam dict. §. filius, & quæ à præfatis

127

* Authoribus adnotantur, nihil obſstare his, quæ, ſsententiam Ananiæ ſsequuti, adhuc defendimus, illam potius non mediocriter adiuuare, vt colligitur apertè ex dictis per Menochium vbi ſsuprà, num. 2. & num. 6. & ſseqq. & num. 20. Peregrinum. dicto num. 102. 103. & ſsequent. & num. 107. Et hactenus ſsufficiat ad argumenta pro Abbate adducta reſspondiſsſse: quibus (vt vides) nullus hucuſsque ſsic reſspondit.

Nunc verò ſsexto loco, & principaliter conſstituendum eſst, ex dictis anteà num. præced. & opinione Ananiæ, quam regulariter amplectendam diximus, apertè deduci, verãveram eſsſse doctrinam Scribentium communem, & ſsæpiſsſsimè in hac materia repetitam; videlicet agnationis con

128

*ſseruandæ rationem attendendam non eſsſse, niſsi in gradibus, aut perſsonis in quibus expreſsſsa eſst: idcirco conſseruationem agnationis, maſsculorum incluſsionem, & fœminarum excluſsionem reſstringendam eſsſse ad gradus, & perſsonas expreſsſsas, & ſspecificatas; nec ad alias perſsonas extendendam eſsſse. Quod ſscribunt Imola, Baldus, |

p. 29

Alexander, Socinus iunior, Decius, Rubeus, Gratus, Gozadinus, Pariſsius, Modernus Pariſs. Ruinus, Riminaldus ſsenior, & alij, quos ſsic tenentes congeſsſserunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 37. & lib. 3. cap. 5. num. 10. & num. 20. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 28. 40. & 44. Ioannes Guttierrez in conſs. 13. num. 26. & 27. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſs. 9. num. 51. Cephalus in conſs. 17. num. 28. lib. 1. & in conſs. 353. num. 67. lib. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltimar, volunt. lib. 3. ſsolut. 11. n. 71. verſs. ſsecundò declaratur, fol. mihi 156. Hyppolit. Riminald. in conſs. 371. num. 122. & ſseqq. lib. 4. Menochius in conſs. 274. num. 26. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. num. 182. & 183. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 6. num. 102. 103. & 104. vbi

129

* num. 106. facit regulam, quam dicit ipſse non eſsſse minoris vtilitatis in hac materia: quòd, limitata cauſsa limitatum producit effectum, tam in diſspoſsitionibus teſstatorum, quàm in aliis rebus, & caſsibus: l. in agris, ff. de acquirendo rerum dominio, l. age cum Geminiano, vbi latè Iaſson C. de tranſsactionibus. Decius, Cumanus, Modernus Pariſs. & Peralta ab eodem Mieres relati, Tiraquellus, qui in propoſsito congerit multa, in tractatu, Ceſsſsante cauſsa, 1. part. à num. 142. cum multis ſseqq. & de retractu conuentionali, §. 32. Gloſs. 1. num. 49. & 50. Aluarus Valaſscus conſsultat. 39. num. 11. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt, lib. 1. interpret. 1. dubit. 4. ſsolut. 12. à princ. fol. 60. & lib. 1. dubit. 3. num. 38. & decem ſseqq. fol. 392. & præ

130

*dictum doctrinam adeò, indiſstinctè intellectam per omnes, limitat, & declarat idem Mieres ſsingulariter, dicta quæſst. 6. num. 104. verſs. ſsed iſsta omnia, qui de hac re omninò legendus erit vſsque ad num. 106. & ab eo dicta conſsirmari poſsſsunt ex his, quæ ſscribit Menochius in conſsil. 117. num. 64. 65. & 66. & num. 73. lib. 2.

Septimò & principaliter conſstituendum eſst, ex anteà

131

* dictis inferri apertè, rectè conſstituiſsſse Doctores, & ſsæpiſsſsimè tradidiſsſse in hac materia, repetitionem qualitatum præcedentium non admitti, vbi qualibet ſsubſstitutio præcedens, & ſsubſsequens ſsunt ad inuicem ſseparatæ, & in diuerſsis capitulis, aut clauſsulis poſsitæ, & perfe

132

*cta oratione determinatæ: etiamſsi adſsinc dictiones repetitionẽrepetitionem ſsignificantes, cùm tunc ſstent potius continuatiuè, quàm repetitiuè: nec aliqua repetitione indigeat clau

133

*ſsula continens rationem, ſsiue orationem perfectam: Id

134

*que maximè procedere, vbi adeſst perſsonarum diuerſsitas, Quod expreſsſsim probatur ex his, quæ pro Anania contra Abbatem ſsupra adnotauimus: & ita docuerunt Bartolus, Bald. Bald. Caſstrenſsis, Corneus, Socinus, Romanus, Pariſsius, Alciatus, Ruinus, & multi alij, quos ordine recenſsent Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſsolut. 2. num. 167. fol. 268. Menochius in conſs. 215. num. 188. & num. 191. lib. 3. Hieronymus Gabriel in conſs. 95. num. 21. vol. 1. Cephalus in conſs. 253. num. 26. & in conſs. 208. num. 43. lib. 2. & in conſsil. 717. à num. 6. lib. 5. Burſsatus in conſs. 227. num. 57. lib. 3. Decianus in conſs. 17. à num. 34. vol. 1. Hyppolit. Riminald. in conſs. 560. num. 42. & 43. lib. 5. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 16. num. 47. Achilles Pedrocha in conſs. 5. num. 58. & num. 142. & in conſs. 12. à num. 14. vſsque ad num. 20. Sfortia Odd. in conſs. 95. n. 53. & tribus ſseqq. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 91. num. 7. 8. & 9. Quod tamen intelligi debet, prove ſstatim ſsequenti Corollario explicabimus.

Octauò & vltimò conſstituendum eſst, Abbatis ſsenten

135

*tiam in conſs. 36. num. 3. lib. 1. (quam hactenus improbauimus) admittendam fore; illorúmque procedere poſsſse ex voluntate teſstatoris, rationis identitate, agnationis conſseruandæ ratione expreſsſsa in diſspoſsitione, vel ſsubintellecta, ex nonnullis cauſsis, rationibus, & dictionibus, probatiſsſsimíſsque, & neceſsſsariis, aut concludentibus coniecturis; ex quibus elici poſsſsit apertè, aut colligere neceſsſsarium ſsit, agnationem conſseruare, qualitates repetere, aut præcedentia ſsequentibus ineſsſse, teſstatorem voluiſsſse. Quod aduertit optimè Molina, de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 58. & ſseqq. eleganter Mantica, ita contrarietates componens, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 13. num. 8. verſs. proinde Socinus, fol. 243. eruditè Menochius in conſs. 95. num. 82. lib. 1. & in conſs. 215. num. 185. lib. 3. & in conſs. 117. num. 60. & 65. lib. 2. vbi refert Bartolum, Aretinum. Ruinum. Decium, Bologninum. Pariſsium, Alciatum, & alios: & cum illis ſsecurè tradit, qualitatem Maſsculinitatis, Legitimitatis, aut

136

* aliam ſsimilem poſsitam in prima diſspoſsitione, repetitam cenſseri in ſsecunda, & vlterioribus, quando adeſst præſsumpta, & coniecturata mens, ac voluntas teſstatoris: &

137

* quando militat eadem ratio. Quod tenent etiam Corneus, in conſs. 114. col. penultima, lib. 2. Decius, in conſs. 15. col. vltima, Pariſsius, in conſs. 38. num. 32. lib. 2. Alciatus reſsponſso 96. num. 31. Marzarius in conſs. 6. col. vltima. eleganter Decianus, & Riminaldus, quorum ſstatim ſspecificam mentionem faciam.

Inde & neceſsſsariò infertur, repetitionem qualitatum

138

* præcedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & veriſsimili mente teſstatoris, dictionum. natura, & aliis probatiſsſsimis coniecturis fieri debere ad ſsequentes gradus, aut ſsubſstitutiones, etiamſsi ſsimus in diuerſsis, aut ſseparatis orationibus, & in diuerſsis perſsonis: Bartolus in l. Seiæ, §. Caio, ff. de fundo inſstructo. Alexander in conſs. 47. Perſspectis, colum. 1. in fine, volum. 5. Decius in conſs. 190. col. 3. quos referens ſsic reſspondit Iacobus Mandellus de Alba, in conſs. 234. num. 12. & num. 20. Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. num. 78. verſs. ex quibus infertur, & num. 79. & 80. Menochius in conſs. 117. num. 73. lib. 2. & in conſs. 216. num. 192. lib. 3. Cephalus, in conſs. 196. n. 17. & 18. lib. 2. Bonifacius Rogerius in conſs. 32. num. 50. lib. 1. Decianus in conſs. 1. num. 185. & in conſs. 26. num. 44. & in

139

* conſs. 103. num. 12. lib. 2. & in aliis pluribus referendis infrà, num. 183. vbi probat, qualitatem primogenituræ expreſsſsam in inſstitutione, cenſseri debere repetitam in ſsubſstitutione, de qua agebatur ibi: & tamen facta fuit in oratione ſseparata ab inſstitutione, idque rationibus, & Authoribus relatis ibid. & defendit etiam Sfortia Odd.

140

* mihi quidem eruditiſsſsimus, in conſs. 95. num. 86. & 87. lib. 1. Et hactenus de his, quæ ad clariorem, & maiorem huius materiæ explicationem à nobis adnotata, & conſstituta fuere.

Nunc verò, & quinto loco, vt vlteriùs ad relationem Authorum progrediamur (quod in initio huius capitis propoſsuimus) de prædictis quæſstionibus, & materia huius capitis eruditè, & melius, quàm ex relatione

141

* aliorum haberi poterit, ſsi originaliter non legantur, tractauit Burgos de Pace, in proœmio legum Tauri, à num. 37. vſsque ad num. 132. vbi num. 128. & ſseqq. proponit contrarietatem conſsiliorum Abbatis, Ananiæ, & aliorum, de qua hactenus actum eſst; & tandem dicit, Ananiæ opinionem veriorem eſsſse, & magis communem, & ad conſsilium Abbatis reſspondet. Facit etiam optimum conſsilium in hac materia, 29. per totum, vbi multa dicit, & inter alia eandem ſsententiam defendit contra Abbatem, & num. 67. & 68. ad dict. conſsilium. 36. Abbatis, octo ſsolutiones aſsſsignat. Idcircò prædicto Authore originaliter lecto, neceſsſsariò adnotandum duxi.

Primò, Ludouicum Molinam lib. 3. de Hiſspanorum

142

* primogeniis, cap. 5. num. 56. deceptum apertè allegando illum in fauorem Abbatis, cùm potiùs Ananiæ ſsententiam conſstanter defendat, & ad conſsilium Abbatis multas ſsolutiones aſsſsignet, vt anteà dixi, quamuis ibidem, num. 130. (quo numero allegatur per Molinam) referat plures, qui Abbatis opinionem amplectuntur, vt ibi, clarè videri poterit.

Secundò adnotandum eſst, eundem Authotem rectè

143

* conſstituiſsſse, dict. proœmio legum Tauri, num. 131. quòd Maioratus, quoties à fœmina proceſsſsit, nunquam in caſsu dubij iudicandum ſsit, fœminas propter maſsculos remotiores ab eius ſsucceſsſsione excluſsas, etſsi verbis vtatur, quæ ad maſsculos referri ſsoleant: quod ſsic tenent infiniti alij Authores ibi relati: cum quibus ſsic etiam adnotarunt Molina lib. 3. dict. cap. 5. num. 73. Mieres, de |

p. 30

maioratu, part. 2. quæſst. 6. num. 58. in fine, & num. 59. & num. 97. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 20. & 21. fol. 21. & cap. 3. §. 4. n. 56. fol. 106. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſsſsa 9. num. 57. & in caſsu conſsultus, ſsic argumentatur Ioannes Guttierrez in conſs. 13. num. 20. Cephalus in conſs. 85. num. 26. lib. 2. Rolandus (quem nullus refert) multis compro

144

*bans, & de hac re videndus omninò, in conſs. 76. à num. 9. vſsque in finem conſsilij lib. 3.

Limitatur tamen prædicta doctrina, vt procedat in caſsu dubio, quaſsi ſsecùs dicendum ſsit, vbi de contraria

145

* voluntate teſstatoris in contrarium conſstare poſsſsit, vt aduertit Burgos de Pace vbi ſsuprà, in fine, & idem tenent Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 21. Mieres qui Peraltæ doctrinam, aut reſsolutio

146

*nem in hac materia recta ratione reprehendit de maioratu, 2. part. dict. quæst. 6. num. 60.

Limitatur ſsecundò, vt minimè procedat, vbi Maiora

147

*tus à viro, & fœmina ſsimul inſstitutus fuit: tunc enim fœmina etiam proximior propter maſsculos remotiores cenſseri debet excluſsa: argumento textus in l. 1. cum notatis per Doctores ibi, ff. de ſsenatoribus, ex quibus ita ſsecurè tradit Burgos de Pace, dicto num. 131. in verſsic. Hoc tamen præter eos, & eo non relato in hanc partem inclinat Mieres dict. quæſst. 6. num. 97. verſsic. Si autem maioratus ſsit factus.

Contrarium tamen, imò quòd ad maſsculos tantum diſspoſsitio referenda non ſsit, ſsed pariter viro, & vxori proſspectum eſsſse videatur, & vterque ſsexus vocatus, rectiùs tenet Molina, & ad ea, quæ pro contraria parte adduci poſsſsunt, reſspondet dicto cap. 5. num. 73. & 74. & Molinam ſsequitur Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 56. & vltra eos pro hac parte, & notatis à Molina, quæ verè concludunt, vbi non apparet apertè agnationis conſseruationi fuiſsſse conſsultum: facit optimum conſsilium Beroi. 120. num. 12. vol. 2. vbi dicit, quòd ſsi in diſspoſsitione facta per maſs

148

*culum, & fœminam, ſsit mentio de filiis, & deſscendentibus; veriſsimile eſst, eos intellexiſsſse de deſscendentibus vtriuſsque ſsexus: quoniam ſsicut maſsculus ſsexum maſsculinum. dilexit, ita fœmina ſsuum fœmininum ſsexum pariter dilexiſsſse præſsumitur: & aliis comprobat Rolandus dicto conſsil. 76. num. 17. & ſseqq. lib. 3. & faciunt ſscripta per Baëzam de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 11. num. 12. & vide Gregorium Lopez in l. 2. tit. 15. partita 2. verbo, el mas propinquo, col. 3. verſsic. Sed pone

149

* quod maritus & vxor. vbi tractat qualiter ſsuccedi debeat, cùm Maioratus inſstituitur à marito, & vxore ſsimul; & adjicitur, quòd ſsuccedat propinquior conſsanguineus eorum, aut quòd ſsuccedat vnus conſsanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, & de aliis ſsimilibus quæſstionibus: cuius meminit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 31. & 32. fol. mihi 44. & latiùs agit Cæuallos practicarum commun. contra commun. quæſst. 265. ex num. 13. His omnibus addendum

150

* erit vnum quod ad interpretationem clauſsulæ cuiuſsdam Maioratus aliquando obſseruaui, & in facto conſsultus iure, & ratione fundaui; videlicet ſsuperiora procedere, quoties fœmina in fauorem filiorum, nepotum, aut quorumcunq;quorumcunque aliorum deſscendentium, & in defectum eorum, in fauorem aliorum proximiorum Maioratum inſstituit: tunc enim non cenſsetur cognatos excludere, vt ſsuprà dicebam; cùm ipſsa deſscendentes agnatos habere non poſsſsit: Curtius iunior in conſsil. 49. num. 7. Al

151

*ciatus reſsponſso 58. Craueta in conſsil. 636. num. 8. Menochius in conſsil. 318. num. 10. lib. 4. Cephalus in conſs. 134. num. 47. lib. 1. & dicatur finis lineæ maſsculinæ, & prin

152

*cipium fœmininæ: Paulus Caſstrenſsis in l. maritus, n. 5. C. de procuratoribus. Bartol. & Alciatus in l. pronunciatio, §. familiæ, ff. de verborum ſsignificatione. Menochius

153

* in conſsil. 318. num. 34. lib. 4. Si tamen ponamus, quòd fœmina, quæ liberos non habebat, nec deſscendentes aliquos, in fauorem alicuius maſsculi ſsibi agnati Maioratum inſstituat, in quo ſsemper, & perpetuò maſsculos vocauerit, nec de fœminis vnquam meminerit: tunc equidem videretur dicendum, fœminas, ſsiue cognatos in perpetuum excludi, quia ceſsſsat ratio principalis (ſsi maturè aduertatur) in qua communis facit totum fundamentum, ſscilicet, quòd fœmina, quæ eſst finis agna

154

*tionis, & principium, & origo cognationis, l. pronunciatio, in fine, ff. de verborum ſsignificatione, l. Iureconſsultus, §. 1. ff. de gradibus, l. agnato, ff. de legitima tutela, videri non poſsſsit, agnationem conſseruare voluiſsſse, quam non habebat: nam in ſspecie propoſsita, licèt fœmina agnatos deſscendentes habere non poſsſsit, habet tamen agnatos tranſsuerſsales, quorum aliquem, vel aliquos expreſssè ad

155

* ſsucceſsſsionem inuitauit: vt putà fratres, & fratrum filios, qui cùm ab eodem patre agnatione iungantur, agnari dicuntur: §. ſsunt autem, Inſstitut. de legitima agnatorum tutela, §. 1. ff. de legitima agnatorum ſsucceſsſsione, in illis verbis. Sunt autem agnati, vt primo quoque libro tradidimus, cognati per virilis ſsexus perſsonas cognatione coniuncti, quaſsi à patre connati; itaque eodem patre nati fratres agnati ſsibi fiunt. Item patruus fratris filio, & inuicem is illi agnatus eſst. Vnde fœmina in perpetua maſsculorum

156

* vocatione, & nuſsquam fœminas vocans, abſsque dubio cenſsetur agnationem ſsui patris conſseruare voluiſsſse, nec reddi poteſst diſscriminis ratio in hoc caſsu, ab his, quæ dicta ſsunt ſsuprà, ex num. 78. & 79. & ſseqq. ſsed vtrumque concedere neceſsſsarium eſst, aut vtrumque negare, ex rationibus adductis ibi, quæ æqualiter vrgent.

Sexto deinde loco tractarunt latiſsſsimè materiam

157

* iſstam, & omnes quæſstiones in initio huius capitis propoſsitas attingunt, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. per totum, qui omnino videndus eſst, & ibi. num. 24. & 28. clarè accedit opinioni Ananiæ, quam contra Abbatem defendimus, Ioannes Guttierrez in conſsil. 13. per totum, qui dicit nonnulla vtilia in hac materia, & Ananiæ ſsententiam præſsentit veram, licèt de ipſso mentionem non faciat, ibidem, num. 26. & 27. & num. vlt. in fine. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſsſsa 9. per totam, vbi in omnibus ferè Molinæ reſsolutiones amplectitur, & num. 43. veriorem dicit Ananiæ ſsententiam contra Abbatem, niſsi in caſsibus exceptis, & proſsequutis ibi, à num. 45. qui in effectu ſsunt ij, qui per Molinam traduntur, locis & num. anteà relatis, Iacobus Mandellus de Alba, in conſsil. 234. per totum, lib. 2. latiùs in conſs. 484. à num. 8. vſsque ad num. 57. vbi quamplurima dicit notatu, & ſscitu digna in hac materia. Antonius Theſsaurus, deciſs. Pedemontana 37. per totam, & 188. per totam, vbi num. 2. & 3. in effectu, obſscurè tamen probat diſstinctionem, quæ ad conciliandas Abbatis, Ananiæ, & aliorum ſsententias, ſsuprà propoſsita eſst.

Septimo loco, latiſsſsimè ſscripſsit materiam huius capi

158

*tis Pelaez à Mieres, qui omninò videndus erit, de maioratu, 2. part. quæſst. 6. per totam, vbi à num. 2. vſsque ad num. 35. infinita iurium, & Authorum relatione comprobans, plene oſstendit, quòd fœminæ regulariter ſsuccedunt in quocunque Maioratu, & in Regno, & Ducatu,

159

* ſsicut maſsculi; dummodo non adſsint maſsculi in eodem gradu, licèt ætate minores; & ſsi ſsint in proximiori gradu, excludunt maſsculum remotiorem à ſsucceſsſsione, vbicunque expreſssè non repelluntur; vel per tam euidentiſsſsimas, & à iure probatiſsſsimas coniecturas, vt ſsalua mente teſstantis ab eis recedi non poſsſsit: idque latiùs declarat, & alia multa dicit dicto num. 35. vſsque ad num. 74. Et ad

160

* hæc in effectu reduci debent infinita, quæ de ſsucceſsſsione fœminarum in Maioratibus cum maſsculis eiuſsdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris adnotarunt innumeri Authores, qui de ſsucceſsſsione fœminarum tractarunt, relati ſsuprà num. 65. & ſseqq. Tiraquellus de primogenitura, quæſst. 3. num. 6. Molina, de Hiſsipanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. à princ. Antonius Gomez, in l. 40. Tauri, num. 8. & ibidem Velaſsquez de Auendaño, Gloſs. 9. à princ. & num. 33. Couarruuias reſsolutionum. lib. 3. cap. 5. num. 5. & practicarum cap. 38. num. 8. & 11. Auiles in capitulis prætorum in proœmio, Gloſs. 2. incipit: y reyna, per totam. Rojas in epitome ſsucceſsſsionum cap. 3. num. 18. Al|

p. 31

uarus Valaſscus, conſsultatione 101. in principio. Burgos de Paz in conſs. 29. num. 1. & num. 17. & ſseqq. & num. 66. & in proœmio legum Tauri, num. 126. & 127. vbi dicit ſsingularia verba, & notanda; Matienzus, in l. 7. tit. 7. Gloſs. 6. per totam, lib. 5. collectionis Regiæ. & ibidem Azeuedius, & in l. 4. eodem tit. & lib. in fine. Ioannes Guttierrez, in conſs. 13. num. 11. & 13. & 14. & 30. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſsſsis, art. 27. num. 4. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſst. 17. num. 36. & 38. Achilles Pedrocha, in conſs. 40. à num. 350. vſsque ad num. 364. & in conſs. 10. num. 16. & num. 29. & nouiſsſsimè omnium Blaſsius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſsionem Gamæ, 51. per totam, 1. part. & ad deciſsionem, 295. & 340. part. 2. Deinde dict. num. 74. vſsque ad num. 83. ſsubintrat idem Mieres quæſstionem,

161

* ſsiue contrarietatem Abbatis, & Ananiæ diſsputatam ſsupra; an ſscilicet qualitas Maſsculinitatis repetita cenſseri debeat in aliis gradibus, & ſsubſstitutionibus? & quamuis in allegatione iurium, & Authorum confusè verſsatus ſsit (vt ſsuprà aduertebam) & ſsemper videatur Abbatis partem tueri: tamen in reſsolutione huius quæſstionis, & ſsuperioris contrarietatis, rectè ſse habuit, exiſstimans repetitionem induci debere propter eandem rationem, & propter præſsumptam teſstantis voluntatem: quod nos conceſsſsimus, & pleniùs comprobauimus ſsuprà.

Octauo loco, Vbertinus Sucardus in l. finali, num. 69.

162

* C. de edicto Diui Adriani tollendo, poſstquam per duas columnas, de contrarietate Abbatis, & Ananiæ diſsputauit, ſsic in prædicta quæſstione diſstinguendum exiſstimauit; quod expreſsſsio maſsculinitatis, aut fuit facta in diuerſsa parte teſstamenti, & omiſsſsa in alia penitus diuerſsa parte, & procedit opinio Ananiæ, & ſsequarium: aut fuit expreſsſsa, & omiſsſsa dicta qualitas eadem parte teſstamenti: & procedit Abbatis & aliorum ſsententia: quam diſstinctionem ſsequutus eſst Cephalus, in conſsil. 68. n. 16. & 17. lib. 1. qui in hac materia alia multa dixit, vt conſstat ex multis conſsiliis congeſstis ab his, quos ſstatim referam: ſsic conſsultò non refero eum ſspecificè. Probauit etiam eandem diſstinctionem Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 1. ſsolut. 3. num. 91. fol. 243. Sfortia Odd. compendioſsæ ſsubſstitutionis, part. 6.

163

* art. 4. num. 5. vbi per totum illum articulum dicit multa in hac materia, quæ legere, & videre neceſsſsarium erit: & in conſsil. 95. à num. 50. vſsque ad num. 62. & num. 82. vſsque ad n. 95. vbi agit de cauſsis, rationibus, & dictionibus propter quas repetitio fieri aut non fieri debet. Et iunge illi Ioannem Vincent. Honded. in conſsil. 75. à princ. vſsque ad num. 31. & in conſsil. 91. num. 5. & quinque ſseqq. & num. 19. 20. & 21. vbi dicit nonnulla vtilia, & notanda: ſsequuntur etiam eandem diſstinctionem Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. num. 182. & 183. Iacob. Beretta in conſsil. 29. num. 19. Pancirolus in conſsi. 161. à num. 10. vſsque ad num. 13. Burſsatus in conſsil. 1. num. 7. & num. 10. & in conſsil. 75. num. 19. lib. 1. Hyppolit. Riminald qui refert Zuccardum) in conſs. 78. num. 24. lib. 1. & in conſsil. 111. num. 23. lib. 2. & in conſsil. 632. à num. 88. vſsque ad num. 103. & in conſs. 669. n. 30. lib. 6. Et quod attinet ad ſsecundam partem, præfata di

164

*ſstinctio indubitanter eſst vera, ex his, quæ à ſsuperioribus adnotantur, & per Molinam traduntur de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 59. Prima verò pars ita demum procedit, niſsi ex aliis conſstiterit teſstatorem agnationem ſsuam conſseruare voluiſsſse, aut ex identitate rationis, dictionum. natura, & probatiſsſsimis coniecturis, præcedentium qualitatem repetere voluiſsſse. Quod certum ex his, quæ numeris præcedentibus conſstituimus, & in terminis à ſse ſscripta dictio conſs. 1. n. 7. & 15. ſsic declarat Burſsatus, ibidem, num. 38. Iacobus Beret, in conſs. 116.

165

* num. 37. & 38. eleganter Alexander Trentacinquius in

166

* tractatu de ſsubſstitutionibus, 4. part. cap. 7. num. 11. per totum, vbi num. 1. refert Doctorum opiniones; poſstmodùm verò ipſse ex mente Doctorum ſsic diſstinguit: Aut mentio, & expreſsſsio Maſsculinitatis fuit facta in eadem oratione, in qua etiam non fuit facta expreſsſsio Maſsculinitatis, & tunc concludendum eſst, repetitionem per teſstatorem tacitè factam fuiſsſse ſsic in vtraque ſsubſstitutione, & repetitam qualitatem Maſsculinitatis: quod latiùs fundat. Aut expreſsſsio Maſsculinitatis fuit facta in vna oratione, & mentio de filiis ſsimpliciter facta fuit; & ſsic loquimur in diuerſsis orationibus: & tunc aut ratio fauoris conſseruandæ agnationis fuit cauſsa, vt diſspoſsitio reſstringeretur ad maſsculos, & tunc in eodem teſstamento propter eandem rationem illud verbum maſsculos, cenſsetur repetitum, non autem ſsi ob aliam cauſsam, & c. vbi ex mente multorum, qui referuntur ibi ad hoc vt repetita qualitas Maſsculinitatis videatur, agnationis conſseruandæ cauſsa, aliave legitimè deducta ratio requiritur, aliàs Ananiæ pars magis probatur. Idque apertè colligitur etiam ex dictis per Marcum Antonium Peregrinum. de fideicommiſsſsis, art. 25. per totum, vbi de materia

167

* huius capitis, & repetitione inducenda, ſsiue non, plena manu ſscribit, & multa neceſsſsaria, & notanda dicit: ac inter alia num. 28. ſsuperiorem Abbatis, Ananiæ, & aliorum contrarietatem proponit: & num. 29. ſsic diſstin

168

*guendum putat; quòd aut agitur de eadem oratione, aut de diuerſsis: primo caſsu qualitatem repetitam exiſstimat, & multis comprobat: in quo cum omnibus concordat, quos adhuc præcitauimus in ſsecundo membro: vbi orationes ſsunt diuerſsæ, ſsubdiſstinguit; quia aut agitur de repetenda qualitate maſsculinitatis in eadem perſsona, & tunc repetitionem admitti debere, multorum authoritate confirmat, & addo Pancirolum in conſs. 161. num. 12. Hyppol. Riminald. in conſs. 632. num. 100. lib. 6. qui dicunt expreſssè, repetitam cenſseri qualitatem maſsculinitatis inter eaſsdem perſsonas, etiam in diuerſsis orationibus: aut agitur de diuerſsis perſsonis, aut diuerſsis ſsubſstitutionibus; & tunc qualitas repetita non cenſsetur: quod infinitis probat ibidem, num. 33. 34. & 35. & in verſs. concluſsiuè crederem hoc vltimum, ita demùm procedere dicit, niſsi aliæ concurrant coniecturæ, ſscilicet excluſsionis fœminæ proximioris, conſseruationis bonorum in familia, agnationis, ſstatuti, & huiuſsmodi, vt latius ibi declaratur per eundem Authorem, & omninò videndus eſst. Trentacin

169

*quius dict. tractatu, de ſsubſstitutionibus, art. 16. à num. 1. vſsque ad num. 59. vbi pleniſsſsimè de hac materia ſscribit, atque ex profeſsſso agit, an, & quando conditio, ſseu qualitas cenſseatur repetita, & de dictionibus inducentibus repetitionem, aut illam excludentibus, latiſsſsimè etiam tractat part. 5. cap. 1. ex num. 18. vſsque ad num. 42. Hie

170

*ronymus Zanchus ex propoſsito legendus in repetitione §. cum ita, l. hæredes mei, ff. ad Trebellianum. 4. part. à num. 313. cum multis ſseqq. vbi concordiam ſsuperiùs propoſsitam, & ſsæpe repetitam probare videtur, & 10. part. à num. 77. vſsque ad num. 108. vbi latè agit de Cauſsis, dictionibus, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut ceſsſsare debeat. Ioannes Garſsia de nobilitate, in initio, à num. 12. vſsque ad num. 54. fo. 7. vbi Abbatis, & Ananiæ contrarietatem proponit, & Ananiæ ſsententiam regulariter, aut ſsimpliciter acceptam veriorem eſsſse profitetur; limitandam tamen ex nonnullis cauſsis & rationibus, vt ſsuperiùs vidimus.

Nono deinde loco, attentè ſsunt, atque ex propoſsito

171

* legenda infinita, quæ in hac materia, pleniſsſsima manu ſscribit Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſsolut. 3. num. 70. vſsque ad num. 93. fol. mihi 241. vbi de contrarietate Abbatis, & Ananiæ tractat, & multas concordias adducit, & inter alias eam probat, quam cum Molina, & aliis ſsæpe veriorem diximus num. præced. & eodem lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſsolut. 2. num. 130. vſsque ad num. 189. fol. mihi 266. vbi latiſsſsimè agit in propoſsito, quomodo, & quando repetitam mentẽmentem, ſsiue voluntatem teſstatoris cognoſscere valeamus: & de dictionibus, cauſsis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut reſstringi debet, & lib. 4. dubit. 10. num. 104. vſsque ad num. 112. fol. 347. & lib. 3. dubit. 1. ſsolut. 11. per totam, fol. 146. cui iunge Petrum Surdum in conſs. 316. lib. 3. Alexandrum Raudenſsem de

172

* Analogis, lib. 1. cap. 15. num. 288. vſsque ad num. 347. & |

p. 32

in reſsponſso 36. lib. 1. vbi in primis de contrarietate Abbatis, & Ananiæ latè tractauit, & infinitos Authores recenſsuit in vnum, quos ideò omitto, & in effectu diſsputans ex num. 18. vſsque ad num. 64. cum eadem reſsolutione remanere videtur, quam tradidimus ſsuprà: dicit enim, Abbatis ſsentenciam communiter reprobari, & Ananiæ ſsentendam teneri, ſsed Abbatis Dictum in multis caſsibus procedere, & ibidem, ex num. 150. vſsque ad num. 169.

173

* congerit 14. caſsus, ſsiue coniecturas, ex quibus teſstator cenſsetur fœminas etiam deſscendentes excludere, & num. 8. 19. 20. 21. 23. 25. 26. 27. & ſseqq. vſsque ad num. 45.

174

* plenè oſstendit, ex quibus coniecturis cenſseatur repetita, vel non, qualitas maſsculinitatis ſsemel expreſsſsa: iunge

175

* etiam Achillem Pedrocham latiſsſsimè, atque ex propoſsito in hac materia ſscribentem, & multa congerentem non inutiliter in conſsil. 5. per totum, & in conſsil. 12. per totum. lib. 1.

Decimo loco nonnulla ſscribit in hac materia, vir equidem eruditiſsſsimus, & præſstantiſsſsimus Franciſscus

176

* Mantica de coniecturis vltimarum volun. lib. 11. tit. 13. per totum, vbi num. 10. magis probat Ananiæ ſsententiam contra AbbatẽAbbatem niſsi cum diſstinctione, de qua ibi. & lib. 6. tit. 13. ex num. 1. vſsque ad num. 11. vbi, num. 8. in effectu eandem diſstinctionem probat, quam ſsuprà probauimus; his addam vnum ad explicationem eorum, quæ cum Molina tradidimus ſsuprà, neceſsſsarium; conſstituimus enim num. præced. Ananiæ opinionem regulariter veriorem eſsſse; Abbatis verò ſsententiam procedere, vbi agnationis conſseruandæ ratio expreſsſsa eſst, vel tacitè ſsubintellecta in Maioratu: quod cum Decio in conſs. 480. num. 4. Antonio Gabriele, & aliis, dixit Molina lib. 3. de Hiſspanorum primogeniis, cap. 5. num. 58. Verùm hanc

177

* diſstinctionem (quod nullus Scribentium omnium hactenùs animaduertit) impugnat Mantica dict. tit. 13. n. 8. verſsic. ſsed conſsidera, eâque mouetur principaliter ratione, quòd ſsemper videatur poſsſse adduci hæc ratio conſseruandæ agnationis, cùm de maſsculis ſsemel teſstator fecerit mentionem, huic tamen rationi concludenter in hunc modum reſsponderi poſsſse conſsideraui: fatendo, verum eſsſse, quòd quando mentio maſsculorum tantùm eſst facta, videtur habita ratio conſseruandæ agnationis, ex quo teſstator ſsemel de maſsculis mentionem fecit, provt cum aliis obſseruat ipſse Molina, & vidimus ſsuprà num. præced. vbi adnotauimus, quòd maſsculorum mentio facta, arguit agnationis conſseruandæ rationem, vt etiam fundat Riminaldus iunior in conſsil. 347. num. 26. lib. 3. ſsecus tamen eſst, quando in vna parte teſstamenti eſst facta mentio de maſsculis; in alia verò eſst appoſsitum verbum non faciens expreſsſsam mentionem de filiis maſsculis, ſsiue quod fœminis, & maſsculis conueniens eſst, provt in terminis Abbatis, & Ananiæ contingit, quia tunc ad inducendam repetitionem maſsculinitatis, neceſsſsarium eſst, expreſsſsam fuiſsſse, aut ſsaltem ſsubintellectam agnationis conſseruandæ rationem, aut aliam neceſsſsariam eſsſse rationem, aut probabilem coniecturam, quæ repetitionem fieri debere suadeat: alioquin propter verbum vtrique conueniens, ſsiue omiſsſsam, aut non expreſsſsam, vel repetitam qualitatem maſsculinitatis, aliter dicendum erit, vt latiùs probatum eſst ſsuprà; at verò in terminis prædicti Authoris, nullum verbum eſst contrarium ſsuadens, maſsculorum potius verbum expreſsſsum, quod agnationis conſseruationem inducit, nec alia ratione adiectum fuiſsſse cenſseri poteſst, & in hoc excuſsari non poteſst ipſse Author, qui tamen lib. 6. tit. 15. num. 9. &

178

* lib. 11. tit. 14. num. 25. cum aliis rectè conſstituit, agnationem tunc cenſseri conſseruari voluiſsſse quando fœmina ſsemper excluditur, & nullo caſsu admittitur; ſsecus tamen, vbi in aliqua parte diſspoſsitionis vocatur: quod poſst Baldum in conſs. 473. lib. 5. aduertit etiam Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 50. per totum, vbi in id refert Alexandrum, Socinum. Decium, Gozadinum. Modernum. Pariſs. Curtium, & Crauetam: Ioannes Guttierrez in conſsil. 13. num. 23. & 24. Peregrinus, Simon de Prætis, Mieres, & Velaſsquez de Auendaño in locis relatis ſsuprà. Hieronymus Gabriel in conſsil. 132. num. 34. lib. 1. Decianus in conſs. 26. num. 85. lib. 2. Menochius in conſs. 95. num. 98. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 8. num. 57. lib. 1. Pedrocha in conſs. 5. num. 63. & 161.

Prætereà, & vndecimo loco, accurata, atque diſstin

179

*cta, & eleganti manu, de hac materia ſscribit, & Ananiæ opinionem contra Abbatem, aut ſsaltem concordiam communem ſsupra propoſsitam ſsemper ſsequutus eſst eruditiſsſsimus, atque excellentiſsſsimus Menochius: ad quem, ſsi velis rẽrem hanc radicitùs ſscire, omninò confugere debes, in conſs. 85. n. 110. & 111. & in conſs. 95. per tot. & in conſs. 97. n. 152. lib. 1. & in conſs. 11. per tot. & in conſs. 117. per tot. lib. 2. & in conſs. 215. à n. 172. vſsque in finem conſsilij, & in conſsil. 219. à num. 63. & num. 74. vſsque ad num. 90. & n. 143. & 144. lib. 3. & præſsumptionum lib. 4. præſsumpt. 180. per totam, vbi latiſsſsimè agit de dictionibus, cauſsis, aut ra

180

*tionibus, ex quibus repetitio inducitur, ſsiue excluditur, & vide etiam præſsump. 176. vbi inter alia, diſscutit, an, &

181

* & quando maſsculinitatis qualitas poſsita in primo teſstamento, cenſseatur repetita in ſsecundo, & iunge Gerard.

182

* Mazolum eruditè loquentem in hac materia in conſs. 5. a num. 5. vſsque ad num. 60. lib. 1.

Deinde, & duodecimo loco, de materia huius capitis

183

* tractcauit etiam, & eruditè, vt ſsolet, Tiberius Decianus in conſs. 1. num. 380. 381. & 382. vol. 1. nec ſsimpliciter tranſsit cum opinione Abbatis, nec etiam cum contraria Ananiæ, ſsed modificandam exiſstimat vtramque opinionem, ſsic vt conueniat omninò cum his, quæ cũcum Molina, & aliis ſsuperiùs diximus, & in conſs. 7. n. 55. eod. vol. vbi ponit nonnullas coniecturas, ex quibus conſstare poteſst, quòd maſsculos fœminis teſstator præferre voluerit, & in conſs. 12. num. 45. & 46. eodem vol. vbi in effectu, in idem inclinat, quod ſsuprà reſsolutum eſst; & ſsic intelligendum eſst, quod tradit in conſs. 28. n. 28. vol. 1. & in conſsil. 1. num. 93. vol. 4. & de dictionibus inducentibus, vel excludentibus repetitionem qualitatis præcedentis, agit ipſse Decianus in conſs. 17. num. 34. & 35. & 38. & 39. & 40. & 41. & 46. & 49. vol. 1. & in conſs. 41. num. 143. & 144. eodem vol. & in conſs. 101. num. 4. 7. 11. 13. 14. & 16. vol. 2. & in conſs. 10. num. 55. 56. 57. & in conſs. 34. num. 108. cum ſseqq. vol. 3. & in conſsil. 1. num. 131. 142. 144. & 148. & quinque ſseqq. eodem vol. vbi etiam dicit, qualitatem maſsculinitatis non cenſseri repetitam, niſsi ex alio colligatur mens teſstatoris, vt ſsi voluerit bona conſseruare in agnatione; tunc enim qualitas cenſsetur repetita, aliàs non.

Hyppolit. etiam Riminaldus, multis in locis, atque

184

* erudite multùm, materiam hanc pertractauit; eúmque à primo vſsque ad ſseptimum conſsiliorum vol. cum ego euoluerim, & non abſsque conſsideratione prælegerim, nullum ferè in propoſsito huius Capitis ſscriptum verbum omiſsi, quod non inſspicerem, & omnia, quæ ipſse ſscripſsit conſsilia, in vnũvnum congeſsſsi, vt ea recenſserem hoc loco; eſst igitur de hac materia videndus prædictus Author in conſsil. 279. num. 130. & tribus ſseqq. lib. 3. latiùs in conſsil. 111. lib. 2. vbi plenè in propoſsito huius capitis, & de dictionibus, aut rationibus, ex quibus induci, aut excludi debet repetitio, & in conſsil. 347. num. 29. lib. 3. vbi dicit, quòd maſsculinitatis qualitas intelligitur repetita in alia oratione etiam diuerſsa, vbi habetur ratio agnationis, aliàs ſsecus; & inde, quòd quando teſstator dixit in vna parte teſstamenti de filiis maſsculis; in alia, de filiis ſsimpliciter; quòd intelligitur etiam de filiis maſsculis, quando fuit habita ratio agnationis, aliàs ſsecus: quod eſst idem, quod cum Molina, & aliis ſsuprà reſsoluimus; & ſsic debent intelligi, quæ poſst Alexandrum, & Rolandum adducit ipſse Riminaldus in conſs. 371. num. 129. lib. 4. & in conſs. 492. num. 25. & 26. lib. 5. vbi dicit, circa quæſstionem Abbatis, & Ananiæ varias diſstinctiones attuliſsſse Doctores, vt etiam dixit in conſs. 199. num. 247. ſsed veriorem eſsſse eam, vt ſscilicet repetitio non inducatur, niſsi ob rationes ſsuperiùs dictas; vel niſsi quando militat eadem ratio, aliàs ſsecus, & in conſs. 544. num. 187. lib. 5. vbi ex num. 180. agit de prædicta contrarietate, & re|

p. 33

ſsoluit vt ſsuprà, vt ſscilicet, non exſstantibus verbis aliis, vel coniecturis, procedat opinio Ananiæ; aliàs opinio Abbatis: quod in effectu reſsoluit etiam in conſs. 560. n. 7. & 8. & num. 15. & 16. & num. 42. lib. 5. & in conſs. 645. num. 7. 8. & 9. lib. 6. & in conſs. 19. num. 65. lib. 1. in conſsil. 676 num. 34. 35. 36. 37. 38 & 39. lib. 6. vbi agit de prædicta contrarietate Abbatis, & Ananiæ, & dicit conciliari in hunc modum; quòd aut nulla exiſstant verba, nullàque coniectura, quâ dici poſsſsit, teſstatorem id egiſsſse, vt bona in familia conſseruarentur per maſsculos, & hoc caſsu procedit opinio Ioannis Ananiæ negatiua repetitionis maſsculinitatis; aut verò verbis, vel coniecturis conſstat, teſstatorem voluiſsſse per maſsculos agnationem conſseruari, & hoc caſsu procedit opinio Abbatis affirmatiua repetitionis, vel ex aliis cauſsis, vt ibidem probat num. 38. & ſseqq. & repetit eadem in conſs. 677. num. 13. & num. 84. & ſseqq. & in conſs. 681. num. 3. & 4. lib. 6. & in conſs. 714. num. 36. & ſseqq. eodem lib. & ſsic debet intelligi in conſs. 78. num. 24. & 25. lib. 1. & in conſs. 111. num. 7. & 67. & num. 20. 21. & 25. & 42. 43. & 44. lib. 2. latiùs in conſs. 112. num. 130. & ſseqq. & num. 155. vſsque ad num. 167. & num. 51. vſsque ad num. 89. lib. 2. vbi latè de hac materia, & in conſs. 786. num. 16. & 17. & num. 43. & quinque ſseqq. lib. 7. & in conſsil. 767. num. 23. 24. & 28. & num. 59. eodem lib.

Denique vltimo loco, atque nouiſsſsimè omnium Bla

185

*ſsius flores Diaz de Mena in addit, ad deciſs. 27. Gamæ, num. 8. 1. part. ex mente aliorum, regulam tradit, aut generalem doctrinam in hac materia qualitatum, repetitionem fieri ex tacita voluntate teſstantis, ex ſsorma verborum, ex generalitate, ex relatione, ex identitate rationis, & aliis ſsimilibus: quod rectè procedit, & his conuenit, quæ ſsuperiùs à nobis ſsunt adnotata.

CAPVT V.

Ad l. omnes, & l. benè à Zenone, C. de quadriennij præſscriptione, vbi quæ hactenùs in propoſsito earum ſscripſserunt Doctores in mille locis, breuiter recenſsentur in vnum: nonnulla verò, quæ nec abſsolutè, nec diſstinctè explicarunt, dilucidè, & eleganter magis, quàm anteà erant, enucleata traduntur. Deinde, vtrùm in damnum Minorum, Eccleſsiarum, & Clericorum, Laicorum etiam in terris Eccleſsiæ, aut de iure canonico procedant, diligenti manu diſscutitur; Laurentij de Pinu reſsolutio in conſs. 90. num. 9. (ad quam nullus hucuſsque animaduertit in hac materia) nouiter, & verè impugnatur, atque in propoſsito quamplurima vltra alios, ab Authore adnotantur: vulgatum denique Doctorum aſsſsumptum, Piæ cauſsæ fauendum, atque in dubio iudicandum pro illa; multis remiſsſsiuè exornatum, & ibidem, quæ dicatur pia cauſsa, cum multis exemplis, latè etiam declaratum remiſsſsiuè.

SVMMARIVM.

1 Emens à Principe, vel à Fiſsco rem alienam, vel ex donatione, alióve titulo eam accipiens, ſstatim ſsecurus est, nec aliquid ab eo peti poteſst: dominus tamen rei, habet regreſsſsum contra Principem, aut fiſscum infra quadriennium ad conſsequendum pretium, & lapſso quadriennio, ampliùs non auditur.
2 L. omnes, & l. benè à Zenone, C. de quadriennij præſscriptione, materiam, plenâ manu tractam ab his, qui hoc numero recenſsentur.
3 L. omnes, & l. benè à Zenone, diſspoſsitio vtrùm habeat locum in iuribus? & conſsilium Baldi, 359. lib. 3. eleganter, atque vtiliter explicatum ab Sfortia, remiſsſsiuè.
4 Legis, benè à Zenone, & ſsimilium deciſsio tot habet limitationes, & exceptiones, vt nunquam ſserè ipſsarum regula practican potuerit, ex ſsententia quorundam, ſsed Author num. ſseq. earum deciſsionem non ita ſsterilem arbitratur; imò potiùs in publicis cauſsis, & practicis negotiis frequenter allegari, multíſsque conducibilem eſsſse, teſstatur.
5 L. benè à Zenone, non procedit, quando actor prætendit cauſsam ab vno Principe, reus verò ab alio, remiſsſsiuè.
6 L. benè à Zenone, & l. omnes, C. de quadriennij præſscriptione, diſspoſsitio, velut rigoroſsa reſstringenda est, atque ſstrictiſsſsimè interpretanda, ſsic vt quilibet error, ſseu modicus defectus faciat eam ceſsſsare.
7 L. benè à Zenone, cum ſsimilibus, non procedit in præiudicium Minoris, & in rebus ſsuis, ex ſsententia communi Doctorum.
8 Qui concordant in hoc, nempe quòd in propoſsito caſsu per beneſsicium reſstitutionis in integrum, Minori ſsuccurrendum ſsit; non tamen in ſspecie declarant, vtrùm reſstitutio hæc contra Principem, aut Fiſscum concedenda ſsit, an verò contra emptorem, ſsiue donatarium, ad rem ipſsam recuperandam.
9 Nec exprimunt tempus reſstitutionis prædictæ petendæ; alij enim ſsimpliciter dicunt, quòd dictæ leges non habent locum in rebus Minoris, alij vero, quid contra diſspoſsitionem earum Minor venit reſstituendus.
10 Idcircò, pro expedita, breui tamen, & diſstincta reſsolutione, vltra Scribentium ſsententiam, nonnulla conſstituere dux.t Author, quæ numeris ſsequentibus adnotantur.
11 L. benè à Zenone, diſspoſsitio, comprehendit Minores, & res eorum, ex ſsententia Authoris, cum aliis.
12 Lex generaliter loquens, comprehendit omnes, & quaſscunque perſsonas, etiam priuilegiatas, ſsi in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare.
13 Lex generaliter loquens, comprehendit perſsonam Minoris.
14 Minori reſstitutionem competere aduersùs deciſsionem dict. l. benè à Zenone, & dict. l. omnes, rectiſsſsimè constituiſsſse Doctores communiter.
15 Reſstitutio in integrum Minori læſso regulariter competit, niſsi aliqua lege reperiatur expreſsse prohibita.
16 Et adeò ſsauorabilis est, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel ſstatuti.
17 Nec generalem excluſsionem alicuius legis.
18 Niſsi per ſspecialem nominationem.
19 Et quamuis lex, vel ſstatutum de quacunque perſsona loquatur, ſsi de Minore ſspeciſsicè non loquitur, tunc Minori competit restitutio.
20 Minor contra diſspoſsitionem dict. l. benè à Zenone, reſstituitur ad rem ipſsam, etiam poſst quadriennium, ex ſsententia Gloſsſsæ, & quorundam.
21 Ex ſsententia verò aliorum, ad pretium tantùm, etiam poſst quadriennium, & non ad rem ipſsam: quod ab Authore magis probatur, & num. ſseqq.
22 Si Fiſscus, vel Princeps vendit rem Minoris, non tanquam alienam, ſsed tanquam propriam, emptor eſst ſsecurus; & tunc, vbi Maior habet regreſsſsum in quadriennium ad pretium, habebit etiam ſsimiliter Minor poſst quadriennium, ad pretium, non ad rem.
23 Reſspublica Minori æquiparatur, & iure Minoris vtitur, vt restituatur, contra diſspoſsitionem dict. l. benè à Zenone, & ſsimilium.
24 Reſspublica, aut Communitas non debet gaudere beneficio reſstitutionis in integrum, ad petendum pretium à Principe, ſsi à tempore perfectæ præſscriptionis quadriennij, quod in dict. l. benè à Zenone, ſstatuitur, lapſsum eſst aliud quadriennium, & vltrà, infra quod reſstitutio in integrum poſstulari debuit, & ibidem |
p. 34
ponderatum in terminis Iaſsonis conſsilium, cuius mentionem non faciunt ij, qui in propoſsito huius quæſstionis ſscribunt.
25 L. benè à Zenone, & l. omnes, C. de quadriennij præſscriptione, diſspoſsitio, in præiudicium Eccleſsiarum ſsiue in rebus earum à Principe ſsæculari donatis, vel aliter alienatis non procedit: idcircò emens à Principe, aut ex donatione, aliòve titulo accipiens rem Eccleſsiæ, ſsecurus non eſst, & ad rem ipſsam conſsequendam Eccleſsia poterit experiri.
26 Lex ſsecularis, ſsiue conſstitutio, aut diſspoſsitio quæcunque, vtilitati, aut libertati Eccleſsiæ contraria, vel de Eccleſsiis, earúmque bonis diſsponens, nulla eſst, ob defectum poteſstatis condentis, neque etiam etſsi fauorabilis ſsit, niſsi ab Eccleſsia probetur, vel niſsi in vim priuilegij lata ſsit.
27 Gloſsſsa in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, dicens, quòd. l. benè à Zenone, non habet locum ſsecundùm canones, in quem ſsenſsum accipi debeat? & infrà, num. 67. in princ.
28 L. benè à Zenone, & l. omnes, diſspoſsitio, contra Clericum, cuius res à Principe ſsæculari donaretur, vel aliter alienaretur, non procedit.
29 Clerici à potestate ſsæculari, qualiter, & quo iure exẽptiexempti ſsint? vbi ſspiritualia à temporalibus diſstinguuntur, vt in illis exemptio Clericorum ſsit de iure Diuino; in his verò, humano tantùm iure prodita fuerit.
30 L. benè à Zenone, in pia cauſsa, ſsiue in rebus piis à Principe ſsæculari donatis alteri, vel aliter alienatis, non procedit; idque ex ſsententia Socini, quæ ab Authore probatur.
31 Piæ cauſsæ fauendum, multáque in iure in fauorem piæ cauſsæ introducta, provt hoc numero adnotatur remiſsſsiuè, & infrà, num. 44.
32 Pia cauſsa, quæ dicatur? cum multis exemplis, remiſsſsiuè.
33 Legis, benè à Zenone, deciſsio, quæ in præiudicium Eccleſsiarum non procedit, vtrùm in fauorem Eccleſsiarum locum habeat, quando res priuati, ipſsi Eccleſsiæ concederetur, vel aliter alienaretur? & num. ſsequent.
34 Damnum qui ſsentire non vult, nec commodum percipere debet.
35 Ferendus non eſst, qui lucrum amplectitur, onus autem ſsubire recuſsat.
36 Eccleſsia, quæ vult vti ſstatutis, aut legibus laicorum, oportet quòd ſseruet formam ipſsarum.
37 Eccleſsia ſseruare debet æqualitatem.
38 Legis, bene à Zenone, deciſsio perdura eſst, & maximum rigorem continet.
39 Eccleſsiæ maximè conuenit æquitatem obſseruare.
40 Præſsertim, vbi ipſsius conditio non fit deterior.
41 Eccleſsia impiè videtur agere, ſsi ſsummo iure vtatur, vbi æquitas repugnat.
42 Eccleſsia non debet admittere lucrum cum aliqua iniquitate, aut cum aliena iactura locupletari.
43 Eccleſsia eſst auctrix, & cultrix iuſstitiæ, nec ſse, vel alium pro ſse pati iniuſstitiam, aut aliquid contra rationem fieri permittere debet.
44 Hyppolit. Riminaldi conſsil. 358. vol. 4. expenditur, vbi à num. 260. vſsque ad num. 270. ſsingulariter limitat, & declarat prædictus Author vulgatam Doctorum traditionem, ex l. ſsunt perſsonæ, in fine, ff. de relig. & ſsumpt. fun. deſsumptam, piæ cauſsæ fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa.
45 Æquitas ſsumma exigit, vt quod quiſsque iuris in alium ſstatuerit, ipſse eodem iure vtatur.
46 Idque magis Eccleſsiam, quàm alium adstringit.
47 L. benè à Zenone, in fauorem Eccleſsiarum locum non habet, ex ſsententia quorundam.
48 Contrà, ex ſsententia Abbatis, Barbaciæ, & aliorum, quæ per Authorem magis probatur, & concludentibus rationibus corroboratur, & num. ſseq.
49 Auguſstinum Beroum latè, & eruditè in hac materia loquutum, & ſsententiam Abbatis optimè comprobaſsſse: plenè etiam reſspondiſsſse ad textum in capite placuit, 16. quæſst. 3.
50 Eccleſsia non eſst deterioris conditionis, quàm priuatus, imò melioris eſsſse debet, vtpote, cùm in iure multa concedantur eidem, quæ denegantur priuato.
51 Conſsuetudo à principio valida, cùm primum Eccleſsiæ præiudicialis eſsſse cœperit, irritatur.
52 Eccleſsia poteſst vti lege pro ſse, & eãeam non recipere contra ſse, idque ob rationem hoc numero aſsſsignatam, propter quam nulla iniquitas, aut inæqualitas ex hoc conſsideratur in Eccleſsia.
53 Regula illa, Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris, non procedit, vbi Eccleſsia vtitur iure ſsuo, defendendo ſse priuilegio à iure ſsibi conceſsſso contra alium non ſsic priuilegiatum.
54 Regula cap. qui ſsentit, de regulis iuris, lib. 6. fallit interdum ratione contractûs, aut perſsonæ, aut cauſsæ, aut ſspeciali diſspoſsitione legis.
55 Et in Eccleſsia omninò ceſsſsare debet, in quæſstione hactenùs agitata, ſspeciali ratione, & diſspoſsitione iuris, provt hoc numero, & præcedentibus adnotatur.
56 Regula dict. cap. qui ſsentit, de regulis iuris, lib. 6. obtinere debet in his, puæ proueniunt ex ipſsius actus natura, non verò in his, qua ex accidenti contingunt.
57 Eccleſsia, quæ emit rem alienam à Principe, aut ex donatione, alióve titulo eam accepit, quia ex diſspoſsitione l. benè à Zenone, honorem percipit, & commodum, & onera rei emptæ, aut donata iniuncta patietur.
58 Eccleſsia, ad quam res oneri cenſsuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipſsos cenſsus ſsoluere, oneráque adimplere tenetur.
59 Ad argumentum 3. contra Eccleſsiam adductum reſspondetur, constituitúrque, ex parte Eccleſsiæ accipientis rem alienam à Principe quocunque titulo, nullam iniuſstitiam conſsiderari debere.
60 L. benè à Zenone, C. de quadriennij præſscriptione, procedit, quando Princeps ignoranter, & bona fide rem alienam donauit, aut aliter alienauit, credens ſsuam eſsſse, & non ad alium pertinere.
61 Titulus ff. quod quiſsque iuris, in alium ſstatuerit, &c. in quæſstione propoſsita obtinere non poteſst contra Eccleſsiam: idque ob rationem hoc numero aſsſsignatam.
62 Titulus ff. quod quiſsque iuris, ſsolùm habet locum, quando illud, quod contra ſse recuſsat quis recipere, fuit ad ſsuam poſstulationem conceſsſsum: aliàs ſsi non fuit eo inſstante conceſsſsum, ſsed proprio motu, poteſst quidem eo ſse iuuare, ſsed non tenetur contra ſse admittere.
63 Præſscriptio quadragenaria, quare neceſsſsaria ſsit aduersùs Eccleſsias, earùmque res, ſsiue præſscriptio procedat à priuato, ſsiue ab altera Eccleſsia; Eccleſsiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorum præſscriptio ſsufficiat, nec illis obſstet ratio tituli ff. quod quiſsque iuris, & num. ſsequent.
64 Titulus ff. quod quiſsque iuris, procedit inter ſsimiles perſsonas, & eadem ſsubſsiſstente ratione.
65 Eccleſsia maiori priuilegio digna eſst, quàm priuatus.
66 Eccleſsiæ, & priuati diuerſsam rationem eſsſse in quæſstione ſsuperiori, provt hoc numero adnotatur.
67 L. benè à Zenone, inter laicos ſseruatur etiam de iure canonico, reprobata opinione quorundam diſsſsentientium, & num. ſseq.
68 Lex ciuilis, deficiente canonica, etiam in foro canonico obſseruatur.
69 Deficiente iure canonico, recurrendum eſsſse ad ius ciuile, etiam in foro Eccleſsiaſstico, niſsi ſsit ius Regium; illud enim præcisè obſseruari debet in hoc Regno, tanquam ius commune eiuſsdem Regni.
70 Ioannes Vincentius Honded. laudatur, & eiuſsdem ſsententia probatur.
71 Laurentij de Pinu reſsolutio, in conſs. 90. num. 9. lib. 1. |
p. 35
deciſsionem dict. l. bene à Zenone, non procedere in donatione, vel alienatione facta à Principe Eccleſsiaſstico, nouiter & verè improbata, & num. ſseqq.
72 Laurentij de Pinu ratio in propoſsito ſsuperiori, euidenti ratione deſstructa ab Authore.
73 L. benè à Zenone, C. de quadriennij præſscriptione, generaliter procedit in omni Principe habente iura Imperij, & non recognoſscente ſsuperiorem.
74 L. benè à Zenone, & ſsimilium deciſsio, vtrùm procedere debeat, ſsi Princeps, vel fiſscus ceſsſserit iura ex cauſsa confiſscationis, remiſsſsiuè.

E Mens à Principe, vel à fiſsco rem alienam, vel ex do

*natione, alióve titulo eam accipiens, quòd ſstatim ſsecurus ſsit, nec aliquid ab eo peti poſsſsit; dominus tamen rei, quòd habeat regreſsſsum contra Principem, aut fiſscum infra quadriennium ad conſsequendum pretium, & lapſso quadriennio ampliùs non audiatur, per textum in l. omnes, & in l. benè à Zenone, C. de quadriennij præſscriptione, ita frequenter adnotarunt Scribentes in mille locis, vt ferè nihil in iure ſsit, quod magis expeditum, aut frequentiùs agitatum fuerit; de eodem tamen, licèt ab infinitis diſsputatione præhabita, non inutiliter tractatum ſsuſscipiendum exiſstimauimus; vtile potius aliquando futuru, ſsi hoc loco omnia ferè congeramus in vnum quæ in propoſsito magis frequenter vtriuſsque iuris Interpretes tradiderunt, ſsic etiam veritate & breuitate, nonnulla componamus, quæ in praxi occurrere poſsſsunt, nec ab eiſsdem abſsolutè, aut diſstinctè ſsatis tractantur.

Principio igitur, dictarum legum diſspoſsitionem con

*firmat l. 53. tit. 5. partita 5. in illis verbis: Vendiendo, o dando el Rey coſsa agena, como ſsuya paſsſsa el ſseñorio, de aquella coſsa al que la vende, o al que la da: pero aquel à quien la tomaſsſse puede le pedir que el dè la eſstimacion de aquella coſsa faſsta quatro años, è el Rey denegela pagar: è ſsi ſsaſsta quatro afios non pidieſsſse la eſstimacion, dende en adelante non podria. Et earum materiam, poſst ordinarios ibidem, & in aliis locis, & in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis: vbi Barbacia, & Berous cæteris aliis latiùs ſscribunt, poſst infinitos etiam alios, quos ideò omitto, quia à ſsequentibus referuntur, tractarunt pleniſsſsimè Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitæ, vbi vide omninò Romanus ſsingulari 737. Rodericus Suarez, allegat. 11. per totam. Grammaticus deciſs. 65. à num. 78. Socinus regula 424. latiùs Dueñas regula 238. latiſsſsimè Antonius Gabriel commun. concluſs. lib. 5. tit. de acquirenda, vel amittenda poſsſseſs. concluſs. 2. Balbus de præſscriptionibus, 2. particula, 5. partis principalis, 8. quæſst. per totam, fol. 425. & ſsequent. vbi 11. modis limitat dictas leges, eruditè Craueta in conſs. 263. col. vltima. Villalobos in ſsuis communibus in litera E. num. 25. Gratianus regula 377. pleniùs Portius, lib. 2. regula 42. Carolus de Tapia in rubrica, ff. de conſstitut. Principum, ex num. 16. vſsque ad num. 30. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelaſsiam, num. 381. & tribus ſseqq. fol. 143. Peregrinus de iure fiſsci, lib. 6. tit. 4. num. 16. 17. & 18. Martinus Laudenſsis in tractatu de principatu, quæſst. 11. Bellonus in conſs. 51. Curtius iunior in conſs. 143. num. 1. lib. 2. Cephalus in conſs. 634. ex num. 52. vſsque in finem conſsilij, lib. 5. Menochius, qui ſsex modis declarat dict. l. in conſsilio 2. num. 333. lib. 1. Laurentius de Pinu in conſs. 90. à num. 9. vſsque in finem conſsilij, Ioannes de Monteſsperello in conſsil. 39. num. 47. 49. 50. & 51. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 93. num. 14. & quinque ſseqq. vol. 1. Simon de Prætis in conſs. 114. num. 25. & ſseqq. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 14. ex num. 140. Rota Auenion. deciſs. 17. Aldobrandin. in conſs. 1. n. 61. 62. & 63. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 66. num. 27. & 28. lib. 1. latiùs in conſs. 38. num. 41. 42. 43. & num. 51. cum multis ſseqq. vſsque in finem conſsilij, lib. 2. Sfortia

* Oddi in conſs. 99, lib. 1. vbi tractat per totum conſsilium, vtrùm diſspoſsitio dict. l. omnes, & dict. l. benè à Zenone, habeat locum in iuribus dotalibus, atque eleganter, & vtiliter declarat conſsilium Baldi 359. lib. 3. ſsuperiores etiam idem tractarunt, & optimè Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitæ, verbo, coſsa agena, verſs. quid autem in re dotali; habétque ex eiſsdem tot limitationes, & exce

*ptiones dictarum legum deciſsio, vt nunquam fere ipſsarum regula practicari potuerit, vt poſst Felinum. annotauit Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 59. num. 49. vol. 1. vbi poſst Rodericum Suarez allegat. 8, num. 6. in fine, & alios, conſstituit quod dict. l. benè à Zenone, non proce

*dit, quando actor prætendit cauſsam ab vno Principe, reus verò ab alio: quod etiam eruditè, & breuiter, vt aſsſsolet, reſsoluit Gregorius Lopez m eadem l. 53. partitæ, verbo, al que la vende. Sed verè dictarum legum deciſsionem non ita ſsterilem exiſstimamus imò potius in publicis cauſsis, & in negotiis practicis frequenter allegari vidimus, multíſsque vtilem & conducibilem eſsſse arbitramur, vt ex eiſsdem Authoribus deduci poteſst apertè. Benè verum eſst, diſspoſsitionem ipſsarum legum velut

* rigoroſsam reſstringendam eſsſse, ac ſstrictiſsſsimè interpretandam, vt ſscribunt Purpuratus in conſs. 374. num. 38. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommisſsis, q. 14. num. 140. & 143. Ioannes Vincentius Honded, in conſsil. 38. num. 51. lib. 2. vbi num. 52. poſst Baldum, Gabrielem, & alios conſstituit, quòd quilibet error, ſseu modicus defectus facit ceſsſsare vigorem illarum legum: quod aduertit etiam Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitæ, verbo, el Rey. ad medium, verſs. & ideò dicit quòd leuis occaſsio.

Ad rem itaque deueniendo, vt alia ſsciens, conſsultóque prætermittam, ac in his dumtaxat inſsiſstam, quæ difficiliora ſsunt, nec ab aliis perfectè explicata: apud prædictos Authores communi conſsenſsu receptum video, vt diſspoſsitio dict. l. omnes, & dict. l. benè à Zenone, non

* procedat in præiudicium Minoris, & in rebus ſsuis, vt eſst Gloſsſsa in l. finali, in verbo, debiti, C. ſsi aduerſsus fiſscum, quam cum multis aliis ſsequuntur Socinus d. regula. 424. verſs. Septima limitatio eſst. Dueñas dicta regula 238. verſs. Decimò limita. Portius dicta regula 42. verſs. octuò limita, Balbus de præſscriptionibus, dict. particula 2. 5. part, principalis, quæſst. 8. verſs. Decimò limita. Menochius in conſs. 2. num. 333. verſs. reſspondetur vltimò, lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſsſsia dict. conſsil. 93. num. 15. qui omnes

* concordant in hoc, nempe quòd in propoſsito caſsu, per beneficium reſstitutionis in integrum Minori ſsuccurrendum ſsit, non tamen in ſspecie declarant, vtrùm reſstitutio hæc contra Principem, aút fiſscum concedenda ſsit; an verò contra emptorem, ſsiue donatarium ad rem ipſsam recuperandam: nec etiam exprimunt tempus reſstitutio

*nis prædictæ petendæ; alij enim ſsimpliciter dicunt, quòd dictæ leges non habent locum in rebus Minoris; alij verò, quòd contra diſspoſsitionem earum Minor venit reſstituendus: & hoc modo loquendi vtuntur Menochius, & Socinus locis relatis ſsuprà; idcirco pro ex

*pedita, breui tamen, & diſstincta reſsolutione, vltra omnium Scribentium ſsententiam, nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxi, quibus res iſsta abſsolutè, & diſstinctè magis, quàm anteà erat, explicata manebit.

Et in primis conſstituo, verum eſsſse, quòd diſspoſsitio

* dict. l. benè à Zenone, comprehendat Minores, & res ipſsorum, lex namque illa loquitur generaliter in quibuſscunque rebus, & perſsonis, vt ex ea patet; & lex, quæ generaliter loquitur, comprehendit omnes, & quaſscun

*que perſsonas etiam priuilegiatas, ſsi in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare, l. in fraudem, §. finali, & ibi eum ad hoc notat Bald. ff. de teſstam. militis, & cum infinitis aliis plenè comprobant Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. gloſs. 14. num. 96. & de præſscriptionibus, §. 8. gloſs. 11. Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 8. num. & de ſsucceſsſsionum. progreſsſsu. lib. 1. §. 2. num. 31. Menochius in conſs. 190. num. 12. lib. 2. Et in terminis, quòd lex generaliter loquens comprehendat perſsonam Minoris, per textum

* in cap. conſstitutis, de in integrum reſstitutione, adnotarunt Doctores Communiter in l. ſsi ſsine, §. Lucius ff. de adminiſstratione tutorum. Baldus in l. finali, C. de in integrum reſstitutione, & cum Socino, Alberico, Angelo, & Ale|

p. 36

xandro, Baëtius de inope debitore, cap. 8. num. 1. fol. 69. & ſsuperiorem reſsolutionem vt certam ſsupponunt omnes Authores ſsuprà citati, qui in caſsu dict. l. benè à Zenone, & dict. l. omnes, loquentes, Minori concedunt reſstitutionem communiter, aliàs enim neceſsſsaria non eſsſset reſstitutio, ſsi ea diſspoſsitione non includerentur Minores, & non eundo per alias ambages, ex omnibus à me hucuſsque prælectis, ſsic ſspecificè aduertit ſsolus Gregorius Lopez in dict. l. 53. tit. 5. partita 5. verbo, coſsa agena; in principio, ibi: Et quid ſsi res ſsit Minoris, dic quòd adhuc habebit locum huius legis diſspoſsitio. Et dicit ita tenuiſsſse Iacob. Butrig. Bald. Salicet. & Paul, de Caſst. in l. finali, C. ſsi aduersùs fiſscum, reprobatâ Gloſssâ ibi, quæ voluit contrarium, & iterùm in eadem Gloſsſsà ad medium, ibi: Et tamen, vi dixi, in Minorum rebus habere locum iſsta iura.

Secundò conſstituo, quòd leges illæ, tametſsi Minores,

* & res eorum comprehendant, non tamen denegant illis in integrum reſstitutionis remedium, quod ex ſserie ipſsarum manifeſstè colligitur; idcircò Minores in caſsu præſsenti reſstituendos eſsſse, aduersùs deciſsionem dictarum legum, rectiſsſsimè tradiderunt Doctores communiter, vt conſstat ex ſsuperiùs relatis, & probatur ratione generali, & certa, quòd reſstitutio in integrum Minori

* læſso regulariter competit, niſsi aliqua lege reperiatur expreſssè prohibita per textum in l. nec non, §. quoties, ff. ex quibus cauſsis maiores. Decius in conſs. 559. ad finem, Craueta in conſs. 210. num. 37. Afflictis deciſs. 370. in principio, Menochius lib. 3. præſsumpt. 82. Gironda de Gabellis, 3. p. num. 27. fol. 59. & 4. part. §. 2. num. 37. fol 89. & adeò fauorabilis eſst, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel ſstatuti. Tiraq. referens multos de retractu lignagier, §. 35.

* gloſs. 4. num. 32. nec per generalem excluſsionem alicuius

* legis, Gloſsſsa in l. poſstquam liti, C. de pactis, & in l. 1. C. de ſsilentiariis, lib. 10. quæ communiter approbantur ſsecundùm Iaſsonem in l. 1. num. 10. ff. de iuriſsdictione omnium iudicum, Rebuffum, ad regias conſstitutiones Galliæ, titulo de reſstitutione, art. 2. gloſs. num. 23. Couar. practicarum, cap. 17. num. 4. Simon de Præt. de interpret, vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 1. dubit. 5. ſsolut. 4. num. 34. fol. 35. niſsi

* per ſspecialem nominationem, l. illud, §. finali, cum l. ſseq. ff. de minoribus, Boërius deciſs. 140. ſsub num. 3. Beccius in conſs. 12. ex num. 64. Alexander Raudenſsis de Analogis, lib. 1. cap. 33. n. 141. fol. 318. & quamuis lex, vel ſstatutum

* de quacunque perſsona loquatur, ſsi de Minore ſspecifice non loquitur, tunc Minori competit reſstitutio. Alexander in conſs. 165. Dubitatur ſsi ſstatutum, verſs ſsecus fortè ſsi de quocunque, lib. 6. Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, num. 97. & alios referens Alexander Raudenſsis dict. cap. 33. num. 131. fol. 317.

Tertiò conſstituo, quòd in dubio præcipuo propoſsito

* ſsuprà, Minorem reſstituendum eſsſse contra diſspoſsitionem dict. l. benè a Zenone, ad rem ipſsam etiam poſst quadriennium, firmauit apertè Gloſsſsa in. finali. C. ſsi aduerſsus fiſscum, quam vltra Iacobinum, ibi, num. 6. & alios antiquos recepiſsſse videntur Petrus Dueñas dict. regula 238. verſs. Vndecimò limita, & alij ſsuperiús citati, qui ad ſsententiam Gloſsſse ſse remittunt, aut ſsimpliciter, & abſsolutè reſserunt eam: ſsed contrariam ſsententiam, Minorem in

*quam ad pretium tantùm reſstituendum eſsſse, etiam poſst quadriennium, & non ad rem ipſsam tenuerunt expreſssè Iacobus Butrigarius in dict. l. finali. Salicetus etiam, Baldus, & Paulus num. 1. dum docent, quòd emptor hodie per titulum C. de quadriennij præſscriptione, ſstatim eſst ſsecurus, & non poteſst ab eo res auocari, ſsed ille, qui erat dominus, poteſst agere contra fiſscum ad recuperationem pretij, ſsi erat Maior; ſsi autem erat Minor, quòd Gloſsſsa dicit, quòd vſsque ad quadriennium poteſst recuperare rem, ſsed Doctores tenent contrarium, quòd ad rem non datur regreſsſsus, nec intra quadriennium, nec poſst, ſsed benè poteſst agere contra fiſscum, etiam poſst quadriennium, & in hoc differt à Maiori: idem etiam probauit Ioan. de Plat in l. penult. ad finem, C. de fide inſtrumentorũinſtrumentorum, & iure haſstæ fiſscalis, lib. 10. vbi ſscribit, quòd ſsi fiſscus vel

* Princeps vendit rem Minoris, non tanquam alienam, ſsed tanquãtanquam proprià ipſsius fiſsci, emptor eſst ſsecurus, & tunc vbi Maior habet regreſsſsum in quadrienniũquadriennium ad pretium, habebit etiam ſsimiliter Minor poſst quadriennium ad pretium, non ad rem, & quòd hoc eſst notandum ſsecundùm Iacobum Butrigarium in dict. l. finali, C. ſsi aduerſsus fiſscum, licèt Gloſsſsa ibi, dicat ad rem, tenuit etiam Gregorius Lopez in dicta l. 53, tit. 5. partita 5. verbo, coſsa agena, in princ. in illis verbis: Benè tamen verum eſst, quòd ſsi Minor non peteret pretium à fiſsco infra quadriennium, poſsſset elapſso quadriennio, adhuc illud petere.

Et in Republica, quæ Minori æquiparatur, & iure

* Minoris vtitur, vt reſstituatur contra diſspoſsitionem dict. l. benè à Zenone, & ſsimilium, expreſsſsim obſseruauit Menochius dict. conſs. 2. num. 334. lib. 1. Iaſson etiam, quem nullus retulit in conſs. 227. col. 9. & 10. vol. 2. idem expreſs

*sè firmauit, & in caſsu ſsibi conſsulto concludit, quòd Communitas quædam non debet gaudere beneficio reſstitutionis in integrum ad petendum pretium à Principe, quia à tempore perfectæ præscriptionis quadriennij, de quo in dict. l. benè à Zenone, lapſsum eſst aliud quadriennium, & vltrà, infra quod reſstitutio in integrum poſstulari debuit, ex l. finali, Cod. de temporibus in integrum reſstiutionis petendæ, cap. 1. de in integrum reſstitutione, lib. 6. Ex quibus hæc opinio tenenda erit omnino, atque ex illa notandum tempus, intra quod à Minore, vel Republica reſstitutio in integrum poſstulari debebit.

Deinde & ſsecundò conſstituunt Doctores, diſspoſsitio

*nem dict. l. benè à Zenone, & dict. l. omnes, Cod. de quadriennij præſscriptione, non procedere in præiudicium Eccleſsiarum, ſsiue in rebus earum à Principe ſsæculari donatis, vel aliter alienatis: & conſsequenter ementem à Principe, aut ex donatione, alióve titulo rem Eccleſsiæ accipientem, ſsecurum non eſsſse, & ad rem ipſsam conſsequendam iure poſsſse Eccleſsiam experiri, idque certa, &

* communi ratione, quòd lex ſsæcularis, ſsiue conſstitutio, aut diſspoſsitio quæcunque, vtilitati, aut libertati Eccleſsiæ contraria, vel de Eccleſsiis, earúmque bonis diſsponens, nulla eſst ob defectum poteſstatis condentis, neque etiam etſsi fauorabilis ſsit, niſsi ab Eccleſsia probetur, vel niſsi in vim priuilegij lata ſsit, cap. quæ in Eccleſsiarum, cap. Eccleſsia ſsanctæ Mariæ, de conſstitutionibus, cap. benè quidem, cap. ſsi Imperator, 96. diſstinctione, cap. vltimo, de rebus Eccleſsiæ non alienandis, cap. quanquam, de cenſsibus, lib. 6. cap. 3. de conſsuetudine, & pleniſsſsimè notarunt Doctores in dictis iuribus. Berous in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, num. 4. & num. 22. Lælius Iordanus de maioribus Epiſscoporum cauſsis, cap. 8. & cap. 12. Lancelot. Conrad. in templo Iudicum, lib. 2. cap. 5. §. 3. num. 37. Didacus Perez in l. 1. tit. 12. lib. 1. ordinamenti. Decianus in conſs. 90. num. 12. vol. 2, & in conſs. 80. num. 6. vol. 3. Nauarrus in cap. nouit, de iudiciis, notabili 3. corollario 17. Sfortia Oddi in conſs. 70. num. 33. lib. 1. Azeuedius in l. 11. tit. 2. num. 10. lib. 5. nouæ Recopilationis: quo dumtaxat ſsundamento diſspoſsitionem dictarum legum ſsic limitant Abbas num. 6. Barbacia, & Imola num. 3. Berous dicens, quòd hæc opinio abſsque dubio procedit num. 20. in c. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, vbi Gloſsſsa dicit, quòd

* dicta lex benè à Zenone, non procedit ſsecundùm Canones, & in hunc ſsenſsum accepta rectè procedit. Idem etiam ſsecurè firmarunt Felinus in cap. quæ in Eccleſsiarum, n. 38. in 4. limitat. de conſstitutionibus, & cum multis Socinus regula 424. verſs. Sextæ limitatio, Dueñas dict. regula 238. verſs. Tertiò limita. Portius lib. 2. d. regula 42. verſs. Quintò limita. Antonius Gabriel commun. concluſs. tit. de acquirend. poſsſseſs. concluſs. 2. num. 22. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, dict. verbo, & vxorem, nomine Adelaſsiam, num. 383. Balbus de præſscriptionibus, in 2. part. 5. part. princ. quæſst. 8. verſs. Octauò limita. Laurentius de Pinu in conſs. 91. num. 6. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 67. num. 28. vol. 1.

Extenditúrque ſsuperior reſsolutio ad Clericos etiam,

* vt ſscilicet dictarum legum diſspoſsitio non procedat contra Clericum, cuius res à Principe ſsæculari donaretur, |

p. 37

vel aliter alienaretur, vti extendit Antonius Gabriel dicta concluſs. 2. num. 19. vbi refert Socinuin in conſsil. 46. num. 14. & num. 25. vol. 4. ſsic dicentem, Et verè hæc pars concludenter confirmatur ex his, quae ſscripſserunt Doctores in dict. cap. quæ in Eccleſsiarum, & in dict. cap. Eccleſsia ſsanctæ Mariæ, de conſstitutionibus, & in cap. finali de ſsolutionibus. Berous in dict. cap. 2. num. 4. de rebus Eccleſsiæ non alienandis. Item ex eo quòd Clerici ſsunt exem

*pti de iure Diurno à poteſstate ſsæculari, etiam Principis ſsæcularis, vt tenent permulti, quos refert Couarruuias practicarum, cap. 31. num. 1. & 2. Nauarrus in cap. nouit, de iudiciis, 3. notabili, num. 52. Rolandus à Valle in conſsil. 23. num. 18. lib. 2. Burſsatus in conſs. 397. num. 10. vol. 4. Cæuallos, qui multos allegat vbi infrà, & referens Menchacam, Ioannem Guttierrez, & alios, Azeuedius in l. 5. tit. 3. num. 6. lib. 1. nouæ Recopilationis, licèt Couarr. vbi ſsuprà, Rolandus etiam, & Ioannes Garſsia de nobilitate, gloſs. 9. num. 8. cap. 27. & infiniti alij congeſsti per Cenedum in collectan. 37. ad Decretum, n. 1. intelligant id procedere in his, quę verè & propriè ſspiritualia ſsunt, in quibus exemptio Clericorum à poteſstate ſsæculari de iure Diuino eſst: in temporalibus autem, aut prophanis ſsecus eſsſse, quoniam in illis eorundem exemptio tantùm humano iure eſst intro ducta. Sed vtcunque res ſsit, in propoſsito caſsu Clericos non comprehendi ſsub diſspoſsitione dictarum legum, nec illâ ligari, negari non poteſst ex his, quæ Doctores tradiderunt communiter in dictis iuribus. Couarruuias Practicarum, dict. cap. 31. n. 3. verſs. Quarta concluſsio. Ioannes Garſsia vbi ſsuprà. Ferretus in conſs. 167. num. 8. Berous in conſsil. 31. vol. 1. Sfortia Oddi in conſs. 70. per totum, lib. 1. Ioannes Botta in conſsi. 87. à num. 3. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 3. num. 39. & num. 30. lib. 1. Cæuallos practic. commun. quæſst. 550. fol. 112. vbi multos refert in propoſsito dubio, an ſscilicet exemptio Clericorum ſsit de iure diuino, vel de iure poſsitiuo. Pater Molina de iuſst. & iur. tom. 1. diſsput. 31. per totam, vbi plenè ſscribit, & per plures concluſsiones explicat præfatum dubium, à quo ſscilicet iure, Clericorum exemptio procedat. Petrus Surdus in conſs. 2. ex num. 14. atque ex num. 22. cum ſseqq. lib. 1. vbi multa adducit, quibus ſsuperior ſsententia comprobatur apertè, & in effectu ad hoc tendunt ea, quæ in comprobationem huius partis expendit Socinus vbi ſsuprà, dict. n. 14. & 25. qui rectè extendit prædictam doctrinam ad

* omnem piam cauſsam, vt ſscilicet deciſsio d.l. benè a Zenone, non procedat in rebus piæ cauſsæ à Principe ſsæculari donatis alteri, vel aliter alienatis, ex communi & vulgata tradictioni Doctorum in mille locis repetita, piæ cauſsæ

* fauendum, multáque in iure, in fauorem piæ cauſsæ introducta, vt pleniſsſsimè oſstendunt Tiraquellus in tract. de priuilegiis piæ cauſsæ, per totum. Antonius Gabriel communium opinionum. lib. 7. tit. de pia cauſsa, Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu lib. 1. §. 3. num. 16. & 17. & n. 40. & 41. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 2. per totum. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 1. dubit. 6. ſsolut. 6. num. 9. fol. 82. & lib. 4. dubit. 1. à princ. fol. 405. Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum. §. legatum quæſst. 8. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 2. num. 62. & num. 85. & art. 3. num. 62. & num. 67. cum ſseqq. Pedrocha in conſs. 5. ex num. 12. vſsque ad num. 22. latiſsſsimè Petrus Magdalenus de num. testium in teſstamentis requiſsito, cap. 12. per totum, fol. 140. & vide 2. part. cap. 2. per to

*tum, fol. 351. vbi pleniſsſsima manu, & cum multis exemplis oſstendit, quæ dicatur pia cauſsa.

Nunc verò ampliatur ſsuperior reſsolutio, vt ſsicut in damnum. aut præiudicium Eccleſsiarum non procedit

* dict. lex, benè à Zenone, & dict. l. omnes, diſspoſsitio; ſsic nec procedere debeat in earum fauorem, aut commodum, quoties à Principe ſsæculari res priuati Eccleſsiæ ipſsi concederetur, vel aliter alienaretur; quod ſsequentibus rationibus fulciri poſsſse, non incongruè videbitur prima facie intuenti. In primis, quia ſsi Eccleſsia dictarum legum

* deciſsionem in ſsui damnum. admittere non vult, ratio ſsuadet, vt nec in ſsui fauorem eam admittat: & conſsequenter, vt commodum non recipiat, ſsi damnum ſsentire non vult, cap. qui ſsent, de regulis iuris, lib. 6. l. ſsecundùm naturam, ff. de regulis iuris, l. vltima, §. ſsed cùm in ſsecunda, C. de furtis, l. id quod, ff. de periculo & commodo rei venditæ, cap. generali, §. illos, de electione, lib. 6.

Nec eſst ferendus, qui lucrum amplectitur, onus au

*tem ſsubire recuſsat, l. vnica, §. pro ſsecundo, in fine, C. de caducis tollendis, cap. cùm non deceat, de electione, lib. 6. Et Eccleſsia, quæ vult vti ſstatutis, aut legibus Laicorum,

* oportet quòd ſseruet formam ipſsorum. Baldus in l. 4. C. ad legem falcidiam, & in l. vlt. C. de contrahenda emptione. Anguiſsſsol. in conſs. 24. num. 57. Petrus Surdus in conſsil. 2. num. 13. verſs. Poſstremò hanc ſsententiam, lib. 1. aliàs

* non ſseruaret æqualitatem, quam ſseruare tenetur, iuxta ea, quæ habentur in l. finali, C. de fructibus & litium expenſsis, & plenè adnotatur per Neuizan. in conſs. 39.

Secundò facit, quòd d.l. benè à Zenone, deciſsio per

*dura eſst, & maximum rigorem continet, atque ſspecialitatem etiam contra iuris communis regulas: vt dominus abſsque facto ſsuo, dominio rei ſsuæ priuetur, l. id quod, ff. de regulis iuris. Rodericus Suarez allegat. 11. verſs. nihilominus. Ioannes Vincentius Honded. in cona ſsil. 38. num. 51. lib. 2. optimè Berous in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, num. 21. cùm autem Eccleſsiæ maximè conueniat æquitatem obſseruare, c. dilecti, de

* iudiciis, vbi Doctores communicer, Iaſson, in l. iuriſsgentium, §. ſsed cùm nulla, num. 4. ff. de pactis. Menochius in conſs. 322. num. 52. lib. 4. Videbatur equidem, non licere eidem dictæ legis diſspoſsitione vti, præſsertim cùm ipſsius conditio non fiat deterior, argumento eorum,

* quæ in ſsimili tradit Butrius in conſs. 34. impièque videtur agere Eccleſsia, ſsi ſsummo iure vtatur, vbi æquitas repu

*gnat. Caſstrenſsis in authent. qui rem, C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis, Sfortia Oddo in conſs. 41. num. 87. Nec debet ipſsa admittere lucrum cum aliqua iniquitate, vt in ter

*minis noſstris conſsiderant plures relati per Antonium Gabrielem in ſsuis concluſs. in tit. de acquir. poſsſs. concluſsione 2. num. 20. Portium d. regula 42. verſs. Sexto limita; nec cum aliena iactura locupletari, contra l. nam hoc natura, ff. de condictione indebiti, vt in ſsimili caſsu contra Eccleſsiam obſseruat, & alios multos refert Hyppolit. Rimin. in conſs. 493. num. 61. & in conſs. 517. num. 51. vol. 5.

Tertiò facit, quòd Eccleſsia eſst auctrix, & cultrix iuſstitiæ, nec ſse, vel alium pro ſse pati iniuſstitiam, aut ali

*quid contra rationem fieri permittere debet, vt dicitur in cap. 1. §. ſsed diuerſsis, de alienatione feudi, in vſsibus feudorum, & per Ancharanum. in conſs. 217. num. 3. Simon. de Prætis, in conſs. 109. ad finem, & in conſs. 205. n. 25. Burſsatum in conſs. 306. num. 40. lib. 4. Hyppolit. Rimin.

* in conſs. 358. num. 260. vſsque ad num. 270. vol. 4. quo loco is Author ſsingulariter limitat, & declarat vulgatam Doctorum traditionem ex l. ſsunt perſsonæ, ff. de religioſsis, & ſsumptibus funerum, deſsumptam, piæ cauſsæ fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa, ſsed iniuſstitia videtur, vt quis abſsque iuſsta cauſsa, dominio rei ſsuæ priuetur, vt in terminis noſstris conſsiderat Roderic. Suarez d. alleg. 11. ante finem; ergo Eccleſsia nequaquam admittere debet pro ſse diſspoſsitionem dictarum legum.

Tandem & vltimò, non mediocriter vrget, ſsummam

* æquitatem exigere, vt quod quiſsque iuris in alium ſstatuerit, ipſse eodem iure vtatur, ex l. 1. & per totum titul. ff. quod quiſsque iuris: & quod in alterius perſsona obſseruari Voluerit, , id in ſsua fieri patiatur, c. primo, diſstinctione prima, idque magis Eccleſsiam, quàm alium adſstrin

*git, vt per Hoſstienſsem, Imolam, & Abbatem in capite primo, de emptione & venditione. Tiraquellum de retractu lignagier, §. primo gloſsſsa 13. num. 6. & hoc argumento vtitur in terminis huius quæſstionis Guil. Bened. in dicto capite, Rainuntius, de teſstamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelaſsiam, num. 383. vbi hanc partem, ſscilicet tex. in dicta lege, benè à Zenone, in fauorem Eccleſsia

*rum locum non habere, magis amplectitur, & refert Gloſsſsam ita tenentem in c. quicunque, verbo, conſsenſsu, 12. |

p. 38

quæſst. 2. Sequuntur eandem ſsententiam Alexander, Iaſson, Salicetus, Felinus, Balbus, Afflictis, & Pariſsius, quos retulit Antonius Gabriel dict. concluſs. 2. num. 20. Portius lib. 2. regula 42. verſs. Sextò limita. Imola in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis. Gregorius Lopez in l. 53. tit. 5. partitas 5. in verbo, coſsa agena in princ. ibi. Et idem, ſsi res aliena donaretur Eccleſsiæ, vt in cap. placuit, el 1. & ibi Gloſs. 16. quæſst. 3. Et videtur in eam magis inclinare Rodericus Suarez dict. allegatione 11. in fine, verſsiculo, Inde eſst.

Sed contrariam ſsententiam, imò deciſsionem dictæ

* legis, benè à Zenone, in fauorem Eccleſsiarum locum habere, quando res priuati ipſsi Eccleſsiæ concederetur à Principe, vel alio modo alienaretur, Eccleſsiámque in tali caſsu ſstatim ſsecuram eſsſse, & domino rei venditæ, vel donatæ dumtaxat dari recurſsum contra Principem, longè quidem veriorem, & omninò amplectendam crediderim: ad quod dicendum & authoritate, & iure, atque ratione moueor; authoritate in primis, Abbatis in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, num. 6. quo loco apertè docuit Abbas, quòd licet deciſsio dict. 6. benè à Zenone, & ſsimilium, non procedat in præiudicium Eccleſsiarum, ſsecus tamen eſsſse in eius fauorem, & r anteà dixerat; quòd ſsi Imperator donauit rem alienam Eccleſsiæ, vel aliquis Rex, qui habet iura Imperatoris, tenet talis donatio, licèt poſsſsit agi contra fiſscum ad æſstimationem: apertiùs Barbacia ibidem, num. 3. vbi dicit ponderandum eſsſse, quod textus in dict. l. benè à Zenone, loquitur in rebus donatis ſsacroſsanctis Eccleſsiis, & ſsic, in quantum lex illa fauet Eccleſsiis, eſst approbata per ius canonicum, & inde infert, quòd malè dixerunt Gloſsſsæ, quòd ſsi Eccleſsia non acceptauit contra ſse, ergo non debuit acceptare pro ſse; & reddit veram rationem, vt ſstatim dicetur Be

*rous etiam expreſssè in eodem cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, qui latè, & eruditè loquitur in hac materia, & optimè comprobat ſsententiam Abbatis, ex num. 21. vſsque ad num. 26. qui etiam aduertit, quòd dicta l. benè à Zenone, prouidet, quòd donatarius à domino rei conueniri non poſsſsit, ſsed ſstatim tutus ſsit, & efficiatur dominus rei ſsibi à Principe donatæ, & quoad hunc caſsum expreſssè loquitur non ſsolùm de ſsubditis ſsuis, ſsed etiam de Eccleſsiis, aut aliis piis locis, quibus Princeps donaſsſset, & ſecundũſecundum hæc vides apertè, negari non poſsſse, quin contrariæ opinionis Authores loquuti ſsint contra caſsum, & deciſsionem dict. l. benè à Zenone: deinde ipſse Berous ex num. 22. eruditè fundat deciſsionem dict. l. benè à Zenone, in fauorem Eccleſsiarum, etiam de iure canonico obſseruandam; & tandem ex num. 24. plenè reſspondet ad textum in cap. placuit, 16. quæſst. 3. qui induci ſsolet pro contraria parte, eo quòd dicit, quòd ſsi Princeps donauerit Eccleſsiæ priuilegia. aut res aliquas, ipſsa non dicitur tuta; niſsi poſst 30. annos, quibus dictas res præſscripſsit. & loquitur ille textus, quando rem alienam donaſsſset, alioquin præſscriptioni locus non eſsſset, argumento l. clauibus, ff. de contrahenda emptione. Sed, vt dixi, plenè ſsatisfacit ipſsemet Author, vt ibi videri poterit, & ſsuperiorem ſsententiam tenuerunt itidem, ipſse Barbacia in conſs. 27. col. 2. vol. 4. Lancelotus Decius in l. ſsi hæres abſsens. num. 18. ff. de iudiciis, quæ & iure, & ratione etiãetiam fundatur. Et in primis, quoniam Eccleſsia non eſst deterioris conditionis,

* quàm priuatus; imò melioris eſsſse debet, vtpote, cùm in iure multa concedantur eidem, quæ denegantur priuato, vt conſstat ex his, quæ ſscripſserunt Tiraquellus de priuilegiis piæ cauſsæ, priuilegio. 61. Pedrocha in conſsil. 6. num. 17. & ſseqq. Ioannes Vincendus Honded. in conſs. 64. num. 58. & num. 66. Quare igitur Eccleſsiæ denegabitur id, quod in dict. l. omnes, & in dicta l. partitæ, priuato cuicunque conceditur, ac etiam sacroſsanctis Eccleſsiis, & locis, in dict. l. benè à Zenone, vt ſsuperiùs dixi.

Secundò facit, quia vt ſsuprà dicebam, lex ſsæcularis Eccleſsiæ fauorabilis, aut in vim priuilegij lata, ab initio valida eſst; præiudicialis autem minimè valet, per textum in cap. 1. de conſsuetudine, vbi iuxta veriorem interpre

*tationem, conſsuetudo à principio valida, cùm primùm Eccleſsiæ præiudicialis eſsſse cœperit, irritatur, quamuis contra Laicos conſseruetur, vt conſstat ex integra Decretali illius textus, quam reſstituit Antonius Auguſstinus in ſscholiis, ad illum textum, in prima collatione, & probauit Ioannes Botta in conſs. 87. ex num. 2. Vnde Eccle

*ſsia poteſst vti lege pro ſse, & eam non recipere contra ſse. Barbacia num. 3. & Berous num. 22. in dict. c. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, idque ſspeciali iure procedit, vt optimè, & latiùs probat Petrus Surdus in conſs. 2. n. 37. libro primo. Et inde eſst, quòd frequenter lex Pontificia allegat legem ciuilem pro ſse, quam non admitteret cõtracontra ſse, cap. lege, 10. diſstinctione, & tradit Gloſsſsa in c. nouit, in verbo, quicunque, de iudiciis, vbi Innocentius, & Abbas, & ibidem Decius num. 28. Nam cùm Eccleſsia non ſsit ſsubdita diſsponenti, nihil impedit, quòd poſsſsit, ſsi velit, ſse iuuare aliqua diſspoſsitione, ſsed eâ non ligetur, vt eleganter aduertit Surdus d. conſs. 2. num. 38. & 39. Nec in hoc, quòd vtatur pro ſse diſspoſsitione alicuius legis ex priuilegio ſsibi conceſsſso, iniquitas aliqua, aut inæqualitas conſsiderari debet, cum iure id faciat, ex ſsuperiùs relatis, & Felino in capit, ſsanctorum, de præſscriptionibus, in principio, vbi dicit, quòd regula illa, Quod ti

*bi fieri non vis, alteri ne feceris, non procedit, vbi Eccleſsia vtitur iure ſsuo, defendendo ſse priuilegio à iure ſsibi conceſsſso contra alium non ſsic priuilegiatum: ex quibus ceſsſsare debet primum, ſsecundum, & tertium Argumentum; item ex eo, quòd regula dicti capit, qui ſsentit, de re

*gulis iuris, in 6. fallit interdum ratione contractûs, aut perſsonæ, aut cauſsæ, aut ſspeciali diſspoſsitione legis, vt Gloſsſsa ibidem adnotauit in principio, verſsiculo, & nota, quæ communiter approbatur, & in terminis noſstris omninò ceſsſsare debet in Eccleſsia propter ſspecialem ratio

*nem, aut diſspoſsitionem iuris, quæ in hoc multùm fauet Eccleſsiæ, ex dictis per Surdum vbi ſsupra, & Beroum in capit, ſsecundo, de rebus Eccleſsiæ non alienandis, num. 21. & 22.

Prætereà, regula dicti capit. qui ſsentit, obtinere debet

* in his, quæ proueniunt ex ipſsius actûs natura, non verò in his, quæ ex accidenti contingunt: idcircò poſstquam Eccleſsia emerit rem alienam à Principe, vel alio

* titulo eam acceperit, quia ex diſspoſsitione dictæ l. benè à Zenone, honorẽhonorem percipit, & commodum; & onera etiam rei emptæ, aut donatæ coniuncta patietur, ex his, quæ reſsoluunt Gloſsſsa, & Doctores in Clementina prima, per illum textum, de cenſsibus. Innocentius in c. verum. de foro competenti. Hoſstienſsis in titulo, de immunitate Eccleſsiarum, num. 3. verſsiculo, ad ordinaria verò, Ruinus in conſs. 111. num. 12. vol. 5. Abbas in conſs. 30. ex num. 1. lib. 2. Ancharanus in conſs. 386. n. 1. in fine. Berous in conſs. 150. num. 20. & ſsequentib. vol. 3. Gigas de penſsionibus, q. 39. num. 5. Beccius in conſs. 24. num. 28. & ij Authores inter alia, quæ mirè conueniunt propoſsito, ex communi ſsententia tradiderunt, quòd Eccleſsia, ad quam res oneri

* cenſsuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipſsos cenſsus ſsoluere, oneráque adimplere tenetur, vt etiam cum aliis probauit Iacob. Mandel. de Alba in conſs. 8. num. 2. Ioan. Guttierrez pract. lib. 2. quæſst. 4. num. 2. & quæſst. 132. num. 9.

Tertiò facit, quia in propoſsita ſspecie conſsiderai non

* poteſst iniuſstitia ex parte Eccleſsiæ accipientis rem alienãnam à Principe, quocunque titulo, tametſsi dominus dominio rei ſsuæ priuetur, proptereà quòd vtitur Eccleſsia iure communi cæteris omnibus conceſsſso, & domino datur recurſsus ad pretium contra Principem, aut fiſscum, ex diſspoſsitione dictarum legum intra quadriennium: item etiam, quia vt procedant, neceſsſsarium eſst, quòd Princeps alienans, vel aliter concedens, ignoranter con

*cedat, atque in bona fide ſsit, exiſstimans, rem quam vendit, aut donat Eccleſsiæ, ad ſse pertinere, & non ad alium: quod cum infinitis aliis aduertunt Antonius Gabriel commun, lib. 5. tit. de acquirend. poſsſseſs. concluſs. 2. num. 14. & n. 16. Dueñas regula 238. verſs. limita 1. Portius, Balbus, Cephalus, Maluaſsſsia, Menochius, Ioannes de Monteſsperello, Ioannes Vincentius Honded. & ferè |

p. 39

omnes in initio huius capitis præcitati. Tiraquellus in tractatu, res inter alios acta, pagina 28. in principio, & vide omninò Beroum in dicto cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, num. 27. & num. 31. Gregorium Lopez in d. l. 53. tit. 5. partit. 5. verbo, el Rey, vbi tractant, quid ſsi Princeps ſscienter rem alienam concedat: vnde in Eccleſsia à Principe recipiente, nulla iniuſstitia conſsiderai poteſst, quia recipit rem tanquam Principis, & non alterius.

Quartò & vltimò facit, quia quartum Argumentum

* contra Eccleſsiam deſsumptum ex titulo ff. quod quiſsque iuris, quoad Eccleſsias in propoſsita ſspecie obtinere non poteſst, idque ex ſsuperiùs dictis, & notatis à Petro Surdo in conſs. 2. num. 35. & 36. Ex quibus deprehenditur, in Eccleſsiis diuerſsam rationem militare, eo præcipuè, quòd

* titulus ff. quod quiſsque iuris, ſsolùm habet locum, quando illud, quod contra ſse recuſsat quis recipere, fuit ad ſuãsuam poſstulationem conceſsſsum, aliàs ſsi non fuit eo inſstante conceſsſsum, ſsed proprio motu, poteſst quidem eo ſse iuuare, ſsed non tenetur contra ſse admittere, vt eſst textus in leg. ſsi quis §. 1. ff. quod quiſsque iuris, & ibi notatur per Alexandrum, poſst Gloſsſsam, & Bartolum; Gloſsſsa etiam in cap. 2. de mutuis petitionibus, vbi Abbas num. 7. eleganter Surdus in conſs. 2. num. 36. lib. 1. & vltra relatos ab eo, Barbacia num. 3. & Berous num. 23. in cap. 2. de rebus Eccleſsiæ non alienandis, qui rectè aduertunt, diſspoſsitionem d.l. benè à Zenone, eiúſsque priuilegium motu proprio Principis, & non ad petitionem alicuius, præſsertim Eccleſsiæ emanaſsſse: idque ſsuaderi, nam quando Princeps aliquod priuilegium indulſsit, ſstatuendo ius generale, & ſsic per viam legis generalis; tunc priuilegium illud non ad alicuius poſtulationẽpostulationem, ſsed motu proprio conceſsſsum eſsſse præſsumitur, vt eſst de mente Bartoli in authent. quas actiones, & ibi Gloſsſsa C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis, Felinus etiam in c. Sanctorum, de præſscriptionibus,

* vbi dubius eſst in reddenda ratione, quare ſscilicet quadragenaria præſscriptio neceſsſsaria ſsit aduerſsùs Eccleſsias, earúmq;earumque res, ſsiue præſscriptio procedat à priuato, ſsiue ab altera Eccleſsia: Eccleſsiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorũannorum præſscriptio ſsufficiat, c. de quarta, c. SanctorũSanctorum, de præſscript. c. illud, c. ad aures, eodem titul. authent. quas actiones, C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis, l. 26. tit. 29. partita 3. & latè tradunt Balbus de præſscriptionibus, 5. parte principali, num. 1. & ſseqq. folio mihi 323. & ſseqq. Couarruu. in regula, poſsſseſsſsor, de regulis Iuris; lib. 6. in relectione ſsecundæ partis, §. 2. num. 3. Burgos de Paz in conſs. 42. n. 15. nec illis obſstet ratio tituli ff. quod quiſsque iuris, vt ſscilicet debeant Eccleſsiæ eandem præſscriptionem contra ſse admittere, quam contra alios iure obtinent; verùmenimverò ex præcedentibus manifeſsta deducitur, & vera ratio, ſsi animaduertamus, prædictum priuilegium per viãviam legis generalis, & motu proprio non ad poſstulationem alicuius conceſsſsum fuiſsſse, ideſst, non poſstulante Eccleſsia, ſsed ex mera Principis, aut legiſslatoris liberalitate, vt declarant communiter Doctores in authent. quas actiones, C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis: ideò Eccleſsia in præſscriptione poteſst illo iure ſse iuuare, nec tenetur contra ſse recipere, ex rationibus, & Authoribus ſsuperiùs præcitatis.

Item etiam quia titulus ille ff. quod quiſsque iuris, &

* ratio textus in c. primo, prima diſstinctione, procedit inter ſsimiles perſsonas, & eâdem ſsubſsiſstente ratione: quæ omnia ceſsſsant in propoſsito caſsu; ſsiquidem Eccleſsia maiori

* priuilegio digna eſst, quàm priuatus, ex traditis à Petro Surdo d. conſs. 2. ex num. 37. & ratione l. ſsunt perſsonæ, in fine, ff. de religioſsis & ſsumptibus funerum, quam multis exornauimus remiſsſsiuè numeris præcedentibus. Diuer

*ſsa etiam eſst ratio quoad tempora præſscriptionis, Eccleſsiæ, & priuati; fragiliorem enim habent defenſsionem res Eccleſsiæ, quàm priuati, cuius maior eſst induſstria, cura, & ſsolicitudo in re propria, quàm adminiſstratoris in rebus Eccleſsiæ eſsſse poſsſsit, vt experientia docet: idcircò 40. anni aduerſsùs Eccleſsiam requiruntur, & ipſsa ordinatio tempore præſscribit contra priuatos.

Tandem, & vltimò dubitarunt Doctores, vtrùm de

*ciſsio d. leg. omnes, & dictæ l. benè à Zenone, procedere debeat de iure canonico, aut in terris Eccleſsiæ, etiam inter laicos? Et partem negatiuam procedere non debere, firmarunt Socinus iunior in conſs. 69. num. 60. lib. 1. Pariſsius in conſs. 27. num. 88. lib. 1. Ioannes Faber in §. vltimo in fine, de vſsucapionibus. Franciſscus. Marc. deciſsione 200. num. 12. parte ſsecunda. Riminaldus iunior in §. 1. num. 71. de donat. Portius lib. 2. regula 42. verſsic. limita etiam tenendo. Guil. Bened. in d.c. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelaſsiam, num. 384. Berous in conſs. 85. ex num. 5. cum ſseqq. lib. 3. Menochius in conſs. 2. num. 333. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 14. num. 147. qui mouentur ad ſsic dicendum, authoritate Gloſsſsæ, & Cardinalis, in capite ſsecundo, de rebus Eccleſsiæ non alienandis, vbi verè eorum opinio non probatur; ſsolùm enim Gloſsſsa, & Doctores per eos allegati dicunt, diſspoſsitionem l. benè à Zenone. non procedere ſsecundùm canones, nec aliter declarant, an inter Laicos, vel in bonis Eccleſsiæ tantùm id procedat; quod non nocet, quia fatemur verum eſsſse, diſspoſsitionem leg. benè à Zenone, non habere locum ſsecundùm canones quoad bona Eccleſsiæ, ſsiue in præiudicium Eccleſsiarum, quarum reſspectu, inter ius canonicum & ciuile conſstituitur differentia, ſsed inter laicos diſspoſsitio illius legis neceſsſsariò obſseruari debet, vtpote cum rationes omnes pro Eccleſsia ſsuperiùs adductæ, ceſsſsent in hac ſspecie, nec vllum præiudicium fiat ipſsi Eccleſsiæ: id

*circò obtinere debet iuris traditio legem ciuilem, deficiente canonica, etiam in foro canonico obſseruandam, per textum in cap. 1. & 2. cap. paſstoralis, de cauſsa poſsſseſsſsionis & proprietatis, c. 1. de iuramento calumniæ, c. 1. & 2. de noui operis nunciatione, vbi Doctores communiter ſsic adnotarunt: Præpoſsitus in c. conſsuetudo, prima diſstinct. Rochus de Curte in c. finali de conſsuetudine, num. 6. folio 50. Segura in l. cohæredi, §. cùm filiæ, n. 19. ff. de vulgari, & pup. ſsubſstit. Palacios Rubios in rubrica. de donat. inter, num. 2. Caſstillo in leg. 1. Tauri, verſsic. Primeramente. Cifuentes in leg. 3. Tauri, quæſst. 1. Auiles c. 19. Prætorum, gloſsſsa, guardar, num. 3. Didacus Perez in 3. quæſst. proœmiali, ad leges ordinamenti: qui etiam reſso

*luunt deficiente iure Canonico, recurrendum eſsſse ad ius ciuile. etiam in foro Eccleſsiaſstico, vt dixi, niſsi ſsit ius Regium; illud enim præcisè obſseruari debet in hoc Regno, tanquam ius commune eiuſsdem Regni; idque etiam in foro Eccleſsiaſstico, vt cum aliis tradit Ioannes Gutierrez in conſs. 12. num. 7. & ſsic hanc partem, inter Laicos inquam, etiam in terris Eccleſsiæ, & de iure canonico procedere leges illas tenuerunt Abbas, & Imola in dicto capite ſsecundo, de rebus Eccleſsiæ non alienandis. Felinus in c. quæ in Eccleſsiarum, de conſstitutionibus, num. 38. in 4. limitat. Balbus de præſscriptionibus, in ſsecunda particula 5. partis principalis, verſsiculo, Octauò limita, fol. 427. Berous in conſs. 56. num. 17. lib. 3. Anton. Gabriel commun. concluſs lib. 5. tit. de acquir. poſsſseſsſs. concluſs. 2. n. 22. Dueñas d. regula 238. verſsiculo, Tertiò limita. Ioannes

* Vincentius Honded. qui eruditè & ingeniosè, vt aſsſsolet, rem hanc declarat in conſs. 67. n. 28. lib. 1. & in conſs. 38. num. 65. lib. 2. Rota Auenion. in deciſs. 17. num. 2. Prætis in conſs. 114. num. 25. & ſsequentib.

Ex his, & vltra omnes hucuſsque Scribentes, conſsi

*deraueram ſsuſstineri non poſsſse Laurentij de Pinu reſsolutionem in conſs. 90. num. 9. cuius in hac materia nullus hactenùs mentionem ſsacit; is enim ad limitationem dictæ l. benè à Zenone, & ſsimilium, conſstituit, deciſsionem earum legum non procedere in donatione, vel alienatione facta à Principe Eccleſsiaſstico, ſsed dumtaxat in ea, quæ fit à Principe ſsæculari; & reddit rationem, quia ſsicuti Eccleſsia nõnon recipit illa iura contra ſse, ita nec pro ſse recipere poteſst: & inde firmat, quòd in caſsu ſsibi propoſsito inter Simonem, & Guillelmum, conceſsſsio Pontificis non præiudicat illis, in quo, vt vides, manifeſsto er

*rore decipitur, & loquitur contra caſsum expreſsſsum dictarum legum: quid enim intereſst, quòd Eccleſsia non teneatur recipere leges illas contra ſse, ad hoc, vt diſspo|

p. 40

ſsitio earum obtinere debeat, cùm à Principe Eccleſsiaſstico conceſsſsio facta fuerit; longe enim diuerſsum eſst vnum ab alio, nec ſsumus in caſsu, in quo Princeps recuſsat contra ſse ipſsum leges illas admittere, ſsed cùm alius tertius contendit eaſsdem leges obſseruari debere contra alium, cuius res à Principe alienata fuerit, vel quocunque alio modo conceſsſsa, eo magis, quòd non ſsubſsiſstit ratio illa: Eccleſsia non recipit iura illa contra ſse; ergo nec pro ſse recipere debet: imò ex his, quæ hactenùs diximus, manifeſstè ſsubuertitur.

Deinde, quia inter Laicos, & vbi nullum datur Eccleſsiarum, vel Eccleſsiaſsticarum perſsonarum præiudicium, nulla poteſst conſstitui differentiæ ratio inter Pontificem maximum, & alios Principes ſsæculares, vt malè conſstituit prædictus Author vbi ſsuprà, dict. num. 9. cum dict. l. omnes, & dict. l. benè à Zenone, generaliter proce

*dant in omni Principe habente iura imperij, & non recognoſscente Superiorem, vt infinitos referens aduertit Dueñ. d. regul. 238. verſs. Quintò limita. Socin. d. regul. 424. verſs. Primò fallit, Antonius Gabriel Portius, & alij innumeri in initio huius capitis præcitati. Quis igitur cordatè rem hanc inſspiciens, contrarium in Romano Pontifice audebit conſstituere? cuius tanta poteſstas eſst, vt alterius etiam maximi cuiuſsque Principis poteſstatem ſsuperet, vt latiſsſsimè, atque elegantiſsſsimè probauit Aldobrandinus in conſs. 1. per tot. vol. 1. & de his hactenùs. De aliis verò, quæ ad hanc materiam pertinent, videri poſsſsunt ij, quos ſsuprà retulimus num. 2. & omiſsſsis quamplurimis, notandum erit Ioannis Vincentij Honded. conſs. 38.

* lib. 2. vbi plenè in propoſsito ſscribit, & vltra alios diſscutit, vtrùm deciſsio dict. l. benè à Zenone, & ſsimilium procedere debeat, ſsi Princeps, vel fiſscus ceſsſserit iura ex cauſsa confiſscationis, vt ibi videri poterit ex num. 53. vſsque ad num. 57.

CAPVT VI.

De captatoria voluntate, item de ea, quæ in arbitrium alterius, vel in liberam cuiuſsque voluntatem confertur: dilucida, & abſsoluta, breuis tamen, & diſstincta interpretatio traditur: communes ibidem DD. reſsolutiones expenduntur, legibus huius Regni nouiter applicantur, & in effectu res iſsta ad praxim, expeditiùs, quàm anteà erat, declarata relinquitur; deinde ad quæſstionem infertur, vtrùm meliorandi aliquem ex filiis, vel nepotibus, facultas in voluntatem alterius à parentibus poſsſsit committi? quid, ſsi dictum ſsit: Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor mea, vel alius elegerit; vel Concedo facultatem vxori meæ, vel alteri, meliorandi vnum ex filiis, vel nepotibus meis: ſsiue Vxor mea, vel alius, ſsi voluerit, melioret vnum ex filiis meis; aut Ex 3. & 5. bonorum parte, ſsi velit, in aliquem ex filiis meis Primogenium inſstituat. Quid denique, ſsi non deſsignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, arbitrio, vel ad arbitrium alicuius, vnum ex filiis ſsuis meliorari teſstator dixerit; vbi, quæ ab aliis dicta erant hucuſsque, breuiter recenſsentur, & nonnullis nouiter, & meliùs quàm hactenùs adnotatis, vera, & diſstincta reſsolutio traditur, & l. 31. Tauri, germanus ſsenſsus detegitur.

SVMMARIVM.

1 Author reddit rationem, quâ motus eſst principaliter, vt materiam huius Capitis ſscriberet.
2 Captatoria voluntas, quæ Senatusconſsulto improbatur, quæ ſsit? & num. ſsequent.
3 Captatoria voluntas diuerſsa eſst ab ea, quæ ex alieno pendet arbitrio, vel quæ in alterius voluntatem confertur, & num. ſsequent.
4 Captare quid? & ibidem Connani verba relata.
5 L. captatorias, 70. ff. de hæredibus inſstituendis, explicatur.
6 L. Clemens patronus, §. finali, ff. de hæredibus inſstituendis, rectè intellecta per Cuiacium.
7 Captatoria voluntas, vtrùm permittatur fauore piæ cauſsa, & num. ſseq.
8 Præfatum dubium minimè deciſsum, nec etiam aliquo modo tactum, in cap. cùm tibi, de teſstamentis.
9 Textum in cap. cùm tibi, de teſstamentis, non loqui de captatoria voluntate, ſsed de diſspoſsitione, quæ in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur.
10 Doctores deceptos communiter, qui quæſstionem ſsuperiorem tractantes, terminos præfatos confundunt, & Scribentium deciſsiones allegant, quæ non loquuntur de captatoria voluntate, ſsed de diſspoſsitione, quæ ab alieno pendet arbitrio, quod diuerſsum eſst, ac ſseparatim in quæſstionem moueri debuit.
11 Didaci Couar. ſsententiam in quæſstione propoſsita ſsuprà, num. 7. temperandam, ac intelligendam, provt optimè, ac verè intellexit Sarmientus, nec poſsſse extra caſsum ab eo conſsideratum, captionem, aut dolum interuenire.
12 Recentiores nonnullos, indiſstinctè nimis, aut valdè generaliter in quæſstione ſsuperiori loquutos.
13 Captatoriam diſspoſsitionem, ſstatuto, lege, vel conſsuetudine poſsſse permitti.
14 Adhuc tamen, nullo iure permiſsſsam.
15 Nam in primis, iure ciuili, ex Senatusconſsulto captatoriæ diſspoſsitiones improbantur.
16 Ius verò Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil diſspoſsuit, ſsed de alia, & diuerſsa diſspoſsitione, aut voluntate tractauit.
17 Ius autem Regium nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, ſsed ius commune quoad captatorias diſspoſsitiones intactum, & illæſsum reliquit, ſsic, vt nec eas reprobauerit expreſssè, nec aliquo modo permiſserit.
18 Hæredis inſstitutionem, vel legatum fauore piæ cauſsæ ab alieno arbitrio, vel à libera voluntate poſsſse pendere; hunc tamen caſsum ſseparandum ab eo, de quo agitur ſsuprà, num. 7. provt hoc numero aduertit Author, & ſsuprà num. 10.
19 De intellectu text. in cap. cùm tibi, de teſstamentis, remiſsſsiuè.
20 Inſstitutionem illam: Quos Titius voluerit, hæredes inſstituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem collatam, vitioſsam eſsſse, & à Veteribus improbatam.
21 Vltima teſstatoris diſspoſsitio, aut voluntas, quare ex alterius voluntate pendere non poſsſsit?
22 Hyppol. Riminald. latè, & eleganter tractaſsſse materiam huius capitis in conſsil. 598. per totum. lib. 5.
23 Inſstitutio incerti de ceriis, vtrùm voluntati alterius committi poſsſsit, tam de iure communi, quàm de iure Regio, ex deciſsione l. 31. Tauri, vbi Scribentium quorundam huius Regni ſsententia probatur.
24 Inſstitutio hæredis in arbitrium alterius collata, vtrùm de iure communi valida eſsſse debeat? ſsic, vt diſstingui debeat, an in liberam alterius voluntatem conferatur, an in arbitrium, provt in relictis particularibus diſstinguitur, & num. ſseq.
25 Inſstitutio hæredis in arbitrium alterius conferri poteſst, ex ſsententia Caſstrenſsis, quæ fortiùs quàm hactenus corroboratur, & defenditur infrà numer. 29. vbi vide.
26 L. illa inſstitutio, 32. ff. de hæredibus inſstituendis, verus ſsenſsus adducitur.
27 Decij conſsideratio, in conſs. 494. ante finem, concludenti & noua ratione destructa.
p. 41
28 Sarmienti dubium contra ſsententiam Castrenſsis, iuridica & vera ratione ſsublatum.
29 Inſstitutio hæredis in arbitrium alterius conferri non poteſst, ſsicut nec in voluntatem eiuſsdem, ex ſsententia Cumani; quæ inſspecto iure communi non placet Authori, vt ſsuprà probari ex num. 25. ſsed per leges quaſsdam Partitæ, probari videtur, ſsic, vt ipſsæ leges ideò forſsan factæ ſsint, vt rem hanc iure communi non deciſsam deciderent, vel vt dubium & altercationem Doctorum ſsubmouerent.
30 Præfatum dubium ceſsſsare hodie, poſst deciſsionem l. 31. Tauri, quæ eſst l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ Compilationis, noua Authoris conſsideratio in hac materia.
31 Voluntas cuiuſsque teſstatoris, vt alterius diſspoſsitioni poſsſsit committi, etiam liberè, lege vel ſstatuto effici poteſst.
32 Legatum relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipſsius legatarij validum eſsſse.
33 Adiecta tamen conditione, ſsi velit, aut ſsi voluerit, conditionale eſsſse, nec ad hæredes tranſsmitti, niſsi legatarius declaret ſse velle, provt hoc numero declaratur.
34 L. ſsi ita expreſsſsum, ff. de condit. & demonſstrat. explicatur.
35 Legatum, vel fideicommiſsſsum in meram hæredis voluntatem relictum, non valere; in arbitrium tamen, vel arbitrio hæredis poſsſse relinqui.
36 Legatum, cùm arbitrio hæredis relinquitur, ex boni viri arbitrio, legatario debetur, ſsi hæres arbitrari nolit, aut ſsit in mora arbitrandi, ſsiue arbitretur aliter, quàm bonus vir arbitraretur, & vide infrà num. 50.
37 Legatum, cùm in arbitrio hæredis ponitur, ex lege quadam Partitæ omninò debetur, niſsi hæres iuſstam habeat contradicendi cauſsam, & vide infrà, num. 50. vbi dict. l. Partitæ explicatur.
38 Legatum in voluntatem hæredis collatum, ex lege quadam Partitæ validum eſsſse, atque ex nutu hæredis omninò pendere, ſsic, vt in eius voluntate poſsitum ſsit, rem dare, vel non dare legatario, quod de iure communi ſsecus erat, quia initio legatum nullius momenti fuerat.
39 Diſspoſsitionem legis Partitæ in caſsu ſsuperiori loquentis, ex deciſsione l. 31. Tauri, confirmatam videri, noua Authoris conſsideratio in hac materia.
40 Legatum, vel fideicommiſsſsum in liberam & abſsolutam cuiuſsque tertij voluntatem conferri non poſsſse; vt: Lego Titio centum, ſsi Sempronius voluerit: in arbitrium tamen conferri poſsſse, quod ad arbitrium boni viri reducitur, & de ratione differentiæ, vide infrà num. 44. in fine.
41 Legatum poſsſse conferri in voluntatem liberam alterius, quàm hæredis, ex ſsententia quorundam, quæ hoc num. & ſseq. improbatur.
42 Emmanuelis Coſstæ, & D. Franciſsci Sarmienti opinio quædam contra Communem confutatur, & Communis defenditur, & num. ſseq.
43 L. 1. ff. de legatis 2. verus ſsenſsus traditur, & Cumani interpretatio recipitur.
44 L. ſsenatus, §. legatum, ff. de legatis 1. explicatur, & communis interpretatio probatur.
45 Legatum in liberam cuiuſsque tertij voluntatem, ex legibus Partitæ conferri non poteſst, ſsicut nec de iure communi conferri poterat.
46 Legata, ac etiam diſspoſsitiones aliæ particulares quæcunque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius validè conferuntur, ex ſsententia Petri de Peralta, quæ ab Authore probatur & ſsuprà, num. 39.
47 Legatum certæ quantitatis, aut certæ ſspeciei, relictum alicui, ſsi Titius arbitratus fuerit, non eſsſse purum, ſsed conditionale, ac per conſsequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi exiſstente, legatum corruere, ſsicut defectu cuiuſslibet conditionis, ex ſsententia communi.
48 Contrà, ex ſsententia Cumani, Socini, & aliorum, quæ num. ſseqq. per Authorem probatur.
49 Legatum in ſspecie propoſsita ſsuprà, num. 47. purum eſsſse, & non conditionale, cum Socino, & Cumano contra Communem.
50 Legatum arbitrio, vel ad arbitrium hæredis, aut commiſsſsarij, vel alterius cuiuſsque relictum, illo non arbitrante, vel arbitrari nolente, non corruere, ſsed ad arbitrium boni viri recurrendum eſsſse, provt hoc numero latiùs dicitur, vbi res iſsta meliùs quàm anteà erat, aperitur, ac nonnullæ leges Regiæ nouiter, & verè explicantur.
51 Subſstantia diſspoſsitionis in alterius voluntatem conferri non poteſst; qualitas verò, vel acceſsſsorium, hoc eſst, perſsonarum electio, vel declaratio tantùm de iure confertur.
52 Roderici Suarez, ſsingularia verba in propoſsito referuntur.
53 Pater ſsi dicat, quòd meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel commiſsſsarius elegerit, diſspoſsitio valet, provt hoc num. & ſseq. declaratur.
54 Pater ſsi meliorauit vnum ex filiis, non deſsignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, ſsed eo dumtaxat dicto, quod meliorabat vnum ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Seij, vel in eo quod Seius fuiſsſset arbitratus, valebit melioratio; tamen priùs debet fieri executio, & declaratio quantitatis, quàm melioratio peti valeat per melioratum.
55 Meliorandi aliquem ex filiis facultas, ſsi concedatur alicui, & is meliorare, ſsiue nominare aliquem ex filiis ad meliorationem noluerit; omnes filij æqualiter admittentur.
56 Pater ſsi dicat: Concedo facultatem; vel, do poteſstatem vxori meæ, vel alicui alteri meliorandi vnum vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrùm melioratio valeat? vbi in primis Telli Ferdinandez ſsententia refertur, & præcipuum eius fundamentum adducitur.
57 Deinde alia, & contraria ſsententia profertur, & circa fundamenta illius nonnulla nouiter, & verè adnotantur.
58 Author, vt in quæſstione ſsuperiori ſsuam ſsententiam interponat, nonnulla præmittit, quæ veriſsſsima putat, nec ab aliquo hactenùs ſsic fuerunt excogitata; & tandem Ioannis Guttierrez reſsolutionem tuetur, & num. ſsequent.
59 L. 31. Tauri, verus, & germanus ſsenſsus adducitur, & vide num. præced.
60 Præfatio legis, cauſsam finalem diſspoſsitionis oſstendit, & mentem condentis declarat.
61 Petri de Peralta ſsententia relata ſsuprà, num. 39. & num. 46. pro reſsolutione Authoris adducitur, & num. ſseq.
62 Melioratio Tertij, & Quinti, eſst legatum, aut ſsaltem prælegatum, & quota pars bonorum, non hæreditatis.
63 Meliorare, aut non meliorare ſsi in voluntati vxoris, vel commiſsſsarij, ita liberè poſsitum ſsit, vt nihil diſsponere, aut exprimere testator voluerit, ſsed dumtaxat dixerit, quòd ſsi velit vxor, vel commiſsſsarius, melioret, aut meliorare poſst vnum ex filiis teſstatoris ipſsius, aut ex tertia bonorum ſsubſstantia, ſsi velit, in aliquem ex filiis primogenium inſstituat, vtrùm diſspoſsitio valeat?
64 Roderici Suarez locus relatus ſsuprà num. 52. explicatur.

DE captatoria voluntate, item de ea, quæ in arbi

*trium, vel in voluntatem alterius cuiuſsque confertur, quamuis in mille locis permulti Authores & plena quidem manu ſscripſserint; plurima tamen ſsunt, quæ indiſstinctè nimis traduntur, & maiori explicatione indigent: idcircò, quia materia hæc vtilis eſst, & frequenter contingens, multúmque ab Scribentibus inuoluta, |

p. 42

operepretium erit, per caſsus ſsuos principales diſscurrere, & quæ ad propoſsitum pertinent, diſstinctione & reſsolutione explicare; ſsic enim eueniet, vt ex dicendis nunc facilè vnuſsquiſsque dilucidam huius materiæ interpretationem deducere poſsſsit, ac etiam in principali quæſstione Telli Ferdinandez ſsententia diſscutietur apertiùs.

Et ad rem deueniendo, in primis conſstituo, capta

*toriam voluntatem à Senatuſsconſsulto improbatam, vt conſstat ex iuribus ſstatim citandis, non dici eam, quæ conſsertur in voluntatem alterius, de qua agitur in l. illa

* inſstitutio, 32. ff. de hæredibus inſstituendis; eſst enim captatoria voluntas diuerſsa ab ea, quæ ex alieno pendet arbitrio, & tunc demum ſsit, cùm quis ſsub conditione alterius relicti ſsibi viciſsſsim faciendi, alteri relinquit, veluti ſsi teſstator dixerit: Si me hæredem reliqueris, te hæredem inſstituo; vel, Tibi lego, ſsi mihi legaueris: vel ſsi ad tertij perſsonam referantur verba, vt, ſsi Titius me hæredem inſstituerit, Sempronius mihi hæres eſsto: nam ex Senatuſsconſsulto, diſspoſsitiones huiuſsmodi pro non ſscriptis habentur, quia captionem manifeſstam continent, & per eas alienam ſsubſstantiam, & hæreditatem captare, & venari quis intendit: ac denique capeandæ mortis alterius votum præbetur, l. 1. ff. de his, quæ pro non ſscriptis habentur, leg. illæ autem, l. Clemens, §. finali, ff. de hæredibus inſstituendis, & cum Caſstellioneo eleganter docuit Cumanus in leg. captatorias, ff. de hæredibus inſstituendis, & in leg. 1. colum. penult. ff. de legatis 2. & tentauit Decius in l. captatorias, 2. col. C. de teſstamento militis. Sequuntur Socinus, & Ludouicus Luſsitanus, qui retulit eum in l. vtrùm, §. cùm quidam, col. 4. ff. de rebus dubiis. Antonius Auguſstinus emendat. lib. 4. cap. 15. Corraſsius Miſscellan. iuris lib. 5. cap. 13. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 5. fol. 785. vbi dicit, quòd vulgus Doctorum, captatorias inſstitutiones vocat, quæ conferuntur in alterius voluntatem, non aliâ vllâ, quàm bonarum literarum ignorantiâ, quâ omnes miſserè laborarunt. Deinde captare nihil aliud eſsſse,

* quàm artificio quodam, & dolo ipſsas quaſsi allicere, & ad vtilitatem noſstram contorquere, cauillíſsque, & malitioſsa interpretatione efficere, vt pro nobis facere videantur. Eandem ſsententiam tenuerunt Antonius Coſstanus lib. 1. quæſstionum. cap. 7. Couarruuias in cap. cùm tibi, de teſstamentis, num. 2. Coſsta ſselectarum interpret. lib. 1. cap. 21. num. 7. Samientus lib. 2. ſselectarum, cap. 4. num. 1. & cap. 6. in princ. & num. 35. in fine, & nullo ex his relato, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 33. num. 60. vbi num. 61. & ſseqq tribus modis limitat. Hyppolit. Riminaldus in conſs. 598. lib. 5. qui licèt eo loco, terminos hos captatoriæ diſspoſsitionis, & eius, quæ in arbitrium, aut voluntatem alterius confertur, confundat: tamen ibidem, num. 20. rectè aduertit captatoriam diſspoſsitionem propriè dici, provt ſsuperiùs diximus. Surdus etiam deciſs. 98. num. 6. Et ita tenendum eſst, vt etiam aliquando in vna ex 260. Aſsſsertionibus, publicè defendimus, quidquid infiniti Authores terminos prædictos inuoluant, & captatoriam voluntatem vocent eam, quæ in alterius voluntatem, aut arbitrium confertur, quomodo confundunt, & malè intelligunt Gloſsſsa in dict. l. captatorias, C. de teſstamento militis, vbi Paulus num. 4. Bartolus, & communiter omnes in l. 1. ff. de legatis 2. vbi Petrus de Peralta num. 49. ſsic defendit, & Neotericorum obiectionibus contendit ſsatisfacere, & ibidem D. Anton, de Padilla num. 50. Rodericus Suarez in tractatu, de captatoria voluntate, Gregorius Lopez in l. 11. in Gloſsſsa magna, tit. 3. partita 6. Caualcanus in conſs. 107. num. 1. & in conſs. 108. num. 3. Decius in conſs. 494. num. 3. & ſseqq. Pariſsius in conſs. 38. ex num. 45. lib. 3. Afflictis deciſs. 371. num. 5. Antonius Gomezius in l. 31. Tauri, num. 1. & ſseqq. & idem Velaſsquez de Auendaño gloſs. vnica, num. 2. Menchaca de ſsucceſsſsionum. creatione, lib. 1. §. 1. num. 19. & lib. 2. §. 17. num. 79. 80. & ſseqq. & de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 13. num. 16. 18. 20. & 24. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 48. n. 8. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſs. 1. per totam, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibidem Azeuedius num. 15. Simon de Prætis de interpretatione vltimar. volunt. lib. 1. ſsolut. 5. ex num. 4. fol. 26. Baconius declarationum. iuris lib. 4. declarat. 63. num. 4. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 17. num. 2. & in eodem errore fuerunt etiam Decianus in conſs. 68. per totum, vol. 4. maximè num. 34. vbi dixit, ſsed malè quidem, captatoriam voluntatem eſsſse, quando tota ſsubſstantia teſstamenti collata eſst in meram voluntatem tertij, & in conſs. 2. num. 11. vol. 5. & in conſsil. 88. num. 7. & num. 11. vol. 5. Petrus Surdus in conſsil. 264. num. 5. & 6. & num. 22. & 23. lib. 2.

Nec pro prædictis Authoribus facit textus in l. ca

*ptatorias, 70. ff. de hæredibus inſstituendis, dum inquit, captatorias inſstitutiones dici eas, quarum conditio conditio confertur in ſsecretum alienæ voluntatis verè enim ſsatisfacit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 5. fol. 785. & eo non relato, Couar. in dict. cap. cùm tibi, de teſstamentis, num. 2. dum dicunt, ſsecretum alienæ voluntatis ideò vocari teſstamentum viuentis, quòd non ſsolebant aperiri tabulæ niſsi poſst mortem: ſsic ex ſsunt captatoriæ ſscripturæ, quæ in futurum conferuntur, non quæ in præteritum, vt acceptum beneficium rependant, l. illæ inſstitutiones, 71. ff. de hæredibus instituendis, per quem textum ſsic adnotarunt omnes communiter, vt conſstat ex multis relatis ſsuprà. Alexander in conſs. 81. col. 2. lib. 6. Decius in dict. l. captatorias, & in conſs. 362. Socinus iunior in conſs. 75. lib. 3. Cuiacius obſseruationum. lib. 16. cap. 11. qui rectè intelligit text.

* in l. Clemens patronus, §. finali, ff. de hæredibus inſstituendis, dum dicit, inſstitutionem, de qua ibi, captatoriam non fuiſsſse, proptereà quòd teſstator retulit ſse ad inſstitutionem præteritam, quamuis ad futuram teſstamenti recitationem reſspexerit.

Nunc ex prædictis infertur ad nonnulla, & in primis

* captatoriam voluntatem, nec fauore piæ cauſsæ permitti; nam cùm in ea captio ac dolus quidam inſsit, reprobáq;reprobáque alienæ hæreditatis ambitio, vt facta hæredis inſstitutione, aut legato relicto, qui captat, propriam voluntatem mutet, nec pietatis intuitu permitti poterit, argumento textus in cap. ſsuper eo, de vſsuris: quod contra Communem rectè defendit Couar. in dict. cap. cùm tibi, de teſstamentis, num. 13. & tenuit etiam Decianus in conſs. 68. num. 34. volum. 4. & in conſs. 86. num. 6. & num. 26. vol. 5. quorum opinionem ſseruarem ego, ac veriſsſsimam crederem, obſseruatis nonnullis, quæ præmittere neceſsſsarium erit, nec ab aliquo Recentiorum ſsic animaduertuntur, aut præmittuntur.

Et ante alia, primò, præfatum dubium minimè de

*ciſsum, nec etiam aliquo modo tactum à Pontifice in d. cap. cùm tibi, de teſstamentis; quicquid contrà putent

* nonnulli, ſsed malè quidem, vtpote cùm ille textus non loquatur de captatoria voluntate, ſsed de diſspoſsitione, quæ in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur: quæ diuerſsa eſst, vt ſsuperiùs dixi.

Secundò, deceptos communiter Doctores, qui quæ

*ſstionem ſsuperiorem mouentes, vtrùm ſscilicet captatoria voluntas permittatur fauore piæ cauſsæ, terminos præfatos confundunt, & Scribentium deciſsiones allegant quæ non loquuntur de captatoria volũtatevoluntate, ſsed de diſspoſsitione, quæ ab alieno pẽdetpendet arbitrio; quod diuerſsum eſst; ac ſseparatim in quæſstionem moueri debuit: aliud enim eſst quærere, an fauore piæ cauſsæ vltima voluntas ab alieno poſsſsit arbitrio pendere; an, vt dixi, captatoria diſspoſsitio permittatur? quod ex ſse patet apertè, nec ſsic diſstinctè conſsideratur ab aliis.

Tertiò, præfatam reſsolutionem Didaci Couar. (quæ

* & Deciani, & aliorum eſst) temperandam, ac intelligendam, prove optimè, ac verè intellexit Sarmientus ſselectarum interpretationum. lib. 1. c. 4. num. 8. nec poſsſse extra caſsum ab eo conſsideratum, captionem, aut dolum interuenire, provt ipſse explicat.

Quartò, Recentiores nonnullos in hac materia ſscri

* |

p. 43

bentes in diſstinctè nimis, aut valdè generaliter in quæſstione ſsuperiori loquutos, dum exiſstimarant, captatoriam voluntatem fauore piæ cauſsæ, nullo modo redargui poſsſse; nam imò redargueretur, ſsi daretur caſsus, quem conſsiderauit Sarmientas: quod non animaduertũtanimaduertunt, & ſsic indiſstinctè malè tenuerunt Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, condidit, el primero, num. 8. verſs. Tertiò fallit. Padilla in l. 1. num. 50. ff. de legatis 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 33. num. 66. alios multos sciens conſsultóque prætermitto.

Quintò, captatoriam diſspoſsitionem ſstatuto, lege, vel

* conſsuetudine poſsſse permitti: quod contra Couar. & alios concludenti ratione probat Sarmient. ſselectarum lib. 2. dict. cap. 4. num. 9. Menchaca, qui eiuſsdem Couar. fundamentis optimè ſsatisfacit de ſsucceſsſsionum creat. lib. 2. §. 17. num. 85. fol. 45. & de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 16. num. 16. vbi ſsingularem rationem in propoſsito adducit Padilla in l. 1. num. 52. ff. de legatis 2. Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. inſstitutio, quæſst. 18. num. 9. adhuc tamen nullo iure permiſsſsam; nam in

* primis iure ciuili, ex Senatuſsconſsulto, captatoria: diſs

*poſsitiones improbantur: quod certiſsſsimum eſst ex iuribus citatis ſsuprà, atque vt indubitatum tradiderant omnes Scribentes communiter, Afflictis deciſs. 371. num. 5. Rodericus Suarez de captatoria voluntate, num. 6. Pariſsius in conſs. 38. num. 66. & in conſs. 89. num. 45. lib. 3. Alciatus in conſs. 551. num. 2. Surdus in conſs. 264. ex num. 22. lib. 2. latiùs deciſsi. 98. per totam, & deciſs. 68. num. 5. & 6. & deciſs. 53. num. 6. & num. 8. cum ſseqq. & num. 16. & 28. Decianus in conſs. 68. vol. 4. Hyppolit. Riminald. in conſsil. 598. lib. 5. Anton. Gomez in. 31. Tauri, num. 1. Pe

*ralta in rubrica, ff.de hæredibus inſstituendis, num. 73. & 76. ius verò Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil diſspoſsuit, ſsed de alia, & diuerſsa diſspoſsitione, aut voluntate tractauit in dict. cap. cum tibi, de testam. vt conſstanter, ac veriſsſsimè quidem aſsſseuerarunt ibidem Couar. num. 13. in princ. Sarmient. ſselectarum, lib. 2. dict. cap. 4. num. 8. & cap. 6. num. 35. in fine. Ius etiam Regium

* nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, ſsed ius commune quoad captatorias diſspoſsitiones intactum, & illæſsum reliquit; ſsic, vt nec eas reprobauerit expreſssè, nec aliquo modo permiſserit: quod ex infinitis à me originaliter prælectis, ſsolus Matienzus ſsic animaduertit in l. 5. tit. 4. gloſs. 2. num. 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; idque veriſsſsimum eſst ex verbis eiuſsdem legis, quæ de alia & diuerſsa voluntate loquitur, hoc eſst de ea, quæ in arbitrium, aut voluntatem, ſsiue in electionem commiſsſsarij confertur, vt ex verbis ipſsius conſstat apertè: remanent ergo in ſsuo vigore, quæ de iure communi circa voluntatem huiuſsmodi ſsunt ſstatuta, quæ tamen, vt dixi, lege, ſstatuto, vel conſsuetudine poſsſsent alterari, quicquid contrà defendat Surdus dict. deciſs. 53. ex num. 8. cui ſsatisfieri poteſst ex dictis per Sarmientum, & Menchacam locis relatis ſsuprà, num. 13. & vide d. Authorem ibidem, per totam deciſsionem, vbi eraditè agit, an captatoria diſspoſsitio conualeſscat per approbationem hæredis, & an pacto validari poſsſsit? & in aliis duabus deciſsionibus relatis ſsuprà num. 15. nonnulla tradit in hac materia vtilia.

Sextò & vltimò, hæredis inſstitutionem, vel legatum

* fauore piæ cauſsæ, ab alieno arbitrio, vel à libera alterius cuiuſsque voluntate poſsſse pendere, & conſsequenter hunc caſsum ſseparandum ab eo, de quo ſsuprà, an ſscilicet fauore piæ cauſsæ, captatoria voluntas poſsſsit permitti: quos Doctores confundunt, nec certam, aut diſstinctam reſsolutionem tradunt. Sic tamen tenendum eſst, vt etiam tenuerunt expreſsſsim Corneus, Alexand. & Iaſson in l. captatorias, C. de teſstamento militis, & ibidem Decius col penult. & cum multis Menchaca de ſsucceſsſsionum creat. lib. 2. §. 17. num. 80. fol. 44. Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. inſstitutio, quæſst. 18. n. 7. quid intel

*ligit iuxta communem interpretationem textus in dict. cap. cùm tibi, de teſstamentis, de qua eſst latiùs videndus Conar. ibidem. num. 10. 11. & 12. Sarmientus ſselectarum, lib. 2. cap. 6. ex num. 35. vſsque in finem capitis. D. Spino in ſspeculo, gloſs. 5. num. 10. & num. 25. nouiſsſsimè Andreas Fachineus controuerſsiarum iuris, lib. 5. cap. 57. & hactenùs de primo caſsu, & de captatoria diſspoſsitione.

Nunc verò, & ſsecundo loco conſstituęndum eſst, in

*ſstitutionem illam; Quos Titius voluerit, hæredes inſstituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem collatam, captatoriam non eſsſse, vt ſsupra dixi; vitioſsam tamen reputari, & à iure improbatam: quoniam ſsatis conſstanter veteres decreuerunt, teſstamentorem iura ipſsa per ſse firma eſsſse oportere, non ex alieno arbitrio pendere, l illa inſstitutio, 32. ff. de hæredibus inſstituendis, l. 11. tit. 3. partita 6. leg. 29. tit. 9. eadem partita, vbi communiter omnes Scribentes ſsic adnotarunt, Decius in conſs. 494. num. 6. Socinus in l. vtrùm, §. cùm quidam, in princ. vbi Ludouicus Luſsitanus col. 3. ff. de rebus dubiis Pariſsius in conſs. 38. num. 45. vol. 3. Ruinus in conſs. 21. n. 6. lib. 2. Menchaca de ſsucceſsſsionum creat. lib. 2. §. 17. num. 79. Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. inſstitutio, quæſst. 18. num. 1. & num. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommſsſsis, art. 33. num. 52. fol. 301. & alij plures, quos in vnum congeſsſsi ſsuprà, num. 4.

Videamus nunc de ratione prædictorum; quare, in

*quam, vltima teſstatoris diſspoſsitio, aut voluntas ex alterius voluntate pendre non poſsſsit? Et plures rationes aſsſsignar ſsolent in propoſsito, vt conſstat ex his, quæ ſscripſserunt Antonius Gomez, in l. 31. Tauri, num. 1. Menchaca dict. §. 17. num. 79. Guillelm. Benedictus, qui ſsubtilem, & non inelegantem rationem adducit in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, condidit, el primero, num. 1. Simon de Prætis de interpretatione vltmarum voluntatum, lib. 1. ſsolut. 5. num. 4. fol. 26. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. fol. 783. Sarmientus ſselectarum, lib. 2. cap. 6. num. 2. & 3. Petrus de Peralta in l. 1. ff. de legat. 2. num. 54. verſs redeundo ad præmiſsſsa. Doctor Spino in ſspeculo teſstamentorum; gloſs. 5. principali, num. 2. 3. 4. & ſseqq. Hyppolit. Riminald. in

* conſs. 598. num. 3. num. 8. & num. 11. lib. 5. quo loco, & per totum conſsilium latè, & eleganter tractat materiam huius Capitis, & plures rationes congerit ad textum in dict. l. illa inſstitutio; illa tamen verior eſst, ac communior, quòd cum teſstamentum ſsit noſstræ voluntatis iuſsta ſsententia l. 1. ff. de teſstamentis, veteres decreuerunt ex alieno arbitrio pendet non poſsſse: quoniam teſstamentum, quod ex alieno pendet arbitrio, propriè teſst amentum dici non poſsſset, cùm non teſstatoris, ſsed alterius voluntatem contineat, vt Connanus, Graſsſsus, & alij locis relati ſsupra animaduertunt, & Duarenus ad titulum ff. de hæredibus instituendis, cap. 3. verſs. 6.

Extenditur autem, & limitatur ſsuperior reſsolutio nonnullis modis provt extendunt, & limitant Graſsſsus dicta. §. inſstitutio, quæſst. 18. num. 3. & ſseqq. Peregrinus de fideicommiſsſsis, dict. art. 33. ex num. 52. vſsque ad num. 60. quibus aliquid adjicere neceſsſse non eſst. Dumtaxat præ

*termitti non poteſst, de iure communi probaſsſse nonnullos, licèt alij diſsſsentiant, valere inſstitutionem, cùm perſsona hæredis non nominatur expreſsſsim, ſsed electio certarum perſsonarum committitur alteri; vt, Inſstituo vnum ex fratribus, aut conſsanguineis, quem Titius elegerit, quia tunc non ſsubſstantia inſstitutionis confertur in alterius arbitrium, ſsed perſsonæ electio: quod cum Pariſsio, & aliis ſsic reſsoluit, & eſsſse communem ſsententiam profitetur Graſsſsus receptarum ſsententiarum, dict. §. inſstitutio, quæſst. 18. num. 6. Hodie poſst deciſsionem l. 31. Tauri, quæ eſst l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, id procedere non poteſst, vtpote cùm teſstator certam omninò perſsonam nominare debeat, quam præcisè tenetur commiſsſsarius hæredem inſstituere; nec ſsufficit incertum de de certis nominare, ex quibus vnum eligat commiſsſsarius ipſse, ve rectè; & latiùs fundant Emmanuel Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstam. in 6. in 1. part, verbo, pauperes, n. 6. Matienzus in dict. l. 5. tit. 4. gloſs. 2. n. 2. & 3. & ibidem Azeuedius num. 13. lib. 5. nouæ recopilationis, Velaſs|

p. 44

quez de Auendaño in l. 31. Tauri, gloſsſsa vnica, n. 30.

Deinde prætermitti non poteſst aliud, ad quod in ter

*minis nullus hactenus Scribentium animaduertit, videlicet ex dict. l. 31. Tauri, aliud dubium ſsublatum, quod de iure communi cõtrouerſumcontrouerſum erat, nec ſsatis apertè deciſsum; vtrùm, quemadmodum inſstitutio hæredis non poteſst de iure communi in alterius voluntatem relinqui, ſsic nec in arbitrium alterius per verba arbitrij conferri poſsſsit? An verò contrà dicendum ſsit, provt in legatis, & relictis particularibus diſstinguemus infrà? Et Caſstrenſsis in l. captatorias, num. 2. C. de teſstamento mi

*litis, idem putauit in inſstitutionibus, quod in legatis: & conſsequenter inſstitutionem hæredis in arbitrium alterius validè conferri poſsſse; & probarũtprobarunt Alexander in conſsilio 175. lib. 6. Caualcanus in conſs. 107. num. 1. Padilla in l. 1. ff. de legatis ſsecundò, num. 2. tenuit etiam Accurſsius in l. is qui hæres. in verbo, arbitrium, ff. de acquirenda hæreditate, & cum eo ſsentiunt communiter Scribentes ibi, vt ante alios eruditè aduertit Petrus de Peralta referendus infrà, & pro hac parte, (quam ego olim in vna ex 260. Aſsſsertionibus ſsecurè tuebar, ſsed non ita maturè rem inſspiciebam, nec ad l. 31. Tauri inferebam) non mediocriter vrget, verè negari non poſsſse, quin nulla lege expreſsſsum reperiatur, quòd inſstitutio hæredis in arbitrium alterius relinqui non poſsſsit, quamuis expreſsſsum fuerit, quòd in voluntatem alterius non

* conferatur, nam in dicta l. illa inſstitutio, collatam fuiſsſse inſstitutionem in liberam voluntatem, apertè demonſstrant illa verba: Quos Titius voluerit. Verba autem, quæ ſsequuntur: Non ex alieno arbitrio pendere, coacta ratione, de libera voluntate intelligi debent, aut de libero arbitrio ad arbitrium boni viri non regulato; dixit enim Iureconſsultus: illa inſstitutio, Quos Titius voluerit, ideò vitioſsa eſst, quoniam alieno permiſsſsa est arbitrio. Tunc autem certum eſst, verbũverbum arbitrio, pro arbitrio libero ſumẽdumsumendum, cùm in arbitrio libero quęſstio propoſsita fuiſsſset ſsubdit poſstmodùm rationem: Quoniam ſsatis conſstanter veteres decreuerunt teſstamentorum iura, &c. Vbi etiam verbum arbitrium pariformiter ſsumendum eſst, vt ad interrogata reſspondiſsſse, atque rationem eorum reddidifſse Iureconſsultum ipſsum dicamus, iuxta textum in l. 10. §. qui interrogatus, ff. de interrogatoriis actionibus, l. 134. §. idem reſspondit plerumque ff. de verborum obligat, aliàs ratio illa diuerſsa eſsſset à quæſstione, quæ in principio propoſsita fuit, quod credendum non eſst; & ſsic ceſsſsat præcipuum fundamentum contrariæ partis.

Nec placet conſsideratio Decij in conſs. 494. Quod ſsuprà maturè, ante finem, quem ſsequutus eſst Peralta in l. 1. ff. de legatis ſsecundò, num. 53. in verſsiculo, Sed meminit Decius, dum dicit verba illa, Non ex alieno arbitrio pendere, ideò adiecta vt arbitrium excluderent, nec dicere textum aliquid de voluntate, eo quòd illud erat expeditum; tollitur enim conſsideratio hæc concludenti ratione; nam ſsi id adeò expeditum eſsſset, nec etiam neceſsſse fuiſsſset, vt diceret Iureconſsultus in principio: Illa inſstitutio, Quos Titius voluerit, &c. Cùm ergo vellet Iureconſsultus dubium diffinire, quod circa inſstitutionem in liberam alterius voluntatem collatam verſsabatur, meritò in initio legis expreſsſsit, ac poſstmodùm Dicti rationem adduxit.

Prætereà, & pro ſsententia Caſstrenſsis vrget, certum eſsſse, inſstitutionem ſsub conditione fieri poſsſse, Si Titius in capitolium aſscenderit, l. ſsi quis Sempronium, cum multis aliis, ff. de hæredibus inſstituendis: quo caſsu liberum eſst Titio in capitolium nolle aſscendere, & facere, vt diſspoſsitio corruat: ergo multò magis ſsub conditione fieri poteſst, ſsi Titius arbitratus fuerit: quo caſsu non ita liberè relictũrelictum eſst in poteſstate Titij, vt efficere poſsſsit, quòd diſspoſsitio corruat, per textum in l. Thais, §. ſsorore, ff. de

* fideicommiſsſsariis libertatibus, per quem tollitur dubitatio Sarmienti, ſselectarum libro primo capit. 6. num. 4. ad finem; is enim in propoſsita quæſstione ideò dubitauit de ſsententia Caſstrenſsis, quod durum ſsibi videatur, vt ex alicuius arbitrio, totius teſstamenti vires, & inſstitutio, quæ caput eſst teſstamenti, debeant pendere; nam ſsicut dixi, ex dubio fortunæ euentu poteſst pendere, appoſsita conditione caſsuali quacunque; cur etiam ex arbitrio boni viri pendere non poterit? provt pendet in caſsu prædicto, l. ſsi ſsic, ff. de legatis primò, cùm illud ab initio certum ſsit, vt ſstatim dicemus, & ita tenendum exiſsti

*mo, quamuis contrariam ſsententiam poſst Baldum defendat Cumanus in dict. l. illa inſstitutio, ff. de hæredibus inſstituendis, Decius in dict. l. captatorias, num. 7. & in conſs. 494. ſsub num. 5. Pariſsius in conſs. 38. num. 69. lib. 3. Sarmientus dict. cap. 6. num. 4. per totum, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, articulo 33. num. 70. fol. 304. latiſsſsimè Peralta in d.l. 1. ff. de legatis ſsecundò, num. 53. in verſsicul. & non tantum vt eſst prædictum, vſsque ad num. 55. vbi dicit, hanc opinionem probabiliorem eſsſse, & pro ea inducit l. 11. tit. 3. partita 6. in verſs. aquel ſsea mi heredero, & in verſsiculo, ò eſstableciere, & in verſsiculo, eſsto es porque el eſstablecimiento, & l. 29. titul. 9. partita 6.

Ego verò, vt dixi, Caſstrenſsis ſsententiam, inſspecto iure communi, probarem libentiùs, ſsed ex dictis legibus Partitæ, facilè etiam mihi ſsuaderem, contrariam opinionem magis probari, ſsic, vt ipſsæ leges ideò forſsan factæ ſsint, vt rem hanc iure communi non deciſsam deci

*derent, vel vt dubium, & altercationem Doctorum ſsub mouerent: quod tamen hodie ceſsſsauit omninò poſst deciſsionem l. 31. Tauri, quæ eſst l. tit. 4. lib. 5. nouæ Compilationis; ex illis enim certa forma deſscripta eſst, ac nec in arbitrium quidem, nec etiam in liberam voluntatem vltima diſspoſsitio conferri poteſst, niſsi perſsonâ hæredis nominatim expreſsſsa, vt ibi dicitur.

Denique ex eiſsdem legibus tollitur aliud dubium, & confirmatur apertà ſsententia dicentium, lege, vel ſstatuto effici poſsſse, vt extranea cuiuſsque teſstatoris voluntas, alterius diſspoſsitioni committi poſsſsit etiam liberè; quod cum Angelo, Socino, Alexandro, & Ripa, rectè probauit Couarru. in cap. cùm tibi, de teſstamentis, n. 13. verſsicul in quo ſsequor, tenent etiam Antonius Gomez. in l. 31. Tauri, num. 5. Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. inſstitutio, quæſst. 18. num. 9. Menchaca, qui contrariæ partis fundamentis optimè ſsatisfacit, de ſsucceſsſsionum. creatione, lib. 1. §. 1. num. 19. lib. 2. §. 13. n. 20. & 24. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſsſsæ prima, num. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Ludouicus de Lana in conſsilio de formula teſstamenti nuncupatiui, quod eſst iunctum reſsponſso Ludouic. Zunt. pro vxore, num. 106. Et hactenus de inſstitutionibus, aut relictis vniuerſsalibus, quę in liberam alterius voluntatem conferuntur, vel in arbitrium.

Nunc verò & tertiò loco agendum eſst de legatis, aut relictis particularibus, quæ voluntati, aut arbitrio alterius committuntur. Et pro abſsoluta, atque diſstincta explicatione conſstituere neceſsſsarium erit, quòd legata huiuſsmodi, aut in voluntatem legatarij relinquuntur, aut in voluntatem grauati, aut alicuius tertij: & quidem primo caſsu nonnullos caſsus diſstinguit Bartol. in l. 1. n. 2. ff. de legatis ſsecundo, In effectu tamen concludit, legatum

* relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipſsius legatarij, validum eſsſse. Ratio euidens eſst, nam cùm etiam abſsque tali conditione ſsit in eius facultate libera, an illud velit acceptare, vel nolit, nec inuito acquiratur, meritò ſsic diſsponi poteſst, vt in voluntatem eius, cui relinquitur, diſspoſsitio conferatur, l. ſsi ita legatum, §. illi ſsi volet, ff. de legat. 1. l. ſsi ita expreſsſsum, ff. de conditionibus & demonſstrationibus, & Bartolum ſsequuntur communiter omnes, vt conſstat ex Peralta in dict. l. 1. num. 49. ad finem. Antonio Gomezio in dict. l. 31. Tauri, num. 3. verſsiculo, in voluntatem verò. Sarmiento ſselectarum, lib. 2. cap. 6. num. 3. in fine. Couarruu. in dict. cap. cùm tibi, de teſstamentis, num. 6. Peregrino de fideicommiſsſsis, art. 35. n. 67. per totum, vbi declarat diſstinctionem Bartoli vbi ſsuprà, hoc eſst, in dict. l. 1. ff. de legatis 52. d. num. 2. Cùm tamen legatum confertur in voluntatem legatarij, adiecta conditione, ſsi velit, aut ſsi voluerit, conditionale eſst,

* neque ad hæredes tranſsmittitur, niſsi legatarius decla|

p. 45

ret ſse velle, quamuis aliàs conditio illa tacitè inſsit in quolibet legato, nec tranſsmiſsſsionem impediat: quod expreſsſsim probatur in d.l. ſsi ita expreſsſsum, ff. de condit.

* & demonſstrat. & notauit Bartolus in d.l. 1. num. 2. ibi: Aut dixit, ſsi voluerit; & valet, ſsi declaret ſse velle. Idem Bartolus in l. 3. num. 3. ff. de legatis 1. vbi reddit rationem, quam improbarunt ibi Ripa num. 33. & Marianus Socinus num. 42. nec concludit Gloſsſsa in dict. ſsi ita expreſsſsum, verb. pertinere, nec etiam Gomezius in d.l. 31. Tauri, num. 3. idcircò vera ratio deſsumi debet ex verbis eiuſsdem legis, vbi Caius Iureconſsultus dixit, legatum relictum Titio, ſsi voluerit, non aliter ad hæredem legatarij pertinere, quàm ſsi ipſse legatarius voluerit ad ſse pertinere & reddit rationem: Quia conditio perſsonæ iniuncta videtur. Quaſsi diceret, expreſsſsa conditione ſsi voluerit, conditionem perſsonæ iniunctam videri: & ideò facultatem agnoſscendi legatum, & declarandi an velit, perſsonam legatarij non egredi, neque ad hæredes legatarij tranſsire, argumento textus in l. in compromiſsſsis, ff. de receptis arbitris; ſsecus tamen eſsſse, quando conditio illa non exprimitur, ſsed tacitè tantùm ineſst: tunc enim non reſstringitur ad perſsonam legatarij, ſsed in hæredem etiam tranſsmittitur facultas acceptandi legatum, ſsi legatarius non agnouerit, iuxta textum in l. ſsi poſst, ff. quando dies legati cedat, quia perſsonæ legatarij iniuncta non erat.

Secundo verò caſsu principali nonnullis modis diſstinguit Bartolus in d.l. 1. ff. de legatis 2. num. 3. per totum, ex quo certa deducitur reſsolutio, legatum, vel fideicom

*miſsſsium in meram hæredis voluntatem relinqui non poſsſse, nec relictum valere; eſsſset enim illuſsoria iſst hæc diſspoſsitio, quia ſsaltem iuris præſsumptione probabili, conditio vſsquam non exſstitura, cùm ipſse hæres nunquam vellet legata ſsoluere, l. ſsenatus, §. legatum, ff. de legatis 1. l. fideicommiſsſsa, §. quanquam, ff. de legatis 3. in arbitrium tamen, vel arbitrio hæredis legatum relictum validum eſst: vt putà, ſsi dictum fuerit: Si hæres exiſstimauerit, ſsi putauerit, ſsi arbitratus fuerit; vel, ſsi hæredi videbitur, vt in d.l. fideicommiſsſsa, §. quanquam, l. ſsi ſsic, in princ. ff. de legatis 1. Per quæ iura ſsic obſseruant cõmunitercommuniter omnes, vt teſstantur Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 2. §. 17. num. 79. Antonius Gomez in l. 31. Tauri, num. 3. Petrus de Peralta in d.l. 1. ff. de legatis 2. num. 49. verſs. Primus eſst, vbi Padilla num. 3. Couarru. in dict. cap. cum tibi, de teſstamentis, num. 6. Sarmientus ſselectarum, lib. 2. cap. 6. n. 5. Franciſscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. Emmanuel Coſsta ſselectarum lib. 1. cap. 21. num. 7. & his non relatis, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 33. num. 65. per totum, fol. 302. & nouiſsſsimè Andreas Fachineus controuerſs. iuris lib. 5. cap. 58. & tunc ſsiue hæres

* ſsit in mora arbitrandi, aut arbitrari nolit, ſsiue aliter arbitretur, quàm bonus vir arbitraretur, legatum, ex boni viri arbitrio legatario debetur, vt docuit idem Bartolus in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 3. in verſs. aut expreſsſsa re, vel quantitate, ibi: Ideò eſst neceſsſse, &c. Quem ſsequuntur communiter omnes, ex Alexandro ibidem n. 10. Socino in l. ſsi quis arbitratu, num. 22. ff. de verbor. obligat. Coſsta ſselectar. lib. 1. cap. 21. n. 4. Antonius Gomez in dict. l. 31. Tauri, n. 3. in princ. ibi: Imò eo etiam non arbitrante. Et nullo ex prædictis relato, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, dict. art. 33. num. 69. in finalibus verbis, ibi: Licèt ſsecus in hærede, & confirmat apertè ſsingularis lex partit. 29. tit. 9. partit. 6. quæ, cùm ponitur in hę

*redis, quaſsi boni viri arbitrio legatum, expreſssè vult legatum omninò deberi, niſsi hæres iuſstam cauſsam habeat contradicendi: corrigit verò ius commune in alio;

* nam quando legatum confertur in voluntatem hæredis, non valere legatum de iure communi certum eſst, vt probaui ſsuprà: & tamen per illam legem valet, quando in voluntatem hæredis confertur; ſsed quando in voluntatem tertij, ius commune intactum remanet: valet ergo ex illa lege legatum ſsub conditione relictum, ſsi hæres voluerit, atque ex nutu hæredis omninò pendet; ſsic vt in eius poteſstate poſsitum ſsit rem dare, vel non dare legatario: quod ſsecus erat de iure communi, quia in initio legatum nullius momenti fuerat, vt eleganter, atque eruditè aduertit Emmanuel Coſsta ſselectarum lib. 1. cap. 22. num. 8. fol. mihi, 246. Peralta etiam in l. 1. ff. de

* legatis 2. num. 77. His addo, diſspoſsitionem dict. l. partit. confirmatam videri hodie ex l. 31. Tauri, quæ eſst l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; per quas leges non obſscurè videtur diſsponentibus permitti, in aliorum voluntatem legata, & diſspoſsitiones particulares relinquere, vt ex illis obſseruat & ipſse Peralta in d.l. 1. num. 53. verſs. quia prædicta lex fori videtur hodie, & num. 51. in princ. & num. 78. & præſsentit Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 13. num. 20. & 24. vnde & in hæredis voluntatem legatum relictum validum eſsſse debet ex dictis legibus: quod verum puto, nec ab alio hactenus ſsic eſst animaduerſsum.

Tertio tandem, & vltimo caſsu vera reſsolutio ſsit, le

*gatum, & fideicommiſsſsum in liberam, & abſsolutam cuiuſsque tertij voluntatem conferri non poſsſse; vt, Lego Titio centum, ſsi Sempronius voluerit; in arbitrium tamen Conferri poſsſse, quod tunc ad arbitrium boni viri reducitur, l. 1. ff. de legatis 2. vbi gloſsſsa ordinaria, Bartolus num. 4. & communiter omnes ſsecundùm Peraltam, num. 49. verſs. Secundus caſsus, Padillam, num. 48. &. 49. textus optimus in l. ſsi ſsic, ff. de legatis 1. vbi in hunc modum ſscribitur: Si ſsic legatum relictum ſsit, ſsi æſstimauerit hæres, ſsi comprobauerit, ſsi iuſstum putauerit; & legatum, & fideicommiſsſsium debebitur, quoniam quaſsi viro bono potiùs ei commiſsſsum eſst, non in meram voluntatem hæredis collatum. l, fideicommiſsſsa, §. quanquam, ff. de legatis 3. & vbique Gloſsſsa ordinaria, ac cum ea Communis, vt teſstantur Iaſson in l. captatorias, num. 10. C. de teſstamento militis, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, condit, el primero, num. 3. Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione lib. 2. §. 17. num. 79. Antonius Gomez in l. 31. Tauri, n. 3. Afflictus deciſs. 371. num. 5. & 6. Sarmientus ſselectarum lib. 1. cap. 6. num. 4. Couarruu. in cap. cùm tibi, de testamentis, n. 6. &. 7. Peregrinus de fideicommiſsiſss, art. 33. num. 68. & 69. fol. 303. Decianus in conſs. 68. num. 15. & 18. & 30. vol. 4. & in conſs. 88. n. 3. vol. 5. late Hyppolit. Riminald, in conſsil. 598. maximè num. 32. lib. 5. Et ita tenendum eſst, quicquid Ludouicus Luſsitanus, &; alij contra exiſstimauerint, credentes, le

*gatum poſsſse conferri in voluntatem liberam alterius, quàm hæredis, tametſsi inſstitutio hæredis non poſsſsit in alterius voluntatem ita liberam conferri; quos referunt, & latiùs diſsputant Coſsta ſselectarum lib. 1. cap. 21. n. 7. verſs. tertia eſst ſspecies, & num. 28. & verſs. & ſseqq. Sarmientus ſselectarum lib. 2. cap. 6. num. 28. verſs. ſsed contra iſstam opinionem, qui duo nec communi ſsententiæ accedunt,

* nec etiam ſsuperiorem opinionem probant omninò; in ea potiùs ſsententia ſsunt, vt exiſstiment, Modeſstinum Iureconſsultum in l. nonnunquam, ff. de conditionibus, & demonſstrationibus, & Vlpianum in l. 1. ff. de legatis 2. contrarios exiſstere in hoc, an legatum in aliena voluntate poni poſsſsit; nec poſsſse eorum opiniones in concordiam reduci, eo quòd ſsint omninò contrariæ; diſsſsentiunt tamen in alio, quòd Emmanuel Coſsta Vlpiani ſsententiam probauit: Sarmientus verò opinioni Modeſstini magis adhæret.

Ego verò, vt dixi, libentiùs affirmo, à communi ſsententia recedendũrecedendum non eſsſse, quæ faciliùs defendi poteſst, quàm hæc, quæ Ludouico nouiter placuit, vt cum iudicio firmauit Couar. in dict. capit. cùm tibi, de teſstamentis, num. 8. & quàm altera ſsuperiorum Authorum, quæ nec vera eſst, nec probari poteſst ex verbis Vlpiani in dict. l. 1. ff. de legatis 2. reiectis enim eorun

*dem Authorum, hoc eſst, Coſstæ, & Sarmienti interpretationibus, & aliis nonnullis, quas adducunt communiter Scribentes ibidem, & Peralta num. 48. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. Cuiacius lib. 2. obſseruationum. cap. 2. Robertus ſsententiarum, lib. 2. cap. 11. ſsecurè, & conſstanter crediderim, Vlpiani |

p. 46

mentem in ea lege eiuſsmodi fuiſsſse, vt conditiones has, ſsi Titius voluerit, aut ſsi Titius in capitolium aſscenderit, dumtaxat æquiparare voluerit quoad ſsignificandi modum: quaſsi diceret, legatum regulariter in alterius voluntatem conferri non poſsſse, quandoque tamen accidere, vt conferatur, vt cùm alicui legatur ſsub condictione, ſsi Titius in capitolium aſscenderit: quo caſsu, quamuis non expreſsſsim in voluntate Titij poſsitum eſst, an aſscendere velit, nec-ne, & conſsequenter an debeatur, vel non debeatur legatum, ſsicut in alio caſsu, cùm expreſssè cauetur, ſsi Titius voluerit; & ſsic quoad voluntatem teſstatoris nihil intereſst, ſsi Titius in capitolium aſscenderit, mihi legetur, an ſsi voluerit; quoniam vtroque caſsu voluntatem, aut factum Titij exſspectari voluit teſstator; intereſst tamen quoad validitatem, & effectam legati, cuius repectu æquiparatio non fit per Vlpianum; conſstat enim, diuerſsiſsſsimas eſsſse conditiones, vt dicit textus in dict. l. nonnunquam, ff. de condit. & demonſstrat. atque elegantiſsſsimè explicauit Cumanus in dict. l. 1. ff. de legatis 2. & in l. is qui hæres, ff. de acquirenda hæreditate; & probauit Socinus in l. ſsi quis arbitratu, num. 20. ff. de verbor, obligat. Luſsitani verò ſsententiam relatam ſsuprà num. 41. improbauit etiam Fachineus controu. iur. lib. 5. cap. 58.

Deinde Neotericorum ſsententia nec etiam probatur

* per textum in l. ſsenatus, §. legatum, ff. de legatis 1. quippe, cùm ea lex iuxta communem, & veram ſsententiam intellecta, probet dumtaxat, legatum in alienam voluntatem, ſscilicet legatarij poni poſsſse, quæ aliena dicitur reſspectu hæredis, vt obſseruant Gloſsſsa ordinaria, & communiter Doctores ibi. Couarru. in dict. cap. cùm tibi, de teſstament, num. 8. ad finem, Antonius Gomez in l. 31. Tauri, num. 3. Petrus de Peralta in dict. l. 1. ff. de legatis 1. num. 50. qui num. 59. à princ. ſsingularem reddit, ac veram quidem diſscriminis rationem, quare legatum in liberam cuiuſsque alterius voluntatem conferri non poſsſsit, & in arbitrium poſsſsit, vt ibi videri poterit. Pro

* nunc, dixiſsſse ſsufficiat, prædictam differentiam procedere etiam poſst legem Partitæ, 29. tit. 9. partita 6. vt ſsic de iure illo Partitarum, legatum in liberam alterius voluntatem conferri non poſsſsit ſsicut nec de iure communi conferri poterat; enim verò ex lege illa dumtaxat validatur legatum in hæredis voluntatem relictum, vt dixi ſsuprà num. 38. legatum verò in cuiuſsque alterius voluntatem collatum, iuris communis diſspoſsitioni relinquitur, quod eſst notandum. Hodie tamen poſst deciſsionem

* l. 31. Tauri, quæ eſst l. 5. tit. 4. lib. nouæ collectionis Regiæ, validum erit legatum eiuſsmodi; quippe, cùm illæ leges teſstatoribus permittere videantur, in aliorum voluntate legata, & particulares quaſscunque diſspoſsitiones relinquere, vt dicebam ſsuprà n. 39. vbi retuli Peraltam ſsic expreſssè dicentem in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 51. in princ. & num. 53. verſsiculo, quia prædicta lex fori, & num. 78. & Menchacam de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 13. num. 20. & 24. & conſsequenter ex dictis legibus immutatum erit tam ius commune, quàm Partitarum ius, vt in alterius voluntatem relicta particularia conferri poſsſsint, ex eiſsdem Authoribus, atque etiam probaſsſse videntur Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſsſsa 1. num. 4. lib. 2. nouæ collectionis Regiæ, Padilla in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 53. aliter tamen intelligit, & contrarium directè tenet Antonius Gomezius (ad quem nullus aduertit) in dict l. 31. Tauri, num. 4. in verſsiculo, Ex quibus infero. Sed verum non credo; tum quia, nimis reſstringit earum legum deciſsones, tum etiam, quia iuxta declarationem Gomezij, nihil nouum continerent illæ leges, quod non eſst credibile, & menti, atque verbis earum multùm repugnat, vt dicetur ſstatim.

Deinde & quarto loco conſstituendum eſst, ſilẽtiosilentio prę

*termitti non poſsſse vnum quod eſst neceſſariúnecessarium, & in praxi cõtingens, nec aliqua lege huius Regni expreſssè decisũdecisum, communi tamen Doctorum interpretatione receptum, legatum, inquam, certæ quantitatis, aut certæ ſspeciei relictum alicui, ſsi Titius arbitratus fuerit, non eſsſse purum, ſsed conditionale. ac per cõſequensconsequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi exiſstente, legatum corruere, ſsicut defectu conditionis cuiuſslibet: quod in ſspecie notarunt Bartolus num. 9. Alexander ſsub num. 10. Paulus num. 6. & Alciatus num. 9. in dicta l. 1. ff. de legatis 2. idem Bartolus in l. ſsi quis arbitratu, num. 3. ff. de verborum obligationibus, vbi communem ſsententiam profitetur Iaſson num. 18. Coſsta ſselectarum, lib. 1. cap. 21. num. 1. & cap. 22. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsiis, art. 33. num. 69. fol. 304. latiùs Peraltar in dicta l. 1. ff. de legat. 2. ex num. 5. in verſs. Prima eſst, vſsque ad num. 11.

Sed contrariam ſsententiam; imò tale legatum non

* eſsſse conditionale in ſspecie propoſsita, ſsed potiùs purũpurum, & cõſequenterconsequenter Titio non arbitrãtearbitrante, aut arbitrari nolente, non corruere legatum, ſsed ad arbitrium boni viri recurrendũrecurrendum eſsſse poſst Accurſs. in l. is qui hæres, in verbo, arbitriũarbitrium, ff. de acquirenda hæreditate, defendunt Cumanus ibi, & in dict. l. 1. ff. de legat. 2. num. 7. Socinus in dict. l. ſsi quis arbitratu, num. 20. & num. 22. de verborum obligat. Franc. de Zaba in dicto cap. cum tibi, de teſstamentis, verſs. quæro an legatum, & ita fuiſsſse iudicatum dicit Afflictis deciſsione 371. n. 5. verſs. Secundo caſsu, ſsentit Menchaca de ſsucceſsſsionum. creat, lib. 2. §. 17. num. 79. expreſsſsim firmat Antonius Gomezius in dict. leg. 31. Tauri, num. 3. in principio, ibi: Imò etiam non arbitrante, &c.

Ego verò, vt meam ſsententiam interponam, ſsequen

*tia conſstituere neceſsſsarium duxi. In primis, legatum arbitrio, vel ad arbitrium alicuius relictum, aut ſsic conceptum, ſsi arbitratus fuerit, conditionale non eſsſse, vt Cumanus, & Socinus rectè docuerunt, ſsed potiùs purum; idque per textum in dicta l. 1. ff. de legatis 2. in 2. part. dum dicit, in legato boni viri arbitrio collato, non ineſsſse conditionem, & legatum, quod in arbitrium alterius confertur, ad arbitriũarbitrium boni viri reducendum regulariter ex ſsua natura, & probat apertè textus ſsingularis in d.l. ſsi ſsic ff. de legatis 1. ibi: Quoniam quaſsi viro bono potiùs et commiſsſsium eſst. Et ita intelligit expreſssè Menchaca dicto §. 17. num. 79. ergo conditionale non eſst: quod patet apertius; nam arbitrium boni viri ab initio certum eſst, quia ab initio conſstare poteſst, an legatarius dignus ſsit, aut benemeritus, vel non: condicionalis verò diſspoſsitio ex futuro pendet euentu, nec aliquid certum ab initio continet; ergo certitudo talis, quæ ab initio conſsideratur, efficere debet diſspoſsitionem puram, quamuis adhuc non appareat, l. reſspiciendum, ff. ſsi certum petatur. Deinde conſstituo, legatum arbitrio, vel ad arbi

*trium hæredis relictum, illo non arbitrante, vel arbitrati nolente, non corruere, quia quaſsi boni viri arbitrio relictum cenſsetur, ac per conſsequens ipſso hærede non arbitrante, vel arbitrari nolente, ad arbitrium boni viri recurrendum eſsſse; quod in hærede admiſsit Bartolus in dicta l. 1. ff. de legatis 2. num. 9. quamuis in alio Tertio contra tenuerit, vt aduertit Coſsta ſselectarum lib. 1. c. 22. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſsſsis, art. 33. num. 69. & dixi ſsuprà, num. 36. Ex lege autem Partitæ 29. tit. 9. partita 6. in tali caſsu hæres contradicere non poteſst. ſsed arbitrari tenetur, niſsi contradicendi iuſstam causam habeat; quod dumtaxat dixit lex illa: debet tamen ex diſspoſsitione iuris communis ſsuppleri, vt ſsi hæres non habeat iuſtãiuſtam contradicendi cauſsam, & arbitrari noluerit, vel iniuſstè arbitretur, ad arbitritũarbitrium boni viri recurrendum ſsit, quod eſst notandum. Prætereà conſstituo, idem quod in hærede, in commiſsſsario obſseruandum, vt ſscilicet legatum certæ quantitatis, vel certæ ſspeciei ad arbitrarium commiſsſsarij à teſstatore nominati relictum, validum eſsſse debeat, etiam commiſsſsario non arbitrante, aut arbitrari nolente, ſsiue tranſsacto termino teſstamentariis præfixo ex l. 33. Tauri, quæ eſst lex 7. tit. 4. lib. 5. nouæ collationis Regiæ, intelligendo in hunc modum, quòd, vel tranſsacto termino, perinde habebitur, ac ſsi commiſsſsarius arbitratus fuiſsſset, ad effectum vt legatario præſstetur legatum ex dictis legibus, vel ſsaltem ad arbitrium boni viri recurrendam erit, vt de|

p. 47

claret, an legatarius ſsit dignus, & benemeritus, vel non; ne alioquin commiſsſsarij negligentia noceat legatario, ac teſstatoris voluntatis maneat defraudata, quæ modis omnibus adimpleri debet, ex vulgatis iuris principiis, & multis congeſstis per Manticam de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. tit. 4. num. 8. lib. 3. tit. 3. num. 5.

Denique idem obſseruandum eſsſse reſspectu alterius cuiuſsque tertij, in ſspecie propoſsita, vt ſscilicet ad arbitrium etiam boni viri recurrendum ſsit, nec legatum corruere debeat eo arbitrari nolente, aut iniquè arbitrante, prove verè aſsſseuerarunt nonnulli Authores relati ſsuprà, num. 48. Quorum ſsententia probatur primò ex his, quæ in propoſsito adducit Petrus de Peralta in dicta in. ff. de legat. 2. num. 34. 35. & 36. Secundò, per textum in l. vltima, §. ſsed & ſsi quis, C. communia de legatis, ſsupponendo, quòd in caſsu illius textus, ſsubſstantia legati commiſsſsa fuit alterius arbitrio, vt aduertit Bartolus im l. ſsi quis arbitratu, num. 5. ff. de verborum obligat. quem ſsequuntur communiter omnes ſsecundùm Socinum. ibi, num. 19. verſs. in gloſsſsa, quicquid aliter intelligat Iaſson ibidem, num. 16. Tertiò, nam, vt dixi, legatum ſsic relictum, ad arbitrium boni viri relatum cenſsetur, per textum in dicta l. ſsi ſsic, ff. de legat. 1. in l. Thais, §. ſsorore, ff. de fideicommiſsſsariis libertatibus, l. fideicommiſsſsa, §. quanquam, ff. de legatis 3. nec perſsonæ: tertij tantùm iniungitur; & ſsic illo non arbitrante recurrendum erit ad arbitrium boni viri, argumento textus, à contrario ſsenſsu in dicta l. ſsi quis arbitratu, & in l. in compromiſsſsis, ff. de receptis arbitris, & in l. finali, C. de contrahenda emptione. Et hactenùs de his, quæ, vt videbis Lector, nullus anteà, ita diſstinctè explicauit, nec abſsque maximo labore ſsic recenſseri potuiſsſsent.

Nunc verò, & quinto loco conſstituendum eſst, om

*nia quæ hucuſsque diximus, eo caſsu intelligenda procedere, quo habitanda diſspoſsitionis in alterius voluntatem confertur, (quæ de iure conferri non poteſst) verò. quando qualitas, vel acceſsſsorium, hoc eſst perſsonarum electio, vel declaratio tantùm; id namque in alterius voluntatem conferri iure ipſso permiſsſsum eſst, l. cùm quidam, l. vnum ex familia, ff. de legat. 2. l. vtrùm, §. cùm quidam, ff. de rebus dubiis. Ex quibus ſsic adnotarunt ſsæpiſsſsimè Doctores in mille locis, & poſst eos, Pariſsius in conſs. 38. ferè per totum, lib. 3. Rota in Nouis, deciſs. 542. num. 8. lib. 1. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. n. 48. & in l. 31. Tauri, num. 4. Molina de Hiſsp. primogen. lib. 2. cap. 4. num. 3. Mieres de maioratu. part. 2. quæſst. 48. num. 3. Simon de Prætis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. ſsolut. 5. num. 5. fol. 27. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 33. num. 57. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſs. 2. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Alios infini

*tos ſsciens, conſsultóque prætermitto, referam tamen Roderici Suarez ad explicationem prædictorum ſsingularia quædam, ac in propoſsito notanda quidem verba; is enim in tract. de captatoria voluntate, ex num. 14. in fine, verſs. concluſsiuè, ſsic ſscribit: Concluſsiuè autem, ex prædictis habes, quòd involuntate diſspoſsitoria non poteſst committi in tertium, ſsed per modum electionis, ſseu declarationis, ſsic; ſsed ne decipiaris credens, quòd ſsimpliciter per viam declarationis, ſseu electionis poſsſsit committi inſstitutio in voluntatem tertij, ſsed debes ſsic intelligere, vbi ſsola electio, ſseu declaratio perſsonarum committitur tertio, ita quòd principalis diſspoſsitio, & eius ſsubſstantia à teſstatore facta eſst: ita quòd commiſsſsario non eligente, nec declarante, nihilominùs diſspoſsitio, & inſstitutio, remaneat firma, vt in caſsu l. cum quidam, l. ſsi quis Titio, ff. de legatis ſsecundò, & dict. l. vnum ex familia; quia vtrùm ſsit dandum, vel ne, non cõmittiturcommittitur in voluntatẽvoluntatem alterius, ſsed quid dandum, vel diſstribuendum ſsit inter certos de incertis: & ſsic intelliguntur iura anteà allegata; nam ſsi diſspoſsitio ſsubstantialis committitur in voluntatem alterius, ſscilicet vtrùm ſsit dandum, vel ne, etiam ſsi per modum electionis, ſseu declarationis, captatoria eſst, & reprobata, quia in effectu, eodem modo confertur in voluntatem tertij, per hæc verba: Instituo hæredes eos quos volueris, ſseu quos elegeris, &c.

Hoc præmiſsſso, intrat nunc dubium, vtrùm melio

*randi aliquem ex filiis, vel nepotibus facultas poſsſsit à parentibus involuntatem alterius committi? Et quidem, cùm pater dicit: Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor, vel commiſsſsarius eligerit: certum eſst tam iure communi quàm Regio dispoſsitionem validam eſsſse: quoniam tunc; ſsubſstantia diſspoſsitionis non confertur in voluntatem vxoris, vel commiſsſsarij, ſsed tantùm qualitas quædam, hoc eſst, electio perſsonæ de certis: quod fieri poteſst, vt ſsuprà dixi, & in terminis cum Antonio Gomezio, Palatios Rubios, Couar. & Tello Ferdinandez, ſsic reſsoluit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. quæſst. 42. num. 2. & vltra eum, idem tenuit Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 48. num. 3. & pro certo ſsupponit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 5. & ſseqq. & in pulchro caſsu notauit Peralta (ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit) in l. 1. 1. ff. delegatis 2. num. 11. fol. 13. vbi dicit, quòd ſsi teſstator meliorauit vnum ex fi

*liis, non deſsignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, ſsed eo dumtaxat dicto, quòd meliorabat vnum ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Seij, vel in eo, quod Seius fuiſsſset arbitratus, valebit melioratio, quia tali caſsu non ſsuſspenditur diſspoſsitionis ſsubſstantia, ſsed ſsolùm declaratio, & executio ipſsiuis: tamen priùs deber fieri executio, & declaratio quantitatis, quàm melioratio per malioratum peti valeat, vt idem Author latiùs probauit ibi, & num. præced. Erit tamen differen

*tia inter hos duos caſsus in eo quòd in primo caſsu, ſsi is, cui electio commiſsſsa eſst, eligere, aut nominare noluerit, omnes filij ad meliorationem æqualiter admittentur, l. vnum ex familia, §. rogo, vbi eleganter Peralta num. 14. & ſseq. ff. de legat. 2. l. cùm quidam, eodem titulo Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 41. Mieres de Maioratu, 2. part. quæſst. 48. num. 13. vbi merito dubitauit de ſsententia Gregorij Lopez, quem ibi refert. In ſsecundo vero caſsu, Seio non arbitrante, aut arbitrari nolente, ad arbitrium boni viri recurrendum erit, vt is arbitretur, quis, qualiſsve filius meliorationem magis mereatur, dignuſsve magis ſsit, ex his, quæ num. præced. adnotauimus, vel ſsaltem nullo arbitrari volente, aut omnibus filiis æqualiter dignis exiſstentibus, æqualis ſsucceſsſsio inter eos dabitur, vt in primo caſsu diximus: quæ eſst ſsingularis, & noua conſsideratio, & apertè probatur ex dictis ſsuprà n. 49. & 50. Et hæc ſsit in propoſsito dubio meliorationis, prima concluſsio, ſsiue caſsus primus deciſsus.

Secundus caſsus ſsit, quando pater non dixit ſse melio

*rare vnum ex filiis, quem vxor, vel alius elegerit, ſsed in hunc modum dixerit: Concedo facultatem; vel, do poteſstatem vxori meæ, vel alicui alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus meis. Et dubium facit, quoniam in tali ſspecie ſsubſstantia diſspoſsitionis commiſsſsa videtur in voluntatem alterius; vnde valere non debet diſspoſsitio, ex his, quæ diximus ſsuprà, num. 51. quod in terminis etiam poſst deciſsionem l. 31. Tauri, verum credit, & conſstanter defendit Tellus Ferdinandez in eadem l. 31. num. 2. per totum, maximè ad finem, in verſs. ſsin autem eſsſset data facultas, vbi in hoc caſsu loquitur, & num. 7. per totum, mouetur ex eo dumtaxat, aut principaliter prædictus Author, quòd in caſsu propoſsito negari non poſsſsit, quin ſsubſstantia diſspoſsitionis fuerit commiſsſsa, & non executio, & inde interpretatur verba dict. l. 31. ſsed violenter quidem, & diuinatoriè, vt Recentiores ſstatim referendi animaduertunt.

Idcircò contrariam ſsententiam in hac quæſstione vi

*detur tenuiſsſse idem Tellus in l. 32. Tauri, num. 4. & expreſsſsim probatum Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. in 1. part. in verbo, pauperes, num. 7. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſs. 5. per totam, & ibidem Azeuedius num. 12. & 13. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Velaſsquez de Auendaño in dict. l. 31. Tauri, gloſs. vnica, num. 5. per totum. Ioannes Guttierrez, qui latiùs, & cæteris expedictùs loquitur, practicarum lib. 2. quæſst. 41. per totam, mouetur in primis, auia idem eſst dicere: Melioro; vel, concedo |

p. 48

facultatem meliorandi: quod iudicio meo verum non eſst; nam in primo caſsu adeſst voluntas & diſspoſsitio teſstatoris expreſsſsa ad meliorandum, dixit enim ipſse teſstator ſse meliorare, & electionem tantùm, aut declarationem commiſsit: in ſsecundo verò caſsu totum negotium commiſsit voluntati alterius, ad quam ſse referens, nihil diſspoſsuit, nec dixit ſse meliorare, vt in caſsu præcedenti expreſsſsit: vnde negari non poteſst, inter hos duos caſsus maximam, & apertam differentiam eſsſse.

Secundo mouetur ex verbis dictæ l. 31. Tauri, vbi ad inſstituendum hæredem requiritur, quòd in commiſsſsione exprimatur nomen hæredis inſstituendi; ad meliorationem autem faciendam, & cætera in ea lege contenta, tantùm requirit lex, quod ſsignetur, ad quid datur mandatum, vel commiſsſsio, & verè hoc negari non poteſst; ſsunt enim expreſsſsa verba illius legis, aliter tamen debent expendi, vt fortiùs adſstringant, vt ſstatim dicetur.

Inquit tandem, & tertiò loco Ioannes Guttierrez, non obſstare vnicum fundamentum contrariæ; partis, quia reſspondet in quæſstione prædicta, non committi ſsubſstantiam diſspoſsitionis in voluntatem tertij, ſsed executionem tantùm, hoc eſst, electionem perſsonæ incertæ de certis, & hoc modo intellectâ lege illâ 31. Tauri, non corrigit ius commune, ſsed declarat illud, ac nihil addit, vt ipſse Guttierrez putat, & tenet etiam Antonius Gomezius (quem ad id nullus refert) in eadem l. Tauri, num. 4. in verſs. ex quibus infero, & eſst de mente ſsuperiorum, qui ſsemper pro certo ſsupponunt, in caſsu propoſsito executionem ſsolam, & non ſsubſstantiam diſspoſsitionis committi.

Ego verò, vt ſsententiam meam interponam in quæ

*ſstione prædicta, nonnulla præmittere neceſsſsarium duxi, quæ veriſsſsima puto, nec ab aliquo hactenus ſsic fuerunt excogitata. In primis, inter hos duos caſsus, Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor, vel alius elegerit; aut, Concedo facultatem, vel, Do poteſstatem vxori meæ, vel alicui alteri, meliorandi vnum ex filiis meis, manifeſstam differentiam eſsſse, vt num. præcedenti dicebam, in principio.

Secundò, quod etiam ibi dixi, in hoc ſsecundo caſsu negari non poſsſse, quin ſsubſstantia diſspoſsitionis commiſsſsa fuerit in voluntatem tertij; tum quia nullum verbum eſst voluntatis teſstatoris diſspoſsitiuum, ſsed totum hoc voluntati, & diſspoſsitioni alterius committitur; tum etiam, quia nihil intereſst, dicat teſstator: Si vxor mea voluerit, melioret vnum ex filiis, an dicat, Concedo facultatem vxori mea meliorandi vnum ex filiis, quoniam vtroque caſsu ſsubſstantia diſspoſsitionis, alterius voluntati committitur, nec in effectu aut in ipſsa ſsubſstantia aliquod diſscrimen eſst, tantum in conceptu verborum diſscrimen dari poteſst, quod attendi non debet, ex l. 2. in fine, C. communia de legat.

Tertiò, præfatam opinionem Ioannis Guttierrez, & Sequacium veram eſsſse, aliam verò Telli Ferdinandez relatam ſsuprà, num. 56. dict. l. 31. Tauri, contrariam; in eo autem Ioannem Guttierrez, & relatos ab eo deceptos, quòd ſspeciem quæſstionis proponunt, in qua ſsubſstantia diſspoſsitionis voluntati alterius committitur, vt ſsupra. dixi: ac poſstmodùm executionem tantùm commiſsſsam contendunt, item dict. l. 31. Tauri, diſspoſsitionem adeò, ſsed malè quidem, reſstringunt, vt ſsibi perſsuadeant, ius dumtaxat commune declarari per illam; in quo etiam manifeſstè labuntur: quippe, cùm legem illam vltrò magis progredi, & iuri communi aliquid addere, verius multò ſsit, vt ſstatim dicetur.

Quartò ex verbis dict. l. 31. Tauri, præfatum dubium

* ita expreſsſsim, & apertè deciſsum, vt diſsputationi, aut dubitationi locus eſsſse non debuerit, quòd ſsi cogitatione inſsiſstas, atque attentè verba perſspicias, negare non poteris, dicitur enim: En eſsta manera, el poder para hazer heredero, nombrando el que da el poder por ſsu nombre a quien manda que el comiſsario haga heredero, y en quanto a las otras, hoc eſst, meliorationẽmeliorationem, exhæredationẽexhæredationem, ſsubſstitutiones, & alia, de quibus, ibi, Señolando para que le da poder: y en tal caſso el comiſsario pueda hazer lo que eſspecialmente el que le dio el poder ſseñalo y no mando, y no mas. Vides ex his verbis, teſstatoris poteſtatẽpotestatem tantúm reſstringi quoad inſtitutionẽinstitutionem, aut nominationẽnominationem hæredis, videlicet vt teneatur in cõmiſſionecomissione exprimere nomen hæredis inſstituendi; in cæteris verò rebus liberæ eiuſsdem voluntati totum relinquitur, vt quicquid velit, dando commiſſionẽcommissionem, efficiat, vt conſstat ibi: Y en quanto a las otras coſsas ſseñalando para que le da poder. Sed in quæſstione propoſsita ſsignat, & expreſsſsim dicit, quòd concedit facultatem, vt meliorationem facere poſsſsit commiſsſsarius; ergo licite poterit teſstator eo modo efficere, ac commiſsſsarius implere, quamuis abſsque commiſsſsione non poſsſset, ex eadem lege quæ tantum ſstatuit hoc, vt in aliis rebus vltra inſstitutionem hæredis detur, vel non detur commiſsſsio, ne fiat fraus: idque prouidere contendit lex illa,

* vt conſstat ex præfatione ipſsus, quæ cauſsam finalem diſspoſsitionis oſstendit, & mentem condentis declarat, vt per textum in l. final, ff. de hæredibus inſstituendis, dixerunt Doctores in mille locis, & multis exornant Iacobus Philippus Ponius in conſs. 125. num. 10, lib. 2. Villalobos communium opinionum. litera, P.n. 344. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 1. & quinque ſseqq. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. ex num. 40. Menochius lib. 6. præſsumpt. 2. Sed tunc fraus non contingit, ſsi impleatur id, quod à teſstatore expreſsſsum eſst, ſsed potiùs impleri vult lex illa; ergo malè retorquetur ipſsa, vt aliud ſsignificet, quàm quod verbis exprimitur. Nec eſst omninò reſsolutio hæc authoritate, vel Authore aliquo deſstituta, imò confirmari poteſst ex ſsententia eorum, quos adduxi ſsuprà, num. 39. & num. 46. qui aper

*tè præſsentiunt ex dict. l. 31. Tauri, diſspoſsitionem poſsſse in alterius voluntatem conferri, & non eundo per alias ambages, in terminis eiuſsdem l. Regiæ. 31. quòd legata, ac etiam aliæ diſspoſsitiones particulares quæcunque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius validè conferantur, ſsecurè & concludenter probat Peralta in locis rela

*tis ſsuprà, num. 39. & 46. ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit. Sed melioratio Tertij, & Quinti, eſst legatum, aut ſsaltem prælegatum, & quota pars bonorum, non hæreditatis, ſsecundùm Suarez in l. quoniam tn prioribus, 7. quæſsti. l. Regiæ, pagina 208. cum ſseqq. Azeuedium in l. 5. tit. 4. num. 12. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Gomez de Leon in cen. informat, facto 5. num. 8. vbi in idem refert Seguram, & Montal. & dicam infrà, cap. an vnico filio melioratio tertij fieri poſsſsit? num. 12. & 31. Ergo meliorandi poteſstas etiam in voluntatem alterius conferri poterit ex lege illa, quæ tantùm contenta eſst cum hoc, quòd in commiſsſsione exprimatur, ad quid facultas detur; eo autem expreſsſso, vltra inſstitutionem hæredis quodcunque committi permittit, vt ſsuprà vidimus.

Tertius & vltimus caſsus ſsit, cùm meliorare, vel non

* meliorare in voluntate vxoris, vel commiſsſsarij ita liberè poſsitum eſst, vt nihil diſsponere, aut exprimere toſstator voluerit ſsed dumtaxat dixerit, quòd ſsi velit vxor, vel commiſsſsarius melioret, aut meliorare poſsſsit vnum ex filiis teſstatoris ipſsius, aut ex tertia bonorum ſsubſstantia, ſsi velit, in aliquem ex filiis Primogenium inſstituat. Et in hoc caſsu (quem Scribentium omnium huius Regni nullus tetigit) idem dicendum eſst, quod in præcedenti, videlicet, diſspoſsitionem valere, ac commiſsſsarium virtute commiſsſsionis, Primogenium inſstituere poſsſse, vel ad meliorationem aliquem ex filiis eligere. Quod probatur primò ex verbis dict. l. 31. Tauri, quæ in hoc cauillari non poſsſsunt; probant enim expreſsſsim, vltra inſstitutionem hæredis, quodcunque committi poſsſse etiam liberè, vt ſsuprà diximus. Secundò probatur hæc ſsententia, & reſsolutione Petri de Peralta relata ſsuprà, & ſsæpe hoc c. repetita, quæ hunc caſsum decidit apertè, & æqualirer comprehendit ſsicut præcedentem; ſsic vt maiori comprobatione non indigeat. Tertiò ex reſsolutione eo|

p. 49

rum Authorum quos adduxi ſsuprà, num. 57. ij enim in caſsu ſsuperiori commiſsſsionem eo modo conceptam validam eſsſse defendunt; & tamen in eo ſsubſstantiam diſspoſsitionis commiſsſsam, ſsicut in hoc, nec differentiam reddi poſsſse euidenter probauimus, quamuis ipſsi (ſsed malè quidem, vt dixi) ſsolam executionem datam contendant. Nec vrget in contrarium Roderici Suarez au

*thoritas relata ſsuprà, num. 52. quippe, cum ipſse loquatur in terminis iuris communis, non in terminis d.l. 31. Tauri, in quibus ſsi dicat aliquis eundem loquutum, negari non poteſst manifeſstè deceptum, ex his, quæ hactenùs diximus: prætereà loquitur in inſstitutione, in qua diuerſsa ratio militat de iure communi, vt dicebam ſsuprà num. 20. ac de iure Regio ſseruari debet diſspoſsitio dict. l. 31. Tauri. Et hucuſsque de his egiſsſse ſsufficiat, quæ noua quidem ſsunt, & notanda, quia nullibi reperientur ita explicata.

CAPVT VII.

Pater meliorans filium, aut deſscendentem alium in tertiò bonorum ſsuorum, ſsi in vocationibus, grauaminibus, aut ſsubſstitutionibus non ſseruauerit ordinem, & formam, quæ in l. 27. Tauri ſstatuitur, vtrùm melioratio in totum corruere debeat, an verò reducenda ſsit ad ordinem, & formam in ea lege præſscriptam? vbi nonnullis ab Authore nouiter adnotatis, Scribentium huius Regni ſsententia profertur, & vltra eos duo caſsus principales conſsiderantur, quibus propoſsitum dubium & verè, & dilucidè magis, quàm antea erat, remanet explicatum; ac denique in ea materia, an actus, qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo poſsſsit? quando vtile per inutile vitietur, vel non vitietur, nonnulla dicuntur, & res iſsta latiſsſsimè explicata proponitur remiſsſsiuè.

SVMMARIVM.

1 Pater meliorans filium, aut deſscendentem alium in tertio bonorum ſsuorum, ſsi non ſseruauerit in grauaminibus, ſsubſstitutionibus, aut vocationibus ordinem, & formam, quæ in l. 27. Tauri, ſstatuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an verò reducenda ſsit ad ordinem, & formam in ea lege præſscriptam? & num. ſseq. per totum caput.
2 Ordo vocationum. & ſsubſstitutionum. qui in l. 27. Tauri, quoad meliorationem tertij præſscribitur, præciſsus eſst, & ſsubſstantialis, & ad vnguem obſseruari debet; ſsic, vt nullo modo præuerti poſsſsit, nec alterari.
3 Authores huius Regni quamplures, et ſsi vnanimiter obſseruauerint ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, præcisè obſseruari debere, nec præuerti poſsſse; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, ſsi contingat, ordinem illum à meliorante præuerti.
4 In melioratione Tertij, deſscendentes primo ſsubſstituendi ſsunt, & his deficientibus, aſscendentes, & ſstatim tranſsuerſsales; ita quod dum adfuerint deſscendentes, & aſscendentes, ſsiue maſsculi, ſsiue fœminæ, tranſsuerſsales non admittantur, nec poſsſsint vocari, & dum adſsunt tranſsuerſsales, ſsimiliter extranei nec admitti, nec vocari debeant.
5 Gomez. Arias, Tellum Ferdinandez, & Velaſsquez de Auendaño in quæſstione præcipua huius Capitis nihil dixiſsſse, nec etiam aliquid præſsentire, quo in propoſsito, aliqua reſsolutio deduci poſsſsit.
6 Pater meliorans in tertiò, vocando, aut ſsubſstituendo vnum ex deſscendentibus, non poteſst alios ex deſscendentibus dimittere & tranſsitum facere ad collaterales, aut extraneos, ſsed antequam ad collaterales deueniat, debet priùs omnes deſscendentes ſsubſstituere, nec ſsufficit vnicum tantum deſscendentem ſsubſstituiſsſse.
7 Alphonſsum de Azeuedo in quæſstione propoſsita ſsuprà, num. 1. nullum verbum loquutum.
8 Velaſsquez de Auendaño, & Alphonſsum de Azeuedo lapſsos in explicatione verborum quorundam Telli Ferdinandez, & iniustè carpere eum, provt hoc num. & ſseq. adnotatur.
9 Telli Ferdinandez in l. 27. Tauri, num. 5. mentem eam fuiſsſse, vt probare voluerit, quòd cùm melioratio fit à parente filio, vel deſscendenti, ſsufficit vnum vel duos deſscendentes ſsubſstituere; nec omnes ſsubſstituere neceſsſsarium ſsit; non tamen quòd vnum vel duos deſscendentes ſsubſstituendo, ad collaterales deueniri poſsſsit, aliis deſscendentibus omiſsſsis.
10 Parentes, qui filio furioſso, vel mente capto, exemplariter ſsubſstituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur illi ſsubſstituere alios eiuſsdem, poſsſsunt tamen vnum vel certos, vel omnes ſsubſstituere.
11 Alphonſsum de Azeuedo minùs bene gloriari, ſse attingere nonum dubium, & per neminem tactum, provt nouè, & verè hoc num. adnotatur.
12 Ayoræ, Anguli, & Ioannis Guttierrez in quæſstione agitata ſsuprà, ex num. 1. ſsenentia refertur.
13 Anguli in eadem quæstione, loquendi modum nimis perplexum eſsſse, aut ſsaltem improprium & obſscurum, provt hoc numero nouè, & verè oſstenditur per Authorem.
14 Meliorans in tertio bonorum ſsuorum aliquem filium, aut deſcendentẽdescendentem alium, ſsiue in teſtamẽtotestamento, ſsiue in contractu inter viuos, ſsi iure perpetui vinculi, aut Maioratus, meliorationẽmeliorationem poſsſsideri voluerit, & in ſsubstitutionibus, ſsubmiſsſsionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri ordinem non ſseruauerit, ſsed alterauerit illum, diſspoſsitio non vitiabitur, imò potiùs valebit; vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, ita vt m perpetuum valitura ſsit melioratio, ordine tamen à lege præſscripto ſsuccedendum erit, & num. ſseq.
15 Maioratûs bona, ſsui naturâ perpetuò debent inter omnes, qui ſsucceſsſsuri ſsunt, conſseruari.
16 Et ſsic etiam iuris diſspoſsitio inter eos ſseruanda erit, non obſstante vocatione illius, quem præpoſsterè nominauit teſstator, quæ haberi debet pro non ſscripta, & loco illius ſsuccedere debet nominatio, & vocatio facta à lege.
17 Teſstator, qui meliorationem Tertij, iure perpetui vinculi, aut Maioratus poſsſsideri voluit, tamet ſsi in vocationibus ordinem legis præuerterit, cenſsendus eſst voluiſsſse facere omnes ſsubſstitutiones ad ipſsam perpetuitatem inducendam neceſsſsarias, & ſsine quibus bona ipſsa perpetuo, iure Maioratûs conſseruari non poſsſsent, et ſsi aliter non expreſsſserit: & in definitis vocationibus, vtiliter, & iuxta formam legis factiis, ſsucceſsſsio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & ſsine quibus Maioratus perpetuò conſseruari non poteſst.
18 Idque ex præſsumpta, & coniecturata mente teſstatoris ipſsius, qui credendus non eſst voluiſsſse facere inutilem diſspoſsitionem; imò illam ſsuſstineri eo modo, quo poſsſsit, & perpetuitatem inducat.
19 Actus, qui non valet vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo poſsſset? latiſsſsimè tractatum remiſsſsiuè, & hac de re Aquilinius, & Gallinius commendati.
20 Actus, qui non valet vt agitur ſsemper valere debet omni meliori modo, quo fieri poſsſset, quando apparet de voluntate diſsponentis.
21 Idque procedere non ſsolùm in claris, ſsed etiam, cùm in |
p. 50
dubio ſsumus; tunc enim actus, qui non valet vt agitur, valere debet in dubio, omni meliori modo, quo geri potuit, quia non præſsumitur quis facere actum fruſstratorium, neque eligere viam, per quam impugnet iudicium ſsuum.
22 Et in ambiguis id accipimus, quo res, de qua agitur, in tuto ſsit.
23 Actus valet omni meliori modo quo poteſst, quando apparet ex coniecturis diſsponentem voluiſsſse, valere actum omni meliore modo, quo poſsſset.
24 Et de voluntate diſsponentis apparere euidenter in caſsu propoſsito ſsuprà, ex num. 14.
25 Meliorationum tertij bonorum ſsuorum, ſsi iure Maioratus poſsſsideri non expreſsſsit, nec voluit teſstator, ſsed tantùm reſstitutionis grauamen appoſsuit, aut inter aliquas perſsonas ſsubſstitutiones fecit, quoad eas tantùm, in quibus dict. l. 27. Tauri, ordo fuit omiſsſsus, vitiabitur diſspoſsitio, & rata manebit quoad reliquas, quæ ſsecundùm ordinem vocatæ fuerunt, ita vt in vltimo, qui à teſstatore vtiliter, & ſsecundùm formam legis nominatus eſst, bona maneant libera, & diuiſsibilia, & ab onere reſstitutionis immunia.
26 Subſstitutio vtiliter, & ſsecundùm formam legis facta, non debet per inutilem vitiari.
27 Vtile per inutile non vitiari in his, quæ ſseparationem recipiunt.
28 Idem eſsſse in perſsonis.
29 Et in teſstamentis.
30 Vtile per inutile quando vitietur, vel non vitietur? plenè explicatum remiſsſsiuè.
31 Anguli declaratio in propoſsito præcedentium probatur.

CIrca l. 28. Tauri, quæ hodie eſst l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ſsingularis occurrit, & in praxi vtiliſsſsima quæſstio, nec per aliquem adhuc ex Scribentibus omnibus huius Regni plenè, vt arbitror, aut abſsolutè explicata, an ſsi pater melio

*rans filium, aut deſscendentem alium in Tertiò bonorum ſsuorum, in vocationibus, grauaminibus, aut ſsubſstitutionibus non ſseruauerit ordinem, & formam, quæ in ea lege ſstatuitur, corruere debeat melioratio in totum, an verò reducenda ſsit ad ordinem, & formam in eadem lege præſscriptam? Atque vt radicitus diſsceptationem hanc aſsſsumam, ante alia conſstituo, quòd ordo vocationum & ſsubſstitutionum, qui in dicta l. 27. Tauri,

* quoad meliorationem tertij præſscribitur, præciſsus eſst, & ſsubſstantialis, & ad vnguem obſseruari debet, ſsic, vt nullo modo præuerti poſsſsit, nec alterari; quod vnanimiter probarunt omnes, qui ad dictas leges Regias commentaria ediderunt: inter quos ſsic adnotarunt Palacios Rubios num. 50. Gomez. Arias num. 18. Caſstillio num. 36. Tellus Ferdinandez num. 12. & num. 17. & Velaſsquez de Auendaño gloſs. 2. num. 1. in dict. l. 27. Tauri, Matienzus in dict. l.n. tit. 6. gloſs. 9. in princ. & gloſs. 11. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & Azeuedius ibidem, n. 38. & num. 43. Couarruu. in cap. Rainaldus, de testamentis, §. 2. num. 4. verſs. Sextum, Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 2. n. 11. & c. 11. n. 12. Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 11. circa finem. & 2. part. quæſst. 6. num. 25. Angulus ad leges meliorationum, dict. l. 11. gloſs. 7. num. 1. fol. mihi, 219. Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſst. 52. Verumenimuerò, quamuis præfati Au

*thores vnanimiter obſseruari, ordinem & formam dict. l. 27. Tauri præcisè obſseruari debere, nec præuerti poſsſse; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, ſsi contingat, ordinem illum à meliorante præuerti: præ

*tereà, quòd in melioratione tertij deſscendentes primo ſsubſstituendi ſsint, & iis deficientibus, aſcendẽntesascendentes, & ſstatim tranſsuerſsales, ita quòd dum adfuerint deſscendentes, & aſcendẽtesascendentes ſsiue maſsculi. ſsiue fœminæ, tranſsuerſsales non admittantur, nec poſsſsint vocari; & dum adſsunt tranſsuerſsales, ſsimiliter extranei nec admitti, nec vocari debeant, rectiſsſsimè tenuerunt Gomez. Arias num. 59. Tellus Ferdinandez commendans num. 17. & Velaſsquez de Auendaño gloſs. 2. num. 10. in fine, in dicta leg. 27. Tauri, Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. n. 52. Sed ſsi prædi

*ctus ordo obſseruatus non fuerit, an ſsuſstineri poſsſsit melioratio ſsaltem quoad eos, in quibus ordo ſseruatus eſst, (de quo nunc quærimus) nullatenus declarant, nec aliquid dicunt, aut præſsentiunt, quo, in propoſsito dubio, aliqua reſsolutio deduci poſsſsit.

Similiter etiam, quòd pater meliorans in tertiò, vo

*cando, aut ſsubſstituendo vnum ex deſscendentibus, non poſsſsit alios ex deſscendentibus dimittere, & tranſsitum facere ad collaterales, aut extraneos, ſsed antequam ad collaterales deueniat, quòd debeat priùs omnes deſscendentem ſsubſstituere, nec ſsufficiat vnicum tantum deſscendentem ſsubſstituiſsſse. rectè defendunt Velaſsquez de Auendaño in dict. l. 27. Tauri, Gloſs. 2. num. 10. Azeuedius, qui

* in quæſstione propoſsita ſsuprà, num. 1. nullum verbum loquitur in dict. l. tit. 6. lib. 5. num. 38. & 39. & Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſst. 53. num. 4.

Deinde (quod obiter, neceſsſsariò tamen adnotandum

* erit) Velaſsquez de Auendaño, & Alphonſs. de Azeuedo in locis relat is ſsuprà, manifeſsto errore labuntur, quatenus in caſsu præcedenti arbitrantur contrarium tenuiſsſse Tellum Ferdinandez ibi num. 5. & minùs benè Telli ſsententiam ſsequutum fuiſsſse Matienzum in dict. l. 11. tit. 6. lib. 5. Gloſs. 4. num. 3. Sed verè prædicti Authoris mentem non percipiunt, & iniuſstè carpunt illum; quippe

* cùm Telli mens ea fuerit, vt probare voluerit, quòd cùm melioratio fit à parente filio, vel deſscendenti, ſsufficit, vnum vel duos deſscendentes ſsubſstituere, nec omnes ſsubſstituere neceſsſsarium eſst; non tamen, quòd vnum vel duos deſscendentes ſsubſstituendo, ad collaterales deueniri poſsſsit, aliis deſscendentibus omiſsſsis: id enim eſsſset contra apertam deciſsonem d.l. 27. Tauri, vbi n. 17. id expreſsſsim adnotauit Tellus, vt ſsuprà dictũdictum eſst, & in ſspecie cõſtituitconstituit, omnes deſscendentes & aſscendentes legitimos vocandos eſsſse, & ſsubſstituendos, antequam collaterales vocari, aut ſsubſstitui poſsſsint: quod adeò certum eſst, atque indubitatum ex illa lege. vt nequaquam vir doctus de eo dubitare potuerit; alius igitur eſst eiuſsdem ſsenſsus vt ſscilicet vnum vel duos deſscendentes ſsubſstituere ſsufficiat, cùm melioratio fit à parente; vt conſstat ex ſsummario dicti num. 5. nec omnes ſsubſstituere neceſsſsarium ſsit, non tamen quòd vnum vel duos ſsubſstituendo, ſsic ſsit ſsatisfactum legi vt aliis deſscendentibus omiſsſsis, ad collaterales deueniri poſsſsit, idque expedictùs conſstare poteſst, eodem Aut hore prælecto loco, & num. ſsuperiùs præcitatis, vbi in hunc modum quærit; ſsed eſsto, quòd ſsubſstitutionem teneatur facere inter deſscendentes, an omnes debeant ſsubſstitui, vel vnus; & in hoc expeditum eſst, ſsubſstitutionem poſsſse fieri vni ex pluribus, probátque Aſsſsumptum ex l. 18. 19. & 20. in eiſsdem legibus Tauri, & l. humanitatis, C. de impuberum, vbi parentes, qui filio furioſso, vel

* mente capto exemplariter ſsubſstituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur illi ſsubſstituere alios fratres eiuſsdem, poſsſsunt tamen vnum vel certos, vel omnes ſsubſstituere, vti ex illa lege tradiderunt cõmunitercommuniter Gloſsſsa, & omnes Doctores ibi. Antonius Gomez, tom. 1. variarum cap. 6. num. 6. verſs. Quod tamen notabiliter, & iſste, vt credo, eſst verus ſsenſsus Telli Ferdinandez, provt rectiùs percipit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſst. 53. num. 4.

Denique notandum erit, Alphonſsum de Azeuedo in

* dict. l. 11. titul. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ num. 37. & 38. minùs bene gloriari ſse attingere nouum dubium, & per neminem tactum, an pater meliorans in tertio, vocando vnum ex deſscendentibus, poſsſsit alios deſscendentes dimittere, & tranſsitum facere ad collaterales, & extraneos, & quòd ipſse nouè tenet hanc opinionẽopinionem, ſscilicet quòd de vno in alterum debet fieri ſsubſstitutio, & in fauorem omnium apponi grauamen, antequam tranſsitus fiat ad propinquos, & extraneos; id enim nouum non eſst, ſsed apene deciſsum in dict. l. Tauri, & expreſssè adnotatum per Tellum Ferdinandez in dict. l. 27. Tauri, |

p. 51

num. 17. dum dicit, tranſsuerſsales legitimos non poſsſse vocari niſsi in defectum omnium deſscendentium.

Vides igitur ex omnibus Authoribus relatis ſsuprà, ad quæſstionem principalem huius Capitis nihil certum poſsſse deduci; tamen non deſsunt alij, qui quæſstionem attingant: horum primus Ayora in tractatu, de partitionibus, 2. part. cap. 43. per totum, dicit, quòd ſsi pater me

*liorans in tertiò bonorum ſsuorum, aliquem ex filiis ſsuis, ordinem, & formam dictæ: legis non ſseruauerit, ſsed in grauaminibus, vinculis, ſsubmiſsſsionibus, aut ſsubſstitutionibus à ſse factis prætulerit extraneum ſsuis deſscendentibus, aſscendentibus, vel aliis conſsanguineis, non valebit quod in contrarium factum fuerit, ſsed tantum quod legitimè factum apparebit, vſsque ad eam perſsonam excluſsiue, quæ inutiliter & contra legem ſsubſstituta fuerit; & ſsic annullabitur quod aliter factum erit, non verò irritabitur, quod legitimè fuerit factum, hoc eſst, melioratio ipſsa; & ſsic remanebit libera, & diuiſsibilis inter hæredes vltimi poſsſseſsſsoris, ad quem vſsque potuit fieri ſsubſstitutio, & apponi grauamen: quam ſsententiam tenet etiam, ſsed Ayoram non refert Angulus ad leges meliorat. l. 11. gloſs. 15. num. 1. & 2. fol. 238. qui indiſstinctè tradit ad ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, reducendas eſsſse vocationes, vt melioratio valeat; & reddit rationem, quia faciens meliorationem, non potuit efficere, quin leges in ſsuo teſstamento locum haberent, niſsi teſstator proceſsſserit, annullando actum, ſsi contra ſsuum ordinem attentetur; tunc enim diſspoſsitio redditur inutilis, cùm nec teſstator acquieſscat legi, nec lex teſstatori: & ſsequitur Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. q. 51. n. 15. 16. & 17. vbi nonnulla adducit contra hanc reſsolutionem, & illis optimè ſsatisfacit, ac denique in hac opinione perſsiſstit.

Interim tamen, dum ad meam ſsententiam propo

*nendam accedo, aduerto ad duo. In primis, Anguli rationem non omnino concludere, imò forſsan eâ attentâ, dici poſsſset contrarium, meliorationem, inquam, in totum corruere, idque ex his, quæ Doctores obſseruarunt communiter, in l. nemo poteſst, ff. de legatis 1. Deinde & ſsecundo, eundem Angulum, ideò abſsque aliqua nota prætermitti non poſsſse, quòd cùm primùm firmiter crediderit ipſse in caſsu prædicto meliorationem debere valere, ſsaltem quoad eos, qui legitimè ſsunt vocati, in quo ſsenſsu accipit cum Ioannes Guttierrez vbi ſsuprà, idque coacta ratione firmandum eſst ex ratione ab eodem Angulo adducta, quòd vtile per inutile vitiari non debet ſsecundùm iuris regulas; malè quidem ſstatuit poſsteà. quòd cõtratiuscontratius ordo teſstatoris non annullabitur in totum, ſsed ad ordinem eius legis reduci debebit: quoniãquoniam verba prædicta perplexa ſsunt, & nimis obſscura; ſsi enim tantùm ſsuſstinetur melioratio quoad eos, qui legitimè ſsunt vocati, & non quoad alios, qui præpoſsterè, & cõtra illius legis formam vocãturvocantur, dici non poteſst, contrarium ordinem teſstatoris ad huius legis ordinem reducendum eſsſse; ſsic enim denotatur apertè inter omnes valituram eſsſse meliorationem, reducendas tamen eſsſse vocationes ad ordinem dict. l. 27. Tauri, ſsed dici debuiſsſset, contrarium ordinem teſstatoris in ſsubſstitutionibus tertij non annullari in totum, ſsed valere dumtaxat quoad ſsubſstitutiones, aut vocationes iuxta ordinem factas: ſsubſstitutiones igitur, quæ ſsecundùm formam, & ordinem factæ ſsunt à principio, & tantùm valituræ ex ſsententia dictorum Authorum, quòd adordinem eius legis reducantur, dicere, perplexus nimis, aut ſsaltem improprius, & obſscurus loquendi modus eſst.

Nihilominus tamen ſsuperiori opinioni, tametſsi præ

*dictorum Authorum authoritate fultae, ego in totum non acquieſscentem, ſsed pro vera resolutione diſstinguendum exiſstimarem. Primò, quòd ſsi is qui fecit meliorationem, ſsiue in teſstamento, ſsiue in contractu inter viuos, hoc nihil intereſst, iure perpetui vinculi, aut Maioratus meliorationem poſsſsideri voluerit; ſsic, vt primogenium, aut vinculum perpetuò duraturum inſstituat, & in ſsubſstitutionibus, ſsubmiſsſsionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri, ordinem non ſseruauerit, ſsed alterauerit illum: tunc in ea ſspecie diſspoſsitio non vitiabitur; imò potiùs valebit, vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, & in hoc caſsu obtineri non poteſst ſsuperiorum Authorum opinio: quippe cùm valeat melioratio in perpetuum quoad omnes, reduci tamen debet ad ordinem præſscriptum in dict. l. 27. Tauri, ipſsi autem (ſsed malè quidem) indiſstinctè tradiderunt, quoad eos tantùm valere meliorationem, qui ordine, & forma dictæ legis vocati erant, & in vltimo eorum extingui debere; & ad ſsic dicendum principaliter moueor ex ſsequentibus.

Primò, nam cùm ex natura diſspoſsitionis, & Maio

*ratus, bona perpetuò debeant inter omnes de familia teſstatoris, aut inter eos, qui ſsucceſsſsuri ſsunt, conſseruari, vt latiſsſsimè probant Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum, Mieres de maioratu, 4. part. q. 29. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæſst. 2. Velaſsquez de Auendaño in l. 27. Tauri, gloſs. 1. num. 12. ſseruanda

* etiam eſst inter eos iuris diſspoſsitio, non obſstante vocatione illius, quem præpoſsterè nominauit teſstator, quæ haberi debet pro non ſscripta; & loco illius ſsuccedere debet nominatio, & vocatio facta à lege, ſsic, vt extinctis his, qui ritè, & iuxta legis formam nominati ſsunt, Maioratus ſsucceſsſsio deuenire debeat non ad eos, qui contra eiuſsdem legis formam nominati fuerint, ſsed ad proximiores non nominatos, & eos qui ordine dict. l. Tauri, in proximiori gradu ſsunt, argumento textus in l. cum quidam, & in l. cum ita legatur, §. in fideicommiſsſso, ff. de legatis 2. & eorum, quæ in ſsingulari caſsu cum Imola, & Felino conſsiderauit Rochus de Curte de iure patronatus, verbo, honorificum, num. 5. & in Maioratu loquens Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 4. num. 17.

Secundò moueor, nam cùm teſstator ipſse melioratio

*nem iure perpetui fideicommiſsſsi, aut Maioratûs poſsſsideri voluerit, tametſsi in vocationibus ordinem legis Regiæ præuerterit, cenſsendus eſst voluiſsſse facere omnes ſsubſstituiiones ad ipſsam perpetuitatem inducendam neceſsſsarias, & ſsine quibus bona ipſsa conſseruari non poſsſsent perpetuo, iute Maioratûs, etſsi aliter non expreſsſserit, aut eo modo, quo ſsuccedi perpetuò non poſsſset, & in definitis vocationibus vtiliter factis ſsucceſsſsio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & in quibus iuxta voluntatem teſstatoris, Maioratus poterit conſseruari perpetuò, ex his, quæ ſscripſserunt Socinus in conſs. 57. num. 3. lib. 3. Pariſsius in conſs. 72. num. 81. & 85. lib. 4. atque ex

* præſsumpta, & coniecturata mente teſstatoris ipſsius, qui credendus non eſst voluiſsſse facere inutilem diſspoſsitionem; imò illam ſsuſstineri eo modo, quo poſsſsit, & perpetuitatem inducat, ex Ruino in conſs. 72. num. 74. vol. 2. Curtio iuniore in conſs. 115. num. 7. latiùs probat Mantica de coniectaris vlt. volunt. lib. 3. tit. 2. ex num. 10. Camillus Gallinius de verborum ſsìgnificatione, lib. 9. cap. 36. per totum: quo loco eruditè tractat theoricam, aut quæſstionem illam ſsatis controuerſsam, multíſsque caſsibus, aut diſstinctionibus inuolutam: an ſscilicet actus, qui non

* valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo quo poſsſset; Bartoli, & aliorum Antiquorum, Tornielli etiam, Bologneti, & Recentiorum traditiones recenſset, & tandem nonnulla conſstituit, quæ & vera ſsunt, & vrgent pro reſsolutione prædicta, ac etiam conueniunt his, quæ in propoſsito latiſsſsimè poſst alios quamplures ſscripſsit Ioan. Marc. Aquilinus in l. 1. §. ſsi quis ita, ex num. 58. vſsque ad n. 113. ff. de verb. obligat. vbi vide omninò, & ibidem Alciatus, & alij permulti. Baconius declarationum. iuris, lib. 5. declarator. 69. ex num. 8. In primis, quòd

* actus, qui non valet vt agitur, ſsemper valere debet omni meliori modo, quo fieri poſsſset, quando apparet de voluntate diſsponentis: idque procedere non ſsolùm cùm in claris ſsumus, vt ipſse Camillus probat ibidem, ex

* num. 10. cum ſseqq. ſsed etiam cùm in dubio verſsamur; tunc enim actus, qui non valet vt agitur, valere debet in dubio omni meliori modo, quo geri potuit, quia non |

p. 52

præſsumitur quis facere actum fruſstratorium; neque eligere viam, per quam impugnet iudicium ſsuum, l. 3. ff. de militari teſstamento, l. hæc ſstipulatio, §. Diuus, ff. vt legatorum, ſseu fideicommiſsſsorum nomine caueatur. Et in

* ambiguis id accipimus, quo res de qua agitur, in tuto ſsit, l. quoties la ſsegunda, ff. de verb, obligat l. quoties, ff. de regulis iuris, & latiùs probat ipſse Camillius ex num. 33. cum ſseqq. deinde num. 52. & ſseqq. rectè etiam conſstituit,

* quòd actus valet omni meliori modo quo poteſst, quando apparet ex coniecturis, diſsponentem voluiſsſse, valere actum omni meliori modo, quo poſsſset; ſsed in caſsu præ

*dicto conſstat apertè, teſstatorem voluiſsſse facere perpetuum vinculum, aut Maioratum perpetuum, illúmque inter eos, qui de familia ſsua eſsſsent, perpetuò durare: ergo ex quo id voluit expreſssè, videtur etiam & neceſsſsariò voluiſsſse aliud, ſsine quo id ſsubſsiſstere non poſsſset, nec principalis intentio effectum ſsortiti, nempe vt ſsi vocationes à ſse factæ, provt expreſsſsæ fuerunt, ſseruari non poſsſsent, ad eum modum reducerentur, iuxta quem voluntas ſseruari poſsſset, ac in tuto maneret: quod adeò veriſsimile eſst, & menti diſsponentis conforme, vt nullo in caſsu fortiùs vrgere poſsſsit doctrina ſsuperior, quòd actus valeat omni meliori modo, & c. quando ex coniecturis de voluntate diſsponentis apparet.

Secundo conſstituo, quòd ſsi meliorationem Tertij bo

*norum ſsuorum, iure Maioratus poſsſsideri non expreſsſsit, nec voluit teſstator, ſsed tantùm reſstitutionis grauamen appoſsuit, aut inter aliquas perſsonas ſsubſstitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus dict. l. 27. Tauri, ordo fuit omiſsſsus, vitiabitur diſspoſsitio, & rata manebit quoad reliquas, quæ ſsecundùm ordinem vocatæ fuerunt; itavt in vltimo, qui à teſstatore vtiliter, & ſsecundùm formam legis nominatus eſst, bona maneant libera, & diuiſsibilia, & ab onere reſstitutionis immunia, argumento textus in l. qui solidum, §. prædium, ff. de legatis 2. cum aliis adductis per Molinam de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 1. Mieres de maioratu, 4. part. quæſst. 29. num. 1. & in terminis huius caſsus loquuti ſsunt Ayora, Angulus, & Ioannes Guttierrez, quorum mentionem fecimus ſsuprà, num. 12. Et pro hac parte vltra ea, quæ adducit Guttierrez dict. quæſst. 51. num. 16. & 17. illud mihi concludens eſsſse videtur, quòd cùm in hac ſspecie vniuſscuiuſsque perſsonæ diuerſsa ſsit ſsubſstitutio, aut vocatio, vt argumento l. cohæredi, §. qui diſscretas, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. obſseruarunt Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, 8. quæſst, in declaratione legis Regiæ, num. 6. C. de inofficioſso teſstamento Tellus Ferdinandez in l. 27. Tauri, num. 2. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. c. 1. num. 17. Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 10. num. 4. Ioannes Guttierrez practiarum, lib. 2. quæſst. 52. num. 3. non debet ſsubſstitutio, aut vocatio, quæ vtiliter, & ſse

*cundùm formam legis facta eſst, per inutilem aliam vocationem, aut ſsubſstitutionem vitiari, ex vulgata regula l. ſsancimus, C. de donationibus, & l. 1. §. ſsed ſsi mihi, ff. de verborum obligat, vbi poſst Bartolum, & alios antiquos

* communiter tradiderunt Doctores, quòd vtile per inutile non vitiatur in his, quæ ſseparationem recipiunt, vt pleniſsſsimè declarat Alciatus ibi, ex num. 30. cum multis ſseqq. dicens num. 31. idem eſsſse in perſsonis, ex Signorolo

* in conſs. 114. & in teſstamentis, vt ibidem probauit num. 27.

* per textum in l. 2. ff. de his quæ pro non ſscriptis habentur, & in l. hac conſsultiſsſsima, §. ex imperfecto, C. de teſstamentis, & vide poſst alios multos, Andream Gaill. practicarum obſseruationum. lib. 2. obſseruat. 4. num. 6. & ſseqq. & obſseruat. 5. ex num. 8. Ioannem Marcum Aquilinum. in dict. l. 1. §, ſsed ſsi mihi, de verborum obligat, ex num. 9. cum multis ſseqq. Sarmientum ſselectarum lib. 6. cap. 5. per totum, vbi plenè declarant, quando vtile per inutile vi

*tietur, vel non vitietur; & aduerte, ſsuperiorem reſsolutionem procedere non debere, quando teſstator procederet vltrà, annullando actum, ſsi contra ſsuum ordinem attentetur: tunc enim diſspoſsitio redderetur inutilis cùm nec teſstator acquieſscat legi, nec lex teſstatori: quod rectè aduertit Angulus, vt retulimus ſsuprà, num. 12. & facilè

* comprobatur ex vulgatis iuris principiis, & communibus Doctorum traditionibus, voluntatem, aut diſspoſsitionem teſstatoris contra leges, in eo, quòd prouident in vniuerſso, & ad publicam vtilitatem, vel reſspiciunt formam, ſseruandam non eſsſse, l. nemo poteſst, l. ſsi quis inquilinos, §. finali, ff. de legatis 1. vbi plenè Doctores, maximè Ioannes Guttierrez ex num. 6. Menchaca de ſsuceſsſsionum. creat. lib. 1. §. 7. Sed reijciendam omninò, & conſsequenter actus quoſscunque corruere, quoties teſstator voluit, quòd leges in ſsuo teſstamento locum non haberent, l. 1. in princ. C. de vſsuris, l. ſseruo alieno, §. finali, ff. de legatis 1. Simon de Prætis de interpretat, vlt. volunt. lib. 5. interpret. 1. dubitat 1. num. 60. & 61. fol. 442. Et longè quidem intereſst, quòd teſstator ſsimpliciter diſsponens, in vocationibus, aut ſsubſstitutionibus ordinem præuerterit in dict. l. 27. ſstatutum; an contra eiuſsdem legis diſspoſsitionem, ſsic ſsuam voluntatem obſseruari voluerit, vt annullauerit expreſsſsim, quod in contrarium attentatum fuerit, provt de ſse conſstat apertè, nec maiori comprobatione indiget.

CAPVT VIII.

Legis 2. C. de reſscindenda venditione, remedium, an ex humanitate, vel ex rigore iuris proceſsſserit, & quare fuerit introductum, nec per illud intra dimidiam, ſsed vitra dimidiam tantum læſsis ſsuccurſsum ſsit? Cur etiam emptori fuerit conceſsſsa ſsupplendi pretij facultas; & eius electioni res relicta; arguta quidem, ſsubtilis, & non vulgata diſsceptatio; quâ poſst incredibilem, & originalem Scribentium lecturam, multa adnotantur, quæ ſsic elaborata, aut digeſsta nullibi anteà erant.

SVMMARIVM.

1 Lex 2. C. de reſscindenda venditione, nouum ius attulit & Iureconſsultis antiquis, quorum reſsponſsa exſstant in Pandectis, incognitum.
2 L. 2. C. de reſscindenda venditione, materiam tractatam à multis, qui hoc num. præcitantur.
3 Huius capitis diſsceptationem non vulgatam, & pro ratione conſstitutionis l. 2. C. de reſscindenda venditione, omninò neceſsſsariam, nec ab alio hactenus ſsic explicatam, hiſsque placituram, qui ſstrictam iuris rationem aſsſsequi deſsiderant.
4 Emptio aut nulla eſst, aut reſscindenda: Nulla ipſso iure corruit, nec eget reſsciſsſsione, ſsed interdum exigit, vt talis à iudice declaretur: reſscinditur emptio, quæ aliquo modo ſsubſsiſstere poterat, verùm ab illa diſscedi, ratio quædam maior ſsuadet.
5 Tranſscribendi vitium ab Authoris natura, & conditione ab horret.
6 Emptio, aut venditio ipſso iure valet, ſsi emptor, aut venditor circumueniatur in pretio vltra dimidiam, ſsed contractus reſscinditur, & ſsubuenitur læſso.
7 Ratio eſst in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiuſsmodi in ſsubſstantia non peccat, nec in ſse habet aliquid vitij; quippe, cùm in ea ſsint res, & pretium, & conſsenſsus, quæ emptionis ſsubſstantialia dicuntur.
8 Idcircò neceſsſsarium fuit remedium l. 2. C. de reſscindenda venditione.
9 Vbi emptori ideò datur facultas ſsupplendi pretij, & eius electioni res relinquitur, quia vt dictum eſst, emptio non peccat in ſsubſstantia, ſsed potiùs iuſsta eſst, & perfecta, ex eáque factus dominus ipſse emptor, vt eam à ſse inuito auelli leges non permittant; nam ſsi quid eſst in eo negotio vitij, non in ipſso contractu eſst, & ſsic reſscindi non debet emptore inuito, ſsed in pretio, quod ſsatis eſst ſsuppleuiſsſse vſsque ad iuſstum.
p. 53
10 Emptori in caſsu l. 2. C. de reſscindenda venditione, tum ex iuris, tum ex æquitatis ratione, eligendi facultatem concedi.
11 L. 2. C. de reſscindenda venditione, remedium, ex humanitate magis, quàm ex iuris rigore introductum, provt hoc num. adnotatur.
12 In pretio emptionis, & venditionis negari non poſsſse, quin contrahentibus liceat ſse circumuenire; ſsic enim expreſsſsum eſst in iure.
13 Dubium tamen maximum eſsſse in explicatione l. in cauſsæ, 16. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, ſsic dicentis: idcircò Scribentes in multis locis, diuerſsimodè interpretari legem illam.
14 Magis tamen communiter probari, naturaliter licere contrahentibus ſse circumuenire in pretio, non quòd natura ipſsa rerum hoc permittat, ſsed natura, id eſst naturales regulæ contractus emptionis, & venditionis ſsic permittant, & patiantur.
15 Quod libenter admittit Author, nec aliam pati interpretationem verba dict. §. idem Pomponius, firmiter credit; exactiùs tamen neceſsſsarium fore hoc explicare, provt hoc num. explicatur, & Moderni Pariſs. traditiones in propoſsito recenſsentur.
16 Reſsciſsſsionis, & remedij l. 2. C. de reſscind. vend. vera ratio adducitur, & Petri Gregorij adnotatio quædam in propoſsito recenſsetur.
17 L. 2. C. de reſscind. vend. remedio, quare intra dimidiam læſsis ſsuccurſsum non ſsit.

CIrca materiam l. 2. C. de reſscindenda venditione, quæ

* nouum ius attulit, & Iureconſsultis antiquis, quorum reſsponſsa exſstant in Pandectis, incognitum, vt rectè tuetur Pinellus ibidem, 1. part. cap. 1. ex num. 2. & ſsequitur Dominus Antonius Padilla num. 11. Azeuedius in l. 14. tit. 9. lib. 9. num. 1. in fine. Multa equidem à me adnotari poſsſsent, quæ forſsan eſsſsent non contemnenda, nec ab aliis ſsic diſstinctè aut abſsolutè explicata: ideò tamen, conſsultòque ea prætermittenda duxi, quòd hac

* de re in mille locis infinita tradiderint Scribentes, ac in eadem l. 2. ex profeſsſso explicarunt Doctores communiter, & pleniſsſsimè Arias Pinellus, & D. Antonius de Padilla ibidem, Doctores etiam in cap. cum dilecti, & in cap. cum cauſsa, de emptione & venditione. Rebuffus, Antonius Gabriel, Franciſsc. Connanus, Antonius Gomezius, Petrus Mozius, Viuius, Matienzus, Caballinus, Maſscar. Rolandus, Nauarrus, Didacus Perez, Sotus, Palacius, D. Spin. & alij, quos in vnum congeſsſsit Petrus Cenedus in collectanea 158. ad Decretales, per totam, vbi de hac materia. Couar. variarum reſsolut. lib. 2. cap. 3. & 4. Molina de Hiſspanorum primogen. lib. 2. cap. 3. ex num. 18. cum ſseqq. Menchaca de ſsucceſsſsionum reſsolut. lib. 3. ad l. ſsi quis in ſsuo. §. legis, ex num. 32. & quæſst. vſsufrequentium, lib. 3. quæſst. 48. & quæſst. 61. Aluarus Valaſscus conſsult. 43. & 44. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 53. ex num. 34. cum ſseqq. & in conſs. 54. ex num. 21. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part, cap. 26. per totum, & practicarum lib. 2. quæſst. 133. vſsque ad quæſst 145. Ioannes Robertus animaduerſs. iuris, lib. 2. cap. 12. Sarmientus ſselectarum lib. 1. cap. 11. ex num. 4. & lib. 7. cap. 12. Ariſsminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de reſscindenda venditione, fol. 117. Hyppolitus Riminaldus in conſs. 483. & in conſs. 553. lib. 5. Azeuedius in l. 1. tit. 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Bonifacius Rogerius in conſsil. 37. lib. 1. Petrus Gregorius in ſsyntagmate lib. 25. cap. 24. D. Felicianus de Solis tractatu de cenſsibus, lib. 2. cap. 1. ex n. 6. vſsque ad num. 12. & num. 39. & ſseqq. nouiſsſsimè Andreas Fachincus controuerſs. iuris lib. 2. cap. 15. & ſseq. vſsque ad cap. 27. Cæuallos practic. comm. contra comm. quæst. 508. & 511. latiùs in quæst. 536. & vide quæſst. 172. Petrus Auguſstinus Morla emporij, tit. 9. de contrahenda emptione, quæſst. 19. 20. 21. & ſseqq. Nihilominùs tamen huius

* Capitis diſsceptationem ideò ſsilentio prætermittere nolui, quòd eam non vulgatam, & pro ratione conſstitutionis dict. l. 2. C. de reſscindenda vendit, omninò neceſsſsariam ſsciam, nec videam ab alio hactenus ſsic explicatam, aut in diſsputationem adductam, hîſsque placituram ſsperem, qui ſstrictam iuris rationem aſsſsequi cupiunt.

Et pro vera explicatione in primis conſstituò, quòd

* emptio aut nulla eſst, aut reſscindenda. Nulla ipſso iure corruit, nec eget reſsciſsſsione, ſsed interdum exigit, vt talis à Iudice declaretur: Reſscinditur emptio, quæ aliquo modo ſsubſsiſstere poterat, verùm ab illa diſscedi, ratio quædam maior ſsuadet, vt vtrumque optimè aduertit, & eruditè comprobat Petrus Gregorius in ſsyntagmate iu

*ris, lib. 25. cap. 23. num. 1. & 2. fol. mihi 255. vbi videri po

*terit; quoniam à natura, & conditione mea tranſscribendi vitium abhorret. Emptio igitur, aut venditio ipſso iure valet, ſsi emptor, aut venditor circumueniatur in pretiovltra dimidiam, ſsed contractus reſscinditur, & ſsubuenitur læſso, modo, & forma in dict. l.C. de reſscindenda venditione, introducta: aliàs ſsi contractus eſsſset nullus, reſsciſsſsione non indigeret. Quod apertè probat ille textus, & textus in cap. cùm dilecti, & in cap. cùm cauſsa, de emptione, & vendit. vbi vnanimiter adnotarunt omnes, qui hactenus de hac materia ſscripſserunt, ſsic vt in hoc nullus quidem diſsſsentiat: ac inter alios eleganter aduertunt Franciſscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. fol. 223. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 25. cap. 24. in princ. fol. 256. Ratio

* eſst in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiuſsmodi in ſsubſstantia non peccat, nec in ſse habet aliquid vitij, quippe cùm in ea ſsint res, pretium, & conſsenſsus, quæ emptionis ſsubſstantialia dicuntur, §. 1. 2. & 3 Inſstitut. de emptione & venditione, leg. 1. §. finali l. in venditionibus, ff. de contrahenda emptione, l. 2. C. eodem, l. 2. C. de actionibus empti: plenè Antonius Gomezius tomo 2. variarum, cap. 2. de emptione & venditione, in princ. Pinellus in rubrica, C. de reſscindenda vendit. 2.

* parte, cap. 1. num. 2. & 3. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 25. cap. 2. num. 4. fol. 211. & cap. 12. & 15. Idcircò neceſsſsarium fuit remedium d.l. 2. C. de reſscindenda venditione, vbi emptori ideò datur facultas ſsupplen

*di pretij, & eius electioni res relinquitur quia, vt dixi, emptio non peccat in ſsubſstantia, ſsed potiùs iuſsta eſst, & perfecta, ex eáque factus dominus ipſse emptor, vt eam a ſse inuito auelli leges non permittant: nam ſsi quid eſst in eo negotio vitij, non in ipſso contractu eſst, & ſsic reſscindi non debet emptore inuito, ſsed in pretio; quòd idcircò ſsatis eſst ſsuppleuiſsſse vſsque ad iuſstum, vt elegantiſsſsimè atque ex infinitis, quos attentè prælegi, ſsolus Connanus ſsic animaduertit, commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. verſsiculo, cur emptori, fol. 524. vbi in propoſsito allegat text. ſsingularem in l. 6. C. de reſscindenda venditione. Audiamus Imperatores ſsic dicentes: Non eſst probabilis cauſsa, propter quam reſscindi conſsenſsu factam venditionem deſsideras: quamuis enim duplum offeras pretium emptori tamen inuitus ad reſscindendam venditionem vrgeri non debet. Et cum iudicio docet, emptori

* prædictam facultatem eligendi, tum ex iuris, tum ex æquitatis ratione concedi: quod ex d.l. 6. & d.l. 2. probatur apertè, & in idem pungit non obſscurè Paul. Caſstrenſs. ad quem nullus aduertit, in eadem l. 2. C. de reſscindenda venditione, num. 1.

Secundò conſstituendum eſst, Imperatores ius nouum

* introducentes, magis æquitatem, & humanitatem præ oculis habuiſsſse, quàm ſstrictas iuris rationes fuiſsſse ſsecutos: & ſsic; ex humanitate, non ex rigore iuris introductum fuiſsſse remedium dict. l. 2. C. de reſscindenda vendit. quod expreſsſsim dixit textus in princ. ibi: Humanum eſst. Et aduertunt Gloſsſsa prima, Bartolus, Baldus, Salicetus, Caſstrenſsis & communiter omnes, vt teſstantur Pantaleon de Crema n. 1. 38. Pinellus 1. part. cap. 1. n. 32. & Padilla num. 10. in princ. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 25. c. 24. in princ. fol. 256. Ex rigore namque iuris,

* ideò non poterat contractus reſscindi, quòd naturaliter liceat contrahentibus in pretio emptionis, & venditionis ſse circumuenire, vt dicetur ſstatim: & hanc ratio|

p. 54

nem conſsiderauit Gloſsſsa verbo, humanum, in eadem l. 2. & communiter omnes tranſsierunt cum illa, nec vlla alia ratione exiſstimarunt reſsciſsſsionem contractus, aut remedium eius legis impediri; verè tamen & aliæ rationes militabant, quæ reſsciſsſsioni contractus, aut Imperatorum prouiſsioni obſstabant, & contractum iuxta ſstrictam iuris rationem, non reſscindendum ſsuadebant, vt num. præcedentibus dicebatur, & ſsequentibus etiam adnotabitur.

Tertiò conſstituendum eſst, negari non poſsſse, quin na

*turaliter liceat contrahentibus in pretio emptionis, & venditionis, ſse circumuenire: id enim expreſsſsum eſst in l. in cauſsæ, 16. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, & in l. item ſsi pretio, 25. §. finali, ff. locati: Dubium tamen maximum eſsſse in explicatione eorum iurium ſsic dicentium; idcircò Scribentes in multis locis, diuerſsimodè illa interpretatos fuiſsſse, vt conſstat ex his, quæ communiter tradiderunt Doctores omnes in cap. cùm dilecti, & in cap. cum cauſsa, de emptione & venditione, & in dict. l. 2. C. de reſscindenda venditione, vbi latè Pantaleon de Crema ex num. 137. Pinellus 1. part. cap. 1. ex num. 32. Padilla ex num. 10. vbi omnes aliorum interpretationes improbauit. Bonifacius Rogerius in conſs. 6. n. 85. & 86. lib. 2. Couar. reſsolut. lib. 2. cap. 3. num. 2. Fortunius, Nauarrus, Sotus, & Medina, quos adducit Doctor Felicianus de Solis de cenſsibus, lib. 2. cap. 1. num. 11. ad finem. Menochius in conſs. 109. num. 30. per totum, lib. 2. Cæuallos pract. commun. contra commun. quæſst. 511. ex num. 5. Petrus Auguſstinus Morla emporij, tit. 9. de contrahenda empt. quæſst. 8. num. 14. & 15. Matienzus in l. 1. titul. 11. gloſs. 1. ex num. 1. vſsque ad num. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Azeuedius in l. 14. tit. 9. lib. 9. & in dict. l. 1. titul 11. num. 9. Magis tamen communiter probari, naturaliter

* licere contrahentibus ſse circumuenire, non quòd natura ipſsa rerum hoc permittat, ſsed natura, ideſst naturales regulæ contractus emptionis, & venditionis ſsic permittant, & patiantur, vt cum Iacobo Andonderio firmauit Padilla in dict. l. 2. C. de reſscindend. vend. num. 11. in fine. Doctor Felicianus de Solis tractatu de cenſsibus, lib. 2. dict. cap. 1. num. 11. ad finem, & Cæuallos vbi ſsuprà, in fine; nec videtur diſsſsentire Matienzus in dict. l. 1. tit. 11. gloſs. 1. num. 5. quamuis firmiter in hoc non inſsiſstat. Ego

* verò libenter id probauerim, nec aliam pati interpretationem verba dict. §. idem Pomponius, firmiter crediderim; exactiùs tamen explicare neceſſariúnecessarium fore, provt latiùs explicauit, & acutè quidem Modernus Pariſs. à quo tranſscripſsit Caballinus de vſsuris, quæſsti. 14. num. 170. & ſsequent. fol. 185. nec refert Padilla, nec etiam Felicianus, locis relatis ſsuprà. Et in primis eraditè & verè conſstituiſsſse Modern. Pariſs. leges prædictas dicentes, naturaliter licere contrahentibus, & c. non pro fundationis authoramento accipiendas eſsſse, nec etiam propriè pro iure naturali, quum ſsemper bonum & æquum ſsit, ſsed pro mutua quadam & tacita indulgentia contrahentium adinuicem, qui vel mutuo naturali amore non dedignantur aliquid modicum, ſsiue ſscienter, ſsiue ignoranter inuicem remittere de ſsuo: vel ſsi fortè non ex amore, ſsaltem nimiam ſscrupuloſsitatem alij tanquam ſsordidam, alij, quia non vacat, dedignantur & auerſsantur, & ex prædictis duobus, vel eorum altero naſscitur illa indulgentia; difficulter enim, & rarò exactam æqualitatem ſscrutari, cognoſscere, & ſseruare poſsſsunt; & ſsi quando poſsſsunt, non vacat; & ſsi possint, & vacet, adhuc vtilius & honeſstius eſst, modicum defectum vel exceſsſsum, ſsi quis ſsit, mutuò condonare, quàm in mutua, & indiuidua æqualitate inquirenda immorari, & torqueri, nimiámque litigandi materiam tollere: quare non ſsolùm vtile, ſsed neceſsſse fuit, modicam à ſsumma illa æqualitate defectionem indulgere, quæ ideò naturaliter licere dicitur, tum quia contrahentes tacito quodam naturali conſsenſsu, id ſsibi mutuò codonare videntur; tum quia de natura contractuum eſsſse videntur, ſsine quibus commodè non poſsſsunt in communi, & promiſscuo vſsu haberi: vnde tacita hæc, & mutua condonatio, non dicitur donatio, ſsed concomitantia, & ſsequela contractus, vt ibidem latiùs adnotauit ipſse Author.

Deinde, eruditè etiam, & veriſsſsimè conſstituiſsſse, neceſsſsarium fuiſsſse, indulgentiam eam cohibere, vagámque, & incertam declinationem ab ipſsa iuſsta, & vera æqualitate contractuum commutatiuorum refrænari, & limitari publicè interfuiſsſse, hinc Diocletiano, & Maximiano viſsum fuiſsſse, ſsatis eſsſse licentiam illam per exceſsſsum, , vel defectum à iuſsta, & vera æqualitate declinandi, ad dimidiam iuſsti pretij, vel æſstimationis, id eſst ipſsius æqualitatis cohibere, ne vlterius vagari poſsſset, & conſsequenter ipſsi vſsque ad dimidiam reſstrinxerunt, ſsed excluſserunt læſsionem vltra dimidiam; & quamuis in hoc Modernus ipſse Pariſs. redarguat Imperatores, vt eodem loco videri poterit; nihilominùs tamen iuſsta ratione eos moueri, negari non poteſst, ac ad eãeam vſsque partem iuſsti pretij, vel æſstimationis licendam illam cohibere, & reipublicæ forſsan interfuiſsſse, nec ſsine maximo myſsterio, aut neceſsſsitate factum: idcircò & aliis iuris Authoribus placuiſsſse, qui & ſsubtilitatem, & ſscrupuloſsitatem, etiam contra ipſsoſsmet Imperatores, aut iureconſsultos inquirere ſsolent; ſsic placuit Connano commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. Petro Gregorio in ſsyntagmate iuris. lib. 25. cap. 24. Ioanni Roberto adnimaduerſs. iuris, lib. 2. cap. 12. Duareno in l. ſsi quis cùm aliter, ante finem, ff. de verborum obligat. Pinello in eademl. l. 2. C. de reſscindenda vendit. 1. part. cap. 2. in principio, & num. 4. Cuiacio in commentariis de in integrum reſstitutione, & in l. in cauſsæ, 2. ff. de minoribus Forcatulo dialogo 100. & apud nos approbatur hodie in leg. 56. titul. 5. partita 5. & in l. 1. titul. 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ.

Quare autem læſsionem intra dimidiam excluſserint,

* & læſso vltra dimidiam ſsuccurrendum prouideant, Modernus Parienſs non explicauit. Sed ferè omnes hucuſsque in hac materia Scribentes, in eo magis inſsiſstunt, vt exiſstimauerint, ideò læſsionem vltra dimidiam, lege non eſsſse permiſsſsam, aut toleratam, quia enormem quidem, atque immenſsam crediderunt Imperatores: Ita ſsentit apertè Gloſsſsa, verbo, humanum, in dict. l. 2. C. de reſscindenda venditione, & ibidem Bartolas, Paulus, Baldus, Salicetus, & cæteri alij Recentiores, qui in effectu in idem incidunt; addiderim ego id verum eſsſse, atque ex humanitate, aut æquitate introductum: æquitatem autem, ſsiue humanitatem ex eo procedere (quod eruditè, & ingeniosè, atque inter cæteros alios ſsolus Petrus Gregorius adnotauit lib. 25. dict. cap. 24. num. 19. fol. 261.) ſscilicet, quòd labi, errare, & falli in negotiorum tractatione, humanum eſst; & proinde communi hac fragilitate deceptis ſsubuenire, & expedire, & ipſsam humanitatem exigere, per textum ſsingularem in. l. 1. C. ſsi maior factus alienationem ratam habuerit, ibi: Inconſsulto errore, l. 2. C. de actionibus empti: facilè enim in rerum ſsuarum æſstimatione decipiuntur venditores, atque in emptione alienaram emptores, vt ibidem aduertit prædictus Author; idcircò, & vltra eum, cùm contractus emptionis, & venditionis ſsit bonæ fidei, & in quo æquitas ſsumma deſsideratur, l. bona fides, ff. depoſsiti, l. contractus, ff. de regulis iuris, l. ſsi dolo, l. bonam fidem, C. de actionibus & obligat. Baldus in eadem l. 2. C. de reſscindenda vendit, num. 5. magnas deceptiones ab eo contractu arcere, atque deceptis conſsulere, humanitatis & æquitatis ratio poſstulabat, eáque ſsuadente, proditum fuit remedium dict. l. 2. iuxta ſsuperiùs relatos, & communem aliorum mentem, quæ in hunc ſsenſsum eſst accipienda.

Quartò & vltimò conſstituendam eſst, non omnium,

* quæ à Maioribus noſstris tradita ſsunt, rationem reddi poſsſse, vt inquit textus in l. non omnium, ff. de legibus. Et quidem, ſsi aliquis quærat, quanam ratione læſsionem intra dimidiam, quæ conſsiderabilis eſsſset, Imperatores non excluſserint, aut quare conſsiderabili læſsione intra dimidiam, læſsis non conſsuluerint: Reſsponderi poterit, ferè nullum ex infinitis, quos prælegi, rationem con|

p. 55

cludentem adducere, aut etiam in hoc quærendo non laborare; dici tamen poſsſse, quòd contractus emptionis, & venditionis eſst valdè frequens, & neceſsſsarius, & Reipublicæ ſsummè vtilis; & ſsic nōnon ita de facili reſscindi debet res bona fide empta, vel vendita, l. res bona fide, 54. ff. de contrahenda emptione. Nec etiam naturalis illa facultas ſse circumueniendi adinuicem, provt ſsuperiùs explicauimus, intellecta, adeò reſstringi debuit, vt hominum. commercia turbari, aut aliquo modo impediri contingeret, ſsi ob læſsionem quamcunque in pretio contingentem, contractus conuenti reſscinderentur, & litium occaſsio ſsic præberetur, vt finis earum nunquàm eſsſset, ſsed perpetuò homines inter ſse rixis, & litibus vexarentur, vt cum Diuo Thoma, Soto, Fortunio, & aliis, non malè aduertit Matienzus in l. 1. tit. 11. gloſs. 1. num. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Felicianus de cenſsibus, lib. 2. cap. 1. num. 11. in verſs. quoniam magis eſst. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 25. cap. 24. num. 20. qui propter vtilitatem, & frequentem vſsum contractus emptionis, & venditionis, reſsciſsſsionem intra dimidiam denegari contendit; ac denique, quia iuris principiis refragantibus, videlicet quòd contractus ſsemel finiti, & perfecti firmi eſsſse debeant perpetuò, & conſsenſsu factæ venditiones ratæ permaneant, nec ab emptione ſsemel perfecta diſscedere liceat, altera parte inuita, noluerunt Imperatores ita de facili, aut læſsione quacunque, emptiones, aut venditiones reſscindi, ſsed propter grandem, aut enormem læſsionem dumtaxat, qualis eſst læſsio vltra dimidiam, vt innuit non obſscurè textus in l. ſsi voluntate, 8. C. de reſscindenda venditione, quæ in verſs. quòd ſsi videlicet, veram ſsentit huius dubij rationem, & ſsingulariter in hunc modum dicit: Quod ſsi videlicet contractas emptionis, atque venditionis cogitaſsſses ſsubſstantiam, & quod emptor viliore comparandi, venditor cariore, diſstrahendi votum gerentes, ad hunc contractum accedant, vixque post multas contentiones, paulatim venditore de eo, quod petierat, detrahente; emptore autem huic, quod obtulerat, addente, ad certum conſsentiant pretium: profectò perſspiceres, neque bonam fidem, quæ emptionis, atque venditionis conuentionem tuetur, pati, neque vllam rationem concedere, reſscindi propter hoc conſsenſsu finitum contractum, vel ſstatim, vel poſst pretij quantitatis diſsceptationem; niſsi minus dimidia iuſsti pretij; quod fuerat tempore venditionis, datum eſsſset, electione iam emptori præſsita ſseruanda.

CAPVT IX.

Inſstantia cœpta cum Maioratûs poſsſseſsſsore, an, & qualiter tranſseat in ſsequentes ipſsius Maioratus ſsucceſsſsores? item, an tranſseat in ſsingularem etiam rei ſucceſſorẽsuccessorem in iudiciis realibus: vbi nonnulla adnotantur ab Authore, quæ pro huius rei explicatione, ſsilentio prætermitti non poterant, & ab his relinquuntur intacta, qui de Hiſspanorum primogeniis tractarunt.

SVMMARIVM.

1 Inſstantia cœpta cum Maioratus poſsſseſsſsore, tranſsit in ſequẽtessequentes ipſsius Maioratus ſsucceſsſsores, ita vt denuò lis non debeat cum eiſsdem inchoari, ſsed ſsequens ſsucceſsſsor in eo ſstatu iudicium ſsubire debeat, in quo ab ipſso Maioratûs poſsſseſsſsore relictum fuerit.
2 Inſstantia litis tranſsit in ſsucceſsſsorem etiam particularem rei, ſsi ex neceſsſsitate ſsuccedat; ſsi autem voluntarius ſsucceſsſsor ſsit, non transfertur inſstantia.
3 Et neceſsſsitas duplici modo in propoſsito conſsideratur, remiſsſsiuè.
4 Inſstantia vbi tranſsit aduerſsus aliquem, is citandus eſst: & reaſsſsumptâ inſstantiâ actoris, reproducuntur omnia acta, & docetur de tranſslatione inſstantiæ, & ſsic quoque, vbi inſstantia tranſsit aduersùs ſsucceſsſsorem rei, omnia acta repetuntur.
5 Inſstantia iudicialis, actiuê & paſsſsiuè tranſsit ad vniuerſsales iurium ſsucceſsſsores.
6 Et est valdè vtile, vt inſstantia tranſseat, propter expenſsas, fructus, & acceſsſsiones.
7 Instantia generaliter tranſsit in caſsibus, vbi bona & iura transferuntur.
8 Inſstantia an tranſseat in ſsingularem ſsucceſsſsorem in iudiciis realibus; & de opinione Bartoli ibidem.
9 Bartoli opinio in ſsuperiori dubio probatur, & eiuſsdem doctrinis receptis, eleganter explicatur text. in l. 15. à quo, 57. & 58. ff. de rei vendicatione, & in l. penult. ff. de petitione hæreditatis.
10 Inſstantia cœpta cum teſstatore defuncto, licèt tranſsire debeat in fideicommiſsſsarium, cœpta tamen cum ipſso hærede, in fideicommiſsſsarium non tranſsit.
11 Aduersùs communem traditionem Molinæ, de qua ſsuprà, num. 1. dubium mouetur ab Authore, & num. præced. & ſseqq.
12 Maioratûs primo inſstituori, quilibet ſsucceſsſsor ſsuccedere dicitur in infinitum.
13 L. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſscundæ procedit in reſstitutione, quæ fit iudicio reali, ſsed reſstitutio, quæ fit fideicommiſsſsario vniuerſsali, ſsit iudicio perſsonali, ideóque inſstantia cœpta cum hærede, in ipſsum non tranſsit.
14 Maioratus & fideicommiſsſsa in aliquibus conueniunt, ſsed differunt in multis.
15 Fideicommiſsſsarius ab hærede fideicommiſsſsum petere, & de manu eius recipere debet, neq;neque propria authoritate poſsſseſsſsionem bonorum iure fideicommiſsſsi relictorum, occupare poteſst, aliàs à iure fideicommiſsſsi cadit: ſsed in Maioratus ſsucceſsſsore contrà ſstatuitur, numer. ſsequent.
16 Fideicommiſsſsarius nullum ius habet in bonis ſsubiectis fideicommiſsſso, nec actiones aliquas intentare poteſst, quovſsque re, aut verbis reſstitutio fiat per hæredem.
17 In ſsucceſsſsorem Maioratus, ipſso iure tranſsit dominium bonorum Maioratus, & poſsſseſsſsio etiam abſsque aliqua reſstitutione.
18 Georgij de Cabedo diſstinctio nouè tradita in hac materia deciſs. Luſsitaniæ, 198. num. 5. 1. part. dubia & periculoſsa viſsa Authori.

HIs, quæ Scriptores huius Regni pro explicatione præſsentis quæſstionis adnotarunt, nonnulla adiungere pro maiori ipſsius declaratione neceſsſsarium duxi.

Idcircò aduertendum erit in primis, quòd inſstantia

* cœpta cum Maioratus poſsſseſsſsore, tranſsit in ſsequentes ipſsius Maioratus ſsucceſsſsores, ita vt denuò lis non debeat cum eiſsdem inchoari, ſsed ſsequens ſsucceſsſsor in eo ſstatu iudicium ſsubire debeat, in quo ab ipſso Maioratus poſsſseſsſsore relictum fuerit: quod in terminis reſsoluit Molina, & refert quamplures iuris Authores, quorum authoritate mouetur, de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 8. n. 6. & idem tenuit Mieres de maioratu, part. 4. quæſst. 14. n. 3. vbi aſsſserit, communiter practicari in Regali Cancellaria Granatenſsi: quòd ſsi ſsucceſsſsor in Maioratu ſse opponit liti per prædeceſsſsorem inchoatæ, teneatur aſsſsumere litem in eo ſstatu, in quo erat, tempore oppoſsitionis, & vide in hac materia Barb. in l. ſsi conſstante, §. finali, num. 24. & 25. ff. ſsoluto matrimonio, vbi agit de intellectu l. in hoc iudicio, de qua ſstatim, & aliorum ſsimilium iurium; & in propoſsito, an, & quando tranſseat inſstantia, multa ſscribit ex num. 16. vſsque in finem §. Cabedo etiam nouiſsſsimè deciſs. ſsenat. Regn. Luſsit. deciſs. 198. per totam. Pro ſsententia autem prædicta duplex adducit fundamentum Molina ibidem, dict. num. 6. Primum deducitur ex l. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſscundæ, ex qua Bart. in ſsummario eiuſsdem legis, Angel. Paul. Bald. Iaſson, Butrius Anchar. Socinus iunior, Marſsarius, Xuarez, Rebuff. & Natta, quos recenſset ipſse Molina, deduxerunt communiter, |

p. 56

quod inſstantia litis tranſsit in ſsucceſsſsorem, etiam parti

*cularem rei, ſsi ex neceſsſsitate ſsuccedat; ſsi autem voluntarius ſsucceſsſsor ſsit, non transfertur inſstantia: quod tenet etiam Marc. Anton. Peregr. de fideicommiſsſsis, art. 53. n. 24. vbi in id citat nonnulla iura, latiùs loquitur quàm Moli

*na, & rectè aduertit, neceſsſsitatem duplici modo in propoſsito conſsiderari, vt exemplis ibi oſstendit, ſsic vt cùm occaſsio ſse offerat, videre illum neceſsſsarium ſsit; deinde eodem loco num. 30. fol. 523. rectè etiam animaduertit,

* quòd vbi inſstantia aduersùs aliquem tranſsit, is citandus eſst, & reaſsſsumptâ inſstantiâ actoris, reproducuntur omnia acta, & docetur de tranſslatione inſstantiæ: & ſsic quoque, vbi inſstantia tranſsit aduersùs ſsucceſsſsorem rei, omnia acta repetuntur; ac denique num. 18. eiuſsdem art. 53. verè probauit, quòd inſstantia iudicialis actiuè, & paſsſsiuè

* tranſsit ad vniuerſsales iurium ſsucceſsſsores, & in hærede rei, vt paſsſsiuè tranſseat, eſsſse caſsum in l. ſsi eum hominem, ff. de fideiuſsſsoribus actiuè autem, vt tranſseat ad petitoris hæredem, eſsſse caſsum legis in l. ſsi petitor, ff. de iudiciis, & in l. ſsi operarum, ff. de operis libertorum, & eſsſse valde vti

*le, vt inſstantia tranſseat propter expenſsas, fructus, & acceſsſsiones: vnde cùm in ſsucceſsſsorem Maioratus neceſsſsariò debeant tranſsire bona ex diſspoſsitione primi inſstitutoris, l. vnum ex familia, §. ſsi de falcidia, ff. de legatis 2. l. 3. ff. de interdictis & relegatis, cum aliis, quæ in propoſsito adducunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 5. 6. 7. & 8. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſs. 1. num. 2. Menochius in conſs. 357. num. 16. & ſseqq. lib. 4. in ipſsum etiam tranſsire debet non ſsolùm inſstantia cœpta cum ipſsomet Maioratus inſstitutore, ex dict. l. ſsi eum hominem, d.l. ſsi petitor, & dict. l. ſsi operarum; ſsed etiam inſstantia cæpta cum vltimo Maioratus poſsſseſsſsore, ex dict. l. in hoc iudicio, & his, quæ notarunt Authores relati per Molinam d. cap. 8. num. 6. & vltra eum Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, artic. 53. num. 20. & 21. vbi cum aliis probat, quòd inſstantia generaliter

* tranſsit in caſsibus, vbi bona & iura transferuntur, & in fortioribus terminis exſstat doctrina Bartoli in l. Lucius, §. rogatus, ff. ad Trebellianum, vbi docuit ipſse, inſstantiam

* tranſsire in ſsingularem ſsucceſsſsorè rei in iudiciis realibus: & ſsequuntur Bernard. de Biſsign. in tit. de iudiciis, deciſs. 3. Caſstrenſsis in conſs. 329. num. 2. lib. 2. Pariſsius in conſs. 108. num. 3. lib. 1. qui loquuntur in ſsucceſsſsore rei, & in beneficialibus, vt per mortem poſsſseſsſsoris lis non finiatur, ſsed tranſseat in ſsucceſsſsorem, determinauit Rota in nouis, vt lite pendente, deciſs. 10. ſsequitur Gomezius in regula, de annali, quæſst. 62. num. 4. & eſsſse text. in cap. finali, vt lite pendente, lib. 6. & in Clement. 1. eodem tit. firmat Peregrinus de fideicommiſsſsis, d. art. 53. num. 25. vbi dicit contrà tenuiſsſse Abbatem, & Aretinum, poſst Innocentium; nec audet firmare neutram partem, ſsed pro nunc dicit ſse cogitandum relinquere, idque per text. in l. is à quo, 57. & 58. ff. de rei vend. Ego verò opinionem Bartoli liben

*tiùs probarem, non obſstantibus dictis legibus in contrarium adductis: & pro illarum explicatione, vltra Peregrinum, & ſsuperiores, ſsequentia conſstituerem.

In primis ex dictis legibus apertè deduci, quòd ſsi duo vendicant eandem rem ab eodem poſsſseſsſsore, primo vincenti traditur, non obſstante tertij oppoſsitione, dumtamen ipſse caueat poſsſseſsſsori, idque, ne poſsſseſsſsor ipſse duplex damnum trahat; & confirmat l. 6. tit. 10. partita 3. & latiùs explicant ibidem Doctores communiter, Bartolus, qui magiſstraliter loquitur in l. penult. vbi eſst etiam ſsimilis text. ff. de petitione hæreditatis, idem Bartolus in l. à Diuo Pio, §. ſsi ſsuper rebus, num. 3. & ibidem Iaſson ex num. 16. & Doctores communiter ff. de re iudicata. Felinus in cap. cùm ſsuper, ex num. 11. de ſsententia & re iudicata. Romanus ſsingulari 44. Imola in l. à ſsententia, in princ. colum 5. ff. de appellat. Alexander in l. ſsi alienam, col. penult. & vlt. ff. ſsoluto matrimonio, latiùs Andr. de Iſsern. de prohibita feudi alienatione per Federicum, in §. prætereà ſsi inter duos, col. 3. 4. & 5. Afflictis deciſs. 235. num. 6. Vincentius de Franchis deciſs. 261. per totam, latiſsſsimè Barb. in l. ſsi alienam, 12. ex num. 15. fol. 154. ff. ſsoluto matrimonio, vbi multa dicit in propoſsito neceſsſsaria. Decianus in conſs. 26. num. 39. per totum, lib. 5.

Deinde conſstituo, quòd illæ leges procedunt, quando duo ſsimpliciter agunt contra tertium poſsſseſsſsorem, non obiiciendo ius vnius, nec infringendo ius alterius: nam ſsi vnus refringendo ius alterius, ſse opponeret, tunc non haberet locum deciſsio d.l. is à quo, & d.l. penult. ff. de petitione hæred. & pro neutro ferri poſsſset ſsententia, niſsi iure vtriuſsque diſscuſsſso: quod cum Baldo in §. ſsi duo, in princ. de pace tenenda, rectè adnotauit Gregorius Lopez in d.l. 6. tit. 10. partita 3. & cum eodem Baldo, & Innocentio, Felinus in d. cap. cùm ſsuper, num. 11. verſs. limita tertio, de ſsententia & re indicata.

Conſstituo etiam, caſsum dictarum legum diuerſsum eſsſse à caſsu propoſsito ſsuprà, num. 8. aut ſsaltem reſsolutioni Bart, non refragari, quicquid in contrarium expendat ea iura Peregrinus, quia in effectu procedunt, quando duo in diuerſsis iudiciis petunt eandem rem à Titio, vel Seio: & tunc ſsi vnus priùs perueniat ad ſsententiam, tenetur præſstare cautionem de conſseruando indemnitatem alteri poſsteà vincenti, quoniam pendente iudicio eius, qui priùs ad ſsententiam peruenit, alius cæpit agere; nam ſsi antequam ſsecundus ageret, lata fuiſsſset prima ſsententia, & in rem iudicatam tranſsiuiſsſset, executioni quidem mandaretur, nulla cautione præſstita, vt cum communi reſsoluit Iaſson in d.l. à Dino Pio, §. ſsi ſsuper rebus, num. 18. eleganter Barboſsa in dict. l. ſsi alienam, num. 15. qui rectè dicit procedere text. in dict. l. is à quo, quando duo erant diuerſsa iudicia, & quando ſsecundum iudicium mouetur, primo pendente; tunc enim ille, qui priùs obtinuit ſsententiam, mittendus eſst in poſsſseſsſsionem, præſstita cautione victo, de eo defendendo aduersùs tertium: quòd ſsi latâ iam ſsententiâ, ſsecundo moueatur lis, tunc nulla victo præſstanda eſst cautio, quia ea lis non debet moueri aduersùs victum, qui propter ſsententiam iam non debet haberi pro poſsſseſsſsore, ſsed potiùs aduersùs victorem, in quem, virtute ſsententiæ poſsſseſsſsio transferenda eſst; vides igitur in hoc ſsecundo caſsu, nullo modo vrgere contra Bartol. text. in dict. l. is à quo, nec etiam primo caſsu, idque effectu dictæ cautionis præſstandæ, ob quam neceſsſse habebit primus victor proſsequi eandem inſstandam cæptam cum poſsſseſsſsore primo, & non erit opus inchoare nouum iudicium cum victore, vt eleganter, & verè aduertit Gregorius Lopez in dict. l. 6. tit. 10. part. 3. verbo, recabdo, in princ. & dixit magiſstraliter Bartol. in dict. l penul. ff. de petitione hæredit. notans ex illo textu, quòd tertius ſsuperueniens non impedit executionem ſsententiæ latæ pro primo, vt ibi probatur, & in dict. l. is à quo, & reddens rationem, quia ius alterius petitoris non ſsit deterius; ſsicut enim poterat auocare à primo poſsſsidente, ita ab iſsto ſsecundo, & licèt iſste ſsecundus poſsſsideat, qui petit executionem, ita poſsſsidet ille priùs conuentus, & ideò ſsit executio taliter, quòd alteri non præiudicet, & primus petitor cauere cogitur, quòd eum defendar aduersùs alium petitorem. Ratio eſst, inquit Bartolus, quia ſsi poſsſseſsſsor non peteret cautionem, ipſse abſsolueretur à petitione ſsecundi petitoris, quia, non poſsſsidet, neque dolo deſsiit poſsſsidere, & ille ſsecundus petitor deberet inchoare nouum iudicium: & ideò ne iſstud inconueniens ſsequatur, cogitur petere cautionem, & ille præſstare tenetur; quâ præſstitâ. ille habebit neceſsſsitatem proſsequi eandẽeandem inſstantiam cœptãcœptam cum poſsſseſsſsore primo: & ſsic cautio proderit fecundo petitori. Et hactenus de primo fundamento Molinæ, à quo digreſsſsi ſsumus ex num. 9. vt ſsuperiora notarentur, quæ, vt videbis, non erant alibi ſsic digeſsta, atque vt dubium Peregrini ex dict. l. is à quo, cum ſseq. ceſsſsaret, & Bartoli opinio in tuto maneret.

Secundum verò fundamentum Molinæ in quæſstione principali huius Capitis, in eo conſsiſstit, quòd cùm Maioratus ſsua natura perpetuus ſsit, nullus eſsſset litium finis, ſsi cum quolibet ſsucceſsſsore lis eſsſset denuò inſstauranda, quod publicæ vtilitati, & bono communi multùm aduerſsaretur, l. properandum, C. de iudiciis, cap. finem litibus, de dolo, & contumacia; ideò hæc ſsola ratio, omnibus |

p. 57

etiam aliis deficientibus, ſsufficiens eſst, vt nullo pacto lis debeat denuò inſstaurari, dummodò lis à Maioratus poſsſseſsſsore dolosè, vel negligenter proloquuta non fuiſsſset; tunc enim ſsequentibus ſsucceſsſsoribus non præiudicaret, vt iure, ratione, & authoritate optimè fundat ipſse Molina, & vide nouiſsſsime Cabedum deciſs. 198. Regni Luſsitaniæ, num. 3. & 4. vbi declarat Molinam, & conciliat eum cum Marc. Anton, conſs. 219. num. 1. lib. 1. Verumenimuerò, contra ſsuperiorem reſsolutionem illud videtur fortiter vrgere (quod Molina, Cabedus, & reliqui intactum relinquunt) nam inſstantia cœpta cum te

*ſstatore defuncto, licèt tranſsire debeat in fideicommiſsſsarium, cœpta tamen cum ipſso hærede in fideicommiſsſsarium non tranſsit, vt pote cùm hæreditaria non ſsit, per text. in l. 1. iuncta expoſsitione Gloſs. verbo, iudicia, ff. ad Treb. vbi ſsic adnotarunt Bartol. num. 1. verſs. item contrarium dicitur. Angelus, Paulus, Alexand. & Socinus num. 2. Iaſson num. 8. & Ripa num. 14. l. cum hæreditas, ff. eodem tit. vbi ſsic diſstinguit ipſse Bartolus, & repetit eandem diſstinctionem in l. Lucius Titius, 78. §. rogatus, eiuſsdem tituli, & in l. ſsi eum hominem, ff. de fideiuſsſsoribus: ſsequuntur Balduinus in §. ſsed quia ſstipulationes, in verbo, omnes hæreditariæ actiones, Inſstitut. de fideicommiſsſsariis hæreditatibus. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 53. num. 19. Vnde cùm ſsucceſsſsor Ma

*ioratus ſsit veluti fideicommissarius, qui in familiæ fauorem grauatus eſst alteri, ſsiue aliis in Maioratu ſsucceſsſsuris conſseruare, & reſstituere fideicommiſsſsum, vt cum aliis multis conſstituunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 7. Burgos de Paz iunior quæſst. 1. num. vlt. Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 3. & quæſst. 1. num. 3. videbatur dicendum, quòd inſstantia cœpta cum poſsſseſsſsore Maioratus, non tranſsiret in ſsequentem ſsucceſsſsorem, quamuis cæpta cum ipſso inſstitutore tranſsire debeat: quoniam illi quilibet ſsucceſsſsor

* ſsuccedere dicitur, in infinitum, l. cohæredi, §. cùm filiæ, ff. de vulgari. Ex qua ſsic notarunt, & multis exornant Petrus de Peralta in l. cum quidam, ex num. 1. cum ſseqq. ff. de legatis 2. D. Antonius de Padilla in l. vnum ex familia, §. ſsi de falcidia, ex num. 2. eiuſsdem tit. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 6. & quatuor ſseqq. Prætereà, ſsi verum eſst fundamentum deductum ex dict. l. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſscundæ, quo principaliter mouetur Molina, quare & in fideicommiſsſsarium vniuerſsalem non tranſsit inſstantia cœpta cum hærede? cùm vtique in eum ex neceſsſsitate bona hæreditaria tranſseant, non ex voluntate hæredis, qui reſstituit; cùm is inuitus etiam, & coactus teneatur adire, l. 4. leg. ille à quo, l. 14. §. qui compulſsus, l. recuſsare, ff. ad Trebellianum, l. non iuſstam, C. eodem titulo, §. ſsed ſsi recuſsabat, Inſstitut. de fideicommiſsſsariis hæreditatibus. vbi Antonius Pichardus ex num. 1. cum ſseqq. l. 14. tit 15. partita 6. Sed huic difficultati, facilè & verè reſsponderi poterit, ſsi in memoriam repetantur aliqua ex his, quæ ſsuperiùs diximus, videlicet textum in dict. l. in hoc iudicio, procedere

* in reſstitutione, quæ ſsit iudicio reali, in qua obtinẽtobtinent quæ ſsuprà dicta ſsunt; reſstitutionem verò, quæ fit fideicommiſsſsario vniuerſsali, fieri iudicio perſsonali, ideóque inſstantiam cum hærede cœptam, in ipſsum non tranſsire, & doctrina Bartoli in d.l. Lucius, §. rogatus, quæ communiter approbatur per Doctores ibi, & ſsequuntur Socinus iunior in conſs. 34. num. 13. lib. 3. Pariſsius in conſsil. 108. num. 3. vol. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, dict. art. 53. num. 19. Hæc autem doctrina, aut diſstinctio Bartoli aptè poteſst ſsucceſsſsori Maioratus applicari; ſsi & ſsecundo loco conſstituamus, verum eſsſse, Maioratus, & Fideicommiſsſsa in aliquibus conuenire,

* ſsed in multis longè quidem differre, nec poſsſse dici præcisè Maioratum, fideicommiſsſsum eſsſse: quod eleganter probat Molina lib. 1. d. cap. 1. ex n. 14. cum ſseqq. Mieres de maioratu, 1. p. in initio, & q. 1. n. 3. Burgos de Paz d. quæſst. 1. num. vlt. Et ſsic inter fideicommiſsſsarium, & Maioratus poſsſseſsſsorem, diuerſsum ius ſstatuitur in multis, ſsed in eo præcipuè, quòd fideicommiſsſsarius ab hærede fideicommiſsſsum petere, & de manu eius recipere debet,

* neque propria authoritate poſsſseſsſsionem bonorum iure fideicõmiſſifideicommissi relictorũrelictorum occupare poteſst; aliàs à iure fideicõmiſſifideicommissi cadit, & pœnam priuationis incurrit, l. eam quãquam, C. de fideicommiſsſsis, l. quod per manus, ff. de iure codicil. l. 1. vbi notant Doctores C. quorum legatorum, & cum Socino, & Decio, ſsic aduertit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 1. n. 14. & vltra eum, idem tenent Gloſsſsa, Bartolus, & Doctores communiter in l. Paulus, ff. ad Trebellianum. Pariſsius in conſs. 54. num. 4. & num. 12. vol 3. Iaſson in conſs. 146. col. 1. lib. 4. Natta in conſsil. 395. num. 9. lib. 2. Socinus iunior in conſs. 131. col. 4. in princ. lib. 1. Menochius adipiſscendæ poſsſseſsſsionis, remedio 2. num. 21. & 4. ſseqq & remedio 4. num. 185. Michaël Graſsſsus recept. ſsentent. §. fideicommiſsſsum, quæſst. 46. n. 1. & 2. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 12. num. 62. & ſseqq. vol 1. Laurentius de Pinu in conſs. 56. ex num. 1. Angelus Alexander de Vbaldis, in conſs. 120. num. 4. inter conſs. vlt. volunt. volum. 2. Hyppol. Riminald in conſs. 363. num. 20. & ſseq. lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 47. num. 11. Ioannes Vincendus Honded. in conſs. 26. num. 3. vol. 1.

Denique, fideicommiſsſsarius nullum ius habet in bo

*nis ſsubiectis fideicommiſsſso, nec actiones aliquas intentare poteſst, quovſsque re, aut verbis reſstitutio fiat per hæredem, l. 1. l. reſstituta, ff. ad Trebel. Ex quibus ſsic adnotarunt & pleniùs declarant Bartol. num. 9. Albericus num. 10. Baldus num. 46. Alexand. num. 7. Iaſson num. 8. in l. vlt. C. de edicto Diui Adriani tollendo. Natta in conſsil. 200. num. 2. lib. 1. Rolandus in conſs. 78. num. 14. lib. 3. Cephalus in conſs. 37. num. 35. lib. 1. Graſsſsus §. fideicommiſsſsum, quæſst. 42. & 45. Menochius adipiſscendæ poſsſseſsſsionis, remedio 4. num. 633. Antonius Gomez, tom. 1. variar. cap. 5. num. 13. Burſsatus in conſs. 198. in princ. lib. 2. Fabius Turretus in conſs. 77. num. 36. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 2. num. 50. art. 45. n. 18. art. 48. à princ. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 26. num. 1. & 2. vol. 1. At in ſsucceſsſsore Maioratus contrarium

* omninò obſseruatur, vtpote, cùm in illum abſsque vlla reſstitutione tranſseat ipſso iure dominium bonorum Maioratus, imò & poſsſseſsſsio etiam ex deciſs. 145. Tauri, vt cum iudicio obſseruant Molina lib. 1. d. c. 1. n. 14. & n. 16. & num. 20. & cap. 14. num. 16. & lib. 3. cap. 12. & 13. Menchaca de ſsucceſsſsionum reſsolut. lib. 3. ad l. ſsi quando, C. de inofficioſso teſstamento. Mieres de maioratu, part. 3. quæſst. 1. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 2. quæſst. 80. & 87. & ſsic traditio communis Doctorum ex dicta lege, in hoc iudicio, deſsumpta, optimè conuenit ſsucceſsſsori Maioratus, cũcum procedat eo caſsu, quo ex iudicio reali bona transferuntur ex cauſsa neceſsſsaria, provt in ſsucceſsſsione Maioratus contingit: non ſsic in fideicommiſsſso, in quo res ipſsæ non transferuntur, niſsi re, aut verbo reſstitutio fiat per hæredem; tunc autem omnes actiones fideicommiſsſsario, & in fideicommiſsſsarium tranſseunt, provt latiùs explicauit Pichardus in §. reſstituta, 2. Inſstitut. de fideicommiſsſsariis hæreditatibus, per totum. Ex quibus du

*bia proculdubio redditur concordia aut diſstinctio quædam, quam in propoſsito nouiſsſsimè adducit Cabedus deciſs. Luſsitan. 198. num. 5. 1. part. quem retuli ſsuprà, in fine, num. 9. vtpote, cùm in 2. membro, etiam vbi litigans agebat nomine proprio, clarè repugnet reſsolutioni & rationibus Molinæ ſsuprà traditis.

CAPVT X.

Ad explicationem primæ, ſsecundæ, quintæ, & ſsextæ Aſsſsertionis, quarum lib. 1. harum controuerſsiarum, cap. 81. mentio fit, per Authorem, breuis traditur, ſsed non contemnenda interpretatio, quâ, vt videbis, nihil ab alio dictum tranſscribitur, nec etiam aliquid ſscri|

p. 58

ptum omittitur, & in materia Subſstitutionum nonnulla, & nouiter, & verè conſsiderata in medium proferuntur.

SVMMARIVM.

1 Subſstitutionem verè ac propriè inſstitutionem eſsſse, ex ſsententia quamplurimorum, quæ ab Authore probatur.
2 L. ſsi mulier, 20. §. finali, ff. de conditionibus inſstitutionum. remiſsſsiuè, latiſsſsimè tamen explicata à multis, qui hoc num. & ſseq. præcitantur.
3 Subſstitutionem inſstitutionem non eſsſse propriè, ex ſsententia aliorum.
4 Quæ authori non placet, & eiuſsdem fundamentis plenè, & concludenter ſsatisfactum ab aliis oſstenditur.
5 Author meliùs eſsſse putauit nonnulla, quæ non ineleganter notare poſsſset in hac materia, intacta relinquere, quàm in his inſsistere, quæ ex profeſsſso, plenèque explicantur ab aliis.
6 Subſstitutionis in genere, infinitæ diffinitiones relatæ.
7 Substitutionem, ſsecundam inſstitutionem dici ex ſsententia Accurſsij, quæ ab Authore probatur.
8 Et omnibus fundamentis, quæ in contrarium excitari poſsſsent, pleniſsſsimè ſsatisfactum oſstenditur, atque de hac re Alexander Trentacinquius, Sfortia Oddi, & Palus Leonius commendantur omninò.
9 Substitutionis diffinitiones, à Paulo Leonio, & Thobia Nonio conſsideratas, probabiles eſsſse ex ſsententia Authoris.
10 Subſstitutio vulgaris, quare ſsic appellata?
11 Subſstitutiones quare introductæ? & in id Petri Gregorij locus nouiter adductus.
12 Subſstitutionis Vulgaris diffinitiones infinitæ relatæ.
13 Subſstitutionis Vulgaris vera diffinitio traditur, & num. ſseq. nouiter, & meliùs quàm hactenus explicatur.
14 D. Spino deceptum in allegatione Fumei, & Politi, nouiter detectum per Authorem.
15 Verbum quoddam ab Antonio Pichardo communi Vulgaris Subſstitutionis diffinitioni nouiter adiectum, neceſsſsarium non eſsſse, noua Authoris conſsideratio in hac materia.
16 Subſstitutionis Vulgaris diffinitio optimè explicata.
17 Pauli Leonij præcipuam rationem contra diffinitionem communem ceſsſsare, nouiter animaduerſsum ab Authore.
18 Subſstitutiones omnes vulgares aditione hæreditatis exſspirant
19 Subſstitutionis Vulgaris noua diffinitio refertur, quam Petrus Gregorius Tholoſsanus non malè conſsiderauit.
20 Authoris in ſscriptura huius Capitis, finis, & intentio proponitur.

SVbſstitutionem verè & propriè inſstitutionem eſsſse,

* cap. 81. lib. 1. aſsſsertione 1. notauimus: item aſsſsertione 2. 5. & 6. alia in propoſsito diximus; nunc verò vt quorundam Scribentium ſsentencias in propoſsito notaremus, placuit hac de re nonnulla, breuiter tamen, & diſstinctè ſscribere: & in primis animaduertere ſsuperiorem ſsententiam, & aſsſsertionem illam probatam à multis; ſsic enim expreſssè tenuerunt Gloſs. in l. Gallus, in princ. in verbo, poſsſse, ff. de liberis & poſsthumis, & in l. 1. in verbo, moueatur, verſs. item facit pro eo, C. de edicto Diui Adriani tollendo. Bart. Bald. Paul. & Imola in l. mulier, §. finali, ff. de condit. inſstitut. & ex antiquoribus innumeri alij, qui à ſsequentibus præcitantur, & defendunt Iaſson in l. Centurio, num. 62. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. & in l. qui liberis, §. hæc verba, num. vltim. ff. eodem tit. & in l. ſsi à primo, n. 14. & in dict. l. Gallus, in princ. n. 28. ff. de liberis & poſsthumis, vbi in id expendit nonnulla iura, & inter alia, dicit eſsſse meliorem textum de iure, in l. mulier, 20. §. finali, ff. de conditionibus inſstitutionum. Curtius iunior in conſsil. 48. num. 2. & eſsſse communem reſsolutionem teſstantur, & multos alios referunt Petrus de Peralta in rubrica, ff. hæredibus inſstituendis, n. 18. 19. & 10. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. 1. part. verb. Inſstituendo, num. 1. ante finem, & latius ex num. 5. vbi optimè in propoſsito loquitur, & latè agit

* de intellectu text. in l. mulier, 20. §. finali, ff. de condit. inſstitut. latè etiam & prolixè quidem, Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quæſst. 8. ex num. 14. vſsque ad n. 25. Corraſsius in rubrica, C. de impuberum, num. 7. & ibidem Curtius iunior num. 10. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 12. num. 1. & 2. & lib. 3. §. 23. num. 39. Politus in tractatu ſsubſstitutionum, in 1. part. in princ. Couar. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, §. 4. num. 3. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 1. & ab hac opinione recedendum non eſsſse, rectè dixit Pichardus in rubrica, Inſstitut. de vulgari ſsubstitutione, num. 14. ad finem, qui videndus eſst ex num. 13. cum multis ſseqq. quam

*uis contrà tenuerint nonnulli à ſsuperioribus relati, maximè Sapia, Ripa, Socinus, Decius, Ludouicus Zunt. Bellonus, & alij quos in vnum congeſsſsit Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. ſsubſstitutio, quæſst. 2. qui contendunt ſsubſstitutionem non eſsſse inſstitutionem propriè, licèt etiam contrà tenuerit D. Spino in ſspeculo, gloſs. 21. num. 6. & 7. Quorum fundamentis abundè, &

* verè ſsatisfieri poteſst ex his, quæ ſsuperiorem Gloſsſsæ, & Bartoli opinionem defendens eleganter annotauit Alexander Trentacinq. de ſsubſstitutionibus, in præfatione, ex num. 12. vſsque ad num. 20. vbi etiam agit de intellectu dict. l. mulier, 20. §. finali; ex his etiam, quæ Peralta, Coſsta, & Pichardus vbi ſsuprà ſscribunt, & verè concludunt: nec ſsatisfacit Graſsſsi concordia, aut diſstinctio d. §. ſsubſstitutio, quæſst. 2. Denique ex dicendis ſstatim, alia

* plura ex propoſsito, conſsultóque prætermitto; melius enim eſsſse putaui, nonnulla, quæ non ineleganter notare poſsſsem in hac materia, intacta relinquere, quàm in his inſsiſstere, quæ: ex profeſsſso, plenèque explicantur ab aliis.

Secundò & principaliter conſstituendum eſst, quod ad

* ſsecundam attinet aſsſsertionem, ſsubſstitutionis in genere infinitas tradi diffinitiones communiter per Doctores, in rubrica, & in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. in rubrica, C. de impuberum, per Polit. Fumeum, Zaſsium Sfort. Vald. de Vbald. & alios in tractatu ſsubſstitutionum, in princ. & vndecim diffinitiones tradit Leonius in eodem tractatu in princ. 1. part. ex num. 1. vſsque ad num. 54. Harum aliæ veræ non ſsunt, aut non conſstant, vt debent; aliæ verò aliqua ex parte deficiunt, & de facili ſsubuerti poſsſsent. Couar. etiam in cap. Raynuntius, de teſstamentis, §. 4. in princ. vbi ipſse notiam tradit diffinitionem: latiſsſsimè Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. ex num. 25. vſsque ad num. 49. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 1. num. 1. Weſsembecius, Cuiacius, Hotmannus, Baconius, Loriotus, & alij exteri, quos in vnum congeſsſserunt D. Spino in ſspeculo gloſs. 21. num. 1. Antonius Pichardus in rubrica, Inſstitut. de vulg. ſsubſstit. num. 8. & vltra eum, Thobias Nonius, Sfortia, Graſsſsus, Alexander Trentacinquius, & alij, quorum illicò mentionem faciam.

Communior tamen, ac verior quidem diffinitio eſst,

* quæ ab Accurſsio traditur in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. vt ſsubſstitutio ſsit ſsecunda inſstitutio, vti probarunt eam communiter Scribentes ibidem, vt conſstat ex Iaſsone num. 5. Ripa num. 2. Alciato num. 1. Curtio iuniore in rubrica, C. de impuberum, colum. 1. Zazio, Polito, & Fumeo dict. tractatu, de ſsubſstitut. in princ. vbi Fumeus ipſse num. 4. nouam diffinitionem adducit. Socin. iunior. in l. centurio, in princ. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. atque etiam Cagnolus in l. precibus, in princ. C. de impuberum. Forcatulus dialogo 23. Guil. Bened. in cap. Raynuntius, de teſstamentis, verbo, adjiciens vt Alterocha, num. 19. Viglius in rubrica, Inſstitut. de vulgari ſsubſstit. in princ. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis in 6. in verbo, adjiciens num. 1. Sfortia Oddi in tractatu Compendioſsæ, in præludiis, part. 1. quæſst. 1. Sapia in rubr. C. de impuberum |

p. 59

num. 2. Baldus de Vbaldis de ſsubſstitut. in princ. præludiorum. num. 1. Michael Graſsſsus receptarum, §. ſsubſstitutio, quæſst. 1. Fumeus vbi ſsupra, num. 1. D. Spino in ſspeculo d. gloſs. 21. num. 1. Alexander Trentacinquius de ſsubſst. in pr. in præfatione, n. 2. Et quamuis de hac diffinitione dubitet Couar. dict. §. 4. in princ. Fumeus etiam vbi ſsuprá, num. 1. nec firmiter in ea inſsiſstant alij, qui à ſsuperioribus

* præcitantur; ipſsa tamen vera eſst, & tenenda, nec latiùs à me ad præſsens corroboratur, proptereà quod iure, & ratione probatur plenè per Antonium Pichardum in rubrica, Inſstitut. de vulgari ſsubſstitut. num. 1. qui num. ſseqq. pleniſsſsimè ſsatisfacit omnibus fundamentis, quæ in contrarium excitari ſsolent cõmunitercommuniter, tacet tamen inter alios, tres Authores, qui ante ipſsum hac de re latiſsſsimè, atque ex profeſsſso ſscripſserunt, & qui ſsuperiori diffinitione defenſsa, contrariæ partis rationibus ex propoſsito ſsatisfaciunt: horum occaſsione in propoſsito nolui ampliùs inſsiſstere, ſsed commendare Alexandrum Trentacinquium de ſsubſstitut. in præfatione, ex num. 2. vſsque ad num. 12. Paulum Leonium in eodem tractatu, in princ. 1. part. ex num. 2. vſsque ad num. 35. Sfortiam in præludiis, tractat. Compendioſsæ, part. 1. quæst. 1. per totam: ipſsi enim omnia adducunt, quæ contra eandem diffinitionem ponderantur ab aliis, & illis diſstinctâ, atque abſsolutâ manu reſspondent; & vide Caldam de nominat. emphyt. dict. quæſst. 8. ex num. 14. cum ſseq. Poteſst etiam probari (in idem enim tendit, exactior tamen eſst) Thobiæ

* Nonij diffinitio, vt ſsubſstitutio ſsit, in ſsecundo, vel vlteriori gradu facta inſstitutio, provt defendi poſsſse aduertit, & latiùs declarat Trentacinquius vbi ſsuprà, num. 12. & ſsibi tribuens, prædictóſsque non referens, Antonius Pichardus in rubrica, Inſstitut. de vulgari ſsubstitut. num. 9. Defendi etiam poteſst Pauli Leonij diffinitio de ſsubſstit. in princ. 1. part. n. 52. Subſstitutionis enim naturæ conuenit, nec in ſse continet aliquid, quod otiosè, aut ſsuperfluè dictum appareat.

Tertiò & principaliter conſstituendum eſst, (quod ad

* 5. & 6. Aſsſsertionem pertinet) Subſstitutionis vulgaris etymologiam ſsic tradi communiter, vt ideò dictam vulgarem ſsubſstitutionem exiſstimauerint Doctores, quia vulgo à quolibet inter teſstandum fieret, & à quolibet de vulgo, ideſst de populo, & cuilibet de vulgo, id eſst de populo hæredi inſstituto fieri poſsſset; ſsic ſscripſsit Bartolus, in l. 1. num. 5. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. quem ibidem ſsequuntur Aretinus n. 7. Iaſson n. 13. & Alciat. n. 9. Theophilus in princ. Inſstitut. de pup. ſsubſstitut. Viglius in rubrica, Institut. de Vulgari, num. 6. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 7. num. 2. Guil. Bened. in cap. Raynuntius, de teſstamentis, verbo, ſsi abſsque liberis, in tractatu, de vulgari, num. 7. verſs. Primo reſspectu. Sfortia in præludiis Compendioſsæ, part 2. quæſst. 1. Couar. in dict. cap. Raynuntius. §. 4. num. 3. vbi in id expendit l. 1. tit 5. partita 6. Cagnolus in l. precibus, num. 3. C. de impuberum. D. Spino in ſspeculo gloſs. 22. num. 2. in fine. Anton. Gouean. lib. 1. variar. lect. cap. 28. Cuiacius lib. 7. obſseruationum. cap. 20. Baldus de Vbaldis in tractatu, de ſsubſstitut. vulgari, num. 1. Bartol. de Hucio in eodem tractat. cap. 1. num. 1. & Antonius Fumeus ibidem, in princ. Lancelotus Politus de vulgari ſsubſstitut num 1. Vdalricus Zaſsius ibidem, num. 1. & Paulus Leonius ex num. 2. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris lib. 42. cap. 12. in principio. Et his non relatis, Antonius Pichardus in princ. de vulgari ſsubſstit. num. 8.

Dicitur autem Vulgaris ex aliis etiam rationibus, quas cumulauit Bartolus in dict. l. 1. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. num. 5. vbi proſsequuntur omnes Doctores communiter: plenè Bald, de Vbaldis, Bart, de Hucio, Guil. Bened. & Petrus Gregorius vbi ſsuprà, qui exponunt quinque modis eam ſsubſstitutionem rectè dici Vulgarem, vt ibi videri poterit.

Deinde, ſsubſstitutiones vulgares ideò introductas

* exiſstimarunt nonnulli, quòd olim ſsine hærede decedere maximum dedecus fuiſsſset, §. licet, Institut. quibus ex cauſsis manumittere licet, vel non: idcircò ſsine iniuria creditorum, ſseruum neceſsſsarium hæredem inſstituere, & conſsequenter libertatem ei relinquere permiſsſsum fuiſsſse, conſstat ex textu in l. poteſst. 36. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. cum aliis multis: cùm ergo ſsæpe euenire poſsſset, vt primo loco inſstitutus hæres, vel nollet, vel non poſsſset hæreditatem adire, sícque defuncti teſstatoris bona ex defectu hæredis inſstituti primi, aut alterius legitimi ex lege Papia, caduca efficerentur, & ad fiſscum deferrentur, l. vnica, in princ. C. de caducis tollendis, optimo conſsilio ſsubſstitutiones introductæ ſsunt, vt quemadmodum poteſst quis pluies hæredes inſstituere, §. & vnum Inſstit. de hæredibus inſstituendis; ſsic & plures gradus hæredum facere, per text. in dict. l. poteſst, 36. ff. de vulgari & pup. ſsubſstit. &. in principio, Inſstitut. eodem tit. vt ſsic voluntas teſstatoris effectum ſsortiri poſsſsit, ipſsèque ſsine hærede minimè decedat: quod elegantiſsſsimè aduertit Petrus Gregorius, quem nullus in propoſsito refert, in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. in princ. vbi dicit, Iureconſsultos hanc teſstatorum prouidentiam facilè probaſsſse; cùm enim conceſsſsiſsſsent, vt vti quiſq;quisque legaſsſset ſsuper familia, pecuniáve ſsua, ita ius eſsſset l. verb. legis ff. de verb. ſsignific. neceſsſsariò permitti oportuit, vt quibus permiſsſsa erat hæredis inſstitutio, permitteretur & cautio, ne ſsine hærede decederent, deficiente primo, vel ante mortẽmortem teſstatoris, vel ante aditam hæreditatem, vel eo repudiante; & idem in effectu, licèt non ita eleganter, animaduertunt Paulus Leonius de ſsubſstitut. cap. 1. n. 38. & tribus ſseqq. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſsæ, part. 1. quæſst. 4. Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. num. 6. & nullum ex his referens Antonius Pichardus in rubrica, Inſstitution. de vulgari ſsubſstitutione, num. 66. 67. & 68.

Quartò & vltimò conſstituendum eſst, Subſstitutionis

* Vulgaris infinitas diffinitiones traditas per Doctores in mille locis, maximè in ordinariis, ad quos Lectorem remitto. Imola in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. col. 2. verſs. extra Gloſsſsam, ſsic diffinit, quòd Subſstitutio Vulgaris, eſst Subſstitutio directa, quæ à quolibet & cuilibet fieri poteſst, nihil ſspecialitatis habens: ſsed hanc diffinitionem damnare ſsolent Doctores communiter, & meritò quidem, quamuis nonnullis obſstaculis reſspondere conetur Paulus Leonius de ſsubſstitut. cap. 1. ex num. 2. vſsque ad num. 7. inter alios tamen, concludentes rationes contra Imolam conſsiderat Lancelotus Politus in eodem tractatu, de vulgari ſsubſstitut. in princ. Aliam diffinitionem adducit Paulus Leonius vbi ſsuprà, num. 7. & 8. Aliam Politus vbi ſsuprà, quem ſsequitur Zaſsius de ſsubſstitut. cap. 1. num. 1. ſsed impugnat Leonius loco relato ſsuprà, num. 9. 10. & 11. vbi num. 14. 18. & 19. alias tres diffinitiones adducit, & conuincit eas, & num. 14. nouam diffinitionem tradit quam eſsſse bonam, atque ex genere & differentiis conſstare, n. ſseqq. contendit: tres alias diffinitiones refert Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. cap. 1. n. 1. per totum, vbi ipſse nouam diffinitionem tradit: duas Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſst. num. 49. vnam Ioan. Oinotom. in rubr. Inſstit. de vulg. ſsubſst. num. 8. Mihi magis placet diffinitio com

*munis cum adiectione verbi cuiuſsdam, vt ſscilicet ſsubſstitutio vulgaris ſsit ſsecunda inſstitutio, quæ à quolibet & cuilibet fieri poteſst, & in caſsum non aditæ haereditatis concipitur. Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. vbi latiùs Iaſson num. 13. & ſseqq. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſstam. verbo, ſsi abſsque liberis, de ſsubſstit. vulg. num. 7. & ibidem couar. §. 4. num. 3. Sfortia in præludiis Compendioſsæ, 2. part. quæſst. 1. Cagnolus in l. precibus, num. 3. C. de impuberum, Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. ſsubſstitutio, quæſst. 6. D. Spino in ſspeculo, gloſs. 22. num. 1. qui decipitur in allegatione Fumei,

* & Politi: ipſse enim allegat eos, tanquam huius communis diffinitionis ſsequaces, & tamen Fumeus expreſssè improbat eam, Politus verò non probat, ſsed aliter & nouè diffiniendum exiſstimat. Antonius Pichardus in

* rubr. Inſstitut. de vulg. ſsubſstit. num. 73. & in princ. eiuſsdem tit. num. 9. vbi communi huic diffinitioni addit verbum |

p. 60

quoddam, ſscilicet ſsecunda, vel vlterior, quod neceſsſsarium non eſst, vt infrà dicetur, nec ſsupplet verbum illud, & in caſsum non aditæ hæreditatis concipitur.

Superior autem diffinitio ex genere conſstat, & diffe

*rentiis, vt Iaſson, & ſsuperiores oſstendunt. Inter alia tamen prætermittendum non erit, rectè dictum; Secunda inſstitutio, ſsiue ſsecunda, ſsiue tertia, aut quarta, & deinceps; nam teſstator plures gradus inſstitutionis facere poteſst, & ille omnis dicetur ſsubſstitutus, qui habet ante ſse inſtitutũinſtitutum, ſsiue ſsit primus inſstitutus, aut ſsecundus primo ſsubſstitutus, per text. in §. 1. Inſstit. de vulgari ſsubſstitutione: ideò dixi neceſsſsarium non eſsſse verbum, Siue vlterior, quod per Pichardum adjicitur, aut ſsuppletur, & conſsequenter (quod alius hucuſsque non animaduertit) ceſsſsare præcipuam rationem, quam contra communem

* diffinitionem conſsiderauit Leonius de ſsubstitut. cap. 1. de vulgari, num. 13. deinde rectè adiecta illa verba, Et in caſsum non aditæ hæreditatis concipitur: Quoniam ſsubſstitutiones omnes vulgares ſstatim adita hæreditate ex

*ſspirant, l. poſst aditam, l. precibus, C. de impuberum: quod in ſsimili non malè animaduertit Antonius Fumeus dict. tractatu vulg. ſsubſstit. num. 9. Item etiam in caſsum non aditæ hæreditatis rectè dictum, vt comprehendantur omnes caſsus, in quibus ſsubſstitutio vulgaris verificari poteſst, vt quia inſstitutus nolit, repudiando; vel quia adire non poſsſsit, morte præuentus, vel aliter quocunque modo, vt in alterius diffinitionis explicatione cum iudicio animaduertit Leonius capite 1. de vulgari, numer. 17.

Elegans etiam eſst, & facilè defendi poteſst alia diffi

*nitio, quam Petrus Gregorius Tholoſsanus in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. in princ. non malè conſsiderauit, dicens, quòd, Vulgaris, eſst ſsubſstitutio directa, ſsine aliquo ſspeciali, facta in locum & ſsubſsidium inſstituti. Et verba illa ſsine aliquo ſspeciali, vtrumque demonſstrare, hoc eſst, quòd à quolibet & cuilibet fieri poſsſsit, & ab idoneis tantùm fieri poſsſse, ſseparántque à pupillari, exemplari, & militari, vbi ſspecialia inueniuntur, in prima pupilli, l. 2. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. in ſsecunda furioſsi, l. humanitatis, C. de impuberum, in tertia milites l. milites etiam, ff. de militari teſstamento. Et hactenus de hoc capite:

* quod, & nonnulla etiam quæ ad Aſsſsertiones libri primi pertinent, ideò hoc libro ſscribenda duxi, infinitis aliis prætermiſsſsis, vt qui Aſsſsertiones eaſsdem iam prælegerit, ſsibi certus ſsit, m ipſsarum explicatione & compoſsitione, non mediocriter me inſsudaſsſse, omniáque ad eas pertinentia, ſsic ex propoſsito euoluiſsſse, vt infinitis vtriuſsque iuris Authoribus originaliter, & maturè anteà prælectis, facilè, vt ibi dixi, quamplures libros ſscribere potuiſsſsem, ſsi ea attingere non contemnerem, in quibus alij ex profeſsſso ſscripſserunt, ſsi etiam in aliorum explicatione impeditus non exiſsterem, quæ non ita vulgaria ſsunt, ſsed extraordinaria, nec ab aliis ſsic dilucidè enucleata.

CAPVT XI.

Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, an, & quando ex præſsumpta teſstantis voluntate, vel ex iuris diſspoſsitione comprehenſsi dicantur, vt in fideicommiſsſsis, & primogeniis, etiam excluſsis aliis filiis ex legitimo matrimonio natis ſsuccedant? vbi de matrimonio putatiuo dicuntur nonnulla: Decij ſsententia, quam Socinus iunior, & alij tuentur contra Curtium iuniorem eleganter, & nouè defenditur; & congeſstis in vnum quæ ab aliis in mille locis erant ſscripta, res iſsta dilucidè, & diſstinctè magis, quàm hactenùs explicatur.

SVMMARIVM.

1 Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, hoc eſst, ambobus, vel altero coniugum, probabili facti ignorantiâ, impedimentum ignorantibus, legitimi ſsunt, quamuis poſsteà detectum fuerit impedimentum: idque reſspectu vtriuſsque parentis.
2 Provt hoc num. latiſsſsimè explicatur remiſsſsiiuè, & in propoſsito congeruntur permulti, qui de matrimonio putatiuo ſscripſserunt pleniſsſsimè.
3 Filij ex matrimonio putatiuo nati, verè & propriè legitimi ſsunt. Primò, ſsiue verè, ſsiue præſsumptiuè coniuges ignorauerint impedimentum.
4 Secundò, etiamſsi vnus tantùm ex coniugibus impedimentum ignorauerit.
5 Tertiò, quoad omnes effectus, dignitates, honores, ſspiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommiſsſsa, ſsucceſsſsiones ab inteſstato, atque ex teſstamento, tam parentum ſsuorum, quàm etiam conſsanguineorum, & aliorum coniunctorum.
6 Quartò, vt in aliquo, à cæteris filiis legitimis non differant.
7 Quintò, vt ignorantia in dubio præſsumatur, quando non conſstat de ſscientia.
8 Sextò, matrimonium putativum ad effectus prædictos tunc dici, quando verè & ſsolemniter contractum fuerit, provt hoc num. declaratur: vbi agitur de intellectu text. in cap. cum inhibitio, de clandeſstina deſsponſsatione.
9 Filium primogenitum, natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, in Maioratu ſsuccedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos, cùm Maioratus ſsimpliciter inſstitutus eſst, provt hoc num. & ſseqq. declaratur.
10 Filios ex matrimonio putatiuo natos, ſsubſstitutum excludere, ac facere deficere conditionem, quando teſstator ſsic dixit: Et ſsi hæres meus deceſsſserit ſsine filiis, ſsubſstituo Titium.
11 Filius primogenitus, ex matrimonio putatiuo natus, ſsuccedit in Maioratu, tam reſspectu vltimi poſsſseſsſsoris, quàm aliorum coniunctorum.
12 Filios ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, ſsuccedere etiam in Maioratu, qui ea lege, aut conditione institutus ſsit, vt non niſsi filiis legitimis aut legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur, & num. ſseq.
13 Filium natum ex matrimonio putatiuo, legitimum dici, vt ſsubſstitutum excludat, cùm teſstator dixerit: Et ſsi hæres meus deceſsſserit ſsine filiis ex legitimo matrimonio natis, ſsubſstituo Caium.
14 Filij nati ex matrimonio putatiuo, an in fideicommiſsſsis, & primogeniis ſsuccedant? ad quæ filij legitimi, vel ex legitimo matrimonio procreati inuitantur: latiſsſsimè actum à Socino iuniore in conſsil. 39. ex num. 18. cum ſseq. & in conſsil. 63. per totum, vol. 3. & ad eum omninò confugiendum eſsſse in hac quæſstione; nihilominùs tamen, nonnulla adjicere, & rem hanc latiùs explanare, ideò coactum Authorem, quòd Scribentes huius Regni, qui de primogeniis tractarunt, breuiter nimis ſse habuerint, nec debitam diſsputationem præfato dubio tribuerint.
15 Alij verò, tam exteri, quàm huius Regni Authores nunquam radicem, & fundamentum iſstius dubij ſsed ſsolas ramas, & vmbram tetigerint, & ibidem de ſsententia Curtij iunioris à communi opinione diſsſsentientis.
16 Decium ac eius ſsequaces, in confirmationem reſsolutionis traditæ ſsuprà num. 12. & 13. quatuor in effectu adducere fundament, ex quibus ſsufficienter non probatur eorum concluſsio, provt hoc num. demonſstratur.
17 Decij ſsententia validiſsſsimo fundamento munita.
18 Pro ſsententia Decij, ſsecundum fundamentum adducitur.
p. 61
19 Decij reſsolutio concludenti ratione confirmata, & infrà, num. 22. & 23.
20 Curtij & Alexandri ſsolutiones reiectæ.
21 A verbis legis, ad verba teſstatoris, validum eſst argumentum.
22 Prouiſsio facta à teſstatore per viam diſspoſsitionis in vno caſsu, comprehendit alium omiſsſsum, omninò ſsimilem, & eundem effectum habentem; idque ex veriſsimili diſsponentis voluntate.
23 Conditio quando eſst neceſsſsaria ad actum, vel ad effectum actus, permiſsſsa eſst extenſsio ad alium caſsum; & ſsic impleri poteſst per æquipollens.
24 Matrimonium putatiuum, ſsimpliciter & abſsolutè loquendo, licèt non ſsit verum matrimonium, nec etiam legitimum, ſsed inualidum propter impedimentum; tamen quoad hunc effectum legitimitatis filiorum, & ſsucceſsſsionis eorum, vt matrimonium legitimitatem producere poſsſsit, habilitatur, & legitimum & validum efficitur, provt latiùs hoc num. declaratur.
25 Curtij iunioris præcipuum fundamentum contra Decium adducitur, & numer. ſsequent. vſsque ad numer. 29.
26 Legitimatum per reſscriptum Principis, verè, non fictè, legitimum eſsſse, & vide infrà, numer. 29. ad finem.
27 Legitimatus ſsubſstitutum excludit, & conditionem facit deficere, ſsi teſstator dixerit: Si hæres deceſsſserit ſsine filiis legitimis & naturalibus.
28 Legitimatus non excludit ſsubſstitutum, quando teſstator dixerit: Et ſsi deceſsſserit ſsine filiis legitimis & naturalibus legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio.
29 Curtij iunioris præcipuo fundamento contra Decium, optimè, ac verè ſsatisfactum.
30 Curtij iunioris, ac ſsequacium fundamentis nonnullis reſspondetur.
31 Curtij contra Decium, triplex argumentum, breuiter & verè diſsſsolutum.
32 Contra Decium, 6. & 7. fundamentum adducitur, & num. ſseqq. eleganter reſspondetur illis.
33 Inter matrimonium verum, & putatiuum, cùm ſsint multæ differentiæ, ſsi enunciatur matrimonium ſsimpliciter, non ſsufficit figura matrimonij, quia non ſsemper eundem effectum operantur; ſsecus, ſsi matrimonium enunciatur ad vnum effectum, qui ex vtroque pariformiter reſsultat: tunc enim matrimonij figura ſsufficeret.
34 Matrimonio vero conceſsſsa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, & infrà, num. 40. in fine.
35 Nihilominùs tamen, inter matrimonium verum, & putatiuum æquiparatio admittitur, vbi comparantur reſspectu vnius effectus, qui ex vtroque pariformiter reſsultat.
36 Et aliquando etiam, priuilegia conceſsſsa matrimonio vero, & matrimonio putatiuo competunt: mulièrque in matrimonio putatiuo habere ſsolet priuilegia doti conceſsſsa.
37 Priuilegia reſspicientia exactionem dotis, habere locum in dote putatiua, remiſsſsiuè.
38 Priuilegium tacitæ hypothecæ, competere doti putatiuæ, remiſsſsiuè.
39 In dote putatiua, locum habere priuilegium l. in rebus, 30. C. de iure dotium, remiſsſsiuè.
40 In matrimonio putatiuo, locum habere communicationem lucrorum, remiſsſsiuè.
41 L. finalis, C. de his qui veniam ætatis impetrauerunt, contra Decium expenditur, & hoc num. reſspondetur eidem.
42 Filios ex matrimonio putatiuo natos, in Maioratu non ſsuccedere, ſsi inſstitutor ad ſsucceſsſsionem dumtaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati ſsunt.

PRo expedita huius Capitis explicatione, in primis conſstituere, atque præmittere neceſsſsarium erit: Quòd filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide con

*tracto, hoc eſst, ambobus, vel altero coniugum, probabili facti ignorantiâ impedimentum ignorantibus, legitimi ſsunt, quamuis poſsteà detectum fuerit impedimentum: idque reſspectu vtriuſsque parentis, cap. peruenit, vbi Gloſsſsa, Abbas, Hoſstienſsis, Butrius, Ancharanus, & cæteri, cap. ex tenore, qui filij ſsint legitimi, vbi ſsic communiter concludunt omnes, & latiùs confirmantes, ita adnotarunt Abbas in cap. cùm inhibitio, num. 4. de

* clandeſstina deſsponſsatione, Baldus in l. qui contra, C. de inceſstis nuptiis, Iaſson in conſs. 159. num. 1. per totum, & in conſs. 168. num. 4. lib. 4. Antonius Gabriel commun. concl. tit. de legitimitat. concl. 4. in princ. Tiraquellus in l. ſsi vnquam, verbo, donatione largitus, num. 141. c. de reuocandis donat. & de legibus connubialibus, gloſs. 8. num. 25. cum ſseqq. Dueñas in regula 350. Pariſsius in conſs. 15. n. 44. lib. 2. Grammaticus conſsil. ciuili, 56. col. 2. Rolandus in conſs. 93. num. 18. & ſseq. lib. 3. Paleotus de nothis & ſspuriis filiis, cap. 9. à princ. Couar. de Sponſsalibus, 1. part. §. 1. num. 1. & 2. Cephalus in conſsil. 82. &. num. 61. lib. 1. & in concil. 390. num. 16. & num. 44. 45. & 46. lib. 3. & in conſs. 307. num. 59. & ſseqq. lib. 3. & in conſs. 444. num. 70 lib. 4. & in conſs. 647. ex num. 1. atque ex num. 12. lib. 5. Menochius in conſs. 15. n. 1. lib. 1. & in conſs. 199. n. 35. & 39. & num. 40. in fine, & 41. lib. 2. & præſsumpt. lib. 4. præſsumpt. 77. in princ. Tellus Ferdinandez in l. 6. Tauri, n. 8. & 9. & ibidem Ceruantes num. 9. & num. 18. & ſseq. & Auendañus gloſs. 1. num. 2. 3. & 6. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. in 1. part, in verbo, vxorem, per tot. Matienzus in l. 10. tit. 8. gloſs. 4. num. 3. & in l. 2. titul. 9. gloſs. 1. num. 4. vſsque ad num. 7. & in rubr. tit. 1. de matrimonio, num. 115. & 116. vbi allegat l. 1. tit. 13. & l. 2. tit. 15. partita 4. l. 4. tit. 6. lib. 3. fori. Molina, Mieres, Menchaca, Aluaradus, & Alexander Trentacinquius, quorum ſstatim ſspeciſsicam mentionem faciam. Loan. Guttier. practic. lib. 3. quæſst. 74. Caldas Pereira de nominat. emphyteut. quæſst. 21. ex num. 42. cum ſseqq. Caualcanus de vſsufructu mulieri relicto, num. 230. & 231. latè & vtiliter Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 87. à princ. lib. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 24. ex num. 65. cum ſseqq. vſsque ad num. 79. fol. mihi, 231. Cæuallos practic. commun. quæſst. 697. ij Authores de matrimonio putatiuo ſscripſserunt pleniſsſsimè, & ſsuperiorem doctrinam latiùs declarant, vt penes ipſsos videri poterit: ſsufficiet hic quærendi, & congerendi labore Lectorem excuſsare, ac etiam nonnullis aliis ſscienter, conſsultóque prætermiſsſsis, dumtaxat (quod ad inferiùs dicenda prætermitti non poteſst) conſstituere, praefatam doctrinam procedere.

Primò, ſsiue verè, ſsiue præſsumptituè coniuges igno

*rauerint impedimentum; vtroque enim caſsu, filij ex matrimonio putatiuo nati, verè & propriè legitimi ſsunt, ex Authoribus relatis ſsuprà, & communi Scribentium ſsententia in dict. cap. peruenit, & in dict. cap. ex tenore.

Secundò, vt dixi, etiamſsi vnus tantùm ex coniugibus

* impedimentum ignorauerit. Ex eiſsdem iuribus, & Authoribus, ſsic vt in hoc nullus adhuc diſsſsentiat.

Tertiò, quoad omnes effectus, dignitates, honores,

* ſspiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommiſsſsa, ſsucceſsſsiones ab inteſstato, atque ex teſstamento, tam parentum ſsuorum, quàm etiam conſsanguineorum, & aliorum coniunctorum: quod vnanimiter etiam probarunt Doctores, atque ex Communi, Tellus Ferdinandez, Matienzus, Auendañus, Ceruantes, Ioannes Guttierrez, & alij relati ſsuprà.

Quartò, vt in aliquo à cæteris filiis legitimis non dif

*ferant. Gloſsſsa, & Communis in dict. cap. ex tenore, Iaſson in dict. conſs. 156. num. 3. Decius in conſs. 153. num. 1. & in conſs. 154. in princ. Paleotus dict. cap. 9. num. 14. Rolandus in conſs. 93. ex num. 18. lib. 3. & latiùs probant Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 87. ex num. 1. vſsque ad num. 10. Peregrin. de fideicommiſsſsis, d. art. 24. n. 66. per tot.

p. 62

Quintò, vt ignorantia in dubio præſsumatur, quan

*do non conſstat de ſscientia: quod cum infinitis probarunt Cephalus dict. conſs. 647. num. 12. lib. 5. Menochius in conſs. 15. num. 7. lib. 1. Rolandus dict. conſsil. 93. num. 29. lib. 3. Honded. dict. coſs. 87. num. 11. Peregrinus dict. art. 24. num. 67.

Denique & ſsextò, matrimonium putatiuum ad effe

*ctus prædictos, tunc dici, quando verè & ſsolemniter contractum fuerit: hoc eſst de iure communi in facie Eccleſsiæ, & palam, & cum bona fide contrahentium, vel alterius eorum, ac denique ſseruatâ formâ cap. cum inhibitio, de clandeſstina deſsponſsatione, quem text. & ſsuperiorem traditionem optimè declarant, & alios multos recenſsent Menochius dict. præſsumpt. 77. in princ. lib. 4. latius in conſs. 199. ex num. 39. cum ſseqq. lib. 2. Verallus in deciſs. 25. & in deciſs. 150. num. 7. in 1. part. Ioannes Vincentius Honded. dict. conſs. 87. num. 14. 15. & 16. & num. 23. & ſseqq. & num. 48. & ſseqq. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, dict. art. 24. num. 65. Hodie verò ſseruatâ formâ Tridentini, de qua in cap. 1. de reformat. matrim. ſseſsſs. 24.

Secundò & principaliter conſstituendum eſst, ex dictis

* ſsuprà facilè deduci præcipui huius capitis dubij reſsolutionem; & in primis, cùm Maioratus ſsimpliciter inſstitutus eſst, hoc eſst, cùm deſscendentes alicuius familiæ ſsimpliciter vocantur, aut certis vocationibus, aut ſsubſstitutionibus factis, filij ſsimpliciter, ſsiue filij maſsculi ad ſsucceſsſsionem inuitantur, filium primogenitum natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto in Maioratu ſsuccedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos: quod ſsic reſsoluunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 1. num. 12. Mieres de maioratu 3. part. quæſst. 15. num. 22. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 9. verſs. ſsed pro 1. part. mouentur dumtaxat ex eo quòd hic filius verè & propriè legitimè natus dicatur quoad effectum ſsucceſsſsionis, ex dict. cap. 2. cap. ex tenore, qui filij ſsint legitimi, cum aliis dictis ſsuprâ. Eandem ſsententiam in fortioribus terminis probarunt etiam alij plures, quos ſstatim commemorabo; ac verè hæc pars probatur expreſsſsim authoritate multorum, qui filios prædictos in dignitate, in feudo, in emphyteuſsi, & in fideicommiſsſso ſsuccedere affirmarunt: hos in vnum congeſsſserunt Rolandus dict. conſs. 93. num. 18. & ſseqq. lib. 3. Paleotus de nothis & ſspuriis filiis, cap. 9. num. 14. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 87. num. 6. lib. 1. Peregrinus de fìdeicommiſsſsis, art. 24. num. 66. ad finem. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 24. deinde authoritate Dini in conſs. 6. num. 12. vbi ſscribit, filios ex matrimonio putati

*uo natos ſsubſstitutum. excludere, ac facere deficere conditionem, quando teſstator ſsic dixit: Et ſsi hæres mens deceſsſserit ſsine filiis, ſsubſstituo Titium, & ſsequuntur Capra in conſs. 16. Et ſsi prima facie, col. vlt. Decius dict. conſs. 153. Ruinus in l. Gallus, §. ſsi eius, num. 99. ff. de liberis & poſsthumis, Curtius iunior in conſs. 27. num. 6. Menochius in conſsil. 15. num. 5. lib. 1. & præſsumpt. 77. num. 4. & 5. lib. 4. Idque procedit tam reſspectu filiorum vltimi poſsſseſsſsoris

* Maioratus, qui ex matrimonio putatiuo nati ſsint, quàm aliorum coniunctorum, aut conſsanguineorum, qui ex teſstatoris, vel ex legis diſspoſsitione ad Maioratum vocantur, ex his, quæ dicebamus ſsuprà, num. 5. videlicet bonam fidem prodeſsſse quoad ſsucceſsſsionem parentum, & omnium aliorum coniunctorum, vt in fideicommiſsſsis obſseruant Peregrinus, & Honded. vbi ſsuprà.

Tertiò & principaliter conſstituendum eſst, ſsuperio

*rem reſsolutionem non ſsolùm procedere in Maioratu ſsimplici, ſsed etiam in eo, qui ea lege, aut conditione inſstitutus ſsit, vt non niſsi filiis legitimis, aut legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur; tunc namque etiam in eo ſsuccedet filius primogenitus, ex matrimonio putatiuo natus, ob eandem rationem, quia tales filij reſspectu facultatis ſsuccedendi, dicuntur verè nati ex legitimo matrimonio, cùm lex ipſsa ciuilis & Pontiſsicia, quoad hunc effectum eos verè legitimos iudicauerit: quod cum Decio in conſs. 153. n. 1. Gregorio Lopez in l. 1. tit. 13. partita 4. in verbo, ſse caſsa con ella, col. 2. Couar. de Sponſsalibus, 2. part. cap. 8. §. 1. num. 3. Addit. ad Alexand. conſs. 5. lib. 7. litera, A. defendunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. dicto cap. 1. num. 15. Mieres de maioratu, part. 3. quæſst. 15. n. 22. Socinus iunior, qui per multa argumenta probat in conſsil. 63. per totum, & in conſs. 39. ex num. 18. lib. 3. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 3. de fideicomiſsſsaria ſsubſstitut. §. 26. n. 16. Aluaradus de coniect. mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 9. verſs. ſsed pro 1. part. fol. 62. Cephalus in conſs. 82. num. 24. & num. 61. lib. 1. & in conſs. 390. ex num. 44. lib. 3. & in conſs. 444. num. 7. lib. 4. & in conſs. 647. num. 29. lib. 5. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 24. Hieronymus à Laurent, in deciſs. Auenionen. 70. per totam, vbi eleganter loquitur, & dicit iudicatum in fauorem filiorum natorum ex tali putatiuo matrimonio. Antonius Theſsaurus deciſs. Pedemont. 196. num. 7. Alexander Trentacinquius de ſsubſstit. 4. part. cap. 7. n. 56. fol. 152. vbi dicit ab hac opinione non eſsſse recedendum. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 24. num. 72. qui dicit ſsententiam Decij magis communiter receptam. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 87. num. 6. lib. 1. Menochius lib. 4. præſsumpt. 77. n. 6. vbi ex communi ſsententia, cum eodem Decio reſsoluit,

* filium natum ex matrimonio putatiuo, legitimum dici, vt ſsubſstitutum excludat, cùm teſstator dixerit: Et ſsi hæres meus deceſsſserit ſsine filiis ex legitimo matrimonio natis, ſsubſstituo Caium. Et hanc opinionem ad partes diſsputa

*re, quamuis prima facie neceſsſse non videatur, quia Socinus iunior dict. conſs. 39. ex num. 18. cum ſseqq. & in conſsil. 63. per totum, vol. 3. latiſsſsimè, & doctiſsſsimè diſsputauit, ad quem omninò confugiendum in hac quæſstione admoneo: nihilominùs tamen, nonnulla adjicere, & rem hanc latiùs explanare, ideò coactus videor, quòd Scribentes huius Regni, qui de primogeniis tractarunt, breuiter nimis ſse habuerint, nec debitam diſsputationem præfato dubio tribuerint; alij verò, tam exteri, quàm

* huius Regni Authores, nunquam radicem, & fundamentum iſstius dubij, ſsed ſsolos ramos, & vmbram tetigerint. Eo etiam, quòd à prædicta ſsententia communi diſsſsentit Curtius iunior in conſs. 27. num. 6. & latiùs in conſs. 64. num. 11. & num. 17. & cogitandum reliquit Ruinus in l. Gallus, §. ſsi eius, num. 99. ff. de liberis & poſsthumis, provt aduertunt Molina, Trentacinquius, Menochius, Mantica, Peregrinus, & alij relati ſsuprà, qui, vt dixi, à ſsuperiori ſsententia non recedendum affirmant, quamuis contrariam cum eodem Curtio iuniore, in puncto iuris veriorem eſsſse contra Decium profiteatur, ſsed malè quidem, Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſst. 21. num. 42. 43. & 44. fol. 241.

Decius autem, ac eius ſsequaces in confirmationem

* ſsuperioris reſsolutionis traditæ ſsuprà, num. 12. & 13. quatuor in effectu adducunt fundamenta, ex quibus ſsufficienter non probatur eorum concluſsio.

Primò enim dicunt, quòd natus ex matrimonio putatiuo dicitur verè legitimus, & habilis ad ſsuccedendum, & quòd ad inducendam veram legitimitatem ſsufficit opinio colorata matrimonij, vt ſsuprà, in initio huius capitis, latiùs probauimus. Sed parum vrget, quoniam dubium non conſsiſstit in hoc, an ſscilicet natus de matrimonio putatiuo ſsit verè legitimus, & habilis ad ſsuccedendum, quod certum eſst, ſsed in alio, nempe an ſsit ſsatisfactum verbis teſstatoris vocantis filium legitimum, & de legitimo matrimonio; nec concludit dicere: eſst habilis ad ſsuccedendum, ergo comprehenditur ſsub illis, verbis; idque ex ſsententia Doctorum, qui exiſstimarunt communiter, matrimonium putatiuum, verum non eſsſse matrimonium, nec legitimum ſsimpliciter, quos in vnum congeſsſserunt Antonius Gabriel communium concl. lib. 6. tit. de legitimatione, concl. 4. num. 2. & 4. Menochius lib. 4. præſsumpt. 77. num. 8. & alij relati ſsuprà, num. 2. & latiùs explicabimus infrà.

Vnde & ſsecundum fundamentum Decij deluitur, |

p. 63

quod cæteri vrgere putarunt ſscilicet quòd natus de matrimonio putatiuo in feudo ſsuccedit: non enim ſsequitur; talis filius eſst habilis ad ſsuccedendum in feudo, ergo verba teſstatoris, quæ requirunt legitimum filium ex matrimonio legitimo procreatum, verificari debent in matrimonio putatiuo, ob eandem rationem, non ob alias, quas in huius fundamenti ſsolutione effudit Curtius iunior locis relatis ſsupra.

Nec etiam tertium concludit, quòd dos putatiua habeat priuilegia dotis veræ; nam inter dotem veram, & putatiuam multæ ſsunt differentiæ, provt 18. differentias ponit Baldus Nouellus de dote, fol. 67. cum ſseqq. & notauit Menochius d. præſsumpt. 77. num. 9. & 10. & dicetur infrà, ante finem huius capitis.

Similiter nec vrget quartum fundamentum, quod deducitur ex doctrina Caſstrenſsis, in l. finali, C. de verb. ſsignificat. nam Caſstrenſsis ipſse, & cum eo Socinus contrarium in effectu tenent in l. in his, ff. de condit. & demonſst. & verbum, fratribus, magis generale, & aptum eſst in ſspecie ibi propoſsita, quàm verbum, legitimum matrimonium, in quæſstione noſstra, vt de ſse patet apertè.

Nihilominùs tamen ſsententia Decij, & verior eſst, vt

* dixi, & omninò amplectenda, ſsed aliis nititur fundamentis, quæ ad ſsequentia reduci poſsſsunt.

Primò, quòd quando caſsus vnus eſst omninò alij adæquatus, diſspoſsitum in vno, cenſsetur etiam in alio æquiparato diſspoſsitum, etiam in materia odioſsa & correctoria, vt probat text. iunctâ ſsuâ Gloſssâ in l. ſsi quis ſseruo. c. de furtis, quem multis exornant Iaſson in l. de quibus, num. 14. ff. de legibus, & in l. 1. col. 3. de legat. 1. & in l. ſsi is qui pro emptore, num. 291. vſsque ad num. 306. ff. de vſsucapionibus. Romanus in conſs. 388. col. 2. & poſst Antonium Gomez. & Tellum Ferdinandez, Ceruantes in l. 4. Tauri, num. 23. ſsed matrimonium putatiuum, quoad inducendam veram legitimitatem & effectus illius, eſst omninò adæquatum vero, & legitimo matrimonio, ex iuribus, & Authoribus à me relatis ſsuprà, in princ. ergo diſspoſsitum in teſstamento, ſsiue in quacunque alia materia in matrimonio legitimo, quoad hunc actum, & effectum ſsuccedendi, cenſsetur diſspoſsitum in matrimonio putatiuo.

Nec obſstat, quod impugnando fundamentum Decij, dicebam ſsuprà; nec etiam legitimum, & putatiuum matrimonium in multis. æquiparari, diſsſsentire tamen in multis, & argumentum à ſsimili, dato diſsimili, corruere: quia prædicta procederent, quando æquiparatio fieret ſsimpliciter, ſsecus quando comparatio fit tantùm in illo, in quo omnimoda ſsimilitudo reperitur, quia tunc omnimoda diſsſsimilitudo in aliis non nocet, vt notat Gloſsſsa vbi Gemin. poſst Ioannem Andream in cap. non poteſst, de præbendis, lib. 6. Abbas in cap. tranſslato, col. 3. de conſstitut. vbi Decius in 3. col. Deinde, quia in caſsu præſsenti non fit comparatio inter verum & putatiuum matrimonium, inter quæ aliquando datur differentia, ſsed inter natum de putatiuo, & natum de legitimo matrimonio, inter quos quoad effectum prædictum ſsucceſsſsionis & alios ſsimiles, nulla prorſsus diſsſsimilitudo reperitur, ſsed omnimoda ſsimilitudo, & conſsonantia ex omnibus iuribus, & Authoribus ſsuperiùs relatis.

Secundò pro eadem ſsententia communi facit, quòd

* legitimè natus, dicitur natus de legitimo matrimonio, cap. innotuit, de electione, vbi textus refert diſspoſsitionem cap. cùm in cunctis, de electione, & vtitur verbo, legitimè natus, & tamen text. in d. cap. cum in cunctis, vtitur verbo, de legitimo matrimonio, ſsed natus de matrimonio, putatiuo eſst natus legitimè, cap. quod nobis, cap. ex tenore, ibi: Legitimum iudicetis; extrà, Qui filij ſsint legitimi; & firmat expreſssè Baldus in cap. 1. §. naturales, in 3. col. verſs. pone quod non: ſsi de feudo fuerit controu. ſsi ergo legitimè natus, dicitur natus de matrimonio legitimo; & natus de matrimonio putatiuo, eſst legitimè natus: ergo & de legitimo matrimonio natus dici poteſst, provt latiùs infrà explicabo.

Tertiò facit, quòd electus, ſseu eligendus in Epiſsco

*pum, debet eſsſse de legitimo matrimonio natus, cap. cùm in cunctis, de electione; & tamen ſsi electus, vel eligendus ſsit natus de matrimonio putatiuo, diſspoſsitioni illius textus eſst ſsatisfactum, vt notant Abbas, & communiter alij in dict. cap. ex tenore, & in dict. cap. innotuit, de electione. Albericus, Baldus, & Salicetus in l. qui contra, C. de inceſstis nuptiis: & pro certo ſsupponunt Ioannes Vincen tins Honded. in conſs. 87. num. 5. & 6. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 24. num. 67. ſsi ergo diſspoſsitioni legis vtentis verbis, de legitimo matrimonio, eſst ſsatisfactum ex nato de matrimonio putatiuo, ſsatisfactum etiam cenſseri debet diſspoſsitioni teſstatoris vtentis illis verbis, de legitimo matrimonio, ſsi ſsuccedere volens, de matrimonio putatiuo natus ſsit, quia, vt vulgatum eſst, diſspoſsitio legis & teſstatoris æquiparantur, & pro lege obſseruatur teſstatorum voluntas.

Et huic rationi quamuis conentur reſspondere Cur

*tius iunior in d. conſs. 64. & Alexander in conſs. 5. col. vol. 7. vim tamen eius non diluunt, ac ipſsorum ſsolutio confunditur aperte per text. in cap. per venerabilem, qui filij ſsint legitimi, & in cap. literas, iunctâ doctrinâ Abbatis ibidem, de filiis presbyterorum, item per text. in dict. cap. quia in cunctis, de electione, ponderando, quòd à verbis

* legis, ad verba teſstatoris validum eſst argumentum, l. qui fuerit, §. quæſstio, & ibi notat Bartolus ff. de manumiſsſsis teſstamento, l. cum quidam, & ibi notat Iaſson C. de verborum ſsignificat. l. qui filium, §. Sabinus, & ibi notant Bartolus, & Imola ff. ad Trebellianum. Ancharanus in conſsil. 120. circa finem: ergo verba teſstatoris non debent intelligi magis ſstrictè, quàm verba legis; imò latiùs accipi poſsſsunt, ex his, quæ multùm ad propoſsitum ſscribit Socinus in conſs. 13. num. 22. lib. 3.

Quartò facit, nam prouiſsio facta à teſstatore per viam

* diſspoſsitionis in vno caſsu, comprehendit alium omiſsſsum omninò ſsimilem, & eundem effectum habentem: idque ex veriſsimili diſsponentis voluntate, l. Titius, §. Lucius, vbi Iaſson, & communiter Scribentes l. Gallus, §. & quid ſsi tantum, ff. de liberis & poſsthumis, & multis exornant Viuius lib. commun. opinionum. verbo, caſsus non expreſsſsus: Iulius Clarus lib. 3. §. teſstamentum, quæſst. 76. regula 5. Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 3. tit. 19. num. 8. & 9. Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. fideicommiſsſsum, quæſst. 4. num. 22. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 24. Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 1. part. cap. 1. ex num. 25. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 56. & num. 66. & ſseqq. & num. 96. & ſseqq. Menochius lib. 4. præſsumpt. 73. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. ſsolut. 2. à num. 101. vſsque ad num. 192. fol. 265. Paulus Leonius in conſs. 27. ex n. 104. inter conſsìlia vltimar. volunt. vol. 2. Pedrocha in conſsil. 19. num. 84. & 85. & in conſsil. 12. num. 27. & ſseqq. ergo prouiſsio expreſsſsim facta à teſstatore in caſsu, quo deſscendens, vel alius de familia ſsit de legitimo matrimonio, comprehendit illi omninò ſsimilem, & eundem habentem effectum, ſscilicet quando deſscendens, vel alius de familia ad ſsucceſsſsionem inuitatus, eſst natus de matrimonio putatiuo: quod quantũquantum ad legitimitatem, & ſsucceſsſsionis effectum eundẽeundem omninò effectũeffectum habet, quàm verũverum & legitimum matrimoniũmatrimonium, vt ſsupr. probauimus: & cùm cõditioconditio illa ex legitimo matrimonio,

* ſsit neceſsſsaria ad actũactum, vel ad effectum actus ſsuccedendi, permiſsſsa eſst extenſsio ad alium caſsum, & ſsic impleri poteſst per æquipollens, l. mulier, in princ. ff. ad Trebellianum. l. ſsi mater, C. de inſstitut. & ſsubstitut. Ruinus in dict. §. & quid ſsi tantum, in 1. lectura, num. 25. & num. 60. & ibidem Coſsta in 5. part. num. 37. num. 98. & 99. eleganter Menochius lib. 4. præſsumpt. 185. ex num. 6. vſsque ad num. 13. & hoc eſst validiſsſsimum fundamentum, atque illud apertè præſsentit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 1. num. 15. dum dicit, ſsentenciam Decij, ex præſsumpta voluntate reſstantis veram ſsibi videri.

Quintò & vltimò facit, nam licèt matrimonium pu

*tatiuum, ſsimpliciter, & abſsolutè loquendo, non ſsit ve|

p. 64

rum matrimonium, nec etiam legitimum, ſsed inualidum propter impedimentum: tamen quoad hunc effectum legitimitatis filiorum, & ſsucceſsſsionis eorum, vt matrimonium legitimitatem producere poſsſsit, habilitatur, & legitimum, & validum efficitur, & filij ex eo nati dicuntur legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati: quod nec Curtius iunior, nec alij Recentiores ſsic animaduertunt; apertè tamen colligitur ex his, quæ ſscribunt Ioannes Andreas, Antonius, & alij in cap. per venerabilem, qui filij ſsint legitimi, dum dicunt, quòd ex putatiuo matrimonio ideò inducitur legitimitas, quia Papa legitimando prolem, diſspenſsat in radice matrimonij: quod in effectu eſst dicere, matrimonium nullum, & inualidum, quoad hunc effectum, vt poſsſsit legitimitatem producere, quæ matrimonio nullo exiſstente, produci non poſsſset, validum, & ligitimum fieri ex diſspenſsatione Romani Pontificis; colligitur etiam ex Hoſstienſsi, & Gofredo in ſsumma, qui filij ſsint legitimi, §. 1. Antonio, & Abbate in cap. tanta. col. 2. eòdem tit. Præpoſsito in dict. cap. per venerabilem, §. quod autem, colum. 4. Dino in tractatu, de ſsucceſsſsionibus ab inteſstato, in 2. col. in princ. vbi filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos appellant eos, qui ex matrimonio putatiuo naſscuntur, & adjiciunt, filios dici de legitimis matrimoniis natos, ſsiue matrimonium ſsit verum, ſsiue putatiuum; quod tamen intelligendum eſst iuxta ſsuperiorem declarationem, quam tradidimus.

Nec obſstant Curtij iunioris, & ſsequacium funda

*menta, quæ longâ, originalique Scribentium lecturâ præhabitâ, ad octo principaliter reducenda videntur. Non obſstat primum; nam licèt Curtius reputet maius, quod contra Decium adduci poteſst, & credat quòd ei reſsponderi non poſsſsit, vt etiam credit, & ſsuperatus illo ſsequitur Curtium, Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſst. 21. num. 42. vſsque ad num. 45. tamen nec ita fortiter adſstringit, nec ſsolutione caret, vt malè ijdem putarunt, dicentes in propoſsita ſspecie filios ex legitimo matrimonio natos ad ſsucceſsſsionem inuitari; filium verò natum ex matrimonio putatiuo, etſsi legitimus ſsit, & verè legitimus, non tamen ex legitimo matrimonio natum, ſsed ex nullo, & illegitimo.

Deinde legitimatum per reſscriptum Principis, verè,

* non fictè legitimum eſsſse, vt ſscribit Bartolus in l. ſsi is qui pro emptore, quæſst. 3. ff. de vſsucapionibus, & latiùs declarat Mantica de coniecturis vltimar. volunt, lib. 11. tit. 10. num. 12. per totum: idcircò ſsubſstitutum excludere, &

* conditionem facere deficere, ſsi teſstator dixerit: Si hæres deceſsſserit ſsine filiis legitimis, & naturalibus, quod firmarunt triginta illi Doctores longa ſserie congeſsti à Rolando in conſsil. 83. colum. penult. verſs. non obſstat quoque, lib. 3. Burſsatus in conſs. 1. num. 8. & in conſs. 18. num. 6. lib. 1. Surdus in conſs. 1. num. 97. lib. 1. Mantica lib. 11. dict. tit. 10. num. 9. 10. & 11. Menochius in conſs. 266. num. 20. lib. 3. & præſsumptionum. lib. 4. præſsumpt. 79. num. 2. vbi Durandum, Coſstam, Couar. Marſsarium, Ludouicum Molinam, ac alios multos refert idem tenentes, Graſsſsus §. fideicommiſsſsum, quæſst. 38. num. 1. & 2. at ſsi teſstator dixerit:

* Si deceſsſserit ſsine filiis legitimis & naturalibus, legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio, legitimatus non excludit ſsubſstitutum, vt cum aliis multis latiùs probarunt Alexander Iacobinus, Ruinus, Socinus ſsenior, Decius, Pariſsius, Ripa, Neuizan. Gratus, Durandus, Couarruu. Molina, Sfortia, & alij, quos recenſsent Mantica lib. 11. dict. tit. 10. num. 23. & 24. Menochius dict. præſsumpt. 79. ex num. 21. cum ſseqq. Cephalus in conſs. 117. num. 21. lib. 1. Decianus in conſs. 88. num. 11. & num. 24. lib. 2. Graſsſsus §. fideicommiſsſsum, quæſst. 38. num. 5. Id autem ea præſsertim ratione contingit, quòd repugnet teſstatoris voluntas, qui ſsolùm diſspoſsuit in fauorem eorum, qui ex legitimo matrimonio procederent: ergo, inquit Curtius, & eum ſsequutus Caldas Pereira, loco relato ſsuprà, idem erit obſseruandum in filio nato ex putatiuo matrimonio, cùm ſsimilia verba adjiciuntur.

Verumenimverò, his omnibus facilè reſsponderi po

*terit, conſstituendo in primis, filios ex matrimonio putatiuo natos, legitimos dici poſsſse, atque ex legitimo matrimonio natos, quoad effectum prædictum, intelligendo, provt declaraui ſsuprà, num. 24. vbi quorundam Authorum authoritate id probaui.

Deinde, legitimatum dici verè legitimum, conſsiderando legitimitatem in genere, quando attenditur impedimentum iuris ciuilis, ſsed non in ſspecie, reſspectu matrimonij, à quo legitimitas procedit, l. filium, ff. de his qui ſsunt ſsui, vel alieni iuris, iunctis his, quæ in propoſsito eleganter conſsiderat Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 11. tit. 10. n. 12. Dec. in conſs. 275. in fine, vbi dicit quòd licèt legitimatus ſsit verè legitimus, eſst accidentaliter, & de iure ſspeciali, & non de iure communi, & naturali: inde non admittitur ad omnia, ad quæ legitimus de legitimo matrimonio; nec ex vtriſsque reſsultat idem effectus, vt obſseruar. ſsuperiùs relati, & ante alios Iaſson in dict, l. ſsi is qui pro emptore, num. 260. Mirum ergo non eſst, vt cùm ex vtroque idem effectus non reſsultet, nec omninò ſsimilis ſsit ex legitimo matrimonio procreato, ſsub fideicommiſsſso eis verbis concepto non comprehendatur; quod non ita in filio ex matrimonio putatiuo nato procedit; nam, vt vides, bona fide procreatus, verè, & propriè legitimus eſst quoad effectum prædictum, ad quem matrimonium huiuſsmodi validatur à iure, & legitimum reputatur, ſsi in facie Eccleſsiæ contractum fuerit; in legitimato verò nullũnullum matrimoniũmatrimonium interuenit, atque ita non tantus fauor conceditur, ſsicut natis ex matrimonio, iuſsto errore contracto, concedi debuit.

Secundum fundamentum Curtij iunioris, quod &

* repetit Luſsitanus Caldas vbi ſsuprà, conſsiſstit in eo, quòd à verbis teſstatoris recedendum non ſsit, l. non aliter, ff. de legatis 31. illam, & ibi notat Iaſson C. de collationibus: ſsi ergo teſstator ſspecificè loquitur de legitimo matrimonio, non poteſst intelligi de putatiuo, quod non eſst legitimum ex eiuſsdem Curtij ſsententia.

Sed reſsponditur in primis, quòd quando conſstat de intentione teſstatoris, non curatur de verbis, vt in in d.l. non aliter, & in l. in conditionibus, ff. de conditionibus & demonſstrat. l. 3. C. de liberis præteritis, l. hæredes, §. cùm ita, vbi latè Alexand. ff. ad Trebellianum, etiamſsi non conſstet de mente per verba teſstatoris expreſsſsa, ſsed per aliud diſspoſsitum ab ipſso expreſsſsum, vt in in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. & in l. Gallus, §. & quid ſsi tantum, ff. de liberis & poſsth. per quæ iura ſsic docuit Socinus in l. in ambiguo, in 3. col. verſs. Tertia concluſsio, ff. de rebus dubiis, & latiùs declarant Authores referendi infrà.

Deinde, in ſspecie hucuſsque propoſsita, non eſsſse adeò claram, aut expresſsam teſstatoris voluntatem, vt de illa dubitari non debeat; idcircò in re dubia, & obſscura coniecturis locum eſsſse, maximè ob præſsumptam eiuſsdem voluntatem, quæ nobis fauet, vt ſsuprà diximus, & Molinam ſsic notantem adduximus, proptereà quòd eo ipſso, quòd teſstator natos de legitimo matrimonio ad ſsucceſsſsionem inuitauit, cenſsetur & natos de putatiuo inuitare voluiſsſse, cùm matrimonium huiuſsmodi quoad effectum, de quo agitur, ſsimile ſsit legitimo, & eundem effectum producat, ac denique iure ipſso quoad legitimitatem validum & legitimum reputetur.

Et per hæc patet ſsolutio ad aliud fundamentum eiuſs

*dem Curtij, quòd verba debent intelligi propriè, l. ſsin autem, ff. de exercitoria actione, l. Labeo, ff. de ſsupellectile legata; & ſsic intelligi non poſsſsint de matrimonio putatiuo, nam cùm hîc conſstet de mente teſstatoris, & ex æquipollenti idem effectus reſsultet, non attenditur proprietas, aut ſsignificatio verborum, vt multis probant Socinus in regula 536. Mieres de maioratu, in initio 2. part. ex num. 11. Camillus Gallinius de verborum ſsignificatione, lib. 2. cap. 21. ex num. 8. & cap. 22. 23. 24. & 25. & lib. 3. cap. 1. & ſseqq. Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 5. Petrus Magdalenas de numero teſstium in teſstamentis requiſsito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126.

Ad aliud verò argumentum, quòd caſsus omiſsſsus à |

p. 65

teſstatore, habeatur pro omiſsſso, nec comprehendatur ſsub caſsu expreſsſso, ex l. commodiſsſsimè, ff. de liberis & poſsthumis, cum vulgatis: ex eiſsdem etiam ſsatisfieri poteſst, ac congruentius quidem, ex dictis ſsuprà, num. 22. & 23.

Ex quibus etiam reſspondetur ad aliud, conditionem, inquam, per æquippollens impleri non poſsſse, quoniam conditio eſst neceſsſsaria ad actum de quo agitur, & ex æquipollenti idem effectus reſsultat: quo caſsu non procedit regula l. qui hæredi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſstrat.

Sextum fundamentum, quod etiam pro contrario

* adducit ipſse Decius, ſsumitur ex dicto Baldi in l. falſsus, §. an etiam, ff. quod falſso tutore authore, vbi ſscribit ipſse Baldus, quòd ſsi fit mentio de matrimonio, intelligitur de vero, & non de putatiuo.

Sed vitra Decium reſspondetur, quod cùm inter ve

*rum matrimonium, & putatiuum permultæ ſsint differentiæ, vt latiſsſsimè declarat Barboſsa in l. ſsi cùm dotem, §. finali, ff. ſsoluto matrimonio. Matienzus in l. 1. tit. 9. gloſs. 1. ex num. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Menochius lib. 4. præſsumpt. 77. num. 8. 9. & 10. ſsi enunciatur matrimonium ſsimpliciter, non ſsufficit figura matrimonij, quia non ſsemper eundem effectum operantur; ſsecus ſsi matrimonium enunciatur ad vnum effectum, qui ex vtroque pariformiter reſsultat quoad legitimitatem filiorum: tunc enim figura matrimonij ſsufficeret, iuxta communem ſsententiam Doctorum in cap. tranſslato, de conſstitutionibus, & ea, quæ Authores ſsuperius relati, latiùs tradiderunt.

Vnde & ſseptimum fundamentum diluitur, matrimo

*nio, inquam, vero conceſsſsa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, vt notant Doctores communiter in dict l. ſsi cum dotem, §. finali, Matienzus, Barboſsa, & Menochius in locis relatis ſsuprà; nam in

* caſsu noſstro non fit comparatio inter verum, & putatiuum, reſspectu aliorum priuilegiorum, ſsed reſspectu iſstius effectus, ſscilicet legitimitatis inducendæ, in quo omninò æquiparãturæquiparantur, atque ex vtroque idem effectus pariformiter reſsultat; & hoc ſsufficit, iuxta communem theoricam Doctorum in dict. cap. tranſslato: item, vt dixi, comparatio non fit inter ea duo matrimonia, ſsed inter filium legitimum de legitimo matrimonio, & legitimum de putatiuo, in quibus nulla differentia reperitur, ſsed omnimoda ſsimilitudo. Imò & aliquando priuilegia

* conceſsſsa vero matrimonio, & matrimonio putatiuo competunt, mulièrque in matrimonio putatiuo habere ſsolet priuilegia doti conceſsſsa, vt ex communi Scribentium traditione obſseruat Barboſsa in dict l. ſsi cùm dotem, §. finali, ff. ſsoluto matrimonio, ex num. 2. vbi ad id allegat nonnulla iura, & num. 4. cum communi etiam Doctorum

* ſentẽtiasententia animaduertit, priuilegia reſspicientia exactionẽexactionem dotis, habere locum in dote putatiua, & num. 5. priuile

*gium tacitæ hypothecæ competere doti putatiuæ, & num. 8. in dote putatiua locum habere priuilegium l. in

* rebus, 30. C. de iure dotium, & tandem num. 13. in ma

*trimonio putatiuo locum habere communicationem lucrorum; idcircò ſsuperiùs dixi, aliquando, non abſsolutè ſsimpliciter, quoniam matrimonio vero conceſsſsa priuilegia, aliquando, vt vides, competunt putatiuo, aliquando etiam denegantur eidem, vt oſstendit Barboſsa in dict. l. ſsi cum dotem, §. finali, num. 16. & num. 19. & ſsequent.

Octauum & vltimum fundamentum deducitur ex

* l. finali, C. de his qui veniam ætatis impetrauerunt, vbi textus dicit, quòd ſsi fit mentio de ætate legitima, intelligitur de ætate legitima naturali, non autem de legitima ciuili; & ſsubdit textus, quòd hoc habet locum in teſstamentis, ſsubſstitutionibus, & reſstitutionibus: ergo ſsi habet locum in teſstamentis, verba, de legitimo matrimonio, verificari non poterunt in matrimonio putatiuo.

Verùm huic textui facilè reſspondetur, animaduertendo in primis, matrimonium putatiuum, legitimum dici quoad effectum, de quo agimus, intelligendo tamen provt explicatum fuit ſsupra, num. 24. Deinde caſsum illius textus diſsſsimilem eſsſse noſstro caſsui, tum ex doctrina Bartoli, & Imolæ in l. Gallus, & quid ſsi tantum, in 2. col. ad finem, ff. de liberis & poſsthumis; tum etiam ex his, quæ ſscribit Alexander in conſsil. 67. Conſsideratis his, in 3. col. lib. 1. Denique, quòd Princeps ſsuo reſscripto, licèt ætatem ſsuppleat, non tamen poteſst eam verè ſsupplere, cùm ſsit à natura impoſsſsibile: quod ſsecus eſst in ſspecie, quam tractamus, vbi ex matrimonio putatiuo, vera, & non ficta, ſsed naturalis legitimitas procedit, ſsicut à legitimo matrimonio, vt in initio huius capitis probauimus, & in ſsimili propoſsito ſsic ad illum textum reſspondet Alexander conſsil. 2. in col. 7. verſs. non obſstat, volum. 1. ſsublato enim impedimento, quod à iure poſsitiuo inductum eſst, nihil legitimitati obſstat quoad effectum prædictum. Et hactenus de his, quæ diffusè ita tractantur, quia difficilia ſsunt, nec hactenus ſsic diſstinctè explicata; vide tamen in propoſsito dict. l. finalis, quamplurima, quæ congeſsſsit Salazar de vſsu & conſsuet. lib. 1. cap. 1. ferè per totum.

Quartò & vltimò conſstituendum eſst; filios ex matri

*monio putatiuo natos, in Maioratu non ſsuccedere, ſsi inſstitutor ad ſsucceſsſsionem dumtaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati ſsint; id quod Molina, Mieres, & alij huius Regni Scriptores omittunt, veriſsſsimum tamen eſst ex eo, quòd in hac ſspecie, præſsumpta teſstatoris voluntas ceſsſsare videtur, propter quam in ſsuperiori caſsu Decij ſsententiam amplectebamur, vt ſsuprà, n. 22. aduertebam; imò teſstator, qui filios ex vero matrimonio vocauit, eo propoſsito videtur feciſsſse, vt legitimatos, vel ex matrimonio putatiuo natos, alióſsque ſsimiles à ſsucceſsſsione excluderet: idcircò requiſsito vero matrimonio, non ſsufficit putatiuum, ex doctrina Baldi relata ſsuprâ, num. 32. quam etiam refert, & in fideicommiſsſsis probat Menochius lib. 4. præſsumpt. 77. num. 7. & ſseqq. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 25. ſsentit etiam Decius dict. conſs. 153. in fine, in illis verbis; Quia in iſsto caſsu non exprimitur de vero matrimonio. Fatetur etiam Curtius in dict. conſs. 27. num. 6. ac pro vero ſsupponunt omnes ferè à me relati ſsuprà, num. 12. & 13.

CAPVT XII.

Liberi in conditione poſsiti, an, & quando cenſseantur vocati, vel grauati? & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? ac de multis in propoſsito neceſsſsariis: plena, atque abſsoluta manu actum ab his, qui hoc capite recenſsentur in vnum & ibidem reddita ratio, quare huiuſsce rei diſsceptatio prætermiſsſsa ſsit ab Authore, in qua ipſse non leui, aſsſsiduo potius, & importuno labore quamplurima euoluerat, & non mediocri diligentia diſstinxerat.

SVMMARIVM.

1 Liberi in conditione poſsiti, an, & quando cenſseantur vocati, & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? remiſsſsiuè, & per totum caput.
2 Author reddit rationem, ob quam huius Capitis diſsceptationem & diſsputationem prætermittit, & infrà, num. 6.
3 Author recenſset in vnum permultos Authores, qui huius Capitis materiam tractarunt.
4 Franciſscum Manticam, Simonem de Prætis, & Iacobum Menochium, plenâ & diſstinctâ manu de hac materia ſscribere.
5 Marcum Antonium Peregrinum. Tiberium Decianum. & Hyppol. Riminaldum, latiſsſsimè egiſsſse de hac materia.
p. 66
6 Ioſsephi de Ruſsticis, tractatus plenus in hac materia, Authoris manum ligauit, vt ampliùs in ea inſsiſstere nollet, ſsed ad ipſsum, & alios Lectorem remitteret, vt hoc num. adnotatur.

LIberi in conditione poſsiti, an, & quando cenſsean

*tur vocati, & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? & de multis in propoſsito neceſsſsariis, quoniam frequenter contingit in Scholis, & Palatiis, controuerti; & ſsanè articulus perdifficilis eſst, & ferè inextricabilis, & qui nec certa lege, nec concludenti ratione videtur poſsſse terminari, vt inquit Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. in princ. vbi num. 19. refert Socinum, Ruinum, Ripam, Decianum. & alios exiſstimantes, hac de re dari non poſsſse certam doctrinam, ſsed circumſspectioni Iudicis, & concludentibus coniecturis hoc relinquendum eſsſse.

Olim ego non abſsque vtilitate futurum exiſstimaue

*ram, ſsi congeſstis in vnum atque originaliter, & maturè prælectis à me, quæ in diuerſsis, & infinitis locis ad ga vſsque tempora ab allis erant ſscripta, reſsolutione, & diſstinctione controuerſsiam hanc dirimerem, Doctorum opiniones concordarem, coniecturas inducendi, vel non inducendi fideicommiſsſsi deducerem, ac denique nonnullis, diſstinctè forſsan magis, quàm anteà erant, adnotatis, quæ veriora mihi viderentur, in medium proponerem; poſtmodù.postmodum n. verò mutatâ ſsententiâ, quamuis non leui, aſsſsiduo potiùs, & importuno labore infinita euoluiſsſsem, diſsceptationem hanc ideò prætermittendam decreui, quòd de ipſsa, plenus & eruditus tractatus per Ioſsephum de Ruſsticis editus, in lucem proditus fuiſsſset, quem ego non videram: quòd etiam, & alij Recentiores pleniſsſsima, & abſsolutiſsſsima manu ſscripſsiſsſsent, quâ vel ſsolâ ratione, diſsputationem ſsciens, conſsultóque prætermittens contentus ſsum in hoc capite nonnulla conſstituere.

In primis, in propoſsito dubio negari non poſsſse. quin duæ ſsint communes & contrariæ ſsententiæ; nam quòd liberi in conditione poſsiti, non videantur ſsubſstituti, ſsed ſsolùm parentibus ſsuis ab inteſstato ſsuccedant, probarunt innumeri, qui principaliter ducuntur ſsententiâ Gloſsſsæ in l. Lucius, 2. in verbo, liberos, ff. de hæredibus inſstituendis: hos retulerunt Antonius Gabriel, Couarruu. Molina, Mantica, Prætis, Menochius, Decianus, Cephalus, Riminaldus, Rogedus, & alij, quos ſstatim congeram in vnum; è contra tamen, quòd liber in conditione poſsiti, intelligantur ſsubſsituti per fideicommiſsſsum, permulti etiam iuris Authores tenuerunt, quos etiam referendi infrà recenſsent, & notiſsſsimè, neruosè defendit, & contrariæ partis fundamentis reſspondet Andreas Fachineus controuerſsiarum iuris lib. 4. cap. 51. per totum, fol. 458. vbi vide.

Deinde & ſsecundò, recentiores iuris Scriptores, modò vnam, modò aliam partem probaſsſse, atque inuicem adeò repugnare aliquando, vt ijdem ſsibiipſsis contradixerint, & vtramuis opinionem communiorem eſsſse firmauerint.

Prætereà & tertiò, vnam, & alteram opinionem de facili defendi poſsſse, & contrariæ partis fundamentis fatisfieri, ſsi originaliter prælegantur ea, quæ poſst alios Antiquiores adnotarunt Mantica, Menochius, Simon de Prætis, Alexander Trentacinquius, Bonifacius Rogerius, Alexander Raudenſsis, Peregrinus, & alij referendi infrà.

Quartò etiam, ab vna, & altera opinione non ſsolùm recedi, cùm apertè conſstare poteſst de voluntate teſstatoris in contrarium, ſsed etiam vbi aliqua coniectura concurrit, etſsi maxima non ſsit, ex qua deprehendi poſsſsit, quid teſstator voluerit, provt cum multis obſseruat Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 3. vbi num. 2. veriſsſsimè annotauit, liberos in conditione poſsitos, in Hiſspanorum primogeniis, cenſseri poſsitos in diſspoſsitione, ſsic, vt impoſsſsibile ſsit in Maioratibus obtinere ſsententiam Gloſsſsæ in dict. leg. Lucius: quod & Mieres, & Aluaradus referendi infrà, probarunt.

Denique & quintò, in hac quæſstione legendos quam

*plures; quorum permultos intactos reliquit Ioſsephus de Ruſsticis in tractatu, quem de hac materia ſscripſsit, & inter alios videndi erunt omninò Antonius Gabriel commun. concluſs. lib. 3. tit. de fideicomiſsſsis, concluſs. 4. Iulius Clarus receptarum ſsentent. lib. 3. §. teſstamentum, quæſst. 77. cum ſseqq. vbi latiſsſsime Marſsarius in epitome fideicommiſsſsorum, quæſst. 20. per totam. Alciatus reſsponſso 482. 483. 484. & 485. & reſsponſso 531. Philippus Portius lib. 2. communium opinionum, concluſs. 12. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 5. de fideicommiſsſsaria ſsubſstitutione, num. 42. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 1. §. 4. per totum. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. in 1. part. verbo, ſsi abſsque liberis, ex num. 54. Couarruu. in cap. Rainuntius, de teſstam. §. 3. per totum. Padilla in l. cùm acutiſsſsimi, ex num. 46. C. de fideicommiſsſsis. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. in princ. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 5. num. 18. Franciſscus

* Mantica, Simon de Prætis, & Iacobus Menochius, qui plena, & diſstincta manu de hac materia ſscribunt. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. & 3. vbi eruditè, & cum explicatione multarum legum. Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. dubit. 2. ſsolut. 2. & 3. per totam, fol. 161, cum ſseqq. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſsu 148. & lib. 4. præſsumpt. 76. per totam, vbi vide omninò, & in conſs. 135. & 152. lib. 2. Franciſscus Burſsatus in conſs. 1. ex num. 8. lib. 1. & in conſs. 200. num. 10. & 19. & num. 26, & 27. & num. 33. & ſseqq. lib. 2. Cephalus in conſs. 93. per totum, lib. 1. & in conſs. 517. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 76. per totum, vol. 1. Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſst. 2. ex num. 4. cum ſseqq. Alexander Raudenſsis deciſs. 27. per totam, & deciſs. 31. 1. part. Marcus Antonius Peregrinus, Tiberius Decianus,

* & Hyppolit. Riminaldus, qui etiãetiam latiſsſsimè egerunt de hac materia. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 28. à princ. fol. 154. & ſseqq. vbi vide omninò. Decianus in conſs. 28. per totum, & in conſs. 59. & in conſs. 78. & in conſs. 102. lib. 2. & in conſs. 9. & in conſs. 44. & in conſs. 86. & 89. & in consil. 101. lib. 3. Riminald. in conſs. 476. lib. 4. & in conſs. 502. lib. 5. latiſsſsimè in conſs. 602. lib. 6. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. ex num. 154. cum infinitis ſseqq. & eſst optimum conſsilium 31. ex num. 11. vſsque ad num. 21. inter conſsilia vltimar. volunt. volum. 2. Anton. Theſsaurus deciſs. Pedemontana, 60. & deciſs. 96. per totam. Ioannes Corraſsius Miſscellan. iur. ciuil. lib. 2. cap. 19. per totum, fol. 169. Michaël Graſsſsus receptarum ſsentent, §. fideicommiſsſsum, quæſst. 13. & 14. & §. inſstitutio, quæſst. 17. Petrus Surdus in conſs. 67. num. 3. & num. 35. & ſseqq. & in conſs. 96. num. 30. & ſseqq. lib. 1. latiùs in deciſs. 162. per tatam, Achilles Pedrocha in conſs. 5. num. 38. & ſseqq. & num. 66. & in conſs. 22. à num. 6. vſsque ad num. 16. & in conſs. 40. à princ. vſsque ad num. 18. Alexand. Trentacinq. de ſsubſstit. 4. part. cap. 11. à num. 20. vſsque ad num. 33. fol. 175. Bonifacius Rogerius in conſs. 12. & in conſs. 25. per totum, lib. 1. & in conſs. 50. ex num. 57. eodem lib. vbi dicit, æquiorem, & veriorem opinionem eſsſse, quòd filij, & alij deſscendentes in conditione poſsiti, diſspoſsitiuè vocati intelligantur, & quòd omnes ferè Italiæ DD. talem partem ſsequuti fuerunt, ac etiam Florentini, & Bononienſses Aduocati magis communiter receptam teſstabantur, Fabius Turretus in conſs. 82. à num. 47. vſsque ad num. 61. Aldobrandinus in conſs. 29. ex num. 18. cum ſseqq. & num. 52. & ſseqq. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 60. num. 83. & ſseqq. & in conſs. 65. ex num. 18. vſsque ad num. 46. vol. 1. & in conſs. 54. per totum, vol. 2. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſsſsis, lib. 3. cap. 19. per totum. Iacobus Cancerius variar. reſsolut. lib. 1. c. 1. de ſsubſstitut. ex n. 35. Franciſscus Monaldus in conſs. 149. n. 35 & multis ſseqq. Camillus Borrellus Oliuetanus in conſs. 33. lib. 1. Franc. Gratian. de conciliatione legum Digestorum & Codicis, C. de vulgari & fideicommiſsſsaria ſsubſstitut. num. 19. & ſseqq. Hieronymus de Cæuallos communium |

p. 67

contra communes, quæſst. 94. Additionator Gamæ in addit. ad deciſs. 341. in fine.

Poſst hæc autem, & multis iam pridem à me elabo

*ratis, ad manus meas, vt dicebam ſsuprà, peruenit Ioſsephi de Ruſsticis tractatus plenus, an & quando liberi in conditione poſsiti cenſseantur vocati, cuius occaſsione, velut neceſsſsariò adſstrictus ſsum præſsentem hanc diſsceptationem prætermittere, ne ab aliis tacta, & ſsic copiosè reſsoluta tranſscribere velle, aut in hoc otiosè tempus conſsumere, aliquibus videri poſsſset; forſsan tamen aliquando in medium proferam nonnulla, quæ non ita dilucidè, aut diſstinctè, vt neceſsſse fuit, à præfato Authore explicantur.

CAPVT XIII.

Pater qui vnicum tantùm filium habet, vtrùm tertiæ partis bonorum ſsuorum meliorationem facere poſsſsit, ita vt in ea grauari valeat filius, aut in fauorem deſscendentium, futurorúmve liberorum grauamen, aut fideicommiſsſsum iniungi? accurata equidem, & diligens explanatio, vbi Scriptorum huius Regni ſsententia communis, meliùs quàm anteà erat, corroboratur; Ioannis Parladorij in contrarium rationes & fundamenta, nouiter & verè ſsubuertuntur, multa adnotantur, quæ alibi Lector non inueniet ſscripta: deinde melioratio huiuſsmodi facta filio, quem pater vnicum habebat, an conualeſscat, ſsi alij filij, vel nepotes viuo patre, naſscantur? quid è contrà, ſsi tempore meliorationis factæ, plures erant filij, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis parentis, vnicus tantùm filius ſsuperſsit: vbi etiam traduntur nonnulla, quæ ſsic diſstinctè, & abſsolutè explicata non erant ab alio.

SVMMARIVM.

1 Pater, qui vnicum tantùm filium habeat, an poſsſsit illum in Tertio bonorum ſsuorum meliorare, ſsic vt melioratio valida ſsit quoad effectum, vt in ea parte poſsſsit filius grauari, & per totum caput.
2 Meliorationem tertiæ partis bonorum factam à patre filio ſsuo, quem vnicum habeat, non valere ex ſsententia communi Scriptorum huius Regni.
3 Pro qua primum fundamentum adducitur.
4 Et Ioannis Parladorij ſsolutio nouiter, & verè diluitur & num. ſseq.
5 Lex, vel canon, quando vtitur aliqua dictione, ratione frequentioris vſsus, non per hoc excludit, nec ſstat excluſsiuè, quin etiam habeat locum in aliis caſsibus.
6 Lex, id quod facilè exprimere potuiſsſset, ſsi voluiſsſset, nec expreſsſsit, videtur in conſsideratione non habuiſsſse.
7 L. 5. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, communi ſsententiæ Scriptorum huius Regni non obſstare, quicquid contrà Parladorius contendat, provt hoc num. nouiter aduertit Author.
8 Ioannem Parladorium, contra communem ſsententiam ſsuperiùs relatam, minùs benè expendere l. Regiam, 12. tit. 6. lib. 5. nouæ Compilationis, provt hoc numero adnotauit Author.
9 Adducitur ſsecundum fundamentum in fauorem communis ſsententiæ relatæ ſsuprà, num. 2. & vide etiam num. ſseq.
10 Electionis, aut prælationis ratio conſsiderari non poteſst, niſsi inter duos, vel inter plures.
11 Ioannis Parladorij contra Communem ratio quædam diluitur, & inter deſscendentes nullo caſsu poſsſse conſsiderari electionem, ſseu meliorationem ad Tertium, in quo non detur aliquo reſspectu prælatio: & verè & concludenter hoc num. demonstratur.
12 Melioratio nihil aliud eſst, quàm prælegatum.
13 Prælegatum vnico hæredi fieri non poteſst.
14 L. vtrùm, ff. de aſsſsignandis libertis, cum aliis iuribus, quæ hoc num. expenduntur, quòd optimè vrgeat proſsententia communi, relata ſsuprà, num. 2. & ibidem diſscriminis ratio, quam inter aſsſsignationem, & meliorationem Parladorius conſstituit, manifeſsta, & vera ratione deſstructa.
15 Meliorationem Tertij bonorum vnico filio factam valere, ita vt poſsſsit pater quodcunque onus per fideicommiſsſsum iniungere, & in ea parte grauare filium: idque ex ſsententia Ioannis Parladorij, D. Franciſsci Sarmienti, & Doctoris Spino.
16 Quorum præcipua fundamenta hoc num. expenduntur, & vide num. ſseqq. vbi concludenter & nouè reſspondetur eiſsdem.
17 In melioratione facta pluribus filiis, vel vni ex pluribus exiſstentibus, diuerſsam rationem militare, quàm in ea, quæ vnico tantùm filio exiſstenti fiat: provt hoc num. contra Parladorium ſsubtiliter & eleganter adnotatur.
18 Ioannes Parladorius, lapſsus errore manifeſsto, dum exiſstimauit, maiori ratione competere patri ius meliorandi in Tertio bonorum, quando vnicum filium habet, quàm cùm habet plures, provt hoc num. nouiter, & concludenter aduertit Author.
19 Vltima defunctorum voluntas latè, benignèque interpretari debet, atque modis omnibus obſseruari provt hoc num. latiſsſsimè ab aliis explicatum traditur; remiſsſsiuè.
20 Teſstator non poteſst directè, nec per indirectum diſsponere contra leges, vel aliter quàm ipſsæ diſsponunt.
21 Teſstatoris voluntas ſseruari non debet, nec eſst ſsequenda, etiam per filium, quando est circa ea, in quibus diſsponere non poteſst, nec grauamen adjicere.
22 Verbum, quod prælationem denotat, etiam in vnica perſsona non impropriè cadit, quando ſsubiecta materia id ſsuadet, vel diſspoſsitio ita aptè verificatur in vna ſsicut in pluribus.
23 Pluralis loquutio licèt ſsoleat in vnico filio verificari, hoc tamen procedit ex voluntate teſstatoris, & vbi ſsubiecta materia non ſsuadet, appellationem liberorum ad plures eſsſse referendam.
24 Leges in plurali loquentes, verificantur in vno, ſsi eadem ſsit ratio, ſsecus ſsi diuerſsa, quia tunc verba pluralis numeri non verificantur in ſsingulari.
25 Ioannis Parladorij contra communem Scriptorum huius Regni ſsententiam, alia duo fundamenta adducta.
26 Ioannis Parladorij contra Communem ex l. 27. Tauri fundamentum deductum, non ſsubſsiſstere: provt hoc num. nouè adnotatur, & ad l. 27. Tauri, non vulgata conſsideratio proponitur, & vide num. ſseq.
27 Tertium bonorum, Legitimam eſsſse filiorum præciſsam, extraneorum reſspectu, ſsed inter ipſsos filios, & deſscendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes, poſsſsint Tertium relinquere, dummodò ex ipſsorum diſspoſsitione ad extraneos non perueniatur, existentibus filiis aut deſscendentibus eorum.
28 Ioannes Parladorius contendens, nullam diſscriminis cauſsam poſsſse dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra Legitimam vnico filio exiſstenti, quàm exiſstentibus pluribus, deceptus apertè: & diſscriminis ratio nouè conſsiderata aduersùs ipſsum, per Authorem.
29 Ioannis Parladorij fundamentum contra communem, ex l. 27. Tauri deductum, fallax eſsſse, & minùs idoneum, provt hoc num. adnotatur, vbi traditur verus ſsenſsus. l. 27. Tauri.
p. 68
30 Legitima quòd ſsit quota hæreditatis, ex ſsententia multorum.
31 Melioratio autem Tertij quota bonorum.
32 Legitima quòd ſsit quota bonorum, ex ſsententia quamplurimorum.
33 Opinio communis amplectenda eſst.
34 Maximè ſsi melioribus & fortioribus rationibus ſsit comprobata.
35 Ioannis Parladorij obiectum, aduersùs ipſsum retorqueri poſsſse, provt hoc num. adnotatur.
36 Melioratio ſsi fiat filio, quem pater vnicum habet, & poſsteà naſscantur alij filij, vel nepotes, viuo patre, an talis melioratio conualeſscat, quæ ex tertia bonorum portione facta eſst, & num. ſseq. vbi dubium hoc latè, & meliùs quàm hactenus diſsputatur, & num. 43. reſsolutio traditur.
37 Melioratio Tertij vinculata, an valeat, ſsi quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis, vnicus tantùm filius ſsuperſsit, & vide infrà, numero 51. vbi traditur reſsolutio.
38 Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipſso iure, natiuitate filiorum poſsteà natorum, & ibidem de materia l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus, latiſsſsimè actum, remiſsſsiuè.
39 Inducta ad restrictionem, ſseu diminutionem, augmentum operari non poſsſsunt.
40 Donatio facta à patre filio, quem vnicum habebat, aliis poſsteà ſsuſsceptis liberis, an reuocatur hodie, attento iure Regio, quoad tertiam bonorum portionem?
41 Bernardi Diaz in propoſsito dubio opinio relata.
42 Et contraria opinio multorum magis probata.
43 Quæſstionis propoſsitæ ſsuprà, numero 36. reſsolutio traditur.
44 Quod à principio non valet, ex cauſsa de nouo ſsuperuenienti confirmari poteſst.
45 Tempus ſsolum, licèt non ſsit modus tollendæ, aut inducendæ obligationis, cum aliis tamen adminiculis vtrumque poteſst operari.
46 Iudicium, quod à principio erat nullum, ex iure ſsuperuenienti confirmatur.
47 Dominij ſsuperuenientia confirmat ius pignoris, & hypothecæ ab initio inutiliter conſstitutum in re aliena.
48 Diſspoſsitio, quæ ſsimpliciter facta non valeret, poteſst fieri ſsub conditione collata in tempus habile, & ibidem deciſsio l. in tempus, ff. de hæredibus inſstituendis, nonnullis exornata, remiſsſsiuè.
49 Diſspoſsitio teſstatoris ſsimpliciter facta, intelligitur facta eo caſsu, & modo, quo de iure fieri poteſst vt valeat.
50 Donatio, liberis poſsteà ſsuſsceptis, an reuocatur ex constitutione l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus, ſsi donans tempore donationis de liberis cogitaſsſset, & adhuc donationem feciſsſset; vbi Bernardi Diaz, & Gregorij Lopez, contrarietas diſstinctione componitur.
51 Quæstionis propoſsitæ ſsuprà, num. 37. vera reſsolutio traditur.
52 Legitima filiorum, vt æſstimetur, conſsideratur tempus mortis illius, de cuius bonis Legitima debetur.
53 Actus ſsemel perfectus at que conſsummatus, non vitiatur, etiamſsi deueniat ad caſsum, à quo incipere non potuiſsſset: ſsecus tamen, ſsi perfectus, aut conſsummatus non fuit.

DVbia eſst, & inter Scriptores huius Regni controuerſsa quæſstio, nec quidem abſsolutè explicata: vtrùm pater, qui vnicum tantùm filium habeat, poſsſsit illum in Tertio bonorum ſsuorum meliorare, ſsic, vt me

*lioratio valida ſsit quoad effectum, vt in ea parte poſsſsit filius grauari, aut onus reſstitutionis in fauorem deſscendentium, aut futurorum liberorum eidem iniungi, iuxta text. in l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ? Et ne

*gatiuam partem, non valere ſscilicet meliorationem tertiæ: partis bonorum factam à patre filio ſsuo, quem vnicum habeat, tenuerunt Gregorius Lopez, Palacios Rubios, Didac. de Couar. Petrus de Peralta, Anton. Gomezius, Didacus Perez, Tellus Ferdinandez, & alij, quos refert, & ſsequitur Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. D. Antonius de Padilla in l. cum virum, num. 2. C. de fideicommiſsſsis, Gaſspar. Baëtius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 7. fol 52. Bernardus Diaz regula 213. fallentia 4. verſsic. nec huic meæ ſsententiæ. Lara in l. ſsi quis a liberis, §. parens, num. 43. de liberis agnoſscendis. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. in princ. num. 22. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 15. & practicarum, lib. 2. quæſst 54. num. 2. Matienzus in l. 2. tit. 6. gloſs. 2. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Azeuedius in l. 3. eodem tit. & lib. num. 13. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 1. num. 9. Angulus ad leges Regias meliorationum. in l. 5. gloſs. 1. num. 7. fol. 131. & in l. 11. gloſs. 10. num. 1. per totum, fol. 231. Et pro hac ſsententia ſsequentia ſsuffragantur fundamenta.

In primis, quòd ferè omnes leges huius Regni, quæ

* de melioratione tractant, ſsemper loquuntur de pluribus liberis, in plurali numero, nec de vnico tantùm ſsermonem faciunt, quaſsi ſsentiant, ad vnicum filium meliorationem adaptari non poſsſse, vt conſstat ex l. 17. 18. 19. & ſseq. Tauri, l. 1. & ſseqq. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & in l. 27. Tauri, quæ hodie eſst l. 11. tit. 6. lib. 5. vbi ponitur ordo, & forma, iuxta quam ſsubſstitutiones, aut vocationes fieri, & grauamina poſsſsunt, aut debent apponi per patres meliorantes aliquem ex filiis, vel deſscendentibus, & dicitur expreſssè: Mandamos que quãdoquando el padre, ò la madre mejoraren alguno de ſsus hijos ò deſscendientes legitimos. Quæ verba verificari non poſsſsunt in ſsingulari; & ſsic, quando vnicus tantùm exſstat filius, ex his, quæ in ſsimili adducit Baëza de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 27. & 28.

Nec ſsatisfacit ſsolutio Ioannis Parladorij verum quoti

*dianarum, lib. 1. cap. 7. num. 20. dum dicit, quòd prædictæ leges non quidem diſsponendo, ſsed narrando potiùs, pluriũplurium liberorum mentionẽmentionem faciunt, atque etiam ratione frequentioris vſsus: quo caſsu non rectè ex talibus legibus argumentum ſsumitur, iuxta, quæ tradit Iaſson in lega 1. num. 32. C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis, vbi ex doctrina Gloſsſsæ, in Clementina 1. in verbo, præſsidentes. de reſscriptis, adnotauit: Quòd quando lex, vel canon vtitur

* aliqua dictione, ratione frequentioris vſsus, non per hoc excludit, nec ſstat excluſsiuè, quin etiam habeat locum in aliis caſsibus. Verumenimverò, ſsi ad mentem dictarum legum attendas, non obſscurè colligere poteris, non ratione frequentioris vſsus, ſsiue non narrando, (quod proculdubio diuinare eſst ſsed cum maximo myſsterio dictum fuiſsſse ſsemper: Alguno de ſsus hijos, o deſscendientes: Quæ verba & diſsponunt quidem, & mentem legiſslatoris oſstendunt, ac etiam ſsic intelligi debent, vt minùs lædantius commune, quam fieri poſsſsit, ex his, quæ ſscribunt Aretinus in conſs. 12. num. 7. verſs. ſsed tamen. Pedrocha in conſs. 16. num. 95. Sed iuxta ius commune, leges illæ vnico filio non conueniunt, vt ſstatim probabitur: ergo aliter quàm ſsonant, intelligi non debent, nec extendi ad caſsum, quo vnicus tantùm filius exiſstat, maxi

*mè cùm præſsumptio ſsit, quòd lex id noluerit, quæ ſsempet de aliquo ex pluribus meliorato, aut meliorando loquuta eſst, nec vnquam in caſsu propoſsito, nec de vnico tantùm filio exiſstenti, qui melioratus ſsit, meminerit: quoniam facilè id exprimere potuiſsſset, ſsi voluiſsſset; & ſsic dicendum eſst, vnici filij quoad meliorationem, rationem nullam habuiſsſse: ex his, quæ notarunt Decius in conſs 442. n. 9. & in conſsil. 513. num. 11. Pariſsius in conſs. 31. n. 7. & in conſs. 58. num. 5. lib. 2. Gozadinus in conſs. 29. num. 16. & in conſsil. 83. num. 9. Socinus iunior in conſsil. 200. n. 12. lib. 1. Ioannes de Monteſsperello in conſs. 41. num. 5. vol. 1.

Nec vrgent in contrarium leges Regiæ 5. & 12. tit. 6. |

p. 69

lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, quæ ſsecundùm Parladorium dicto cap. 7. num. 21. in ſsingulari numero loquun

*tur; Nam verè dict. l. 5. tit. 6. non loquitur de vnico filio tantùm, qui exſstaret, & melioratus eſsſset, ſsed de filio, auc alio deſscendente legitimo, qui inter alios filios, aut deſscendences electus ſsit ad meliorationem, vt poſsſsit ex diſspoſsitione illius legis repudiare hæreditatem, & acceptare meliorationem, ſsolutis debitis. Et poſstmodùm dicit illa lex in plurali numero: Sean obligados los tales mejorados.

Lex verò 12. tit. 6. lib. 5. nouæ Compilationis, minùs

* benè expenditur in contrarium, per Parladorium, loco relato ſsupra. Nihil enim intereſst, an lex illa loquatur etiam in caſsu, quo vnicus tantùm filius, aut deſscendens exiſstit, cùm non loquatur in melioratione Tertij, quæ vnico filio non conuenit, vt hactenus probatum eſst; ſsed in Quinto bonorum, quod edam vnico filio relinqui poteſst, ſsicut extraneo: quo caſsu deciditur ibi, quòd ex vi, & diſspoſsitione duarum legum, quæ permittunt parentibus diſsponere de Quinto bonorum, non cenſseatur permiſsſsum vltra vnum Quintum diſsponere poſsſse, neque in vita, neque in morte, ſsiue Quintum donetur, aut legetur deſscendentibus, ſsiue extraneis.

Secundò, pro eadem communi ſsententia facit, quòd

* melioratio denotat id, quod præ cæteris filiis ſsibi æqualibus ex gratia, & liberalitate parentum filius conſsequitur: quòd ſsi vnicus tantùm filius ſsit, nulla gratia exerceri videtur, nec liberalitas aliqua conſsiderari valet; quippe cùm omnia bona parentum ſsint hodie de iure huius Regni Legitima, & proprium patrimonium filiorum, excepto Quinto bonorum, de quo poſsſsunt parentes ad libitum diſsponere, vt ex l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, adnotarunt Antonius Gomezius in l. 17. Tauri, in princ. Baeça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 17. & num. 19. & cap. 9. num. 8. & num. 44. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 17. Matienzus in l. 2. tit. 6. gloſs. 3. num. 2. & Azeuedius ibi, num. 9. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ: & ideò nec in illo grauari poſsſsit vllo modo, cùm ſsit pars Legitimæ, ex conſstitutione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſso teſstamento, & his quæ in propoſsito ſscripſserunt latiſsſsimè Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, reliquit, ex num. 26. vſsque ad num. 44. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. in 2. part verbo, debitæ, & verbo priuare non poſsſsit. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 29. & ſseqq. & poſst infinitos ab eo relatos Pedrocha in conſsil. 6. à princ. Eo etiam, quòd regulariter electionis, aut prælationis ratio conſsiderari

* non poteſst, niſsi inter duos; vel inter plures, ex leg. vnum ex familia, l. cum quidam, la 2. l. cum pater, §. à filia, ff. de legatis 2.

Quibus non obſstat dicere, quòd verbum hoc melio

*rationis, non ſsemper ſsignificat electionem, ſseu prælationem, ſsed potiùs legatum, aut donationem: quo argumento contra communem Scriptorum huius Regni ſsententiam vtitur Parladorius dict. cap. 7. num. 12. & ſsumit illud ex reſsolutione Telli Ferdinandez in l. 21. Tauri, num. 5. & 6. Quia reſspondetur, quòd licèt verbum prædictum aliquando ſstet propriè comparatiuè, aliquando verò electiuè, ſseu poſsitiuè, vt eruditè, & latiùs declarat Tellus Ferdinandez dict. num. 5. & 6. Tamen inter filios, & nepotes, qui habent primum locum in ſsucceſsſsione, quòd ſstet comparatiuè, certum eſst, & tunc ſsignificat propriè prælationem: inter alios verò, quibus nulla eſst ſsucceſsſsio, hoc eſst, inter nepotes, quibus melioratio fieri poteſst, etiamſsi parentes eorum præcedant in gradu, vt ſstatim dicetur, licèt non ſstet comparatiuè, ſsed electiuè; negari non poteſst, quòd ſsit etiam prælatio reſspectu deſscendentiæ, quod ipſsemet Tellus fatetur ita vt inter deſscendentes nullo caſsu conſsiderari poſsſsit electio, ſseu melioratio ad Tertium, in quo non detur aliquo reſspectu prælatio, quæ vnico tantùm filio aut deſscendente exiſstenti, conſsiderari non poteſst; & ſsic, ſsiue ſsit melioratio, ſsiue electio, aut donatio, quòd inter plures fieri debeat, pro certo ſsupponit Tellus Ferdinandez ibi, vt minimè poſsſsit eiuſsdem Authoris doctrina, aut reſsolutio contra Communem, quam ipſsemet defendit ponderari.

Tertiò, pro eadem ſsententia communi facit, quia

* melioratio nihil aliud eſst, quàm prælegatum, vt defendit Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, limit. 7. num. 1. & 9. & ſsequuntur Segura in l. 3. §. finali, ff. de liberis & poſsthumis, num. 110. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 16. Queſsada diuerſsarum quæſstionum iuris, cap. 6. num. 15. Gomez. de Leon. in centuria informationum iuris, cap. 5. num. 8. Matienzus in l. 2. lib. 6. gloſs. 3. num. 3. & ibidem Azeuedius num. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & videtur probare l. 9. tit. 5. lib. 5. ordinamenti: quæ inter legata refert meliorationem, vt ſsic ea lex conueniat titulo, cui ſsubiacet, iuxta vulgatam doctrinam textus in l. Imperatores, ff. de in diem addictione: at prælegatum vnico hæredi fieri

* non poteſst, ex ratione l. planè, la 1. §. ſsi duobus, l. legatum, §. 1. ff. de legatis 1. l. in fideicommiſsſsariam, §. ſsi legatum, iuncta Gloſsſsa, ff. ad Trebellianum: ergo nec melioratio fieri poterit vnico filio.

Quartò deinde, pro eadem parte vrget etiam textus,

* in l. vtrùm, ff. de aſsſsignandis libertis, & in §. 1. iunctâ ſsuâ Gloſssâ, Inſstitut. de aſsſsignatione libertorum. Quibus probatur, ius illud aſsſsignandorum libertorum, ita demum competere patri, ſsi plures liberos habeat; ergo idem ſstatuendum eſst in melioratione Tertij bonorum, quia cùm vnicus tantùm filius exiſstit, non datur ſsubiectum inter quos cadat electio, ſseu prælatio.

Nec placere poteſst diſscriminis ratio, quam inter aſsſsignationem, & meliorationem conſstituit Parladorius dict. cap. 7. num. 24. vbi dicit; quòd Authorum huius Regni ex dictis iuribus argumentatio deducta, nullum ſsibi negotium faceſsſsit; nam cùm hominum. vita mortalis ſsit, ſsuperuacuum eſsſset, illam liberorum aſsſsignationem in futuros deſscendentes facere, cùm liberti perpetuò viuere non poſsſsint: vnico autem filio fruſstrà aſsſsignaretur, quippe cùm ipſse ſsine tali aſsſsignatione, ius Patronatus haberet: in noſstra verò ſspecie, etſsi vnicus filius cuncta bona patris habiturus eſsſset abſsque melioratione attamen futuris deſscendentibus non ſsatis conſsultum eſsſset: ideò ſsecundùm ipſsum, non eſst inutilis melioratio vnico filio facta, quia per eam, bona perpetuò durabunt, & futuris deſscendentibus multùm erit conſsultum.

Sed aduerte, obſsecro, nam ſsi verum eſst, prædictam aſsſsignationem fruſstratoriam videri ex eo, quòd abſsque illa filius conſsequeretur ius Patronatus; & ſsimiliter in caſsu noſstro, filius vnicus abſsque melioratione, cuncta bona patris conſsequi poteſst, & debet, quæ eiuſsdem Legitima ſsunt, excepto Quinto: rectè quidem illorum iurium ratio, & deciſsio per Scriptores huius Regni huic quæſstioni applicatur, in qua futurorum deſscendentium vtilitatem conſsiderare, aut illis nondum exiſstentibus, conſsulere velle, non ſsolum æquum eſst, aut Regij iuris deciſsioni conforme, vt Parladorius minùs quidem benè arbitratur, ſsed etiam ab ipſsa æquitate valdè alienum. & ipſsius iuris conſstitutioni contrarium, cùm Legitima filiorum nullum grauamen recipiat, vt ſsuprà dictum eſst, & vnico tantum filio exiſstenti, omnia bona parentum ſsint Legitima eius, excepto Quinto; ita vt etiam Tertium dicatur Legitima, ex his quæ poſst alios à ſse relatos ſscribit Azeuedius in l. 2. tit. 6. lib. 5. nouæ Compilationis. Et conſsequenter in illo Tertio, nullum grauamen, nec fideieommissum, aut onus reſstitutionis poteſst iniungi, etiam in fauorem futurorum deſscendentium; nec debet attendi æquitas, quæ imaginariè aut ex capite tantum procedit, habètque in contrarium iuris contrarij deciſionẽdecisionem, aut quæ ſsine damno, & grauamine Legitimæ filiorum fundari non poteſst: quo caſsu minimè procedunt ea, quæ pro æquitate contra rigorem ſsolent cumulare Doctores, ex Iaſsone in l. placuit, num. 3. C. de |

p. 70

iudiciis. Ex quo, & reſsolutis per Doctores communiter in l. 1. C. de legibus, ceſsſsant adducta per Parladorium dict. cap. 7. num. 22.

Prætereà, etſsi perpetuò liberti viuere non poſsſsint, ſsi tamen verum eſsſset, in noſstro caſsu vtile eſsſse futuris deſscendentibus conſsulere, idque fieri poſsſset; daremus etiam caſsum, in quo vtile eſsſset, libertorum illam aſsſsignationem in futuros deſscendentes facere ſsi poneremus, quòd filius ille vnicus decederet, viuentibus adhuc liberis, & alij deſscendentes exiſsterent: non ergo ad hoc habetur reſspectus in dictis iuribus, ſsed aſsſsignantio tunc demùm fieri permittitur, cùm plures ſsunt liberi, quia tunc datur ſsubiectum, in quo poſsſsit cadere aſsſsignatio. Ex his vides apertè, ſsuperiora omnia fundamenta pro communi ſsententia adducta, omninò confirmare illam, nec ſsolutiones Parladorij aliquo modo infringere aut diluere ea.

Reliquum erit videre nunc, an contrariæ: partis fundamenta, aut rationes ita in contrarium vrgeant, vt præfatam ſsententiam apud Scriptores huius Regni communem, ancipitem reddant, aut dubiam? Et quidem Parladorius ipſse dict. cap. 7. per totum, conſstanter

* defendit, meliorationem Tertij bonorum vnico filio factam valere, ita vt poſsſsit pater quodcunque onus per fideicommiſsſsum iniungere, & in ea parte grauare filium. Quam partem amplectuntur etiam D. Franciſscus Sarmientus ſselectarum interpretationum, lib. 8. ad l. vnum ex familia, §. ſsi de falcidia, num. 12. ff. de legatis 2. D. Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſs. 18. de melioratione, num. 15. qui inter alia, eo præcipuè mouentur, quòd in

* vnico filio militat eadem ratio, quæ in pluribus, cum fauore parentum fuerit introductum, vt poſsſsint filium meliorare, eúmque grauare, ordine & forma in l. 27. Tauri, præſscripta, qui fauor potiùs concedi debet vnico exiſstenti filio, quàm pluribus; imò, vt Parladorius ipſse firmat dict. cap. 7. num. 5. & 6. in caſsu propoſsito, maior ratio ſsuadet, vt demus patri ius prælegandi, & meliorationem faciendi, quando vnicum filium habet, quàm ſsi plures habeat filios: nam cùm plures exſstant liberi, ſsi pater vnum meliorat, cæteris damnum inſsert, quia ab eis aufertur id, in quo alter melioratur; & ſsic iniuriâ quodammodò afficiuntur: ſsed quando vnicus tantùm exſstat filius, ſsi à patre melioratur, prædicta incõmodaincommoda ceſsſsant; nemo enim eſst qui queratur, nemo eſst qui dãnumdamnum, vel iniuriãiniuriam accipiat, ipſse ſsolus eſst, qui tametſsi grauetur, queri non poteſst, cũcum bona cũctacuncta paterna nanciſscatur.

Prætereà dicit Parladorius, defunctorum voluntates coarctandas non eſsſse, aut reſstringendas, ſsed potiùs latè, benignéque interpretandas. Nec obſstat ſsecundùm eum, quòd verbum, melioratio, prælationem denotet; nam & hæc in vnica perſsona non impropriè cadit, l. illa verba, l. in vulgari, ff. de verborum ſsignificatione, l. qui duos, §. nam & qui vnicum, ff. de rebus dubiis. Verumenimverò, vt prædictis omnibus ſsatisfaciamus, quibus nullus hactenus ſsatisfecit, animaduertendum erit in primis,

* lapſsum fuiſsſse in hac materia (quod ſsecurè dixerim) Ioannem Parladorium; nam quod ipſse affirmat, eandem ſscilicet rationem militare in melioratione vnico filio facta, nulla ratione ſsuſstineri poteſst, vtpote cùm repugnent omnia fundamenta, & rationes, quæ pro ſsententia communi adducebamus ſsuprà; ex illis enim in melioratione facta pluribus filiis, vel vni ex pluribus exiſstentibus, diuerſsam rationem militare, quàm in ea, quae vnico tantùm filio exiſstenti fiat; atque meliorationem non dari niſsi inter plures filios, nullus negare poterit, qui maturè, & cum iudicio hanc diſsceptationem inſspiciat: quippe, inter plures filios, propriè dicitur quis melioratus, aut præ cæteris ad meliorationè electus, & nominatus; in vnico verò filio, cui omnia bona patris debentur libera, excepto Quinto, meliorationis, aut prælationis ratio nulla conſsiderari poteſst.

Prætereà, in melioratione, aut non tantùm patris meliorantis, ſsed etiam meliorati filij fauor interuenit; aut, quod dici poteſst, non tara fauor patris conſsideratur, quàm filij, qui aliis præfertur, quod indicat nomen ipſsum, mejora. & apertè colligitur ex legibus Regiis, quas in principio huius capitis expendebam: at ſsi eſsſset vnicus tantùm filius, onus & detrimentum contineret melioratio, cùm tali filio omnia bona patris, excepto Quinto, relinqui debeant pro Legitima; & ſsic fideicommiſsſsum illi iniungi non poteſst, per textum in l. cohæredi, §. cum filiæ, ff. de vulgari & pupillari ſsubſstitutione. Vnde etſsi fateremur, patris fauorem in hoc conſsiderari, adhuc ille ſsic accipiendus eſsſset, vt ad iniuriam, aut damnum. filij non traheretur: ſsat erit patri, grauare poſsſse filium, & vincula, ſsubmiſsſsiones, aut ſsubſstitutiones facere poſsſse iuxta ordinem legis, cùm plures habeat liberos, aut deſscendentes, inter quos Meliorationis, aut Prælegati nomen cadere poſsſsit non verò, ſsi vnicum tantum filium habuerit, ob rationem prædictam, quia tunc equidem, & qui quereretur, eſsſset, & qui damnum. & iniuriam acciperet, ſsi Tertium vinculatum, aut oneri ſsubmiſsſsum acciperet, quod ex legis diſspoſsitione liberum, & ab omni grauamine immune accipere debet.

Hinc apparet, & iterùm lapſsum fuiſsſse eundem Par

*ladorium dicentem, maiori ratione competere patri ius meliorandi, quando vnicum filium habet, quàm cùm habet plures. Quod ad oculum demonſstratur; nam vbi exſstant plures filij, ſsi vnus in Tertio bonorum melioretur, nulla iniuria cæteris irrogatur, nec ipſsi iuſstè conqueri poſsſsunt, licèt Parladorius malè quidem contrà arbitretur. Ratio eſst manifeſsta, quoniam in eo, quod fit ex diſspoſsitione, & permiſsſsione legis, iniuria conſsiderari non debet; at melioratio Tertij bonorum, ex licentia, & facultate legis Regiæ parentibus eſst conceſsſsa, eiùſsque diſspoſsitio iuſsta eſst, vt latiùs probant Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 56. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 1. quæſst. 3. D. Spino in ſspeculo, gloſs. 19. ex num. 1. cum ſseq. optimè Ioan. Guttierr. canonic. lib. 2. cap. 14. Cæuall. commun. contra commun. quæſst. 725. n. 34. at cùm filius vnicus tantùm exſstat, ſsi melioretur in Tertio, & in eo grauetur, maxima iniuria illi infertur, vt ſsuperiùs dicebam; & quamuis cuncta bona paterna nanciſscatur, grauari non poteſst in portione ei debita pro Legitima, ex diſspoſsitione legis, per textum in l. cum patronus, ff. de legatis 2. iunctis his quæ cum Caſstrenſsi ibidem adnotauit Peralta num. 19. l. ſsi arrogator, ff. de adoptionibus, l. ſsed ſsi, ff. de legatis 3. l. patronus, ff. ad Trebellian.

Defunctorum etiam vltima voluntas, licèt latè, be

*nignèque interpretari debeat, atque modis omnibus adimpleri, §. diſsponat, in authent. de nuptiis, & §. his igitur, & §. ſseq. in authent. de hæredibus & falcidia, l. vltima in fine, C. communia de legatis, cap. vltima voluntas, 13. quæst. 2. & latiſsſsimè declarant Iulius Clarus §. teſstamentum, quæſst. 76. Ioſsephus Ludouicus deciſs. Peruſsina 61. num. 23. & ſseqq. part. 2. Graſsſsus §. fideicommiſsſsum, quæſst. 4. num. 4. & ſseq. Mantica de coniecturis vlt. volunt, lib. 3. tit. 3. & 19. per totum. Mieres de maioratu, in initio 2. part. ex n. 2. Simon de Prætis lib. 2. interpret. 2. dubit. 2. ſsolut. 1. per totam, fol. 216. & ſsolut. 2. fol. 221. & lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. ex n. 1. cum multis ſseqq. fol. 439. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 11. per totum. Magdalenus de numero teſstium in teſstamentis requiſsito, 1. part. cap. 3. num. 38. & 39. Hyppol. Riminald. in conſs. 116. ex num. 12. volum. 2. Pedrocha in conſs. 2. ex num. 193. cum multis ſseqq. Tamen in caſsu propoſsito nihil vrget,

* cùm teſstator non poſsſsit directè, nec perinde rectum diſsponere contra leges, vel aliter quàm ipſsæ diſsponunt, l. Seius & Agerius & ibi notat Bartolus ff. ad legem Falcidiam, l. qui teſstamentum, ff. de probationibus, l. cùm quis decedens, §. Titia, ff. de legatis 3. Iaſson in l. nemo poteſst, ff. de legatis 1. 2. lectura, colum. 1. in princ. Albertus Brunus in tractatu de forma, rubrica, quis poſsſsit dare, & tollere, col. 12. verſsic. teſstator autem. Et ſsic voluntas te

*ſstatoris ſseruari non debet, nec eſst ſsequenda etiam per filium, quando eſst circa ea, in quibus diſsponere non |

p. 71

poteſst, nec grauamen adjicere, vt in Tertio, quod vinco tantùm exiſstente filio, Legitima eſst, vt Anchores ſsuperius relati adnotarunt, & cum aliis Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. ſsolut. 2. num. 9. & num. 37. & 38. & lib. 5. dubit. 1. num. 58. fol. 442.

Denique, verbum quod prælationem denotat, etiam

* in vnica perſsona, non impropriè cadit, ex dict. l. illa verba, cum ſsimilibus per Parladorium adductis, quando ſsubiecta materia id ſsuadet, vel diſspoſsitio ita aptè verificatur in vna, ſsicut in pluribus, vt in exemplis ibi propoſsitis: ſsecus tamen, vbi materia, de qua agitur, id non permittit, aut neceſsſsariò requirit plurium concurſsum, vt verificari poſsſsit; quod præſstat ſsolutionem ad aliud argumentum, quod contra eandem Communem, quam probamus, expendit Parladorius

* ipſse, nam licèt pluralis locutio ſsoleat in vnico filio verificari, l. non eſst ſsine liberis, 148. ff. de verborum ſsignificatione, & cum multis Authoribus plenè probant Tiraquellus in l. ſsi vnquam, in verbo, ſsuſsceperit liberos, ex num. 199. & num. 202. & ſseqq. Modernus in conſsuet. Pariſsienſs. 1. part. §. 3. gloſs. 3. num. 5. Hoc tamen procedit ex voluntate teſstatoris, & vbi ſsubiecta materia non ſsuadet, appellationem liberorum ad plures eſsſse referendam, l. pater Seuerianam, §. 1. ff. de condit. & demonſstrat. ibi: Conditio deficit ex voluntate, vel vno filio ſsuperſstite relicto. Eleganter Ruinus in conſsil. 172. num. 4. & ſseqq. volum. 2. Alciatus in conſs. 492. n. 8. cum ſseqq. Burſsatus in conſsil. 19. n. 1. & 4. & n. 10. & 18. & ſseqq. vol. 1. Sic etiam & le

*ges in plurali loquentes verificantur in vno, ſsi eadem ſsit ratio, vt multorum allegatione, comprobat Tiraquel. in dict. verbo, ſsuſsceperit liberos, num. 215. ſsed quando verſsatur diuerſsa ratio in plurali, quàm in ſsingulari, vt in noſstro caſsu, verba pluralis numeri non verificantur in ſsingulari. Alexander in l. qui quartam, §. finali, ff. de legatis 1. Aretinus in l. ſsi quis ante, col. 2. ff. de acquirenda hereditate. Decius in conſs. 80. colum 2. verſs. Quartò de iſsto caſsu, & Burſsatus referens alios, loco relato ſsuprà. Rurſsus contra eandem Communem dict. ca. 7. num. 15. 16. & 17. dupliciter expendit Parladorius l. 27. Tauri,

* quæ hodie eſst l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ.

Primò, quatenus permittit apponi grauamina in Tertio, vt conſsequenter non reputetur Legitima, à qua omne grauamen reiicitur ipſso iure, per text. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſso teſstamento. Et hac ratione cùm Tertium iure Legitimæ non fuerit debitum, filius vnicus, cui illud à parente relinquitur, melioratus dici debet, argumento l. vnum ex familia, §. ſsi de falcidia, ff. de legatis 2. & in eo grauari poteſst: pro quo etiam vrgere videtur l. 18. Tauri, quæ hodie eſst l. 2. tit. 6. lib. 5. nouæ compilationis, in qua permittitur meliorare nepotem in Tertio: atque ita ſsignificat, illud non reputari Legitimam, cùm hæc non debeatur, nec poſsſsit relinqui nepoti, quia pater ipſsum præcedit, §. ita demum, Inſstitut. de hæreditatibus quæ ab inteſstato deferuntur, cum aliis iuribus adductis per Antonium Pichardum ibidem, & per Antonium Gomezium in dict. l. 18. Tauri, num. 1.

Secundò expendit eandem l. 27. Tauri, affirmans, in ea lege indultum eſsſse parentibus, vt poſsſsint apponere grauamina in Tertio, etiam inter extraneos, vbi nulli alij ſsunt filij, vel deſscendentes præter ipſsum melioratum; & ita accipienda putat verba illa, Ya falta dellos.

Verùm, his fundamentis facilè reſsponderi poterit, ſsi

* animaduertas, in primis, ex dict. l. 27. Tauri, minùs benè deduci argumentum prædictum; nam licèt permittatur ibi, apponi grauamina in Tertio, cùm tamen ſsint apponenda in fauorẽfauorem aliorum filiorum, quibus Legitima debetur, nõnon poteſst dici onus interuenire; quippe cùm potuiſsſset parens, qui meliorationem facit, quem vellet ex his, aut alium quemcunque ex deſscendentibus Primò eligere, & nominare ad meliorationem: & inde mutua illa, & reciproca ſsucceſsſsio, quæ inter eos datur, grauamen continere non videtur, argumento textus in l. de fideicommiſsſso, C. de tranſsactionibus, iunctis his, quæ in propoſsito adnotarunt Doctores ibi, Baldas in l. cum Arthemedoram, col. 2. in princ. C. vt in poſsſseſsſsionem legatorum. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus ampliatione. 6. col. 4. fol. mihi 15.

Deinde & ſsecundò, Tertium bonorum Legitimam

* eſsſse filiorum præciſsam, extraneorum reſspectu, vt neceſsſsariò teneantur parentes omnibus filiis, & deſscendentibus, aut alteri eorum Tertium relinquere, nec extraneis vlla diſspoſsitione dari poſsſsit; inter ipſsos tamen filios, & deſscendentes, voluntariam, ita vt cui velint parentes, poſsſsint Tertium relinquere, dummodò ex ipſsorum diſspoſsitione ad extraneos non perueniatur, exiſstentibus filiis, aut deſscendentibus eorum: quod rectè adnotarunt, & ſsic intelligunt dictas leges Regias Gaſspar Baëtius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 10. & 20. & cap. 9. num. 37. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 16. Queſsada diuerſsarum quæſstionum. iuris, cap. 6. num. 15. Matienzus in l. 2. tit. 6. gloſs. 3. num. 2. lib. 5. nouæ compilationis, vbi Azeuedius num. 9. idem in l. 1. eodem tit. & lib. num. 17. Et ſsic non obſstat argumentum deductum ex dict. l. 18. Tauri, quicquid aliter conetur prædicta declarare Parla

*dorius dict. cap. 7. num. 17. minùs benè affirmans, nullam diſscriminis cauſsam poſsſse dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra Legitimam, vnico filio exiſstenti, quàm exiſstentibus pluribus, in quo quidem decipitur manifeſstè, nam cùm omnia bona patris præter eorum Quintum, ſsint Legitima filiorum, l. 6. tit. 5. lib. 3. fori, & ſsæpe diximus ſsuprà, neceſsſsariò fatendum erit, vnico tantùm exiſstenti filio, Tertium intra Legitimam computari: quod alterius filij reſspectu Legitima dici non poteſst, cum vnicus tantùm exiſstat, nec extraneo relinqui ex illa lege; & ſsic nec grauamen etiam recipere, nullo exſstante deſscendente, in cuius fauorem poſsſsit iniungi, aut ex diſspoſsitione earum legum melioratio fieri: pluribus verò exiſstentibus filiis, tametſsi omnia bona parentum ſsint Legitima eorum. excepto Quinto, diuerſsa ratio militat, cùm inter ipſsos Tertium relinqui debeat, atque, vt ſsupra diximus, ex mutua illa & reciproca ſsucceſsſsione, grauamen vllum interuenire non videatur, sítque lege Regia cautum expreſssè, quemlibet liberorum, aut deſscendentium ad meliorationem eligi poſsſse. Altero verò caſsu, cùm vnicus filius exſstat, dumtaxat cautum eſst, omnia bona parentum eſsſse Legitimam, excepto Quinto, nec ius meliorandi conceſsſsum eſst, aut aliud quid expreſsſsum quo prædicti Authoris ſsententia poſsſsit ſsubſsiſstere.

Prætereà & tertiò, fallax eſsſse, & minùs idoneum ar

*gumentum ex dict. l. 27. Tauri deductum; quamuisenim in ea lege expreſssè ſsit indultum parentibus, vt poſsſsint in tertio meliorationis apponere grauamina, & ſsubſstitutiones facere, etiam in fauorem extraneorum: id tamen intelligi debet, quoties exſstabant alij filij, vel nepotes, aut deſscendentes, in quorum fauorem grauamen fuit ab initio appoſsitum, vel fideicommiſsſsum iniunctum, & poſst hos vocati fuerunt parentes, conſsanguinei, & demùm extranei; nam ſsi ulli alij ſsupereſsſsent filij, aut deſscendentes præter inſstitutum, non poſsſset vllum grauamen in Tertio apponi, quod reſspectu extraneorum Legitima quidem eſst, ex Palatios Rubios in eadem l. 27. Tauri. Peralta in l. Titius, §. Lucius, n. 16. ff. de legatis 2. Antonio Gomezio in l. 17. Tauri, num. 19. Verſs. item infero quod licet. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. Et ſsic intelligunt dictam legẽlegem Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 9. n. 13. verſs. neque obstat, & eũeum non referens, Angulus ad leges meliorationũmeliorationum, l. 11. gloſs. 10. num. 1. verſs. ſsed defendendo, fol. 231. qui rectè aduertit, quòd lex illa non reſspexit ad tempus factæ meliorationis in teſstamento, vel contractu, ſsed ad tempus mortis meliorati, vt ſsi tunc non exſstarent alij filij, aut nepotes, ſsuccedant alij, de quibus in ea lege fit mentio.

Quartò tandem & vltimó, non obeſsſse communi ſsen

*tentiæ, nec concludere aliud fundamentum deductum ex eo, quòd Legitima ſsit Quota hæreditatis, l. paren|

p. 72

tibus, C. de inofficioſso teſstamento. Sed melioratio Tertij eſst

* Quota bonorum, l. non amplius §. cum bonorum, l. ſsi quis bonorum, ff. de legatis 1. l. ſsi quis ſseruum, §. finali, cum l. ſsequenti, ff. de legatis 2. l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, & dict. l. 27. Tauri, ibi: Del tercio de ſsus bienes. Et ſsic videtur quòd in ea bonorum parte poſsſsit filius grauari.

Nam aduertendum eſst primò, non adeò certum eſsſse,

* quòd Legitima ſsit Quota hæreditatis, contrarium enim, quòd ſsit Quota bonorum, & non hæreditatis, tenuerunt Bartolus in l. ex facto, col. 2. ff. de hæredibus instituendis, Baldus in l. quoties, C. eodem tit. Alexander in l. quia poterat, num. 12. ff. ad Trebellianum. & alij infiniti, quos retulit Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 210. & de ſsucceſsſsionum reſsolutione, lib. 1. §. 8. n. 49. & lib. 3. ad l. ſsi quis in ſsuo, in princ. n. 14. C. de inofficioſso teſstamento, & ſsequuntur Tellus Ferdinandez in l. 23. Tauri, num. 2. verſs. Secundò ex ratione, Matienzus in l. 1. tit. 6. gloſs. 2. num. 2. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Rolandus, Berous, Boërius, Emmanuel Xuarez, Curtius ſsenior, & alij, quos in vnum congeſsſsit Graſsſsus receptarum ſsentent. §. Legitima, quæſst. 2. num. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſs. 33. num. 67. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 541. num. 6. lib. 3. vbi Vincentius additionator in additione, Litera C. alios allegat, Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 7. tit 8. n. 5. Burſsatus in conſs. 427. num. 18. & 19. lib. 4. Caldas Pereira de nominat. emphyteut. quæſst. 9. num. 5. in fine, & num. 9. Ioannes de Monteſsperello in conſsil. 12. num. 9. & in conſsil. 254. num. 8. lib. 1. Andreas Gail. lib. 2. obſseruat. 120. num. 3. Sfortia Oddi in conſs. 5. num. 4. lib. 1. Laurentius de Pinu in conſs. 29. num. 23. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 2. num. 42. & art 5. num. 23.

Secundò, poſsito quòd ſsit Quota hæreditatis Legitima, vt deſsendunt permulti, quos ſsequutus eſst Menchaca, videndus ex propoſsito in locis relatis ſsuprà, Fabius Turretus in conſs. 197. num. 101. vel diſstingui debeat, provt ex aliis diſstinguit Franciſscus Burſsatus in conſsil. 8. num. 10. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 36. n. 40. Tertium verò meliorationis ſsit Quota bonorum ex Tello Ferdinandez in l. 17. Tauri, num. 15. & in l. 23. Tauri, num. 2. Matienzo in dict. l. 1. gloſs. 2. num. 3. Nihil vrget prædictum fundamentum, cùm, vtcunque res ſsit, hæreditatis naturam tertium ſsequatur, ſsic, vt ad onera hæreditaria pro rata teneatur filius in Tertio melioratus, ex l. 21. Tauri, quæ hodie eſst l. 5. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Vnde retorqueri poteſst aduersùs ipſsum fundamentũfundamentum, quod ex dict. l. ſsi quis ſseruum, §. fin. ff. de legatis 2. & aliis iuribus deducit D. Spino in ſspeculo teſtamẽtorumtestamentorum, gloſs. 18. de melioratione, num. 16. eo magis, quia negari non poteſst, quin Tertium bonorum ſsit pars Legitimæ, vt ex aliis adnotauit Matienzus in l. 1. tit. 6. gloſs. 2. num. 1. lib. 5. nonæ compilationis. Vnde quemadmodum in tota Legitima filius vnicus grauari non poteſst aliquo modo; ita nec in parte, hoc eſst in tertio, niſsi aliis filiis, aut deſscendentibus exiſstentibus, iuxta ordinem l. 18. & l. 27. Tauri. Et hactenus de his, ex quibus prima opinio

* amplectenda erit omninò, non ſsolùm, quia communis eſst, iuxta ea, quæ ſscribunt Doctores communiter in cap. 1. de conſstitutionibus, Iaſson in authent. nouiſsſsima, num. 22. C. de inofficioſs. teſstamento. Alciatus regula 1. præſsumpt. 51. Cotta in memorabilibus iuris, verbo, opinio communis, Pariſsius in conſs. 65. num. 23. lib. 1. Auiles cap. 1. prætorum, gloſs. fiel, num. 15. & multis ſseqq. Robertus Maranta in diſsput. 10. num. 38. & ſseqq. Corſsetus in ſsingulari 205. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 32. num. 71. lib. 1. Ioannes Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 19. num. 14. Sed etiam, quia melioribus, & fortioribus

* rationibus comprobatur; quo caſsu debemus ſsequi eam, vt ſscribunt Authores ſsuprà relati. Sfortia Oddi in conſs. 98. num. 26. lib. 1. Fabius Turretus in conſsil. 81. num. 78. Ex quibus Ioannis Parladorij obiectum con

*tra communem ſsententiam dict. cap. 7. num. 28. aduersùs ipſsum non immeritò retorquetur, vtpote cùm ſsententia communis, non ſsolùm communior ſsit apud Scriptores huius Regni, ſsed etiam longè verior, & ſsic neceſsſsariò tenenda. Curtius ſsenior in conſs. 51. num. 22. verſs. & cum ſsit. Nonius in conſs. 13. num. 20. & in conſs. 94. n. 11. Decianus in conſsil. 54. num. 31. vol. 1. & alij relati ſsuprà.

Nunc verò & ſsecundo loco conſstituendum eſst, dubium eſsſse circa duo, quæ hactenus, vt mea fert opinio, abſsolutè explicata non ſsunt ab alio, nec prætermitti poſsſsunt. Primum, ſsi ponamus quòd melioratio Tertij

* fiat filio, quem pater vnicum habet, & poſsteà naſscantur alij filij, vel nepotes viuo patre, an talis melioratio conualeſscat, quæ ex tertia bonorum portione facta eſst, ſsiue quatenus ex natiuitate filiorum reuocari debeat. In qua quæſstione Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. dict. cap. 7. num. 28. verſs. an verò, remittit ſse ad Gregorium Lopez, & alios, quos ibidem refert. Baetius verò de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. ex num. 14. vſsque ad num. 20. mouet in terminis prædictam quæſstionem, & nonnulla adducit, ex quibus probari videtur, quòd prædicta melioratio, quamuis à principio inualida fuerit, quia nulli erant alij fratres, conualidari tamen debeat naſscentibus aliis fratribus; poſstmodùm verò nihil certum affirmat, ſsed potiùs hac de re dubitat, ad dubitandúmque principaliter monetur ex reſsolutione quorundam, quæ nec vera eſst, nec debuit illi dubitationis cauſsam præbere, vtpote cùm contraria ſsententia magis communiter probari ſsoleat, vt ſstatim dicetur.

Secundum dubium eſst, an valeat melioratio Tertij

* vinculata, ſsi quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis, vnicus tantùm filius ſsuperſsit? Ad quam quæſstionem, ex his quæ num. præcedent. dixerat, infert in terminis Pelaez à Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. num. 39. verſs & per ea quæ dicta ſsunt. Sed in ea nihil firmiter tradit.

Idcircò, quod attinet ad primum dubium, aduertendum eſst, dubitandi rationem in eo principaliter conſsiſstere, primò, quòd filio, quem pater vnicum habebat, ab initio melioratio validè non potuit fieri, nec conueniebat illi, vt ſsuperius probauimus: vnde tractu temporis, aliiſsque filiis poſsteà naſscentibus, videtur, quòd conualeſscere non potuerit, ex vulgata regula l. quod initio, ff. de regulis iuris, cap. non firmatur, eodem tit. lib. 6.

Secundò, quia donatio omnium bonorum, vel ma

*ioris partis eorum facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipſso iure, natiuitate filiorum poſsteà natorum, l. ſsi unquam, Cod. de reuocandis donationibus, l. 8. tit. 4. part. 5. Quarum materiam vltra Ripam, & Tiraquel. ibi. latiſsſsimè explicarunt Greg. Lopez in dict. l. 8. Couar. variarum, lib. 1. c. 19. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 4. de donat. n. 11. Antonius Gabriel cõmuncommun. concluſs. tit. de donat. concluſs. 2. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. c. 3. ex n. 37. & lib. 4. cap. 2. ex n. 81. Gratianus regula 150. Pater Molina de iuſstit. & iur. tom. 2. diſsputat. 282. & 283. Cæuallos commun. contra commun. quæſst. 104. & 105. & 249. Iulius Clarus §. donatio, q. 22. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſsu 133. Mieles de maioratu, part. 1. quæſst. 21. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. per totum. Antonius Theſsaurus deciſs. Pedemontana, 121. Aluarus Valaſscus conſsultat. 31. per totam. Natiuitas ergo filiorum, quæ donationis aliàs validæ: reuocationem inducit ex dictis legibus, videtur, quòd nullo modo poſsſsit, nec debeat operari, aut inducere confirmationem meliorationis aliàs inualidæ: ne id, quod reuocationem, aut ademptionem inducit, contrarium effectum dationis, aut conſsirmationis operetur, l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis, l. cum tale, §. vltimo ff. de condit. & demonſst. Ex quibus adnotarunt Bart. & Doctores communiter,

* quòd inducta ad reſstrictionem, ſseu diminutionem augmentum operati non poſsſsunt, & plura in confirmationem adducunt Purpuratus in conſsil. 164. num. 6. vol. 1. Pancirolus in conſsil. 59. num. 45. Cephalus in conſsil. 37. num. 47. in fine & num. 48. lib. 1. Decianus in conſsil. 59. num. 4. vol. 2. Hyppol. Riminald. in conſs. 37. num. 6. & in conſs. 48. num. 27. lib. 1.

p. 73

Tertiò, ex reſsolutione quæſstionis, an ſscilicet, & qua

*liter reuocetur donatio facta à patre filio, quem vnicum habebat, ſsi poſsteà alios ſsuſsceperit liberos; in quo dubio de iure communi certum eſst, donationem dumtaxat reuocari quoad legitimam bonorum portionem filiis poſsteà natis competentem, per textum in l. ſsi totas, C. de inofficioſsis donat. quam ita interpretantur communiter Doctores ibi, & cum infinitis Tiraquel. in dict. l. ſsi vnquam, in verbo, libertis, num. 60. & ibidem Ripa q. 47. & ſsequuntur Couar. Antonius Gomez. Baetius, & alij plures à me referendi infrà.

Sed de iure huius Regni maior dubitatio eſst ſsi ponamus quòd pater, qui vnicum tantum filium legitimum habebat, donauit ei omnia bona ſsua, vel magnam partem eorum, & poſsteà nati ſsunt alij filij legitimi, pro quæ parte reuocari debeat donatio, an in totum, vt omnia bona patris diuidi debeant æqualiter inter omnes filios donatoris, an verò quoad Legitimam tantum, quæ filiis natis competere debet, vt inde remanere debeat penes filium, cui facta fuit donatio, Tertium & Quintum bonorum, in quibus potuit vltra Legitimam meliorari per patrem attento iure Regio. Et Bernardos Diaz regu

*la 213. fallentia 4. ſsecurè tradit, prædictam donationem reuocari, aliorum filiorum natiuitate, quoad integram parentis ſsubſstantiam, excepta dumtaxat quinta bonorum parte: non verò excipit prædictus Author tertiam bonorum portionem, imò illius etiam reſspectu, reuocari donationem affirmat, & ſsequitur Gregorius Lopez in l. 8. tit. 4. partita 5. in verbo, à otro, in verſs. & quid ſsi donatio facta iam nato. Et hanc opinionem veriorem eſsſse teſstatur D. Petrus de Barboſsa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 169. fol. 677.

Sed contrariam ſsententiam, imo præfatam donatio

*nem ſsimpliciter factam, reuocari quoad Legitimam filiis natis competentem, detractis tamen priùs Quinta, & tertia partibus, quarum reſspectu, non reuocatur donatio, tenent Caſstillo in l. 12. Tauri, verbo, ſsiguiente, col. 5. Couarruuias, qui eruditè, vt ſsolet, fundat, & defendit variar. lib. 1. cap. 19. num. 4. verſs. cæterùm ad inſstitutum, & ſsequuntur Antonius Gomez, tom. 2. variarum. cap. 4. de donat. num. 11. verſs. & per conſsequens hodie in noſstro regno. Baetius de non meliorãdismeliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 48. qui diſsputat ex num. 32. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 81. Mieres de maioratu, 1. part. quæst.. 21. num. 10. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. ex num. 14. vſsque ad num. 17. vbi dicit, quòd hæc opinio tenenda eſst abſsque dubio. Pro qua (vt alia ſsciens conſsultóque prætermittam) illud fortiſsſsimè vrget, quòd ex communi Doctrinam ſsententia, donatio facta filio, dumtaxat reuocatur, aliis filiis poſstea natis, quoad eam partem, quæ: ex legis diſspoſsitione filiis natis debetur, inuitis etiam parentibus, vt multorum allegatione comprobat Baetius dict. cap. 9. num. 33. Sed ſsic eſst, quòd iure Regio validè poteſst pater vni ex filiis, cui voluerit, tertiam bonorum partem donare; ergo ſsi in vita dederit eam filio vnico, quem habebat ſsimul cum aliis bonis, minimè conqueri poterunt filij poſsteà nati, aut prætextu donationis aliquid poſstulare, vt Ioan. Guttierrez vbi ſsuprà, dict. cap. 9. num. 15. in fine, rectè aduertit, & ante eum Couar. variarum lib. 1. dict. cap. 19. num. 4. vbi in verſsic. non obſstat prima ratio, vſsque ad verſsiculum, in donatione facta Eccleſsiæ, contrariæ: partis fundamentis optimè ſsatisfacit, vt ſsic ſsecunda hæc opinio, & verior ſsit, & magis communis, & in praxi omninò obſseruanda.

Ex ea autem ad primum dubium regrediens, quod

* propoſsitum fuit ſsuprà, num. 36. velut neceſsſsariò deducitur, quòd cùm inter plures filios, Tertium bonorum non ſsit Legitima præciſsa, ſsed voluntaria, vt ſsuprà diximus, & aliis relatis annotauit Ioannes Guttierrez, de iuramento confirmatorio, cap. 9. num. 16. quoad illud non reuocabitur melioratio vnico filio facta, ſsed potiùs aliorum filiorum natiuitate confirmabitur. Ad quod dicendum ſsequentibus principaliter moueor rationibus.

In primis, quia prædicta melioratio, licèt à principio

* ſsubſsiſstere non potuerit, vt ſsuprà probauimus, confirmatur tamen ex cauſsa de nouo ſsuperuenienti, hoc eſst, natiuitate aliorum filiorum: quo caſsu non procedit regula dict. l. quod initio, cum ſsimilibus, ff. de regulis iur. vt argumento l. per fundum, ff. de ſseruitutibus ruſsticorum prædiorum, & aliorum iurium, obſseruant Decius num. 9. & 10. & Cagnolus num. 1. in eadem l. quod initio. Dinus in regula, non firmatur, de regulis iuris, lib. 6. num. 10. in illis verbis: In tertio caſsu, quando ceſsſsat conſsa impediens, & ſsuperuenit confirmans, tunc regula locum non habet, &c. Et ſsic non eſst ſsolus temporis tractus, qui inducit conualidationem meliorationis vnico filio factæ à principio, ſsed alia accidentia confirmant illam, iuxta ea, quæ ſscribit Cagnolus in dict. l. quod inito, num. 6. & tempus

* ſsolum licèt non ſsit modus tollendæ, aut inducendæ obligationis, l. obligationum. fere, §. placet, ff. de obligat. & actionibus l. nemo poteſst, ff. de legatis 1. cum aliis tamen adminiculis, vtrumque poteſst operari ex his, quæ ſscribunt Doctores in l. qui in aliena, §. ſsed ſsi non adierit, ff. de acquirenda hæreditate, in l. ſsi filius, C. de petitione hæreditatis, & in l. cum de in rem verſso, ff. de vſsuris. Baldus in conſs. 257. lib. 2. Paulus in conſs. 423. col. 2. lib. 2. Couarruuias in regula, poſsſseſsſsor, de regulis iuris, lib. 6. 2. part. §. 5. num. 2. Menochius lib. 3. præſsumptione 131. per totam.

Vnde & iudicium, quod à principio erat nullum, ex iu

*re ſsuperuenienti confirmatur, l. ſsi rem alienam, §. fin. ff. de pignoratitia actione, & ſsuperuenientia dominij confirmat

* ius pignoris, & hypothecæ ab initio inutiliter conſstitutum in re aliena, argumento l. ſsi Titio, & eorum, quæ ibi notarunt Doctores, ff. de pignoribus: & ſsic ſsimiliter ſsuperuenientia liberorum confirmauit meliorationem anteà factam, cùm deueniat ad caſsum, à quo incipere potuiſsſset.

Secundò facit, quia cùm melioratio fieri poſsſsit vnico

* filio ſsub conditione, ſsi alij naſscantur, collata diſspoſsitione in tempus habile, argumento l. in tempus, ff. de hæredibus inſstituendis: quam multis exornant Coſsta in l. Gallus, §. & quid ſsi tantum, 2. part. num. 172. ff. de liberis & poſsthumis. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 7. ex num. 39. cum ſseqq. Mieres de maioratu, part. 1. quæſst. 2. à princ. & ſsimpliciter facta valebit, ſsic, vt in cum caſsum intelligi debeat facta, quo de iure fieri poſsſset, l. Galius, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſsthumis, vbi Alexander num. 3. & 4. iaſson num. 5. & 6. Marianus Socinus num. 6. adnotarunt ex illo textu, quòd diſspoſsi

*tio teſstatoris ſsimpliciter facta, intelligitur facta eo caſsu, & modo, quo de iure fieri poteſst, vt valeat, per textum in l. dotis fructus, cum l. ſsequenti, vbi Gloſsſsa ff. de iure dotium, l. iure militari, ff. de militari teſstamento, l. generaliter, in princ. C. de inſstitut. & ſsubſstit. Menochius lib. 6. præſsumpt. 4. num. 12.

Tertiò & vltimò facit, quia per natiuitatem filiorum donatio reuocatur ex dict. l. ſsi vnquam, propter defectum voluntatis, ſsiue quia ex tacita, atque præſsumpta mente donantis præſsumitur habere tacitam conditionem, ſsi liberi non naſscantur, quia veriſsimile eſst, quòd ſsi donans de eis cogitaſsſset, talem donationem non feciſsſset, cùm nemo videatur extraneos ſsuæ poſsteritati, & ſsucceſsſsioni præferre, ex communi Doctorum ſsententia ibi, de quæ teſstantur Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 4. de donatione, num. 11. in princ. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 1. Vnde

* inferre ſsolent Doctores, quòd ſsi donans tempore donationis huiuſsmodi de liberis cogitaſsſset, & adhuc donationem feciſsſset, non reuocaretur donatio, liberis poſsteà ſsuſsceptis; ac proinde ceſsſsaret diſspoſsitio dict. l. ſsi vnquam: quod docuit Bartolus in l. Titia, §. Imperator, ff. de legatis 2. num. 7. & 8. & ſsequuntur Socinus in conſsil. 53. col. 3. vol. 4. Bernardus Diaz regula 213. in 8. fallentia. Menchaca controuerſsiarum vſsufrequentium, lib. 1. cap. 10. num. 39. Et quamuis generaliter acceptum procedere non poſsſsit, quippe cùm pater expreſsſsa voluntate non poſsſsit |

p. 74

præiudicare Legitimæ filiorum, nec renunciare diſspoſsitioni dict. l. ſsi vnquam, fauore filiorum introductæ: & ſsic multò minùs poſsſsit tacita, aut præſsumpta voluntate, eiſsdem præiudicium inferre in Legitima, vt cum iudicio aduertit Gregorius Lopez in dict. l. 8. partitæ, & contra Bernardum Diaz, latiùs defendit Ioannes Guttierr. dict. cap. 9. num. 3. & tribus ſseqq. Barboſsa 1. part. l. 2. ff. ſsoluto matrimonio, num. 166. admitti tamen poteſst quoad hoc, vt reuocatio non fiat in eo, quod excedit Legitimam filiorum poſsteà natorum, cùm donator de liberis cogitauit: idque euidenti, & clara ratione; nam in hoc caſsu ceſsſsat ratio, propter quam in totum donatio reuocari iubetur, liberis poſsteà natis: quæ ſsanè ratio colligebatur ex præſsumpta voluntate donatoris, qui minimè donaret, ſsi de liberi & cogitaſsſset; vnde ſsi tempore donationis, de futuris liberis cogitet, & adhuc donationem faciat, creditur eis velle præiudicare in quantum poteſst, quamuis in legitima non poſsſsit: quod licèt non ita diſstinctè explicauerit, præſsentire videtur Ioannes Guttierrez dicta. cap. 9. num. 6. in fine, vbi concludit, non poſsſse patrem cogitantem etiam de liberis tempore donationis, præiudicare liberis poſsteà naſscituris ſsaltem in Legitima, quæſsi ſsentiens aliud dici poſsſse in eo, quod excedit Legitimam; & in idem pungir Cæuallos commun. contra commun. quæſst. 105. in fine, dum firmat, renunciationem validam eſsſse reſspectu renunciantis, non verò reſspectu filiorum, qui aduersùs renunciationem venire poſsſsunt. Barboſsa etiam 1. part. dict. l. 2. ff. ſsoluto matrimonio, num. 169. qui tamen in dubio non immeritò tentauit contrarium: vnde ſsit, vt cùm in caſsu propoſsito ſsuprà, ex n. 36. pater qui fecit meliorationẽmeliorationem filio vnico, & in ea appoſsuit grauamina, aut ſsubſstitutiones, neceſsſsariò cogitet de aliis filiis, aut descendentibus, in quorum fauorem debuit illa apponere, neceſsſsariò etiam, & conſsequenter filiorum natiuitas non debeat reuocare meliorationem Tertij, in quo non dicuntur filij lædi in ſsua Legitima, ſsed potiùs confirmauit ipſsam meliorationem.

Ex his diluitur aperte ſsecundum fundamentum ex d. l. ſsi vnquam, & d.l. legata inutiliter, deductum ſsuprà, quia quod attinet ad Tertium, natiuitas filiorum ademptionem non operatur, aliudque eſst, donationem reuocari ex conſstitutione dict l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus: quo caſsu donatio extraneo facta reuocatur omninò; aliud verò reuocari ex titulo inofficioſsæ donationis, quo caſsu dumtaxat reſscinditur donatio quoad legitimam portionem filiis competentem, vt ex communi tradiderunt Couar. variarum, lib. 1. dict. cap. 19. n. 12. Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 9. num. 33. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, dict. cap. 4. de donatione, num. 11. in princ. Remanet igitur concluſsio firma, vt nec in fauorem deſscendentium nondum exiſstentium, filius vnicus grauari poſsſsit, quoad tertiam bonorum portionem, ſsicut nec quoad Legitimam, quòd tamen melioratio conualidetur, ſsi viuo patre alij filij, aut nepotes naſscantur, cùm res deueniat ad caſsum, à quo incipere potuiſsſset ex dict. l. 18. & l. 27. Tauri.

Quoad ſsecundum verò dubium, in quo Pelaez à Mie

*res de maioratu, part. 2. quæſst. 6. num. 39. nihil certum auſsus eſst affirmare, ſsecurè dici poteſst, quòd ſsi plures ſsint filij, aut nepotes tempore factæ meliorationis; tempore autem mortis, vnicus tantum ſsuperſsit, melioratio non valeat, & conſsequenter grauamina ab ea reiici valeant: ad quod dicendum, ea principaliter moueor ratione, quòd diſspoſsitio, antequam plenum effectum ſsortita ſsit, ad caſsum deuenit, à quo incipere non potuiſsſset, ob idque corruere debet, l. pluribus, §. et ſsi placeat, ff. de verborum obligationibus, iunctis his, quæ ad eius explicationem diſstinguens adnotauit Bartolus ibidem, num. 2, &num. 4. & Caſstrenſsis num. 1. idem Caſstrenſsis in l. vt pomum, §. finali, num. 2. ff. de ſseruitutibus. Quòd autem diſspoſsitio nondum effectum plenum ſsortita ſsit, ad oculum patet; nam ad ineundam æſstimationem Legitimæ filiorum, conſsideratur tempus mortis illius, de cuius

* bonis Legitima debetur, l. cùm quæritur, C. de inofficioſso teſstamento, l. cum quo de peculio, §. finali, ff. ad legem Falcidiam, l. etiam, §. finali, ff. de bonis libertorum. Idque in alio caſsu cum iudicio aduertit Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 19. cùm ergo tempore mortis, vnicus tantùm filius reperiatur, omnia bona patris ei debentur iure Legitimæ, excepto Quinto bonorum, vt ſsæpe diximus, & conſsequenter conuenire non poteſst illi melioratio, nec ſsuſstineri grauamen appoſsitum in Tertio; quod aliis filiis non exiſstentibus, eſst etiam Legitima, vt latiſsſsimè probatum eſst ſsuprà.

Vnde apparet, negari non poſsſsè, quin errore manifeſsto lapſsi ſsint nonnulli contendentes, valere prædictam meliorationem vinculatam, eo moti dumtaxat fundamento, vt refert Mieres loco relato ſsuprà; quòd quando effectus cauſsæ eſst iam conſsummatus, & in eſsſse deductus, & perfectus, cauſsa ceſsſsante, non debet ceſsſsare effectus, l. vltima, ff. vnde liberi, l. inter ſstipulantem, §. ſsacram, ff. de verborum oblig. & ex Tiraq. & aliis latè comprobat Mieres ipſse dict. quæſst. 6. num. 38. & 40. fatemur enim, verum eſsſse, quòd actus ſsemel perfectus, atque

* conſsummatus non vitietur, etiamſsi deueniat ad caſsum, à quo incipere non potuiſsſset, per textum in dict. l. pluribus, §. et ſsi placeat, ff. de verborum oblig. l. via, §. quæcunque, ff. de ſseruitutibus vrbanorum prædiorum, l. non eſst nonum. ff. de regulis iuris, l. vt pomum, §. 1. ff. de ſseruitutibus. Secus tamen, ſsi perfectus, aut conſsummatus non fuit, ex eiſsdem iuribus, vbi ſsic declarant Doctores communiter, Tiraquel. in tract. Ceſsſsante cauſsa, limitat. 2. num. 15. & limitat. 12. ex num. 1. cum ſseq. Duarenus in l. legitima, ff. de pactis. Mainerius in l. quoties, §. 1. n. 3. ff. de regulis iur. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 10. num. 12. Negamus tamen prædictum actum meliorationis conſsummatum fuiſsſse, aut plenum effectum ſsortiri potuiſsſse, vſsque ad mortem patris meliorantis, quæ ſspectari debuit ob rationem prædictam, ob quam non poterit ampliùs hac de re dubitari; & in effectu, ſsic etiam videtur tenere, atque in fortioribus terminis Lara in §. item reſscriptum, l. ſsi quis à liberis, n. 63. quem vide ex num. 61.

CAPVT XIV.

Subſstitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta? non extraordinaria, vulgata potiùs, & in materia ſsubſstitutionum agitata quæſstio, ſsed ab Authore luculentiùs forſsan, & diſstinctè magis, quàm anteà erat, nunc explicata: ibidem adnotata nonnulla ad quæ alij non ſsic animaduertunt, ac denique ſsubſstitutio pupillaris, an patris, vel filij teſstamentum, ſsiue an duo teſstamenta dicantur, vel vnum? optimè, & breuiter declaratum.

SVMMARIVM.

1 Subſstitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta, & num. ſseq. per totum caput.
2 Subſstitutionem pupillarem iure ſsingulari receptam fuiſsſse contra iuris regulas, idque propter vtilitatem pupilli, ex ſsententia multorum.
3 Quorum fundamenta omnia reduci debent ex ſsententia Authoris ad ea, quæ hoc numero recenſsentur.
4 Subſstitutionem pupillarem ex rigore iuris introductãintroductam fuiſsſse, non ex gratia, vel ex humanitate; ex ſsententia Bartoli, quæ ab Authore defenditur, & num. ſseq. vbi & leges, & rationes concludentes pro hac parte expenduntur.
p. 75
5 Subſstitutio pupillaris, patris, an filij teſstamentum dicatur? Item an duo teſstamenta videantur, vnúmve tantùm? vbi vera reſsolutio traditur, Bartolìque, Connani, & Baconij declarationes in propoſsito recipiuntur.
6 Primum, ſsecundum, & tertium fundamentum, quæ pro ſsententia Iaſsonis vrgere videbantur, diſsſsoluuntur.
7 Iaſsonis, & ſsequacium fundamentum aliud diluitur, & ibidem, in propoſsito noua, & vera ratio redditur ab Authore.
8 Politi rationi contra Bartolum nouiter, & verè ſsatisfactum.
9 Huius capitis diſsceptationem dilucidè, & diſstinctè magis quàm antea erat, ab Authore explicatam.

PRo expedita, abſsolutáque huius Capitis explicatione, conſstituendum erit in primis, dubium eſsſse non ſsatis diſstinctè, vt arbitror, à Recentioribus explicatum, vtrùm, inquam, ſsubſstitutio pupillaris ex rigore iuris, vel

* ex humanitate, aut gratia fuerit introducta? Ec ſsanè Ia

*ſson in l. 2. ff. de vulgar. & pupil. ſsubſstitut. num. 1. & 2. Albericus in rubrica, eiuſsdem tituli, num. 24. idem Iaſson in l. 3. num. 47. ff. de legatis 1. & in l. cùm quid, 2. lectura, num. 9. ff. ſsi certum petatur. Corraſsius in l. ſsi in teſstamento, num. 3. C. de impuberum. Marianus Socinus in dict. l. 2. ff. de vulgari & pup. ſsubſsitut. in ea opinione ſsunt, vt exiſstiment, ſsubſstitutionem pupillarem iure ſsingulari receptam fuiſsſse contra iuris regulas, idque propter vtilitatem pupillorum: quam ſsententiam ex Recentioribus probarunt etiam Lancelotus Politus in tractatu de ſsubſstitut. de pupillari, num. 7. Michaël Graſsſsus receptarum ſsentent. §. ſsubſstitutio, quæſst. 18. in fine. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 14. num. 4. Coſstanus quæſst. iuris, cap. 6. num. 13. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 42. cap. 17. num. 1. & 2. & nullo ex his relato, Alexander Trentacinquius de ſsubſstitutionibus, part. 2. quæſst. 1. num. 7. Horum, & aliorum quorumcunque fun

*damenta, ad ſsequentia reduci debere exiſstimo.

In primis, ius ſsingulare videri eſsſse, quoniam pater pro alio, pro filio videlicet, teſstatur, & tamen tali teſstandi modo ius commune reſsiſstere videbatur, quippe cùm teſstamentum ſsic conditum, non ſsit noſstræ voluntatis, hoc eſst filij, ſsed alterius, hoc eſst patris ſsententia, quod ius noſstrum non patitur, l. 1. ff. de teſstamentis, nec quis ab alio rogari poteſst, vt ſsibi alium hæredem faciat, l. filiusfamilias, §. vt quis, ff. de legatis 1. l. ex facto, ff. ad Trebellianum.

Deinde, quia veteres ſsatis conſstanter decreuerunt, teſstamentorum iura ipſsa per ſse firma eſsſse oportere, non ex alieno arbitrio pendere, l. illa inſstitutio, 32. ff. de hæredibus inſstituendis, l. nonnunquam, 52. ff. de condit. & demonſstrat. Vnde, nec à voluntate patris pendere poterat factio huiuſsmodi teſstamenti, ſsi iuris communis regulas ſsequeremur.

Prætereà, quia de rebus ſsuis debet quis, non de alienis teſstari, l. verbis legis, 120. ff. de verborum ſsignificatione, l. conficiuntur, §. ſsi poſst, ff. de iure codicillorum, l. lex Cornelia, in fine, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. authent. ingreſsſsi, C. de ſsacroſsancti Eccleſsiis. Negari tamen non poteſst, quin hæreditas filij ſsit cum hæreditate patris, & quòd de bonis etiam filij pater ipſse teſstetur, ac eos à ſsucceſsſsione pupilli excludat, quos pupillus ipſse excludere non poſsſset, faciátque pupillum teſstatum decedere, qui per ętatem teſstari non poteſst: quo modo argumentantur Petrus Gregorius, & Alexander Trentacinquius locis relatis ſsuprà.

Denique, nam exemplaris ſsubſstitutio, certum eſst, quòd ex humanitate inuenta ſsit, & dicunt iura, quòd ad exemplum Pupillaris fuit illa introducta; ergo & Pupillaris ex humanitate inuenta fuit: ſsic argumentatur Politus de pupillari, dict. num. 7.

Sed contrariam ſsententiam, imò ſsubſstitutionem Pu

*pillarem ex rigore iuris introductam fuiſsſse, non ex gratia, vel ex humanitate, rectiùs docuit Bartolus in l. humanitatis, num. 5. C. de impuberum, & in l. ex facto, n. 11. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. quem ſsequuntur Ripa in l. 2. num. 12. ff. eodem titulo, Lancelotus Galiaula in l. Centurio, eiuſsdem tituli, num. 175. Alciatus in Rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. num. 21. & nouiſsſsimè defendunt Doctor Spino in ſspeculo, gloſsſsa 23. num. 4. Antonius Pichardus in rubrica, Inſstitut. de pupillari ſsubſstit. num. 15. & 16. qui duo tacent, ſsilentióve prætermittunt Connanum: & Baconium in locis referendis infrà. Sed ab ipſsis acceperunt nonnulla, quæ in propoſsito adnotarunt ibidem: deinde Pichardus idem vt ſsuprà, num. 13. & 14. nonnulla in confirmationem huius partis adducit, quæ vere nihil concludunt; ſsic enim militant, ſsi ex humanitate, aut gratia introducta fuiſsſset ſsubſstitutio pupillaris, quàm ſsi ex rigore iuris eſsſset introducta: ea verò quæ tradit ipſse ibidem, dict. num. 15. & 16. non etiam concludenter probant ſsententiam Bartoli, ſsed pro illa ſsanè ponderari poteſst textus, quem cæteri omittunt, in l. Centurio, ff. de vulgi & pup. ſsubstitut. in illis verbis: Iure communi capiet. Quæ non mediocriter vrgent: deinde & vera, atque concludens ratio, quòd ſsubſstitutio pupillaris, licèt teſstamentum filij impuberis dicatur, in l. 2. in princ. & in §. interdum, ff. de vulgari

* & pup. ſsubſstitut. tamen id eſst impropriè & fictè, vt in §. igitur, Inſstitut. de pupillari ſsubſstitut. vbi textus inquit, Quodammodo. Verè enim, & propriè teſstamentum patris eſst, quamuis duæ ſsint hæreditates, l. patris, & filij l. 2. §. prius, verſs. constat, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. & hoc reſspectu, teſstamentum filij appellatur, quia eius hæreditas in eo verſsatur, ſsed non proprie; id quod patet apertè, nam cùm in ſsubſstitutione pupillari nulla pupilli voluntas adſsit, ſsequitur euidenter, quòd pupilli teſstamentum, verè, aut propriè dici non poſsſsit: id quod optimè aſsſsequutus fuit idem Bartolus in dict. l. patris & filij, num. 2. Quo loco in propoſsito dubio, an ſscilicet patris, & filij ſsint duo teſstamenta, vel vnum latiùs diſstinguit; in effectu tamen apertè reſsoluit, quòd ſsi perſsonam teſstantis conſsideremus, negari non poteſst, quin vnum dumtaxat ſsit teſstamentum, quia vnus & idem facit vtrumque teſstamentum; reſspectu verò hæreditatum, duo teſstamenta dici poſsſse, vt ibi latius oſstendit: idem etiam eruditè, vt ſsolet, probauit Franciſscus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. num. 4. fol. 799. vbi dicit, quòd in pupillari ſsubſstitutione, patris teſstantis attenditur perſsona, non pupilli, quoniam vtriuſsque vnum & idem eſst teſstamentum, ſsic tamen, vt patris eſsſse dicatur, non impuberis, & totum rei patris ſsit, cuius pars quædam, & acceſsſsio eſst pupillaris, vt ius huius, & authoritas ab illo pendeat. At quia duæ ſsunt, & diuerſsæ; hæreditates, patris & filij teſstamenta dicuntur, & procedit diſspoſsitio l. ſsi is qui ex bonis, ff. de vulgar. & pup. ſsubſstitut. Denique in eandem ſsententiam tendit Baconij declaratio in hac materia. Is enim declarationum iuris lib. 4. declarat. 73. num. 6. ad explicationem text. in dict. §. igitur, inſstitut. de pupillari ſsubſstitut. quatuor cauſsas conſsiderandas putauit, videlicet efficientem, formalem, materialem, & finalem. Si ad cauſsam Efficientem & Formalem reſspicias, dicito vnum eſsſse teſstamentum patris, & filij, cùm vna ſsit cauſsa efficiens, qui eſst ipſse teſstator, ideſst ipſse pater; vna etiam forma, cùm vna patris & filij teſstamenti ſsit forma. Si ad Materiam reſspicias, duo dicenda ſsunt teſstamenta, quippe cùm duæ ſsint hæreditates, altera patris, altera filij, idémque reſspectu finis, cùm duo ſsint fines: per teſstamentum enim patris, ipſsimet patri; per pupilli teſstamentum, ipſsi ſsucceditur. Licèt ergo diuerſsis reſspectibus, interdum patris, interdum filij teſstamentum dicatur pupillaris ſsubſstitutio, re tamen vera patris teſstamentum eſst; ipſse enim tantùm teſstatur, non filius. Quod etiam in effectu voluit Ioannes Oinotom. ad titulum institut. de pupil. ſsubſstitut. de compendioſsa ſsubſstit. num. 14.

Quo vel ſsolo verbo, primum & ſsecundum funda

*mentum diluitur, quod pro contraria parte adduceba|

p. 76

mus ſsuprà, quia teſstamentum hoc ex nullo alio, quàm patris teſstantis pendet arbitrio. Item eiuſsdem patris, cuius verè teſstamentum eſst, ſsententia dicitur pupillaris ſsubſstitutio, & ab eius voluntate pendere; quapropter ex rigore iuris, matrem, & alios ſsucceſsſsores ab inteſstato excludit, etiam à Legitima, l. Papinianus, §. ſsed nec impuberis, ff. de inofficioſso teſstamento, quoniam illis nullum pietatis officium debet, vt eis Legitimam reſseruare teneatur; quippe cùm reſspectu eius, qui verè teſstamentum facit, Legitima aliquæ non debeatur: vnde ceſsſsat argumentum contra Bartolum, ex dict. §. ſsed nec impuberis, deductum, quo præcipuè mouebatur Trentacinquius de ſsubstitutionibus, part. 2. quæſst. 1. n. 7.

Nec etiam obſstat tertium fundamentum, in contra

*rium adductum ſsuprà, num. 3. ante finem, quia filius tam coniunctus eſst patri, vt idem cenſseatur eſsſse cum filio, & quicquid olim quærebat filius, quærebat patri, cuius in poteſstate erat: quære ſsubſstituens pupillo pater, non videbatur in alienis, ſsed in suis bonis hæredem ſscribere, etiamſsi ex ſsucceſsſsione matris, aut aliunde quæſsita bona filius haberet, vel poſst mortem patris intra puberes annos ipſsi obuenirent; quare nemo fuit, qui ea ætate, puero, aut infanti melius prouidere potuiſsſset, & propter prædictam coniunctionem perinde haberi debuit, ac ſsi filius ipſse teſstaretur. Quod poſst alios antiquos non malè animaduertunt Alciatus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. num. 21. & ſseqq. Galiaula in l. Centurio, eiuſsdem tituli, num. 175. D. Spino in ſspeculo testamentorum, gloſs. 23. num. 4. Antonius Pichardus in rubrica, inſstitut. de pupillari ſsubſstitut. num. 16. elegantius & alij, quos ipſsi non referunt, Connanus inquam, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. num. 1. ante finem, fol. 797. Baconius declarationum iuris, lib. 42. declarat. 63. num. 5. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 23. n. 4. vltra quos & alia ratio conſsideri poteſst, propter quam pupillariter ſsubſstituendi facultas patri concedi debuit: nam cùm lex duodecim Tabularum permitteret ipſsi patri, vt in teſstamento diſsponere poſsſset de perſsona filij impuberis, durante pupillari ætate, l. 1. ff. de teſstamentaria tutela, l. verbis legis, ff. de verborum ſsignificatione, ibi: Super tutela rei ſsuæ. Abſsurdum videretur quidem, vt patri, cui liberè diſsponendi de perſsona pupilli facultas commiſsſsa erat, de bonis etiam diſsponere vſsque ad eam ætatem, facultas non committeretur, argumento textus in l. in ſsuis, ff. de liberis. & poſsthumis, ibi: Quos & occidere licebat. Et in l. qui ex liberis, §. teſstamento, ff. de bonorum poſsſseſsſsione ſsecundùm tabulas, ibi: Cum capite fortunas quoque ſsuas, in l. non debet, ff. de regulis iuris, cap. cui licet, eodem titulo, lib. 6. quam rationem licèt non ita exactè, præſsentire videtur Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 42. dict. cap. 23. num. 5. Denique non

* obſstat, quod de exemplari ſsubſstitutione, contra ſsententiam Bartoli dicebat Politus loco relato ſsupra, cui & ipſsemet reſsponſsum præbuit; addiderim ego, Exemplarem ſsubſstitutionem à Pupillari in multis differre, vt certum eſst, & latè tradiderunt poſst ordinarios multos, Menchaca de ſsuceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 17. per totum. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius de teſstamentis, verbo, ſsi abſsque liberis, el ſsegundo, tractatu de exemplari ſsubſstitut. per totum. Couarruuias ibidem, §. 6. Antonius Gomezius tom. l. variarum, cap. 6. Doctor Spino in ſspeculo, Gloſs. 25. per totam. Hyppolit. Riminaldus in conſs. 736. lib. 7. Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 3. part. cap. 1. cum ſseqq. Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 5. tit. 17. Antonius Pichardus in §. qua ratione, per totum, Inſstitut. de pupillari ſsubſstitut. & ibidem Ioannes Oinotom. de exemplari ſsubſstitutione, in principio.

Deinde, non ſsequi; ad exemplum Pupillaris, Exemplaris ſsubſstitutio fuit introducta: ergo vtraque ex humanitate fuit inuenta, nam in l. humanitatis, C. de impuberum, humanitatis ratio exprimitur in exemplari, quæ: in pupillari nunquam exprimitur: quod in contrarium non leue præſstat argumentum, vt vides; potuit ergo ex humanitate introduci Exemplaris ſsubſstitutio ad exemplum Pupillaris, quæ ex rigore fuit introducta. Et hactenus de hac quæſstione, quæ dilucidè, & diſstin

*ctè magis, quàm anteà erat, remanet explicata.

CAPVT XV.

Subſstitutio Pupillaris quære introducta? curioſsa magis in Scholis, quàm in praxi neceſsſsaria quæſstio; nunc tamen breuiter, & dilucidè magis, quàm anteà fuerat, explicata.

SVMMARIVM.

1 Subſstitutio Pupillaris quære introducta? & ibidem plures rationes adductæ, remiſsſsiuè.
2 Subſstitutionis Pupillaris introductionem ſsumma niti ratione, atque æquitate, & filij impuberis, pro quo teſstatur pater, maximum fauorem continere, & commodum; patris etiam, cui pro filiis ac de bonis eorum teſstari lex permiſsit, cùm anteà ſsibi ipſsi tantummodò teſstari poſsſset, vt ad finem capitis dicitur, vbi eiuſsdem patris fauor in alio conſsideratur.
3 Subſstitutionem Pupillarem ex ſsententia communi omnium scribentium, ideò introduci neceſsſsarium fuiſsſse, quod filius intra pupillarem ætatem testari non poſsſset.
4 Idcircò adueniente pubertate extingui, quoniam in ea ætate iam filius teſstari poteſst.
5 Subſstitutionis Pupillaris, introductionis potiſsſsima ratio adducta.
6 Subſstitutionis Pupillaris introductionis rationem inquirentes Doctores, omnes fere in vnum finem, eandèmque rationem tendere, ignominiæ dumtaxat rationem à Recentioribus expreſsſsam.

REſsolutioni traditæ ſsuprà, cap. præcedenti, proxima eſst huius Capitis dubitatio, & reſsolutio, quære ſscilicet Pupillaris ſsubſstitutio ſsit introducta? Et pro vera,

* diſstinctaque explicatione conſstituo, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, ſsi abſsque liberis, de pupillari, num. 2. rationem vnam tradidiſsſse, aliam Bolognetum in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. n. 7. & 8. nonnullas MenchacãMenchacam de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 14. n. 35. & 39. & n. 54. Politum in tractatu de ſsubſstitutionibus, de pupillari, num. 7. in fine. Franciſscum Connanum. commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. n. 1. Petrum Gregorium in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 23. ex num. 4. cum ſseqq. Caldam Pereiram referendum ſstatim, & Ioannem Oinotom. in princ. Inſstit. de pup. ſsubſstitut. num. 3.

Deinde, præfatos Authores & alios plures relatos ab eis, quos ideò ſsilentio duxi prætermittendos, nonnullos etiam Recentiores referendos infrà, conuenire in hoc,

* videlicet ſsubſstitutionis Pupillaris introductionẽintroductionem ſsumma niti ratione, atque æquitate, & filij impuberis, pro quo teſstatur pater, maximum fauorem continere, & commodum; patris etiam, cui pro filiis, ac de bonis eorum teſstari lex permiſsit, cùm anteà ſsibi ipſsi tantummodò teſstari poſsſset, vt etiam notauit Caldas de nominat. emphyt. quæſst. 8. num. 29.

Prætereà, conuenire etiam in alio; ideò Pupillarem

* ſsubſstitutionem introduci neceſsſsarium fuiſsſse, aut ideò introductam, quòd filius, propter ætatis imbecillitatẽimbecillitatem teſstari non poſsſset: idcircò adueniente pubertate extingui,

* quoniam in ea ætate iam filius teſstari poteſst, l. quæ ætate, cum vulgatis, ff. de teſstamentis.

Denique ſsubſstitutionis Pupillaris introductionis po

*tiſsſsimam rationem, conſsideratam ab Alexandro Trentacinquio de ſsubſstit. 2. part. cap. 3. num. 1. qui tacuit Paulum Leonium ſsic ante ipſsum dicentem in tractatu de ſsubſstitut. de pupillari, num. 34. & 35. Menchacam de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 14. n. 4. conſsideratam |

p. 77

etiam per Doctorem Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſs. 22. num. 4. in princ. Antonium Pichardum ad rubricam, Inſstitut. de pupillari ſsubſstitut. num. 14. qui etiam Leonium, Menchacam, Trentacinquium, & relatos ſsuprà, in initio, tacuerunt, hoc eſst, honeſstum olim, ac honorificum, & vtile viſsum fuiſsſse cum hærede decedere, l. & quia, ff. de interrogatoriis actionibus, l. ſsi pupillus, 42. ff. de acquirenda hæreditate, & è contra, ignominioſsum, propter rationem textus in. §. Inſstitut. quibus ex cauſsis manumittere licet, vel non, §. 1. Inſstitut. de hæredum qualitate, & differentia, vbi Viglius num. 2. adnotauit: latiùs Ioannes Oinotom. ex num. 7. cum ſseqq. Connanus etiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 2. dicens, ideò moribus receptum fuiſsſse, vt pater pro filiis impuberibus teſstaretur, ne pupillus ſsine hærede decederet, qui propter defectum ætatis, ſsibi hæredem ſscribere non poterat; idque intra pupillarem dumtaxat ætatem, in quæ pupillus teſstari non valet, vt dicit textus in l. 2. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. in princ. Inſstitut. de pupillari ſsubſstitutione, l. 5. tit. 5. partita 6. Et ſsic ſsuccurſsum eſst per ſsubſstitutionem Pupillarem abſsurdo, aut inconuenienti prædicto, ex eiſsdem Authoribus, qui in effe

*ctu ſsubſstitutionis pupillaris introductionis rationem reddentes, omnes ferè in vnum finem, eandémque rationem tendunt, ignominiæ dumtaxat verbum, aut rationem Recentiores noſstri adicerunt; ac denique rectè percipit Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. num. 8. vbi etiam optimè expendit fauorem patris in hoc, cùm introducta pupillari ſsubſstitutione, poteſstatem accipiat à lege teſstandi, non ſsolùm ſsibi ipſsi, ſsed etiam filio; & quamuis aliàs decedente pupillo intra pupillarem ætatem, neceſsſsario ſsucceſsſsuri eſsſsent venientes ab inteſstato, data eſst poteſstas ipſsi patri excludendi illos, & perſsonas magis dilectas ſsubſstituendi, vt capite ſsuperiori dicebam, & probat textus in l. Papinianus, §. ſsed nee impuberis, ff. de inofficioſso teſstamento, cum aliis vulgatis.

CAPVT XVI.

De inſstrumentorum authoritate & fide, tam quæ originalia, quàm quæ exemplaria ſsunt; item de his, quæ in ipſsorum confectione, vt ſsolemnia ſsint, interuenire debent: qualiter, & per quos teſstes impugnari poſsſsint, quibus ex cauſsis ſsuſspecta, aut falſsa reddantur, vt non, vel minùs probent, aduerſsus quaſscunque ſsuſspiciones falſsitatis, quibus rationibus defendantur, ac denique de protocollis, ſseu regiſstris, nonnulla breuiter, & diſstinctè traduntur in hoc cap. quæ vtilia ſsunt, & in praxi frequenter contingunt, nec abſsque ingenti & aſsſsiduo scribentium omnium ſstudio in vnum recenſseri potuiſsſsent.

SVMMARIVM.

1 Author reddit rationem, quâ præcipuè mouetur vt huius Capitis materiam ſscribat.
2 Inſstrumenti publici ſsolemnia neceſsſsaria cenſseri nonnulla, ſsine quibus minimè conſsequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem: quorum ſseptem, quæ potiſsſsima ſsunt, vt inſstrumentum dicatur ſsolemne, adducit Didac. Couarruu. hoc num. præcitatus, & latè proſsequuntur alij, qui ab Authore recenſsentur ibidem.
3 Inſstrumentum habens ſsolemnia, præſsumitur verum, validum, & ſsolemne.
4 Et dicitur probatio probata.
5 Dicitur etiam euidentiſsſsima, ac pleniſsſsima probatio; ideò pro inſstrumento est magna præſsumptio, & illi ſstatur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifeſstiſsſsimè probetur.
6 Inſstrumentum plenam facit probationem, probatam, euidentem, ac manifeſstam, euidentiſsſsimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget diſsceptatione fori, & habet vim deciſsionis cauſsæ, & ex eo fundatur intentio.
7 Instrumentum plenam fidem facere, in ſsolidum, & quoad omnia, itavt omnes clauſsulæ in eo contentæ cenſseantur adiectæ à Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipſsis petentibus.
8 Habet enim pro ſse inſstrumentum tres præſsumptiones. Prima, eſst, quod ſsit verum, & non falsum, nec ſsimulatum. Secunda, quod ſsit ſsolemne. Tertia, quòd ſscilicet omnia in eo ſscripta, de voluntate partium ſscripta cenſseantur.
9 Inſstrumentum probare non ſsolùm id, quod expreſssè, & directè continetur in eo, ſsed etiam id, quod indirectè: & ibidem de intellectu text. in cap. cùm olim, decenſsibus, remiſsſsiuè.
10 Inſstrumentum in longinquis partibus confectum, vtrùm probet, quando apparet, in eo publicam, & ſsolemnem formam interueniſsſse.
11 Inſstrumento fidem adhibendam eſsſse, cui alioqui iure fides adhibenda eſst, quamuis non appareat protocollum.
12 Instrumentum ita demum probationem plenam inducere, ſsi Notarius ſsit omni exceptione maior; quod neceſsſsarium eſst, vt eius inſstrumentis plena fides adhibeatur.
13 Inſstrumentum reddi ſsuſspectum ex qualitate ſscribentis, vt quia alias fecerit ſscripturas falſsas, qui illud compoſsuit, vel ex qualitate ſscripturæ, vel ex perſsona producentis, item ex vitio viſsibili, ideò inſstrumentum factum à Notario ſsuſspecto non probare.
14 Inſstrumentum vtrùm probet, vel de falſso ſsuſspectum ſsit, quando Notarius fuit condemnatus de falſso in officio, vel extra officium: & an ex falſsitate vnius Inſstrumenti reſsultet ſsuſspicio falſsitatis, reſspectu aliorum Inſstrumentorum, remiſsſsiuè.
15 Et hac de re commendatus Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. cap. 22. per totum, vbi in propoſsito plures caſsus distinguit.
16 Instrumentum non continens veriſsimile, ſsuſspectum præſsumitur & falſsum, & non probat.
17 Inſstrumentum interlineatum, cancellatum, abraſsum, apoſstillatum, & diuerſsa manu, vel atramento ſscriptum, auctum, vel diminutum, an fidem faciat? & duobus num. ſseqq.
18 Apostilla in margine protocolli, manu eiuſsdem Notarij, qui contextum ſscripſsit, appoſsita, an fidem faciat? remiſsſsiuè.
19 Inſstrumentum raſsum, an dicatur ſsuſspectum, ſsi in parte ſsubſstantiali ſsit raſsum? & quæ dicatur pars ſsubſstantialis? & ibidem de protocollo in parte ſsubſstantiali raſso, remiſsſsiuè.
20 Inſstrumentum non probare, quando ſsuſspicio falſsitatis oritur ex vitio latenti, aut viſsibili ipſsius inſstrumenti: tunc enim ſsola ſsuſspicio falſsitatis habetur pro falſsitate, ne inſstrumento fides detur.
21 Niſsi ſsuſspiciones eſsſsent leues, & fragiles.
22 Vel niſsi adeſsſsent probationes veritatis in contrarium, ex quibus inſstrumentum ipſsum coadiuuari poteſst teſstibus inſstrumentariis & ſscripturis aliis.
23 Item niſsi præſsumptiones validiores adſsint pro inſstrumento, quàm ſsint ſsuſspiciones, quæ contra inſstrumentum allegantur.
24 Vel ſsi accedit bona fama, & opinio Notariij, quæ eſst ſsufficiens præſsumptio etiam ſsola ad tollendas plures alias præſsumptiones, quæ in contrariũcontrarium occurrerent.
25 Inſstrumenti falſsitatem, præſsumptionémve, aut ſsuſspicionem falſsitatis inſstrumenti argui ex multis, quæ remiſsſsiuè recenſsentur hoc num. vbi refertur Menochius decem caſsus congerens: adducitur etiam Maſs|
p. 78
cardus, præfationes quaſsdam generales faciens, quæ iustam ſsuſspicionem falſsitatis inducunt, ac denique Petri Surdi, Hyppoliti Riminaldi, Tiberij Deciani, & Ioannis Vincentij Hondedei conſsilia nonnulla in propoſsito commendantur.
26 Inſstrumenti falſsitatem, vel quod deeſst in inſstrumento, probari poſsſse per teſstes.
27 Id tamen dupliciter contingere poſsſse, ſsi teſstes, vel inſstrumentarij, vel ex non deſscriptis contradicant inſstrumento, aut aliquo modo illud impugnent.
28 Inſstrumentum publicum, tam de iure communi, quàm de iure Regio, quot testibus reprobari poſsſsit? & cuius qualitatis, & conditionis debeant eſsſse teſstes, qui inſstrumentum publicum impugnare, aut ſsubuertere intendunt, & qualiter deponere debeant, remiſsſsiuè: vbi inter alios multos, Menochius, & Couarruuias hac de re commendantur.
29 Inſstrumentum nullam fidem facere, ſsed reprobari omninò, cùm teſstes in eo nominati dixerint, ſse instrumenti confectioni non interfuiſsſse.
30 Quid ſsi vnus testis tantùm inſstrumentarius contradicat, integro stante teſstium numero?
31 Si probatum fuerit, aliter ſscripſsiſsſse Notarium in inſstrumento, quàm à partibus dictum fuerit tempore actus celebrati, non inde inferri debet, eum per dolum dixiſsſse, cùm eſsſse poſsſsit, quod per errorem.
32 Contra inſstrumentum vbi aliquæ opponuntur, nullitatem, vel falſsitatem reſspicientia, vel quid aliud ſsimile, aut propter aliquæs ſsuſspiciones extrinſsecas, eſst in Iudicis facultate, aut arbitrio, inſstrumento fidem adhibere, vel non adhibere.
33 Et verè materiam hanc arbitrariam eſsſse, ſsiue Iudicis arbitrium hac in re multùm poſsſse.
34 Probatio contra inſstrumentum debet eſsſse manifeſstiſsſsima, & concludens, nec probatio præſsumptiua ſsufficit.
35 Ratio eſst, quia Notarius habet præſsumptionem iuris pro ſse, ideò liquidiſsſsimè conſstare debet de fal ſsitate contra eum.
36 Pro inſstrumento, etiam in dubio ſsit præſsumptio, adeò vt cæteris etiam paribus, vel in obſscuro, ſsemper contra falſsitatis præſsumptionem fiat interpretatio.
37 Præſsumptiones hinc inde cùm adſsunt tam contra inſstrumentum, quàm pro eo, itavt poſsſsit dici res in obſscuro manere, vel præſsumptiones pares eſsſse; tunc in dubio Iudex instrumento adhærere debet, & pro eo iudicare.
38 Inſstrumentum aduersùs nonnullas ſsuſspiciones de falſso, defendi poſsſse multis modis, quos inter alios Authores, eruditè quidem, & vtiliter conſsiderauit Hyppol. Riminald. in conſsil. 18. per totum, volum. 1. qui hac de re videndus erit omninò.
39 Inſstrumentum publicum tripliciter conſsiderari communiter: aut enim eſst protocollum ſseu regiſstrum; aut originale, vel authenticum; aut exemplum ſsumptum, vel tranſsumptum.
40 Protocollum quid ſsit, & vnde originem habuerit?
41 Protocollum in iudicium productum, vtrùm paratam executionem habeat? remiſsſsiuè.
42 De requiſsitis protocolli, vt ſsit legitimum & ſsolemne, atque vt ex illo instrumentum authenticum ſsumi poſsſsit, pleniſsſsimè actum ab his, qui hoc num. præcitantur, ac inter alios deciſs. 106. Grammatici, commendata ab Authore.
43 Protocollum, ſseu regiſstrum, vt fidem faciat, & ſsolemne ſsit, atque vt ex illo authenticum inſstrumentum ſsumi poſsſsit, continere debere omnes ſsolemnitates in instrumento publico requiſsitas.
44 Et apud nos hodie, qualiter confici debeat, expreſsſsum eſsſse in leg. 13. titulo 25. libro 4. nouæ collectionis Regiæ.
45 Inſstrumentum deſsumptum ex protocollo, ſseu regiſstro vitioſso, & non ſsolemni, nullum eſsſse, tanquam extractum, & productum à radice, infecta, & vitioſsa.
46 Protocollum cancellatum, ſseu vitiatum in partibus ſsubſstantialibus, an fidem faciat, remiſsſsiuè.
47 Protocollum ſseu regiſstrum penes tabellionem ſseruari, nimis neceſsſsarium eſsſse, ob rationem hîc aſsſsignatam, & numero ſsequenti.
48 De instrumenti viribus, aut validitate, quoties dubitari contingit, recurritur ad protocollum tanquam ad fontem, & matricem.
49 Inſstrumentum originale, vel authenticum dicitur prima ſscriptura, quæ ab eodem Tabellione à partibus rogato, ex protocollo à ſse confecto extrahitur, & partibus datur.
50 Nec poteſst ampliùs quàm ſsemel dari, niſsi caſsu amiſsſsionis probato coram Iudice, & ipſsius authoritate, & partis citatione interueniente, ac denique concurrentibus his, quæ adducit Couarruuias hoc numero præcitatus,
51 Exemplum ſsumptum, aut tranſsumptum quod dicatur?
52 Inſstrumentorum exemplis, aut exemplaribus fidem adhibendam non eſsſse in iudicio: idque ob rationem hoc num. & ſseqq. aſsſsignatam.
53 Scripturam Tabellionis non probare niſsi in his, in quibus ipſse interfuit, & de quibus fuit à partibus rogatus, provt hoc num. latiùs demonſstratur.
54 Notariis pluribus aſsſserentibus ſse vidiſsſse, aut auſscultaſsſse inſstrumentum manu talis Notarij deſscriptum, non abolitum, &c. non inducitur probatio de hoc, etiamſsi tenor talis instrumenti inſseratur per eos.
55 Exemplum vt probet, quâ formâ, & qua ſsolemnitate ſsit tranſscribendum ex originali, aut ex protocollo, & quæ interuenire debeant? remiſsſsiuè.
56 Exemplum nimis antiquum ex originali inſstrumento traductum, vtrùm propter antiquitatem exemplationis fidem aut probationem faciat, etiamſsi de ſsolemnitate traductionis non appareat, & quando illud dicatur antiquum? remiſsſsiuè.
57 In dubio, vtrùm præſsumendum ſsit, citationem partis interueniſsſse, quæ neceſsſsaria eſst, cùm exemplum tranſscribitur, remiſsſsiuè: & ibidem quid ſsi ſsimus in antiquis?
58 Exemplum deſsumptum ab eodem Notario, qui originale inſstrumentum confecit, vtrùm plenam probationem faciat? & num. ſseq.
59 L. 1. §. ſsed ſsi vnum ff. de bonorum poſsſseſsſsione ſsecundùm tabulas, declaratur.
60 Inſstrumentum mentionem faciens de alio, regulariter non probare.

CIrca inſstrumenti publici authoritatem, & fidem,

* quamplurima occurrere ſsolent, quæ valdè neceſsſsaria, & vtilia ſsunt, vtpote cùm de illis frequenter dubitari contingat, ac in praxi quotidiana ſsint, ſsed adeò plenè multis in locis per Doctores tractata, & reſsoluta, vt longiùs tractare, aut examinare ea, à conditione, & inſstituto noſstro multùm abhorreat; quippe qui ab aliis diſstinctè, aut abſsolutè ſscripta repetere grauemur omninò, iucundum tamen cuilibet, nec abſsque vtilitate futurum ſsperamus, ſsi nonnullas, & generales regulas, aut doctrinas in propoſsito conſstituamus, ac de vnaquaque re eos in vnum recenſseamus, qui hactenus ex profeſsſso magis tractarunt; ſsic enim, & quærendi alibi, cùm occaſsio ſse offerat, Lector excuſsabitur, & dubij occurrentis reſsolutionem facilius percipiet, ſsi nonnulla prælegerit, quæ hac de re paucis tradidero.

Idcircò & primo loco conſstituendum eſst, inſstrumen

*ti publici ſsolemnia neceſsſsaria cenſseri nonnulla, ſsine quibus minimè conſsequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem: quorum ſseptem, quæ potiſsſsima ſsunt, vt inſstrumentum dicatur ſsolemne, adducit Didacus Couarruuias, vt alios ab eo citatos omittam, practic. quæſst. cap. 20. per totum, & vide cap. 19. num. 9. vbi dicit |

p. 79

ex quo deducatur prima ac potiſsſsima authoritas inſstrumenti; proſsequuntur etiam, & ea quæ in inſstrumento interuenire debent, vt ſsit ſsolemne, latè declarant D. Antonius de Padilla in l. ſsi quæ beneficia, ex n. 4. cum ſseqq. C. de diuerſsis reſscriptis. Ioannes Guttierrez practic. quæſst. lib. 1. quæſst. 138. cum ſseqq. vſsque ad finem lib. 1. Bonifacius Rogerius in conſs. 54. per totum, lib. 1. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 20. Burgos de Paz in conſs. 3. num. 88. Azeuedius in l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, per totam legem. Craueta in conſsil. 216. à princ. Menochius lib. 2. præſsumpt. 82. & 83. Decianus in conſs. 24. num. 48. vol. 1. Hyppol. Riminald. in conſsil. 6. ex num. 1. cum ſseqq. & num. 46. & ſseqq. lib. 1. Ruinus in conſs. 11. num. 15. 16. & 25. lib. 3. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt, lib. 2. dubit. 2. ſsolut. 2. num. 4. & num. 35. & ſseqq. fol. 353. & lib. 5. interpret. 2. dubitat. 2. ſsolut. vlt. ex num. 105. cum multis ſseqq. fol. 353. Petrus Magdalenus de numero teſstium in teſstamentis requiſsito, 2. part. cap. 5. ex num. 16. cum ſseqq. fol. 416. Alexander Raudenſsis de Analogis, lib. 1. cap. 28. n. 1. fol. 213. & vide l. 54. & 55. & l. 111. titul. 18. partit. 3. vbi plenè agit Gregorius Lopez, vide etiam Ariſsminum Tepatum variarum iuris ſsententiarum, lib. 1. titul. de fide instrumentorum, fol. 271.

Secundo conſstituendum eſst, quòd inſstrumentum ha

*bens ſsolemnia requiſsita, præſsumitur verum, validum, & ſsolemne: quod cum Baldo, Iaſsone, Socino, Grato, Decio, Alexandro, Pariſsio, Mandello, & aliis rectè aduertit, & optimè explicat Maſscardus de probat, tom. 2. concluſs. 905. per totam, & vltra eum, idem adnotarunt Surdus in conſs. 87. num. 1. lib. 2. Hyppol. Riminald. in conſs. 6. ex num. 36. cum ſseqq. & num. 139. & 140. lib. 1. & in conſsil. 816. num. 16. lib. 7. Marius Anguiſsſsola in conſsil. 58. lib. 1. alios infinitos ſstatim adducam, quos ideò hîc conſsultò omitto.

Et dicitur probatio probata, vt cum multis probat, &

* rectè explicat Maſscardus de probat, tom. 2. concluſs. 906. per totam, & alij plures referendi infra.

Dicitur etiam euidentiſsſsima, ac pleniſsſsima probatio,

* ideò pro inſstrumento eſst magna præſsumptio, & illi ſstatur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifeſstiſsſsimè probetur, l. cum precibus, C. de probationibus, vbi Doctores omnes communiter, l. cum propria, vbi Gloſs. Cod. ſsi quis alteri vel ſsibi, cap. Abbate, de verborum ſsignificatione. Ex quibus ſsic adnotarunt, & quamplurima in confirmationem congeſsſserunt Iaſson in repetitione l. admonendi, ff. de iureiurando, ex num. 154. Alexand. in conſs. 116. in fine, lib. 3. Craueta in conſs. 56. num. 7. in fine, & in conſs. 75. num. 5. Socinus in conſsil. 213. num. 20. vol. 2. Tiraquel. de retractu lignagier, §. 2. gloſs. 1. num. 20. & ſseqq. Cagnolus in l. ſsi librarius, num. 80. ff. de regulis iuris, Neuiza. in conſs. 51. & in conſs. 79. & in conſs. 82. Cephalus in conſsil. 4. num. 20. & in conſs. 238. lib. 2. & in conſsil. 428. num. 55. lib. 3. Burgos de Paz in conſsil. 2. n. 76. & in conſsil. 3. num. 88. in conſs. 6. num. 3. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 2. ſsolut. 2. num. 85. Burſsatus in conſs. 34. num. 13. vol. 1. Menochius lib. 2. præſsumpt. 44. per totam, & in conſs. 23. num. 20. vol. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſs. 51. num. 1. & 2. & in conſs. 72. num. 34. & 35. Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. cap. 21. per totum, Borgninus Caualcanus deciſs. 45. n. 35. & num. 54. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 86. n. 69. & in conſs. 89. num. 16. vol. 1. Fabius Turretus in conſsil. 24. num. 13. & in conſs. 67. num. 19. & in conſs. 93. n. 33. Achilles Pedrocha in conſs. 2. num. 96. & 97. & in conſs. 17. ex n. 72. Beccius in conſs. 52. num. 5. 6. & 7. lib. 1. Marius Anguiſsſsola in conſs. 44. num. 6. & 14. & in conſs. 152. num. 31. Hyppol. Riminaldus in conſsilio 30. ex numer. 28. lib. 1. & in conſs. 816. ex num. 12. vſsque ad num. 21. lib. 7. vbi dicit, quòd inſstrumentum plenam facit probationem, proba

*tam, euidentem, ac manifeſstam, euidentiſsſsimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget diſsceptatione fori, & habet vim deciſsionis cauſsæ, & ex eo fundatur intentio.

Et regula prædicta, quòd ſstari debeat inſstrumento,

* ac quòd illud plenam faciat probationem, procedit in ſsolidum, & quoad omnia, itavt omnes clauſsulæ in eo contentæ, cenſseantur adiectæ à Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipſsis petentibus, vt cum aliis multis tradunt, & latiùs declarant Socinus iunior, in conſsil. 101. Cùm in præſsenti: colum. 2. num. 8. lib. 1. Craueta in conſs. 75. in princ. Tiraquellus in l. ſsi vnquam, in præfatione, num. 126. C. de reuocandis donationibus, & in tractat. de conſstitut. 3. part. limitat. 31. Antonius Gabriel commun. lib. 6. tit. de conſsuetudine, concluſs. penult. Simon de Prætis nonnulla congerens in propoſsito, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretat. 1. ſsolut. 10. ex num. 52. vſsque ad num. 68. fol. 166. Habet enim pro ſse inſstrumentum tres

* præſsumptiones. Prima eſst, quòd ſsit verum, & non falſsum, nec ſsimulatum. SecũdaSecunda, quòd ſsit ſsolemne. Tertia, quòd ſscilicet omnia in eo ſscripta, de voluntate partium ſscripta cenſseantur: quod eleganter ſscripſsit Baldus in conſsil. 437. num. 5. lib. 5. & cum multis adnotarunt Beccius in conſs. 52. num. 3. & 4. lib. 1. Neuizan. in conſs. 79. n. 10. Hyppol. Riminald. in conſs. 30. num. 27. & 28. lib. 1. & in conſs. 696. n. 60. lib. 6. & in conſs. 816. n. 16. lib. 7. Surd. in conſs. 187. num. 1. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 99. num. 8. lib. 2. Bonifacius Rogerius in conſs. 20. ex num. 12. lib. 1.

Procedit etiam, vt non ſsolùm probet id, quod ex

*preſssè, & directè continetur in eo, ſsed etiam id quod indirectè: ita Abbas multùm commendans in cap. cum olim, num. 10. de cenſsibus, quem ſsequuntur Antonius ibi, in verſs. item nota. Felinus in cap. tranſslato, colum. 2. de conſstitut. Iaſson in l. certi condictio, num. 21. ff. ſsi certum petatur. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, §. 11. ampliat. 4. 1. part. fol. 203. & latè explicans, agénſsque de intellectu text. in dict. cap. cùm olim, de cenſsibus, Fuluius Pacianus videndus omninò de probat. lib. 1. cap. 26. num. 70. fol. 69. Quinimò, & inſstrumento

* in longinquis partibus confecto ſstandum eſst, quando apparet in eo publicam, & ſsolemnem formam interueniſsſse. Panormitanus in cap. 1. verſs. Duodecimò requiritur, col. 4. de fide inſstrumentorum, Baldus in l. 1. num. 14. C. de fideicommiſsſsis, & in conſsil. 115. Quia pleniſsſsimè, lib. 3. Decius in conſs. 42. col. penult. Lanfrancus de Oriano in cap. quoniam contra falſsam, in verbo, inſstrumentorum productiones, num. 15. maximè propter legalitatem producentis. Speculator in titulo de instrumentorum editione, §. reſstat, col. 3. Bartol. in authent. vt iudices ſsine quoquo ſsuffragio, §. eos, Caſstrenſsis in conſsil. 394. Videndum eſst vtrum, lib. 1. Simon de Prætis de interpret. vlt. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 5. ſsolut. 2. num. 4. & 5. fol. 65. Sed contrariam ſsententiam tenuerunt quamplures alij iuris Authores, quos in vnum congeſsſsit, & rem hanc ex propoſsito declarauit (idcircò ampliùs inſsiſstendum non erit) Fuluius Pacianus dict. tractatu de probat. lib. 2. cap. 21. ex num. 58. vſsque ad num. 67. vbi num. 61. dicit, quòd conſsuetudo generalis in inſstrumentis confectis in longinquis partibus illud remedium adhibuit, vt apponantur in dictis inſstrumentis litteræ teſstimoniales cum ſsigillo Iudicis loci, atteſstantes, illum, qui confecit inſstrumenta, eſsſse publicum Notarium, & pro tali haberi, & communiter teneri, quibus literis etiam in magna cauſsa creditur, & imputandum eſst ei, qui non procurauit ea habere, dummodò in literis non ſsolum dicatur, quòd talis ſsit tabellio, & publicè habeatur, ſsed etiam quòd talis tabellio inſstrumentum ſscripſsit, quod incipit ſsic, & finitur ſsic: declarat etiam Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. fin. 1. part. §. 11. ampliat. 3. per totam, fol. 201.

Procedit denique propoſsita reſsolutio, vt inſstrumen

*tum probet, etiam protocollo non reperto, Bald, in rubric. C. de fide inſstrumentorum, col. 9. Felinus in cap. cum P. Tabellio, col. 1. de fide inſstrumentorum, & cum Caſstrenſsi, Cagnolo, & Ruino probauit Hyppol. Riminald. in conſs. 197. n. 19. & in conſs. 209. n. 20. & 21. lib. 2. Couar. practic. cap. 19. num. 3. vbi dicit, & rectè fundat, fidem |

p. 80

adhibendam inſstrumento, cui alioqui iure fides adhibenda eſst, quamuis non appareat protocollum: & hanc ſsententiam in praxi admittendam fore, & hactenùs receptam eſsſse, quod ex dictis ibi veriſsſsimum puto, quicquid aliter declaret Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 918.

Limitatur nunc prædicta doctrina, & reſsolutio com

*munis, vt ita demum inſstrumentum probationem plenam inducat, ſsi Notarius ſsit omni exceptione maior: quod neceſsſsarium eſst, vt eius inſstrumentis plena fides adhibeatur, l. optimam, in fine, C. de contrahenda, & committenda ſstipulatione, l. ſsi quis ex argentariis, §. quidem in, ff. de edendo. Baldus in conſsil. 402. in princ. vol. 5. Surdus multis confirmans in conſsil. 6. num. 1. lib. 1. vbi n. 2. cum aliis Authoribus adnotauit, quòd inſstrumentum

* redditur ſsuſspectum ex qualitate ſscribentis, vt quia aliàs fecerit ſscripturas falſsas, qui illud compoſsuit, vel ex qualitate ſscripturæ, vel ex perſsona producentis, item ex vitio viſsibili: ideò inſstrumentum factum à Notario ſsuſspecto non probare, Gloſsſsa in l. iubemus, C. de probationibus, Bald. Alex. & Ruinus, quos recenſset ipſse Surdus dict. conſsil. 6. num. 3. & per totum conſsilium, latè, atque eleganter agit, vtrùm inſstrumentum probet, vel de

* falſso ſsuſspectum ſsit, quando Notarius fuit condemnatus de falſso in officio, vel extra officium, & an ex falſsitate vnius inſstrumenti reſsultet ſsuſspicio falſsitatis reſspectu aliorum inſstrumentorum; de quo erit etiam videndus,

* & ſsummè notandus Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. c. 22. per totum, fol. 78. vbi latè in propoſsito ſscribit, & plures caſsus diſstinguit.

Secundò limitatur, vt ita demùm plenè probet in

*ſstrumentum publicum, ſsi veriſsimilia contineat, inſstrumentum namque non continens veriſsimile, ſsuſspectum præſsumitur, & falſsum, & non probat, Baldus in l. ſscripturæ, num. 6. C de fide instrumentorum, Felinus in cap. auditis, num. 23. in fine, de præſscriptionibus, & cum multis Craueta in conſs. 134. verſsic. octaua ſsuſspicio. Cephalus in conſsilo 287. num. 25. vol. 2. Maſscardus de probationibus, tomo 2. concluſs. 913. per totam, & concluſs. 740. num. 35. & 36. alios plures ſsciens, conſsultóque prætermitto, ſstatim enim referam eos.

Tertiò limitatur, vt non probet inſstrumentum, ſsi in

*terlineatum ſsit, quoniam tunc ſsuſspectum eſst, niſsi Notarius faciat mentionem in ſsubſscriptione. Bartolus in l. prima §. & ideò, ff. de his quæ in teſstamento delentur, & cum Socino, & Ripa tradit Surdus conſsil. 151. num. 114. lib. 2. vbi num. 115. adnotauit, quòd inſstrumentum continens additiones, de quibus Notarius non atteſstatur, eſst ſsuſspectum; & in idem refert Caſstrenſsem, Crauetam, Curtium iuniorem, & Menochium, & vide eundem Surdum in conſsil. 16. per totum, lib. 1. Hyppol. Riminald. in conſsil. 381. ex num. 118. cum ſseqq. lib. 4. vbi latiſsſsimè agunt, an, & quando inſtrumentũinſtrumentum cancellatum, interlineatum, abraſsum, apoſstillatum, & diuerſsa manu, vel atramento ſscriptum, auctum, vel diminutum probare poſsſsit, vbi de his mentio non fit per Notarium in ſsubſscriptione: & iunge Tiberium Decianum. in conſs. 99.

* num. 1. & ſseqq. & num. 10. 11. 12. & 15. vol. 2. vbi etiam agit, an apoſstilla in margine protocolli manu eiuſsdem Notarij, qui contextum ſscripſsit, appoſsita fidem faciat: iunge etiam Hyppol. Riminald. in conſsil. 41. ex num. 29. vſsque ad num. 38. lib. 1. & in conſsil. 209. num. 101. lib. 2. vbi agit, vtrùm inſstrumentum raſsum dicatur ſsuſspe

*ctum, ſsi in parte ſsubſstantiali ſsit raſsum, & quæ: dicatur pars ſsubſstantialis, & ibidem num. 101. an protocollum cancellatum in partibus ſsubſstantialibus fidem faciat. Denique & iunge Sfortiam Oddi in conſsil. 78. num. 37. & 38. lib. 1. qui agit de omnibus ſsuperiùs dictis, & in dubio propoſsito ſsup. num. 17. generaliter conſstituit, & cum aliis probat, quòd inſstrumentum abraſsum, interlineatum, cancellatum, & diuerſsa manu, vel atramento ſscriptum, auctum, vel diminutum dicitur ita ſsuſspectum, vt in ciuilibus nullam fidem faciat, nec probationem; nullum tamen ex prædictis Authoribus refert, qui, vt dixi, videndi erunt omninò; latiùs enim rem hanc explicarunt: eſst etiam videndus Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 740. per totam. Azeuedius, qui nullum ex præfatis recenſset in l. 3. tit. 25. num. 60. lib. 4. recopil.

Quartò limitatur, inſstrumentum, inquam, non pro

*bare, quando ſsuſspicio falſsitatis oritur ex vitio latenti, aut viſsibili ipſsius inſstrumenti; tunc enim ſsola ſsuſspicio falſsitatis habetur pro falſsitate, ne inſstrumento fides detur, vt tradit Decius in conſs. 448. num. 28. & in conſs. 602. num. 7. Grammaticus in conſsil. 30. col. 1. & cum multis probat Maſscardus de probationibus, tomo 2. concluſs. 739. num. 5. 6. & 7. & concluſs. 740. num. 4. & vltra eum, idem probarunt Burſsatus in conſsil. 311. num. 89. & ſseqq. lib. 3. Sfortia Oddi in conſsil. 78. numer. 38. & 39. lib. 1. vbi tradit exempla vitij latentis, aut viſsibilis; & ſsuperiorem doctrinam cum aliis vtiliter declarat ibidem, num. 40. Primò, vt non procedat, cùm ſsuſspiciones eſsſsent leues

* & fragiles.

Secundò, cùm adeſsſsent probationes in contrarium,

* ex quibus inſstrumentum ipſsum coadiuuetur, quod coadiuuari poteſst teſstibus inſstrumentariis, & ſscripturis aliis.

Tertiò, quando ſsi non probationes liquidæ, tamen

* præſsumptiones validiores adſsint pro inſstrumento, quàm ſsint ſsuſspiciones, quæ contra inſstrumentum allegantur: quod etiam probauit, & multos ſsic tenentes retulit Burſsatus in conſs. 311. num. 78. lib. 3.

Quartò, quando accedit bona fama, & opinio Nota

*rij, quæ eſst ſsufficiens præſsumptio etiam ſsola ad tollendas plures alias ſsuſspiciones, quæ in contrarium occurrerent, vt eleganter probauit Baldus in conſsil. 464. lib. 4. Burſsatus vbi ſsuprà, num. 93. verſsic. reſspondeo quartò, & alij, quos retulit Sfortia d. conſs. 78. num. 45. & 46.

Quintò & principaliter limitatur, vt inſstrumentum

* non probet, decem caſsibus conſsideratis poſst alios Authores ibi relatos, & in vnum congeſstos per Menochium de arbitrariis, lib. 2. caſsu 187. ex numer. 34. vſsque ad num. 49. vbi multa adducit, ex quibus inſstrumenti falſsitas, præſsumptiòve, aut ſsuſspicio falſsitatis inſstrumenti arguitur, quæ etiam adducit, & præfationes quaſsdam generales facit, quæ inducunt iuſstam ſsuſspicionem falſsitatis, Maſscardus de probationibus, tomo 2. concluſsione 740. per totam, his iunge Petrum Surdum in conſsil. 173. per totum, lib. 2. Hyppol. Riminald. in conſsilio 30. ex num. 38. lib. 1. & in conſsil. 260. ex num. 27. cum ſseqq. lib. 3. & in conſsil. 554. per totum, lib. 5. vbi optimè Tiberium Decianum. in conſsil. 99. num. 15. 17. 18. 19. & 24. vol. 2. Petrum Gregorium in ſsyntagmate iuris, lib. 4. cap. 14. per totum, quibus in locis ex profeſsſso tractant, qualiter, & quando, aut quibus ex cauſsis inſstrumenti falſsitas, aut falſsitatis eiuſsdem ſsuſspicio arguatur.

Nunc verò tertio loco, & principaliter, vt alia permulta ſsciens, conſsultóque prætermittam, conſstituendum eſst, quod ex præcitatis Authoribus etiam colligitur inſstrumenti falſsitatem, vel quod deeſst in inſstrumen

*to, probari poſsſse per teſstes, per textum in cap. tertio loco, de probationibus, c. cum Ioannes, de fide inſstumentorum, vbi Doctores omnes communiter, Speculator in titulo de probationibus, §. videndum reſstat, num. 25. Maſscardus de probationibus tomo 2. concluſs. 741. Id tamen du

*pliciter contingere poteſst, ſsi teſstes, vel inſstrumentarij, vel ex non deſscriptis contradicant inſstrumento, aut aliquo modo illud impugnent; quod plenè probarunt quamplures, quorum ſstatim mentionem faciam: ij omnes vnanimiter dubitare ſsolent, quot teſstibus inſstrumentum publicum reprobari poſsſsit, & cuius qualitatis,

* & conditionis eſsſse debeant teſstes, cum inſstrumentum publicum impugnare, aut ſsubuertere intendunt, & qualiter deponere debeant; & poſst ordinarios tractarunt adeò plenè, & diſstinctè, vt coactus fuerim huiuſsce rei diſsceptationem aut diſsputationem prætermittere: inter alios tamen latè, & vtiliter ſscripſserunt Menochius de |

p. 81

arbitrariis, lib. 2. caſsu 105. per totum, & lib. 1. præſsumptione. 99. num. 2. & ſseqq. & lib. 3. præſsumpt. 141. vbi vide omninò. Decius in conſs. 101. Socinus in conſs. 28. col. 1. & in conſs. 98. col. 1. vol. 3. Craueta in conſs. 56. per totum, & in conſs. 75. num. 8. & num. 20. 29. & 34. Alexander in conſs. 43. Viſsis, col. 3. cum ſseqq. vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 139. ex num. 2. cum ſseqq. & numer. 16. vſsque ad num. 21. lib. 1. & in conſs. 324. ex num. 4. cum ſseqq. lib. 2. Maſscardus de probationibus tom. 2. concl. 919. per totam. Simon de Prætis in conſs. 106. num. 29. & ſseqq. & in conſs. 135. num. 20. Hieronymus Cardinalis Albanus in addit. ad Bartol. in l. 1. §. ſsi quis neget, per totum, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 1. cap. 40. num. 30. & cap. 48. numer. 10. & cap. 66. num. 46. & ſsequentibus, & ex noſstris multis additis ex iure communi, & Regio, optimè explicant Couarruuias practicarum cap. 19. numer. 9. & cap. 20. numer. 6. & variarum reſsolutionum. libro 2. cap. numer, 11. & 12. quo vel ſsolo Authore lecto, vera prædicti dubij reſsolutio deduci poteſst. Menchaca de ſsucceſsſsionum reſsolutione lib. 1. §. 7. num. 29. & num. 33. & 34. & §. 17. per totum, vbi vide omninò, Villalobos in antinomia iuris ciuil. ac regul. litera I, ex num. 15. vſsque ad num. 21. folio mihi 27. D. Paz in praxi in initio, annotatione vlt. de Tabellione, num. 33. 34. & 35. & 1. part. 1. tom. 8. tempore, num. 7. & ſseqq. Azeuedius in l. 13. tit. 25. ex num. 35. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, nouiſsſsimè Hieronymus de Cæuallos practicar. communium, quæſst. 43. per totam, & quæſst. 455. Petrus Auguſst. Morla emporij, tit. 11. de fide inſstrum. quæſst. 5. Ioannes Gutierrez in conſsil. 38. ad quos lectorem remitto, & Ioannem Vincentium Honded. in conſs. 99. per totum lib. 2.

Et primò colligitur ex eiſsdem apertè, inſstrumentum nullam fidem facere, ſsed reprobari omninò, cùm teſstes in eo nominati dixerint, ſse inſstrumenti confectioni non

* interfuiſsſse: quod his diebus in cauſsa mihi commiſsſsa ſsic obſseruari, atque executionem denegari ex inſstrumento quodam in iudicium producto decreui, motus authoritate Bartoli ſsic dicentis in l. 1. §. ſsi quis neget, num. 6. & ibi Angelus, Baldus, & Cumanus num. 3. ff. quemadmodum teſstamenta aperiantur, quos cum Couarruuia, & multis aliis ſsequitur Menochius de arbitrariis, libr. 2. dict. caſsu 105. num. 9. Alexand. Raudenſsis deciſs. Piſsan. 12. num. 18. 19. & 24. Fuluius Pacianus, qui ex Innocentio concludentem rationem aſsſsignat, & multos alios refert de probationibus, lib. 1. cap. 48. num. 10. & num. 80. Deinde conſstituit, diuerſsum ius obſseruari, cùm vnus

* teſstis inſstrumentarius contradicit, integro ſstante teſstium numero, licèt in hoc etiam caſsu, inſstrumenti fidem vacillare, nonnulli crediderint, vt latiùs aduertit, & verè reſsoluit Menochius dicto caſsu 105. num. 11. 13. & 16. & num. 25. & ſsequentibus, & vide Socinum. in conſs. 213. num. 15. vol. 2. Aduerte tamen, quòd ſsi probatum fue

*rit, aliter ſscripſsiſsſse Notarium in inſstrumento, quàm à partibus dictum fuerit tempore actûs celebrati, non inde inferri debere, eum per dolum dixiſsſse, cùm eſsſse poſsſsit, quòd per errorem: ita ſscribit Bartolus in l. quoties §. 1. per illum textum, ff. de hæredibus inſstituendis, Alexander in conſs. 74. Viſso teſstamento, num. 4. lib. 1. Marſsilius dicens ſse hoc habuiſsſse in facto apud Ianuam, in rubrica de fideiuſsſsoribus, num. 56. Alexand. Raudenſsis comprobans alios de analogis, lib. 1. cap. 31. num. 10. folio mihi 269.

Secundò colligitur, quòd vbi contra inſstrumentum

* aliqua opponuntur, nullitatem, vel falſsitatem reſspicientia, vel quid aliud ſsimile, aut propter aliquas ſsuſspicioncs extrinſsecas, eſst in Iudicis facultate, aut arbitrio, inſstrumento fidem adhibere, vel non adhibere, vt per Baldum in l. ſscripturæ, C. de fide inſstrumentorum, Felinum. in cap. auditis, num. 23. de præſscriptionibus, Abbatem in conſs. 99. col. vlt. volu. 1. Curtium iuniorem in conſs. 187. Iaſsonem in conſs. 168. colum. 2. vol. 4. & latiùs tradit Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 70. num. 9. & in conſs. 95. num. 8. Burſsatus in conſs. 311. num. 98. & ſseqq. lib. 3. & verè materiam hanc arbitrariam eſsſse, ſsiue

* Iudicis arbitrium hac in re multùm poſsſse, rectè agnoſscunt Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſs. 740. num. 6. Menochius de arbitrariis lib. 2. dict. caſsu 105. & caſsu 187. Hieronymus de Cæuallos communium practicarum, quæſst. 43. num. 13.

Tertiò colligitur, idque ex omnibus ferè relatis ſsu

*prà num. 28. quòd probatio contra inſstrumentum debet eſsſse manifeſstiſsſsima, & concludens, nec probatio præſsumptiua ſsufficit, vt cum aliis Authoribus probarunt Decius in conſs. 101. colum. 1. & in conſs. 602. colum. 3. Alexander in conſs. 179. vol. 2. & in conſs. 70. volum. 1. Berous in conſs. 147. num. 34. vol. 2. & cum Grammatico, Cephalo, & aliis Franciſscus Beccius in conſs. 52. num. 7. lib. 1. Maſscardus ſsic intelligens cùm criminaliter agitur, de probationibus, tom. 2. concluſs. 739. num. 3. Ratio eſst, quia Notarius habet præſsumptionem iuris pro ſse, ideò

* liquidiſsſsimè conſstare debet de falſsitate contra eum, cap. ad audientiam, vbi Abbas, de præſsumptionibus, Baldus in conſsil. 464. lib. 4. Alciatus regula 3. præſsumpt. 13. in principio, Craueta in conſs. 75. num. 8. Burſsatus in conſs. 311. num. 53. lib. 3. Pro inſstrumento etiam in dubio fit præ

*ſsumptio, adeò vt cæteris etiam paribus, vel in obſscuro, ſsemper contra falſsitatis præſsumptionem fiat interpretatio, vt ſsuprà hoc eodem capite ex num. 3. latiſsſsimè probauimus, & de communi, infinitis relatis teſstantur Burſsatus dict. conſs. 311. numer. 63. lib. 3. Sfortia Oddi in

* conſs. 78. num. 84. & 50. lib. 1. vbi dicit, quòd præſsumptiones hinc inde, cùm adſsunt, tam contra inſstrumentum, quàm pro eo, ita vt poſsſsit dici res in obſscuro manere, vel præſsumptiones pares eſsſse; tunc in dubio Iudex inſstrumento adhærere debet, & pro eo iudicare: idque per plures, & communes Doctorum traditiones, vt ibidem probat.

Quartò & vltimò colligitur, atque ex eiſsdem Authoribus relatis ſsuprà, dict. num. 28. & ſsequentibus, inſstru

*mentum aduersùs nonnullas ſsuſspiciones de falſso defendi poſsſse multis modis, quos inter alios Authores, eruditè quidem, & vtiliter conſsiderauit Hyppol. Riminaldus in conſs. 58. per totum, lib. 1. qui hac de re videndus erit omninò, & illi iungi poteſst Sforcia Oddi dict. conſs. 78. ferè per totum, lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 10. & 139. Et hactenus de inſstrumento publico, & eius fide: nunc verò de protocollo tantiſsper agere, & nonnulla obſseruare neceſsſsarium erit.

Et in primis pro expedita explicatione conſstituo, in

*ſstrumentum publicum tripliciter conſsiderari communiter; aut enim eſst protocollum, ſseu regiſstrum; aut originale, vel authenticum; aut exemplum, ſsumptum, vel tranſsumptum. Protocollum, ſseu regiſstrum eſst illa ſscriptura, quæ à Tabellione conſsicitur, vt apud eum ad perpetuam rei memoriam remaneat, de qua per Iuſstinianum in Authent. de Tabellionibus §. illud quoque, collatione 4. cap. quoniam contra falſsam, de probationibus, cap. penult. de fide inſstrumentorum, l. 54. & 55. tit. 18. partita 3. & l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, vbi Protocollum, ſseu Regiſstrum vocatur. Couarruuias practicarum, cap. 19. num. 2. per totum, vbi plenè explicat,

* quid ſsit protocollum, & vnde originem habuerit, & ibidem de matricibus, ac matricula agit. Menochius etiam de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſsu 187. per totum. Marcus Antonius Eugenius in conſsil. 51. per totum, lib. 1. Hyppolit. Riminaldus in conſsil. 209. num. 42. & ſsequentibus, & num. 93. & ſsequentibus, & in conſsil. 197. num. 2. lib. 2. Surdus in conſsil. 197. lib. 2. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 12. limitatione 2. num. 17. vbi agit, vtrùm Protocollum in iudicium productum, paratam executionem habeat, Simon de Prætis

* de interpret. vlt. voluntatum lib. 2. ſsolut. 2. ex num. 60. fol. 195. Et de requiſsitis protocolli, vt ſsit legitimum, & ſsolemne, atque vt ex illo inſstrumentum authenticum

* ſsumi poſsſsit, plenè ſscribunt Menochius, Riminaldus, Surdus, & Parladorius vbi ſsuprà, qui hac de re videndi erunt omninò. Cagnolus etiam in l. ſsi librarius num. 33. |

p. 82

ff. de regulis iuris, Oroſscius in l. ſsi quis ex argentariis, §. ſsi initium, num. 67. & tribus ſsequentibus ff. de edendo, Rebuffus 2. tom. ad leges Gallicas, in tit. vt contractus, ac teſstamenta, & omnes alij actus Gallicis incipiant verbis, art. 1. gloſsſs. 4. Ancharanus in conſsil. 431. Ananias in conſsil. 33. Rubeus, in conſs. 94. Butrius in conſs. 12. Eſst aduertendum, Pariſsius in conſsil. 12. num. 19. & ſsequentib. & in conſsil. 27. num. 11. & 12. vol. 2. Craueta in conſs. 216. num. 5. & ſsequentibus, vbi dicit plura in propoſsito, quæ ſsecundùm eum ſsingulariter ſsunt notanda, tanquam ſsucci & quæſstus plena. Rolandus in conſs. 32. num. 13. & ſsequentibus, vol. 2. & in conſs. 26. ex num. 12. cum ſsequentibus, vol. 3. & in conſs. 44. ex num. 25. vol. 1. Bertrandus in conſsil. 1. num. 76. & ſseqq. vol. 1. & in conſsil. 190. ex num. 2. vol. 3. & in conſs. 61. num. 5. cum ſseqq. eodem vol. Cephalus in conſs. 238. num. 10. cum ſseqq. lib. 2. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. dubitat. 2. à num. 56. fol. 195. & commendo Grammaticum in deciſs. 106. vbi de protocollo, requiſsitis, atque effectibus illius, multa cumulat, quæ alibi ita plenè non ſsunt reſsoluta, vide etiam omninò Burgos de Paz in conſsil. 14. ex num. 4. vſsque ad 10. Ex eo autem, & aliis

* relatis ſsuprà, deducuntur ſsequentia.

Primò, protocollum, ſseu regiſstrum, vt fidem faciat, & ſsolemne ſsit, atque vt ex illo authenticum inſstrumentum ſsumi poſsſsit, continere debere omnes ſsolemnitates in inſstrumento publico requiſsitas: quod in terminis ſsic notarunt Ioannes Andreas in addition. ad Speculatorem, in titulo de inſstrumentorum editione, in §. videndum, Abbas in cap. cum P. Tabellio, de fide inſstrumentorum. Guido Papa deciſs. 19. qui poſstquam allegauit Cinum, Bartolum, & Baldum ita tenentes, ait ita fuiſsſse per Curiam Delphinalem determinatum, Franc. Marc. deciſs. 163. num. 14. part. 2. & deciſs. 231. num. 1. & 2. part. 1. Craueta in conſs. 216. ex num. 5. Ananias, Pariſsius, & Rolandus in locis relatis ſsuprà, num. præcedenti: Bertrandus in conſs. 61. num. 7. & ſsequentibus, vol. 7. & in conſs. 1. num. 78. vol. 1. Chaſsſsaneus in conſs. 63 n. 31. Corneus in conſs. 226. num. 4. per totum, vol. 3. & apud nos hodie qualiter con

*fici debeat, expreſsſsum eſst in l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ. recopilationis; & ſsi protocollum ſsit perditum, vel originale, an inſstrumento ſstetur, & an præſsumi debeat, quod ſsit perditum poſst Alexand. & Felin. vide Simonem de Prætis vbi ſsuprà, lib. 2. dict. ſsolut. 2. num. 68. folio 195.

Secundò deducitur, inſstrumentum deſsumptum ex

* protocollo, ſseu regiſstro vitioſso, & non ſsolemni, nullum eſsſse, tanquam extractum, & productum à radice infecta, & vitioſsa. Ancharanus in conſsil. 431. colum. 1. Berous in conſs. 1. num. 12. vol. 2. Corneus in conſs. 70. col. 2. vol. 4. Pariſsius in conſsil. 27. num. 13. & 14. vol. 2. Rolandus dict. conſs. 32. num. 26. & num. vlt. lib. 2. & in conſs. 44. num. 16. lib. 1. Purpuratus in conſs. 172. in fine, lib. 2. Cephalus in conſs. 409. num. 2. lib. 3. Hyppol. Riminaldus in conſsil. 109. lib. 2. vbi num. 100. actum videbis, an protocollum cancellatum, ſseu vitiatum in par

*tibus ſsubſstantialibus fidem faciat, necne, & iunge Menochium de arbitrariis, lib. 2. dict. caſsu 187. numer. 17. Marcum Antonium Eugenium in conſsil. 51. num. 11. & num. 14. lib. 1. Simonem de Prætis vbi ſsuprà, num. 56. & 57. fol. 195. Erit autem apud nos vitioſsum, ſsi non contineat ea, quæ in dict. l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ exprimuntur, de qua tantùm vide Burgos de Paz dict. conſs. 14. ex num. 4. cum ſsequentibus.

Tertiò deducitur, protocollum ſseu regiſstrum penes

* Tabellionem ſseruari, nimis neceſsſsarium eſsſse; tum vt parti exhibeatur, cùm neceſsſse fuerit, iuxta ea, quæ plenè adnotantur per Couarruuiam practicarum, cap. 21. tum etiam, vt cum ipſso protocollo conferri poſsſsit inſstrumentum extractum, ſsi aliquando de eius fide, aut authoritate dubitari contingat; nam, vt inquit Bertrandus in conſsil. 415. num. 1. vol. 4. & in conſsil. 55. num. 1. vol. 3. & in conſs. 219. num. 8. vol. 2. quoties de viribus inſstrumenti dubitatur, recurritur ad protocollum, tanquam

* ad fontem & matricem §. penult. in Authent. de Tabellionibus, & notant Bartolus, Baldus, Imola, & Cumanus in l. Sempronio Proculo, ff. de legatis ſsecundò, Marcus Antonius Eugenius in conſsil. 51. num. 10. vol. 1. Azeued. in. l. 12. tit. 25. lib. 4. compilationis, num. 9. & 10. Idque optimè conſsiderauit l. 9. tit. 19. partit. 3. in illis verbis: E por eſsſso la mandamos eſscriuir en el regiſstro, porque ſsi la carta ſse perdiere, ò viniere alguna duda ſsobre ella, que ſse pueda mejor probar por alii. Et videtur ſsentire l. 12. & 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ. Et hactenus de protocollo, aut regiſstro: Originale verò, vel authenticum

* inſstrumentum dicitur prima ſscriptura, quæ ab eodem tabellione à partibus rogato, ex protocollo à ſse confecto extrahitur, & partibus editur, de qua loquitur textus in l. 2. ff. de fide inſstrumentorum, in. l. finali, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. cenſsus, ff. de probationibus l. 4. l. Pomponius ff. familiæ Erciſscundæ, cap. 1. de fide inſstrumentorum, Couarruuias practicarum, cap. 19. num. 3. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 12. limitat. 2. num. 21. Nec poteſst ampliùs

* quam ſsemel dari partibus, niſsi caſsu amiſsſsionis probato coram Iudice, & ipſsius authoritate, & partis citatione interueniente, ac denique concurrentibus his, quæ adducit Couarruuias practicarum, cap. 26. num. 4. Modernus in conſsuet. Pariſsienſs. tit. 1. §. 5. num. 42. & confirmat l. 10. & 11. tit. 19. partit. 3. l. 17. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ vbi vide Azeuedium, & de hoc inſstrumento primùm extracto loquuti ſsumus ſsuprà, ex num. 1. vſsque ad num. 39.

Nunc verò de exemplo ſsumpto, vel tranſsumpto agendum eſst: Et pro breui, veráque explicatione conſstituo, exemplum, ſsumptum, aut tranſsumptum, dici ſscripturam,

* quæ ab originali extrahitur, ſsiue etiam ex protocollo extracta. quæ originalis non ſsit, quæ regulariter nullam fidem facit, niſsi authenticum, aut originale ipſsum inſstrumentum oſstendatur: Idque ex iuris vtriuſsque regula, quâ definitum eſst, non eſsſse adhibendam fidem in iudi

*cio, exemplis inſstrumentorum, nec exemplaribus, per textum in c. 1. de fide inſstrumentorum, l. 2. ff. eodem tit. l. procurator, C. de edendo, ſsecundùm intellectum gloſsſsæ finalis, l. vlt. ff. quemadmodum teſstamenta aperiantur, l. 3. C. de diuerſsis reſscriptis, l. 114. in fine, & l. 44. tit. 18. partit. 3. l. 2. tit. 14. partit. 6. & pleniſsſsimè declarant poſst ordinarios in multis locis relatos, Gregorius Lopez in dict. legibus partit. Curtius iunior in conſs. 166. lib. 1. Romanus ſsingulari 376. & 716. Arnoldus ſsingulari 50. Prateius lib. 9. regula 434. Socinus regula 136. Dueñas regula 280. Lanfrancus de Orlano in tractatu de instrumentis, in 9. volum. tractatuum, num. 11. & ſseqq. Modernus in conſsuetud. Pariſsien. tit. 1. §. 5. ex n. 33. Craueta in conſs. 275. couar. practicarum, cap. 19. num. 2. & cap. 21. per totum. Padilla in l. 3. C. de diuer ſsis reſscriptis, per totam l. vbi vide omninò, Rolandus in conſs. 69. num. 54. & ſseqq. vol. 3. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 11. limitatione 2. Pet. Auguſstin. Morla emporij, tit. 11. de fide inſstrumentorum, quæſst. 1. Cephal. in conſs. 268. num. 5. lib. 2. qui ex Innocent. Baldo, Iaſsone, Alexan. & aliis, veram præfatæ reſsolutionis rationem aſsſsignant, dum dicunt, ſscripturam Tabellionis non probare niſsi in his, in quibus ipſse in

*terfuit, & de quibus fuit à partibus rogatus, authent. de tabellionibus, §. nos autem, collatione 4. Vnde cùm is Tabellio, qui exemplum tranſsumpſsit, non fuerit præſsens, neque rogatus tempore contractus, imò alius ſsit diuerſsus ab eo, qui inſstrumentum primum confecit, meritò fides illi non adhibetur; nam etſsi veré, & fideliter tranſsumpſserit, non poteſst ipſse fidem præſstare, quòd partes voluerint & rogarint, vt conficiatur, vt etiam adnotarunt Alexand. in conſs. 10. col. fin. lib. 6. Federicus de Senis in conſs. 193. Boerius deciſsione 36. num. 4. & deciſsione. 37. n. 3. Guid. Pap. deciſsion. 19. Afflictis deciſsion. 245. num. 7. & deciſs. 48. num. 3. & deciſsione 317. num. 4. Decianus, multis modis declarans; idcircò videndus omninò in conſs. 24. ex num. 23. cum multis ſseqq. vol. 1. & in conſs. 180. vol. 2. Molina de Hispanor. primog. lib. 3. c. 13. |

p. 83

ex num. 44. cum ſseqq. Ariſsminus Tepatus variar. iuris ſsenten. lib. 1. tit. de fide exempli, fol. 280. Natta in conſsil. 142. num. 5. & in conſs. 162. num. 14. part. 1. Bertrandus in conſs. 48. num. 35. vol. 1. Craueta in conſs. 88. n. 20. & 21. Cephal. in conſs. 200. num. 13. & in conſs. 294. n. 36. lib. 3. Cagnolus in l. ſsi librarius, num. 74. ff. de regulis iuris. Vbi multis oſstendunt, Notario credendum non eſsſse, niſsi in his, quæ tempore, & loco celebrati contractus interuenerunt coram eo, & de quibus per ſsenſsum viſsus, vel auditus teſstificari poſsſsit; & inde fidem adhibendam non eſsſse Tabellioni dicenti, cùm traducit inſstrumentum ex aliena nota, talem defunctum NotariũNotarium illud notaſsſse, & recepiſsſse: & confirmatur pulchris verbis Pariſsij in conſsil. 12. num. 136. & 137. vol. 2. vbi dicit, quòd Notariis

* pluribus aſsſserentibus ſse vidiſsſse, & auſscultaſsſse inſtrumẽtuminstrumentum manu talis Notarij deſscriptum, non abolitum, &c. non inducitur probatio de hoc, etiamſsi tenor talis inſstrumenti inſseratur per eos: quod in effectu dixit etiam Molina de Hiſspanor. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 48. Decianus in conſs. 24. num. 24. lib. 1.

Exemplum autem, vt probet, quâ formâ, & qua ſso

*lemnitate ſsit tranſscribendum ex originali, aut ex protocollo, & quæ interuenire debeant in actu prædicto, plenè explicarunt Couar. practic. dict. cap. 21. num. 4. & ſseqq. Parladorius loco relato ſsuprà num. 52. in fine limitatione 2. n. 18. in fine, & n. 19. Auiles c. 19. prætorum, gloſsſs. traſsladen, & cap. 6. gloſsſs. copia, n. 4. Padilla in d.l. 3. C. de diuerſsis reſscriptis, ex. n. 5. Afflictis deciſs. 6. dicens octo requiri vt inſstrumentum traduci poſsſsit, & illa ſsigillatim referens, & lib. 1. constit. Neapolit. tit. 73. num. 59. & 60. Natta in conſs. 143. lib. 1. Roland. in conſs. 69. n. 57. & 58. vol. 3. & in conſs. 32. num. 21. & ſseqq. lib. 4. Gratus in reſsp. 57. num. 20. vol. 2. & in reſsp. 37. num. 37. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 101. ex num. 4. Prateius lib. 9. regula 434. Boërius deciſs. 36. Bertrandus in conſs. 290. ex num. 6. vol. 3. & in conſs. 19. num. 1. vol. 1. & in conſs. 229. n. 2. vol. 6. eleganter Decianus in conſs. 18. à princ. vſsque ad n. 18. lib. 2. Burſsatus in conſs. 123. n. 10. lib. 1. idem Decianus in conſs. 24. ex num. 27. lib. 1. Colligitur autem ex prædictis Authoribus reſsolutio quorundam, quæ valdè vtilia, & neceſsſsaria ſsunt, & in praxi frequenter contingunt.

Primò, vtrùm exemplum nimis antiquum ex origi

*nali inſstrumento traductum, propter antiquitatem exẽplationisexemplationis, fidem, aut probationem faciat, etiamſsi de ſsolemnitate traductionis non appareat; de quo vide Couar. practicar. dict. cap. 21. num. 7. Padillam in dict. l. 3. C. de diuerſsis reſscriptis, num. 13. & 14. vbi etiam explicat, quando inſstrumentum dicatur ab antiquo confectum. His iunge Molin. de Hiſspan. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 49. vbi numeris præcedentibus probauit, ex exemplo Maioratus præſstari non poſsſse remedium poſsſseſsſsorium, de quo in l. 45. Tauri, niſsi appareat originale, vel exemplum ex mandato Iudicis cum partis citatione ab ipſso originali ſsumptum, idque ratione aut doctrina ſsuperiùs dicta: quòd exemplum regulariter non probat, niſsi fuerit ſsumptum authoritate Iudicis, & cum partis citatione poſstmodum verò d. num. 49. dicit in caſsu contingenti vidiſsſse à ſsupremo Caſstellæ Conſsilio, præſstitam bonorum Maioratus poſsſseſsſsionem ex quodam exemplo Primogenij antiquiſsſsimo, quod penes vltimum Maioratus poſsſseſsſsorem inuentum fuit, & quod tanquam vera ſscripturas Maioratus fuit ſsemper obſseruatum, & cui etiam plura alia veritatis adminicula aſsſsiſstebant. Iunge etiam Decianum. in conſs. 24. ex num. 27. lib. 1.

Secundò, vtrùm in dubio præſsumendum ſsit, citatio

*nem partis interueniſsſse, quæ neceſsſsaria eſst cùm exemplum tranſscribitur: de quo vide Padillam in dict. l. 3. C. de diuerſsis reſscriptis, num. 8. Decian, vbi ſsuprà, vſsque ad num. 47. vbi quid, ſsi ſsimus in antiquis.

Tertiò, vtrùm exemplum deſsumptum ab eodem No

*tario, qui originale confecit, plenam fidem faciat? In quo dubio partem affirmatiuam, ſscilicet plenè probare, videtur tenere Bart, in l. ſsi quis ex argentariis, §. prætor, ff. de edendo, per illum textum intelligendo, provt inducit Padilla, quem ſstatim referam: idem Bartolus in leg. Sempronio, ff. de legatis 2. Baldus, & Aretinus, per illum textum in l. vnum ff. de teſstamentis, Bartolus in princ. oppoſsitione 2. Salicetus num. 3. Alexan. num. 5. Iaſson n. 3. Curtius num. 11. & Purpuratus num. 24. in authent. ſsi quis in aliquo documento, C. de edendo, quos ſsequitur Padilla in d.l. 3. C. de diuerſsis reſscriptis, num. 4. & vltra eum Modern. Pariſs. qui in propoſsito cæteris aliis elegantius loquitur in conſsuet. Pariſs. tit. 1. §. 5. num. 42.

Nec vrget in contrarium textus in l. 1. §. ſsed ſsi vnum

* ff. de bonorum poſsſseſsſsione ſsecundum tabulas, qui expendi ſsolet ab aliis, quaſsi contrarium probet, dum dicit: Sed ſsi vnum fecerit quaſsi teſstamentum teſstator, aliud quaſsi exemplum: ſsi quidem id extat, quod voluit eſsſset testamentum, bonorum poſsſseſsſsio petetur: ſsi verò id quod exemplum erat, bonorum poſsſseſsſsio peti non poterit, vt Pomponius ſscripſsit. Nam verè textus ille loquitur in exẽploexemplo, quod quamuis ab ipſsomet teſstatore confectum fuiſsſset, ſsimplex tamen erat, nec ab eodem Tabellione ſsignatum: idcircò nullam fidem facere poteſst, vt aduertunt Gloſsſsa ibi verbo, exemplum, Alexand. in d.l. vnum ff. de testamentis, Decius in dict. authent. ſsi quis in aliquo documento num. 14. Modernus Pariſs. dict. §. 5. num. 42.

Denique tandem, & quarto loco, inſstrumentum fa

*ciens mentionem de alio regulariter non probare, per text, in dict. authent. ſsi quis in aliquo documento, C. de edendo, vbi Doctores communiter, & latè equidem explicarunt, Couar. practicarum, dict. cap. 21. num. 2. verſs. quod ſsi fiat. Maſscardus de probationibus, tom. 2. concluſsione 923. per totam, Petrus Auguſstin. Morla Emporij, tit. 11. de fide inſstrumentor. quæſst. 1. num. 22.

CAPVT XVII.

Ex l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, vbi quamplurimorum Authorum traditiones ex illa lege ſsumptæ improbantur; aliorum verò placita diſstinctè magis quàm hactenus explicantur: eum qui nulla bona reliquit, reſstari non poſsſse in effectu, neque eius hæreditatem dici, ſsi nihil ſsit in quo ſsuccedi poſsſsit, cum Fulgoſsio, & aliis tuendum, coacta ratione demonſstratur, & veriſsſsimo eiuſsdem legis intellectu adducto, nonnulla, & nouiter & verè adnotantur per Authorem in hac materia, quæ nullus anteà ſsic conſsiderauerat.

SVMMARIVM.

1 Papiniani Iureconſsulti verba, quæ continentur in l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, referuntur.
2 Teſstari poſsſse, & hæredem ſscribere eum, qui nulla bona reliquit, neque corporalia, neque incorporalia, atque eius hæreditatem non impropriè dici, ex ſsententia multorum Authorum, quæ improbatur infrà, ex num. 4. cum ſseq.
3 Antonij Gomezij, & aliorum Recentiorum diſstinctio adducitur, vt ſscilicet teſstari non poſsſsit, qui nulla bona habet, nec habere poteſst actu, & potentia; ille verò, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter poteſst habere, teſstari poſsſsit; & de eius veritate agitur infrà num. 10.
4 L. nihil aliud, ff. de verborum ſsignificatione, verba, contra ſsententiam propoſsitam ſsuprà num. 2. optimè, & verè ponderata.
5 Et reſsolutio quorundam, quæ ex mente Antonij Gomez deſscendit, nouè improbata per Authorem.
6 Nonnulla iura expenduntur, quæ contra ſsuperiorem opinionem velut expreſsſsa ſsunt: probant enim apertè contrarium aſſumptũaſſumptum, vt hoc num. adnotatur, & ſseq.
p. 84
7 Nec abſsque manifeſsta diuinatione cauillari poſsſsunt, vel ad certam ſspeciem reſstringi, illorum potiùs rationes generales ſsunt, & generaliter accipiendæ.
8 Text, in dict. l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, malè expendi communiter, nec probare ſsententiam relatam ſsuprà, num. 2. provt hoc num. concludenter, & verè oſstenditur.
9 Hæreditas nomen iuris est, & ab ipſsis rebus hæreditariis ſseparatur.
10 Antonij Gomez, diſstinctionem adductam ſsuprà, n. 3. ad propoſsitum huius quæſstionis non rectè accommodari, verè, & nouè probatum ab Authore.
11 Fulgoſsij, & aliorum opinio præcedenti contraria, ſscilicet teſstari non poſsſse eum, qui nulla bona reliquit, neque eius hæreditatem dici poſsſse, refertur, & ab Authore magis probatur.
12 D. Spino non percepiſsſse verum intellectum l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, nec conuenire eiuſsdem interpretationem rationi illius legis, noua Authoris conſsideratio in hac materia, & infrà, num. 27.
13 L. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, verus traditur intellectus, & num. ſseq.
14 Hæreditariæ res, antequam hæres adeat, verè in nullius bonis ſsunt.
15 Verè enim dominium teſstatoris, morte ipſsius fuit diſsſsolutum.
16 Sed attenta iuris fictione, per quam in locum defuncti hæreditas ſsuccedit, res hæreditariæ in alicuius bonis videntur eſsſse.
17 Idque velut neceſsſsitate cogent e, à iure statutum fuiſsſse, provt hoc num. adnotatur, vbi ratio redditur.
18 Author in hac materia infert nouiter ad nonnulla, quæ per aliquem hactenus ſsic adnotata non erant, & num. ſseq.
19 Angeli, & ſsequacium ſsententiam veram non eſsſse, nec probari per textum in dict. l. hæreditas, & contrariam Fulgoſsij, probabiliorem videri, & Authori magis placere.
20 Ioannem Corraſsium rectè intellexiſsſse iſstam materiam, multa tamen prætermiſsiſsſse, quæ ab Authore adnotantur.
21 Deceptos communiter Doctores, qui verba dict. l. hæreditas, ad corpora hæreditaria retulerunt, cùm ad ius tantum referre ea debuiſsſsent.
22 Effectus nonnullos in propoſsito huius materiæ ab Antonio Gomezio conſsideratos, habere locum non poſsſse, ſsi verè teſstatore defuncto nulla bona, aut iura remanſserint.
23 Gloſsſsæ interpretatio euidenti ratione conuicta.
24 Coſstani obſseruatio quædam in hac materia, ponderata, & probata per Authorem.
25 Hæreditatem propriè dici, cùm teſstator bona, aut iura reliquerit, licèt are maximo alieno oppreſsſsa, & num. ſseq.
26 Franciſsci Connani opera integrè, atque attentè prælegiſsſse, nunquam Authorem pœnitebit.
27 Doctor Spino quare ſsuprà, num. 12. argutus, & notatus fuerit ab Authore.
28 Teſstari de iure communi, quare inductum ſsit, cùm diſspoſsitio in tempus inhabile conferatur, quo dominium bonorum ſsuorum teſstator iam amiſsit, & numer. ſsequenti.
29 Teſstandi facultatem, multis de cauſsis inuentam fuiſsſse, remiſsſsiuè.
30 Teſstandi facultatem, ex gratia potiùs competere, quàm mero iure, ex ſsententia Guil. Bened.
31 Vel de æquitate iuris, non de ſsubtilitate, vel de gratia, ex ſsententia Belloni, quæ ab Authore probatur.
32 Hæreditas iacens, imaginaria, ſsiue ficta quædam perſsona eſst, in qua continuatur magis, quàm finitur ius defuncti.
33 Hæreditas iacens dominium retinet, & obligationes.
34 Belloni lectura, circa dubium propoſsitum ſsuprà, n. 28. commendatur per Authorem, & vide etiam Ioan. Oinotomi, hoc num. relatum.
35 Ruini, & Pariſsij opinionem minimè destruere reſsolutionem traditam ſsuprà, numeris præcedentibus.
36 L. peculium naſscitur, ff. de peculio, explicatur.
37 D. Petri de Barboſsa reſsolutiones in propoſsito huius materiæ, qualiter intelligi debeant ex ſsententia Authoris?

PApinianus Iureconſsultus lib. 7. quæſst. relatus in l. hæ

*reditas, 53. ff. de petitione hæreditat. in hunc modum ſscribit: Hæreditas etiam ſsine vllo corpore, imis intellectum habet: Ex quibus verbis cõmunitercommuniter deducere, ſsiue adnotare ſsolent Doctores, eum, qui nulla bona reliquit, neq;neque corporalia, neq;neque incorporalia, teſstari poſsſse, & hæredẽhæredem ſscri

*bere, & eius hæreditatem non impropriè dici, & conſsequenter hæreditatem durare, ſsiue conſsiſstere poſsſse ſsine rebus, in quibus conſsiſstat, vel etiamſsi nihil omninò in hæreditate ſsit: quod ex illo textu non dubitarunt probare Angelus, & Caſstrenſsis ibidem, idem Angel. in conſsil. 179. col. 3. Paulus etiam in l. irritum, num. 1. C. ad legem falcidiam. Iaſso in l. 1. num. 83. ff. de legatis 1. Romanus in l. ſstipulatio hoc modo concepta, num. 36. ff. de verborum obligat. Alciatus in l. nihil aliud, num. 7. ff. de verborum ſsignificatione. Rebuffus in l. hæreditas 1. eiuſsdem tituli, Ripa in rubrica, ff. ſsoluto matrimonio, num. 44. Peralta in rubrica, num. 86. & in l. 3. §. finali, num. 87. ff. de hæredibus inſstituendis. Cagnolus, dicens hanc eſsſse magis receptam ſsententiam, in l. hæreditas, ff. de regulis iuris. Franciſscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 1. verſs. at Iuriſsconſsulti. Sylueſster Aldobrandinus in conſs. 107. num. 4. vol. 1. & in eum ſsenſsum expendit text. in dict. l. hæreditas. Antonius Gome

*zius in l. 3. Tauri, num. 17. in princ. qui tamen non ſsimpliciter tranſsit cum hac ſsententia, diſstinguit potiùs, doctrinâ aliorum Authorum, quos ibi refert, excitatus, vt ſscilicet is, qui nulla bona habet, nec habere poteſst actu, & potentia, teſstari non poſsſsit; ille verò, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter poteſst habere, teſstari poſsſsit & ex hoc dicit reſsultare notabiles effectus, quos ibi adducit: & eandem diſstinctionem probarunt, atque præfatâ doctrinâ explicarunt textum in d.l. hæreditas, idem Antonius Gomezius in l. 4. Tauri, num. 4. Matienzus in l. 3. tit. 4. gloſsſsa 7. num. 1. & 2. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Doct. Spino in ſspeculo, gloſsſsa rubric. 14. part. num. 20. & 21.

Verùmenimverò, ſsi verum amamus, & mentem Iu

*reconſsultorum attentè percipimus, neutra ſsententia probari poteſst, non prima, idque ex verbis Iureconſsulti, in l. nihil aliud, ff. de verb. ſsignificat. ibi: In vniuerſsum ius, quod defunctus habuit. Quæ inſsinitare videntur apertè, oportere aliquid eſsſse in quo ſsuccedatur, vel ſsuccedi poſsſsit, vt hæreditas dict poſsſsit. Nec ſsatisfacit quorundam

* ſsolutio dicentiũdicentium, non ideò minùs ſsuccedi in ius defuncti, quòd ille nulla bona reliquerit; nãnam adhuc in illius ius, tale quale fuit, ſsucceditur, & eius perſsona repræſsentatur, per quam repræſsentationem vna perſsona efficitur cum teſstatore hæres ipſse, vt vulgatiſsſsimum eſst, repræſsentationémque non bona, ſsed aditio facit, vt prædictam ſsolutionem non obſscurè præſsentiens aduertit Anton. Gomez. in dict. l. 3. Tauri, num. 17. in princ. Quia vltra alios in propoſsito ſscribentes verè quidem reſsponderi poteſst negari non poſsſse, quin hæres in ius defuncti, tale quale fuit, ſsuccedat, & eius perſsonam repræſsentet; tamen non ideò excluditur, oportere aliquod ius eſsſse, ſsiue aliqua bona, aut iura extare, vt hæreditas dici poſsſsit. aliàs ſsi nulla bona ſsint, nec ius aliquod inueniatur, in quo ſsucceſsſsio dari poſsſsit, quo pacto aut iure hæreditas dici poterit? Nec intereſst dicere, quod repræſsentationem aditio facit, & non bona; ſsi enim nulla bona aut iura ſsint, quantuncumque defuncti perſsona repræſsentetur, non inde ſsequetur hæreditatem dici poſsſse, nec in conſsideratione haberi debet aditio, quæ nullum ius poteſst transferre, vt inde hæreditas dicatur propriè, argum. text. |

p. 85

in l. cum hæredes ff. de acquirenda poſsſseſsſsione, quam pro ſse adducit Anton. Gomez, loco & num. relatis ſsuprà. Sed contra eum potiùs retorqueri debet, vt indicant manifeſstè verba illa: Cum hæredes facti ſsumus, omnia quidem iura ad nos tranſseunt, poſsſseſsſsio autem, &c.

Secundò, eadem ſsententia apertè conuincitur ex text.

* in authent. ingreſsſsi, C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis, ibi: Vtpote nec domini rerum: l. hæreditatem 37. ff. de hæred. vel act. vend. l. conficiuntur, §. ſsi poſst factum teſstamentum, ibi: Et de alienis quodammodo rebus teſstatur: ff. de iure codicil. iuncta Gloſsſs. verbo, teſstatur, ibidem, l. lex Cornelia, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. in verſsic. ſsi verò viuo patre, in illis verbis: Quia non efficitur per eam, vt is, qui nulla bona in ciuitate reliquit, hæredem habeat: quæ iura cauillari non poſsſsunt, nec abſsque manifeſsta diuinatio

*ne ad certam ſspeciem reſstringi, vtpote cum eorum rationes generales ſsint, & generaliter accipiendæ, quaſsi eò tendentes, vt ipſsis ſsic prolatis oſstendere velint legiſslatores, dominia rerum non habentes, ſsiue nulla bona poſsſsidentes, ſsine effectu teſstari, tanquam ſsi de rebus alienis teſstarentur; aut hęredem habere non poſsſse eos, qui nulla bona habent, nec eorum hæreditatem dici poſsſse propriè, aut iuxta communem vſsum loquendi intelligentes, qui nulla bona reliquerint.

Tertiò conuencitur ex text. in dict. l. hæreditas 53. ff.

* de petitione hæredit. quæ relatam ſsententiam nullo modo probare poteſst, quoniam eiuſsdem legis ratio, & deciſsio procedit etiam eo caſsu, quo defunctus inulta bona reliquit; nam & tunc hæreditas dicitur nullum habere corpus, & diuerſsa eſsſse à rebus hæreditariis: hæreditas

* enim nomen iuris eſst, & ab ipſsis rebus hæreditariis ſseparatur, vt Bartol. & communiter alij Doctores tradiderunt in rubrica ff. de acquir. hæred. & poſst alios receptam ſsententiam profitetur Mich. Graſs. recept. ſsentent. §. hæreditas, quæſst. 1. num. 2. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. in principio, vbi eorum ſsententiam non probat, qui res hæreditarias pro ipſsa hæreditate poſsuerunt. Antonius Gomezius in dict. l. 3. Tauri, num. 17. in fine, qui eo loco, rectè ex communi adnotauit, regulariter poſst mortem alicuius defuncti, aliud eſsſse hæreditatem ex teſstamento, vel ab inteſstato, aliud eſsſse aditionem hæreditatis, quam facit hæres, aliud eſsſse bona ipſsa vel res hæreditarias: in quo ampliùs hic inſsiſstendum non erit, ſsed ſstatim repetendum ad explicationem text. in dict. l. hæreditas.

Deinde ſsecunda ſsententia, ſsiue diſstinctio Antonij

* Gomezij, & aliorum, de qua ſsuprà, num. 3. ad noſstrum propoſsitum accommodari non poteſst; nam etſsi concedamus, teſstari poſsſse, & hæredem ſscribere eum, qui nulla bona habet, habere tamen in futurum poteſst: adhuc verum erit, hæreditatem dict non poſsſse, niſsi res aliquæ, aut iura dentur, in quibus ſsuccedi poſsſsit, nec ex eo, quòd talis teſstamentum faciat, & ſsine aliquo corpore hæredem habeat, ſsequetur inde quòd hæreditatem habeat, ſsi nihil omninò in bonis remaneat, cùm hæc diuerſsa ſsint, vt ſsubtiliter, & verè quidem conſsiderauit Ioannes Corraſsius in princ. l. qui liberos, num. 25. verſs. nec quicquam, ff. de ritu nuptiarum. Vltra quem non malè expendi poteſst textus in l. mortuo, 23. ff. de fideiuſsſsoribus, vbi Florentinus Iuriſsconſsultus, municipij, & hæreditatis æquiparationem facit; & ſsic quemadmodum municipium ſsine hominibus non conſsiſstit l. ſsicut, §. finali, ff. quod cuiuſsque vniuerſsitatis nomine: ita neque hæreditas ſsine rebus hæreditariis; vtcumque ergo res ſsit, ſsi is teſstatus fuerit, qui nihil habet in bonis, nec aliquid in iure reliquit, teſstatus in effectu, ſsiue hæredem habere non videbitur, nec eius hæreditas propriè dict poterit: vnde non defuerunt Authores alij, qui à communi errore diſscede

*re, & contrariam ſsententiam libentiùs amplecterentur, ſscilicet teſstari non poſsſse eum, qui nulla bona reliquit, neque eius hæreditatem dici poſsſse; ſsic enim rectiùs exiſstimarunt Fulgoſsius in dict. l. hæreditas. Zaſsius in l. ſsi poſst litem, num. 9. ff. de exceptionibus, Ioannes Annibal in rubrica, ff. ſsoluto matrimonio, num. 440. Corraſsius in princip. l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, videndus ex num. 23. verſs. quædam vero ſsunt. Doctor Spino in ſspeculo

* teſstamentorum, gloſsſsa 33. num. 11. qui tamen licèt hanc partem ſsequutus ſsit, non percipit rationem, aut verum ſsenſsum dict. l. hæreditas, nec illi textui conuenire poteſst eiuſsdem Authoris interpretatio, quamuis ipſsius doctrina in ſse vera ſsit, vt mox dicetur: quapropter planus erit,

* & verus intellectus illius textus, provt ibi traditur, hæreditatem ſsolo iuris intellectu conſsiſstere ſsine vllo corpore, quia eſst ius incorporale ab ipſsis rebus hæreditariis diſstinctum, vt anteà dicebam, & luculentius apparebit, conſstituendo in primis. res hæreditarias, antequam hæ

*res adeat, verè in nullius bonis eſsſse; id quod expreſssè docet Caius Iureconſsultus lib. 2. Inſstitut. relatus in l. 1. §. 1. ff. de rerum diuiſsione, Verè enim dominium teſsta

*toris morte ipſsius fuit diſsſsolutum, cùm mors omnia ſsoluat, Authent. de nuptiis, §. deinceps, collatione 4. Sed at

*tenta iuris fictione per quam in locum defuncti hæreditas ſsuccedit, res hæreditariæ in alicuius bonis videntur eſsſse, aliàs enim ſsolâ veritate inſspectâ, ſsecundùm ſsummam, & ſstrictam iuris rationem, bona teſstatoris deberent eſsſse primò occupantis, l. 3. ff. de acquirendo rerum dominio l. 1. ff. pro derelicto, l. 48. tit. 28. partit. 3. Ex

* quo voluntates teſstatorum effectu carerent, contra rationem textus in l. 1. C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis, & mille aliorum iurium, quæ paſsſsim admonent, voluntates teſstantium modis omnibus obſseruandas eſsſse; idcircò eodem iure conſstitutum eſst, vt poſst mortem cuiuſsque, ſsuccederet eius loco perſsona ficta, quæ defunctum repræſsentaret, dominiúmqne rerum hæreditariarum retineret, ne bona vacantia viderentur interim, dum hæres adit, quæ ficta perſsona hæreditas dicitur, vt ſsatis apertè indicant nonnulla iura in propoſsito ſsingularia l. liber homo §. 1. verſs. ſsi ſseruus, ff. ad legem Aquiliam, l. denique §. quæſsitum ff. quod vi, aut clam, l. quod ſseruus, ff. de ſstipulatione ſseruorum, l. 1. §. hæc autem, ff. ſsi quis teſstamento liber eſsſse iuſsſsus fuerit l. eius ſseruum 64. ff. de hæredibus inſstituendis, l. hæreditas 34. & 61. ff. de acquirendo rerum dominio, & tradunt Doctor Spino in ſspeculo teſstamentorum, Gloſsſs. rubric. 1. part. num. 17. & Gloſsſsa 33. principali, num. 9. & 10. Antonius Pichardus in rubricas num. 15. & in §. ſseruus etiam 5. num. 8. Inſstitut. de hæredibus inſstituendis. Papinianus ergo Iuriſsconſsultus non obſscurè hoc voluit in dict. l. hæreditas, 50. ff. de petit, hæred. dum ait, quòd hæreditas etiam ſsine vllo corpore, iuris intellectum habet. Agit enim de hæreditate, provt eſst perſsona ficta, quæ defunctum repræſsentat, quæ iuris intellectu agnoſscitur, non oculis cernitur, ſsicut ea, quæ corpus habent; imò eſst diuerſsa à rebus hæreditariis, vt anteà diximus, & obſseruat Doctor Spino dict. gloſsſsa 33. num. 11. eaque differentia inter ius ipſsum hæreditatis, & res ipſsas hæreditarias expreſssè conſstituitur, in l. 1. verſs. incorporales, ff. de rerum diuiſsione, & in §. vnico, verſsic. nec ad rem pertinet, Inſstitut. de rebus corporalibus, & incorporalibus, l. hæreditas, ff. de verborum ſsignificatione.

Ex quibus ad nonnulla nouiter inferri poteſst, quæ

* in propoſsito contemnenda non ſsunt, nec vllus hactenus ſsic in terminis adnotauit. Et primò infertur, Angeli, &

* ſsequacium ſsententiam relatam ſsuprà, num. 2. veram non eſsſse, nec probari per textum in dict. l. hæreditas, & contrariam Fulgoſsij probabiliorem videri, & multò magis placere.

Secundò infertur, Ioannem Corraſsium, loco & nu

*mero relatis ſsuprà, rectè intellexiſsſse iſstam materiam, aut ſsaltem dubij propoſsiti ſsuprà ex num. 2. veram reſsolutionem aſsſsequutum eſsſse; multa tamen ſsilentio prætermiſsiſsſse, ex his quæ inferiùs adnotata traduntur.

Tertiò infertur, lapſsos fuiſsſse Doctores omnes, qui

* verba dict. l. hæreditas, ad corpora hæreditaria retulerunt, cùm ad ius tantùm referre ea debuiſsſsent, vt ſsuperiùs oſstendimus.

Quartò infertur, Antonij Goraezij doctrinam, aut

* diſstinctionem relatam ſsuprà, num. 3. applicari non poſsſse ad text. in dict. l. hæreditas, vt anteà dixi; & conſsequen|

p. 86

ter effectus omnes ex illa deductos, conſsideratósque ab Antonio Gomezio, loco relato ibidem, habere locum non poſsſse, ſsi vere teſstatore defuncto nulla bona, aut iura remanſserint; tunc enim nec hæreditas propriè dici poterit, nec diſspoſsitio teſstatoris aliquid operabitur in caſsibus per Gomezium adductis, vt de ſse patet apertè, nec alia probatione indiget.

Quintò infertur, ſsuſstineri non poſsſse interpretatio

*nem Gloſsſsæ in dict. l. hæreditas, verbo, intellectu, quamuis probauerint eam Fulgoſsius, & Alexan. in rubric. ff. de acquiren. hæredit. Ioannes Crotus in præludiis l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, num. 24. exiſstimantes accipiendum eſsſse textum illum in rebus corporalibus, vt ſsic ex ſsententia eorũeorum, voluerit Iureconſsultus probare dumtaxat hæreditatem dici quamuis defunctus res corporales non reliquerit, ſsed ſsolùm incorporales, quæ in iure conſsiſstunt, quales ſsunt illæ, quæ enumerantur in l. 1. verſs. incorporales, ff. de rerum diuiſsione, & in §. vnico, Inſstitut. de rebus corporalibus, & incorporalibus; & conſeſequenterconſequenter, vt verba illa, Sine vllo corpore, ponantur ad differentiam corporum, quo nomine res quæ tangi, & videri poſsſsunt continentur, vt veſstis, aurum, argentum, & ſsimilia, l. quod dicitur, ff. de impenſsis in rebus dotalibus factis, l. 1. in fine, ff. de dote prælegata. Sed quidem errore manifeſsto labuntur Authores ipſsi, vt pote, cùm illius textus ratio, & deciſsio ſsic procedat relictis rebus corporalibus, ſsicut ſsi incorporalia tantùm relinquantur; nam & tunc hæreditas dicitur nullum habere corpus, & diuerſsa eſst à rebus hæreditariis, vt ſsæpe diximus, nec poteſst prædicta interpretatio conuenire verbis, dict. l. hæreditas, maximè illis, Iuris intellectum habet: nec etiam deduci debet ex verbis ſsequentibus, Sine vllo corpore. Quæ, vt ad eum text. cum iudicio obſseruat Coſstanus

* quæst. iuris, cap. 18. num. 10. & colligitur ex text. in l. ſsed ſsi ante, ff. de exceptionibus, ſsic pertinent ad res, quæ videri, & tangi poſsſsunt hoc eſst ad corporales, ſsiue quæ corporis appellatione propriè deſsignantur, ſsicut ad incorporales, quæ corporis nomine interdum ſsignificantur, licèt minùs propriè; atque ita in illo textu, ea verba, Sine vllo corpore, referenda ſsunt ad vnas, & alias res, argumento l. familiæ C. familiæ erciſscundæ, l. etiam, §. non ſsolum, ff. de petitione hæreditatis, vt ſsic hæreditas dicatur non habito reſspectu ad res hæreditarias, ſsiue illæ corporales, ſsiue incorporales ſsint.

Sextò infertur, longè differre, quod ad quæſstionem

* noſstram attinet, an teſstator nulla bona, aut nulla iura penitùis reliquerit, an verò relinquat aliqua bona, aut iura, licèt maximo ære alieno ſsic oppreſsſsa, quòd æs alienum. totam hæreditatem abſsorbeat, vt ſsoluto ære alieno nulla bona ſsuperſsint; nam primo caſsu locum obtinent omnia, quæ ſsuperiùs diximus. Secundo verò caſsu, quo quis ære alieno maximo grauatus eſst, ita vt creditoribus bona non ſsufficerent; poſsſset nihilominùs cum effectu teſstari, & hæredem ſscribere, & eius hæreditas verè diceretur cùm defunctus verè dominus fuerit, ſsiue rerum, quas reliquit, verum dominium habuerit, argumento text. in l. 1. & per totum titulum, ff. quæ in fraudem creditorum; & ideò hæres in illis bonis ſsuccedit, & antequam adeat, hæreditas ipſsa, licèt nullum commodum allatura ſsit, non ideò minùs hæreditas dicitur, l. hæreditatis appellatio 119. ff. de verborum ſsignificatione: facit text, in l. qui ſsoluendo, & in l. ei qui ſsoluendo, ff. de hæredibus inſstituendis, & in hanc doctrinam pungit apertè, & ſsubtiliter eruditiſsſsimus Franciſscus Connanus, cuius

* opera integrè, atque attente prælegiſsſse nunquam pœnitebit, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 1. in princ. verſs. vt omnia eius dicta, & facta, & ipſsum non referens Doctor Spino in ſspeculo, gloſsſsa 33. num. 12. in

* fine, quem ſsuprà, num. 12. huius capitis, ideò arguebam & notabam, quòd idemmet Author crediderit hoc intendiſsſse, aut probare voluiſsſse Papinianum Iureconſsultum in dict. l. hæreditas; poſstquam enim Gloſsſsæ intellectum improbauit ibi, verius dicendum conſstituit, iuxta præfatam doctrinam accipiendo illum textum, quæ tamen licèt in ſse vera ſsit, & per totam hanc illationem à me probata, tamen ex illo textu minimè deducitur, in quo hæreditas ſsic iuris intellectum habet, bonis multis liberè & abſsque vllo onere relictis, ſsicut ſsi maximo ære alieno oppreſsſsa relinquãturrelinquantur: ex aliis ergo iuris principiis, non ex illo textu deduci debet præfatum aſsſsumptum.

Septimò infertur ad reſsolutionem dubitationis cu

*iuſsdam, ſscilicet, cùm teſstator diſsponat de rebus ſsuis in id tempus, quo earum dominus futurus non eſst, quia teſstamentum, & diſspoſsitio ſsua accipit vires poſst mortem, quæ omnia ſsoluit, & diſspoſsitio licèt fiat tempore habili, quo eſst dominus, tamen eius effectus confertur in temtus inhabile, quod de iure fieri non poteſst: quare inquãinquam, de iure communi inductum ſsit, vt quis teſstetur; videbatur enim quòd nullus teſstari poſsſsit, quia effectum diſspoſsitionis confert in tempus inhabile, quo dominium bonorum ſsuorum amiſsit.

Et quidem in eo dubio præmittendum eſst Primò, te

*ſstandi facultatem multis de cauſsis inuentam fuiſsſse, de quibus videndi ſsunt Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, teſstamentum, el primero, num. 6. 7. & 8. Portuis, & Nonius in princ. Inſstitut. de teſstamentis, Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. in præfatione 1. part, ex num. 29. vſsque in finem.

Secundò præmittendum eſst, teſstandi facultatem ex

* gratia potiùs competere, quàm ex mero iure, vt opinatur Guilliel. Benedict. loco relato num. præcedenti, n. 5. vel de æquitate iuris, non de ſsubtilitate, vel de gratia, ex

* ſsententia Belloni, quæ verior videtur, in rubrica Inſstit. de teſstamentis, ſsecunda quæſst. principali, in fine, verſs. concludo ergo, qui tamen videndus eſst per totam illam quæſstionem: vtcumque tamen ſse habeat res prædicta, ceſsſsare inconueniens, ſsiue dubium propoſsitum, quia licèt vltima teſstatorum voluntas, & diſspoſsitio conferatur poſst mortem, quæ omnia adimit, vt certum eſst, tamen per legem prouiſsum eſst, vt ſsuprà diximus, inducendo hæreditatem iacentem, quæ imaginaria, ſsine ficta quædam

* perſsona eſst, in qua continuatur magis, quàm finitur ius

* defuncti, ſsic vt illa retineat dominium, obligationes, & alia, quæ teſstator ipſse viuus poſsſset retinere, & magis videatur tranſslatum, quàm perditum dominium, atque executio tantùm fieri poſst mortem eius, quod perfectè diſspoſsuit in vita teſstator, vt optimè declarant Caſstrenſsis in rubrica, ff. de acquirenda hæreditate. & Iaſson ibi, num. 5. Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſstituendis, num. 137. Carolus Sigonius de antiquo iure Romanorum, cap. 11. & in terminis noſstris dubitationem ſsuperiorem ſsic eleganter explicat Nicolaus Bellonus in princ. Instit.

* de testamentis, dict. 2. quæst, principali, num. 3. vbi optimè ſsatisfacit aliis dubiis, quæ in idem tendunt, vt cùm neceſsſse fuerit, omninò videri debeat prædictus Author, vltra quem ſsic etiam intelligunt præfatum dubium D. Franciſscus Sarmientus de redditibus Eccleſsiaſsticis, part. 4. cap. 5. num. 7. in fine, & num. 8. D. Spino in ſspeculo, Gloſs. rubricæ, 1. part. num. 17. per totum. Elegantius Ioannes Oinotomi in rubrica, Institut. de teſstamentis, ex num. 5. vſsque ad num. 11. Et verè pro illis optimè faciunt quamplurima iura, ac inter alia text. in l. non minus, verſs. 1. ff. de hæredibus instituendis, l. hæreditas, 1. & 2. ff. de acquirendo rerum dominio, l. mortuo, ff. de fideiuſsſsoribus, l. ſsi is qui pro emptore, in fine, ff. de vſsucapionibus, §. ſseruus etiam alienus, Inſstit. de hæredibus inſstituendis, & pungit in idẽidem Barboſsa, qui prædictos non refert, in 3. part. rubricæ, ff. ſsoluto matrimonio, n. 16. vbi dumtaxat expendit text. in dict. l. non minus, & num. 17. infert ad nonnulla, quæ huic materiæ non impropriè conueniunt.

Octauò infertur, prædictæ reſsolutioni, aut doctrinæ hactenus traditæ minimè aduerſsari Ruini opinionem

* in rubrica, ff. ſsoluto matrimonio, n. 94. & Pariſsij n. 220. aſsſserentium vniuerſsitatem, ſsiue ins vniuerſsale non extingui rebus omnibus vniuerſsitatis extinctis, ſsiue nulla earum exiſstente, per text. in l. peculium naſscitur, ff. de pe

*culio: qui textus aliàs etiam ſsolet ponderari aduerſsus ea, |

p. 87

quæ numeris præcedentibus adnotauimus. Sed verè prædictorum Auctorum ſsententiam non probat; nam præterquam quod Socinus num. 45. & Socinus iunior n. 27. 3. part. in eadem rubrica ff. ſsoluto matrimonio, contrarium tenuerint, & diſstinctione componat eos Barboſsa 3. part. eiuſsdem rubricæ, dict. num. 17. ex alio non obſstat illius textus deciſsio, quòd Iureconſsultus loquitur, quando res aliquæ peculiares pereunt, vt inquit Marianus in l. 1. eiuſsdem tit. ff. ſsoluto matrimonio, num. 27. vltra quem addendum eſst, quòd etſsi omnes res peculiares perirent, & ſsic præſsens peculium extingueretur; tamen facultas, & ſspes, aut aptitudo habendi peculium duraret, niſsi expreſssè a domino adempta fuiſsſset. Quod clarè inſsinuat Iureconſsultus in verſsiculo, moritur, illus l. & notat Gloſsſsa ſsecunda in l. quæſsitum 31. ff. de peculio: & ſsic peculium adhuc dict poteſst. Verùm in terminis quæſstionis noſstræ; ſsi mortuo teſstatore nihil omninò remaneat, facultas, aut ſspes habendi bona extinguitur omninò; ideóque licèt ius illud intellectuale adhuc duret, tamen propriè hæreditas eius dici non poterit, qui nulla bona reliquit: & ſsic debent intelligi quæ in propoſsito dict. l. hæ

*reditas, adnotauit D. Petrus de Barboſsa dict. 3. part. rubricæ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 17. verſs. ſsi verò loquamur de vniuerſsitate. Ea etiam, quæ in propoſsito huius capitis, & breuiter nimis adduxit Simon de Pretis de interpret at. vltim. volunt, lib. 2. interpretat. 2. ſsolutione 3. num. 1. & 2. & ſsequent. fol. 209.

CAPVT XVIII.

Teſstamentum à marito, & vxore, vel à duobus aliis ſsimul confectum; vtrùm à ſsuperuiuenti pro ſsua parte, vel in ſsolidum reuocari poſsſsit? Quid in Maioratu, aut in melioratione ſsimul facta ab eiſsdem, tam de iure communi, quàm de iure Regio: quid ſsi ſsuperuiuens aliquid conſsecutus eſst ex bonis coniugis prædefuncti? Quid denique de vſsufructu, aut de fructibus ab eodem perceptis in caſsu reuocationis; vel an hæreditatis aditione, fructuúmve perceptione, ſsuperuiuens videatur onus non reuocandi diſspoſsitionem ſsibi impoſsitum agnouiſsſse, & de aliis multis prædictis connexis, quæ eſsſse vulgata, & multis in locis tractata fatetur Author, ideò tamen eorum diſsputationem prætermittere noluit, vt accurata equidem, & diligenti explanatione, quæ hactenus in propoſsito ſscripta erant ab aliis, hoc loco recenſseret in vnũvnum, & alibi quærendi in futurum cæteros excuſsaret; tum etiam, vt dictis adhuc quamplurima, & nouiter, & verè adjiceret, quæ diſstinctè ſsic, & dilucidè explicata, ſsuóque ordine compoſsita nullibi anteà fuerant.

SVMMARIVM.

1 Author reddit rationem, quæ præcipuè mouit eum, vt huius capitis diſsceptationem ſsuſsciperet, de qua multis in locis egerunt anteà permulti, & ibidem huiuſsce rei vtilitatem oſstendit.
2 Author recenſset in vnum quamplures Authores, quos pro huius capitis dilucida explanatione, attentè, atque originaliter prælegiſsſse fatetur, & tribus num. ſsequentibus.
3 Burgos Salon de Paz tractatu, atque reſsolutione quæstionum huius capitis, antecellit alios multos; idcircò videndus erit omninò.
4 Aluarum ValaſcũValaſcum propoſsito quæſtionũquæſtionum huius capitis cæteris quidem elegantiùs loqui, & ſeptẽseptem dubiis propoſsitis, rẽrem hãchanc distinctè magis, quàm alios explicaſsſse.
5 Pelaez à Mieres, in hac materia latiùs loquutũloquutum, quàm Molinam, & trium caſsuum diſstinctione, nonnulla adnotaſsſse, ad quæ alij anteà non ſsic animaduertebant.
6 Teſstamentum poteſst à duobus, vel à pluribus in eadem charta, aut ſscriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito; ſsic, vt nullus in hoc diſsſsentiat.
7 Teſstamentum cùm faciunt duo, plureſsve in eadem ſscriptura, aut charta, tunc, quot ſsunt perſsonæ teſstantes, tot eſsſse teſstamentæ cenſsentur: in quo etiam conueniunt omnes Doctores, nec vllus in hoc diſsſsentit.
8 Teſstamentum à duobus in eadem charta, aut ſscriptura confectum, vnicam tantùm ſsolemnitatem requirit, non duplicatam; nam etſsi duo teſstamenta cenſseantur, non vnum teſstamentum: ſsolemnitas tamen illa vno contextu adhibita ſsic refertur ad omnes perſsonas teſstantes, vt pro vnoquoque ſseparatim adhibita cenſseatur.
9 Quod procedit, quoad numerum teſstium, ſsigilla, ſsubſscriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quæ plurium perſsonas poſsſsunt reſspicere; non verò quoad ea ſsolemnia, quæ ab ipſsis testatoribus debent peragi, quia talia ab ipſsis teſstatoribus, & à ſsingulis eorum debent fieri, vt latiùs hoc numero explicatum traditur, remiſsſsiuè.
10 Et iuxta ea, intelligenda dicit Author nonnulla, quæ non ita diſstinctè, aut abſsolutè in propoſsito adnotauit Andreas Gail.
11 Teſstamentum vxoris, & mariti an validum ſsit, in quo maritus ſsua manu ſse hæredem ſscripſsit.
12 Teſstamentum viri ſsua manu factum, in quo ille vxorem hæredem inſstituit, valere debet, etſsi non valeat teſstamentum vxoris inſstituentis virum, manu ipſsius viri ſscriptum, contra Luſsitanum Gamam, cum Beccio, & ipſsius Gamæ Additionatore.
13 Teſstamentum in quo maritus & vxor ſse adinuicem & reciprocè hæredes inſstituunt, validum eſsſse, ex ſsententia communi.
14 Et rationibus nonnullis, quibus mouetur D. Franc. Sarmientus, vt contrariam ſsententiam tueatur, facilè, & verè quidem reſsponderi poſsſse, prælectis his, quæ in propoſsito adnotauit Valaſscus, hoc numero ab Authore relatus.
15 Pactum reciprocum inter coniuges de ſsuccedendo, an valeat tam de iure communi, quàm de iure Regio: vbi nonnulla conſsiderauit Author ad quæ nullus anteà reſspexit.
16 Teſstamentum à marito & vxore, vel à duobus aliis confectum ſsimul in eadem ſscriptura, aut charta, poteſst ab altero pro parte ſsua reuocari, ex ſsententia multorum Authorum.
17 Quæ & iure, & rationibus concludentibus fulcitur, per totum numerum.
18 Et extenditur, vt procedat, ſsiue alter reuocauerit in vita eius, qui ſsimul cum eo diſspoſsuit, ſsiue etiam poſst eius mortem; nam in vtroque caſsu, indiſstinctè reuocatio fieri poteſst, provt hoc numero adnotatur.
19 Dummodò reuocetur dumtaxat quoad partem reuocantis, quia quoad alios non reuocantes, firmum remanet teſstamentum.
20 Secundò extenditur, vt procedat, etiamſsi teſstamentum ſsimul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquorum, vel vt vtriuſsque proximi hæredes bona ſsua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, ſsuperſstes iure potest diſspoſsitionem ſsuam reuocare, provt latiùs explicatum traditur remiſsſsiuè.
21 Teſstamentum ſsi maritus, & vxor ſsimul fecerunt, & cùm conueniſsſsent de instituendo aliquem hæredem, fortè conſsanguineum, vt frequenter accidit, implendo promiſsſsa, eum hæredem inſstituerunt, vnuſsquiſsque pro parte ſsua, & vno mortuo, alter teſstamentum re|
p. 88
uocauit; nihilominùs tamen firma erit inſstitutio, quam fecit præmortuus, ex ſsententia quorundam.
22 Qui crediderunt procedere id, etiamſsi ex præfatione inſstitutionis, aut ex aliis verbis diſspoſsitionis conſstare poſsſset, non aliter inſstituturum præmortuum, quàm ſsi alter promiſsſsa obſseruaret.
23 Sed veretur quidem Author, ne forſsan contrarium dici poſsſsit, ex his, quæ in materia noſstra tentauit Mieres, relatus hoc num. & vide infra num. 67.
24 Teſstamentum, aut vltimam aliam diſspoſsitionem quamcunque, ſsi ponamus à duobus ſsimul, in fauorem alicuius, vel vt Maioratus inſstitueretur, aut opus aliquod pium perageretur, ſsic confectam, vt verba eiuſsdem, conditionem, aut modum præ ſse ferre videantur, tunc equidem communes Doctorum reſsolutiones circa confirmationem teſstamenti pro parte præmortui, aut fructus à ſsuperſstite perceptos non reſstituendos, obtinere non poſsſse, provt hoc num. adnotatur, & vide latius infrà, ex num. 70.
25 Teſstamentum cùm fecerunt maritus, & vxor ſsimul, in caſsu propoſsito ſsuprà, num. 21. non procedere reſsolutionem traditam ibi, ſsi probetur dolo alterius inductũinductum inſstituentem; tunc enim pro parte eius auocaretur hæreditas à venientibus ab inteſstato, vt hoc num. adnotatur: vbi Ludouici Molinæ reſsolutio generalis in propoſsito nouiter expenditur, & ad vtrumque forum applicatur.
26 Teſstamentum cùm faciunt maritus, & vxor, vel alij duo ſsimul, in eadem ſscriptura, aut charta, coniunctimque de bonis ſsuis diſsponunt, vel aliquo modo; aut nominatim in aliquam cauſsam expendi illa decernunt: vſsque adeò ſsuperſstes pro ſsua parte eam diſspoſsitionem reuocare poteſst, vt defunctus ex hac reuocatione deceptus, non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniuria facta fuiſsſse cenſseatur.
27 Cùm notum ſsit omnibus, eam conditionem actum illum ex ſsui natura ſsortiri.
28 Nec poſsſse quem pactione aliqua ad non mutandum ſsuum testamentum adſstringi.
29 Sibíque imputare debere, qui cùm remediis opportunis vti potuiſsſset, ne propria voluntas illuſsoria redderetur, nevè alterius ſsimul ſsibi teſstantis diſspoſsitio reuocari poſsſset ab eo, non ſse præuenit.
30 Damnúmque ex hoc contingens æquo animo pati debet, cùm magis propriâ culpâ, & negligentiâ ſsuâ, quàm aduerſsarij fraude id contingat.
31 Eo magis, quòd damnum hoc promiſscuum est, & caſsus communis; nam & poterat prius ſsuperuiuens mori, quàm defunctus: & tunc defunctus eiuſsdem conditionis eſsſset, cuius & nunc viuens; & ob id onus diſsſsimile non fuiſsſse, nec æquale diiudicari non poteſst.
32 Teſstamentum à coniuge ſsuperſstite pro ſsua parte reuocari poſsſse, quamuis maritus, & vxor ſsimul teſstentur, & in aliquam cauſsam ſsua bona ſsimul expendi, aut conuerti conſstituant, & vtriuſsque bonorum vſsufructu ſsuperuiuentem frui cauerint expreſssè, ſsuperuiuénſsque alio mortuo, prædicto vſsufructu fuerit fruitus, vt hoc num. latiùs explicatum traditur, remiſsſsiuè.
33 Teſstamentum in eadem ſscriptura ſsi maritus, & vxor faciant ſsimul, & in teſstamento, ipſsum teſstamentum non reuocandi onus expreſssè fuiſsſset conſstitutum, & ob id fructus ſsuperuiuenti illicò aſsſsignarentur, quòd nec hæreditatis aditione, nec fructuum perceptione, prædictum onus acceptatum videtur, nec fieri poteſst irreuocabile teſstamentum.
34 Maioratus, aut melioratio, à viro & vxore ſsimul inſstitutus, ab vno illorũillorum, altero mortuo reuocari valet.
35 Niſsi tempore facti Maioratus, aut meliorationis, vel posteà antequam alter eorum reuocaret, poſsſseſsſsio bonorum, aut ſscriptura Maioratus coram Tabellione tradita ſsit, vel melioratio ob cauſsam oneroſsam fuerit facta ſsecundùm formam l. 17. & 44. Tauri; tunc enim reuocatio non permitteretur.
36 Vel niſsi ex ſscriptura Maioratus, quem vir, & vxor conſstituerunt conſstaret, quòd vnus ſsine altero Maioratum illum non conſstituiſsſset, neque alioquin feciſsſset, vt latiùs probatum traditur, remiſsſsiuè.
37 Deinde, niſsi maritus, & vxor faciant ſsimul contractum incertum in tenore Maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quòd nunquam diſscedet à tali contractu; nam tunc coniux ſsuperſstes reuocare non poterit, vt etiam latius probatum hoc numero traditur, remiſsſsiuè.
38 Ac denique, niſsi maritus ipſse ſsolus testetur ex conſsenſsu vxoris, conſstituátque Maioratum, aut meliorationem de bonis tam ipſsius, quàm vxoris faciat; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur hæc vltima voluntas, tam quoad bona viri, quàm quoad bona vxoris, vt hoc num. latiùs probatur.
39 Extenditúrque, vt procedat non ſsolùm de iure communi, ſsed etiam de iure Regio poſst deciſsionem l. 17. & 44. Tauri, ex ſsingulari declaratione D. Ioannis Guttierrez, quæ laudatur & probatur de Authore.
40 Et duo etiam circa eam nouiter adnotantur.
41 Teſstamentum de bonis tam ipſsius, quàm vxoris, ſsi faciat maritus ſsolus ex conſsenſsu vxoris, ſsolùm operatur vnum effectum, quòd licèt ipſsa poſsſset reuocare, ſsi faceret testamentum; tamen ex quo conſsenſsit, reuocare non poterit, ſsed non operatur effectum, vt poſsſsit pater inter filios diſsponere, nec eos in Legitima ampliùs grauare in bonis vxoris, ex ſsententia Roderici Suarez, quæ ab Authore probatur, & nouiter declaratur.
42 Maioratum de re vxoris ſsi faciat maritus conſsentiente vxore ipſsa, an poſsſsit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, ſsi mater ſsit mortua: vbi Pelaez à Mieres ſsententia refertur, & nouiter explicatur.
43 Roderici Suarez, dubium, quod ipſse determinare auſsus non est, ſsed cogitandum reliquit, verè & eleganter explicatum ab Authore.
44 Maioratum de omnibus bonis vxoris ſsuæ, ſsi maritus conſsentiente ipſsa inſstituerit, licitè poteſst vxor reuocare illum, ex quo nulla bona ei ſsuperſsunt, de quibus teſstari poſsſsit, & quia eſsſset facere donationem omnium bonorum, quæ à iure reprobatur.
45 Maioratum maritus ſsi de conſsenſsu vxoris, & de bonis illius inſstituat, & poſsteà reuocet Maioratum, ad quem debeant pertinere res Maioratus? difficillima quæſstio, in qua Gregorius Lopez cogitandum reliquit: alij verò Authores ampliùs non inſsiſstunt, ſsic potiùs tranſseunt cum illo.
46 Inſsiſstit tamen, ac de veritate eius veretur Azeuedius ſsolus hoc num. relatus.
47 Author verò, vt rem hanc ſsubobſscuram quidem, & valdè dubiam explicet, nonnulla adnotare conſstituit, ex quibus cùm occaſsio ſse offerat, faciliùs diffiniri poſsſse dubium prædictum exiſstimauit.
48 Et in primis conſstituit, negari non poſsſse, quin in caſsu prædicto, iuſstam habuerit dubitandi rationem Gregorius Lopez, provt latiùs adnotatur hoc num.
49 Secundò conſstituit, in propoſsita ſspecie, vtcunque res ſse habeat, bona huiuſsmodi penes maritum remanere non debere, nec ipſsum vllo modo poſsſse de illis diſsponere.
50 Tertiò conſstituit, quæſstionem, aut litem ſsuper bonis prædictis, inter eum qui nominatus fuit ad Maioratum, & ſsucceſsſsores ab inteſstato futuram, aut forſsan cum hæredibus, ſsi hæredes ex teſstamento fuiſsſse contingeret, maritum verò excludendum omninò, nec iure aliquo poſsſse litem mouere.
51 Quartò constituit, in caſsu prædicto, bona quidem libera remanere, nec vinculo, aut Maioratui ſsubiecta, idque non ex ratione conſsiderata per Azeuedium, ſsed aliâ longè diuersâ ad quam in propoſsito nullus hactenꝰhactenus animaduertit, vt hoc num. adnotatur, vbi etiam dicitur ex reuocatione Maioratus facta à |
p. 89
marito, ad quem res vxoris debeant pertinere?
52 Quintò constituit, in fauorem eius, qui nominatus fuit ad MaioratũMaioratum, non vrgere nonnulla, quæ de iure iam quæſsito ex conſsenſsu vxoris non tollendo, atque ex doctrina Bartoli in l. qui Romæ, §. Flauius, ff. de verbor. oblig. Azeuedius adduxit, quibus breuiter, & verè ſsatisfacit Author.
53 Sextò conſstituit, rationem, & reſsolutionem ſsuperiùs traditam, æqualiter etiam militare, cùm Maioratus à marito ex conſsenſsu vxoris factus eſst, de bonis tam ipſsius, quàm vxoris, ſsicut in ſsuperiore, cùm de re tantùm vxoris factus eſst, de conſsenſsu ipſsius; & tunc non malè vrgere rationem, quam Azeuedius adduxit.
54 Septimò tandem conſstituit, præfatos Authores notâ aliquâ dignos quidem eſsſse, eo quòd ſsupponentes pro certo, licere marito iure ipſso, Maioratum de re vxoris ſsic institutum reuocare, dubitare non debuerint admiſsſso eo, an remaneret Maioratus: quomodo enim Maioratus remanere, aut ſsubſsiſstere poterat, diſspoſsitione reuocata, ex qua initium ſsumere debuiſsſset, aut quo titulo poſsſset nominatus petere Maioratum?
55 Teſstamentum cùm à duobus fit in eadem ſscriptura, aut charta, poſsito, quod certum eſst, licere ſsuperuiuenti pro ſsua parte reuocare illud, etiamſsi vſsufructu, aut fructibus bonorum, alióve commodo fructus ſsit, atque etiamſsi in teſstamento onus non reuocandi teſstamentum ipſsum expreſssè fuiſsſset iniunctum, an teſstamentum dicto in caſsu reuocans, perceptos fructus, ſsiue commodum ex teſstamento ſsibi proueniens, reſstituere ſsit adstrictus?
56 In quibus terminis quæſstionem proponit Burgos Salon de Pace, & eam non diſsſsoluit, dumtaxat dicit, complura ad vtrãquevtramque partem expendi poſsſse, & nonnulla videnda eſsſse, quæ hoc num. adducuntur, & de inductione eorum nouiter agit Author ex num. ſseq.
57 Expenditur text. in l. cùm donationis, C. de tranſsactionibus, de quo agitur, & de ſsententia Gloſsſsæ ibidem, & Alexandri conſsil. 113. Perſspectis his, ex num. 19. lib. 6. in propoſsito inducitur.
58 L. Imperator, §. cùm quidam, ff. de legatis ſsecundò, verè induci non poſsſse, circa propoſsitum quæſstionis ſsuperioris, provt hoc num. nouiter aduertit Author.
59 L. 2. tit. 4. partit. 6. quam in quæſstione ſsuperiori Burgos de Pace expendit, in neutram partem induci poteſst, provt hoc num. adnotatur.
60 Ludouicum Molinam in dubio propoſsito ſsuprà, ex num. 55. nihil reſsoluiſsſse, ſsed dixiſsſse dumtaxat, videnda eſsſse ea, quæ circa id congeſsſserunt nonnulli Authores, qui hoc num. præcitantur.
61 Quorum omnium reſsolutiones ab Authore diligenter prælectæ, quid in propoſsito euincant, & nouè, & verè hoc num. adnotatur.
62 Alphonſsum de Azeuedo non tractaſsſse præfatam quæstionem, ſsed remiſsſse ſse ad alios, qui etiam certam reſsolutionem non tradiderunt.
63 Aluarum Valaſscum in conſsultatione 7. num. 7. latiùs ſse habuiſsſse circa quæſstionem, de qua ſsuprà, ex num. 55. nihil tamen dixiſsſse ex his, quæ ab Authore adnotata fuêre num. præcedentibus, & in effectu ſsententiam ſsuam interpoſsuiſsſse in fauorem eius, qui fructus percepit, vt eorum restitutioni obnoxius non ſsit, quamuis pro ſsua parte testamentum mutauerit.
64 In id tamen præcitaſsſse Authores nonnullos, qui eiuſsdem reſsolutionem non iuuant, provt hoc num. nouiter, & verè adnotatur.
65 Author verò, vt in præfato dubio ſsententiam ſsuam interponat, nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxit; in primis, dubij prædicti exemplum, aut caſsum tripliciter proponi poſsſse, vt hoc num. diſstinctè magis, quàm anteà erat, adnotatur.
66 Secundò conſstituit, præmittendum eſsſse vnum caſsum, in quo nullus equidem dubitare poterit, nempe, quando in caſsu reuocationis ſsuperſstitis, expreſssè cautum fuerit, quid de hæreditate, aut de fructibus bonorum præmortui fieri debeat. provt latiùs hoc num. adnotatur.
67 Tertiò conſstituit, quid dicendum ſsit, quando expreſssè cautum non reperitur in caſsu reuocationis ſsuperſstitis; tamen ex aliis coniecturis, aut ex præfatione diſspoſsitionis apparet, non aliter ſsic diſspoſsiturum præmortuum, aut non aliter fructus relicturum, quàm ſsi ſsibi certus eſsſset, diſspoſsitionem ſsuam, promiſsſsáve obſseruaturum ſsuperuiuentem, & vide ſsuprà, n. 22. & 23.
68 Quartò conſstituit, in caſsu dubio, morte præmortui, teſstamentum, diſspoſsitionémve adeò confirmari, vt quamuis ſsuperuiuens, pro parte ſsua immutauerit, adhuc alterari non debeat diſspoſsitio pro parte ſsua, nec etiam fructuum, alteriuſsve commodi reſstitutioni obnoxius ſsit ſsuperuiuens.
69 Quod limitari, aut explicari debet dupliciter, primò vt notauimus ſsuprà, num. 25. ſsecundò vt ibidem notauimus, num. 37.
70 Quintò & vltimò conſstituit, aduertendum eſsſse ad ea, quæ dicta fuêre ſsuprà, numer. 24. vt ſscilicet, cùm verba talia ſsint, quod modum, aut conditionem præ ſse ferre videantur, tunc equidem obſseruari debeat reſsolutio tradita ibi, quæ hoc num. & ſseq. latiùs confirmatur, atque exornatur.
71 In conditione id poni poteſst, quòd in diſspoſsitione poſsitum, minimè arctaret.
72 Liberationem à Titio Sempronio conceſsſsam hac conditione, ſsi Sempronius Titium hæredem fecerit, validam eſsſse ex ſsententia multorum.
73 Conditionis defectus ſsemper habet oculos retrò, videlicet ad tempus diſspoſsitionis, vt actus annullari, aut reſscindi debeat cum fructibus.

PRo abſsoluta, & diſstincta huius Capitis explicatione, in primis aduertere neceſsſsarium duxi, quòd

* tranſscribendi vitium ab inſstituto, & conditione mea licèt multùm abhorreat, vt alio cap. huius libri, ſsuperiùs dixi; nihilominus tamen diſsceptationem hanc, de qua multis in locis egerunt anteà permulti, ideò non prætermittendam exiſstimaſsſse, quòd eam in praxi adeò frequentem eſsſse ſsciam, vt nulla equidem frequentior ſsit, aut quæ aſsſsiduè magis in cauſsis etiam grauiſsſsimis occurrere ſsoleat; quam ob rem gratum quidem, & iucundum Lectori futurum credideram, ſsi omnibus originaliter, atque attenta mente prælectis, qui hactenus in propoſsito ſscripſserunt, ex ipſsis certas, aut communi Scribentium omnium placito receptas magis concluſsiones elicerem, vt in futurum, cæteros tantorum Authorum lecturâ grauari neceſsſse non ſsit; ſsed inſspectis his, quæ hoc capite diſstincſstione, atque reſsolutione adnotantur, aliorum ſscripta perſscrutandi onus effugiant, & quamplurima vltra ipſsos adnotata videant, quæ non abſsque ingenti labore, aſsſsiduáque Scribentium omnium lectura, ſsic animaduerti, aut diſstingui potuiſsſsent, nec alibi repedentur ſscripta.

Deinde & ſsecundò loco conſstituendum eſst, pro dilu

*cida huiuſsce rei explicatione, vltra ordinarios in multis locis, & alios plures ex Antiquioribus. quos ideò omitto, quia à ſequẽtibussequentibus præcitantur, eos Authores originaliter à me prælectos, qui vtilius, atque ex profeſsſso magis tractarunt, & videndi erunt omnino Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſso teſstamento, in 5. limitatione, in verſs. ad prædicta facit in ſsimili, folio 73. & 74. vſsque ad verſsiculum, limita etiam. Gregorius Lopez in l. 9. tit. 13. partit. 5. in gloſsſs. 1. & in l. 2. titul. 15. partit. 2. verbo, el mas propinquo, verſs. ſsed pone quòd maritus, & vxor. Tiraquel. de primogenitura, q. 68. vbi vide omninò, & vide etiam quæſst. 8. Petrus Pechius de teſstamentis coniugum, lib. 1. cap. 17. cap. 18. & cap. 19. vbi multa dicit in propoſsito non contemnenda. Bernardus Diaz regula 735. Burgos Salon de Pace, qui tracta

*tu, atque reſsolutione quæſstionum huius capitis, ante|

p. 90

cellit alios multos; idcircò videndus erit omninò in l. 3. Tauri, in 2. part. concluſsione 6. ex num. 1213. vſsque ad num. 1240. & in conſs. 2. ex num. 16. vſsque ad num. 50. Iulius Clarus lib. 3. receptarum sententiarum, §. teſstamentum, quæſst. 60. Menchaca de ſsucceſsſsionum. reſsolutione, lib. 1. §. 1. num. 10. & 11. & controuerſsiarum illuſstrium, lib. 1. cap. 12. num. 9. Andreas Gail. præſsticarum obſseruationum. lib. 2. obſseruatione 117. Ioachimus Minſsingerus ſsingularium obſseruationum. centuria 1. obſseruatione 8. per totam. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. & 14. Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, num. 18. Couarruuias in rubrica de teſstamentis, 2. part. num. 8. Caualcanus deciſsione 12. num. 18. & 19. parte 4. Salazar de vſsu, & conſsuetudine, cap. 4. num. 27. Petrus de Peralta in l. ſsi quis in principio teſstamenti, n. 116. ff. de legatis 3. fol. 442. & in l. 3. §. qui fideicommiſsſsam, num. 57. ff. de hæredibus inſstituendis, Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. 98. & 99. & eodem lib. cap. 3. §. 3. n. 32. 33. & 34. Graſsſsus §. teſstamentum, quæſst. 90. Ioannes Martinus Olanus, in concordantia Antinomiarum, litera I, num. 7. Burgos Salon de Pace iunior ciuilium, quæſst. 1. ex num. 13. vſsque ad numer. 18. Angulus ad leg. meliorationum. l. 2. gloſsſs. 2. per totam. Antonius Gama deciſsione Luſsitaniæ. 231. & 241. num. 2. & 258. num. 2. vbi vide Blaſsium Flores Diaz de Mena AdditionatorẽAdditionatorem eius, Matienzus in l. 1. tit. 6. gloſsſs. 1. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi latiùs Azeuedius ex num. 23. vſsque ad numer. 27. & in l. 4. tit. 7. num. 8. eodem lib. D. Spino, in ſspeculo teſstamentorum, gloſsſsa 18. num. 53. 54. & 55. Aluarus Valaſscus, qui in propoſsito quæſstionum huius ca

*pitis, cæteris quidem elegantiùs loquitur, & ſseptem dubiis propoſsitis, rem hanc diſstinctè magis, quàm alius explicat, ideò ad eum confugiendum erit omninò in conſsultatione 7. per totam, vbi plenè ſscribit. Pelaez à Mie

*ras qui in hac materia latiùs loquitur quàm Molina, & trium caſsuum diſstinctione, nonnulla adnotauit ad quæ alij anteà non ſsic animaduertebant, de maioratu, 1. parte, quæst. 23. ex num. 1. vſsque ad num. 10. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. in principio, num. 46. 47. & 48. & in conſs. 2. num. 6. & practicarum, lib. 3. quæſst. 75. num. 12. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſst. 3. num. 7. verſs. nam cùm res. Ludouicus Molina, è Societate Ieſsu Religioſsus, de iuſstitia & iure, tom. 1. tractactu 2. diſsputatione 152. per totam, folio. 866. Antonius Pichardus in §. igitur, ex num. 2. Institut. de pupillari ſsubſstitutione, Hieronymus de Cæuallos communium practicarum, quæſst. 265. num. 16. & 17. & quæſst. 310. ex num. 5.

Tertio deinde loco conſstituendum eſst, quòd teſsta

*mentum poteſst à duobus, vel à pluribus in eadem charta, aut ſscriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito, ſsic vt nullus eorum, quos ſsuperius retulimus, in hoc diſsſsentiat, omnes potiùs vnanimiter ſsic probauerint; & ante alios ita docuerunt Bartolus in l. patris & filij, ad finem: & ibidem Iaſson num. 7. & Claudius in finalibus verbis, ff. de vulgar. & pup. ſsubſstitut. per textum in l. ſsi quis ex argentariis, ſsi initium, ff. de edendo, & in l. eo quod, C. ſsi certum petatur, per quem text, ſsic firmauit Baldus in l. cum antiquitas, C. de teſstamentis, dicens quòd multorum teſstamenta poſsſsunt fieri in eadem ſscriptura: idem Bald. Salicetus, Angelus, & alij in l. licet, C. de pactis vbi etiam Bartolus, Roderic. Suarez, qui dicit nunquam dubitaſsſse de hoc in dict. l. quoniam in prioribus, limitatione 5. in verſs. ego non dubitaui, fol. mihi, 74. col. 1. Gregorius Lopez in duobus locis relatis ſsuprà, num. 2. Couarru, in rubrica de teſstamentis, 2. part. num. 8. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 17. per totum. Bellonus in conſs. 85. Difficilis, n. 9. quo loco hoc eſsſse commune Doctorum placitum aſsſserit. Burgos de Pace in. 3. Tauri, 2. part. num. 1214. in princ. Iulius Clarus §. teſstamentum, quæſst. 60. num. 1. Gail. lib. 2. obſseruatione 17. num. 1. Gama deciſs. 231. num. 1. & deciſsione 245. num. 2. & deciſsione 258. eodem num. Graſsſsus §. teſstamentum, quæst. 90. num. 1. Padilla in l. clari, n. 19. C. de fideicommiſsſsis, & eſsſse indubitanter in praxi receptum firmat Valaſscus conſsultatione 7. num. 1. & valdè conſsueram in coniugibus dixit Molina de iuſstitia & iure, tractatu 2. diſsputatione 152. num. 1.

Quartò conſstituo, quòd cùm teſstamentum faciunt

* duo pluréſsve in eadem ſscriptura, aut charta; tunc, quot ſsunt perſsonæ teſstantes, tot eſsſse teſstamenta cenſsentur, atque ita non eſsſse vnum ſsed diuerſsa teſstamenta, quia ſsunt condita à diuerſsis perſsonis: in quo etiam conueniunt omnes Doctores, nec vllus in hoc diſsſsentit, vt conſstat ex relatis ſsuprà, num. 2. 3. 4. & 5. quorum nullus à communi ſsententia recedit, & ante alios ſsic firmarunt Oldrad. Ioannes Andreas, Albericus, Corneus, Baldus, Alexander, Paulus, Tiraquellus, & alij, cum quibus communem, & certam ſsententiam profitentur Burgos de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. num. 1214. Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, dict. limitatione 5. verſs. ad prædicta facit. Padilla in dict. l. clari, C. de fideicommiſsſsis, num. 19. Gama deciſsione 231. n. 6. Ioannes Guttierrez conſs. 2. num. 6. Gaill. lib. 2. dict. obſseruatione 117. num. 3. Minſsingerus centuria 1. obſseruatione 8. num. 2. Aluarus Valaſscus dict. conſsultatione 7. num. 2. qui dicit in hoc ambigi non poſsſse, & rectè explicat textum in l. patris & filij, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. qui in contrarium vrgere videbatur; ſsubtilius tamen explicari poterit, perlectis his, quæ adnotaui ſsuprà, hoc eodem lib. 2. cap. 14. num. 5. Cæuallos communium practicarum, q. 265. n. 16. Additionator Gamæ in addit. ad deciſsionem 185. n. 3.

Ex hac autem reſsolutione opportunè, & neceſsſsariò

* infertur ad nonnulla. Primò, quòd teſstamentum à duobus in eadem charta, aut ſscriptura confectum, vnicam tantùm ſsolemnitatem requirit, non duplicatam: nam etſsi duo teſstamenta cenſseantur, non vnum teſstamentum, ſsolemnitas tamen illa vno contextu adhibita ſsic refertur ad omnes perſsonas teſstantes, vt pro vnoquoque ſseparatim adhibita cenſseatur: quod cum Bartolo, Iaſsone, Aretino, Imola, Claudio, & Bellono latiùs adnotarunt Burgos de Paz in l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1214. vſsque ad num. 1240. Aluarus Valaſscus conſsultatione 7. n. 3. & 4. vbi plenè declarat, & dicit id procedere quoad nu

*merum teſstium, ſsigilla, ſsubſscriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quæ plurium perſsonas poſsſsunt reſspicere; non verò quoad ea ſsolemnia, quæ ab ipſsis teſstatoribus debent peragi, quia talia à ſsingulis eorum debent fieri; & ſsic intellige ea, quæ non ita diſstinctè, nec abſso

*lutè in propoſsito dixit Andreas Gaill. practicar. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 117. num. 2. & 3.

Secundò infertur ad ea, quæ ſscripſsit Antonius Gama

* Luſsitanus in deciſsione 231. per totam, quo loco in primis agit, an teſstamentum vxoris, & mariti inualidum ſsit, in quo maritus ſsua manu ſse hæredem ſscripſsit; & tandem reſsoluit, non valere teſstamentum ex Senatuſsconſsulto Liboniano: & in hoc verè quidẽquidem loquitur, & iuxra mentem communem, vt eius Additionator in princ. additionis ad dict. deciſsionem rectè aduertit: poſstmodùm dubitat, an teſstamentum prædictum non valeat, etiam

* in quantum eſst mariti teſstamentum, & in ſsui præiudicium, atque in fauorem vxoris: tandem dicit, ſsententiam ſsuam fuiſsſse, & etiam alterius Collegæ, quòd in totum teſstamentum huiuſsmodi non valeret: in quo quidem decipitur manifeſstè, idque ex rationibus alterius Senatoris contrarium ſsentientis, quas ipſse Gama eodem loco adducit, atque ex notatis ſsuprà: verè enim negari non poteſst, quin teſstamentum mariti, & vxoris in eadem ſscriptura factum habeat vim duorum teſstamentorum, ſsic vt duo teſstamenta facta cenſseantur: vnde cùm ſsint diſspoſsitiones ſseparabiles, in quibus vtile per inutile non vitiatur, valere potuit teſstamentum viri ſsua manu factum, in quo ille vxorẽvxorem inſstituit, & non valebit teſstamentum vxoris inſstituentis virum, manu ipſsius viri ſscriptum: quod egregiè defendit Franciſs. Beccius in conſs. 103. ex num. 11. lib. 1. quem rectiùs tuetur Additionator in dict. deciſs. ad finem.

p. 91

Tertiò infertur, Doctores communiter rectè credi

*diſsſse, maritum & vxorem ſsimul, & in eadem charta, non ſsolùm teſstamentum facere poſsſse, ſsed etiam adinuicem, aut reciprocè alterum ab alterò in eo teſstamento hæredem inſstitui. Quod non dubitarunt aſsſserere Baldus, Angelus & Salicetus num. 1. Caſstrenſsis num. 2. & Iaſson n. 3. in l. licet, C. de pactis. Oldrad. in conſs. 174. per totum. Bellonus in conſs. 85. num. 9. vbi communem omnium ſsententiam dicit, Iulius Clarus §. testamentum, q. 60, n. 1. Corn. in conſs. 159. lib. 4. Bertrand. in conſs. 329. lib. 1. Tiraquel. de primogen. qu. 68. n. 5. Alciat. lib. 2. paradoxorum, cap. 31. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 6. Hyppol. ſsingulari 50. per totum, & ſsingulari 333. num. 2. Romanus ſsingulari 820. Gama deciſsione 231. num. 1. & deciſsione 245. num. 2. Andreas Gail. lib. 2. obſseruat. 117. num. 1. per totum. Cæuallos, qui in fortioribus terminis quæſstionem proponit practic. commun. quæſst. 240. num. 7. Aluarus Valaſscus conſsultat. 7. num. 7. per totum: quo vel ſsolo Authore prælecto, facilè,

* & verè quidem reſsponderi poteſst rationibus nonnullis, quibus, vt contrariam ſsententiam contra Communem tueatur, mouetur D. Franciſscus Sarmient. ſselectarum, lib. 2. cap. 4. num. 2. per totum; imò & pactum recipro

*cum inter coniuges de ſsuccedendo, videlicet, vt ſsibi inuicem indiſstinctè ſsuccedant, aut ſsuperſstes in caſsu non exiſstentium liberorum præmorienti ſsuccedat, validum eſsſse: quia reciprocum, & viciſsſsitudinarium, tenuerunt Cinus, Paul. Bald. Salicetus, Iaſson, & alij in l. ſsi pater puellæ, C. de inofficioſso teſstamento, & poſst Hyppol. Romanum, & Socinum, conſsuetudine paſsſsim receptum, & in Camera approbatum, teſstatur Andreas Gaill. pract. obſseru. lib. 2. obſseruat. 117. num. 6. & ſsequitur Boërius in conſsuet. Bituricen. in rubrica, de conſsuetudine matrimonij & dotis §. 1. col. 7. & 8. Petrus Dueñas in regula, incipiente, Conuentio facta inter maritum & vxorem, & cũcum aliis tuetur Cæuallos vbi ſsuprà, ex num. 7. Id autem non otiosè, aut extra propoſsitum à me dictum, ſsed ideò potiùs vt contrarium ſsenſsiſsſse Valaſscum dict. conſsult. 7. n. 7. in fine, notarem hoc loco; ille enim in quæſst. ſsuperiori, dicit in contrarium vrgere text. in l. licet, C. de pactis; nam ſsi verum eſst, pactum de ſsuccedendo inter milites, ſspeciali priuilegio valere, vt ibidem notarunt Doctores communiter Tiraquellus de primogenitura, quæſstione 61. num. 24. Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, in. 18. Guil. Benedict, in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, duas habens filias, ex num. 203. Petrus Pechius de teſstamentis coniugum, lib. 1. cap. 7. num. 4. per argumentum ab ſspeciali videtur inter alias perſsonas procedere non poſsſse; & reſspondet ipſse Valaſscus, quòd textus ille procedit interueniente pacto & conuentione, non autem in inſstitutione adinuicem ſsic facta in teſstamento inter coniuges, ex mutua ipſsorum affectione: Vnde ſsentit apertè, pactum huiuſsmodi, ſsiue conuentionem etiam inter coniuges non valere, & expreſsſsim docuiſsſse videntur Accurſsius in l. hæreditas, C. de pactis conuentis, dicens, quòd pactum de ſsutura ſsucceſsſsione non valet etiam inter virum, & vxorem. Alexander in conſs. 28. lib. 3. Angelus in conſs. 66. incip. Comes Roberti. Chaſsſsaneus in conſs. 62. num. 37. Zazius in l. ſstipulatio hoc modo concepta, ff. de verborum oblig. num. 19. & 20. videtur etiam ſsentire l. 33. tit. 11. partita 5. quæ in hoc caſsu non loquitur, Antonius Gomezius in dict. l. 22. Tauri, num. 18. verſs. & ex his declaratur; ſsic vt negari non poſsſsit, quin hoc dubium difficultatem habeat de iure communi, per textum in dict. l. licet, C. de pactis, & in l. ſstipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & notata per Burgos de Paz in conſs. 2. ex n. 14. cum ſseqq. Cæuallos d. quæſst. 140. ex num. 7. quo loco nec Pechium, nec Gaill. nec Valaſscum retulit; per ea etiam, quæ notauit Petrus Pech. de teſstamentis coniugum, lib. 1. cap. 7. per totum, vbi communis reſsolutionis rationes ad vnum caput trahi debere, rectè aduertit num. 4. quo num. & ſsequent. vſsque ad numer. 11. non malè contendit ſsubuertere illas; & tandem in fine dict. cap. 7. magis adhæret contrariæ ſsententiæ communi, dicens ad rem non facere prætenſsum fauorem matrimonij, quia fauorabilior eſst cauſsa liberi arbitrij, nec priuilegia matrimonij extendi debent ad caſsum hunc non expreſsſsum, vt ibidem probat prædictus Author: cui, rigore inſspecto, libentiùs ego accederem in terminis iuris communis, & propter dictam legem Partitæ 33. De iure verò huius Regni ſseruandam crederem reſsolutionem Ioannis Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 3. num. 19. vſsque ad num. 25. quam meritò ſsequitur, & latiùs, atque vtiliter declarat Cæuallos practic. commun, quæst. 140. ex num. 4. cum ſseqq. & vide Hyppolit. Riminald. in conſs. 580. lib. 5.

Quintò, & principaliter conſstituo, quòd cùm teſsta

*mentum à marito, & vxore, vel à duobus aliis ſsimul in eadem ſscriptura, aut charta ſsit, poteſst ab altero pro parte ſsua reuocari. Quod poſst Oldrad. Paul. Alex. & alios permultos communiter probari, nec eſsſse in hoc differentiam inter Doctores. teſstantur Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus limitatione 5. verſs. ad prædicta. Burgos Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. part. n. 1215. & in conſs. 2. ex n. 16. Peralta in l. ſsi quis in principio teſstamenti, n. 116. ff. de legat. 3. Couar, in rubric. de teſstamentis, 2. part. n. 8. Petr. Pech, de testam. coniugum, lib. 1. c. 18. & 19. Mench. de ſsucceſsſs. reſsolut. lib. 1. §. 1. n. 10. Padilla in l. clari, n. 19. C. de fideicommiſsſsis. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 23. ex num. 2. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. Salazar de vſsu & conſsuetudine, cap. 4. num. 27. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 1. num. 13. Graſsſsus §. teſstamentum, quæst. 90. num. 2. Gaill. lib. 2. obſseruatione 117. num. 2. Minſsingerus centuria 1. obſseruatione 8. per totam. Angulus ad l. meliorationum. l. 2. gloſsſs. 2. in princ. fol. 79. Gama in tribus deciſsionibus ſsæpe relatis ſsuprà. Sarmientas ſselectarum, lib. 2. cap. 4. num. 2. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 46. & practicarum, lib. 3. quæſst. 75. n. 12. Caldas de nominatione emphyteutica, quæſst. 7. num. 7. ante finem. Spino in ſspeculo testamentorum, gloſsſs. 18. de melioratione, num. 53. & 54. Pichardus in §. igitur, Instit. de pup. ſsubstitut. num. 3. Molina de iustitia & iure, tractatu 2. diſsputatione 152. in princ. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quaest. 265. num. 17. & quæſst. 310. num. 9. Et verè hæc pars & iure, & rationi

*bus concludentibus fulcitur; iure, per textum in l. Lucius, §. Caio Seio, ff. ad Trebellianum. provt eum inducit Rodericus Suarez loco relato ſsuprà, & in l. falſsa, §. finali, ff. de conditionibus & demonstrationibus, & in l. finali, §. & filium, ff. de legatis 2. & in l. licet, C. de pactis, inducendo eum textum, provt inducit Burgos Salon de Pace in conſs. 2. num. 16. Ratione, quoniam, vt diximus ſsuprà, negari non poteſst, quin ſsecundùm iuris poteſstatem duo ſsint teſstamenta, & tot, quot ſsunt perſsonæ teſstantes: & ſsic perinde eſst, ac ſsi vnuſsquiſsque eoruũeorum ſseorſsim, & diſstinctè de bonis ad ſse ſspectantibus diſspoſsuiſsſset; & per conſsequens ſsuperſstes poteſst reuocare ſsuam propriam diſspoſsitionem, vtpote iuris intellectu, & poteſstate ab altera diſstinctam, & ſseparatam, cùm ſsint duo teſstamenta, vt dictum eſst, & eruditè aduertunt Petrus de Peraltar in l. ſsi quis in principio teſstamenti, n. 116. ff. de legatis 3. Minſsingerus ſsingularium obſseruationum, obſseruatione 8. num. 2. Deinde, quia hîc militant omnia iura, quæ volunt non poſsſse auferri liberam facultatem teſstandi, nec poſsſse teſstatorem ſsibi legem imponere, per quam à priore voluntate ſsibi recedere non liceat, l. ſsi quis in principio teſstamenti, ff. de legatis 3. l. 25. tit. 1. partit. 6. & in noſstris terminis ſsic adnotauit Rodericus Suarez dict. limitatione 5. verſs. ego non dubitaui, & ab eo accipiunt Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 18. num. 1. per totum, Menchaca de ſsucceſsſsionum reſsolutione, lib. 1. §. 1. num. 10. voluntatémque diſsponentis ambulatoriam eſsſse vſsque ad ipſsius mortem, l. cùm hic status, §. ait Oratio, ff. de donationibus inter, l. cum duobus, §. idem reſspondet ſsocietatem, ff. pro ſsocio, cum aliis |

p. 92

multis adductis, & optimè explicatis per Peraltam in d. l. ſsi quis in principio teſstamenti, num. 126. 127. & 128. fol. mihi. 449. Ac denique, nam licèt communi conſsenſsu, & de vtriuſsque bonis aliqui ſsimul teſstentur, diſsponere cenſsentur iuxta naturam actus, quem efficiunt, & iuxta iura, quæ ca de re ſsunt; atque adeò ita vt ſsemper integrum cuique illorum ſsit, ab ea diſspoſsitione diſscedere, & quocumque tempore reuocare illam: quod pro ratione præfatæ reſsolutionis non malè aduertit Molina de iustitia & iure, tractatu 2. diſsputatione 152. verſs. dicendum tamen, qui accepit, ſsed tacet illum, ab his, quæ in propoſsito ſscripſsit Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1221. vſsque ad num. 1224.

Nunc extenditur ſsuperior reſsolutio, videlicet alte

*rum poſsſse reuocare ſsuam diſspoſsitionem, ſsiue in vita eius, qui ſsimul cum eo diſspoſsuit, ſsiue etiam poſst mortem eius; nam in vtroque caſsu indiſstinctè reuocatio fieri poteſst: , quia aliàs non eſsſset libertas in teſstamento reuocando: quod eſsſset contra leges, & rationes ſsuperius adductas, vt in ſspecie ad explicationem Cornei in conſs. 159. num. 1. lib. 4. aduertit Menchaca de ſsucceſsſsionum reſsolutione, lib. 1. dict. §. 1. num. 10. & conſstituit, quòd ſsi tres fratres ſsimul fecerunt teſstamentum per vnum reuocari poteſst ab aliquo, ſsiue reuocatio fieret in vita omnium, ſsiue etiam poſst mortem alicuius, vel aliquorum

* ex eis, dummodò reuocetur dumtaxat quoad partem reuocantis, quia quoad alios non reuocantes hermanum remanet teſstamentum, cùm tot teſstamenta eſsſse videantur, quot erant perſsonæ teſstantium, nec ab vnoquoque reuocari poſsſsit, niſsi dumtaxat pro parte ſsua.

Secundò extenditur, vt procedat, etiamſsi teſstamen

*tum ſsimul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquorum, vel vt vtriuſsque proximi hæredes bona ſsua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, ſsuperſstes iure poteſst diſspoſsitionem ſsuam reuocare quod caſsum ponens, & dicens crebrioribus ſsuffragiis ita cenſsuiſsſse Dominos in Camera Imperiali, ſsic reſsoluit, & optimè fundat Ioachimus Minſsingerus ſsingularium obſseruationum, centuria 1. obſseruat. 8. per totam, cuius reſsolutio ſsatis coadiuuatur ex his, quæ eum non referens, adnotauit Valaſscus in conſsultatione 7. num. 8. vbi dicit, quòd ſsi teſstamentum fe

*cerunt maritus & vxor ſsimul, & cùm conueniſsſsent de inſstituendo aliquem hæredem, fortè conſsanguineum, vt frequenter accidit, implendo promiſsſsa eum hæredem inſstituerunt, vnuſsquiſsque pro parte ſsua, & vno mortuo, alter teſstamentum reuocauit: nihilominus tamen firma erit inſstitutio, quam fecit præmortuus; idque duplici ratione, quam in facto interrogatus, & ſsic reſspondens conſsiderauit Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, num. 18. verſs. & ex his notabiliter poteſst quæri: deinde ex eo, quod alias in quæſstione ſsimili cum Cumano concludit Iaſson in dict. l. licet, num. 10. C. de pactis, quod adeò verum intelligit Valaſscus vbi ſsuprà, vt crediderit procedere, etiamſsi ex præfatione inſstitutionis, aut ex aliis verbis diſspoſsitionis conſstare poſsſsit, non aliter inſstituturum prę

*mortuum, quàm ſsi alter promiſsſsa obſseruaret, idque aliter non fundat; dumtaxat dicit, non vrgere in contrarium text. in l. finali, ff. de hæredibus inſstituendis, quia dicit, quòd ſspecies eius textus non conducit ad propoſsitum, quia ibi fuit error in facto, hîc in iure, & ſsibi imputer, qui genus diſspoſsitionis elegit, per quod decipi ipſsum, aut promiſsſsa non obſseruari contingere poſsſset.

Sed vereor quidem, ne forſsan in hoc caſsu contra

*rium dici poſsſsit, provt dicere non dubitauit Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 23. num. 3. vbi cùm Maioratus ab vxore, & marito ſsimul inſstituitur reuocabiliter, non malè fundat, vno coniuge præmortuo, ſsuperſstitem reuocare non poſsſse Maioratum, quando ex ſscriptura inſstitutionis conſstaret, quòd vnus ſsine altero Maioratum non conſstituiſsſset, neque alioquin feciſsſset; quod multis modis apparere poteſst & reddit rationem, quia tunc videtur quædam conuentio reciproca, & viciſsſsitudinaria, cui vnus altero inuito, nec contradicere, nec reuocare poteſst, argumento l. ſsi pater puellæ, C. de inofficioſso testamento, cum ibi notatis, l. de fideicommiſsſso, C. de tranſsactionibus, vbi latè Doctores, & l. vltima ff. de condictione ob cauſsam, ibi: Quia ideò tibi dedi, vt mihi Stichum dares. Item & argumento eorum, quæ ſscribit ipſse Mieres in 4. part. eiuſsdem tractatus, quæſst. 22. num. 14. quæ non mediocriter vrgent, vt etiam vrgent adducta per Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. num. 4. in fine, & num. 5. per totum, vbi dicit limitandam eſsſse reſsolutionem communem, ſsi appareret euidenter, cauſsam finalem inſstitutionis ceſsſsare; tunc enim putaret, & ipſsam quoque inſstitutionem extingui, quamuis inſstituens præmortuus ſsit, duplici ratione; in primis, quòd inſstitutionis, vel ſsubſstitutionis causâ ceſsſsante, ceſsſsat inſstitutio, vel ſsubſstitutio, l. ſsi ita quis, ff. de vulgari & pupill. ſsubſstit. l. vltima C. de inſstit. & ſsubſstit. l. penult. C. de impuberum, plenè Gratus in conſs. 124. colum. 2. lib. 1. Fulgoſsius in conſs. 23. Decius in conſs. 166. & voluntatis teſstatoris causâ ceſsſsante, ceſsſsat voluntas, & eius diſspoſsitio. Ruinus in conſsil. 160. lib. 4. Secundò, quia in hoc caſsu videretur eſsſse manifeſsta captio, ſsi alter non inſstitueret, aut non ſseruaret promiſsſsa, cùm defunctus aliàs non inſstituiſsſset, aut ſsic diſspoſsuiſsſset. Addiderim ego, durum quidem videri, actus agentium vltra, vel contra intentionem eorum aliquid operari, per text. in l. non omnis, cum vulgatis ff. de rebus creditis; aut diſspoſsitionem huiuſsmodi, quando ſsic conſstat apertè de voluntate, & cauſsa finali diſsponentis, vt dixi, intelligendam non eſsſse, rebus non immutatis, ſsed in eodem ſstatu permanentibus, ex l. quod Sentius, ff. de condictione indebiti, aut in damnum. & contra manifeſstam voluntatem defuncti, non cenſseri ineſsſse conditionem, niſsi aliud culpâ ſsuperuiuentis acciderit, argumento l. quæro, in fine ff. locati, l. cum proponas, & ibi Alciatus num. 1. C. de pactis; ideò cùm caſsus ſse offeret, non ita de facili iudicandum erit, vt Valaſscus affirmat, ſsed inſspectis verbis diſspoſsitionis, & voluntate teſstatoris conſsiderata, maturiùs erit res hæc diffinienda, & vide infrà num. 67.

Quòd ſsi poneremus, teſstamentum, aut vltimam aliam

* diſspoſsitionem quamcunque à duobus ſsimul, in fauorem alicuius, vel vt Maioratus inſstitueretur, aut opus aliquod pium perageretur, ſsic conſsectam, vt verba eiuſsdem conditionem, aut modum præ ſse ferre viderẽturviderentur; tunc equidem communes Doctorum reſsolutiones circa confirmationem teſstamenti pro parte præmortui, aut fructus à ſsuperſstite perceptos non reſstituendos, dici poſsſset quòd obtinere non poſsſsent; ídque vel ex natura conditionis, quæ impleri debet, antequam actus perficiatur, & ab initio acquiſsitionem impedit, ex quo nihil ponit in eſsſse, donec ei fuerit ſsatisfactum, l. filiofamilias, ff. de conditionibus & demonſstrationibus, l. ſsi quis ſsub conditione dandorum decem, ff. quis omiſsſsa cauſsa teſstamenti: & cum multis Authoribus latè explicant Sarmientus ſselectar. lib. 2. cap. 3. num. 1. & 4. Menochius lib. 4. præſsumpt. 175. num. 9. 11. & 12. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. num. 59. Gradus §. institutio, quæſst. 26. Doctor Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſsſs. de legato ſsub conditione relicto, in principio, vel ex natura modi, qui licèt ab initio acquiſsitionem fieri non impediat, reſsoluitur tamen eo deinde non impleto, l. libertas §. hac ſscriptura, ff. de manumiſsſsis teſstamento, Bartolus in l. quibus diebus §. Termilius, num. 13. ff. de conditionibus & demonſstrationibus, & ibidem Socinus num. 8. plenè Sarmientus & Menochius vbi ſsuprà, Antonius Gomezius dict. cap. 12. ex num. 70. Graſsſsus §. legatum, quæſst. 78. Decianus in conſs. 8. ex num. 76. volum. 1. Et quia in hoc caſsu nihil eſst, quod ſsic diſsponenti imputari poſsſsit, ex quo non purè & ſsimpliciter cum alio ſsimul diſspoſsuit (in quibus terminis loquuntur Doctores communiter) ſsed talia verba adiecit, quæ conditionem, aut modum inducunt, nec illis adiectis decipi ipſsum contingere poteſst, cùm impediatur ab initio, vel ex poſstfacto reſsoluatur diſspoſsitio, ſsi ſsuperſstes pro ſsua parte reuocare voluerit, ídque procederet non modò ſsi verba conditionalia, aut modalia fue|

p. 93

rint expreſsſsa, verùm etiam ſsi quoad ſsonum. verborum eſsſsent pura; tamen ex aliquibus verbis, aút ex mente teſstatoris colligi poſsſset conditio, argumento textus in l. Stichum qui mens erit, ff. de legatis primò, vbi Bartolus, Ruinus, & Iaſson: Baldus in rubricà, C. de institutionibus & ſsubstitutionibus, num. 1. Tunc enim reuocaretur etiam, aut reſsolueretur pro parte coniugis præmortui diſspoſsitio, ſsi ſsuperſstes pro ſsua parte reuocare intenderet, ac denique ad fructuum perceptorum reſstitutionem remaneret obnoxius in hoc caſsu, ſsi etiam conditionaliter, aut ſsub modo conſstare poſsſset, relictos fuiſsſse fructus, ex ſsuperiùs dictis: quæ ſsunt notanda, quia alibi non erant ſscripta; & pro illis expendi poteſst optimè l. 7. tit. 4. partit. 6. in verſsic. Pero aquel que fue eſstablecido: & vide infrà, ex num. 70.

Limitatur autem reſsolutio tradita ſsuprà, num. 21. per

* eundem Valaſscum in eadem confutatione 7. num. 8. in finalibus verbis, vt non procedat, ſsi dolo alterius inductum fuiſsſse inſstituentem probetur; tunc enim pro parte eius auocaretur hæreditas à venientibus ab inteſstato, & ad id citat nonnullos Authores, vltra quos idem etiam, & generaliter obſseruauit in hæc materia Ludouicus Molina è Societate Ieſsu Religioſsus de iuſstitia & iure, tract. 2. diſsput. 152. verſs. quando tamen fraus, dicens, quòd quando fraus, aut dolus interueniſsſset, quo aliquis alterum induceret ad aliquid communi conſsenſsu ſstatuendum aut ad ſse mutuo inſstituendum hæredes, animo id ex ſsua parte reuocandi, ſsi mors ipſsi, antequam alter obiret, immineret, aut poſstquam alter è vita diſscederet; tunc ſsanè arbitrio prudentis reſstituere teneretur hæredibus, qui probabiliter crederentur ab illo altero fuiſsſse inſstituendi, aut ſsucceſsſsuri illi ab inteſstato, ſsi non fuiſsſset ita iniuſstè deceptus, quoniam fraude illa, & dolo tantundem damni cenſseretur dediſsſse iniuſstè eiuſsmodi futuris alioquin ſsucceſsſsoribus defuncti, necnon ipſsimet defuncto. Addiderim ego, dolum, aut fraudem in dubio non præſsumendam in propoſsita ſspecie, ſsicut nec in aliis caſsibus regulariter iura ſstatuerunt, l. dolum, C. de dolo, l. ſsi creditor, C. de pignoratitia actione, & ibidem Doctores, & cum infinitis Authoribus plenè Alciat. in tract. de præſs. reg. 3. præſsumpt. 4. ex n. 1. Maſscard. de probation. concl. 531. num. 1. & 9. Menochius lib. 5. præſsumpt. 3. ex num. 14. Deinde dolum in caſsu prædicto præſsumi poſsſse, quando extant coniecturæ, & præſsumptiones commiſsſsi doli: eſst enim certum, coniecturis dolum detegi, & probari poſsſse, dict. l. dolum, C. de dolo, & cum multis Decianus in conſs. 32. num. 4. lib. 3. Rota Genuenſs. decis. 168. num. 13. & 14. Maſscardus dict. concl. 53. vbi latiſsſsimè Menochius lib. 5. dict. præſsumpt. 3. ex num. 42. cum ſsequentibus, & in propoſsita ſspecie, atque in foro exteriori probandum eſsſse iudiciis & coniecturis perſspicuis, atque modis à iure ſstatutis, de quibus plenè egerunt Authores prædicti: Denique, in foro interiori ſsibi quemque conſsulere debere, quoniam omne quod non eſst ex fide, atque fraudandi alium intentione fit, peccatum eſst: & in caſsu prædicto, vbi ſseducitur quis, vt propriam ſsubſstantiam ad libitum, aut beneplacitum alterius relinquat, ad reſstitutionem obligat, & damni cuiuſsque ea ratione proueniétis ſsatisfactionem, vt eſst de mente Molinæ in dicto loco, & in ſse adeò verum, vt maiori comprobatione non indigeat.

Tertiò extenditur ſsuperior reſsolutio, vt in propoſsita

* ſspecie, cùm teſstamentum faciunt maritus & vxor, vel alij duo ſsimul, in eadem ſscriptura, aut charta, coniunctímque de bonis ſsuis diſsponunt, vel aliquo modo, aut nominatim in aliquam cauſsam expendi illa decernunt, vſsque adeò ſsuperſstes pro ſsua parte eam diſspoſsitionem reuocare poteſst, vt defunctus ex hæc reuocatione deceptus non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniu

*ria facta fuiſsſsè cenſseatur, cùm notum ſsit omnibus eam conditionem actum illum ex ſsui natura ſsortiri, per text. in l. cum donationis, C. de tranſsactionibus, l. ille, ff. de hæredibus inſstituendis; nec poſsſse quem pactione aliqua ad non mutandum ſsuum teſstamentum adſstringi, vt iura vulgata docent, ſsibíque imputare debet, qui cùm reme

*diis opportunis vti potuiſsſset, ne propria voluntas illuſsoria redderetur, néve alterius ſsimul ſsibi teſstantis diſs

*poſsitio reuocari poſsſset ab eo, non ſse præuenit, damnúmque ex hoc contingens æquo animo pati debet, cùm

* magis propriâ culpâ, & negligentiâ ſsuá, quàm aduerſsarij fraude id contingat, argumento textus in l. quod quis, ff. de regulis iuris, l. ſsi communis familia, ff. de noxalibus actionibus, cap. licet Epiſscopus, de preæbendis, in 6. eo ma

*gis, quòd damnum. hoc promiſscuum eſst, & caſsus communis: nam & poterat priùs ſsuperuiuens mori, quàm defunctas: & tunc defunctus eiuſsdem conditionis eſsſset, cuius & nunc viuens, & ob id onus diſsſsimile non fuiſsſse, nec æquale diiudicari non poteſst, argumento textus in l. de fideicommiſsſso, C. de tranſsactionibus, l. ſsi pater puellæ, C. de inofficioſse teſstamento, quod eſst de mente omnium hucuſsque in propoſsito Scribentium, qui ſsemper dicunt, prædefunctum ſsibi imputare debere, quòd eo modo diſsponere voluerit, nec aliam diſsponendi viam elegerit, quâ decipi ipſse, aut diſspoſsitio ſsubuerti non poſsſset. Sed inter alios rectius adnotarunt, & eleganter fundant Caſstrenſsis in conſsil. 243. col. 2. in medio, vbi notanter dicit: Nec obſstant allegata in contrarium; quia potiùs ſse decepiſsſset dicta vxor, ſsi hoc credidiſsſset, quia non reuocaret, cùm ſscire debuit, reuocabilia eſsſse legata de ſsui natura: vnde hunc caſsum euenire poſsſse proſspicere debuit, l. ſsi quis domum, §. 1. ff. locati: ſsi ergo non proſspexit, ſse ipſsum circumuenit. Corneus in conſs. 159. colum. 1. lib. 4. Alciatus in dict l. licet, C. de pactis, in verſsic. ſsed quid ſsi alterum pœniteat, in illis verbis: Nec probabiliter quiſsquam allegaret non exiſstimaſsſse, vt alter pœnitentia duceretur: cùm huiuſsmodi voluntates ambulatoriæ ſsint, debeàtque vnuſsquiſsque id prouidere. Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. concluſs. 6. num. 1218. per totum, & num. 1226. in verſsiculo, item & hæc ſsententia ex eo patet, & in conſsil. 2. num. 41. per totum, vbi Caſstrenſsem, & Alciatum retulit in locis relatis nunc, Couarr. in rubrica de teſstamentis 2. part. num. 8. in verſsic. nec iniuria cuiquam. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 23. num. 2. in verſsiculo, ad ea autem quæ Bologninus, & pungit Valaſscus dict. conſsultat. 7. num. 8. Ludouicus Molina de iuſstitia & iure, tract. 2. diſsput. 252. verſsic. quando tamen, in finalibus verbis.

Quartò extenditur, teſstamentum, à coniuge ſsuperſsti

*te pro ſsua parte reuocari poſsſse, quamuis maritus & vxor ſsimul teſstentur, & in aliquam cauſsam ſsua bona ſsimul expendi, aut conuerti conſstituant, & vtriuſsque bonorum vſsufructu ſsuperuiuentem frui cauerint expreſssè; nam etſsi ſsuperuiuens, alio mortuo, prædicto vſsufructu fuerit fruitus, id non impediet, quominus teſstamentum prædictum quoad ſsua bona reuocare poſsſsit. Quod cum iudicio aduertit, & plenè fundat Burg. Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1219. vſsque ad numer. 1224. quo loco in fortioribus terminis defendit, & multis ra

*tionibus confirmat vſsque ad num. 1228. & in conſs. 2. ex num. 21. vſsque ad num. 41. quòd ſsi teſstamentum faciant maritus, & vxor in eadem ſscriptura ſsimul, & in teſstamento ipſsum teſstamentum non reuocandi onus expreſssè fuiſsſset conſstitutum, & ob id fructus ſsuperuiuenti illic aſsſsignarentur, quòd nec hæreditatis aditione, nec fructuum perceptione prædictum onus acceptatum videtur, nec fieri poteſst irreuocabile teſstamentum, vt dictis locis adeò plene comprobat, vt nihil vltrà deſsiderari poſsſsit.

Quintò extenditur ſsuperior reſsolutio ad Maioratum

* etiam, aut meliorationem, vt ſscilicet Maioratus, aut melioratio à viro & vxore ſsimul inſstitutus. poſsſsit ab vno illorum, altero mortuo, reuocari. Rodericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, limitat. 5. verſs. & hæc nota ad teſstamenta. Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. p. num. 1216. & in conſsil. 2. ex num. 16. vſsque ad num. 21. Couarruu. in rubrica, de teſstamentis, 2. part. num. 8. Menchaca de ſsucceſsſsionum reſsolutione, lib. 1. §. 1. num. 11. Padilla in l. clari, num. 19. C. de fideicommiſsſsis. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Peralta in |

p. 94

l. ſsi quis in principio teſstamenti, num. 116. ff. de legatis 3. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 23. num. 2. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 46. & in conſs. 2. num. 6. Angulus ad leges meliorationum. l. 2. gloſsſsa 2. num. 2. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 1. num. 14. Azeuedius in l. 1. tit. 6. ex num. 23. & in l. 4. tit 7. num. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Pichardus in §. igitur, de pupillari ſsubſstitutione, num. 4. & 5. D. Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſsſsa 18. num. 54. LudouicusMolina de iuſstitia & iure, tractatu 2. diſsputat. 152. in principio. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 310. num. 9. Quod intelligi debet, niſsi tempore fa

*cti Maioratus, aut meliorationis, vel poſsteà, antequam alter eorum reuocaret, poſsſseſsſsio bonorum, aut ſscriptura Maioratus coram Tabellione tradita ſsit, vel melioratio ob cauſsam oneroſsam fuerit facta, ſsecundùm formam l. 17. & 44. Tauri: tunc enim reuocatio non permitteretur; quod eſst de mente dictorum Authorum, & in terminis ſsic adnotauit Mieres vbi ſsuprà, dict. quæſst. 23. num. 2. Ioannes Guttierrez in initio cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 47. in princ. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 1. num. 15. vel niſsi ex ſscriptura Maioratus,

* quem vir & vxor conſstituerunt, conſstaret, quòd vnus ſsine altero Maioratum illum non conſstituiſsſset, neque alioquin feciſsſset, vt dicebam ſsuprà, num. 23. & aduertit Mieres, de maioratu, part. 1. d. quæſst. 23. n. 3. cuius ſsententia, vt ibidem dixi, forſsan ſsuſstineri debet ex rationibus per eundem Authorem adductis, & aliis à me conſsideratis ibi. Deinde, niſsi maritus & vxor faciant ſsimul

* contractum inſsertum in tenore Maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quòd nunquam diſscedet à tali contractu; nam tunc coniux ſsuperſstes reuocare non poterit ex ſsententia eiuſsdem Mieres dict, quæſst. 23. num. 3. in verſs. aut niſsi maioratus. qui concludenti ratione confirmat, & verè explicat l. 17. & 44. Tauri, vt ibi videri poterit.

Ac denique, niſsi maritus ipſse ſsolus teſstetur ex con

*ſsenſsu vxoris, conſstituàtque Maioratum, aut meliorationem de bonis, tam ipſsius, quàm vxoris; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur hæc vltima voluntas, tam quoad bona viri, quàm quoad bona vxoris, l. nec fratris, C. de donationibus cauſsa mortis, l. ſsicut, §. venditionis, ff. quibus modis pignus vel hypotheca ſsoluitur. Ex quibus adnotarunt Doctores in mille locis teſstamentum, in quo quis de re aliena diſsponit, domini conſsenſsu expreſsſso, teſstantis morte adeò firmum effici, vt idem dominus bonorum contraria voluntate illud mutare non poſsſsit, idque in Maioratu, & melioratione, de quibus agimus nunc, Capellaniæ etiam, aut Patronatus inſstitutione, & in quacunque alia diſspoſsitione, recté acceperunt Rodericus Suarez, Iaſson, Guil. Benedictus, Tellus, Couarruuias, Padilla, Menchaca, Peralta, Burgos de Pace ſsenior, Pechius, Rolandus, Marſsarius, & Cephal. quos in vnum recenſset, & ſsic firmat Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. verſs. ſsed hoc limitari ſsolet. Mieres de maioratu, 1. part, quæſst. 23. videndus ex num. 4. vſsque ad num. 10. Bernar. Diaz regula 735. Matiençus in l. 1. tit. 6. gloſsſsa 1. num. & ibidem Azeuedius, num. 23. & 25. lib. 5. nonæ collectionis Regiæ, Salazar de vſsu & conſsuetudine, cap. 4. num. 27. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. n. 99. Burgos de Paz iunior ciuilium quæſst. 1. num. 15. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum, in initio, num. 46. Doct. Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſs. 18. de melioratione, numer. 55. Molina de iuſstitia & iure, tractatu 2. diſsputat. 152. in finalibus verbis. Angulus ad leges meliorationum. l. 2. gloſs. 2. num. 3. Pichardus in §. igitur, de pupillari ſsubſstitutione, num. vltimo. Cæuallos communium practicarum. quæſst 310. ex num. 10. qui ex mente communi veram huiuſsce rei rationem aſsſsignat, videlicet, quòd quando vnus conſsentit alteri de rebus ſsuis diſsponenti, velut contractus quidam celebratur ex reciproco ipſsorum conſsenſsu; & ſsic nimirùm ſsi reuocari non poſsſsit, ex vulgatis iuris regulis, & principiis, & non obſscurè ſsignificat textus in d. §. venditionis.

Ex his autem, & vltra cæteros hucuſsque Scribentes,

* ad nonnulla inferri poſsſse conſsideraueram: & in primis, non eſsſse ſsilentio prætermittendāprætermittendam ſsingularem, & notandam quidem conſsiderationem Ioannis Guttierrez in d. cap. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio, num. 47. per totum: Is enim ſsuperiorem reſsolutionem procedere etiam de iure Regio, poſst deciſsionem l. 17. & 44. Tauri, rectè affirmat, vt ſscilicet nec ex diſspoſsitione earum legum reuocari poſsſsit ab vxore Maioratus, aut melioratio de ipſsius conſsenſsu, & de bonis cómunibuscommunibus à marito tantùm facta, & leges prædictas ſsingulariter, & nouè declarat, vt latiùs ibi videri poterit. Addiderim ego liben

*ter duo: Primum, declarationem prædictam ad dictas leges Regias à nemine anteà traditam in terminis, ſsolùm prædictum Authorem ſsic tradidiſsſse, eius tamen ſsententiam ex mente eſsſse ferè omnium Authorum huius Regni, in propoſsito ſscribendum, qui in terminis ipſsarum legum ſsic præſsentiunt aperté, dum circa hoc innouatum fuiſsſse aliquid per eas leges non animaduertunt, ſsic potiùs tranſseunt cum reſsolutione communi, etiam poſst dictas leges Regias, ac inter alios apertiùs Pelaez a Mieres, qui in declaratione ipſsarummet legum ſsæpe inſsiſstens, d. quæſst. 23. à princ. 1. part. nihil nouitatis detegit in illis. Secundum eſst, ſsententiam eiuſsdem Guttierrez, rectè probatam per Azeuedium in l. 1. tit 6. n. 26. verſsiculo, neque ſsupradictæ, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ſsolutionem tamen ab eo traditam ibi, non quidem eſsſse nouam, vt ipſse demonſstrare velle videtur, ſsed potiùs eundem Ioannem Guttierrez tradidiſsſse eam loco relato ſsupra, & exactius quidem, vt ibi videri poterit.

Secundò infertur ad ea, quæ in propoſsito ſscribit Ro

*dericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, limitat. 5. in verſsic. & hæc nota ad teſstamenta, circa quæ etiam nullus Recentiorum inſsiſstit: dicit enim ibi præfatus Author, conſsenſsum vxoris in propoſsito caſsu, cùm maritus facit teſstamentum de bonis tam ipſsius, quàm vxoris, ſsolùm operari vnum effectum, quod licèt ipſsa poſsſset reuocare, ſsi faceret teſstamentum, tamen ex quo conſsenſsit maritum de bonis ſsuis teſstari, confirmabitur teſstamentum morte mariti, etiam in bonis vxoris; & ſsic ipſsa non poterit reuocare: non tamen operatur effectum, vt poſsſsit pater inter filios diſsponere, nec eos in Legitima ampliùs grauare in bonis vxoris; & reddit veram rationem, quia quemadmodum ipſsa teſstando non poſsſset grauare, vt in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſso teſstamento: ita nec consentiendo in teſstamento mariti; cum ille qui prohibetur alienare, prohibeatur & alienanti conſsentire, l. 2. C. ſsi aduersus donationem, & licèt Rodericus ipſse, ſsub verbo, videtur, ſsic crediderit poſsſse dici: id tamen adeò verum eſst, vt nullam in ſse difficultatem habeat; quapropter dumtaxat addiderim, poſsſse maritum de conſsenſsu vxoris ſsic teſstantem, aliquem ex filiis communibus in Tertio bonorum meliorare, ex ratione eiuſs. dem Roderici à contrario ſsenſsu: quemadmodum enim ipſsa teſstando poſsſset meliorationem facere; ita & conſsentiendo in teſstamento, aut diſspoſsitione mariti, ab eo poterit vnus ex filiis meliorari, aut etiam plures; quod ſsimiliter abſsque difficultate procedit, nec alia comprobatione indiget.

Tertiò infertur ad reſsolutionem, quam tradit Mieres

* de maioratu, 1. part. quæſst. 23. num. 8. quo loco exiſstimauit, quòd ſsi maritus faciat Maioratum de re vxoris, conſsentiente ipſsa, non poterit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, licèt mater ſsit mortua, quod ſsimpliciter, aut ſsic indiſstincte dictum ſstare non poſsſset ex vulgatis iuris regulis, & principiis. Addit poſstmodùm Author ipſse id procedere, ſsi mater habeat licentiam ad faciendum Maioratum, nam aliàs non poſsſset mater per illum actum filio præiudicare in remanente bonorum; quod verè dictum eſst, & confirmatur ex his, quæ ad explicationem Roderici anteà dicebamus, quem Mieres |

p. 95

non retulit ibi. Addiderim ego, in propoſsito caſsu patrem habere debere vſsumfructum in Maioratu filij de bonis matris, atque ex conſsenſsu ipſsius à marito inſstituto, quandiu filius ipſse in poteſstate parentis remanet, ex his, quæ in Maioratu obueniente filio ex linea materna ſscribunt Antonius Gomezius in l. 48. Tauri, num. 3. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. ex num. 18. cum ſseqq. Mendez in repetitione l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, 1. part. num. 37. & 2. part. num. 106. Matiençus in l. 9. tit. 1. gloſs. 1. num. 5. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ſsic anteaquàm verificetur deciſsio l. 48. Tauri, quæ hodie eſst l. 9. tit. 1. lib. 5. Compilationis, vbi plenè declarant Matiençus, & Azeuedius, Antonius Gomezius in d.l. 48. Tauri; tunc enim nullum. vſsumfructum penes ſse retinere poterit pater, ex diſspoſsitione earum legum: in Legitima autem, neque in vſsufructu eius nullum grauamen imponi poterit ex eiſsdem, quæ ſsuperiùs diximus.

Quartò infertur ad explicationem quæſstionis, quam

* adducit Rodericus ipſse Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in limitat. 5. in verſsic. & per prædicta aliàs dicebam; vbi ex ratione eorum, quæ ſsuperiùs tradidimus, dicebat aliàs in quæſstione de facto, cùm quidam miles haberet licentiam ipſse ſsolus ad maioratum faciendum de bonis ſsuis, & ipſse feciſsſset de bonis ſsuis & vxoris conſstante matrimonio acquiſsitis, cum conſsenſsu vxoris, quòd ita fuit validum, quod morte eius fuit confirmatum, nec vxor potuit illud reuocare. Id enim ego veriſsſsimum puto, quamuis ipſse Author cogitandum reliquerit, nec determinare auſsus fuerit, nihílque eſsſse, quod præfatæ diſspoſsitioni impedimento eſsſse poſsſsit: quamuis enim licentia Regia marito dumtaxat coneſsſsa fuiſsſset, vt ipſse ſsolus Maioratum de bonis ſsuis facere poſsſset; id tamen non excludit, quin etiam & de bonis vxoris, modíſsque à iure introductis, & intra quantitatem lege permiſsſsam Maioratus ipſse fieri potuerit, quia per licentiam Regiam marito tantùm conceſsſsam, beneficium, aut licentia legis, ex qua licitum eſst in tertia, & quinta bonorum parte Maioratum inſstituere; nequaquam reſstringitur, nec debet filio, in cuius fauorem etiam, non tantùm parentis, conceſsſsa fuit, obnoxia eſsſse licentia ipſsa, vtpote cùm eâ etiam non interueniente, maritus poſsſset de ſsubſstantia vxoris, conſsentiente ipſsa, in quantitate à lege permiſsſsa Maioratum inſstituere, vt apertè ſsupponit Mieres de maioratu, dict. quæſst. 23. num. 8. Nec poterit vxor reuocare vllo modo, cùm vis, & ratio dictorum iurium, hoc eſst, l, nec fratribus, C. de donationibus cauſsa mortis, & l. ſsicut, §. venditionis, ff. quibus modis pignus, vel hypotheca ſsoluitur, ac etiam traditiones Doctorum non debeant ex licentia Regia ſsic conceſsſsa alterari; imò ita militent vt in alio caſsu, cùm licentia illa marito conceſsſsa non fuiſsſset.

Subdit ſstatim Rodericus, poſstquam ſsuperiora cogitanda reliquit, in hunc modum: Non tamen valuit niſsi eo modo, quo valeret, ſsi ipſsa per ſse faceret teſstamentum, quia ipſsa non poterat filium vnum meliorare, niſsi in tertia & quinta. Quod veriſsſsimum eſst, vt vides; quinimò etſsi

* filij non extarent, ſsi maritus conſsentiente vxore ex bonis omnibus ipſsius Maioratum inſstitueret, tunc licité poſsſset vxor reuocare, ex quo nulla bona ei ſsuperſsunt, de quibus teſstari poſsſsit & quia eſsſset facere donationem omnium bonorum, quæ à iure reprobatur, vt cum aliis reſsoluit Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 1. num. 16. & 17. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 311. num. 11. qui mouentur præcipuè ex deciſsione l. 69. Tauri, quæ hodie eſst l. 8. tit. 10. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, de quarum legum materia vltra Anton. Gomezium, Matiençum, Azeued. & alios ibi, vide omninò Dueñas regula 219. Molin. de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 10. à n. 10. vſsque ad n. 26. Aldobrandinum in conſs. 104. volum. 1. Hippol. Riminald. in conſs. 24. ex num. 58. lib. 3. Gamam deciſs. 166. & decis. 255. infifinitosinfinitos alios ſsciens conſsultóque prætermitto, proptereà quòd ab Additionatore Gamæ recenſsentur in vnum in addit. ad d. decis. 166. 1. part.

Quintò infertur ad explicationem eorum, quæ in

* propoſsito adnotauit Gregorius Lopez in l. 9. tit. 13. partita 5. in gloſsſsa, el ſseñor lo conſsintieſsſse, dicens, quòd ſsi maritus de conſsenſsu vxoris fecit Maioratum de re vxoris, illa conſsentiente, taliter quòd maritus diſsponeret, vt de re propria ipſsius mariti, ſsi poſsteà maritus reuocet donationem, aut maioratum, remanebunt bona apud maritum, & non redibunt ad vxorem. Ad quam quæſstionem inducit etiam doctrinam Baldi in l. 1. C. ſsi vnus ex pluribus appellantibus, in verſs. item quæro: addit tamen, quòd ſsi Maioratus ex tali re factus fuit in filium communem, videtur quòd filio debeat remanere ex defectu cauſsæ finalis, vel quòd reuerti debeat ad matré: & tandem cogitandum relinquit, & Gregorij mentionem faciunt, ſsed ampliùs non inſsiſstunt, Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 23. num. 4. in verſs. & l. 9. Ioannes Guttierrez in repetitione cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. in initio, num. 48. qui ſsic indiſstinctè tranſseunt cum illo: in

*ſsiſstit tamen, ac de veritate eius veretur Azeuedius ſsolus in l. 1. tit. 6. num. 26. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ.

Ego verò, vtrem hanc ſsubobſscuram quidem, & val

*dè dubiam explicem, nonnulla adnotare decreui, ex quibus cùm occaſsio ſse offeret, faciliùs id diffiniri poſsſse exiſstimaui, nec æquum eſsſse, quæſstionem prædictam à nullo hactenus explicatam, ſsilentio prætermittere, ſsic, vt nuſsquam eiuſsdem vera reſsolutio habeatur.

Et in primis conſstituo, negari non poſsſse, quin in caſsu

* prædicto, iuſstam habuerit dubitandi rationem Gregorius Lopez, nec immeritò cogitandum reliquerit dubium prædictum, tum ob rationes, quas pro vtraque parte non malè conſsiderauit Azeuedius loco relato ſsuprà; tum etiam, quòd mortua vxore, de cuius re Maioratus fuit inſstitutus, durum videretur alicui, quòd poſsſset maritus reuocans Maioratum, ab eo auferre, cui ex voluntate, & conſsenſsu vxoris fuerat ius iam quæſsitum, vt mox dicemus, viámve aperiri, quâ viuentium, defunctorùmque voluntates facilè valeant defraudari, aut ſsaltem, poſsito quòd ex natura actus abſsque iniuria alterius Maioratum reuocare liceat, difficillimum eſsſse diiudicare, quid in caſsu propoſsito de bonis fieri debeat, cùm ſstet voluntas vxoris dumtaxat pro eo, qui ad Maioratum fuit nominatus, non pro alio, nec aliter in caſsu reuocationis conſsultum appareat.

Secundò conſstituo, in propoſsita ſspecie, vtcunque res

* ſse habeat, mihi equidem compertiſsſsimum eſsſse, ſsi maritus poſsteà reuocet Maioratum, quòd bona huiuſsmodi penes eum nullo modo remanere poſsſsint, nec debeant, idque propter rationes conſsideratas ab Azeuedio vbi ſsuprà, dict. n. 26. quæ fortiter vrgent, & verè concludunt. Inde & conſsequenter, quòd neque de eis bonis diſsponere poteſst maritus aliquo modo; nam etſsi concedamus, liberè eum reuocare poſsſse, tam ex natura actus, qui geritur, quàm ex iuris diſspoſsitione, iuxta ea, quæ reſsoluimus ſsuprà: ipſsum tamen penes ſse retinere poſsſse bona, aut de illis aliquo modo diſsponere, nullus quidem concedere audebit, qui voluntatem prædefuncti, ex cuius conſsenſsu in certam aliquam perſsonam Maioratus fuit inſstitutus, ac iuris rationẽrationem maturò perſspiciat, vt rectè aſsſserit Azeued. in d.l. 1. tit 6. n. 26. ante fin. lib. 5. nouæ collect. Regiæ.

Tertiò conſstituo, ex his facilè conſstare, quæſstionem,

* aut litem ſsuper bonis prædictis, inter eum qui nominatus fuit ad Maioratum, & ſsucceſsſsores ab inteſstato futuram, aut forſsan cum hæredibus, ſsi hæredes ex teſstamento fuiſsſse contingeret; maritum verò à petitione, aut retentione eorum excludendum omninò, nec iurè aliquo poſsſse litem iuſstam mouere.

Quartò conſstituo, in caſsu prædicto, bona quidem

* libera remanere, nec vinculo, aut Maioratui ſsubiecta, idque non ex ratione conſsiderata per Azeuedium, in dict. l. 1. num. 26. in verſs. vel dicendum, quæ minimè vrget in quæſstione Gregorij, quippe cùm ille loquatur, quando maritus de conſsenſsu vxoris, & de re ſsua tantùm vxoris eiuſsdem, tanquam de propria Maioratum inſstituit; Azeuedius verò loquitur in caſsu, quo de rebus |

p. 96

vxoris, & eiuſsdem mariti ſsimul maritus ipſse Maioratum inſstituit: in quibus terminis adduci poſsſset præfati Authoris ratio, quod ſsub vna diſspoſsitione, & conſstructu verborum, vxoris & mariti diſspoſsitio facta fuit, & vna tantùm eſst: Ratio ergo in alio conſsiſstit, ad quod nullus hactenus animaduertit in propoſsito, videlicet, quòd cùm maritus teſstatur de re vxoris, ex conſsenſsu eiuſsdè vel Maioratum inſstituit, licèt mortuo marito reuocare non poſsſsit vxor diſspoſsitionem; nam eiuſsdem mariti morte confirmatur hæc vltima voluntas, vt certum eſst, & diximus ſsuprà, num. 38. maritum tamen ipſsum reuocare poſsſse teſstamentum, aut Maioratum à ſse ex conſsenſsu vxoris factum, nec ante mortem ipſsius confirmari, nullus negauit, qui in propoſsito ſscripſsit, vnanimiter potiùs omnes admittunt, vt conſstat ex eiſsdem relatis ſsuprà, dict. num. 38. & apertè ſsentit cum aliis Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. in verſs. ſsed hoc limitari ſsolet. Sed quid immoramur? ipſsemet Gregorius de reuocandi poteſstate non dubitauit, nec etiam dubitarunt Authores relati ſsuprà, qui dubium eiuſsdem excitarunt: ſsed pro certo ſsuppoſsito, quod poterat maritus reuocare, quid inde de re vxoris fieri deberet, in quæſstionem adducunt; ſsi igitur verum eſst, ante mortem mariti, diſspoſsitionem eo modo confectam non confirmari, vel ſsaltem in eius vita reuocabilem, neceſsſsarium eſst, & conſsequens, vt reuocatione facta per maritum, in caſsu prædicto bona libera remanere debeant, tanquam ſsi ab initio nihil factum fuiſsſset; nec Maioratûs iure poſsſsideri poſsſsint ab alio: itavt ſsi extent filij còmunescommunes inter eos æqualiter debeat diuidi res, ex qua inſstitutus fuerat Maioratus, argumento text. in l. vnum ex familia, §. rogo, vbi eleganter Petrus de Peralta ex num. 14. cum ſseqq. & in l. cum quidam, ff. de legatis 2. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 41. Mieres de Maioratu, 1. part. quæſst. 48. ex num. 13. cum ſseqq. aut filiis non exiſstentibus vel ad hæredes, ſsi fortè fuerint, vel ad ſsucceſsſsores ab inteſstato pertinere debeant.

Quintò conſstituo, nihil vrgere in fauorem eius, qui

* nominatus eſst ad Maioratum, nonnulla, quæ de iure iam quæſsito ex conſsenſsu ex vxoris non tollendo, atque ex doctrina Bartoli in l. qui Romæ, §. Flauius, ff. de verborum obligat. adduxit Azeuedius in dict. l. 1. tit. 6. lib. 5. num. 26. Nam vltra quod doctrina Bartoli in eo loco, latiorem interpretationem requirit, & iuxta communes Doctorum traditiones intellecta, in contrarium non facit, vt conſstat ex his, quæ ſscribunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, ex n. 29. Dueñas regula 216. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. ex num. 73. cum ſsequent. Mieres de maioratu, part. 1. quaeſst. 24. per totam. Gratianus regula 410. Ioannes Guttierrez practit. lib. 2. quæſst. 52. & multi alij, cum quibus plenè Additionator Gamæ in addit. ad deciſsionem 8. 1. part. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 249. in caſsu prædicto argui non poteſst de non præiudicando iuri quæſsito ex conſsenſsu vxoris: quippe cùm ius illud ex ea diſspoſsitione acquiſsitum fuerit, quæ fui naturâ reuocabilis eſst; nec ante mortem mariti confirmatur: vnde poſsſsent potiùs retorqueri in contrariũcontrarium communes DoctorũDoctorum reſsolutiones, iuxta ea, quæ ſscripſserunt Decius in conſs. 58. n. 3. & in conſs. 607. num. 8. Socinus in conſs. 236. lib. 2. Mieres d. quæſst. 24. num. 6. in verſs. quòd ſsi iam venit dies.

Sexto conſstituo, præfatam rationem, & reſsolutionem

* ſsuperiorem æqualiter etiam militare, cùm à marito ex cõſsenſsu vxoris factus eſst Maioratus de bonis tam ipſsius, quàm vxoris, ſsicut in ſsuperiore, cùm de re tantùm vxoris factus eſst de conſsenſsu vxoris ipſsius: & tunc non malè vrgere rationem per Azeuedium conſsideratam in d.l. 1. tit. 6. lib. 5. dict. num. 26. in verſs. vel dicendum vt bona vxoris libera remanere debeant, vt ſsuperius diximus.

Septimò tandem conſstituo, præfatos Authores, qui

* Gregorij Lopez dubium excitarunt, ac inter eos Gregorium ipfum, notâ aliquâ dignos quidem eſsſse, eo quòd ſsupponentes pro certo, licere marito iure ipſso, MaioratũMaioratum de re vxoris ſsic inſtitutũinſtitutum reuocare, dubitare non debuerũtdebuerunt admiſsſso eo, an remaneret Maioratus. Quomodo enim Maioratus ſsubſsiſstere poterat diſspoſsitione reuocata, ex qua initium ſsumere debuiſsſset; aut quo titulo poſsſset nominatus petere Maioratum? Et hactenus de his, quæ vt vides, non abſsque maximo labore, aſsſsiduáque cogitatione digeruntur, nec alibi erant ſsic ſscripta per alium.

Nunc verò quinto loco, & principaliter conſstituen

*dum eſst, dubium maximum eſsſse, poſsito, quod veriſsſsimum eſst, vt cùm teſstamentum fit à duobus in eadem ſscriptura aut charta, ſsuperuiuenti licet pro ſsua parte reuocare illud, etiamſsi vſsufructu, aut fructibus bonorum fruitus ſsit, alióve commodo quocunque, atque etiamſsi in teſstamento onus non reuocandi teſstamentum ipſsum expreſssè fuiſsſset iniunctum, vt ſsuprà reſsoluimus, an teſstamentum dicto in caſsu reuocans, perceptos fructus, ſsiue commodum ex teſstamento ſsibi proueniens reſstituere ſsit adſstrictus; in quibus terminis quæſstionem proponit Burgos Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. parte, conclu

*ſsione 6. num. 1228. & eam non diſsſsoluit, dumtaxat dicit, complura ad vtramque partem expendi poſsſse, & ſsuper hoc accuratius cogitandum eſsſse, & præter Doctores in locis relatis ab ipſso numeris præcedentibus, videre oportere textum in l. cùm donationis, C. de tranſsactionibus, & in l. Imperator, §. cùm quidam, ff. de legatis 2. & in l. 2. tit. 4. partit. 6. & Alexandrum in conſs. 113. Perſspectis his, lib. 6. in columna penultima, Videamus nunc, an ex his aliquid poſsſsit deduci, quo dubium præſsens valeat diffiniri.

Et in primis, text. in dict. l. cùm donationis, C. de tran

*ſsactionib. non obſscurè probat, quòd licèt pollicitatio de inſstituendo tranſigentẽtransigentem hæredem, non impleatur ab eo, cum quo tranſsigitur, vel cui donatur; tranſsactio tamen, vel donatio non reſscinditur, vt Baldus ibi, in ſsummaria adnotauit, & ibidẽibidem Gloſsſsa magna inde deduxit, liberationem ab aliquo alicui conceſsſsam ſsub modo, vt is eundem liberantem hæredem inſstituat, validam eſsſse, cùm etiam non ſsecuta inſstitutione, in pari cauſsa turpitudinis, potior ſsit conditio poſsſsidentis, & ſsic debitoris, quamuis liberatio omninò nulla eſsſset, ſsi ſsub conditione concepta fuiſsſset, authoritate eiuſsdem Gloſsſsæ, quæ frequentiori Doctorum calculo recipitur, vt profitetur Couarruuias in cap. cum tibi, de teſstamentis, num. 13. in verſs. ex quibus ibi, & hoc in effectu dixit Alexander in d. conſs. 113. in colum. penultima, Aliàs mihi, num. 19. quem retulit Burgos Salon vbi ſsuprà; ibi enim ex ſsententia dictæ Gloſsſsæ probauit, quod quamuis conuentio de diuidenda certo modo hæreditate viuentis, non valeat; tamen donatio per me facta tibi ſsub hoc modo, ſseu ob hanc cauſsam, videlicet quod debeas hæreditatem talis viuentis mecũmecum cõmunicare, non vitiatur, ſsed vitiatur ipſse modus, adeò quod ego qui dono, ſsi volo agere ad modum implenũimplenum, non debeo audiri, vt aliorum relatione Alexander ipſse probauit. Ex quo, & prædictis non incongruè deducitur in terminis noſstris, quòd licèt ſsuperuiuens voluntatem præmortui non ſseruauerit, ſsed diſspoſsitionem pro ſsua parte reuocauerit. provt iure poteſst, nihilominùs vitiari non debeat alterius diſspoſsitio, ex qua percipit commodum; & ſsic non ſsecuto etiam effectu, quem præmortuus deſsiderauit, cùm in pari cauſsa potior ſsit conditio poſsſsidentis, fructus aut commodum perceptum retinebit, nec tenebitur reſstituere, iuxta ſsententiam dictæ Gloſsſsæ iunctæ ſsuo textui, quæ aliter induci non valet.

Textus verò in dict. l. Imperator, §. cùm quidam, ff.

* de legatis 2. verè induci non poteſst in propoſsito, proptereà quòd in ſspecie illius textus, compenſsatio fit, vel computatio virilis ad virilem, vt honoratus in Quota, grauari non debeat in alia Quota vltra vires relicti: inde eſst, quòd ſsi plus eſsſset in virili portione, quam fratris reditas haberet, etiam fructuum quos patruus percepit, vel cùm percepere potuit, dolo non percepit, haberi debere rationem; quòd longè differt à caſsu noſstro, in quo minimè fit computatio hæreditaris præmortui, cùm hæreditate ſsuperuiuentis, ſsed dumtaxat inquiritur de fru|

p. 97

ctibus, aut de commodis ex hæreditate præmortui perceptis ab eo, qui teſstamentum reuocauit pro ſsua parte, nec contingere poteſst inconueniens prædictum grauaminis, quod ibi principaliter inſspicitur; imputet enim ſsibi, qui eam viam diſspoſsitionis elegit, per quam iudicium ſsuum ſsubuerti poſsſset, fructibúſsve, aut alia vtilitate fraudari.

Denique dict. l. 2. tit. 4. partit. 6. quam ipſse Salon ex

*pendit loco relato ſsuprà, in neutram partem induci poteſst, quoniam dumtaxat dicit, quòd conditiones de præterito, vel de præſsenti non ſsuſspendunt teſstatoris diſspoſsitionem, ideò non ſsunt propriè conditiones, niſsi quæ ſsunt de futuro; quòd ſsi quis dicat, cùm de futuro ſsunt, impleri debere conditiones, apertè denotare eam legem, & ſsic videri quòd in propoſsito facere poſsſsit; nihil inde deducet, cùm ea conditio ſseruari non debeat, quâ ad hæredem certum inſstituendum quis adſstringitur, vt mox dicemus: quod ad fructus verò attinet reſstituendos, vel retinendos, nihil etiam ex illa lege poteſst deduci.

Molina verò de Hiſspanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2.

* num. 84. verſs. vtrùm autem in eodem dubio, an ſscilicet Maioratu à duobus ſsimul confecto, & à ſsuperuiuenti reuocato, fructus percepti ab eius ſsucceſsſsore ſsint reſstituendi, vel non, nihil etiam reſsoluit, ſsed dumtaxat dicit videnda eſsſse ea, quæ circa id congerunt Palacios Rubios in repetitione rubricæ, §. 69. num. 12. Segura in repetitione l. 1. §. ſsi vir vxori, ff. de acquirenda poſsſseſsſsione, Gregorius Lopez in l. 8. titul. 4. partita 5. in verbo, en vida, verſsiculo, vrget etiam. Baëça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 33. per totum, Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 4. num. 21. & lib. 1. cap. 12. num. 4. Tiraquellus de iure conſstituti, ampliat. 24. num. 7. & in l. ſsi vnquam, in verbo, reuertatur, num. 235. C. de reuocandis donationibus. Horum omnium reſsolutiones à me di

*ligenter prælectæ dumtaxat euincunt, donationem filio factam, & tanquam inofficioſsam reuocatam, vel factam extraneo, ex ſsuperuenientia liberorum reuocari ſsine fructibus medio tempore perceptis; idémque obſseruandum in alia diſspoſsitione quacunque, quæ valet ſstatim, nec ſsuſspenditur eius confirmatio poſst mortem alicuius, vel ſsi ex voluntate domini rem quis poſsſsideat, vel cùm is, qui fructus percepit, erat interim dominus, etiamſsi res eſsſset ſsubiecta reſstitutioni; ſsed non ſsunt expreſsſsæ in terminis noſstris ad deciſsionem præfati dubij, quamuis rationes earum expendi poſsſsint in fauorem ſsuperuiuentis, vt commodum quod ex teſstamento præmortui habuit, aut fructus quos percepit, reſstituere non teneatur.

Azeuedius etiam in l. 1. tit. 6. num. 25. lib. 5. nouæ colle

*ctionis Regiæ, ſsuperiora non diſsputat, nec certam nobis reſsolutionem oſstendit, ſsed remittit ſse ad ea, quæ Burgos de Paz, & Molina vbi ſsuprà ſscripſserunt, qui, vt vidiſsti, dubitationem hanc nullo modo diluunt.

Et denique Aluarus Valaſscus, qui nihil dicit ex his,

* quæ ſsuperiùs à me adnotata fuêre, in conſsultat at. 7. num. 7. per totum, latiùs rem hanc pertractat, & in propoſsito mouet dubium, an ſsuppoſsita validitate inſstitutionis ad inuicem inter coniuges, poſsſsit alter ex coniugibus. poſstquam ſsucceſsſsit in hæreditate alterius prædefuncti, & eâ potitus eſst per totum vitæ ſspatium, teſstamentum pro parte ſsua mutare, & ſsubſstitutum, quem ambo de communi conſsenſsu in teſstamento vocarunt, portione ſsua priuare, pro ſsua parte teſstamentum mutando, vt quotidie ſsolent facere coniuges ſsuperſstites; Et dicit habere hoc pluſsquàm dubitationis propter fraudem, quam coniux ſsuperſstes videtur commiſsiſsſse; forſsan enim vxorem non inſstituiſsſset, ſsi cogitaſsſset eam mutaturam voluntatem, & alteri quàm perſsonæ deſsignatæ hæreditatem ſsuam relicturam, cùm iuxta iuris regulas ex fraude ſsua nemo lucrum conſsequi debeat: qua ratione non defuiſsſse viros doctos, qui dixerunt, quòd etſsi coniux ſsuperſstes poſsſsit teſstamentum mutare, debet tamen refundere hæredibus mariti, quicquid ex eius teſstamento lucri fecerit, ne ex dolo ſsuo commodum reportet; ipſse tamen Valaſscus contrariam ſsententiam, & in iure, & in praxi receptam eſsſse affirmat, imò quòd coniux ſsuperſstes poſsſsit liberè teſstamentum reuocare pro parte ſsua, nec quicquam de lucro teſstamenti refundere teneatur: & in id refert Speculatorem, Oldrad. Suarez, Alciatum,

* Tiraquellum, Burgos, Salon de Pace, & Petrum Pechium; qui omnes, quamuis expreſssè agnouerint, coniugem ſsuperſstitem liberè poſsſse teſstamentum pro ſsua parte mutare, quod veriſsſsimum eſst, nec vllam habet dubitationem; tamen de fructibus nihil dicunt, nec etiam exprimunt, an coniux ſsuperſstes, quicquid lucri habuit, refundere teneatur, vel non teneatur, vt ipſsos legendo, dignoſsces apertiùs: Salon etiam, & Molina in locis relatis à prædicto Authore, præfatum dubium non diſsſsoluunt, ſsed pro ſsolutione eius legendos nonnullos Authores admonent, vt ſsuperiùs vidimus, quamuis ipſsi, liberè poſsſse à ſsuperuiuente pro ſsua parte mutari diſspoſsitionem expreſsſserint.

Ego verò, vt in præfato dubio ſsententiam meam in

*terponam, poſstquam longa conſsideratione proceſsſsi, ſsequentia conſstituere omninò neceſsſsarium duxi, ne indiſstinctè, aut confusé, diſstinctione potiùs, & reſsolutione procedam. In primis, dubij prædicti exemplum aut caſsum tripliciter proponi poſsſse, vel vt proponebatur ſsuprà, num. 55. vel vt Valaſscus nunc relatus propoſsuit, vel etiam & generaliter, cùm teſstamentum faciunt maritus & vxor ſsimul in eadem ſscriptura, aut charta; & de rebus vtriuſsque certo modo, aut in certam cauſsam diſsponunt, vel vt Maioratus conſstituatur, aut aliquod pium opus peragatur: & in diſspoſsitione cauetur, quòd ſsuperuiuens per tempus vitæ ſsuæ, bonis omnibus, aut vſsufructu, eorúmve fructibus fruatur & poſst mortem eius, bona omnia in id conuertantur, quod expreſssè cautum fuerit; tunc enim ſsuccedit dubium propoſsitum, an ſsuperſstes reuocans teſstamentum pro ſsua parte, lucrum quod habuit ex teſstamento, fructúſsve quos percepit, reſstituere teneatur.

Secundò conſstituo, præmittendum eſsſse vnum ca

*ſsum, in quo nullus equidem dubitare poterit, nempe quando in caſsu prædicto expreſsſsa adſsit teſstatoris diſspoſsitio, quâ cautum ſsit expreſssè, quid in caſsu reuocationis Maioratus alteriúſsve diſspoſsitionis fieri debeat; quamuis enim verum ſsit, ad hæredem aliquem inſstituendum, diſspoſsitione nulla quem adſstringi poſsſse, nec etiam eſsſse viam, per quam non liceat teſstatori teſstamentum ſsuum immutare: tamen in caſsu reuocationis aliter diſsponere, vel diſspoſsitionem reuocare, aut fructus, commodúmve ſsuperuiuenti relictum adimere illudve iubere reſstitui, iure quidem poterit is, qui cum alio ſsimul teſstatur, nec aliter in cauſsam expreſsſsam teſstari vult, quàm ſsi is, qui ſsimul ſsibi teſstatur, voluntatem ſsuam adimpleat; quemadmodum ergo ſsuperuiuens liberè poteſst diſspoſsitionem immutare, nec hæreditatis aditione, fructuúmve perceptione, onus ſsibi impoſsitum agnouiſsſsè cenſsetur, vt mutare nequeat; ſsic etiam & præmortuus in caſsum reuocationis ſsibi conſsulere, & de fructibus, hæreditatéve ſsua ad alium modum diſsponere, vt voluntas eius modis omnibus adimpleri debeat, iuxta iuris regulas, vulgataſsque, & communes traditiones Doctorum: quod licèt inter omnes Scribentes; qui hoc capite præcitantur, ſsic in ſspecie adnotatum non fuerit; nullus tamen eorum negauit; imò in fortioribus terminis Mieres, & Pechius probarunt, vt vidimus ſsuprà, num. 23. & ſstatim dicemus: & quamuis in eiſsdem terminis, in quibus Mieres loquitur, contrà tenuerit Valaſscus d. conſsultat. 7. n. 7. & 8. tamen in caſsu voluntatis expreſssè nihil dixit, ſsentiens apertè, in eo dubium non eſsſse, & coadiuuatur ex his quæ cum Placentino, Iacob. Butrig. Bella-Pertica, Cino, Baldo, Saliceto, Alberico, Fulgoſsio, Iaſsone, & Alciato, obſseruauit Couarruuias in capit. cùm tibi, de teſstamentis, num. 13. in verſsiculo, nec illud hac in re: coadiuuatur etiam ex text. ſsingulari, & notando, ad quem miror nullum ex Scribentibus omnibus in propoſsito animaduertere, in l. ex facto, 17. ff. ad Trebellianum, vbi Vlpianus |

p. 98

Iureconſsultus in hunc modum ſscriptum reliquit: Ex facto tractatum eſst, an per fideicommiſsſsum rogari quis poſsſsit, vt aliquem hæredem faciat? Et Senatus cenſsuit, rogari quidem quem, vt aliquem hæredem faciat, non poſsſse. Subdit Gloſsſsa ibi, verbo, non poſsſse: cùm effectu; nam non poteſst ei auferre liberam teſstamenti factionem, argumento, &c. progreditur ſstatim Vlpianus, & inquit: Verùm videri per hoc rogaſsſse, vt hæreditatem ſsuam ei reſstituat; ideſst, quicquid ex hæreditate ſsua conſsecutus eſsſset, vt ei reſstitueret, &c. Ac denique in verſs. non tantùm, ſsic ſscribit: Non tantùm autem, ſsi hæredem, quem ſscripſsero, potero rogare, vt hæredem faciat aliquem: verùm etiam ſsi legatum illi, vel quid aliud reliquero; nam eatenus erit obligatus, quatenus quid ad eum peruenit.

Tertiò conſstituo, dubium eſsſse, quid dicendum ſsit in

* caſsu, quo expreſsſsam præmortui voluntatem, aut claram eiuſsdem diſspoſsitionem non habemus, quâ in caſsu reuocationis ſsuperſstitis ſsibi conſsuluerit; tamen ex aliis coniecturis, aut ex præfatione diſspoſsitionis apparet, non aliter ſsic diſspoſsiturum præmortuum, aut noti aliter fructus relicturum, quàm ſsi ſsibi certus eſsſset, alterum etiam diſspoſsitionem ſsuam, promiſssáve obſseruaturum: qua in ſspecie videnda erunt omninò ea, quæ diximus ſsuprà, num. 22. & 23. vbi retulimus Pelaez à Mieres de maioratu, 1. part, quæſst. 23. num. 3. & Petrum Pechium de teſstamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. num. 4. & 5. Ex quibus in hoc caſsu dici poſsſset, morte præmortui, diſspoſsitionem non confirmari, nec pro ſsua parte, vt ſseruetur ad eum modum, ad quem vterque diſspoſsuit, nec etiam vt ſsuperuiuens lucrari poſsſset fructus, quando ex contentis in diſspoſsitione apertè deprehendi poſsſset; non aliàs relicturum fructus præmortuum, aut non aliàs ſsic diſspoſsiturum, quàm ſsi, vt dixi, ſseruaretur in totum diſspoſsitio, réſsve in eodem ſstatu permaneret, in quo tunc erat. Valaſscus verò contradicit expreſssè dict. conſsultatione 7. num. 7. & num. 8. in verſs. ſsunt qui limitant; qui tamen nec Mieres nec Pechij mentionem facit, ſsic nec etiam Mieres retulit illos: idcircò res erit, cùm occaſsio ſse offeret, maturiùs conſsideranda; eò magis, quod admiſsſsa reſsolutione in caſsu præcedenti tradita, admitti etiam debebit & hæc reſsolutio, cùm ſsatis expreſsſsum dicatur quod ex præfatione, aut verbis aliis diſspoſsitionis, ſsiue ex probatis coniecturis deducitur, vt cùm aliis multis plenè adnotarunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, liba. 1. cap. 5. num. 2. & quatuor ſseqq. & num. 11. & ſseqq. & lib. 3. cap. 4. num. 39. & 40. Mieres de maioratu, ſsecunda pane, quæſst. 3. ex num. 20. cùm ſseqq. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 6. tit. 1. num. 8. Camillus Gallinius de verborum ſsignificatione lib. 2. c. 10. & non ſsolùm expreſsſsum dicitur, quod ex legitimis coniecturis colligitur; imò euidentem inducit voluntatem, ac ſsi verbis expreſsſsum eſsſset, l. licèt Imperator, vbi Gloſsſsa, Bartol. Caſstrenſsis, Alexander, & omnes Doctores communiter, ff. de legatis 1. Decius in conſs. 584. num. 2. Pariſsius in conſs. 71. num. 5. lib. 4. & cùm multis, Mieres de maioratu, in initio ſsecundæ partis, num. 3. & num. 6. cùm ſseqq. Mantica lib. 3. tit. 3. num. 10. Antonius Theſsaurus deciſsione Pedemontana 188. num. 2. cùm ſseqq. & deciſsione 248. num. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 1. ſsolutione 5. ex num. 13. cum ſseqq. fol. 153. Pedrocha in conſs. 2. num. 196. & ſspecialiter dictum, aut in ſspecie prouiſsum dicitur, quod ex mente, apparet per coniecturas legitimas. Signorolus in conſs. 176. num. 7. Barbacia in conſs. 89. num. 9. & 12. lib. 3. qui citant Bartol. in l. 1. in verſs. item ſsi apparet, ff. vi bonorum raptorum.

Quartò conſstituo, in caſsu dubio morte præmortui,

* teſstamentum, diſspoſsitionémve adeò confirmari, vt quãuisquamuis ſsuperuiuens pro parte ſsua immutauerit, adhuc alterari non debeat diſspoſsitio pro ſsua parte, nec etiam fructuum, alteriúſsve commodi reſstitutioni obnoxius ſsit ſsuperuiuensin; & in hoc caſsu libenter adhæreo reſsolutioni Valaſsci d. conſsultatione 7. num. 7. cuius rationes & veræ ſsunt, & concludunt, & coadiuuantur omninò ex dictis ſsuprà, ex num. 26. vſsque ad num. 32. vbi plenè adnotauimus, ex reuocatione huiuſsmodi non reſsultare deceptionem defuncti, ſsibíque imputare debere, qui tutiorem viam non elegit, atque remediis opportunis ſsibimer conſsulere non ſstuduit, nec naturam vltimarum voluntatum reuocabilem eſsſse ſsciuit, ex dictis etiam per Tiraquellum in l. ſsi vnquam C. de reuocandis donationibus, verbo, reuertatur, ex num. 224. vſsque ad num. 236. in hoc etiam caſsu libenter probarem ſsententiam Alciati in l. licèt, num. 6. C. de pactis, vbi dicit, quòd ſsi alter coniugum reuocet inſstitutionem, altera reuocata non cenſsebitur, cùm veriſsimile ſsit propter affectionem, eam inſstitutionem eſsſse factam, non propter præmium mutuæ nuncupationis, quia non poteſst quis ad inſstituendum adſstringi ſspe præmij, l. ille antẽantem, ff. de hæredibus inſstituendis, & doctrinam Alexandri in l. cùm donationis, C. de tranſsactionibus, qui num. 12. in idem indicens, quamuis anteà in contrarium arguerit, rectiſsſsimè aduertit, quòd cùm purè relinquitur, aut purè inſstitutio ſsit à coniugibus, capienda potiùs eſst præſsumptio, ex affectione inſstitutionem proceſsſsiſsſse, quàm vt conditio aliqua impleatur, per text. in l. nec adiecit, ff. pro ſsocio. Procedit namque præſsumptio hæc Alexandri, Alciatíve veriſsimilitudo, cùm in dubio verſsamur, vt dixi; ſsecus tamen vbi euidenter aut clarè etiam ex coniecturis probatis, quamuis non verbis expreſsſsis, aliud conſstare poſsſset tunc enim contradicendum eſsſset, vt in eiſsdem terminis Alexandri, & Alciati præſsentire Pechium de teſstamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. apertè colligere poteris, ſsi per totum caput prelegeris illum attentè.

Verùm caſsus hic limitari, aut explicari debet dupli

*citer: primò, vt notauimus ſsuprà, num. 25. Secundò, vt ibidem notauimus num. 37.

Quintò & vltimò conſstituo aduertendum eſsſse ad ea,

* quæ diximus ſsuprà, num. 24. vt ſscilicet, cùm teſstamentum, aut aliam diſspoſsitionem quamcunque faciunt duo in fauorem alicuius: vel vt Maioratus, aut Patronatus inſstituatur, aut opus aliquod pium peragatur, ſsi verba talia ſsint, quòd modum, aut conditionem præ ſse ferre videantur cauſsamve finalem diſspoſsitionis oſstendant: tunc equidem, quamuis ſsuperſstes liberè reuocare poſsſsit pro ſsua parte; tamen ex defectu conditionis, vel modi, aut cauſsæ finalis, videtur neceſsſsariò dicendum, quòd impediri debeat, aut ſsaltem reſsolui effectus diſspoſsitionis defuncti, ac etiam quòd ex eodem defectu, ſsuperuiuens teneatur ad fructuum quorumcunque, alteriúſsve commodiex ea diſspoſsitione prouenientis reſstitutionem, ſsi fructus etiam, aliúdve commodum ſsic relictum appareat, aut ea verba prolata, quæ conditionem inducant, aut modum, vel cauſsam finalem.

Ad quod dicendum moueor in primis ex dictis ſsuprà, dict. num. 24. maximè ex l. 7. tit. 4. partit. 6. in verſs. pero aquel que fuere, quæ in caſsu non faciendi loquitur; & ſsic in ſsimili caſsui noſstro, qui in facto alterandi, vel non alterandi diſspoſsitionem conſsiſstit, in hunc modum dicit: Pero aquel que fuere eſstablecido ſso tal condition, que non ficieſsſse alguna coſsa ſseñaladamente eſste à tal meneſster, quede à tal recaudo, que ſsean ſseguros, que non faga aquello que le defendio el teſstador, è ſsi eſsto non quiſsiere fazer non deue hauer la herencia, en que era eſstablecido por heredero.

Secundò quia in hoc caſsu nullo modo obſstare debent leges prohibentes, ne adſstringatur quis ad hæredem cerrum inſstituendum, néve alicui libera teſstandi facultas adimatur; neque enim illi adimitur, ipſse namque liberè teſstari poteſst, ſsi velit: tamen conditionem, voluntatémve teſstatoris non obſseruans, æquum non eſst, vt commodum ex eius teſstamento percipere velit, atque vt fructus perceptos, & omne id, quod ex hæreditate præmortui, ſsine ex diſspoſsitione illius eſst conſsecutus, reſstituere ſsit adſstrictus, tum ex ratione l. ex facto, 17. ff. ad Trebellianum. quam adduxi ſsuprâ, num. 66. ad finem; tum quoniam ratio ſsuperior non impedit in conditione id poni, quod in diſspoſsitione poſsitum, minimè ar

* |

p. 99

ctaret, vt illemet textus indicat, & text. in l. vxorem, §. hæres, ff. de legatis 3. & non malè coadiuuatur Cini, Butrigarij, Petrià Bella-Pert. Baldi, Salic. & aliorum ſsententia, quos in vnum recenſset Couarruuias in cap. cùm tibi, de testamentis, num. 13. in verſs. ne illud hac in re, liberationem à Titio Sempronio conceſsſsam, hac con

*ditione, ſsi Sempronius Titium hæredem fecerit, validam eſsſse, nec vrgere in contrarium iura, quæ captatoriam diſspoſsitionem prohibent, quibus ipſse Couarruuias ſsatisfacit ibidem.

Tertiò ex his, quæ ſscribit Tiraquellus in dict. l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, reuertatur, ex num. 225. vſsque ad num. 232. quæ mirè vrgent, ac inter alia Signoroli conſsilium 227. in quæſstione nullitatis, columna penultima, in verſsiculo, prætereà euentus, quòd

* defectus conditionis ſsemper habet oculos retrò, videlicet ad tempus diſspoſsitionis, vt actus annullari, aut reſscindi debeat cùm fructibus; Romanus etiam in ſsingulari 540. per text. in l. neceſsſsario, §. quod ſsi pendente, ff. de periculo, & commodo rei venditæ, l. omnia, §. 1. ff. de legatis 2. Et hactenus de his.

CAPVT XIX.

Frater in quibus caſsibus querelare poſsſsit teſstamentum fratris, in quo turpem aut inhoneſstam perſsonam inſstituit? turpi perſsonâ inſstitutâ, an in totum, vel vſsque ad Legitimam tantùm reſscindi teſstamentum debeat: text. in authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, vtrùm obtineat in hoc caſsu: turpis, aut infamis perſsona, quæ in propoſsito dici debeat? vulgata equidem, & mille in locis agitata dubia, ſsed hactenùs nec abſsolutè, nec diſstinctè ſsatis explicata, vt arbitratur Author, qui hoc cap. vt videbis Lector, diligenti, & accurata manu ſsuperiora omnia pertractauit, Aluari Valaſsci conſsultationem 17. nouè, & verè improbauit, & Tiber. Decian. Anton. Galeat. Maluaſs, & Ioann. Vincentij Honded. conſsiliis tribus commendatis, nonnulla in hac materia adnotauit, ad quæ cæteri Recentiores hucuſsque ſscribentes non ſsic animaduertebant.

SVMMARIVM.

1 Fratres teſstantes, cùm plerumque alios potiùs relinquant hæredes, quàm proprios fratres, quos ſsæpiſsſsimè grauiter ferunt.
2 Fratrum quoque gratia cùm rara ſsit, vt inquit Poëta.
3 Frequenter dubitari contingit, vtrùm frater præteritus, vel exhæredatus in teſstamento fratris, poſsſsit illud inofficioſsi teſstamenti querelâ, vel alio remedio impugnare.
4 Et communiter in eam itum eſst ſsententiam, vt licèt ab inteſstato frater ſsuccedat fratri; tamen contra teſstamentum eius ſsuccedere non poſsſsit, quia frater liberè extraneum inſstituere, & fratrem exhæredare, vel præterire poteſst ſsine cauſsa.
5 Dummodò frater, præterito aut exhæredato fratre ſsuo, instituat perſsonam honeſstam, & integræ opinionis & famæ, quia aliàs frater contra teſstamentum fratris, turpi perſsonâ inſstitutâ, querelam mouere potest.
6 Quod latiſsſsimè explicarunt quamplures Authores, qui hoc num. & ſseq. vſsque ad num. 10. recenſsentur in vnum
7 Antonium Gomezium, Ferdinandum Menchacam, & Michaëlem Graſsſsum. breuiter, & diſstinctè, atque abſsolutè etiam explicaſsſse materiam iſstam.
8 Tiberij Deciani, Antonij Galeacij Maluaſsſsiæ, & Ioannis Vincent. Honded. conſsilia tria in hac materia, ſsingularia eſsſse, & notanda, vt hoc num. adnotatur.
9 Subſstitutus pupillaris etiam turpis, fratrem conſsanguineum, aut etiam matrem ipſsam excludit, tam in pupillari, quàm in exemplari ſsubſstitutione, remiſsſsiuè.
10 Subſstitutus vulgaris, inſstitutâ turpi perſsonâ debeat excludi per fratrem, qui inofficioſsi teſstamenti querelam inſstituit, vt quamuis inſstitutus obtinere non poſsſsit hæreditatem, locus non ſsit ſsubſstituto, remiſsſsiuè.
11 Author mouet dubium circa promiſscuam quorundam iurium allegationem, quam ſsimul faciunt Doctores omnes communiter, & nouam, verámque eiuſsdem declarationem tradit, & num. ſseq.
12 Fratribus, etiam Digestorum iure, ſsiue ſseculo Iureconſsultorum, nunquam licuiſsſse de inufficioſso fratris teſstamento agere, niſsi turpis perſsona fuiſsſset hæres inſstituta, vt hoc num. latiùs declaratur, & ibidem explicatur textus in leg. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, & num. ſseq.
13 Fratres vterini tantùm non habent querelam inofficioſsi teſstamenti, etiam turpi perſsonâ inſstitutâ: & ibidem huiuſsce rei vera ratio redditur.
14 Fratribus, etiam turpi perſsonâ inſstitutâ, in aliquibus caſsibus inofficioſsi teſstamenti querelam non dari, remiſsſsiuè.
15 Frater à fratre præteritus, vel exhæredatus, cùm teſstamentum impugnat, quia in eo fuit inſstituta turpis perſsona, vtrùm in totum reſscindi debeat teſstamentum, an autem vſsque ad Legitimam tantùm? Et quid ſsi frater aliquid in teſstamento reliquiſsſset fratri? Quid etiam, ſsi totam integram Legitimam ei reliquiſsſset? Dubium quidem maximum, & licèt ab infinitis in mille locis tractatum, nondum tamen, vt Author arbitratur, abſsolutè, aut diſstinctè ſsatis explicatum.
16 Fratrem in caſsibus ſsuperioribus querelare poſsſse teſstamentum fratris, & in totum ſsubuertere illud, etiamſsi frater inſstituat fratrem in Legitima, ex ſsententia Guil. de Cun. & aliorum, de qua per totum num. & num. ſseq.
17 Guil. de Cun. & ſsequacium ſsententiam qui tueri velit aduersùs Communem, prælegere debet omninò Anton. Galeat. Maluaſs. in conſs. 24. ex num. 63. cum ſsequent. quo loco fundamentis Communis, ſsic eleganter, & vt prima facie videtur, concludenter adeò ſsatisfacit, vt nihil vltrà deſsiderari poſsſsit, nec alibi inueniri locus, quo ſsic poſsſsit Guil. ſsententia defendi.
18 Pro ſsententia Guil. ponderata l. 12. tit. 7. partit. 6. quæ verè in vno dumtaxat caſsu vrget, vt notatur infrà, num. 25.
19 Fratrem querelare non poſsſse testamentum fratris, ſsed dumtaxat ad ſsupplementum agere, cùm inſstitutâ turpi perſsonâ aliquid ſsibi relictum eſst, aut nullo modo agere, ſsi integra Legitima ſsibi relicta fuerit, ex ſsententia Angeli, & quamplurimorum.
20 Quæ duobus præcipuæ fundamentis ſsubſsiſstit, vt hoc num. adnotatur.
21 Frater in caſsibus propoſsitis ſsuprà, ex num. 15. an poſsſsit querelare teſstamentum fratris, nec-ne? trium caſsuum diſstinctione explicandum eſsſse, ex ſsententia Iulij Clari, de qua hoc num. mentio fit ab Authore.
22 Iulij Clari ſsententia an probetur ab aliis, vel non?
23 Hieronymum de Cæuallos, nouiſsſsimè omnium quæſstionem ſsuperiorem tractantem, circa diſstinctionem Iulij Clari non inſsiſstere, nec etiam mentionem facere quamplurimorum Authorum, qui hoc capite recenſsentur.
24 Frater in caſsibus propoſsitis ſsuprà, ex num. 15. vt dignoſsci valeat diſstincté, an querelare poſsſsit teſstamen|
p. 100
tum fratris, inſstitutâ turpi perſsonâ, vel agere dumtaxat ad ſsupplementum? neceſsſsarium eſsſse conſstituere nonnulla ex ſsententia Authoris, quibus præfata quæſstio non adeò dubia videbitur; imò diſstinctione, & reſsolutione maiori, quàm anteà erat, explicata manebit, & num. ſseq.
25 Frater, ſsi inſstitutâ turpi perſsonâ, à fratre ſsuo præteritus fuit, vel exhæredatus, nec aliquid ei in teſstamento relictum eſst, tunc per querelam rumpet teſstamentum in totum, ex ſsententia Baldi, quæ probatur, & hoc num. exornatur per Authorem.
26 Frater inſstitutâ turpi perſsonâ, ſsi neque præteriit fratrem, neque etiam exhæredauit illum, imò potiùs titulo inſstitutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non eſst) integram Legitimam, hoc eſst quartam partem ei reliquit; tunc fratri querela non competit vllo modo, vt per totum num. declaratur.
27 Et lex 12. titulo 7. partita 6. in id nouiter ponderatur.
28 Ac contrariæ ſsententiæ Authores damnantur.
29 Frater, ſsi inſstitutâ turpi perſsonâ, fratri præterito, vel exhæredato aliquid reliquit, ſsed minus Legitimâ, titulo tamen inſstitutionis; tunc ei dumtaxat competit ius agendi ad ſsupplementum, nec querelare poteſst testamentum.
30 Frater inſstitutâ turpi perſsonà, ſsi fratri præterito, vel exhæredato reliquit aliquid, ſsed non titulo inſstitutionis, an tunc ad ſsupplementum agi poſsſsit? & per totum num. vbi in effectu Angeli ſsententia probatur, & contraria Guil. reiicitur, defenditúrque, ad ſsupplementum dumtaxat agi poſsſse.
31 Frater in omnibus caſsibus, in quibus inſstitutâ turpi perſsonâ à fratre ſsuo, ad ſsupplementum dumtaxat agere poteſst, vel Legitimâ tantùm, hoc eſst quarta parte bonorum debet eſsſse contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte, remiſsſsiuè.
32 Frater ſsi rumpat teſstamentum fratris per querelam, quia in eo fuit inſstituta turpis perſsona, an teneatur ad omnia legata, & fideicommiſsſsa etiam vniuerſsalia relicta in testamento fratris? Et ſsic an textus in authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, habeat etiam locum inter fratres, inſstitutâ turpi perſsonâ? & certè dubia eſst, & difficilis hæc quæſstio, quam proptereà egêre deciſsione, & præſsentia Principis dixit Salicetus, & arduam vocat Iulius Clarus. Et multas fuiſsſse in expoſsitione illius Authent. Doctorum opiniones, & eas retuliſsſse P. Iacob. & Fulgoſsium dixit Antonius Theſsaurus.
33 Sed in terminis noſstris, quòd non habeat locum diſspoſsitio d. authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, ſsed quòd ſsimul cum inſstitutione omnia corruant, tenuerunt quamplures, qui hoc num. & ſseqq. præcitantur.
34 Et hanc eſsſse communem opinionem teſstantur Paulus, Alex. & Iaſson, & tenendam alij Authores dicunt, qui hoc num. referuntur.
35 Ac denique, eiuſsdem fundamenta omnia adducunt Salicetus, Iaſson, & Menchaca. de quibus accipiunt alij.
36 Et contrariæ partis rationibus reſspondit Anton. Galeat. Maluaſsſsia in conſs. 24. num. 71. & 72.
37 Et poſst leges Partitarum amplectuntur eandem ſsententiam Gregorius Lopez, & Hieronymus de Cæuallos, vt hoc numero adnotatur, & vide infrà, num. 44.
38 Sed contrariam ſsententiam, imò deciſsionem text. in dict. Authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, habere locum inter fratres, inſstitutâ turpi perſsonâ, tenent Bald. Curtius iunior, Cagnolus, & alij quamplurimi, qui hoc num. præcitantur.
39 Et huius partis fundamenta quatuor, poſst Salicet adduxit Iaſson, qui in effectu, & verè quidem, atque concludenter (licet ipſse in contrarium teneat cum Communi) reſspondet omnibus fundamentis, quæ pro contraria parte ponderari ſsolent.
40 Præcipuo etiam fundamento Communis reſspondent Iulius Clarus, & Ferdinandus Menchaca.
41 Iura etiam, & rationes permultas pro hac parte conſsiderauit Igneus.
42 Et concludentem, nouámque rationem tradit, ac etiam reſspondet præcipuæ rationi Communis Anton. Theſsaurus.
43 Quæ equidem rationes adeò mouent Authorem, vt ſsecundam hanc ſsententiam contra Communem libentiùs probauerit, vt per totum num. latiùs adnotatur.
44 L. finalis, titulo 8. partita 6. pro opinione Angeli verè non facit, vt contra Gregorium Lopez, & Hieronymum de Cæuallas, hoc numero adnotauit Author.
45 L. 1. tit. 4. de los teſstamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, expendi poſsſse pro opinione Baldi contra Angelum, & ſsequaces.
46 Turpes, aut infames perſsonæ quæ dicantur, ad hoc vt Inſstitutis, eis poſsſsit frater querelare teſstamentum fratris? & num. ſseq.
47 Antonij Gomezij ſsententia in propoſsito, nouiter, & verè declarata per Authorem.
48 L. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, cùm alternatiuè loquatur, ſsufficit quòd vna qualitas ex illis tribus concurrat in hærede ſscripto; & ſsic, vel quòd ſsit infamis, vel turpis perſsona, aut leui maculâ notetur.
49 Infamis infamiâ facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros læſsa eſst & onerata.
50 Spury ſsunt infames, turpes, & viles.
51 Expoſsitus Hoſspitali, ſsi non probetur legitimus, turpis perſsona dicitur in propoſsito, remiſsſsiuè.
52 Filius Presbyteri dicitur infamis infamiâ facti, & comprehenditur ſsub diſspoſsitione l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento.
53 Niſsi aliàs ſsit vir probus, & honeſstus, & maximè ſsi ad officia publica ſsit admiſsſsus, ex ſsententia Aluari Valaſsci.
54 Quem ſsecuti ſsunt Moderni duo, qui hoc num. præcitantur.
55 Author tamen contrà defendit, & in id expendit optimum, & notandum conſsilium Tiber. Deciani 31. per totum, volum. 4. vbi adeò concludenter ſsatisfacit omnibus, quæ pro Valaſsco excogitari poſsſsunt, & ſsic plenè ſsententiam hanc tuetur, vt nihil vltra deſsiderari poſsſsit.
56 Naturalis filius, ſsaltem ex legibus huius Regni comprehendi non debet ſsub diſspoſsitione l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento.

CVm fratres reſstantes, plerumque alios potiùs re

*linquant hæredes, quàm proprios fratres, quos ſsæpiſsſsimè grauiter ferunt, l. cùm pater, §. euictis, ff. de legatis 2. leg. cùm oportet, verſsic. ſsic enim, C. de bonis quæ liberis: ex quibus ſsic annotauit Joannes Cephalus in conſsil. 166. num. 10. lib. 2. & nonnulla dicit adpropoſsitum Iacobus Mandellus de Alba in conſsil. 770. num. 1. & in conſsil. 773. in principio, lib. 4. Fratrum quoque gratia

* cùm rara ſsit, vt inquit Poëta, & refert Cagnolus in l. 1. ff. de inofficioſso teſstamento, num. 8. frequenter dubitari

* contingit vtrùm frater præteritus, vel exhæredatus in teſstamento fratris, poſsſsit illud inofficioſsi teſstamenti querelâ, vel alio remedio impugnare? Et communiter in

* eam itum eſst ſsententiam, vt licèt ab inteſstato frater ſsuccedat fratri; tamen contra teſstamentum eius ſsuccedere non poſsſsit, quia frater liberè extraneum inſstituere, & fratrem exhæredare, vel præterire poteſst ſsine cauſsa, l. 1. & per totum titulum, ff. &. C. de inofficioſso teſstamento, vbi ſsic tenent communiter Doctores, nec vllus in hoc diſsſsentit, vt conſstat ex referendis infrà, & inter alios |

p. 101

ſsic adnotarunt expreſsſsim Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. in principio, Suarez in Theſsauro commun. verbo, frater, num. 336. Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. testamentum, quæſst. 46. num. 1. Bonifac. Rogerius in conſs. 9. num. 3. lib. 2. infinitos alios ſsciens, conſsultóque prætermitto, quia, vt dixi, ſstatim referam eos: id tamen, & communiter etiam explicari ſsolet, vt procedat, dummodò frater, præterito, aut ex

*heredato fratre ſsuo, inſstituat perſsonam honeſstam, & integræ opinionis, & famæ, quia aliàs frater contra teſstamentum fratris, turpi perſsonâ inſstitutâ, querelam mouere poteſst, l. 1. l. fratris, 21. l. fratres, 27. C. de inofficioſso teſstamento, l. 1. ff. eodem tit. §. ſsoror autem, Instit. eodem tit. l. 12. tit. 7. partit. 6. & l. 2. eiuſsdem, titul. l. 2. tit. 8. partit. 6. & latiſsſsimè explicarunt Bartolus, Baldus,

* Angelus, Paulus, Salicetus, & Iaſson in dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, Curtius iunior, Cagnolus, & Cuiacius in d.l. 1. ff. eodem tit. Paulus in conſs. 268. Ad primum, vol. 1. Iaſson in conſs. 71. vol. 1. Decius in conſs. 530. Celſs. Hugo in conſs. 73. Matheſsil. Notabili 49. Cremenſsis ſsingul. 90. Grat. in conſs. 6. lib. 2. Berous in conſs. 19. lib. 2. Ancharan. regien. quæſst. familiar. lib. 1. q. 11. per totam, & lib. 2. q. 60. per totam, Pariſs. in conſs. 64. lib. 3. Roland. in conſs. 87. per totum, lib. 3. & in conſs. 95. num. 25. lib. 4. Marcus Mantua in conſs. 592. Viſso testamento, Natta, in conſs. 478. lib. 3. Afflictis deciſs. 125. & deciſsione 204. Rota Romana deciſs. 505. Gregorius Lopez dict. legibus Partitæ, Didacus Perez in l. 1. tit. 8. lib. 5. ordinamenti, verbo, poſsitiones, Roder. Suar. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſso tectam. in princ. ex n. 12. Palacios Rub. in repet. rubric. de donat, inter, §. 10. ex n. 9. cum ſseqq. fol. mihi, 89. Guill. Bened. in c. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, Rainuncius de Clera, num. 28. & verbo, in eodem teſstamento, el 2. num. 23. & verbo, & vxorem, deciſsione 5. num. 157. Antonius Gomezius, Ferdinandus Mencha

*ca, & Michaël Graſsſsus, qui breuiter, & diſstinctè, atque abſsolutè etiam explicarunt materiam hanc, ille tom. 1. variar, cap. 11. de ſsucceſsſsione contra teſstamentum, n. 37. 38. & 39. alter de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 565. vſsque ad num. 609. Graſsſsus denique in §. testamentum, quæſst. 46. per totam, & quæſst. 47. Queſsada diuerſsarum quæst. iuris, cap. 6. num. 11. Iulius Clarus §. teſstamentum, quæst. 50. & quæst. 52. num. 5. Gama deciſsione 143. Franciſscus Viuius deciſsione 162. A num. 9. lib. 1. Aluarus Valaſscus conſsultatione 17. per totam, Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt, lib. 5. interpretatione 1. dubitatione 1. num. 69. & 70. folio 443. Hieronymus Gabriel in conſs. 30. lib. 2. Antonius Theſsaurus deciſsione Pedemontana, 126. & tribus ſseqq. Achilles Pedrocha in conſs. 19. num. 51. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 66. num. 1. & in conſs. 68. n. 11. extántque ſsingularia, & notanda conſsilia tria in hac materia Ti

*berij Deciani, præcipuè 31. per tot. lib. 4. vbi doctè quidem, & latè Antonij Galeatij Maluaſsſsiæ conſs. 24. per totum, lib. 1. & Ioannis Vincentij Hondedei 47. per totum. lib. 2. Coſsta etiam in cap. ſsi pater, de testamentis, in 6. 3. part. in verbo, poteſst, num. 4. & 5. vbi rectè probat,

* quòd ſsubſstitutus pupillaris etiam turpis, fratrem conſsanguineum, aut etiam matrem ipſsam excludit, idque ex ratione text. in l. Papinianus, §. ſsed neque impuberis, ff. de inofficioſso testamento, & non ſsolùm in pupillari ſsubſstitutione, ſsed etiam in exemplari, vt ibi videri poterit: in vulgari autem, an ſsubſstitutus vulgaris debeat

* inſstitutâ turpi perſsonâ, excludi per fratrem, qui inofficioſsi teſstamenti querelam inſstituit, vt quamuis inſstitutus obtinere non poſsſsit hæreditatem, locus non ſsit ſsubſstituto, vide Antonium Theſsaurum, dict. deciſsione 127. per totam, ac denique in præſsenti materia ſscripſserunt etiam Antonius Pichardus in dict. §. ſsoror, per totum, Instit. de inofficioſso teſstamento, Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 566. nouiſsſsimè Andreas Fachineus controuerſsiarum iuris, lib. 4. cap. 91. & 93. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſsſsis, lib. 4. cap. 9. ij omnes non aduertunt ad vnum quod mihi aliquan

*do difficultatem faciebat, nec hactenus ab aliquo explicatum video: videlicet communi tam Antiquorum, quãquam Neotericorum omnium conſsenſsu, ſsimul aut promiſscuè allegari text. in dict. l. 1. ff. de inofficioſso teſstamento, & in d.l. fratris, & l. fratres, de C. inofficioſso teſstamento, quaſsi idem probent, hoc eſst fratrem de inofficioſso fratris teſstamento agere non poſsſse, niſsi tunc demum, cùm turpis perſsona ſsit hæres inſstituta; & tamen text. in dict. l. 1. ff. de inofficiofo teſstamento, & in dict. l. fratris, C. eodem titul. differentiam hanc non admittit, aut ſsaltem nullo modo exprimit eam; imò ſsimpliciter ad inofficioſsi teſstamenti querelam fratres vocauit, nec diſstinguit, an honeſsta, vel turpis, aut infamis perſsona ſsit inſstituta, quod ex dictis legibus conſstat expreſssè: textus verò in d.l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, id expreſsſsit apertiùs, & dubium omne remouet. Vnde vel aliter anteà fuerat ſstatutum, atque ex illa lege corrigitur, coarctatúrve, vt procedat dumtaxàt, quando turpis perſsona fuit inſstituta: vel aliquid nouum lex illa venit decidere, quod ſsuperiores Interpretes minimè explicarunt.

Idcircò conſstituendum eſst ante alia, etiam Digeſsto

*rum iure, & tempore, ſsiue ſseculo Iureconſsultorum, fratribus nunquam licuiſsſse de inofficioſso fratris teſstamento agere, niſsi turpis perſsona fuiſsſset inſstituta; quòd licèt non expreſsſserint, apertè præſsentiunt omnes Authores hucvſsque in propoſsito ſcribétesscribentes qui, vt vides, inter hæc iura non diſstinguunt, ſsed vniformiter accipiunt illa, & turpis perſsonæ inſstitutionem requirentes, ad id allegant text. in dict. l. 1. ff. de inofficioſso testamento, & in d.l. fratris, vbi de turpi, aut infami perſsona inſstituta nihil exprimitur, quaſsi ea iura explicari debeant per text. in dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, vbi Imperator vnum dumtaxat addit prædictis legibus; ſsiue vnum de nono inducit, hoc eſst, quòd licèt ex generali traditione dict. l. 1. ff. de inofficioſso teſstamento, l. poſsthumus, eiuſsdem tit. & dict. l. fratris, C. eodem, fra

*ter quicunque, etiam vterinus, querelare poſsſset fratris teſstamentum turpi perſsonâ inſstitutâ; tamen poſst deciſsionem d.l. fratres, ſsolus frater ex vtroque latere coniunctus, vel ſsaltem conſsanguineus ex parte patris, de inofficioſso teſstamento poſsſsit experiri, nec vterinus poterit, qui tantùm ex parte matris coniunctus eſst: quod aduertit Gloſsſsa ibi, verbo, conſsanguinei, dicens: Qui ſsunt ex eodem patre, ſsed matre eadem, vel non, vt Inſstitut. eod. tit. §. 1. Et ſsic lex illa in ſsui materia eſst ſsingularis, & notabilis ſsecundùm Bartol. & alios ibi, quia nulla alia eſst lex, quæ tot caſsus complectatur, vt ibidem fatetur Iaſson in principio, & tria principaliter intendit, in quibus poſst Baldum ibidem in ſsummario, conueniunt omnes Scribentes communiter. Primò enim dicit, quòd fratres vterini tantùm non habent querelam inofficioſsi teſstamenti, vt ſsuperiùs diximus, atque ex illo textu adnotarunt Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 37. in verſs. quod primò intellige. Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 577. & 578. Michaël Graſsſsus §. teſstamentum, quæſst. 46. num. 5. qui tamen, & alij quãplurimiquamplurimi relati ſsuprà decipiuntur, dum ad id allegant text. in dict. l. fratris, & in dict. l. 1. ff. de inofficioſso teſstamento, in quibus contrarium potiùs probatur, dum ſsimpliciter ad querelam vocatur frater, nec diſstinctio prædicta adhibetur, an vterinus tantùm vel conſsanguineus frater ſsit. Secundò quatenus non conſsiderant nouum ius, quod in ea lege introducitur, nec anteà fuerat introductum: introductionis autem ratio fuit, quia cùm querela inofficioſsi teſstamenti, iuris ciuilis remedium, eſsſset, quod populi Romani moribus fuit receptum, vt contra alios reſsoluit Antonius Pichardus, ad rubricam, Inſstitut. de inofficioſso teſstamento, ex num. 18. cum ſseqq. quem vide ex num. 10. meritò ad id cognati admitti non debuerunt, vt ex communi reſsolutione aduertit Curtius iunior in authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, n. 50. per textum in l. vlt. C. vnde legitimi.

Secundò dicit textus in dict. l. fratres, quòd fratres vtrinque coniuncti, vel conſsanguinei tantùm, habent |

p. 102

querelam inofficioſsi teſstamenti contra teſstamentum fratris in tribus caſsibus.

Tertiò, quòd contra neceſsſsarium hæredẽhæredem inſstitutum, quanquam ſsit vilis perſsona, non datur inofficioſsi teſstamenti querela, quæ etiam non datur in aliis caſsibus,

* etſsi perſsona turpis, aut in honeſsta ſsit inſstituta, de quibus ad limitationẽlimitationem ſsuperioris doctrinæ, & etiam pro ampliatione ipſsius eſst videndus omninò Iaſson in dict. l. fratres, Curtius, & Cagnolus in dict. l. 1. ff. de inofficioſso testamento, plenè Antonius Gomezius tom. 1. variar, d.c. 11. num. 37. 38. & 39. Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 565. vſsque ad num. 609. Quibus prælectis, & legibus Partitæ ſsuprà, in initio relatis, omnes ferè huius materiæ: ampliationes, & limitationes ſscire poteris. Et hactenus de prædictis, quæ ſsunt notanda ad text, in dict. l. 1. ff. de inofficioſso teſstamento, nec erant anteà ſsic diſstinctè explicata.

Nunc verò, & ſsecundo loco conſstituendum eſst, in propoſsito huius Capitis dubium maximum eſsſse, & licèt ab infinitis mille in locis tractatum, nondum tamen, vt arbitror, abſsolutè, aut diſstinctè ſsatis explicatum, an cùm frater à fratre præteritus, vel exhæredatus, teſsta

*mentum impugnat, quia in eo fuit inſstituta turpis perſsona, in totum reſscindi debeat teſstamentum, vel tantùm vſsque ad Legitimam: Et quid ſsi frater aliquid in teſstamento reliquiſsſset fratri: Quid etiam, ſsi totam integram LegitimãLegitimam ei reliquiſsſset? Et quidem Guill. de Cun. in d.l. fratres, C. de inofficioſso teſstam. n. 4. indiſstinctè aſsſse

*rit, quòd inſstitutâ turpi perſsonâ, non ſsolùm ſsi frater omninò præteritus fuerit, vel exhæredatus, aut etiam ſsi aliquid ei in teſstamento relictum fuerit, verùm etiam ſsi totam integram Legitimam ei reliquiſsſset, frater querelare poſsſsit teſstamentum in totum, & aduocare totam hæreditatem, & Guill. ſsequaces plures referunt Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 24. num. 63. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 47. num. 32. lib. 2. Antonius Theſsaurus deciſs. Pedemontana, 128. n. 12. Graſsſsus §. testamentum, quæſst. 46. num. 4. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæst. 566. in princ. & ſsequitur Antonius Gomezius tom. 1. variar. dict. cap. 11. num. 37. in verſs. Quintò intellige, & verſsic. Sextò intellige: quo loco ſsecurè affirmat, teſstamentum in totum rumpi, etiamſsi frater inſstituat fratrem in Legitima, quæ eſst quarta pars bonorum, ſsi in reſsiduo turpem perſsonam inſstituerit.

Fundamenta autem huius partis ex communi omnium Doctorum placito adduxerunt Iaſson in d.l. fratres, num. 2. Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, in princ. num. 12. in verſs. ſsed Guillielmus Cæuallos, dict. quæſst. 566. in princ. latiùs Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 24. ex num. 31. vbi firmiter aſsſserit, teſstamentum fratris turpi perſsonâ inſstitutâ, in totum expugnari, ideſst, vt in vniuerſsam eius ſsubſstantiam ſsuccedat frater, & non ſsolùm quando nihil, aut minùs portione legitimâ relictum fuit, sed etſsi plena, & integra Quarta relicta fuerit, & non quoad inſstitutionem tantùm, ſsed etiam quoad cętera in eo relicta: & idem proſsequitur ex num. 69. cum ſseqq. & num. 63. 64. 65. & 66. quo loco

* fundamentis contrariæ partis, de qua mentio fiet ſstatim, ſsic eleganter, & vt prima facie videtur, concludenter adeo ſsatisfacit, vt nihil vltra deſsiderari poſsſsit, nec alibi inueniri locus, quo ſsic poſsſsit Guill. ſsententia defendi. Pro qua conſsiderandum erit, non mediocriter videri vrgere l. 12. tit. 7. partit. 6. vbi indiſstinctè dicitur, quod in

*ſstitutâ turpi perſsonâ per fratrem, inſstitutio hæredis non valet, & poteſst frater teſtamentũteſtamentum ſsubuertere, & hæreditatem conſsequi; id quod non aduerrunt recentiores huius Regni Scriptores, ſsolus Gregorius Lopez conſsideraſsſse videtur ibidem, verbo, la hæredad, in hunc modum dicens: Approbatur hîc opinio Guilliel. relati à Paul. de Caſst. in dict. l. fratres, vt non ſsolùm reuocetur teſstamentum per querelam, quoad Legitimam fratri debitam, ſsed etiam quoad omnia bona; & idem tenet Bartol. ſseu ille, cuius eſst illa lectura in Authent. de hæredibus, & Falcidia, in princ. collatione 3. per l. Paconius, ff. ſsi quis à parente fuerit manumiſsſsus, in princip. Verè tamen dict. l. Regia partit. indiſstinctè accipi non poteſst, ſsed in vno dumtaxat caſsu vrget, vt notabitur infrà.

Contrariam autem ſsententiam, imò quòd frater dũtaxatdumtaxat

* agere poſsſsit ad ſsupplementum, cùm inſstitutâ turpi perſsonâ, aliquid ſsibi relictũrelictum eſst, aut nullo modo agere, ſsi integra Legitima ſsibi relicta fuerit, defendunt Angelus, Alexander, Afflictis, Curtius iunior, Cagnolus, Pariſsius, Fabian. de Guioch. Gabriel Eugub. Ancharanus, & alij, cum quibus ſsic firmiter amplectitur Anton. Theſsaurus deciſs. 128. num. 11. & 12. vbi dicit, quòd ipſse credit hanc opinionem veriorem, per textum clariſsſsimum, & nullam cauillationem admittentem in l. omnimodo, C. de inofficioſso teſstamento, quicquid contra eum text. audacter, & ſsubtiliter magis, quàm verè, Decius, & alij ſscripſserint, eandem ſsententiam ſsecurè admittit Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, num. 12. fol. 4. dicens ſsic tenuiſsſse Accurſsium in dict. l. omnimodò, & reſspondens fundamentis Guilliel. & ſsequacium, Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 589. vbi dicit veram eſsſse communem opinionem contra Paulum, & Guilliel. ſsed tunc neutram partem firmans propter textum in dict. l. Paconius, ff. ſsi quis à parente fuerit manumiſsſsus, & num. 601. vbi fatetur, quòd ſsi fratri integra Legitima relicta fuerit, tunc etiam contra turpem perſsonam querelam mouere non poſsſsit; quod tamen cogitandum reliquerat anteà n. 590. ibidem. Michaël Graſsſsus. §. teſstamentum, quæſst. 46. num. 4. vbi ſsententiam Gloſsſsæ in dict. l. omnimodo, longè veriorem putat contra Guill. nec licere ſsuper hoc diſsputare, cùm habeamus caſsum legis expreſsſsum in d.l. omnimodo, & refert Anton. Cucchum, & Emman. Suar. idem tenentes, Antonius Pichardus in §. ſsoror, Inſstitut. de inofficioſso teſstamento, num. 88. vbi hanc opinionem veriorem, & communiorem vocat, & dicit probari per text. expreſsſsum in authent. de hæredibus & falcidia, §. 1. collatione 1. vbi dicitur, eodem modo deberi Legitimam fratribus, turpi perſsonâ hærede ſscriptâ, quo debetur liberis, & parentibus; & ſsic cùm æquiparentur ſsecundùm generalem deciſsionem dict. l. omnimodò, hos omnes comprehendere: quem text. ante ipſsum expendit Roderic. Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in verſs. neque obstat argumentum. Denique hanc partem veriorem etiam putat nouiſsſsimè Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæstion. 566. ex num. 7. Angel. Matheacius de legat. & fideicommiſsſsis lib. 4. cap. 9. num. 8. & omnes duobus præcipuè fundamentis mouentur.

Primum deducitur ex verbis dict. l. omnimodo, C. de

* inofficioſso teſstamento, ibi: Certa & ſstatuta lege tam mortuis conſsulere volentes, quàm eorum liberis, vel aliis perſsonis, quibus eadem actio compere poterat, &c. & ibi: Liceat verò his perſsonis, quæ teſstamentum quaſsi inofficioſsum, vel alio modo ſsubuertendum queri poterant, id quod minus portione legitima ſsibi relictum est, ad implendam eam ſsine vllo grauamine, vel mora exigere, &c.

Secundum fundamentum ab abſsurdo vitando deducitur: quia ſsi probaremus fratrem poſsſse teſstamentum per querelam inofficioſsi ſsubuertere, & expugnare, melioris vtique conditionis eſsſset frater ipſse, quàm revera eſsſset filius, qui ſsi quid iure inſstitutionis habeat, teſstamentum inofficioſsum dicere nequit, ſsed ad ſsupplementum legitimæ portionis tantùm agit, ex text. in dict. l. omnimodo: quod maximum abſsurdum eſsſset, igitur non probandum, l. diuortio, in princ. vbi Iaſson in 5. notabili, ff. ſsoluto matrimonio, l. ſscire, §. aliud, vbi Baldus in vlt. notabili, ff. de excuſsationibus tutorum: quibus tamen fundamentis, vt dixi ſsuprà, ex propoſsito ſsatisfacit Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 24. ex num. 63. cum tribus ſseqq. ſsic vt negari non poſsſsit, quin hac in re maxima difficultas ſsit, vt etiam conſstat ex his, quæ ſscripſsit Matheacius, vbi ſsuprà, dict. cap. 9. ex num. 4.

Quapropter, vt eam apertiùs explicaret, tres caſsus in

* propoſsito diſstinguit Iulius Clarus §. teſstamentum, q. 50. |

p. 103

Primus caſsus eſst, cùm in teſstamento, in quo turpis perſsona eſst inſstituta, nihil relictum eſst fratri; & tunc per querelam rumpit teſstamentum in totum.

Secundus caſsus eſst, cùm aliquid reliquit frater fratri, ſsed non titulo inſstitutionis; & tunc inquit Iulius Clarus, quòd frater pariter rumpit in totum, ad exemplum deſscendentium: & reddit rationem, quia licèt regulariter in collateralibus non ſsit neceſsſsarius titulus inſstitutionis, neque eis aliqua Legitima debeatur; eſst tamen ſspeciale, quando turpis perſsona eſst inſstituta, quia eis debetur Legitima: & conſsequenter. quòd non eſst impertinens dicere, quòd talis Legitima ſsit eis relinquenda titulo inſstitutionis, & quòd ita procedat opinio Guil. de Cun. quam ipſse ſsequitur.

Tertius caſsus eſst, quando frater inſstitutâ turpi perſsonâ, reliquit titulo inſstitutionis, ſsed minus Legitimâ; & tunc procedit opinio ſsecunda Angeli, & ſsequacium, de qua ſsuprà: dicit tamen cogitandum eſsſse, & omittit quartum, & neceſsſsarium caſsum, quando ſscilicet integra Legitima titulo inſstitutionis, vel legati relinquitur. In

* primo autem autem caſsu, Iulij Clari ſsententiam amplectitur Graſsſsus in dict. §. teſstamentum, quæſst. 46. num. 4. in principio. In ſsecundo verò & tertio improbat eum ibidem, num. 5. dicens indiſstinctè tenendum, quòd in vtroque caſsu ad ſsupplementum dumtaxat ſsit agendum, & probans cum Emman. Suarez, Antonij Gomezij Additionatore, relicti titulum, dicit nullam differentiam in propoſsito facturum, nec diſstingui debere an titulo inſstitutionis, vel titulo particulari Legitima, aut pars eius relicta ſsit. Sed in prædictis etiam duobus caſsibus, hoc eſst ſsecundo & tertio, an ſscilicet relictum ſsit aliquid titulo inſstitutionis, vel titulo tantùm particulari, Clarum videtur ſsequi, & præfatam differentiam admittere, quamuis in ea firmiter non inſsiſstat, Ioannes Vincentius Honded. in conſsil. 47. num. 34. volum. 2. Hiero

*nymus verò de Cæuallos, qui, vt vides, nouiſsſsimè omnium quæſstionem ſsuperiorem tractauit, dict. quæſst. 566. prædictorum nullam mentionem facit, nec de veritate diſstinctionis Clari diſsputationem ſsuſscipit, nec etiam refert Authores quamplurimòs, ſsuperiùs à me relatos. Idcircò, vt ego ſsententiam meam interponam, nonnulla

* conſstituere neceſsſsarium duxi, quibus præfata quæſstio non adeò dubia videbitur, imò diſstinctione, & reſsolutione maiori, quàm anteà erat, explicata manebit.

Et in primis conſstituo, quòd ſsi frater inſstitutâ turpi

* perſsonâ à fratre ſsuo, præteritus fuit, vel exhæredatus, nec aliquid ei in teſstamento relictum eſst; tunc per querelam rumpet teſstamentum in totum, vt in vniuerſsam eius ſsubſstantiam ſsuccedat: idque ex ſsententia Baldi, in dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, num. 8. Iaſsonis ibidem, num. 16. in qua conueniunt omnes, vt ſscribit Graſsſsus §. teſstamentum, quæſst. 46. num. 4. in principio, & tenent Iulius Clarus in eodem §. quæſst. 50. num. 3. in verſs. aut in teſstamento. Afflictis d. deciſs. 204. num. 2. & 3. & ibi Vrſsillus in addit. num. 1. & 4. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 47. num. 34. lib. 2. & in hoc caſsu loquuntur Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 586. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. verſs. Quintò intellige, dum dicunt, quòd teſstamentum debet rumpi in totum, & non pro parte, vel non vſsque ad Legitimam tantùm, cùm inſstituta eſst turpis perſsona. In eodem etiam caſsu loquitur apertè dict. l. 12. tit. 7. partita 6. vt conſstat ex illis verbis: Et dezimos que el vn hermano puede desheredar al otro conrazon, è ſsin razon. E aun que non fizieſsſse mencion del en el teſstamento, puede de jar lo ſsuyo à quien quiſsiere, quando non ouiere fijos: nin otros que deſscendieſsſsen del de la lifia derecha, nin padre, nin abuelos, fueras ende ſsi eſstablecieſsſse por ſsu herectèro à tal home, que fueſsſse de mala vida, ò enfamado, ca eſstonze no valdria el eſstablecimiento de tal heredero, ante decimos, que el hermano puede quebrantar el teſstamento, è auer la heredad de ſsu hermano. Et ſsic in prædicto caſsu approbatur ibi opinio Guil. de Cun. vt non ſsolùm reuocetur teſstamentum per querelam quoad Legitimam fratri debitam, ſsed etiam quoad omnia bona, vt rectè intellexit Gregorius Lopez, verbo, la heredad, ibidem, vt dixi ſsuprà, num. 18. ideò Gregorius ipſse ſstatim mouet dubium; Quid ſsi aliquid fuit fratri relictum, quaſsi ſsentiens expreſssè, loqui eam legem dumtaxat in caſsu prædicto, quando fratri præterito, vel exhæredato nihil in teſstamento relictum fuit. Idem etiam in caſsu ſsuperiori apertè præſsentit Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſsſsis, lib. 4. cap. 9. num. 8. & ius Digeſstorum à iure Codicis optimè diſstinguit.

Secundò conſstituo, quòd ſsi frater inſstitutâ turpi per

*ſsonâ, neque præteriit fratrem, neque etiam exhæredauit illum, imò potiùs titulo inſstitutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non eſst) integram Legitimam, hoc eſst quartam partem ei reliquit; tunc fratri querela non competit vllo modo, quia non eſst in hoc caſsu, cur frater ipſse conqueri debeat, quippe cum Legitima integra ei relicta fuerit, ad quod tantùm tenetur frater, cùm turpem perſsonam hæredem inſstituit, §. 1. cum Gloſsſsa, in Authent. de hæredibus & falcidia, vbi apertè datur intelligi, quòd in reliquo ad libitum poteſst frater diſsponere, etiam turpi perſsona hærede inſstituta, ex quo ad relinquendam fratribus Legitimam, hoc caſsu lex cogit fratres; aliàs vana eſsſset diſspoſsitio, & ſsuperuacuum relictum Legitimæ, vt inquit Cagnolus, quem ſstatim referam, ſsi nihilominùs poſsſset frater in totum teſstamentum reſscindere: & dicendum eſsſset, totam ſsubſstantiam eſsſse fratribus eo caſsu relinquendam, non Legitimam tantùm; & hunc caſsum vnanimiter admittunt omnes Authores præcitati ſsuprà, num. 19. qui, vt iam vidiſsti, etiam in fortioribus terminis, quando non integra Legitima relicta fuit fratri, id probarunt, & agendi ad ſsupplementum ius dumtaxat conceſsſserunt. Deinde in terminis noſstris ſsic tenet ſsuperiorem reſsolutionem Alexand. in l. ſsi patroni, in §. finali, in vltima columna, ff. ad Trebell. ſsequitur Cagnolus dicens, quòd rationi prædictæ non videt dari poſsſse reſsponſsum in l. 1. ff. de inofficioſso teſstamento, num. 11. Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 601. Graſsſs. §. teſstamentum, quæst. 46. num. 4. & cum multis firmiter ſsuſstinet, hunc caſsum Anton. Theſsaur. deciſs. 128. n. 11. & 12. & ante ipſsos hoc dixit Salicet. in d.l. fratres, C. de inofficioſso teſstam. in 3. qu. principali, qui quamuis ſsequutus ſsit Guil. de Cun. ſsententiam relatam ſsuprà, num. 16. tamen diſscrepat ab eo, vbi frater Quartam integram reliquiſsſset fratri ſsuo, dicens quòd tunc non competeret querela fratri, inſstitutâ turpi perſsonâ: & in eum ſsenſsum rectè citat Salicetum, & ſsequitur eum Rodericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in princ. n. 12. fol. 4. in verſs. in vno diſscrepat. Nec diſstinguunt ij omnes, an titulo legati, vel titulo inſstitutionis Quarta relicta ſsit, quaſsi ſsentiant manifeſstè, ſsufficere, quòd Legitima quocunq;quocunque modo relicta fuerit; & ita tenendum eſst ex dictis Authoribus, & verbis d.l. 12. tit. 7. partita 6. quæ loquitur dumtaxat, quan

*do frater præteritus fuit, vel exhæredatus, vt tunc rumpatur teſstamentum in totam, non verò in iſsto caſsu, cùm integra Legitima fratri relicta fuit; & ſsic ad eum trahi non debet, iuxta vulgata iuris principia, & communes traditiones Doctorum, quamuis contrarium in caſsu præ

*dicto, ſsed malè quidem, tenuerint omnes, qui Guil. de Cun. ſsententiam amplexi ſsunt, vt conſstat ex relatis ſsuprà, num. 16. & per Antonium Theſsaurum dict. deciſs. 128. num. 12. & inter alios ſsic expreſssè, ſsed malè, vt dixi, firmarunt Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. verſs. Sextò intellige, Rubeus in leg. Titia, §. Imperator, num. 287. ff. de legatis 2. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 24. num. 31. & n. 63. & ſseqq. volum. 1. quorum ſsententia clarè conuincitur ex his, quæ huiuſsce noſstræ reſsolutionis ſsequaces notarunt, ac inter alios Rodericus Suares, Cagnolus, Graſsſsus, & Theſsaurus in locis relatis ſsuprà, Matheacius lib. 4. dict. cap. 9. num. 8.

Tertiò conſstituo, quòd ſsi frater inſstitutâ turpi per

*ſsonâ, fratri præterito, vel exhæredato, hoc eſst hæredi non inſstituto aliquid reliquit, ſsed minùs Legitimâ, ti|

p. 104

tulo tamen inſstitutionis; tunc equidem dũtaxatdumtaxat competere ei ius agendi ad ſsupplementum, nec querelare poſsſse teſstamentum fratris: quod fatetur Iulius Clarus dict. §. teſstamentum, quæst. 50. num. 3. in finalibus verbis, dicens ſsic procedere opinionem Angeli, & ſsequacium, contra Guil. de Cun. & ſsequaces eius; & in hoc libenter ſsequor prædictum Authorem, propter rationes communis ſsententiæ, & authoritatem eorum, quos retuli ſsuprà, num. 19. & per text. in dict. l. omnimodò, & in dict. authent. de hæredibus & falcidia, §. 1. collat. 1. qui in hoc cauillari non poſsſsunt, quamuis contrà, ſsed malè quidem, tenuerint in hoc caſsu Antonius Gomezius, Rubeus, Anton. Galeat. Maluaſs. & cæteri alij adducti in ſsecundo caſsu, ſsuprà, qui, vt vidiſsti, in fortioribus terminis contrarium defendunt.

Quartò conſstituto, quòd ſsi frater inſstitutâ turpi per

*ſsonâ, fratri præterito, vel exhæredato, hoc eſst hæredi non inſstituto reliquit aliquid, ſsed non titulo inſstitutionis, ſsuccedere tunc contrarietatem Guil. de Cun. & ſsequacium eius, & Angeli, ac ſsequacium eiuſsdem, & ſsic diuerſsitatem primæ, & ſsecundæ opinionis, quas adduxi ſsuprà, num. 16. & num. 19. in qua tamen Iulius Clarus dict. §. teſstamentum, quæſst. 50. num. 3. in verſs. aut reliquit aliquid, Guil. ſsententiam amplectitur, & exiſstimat, in hoc caſsu fratrem rumpere debere teſstamentum in totum, ad exemplum deſscendentium. Graſsſsus autem receptarum ſsententiarum, §. testamentum, quæst. 46. num. 4. contrarium defendit, & in prædicto caſsu, ius agendi ad ſsupplementum dumtaxat fratri concedit, ac cum Emman. Suar. Antonij Gomezij Additionatore, quem ibidem refert, probabilius credit, relicti titulum, nullam differentiam in eo facturum. Ego verò in praxi omninò crederem seruandam Emman. Suar. & Grassi ſsententiam, nec conſstituendam differentiam, quo titulo relictum ſsit factum, dummodò verum ſsit, aliquid relictum fuiſsſse fratri.

Moueor in primis authoritate quamplurimorum, quos retuli ſsuprà, num. 19. qui etiam in hoc caſsu concedunt dumtaxat ius agendi ad ſsupplementum: nec diſstinguunt, quo titulo relictum fuerit aliquid fratri, inſstitutâ turpi perſsonâ.

Secundò per textum in dict. l. omnimodo, C. de inofficioſso teſstamento, qui nullam cauillationem admittit, vt dicit Antonius Theſsaurus d. deciſs. 128. num. 11. in fine.

Tertiò, quia negari non poteſst, quin diuerſsa ſsit cauſsa fratrum, & deſscendentium, quippe cùm fratribus nec Legitima debeatur, nec ſsit neceſsſsarius titulus inſstitutionis: & quando turpis perſsona eſst inſstituta, licèt eis Legitima debeatur, vt dicebam ſsuprà; tamen nullibi expreſsſsum eſst, quòd talis Legitima ſsit relinquenda titulo inſstitutionis: vnde non concludit Iulij Clari ratio, nempe quòd non ſsit impertinens dicere, quòd titulo inſstitutionis debeat Legitima relinqui in eo caſsu: quia imò impertinens eſst, & à mente legis alienum. vt non obſscurè colligi valet ex l. 12. tit. 7. partita 6. quæ ſsi maturè perpendatur, ex ea colligetur apertè, eo dumtaxat caſsu ſsubuerti teſstamentum à fratre, & per eum integram hæreditatem aduocari, quando inſstitutâ turpi perſsonâ, frater ipſse præteritus eſst, vel exhæredatus, nihilo eidem relicto: cùm verò aliquid relictum eſst, nihil lex illa decidit, nec loquitur in hoc caſsu; denotat potiùs, in alio caſsu, vltra poſsitum ibi, teſstamentum non ſsubuertendum, ſsed dumtaxat ad ſsupplementum agendum, vt ibidem notauit Gregorius Lopez verbo, la heredad, in verſsic. & quid ſsi aliquid, & coadiuuatur ex his, quæ reſsoluit Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. n. 583. in verſsic. 4. & fortius, vbi dicit, quòd vera, & communis opinio eſst, quòd titulus inſstitutionis non requiratur in Legitima fratrum, & ſse remittit ad alium locum, quo latiùs id tractauit: coadiuuatur denique ex his, quæ maturè & cum iudicio obſseruauit in hac materia Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſsſs. lib. 4. cap. 9. num. 8. vbi, vt anteà dicebam. ius Digeſstorum à iure Codicis optimè diſstinguit, & in effectu dicit, quòd Digeſstorum iure, ſsi tota Legitima fuiſsſset relicta, tunc etiam turpi hærede ſscripto, inofficioſsi agere poterat: ſsi verò quid minus Legitimâ, vel nihil relictum fuiſsſset, fratres vtique, & liberi frangebant inofficioſsi teſstamenta; iure verò Codicis, aut tota Legitima legata fuit, & nemo inofficioſsi agere poteſst, nec tunc frater ipſse, turpi quoque hærede ſscripto: aut quid minus Legitimâ relictum fuit, & tunc nec etiam frater rumpere poteſst teſstamentum fratris, ſsed tantùm petere ſsupplementum Legitimæ, firmo manente teſstamento.

Quintò conſstituo, quòd in omnibus caſsibus, in qui

*bus dictum eſst, quòd fratri competit ius agendi ad ſsupplementum dumtaxat, vel Legitimâ tantùm, hoc eſst quarta parte bonorum debet eſsſse contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte: Ratio eſst, quia turpi perſsonâ hærede ſscripta, fratri debetur Legitima, quæ eſst quarta pars & ſsic debetur illi abſsque onere, ex vulgatis iuribus, quæ adducit, & latiùs probat Afflictis deciſs. 125. per totam, dicens in finalibus verbis, votatum fuiſsſse in Senatu, quòd legatum alimentorum factum quibuſsdam ſsoluatur integrè per hæredes ſscriptos, & nihil contribuat ſsoror illa, quæ dixit teſstamentum fratris inofficioſsum, quia in eo fuit inſstituta turpis perſsona.

Sextò & vltimò conſstituo, dubium maximum eſsſse,

* an ſsi frater rumpat teſstamentum fratris per querelam, quia in eo fuit inſstituta turpis perſsona, teneatur ad omnia legata, & fideicommiſsſsa etiam vniuerſsalia relicta in teſstamento fratris: & ſsic an text. in authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, habeat locum etiam inter fratres, inſstitutâ turpi perſsonâ? Et certè dubia eſst, & difficilis hæc quæſstio, quam proptereà egêre deciſsione, & præſsentiâ Principis dixit Salicetus in dict. leg. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, in 4. quæſst. & arduam vocat Iulius Clarus, vt refert Antonius Theſsaurus deciſs. Pedemontana 128. num. 6. dicens multas fuiſsſse in explicatione illius Authenticæ Doctorum opiniones, & eas retuliſsſse P. Iacob. in dict. authent. ex cauſsa, & Fulgoſsium ibid. num. 25. & 26. Sed in terminis noſstris, quòd non habeat locum diſspoſsitio dictæ Authenticæ, ſsed quòd ſsimul cum

* inſstitutione omnia corruant, tenuerunt Angelus, Iacob. de Aren. Petrus, Cinus, Paulus, Franciſscus de Rampon. Imola, Alexand. & Iaſson, quos in vnum congeſsſsit Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. n. 580. & 581. qui dicit hanc eſsſse communem opinionem ſsecundùm

* Iaſsonem, Paul. & Alexand. & tenendam ſsecundùm eum. Decius in leg. liberi, num. 13. de bonorum poſsſseſsſsione contra tabulas. Petr. Iacob. Ruinus, Rolandus, Iacobinus, & Afflictis, quos retulit Antonius Theſsaurus d. deciſs. 128. num. 6. Corneus in dict. authent. ex cauſsa, ſsub num. 3. Mantica in conſsil. 199. Rubeus in l. Tuia, §. Imperator, num. 62. & num. 176. de legatis 2. Anton. Galeat. Maluaſsſs. in conſs. 24. num. 70. volum. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſsil. 47. num. 37. volum. 2. Ac denique huius

* partis fundamenta omnia adducunt Salicetus, in dict. l. fratres, in 4. quæst. principali, & ibidem Iaſson num. 3. & 4. Menchaca d. §. 10. num. 581. & num. 582. in verſs. tamen communis opinio, à quibus accipiunt alij poſstmodùm Scribentes, & contrariæ partis rationibus reſspondet Antonius Galeatius Maluaſsſsia d. conſs. 24. num. 71. & 72.

* & poſst leges Partitarum, ſsiue in terminis etiam earum, amplectuntur eandem ſsententiam Gregorius Lopez in

* l. 12. tit. 7. partita 6. in verbo, el teſstamento, verſsicul an autem rupto, dicens, quòd d. authent. ex cauſsa, non habet locum in fratribus, inſstitutâ turpi perſsonâ & ad id benè facere text. in l. finali, tit. 8. partit. 6. vbi Gregorius ipſse, verbo, el fijo, idem probauit. Hieronym. de Cæuallos practicarum communium, q. 566. qui dicit hanc eſsſse communem ſsententiam, & iuxta eam hodie ſsancitum in d.l. finali, tit. 8. partita 6.

Sed contrariam opinionem, imò deciſsionem text. in

* dict. authent. ex cauſsa, C. de liberis præteritis, habere locum inter fratres, inſstitutâ turpi perſsonâ, tenent Bald. in dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, in 3. quæſst. |

p. 105

Curtius iunior ibidem, num. 75. Cagnolus num. 87. in fine, & num. 88. Ioannes Faber num. 5. & omnium latiſsſsimè Ioannes Igneus in repetitione illius authent. num. 59. in verſsiculo, ego autem dico. Graſsſsus, & Craueta, quos refert Antonius Theſsaurus d. deciſs. 128. num. 7. dicens ſsibi videri, quòd hæc opinio in iudiciis eſst ſsequenda, cùm ſsit æquior, & humanior, & eam conſstanter defendens Iulius Clarus §. teſstamentum, quæſst. 52. num. 5. vbi dicit, quòd opinio præcedens ſsemper viſsa fuit ſsibi terribilis, & ſsi caſsus contingeret in facto, quòd non peccaret mortaliter Iudex, qui iudicaret contra eam.

Et huius partis fundamenta quatuor, poſst Salicetum

* adducit Iaſson in d.l. fratres, num. 3. in verſsiculo, adde quod contrarium tenet Baldus, vſsque ad verſsiculum, in contrarium, & vide num. 4. in verſsiculo, ſsi velis tenere, vſsque ad verſsiculum, Teneas communem ſsententiam, vbi in effectu, & verè quidem, atque concludenter, licèt ipſse contrarium teneat cum Communi, reſspondet omnibus fundamentis contrariæ partis relatæ ſsuprà, n. 33. præcipuo etiam fundamento Communis reſspondent

* Iulius Clarus d.q. 52. n. 5. & Menchaca d. §. 10. n. 582. licèt contrariũcontrarium tueatur, vt ſsuprà vidimus; iura etiãetiam & rationes permultas pro hac parte conſsiderauit Igneus in dict.

* authent. ex cauſsa, num. 59. verſsiculo, ego autem dico, & concludentem, nouámque tradit Theſsaurus, & præcipuæ rationi Communis reſspondet d. deciſs. 128. n. 8. & 9.

* Quæ equidem rationes adeò me mouent, vt ſsecundam hanc ſsententiam contra CommunẽCommunem libentiùs probauerim

* excitatus in primis prædictis quatuor fundamentis Iaſsonis quæ fortiſsſsimè vrgent. Secundò iuribus, & rationibus Ignei, & Theſsauri vbi ſsuprà, quæ etiam non mediocriter iuuant hanc partem. Tertiò, propter ſsolutiones, quas ad rationes contrariæ partis tradiderunt Iaſson, Menchaca, Clarus & Theſsaurus, quæ iuxta rationem iuris procedunt: & verè negari non poteſst quin in correctoriis fiat extenſsio, quando aliàs reſsultaret abſsurdum, vel quod verba d. authent. ex cauſsa, generalia ſsint, & abſsque vlla extenſsione comprehendant hunc caſsum, vt aduertit Iulius Clarus vbi ſsuprà, quia vbi eſst maior ratio, ibi ex vi comprehenſsiua, idem cautum eſste intelligitur: ergo ſsi reſsciſsſso ex cauſsa præteritionis, vel exhæredationis teſstamento, conſseruantur legata aduersùs liberos, & parentes querelam inofficioſsi teſstamenti mouentes, multò magis, faciliúſsque conſseruabuntur aduersùs fratres. Deinde, quia caſsus prædictus omiſsſsus eſst in dict. authent. vt ex verbis eius conſstat apertè; tamen ipſsius diſspoſsitio non ideò excludi debet aduersùs fratres, ſsed potiùs pro expreſsſsa haberi, propter rationes prædictorum Authorum, maximè ob rationem Theſsauri d. deciſs. 128. num. 8. in principio. Ac denique, quòd text. in dict. l. fratres, licèt odio turpis perſsonæ ſsic diſspoſsuerit; eius tamen odio non debent alij ſsic grauari, vt beneficium amittant: quod etiam aduersùs liberos, & parentes eſst inſstitutum, eò maximè, quòd concluſsio illa, vt in correctoriis non admittatur extenſsio, non eſst ſsine controuerſsia, & multi atteſstantur communem opinionem eſsſse in contrarium; aut ſsaltem negari non poteſst, quòd ipſsa multas habeat limitationes, & declarationes, quæ ad propoſsitum noſstrum accommodatæ, communis ſsententiæ fundamentum ſsubuertunt, vt conſstat ex his, quæ ſscripſserunt Doctores in authent. quas actiones, C. de ſsacroſsanctis Eccleſsis. & in l. ſsi vero, §. de viro, & in l. ſsi conſstante, ff. ſsoluto matrimonio. Gratianus regula 111. per totam. Camillus Gallinius de verborum ſsignificatione, lib. 6. cap. 6. num. 11. & cap. 14. per totum.

Ex quibus etiam conſstat apertè, quod text. in dict. l.

* finali, titul. 8. partita 6. verè non facit pro opinione Angeli, & ſsequacium, relata ſsuprà, num. 33. quicquid aliter dicat Gregorius Lopez, quem retuli ſsuprà, num. 37. nec etiam iuxta opinionem eiuſsdem Angeli ſsancitum in ea lege, vt malè quidem exiſstimauit Hieronym. de Cæuallo, quem ibidem citaui, propterea quòd nihil in propoſsito ſstatuitur ibi, nec iuri communi aliquid additur, ſsed dumtaxat ius commune confirmatur, & dicitur, quòd rupto teſstamento ex cauſsa præteritionis, vel exhæredationis, annullatur teſstamentum quoad inſstitutionem; legata tamen, & libertates valida remanent, vt in dict. authent. ex cauſsa, fuerat ſstatutum; vnde qua ratione dixi de iure communi, Baldi ſsententiam tenendam contra ſsententiam Angeli, & ſsequacium, ipsâ etiam, & de iure Partitarum idem aſsſsero, cùm eo iure attento, fic militent rationes omnes, quas præfati Authores conſsiderarunt, ſsicut in terminis iuris ipſsius communis vrgebant, & erit hodie magis certum ex generali deciſsione

* l. 1. tit. 4. de los teſstamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, iunctis his, quæ in eius legis explicatione obſseruauit Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 4. part. num. 18. & n. 21. dicens, regulariter obſseruandum, quòd vbicumque teſstamentum annullatur, quia in inſstitutione peccauit, provt in noſstro caſsu contingit, dumtaxat haberi pro non facta inſstitutionem, cætera verò remanere firma, quamuis Azeuedius ibi, num. 179. non audeat firmare: Et hactenus de præfata quæſstione.

Nunc verò tertio loco, & principaliter conſstituen

*dum eſst, dubitari etiam communiter, quæ dicantur in propoſsito perſsonæ infames, turpes, vel inhoneſstæ, vt eis inſstitutis, poſsſsit frater querelare teſstamentum fratris? Et text. in dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, dubium diluit, in hunc modum ſscribens: Si ſscripti hæredes, infamiæ, vel turpitudinis, vel leuis notæ maculâ aſspergantur, & c. & in l. 12. tit. 7. partit. 6. dicitur: Si eſstablecieſsſse por ſsu heredero à tal home, que fueſsſse de mala vida o enfamado, & ibi Gregorius Lopez, verbo, de mala vida, latè explicat, quæ dicantur in propoſsito turpes perſsonæ: Iaſson in dict. l. fratres, num. 10. 11. & 12. Gama deciſs. 143. & Additionator eius ibidem, Menchaca de ſsucceſsſsionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 569. & quatuor ſseqq. & num. 608. vbi dicit, quòd hæc concluſsio intelligitur multipliciter. Primò, ſsi perſsona inſstituta ſsit infamis de iure & de facto. Secundò, etiamſsi ſsit infamis de facto tantùm. Tertiò, etiamſsi nec ſsit infamis de iure, nec de facto, ſsed tantùm ſsit turpis eius quæſstus, & modus viuendi. Quartò, etiamſsi nec ſsit infamis de iure, nec de facto, nec etiam habeat turpem modum viuendi,

* ſsi tamen eſst homo ſsiniſstræ, aut malæ opinionis. Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 38. per totum, vbi latè declarat, & in fine conſstituit, Iudicis arbitrio relinqui, quæ dicatur turpis perſsona, vel non, & dicit ita tenuiſsſse ſsolum Fabrum in §. ſsoror, col. 2. in medio, Inſstitut. de inofficioſso testam. & reputat vnicum, & ſsingulare in iſsta materia. Addiderim ego, arbitrium hoc non ita liberum eſsſse debere, vt Gomezius ſsupponit; imò potiùs regulari debere iuxta rationem, & verba dict. l. fratres, & dict. l. 12. partitæ, communéſsque Doctorum omnium Scribentium reſsolutiones: nec verum eſsſse, quod tractit ipſse Gomezius, certam ſscilicet regulam, aut doctrinam in hoc dari non poſsſse, nam imò dari poteſst certa regula ex deciſsione, & verbis dict. l. fratres, quamuis verum ſsit, regulæ eius executionem, diſscreti Iudicis declarationi, aut arbitrio relinqui; & hoc obiter dictum: redeundo tamen ad propoſsitum, ſscribunt etiam Queſsada diuerſsarum quæstionum iuris cap. 6. num. 11. Simon de Pretis de interpretatione vltimarum volunt. lib. 5. dubitatione 1. num. 69. & 70. fol. 443. Graſsſsus §. teſstamentum, quæſst. 46. Aluarus Valaſscus conſsultatione 17. per totam, Plotus de in litem iurando, §. 49. num. 12. Guill. Benedict. in cap. Rainuncius, de testamentis, verbo, Rainuncius de Clera, num. 28. Antonius Theſsaurus deciſsione Pedemontana 126. num. 4. optimè Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 47. ex num. 11. vſsque ad num. 29. vol. 2. qui cum aliis rectè aduertit, quòd cùm text. in d.

* l. fratres, C. de inofficioſso testamento, loquatur alternatiuè; ſsufficit quod vna qualitas ex illis tribus concurrat in hærede ſscripto: & ſsic, vel quod ſsit infamis vel turpis perſsona, aut leui macula notetur; vt etiam aduertit Antonius Galearius Maluaſsſsia in conſs. 24. num. 32. & tribus ſseqq. & num. 55. & ſseq. vol. 1. vbi dicit, quòd infamis in

*famiâ facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros |

p. 106

læſsa eſst, & onerata, idque iure, & authoritate confirmat Tiberius Decianus in conſs. 31. ex num. 11. vſsque ad n. 31. vol. 4. & omnes prædicti tanquam indubitata tradunt, atque vnanimiter duo.

Primum, quòd ſspurij ſsunt infames, turpes, & viles,

* vt latè probauit Decianus dict. conſs. 31. ex num. 15. vſsque ad num. 24. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 47. ex num. 21. lib. 2. vbi num. 23. extendit ad eum, qui ex

*poſsitus fuit Hoſspitali, vt ſsi non probetur legitimus, turpis perſsona dicatur in propoſsito, de quo latiùs Maluaſsſsia dict. conſs. 24. per totum.

Secundum, quòd filius Presbyteri dicitur infamis

* infamiâ facti, turpis, & vilis, & comprehenditur ſsicut ſspurius ſsub diſspoſsitione dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, vt inſstitutis eis, querelari poſsſsit teſstamentum à fratre preterito vel exhæredato, vt latiùs per Antonium Gomezium, Menchacam, Theſsaurum, Decianum. Hondedeum, & reliquos citatos ſsuprà; id tamen exiſstimauit verum Aluarus Valaſscus conſsultatione 17. num. 3. niſsi filius Presbyteri ſsit aliàs vir probus, & honeſstus, &

* maximè ſsi ad officia publica ſsit admiſsſsus: tunc enim dicit, quòd abſsque dubio non cenſsebitur turpis perſsona, vt querelari poſsſsit teſstamentum propter eius inſstitutionem, & quod ita iudicauit Senatus Vlyſsſsiponenſsis, in quodam filio Presbyteri Portuenſsi & Ædilitia dignitate decorato, inſstituto hærede ab vxore ſsua, & exhæredato fratre, vt non poſsſsit teſstamentum querelâ propoſsitâ, reſscindi, quaſsi talis non corruptis moribus notatus, non ſsit cenſsendus turpis perſsona, & ſsequitur Valaſscum Antonius Theſsaurus deciſsione Pedemontana 126. num. 6. vbi generaliter dicit quòd ſsi iſste ſspurius aliis virtutibus

* eſsſset illuſstratus, & decoratus, ita vt fratre præterito dignior eſsſset; tunc non haberet locum querela, argumento text. in cap. nunquam de vitiis, & in cap. Apoſstolica, & cap. ſsequent. 56. diſstinctione, Blaſsius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſsionem 143. Gamæ, in principio, fol. 61. vbi ſscribit in hunc modum: Fallit tamen, ſsi talis baſstardus eſsſset notabilis, aut valdè honorata perſsona, ex propriis meritis, & perſsonâ; & ita dicit iudicatum Aluarus Valaſscus, vbi ſsuprà. Et in effectu idem videtur probare nouiſsſsimè Andreas Fachin. controuerſs. iur. lib. 4. cap. 93. ad finem, iuxta diſstinctionem quam adducit, vt reſsoluat, an contra ſspurium querela detur fratri: expendit autem Valaſscus pro hac ſsententia, aut communis reſsolutionis limitatione, nonnulla fundamenta, quæ augeri poſsſsunt ex fundamentis adductis in ſsimili per Antonium Theſsaurum dict. deciſsione Pedemontana 126. num. 34. & 5. latiùs per Tiberium Decianum. in conſsil. 31. ex num. 1. vſsque ad num. 11. volum. 4.

Hæc ſsciens, conſsultóque prætermitto, nec ideò refero,

* quod in simili caſsu, nẽpenempe in ſspurio hærede ſscripto, & proprio fratre teſstatoris præterito, qui ſspurius erat Tabellio, & officium Tabellionatus exercebat, item qui erat Clericus habens primãprimam clericalem tonſsuram, & quatuor minores Ordines, & Capellaniam, erátque adoleſscens bonis moribus præditus, optimæque vocis, exiſstimationis, & famæ, contrarium obſseruauit ipſse Decianus, ad quem nullus prædictorum aduertit, nec refert eum dict. conſsil. 31. per totum, volum. 4. vbi adeò concludenter ſsatisfacit omnibus, quæ pro Valaſsco excogitari poſsſsunt, & ſsuam ſsententiam ſsic eruditè tuetur, vt nihil vltrà desiderari poſsſsit, nec eo prælecto, vllo modo limitatio, aut declaratio Valaſsci defendi: inter alia tamen, quæ conſsiderauit ibidem, ex num. 25. cum ſseqq. vt reſsponderet his, quæ ex num. 1. vſsque ad num. 11. adduxerat pro contraria parte dicto num. 11. rectiſsſsimè adnotauit, in propoſsito caſsu ſstare regulam certam in iure, quòd frater præteritus, vel exhæredatus, poſsſsit querelare de inofficioſso teſstamento fratris, in quo inſstituta eſst turpis perſsona, aut leui etiam maculâ notata, vt dicit text. in dict. l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento. Quanquam ergo conſstet, vt ipſse Author dicit num. 24. inſstitutum eſsſse quantumcunque probum, honeſstum, & virtuoſsum virum; non proptereà deſsinit eſsſse infamis, aut maculâ quacunque notatus, quoad infamiam facti; hæc enim tolli non poteſst niſsi per expreſsſsam remiſsſsionem, ac indulgentiam Principis, nec tollitur ex eo, quòd ſspurius ſsit probus, aut honeſstus, aut quibuſscunque virtutibus condecoratus, vt de ſse patet apertè, ſsic, vt eo vel tantùm verbo ſsubuertantur omninò & Valaſsci rationes, & Antonij Theſsauri, Blafiíque traditiones prædictæ, quæ verè repugnant communi Doctorum reſsolutioni, de qua ſsuprà, ex n. 46. cum ſseqq. & verbis text. in dict. l. fratres, ibi: Vel leuis notæ maculâ aſspergantur. Quis enim negauit, etiam omnibus qualitatibus prædictis in ſspurio concurrentibus, adhuc vel leuis ſsaltem notæ maculam remanere: quod vel ſsolum ſsufficit, vt dicebamus ſsuprà, num. 48. in id referentes Ioannem Vincentium Hondedeum in conſsil. 47. volum. 2. qui num. 30. & 31. clarè videtur in hanc

* partem inclinare, ſsed Deciani mentionem non facit, Prætis etiam de interpretatione vltim. volunt. lib. 5. dubitat. 1. num. 70. Naturalis verò filius, quòd hodie ſsaltem attentis legibus huius Regni, turpis perſsona non dicatur, cùm in nobilitate patris ſsuccedat, & conſsequenter quòd comprehendi non debeat ſsub deciſsione dict l. fratres, C. de inofficioſso teſstamento, rectè aduertit Blaſsius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſsionem 143. Gamæ, in verſsiculo, & licèt aliqui dicant, qui tacuit Antonium Gomezium tom. 1. variarum, cap. 11. num. 38. in verſsic. ſsed hoc admitterem. Graſsſsum §. teſstamentum, quæſst. 46. num. 9. ſsic ante ipſsum dicentes.

CAPVT XX.

Repræſsentatio vtrùm locum habeat in ſsucceſsſsione Maioratus, in quo proximior vocatur, vel continuò admitti proximiores cauetur: vbi quæ hucuſsque in propoſsito ſscripſserunt alij, ſsuo ordine, & diſstinctè recenſsentur in vnum; Ludouici Molinæ, & aliorum ſsententia meliùs quàm anteà erat, corroboratur; & nonnullis nouiter & verè ab Authore adnotatis, dilucida traditur, & vera ratio l. ſsi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, ad quam, vt videbis Lector, cæteri hactenus Scribentes non ſsic animaduertebant.

SVMMARIVM.

1 Olim inter antiquos Iuris Scriptores, ingentem fuiſsſse, ancipitem, & ferè inextricabilem controuerſsiam ſsuper cauſsa nepotis, & patrui, quoad inducendum, vel impediendum effectum repræſsentationis in fideicommiſsſsis, & Maioratibus.
2 Tamen nepotis, cauſsam aduersùs patruum, ferè apud omnes nationes, & gentes, quoad Maioratûs ſsucceſsſsionem potiorem fuiſsſse, provt remiſsſsiuè demonſstratur hoc num. vbi quamplures Authores recenſsentur in vnum qui de præfata altercatione, longa, & diffuſsa manu tractarunt.
3 Nepotis, & patrui controuerſsiam quoad ſsucceſsſsionem Maioratus, ſsublatam ex deciſsione quarundam legum huius Regni, maximè ex verbis l. 40 Tauri, ex quibus præcipuum huius Capitis dubium deſscendit, provt hoc num. adnotatur.
4 Repræſsentatio vtrùm excluſsa cenſseatur ex eo, quòd Maioratûs inſstitutor vocauerit proximiorem ad Maioratus ſsucceſsſsionem, vel continuò admitti proximiores voluerit, & num. ſseqq.
5 Repræſsentationem excluſsam cenſseri in propoſsito caſsu, ex ſsententia multorum, qui hoc num. præcitantur, ſsed contrà defenditur infrà, ex num. 7.
6 Et eius ſsententiæ fundamenta & rationes, item & ſsolutiones earum adducuntur remiſsſsiuè, & de hac re Ioannes Guttierrez commendatur.
p. 107
7 Repræſsentationem excludere non videtur, qui ad ſsucceſsſsionem Maioratus proximiores vocauit, nec aliud adiecit, ex quo voluntas excludendi repræſsentationem deprehendi poſsſsit, ex ſsententia quamplurium, quæ ab Authore probatur, & num. ſseqq.
8 Repræſsentationis virtute, remotior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repræſsentationem, non dicitur corrumpere gradum, ſsed potiùs gradum repræſsentare.
9 Gloſsſsæ ſsententiam in l. cùm ita, §. in fideicommiſsſso, verbo, proximo, ff. de legatis 2. veram eſsſse, & communiter receptam, quatenus repræſsentationem admittit, quando ij, qui proximiori gradu procreati ſsunt, ad fideicommiſsſsum vocantur.
10 Tiraquelli conſsideratio in hac materia, nouiter expenditur, & probatur per Authorem.
11 Statuta ſstrictiſsſsimam interpretationem recipiunt, nec plus valent quàm ſsonant.
12 Nihilominùs tamen, ſsi ſstatutum ad ſsucceſsſsionem aliquam proximiores vocauerit, non cenſsetur repræſsentationem excludere.
13 Maioratûs inſstitutor, et ſsi ad ſsucceſsſsionem proximiores vocauerit, dici non potest quòd excluſserit eum, qui per repræſsentationem contendit admitti, quia talis potiùs videtur proximior eſsſse, eo quòd ſsi pater eius viueret, proximior eſsſset, & reliquos excluderet, & ſsic ipſse quoque proximior cenſsendus eſst, & debet alios excludere, provt hoc num. & ſsequent. latiùs probatur.
14 Repræſsentans patrem, vel alium, in eius locum ſsubintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & & prælationis, quas ipſse pater habebat.
15 Subrogatum ſsapit naturam eius in cuius locum ſsubrogatur.
16 Et vtitur eiſsdem iuribus, & priuilegiis, quæ habebat ille, in cuius locum ſsubrogatur.
17 Patrem & filium eandem perſsonam eſsſse, & non videri deficere patrem, cùm ſsupereſst filius ex illo, idque non modò ſsecundùm fictionem, ſsed nec etiam iuxta naturam.
18 Pater ſsi primogenitus erat, aut primus in ſsucceſsſsione, filius etiam iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem ſsucceſsſsione.
19 Nepos dicere poteſst ſse primogenitum, ſsicut poterat, & poſsſset dicere pater eius, ſsi viueret; eo quia portio paterni corporis transfuſsa fuit in procreationem filij, quæ portio licèt conuerſsa in nouum hominem, propter nouam, & diuerſsam animam, tamen negari non poteſst, quin remanſserit vera caro, & corpus patris.
20 Adducitur præcipuum motiuum l. 2. titulo 15. partita 2. in verſsiculo; è aun mandaron que ſsi el fijo mayor.
21 Text. in authent. de hæredibus ab inteſstato, §. reliquum, in verſsiculo, huiuſsmodi verò priuilegium, pro opinione relata ſsuprà, num. 7. & probata num. ſseqq. optimè, ac verè ponderatus.
22 Fundamenta omnia, quæ communiter expendi ſsolent contra ſsententiam probatam ſsuprà, ex num. 7. ceſsſsare omninò ex rationibus adductis numeris præced. Item ex his, quæ hoc num. & duobus ſseqq. adnotantur.
23 Interpretatio fieri non debet contra id, quod veriſsimile eſst, aut magis communiter practicatur.
24 Proximitatem in ſsucceſsſsione Maioratûs, reſspectu vltimi poſsſseſsſsoris conſsiderandam eſsſse, ex veriori, & recepta magis ſsententia.
25 Maioratûs inſstitutor, etſsi ex verbis, & facultate l. 40. Tauri, vocare poſsſsit eos, qui reuera proximiores ſsunt, & repræſsentationem excludere; id tamen feciſsſse credendum non est, ex eo dumtaxat, quòd dixerit ſsic proximiores vocare, ne vno dumtaxat verbo, omnia iura repræſsentationis, & legum huius Regni diſspoſsitiones euertiſsſse dicatur, nec ſse cum deciſsione ipſsarum legum conformare voluiſsſse.
26 Expreſsſsio eorum, quæ tacitè inſsunt ex natura ipſsius rei de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei, præſsertim cùm verba expreſsſsa ſsunt eo modo, quo inerant.
27 Repræſsentationem in ſsucceſsſsione Maioratus excluſsam non cenſseri ex vocatione proximiorum, ineuitabiliter deduci ex l. 2. titulo 15. partita 2. & leg. 40. Tauri, inducendo eas leges provt hoc num. adnotatur.
28 Ad excludendam repræſsentationem, vtrùm neceſsſsaria ſsit expreſsſsa diſspoſsitio, vel ſsufficiat tacita ex coniecturis deducta, per totum num. vbi Did. Couar. Ludouic. Molin. & aliorum reſsolutiones probantur, atque ex illis euidens, & concludens ratio deducitur pro ſsententia, quæ defenditur ſsuprà, ex num. 7. cum ſsequent.
29 Voluntas incerta non attenditur, vt recedatur ab eo quod eſst certum.
30 L. ſsi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, expenditur, fortius quàm adhuc inducitur, & Ludouici Molinæ ſsolutionem defendi poſsſse oſstenditur, provt hoc num. adnotatur, & vide infrà, num. 35. & ſseq. vbi noua traditur, & vera eiuſsdem legis interpretatio.
31 Lege 12. tabularum, in ſsucceſsſsione aui ab inteſstato, nepotem in locum patris præmortui ſsuccedere, atque repræſsentando eum, cum patruo ſsimul ad ſsucceſsſsionem aui vocari.
32 Idque in ſsucceſsſsione aſscendentium tantùm admiſsſsum fuiſsſse; nam agnati tranſsuerſsales ſsecundùm gradus prærogatiuam vocabantur.
33 Nec filius repræſsentabat gradum patris ſsui prædefuncti.
34 Iuſstinianus verò in tranſsuerſsalibus primi gradus hoc emendauit, ſstatuítque, in ſsucceſsſsione fratris defuncti admittendos ſsimul cum patruo, hoc eſst cum fratre, alterius fratris filios ſsuperſstites, ſsed extra filios fratrum, repræſsentationi locum non eſsſse.
35 L. ſsi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, verus, & proprius intellectus adducitur.
36 Rolandi traditio in propoſsito d.l. ſsi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, nouè confutatur per Authorem.
37 Iaſsonis, & Riminaldi ſsolutiones, in eodem propoſsito reiiciuntur.

PRo huius Capitis expedita, atque abſsoluta explica

*tione, conſstituendum erit in primis, olim inter antiquos Iuris Scriptores ingentem fuiſsſse, ancipitem, & ferè inextricabilem controuerſsiam ſsuper cauſsa nepotis & patrui, quoad inducendum, vel impediendum effectum repræſsentationis in fideicommiſsſsis, & maiorati

*bus: Tamen nepotis cauſsam aduersùs patruum, ferè apud omnes nationes & gentes, quoad Maioratus ſsucceſsſsionem potiorem fuiſsſse, vt ſscribunt poſst alios Couar. practicarum quæſst. cap. 6. num. 6. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 2. & magis veram, & communem ſsententiam profitentur innumeri, qui hac de re tractarunt latiſsſsimè, ac etiam vtriuſq;vtriusque partis rationes, aut fundamenta congeſsſserunt in vnum Rodericus Suarez, Tiraquellus, Gualdenſsis, Didacus del Caſstillo, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Burgos de Paz, Couar. Molina, Ioannes Guttierrez, & Velaſsquez de Auendaño, quos refert nouiſsſsimè Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 197. per totam, fol. 285. Bellon. Decianus, Burſsatus, Menchaca, & alij, quos adducit Graſsſsus §. fideicommiſsſsum, quæſst. 11. in principio. Iacobus Mandellus de Alba in conſsilio 60. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſs. 107. ex num. 5. lib. 1. Cephalus in conſs. 692. à num. 10. & in conſs. 694. à num. 3. lib. 5. Alexand. Trentacinq. de ſsubſstitut. parte 4. c. 7. ex num. 57. cum ſsequent. optimè Ioſseph. de Ruſsticis in conſs. 2. impreſsſso poſst tract. an, & quando liberi, per totum. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 10. num. 9. |

p. 108

fol. 342. Hyppol. Riminald. in conſs. 283. per totum, lib. 3. & in conſs. 410. lib. 4. & in conſs. 544. num. 60. & pluribus ſseqq. lib. 5. & in conſs. 690. lib. 6. & in conſs. 781. lib. 7. vbi latiſsſsimè. Menochius lib. 4. præſsumpt. 95. & in conſsil. 95. lib. 1. & in conſsil. 215. à num. 12. lib. 3. & in conſsil. 452. à num. 32. lib. 5. Simon de Prætis, Ziletus, Caldas Pereira, Aluarus Valaſscus, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Sfortia Oddi, & Marcus Antonius Eugenius, quos congeſsſsit Additionator Gamæ in addit. ad deciſs. 59. in principio, & deciſs. 174. & 308. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæst. 11. num. 39. & ſsequent. Antonius Theſsaurus deciſsione Pedemontana 65. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 21. num. 16. fol. 186. & in conſs. 39. per totum, lib. 1. Matiençus, & Azeuedius, quos ſstatim commemorabo. Beretta in conſs. 134. Alex. Raudenſsis de analogis lib. 1. cap. 15. n. 279. fol. 92. latius in reſsponſso 4. per tot. & reſsponſso 5. vol. 2. Ioan. Vincent. Honded. in conſs. 70. n. 19. lib. 1. latiùs in conſs. 63. per tot. lib. 2. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſsſsis, lib. 2. cap. 6. per totum, fol. 67. & ſseqq. Anton. Chiofius, in conſsil. 7. per totum, lib. 1. Fachineus controuerſs. iuris, lib. 6. cap. 2.

Deinde, nepotis & patrui controuerſsiam prædictam,

* quoad ſsucceſsſsionem Maioratus ſsublatam hodie ex deciſsione quarundam legum huius Regni, maximè ex verbis l. 40. Tauri, quæ hodie eſst l. 5. tit. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, provt in eiſsdem legibus aduertunt Antonius Gomezius, Velaſsquez de Auendaño, Matiençus, & Azeuedius, Couarr. practiarum, cap. 38. ex num. 6. cum ſseqq. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 3. cum multis ſseqq. Guttierrez practicarum lib. 3. quæſst. 66. & 67. Additionator Gamæ in additione ad deciſs. 59. verſs. Quarta eſst, & ad deciſs. 174. in principio, & in fine, & ad deciſsionem 308. in principio. Dubium ta

*men præcipuum huius capitis in eo conſsiſstere, vtrùm ſscilicet quia dictæ leges Regiæ admittunt repræſsentationem nepotis contra patruum, item & aliorum, Saluo en los caſsos que el que conſstituyo, y ordeno el mayorazgo huuiere diſspueſsto otra coſsa, repræſsentatio excluſsa cenſseri debeat, cum is, qui Maioratum inſstituit, proximiorem vocauit, vel continuò admitti proximiores diſspoſsuit? Et in hoc caſsu repræſsentationem excluſsam vi

*deri ex vocatione proximiorum, in fideicommiſsſsis, & maioratibus loquentes, tenuerunt Pariſsius, Antonius Gomezius, Gouarr. & Coſsta, quos retulit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. & vltra prædictos, quos tantùm Molina allegat, Angel. Alexand. Ancharanus, Chaſsſsaneus, & alij, quos adducit Velaſsq. de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſs. 10. num. 16. plures alios Tiraquellus de primogenitura, quæſst. 40. Menochius lib. 4. præſsumpt. 95. num. 21. & vltra eos Riminald. ſsenior in conſs. 233. Thomas Grammaticus deciſs. 1. num. 2. Socinus iunior in conſs. 126. num. 4. volum. 1. Caldas de nominatione emphyteutica, quæst. 17. n. 24. & dicunt communem opinionem, & ſsequuntur eam Graſsſsus §. fideicommiſsſsum, quæſst. 11. num. 9. Emmanu. Muſsculus 2. tom. commun. fol. 192. num. 14. Antonius Theſsarurus deciſs. Pedemontana 65. num. 1. & 2. Rolandus in conſs. 38. num. 33. lib. 1. Aluarus Valaſscus de iure emphyteutico, quæſst. 50. num. 36. & cum Couar. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 10. Portius in conſs. 54. num. 23. & pluribus ſseqq. latiùs in conſs. 128. num. 8. & pluribus ſseqq. Anguiſsſsola in conſs. 80. in fine, lib. 6. Marſsarius in ſsuo epit. fideicommiſs. quæſst. 33. & in conſs. 3. Gaſspar Fabianus, qui ſsic conſsulendo obſseruauit apud Portium dict. conſs. 128. colum. 3. & cum aliis conſstanter tuetur, & in Maioratu loquitur Alexander Raudenſsis in reſsponſso 2. ex num. 45. vſsque ad num. 62. volum. 1. & in reſsponſso 30. num. 127. volum. 2. alij etiam, quos retulit Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 11. num. 100. & num. 101. fol. 252. Octauian. Cacher. in conſs. 72. num. 10. & in fideicommiſsſsis, contra Molinam hanc partem probauit Humada in l. 2. gloſs. 17. num. 10. tit. 15. partita 2. Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 9. num. 12. in fine, in verſsic. & circa hoc eſst etiam ſsciendum, vbi interminis dict. l. 40. Tauri, ſsecurè probat, quòd in diſspoſsitionibus, quæ proximioribus deferuntur, filius non intrat locum patris, nec habet locum deciſsio dict. l. Regiæ Tauri: quod etiam cum Gama in deciſs. 308. conſstanter tuetur Additionator eius ibid. part. 2. fol. 31. colum. 2.

Prædicti Authores rationes, & fundamenta expen

*dunt, quæ pro hac parte magis vrgent, & verè ad tria, vel quatuor principaliter reduci debent illa, vt mox dicemus. Inter alios tamen, ex Recentioribus latiùs ſscripſsit, & huius partis rationibus, ex propoſsito ſsolutiones conſsiderauit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſst. 67. per totam: idcircò videndus erit omninò; eo namque prælecto, omnibus reſsponderi poterit, quæ contra aliam ſsententiam excitari ſsolent, maximè conſsideratis his, quæ num. ſseqq. ſscribemus, ex quibus euidentius & alia dilui poterunt, quæ à Recentioribus adnotantur.

Succedit ergo ſsecunda, & omninò contraria opinio,

* videlicet, quòd repræſsentationem excludere non videatur, qui ad ſsucceſsſsionem Maioratus proximiores vocauit, nec aliud adiecit, ex quo voluntas excludendi repræſsentationem deprehendi poſsſsit: & hanc opinionem in Maioratu loquens, conſstanter tuetur Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. ex num. 11. vſsque ad num. 16. qui dicit etiam in fideicommiſsſsis veriorem ſsententiam eſsſse; & quamuis nullum Authorem pro ea referat, recenſsere potuiſsſset Baldum, in conſs. 26. num. 3. meliùs in conſs. 488. Caſsus talis eſst; quidam Titius, lib. 3. Alexand. in conſsil. 137. num. 1. lib. 1. & in conſs. 88. num. 2. eodem lib. & in conſs. 27. volum. 3. Iaſson in conſsil. 159. columna penultima, verſsiculo, Quartò in terminis, lib. 4. Corneum in conſs. 24. in fine, & in conſsil. 115. lib. 2. Decium in conſs. 484. colum. 2. & in conſs. 527. colum. 1. Ruinum in conſs. 171. num. 17. lib. 2. Portium in conſs. 8. num. 20. & in conſsil. 54. num. 13. Crauetam in conſs. 586. num. 1. in fine, & cum multis hanc partem defendunt, & optimè comprobant eam Cephalus in conſsil. 489. num. 60. & ſseqq. lib. 4. Decianus in conſsil. 1. num. 348. & 349. & conſs. 7. num. 80. & conſsil. 8. ex num. 79. vſsque ad num. 90. & conſsil. 28. num. 32. volumin. 1. & in conſsilio 9. num. 18. & 62. volum. 2. Hyppolit. Riminald. in conſs. 410. ex n. 20. lib. 4. latiùs in conſsil. 741. ex num. 10. vſsque ad num. 19. lib. 7. Menochius lib. 4. præſsumpt. 95. n. 21. & in conſs. 357. n. 27. lib. 4. & in conſs. 528. n. 26. lib. 6. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſsſsis, q. 11. num. 53. in fine. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 20. num. 17. fol. 186. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſsſsis, lib. 2. cap. 6. num. 11. & 12. vbi poſstquam retulit priorem opinionem relatam ſsuprà, num. 5. & dixit, Couar. & Manticam probaſsſse eam, veriorem putauit ſsecundam hanc ſsententiam, & verba ſsequentia protulit: Ego verò longè veriorem existimaui Baldi opinionem, quia nepos in ordine ſsuccedendi est in eodem proximiori gradu, quo ipſse patruus, ita lege ſstatuente, cui adhæſsit mens testatoris: & in maioratu conſstanter defendunt Ioannes Guttierrez practicar. lib. 3. quæſst. 66. num. 36. & 37. & quæſst. 67. num. 18. 19. & ſseqq. vſsque ad num. 32. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſs. 2. num. 21. vbi veriorem hanc opinionem appellat, & omninò tenendam; idque ex deciſsione legum huius Regni coactè dicendum, agnoſscit D. Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſs. 18. num. 52. & gloſs. 9. num. 56. & eſsſse certiſsſsimam opinionem, nec licere ab ea recedere, fatetur Additionator Gamæ in addit. ad deciſs. 93. in verſs. Concluſsio 8. & ad deciſs. 174. 1. parte, vbi dicit, quòd in linea poſsſseſsſsorum ſsemper admittitur repræſsentatio, etiamſsi vocetur conſsanguineus proximior, & allegat Decianum in conſs. 100. lib. 3. ſsed in deciſs. 308. latius, atque ex propoſsito loquitur, & contrarium tenet. Huic etiam ſsententiæ magis videtur accedere Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 197. in fine, & vide à num. 3. Petra etiam de fideicommiſsſsis, q. 11. num. 105.

Nec contrarium tenet Humada in l. 2. gloſs. 17. n. 10. |

p. 109

tit. 15. partita 2. ſsed potiùs Molinæ ſsententiam probat; dicit enim, quòd in fideicommiſsſsis verius ſsibi videtur, vt repræſsentatio ceſsſsare debeat ex vocatione proximiorum: in Maioratu tamen, quòd non obſstante eorundem proximiorum expreſsſsa vocatione, omninò admittenda ſsit repræſsentatio, indéque fatetur, quoad Maioratus ſsucceſsſsionem Molinæ rationes conuincere, & ideò ab eo non eſsſse recedendum, ſsed quoad fideicommiſsſsa parum adſstringere. Verùmenimverò in fideicommiſsſsis etiam idem defendunt Authores omnes, quos vides ſsuprà citatos, & verè in illis etiam valdè adſstringunt rationes, quas ipſsi conſsiderarunt. Qui autem contrariam partem ſsequuntur, & in fideicommiſsſsis repræſsentationem excludunt, cùm proximior vocatur, nequaquam negarent eam, ſsi Maioratûs naturam inſspicerent, aut in Maioratu quæſstionem præfatam propoſsuiſsſsent, idque ſsequentibus rationibus principaliter, quæ omninò euincunt in propoſsito caſsu repræſsentationem admitti.

Primò, nam ex vocatione proximioris dumtaxat,

* non cenſsetur Maioratûs inſstitutor repræſsentationem excludere voluiſsſse; imò admittere eam potiùs videtur, eo quòd repræſsentationis virtute, remotior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repræſsentationem, non dicitur corrumpere gradum, ſsed potiùs gradum repræſsentare, vt in terminis noſstris vtrumque & iure, & Authorum authoritate confirmat Ioannes Guttierrez pract. lib. 3. dict. quæſst. 67. ex num. 59. cum tribus ſseqq. & vltra eum Cephalus in conſs. 489. num. 59. lib. 4. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 11. num. 53. in fine. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 21. num. 17. & fuit opinio Gloſsſsæ, communiter re

*cepta in l. cùm ita, §. in fideicommiſsſso, ff. de legatis 2. in verbo, proximo, quam cum infinitis aliis, quos referunt, ſsequuntur, & communem profitentur Antonius Gabriel lib. 4. communium, tit. de ſsucceſsſsionibus ab inteſstato, concluſs. 3. num. 2. Gualdenſsis de arte teſstandi, tit. 5. cautela 27. Tiraquellus de primogenitura, quæſst. 40. num. 184. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 70. num. 19. lib. 1. Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſs. 2. num. 31. & ſseqq. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. d. quæſst. 67. num. 31. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſst. 197. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in conſsil. 283. lib. 3. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 10. & cap. 8. num. 12. vbi reſspondet fundamentis contrarium tenendum, quos Guttierrez, & Cæuallos vbi ſsuprà referunt.

Nec vrget in contrarium (quod vltra prædictos Au

*thores erit animaduertendum) ſsi quis dixerit, præfatam ſsententiam, & opinionem communem Gloſsſsæ in dict. §. in fideicommiſsſso, tunc demum videri procedere, quando cum patruis poſsſsunt nepotes ſsimul ſsuccedere, vtputâ in fideicommiſsſsis diuiſsibilibus, ſsed non in caſsu propoſsito, vbi cùm Hiſspanorum primogenia ſsuapte natura indiuiſsibilia ſsint, ſsolíque primogenito deferantur, vt latiùs probat Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 11. per totum, vnus tantùm ſsuccedere poteſst in eis, ac per conſsequens vis erit, quòd ſsi repræſentationẽrepræſentationem admittimus, excluſsus remaneat propinquior per alium, qui per repræſsentationem ſsuccedit: Nam reſspondetur, quòd ſsi verum eſst, poſsſse, & debere admitti repræſsentationem quoad partem in fideicommiſsſsis, vt magis communiter, & verius probarunt Doctores; verum etiam erit admitti debere in Maioratu quoad totum, cùm idem iuris ſsit in parte quoad partem, quàm in toto quoad totum, leg. quæ de tota, cum aliis vulgatis, ff. de rei vendicatione, latè Tiraquellus de retractu lignag. lib. 1. tit. 1. §. 1. gloſs. 7. num. 40. qui in terminis noſstris ita, & verè adnotaui de primogenitura, dict. quæſst. 40. ex num. 21. vſsque ad num. 25. & num. 17. & ſseqq. eleganter probat, in prædictis ſsucceſsſsionibus, propinquiorem iudicari eum, qui per repræſsentationem ſsuccedit, & n. 20. idem

* procedere in ſstatutis probauit, vt quamuis ſstatuta ſstrictiſsſsimam interpretationem recipiant, nec plus valeant, quàm ſsonant, l. 1. §. hæc autem verba, ff. quod quiſsque iuris, vbi omnes, præcipuè Iaſson num. 2. l. omnes populi, vbi alij Doctores communiter poſst Baldum num. 60. ff. de iuſstitia & iure; nihilominùs tamen, ſsi ſstatutum ad ſsuc

*ceſsſsionem aliquam proximiores vocauerit, non cenſsetur repræſsentationem excludere; quod Alexander, Decius, & Iaſson ibidem relati probarunt. Et hactenus de primo fundamento prædictæ ſsententiæ.

Deinde & ſsecundò facit, nam etſsi inſstitutor Maio

*ratûs ad ſsucceſsſsionem proximiores vocauerit, dici non poteſst, quòd excluſserit eum, qui per repræſsentationem contendit admitti, quia talis potiùs videtur proximior eſsſse, eo quòd ſsi pater eius viueret, proximior eſsſset, & reliquos excluderet; & ſsic ipſse quoque proximior cenſsendus eſst, & debet alios excludere, tum ex his, quæ adnotarunt Curtius iunior in conſs. 22. num. 11. & in conſsil. 126. num. 12. & 13. lib. 1. Cephalus in conſsil. 489. n. 60. lib. 4. Decianus in conſs. 4. ſsub num. 46. lib. 2. & in conſs. 55. num. 45. lib. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 21. num. 17. Tum etiam, quia iuxta regulas

* & principia iuris communis, ſsi patrem repræſsentat, (quod negari non poteſst) in eius locum ſsubintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & prælationis, quas ipſse pater habebat, argumento l. via conſstitui, §. quæcunque, ff. de ſseruitutibus ruſsticorum, cap. maiores, de Baptiſsmo. Subrogatum namque ſsapit naturam eius, in

* cuius locum ſsubrogatur, l. eum qui, §. qui iniuriarum. ff. ſsi quis cautionibus, cum adductis ab Euerardo in locis legalibus, loco 93. & vtitur eiſsdem iuribus & priuilegiis,

* quæ habebat ille: in cuius locum ſsubrogatur. leg. decernimus, & ibi Bartolus C. de aquæductu, lib. 11. & in noſstris terminis, multis confirmat Tiraquellus de primogenitura, dict. quæst. 40. num. 40. & ſseqq. & vide ex num. 28. cum ſseq. vbi plenè probat, patrem & filium eandem per

*ſsonam eſsſse, & non videri deficere patrem, cùm ſsupereſst filius ex illo, idque non modò ſsecundùm fictionem, ſsed nec etiam iuxta naturam; & ſsi pater erat primogenitus,

* aut primus in ſsucceſsſsione, quòd etiam filius iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem ſsucceſsſsione. Quod etiam agnoſscit verum Hyppolit. Riminald. in conſs. 741. ex num. 10. vſsque ad num. 19. lib. 7. vbi inter alias rationes, quas adducit, vt in propoſsito repræſsentans alium præferatur, dicit veram rationem eſsſse, quia

* nepos poteſst dicere, ſse primogenitum, ſsicut poterat, & poſsſset dicere pater eius, ſsi viueret, eo quia portio paterni corporis transfuſsa fuit in procreationem filij, quæ portio licèt conuerſsa in nouum hominem, propter nouam, & diuerſsam animam; tamen negari non poteſst, quin remanſserit vera caro, & corpus patris.

Et hoc, vt credo, fuit principale motiuum l. 2. tit. 15.

* partita 2. in verſs. E aun mandaron que ſsi el fijo mayor, dum dicit: Et aun mandaron que ſsi el fijo mayor murieſsſse antes que heredaſsſse, ſsi dexaſsſse fijo, ò fija, que quedaſsſse de ſsu muger legitima, que aquel, ò aquella lo huuieſsſse, y no otra perſsona ninguna. Et facit textus optimus in propo

*ſsito, in authent. de hæredibus ab intestato, §. reliquum, in verſsiculo, huiuſsmodi verò priuilegium, vbi probatur eodem modo ſsucceſsſsuros filios, quo pater ſsuccederet, quamuis in eis non concurrat qualitas coniunctionis ex vtroque latere cum defuncto, quia ſsufficit patrem coniunctum fuiſsſse, cuius perſsonam, & qualitatem repræſsentant filij.

Ex his quidem, & aliis ſsuperiùs dictis, ceſsſsare viden

*tur omninò fundamenta contrariæ partis, de qua ſsuprà ex num. 5. videlicet, quòd inſstitutor Maioratus ex vocatione proximiorum proximitatem reſspexerit pet veritatem, & non per fictionem. Item, quòd vbi lex duodecim tabularum proximiorem vocabat ad ſsucceſsſsionem, nepos cum patruo non ſsuccedebat, per tex. in §. ſsi plures, Inſstit. de legitima agnatorum ſsucceſsſsione. Nam, vt diximus ſsuprà, ſsub diſspoſsitione, aut inſstitutione Maioratus, in qua vocatur proximior, continetur ille, qui eſst proximior per repræſsentationem, idque propriè, & verè, atque ex voluntate teſstatoris præſsumpta, vt ſstatim dicetur, & aduertit Menochius lib. 4. præſsumpt. 95. in principio, |

p. 110

quia in ordine ſsuccedendi eſst in eodem proximo gradu, quo erat alius, quem repræſsentat, ita lege ſstatuente, cui adhæſsit mens teſstatoris, vt eleganter, & eruditè aduertit Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſsſsis, lib. 2. cap. 6. num. 12. & legis duodecim tabularum ratio non æquè militat in Maioratibus, ſsicut in aliis ſsucceſsſsionibus; Nam aliàs ſsi ex dictis verbis repræſsentatio excluſsa cenſseretur, nullus ferè Maioratus eſsſset, in quo locus eſsſset repræſsentationi, cùm prædicta clauſsula communiter apponi ſsoleat in omnibus Maioratibus, vt notauit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 11. & poſst eum Auendañus in l. 40. Tauri, gloſs. 20. num. 21. Et ſsic interpretatio fieri non debet con

*tra id, quod veriſsimile eſst, aut magis communiter practicatur, l. Mæuius, 68. ibi: Nam incredibile, &c. ff. de legatu 2. leg. ſsi venditor, 6. in verſs. nam incredibile, ff. de ſseruis exportandis, l. cum in teſstamento, 25. ibi: & ſsecundum id, ff. de rebus dubiis, l. ſsi plures, 24. ibi: quod vix, & c. ff. de vulgari & pupillari ſsubſstitutione.

Deinde, nec etiam obſstat, quòd caſsus repræſsentationis omiſsſsus fuerit, nec loquatur ſscriptura de eo, qui per repræſsentationem ſsuccedere poteſst; & ſsic quòd ad eum caſsum extendi non debeat diſspoſsitio, vt latiùs argumentatur Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. dict. quæst. 66. ex num. 6. vſsque ad num. 18. quia ex præcedentibus apparet ſsolutio; & reſspondet ipſse Guttierrez vbi ſsuprà, num. 55. & quinque ſseqq. & ante eum diluit argumentum hoc Tiraquellus de primogenitura, d. quæſst. 40. ex num. 193. rectè probans, quòd imò potiùs dictus caſsus comprehendatur ſsub verbis diſspoſsitionis, contineatúrque ex mente teſstatoris præſsumpta, vt ſsuprà dixi.

Prætereà, nec obſstat dicere, proximitatem ad ſsucce

*dendum reſspectu primi inſstitutoris Maioratus eſsſse conſsiderandam ex ſsententia quorundam; & inde proximiorem cenſseri reſspectu inſstitutoris patruum, quàm nepotem, vel eum qui revera proximior eſst, quàm alius, qui per repræſsentationem iudicatur proximior: Nam huic rationi plenè ſsatisfacit Velaſsquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſs. 20. num. 22. 23. 24. & 25. Et vt verum dixerim, negari non poteſst, contrariam ſsententiam, proximitatem ſscilicet conſsiderandam eſsſse reſspectu vltimi poſsſseſsſsoris, veriorem eſsſse, & magis communem, vt agnoſscit idem Auendañus vbi ſsuprà, num. 23. & latè, atque eleganter probauit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 9. per totum, & ſsequuntur infiniti Authores, quos congeſsſsit in vnum Additionator Gamæ, in locis referendis ſstatim. Mieres de Maioratu, part. 2. quæſst. 8. per totam. Cephalus in conſs. 131. volum. 3. Alexander Trentacinquius de ſsubſstitutionibus, 4. part. cap. 12. per totum. Alexander Raudenſsis poſst tractatum de analogis, in appendice, 1. part. à num. 15. vſsque ad num. 67. & num. 118. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſsſsis, lib. 2. cap. 15. & cum Rolando, Pariſsio, Burſsato, Menochio, Deciano, Riminaldo. Prætis, Mantica, & multis aliis Additionator Gamæ, qui plures caſsus diſstinguit in addit. ad deciſs. 7. per totam, vbi latiſsſsimè, & in addit. ad deciſs. 93.

Non obſstat etiam, quòd inſstitutor Maioratus ex de

*ciſsione eiuſsdem l. 40. Tauri, vocare poſsſsit eos, qui revera proximiores ſsunt, & repræſsentationem excludere: Quia fatemur libenter id verum eſsſse; negamus tamen, videri in dubio Maioratus inſstitutorem ſsic feciſsſse, aut eo dumtaxat, quòd dixerit ſse proximiores vocare, repræſsentationem excluſsiſsſse, ne aliàs ſsequatur abſsurdum, quod vno vel tantùm verbo, omnia iura repræſsentationis, & legum huius Regni diſspoſsitiones euertiſsſse dicatur, contra rationem textus in leg. ſsi quando, C. de inofficioſso testamento, quam exornant nonnullis, Queſsada diuerſsarum quæſstionum iuris, cap. 6. num. 22. Anaſstaſsius Germonius lib. 1. animaduerſsionum, cap. 10. nec ſse cum deciſsione legum huius Regni conformare voluiſsſse, quod in dubio præſsumendum non eſst, iuxta vulgatam allegationem leg. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum, vbi poſst Bartolum notauit Ripa num. 74. & 75. & multis confirmant Alciatus regula 3. præſsumpt. 32. in principio. Menochius lib. 4. præſsumpt. vltima: eo præcipuè,

* quòd iuxta regulas & principia iuris communis, certum eſst quòd expreſsſsio eorum, quæ tacitè inſsunt ex natura ipſsius rei, de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei, maximè cùm verba expreſsſsa ſsunt eo modo, quo inerant, l. 3. vbi omnes communiter, ff. de legat. 1. Mieres de maioratu, part. 1. quæſst. 60. n. 1. Dueñas regula 285. Aluarus Valaſscus conſsultat. vltima. Graſsſsus §. legatum, quæſst. 47. Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 179. Camillus Gallinius de verborum ſsignificatione, lib. 1. cap. 10. per totum, & cap. 13. & 14. qui multa adducunt in propoſsito præfatæ doctrinæ. Sed in omnibus Maioratibus certa regula eſst, ſsucceſsſsuros eos, qui proximiores ſsunt, idque tam ex natura ipſsorum Maioratuum, quàm ex legis diſspoſsitione: ergo adiectio vocationis proximiorum, nihil poteſst, nec debet immutare.

Quod ineuitabili conſsideratione ſsuaderi poteſst, quæ

* deducitur ex l. 2. tit. 15. partita 2. & l. 40. Tauri, vbi non obſstante, quòd ſsciebant conditores, vt certum eſst, prædictum modum ſsuccedendi, & quòd in eiſsdem legibus facta erat mentio proximitatis, & filiorum primogenitorum, inducta fuit repræſsentatio, atque ſstaturum, quòd nepos prædefuncti, cuicunq;cuicunque alij conſsanguineo præferatur. Vnde intelligi datur apertè, admitti debere repræſsentationem, non obſstante vocatione proximiorum à teſstatore facta; ſsiquidem prædictæ leges, etiam proximiorem vocarunt, & nihilominùs repræſsentationem admittunt, vt cum iudicio aduertit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. & poſst eum Auendañus in l. 40. Tauri, dict. gloſs. 20. num. 21.

Suadetur denique & alia ratione, quòd ad hoc vt ex

*cludatur ius repræsentationis, neceſsſse eſst, que el testador aya diſspuesto otra coſsa, vt in dict. l. 40. Tauri, cauetur. Circa quam nonnulli Authores exiſstimant, neceſsſsariam eſsſse expreſsſsam diſspoſsitionem; alij verò credunt ſsufficere tacitam voluntatem ex coniecturis deductam: & quamuis hæc opinio ſsecunda probabilis ſsit, & tenenda, ex rationibus, atque authoritatibus adductis per Molinam de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. à princ. Auendañum in d.l. 40. Tauri, gloſs. 20. à princ. vſsque ad n. 20. Tamen in ſspecie quæſstionis noſstræ hactenus agitatæ, nec eſst expreſsſsa, nec etiam tacita, aut coniecturata voluntas, ex qua repræſsentationis ius excludi poſsſsit.

Quod probatur in primis, quia teſstator, vel inſstitutor Maioratus circa excluſsionem repræſsentationis nullum verbum allocutus eſst, nec credendus eſst id voluiſsſse, quod verbis non expreſsſsit, & facile eſsſset illi exprimere, per textum in l. quidam cùm filium, vbi Doctores communiter, ff. de hæredibus instituendis, l. Diuus Trajanus, ff. de militari teſstamento, cum his, quæ in propoſsito ſscribunt Baldus in l. vnica, §. ad deficientis, C. de caducis tollendis, per textum ibi. Decius in conſsil. 291. num. 6. Craueta in conſs. 161. num. 12. & ſseqq. Alexander num. 4. & Iaſson colum. 2. in lege 3. C. de liberis præteritis. Peralta in lege, ſsi quis in princ. testamenti, num. 144. & 173. ff. de legat. 3. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 6. maximè in re tanti momenti, & conſsiderationis, argumento text. celebris in leg. item apud Labeonem, §. ait Prætor, ff. de iniuriis, ibi: Ea enim, quæ notabiliter fiunt, niſsi ſspecialiter comprehendantur, videntur quaſsi neglecta: cum adductis per Tiraquellum in l. ſsi vnquam, in verbo, libertis, num. 3. C. de reuocandis donationibus. Corſsetum in conſs. 312. num. 9. volum. 1.

Secundò probatur, nam qui dicunt ad excluſsionem repræſsentationis, tacitam voluntatem ſsufficere ex coniecturis deductam, tales coniecturas requirunt, quæ ex verbis ipſsius diſspoſsitionis colligantur, & adeò præciſsæ ſsint, vt ex illis nihil aliud, quàm repræſsentationis excluſsio deduci poſsſsit, vt reſsoluit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 15. & eum ſsequutus Menochius lib. 4. præſsumpt. 95. num. 4. vbi in idem refert Afflictis, & Peraltam: Couarruu. etiam idem tenet, |

p. 111

practicarum dict. cap. 38. num. 10. in fine, verſsic. hæc autem voluntas, vbi dicit, quod voluntas excludendi repræſsentationem, expreſsſsim conſstare debet, aut ſsanè ita tacitè, vt in dubium reuocari non valeat: quod non concurrit in noſstro caſsu; ſsiquidem ex verbis illis, Llamo al mas cercano, repræſsentatio expreſsſsim excluſsa non eſst, nec de repræſsentatione aliquid dictum. Prætereà, nec excluſsionis repræſsentationis eiuſsdem coniectura aliqua deducitur, quæ euidẽseuidens ſsit aut ita ſsanè vrgens, quòd in dubium reuocari non poſsſsit; adhuc enim remanet maximum dubium, eo quòd prædicta verba intelligi poſsſsunt iuxta diſspoſsitionem iuris, de eo, qui proximior eſst mediante repræſsentatione, aut de eo, qui aliter proximior eſst: & ſsic cùm in dubio verſsemur, nec certa, aut indubitata teſstatoris voluntas appareat, ſsecurius eſst repræſsentationem admittere, cùm lege ita ſstatuente, in eodem proximiori gradu ſsit repræſsentans alium, quo ipſse repræſsentatus erat, quàm in caſsu incertitudinis repræſsentationem excludere, ex his, quæ ſscribit Craueta in conſs. 32. num. 7. & in conſs. 143. in fine, lib. 1. & cum aliis Menoch. lib. 4. præſsumpt. 67. num. 4. vbi dicit, quòd voluntas incerta

* non attenditur, vt recedatur ab eo quod eſst certum.

Nec obſstat prædictus text. in l. ſsi libertus præterito, 23.

* §. 1. ff. de bonis libertorum. Quia reſspondet Molina lib. 3. dict. cap. 8. num. 13. & duobus ſseqq. quòd in eo textu, ideò ex vocatione proximioris excluditur repræſsentatio, quia loquitur Iureconſsultus ibi, in ſspeciali materia, quæ ſsuapte natura non eſst repræſsentatiua: eo quòd proximiori ius ipſsum Patronatus non iure hæreditario defertur, & tamen repræſsentatio admitti non poteſst in his, quæ hæreditario iure non capiuntur. Quam ſsolutionem probauit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſst. 66. num. 36. & 37. & quæſst. 67. num. 33. & in effectu Pichardus etiam in §. 1. Inſstitut. de hæreditatibus, quæ ab inteſstato deferuntur, tractatu de repræſsentatione, num. 9.

Verùm hæc ſsolutio aut verè non diluit difficultatem illius textus, aut non omninò tollit inductionem contrariæ partis, ea conſsideratione, quòd in eo textu duo videantur principaliter contineri. Primum eſst eiuſsem textus deciſsio, quâ probatur apertè, quòd in ſsucceſsſsione liberti filius excludit nepotem, ſsic vt nepos non admittatur, quandiu filius eſst, quod Iulianus eiuſsdem §. Author probauit in hæc verba: Si libertus inteſstatus deceſsſserit, relictis patroni filio, & ex altero filio duobus nepotibus: nepotes non admittentur, quandiu filius eſst: Et hactenus Iulianus videtur expreſssè pro inductione eorum facere, qui priorem ſsententiam relatam ſsuprà, num. 5. tuentur; verè tamen, licèt diſspoſsuerit filium excludere nepotem, ſsi vlterius non progrederetur, pro illis non faceret: poſsſset namque vitari ea deciſsio, dicendo prædictam prælationem aliis reſspectibus factam, qui propoſsito noſstro non conueniunt; aut ſsaltem eum textum plures ſspecialitatis rationes habere, vt cum Iaſsone, & Fabro, probauit Guttierrez practicarum, lib. 3. dict. quæſst. 66. num. 37. ſsiue propter ampliandum fauorem libertatis procedere, ne libertus plures patronos habere cogatur, vt cum Alexandro, Imola, & aliis obſseruauit Rolandus in conſsil. 68. num. 51. volum. 1. aut ex aliis, quæ Hyppolitus Riminaldus notauit in conſs. 410. num. 24. & n. 31. & 32. lib. 4. In eo tamen ineuitabilis videtur, quia Iureconſsultus ibi, poſstquam ſsuperiora verba dixerat, eorum reddit rationem, dicens: Quia proximum quemque ad hæreditatem liberti vocari manifeſstum eſst. Et hoc eſst ſsecundum, quod textus ille continet; vbi, vt dixi, ponitur ratio, quare filius nepotem excludit, & videtur contra nos fortiter vrgere: ſsiquidem dicitur, ideò nepotem non admitti, quia proximus ad ſsucceſsſsionem vocatur, & conſsequenter ſsolutio Molinæ, quòd text. ille loquatur in materia ſspeciali, conuenire poteſst primæ parti, vbi ſsimpliciter diſsponitur, quòd filius ſsuccedit, & excludit nepotẽnepotem; hoc enim ſspeciale eſst in ſsucceſsſsione liberti, quia in omnibus aliis ſsucceſsſsionibus filius & nepos per repręſsentationem pariter admittuntur, §. cùm filius, Inſstitut. de hæreditatibus, quæ ab inteſstato, vbi Faber, & Angelus: ſsed non videtur conuenire rationi prædictæ, quæ euincit rationem ſspecialitatis, vt non admittatur nepos cum filio, in eo conſsiſstere, quòd proximus quiſsque ad hæreditatem vocatur, & hoc modo inductus ille textus, fortiter adſstringere videtur, vt ex vocatione proximioris, repræſsentatio excluſsa cenſseatur: nihilominùs tamen ſsolutio Molinæ defendi poſsſset, & pro defenſsione eius conſstitui, quòd ratio illa, quia proximum quemque, &c. in contrarium non vrget; eo quòd Iureconſsulti Iuliani intentio dumtaxat eſst ostendere, in caſsu illo nepotes non admittendos, quandiu filius eſst, & reddit rationem: Quia proximum quemque ad hæreditatem liberti vocari manifeſstum eſst. Quæ ratio concludit, nepotes non admittendos, quia materia, de qua agitur ibi, ſsuadet proximos tantùm eſsſse filios, cùm in ea repræſsentationi locus non ſsit, non verò concludit, vocationem proximiorum repræſsentationem excludere, quinimò admittere eam, plenè probatum fuit ſsuprà, ſsi materia ſsuapte natura habilis fuerit. Vel ſsubtilius, & vltra Molinam, & reli

*quos dici poſsſset, conſstituendo in primis, lege 12. tabularum in ſsucceſsſsione aui ab inteſstato, nepotem in locum patris præmortui ſsuccedere, atque repreſsentando eum, cum patruo ſsimul ad ſsucceſsſsionem aui vocari, l. in teſstato, l. ſsi defunctus, C. de ſsuis & legitimis hæredibus, §. cum filius, Inſstitut. de hæred, quæ ab inteſst. defer. idque in ſsuc

*ceſsſsione tantùm aſscendentium admiſsſsum fuiſsſse; nam agnati tranſsuerſsales ſsecundùm gradus prærogatiuam vocabantur, l. 1. §. gradatim, ff. vnde cognati, l. 2. §. hæreditas, & §. legitima, ff. de ſsuis & legitimis hæredibus; &

* ſsic filius non repræſsentabat gradum patris ſsui prædefuncti, §. ſsi plures, Inſstitut. de legitima agnatorum ſsucceſsſsione, vbi Antonius Pichardus num. 1. ſsic adnotauit: Iu

*ſstinianus verò in tranſsuerſsalibus primi gradus hoc emendauit, ſstatuítque, in ſsucceſsſsione fratris defuncti admittendos ſsimul cum patruo, hoc eſst cum fratre, & alterius fratris filios ſsuperſstites, ſsed extra filios fratrum, repræſsentationi locum non eſsſse, Authent. de hæredibus ab inteſstato venientibus, §. 1. verſs. huiuſsmodi, Authent. ceſsſsante, Authent. poſst fratres, 2. C. de legitimis hæredibus l. 5. tit. 13. partita 6. l. 18. Tauri, vbi Antonius Gomezius num. 8. & Tellus Fernandez num. 3. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi latè Matiençus, de Azeued. Graſsſsus §. ſsucceſsſsio ab inteſstato, quæſst. 30. & 31.

Hoc ſsuppoſsito dicendum eſst, ideò in d.l. ſsi libertus

* præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, repræſsentationem ceſsſsare, quia non tractabatur de ſsuccedendo in bonis aui, ſsed de ſsuccedendo in bonis liberti, vti ex contextura eius textus conſstat apertè: de iure autem antiquo, cum ſsolùm in ſsucceſsſsione aſscendentium haberet locum repræſsentatio, vt ſsuprà diximus; meritò denegatur à Iuliano in ea ſspecie repræſsentatio.

Nec obſstat dicere, quòd ſsucceditur ibi in iure Patronatus, quod ipſsius aui erat: Nam reſspondetur quòd cùm filius ex iure patronatus non conſsequatur ius ſsuccedendi in bonis aui, ſsed liberti; non inſspicitur perſsona aui, nec ſseruatur ordo ſsuccedendi ab inteſstato ipſsi auo, per textum ſsingularem in l. Paulus, §. Paulus reſspondit nepotem, ff. de bonis libertorum; idcircò, quia agebatur de ſsucceſsſsione liberti, in qua repræſsentationi locus non eſst, rectè adiicitur illa ratio, Quia proximum quemque, &c. eáque ad excludendum nepotem ſsufficiens eſst, quippe cùm ipſse nepos remoto repræſsentationis beneficio, in proximiori gradu non ſsit, cùm præcedat eum pater ſsuus; fruſstra tamen, & ineptè quidem adiiceretur prædicta ratio, ſsi de ſsuccedendo auo tractatum eſsſset, cùm in ſsucceſsſsione aui ab inteſstato proximum quemque lex vocauerit, per text. in d.l. 2. §. hæreditas, & §. legitima, ff. de ſsuis & legitim. hæredibus; & tamen nepos ex filio ad ſsucceſsſsionem admittitur, vt ſsuprà probauimus, quia per repræfentationem in proximo gradu conſstituitur, per text, in d. §. cùm filius, Inſstitut. de hæredit. quæ ab inteſst. defer. Et in hoc conſsiſstit vera ratio illius textus, non

* verò in alio, quod dicebat Rolandus in conſs. 68. num. 51. volum. 1. cuius mentionem fecimus ſsuprà, propter am|

p. 112

pliandum fauorem libertatis ſsic ſstatutum, ne libertus cogatur plures habere patronos: id enim in conſsideratione non habetur in eo textu, vt conſstat ex fine eiuſsdem, ibi: Si autem ex duobus patronis alter vnum filium, alter duos reliquiſsſset, dixi viriles inter eos partes fieri. Nihil ergo intereſsſset, nepotes admitti cum filio ob prædictam rationem, niſsi aliud reſsiſsteret, vt ſsuprà oſstendi.

Ex quibus, nec etiam probari poſsſsunt ea, quæ in propoſsito d. legis cum aliis ſscribunt Iaſson in l. ſsi auiæ, num. 5. C. de ſsucceſsſsorio edicto, & in conſs. 215. colum. penultima, lib. 2. Hyppolitus Riminaldus in conſsil. 410. num. 24. & num. 31. & 32. lib. 4. nec enim vera ſsunt, neque ſsuperiùs dictis conueniunt. Et de his hactenùs dixiſsſse ſsufficiat.

CAPVT XXI.

Ad explicationem 3. & 4. & 7. Aſsſsertionis, quæ ad diuiſsionem Subſstitutionum pertinent, & cap. 81. lib. 1. continentur, breuis traditur, & dilucida interpretatio: Subſstitutionis Directæ an quatuor ſsint, vel quinque ſspecies: Vulgaris etiam, an ſsit triplex: Fideicommiſsſsaria item, an proprie ſsit ſsubſstitutio, diſscutitur, & nonnulla ab Authore adnotantur, quæ ſsic diſstinctè compoſsita, atque originali Scribentium omnium lectura elaborata, nullibi anteà fuerant.

SVMMARIVM.

1 Substitutionum quædam directæ ſsunt, quædam obliquæ: Directa est illa, quæ ſsubſstituto hæreditatem defert ſsine alterius miniſsterio, & reſstitutione. Obliqua eſst, quæ ſsubſstituto hæreditatem defert ex alterius miniſsterio, & reſstitutione, vt fideicommiſsſsiaria. Idque multorum Authorum ſsententiâ comprobatum, & latiùs explicatum, remiſsſsiuè.
2 Subſstitutionis directæ quinque ſspecies ſsunt, videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, Reciproca, aliàs breuiloqua, item Compendioſsa, idque ex ſsententia Communi.
3 Contra quam plures rationes expendi ſsolent, quæ remiſsſsiuè adducuntur.
4 Et illis reſsponderi poteſst ex his, quæ hoc num. adnotantur, item ex his, quæ in propoſsito Alexander Trentacinquius ſscripſsit, & ibidem pro ſsententia communi, fortiſsſsimæ duæ rationes adductæ, remiſsſsiuè.
5 Subſstitutiones principales duas tantum eſsſse, Vulgarem, & Pupillarem: cæteras autem ad has referri, vel ex his compoſsitas, ex noua Petri Gregorij obſseruatione in hac materia.
6 Substitutionis Directæ quatuor ſspecies eſsſse, Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, & Militarem: & conſsequenter, neque Breuiloquam, neque Compendioſsam conſstituere diuerſsam ſspeciem de per ſse, in puncto & rigore iuris verius eſsſse ex ſsententia Authoris, quæ & aliorum authoritate fulcitur.
7 Subſstitutio propriè an dicatur fideicommiſsſsaria, & in statutis, vtrùm appellatione Subſstitutionis comprehendatur, difficile quidem eſsſse.
8 Et verè in hoc dubio duas eſsſse, & præcipuas Doctorum ſsententias: & diſsputationis gratiâ de facili poſsſse quem vtramuis partem defendere, nonnullis etiam Authoribus originaliter, atque attentè prælectis vtramque opinionem iure, & ratione corroborare, & euertere, & vtramque ſsuſstinere.
9 Inter alios tamen in propoſsito dubio Paulus Leonius, Sfortia Oddi, Alexander Trentacinquius, Ioannes Bolognetus, & Angelus Matheacius commendantur.
10 Subſstitutionem dici propriè fideicommiſsſsariam ex ſsententia Alex. & aliorum.
11 Pro quibus remiſsſsiuè expenduntur rationes nonnullæ, quæ fortiùs adſstringunt.
12 Alexandri ſsententiam qui defendere voluerit, facilè reſspondere poterit omnibus contrariæ partis fundamentis, prælectis nonnullis Authoribus, qui recenſsentur hoc num.
13 Subſstitutionem non dici propriè fideicommiſsſsariam ex ſsententia Baldi, & aliorum.
14 Pro quibus infinita fundamenta congeruntur in vnum
15 Et contrariæ partis fundamentis pleniſsſsimè reſspondetur remiſsſsiuè, atque reſsponſsum etiam generale num. ſseq. traditur per Authorem.
16 Subſstitutionis nomen latiſsſsimum eſsſse, & in lata ſsignificatione, quamcunque ſsubrogationem appellari poſsſse Subſstitutionem.
17 Pauli Leonij locus, pro reſsolutione Authoris adducitur.
18 Ioannis Bologneti reſsolutio pro ſsententia Authoris ponderata.
19 Subſstitutio Vulgaris triplex, quædam expreſsſsa, quædam tacita, quadam tacita partim expreſsſsa, & partim tacita.
20 Expreſsſsum aliquid tripliciter dicitur, in genere, in ſspecie, & in indiuiduo.
21 Subſstitutio Vulgaris, expreſsſsa dicitur in genere, in ſspecie, & in indiuiduo.
22 Subſstitutiones Vulgaris, & Pupillares, quæ continentur ſsub Reciproca aut Breuiloqua, & Compendioſsa, expreſsſsa dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur ſsub Reciproca, aut Compendioſsa expreſssè, ſsi accipiamus expreſsſsum in ſspecie, & ſsingulariter; in genere tamen accipiendo, comprehendi dicuntur.
23 Pro communi ſsententia nonnullæ leges inductæ.
24 Communis ſsententia nonnullis modis limitata.
25 Subſstitutiones Vulgares, & Pupillares, quæ ſsub Reciproca continentur, tunc demùm dicuntur expreſsſsa verbis generalibus, cùm Reciproca generaliter, aut ſsimpliciter concipitur; ſsecus tamen, ſsi ad vnũvnum caſsum teſstator ſse reſstrinxit, provt hoc numero declaratur.
26 Subſstitutio Pupillaris, quæ non vigore Reciprocæ, ſsed ſsub vulgari expreſsſsa continetur, matrem non excludit ex ſsententia communi; contrà ex ſsententia Authoris, quæ doctrinâ Bartoli fulcitur, & num. ſseq. ad finem.
27 Subſstitutio Pupillaris, quæ continetur ſsub reciproca ſsimplici, aut generali, expreſsſsa dicitur verbis generalibus, & conſsequenter matrem excludit.
28 Bartoli repugnantiam in quæſstione ſsuperiori, rectè notatam per Menochium.
29 Diui Pij conſstitutionem non obstare reſsolutioni communi traditæ ſsuprà, num. 22. & ibidem, verè, & dilucidè explicatus textus in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit.

PRo huius capitis dilucida, & abſsoluta explicatione,

* conſstituendum erit in primis, quòd ſsubſstitutionum. vt dicebamus lib. 1. cap. 81. aſsſsert. 3. quædãquædam directæ ſsunt quædam obliquæ: Directa eſst illa, quæ ſsubſstituto hæreditatem defert ſsine alterius miniſsterio, & reſstitutione. Obliqua eſst, quæ ſsubſstituto hæreditatem defert ex alterius miniſsterio, & reſstitutione, vt Fideicommiſsſsaria; ſsic poſst Gloſsſsam in rubrica ff. de vulg. & pupill. ſsubſstitut. Albericum, Bartol. Alex. Iaſson. Ripam, & alios, tradiderant Baldus de Vbaldis de ſsubſstitutionibus, in præludiis, num. 2. Bartolus de Hucio in præludiis eiuſsdem tractatus, num. 1. & Antonius Fumeus in principio, n. 6. Lancelotus Politus in eodem tractatu, in principio, num. 17. Vdalricus Zaſsius num. 4. & Paulus Leonius num. 60. Lancelot. Galiau. in l. Centurio, col. 3. ff. de vulg. & pupil. ſsubſstit. Guil Bened. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, ſsi abſsque liberis, tit. de Compendioſsa, num. 12. Couar. in cap. Rainuntius, de teſstamentis §. 4. num. 2. Coſsta in cap. ſsi pater, eodem titulo, |

p. 113

lib. 6. in principio, num. 1. Suarez in addit. ad antoniũAntonium Gomezium, lib. 1. variarum c. 3. litera B. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſsæ, 1. part. quæſst. 5. num. 2. Michaël Graſsſsus §. ſsubſstitutio, quæſst. 3. num. 1. Petrus Gregor. in Syntagmate iuris, lib. 42. cap. 2. num. 1. D. Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſsſsa 21. num. 17. Alexander Trentacinquius, de ſsubſstitut. in præfatione, num. 20. qui rem hanc latiùs declarant, vt penes eos videri poterit.

Secundò conſtituendũconſtituendum eſst, ſsubſstitutionis Directę quin

*que eſsſse communi Doctorum placito ſspecies, videlicet Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, Reciprocam, aliàs Breuiloquam, item Compendioſsam: quod ſcribũtscribunt Gloſsſsa. Bartolus, Albericus, Alexander, Aretinus, Iaſson, Ripa, & alij communiter in rubrica ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. & in rubrica, & in l. precibus, C. de impuberum, Decius in l. in teſstamento, columna prima. C. de militari teſstamento, Baldus de Vbaldis, Bartolus de Hucio, Antonius Fumeus, & Lancelotus Politus de ſsubſstitut. in locis relatis ſsuprà. Sfortia Oddi, in præludiis Compendioſsæ, part. 1. quæſst. 5. in finalibus verbis, Graſsſs §. ſsubſstitut. d. quæſst. 3. In fine D. Spino in ſspeculo d. gloſsſsa 21. num. 18. & nouiſsſsimè cum Communi tranſsit Antonius Pichardus in rubrica Inſstitut. de vulgari ſsubſstitut. num. 70. & 71. vbi reddit rationem, quare cùm quinque ſsint ſubſtitutionũsubstitutionum ſspecies ex ſsententia prædicta, duarum tantùm meminerit Tribonianus in rubrica, ff. de vulgari & pupillari ſsubſstitut. ſsed aliter obſseruat Petrus Gregor. Tholoſsanus, quem tacet prædictus Author, vt mox videbimus; tranſsit etiam cum ſsententia communi, & ſsubſstitutionem Reciprocam, aliàs Breuiloquam, item & CõpendioſamCompendiosam ſspeciem eſsſse ſsubſstitutionis de per ſse, & propriãpropriam ſsubſstitutionem defendit Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 4. part. cap. 1. num. 2. & 5. part. c. 3. ad finem, vbi in propoſsito diuerſsas Doctorum ſsententias cumulat: communem etiam Doctorum diuiſsionem ſsequitur Ioannes Oinotomi ad titulum Inſstit. de vulg. ſsubſstit. in principio, num. 7.

Verumenimuerò, aduerſsus præfatam, & communem

* Doctorum ſsententiam, quamplurima vrgent, quæ: veré illam dubiam, & difficilem reddunt, & vndecim argumenta expendit contra eam, ſsed illis optimè ſsatisfacit Bartolus de Hucio in præludiis ſsubſstitut. ex num. 1. cum ſseq. & rationi cuidam, quæ fortiter adſstringit contra ſsententiam eandem, rectè reſspondet Vdalricus Zaſsius in præludiis ſsubſstitut. num. 4. fortiùs argumentatur Paulus Leonius in eodem tractatu, de ſsubſstitut. in præludiis,

* num. 60. & 61. cui tamen, & aliis contra Communem tenentibus, congruenter reſsponderi poterit ex his, quæ in propoſsito ſscripta reliquit Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 5. part. c. 3. à principio, vſsque ad verſsiculum, secunda eſst opinio, & vide 4. part. c. 1. num. 2. Atque, vt generaliter dixerim, licet verũverum ſsit, quòd ſsubſstitutiones Reciproca, aut Breuiloqua, & Compendioſsa reſsoluantur ſsemper in vnam ex aliis ſsubſstitutionum ſspeciebus; tamen quoad earum conceptionẽconceptionem, & quoad modum & formãformam, negari non poteſst. quin ſsint diuerſsæ ab illis aliis: ideò expediens fuit, vt ipſsæ quoque ponerentur, ad hoc vt cognoſscerentur, & declararetur quibus verbis fierẽtfierent, & quas ſsubſstitutiones continerent, ac multa etiam alia detegerentur quæ neceſſariũneceſſarium fuit declarare, quod & ipſse Paulus Leonius vbi ſsuprà fatetur d. num. 61. & pro CõmuniCommuni fortiſsſsimè etiam vrgent vltra prædictam rationem aliæ duæ rationes, quarum vnum tradit Couarr. in d. c. Rainuntius, de teſstamentis §. 7. num. 1. aliam Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 5. part. cap. 3. In finalibus verbis, ex quibus cõmuniscommunis ſsententia probari poſsſset nec placet noua quædam ſsubſstitutionum. diuiſsio, quam tradit Menchaca de ſucceſſionũſucceſſionum progreſsſsu, lib. 2. §. 11. ante num. 1. Cogita tamen, an forſsan iure ſsubſsiſstere poſsſsit Petri Gregorij opinio noua in hac materia: Is enim in

* ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 2. num. 10. in ea fuit opinione, vt exiſstimaret, duas tantùm principales ſsubſstitutiones eſsſse, Vulgarem, & Pupillarem, cæteras autem ad has referri, vel ex his cõpoſitascompositas, vt latiùs ibi probat prædictus Author, & in id expendit titulum ff. de vulgari & pupillari ſsubſstitut. vbi de Vulgari, & Pupillari tantùm ſsubſstitutione tractatur.

Tertio deinde loco conſstituendum eſst, ſsententiam

* communem, vt dixi, probabilem eſsſse, & diſsputationis gratiâ facilè defendi poſsſset; tamen in puncto & rigore iuris verius eſsſse, ſsubſstitutionis Directæ quatuor ſspecies eſsſse, Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, & MilitarẽMilitarem: & conſsequenter, neque Breuiloquam, neque cõpendioſamcompendiosam conſstituere diuerſsam ſspeciem de per ſse: quod cum iudicio probauit Bartolus in l. Centurio, num. 11. & in l. Lucius, num. 2. ff. de vulg. & pupil. ſsubſstitut & eſsſse magis communem, & veriorem ſsententiam Bartoli teſstantur nonnulli relati per Alexandrum Trentacinquium de ſsubſstitut. 5. part. cap. 3. in principio, & vltra relatos ibi. Bartolum ſsequuntur Marianus Socinus num. 179. Alciatus num. 56. in dict. l. Centurio Bolognetus in rubrica. ff. de vulgar. & pupil. ſsubſstitut. num. 58. Antonius Fumeus de ſsubſstitut. num. 68. Zaſsius in eodem tractatu, cap. 4. num. 1. & cap. 5. in principio, Couarruuias in dict. cap. Rainuntius de teſstamentis, §. 7. num. 1. Decianus etiam in conſsilio 1. num. 81. lib. 1. vbi dicit, quòd ſsubſstitutio Compendioſsa non eſst ſspecies ab aliis ſseparata, ſsed quædam conceptio, plures ſsubſstitutiones æquè principaliter expreſsſsas comprehendens. Suarez in addit. ad Antonium Gomezium, tomo 1. variarum, cap. 3. litera, B. vbi vide. Paulus Leonius de ſsubſstitut. in præludiis, num. 62. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. in principio, num. 1. vbi num. 10. in verſsiculo, inter has ſsingulares, concludentem rationem adducit pro hac parte, ſsed tacet Bartol. in dict. l. Lucius, columna 1. ſsic ante ipſsum dicentem, ſsicuti ex eo colligunt Iaſson, & Ripa ibi, num. 11. & Coſsta non relato, aduertit Couarruuias in dict. cap. Rainuntius §. 7. in principio. Et hactenus de his, quæ ad dictam 3. Aſsſsertionem pertinent.

Nunc verò & quarto loco conſstituendum eſst, diffici

*le quidem eſsſse, an ſsubſstitutio dicatur propriè fideicommiſsſsaria, & in ſstatutis, vtrùm appellatione Subſstitutionis comprehendatur? Et verè in hoc dubio duas eſsſse, &

* præcipuas Doctorum ſsententias: & diſsputationis gratiâ de facili poſsſse quem vtranuis partem defendere, nonnullis etiam Authoribus originaliter, atque attentè pręlectis, vtramque opinionem iure, & ratione corroborare, & euertere, & vtrumque ſsuſstinere: inter alios tamen videndi erunt omninò in propoſsito Paulus Leo

*nius, Sfortia Oddi, Alexan. Trentacinquius, Ioannes Bolognet. & Angelus Matheacius, quos ſstatim commemorabo; ij enim eleganter, atque latiſsſsimè omnium in hac quæſstione ſscribunt.

Et in primis affirmatiuam partem, videlicet quòd fi

*deicommiſsſsaria ſsit propria ſsubſstitutio, & fideicommiſsſsarius dici poſsſsit ſsubſstitutus, licèt non dicatur propriè hæres, tenuerunt Alex. in rubrica, ff. de vulgar. & pup. ſsubſstitut. num. tertio. Socin. num. 15. & Rapi num. 10. idem Alexander in rubrica. C. de impuberum, & Curt. iunior, ibi, num. 17. Marianus Socin. in l. Centurio, num. 34. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. Duarenus in paraphraſsi ad illum titulum, cap. 1. colum. 3. Lancelotus Politus de ſsubſstitut. in præludiis, num. 8. & 9. Marianus Socin. in conſsilio. 128. lib. 1. cui conſsilio viginti tunc temporis excellentiores huius doctrinæ Doctores ſse ſsubſscripſserunt, vt teſstantur nonnulli referendi infrà. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 11. num. 10. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſsæ, par. 1. quæſst. quinta, ex num. 2. vſsque in finem quæſst. qui dicit hanc eſsſse magis communem ſsententiam. Graſsſsus §. ſsubſstitut. quæſst. 3. num. 2. Alexand. Trentacinquius de ſsubſstitut. in præfatione, num. 24. pleniſsſsimè Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pupil, ſsubſstitut. ex num. 53. cum ſsequentibus, qui eodem num. in verſsiculo, vnde in contrarium, prę

*cipuas huius ſsententiæ rationes adducit: plura etiam fundamenta pro hac parte congerit, & ſsolutiones, quas contrariæ opinionis Authores reddunt, improbat Alex. |

p. 114

Trentacinquius d. præfatione, ex num. 24. vſsque ad num. 28. Sfortia dict. quæſst. 5. Verſsiculo, contrariam itaque ſsententiam, vſsque ad finem quæſst. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſsſsis, lib. 1. cap. 6. ex num. 10.

Et qui hanc opinionem defendere voluerit, omni

*bus contrariæ partis fundamentis reſspondere poterit, vt pleniſsſsimè reſspondent Leonius de ſsubſstitut. in præludiis, ex num. 85. vſsque ad num. 100. Sfortia d. quæſst. 5. ex num. 2. Bolognetus vbi ſsuprà d. num. 53. qui duodecim argumentis contrariæ ſsententiæ ſsatisfacit: optimè Alexander Trentacinquius vbi ſsuprá, ex num. 22. cum ſsequent. Et hactenus de opinione Alexandri, quam & conditores Partitarum ſsequuti ſsunt, vt conſstat ex l. 1. titulo. 5. partita 6. in fine, dum dicit: Otra manera ya de ſsubſstitucion, à que dizen en Latin fideicommiſsſsaria, & ibi Gregorius verbo, fideicommſsſsaria, in hunc modum ſscribit: Dicitur ergo ſsubſstitutio illa, quæ eſst fideicommiſsſsaria, vt hic vides, &c.

Sed contrariam ſsententiam, non dici propriè ſsubſsti

*tutionem illam, quæ eſst fideicommiſsſsaria, tenuerunt Nicol. de Matta, Bald. Salicet. Caſstrenſsis, Decius, & alij in rubrica, C. de impuberum, Gloſsſsa, & Doctores in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. vbi Alciatus num. 17. & Ripa num. 5. Antonius Fumeus de ſsubſstitut. in præludiis, num. 7. & Politus num. 8. Claudius in eodem tractatu, cap. 7. in fine, Aretinus in tractatu Fideicommiſsſsaria, num. 4. & eſst communis opinio, vt dicti Doctores atteſstantur, & Iaſson in rubrica, C. de inſstitut. & ſsubſstitut. Socinus iunior in l. Centurio, num. 31. ff. de vulgar. & pup. ſsubſstitut. Sapia in d. rubrica, C. de impuberum, num. 13. Decius in conſsilio 416. num. 12. Corneus in conſsìlio 320. volumine 4. & nouiſsſsimè cum hac opinione tranſsit Antonius Pichardus in rubrica, Inſstitut. de vulgari ſsubſstitut. num. 72. & pro hac ſsententia quam

*plurima fundamenta conſsiderarunt ſsuperiores Authores, & illa congeſsſsit in vnum Sfortia Oddi in præludiis Compendioſsæ, 1. part. quæſst. quinta, ex num. 2. Bolognetus in rubrica, ff. de vulgari, & pup. ſsubſstitut. ex num. 53. Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiſsſsis, lib. 1. cap. 6. ex num. 2. vſsque ad num. 10. Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. in præfatione, num. 22. & 23. Paulus Leonius de ſsubſstitut. in præludiis, ex num. 85. cum ſsequentibus, & num. 100. vſsque ad num. 107. & ve

*rè, & concludenter ſsatisfacit præcipuis contrariæ partis rationibus, ſsic vt qui hanc opinionem defendere voluerit, omninò ad eum confugere debeat; deinde, & expendere rationem efficacem, quam in propoſsito conſsiderauit Antonius Fumeus in præludiis, de ſsubſstitut. num. 7. denique, & legere Decium in rubrica, C. de impuberum, num. 2. Alciatum in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. ex num. 10. cum quibus optimè ſsatisfieri poterit cuicunque partis contrariæ argumentationi, & vt generaliter, aut vno vel tantùm verbo ad omnia fundamenta contraria dixerim, animaduertendum erit,

* Subſstitut. nomen latiſsſsimum eſsſse, & in lata ſsignificatione quamcunque ſsubrogationem appellari poſsſse ſsubſstitutionem, quod Doctores profitentur communiter in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. Graſsſsus §. ſsubſstitut. quæſst. 1. in principio, Doctor Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſsſsa 21. num. 2. Antonius Pichardus in rubrica, Inſstitut. de vulgari ſsubſstitut. num. 40. & num. 41. & in hoc ſsenſsu verbũverbum, ſsubſstitutio commune eſsſse dicitur, tam ad directam, quàm ad obliquam, ſseu fideicommiſsſsariam ſsubſstitutionem, vt docuerunt Ripa num. 187. Marianus Socinus num. 331. & Galiaula num. 511. in dict. l. Centurio, ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. In eodem etiam ſsenſsu, cùm in fideicommiſsſso detur ſsaltem quoad iura vtilia, quædam ſsubrogatio in locum hæredis, eo reſspectu appellari poteſst fideicõmiſſumfideicommissum Subſstitutio, quod ex ſsuperioribus Authoribus eleganter agnouiſsſse videtur Paulus Leonius in præludiis dicti tractatus, num. 100. &

* num. 102. vbi poſst longam diſsputationem ſstat in ea cõcluſioneconclusione quòd licèt verbum, ſsubſstituo, propter ſsui generalitatem, poſsſsit etiam ad diſspoſsitionem fideicommiſsſsariam referri, non tamen ſsequitur, id propriè, & verè dici, ſsed impropriè; & hinc eſsſse dicit, quod in dubio ſsubſstitutio intelligitur directa, non autem obliqua, ſseu fideicommiſsſsaria, cap. 1. de teſstamentis, in 6. quia ſscilicet verba in dubio in propria ſsignificatione accipiuntur, l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. 3. §. hæc verba, ff. de negotiis geſstis; at fideicommiſsſsum propria ſsubſstitutio non eſst: deinde ipſsemet Author num. 107. 108. & ſsequentib. in eodem reſsidet; concludendo enim ſsic putat dicendum, quòd aut conſsideramus ſsubſstitutionem directam in ſspecie, & tunc non ſsit dubium, fideicommiſsſsariam non eſsſse illam, ſsed diuerſsam ab ea, nam nomina ſsunt diuerſsa; ergo etiam res diuerſsæ dici debent, l. ſsi idem, C. de teſstamentis: item diuerſsa initia, & diuerſsam cauſsam finalem hæ diſspoſsitiones habuerunt, vt ibidem latiùs notauit: Aut verò capitur ſsubſstitutio in genere; & tunc contrarium dicendum eſst, quia licèt ſsubſstitutio directa diuerſsum nomen, diuerſsum effectũeffectum, & finem à Fideicommiſsſsaria habeat, & vna ſspecies non eſst alia; tamen ſsecus in genere, quia genus comprehendit ſsub ſse omnes ſsuas ſspecies: item qualibet ſspecies habet ſsuum genus neceſsſsariò; terminus enim iſste, ſsubſstituo, in genere ſsumptus prædicatur de ſsubſstitutione directa, & fideicommiſsſsaria, & vtraque ſsub ſsuo genere æque cõtineturcontinetur, vt ibi latiùs oſstendit Leonius ipſse, & in idem incidit, ſsed tacet eum Ioannes Bolognetus in rubrica,

* ff. de vulgari, & pup. ſsubſstitut. num. 55. vbi concludendo dicit, quòd ſsubſstitutio capitur in genere, & in ſspecie; & in genere comprehendit omnes directas, & fideicommiſsſsarias ſsubſstitutiones de proprietate ſsermonis: in ſspecie verò contrà, vt ibidem oſstenditur, Exquibus remanet vera huiuſsce diſsputationis reſsolutio, vt ampliùs de veritate eius dubitari non debeat: remanet etiam lib. 1. cap. 81. aſsſsertione quarta, rectè dictum, vtramque opinionem diſsputationis gratiâ poſsſse defendi, ſsed in puncto iuris, Baldi, & ſsequacium opinionem veriorem eſsſse, Alexandrique, & aliorum ſsententiam iure non ſsubſsiſstere, niſsi intelligendo eam, vt præfati Authores declarant, quomodo intelligit etiam Angel Matheacius de legat. & fideicommiſs. lib. 1. dict. cap. 6. num. 25. quatenus diſstinguit, an ſsubſstitutio ſsumatur in genere ampliſsſsimo, &. æquiuoco, aut in genere vniuoco, & ſspeciali ſsubſstitutionis hæredis, vt latiùs ibi videri poterit.

Nunc verò & quinto loco (conſstituendum eſst, quod ad 7. Aſsſsertionem pertinet) Doctores communiter in eam iuiſsſse ſsententiam, & diſstinctionem, vt ſscilicet ſsub

*ſstitutio Vulgaris triplex ſsit, quædam Expreſsſsa quædam Tacita, quædam Mixta partim expreſsſsa, & partim tacita, Expreſsſsa rursùs triplex eſst; nam ſsicut aliquid ex

*preſsſsum tripliciter dicitur, in genere videlicet, in ſspecie, & in indiuiduo: ita Vulgarem omnes dicunt reperiri, expreſsſsam in genere, in ſspecie, & in indiuiduo; quod

* poſst Bartolum, & communem quamplurimorum ſsententiam, probarunt. & latiſsſsimè explicant Couarruuias, Guil. Benedict. Sfortia Oddi, Graſsſsus, Simon de Prætis, Bolognetus, & alij, quos ſstatim congeram in vnum Subſstitutiones ergo vulgares, & pu

*pillares, quæ continentur ſsub Reciproca, aut Breuiloqua, & Compendioſsa, expreſsſsæ dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur ſsub Reciproca, aut Conpendioſsa expreſssè, ſsi accipiamus expreſsſsum in ſspecie, & ſsingulariter; in genere tamen accipiendo cõprehendicomprehendi dicuntur: ita docet Bart. & Accurſsij ſsententias, quæ contrariæ videbantur, conciliat in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. num. 8. receptus ſsecundùm Socin. Aret. & Iaſson num. 20. Ripam num. 77. & Ruinum num. 19. ibidem Bald. & Angel, in l. iam hoc iure, eiuſdẽeiusdem tituli, Gloſsſsa, Bartol. Bald. Paul. Alex. Iaſson, Salicet. Cinus, & Decius in l. in teſstamento, C. de teſstamento militis, Corneus in conſsilio 199. volum. 2. Alexan. in conſsil. 52. colum. 4. verſsiculo, ad tertium, volum. 7. Rolandus in conſsilio 69. num. 21. volumine 1. Baldus de Vbaldis de ſsubſstitut. cap. de vulgari ſsubſstitut. num. 3. & 4. Bartolus de Hucio ibidem, num. 3. & 4. Antonius Fumeus in eo|

p. 115

dem tractatu, num. 12. & 13. Lancelotus Politus particula 1. num. 1. & ſsequentibus, Vdalricus Zaſsius de vulgari ſsubſstitut. c. 1. num. 2. & in effectu idem concludit Leonius in eodem tractatu, cap. 1. ex num. 20. vſsque ad num. 28. Capra ibidem, quarta ſspecie de Reciproca, num. 35. Guillel. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, ſsi abſsque liberis, de vulgari ſsubſstitut. ex num. 12. vſsque ad num. 19. Duarenus in paraphraſsi, ad titulum, ff. de vulg. cap. 10. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 12. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 2. §. 12. num. 18. & 19. & §. 19. num. 20. Couarruuias in d. cap. Rainuntius, §. 4. num. 4. & §. 7. num. 3. Sfortia Oddi, in præludiis Compendioſsæ, 2. part. quæſst. 3. per totam. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. verbo, ſsi de cederet, num. 8. & num. 10. Bolognetus in rubrica, ff. de vulgar. & pup. ſsubſstitut. num. 19. Vaconius declarat, iuris, lib. 4. declaratione 62. num. 7. 9. & 11. Graſsſsus §. ſsubſstitut. quæſst. 7. ex num. 1. vſsque ad num. 5. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſsolutione 5. num. 32. & 33. folio. 69. & ſsolutione. 9. num. 6. fol. 110. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. num. 3. Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 1. part. cap. 1. num. 3. 4. & 5. qui pro communi hac ſsententia & rationes adducit, & nonnullas leges inducit, ac inter alias rectè expendit

* text. in l. Lucius ff. de vulg. & pup. ſsubſstitut. & in l. in teſstamento, C. de teſstamento militis, & in l. precibus, C. de impuberum. Denique, & meritò improbat Fulgoſs. Chriſstophor. de Caſst. & Aretinum. contrà tenentes, vt ibi videri poterit, & latiſsſsimè penes prædictos Authores.

Limitatur autem, & declaratur nonnullis modis ſentẽriasententia,

* & reſsolutio ſsuperior, vt per Graſsſsum d. §. ſsubſstitut. quæſst. 7. num. 2. in fine, Menochium lib. 4. præſsumptione 60. num. 47. & ſsequentibus, latiùs ab Sfortia in præludiis compendioſsæ, part. 2. d. quæſst. 3. in principio, verſsiculo, vnde limitatur 1. & in verſsiculis ſsequentibus.

Et tunc demùm procedit, cùm Reciproca generaliter,

* aut ſsimpliciter fit, & ſsine reſstrictione ad certum caſsum, vt ſsi teſstator dixerit: Inſstituo filios impuberes, & eos inuicem ſsubſstituo; tunc enim ſsubſstitutiones vulgares, & pupillares, quæ ſsub Reciproca continentur, ſsunt expreſsſsæ verbis generalibus, ſsecus tamen ſsi teſstator ad vnum tantùm caſsum ſse reſstrinxit, ita ſscilicet. Vos inuicem ſsubſstituo, ſsi alteruter veſstrûm hæres non erit; tunc

* enim Pupillaris non continetur vigore Reciprocæ, ſsed ſsub Vulgari expreſsſsa, nec matrem excludere poteſst, ex ſsententia Bart. in l. Lucius. num. 19. ff. de vulg. & pup. ſsubſstit. vbi Alexander. & Iaſson num. 13. & Rapi num. 40. idem Alexander in l. precibus, C. de impuberum, columna peaultima, & ibidem Riminaldus iunior num. 617. & cum Guil. Bened. Beroo, & aliis, explicat Menochius lib. 4. præſsumptione 60. ex num. 47. vſsque ad num. 52. Alexander Trentacinquius, dicens communem omniũomnium ſsententiam de ſsubſstitut. 1. part. cap. 1. num. 6. & 7. Sub

*ſstitutio verò Pupillaris, quæ continetur ſsub Reciproca ſsimplici, aur generali, expreſsſsa dicitur verbis generalibus, & conſsequenter matrem excludit, vt ſscribunt Gloſsſsa, Bartol. & alij communiter in dict. l. Lucius, Menochius d. præſsumptione 60. num. 50. Alexander Trentacinquius d. cap. 1. num. 6. ad finem, Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſsolutione 11. num. 6. fol. 110. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. titulo. 8. num. 12. qui omnes excepto Menochio, loco relato ſsuprà, non aduertunt ad vnum nempe in propoſsita ſspecie, Pupillarem etiam omninò tacitam debere excludere matrem, eo quòd ſsubſstitutio Reciproca in caſsum Vulgaris expreſsſse ſsacta, continet tacitam Pupillarem (quod nullus vnquam negauit) : ea autem ſsufficiens eſst ad excluſsionem matris propter alias turis ſsententias, aut communem Doctorum reſsolutionem quâ docemur, per Pupillarem ſsubſstiutionem tacitam excludi matrem, cùm ſsubſstituitur alter eiuſsdem teſstatoris filius: tunc enim præſsumitur voluiſsſse patrem præferre filium vxori, vt eum Accurſsio, Bartolo, Angelo, Caſstrenſsi, Alexandro, Iaſsone, Ripa, Calcaneo, Bolognino, Riminaldo, Socino, Ruino, Decio, Beroo, Guil. Bened. Coſsta, & aliis adnotauit, & latiùs declarat Menochius lib. 4. præſsumptione 39.

* num. 77. & ſsequentib. qui dict. præſsumptione 60. num. 41. optimè aſsſsequutus eſst Bartoli repugnantiam in hac quæſstione: is enim in l. 2. num. 44. ff. de vulgar. & pupil. ſsubſstitutio. docuit expreſsſsim, matrem excludi per tacitam pupillarem, quando ſsubſstitutus eſst alter filius ipſsius teſstatoris, ſsicque frater pupilli; & tamen in dict. l. Lucius, num. 14. contrarium tenuit apertè, cùm dixit matrem non excludi tacitâ illâ Pupillari comprehenſsâ ſsub Vulgari facta reciprocè, quæ tamen facta eſst duobus filiis.

Denique & vltimò conſstituto, reſsolutionem commu

*nem traditam ſsuprà, num. 22. minimè perturbari ex conſstitutione Diui Pij. de qua in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulgar. & pupillar. ſsubſstitut. vt contra nonnullos rectè aduertit Alexander Trentacinquius de ſsubſstitut. 1. part. cap. 1. num. quinto, per totum, vbi inducit in contrarium illum textum, & eidem reſspondet, vt ibi videri poterit. Verè tamen, (vtcunque res ſsit) negari non poteſst, quin conſstituio Diui Pij, cuius mentio facta eſst in ea lege, intelligenda non ſsit in ſsubſstitutione Reciproca, verbis generalibus concepta, de qua Communis relata ſsuprà loquitur, ſsed in ſsubſstitutione reſstricta ad vnum caſsum, ita ſscilicet: Vos inuicem ſsubſstituo, ſsi alteruter veſstrûm hæres non erit: quo caſsu, quamuis Reciprocam ſsubſstitutionem faciat, quæ ſsub illa continetur omninò tacita eſst. Quod manifeſsta, & concludenti ratione ſsuadetur, ſsi aduertamus, quòd Diui Pij conſstitutio in eiſsdem terminis intelligi debet, in quibus Reſscriptum Diui Marci, quod à Diuo Pio extenditur ad Reciprocam: vnde ſsicut Reſscriptum procedit, quoties ſsubſstitutio non ſsimpliciter, ſsed in vnum tantum caſsum facta eſst; ita quoque, & Diui Pij conſstitutio, quæ cùm alter caſsus ex verborum ſsignificatione non contineretur, omninò neceſsſsaria fuit, vt vterque caſsus comprehenſsus intelligeretur.

CAPVT XXII.

MAioratum ſsi quis inſstituens, duntaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum inſstituo, ſsiue facio, aut volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec aliud adiiciat, vtrùm ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inducatur, & quis ordo in ſsucceſsſsione eius obſseruari debeat? vbi quæ hucuſsque in propoſsito ſscripta ſsunt ab aliis, in medium proferuntur, & Iacobi Simancæ contra Communem opinio nouiter deſstructa, nouè etiam & verè fundamento illius reſspondetur; atque eodem caſsu retento, ſsi familia ſsimpliciter vocetur, vel in fauorem conſsanguineorum, aut coniunctorum Maioratus inſstituatur, nec certus ſsucceſsſsionis ordo deſsignetur, quid fieri debeat, explicatur: quid etiam, de Maioratus origine, & inſstitutione per ſscripturam non appareat, ſsed per immemoriales præſscriptionis probationẽprobationem tantùm, an perpetuus indicari debeat in dubio, & quo ſsit in eo ordine ſsuccedendum. Deinde ſsi Maioratûs inſstitutor, vocato filio, vel conſsanguineo aliquo tranſsuerſsali, aut etiam extraneo, dixerit ſse Maioratum inſstituere ex bonis ſsuis, ſsiue omnia bona ſsua, vel aliquam partem eorũeorum, proprio teſstamento, vel donatione in aliquem detulerit; ita quòd ea obtineat, & habeat titulo, |

p. 116

& iure Maioratus, nec amplius adiiciat, an perpetuum Maioratum inſstituiſsſse cenſseri debeat: Quid ſsi pater meliorationem Tertij, & Quinti bonorum faciens, vocationes ad deſcẽdentesdescendentes ex filiis primo nominatis reſstrinxerit, ſsiue filios tantùm, vel aliquem eorum, & deſscendentes ab eis vocauerit, & bona alienari perpetuò prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quæ videantur denotare perpetuitatem, verbum tamẽtamen vinculi, aut maioratus non expreſsſserit, an perpetuus Maioratus præſsumatur inductus? prætereà, ſsi Maioratum inſstituens, ad eius ſsucceſsſsionem filium ſsuum primogenitum, & eius deſscendentes vocauit, vel Maioratum in perſsona talis filij, ac deſcendẽtiumdescendentium inſstituit, ſsiue reliquit talia bona tali filio, & eius deſscendentibus, vt illa poſsſsiderent iure Maioratus, vel inter filios, ac eorum deſscendentes Maioratum inſstituit cum vniuſscuiuſsque filij, & deſscendentium ſspeciali vocatione, tranſsuerſsales tamen non vocauit, nec deſscendentes eorum, an perpetuus Maioratus inſstitutus cenſseatur inter tranſsuerſsales etiam qui ex genere inſstitutoris fuerint; an verò in vltimo deſscendenti Maioratus extingui debeat? Denique, ſsi factis aliquorum filiorum, & deſscendentium ab eis ſspecialibus vocationibus, ad collateralium, vel aliorum vocationes inſstitutor non deſscenderit; dixerit tamen ſsuam diſspoſsitionem facere fauore generis & familiæ, & ad conſseruationem illius, vel vt bona perpetuò in ſsua familia, agnatione, aut domo conſseruentur, vel ea ratione alienari bona prohibuerit, vtrùm Maioratus perpetuus inducatur vltra nominatos etiam in infinitum, maximè ſsi ratio hæc adiecta ſsit in fine diſspoſsitionis, aut in principio: vbi quæ hactenus in præfatis quæſstionibus dici, aut excogitari potuerunt, diligenti & plena manu enucleata traduntur, multáque adnotantur per Authorem, quæ ita dilucidè, atque diſstinctè explicata, nullibi inuenies, etiamſsi omnes vſq;vsque ad præſsentem diem Scribentes prælegeris.

SVMMARIVM.

1 Author reddit rationem, ob quam principaliter, huius capitis diſsputationem ſsuccepit.
2 Maioratum ſsi quis inſstituens, dumtaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum inſstituo, ſsiue facio, aut volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec aliud adiiciat; an ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inſstituta cenſseri debeat, & quis ordo in ſsucceſsſsione eius obſseruandus ſsit? & num. ſseq. vſsque ad num. 23.
3 Maioratus verbum ex ſsui virtute ſsignificat maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum ſsubſstitutionem, & quòd res deueniat de maiore in maiorem in infinitum.
4 Maioratus verbum eſst collectiuum, & ſsub ſse plures cõprehenditcomprehendit primogenitos.
5 Maioratus verbum ex ſsua natura perpetuitatem denotat.
6 Maioratum ex omnibus ſsuis bonis, vel ex aliquibus ſse facere eo ipſso quòd aliquis profitetur, bona ipſsa in ſsua familia perpetuò conſseruari velle videtur, etſsi aliud non adi ciat.
7 Didacum Couar. indiſstinctè nimis, aut malè citari cõmunitercommuniter per Scriptores huius Regni, & verè & nouiter adnotatum per Authorem.
8 Didacus Couar. quo loco, & numero citari debeat, vt faciat in propoſsito ſsententiæ relatæ ſsuprà num. 2.
9 Diſspoſsitio qualibet ſsecundùm regionis conſsuetudinem interpretanda eſst.
10 Testator præſsumitur in dubio conformare voluiſsſse ſuãsuam diſspoſsitionem cũcum diſspoſsitione iuris, & faciẽdofaciendo Maioratum ſsimpliciter, ſsuos deſscendentes & conſsanguineos, eo iure, eo que ordine ad ſsucceſsſsionem admittere, quo de iure admitti debent.
11 Maioratûs mentione facta in aliqua diſspoſsitione, vel ſscriptura, omnes clauſsulæ cenſsentur appoſsitæ, & omnia ſsubintelligi debent, quæ ſsolent communiter apponi in Maioratu, ex lege, conſsuetudine, vel alia conſstitutione.
12 Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, debet accipi, & determinari ſsecundùm conſsuetudinem loci, quæ eſst ibi ius commune.
13 Maioratûs iure, ſsi pater relinquat aliquam rem, nihil aliud ſstatuens, nec vocans filium maiorem, nec aliud vltrà dicens, ex hoc ſsolùm remanet res vinculata in fauerem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ in Maioratibus apponi ſsolent, tam ex iure, quàm ex conſsuetudine.
14 Maioratûs titulo, ſsi pater relinquat filio quamlibet rem, ad id non habens facultatem Regiam, etiamſsi res excedat valorem Tertij, & Quinti bonorum, Maioratus in Tertio & Quinto ſsuſstineri debet.
15 Maioratum de talibus, & talibus bonis, ſsi pater habens plures filios, dicat quòd facit in filium ſsuum, diſspoſsitio valet, & de filio maiori intelligi debet.
16 Maioratus iure, ſsi bona vinculentur inter deſscendentes alicuis, & ſsi non dicatur, quòd perpetuò ſsint vinculata, perpetua maioria conſstituta cenſsetur.
17 Maioratum inſstituens, ſsi dixerit dumtaxat: Ex bonis meis Maioratum inſstituo, ſsiue facio, aut volo, quod bona mea Maioratûs iure deferantur ex hoc non cenſsetur maioria perpetua inſstituta, ex ſsententia Didaci Simancæ, contra Communem.
18 Cuius fundamentum refertur, & nihil vrgere, num. ſseq. adnotatur.
19 Ex teſstamento non completo, ſsiue, vt Doctores dicunt, ratione voluntatis imperfecto, nihil debetur, & ibidem exornata nonnullis remiſsſsiuè, communis allegatio l. ſsi quis cum teſstamentum, 25. ff. de teſstamentis.
20 Didaci Simancæ fundamento contra Communem, nouè & verè reſspondetur, & num. ſsequent.
21 Maioratûs inſstitutor, eo ipſso quòd dixit ſse facere Maioratum ex bonis ſsuis, etſsi nihil aliud adiiciat, perinde haberi debet, ac ſsi vincula omnia, conditiones, & ſsubſstitutiones exprimeret, quæ ad perfectionem ſsuæ voluntatis, atque perpetuitatem ipſsam Maioratus inducendam, neceſsſsaria ſsunt.
22 Maioratum inſstituens, intelligitur expreſsſsiſsſse omnia, quæ ſsunt illius propria, & naturalia etſsi illa non expreſsſserit, quia actus quilibet præſsumitur geſstus ſsecundùm ſsuam naturam, àqua recipit interpretationem.
23 Maioratum inſstituens, ſsi ita dixerit: Ex bonis meis Maioratum faciat, ſsiue volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec diſstinctè, atque explicitè ſsucceſsſsionis ordinem deſsignauit, familiam tamen ſsuam vocauit, aut in fauorẽfauorem familiæ ſsuæ Maioratum inſstituere profeſsſsus eſst: an perpetuus Maioratus inducatur? & Didaci Simancæ opinio probata, & num. ſseq.
24 Ad fideicommiſsſsum relictum familiæ, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quàm non nominati.
25 In fideicommiſsſso relicto familiæ, ſsuccedendum eſst ſsecundum ordinem ſsucceſsſsionis ab inteſstato,
26 Familiæ verbum collectuum est.
p. 117
27 Agnatóſsque, & cognatos omnes comprehendit.
28 In Maioratu relicto familiæ, omnes de familia ſsuccedere debent gradatim, perpetuò, ac per fideicommiſsſsum, non per Vulgarem ſsubſstitutionem.
29 Teſstator ſsi relinquat bona propriæ agnationi, ſseu familiæ, & talia verba proferat, quæ videantur tractum ſsucceſsſsiuum denotare, Maioratum perpetuum inſstituere cenſsebitur, etſsi verbo Maioratus vſsus non fuerit.
30 Maioratum inſstituens, ſsi certum ſsuccedendi ordinem non deſsignauerit, ſsed conſsanguineos, aut coniunctos ſsuos vocauerit, aut ſse facere Maioratum ex bonis ſsuis in fauorem ſsuorum conſsanguineorum, aut coniunctorum profiteatur, Maioratum perpetuum inſstituere videtur.
31 Verbum conſsanguineos, & coniunctos, ſsunt verba collectiua.
32 Verba collectiua ſsunt quæ de ſsuâ naturâ apta ſsunt cõprehenderecomprehendere plures, & diuerſsas perſsonas in pluribus, & diuerſsis gradibus exiſstentes.
33 De forma inſstitutionis Maioratus, ita vt non appareat, an inſstitutor perpetuum Maioratum efficere voluerit, an verò ad certas perſsonas, vel ad certos gradus ſsucceſsſsionem reſstrinxerit, vt in Maioratu, de cuius origine, & inſstitutione non apparet per ſscripturam, ſsed per immemorialis præſscriptionis probationem: an Maioratus perpetuus iudicari debeat, & qualiter in eo ſsit ſsuccedendum & num. ſsequent.
34 L. 41. Tauri materia plenè tractata, remiſsſsiuè.
35 In ſsucceſsſsione Regni, in infinitum admittuntur deſscendentes, & in defectum eorum tranſsuerſsales.
36 L. 2. titulo 15. partita 2. pro reſsolutione quæſstionis propoſsitæ ſsuprà, num. 33. optimè ponderata.
37 De natura Maioratus cuiuſslibet eſst, quòd debeat eſsſse perpetuus, quando aliud non apparet, nec repugnat.
38 Actus omnis potiùs cenſseri debet perpetuus, quàm tẽporalistemporalis.
39 Maioratûs inſstitutor, ſsi vocato filio, vel alio conſsanguineo tranſsuerſsali, aut etiam extraneo, dixit ſse inſstituere Maioratum ex bonis ſsuis; ſsiue omnia bona ſsua, vel aliquam partem eorum, proprio teſstamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quòd ea obtineat, habeat titulo, & iure Maioratus, etiamſsi alias conditiones, aut ſsubſstitutiones non adiecerit, Maioratum perpetuum inſstituiſsſse videtur.
40 Itaut maſsculi omnes, & fœminæ deſscendentes, etiam tranſsuerſsales in infinitum admittantur, ſseruatâ tamen ſsexûs, & gradûs prærogatiuâ.
41 Nec obſstare debeat in contrarium Gregorij Lopez ſsententia, quæ in propoſsito nouè expenditur per Authorem, & taxatur.
42 Nec etiam fieri differentia, an Maioratus, vel vinculi mentio fiat, prout hoc num. & ſsequentibus adnotatur.
43 Maioratus & vinculum de conſsuetudine, & communi vſsu loquendi, idem ſsignificant, & leges loquentes de Maioratu, pariter procedunt in Vinculo.
44 Meliorationem Tertij, & Quinti bonorum ſsuorum ſsi pater faciat, & vocationes ad deſscendentes ex filiis primò nominatis reſstrinxerit, ſsiue filios tantùm, vel aliquos eorum, & deſscendentes ab eis nominauerit, & bona alienari perpetuò prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quæ perpetuitatem denotare videantur; vinculi tamen, aut Maioratus verbum non expreſsſserit, perpetuus Maioratus non erit, ſsed in vltimo deſscendenti vocato, bona ipſsa libera, & alienabilia remanent, idque meliùs, & latiùs quàm anteà erat, ab Authore explicatum.
45 In re fideicommiſsſso ſsubiecta, vltimo loco ſsuccedens, ſsuccedit liberè, & tranſsmittit ad quemcunque hæredẽhæredem vniuerſsalem, vel particularem bona fideicommiſsſsi.
46 Alienationis prohibitio vltra perſsonas nominatas extendi non poteſst.
47 Alienationis prohibitio, quando conſstat de voluntate teſstatoris expreſsſsa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra perſsonas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet.
48 Verba licèt talia ſsint, quòd perpetuitatem denotare videantur; tamen in quæſstione propoſsita ſsuprà num. 44. reſstringi debent, vt inter perſsonas tantùm nominatas videantur relata, etiamſsi ratio generalis, aut realis fuiſsſset adiecta.
49 Ratio generalis, aut verbum, quod perpetuitatem præ ſseferre videtur, ex appoſsitione perſsonarum ſsuprà nominatarum reſstringi debet, quando non militat ratio, quæ contrarium ſsuadeat.
50 Maioratum, aut vinculum ſsi teſstator efficere voluiſsſset, credendum non eſst, quòd id non exprimeret, aut ſsaltem aliquo modo, eius verbi mentionem non faceret.
51 Alphonſsi Azeuedij reſsolutio in terminis quæſstionis propoſsitæ ſsuprà, num. 44. adducitur, & probatur.
52 Et Petrum de Peralta in diuerſso caſsu loquutum, verborum eiuſsdem relatione, nouiter adnotatur.
53 Ludouicus Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ab Authore declaratus, vt ſsuperiori reſsolutioni conuenire potiùs, quàm contradicere videatur.
54 Parentes in melioratione Tertij bonorum, ex vi deciſsionis l. 27. Tauri, non teneri conſsanguineos tranſsuerſsales ad meliorationem vocare, nec poſsſse ipſsos ius aliquod ex diſspoſsitione illius legis prætendere, niſsi expreſsſsè vocentur per teſstatorem.
55 Verbum poteſst, non inducit neceſsſsitatem, ſsed voluntatem.
56 Ancharani conſsilium 300. adductum in confirmationem eorum, quæ numeris præcedentibus adnotantur.
57 Maioratum inſstituens, ſsi ad eius ſsucceſsſsionem filium ſsuum primogenitum, & deſscendentes eius vocauit, nec alias vocationes aliorum filiorum, nec deſscendentium adiecit, vel Maioratum in perſsona talis filij, ac eius deſscendentium inſstituit, ſsiue reliquit talia bona tali filio, & deſscendentibus eius, vt illa iure Maioratus poſsſsideant, vel inter filios, & deſcẽdentesdescendentes eorum Maioratum inſstituit cum vniuſscuiuſsque filij, & deſscendentiam ſspeciali vocatione, tranſsuerſsales tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec deſscendentes eorum: an perpetuus Maioratus inſstitutus videatur in infinitum, an verò extingui debeat in vltimo deſscendente vocato, & num. ſseq.
58 Vbi Ludouici Molinæ ſsententia in præfato dubio refertur, & numeris ſsequentibus approbatur.
59 Adducitur etiam aliorum Authorum ſsententia cõtrariacontraria, & mens eorum num. ſseq. enucleatur.
60 Denique & Gregorij Lopezij in eodem propoſsito reſsolutio profertur.
61 Maioratûs conditor, ſsi dixerit, quòd in eo ſsuccedant ſsilij maſsculi, & maſsculi deſscendentes ex eis per lineam maſsculinam, ita quòd non veniat ad fœminas; an deficientibus maſsculis, fœminæ ſsuccedere poſsſsint.
62 Perpetuum dicitur ſsæpe in iure, quod durat interim, dum aliqui viuunt, & ibidem adnotata nonnulla, quæ reſsolutioni Molinæ aduerſsari videntur, & eiſsdem ſsatisfactum infrà, num. ſsequentibus, ſsolutione tradita generali.
63 Dictio ſsemper, in ſsubſstitutionibus reſstringi debet ex præcedentibus, & ſsequentibus, vel ex ſsubiecta materia, vel ſsi alia quæuis ratio id ſsuadeat.
64 Familiæ conſseruatio dari non poteſst in primis, aut in ſspecialiter vocatis, niſsi per ſsubrogationem aliorum.
65 Familiæ appellatione, collaterales etiam continentur.
66 Expreſsſsa cenſseri debent ea, quæ teſstator veriſsimiliter diſspoſsuiſsſset, ſsi de ipſsis interrogatus fuiſsſset.
67 In fideicommiſsſsis prædominatur verbis, defuncti voluntas.
p. 118
68 Maioratûs inſstitutor, qui ad ſsucceſsſsionem deſscendentes tantùm vocauit, præſsumitur etiam quòd & collaterales vocaret, & perpetuitati Maioratus conſsuleret, ſsi cogitaret deſscendentium lineam extinguendam eſsſse.
69 Ludouici Molinæ fundamentis præcipuis, videri ex nonnullis ſsatisfieri poſsſse, quæ hoc num. & ſsequent. adnotantur; eius tamen ſsententiam veriorem putat Author, vt infrà dicitur num. 75.
70 Voluntas teſstatoris in fideicommiſsſsis, & maioratibus ex coniecturis induci poteſst, illáque obſseruari debet, modò vrgentes & neceſsſsariæ coniecturæ interueniant.
71 Ex coniecturis legitimis quod deducitur, etſsi verbis expreſsſsum non fuerit, euidentem inducit voluntatẽvoluntatem, & expreſsſsum videtur.
72 A coniecturis neceſsſsariò recedendum eſst per voluntatem expreſsſsam.
73 Coniectura nulla adeò efficax eſsſse potest, vt ſsit potentior voluntate expreſsſsa, quæ facit, vt coniecturis locus non ſsit.
74 Coniecturæ voluntatis ſsumi debent ex eo, quod eſst expreſsſsum in teſstamento, & non aliter.
75 Ludouici Malinæ opinionem ſsecuriorem, & veriorem videri, & ſsi caſsus occurreret, quòd libentiùs ſsecundùm eam conſsuleret, & iudicaret Author, qui hoc numero, vel vno verbo tantùm omnibus ſsatisfacit, quæ contra eundem ſsuperioribus numeris adnotauerat.
76 Voluntas, quæ ex expreſsſsis in teſstamento colligitur, ita obſseruari debet, ac ſsi expreſsſsim, & nominatim expreſsſsa fuiſsſset.
77 Maioratûs inſstitutor, ſsi factis aliquorum filiorum, & deſscendentium ab eis specialibus vocationibus iuxta ſspeciem propoſsitam ſsuprà, num. 57. ad collateralium vocationes non deſscenderit, dixerit tamen, ſse facere diſspoſsitionem ſsuam fauore generis, & familiæ, & ad conſseruationem illius, vel vt bona perpetuò in familia, aut in agnatione ſsua conſseruentur, vel alia ſsimilia verba adiecerit; tunc indubitanter videbitur maioricatus perpetuus inſstitutus, etiam inter omnes tranſsuerſsales in infinitum, & num. ſseq.
78 Familiæ conſseruandæ ratio, generaliter adiecta efficere debet, vt omnes de familia comprehendantur, quamuis non fuerint specialiter nominati.
79 Fideicommiſsſsum ſsimplex, & abſsolutum inter omnes de familia, aut de agnatione inducitur, quando teſstator procedit diſsponendo, quia vult bona ſsua perpetuò cõſeruariconseruari in familia, aut in agnatione ſsua.
80 Et idem dicendum eſsſse. ſsi teſstator ideò expreſsſserit ſse facere fideicommiſsſsum, vt bona conſseruentur in ſsua domo.
81 Maioratûs inſstitutor, ſsi factis anteà specialibus aliquibus vocationibus, prohibeat bona alienari ratione expreſsſsa, vt perpetuò conſseruentur in agnatione, aut in familia ſsua, Maioratum perpetuum inſstituere videtur.
82 Ex prohibitione alienationis facta expreſsſsa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuò conſseruentur, ſsimplex inducitur, & abſsolutum fideicommiſsſsum inter omnes de familia: quod intellige, vt declaratur infrà, num. 85.
83 Fideicommiſsſsum ampliandum non eſsſse, etiam propter rationem expreſsſsam, quæ generalior ſsit ipſsa diſspoſsitione; imò generalem rationem intelligendam eſsſse, & reſstringendam iuxta ſspecialem ipſsam diſspoſsitionem, ex ſsententia quorundam, quæ non probatur.
84 Fideicommiſsſsa cùm onus contineant, ſstrictè interpretari debent; Maioratus verò fauorabiles ſsunt, atque propter bonum publicum introducti, cùm de familiæ conſseruatione in eis tractetur, ideóque non ſsunt reſstringendi ſsicut fideicommiſsſsa, ſsed potiùs ampliandi, vt hoc numero adnotatur.
85 L. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis tertiò, explicata, & Bartoli intellectus receptus,
86 Maioratûs inſstitutor, ſsi poſst factas ſspeciales aliquas vocationes, generalem clauſsulam ſsubiiciat in fine diſspoſsitionis, quâ ſsignificet, ſse velle familiæ ſsuæ, aut generi conſsulere, perpetuum Maioratum inſstituere videtur.
87 Clauſsula generalis in fine appoſsita, ampliat diſspoſsitionem præcedentem.
88 Sub verbo, linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & cenſsentur vocati in diſspoſsitione ipſsius fauore facta.
89 Maioratûs inſstitutor, ſsi verba proferat, quæ perpetuam ſsucceſsſsionis cauſsam denotent apertè, vt in perpetuũperpetuum, ſsemper, omni tempore, in infinitum, & alia ſsimilia, perpetuum Maioratum inſstituere videtur.
90 Quia dictio ſsemper, appoſsita in diſspoſsitione, ſsignificat tractum temporis, & omni caſsu, & tempore.
91 Et ſsimiliter dictio in perpetuum, habet tractum ſsucceſsſsiuum in futurum, & denotat tempus in ſsecula ſseculorum.
92 Et idem dicendum eſst, quoties factis ſspecialibus vocationibus, per modum rationis, aut cauſsæ finalis dixerit: Quia nolo, quòd bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo.
93 In caſsu propoſsito ſsuprà, num. 86. quòd obiici non poſsſsit collaterali contendenti, ſse ad Maioratum admittendum eſsſse, de te non loquitur ſscriptura, aut ſsubſstitutio; item quòd non fit extenſsio de perſsona ad perſsonam cum ſsingulari declaratione.
94 Maioratûs inſstitutor, cùm eius mentis fuit in inſstitutione, vt bona ſsua in ſsua familia ſsemper conſseruari vellet, licèt deſscendentes tantùm vocauerit, & non collaterales, negari non potest quin in genere ſsaltem, ſsi non in indiuiduo, de collateralibus cogitauerit, quia aliàs bona non conſseruarentur perpetuò in ſsua familia.
95 Diſspoſsitio ex veriſsimili teſstatoris voluntate, de perſsona ad perſsonam, ſsicut de caſsu ad caſsum extendi debet.
96 L. ſsi quis ita, §. penultimo, ff. de teſstamentaria tutela, explicata remiſsſsiuè.
97 Maioratûs inſstitutor, ſsi in initio diſspoſsitionis, generale aliquod verbum, ſsiue generalem clauſsulam adiiciat, quâ perpetuum Maioratum inſstituere velle, aut perpetuò conſsulere conſseruationi ſsuæ familiæ videatur, poſsteà verò ſspeciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas & limitatas perſsonas diſspoſsitionem ſsuam reſstringat; nihilominùs perpetuum MaioratũMaioratum feciſsſsie videbitur.
98 Præfatio, aut proœmium diſspoſsitionis, mentem, & voluntatem diſsponentis declarat, idque multis, exornatum, atque explicatum remiſsſsiuè, & ſsuprà, cap. 6. num. 60.
99 Principium conſstitutionis, ſsi generale ſsit, quamuis poſsteà ſsubdantur aliqua verba, quæ certas & limitatas perſsonas reſspicere videantur omninò, conſstitutio interpretanda eſst, vt generalis ſsit, & generaliter comprehendantur omnes ſsecundùm naturam principij.
100 L. Regula, §. & licet, ff. de iuris & facti ignorantia, nonnullis exornatur remiſsſsiuè, & num. præcedent.

EGregia eſst, & in iudiciis frequens huius Capitis diſs

*putatio, in qua tanta ſsemper fuit inter Doctores contentio, & maximè inter recentiores huius Regni Scriptores altercatio, vt nimium altercando, amiſsſsa penè ſsit veritas, nec certum quid ſstatutum, quo apertè dignoſsci poſsſsit, quæ, qualis, quantáue ſsit virtus, & effectus dictionis huius Maioratus, cùm ſsimpliciter profertur, aut cùm ad certas, & ſspecialiter nominatas perſsonas refertur, aut reſstringitur. Quare non abſsque maxima vtilitate futurum iudicaui, ſsi quamplurima, quæ in continua librorum lectura verſsando, in nonnullis etiam cauſsis, & negotiis ſscribendo elaboraueram, in |

p. 119

medium proferrem, & ferè omnia, quæ de hac re in variis locis ab aliis hactenus adnotata fuêre, in vnum congererem, vt in futarum, quæ antea ſscripſserunt Doctores, atque in Scriptis eorum præſsenſserunt, clare, & dilucide percipere valeat Lector, & iuxta facti occurrentis qualitatem, quod verius ſsibi videatur, eligere; & promaiori diſstinctione ſsequentia conſstituere, ſsiue nonnullos caſsus diſstinguere neceſsſsarium duxi.

Sit igitur primus caſsus, quoties Maioratum quis in

*ſstituens, duntaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum inſstituo, fine facio, aut volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec aliud adiiciat: quo caſsu dubitatur, vtrùm ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inducatur, & quis ordo in ſsucceſsſsione eius obſseruari debeat? Et in terminis noſstris, quòd verbum Maioratus ſsigni

*ficet maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum ſsubſstitucionem, & quòd res deueniat de maiore in maiorem in infinitum, cum Caſstrenſsi in conſsilio 264. In præſsenti cauſsa, quæ vocatur maioriæ Hiſspalenſsis, columna 2. lib. 2. & Pariſsio in conſsilio 75. num. 7. & ſsequentibus, lib. 2. vbi propoſsuit ſspeciem, in qua teſstator mandauit bona ſsua perpetuo ſsubiacere fideicommiſsſso, & cum aliis Authoribus reſsoluit Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæſst. 2. num. 118. per totum, folio mihi 79. quo loco, & præcipuè num. 71. in finalibus verbis, apertè probat, in ſspecie propoſsita, vel illis tantùm verbis adiectis, perpetuum cenſseri Maioratum inſstitui; in hunc enim modum ſscribit: Quare optimè ſsequitur, quòd non fuit neceſsſsarium, quòd fundator plus diceret, quam ſse facere Maioratum, vt omnes primogeniti in perpetuum videantur vocati: & iterùm num. 74. in fine, in verſsiculo, quare cùm conſsuetudo, & num. 84. vbi ex ſsententiis aliorum Authorum comprobans, rectè oſstendit, quòd prædicta verba, Maioratum inſstituo, nihil aliud denotant, quàm vocare perpetuò maiorem natu, & velle, quòd res deueniat de maiore in maiorem infinitum. In quo etiam concordant Socinus in conſsilio 47. Facti, num. ſsexto, lib. tertio. Decius in conſsilio 397. num. 7. dum dicunt, quòd conſstituere Maioratum, nihil aliud eſst quàm velle, vt bona vnita conſseruentur perpetuò in perſsonis primogenitorum, quia verbum Maioratus eſst collectiuum, & ſsub ſse plures comprehendit primogeni

*tos, vt probauit Burgos ipſse iunior, quæſst. 2. num. 89. vbi multos Authores refert, atque ex ſsua natura perpe

*tuitatem denotat, vt latè oſstendit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum. Burgos de Paz in conſsilio 44. num. 11. Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 307. fol. 99. Et ſsic eo ipſso, quòd

* ex omnibus ſsuis bonis, vel ex aliquibus, ſse facere Maioratum profitetur quis, bona ipſsa in ſsua familia perpetuò conſseruari velle videtur, etſsi aliud non adiiciat, ex Pariſsio in conſsilio 72. num. 81. & 84. lib. quarto. Burgos de Paz in conſsilio 2. num. 75. Valazquez de Auendanno in l. 40. Tauri, gloſsſsa 1. num. 29. & tenet nouiſsſsimè Blaſsius Flor. Diaz de Mena, variarum quæſst. lib. 1. cap. 18. num. 19. & num. 32. apertè etiam probare videtur Couarr. variarum reſsolutionum, lib. 3. cap. 5. num. 6.

* licèt ipſse Author indiſstinctè nimis, aut malè citari ſsoleat communiter per Scriptores nonnullos huius Regni, qui ſsimpliciter quoad noſstrum caſsum allegant illũillum d. cap. 5. per totum; & ſsic eum refert Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. quinto. & Blaſsius Flores vbi ſsuprà, ſsed malè quidem, vtpote, cùm eo loco diuerſsam ſspeciem proponat Couarruuias, nec loquatur eo caſsu, quo inſstituens Maioratum ſsimpliciter dixerit, ex talibus bonis ſse facere Maioratum, nec aliquem ad ſsucceſsſsionem nominauerit: in quibus terminis dubium excitauimus, vt vides, & loquutus eſst Molina loco relato ſsuprà, ſsed in alio caſsu longè diuerſso, nempe, cùm vnus tantùm nominatur, cui bona relinquuntur titulo, & iure Maioratûs poſsſsidenda, quod valdè differt à noſstro propoſsito, vt de ſse patet manifeſstè. Debet igitur expendi Couarruu. lib. tertio, dict. cap. quinto, num. ſsexto,

* vbi expreſsſsè affirmat, quòd conſstitutio leg. 45. Tauri, admitti debet, non tantùm, vbi ex Maioratûs inſstitutione expreſsſsim apparet, quis vocatus ſsit ad Primogenium, ſsed & quoties nullæ adiectæ fuerint clauſsulæ Maioratui; imò is ſsimpliciter fuerit inſstitutus, appoſsito bonorum vinculo iure Primogenij, vt in eum tranſseat poſsſseſsſsio mortuo vltimo poſsſseſsſsore, qui tantùm nominatus fuit, vel mortuo eodem inſstitutore, qui nullum nominauit, nec aliquam clauſsulam adiecit, ſsed tantùm Maioratum ex bonis ſsuis inſstituit, qui de iure, & conſsuetudine huius Regni admitti debet. Ecce vbi prædictus Author dicit expreſsſsim, Maioratu ſsimpliciter inſstituto, & nullo ad ſsucceſsſsionem nominato, eum admittendum, inſstitutore defuncto, qui de iure, & conſsuetudine huius Regni admitti debet; & conſsequentur quòd ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria remanet inſstituta, quamuis inſstitutor aliud non adiiciat: & in eandem ſsententiam inclinat apertè Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. 1. & ſsequent. vbi dicit, quòd in ſsucceſsſsione Maioratus abſsque vlla lege, conditione, ſseu nominatione inſstituti, ſseruari debet idem ſsuccedendi ordo, qui legibus Regiis, & conſsuetudine in Regni ſsucceſsſsione ſseruatur; & reddit rationẽrationem, quia diſspoſsitio qualibet ſsecundùm regionis conſsuetu

*dinem interpretanda eſst, vt iuribus, & Authoribus ibidem probat, & eadem ratione, & aliis ſsimilibus in confirmationem noſstri caſsus vtuntur etiam Burgos de Paz iunior dicta quæſst. 2. num. 72. & quatuor ſsequentibus. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 48. à num. 13. vſsque ad num. 29. confirmatur ex reſsolutis per Menochium lib. quarto, præſsumptione 106. num. 1. & 2. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. ſsexto, titulo. 6. num. 1. & titulo. 7. & 8. Peregrinum de fideicommiſsſsis, articulo. 17. num. quarto, & quia teſstator præſsumitur

* in dubio conformare voluiſsſse ſsuam diſspoſsitionem cum diſspoſsitione iuris, & faciendo Maioratum ſsimpliciter, ſsuos deſscendentes, & conſsanguineos, eo iure, eoque ordine ad ſsucceſsſsionem admittere, quo de iure admitti debent, vt in fideicommiſsſsis loquentes adnotarant Rolandus in conſsilio 38. num. 44. lib. 4. Socinus iunior in conſsilio 146. num. 12. lib. 2. Hieronym. Gabriel in conſsilio 86. num. 8. lib. 1. Cephalus in conſsilio 489 num. 34. lib. quarto. Ruinus in conſsilio 163. num. 7. lib. 1. Thobias Nonius in conſsilio 4. num. 6. Alexan. Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 288. Tenuit etiam eandem ſsententiam ipſse Molina lib. 1. cap. quarto, num. 30. in fine, vbi dicit in hunc modum: Hæc autem omnia planè procedunt, quando Maioratûs inſstitutor ex bonis ſsuis indefinitè Maioratum inſstituit, abſsque aliqua deſscendentium, vel tranſsuerſsalium vocatione: Hoc eſst dicere, vt eo caſsu perpetuus Maioratus inducatur in infinitum quoad deſscendentes, & tranſsuerſsales etiam conſsanguineos teſstatoris, vt apertè colligitur ex his, quæ ipſse reſsoluit numeris præcedentibus. Sunt etiam eiuſsdem ſsententiæ Ioannes Matienzus, & Alphonſsus Azeuedius, ille in l. 1. titulo. 7. gloſsſsa 7. lib. quinto nouæ collectionis Regiæ, vbi adnotauit cum aliis, quos ibidem refert, quòd Maioratûs mentione facta in aliqua diſspoſsitione, vel ſscriptu

*ra, omnes clauſsulæ cenſsentur appoſsitæ, & omnia ſsubintelligi debent, quæ communiter ſsolent apponi in Maioratu, ex lege, conſsuetudine, vel alia conſstitutione, iſste in rubrica eiuſsdem titul. 7. lib. 5. num. quinto, in fine, verſsiculo, etiamſsi nihil adiiciatur. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 48. num. 24. vbi ex dictis anteà, & traditis per Monderum in Conſsuet. Pariſsien. §. quinto, num. 74. fol. 84. quòd omnis actus, in quo non apparer

* determinatio certa, debet accipi, & determinari ſsecundùm conſsuetudinem loci, quæ eſst ibi ius commune: item ex aliis ſsimilibus in eodem loco adductis, affirmat ſse aliàs ſsuſstentaſsſse, cùm quidam miles ex Primatibus

* huius Regni in ſsuo teſstamento cauiſsſset, quòd relinquebat quandam domum principalem, quam habebat valoris viginti mille ducatorum, titulo Maioratus, etſsi nihil aliud ſstatuiſsſset, nec vocaſsſset filium maiorem ad Maioratum, nec aliud vltrà dixiſsſset, quàm prædicta |

p. 120

verba; quòd ex hoc ſsolùm domus remanſsit vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ in Maioratibus tradi ſsolent, tam ex iure, quàm ex conſsuetudine. Quæ deciſsio ſsingularis eſst, dum extendit ea, quæ hactenus diximus, vt procedant, non ſsolùm cùm inſstituens Maioratum ſsic ſsimpliciter, conſsanguineos tantùm habet, ſsed etiam cùm filij, aut deſscendentes eiuſsdem exiſstant. Quo caſsu conſsidero vnum ad declarationem præfatæ doctrinæ neceſsſsarium in praxi, vt ſsi prædicta domus, vel alia res excedat Tertium, & Quintum, in quo dumtaxat Melioratio, aut Maioratus fieri poteſst inter filios, facultate Regia non interueniente: adhuc tamen, etſsi res excedat valorem Tertij, & Quinti bonorum, Maioratus in Tertio & Quinto ſsuſstineri debeat, ex his, quæ reſsoluit ipſse Mieres de maioratu, in initio 1. partis, num. 8. & 9. vbi expreſsſsè affirmat, & rectè comprobat, quòd ſsi pater

* relinquat filio quamlibet rem titulo Maioratus, ad id non habens facultatem Regiam, reſsque excedat valorem Tertij, & Quinto bonorum, quòd ſsuſstineatur Maioratus in Tertio, & Quinto: & ſsequitur Azeuedius in l. 8. titulo ſsexto, num. 1. & 2. lib. quinto nouæ collectionis Regiæ, idque certum eſst ex deciſsione l. 23. & 26. Tauri, quæ hodie ſsunt l. 7. & 10. titulo. 6. lib. quinto nouæ compilationis.

Ex his inferri poteſst ad duo. Primò, verum eſsſse, quod tradit Gregorius Lopez in l. 2. titulo. 15. partita 2. verbo, maioria, quæſst. 1. incipit: Ex prædictis etiam videtur, dum dicit, quòd ſsi pater habens plures filios, dicat quòd facit Maioratum de talibus, & talibus bonis in filium

* ſsuum, quòd valeat diſspoſsitio, & intelligatur de filio maiori, cùm hoc ſsit de conſsuetudine, & per conſsequens de mente teſstatoris: & ad text. in l. ſsi quis ita, in verſsiculo, ſsi quis filio, ff. de teſstamentaria tutela, qui videbatur in contrariũcontrarium vrgere, optimè reſspondet, & ſsequuntur Antonius Gomezius ini l. 40. Tauri, num. 59. qui nonnullis fundamentis confirmat. Aluaractus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 6. fol. mihi 91. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 48. num. 27. & comprobari poteſst ex his, quæ adnotauit Blaſsius Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. cap. 18. num. 33.

Secundò infertur, veram eſsſse eiuſsdem Gregorij Lo

*pez reſsolutionem ſsub eodem verbo, Maioria, verſsiculo, vnde ſsufficeret, quatenus dicitur, quòd ſsi inter deſscendentes alicuius, bona vinculentur iure Maioratus, etſsi non dicatur, quòd perpetuò ſsint vinculata, perpetua Maioria conſstituta cenſsebitur: & reddit eandem rationem, ſscilicet quòd verba teſstatoris, vel alterius diſsponentis intelligi debent ſsecundùm conſsuetudinem, vel ſstatutum loci, in quo diſsponitur; & cum eo tranſsit ſsimpliciter Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. d. §. 3. num. 8. fol. 92. & nonnullis comprobans, ſsequitur Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. num. 118. in verſsiculo, & ait etiam, fol. 80. & vltra eos id ipſsum confirmari poteſst ex his, quæ tradunt Alciatus in conſsilio 484. num. 3. & ſsequentib. & in conſsilio 561. in princ. Rubeus in conſsilio 53. Cephal. in conſsilio 353. num. 3. volumine 3. Roland, in conſsilio 70. num. 21. & ſsequentibus, lib. tertio. Aldobrandinus in conſsilio 31. num. 21. & 27. & in conſsilio 113. num. 24. volumine 1.

Verùm, quia in iure noſstro nihil pacificum eſst, nec

[17]

* aliquid ita certè definitum, vt aliquam contradictionem non habeat; in eiſsdem terminis, in quibus caſsum prædictum propoſsuimus ſsuprà, num. 2. & ſsequentibus, contrarium defendit Didacus Simancas de primogenitis Hiſspaniæ, lib. 1. cap. 25. per totum, fol. 24. & 25. vbi ſsecurè affirmat legibus Regiis id dumtaxat cautum, vt poſsſsint ſsubiecti bona quædam colligata, iliaque liberis, aut conſsanguineis relinqui, & quæ velint fundatores onera, & conditiones adiicere, non tamen vſsquam receptum eſsſse, quod verbo illo Maioratus, prohibitio alienationis, & ſsucceſsſsionis ordo comprehendatur: & inde, quòd qui vincula, onera, & conditiones explicare debuerat, & nihil aliud dixit, quàm, facio MaioratũMaioratum ex bonis meis, aut volo quòd bona mea deferantur iure Maioratus, imperfectè ſsuam voluntatem declarauit; atque ideò talis diſspoſsitio inutilis prorſsus eſsſse debet.

Mouetur autem Simancas dumtaxat ex text. in leg.

* ſsi quis cum teſstamentum, 25. ff. de teſstamentis, qui verè nihil probat, loquitur enim Iureconſsultus ibi, cùm teſstator cœpit facere teſstamentum, & hæredes aliquos inſstituit, vel aliqua legata reliquit, & antequam compleret teſstamentum, deceſsſsit, vel obmutuit: quo caſsu teſstamentum annullari, & conſsequenter ex teſstamento nõnon completo nihil deberi reſspondet, dummodo conſstet

* teſstatorem voluiſsſse ad vlteriora procedere; nam aliàs in dubio ſsi hoc non conſstaret, licèt ſsuperueniret mors, vel alius morbus reddens teſstatorem ipſsum mutum, non vitiaretur actus præambulus, & primi hæredes ex teſstamento hæredes eſsſsent: vbi verò conſstat, quòd teſstator vltrà diſsponere volebat, & morte, aut morbo impeditus id non fecit, ideò teſstamentum vitiaretur, quòd imperfecta ſsit, & non conſsummata voluntas; & ſsic ex defectu voluntatis valere non debet, vt poſst Bartol. Imolam, & Doctores ibi, recté ad explicationem eius text. obſseruarunt, & multa in propoſsito congeſsſserunt Iaſson in conſsilio 34. num. 5. volumine 1. Carolus Ruinus in conſsilio 1. num. 22. volumine 2. Pariſsius in conſsilio 146. num. 7. & ſsequentibus, volumine. 4. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quæſst. 4. ad legem Regni, folio mihi 89. Gualdenſsis de arte teſstandi, titulo de teſstamentis, cautela 11. num. 6. Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, num. 223. & ſsequentibus. & num. 232. & ſsequentibus, & ibi Antonius Gomezius à num. 105. Tellus Fernand. 2. part, illius legis, num. 18. cum ſsequent. Matienzus in l. 11. titulo, 4. gloſsſsa 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Petrus Magdalenus de num. teſstium in teſstamentis requiſsito, 2. part. cap. 5. per totum Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titulo 20.

Cæterùm in caſsu propoſsito ſsuprà, ex num. 2. perfe

*cta datur, & conſsummata teſstatoris voluntas & diſspoſsitio, nec voluntatis deſsectus conſsiderai poteſst, vtpore cùm eo ipſso, quòd Maioratûs inſstitutor dixit, ſse facere

* Maioratum ex bonis ſsuis, ſsatis explicitè iudicium ſsuum complerit, voluntatèmque ſsuam declarauerit; & quamuis nihil aliud adiiciat, perinde haberi debeat, ac ſsi vincula omnia, conditiones, & ſsubſstitutiones exprimeret, quæ ad perſsectionem ſsuæ voluntatis, atque perpetuitatem ipſsam Maioratus inducendam, neceſsſsaria ſsunt, ſsic vt nihil præfatæ diſspoſsitioni deficiat, nec aliquid vltrà deſsiderari debeat, ex Socino in conſsilio 47. num. ſsexto, & in conſsilio 57. num. 3. lib. 3. Pariſsio in conſsilio 72. num. 86. lib. 4. quos in alio caſsu cum iudicio expendit Molina de HiſpanorũHiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 13. & 14. & eodem lib. cap. 3. num. 5. in fine, rectè dicit, Didaci Simancæ ſsuperiorem ſsententiam, ſse nullo modo probare poſsſse; non tamen reſspondet ad fundamentum prædictum: & cum eodem Molina, Mieres, & aliis Authoribus, Ioannes Vincentius Honded. in conſsilio 45. num. 9. & 10. & in conſsilio 46. num. 21. 22. & 23. lib. 2. vbi dicit, quòd inſstituens primogenituram,

* intelligitur expreſsſsiſsſse omnia, quæ ſsunt illius propria, & naturalia, etſsi illa non expreſsſserit, quia actus quilibet præſsumitur geſstus ſsecundùm ſsuam naturam, à qua recipit interpretationem, l. quæro, §. inter locatorem, vbi Bartolus num. 1. ff. locati. Alciatus regula tertia, præſsumptione 32. num. 1. Menochius lib. tertio, præſsumptione 88. & lib. ſsexto præſsumptione 10. & quòd teſstator inſstituens Maioratum, cenſseturillum facere ſsecundùm leges, aut conſsuetudinem ſsuæ patriæ, & alia ſsimilia, vt ibi videri poterit: Nouiſsſsimè Blaſsius Flores Diaz de Mena variarum quæſst. lib. 1. cap. 18. num. 19. vbi cum aliis multis, quos ibi refert, probauit, Maioratum ex coniecturis induci, atque ex ſsola dictione Maioratus, ſsine aliis vocationibus, & num. 32. vbi reſsoluit, quòd ſsi teſstator cùm onere anniuerſsarij, aut memoriæ perpetuæ, profeſsſsus eſst ſse velle facere Maioratum, etiamſsi nec ſsubſstitutiones, nec vocationes faciat, inducitur Maioratus perpe|

p. 121

tuus inter omnes de familia, & regulari debet regulis Maioratus. Et hactenus de primo caſsu.

Secundus caſsus ſsit, cùm inſstituens Maioratum, ſsic

* dixerit: Ex bonis meis Maioratum facio, ſsine volo quòd bona mea iure Maioratus deferantur, nec diſstinctè atque explicitè ſsucceſsſsionis ordinem designauit, familiam tamen ſsuam vocauit, aut in fauorem familiæ ſsuæ Maioratum inſstituere profeſsſsus eſst: quo caſsu perpetuum Maioratum induci, & bonorum vincula perpetuò durare, atque ex Regni ſsucceſsſsione, ex generali conſsuetudine, ac veriſsimili teſstatoris voluntate, intelligi debere ordinem legitimæ ſsucceſsſsionis eſsſse ſseruandum, vt certum tradit Didacus Simancas de primogenitis Hiſspaniæ, lib. 1. cap. vigeſsimo quarto, fol. 23. & 24. qui dumtaxat mouetur ad ſsic dicendum ex communi Doctorum reſsolutione in §. Diui, l. filiusfamilias, ff. de legatis 1. cùm poſsſset etiam atque ex aliis reſsolutionem ſsuam iuuare, maximè ex textu in l. cùm ita legatur, §. in fideicommiſsſso, ff. delegatis 2. vbi ad fideicommiſsſsum relictũrelictum

* familiæ, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quàm non nominati, & valere fideicommiſsſsum pro certo ſsupponitur, & in l. peto §. fratre, in verſsiculo, quid ergo, ff. eodem titulo, vbi Papinianus Iureconſsultus eleganter aduertit, proximum quemque primo loco inuitatum videri, & ibi Gloſsſsa, verbo, proximus, iura ſsimilia allegat; ex textu etiam in l. finali, cap. de verborum ſsignificatione, vbi in fideicommiſsſso relicto familiæ, ſsuc

*cedendum eſsſse dicitur ſsecundùm ordinem ſsucceſsſsionis ab inteſstato, atque ex his, quæ in propoſsito eorum iurium obſseruarunt Doctores ibi communiter, Barbacia conſsilio 14. columna 2. lib. 3. Zaſsius in conſsilio 36. lib. 2. Paulus Pariſsius in conſsilio 30. & in conſsilio 36. & 37. lib. 2. Couar. practicarum cap. 38. num. 2. in verſsiculo, idcircò pro Socini ſsententia, Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 9. num. 7. Cephalus in conſsilio 313. num. 45. lib. 3. Pancirolus in conſsilio 152. num. 6. Decianus in conſsilio 1. num. 344. volum. 1. Hieronymus Gabriel in conſsilio 86. num. 3. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſsilio 70. num. 23. volum. 1. & in infinitum; nam verbum Familiæ, collectiuum eſst, vt obſser

[26]

*uant communiter Doctores in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſsthumis, vbi Galiaula num. 24. Rubeus num. 49. & cum Socino, Cephalo, & aliis Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 175. fol. mihi 77. agnatoſsque, & cognatos omnes compre

*hendit, vt multis aliis relatis notarunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. num. 9. Velaſsquez de Auendanno in l. 40. Tauri, gloſsſsa 9. num. 16. Idcircò omnes de familia ſsuccedere debent gradatim perpetuò,

* ac per fideicommiſsſsum, non per vulgarem ſsubſstitutionem, vt in Maioratu loquens obſseruauit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 14. & 15. vbi in id retulit Cumanum, Socinum. & alios, & vltra relatos ibi, comprobatur optimè hæc doctrina authoritate eorum, quæ reſsoluunt Couarruuias practicarum cap. 38. num. 4. per totum. Cephalus in conſsilio. 646. num. 2. & ſsequentibus, volum. 5. & in conſsilio 353. num. 28. & pluribus ſsequentibus, volum. tertio, Menochius in conſsilio 85. num. 77. & pluribus ſsequentibus lib. 1. Ruinus in conſsilio. 52. num. 5. & num. 8. volum. 2. Anguiſsſsola in conſsilio 38. num. 5. & multis ſsequentibus, lib. 6. Vegius in conſsilio 62. num. 63. & in conſsilio vltimo, num. 487. & ſsequent. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. ex num. 147. cum multis ſsequentibus, fol. mihi 71.

Et procedit caſsus prædictus etiam in fortioribus terminis, nempe cùm teſstator relinquit bona propriæ agnationi, cognationi, ſseu familiæ, & talia verba profert, quæ videantur tractum ſsucceſsſsiuum denotare, &

* ſsic ad primogenituræ ordinem referantur; ex his namque verbis Maioratus perpetuus inſstitutus cenſsebitur, etſsi verbo Maioratus vſsus non fuerit, ex Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 23. qui tamen non refert Simancam, nec tangit aliquid ex ſsuperius dictis pro eo autem expreſsſsim faciunt reſsoluta per Decianum in conſsilio 1. ex num. 266. cum multis ſsequentibus, lib. 1. Iacobum Mandellum de Alba in conſsilio 483. num. 4. Hyppol. Riminald. in conſsilio 279. â principio, lib. 3. & in conſsilio 482. num. 34. lib. 5. & in conſsilio 739. num. 53. & ſsequentibus, lib. 7.

Procedit etiam, ſsi inſstituens Maioratum, qui certum

* ſsucceſsſsionis ordinem non deſsignauit, vt dictum eſst, cõſanguineosconsanguineos, aut coniunctos ſsuos vocauerit, aut ex bonis ſsuis profiteatur Maioratum inſstituere, in fauorem ſsuorum conſsanguineorum, aut coniunctorum, ex reſsolutis per Rolandum in conſsilio 70. num. 24. volumine 3. Socinum in conſsilio 57. num. 6. volumine 1. ſsunt enim hæc nomina collectiua, vt probat Petrus Antonius de

* Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 178. & num. 183.

* ſsic dicta, quia de ſsua natura apta ſsunt comprehendere plures, & diuerſsas perſsonas in pluribus, & diuerſsis gradibus exiſstentes. Ruinus in conſsilio 159. num. 14. volumine. 2. Cephalus in conſsilio 353. num. 3. volumine. 3. Vegius in conſsilio vltimo, num. 126. Anguiſsſsola in conſsilio 38. in principio, lib. 6.

Tertius caſsus ſsit, quoties de forma inſstitutionis

* Maioratus dubitatur, itaut non appareat, an inſstitutor perpetuum Maioratum efficere voluerit, iliumque perpetuò, atque in infinitum durare, an verò ad certas perſsonas, vel ad certos gradus ſsucceſsſsionem retulerit, aut reſstrinxerit, ſsiue ſsuccedendi ordinem qualiter deſsignauerit, aliter non conſstat: cuius rei exemplum poni poſsſset in Maioratu, de cuius origine, & inſstitutione non apparet per ſscripturam, ſsed per immemorialis præſscriptionis probationem tantùm, iuxta deciſsionem leg. 41. Tauri, quæ hodie eſst l. 1. titulo. 7. de los mayorazgos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; vbi plenè decla

*rant Antonius Gomezius, Velaſsquez de Auendanno, Ioan. Matienzus, & Alphonſsus Azeuedius, Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 6. per totum, & cap. 8. ex num. 1. Couarr. in regula, poſsſseſsſsor, de regulis iuris, lib. 6. 2. part. §. tertio. Mieres de maioratu, part. 4. quæſst. 20. per totam. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. ex num. 19. cum ſsequentibus, & quæſst. 4. per totãtotam, Ioannes Garſsia de expenſsis, & meliorationibus, cap. 9. ex num. 9. cum pluribus ſsequentibus, Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quæſst. 73. & lib. 3. quæſst. 62. qui ſsunt addendi ad dict. l. 41. Tauri, & quidem in hoc caſsu, ſsicut in ſsuperioribus, perpetuum Maioratum iudicari debere inter deſscendentes, & tranſsuerſsales, & perpetuò inter eos duraturum, ac inter omnes, qui ex genere, aut ex familia inſstitutoris fuerint, ſsecurè dici poteſst: ſsic vt in eo ſsuccedendum ſsit eo ordine, atque ſsuccedendi formâ, quâ ſsuccedi ſsolet regulariter in Maioratibus perpetuis ſsecundùm ius commune, & iuxta conſsuetudinem Regni, de qua in l. 2. titulo. 15. partit. 2.

* vbi probatur, quòd in ſsucceſsſsione Regni, in infinitum admittuntur deſscendentes, & in defectum eorum tranſsuerſsales, eo quòd non conſstat de vocationibus limitatis, prout non conſstat in caſsu à nobis propoſsito, & ſsic: dicta

* lex optimè facit pro reſsolutione huius quæſstionis facit etiam; nam, vt diximus ſsuprà, de natura Maioratus cuiuſslibet eſst, quòd debeat eſsſse perpetuus, & ita iudicare

* debemus, quando aliud non apparet, nec repugnat, vt in noſstro caſsu, vt ex Baldo, & Decio notauit Gregorius Lopez in l. 2. titulo, 15. partita. 2. verbo, el mas propinquo pariente, 1. quæſst. in fine. Didacus dei Caſstillo in l. 27. Tauri, in verbo, para ſsiempre, & in l. 46. in verbo, todas, & omnis actus cenſseri debet potiùs per

*petuus, quàm temporalis, l. ſsufficit. ff. de condictione indebiti, cap. cùm veniſsſsent, de inſstitutionibus, cum adductis per Burgos de Paz dict. quæſst. 2. num. 101. fol. 72. & ita hanc ſsententiam in caſsu prædicto amplectitur Didacus de Simancas de primogenitis Hiſspaniæ, lib. 1. dict. cap. 24. fol. 23. & verè quidem, atque iuxta rationem iuris ſsic affirmat, quamuis nullo modo comprobet eam; nam ſsi Maioratum ex immemoriali præſscriptione admittimus, quod in dict. l. 41. Tauri expreſsſsè |

p. 122

fuit ſstatutum: neceſsſsariò etiam, & perpetuum eum iudicare debemus, cùm Maioratui tali, ex mente eius legis, omnia conueniant, & tribui debeant, quæ aliis Maioratibus, de quorum origine, & inſstitutione apparet, propriè conueniunt, vt omnes ſsentiunt apertè, qui legemillam explicarunt atque ex relatis ſsupra, num. 34. euidenter colligitur, item ex his, quæ multùm ad propoſsitum adducit Salazar de vſsu, & conſsuet. cap. 2. ex num. 26. vſsque ad num. 28.

Quartus caſsus ſsit, cùm inſstitutor Maioratûs, vocato

* filio, vel alio conſsanguineo tranſsuerſsali, aut etiam extraneo, dixit ſse inſstituere Maioratum ex bonis ſsuis, ſsiue omnia bona ſsua, vel aliquam partem eorum, proprio teſstamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quòd ea obtineat, & habeat titulo, & iure Maioratus: in qua ſspecie, etiamſsi inſstitutor ipſse alias conditiones, aut ſsubſstitutiones non adiecerit, dicendum eſst, Maioratum eſsſse perpetuum, itaut vno deficiente, alius in eius locum in infinitum admittatur iuxta iuris communis diſspoſsitionem, & ordinem ſsuccedendi ab inteſstato, quod rationibus, aut teſstimoniis comprobare neceſsſse non eſst, cùm id præſstent exactiſsſsimè Couarruuias variarum reſsolutionum, lib. 3. cap. 5. num. 2. vbi refert Petrum de Peralta, Emmanuelem Coſstam, D. Antonium de Padilla, Tellum Fernandez, & alios idem tenentes, & vltra eum Burgos de Paz conſsilio 2. num. 75. & conſsilio 44. num. 5. & Burgos de Paz iuniorem quæſst. 2. per totam, vbi ponit quæſstionem, cùm quis dicit ſse facere Maioratum in fauorem talis filij de talibus bonis, nihil plus adiecto & latiſsſsimè arguit in contrarium à num. 1. vſsque ad num. 66. & tandem num. 67. hanc partem veriorem credit, & multis fundamentis comprobat eam Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 59. & num. 64. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ferè per totum, & cap. 5. num. 20. & 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 6. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 48. num. 22. & 4. part. quæſst. 14. num. 16. & vide in initio 2. part. num. 15. & tribus ſsequentibus, vbi multa congerit, quæ non mediocriter iuuant reſsolutionem prædictam, quam ſsequitur etiam Ioannes Matienzus in l. 1. titulo. 7. gloſsſsa 7. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Azeuedius in rubrica eiuſsdem tituli 7. num. 3. vbi expreſsſsim adnotauit, in pro

*poſsito caſsu durare debere Maioratum ſsic inſstitutum in perpetuum, ita vt maſsculi, & fœminæ deſscendentes, & tranſsuerſsales admitti debeant in infinitum, ſseruatâ tamẽtamen gradûs & ſsexûs prærogatiua.

Nec vrget in contrarium Gregorij Lopez doctrina,

* quam contra iſstum caſsum nullus Scribentium omnium expendit in l. 2. titulo 13. partita 2. in verbo, maioria, quæſst. 5. incipit, Item pone quòd quis habens filios, vbi videtur velle, quòd Maioratus inſstitutus formâ prædictâ, dumtaxat durare debear inter deſscendentes ipſsius inſstitutoris, non autem inter fratres eiuſsdem, & alios tranſsuerſsales, niſsi fortè conſstaret ex aliquibus, quòd inſstituens maioriam, voluit illam eſsſse perpetuam, & ponit caſsum, cùm habens filios, fecit maioriam, dicens quòd volebat bona ſsua eſsſse bona maioriæ ex facultate quam habebat, & forte morte præuentus, non aliter ordinauit circa perpetuam ſsucceſsſsionem maioriæ, ſsed tantùm reliquit illam filio maiori; qui caſsus omninò ſsimilis eſst propoſsito ſsuprà, num. 29. & tamen in eo, vt vidiſsti, verbum, Maioratus, ſsufficere, nec alia requiri ex quibus conſstare poſsſsit, quòd inſstituens voluit maioriam eſsſse perpetuam, omnes ſsuperiùs relati affirmant, & rectiùs quidem: quoniam negari non poteſst, quin verbum Maioratus ſsic adiectum perpetuum, & in infinitum duraturam ſsucceſsſsionem oſstendat: Quod ex Authoribus relatis ſsuprà, & Burgos de Paz ciuilium, d. quæſst. 2. ex num. 68. & multis ſsequentibus, vſsque ad num. 122. conſstat apertè. Item etiam & vltra omnes, quia in caſsu, quem proponit Gregorius Lopez, nulla poterit conſstitui ratio, ex qua elici poſsſsit, duraturum Maioratum inter omnes deſscendentes inſstitutoris, & nõ inter tranſsuerſsales; nam aut ex vi, & natura verbi maioriæ, deberet Maioratus in omnes tranſsire in infinitum, qui ex genere, aut familia inſstitutoris ſsunt: aut ſsi verum eſsſset Aſsſsumptum Gregorij Lopez, nec etiam deſscendentes, admitti deberent, qui ad ſsucceſsſsionem non magis reperiuntur vocati, quàm tranſsuerſsales, ſsed in perſsona filij ſspecialiter nominati finiri deberet, quod menti inſstitutoris, & naturæ Maioratûs valdè repugnat; & denique verba illa, quòd volebat, vt bona ſsua eſsſsent bona maioriæ, nec debitum finem operarentur, nec iuxta intentionem teſstatoris acciperentur. Quocirca Gregorij ſsententia non placet, & contrarium ex dictis Authoribus libentiùs probamus, ac quemcunque probaturum credimus, qui rem hanc maturè & cum iudicio inſspexerit: extenditurque caſsus prædictus, de quo ſsuprà, ex num. 39. vt procedat, non ſsolùm ſsi Maioratûs

* mentio fiat, ſsed etiam ſsi vinculi mentio facta ſsit vt idẽidem ius obſseruari debeat, quoties vocato aliquo, vt ſsuprà diximus, bona vinculantur, aut ea lege in aliquem deferuntur, vt ea obtineat, & habeat vinculata, aut iure, & ratione vinculi poſsſsideat illa, cùm Maioratus, &

* vinculum de conſsuetudine, & communi vſsu loquendi idem ſsignificent, & leges loquentes de Maioratu, pariter procedant in vinculo, vt latè comprobans oſstendit Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 4. per totum, & tribus ſsequentibus. Angulus ad leges meliorationum. l. 11. gloſsſsa 5. num. 2. fol. 215. vbi refert alios, & ſsequitur Azeued. in rubrica tituli 7. lib. quinti nouæ collectionis Regiæ, num. 6. in fine, vbi dicit expreſsſse, quòd in contingentia facti conſsuluit in quadam donatione per contractum inter viuos facta vni filio per partem Tertij, & Quinti bonorum ex cauſsa dotis per viam vinculi, nihil ampliùs adiiciendo, quòd cenſsebatur perpetuum vinculum illud, vt regularetur tanquam bona Maioratus. Quæ reſsolutio iuuari poteſst ex his, quæ numeris præcedentibus adnotauimus.

Quintus caſsus ſsit, quoties diſspoſsitio ita concepta eſst,

* vt nomen Vinculi, aut Maioratus non contineat: quod frequenter contingere ſsolet. vbi diſsponens ſsequutus legũlegum Regiarum ordinationem, Tertij, & Quinti bonorum meliorationem facit: tunc enim quantumcunque ſsit adiecta alienationis prohibitio, ac etiam verba adiiciantur, quæ perpetuitatem denotare videantur; ſsi tamen vocationes ad deſscendentes primò nominatorum reſstringantur, Maioratus perpetuus non erit, vtputà ſsi pater meliorationem Tertij & Quinti bonorum ſsuorum faciat, & vocauerit talem filium, & deſscendentes eius, & in defectum eorum alium filium, eius deſscendentes, & his deficientibus alterum filium, & deſscendentes eius, & bona perpetuò alienari prohibuerit, aut perpetuò durare, ſsiue conſseruari velle declarauerit, Vinculi tamen, aut Maioratus verbum non adiecerit: tunc enim, vt dictum eſst, nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam prohibitio durabit perpetuò, ſsed inter vocatos tantùm, & eorum deſscendentes durare debebit, & conſsequenter in vltimo deſscendente bona manebunt libera, & alienabilia, ad quod eſst text. ſsingularis, qui quotidie allegatur ad hoc in l. qui ſsolidum, §. prædium, ff. de legatis ſsecundo, vbi pater iure fideicomiſsſsi filiis ſsuis prædium reliquit, & eius alienationem extra familiam prohibuit: & dicit text, quòd non obſstante fideicommiſsſso, & alienationis prohibitione, ſsupremus ex liberis, cui factum fuit fideicommiſsſsum, & alienatio inhibita, poterit in eo inſstituere hæredem etiam extraneum, ad idem eſst text. in l. cùm pater, §. libertis, in fine, ff. de legatis 2. l. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertiò, l. 2. cap. quando dies legati cedat, per quem textum dixit Baldus ibidem, quòd in re fideicommiſsſso ſsubiecta, vltimo loco

* ſsuccedens ſsuccedit liberè, & tranſsmittit ad quemcunq;quemcunque hæredem vniuerſsalem, vel particularem bona fideicommiſsſsi, l. Mutianæ, in fine, ff. de condit. & demonſstrat. & cum aliis plenè adnotarunt Iaſson in l. filius familias, §. Diui, in 2. lectura, num. 82. ff. de legatis 1. Decius in conſsilio 182. num. 1. Caſstrenſsis in conſsilio 1. lib. 2. & |

p. 123

meliùs in conſsilio. 453. lib. 2. Iaſson in conſsilio 4. In præſsenti, num. 2. lib. 1. Angelus in conſsilio 169. Rolandus in conſsilio 25. Viſso, num. 19. lib. 1. Mieres de maioratu, 4. part. quæſst. 29. num. 1. & alij permulti in vnum congeſsti per Blaſsium Flores de Mena in addit. ad deciſionẽdecisionem 193. Gamæ, part. 2. qui præfatæ reſsolutionis rationes plures aſsſsignant; earum autem præcipua eſst, quòd ceſsſsante cauſsa prohibitionis factæ propter filios, & deſscendentes, ceſsſsare etiam debet prohibitio ipſsa, & quia cùm vltimus de familia alienat, nullus remanet, qui petere poſsſsit; & vbi nullus læditur in alienatione, expirat prohibitio l. hoc edicto, §. ſsi quis alienauerit, ff. de alienatione iudicij mutandi cauſsa facta, l. ſsequitur, §. Labeo, ff. de vſsucapionibus, cap. 1. §. & quia, verſsiculo, cùm verò qui feudum dare poſsſsit, cap. 1. §. filia, de ſsucceſsſsione fendi. l. 7. titulo. 26. partita quarta, in fine.

Prætereà & probatur eadem reſsolutio ex text. in Authent. de reſstitutione fideicommiſsſsi, §. nos igitur, collatione. 9. ex quo communiter adnotare ſsolent Doctores in multis locis, alienationis prohibitionem vltra

* perſsonas nominatas extendi non poſsſse, vt cum infinitis tradiderunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 64. in principio. Molina di Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 11. & 12. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. num. 53. & num. 60. Bolognetus in conſsilio 15. num. 33. & ſsequentibus. Natta in conſsil. 470. num. ſsexto. Cephalus in conſsilio 330. num. 72. & ſsequentibus, volum. tertio. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. quinta, num. 56. fol. 55. & quamuis alienationis prohi

*bitio, quando conſstat de voluntate teſstatoris expreſsſsa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra perſsonas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicati debeat, vt plenè probarunt Couarruu: reſsolutionum, lib. 3. cap. 5. num. quarto. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. quarto, num. 30. & num. 36. in fine. Burgos de Paz d. quæſst. 2. num. 61. & num. 86. & vltra relatos ab eis, Ruinus in conſsilio 147. num. 10. in fine, & numeris ſsequentibus, volum. 2. Achill. Pedrocha in tractatu de adipiſscenda poſsſseſsſsione, num. 192. & pluribus ſsequentibus, Vegius in cõſilioconsilio vltimo, num. 368. in fine, & num. ſsequent. & num. 490. & ſsequentibus. Hyppolit. Riminal. in conſsilio 279. num. 85. & ſsequentibus, & in conſsilio 313. ex num. 81. cum ſsequentibus, lib. tertio. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 2. ex num. 12. vſsque ad num. 22. fol. 25. tamen in caſsu propoſsito non poteſst id obtinere, quippe cùm teſstator ipſse ad nominatos, & eorum deſscendentes ſse reſstrinxerit, nec verbum Vinculi, aut Maioratus adiecerit, ex quo perpetui Maioratûs coniectura deprehendi poſsſsit, & quamuis bona perpetuò alienari prohibuerit, aut talia verba protulerit, quòd perpetui

*tatem denotare videantur, ea tamen alterare non debent naturam diſspoſsitionis, ſsed potiùs inter perſsonas tantùm nominatas intelligi fuiſsſse relata, etiamſsi ratio generalis, aut realis fuiſsſset adiecta, quæ ad perſsonas expreſsſsas limitata videtur, ex his, quæ multùm ad propoſsitum adnotarunt Rolandus, in conſsilio 84. num. 11. lib. 1. Alciatus reſsponſso 98. num. 16. in verſsiculo, Non obſtãntobstant illa verba in perpetuum, & reſsponſso. 529. num. 9. & 10. Albanus in conſsilio 2. Ioannes Cephalus in conſsilio 17. num. 11. & ſsequentibus, & num. 21. in fine, lib. 1. & in conſsilio 330. num. 33. lib. 3. Biretta in conſsilio 55. num. 3. & in conſsilio 63. Hyppol. Riminald. in conſsilio 117. num. 71. volum. 2. & in conſsilio 279. num. 63. & ſsequentibus, & num. 97. volum. 3. & in conſsilio 371. num. 124. & ſsequentibus volum. 4. vbi cum aliis rectè

* adnotauit, quòd ratio generalis, aut verbum quod perpetuitatem præ ſse ferre videtur, ex appoſsitione perſsonarum ſsuprà nominatarum, reſstringi debet, quando non militat ratio, quæ contrarium ſsuadeat, vt eſst in caſsu noſstro, in quo Vinculi, aut Maioratus mentio facta non eſst; & ſsic intra perſsonas tantùm nominatas habere debet locum diſspoſsitio ex prædictis Authoribus, & his, quæ ſscribit Barboſsa in l. ſsi conſstante, in principio, num. 103. ad finem, fol. 563. ff. ſsoluto matrimonio: item, quia credendum non eſst, quòd ſsi teſstator Vinculum, aut Maioratum efficere voluiſsſset, id non ex

*primeret, aut ſsaltem aliquo modo eius verbi mentionẽmentionem non faceret; idcircò cùm omiſsſsa fuerit, nulla ratione induci poteſst Maioratus perpetuus: quod ita in terminis, ex infinitis à me originaliter, atque attentè prælectis, ſsolus Azeuedius animaduertit, in rubrica, tit. 7. de los maiorazgos lib. quinti, nouæ collectionis Regiæ, num. 7. vbi poſstquam num. 6. in fine, dixerat, in contingenda facti conſsuluiſsſse in quadam donatione per contractum inter vinos facta vni filio per patrem, Tertij, & Quinti bonorum ex cauſsa dotis per viam vinculi, nihil ampliùs adiiciendo, quòd cenſsebatur perpetuum vinculum, ſsubdit ſstatim num. 70. in fine, verba ſsequentia: Sed ſsi mentio verbi Maioratus, vel Vinculi non fieret, etiamſsi vocaretur filius maior, & in eius defectum alter filius eius maior, nepos inſstitutoris, ita vt bona eſsſsent inalienabilia, non erit perpetua hæc inſstitutio, ſsed durabit tantùm vſsque ad nepotem vocatum, ſsecundùm text. in authent, de reſstitutione fideicommiſsſsi, §. nos igitur. Et quamuis crediderint nonnulli in hoc caſsu loquutum Petrum de Peralta

* in l. ſstatu liberum, §. Stichum, ff. de legatis 2. num. 3. in verſsic. vnde rectè poteſst inferri, fol. mihi 151. dum dicit, quòd ſsi teſstator prohibuit alienari fundum extra deſcẽdentesdescendentes ipſsius, etiam quòd dixiſsſset, vt perpetuò eſsſset inalienabilis extra deſscendentes ipſsius, & quòd volebat eundem fundum perpetuò remanere apud eos, poſsſset vltimus poſsſseſsſsor deſscendens in quemuis extraneum illum alienare: tamen in alio caſsu loqui prædictum Authorem, ſsatis mihi compertum eſst ex eo, quòd ſsuadeat ſsibi ipſsemet procedere id etiam in confectione Maioratuum, & Vinculorum, vbi ſsimilis clauſsula adiicitur, & intra deſscendentes tantùm res alienari perpetuò prohibetur: quod apertè deducitur ex verbis eiuſsdem Authoris, quæ ibidem continentur in margine, vbi in hunc modum ſscriptum reliquit: De eadem re notanda illatio in materia prohibitionis alienationis, quæ fit aſsſsiduè: præſsertim in confectionibus Maioratuum vniuerſsalium, item & vinculorum (quæ vocant, particularium.) Et ſsic in fortioribus quidem terminis, vt vides, Maioratus, aut Vinculi perpetuitatem negauit, nec pertinet ad iſstum caſsum, ſsed ad caſsum ſsequentem, ad quem rectè expendit Peraltam Pelaez à Mieres de maioratu, 4. part. quæſst. 29. num. 2. in fine, intelligens loquutum eum, vbi fauore deſscendentium bona fuerunt vinculata, & alienari prohibita modo ſsupra dicto; quod tamen an verum ſsit, caſsu ſsequenti videbimus, vt dictum eſst.

Neque obſstant ſsuperiori reſsolutioni traditiones Mo

*linæ, de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. quoniam loquitur Molina eo caſsu, quo additum eſst verbum Maioratus, quod proculdubio multum adiicit perpetuitati ſsucceſsſsionis, eſstque maximi effectus, vt in initio huius capitis oſstendi: cùm verò deficit Maioratus verbum, nunquam auſsus fuit affirmare Molina, quòd fideicommiſsſsum, aut diſspoſsitio perſsonas nominatas egredi poſsſsit; id enim eſsſset directè contra rationem, & deciſsionem text. in l. quæ conditio, ff. de condit. & demonſstrat. & contra communem reſsolutionem, quam per illum text. tenuerunt quamplurimi, quos refert ipſse Molina eodem lib. 1. cap. 5. num. 37. & 38. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo. 15. num. 6. & verè præfatus Author in eodem cap. 4. nullo modo extat reſsolutioni dictæ contrarius, nec etiam dubitat, an fideicommiſsſsum, aut diſspoſsitio alia vltra perſsonas nominatas extendi poſsſsit: voluit tamen conſstituere magnam differentiam inter Fideicommiſsſsum & Maioratum, quæſsi ex verbo Maioratus, aut Hago maiorazgo, perpetua agnationis, aut familiæ, aut generis totius in infinitum vocatio inducta cenſseri debeat, ſsed ex fideicommiſsſso hæ tantùm vocationes, aut ſsubſstitutiones factæ cenſseantur, & attendi debeant, quæ à teſstatore fuerunt expreſsſsæ, vbi aliud manifeſstè non apparet, & ita ſsentit Molina ibidem, num. 13. & num. 17. & num. 20. |

p. 124

in verſsiculo, quæ omnia, & num. 22. & 23. & num. 32. & num. 26. in verſsiculo, nec obſstat.

Non obſstat etiam diſspoſsitio l. 27. Tauri, quæ hodie

* eſst l. 11. titulo. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi ſstatuitur, quòd in melioratione Tertij, in defectum deſscendencium, collaterales admittuntur, quamuis Vinculi, aut Maioratus verbum adiectum non ſsit, ſsed omninò omiſsſsum; nam vltra ea, quæ ad explicationem eius legis pleniſsſsimè adnotarunt Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, Ioannes Matienzus, Alphonſsus Azeuedius, Velaſsquez de Auendanno, & Angulus ibidem, idem Auendannus in l. 40. Tauri. gloſsſsa 1. num. 53. vſsque ad num. 69. & gloſsſsa 15. num. 4. Petrus de Peralta in l. ſsed duobus, num. 3. de legatis 2. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 36. & cap. 11. num. 11. Mieres de maioratu, in initio 1. part. à num. 11. & quæſst. 2. num. 13. verſsiculo, in filium, & num. 20. verſsiculo, Ex quibus, & quæſst. 24. num. 14. & quæſst. 16. num. 4. & quæſst. 66. num. 5. & quæſst. 71. num. 11. & 2. part. quæſst. 6. num. 25. & num. 72. in fine, Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. quæſst. 51. & quatuor ſsequentibus, & quæſst. 58. num. 20. in propoſsito noſstro cõſtituendumconstituendum eſst, quod in dict. l. 27. Tauri, non diſsponitur, nec aliquo modo ſstatuitur, quòd is, qui filium, aut deſscendentem aliquem meliorauerit, debeat neceſsſsariò reſstitutionis grauamen apponere in fauorem collateralium deficientibus deſscendentibus, ſsed tantùm dicitur, quòd prædictum grauamen non poſsſsit apponi in fauorem extraneorum, fi ſsuperſsint collaterales; ſsi tamen inſstitutor nolit collaterales vocate, nec extraneos, id efficere poteſst nec abſsque expreſsſsa vocatione prædicti cenſsentur vocati ab ipſsa lege, quinimò grauamen appoſitũappositum in fauorem extranei, quamuis ſsit nullum, ſsi aliquis collateralis exiſstat, non ſsequetur inde, pertinere debere meliorationem ad collaterales, niſsi expreſssè ſsint vocati; nec enim ex eo quòd ſsint in conditione, videri debent eſsſse in diſspoſsitione l. ſsi quis ſsub conditione, ff. ſsi quis omiſsſsa cauſsa teſstamenti; & quamuis præferantur extraneis, non tamen vocantur, argumento l. Lucius, cum ſsua gloſsſsa, ff. de hæredibus inſstituendis, & eorum, quæ in propoſsito tractiderunt Antonius Gabriel communium lib. 4. titulo de fideicommiſsſsis, concluſsione 4. Menochius lib. 4. præſsumptione 76. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 1. §. 4. à principio. Mantica de coniecturis vltimarum volũtatumvoluntatum, lib. 11. titulo. 3. Antonius Theſsaurus deciſsione Pedemontana. 96. atque ita nullum ius datur tranſsuerſsalibus in d.l. 27. Tauri, niſsi expreſssè vocentur: quia verbum poteſst, contentum ibi Yà falta lo puedan hazer

* entre ſsus parientes, non inducit neceſsſsitatem, ſsed voluntatem, vt in l. non quicquid, ff. de iudiciis, & notatur per Doctores in l. Gallus, in principio, ff. de liberis & poſsthumis, Iaſsonem in l. 4. §. Cato, num. 47. ff. de verbor. oblig. & in l. 1. num. 3. ff. de iuriſsdictione omnium iudicum, & congerit plura Auiles cap. 3. prætorum, gloſsſsa, puedan, & in terminis dict. 1. Regiæ, 27. aduertit Tellus Fernandez ibi, num. 12. & confirmatur ex dictis in ſsi

*mili per Ancharanum. in conſsilio 300. vbi ad interpretationem ſstatuti cuiuſsdam excludentis fœminas maritatas, à quocunque dotaras, à patris hæreditate ab inteſstato, ſstantibus agnatis maſsculis, dubitatui num. 3. an prædictum ſstatutum videatur hoc diſsponere in fauorem agnatorum. & conſseruare voluiſsſse ius legitimarum hæreditatum inter eos; & tandem reſsoluit, & magiſstraliter comprobat verbis ſsequentibus eiuſsdem num. intentionem ſstatuti non fuiſsſse propter excluſsionem fœminarum, ſsubſstituere inter ſse inuicem agnatos in hæreditatibus acquirendis ex perſsonis agnatorum, nec ius diſsponendi agnatis eiſsdem abſstuliſsſse, vt ibidem probat num. 4.

Sextus caſsus ſsit, quoties quis Maioratum inſstituens,

* ad eius ſsucceſsſsionem filium ſsuum primogenitum, & deſscendentes eius vocauit, alias vocationes aliorum filiorum, nec deſscendentium adiecit, vel Maioratum in perſsona talis filij, ac eius deſscendentium inſstituit, ſsiue reliquit talia bona tali filio, & deſscendentibus eius, vt illa iure Maioratû poſsſsideant, vel inter filios, & deſscendentes eorum, Maioratum inſstituit cum vniuſscuiuſsque filij, & deſscendentium ſspeciali vocatione; tranſsuerſsales, tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec deſscendentes eorum in omnibus caſsibus prædictis in quibus dubitatur, an ſsic inſstituens Maiorum, cenſseatur velle, ea bona iure Maioratus dumtaxat conſseruari inter illos, in quorum perſsonis Maioratum expreſssè inſstituit, ſsiue expreſsſsas vocationes fecit, itaut deficientibus eis, bona ipſsa libera eſsſse debeant, poſsſsitque vltimo loco vocatus de illis liberè diſsponere; an verò cenſsendus ſsit perpetuũperpetuum Maioratum inſstituere voluiſsſse, itaut deficientibus filiis ſspecialiter vocatis, & deſscendentibus eorum, ad tranſsuerſsales inſstitutoris, eiuſsdem Maioratus ſsucceſsſsio deuoluatur in infinitum, nec finiatur in vltimo deſscendenti vocato. Qua in re eruditiſsſsimus Ludouicus Molina de

* Hiſspan. primogen. lib. 1. cap. 4. per totum, eruditè ſsatis, & cæteris aliis præſstantiùs ſse expedit, atque in ea opinione eſst, vt conſstanter affirmet num. 12. in fine, & num. ſsequent. & num. 31. & ſsequent. & num. 37. 38. 39. & ſseq. Maioratum iudicari debere perpetuum, ita vt deficientibus nominatis, & deſscendentibus ab eis, bona in vltimo non remaneant libera, nec alienabilia, ſsed perpetuò, etiam vſsque ad milleſsimum gradum iure Maioratus poſsſsidenda ſsint, & collateralis ei proximior admittatur, qui ex genere inſstitutoris fuerit. Et Molinæ reſsolutionem amplectuntur Burgos de Paz iunior ciuilium, q. 2. ex num. 67. cum multis ſseqq. qui in fortioribus terminis defendit eam, & multis rationibus confirmat Ioan. Matienz. in l. 1. tit. 7. gloſsſsa 7. n. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ.

Contrariam tamen ſsententiam imò quòd in caſsibus

* prædictis, Maioratus dumtaxat durare debeat inter filios, & eorum deſscendentes, & ſsic inter eos tantùm, qui ſspecialiter, aut generaliter ſsub verbo deſscendentes, vocati ſsunt, & in vltimo eorum bona remaneant libera, & alienabilia, deducitur ex ſsententia Oldrad. in conſs. 21. Thema, col. fin. Bologneti in conſs. 43. Iaſsonis in conſs. 4. n. 2. lib. 1. Decij in conſs. 95. col. 4. & in conſs. 362. colum. 1. & 2. & in conſsil. 465. per totum. Crauetæ in conſsilio 98. Pariſsij in conſsil. 82. Quæris, num. 13. lib. 2. atque ex Scriptoribus huius Regni magis videntur probare Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſsſsam, num. 55. & 56. ff. de hæredibus inſstituendis, & in l. ſstatu liberum, §. Stichum, num. 3. in verſsiculo, vnde rectè, ff. de legatis 2. & in l. vnum ex familia, §. ſsed ſsi fundum, num. 28. eodem titulo. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. Regiam, num. 15. & 18. in fine. Palacios Rubios in repetitione cap. per veſstras, notabili. 3. §. 26. num. 20. Burgos de Paz in conſsil. 34. num. 12. & ſseq. & num. 34. & 35. Mieres de maioratu 4. part. quæſst. 29. per totum: vbi ex multis probat, & generaliter conſstituit, quòd vbicunque non ſsupereſst in rerum natura aliquis de vocatis ad Maioratum, bona remanent libera, & vltimus Maioratûs poſsſseſsſsor poteſst illa alienare, & hæredem inſstituere, quem voluerit. Huic etiam ſsententiæ adhærere videtur Gregorius Lopez in l. 2.

* titulo. 15. partita 2. in verbo, el mas propinque pariente, vbi in principio dixit, ſspeciale eſsſse in Regno, Ducatu, Marchionatu, vel Comitatu, quòd finitis deſscendentibus ſsuccedant tranſsuerſsales. Et poſstmodùm ſsubdit in hunc modum: In aliis verò Maioriis, vbi ceſsſsat ſsimilis ratio, ſsæpe deficient, ſsi vocationes deficiant, & bona erum libera, ſsecundùm quòd tradit Oldradus in conſsil. 21. & iterùm in 2. colum. in medio, in verſsiculo, vnde ſsi aliquis faceret Maioriam in filium, in terminis decidit caſsum præſsentem, dicens, quòd ſsi quis faceret Maioratum in filium, & eius deſscendentes, & in deſsectum eorum, in alium filium, & ſsic in alios filios, & deſscendentes eorum, ſsi contingat quòd omnes moriantur, expirabit Maioria, neque ſsuccedet frater conſstituentis Maioricatum, niſsi expreſssè inſstitutor aſsſserat ſse velle Maioriam eſsſse perpetuam: idem Gregorius in l. 3. titulo. 13. partita 6. in |

p. 125

Gloſsſsa magna, incipit, mugeres, quæſst. 4. vbi dicit, quòd niſsi conſstet voluiſsſse teſstatorem Maioriam eſsſse perpetuam, quòd debeat bona in vltimo remanere libera, & inde eſsſse, quòd ſsi conditor Maioratûs dixerit, quòd in

* eo ſsuccederent filij maſsculi, & maſsculi deſscendentes ex eis per lineam maſsculinam, ita quòd non veniat ad fæminas, quòd tali caſsu deficientibus maſsculis, fœmina non ſsuccedet, niſsi conſstaret, teſstatorem voluiſsſse Maioriam eſsſse perpetuam, de quo tamen vide Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 6. n. 44. & part. 4. quæſst. 29. n. 2. Salazar de vſsu & conſsuetudine, cap. 12. n. 28. iterùm etiam Gregorius ipſse in l. 10. titu. 26. partita 4. in Gloſsſsa magna, colum. 4. in fine, in eadem videtur permanere ſsententia.

Vides ergo inter Scriptores omnimodam contrarietatem in caſsu prædicto; nam ex natura, virtute, & affectu verbi Maioratus, perpetuum induci Maioratum vſsque in infinitum, nec ad nominatos tantùm, & eorum deſscendentes reſstringi, etiamſsi inſstitutor non expreſsſserit ſse velle Maioratum eſsſse perpetuum, vel aliter circa perpetuitatem ipſsius non prouideat, tenet expreſssè, & latè fundat Molina loco relato ſsuprà, & omnibus fundamentis ſsatisfacit, quæ pro contraria parte excitari, aut cogitari poſsſsunt. Cæterùm intra nominatos tantùm, & eorum deſscendentes durare debere Maioratum, nec cenſseri vocatos tranſsuerſsales, niſsi teſstator expreſsſserit ſse velle Maioratum perpetuum conſstituere, apertè tenet. Gregorius Lopez in locis relatis ſsuprà: at verò nec ſsufficere, quòd teſstator in inſstitutione dixerit, ſse velle perpetuam Maioriam facere, ſsiue bona perpetuò alienari prohibuerit, vbi filios tantùm, ac eorum deſscendentes ad ſsucceſsſsionem inuitauit, nec alias vocationes fecerit, quia intelligitur perpetuò, ideſst extantibus deſscendentibus, aut vocatis, & perpetuitas reſstringi debet ad eos dumtaxat, clarè præſsentiunt Petrus de Paralta vbi ſsuprà, maximè in dict. §. Stichum, verſsiculo, vnde rectè poteſst inferri, & cæteri cum eo ſsuperiùs relati; nec differt D. Petrus de Barboſsa in l. ſsi conſstante, 25. in principio, num. 103. ad finem, ff. ſsoluto matrimonio.

Et facit pro illis, quod in iure nouum non eſst, vt

* perpetuum ſsæpe dicatur, quod durat interim, dum aliqui viuunt, l. 1. vbi notant Gloſsſsa, & Doctores ff. pro ſsocio. Boërius deciſsione 158. & præcipuè num. 12. vbi multipliciter probat dictionem illam, ſsemper, in ſsubſsti

*tutionibus reſstringi debere ex præcedentibus, & ſequẽtibussequentibus, vel ex ſsubiecta materia, vel ſsi alia quæuis ratio id ſsuadeat. Socinus in conſsilio. 67. volum. 1. Pariſsius in conſsilio 37. num. 24. volum 2. Hyppol. Riminald. in conſsil. 279. num. 64. & ſsequentibus, volum. 3.

Deinde facit, quòd rationes Molinæ vitari poſsſsunt, ſsi conſsideremus, quòd ipſse in eo præcipuè fundatur in hac quæſstione, quòd ex coniecturis voluntatis teſstatoris neceſsſsariò deduci debeat, voluiſsſse ipſsum inſstituere perpetuum Maioratum, & in infinitum duraturum, nam ex quo vſsus eſst verbo Maioratus, eius intentionis fuiſsſse videtur, vt bona in familia perpetuò conſseruarentur, vt etiam latè fundat Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. ex num. 68. cum multis ſsequentibus, & conſseruatio familiæ cùm dari non poſsſsit in primis, aut in ſspecialiter vo

*catis, niſsi per ſsubrogationem aliorum, vt certum eſst, & latius conprobat Burgos de Paz in conſsilio 2. num. 76. & in conſsilio 14. num. 2. planè ſsequitur, deficientibus deſscendentibus, aut ſspecialiter vocatis, ad collaterales debere tranſsitum fieri, quia etiam ipſsi familiæ appellatio

*ne continentur, l. pronunciatio §. familiæ ff. de verb. ſsign. l. vltima, C. eodem titulo, atque ex voluntate inſstitutoris veniunt; nam cùm ipſsè Maioratum inſstituerit, (quod negari non poteſst) ac per conſsequens ſsucceſsſsionem perpetuam eſsſse voluerit, credendum eſst, quòd ordinauerit omnia, ad perpetuitatem inducendam neceſsſsaria, & de quibus diſspoſsuiſsſset, ſsi interrogatus fuiſsſset,

* aut ſsi de illis cogitaſsſset. Ideóque ea omnia velut expreſsſsa cenſseri debent, ex celebri doctrina Gloſsſsæ in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, quam multis exornant Tiraquel. in l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in præfatione, num. 55. & 56. Antonius Gabriel communiũcommunium, titulo de regulis Iuris, concluſs. 10. Molina de Hiſspan. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 24. & cap. 13. num. 96. Burgos de Paz in conſsilio 2. n. 70. & in conſsilio 34. num. 29. & 30. Mieres de maioratu, 1. part. quæſst. 51. num. 25. ad finem Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatũvoluntatum lib. 3. dubitatione 4. ſsolutione 1. num. 77. & 78. cum ſsequentibus, fol. 211. & 212. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titulo 2. num. 7. & titulo. 19. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, articulo 11. num. 32. fol. 89. Camillus Gallinius de verborum ſsignific. lib. 5. cap. 4. à principio, & cap. 5. ex num. 14. cum ſsequentibus & lib. 10. cap. vltimo. num. 21. Aldobrandinus in conſsilio 29. num. 30. & 31. & in conſsilio 30. ex num. 1. cum ſsequentibus, & num. 44. & 45. Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 35. num. 16. Ioan. Franciſscus de Ponte in conſsil. 40. num. 10. maximè in fideicommiſsſsis, in quibus prædominatur verbis

* defuncti voluntas, l. cùm proponebatur, ff. de legatis 2. l. fideicommiſsſsa, §. hæc verba, ff. de legatis tertiò, l. penultim. §. finali, ff. de legatis 2. Alex. in conſsilio 100. ſsub num. 5. lib. 4. Zancus in l. hæredes mei, §. cùm it, ſsub num. 153. ff. ad Trebellianum. Molina de Hiſspan. primog. lib. 1. cap. 4. num. 18. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. num. 90. Alexand. Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 308. Camillus Gallinius de verbor, ſsignificatione, lib. 1. cap. 21. ex num. 9. cum ſsequentibus folio. 15. atque cùm Maioratus Hiſspaniæ in multis æquiparentur illis, vt cum aliis adnotarunt Molina lib. 1. cap. 1. num. 7. Burgos de Paz iunior quæſst. 1. num. 23. vocatio collateralium neceſsſsariò induci debet in caſsu prædicto ex tacita voluntate inſstitutoris, qui quamuis deſscendentes tantùm ad ſsucceſsſsionem vocaue

*rit, præſsumitur etiam quòd & collaterales vocaret, ſsi cogitaret deſscendentium lineam extinguendam eſsſse, idque vt perpetuitati Maioratus conſsuleret, quaſsi antecedens neceſsſsarium iuxta naturam Maioratus anteà inſstituti, ex regula l. 2. ff. de iuriſsdictione omnium iudicum, cum vulgatis, & ad hoc tendunt omnia, quæ latiùs, & diffusè in comprobationem ſsuæ ſsententiæ adducit Molina lib. 1. dict. cap. 4. ex num. 13. vſsque ad num. 23. quæ tamen, vt dixi, vitari poſsſsunt nonnullis conſside

*ratis, ſsed ex eo præcipuè quòd coniectura principalior inducta per Molinam ex præſsumpta mente Maioratum inſstituentis, videtur quòd ceſsſsare debeat per expreſsſsam ipſsius diſspoſsitionem, quæ ad certas perſsonas, aut vocationes fuit reſstricta; nam etſsi in fideicommiſsſsis, & maioratibus ex coniecturis indici poſsſsit voluntas, illa

*que obſseruari debeat, modò vrgentes, & neceſsſsariæ coniecturæ interueniant ex Pariſsio in conſsilio 41. num. 37. lib. 3. Cephalo in conſsilio 46. num. 19. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo. 14. num. quinto. Deciano in conſsilio 46. num. 19. volum. 1. & in conſsilio 1. num. 42. verſsiculo, non obſstat etiam. vſsque ad num. 58. volum. 2. & cum multis nouiſsſsimè Blaſsius Flores Diaz de Mena variarum quæſst. lib. 1. cap. 18. num. 19. Id enim, quod ex coniecturis legitimis indu

*citur, etſsi verbis expreſsſsum non fuerit, euidentem inducit voluntatem, & expreſsſsum videtur, l. licet Imperator, ff. de legatis 1. l. Diuus, ff. de in integrum reſstitutione. Decius in conſsilio 584. num. 2. Socinus in conſsilio 6. num. 9. lib. 3. Pariſsius in conſsilio 35. num. 12. cum ſsequent. lib. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum volunt, lib. 2. interpret. 1. ſsolutione. 5. à num. 13. cum ſseq. fol. 153. Molina de Hiſspan. primogen. lib. 3. cap. 4. à num. 38. Mieres, de maioratu, in initio 2. part. num. 3. & num. 6. cum ſsequentibus Mantica de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 3. titulo. 3. num. 10. Antonio Theſsauro deciſsio. Pedemontana 188. num. 2. & ſsequentibus, & deciſsione 248. num. 3. Ioanne Vincentio Honded. in conſsilio 69. num. 7. 8. & 9. lib. 1. Tamen

* per voluntatem expreſsſsam, à coniecturis neceſsſsariò recedendum eſst, l. cum ex filio, §. filio impuberi, ff. de vul|

p. 126

gar. & pupil. ſsubſstit. vbi notant Doctores. Iaſson in l. 1. §. ſsi quis ita num. 16. ff. de verb. oblig. quia nulla con

*iectura adeò efficax eſsſse poteſst, vt ſsit potentior voluntate expreſsſsa, quæ facit, vt coniecturis locus non ſsit, l. continuus, §. cùm ita, ff. de verbor, obligat. l. Labeo, ff. de ſsupellectile legata, l. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis, & plenè confirmant Mantica de coniect. vltim. voluntatum, lib. 1. titulo 1. num. 1. & lib. 12. titulo. 17. n. 2. & 3. & lib. 3. titul. 4. num. 1. & ſsequentibus. Achilles Pedrocha in con. 36. num. 192. & num. 311. Petrus Magdalen. de num. teſstium in teſstamentis requiſsito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Ioann. Vincent. Honded. in conſs. 78. num. 40. lib. 1. Sed in propoſsita ſspecie videtur adeſsſse expreſsſsa voluntas, quæ ex ſspecialibus vocationibus deducitur; & ſsic ceſsſsare debet coniectura ex verbo Maioratus, aut inſstitutione eiuſdẽeiusdem deducta, vtpote cùm coniecturæ voluntatis ſsumi debeãtdebeant ex eo, quod eſst expreſsſsum in teſstamento, & non aliter

* Bald. in l. 1. C. de his qui ante apertas tabulas. Decius in conſsilio 397. num. 6. Socin. iunior in conſsilio 117. num. 33. lib. 1. quos adducit Ioan. Vincen. Handed. in conſsilio 60. num. 51. volum. 1.

Nihilominùs tamen in hoc dubio Ludouici Molinæ

* ſsententiam ſsecuriorem, & veriorem puto: etſsi caſsus occurreret, libentiùs ſsecundùm eam conſsulerem, & iudicarem, credens in propoſsitis caſsibus fortiùs vrgere eiuſsdem Authoris fundamenta, & rationes, illiſsque maturè perpenſsis, de facili reſsponderi poſsſse his, quæ numeris præcedentibus in contrarium adnotaueram, & verè negari non poſsſse, quin vel vno tantùm verbo omnibus ſsit ſsatisfactum, ex dictis ſsuprà; item ex eo, quòd in dictis caſsibus, adeò clarè voluntas teſstatoris deprehendi valet, vt expreſsſsa illa iudicari debeat; nam ex quo teſstator expreſssè dixit, ſse facere Maioratum, & conſsequenter velle, vt bona perpetuò conſseruentur in ſsua familia, quòd eſst credendum ex ſsola prolatione verbi Maioratus, etſsi aliter de conſseruatione non ſsit cautum, iuxta ea, quæ dicebam ſsuprà, in initio huius capitis, & conſsiderata in propoſsito per Burgos de Pax iuniorem ciuilium, quæſst. 22. num. 69. & ſseq. ſstandum eſst huic voluntati, etſsi vocationes deficiant, cùm tamen

* voluntas non deficiat, eaque ex his colligatur, quæ in teſstamento expreſsſsa ſsunt, & idcircò ad perpetuitatem inducendam ita ſsufficiens eſsſse debeat, ſsicut ſsi nominatim, aut ſspecialiter expreſsſsa fuiſsſset, & plures aliæ vocationes eſsſsent factæ, iuxta ea, quæ ſscripſserunt Hieronymus Gabriel in conſsilio. 111. num. 3. lib. 1. Socinus iunior in conſsilio. 111. num. 26. lib. 1. & cum Rolando, & aliis Ioannes Vincentius Honded. in conſsilio 69. num. 10. & 11. lib. 1. & ad hæc reduci debent quæ adnotauit in propoſsito Molina ipſse dict. cap. 4. lib. 1. num. 28. Burgos de Paz dict. quæſst. 2. num. 91. & ſsequentibus. Nec poteſst deduci concludens coniectura ex eo tantùm, quòd certæ quædam, aut ſspeciales vocationes factæ fuerint: cùm in contrarium fortius, & magis vrgeat coniectura alia, quæ ab inſstitutione Maioratus, & perpetuitate ipſsius deduci debet; vbi verò de conſseruatione bonorum in familia, aut in agnatione expreſssè caueretur, aut alio modo de perpetuitate ageretur ab inſstitutore, indubitanter id procederet, quidquid Peralta, & alij ſsuperiùs relati repugnent: quòd dilucidè magis conſstabit ex his, quæ dicentur caſsibus ſsequentibus, atque ex his, quæ in propoſsito optimè adnotarunt Roland. in conſsilio 23. num. 15. & ſsequentibus, lib. 4. Burſsatus in conſsilio 52. num. 40. lib. 1. Hyppol. Riminal. in conſsilio 279. num. 1. & 2. & num. 6. & ſseq. lib. 3. & in conſsilio 482. n. 34. lib. 5. Decin. in conſsilio 1. ex num. 266. cum multis ſseq. lib. 1. Iacob. Mandellus de Alba in conſsilio 483.

Idcircò ſseptimus, & neceſsſsarius caſsus ſsit, quoties

* Maioratûs inſstitutor, factis aliquorum filiorum, & deſscendentium ab eis ſspecialibus vocationibus, iuxta ſspeciem propoſsitam in caſsu præcedenti, ad collateralium vocationes non deſscenderit, dixerit tamen diſspoſsitionem ſsuam, aut Maioratum facere fauore generis, & familiæ, & ad illius conſseruationem, vel vt bona perpetuò in familia, aut in agnatione ſsua conſseruentur, ſsiue alia ſsimilia verba adiecerit; tunc enim manifeſstè deprehenditur, teſstatorem voluiſsſse perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex ſsua familia proceſsſserint, conſstituere, & conſsequenter bona non manebunt libera in vltimo ex deſscendentibus vocatis, ſsed ad collaterales etiam extendetur, cùm verbo generis, aut familiæ omnes cõprehendantur, l. pronunciatio, §. familiæ, ff. de verborum ſsignificatione, l. cùm ita, §. in fideicommiſsſso, ff. de legatis 2. & ratio generalis adiecta familiæ conſseruandæ

* efficere debeat, vt omnes de familia contineri dicantur, quamuis ſspecialiter vocati non fuerint, l. cùm pater, §. dulciſsſsimis, ff. de legatis 2. Decius in conſsilio 23. num. 4. & in conſsilio 315. colum. 2. Socinus in conſsilio 227. colum. 4. in principio, lib. 2. Craueta in conſsilio 130. num. 10. & in conſsilio 113. num. 5. lib. 1. Alciatus in conſsilio 184. num. 1. & num. tertiò. Cephalus in conſsilio. 137. num. 38. & 39. lib. 2. Beretta in conſsilio 39. num. 12. Marçarius in epitom. fideicommiſsſsorum, quæſst. 14. Albanus in conſsilio 51. num. 6. &. 7. Peregrinus de fideicommiſsſsis, articulo. 29. num. 15. & 16. qui dicunt, & latè comprobant

* fideicommiſsſsum ſsimplex, & abſsolutum inter omnes de familia aut de agnatione induci, quando teſstator procedit diſsponendo, quia vult bona ſsua perpetuò conſseruari in familia, aut in agnatione ſsua. Decianus etiam in conſsilio 31. num. 98. volum. 1. Hyppol. Riminaldus in conſsilio 147. num. 7. & 8. lib. 2. & in conſsilio 279. num. 1. & 2. & num. 6. & 7. & 8. & num. 43. & 50. lib. 3. & in conſsilio 371. num. 2. & tertio, & num. 6. & 7. & ſsequentibus, lib. 4. & in conſsilio 739. num. 53. & ſsequentibus, & num. 83. lib. 7. vbi latiùs fundat, fideicommiſsſsum cenſseri auctum, & inductum actiuè, & paſsſsiuè, & in perpetuum in omnes de familia per ea verba, quòd bona remaneant in familia, vel non exeant de familia, aut quòd conſseruentur in agnatione, & ob eam rationem fieri extenſsionem de vna perſsona in aliãaliam, & cum Pariſsio, Decio, Rolando, Deciano, & Marçario. quos ibidem adducit, reddit rationem, quia qui vult conſsequens, vult neceſsſsarium antecedens, l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, cum ſsimilibus: non enim bona neceſsſsariò conſseruarentur in agnatione, & familia, ſsi aliquo caſsu remanerent libera, nec fideicommiſsſso obſstricta. Iacob. Mandellus de Alba in conſsilio. 483. num. 4. & num. 17. & ſsequitur latiſsſsimè declarans Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 2. & multis ſsequentibus, vbi num. 8. ex Curtio, & aliis,

* rectè adnotauit, idem dicendum eſsſse, ſsi teſstator ideò expreſsſserit ſse facere fideicommiſsſsum, vt bona in ſsua domo conſseruatęntur: quòd eſst notandum, quia ſsæpe vidimus in Maioratibus Hiſspaniæ talem rationem per inſstitutores Maioratum adiectam, & in caſsu noſstro, atque in Maioratu loquentès, ex ſsimilibus verbis perpetuum Maioratum induci, probarunt expreſssè Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 7. & num. 16. in verſsiculo, imò plus dixit. Burgos de Paz ſsenior in conſsilio 45. num. 8. & 9. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. num. 104. Blaſsius Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. cap. 18. num. 37. & ad hæc reduci debent ea, quæ ex Gregorio Lopez, in caſsu præcedenti adnotauimus, quatenus dicebat ipſse, quòd vbicunque adſsunt verba perpetuitatem denotantia in fauorem generis, aut familiæ, non inducitur reſstrictio aliqua ex eo, quòd aliquæ vocationes ſspeciales fuerint factæ, ſsed ad collaterales etiam extendi debet Maioratus in infinitum; & idem obſseruandum erit, quoties

* factis anteà ſspecialibus vocationibus aliquibus, Maioratûs inſstitutor bona alienari prohibeat ratione expreſsſsa, vt perpetuò conſseruentur in agnatione, aut in familia ſsua: tunc enim Maioratum perpetuum inſstituere videtur, ex Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 7. & num. 16. Burgos de Paz ſsenior in conſsilio 45. ex num. 5. vſsque ad num. 14. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. num. 105. & numeris ſsequentibus, |

p. 127

Velaſsquez de Auendanno in l. 41. Tauri, gloſsſsa 3.

* num. 11. comprobaturque ex communi Doctorum reſsolutione, exiſstimantium, ex huius rationis expreſsſsione cenſseri inductum fideicommiſsſsum perpetuum, & abſsolutum inter omnes, qui de familia ſsint: quod tenent infiniti relati per Molinam dict. cap. 5. num. 16. Achil. Pedrocha in tractatu adipiſscendæ poſsſseſsſsionis à num. 192. vſsque ad num. 233. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo. 14. num. 24. Peregrinum. de fideicommiſsſsis, articulo. 29. ex num. 15. cum ſsequentibus, folio. 276. Graſsſsum §. fideicommiſsſsum, quæſst. 5. num. 9. & tribus, diuerſsiſsque Doctorum ſsententiis relatis, atque fundamentis earum adductis, in hanc ſsententiam ſse procliuiorem dicit Andreas Fachineus controuerſs. iur. lib. 4. cap. 49. fol. 455. dicens, quòd ex prouiſsione alienationis, clauſsulâ adiectâ, quia teſstator voluit bona conſseruari in agnatione, & familia, ſsimplex inducitur & abſsolutum fideicommiſsſsum, Cephalus etiam in conſsilio. 193. num. 6. & 7. lib. 2. & in conſsilio 353. num. 45. lib. 3. Rolandus in conſsilio 23. lib. 4. Menochius in conſsilio 197. ſsub. num. 55. lib. 2. Curtius iunior plures caſsus diſstinguens, in conſsilio 145. à num. 4. vſsque ad num. 11. lib. 1. Anguiſsſsola in conſsilio 9. num. 2. & 6. lib. 6. Decianus in conſsilio 31. num. 19. & num. 103. & in conſsilio 50. num. 12. lib. 1. Vegius in conſsilio vltimo, num. 369. & pluribus ſseq. & num. 420. cum multis ſsequentibus, Hyppol. Riminald. in conſsilio 20. num. 7. cum ſseq. & in conſsilio 23. num. 229. lib. 1. & in conſsilio 147. num. 7. & 8. lib. 2. Fabius Turretus in conſsilio 77. num. 11. & ſseq. & num. 16. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſsilio 46. num. 28. & 29. Aldobrandinus in conſsilio 31. num. 14. & tribus ſsequentibus, Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 305. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 2. num. 43. & quæſst. 5. ex num. 41. cum multis ſsequentibus, vbi num. 43. & 44. reſstatur hanc ſsententiam veriorem eſsſse, & magis communem.

Nec obſstant prædictis, quorundam Authorum traditiones, Decij in conſsilio 261. Superioribus, columna finali, in verſsiculo, nec obſstat, & in conſsilio 218. num. 16. Moderni Pariſs. in conſsilio 1. num. 109. & num. 113. cum aliis adductis per Petram de fideicommiſsſsis, d. quæſst. 5. num. 28. in fine, & num. 50. & ſsequentibus, Menochij in conſsilio 347. num. 34. lib. 4. Barboſsæ in l. ſsi conſstante, in principio, num. 103. in fine, verſsiculo, & ex iſsta ſsecunda concluſsione, fol. 563. ff. ſsoluto matrimonio, qui in ea fuerunt ſsententia, vt exiſstimarent, fideicommiſsſsum am

*pliandum non eſsſse, etiam propter rationem expreſsſsam, quæ generalior ſsit ipſsa diſspoſsitione; imò generalem rationem non alterare ſspecialem ipſsam diſspoſsitionem, ſsed iuxta eam potiùs intelligendam, & reſstringendam, idque per text. in l. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis tertio, vbi teſstator fundum alienari prohibuit, & adiecit hæc verba: Ita enim fiet vt fundus Titianus de nomine veſstro non exeat. Et tamen non inducitur ſsimplex, & abſsolutum fideicommiſsſsum inter omnes de familia.

Sed reſsponderi poteſst; primò, id non eſsſse abſsolutè verum, aut valdè incertum eſsſse ex eo, quòd infiniti contrà tenuerint, vt ſsuprà vidimus, & in terminis contra Decium, & alios inſsurgit, & ab eis diſscedit Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 2. num. 21. & quæſst. 5. num. 29. & ſsequentibus, & num. 41. & multis ſsequentibus.

Secundò, dato quòd ſsuperior traditio vera eſsſset, procedere dumtaxat deberet in fideicommiſsſsis, non verò in Maioratibus, ea ratione, quòd cùm fideicommiſsſsa contineant onus, ſstrictè interpretari debent, l. cohæredi,

* §. cum filiæ, ff. de vulga. & pup. ſsubſstit. Decius in conſsilio 95. columna antepenultima, verſsiculo, ſsed tamen in caſsu, & in conſsilio 465. num. 14. Craueta in conſsilio 181. num. 1. Cephalus in conſsilio 231. num. 15. & in conſsilio 168. num. 27. lib. 2. Berolus in conſsilio 79. num. 3. lib. 2. & cum aliis Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 29. num. 8. fol. 226. latè Cæuallos practicarum commu. quæſst. 674. à principio, Paul. Leonius Patauinus in conſsilio 27. num. 4. inter conſsilia vltimarum voluntatum, volum. 2. vbi dicit, quòd ipſse allegat ad hoc textum in l. ſsi arrogator, ff. de adoptionibus, & ibidem optimè inducit eum: Maioratus verò fauorabiles ſsunt, atque propter bonum publicum introducti, cùm de familiæ conſseruatione in eis tractetur, ideòque non ſsunt reſstringendi ſsicut fideicommiſsſsa, ſsed potiùs ampliari debent, iuxta ea, quæ ſscripſserunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. in verſsiculo, ſsimiliter, & cap. 18. per totum. Roias in epitome ſsucceſsſsionum cap. 3. num. 20. 24. & 43. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſst. 2. num. 36. Cæuallos practicarum commun. d. quæſst. 674. num. 11. & ſsequentibus.

Tertiò etiam reſsponderi poteſst ex his, quæ eruditè, & multùm ad propoſsitum obſseruauit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 20. & ſsequentibus, Bonifacius Regerius in conſsilio. 25. num. 100. & ſsequentibus, lib. 1.

Quartò denique reſspondetur, text. in dict. §. fun

*dum Titianum. l. pater filium, ff. de legatis tertiò, nihil vrgere in contrarium; loquitur enim ille text. quando verba ſsunt enunciatiua futuri cuiuſsdam euentus, quem ſsperabat teſstator: quo caſsu non inducunt diſspoſsitionem, nec ampliant præcedentem legem, Iulianus, 66. §. 1. ff. de legatis tertio: ſsecus tamen eſsſset, quando in modum cauſsæ finalis prolata fuiſsſsent verba, vt in noſstro caſsu; quoniam tunc diſspoſsitionem ampliant, & fideicommiſsſsum inducunt inter omnes de familia, licèt ſspecialiter non ſsint vocari, nec in diſspoſsitione expreſsſsi, vt eleganter explicauit Bartolus ibidem, quem ſsequuntur plures Authores relati per Molinam lib. 1. d. cap. 5. num. 17. Cephalus in conſsilio 510. num. 5. & num. 7. lib. 4. Burſsatus in conſsilio 52. num. 40. & in conſsilio 97. num. 16. volum. 1. Michaël Graſsſsus receptarum ſsententiarum, §. fideicommiſsſsum, quæſst. 5. num. 6. Achilles Pedrocha in conſsilio 38. num. 169. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 46. & num. 54. & num. 68. & num. 81. Fachineus, qui concludentem rationem aſsſsignat controuerſs. iuris, lib. 4. cap. 49. in fine.

Octauus caſsus ſsit, cùm inſstitutor Maioratûs poſst

* factas ſspeciales aliquas vocationes, generalem clauſsulam ſsubiiciat in fine diſspoſsitionis, quâ ſsignificet, ſse velle familiæ ſsuæ, aut generi conſsulere, aut quid ſsimile adiiciat, quod perpetuitatem denotare videatur; tunc enim indubitanter etiam verum erit, Maioratum non finiri in vocatis, ſsed ad collaterales, & omnes de familia ordine ſsucceſsſsiuo extendendum. Ratio eſst, quoniam

* clauſsula generalis in fine appoſsita, ampliat diſspoſsitionem præcedentem l. ſsi ſseruus ſseruum, §. inquit lex, ff. ad legem Aquiliam, & per Antonium Gabrielem communium, lib. 6. titulo, de clauſsulis, concluſsione 9. & ſsub

* verbo, linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & cenſsentur vocati in diſspoſsitione ipſsius fauore facta, ex Barbatia in repetitione l. cùm acutiſsſsimi, C. de fideicommiſsſsis, num. 114. Bologneto in repetitione §. Diui, l. filiusfamilias, ff. de legatis 1. num. 295. & ſsequentibus, Petro Antonio de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 183. & caſsus prædictus conuenit omnino his, quæ ex Gregorio in legibus quibuſsdam Partitæ, ſsuperiùs tradidimus: quatenus ipſse ad perpetuam Maioratus conſseruationem dumtaxat requirit, quòd aliquod verbum ab inſstitutore adiectum fuerit, quo perpetua ſsucceſsſsionis cauſsa in futurum denotari videatur, etiamſsi ſspeciales aliquæ vocationes factæ fuerint: conuenit etiam & aliorum quamplurium traditionibus, quos refert Auendannus in l. 41. Tauri, gloſsſsa 3. num. 24. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 33.

Idem dicendum erit, ſsi Maioratus inſstitutor, quocun

*que alio verbo, ſsucceſsſsionis perpetuitatem denotet apertè: vt ſsi adiiciat verbum, in perpetuum, ſsemper, omni |

p. 128

tempore, in infinitum, aut aliud ſsimile; tunc enim perpetuum maioratum inſstituere videtur ex his, quæ ſscribunt Decianus, in conſs. 50. num. 18. & ſsequentibus, lib. 1. Ruinus, in conſs. 168. num. 119. & ſsequent. volumine. 3. Cephalus in conſs. 624. num. 21. & ſsequent. lib. 5. Hyppolit. Riminald. in conſs. 147. ſsub num. 13. lib. 2. & in conſs. 279. num. 12. & 13. & num. 15. &

* ſsequent. lib. 3. & in conſs. 482. num. 67. lib. 5. Quia dictio, ſsemper, appoſsita in diſspoſsitione, ſsignificat tractum temporis, & omni caſsu, & tempore, ex l. prima, cum communi Doctorum ſsententia ibi, ff. ſsoluto matrimonio. Bonifacio Rogerio in conſs. 25. num. 82. lib. 1.

Similiter dictio, in perpetuum, habet tractum ſsucceſs

*ſsiuum in futurum, & denotat tempus in ſsecula ſseculorum, vt ſscribit Bartolus in l. annua, §. Titia. ff. de annuis legatis. Alexander, Socinus, Cumanus, Pariſsius, Gozadinus, Rolandus, & alij, cum quibus Riminaldus d. conſs. 279. num. 16. & 17. lib. 3. Peregrinus de fideicommſsſsiis articulo. 27. num. 2. fol. 251.

Idem etiam dicendum eſst, quoties factis ſspecialibus

* vocationibus per modum rationis, aut cauſsæ finalis dixerit inſstitutor. Quia nolo quòd bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo, iuxta reſsolutionem Albani in conſs. 54. colum. 2. Alciat in conſs. 384. num. 3. & congerit nonnulla ad propoſsitum Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſsſsis, quæſst. 5. num. 19. 20. & 21. Tiberius Decianus reſsponſso primo num. 284. & 285. volu

*mine 1. vnde in caſsibus prædictis, collaterali contendenti ſse ad maioratum admittendum eſsſse, obijci non poſsſset obiectum commune, quod vulgo ferri ſsolet: De te non loquitur ſscriptura, aut ſsubſstitutio, ve aliàs argumentantur Socinus in conſs. 62. num. 104. volumine 3. Oldradus in conſs. 21. Decianus in conſs. 10. num. 48. & in conſs. 34. num. 7. lib. 3. & alios referens Molina de Hispanorum primogenijs, lib. 1. cap. 4. num. 5. Burgos de Paz in conſs. 34. num. 13. & ſsequentibus, Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 328. nec etiam, quòd de perſsona ad perſsonam extenſsio fieri non debet, iuxta ea, quæ communiter adnotare ſsolent Scribentes in mille locis, & cum multis Decianus in conſs. 1. num. 145. & 146. & in conſs. 2. num. 27. lib. 3. Cephalus in conſs. 582. num. 2. & 3. lib. 4. Hieronymus Gabriel in conſs. 111. num. 13. lib. 1. Scotus in conſs. 41. num. 7. tom. 2. lib. 5. cum infinitis alijs, quos congeſsſsit Additionator Gamæ in addit. ad deciſsionem 27. ſsub. num. 2. Bonifacius Rogerius in conſs. 25. per totum, lib. 1. Ioſsephus de Ruſsticis in tractatu, an & quando liberi in conditione poſsiti vocentur, lib. 1. parte prima, cap. 2. ex num. 121. & num. 130. & in conſs. 1. num. 65. 66. 67. & 69. Alexand. Trentacinquius de ſsubſstitutionibus, prima parte, cap. 1. ex num. 25. cum infinitis ſsequentibus, Quoniam in illis adſsunt verba, quæ perpetuitatem denotant, & apta ſsunt conprehendere agnatos, & cognatos etiam in infinitum, argumento l. ſstemmata, & l. Iuriſsconſsultus, §. nomen, & §. cognationis, ff. de gradibus. & ſsic omnes admitti debent ordine ſsucceſsſsiuo, nam cùm Maioratûs inſstitutor eius mentis fuerit in inſstitu

*tione, vt bona ſsua in ſsua familia ſsemper conſseruari voluerit, licèt deſscendentes tantùm vocauerit, & non collaterales, negari non poteſst, quin in genere ſsaltem, ſsi non in indiuiduo, de collateralibus cogitauerit, quia aliàs bona non conſseruarentur perpetuò in ſsua familia, vt cum alijs optimè declarans, eruditè aduerrit Paulus Leonius Patauinus in cenſs. 27. num. 110. inter conſsilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Et conſsequenter ex prædictis verbis; atque ex verſsimili teſstatoris vo

*luntate, de perſsona ad perſsonam, ſsicut de caſsu ad caſsum extendi debet eius diſspoſsitio: quæ in hac parte comprehenſsio dicitur potiùs quàm extenſsio, ex Authoribus relatis ſsuprà, numero 92. in verſsiculo, nec etiam quod de perſsona. Molina de Hiſspanorum primogeniijs, libro primo, cap. quarto. numero 25. & tribus ſsequentibus. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo. 19. numero octauo, & 9. Graſsſso, §. fideicommiſsſsum, quæſstione. 4. num. 22. Menochio lib. 4. præſsumptione. 73. numero 3. Beretta in conſsilio 118. numero 28. & ſsequentibus, Petra de fideicommiſsſsis, quæſstione 2. numero 15. & quæſstione 5. numero 56. & numero 66. & ſsequentibus, & numero 96. & ſsequentibus. Paulo Leonio Patauino dicto conſsilio. 27. à numero. 104. vſsque ad numerum. 116. inter conſsilia vltimarum voluntatum, volumine 2. vbi optimè declarat text. in l. ſsi quis

* ita, §. penultimo, ff. de teſstamentaria tutela. Camillo Gallinio de verborum ſsignificatione, libro 9. cap. 4. per totum, folio 221. vbi etiam agi de ratione text. in dict. §. penultimo, de quo etiam vide Aldobrandinum in conſsilio 105. numero 14. & tribus ſsequentibus, vide quoque Ioannem Bottam in conſs. 50. per totum. Decianum in responſso primo, numero 24. 25. 26. 36. 37. 44. 85. 100. & 101. numero 120. & num. 139. cum ſsequentibus, & numero 158. volumine 1. Alexandrum Raudenſsem in responſso 24. numero 74. & num. 86. & 88. libro ſsecundo, Hyppelit. Riminaldum in conſsil. 250. ex num. 12. lib. 3. & in conſsil. 531. num. 37. 38. & 39. libro 5. & in conſsil. 21. num. 59. & ſsequentibus, libro 1. & in conſsil. 181. num. 1. num. 33. & 39. & num. 4. & ſsequentibus, libro 2. Ioannem Vincentium Honded. in conſs. 48. per totum, lib. 2. Bonifacium Rogerium in conſs. 25. num. 87. & num. 92. lib. 1. Nonus & vlti

*mus caſsus ſsit, cum inſstitutor Maioratûs, in initio diſspoſsitionis generale aliquod verbum, ſsiue clauſsulam aliquam generalem adijciat, quâ perpetuum Maioratum inſstituere velle, aut perpetuò conſsulere conſseruationi ſsuæ familiæ videatur, poſsteà verò ſspeciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas, & limitatas perſsonas diſspoſsitionem ſsuam reſstringat: tunc etenim perpetuum etiam Maioratum feciſsſse videbitur, nec in vltimo deſscendente, aut vocato finietur; & in hoc caſsu videtur expreſssè loquutus, & exemplum ponens, ſsic affirmat Burgos de Paz ſsenior in conſsil. 4. num. 12. & 13. & ipſsum non referens, nec ita in terminis caſsum ponens Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, libro 1. cap. 5. ex num. 1. cum ſsequentibus, qui ea precipuè ratione mouetur, quem præfatio, aut proœmium diſs

*poſsitionis, mentem & intentionem declarat diſsponentis, atque perpetuum Maioratum condere volentis, per text. in l. finali, ff. de hæredibus inſstituendis, quam multis exornant, Domin. Antonio de Padilla, in l. eam quam numero. 47. & ſsequentibus, C. de fideicommiſsſsis, Mieres de maioratu, in initio ſsecundæ partis, num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. tertio numero 40. & ſsequentibus, Menochius lib. 6. præſsumptione. 2. Molina de Hispanorum primogenijs, dicto. cap. 5. ex numero. 2. Aldobrandinus in conſsilio 72. numero 9. volumine 1. Ioannes Guttierrez practicarum, libro tertio, quæſstione 17. & 18. ex numero 88. per textum etiam in l. regula, §. & licèt, ff. de iuris & facti ignorantia, ibi: Nam initium conſstitutionis generale eſst. Per quam dixit eleganter Imola in l. ſsi

* quis ita, §. ea lege numero 9. ff. de verborum obligationibus, quod ſsi principium conſstitutionis generale ſsit, quamuis poſstea ſsubdantur aliqua verba, quæ certas & limitatas perſsonas reſspicere videantur omninò; nihilominùs conſstitutio talis ita interpretanda eſst, vt generalis ſsit, & generaliter comprehendat omnes ſsecundùm naturam principij: & ſsequitur Decius, in cap. primo, in prima lectura, numero 9. in verſsiculo, Vltimò notandum eſst, de conſstitutionibus, & in conſsilio. 51, columna quarta, Corneus in conſsilio 273. columna tertia ſsub numero 30. libro 4. Geminianus in conſsil. 39. columna prima, Aldobrandinus in conſsil. 72. numero 10. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum ſsignificatione, libro 5. cap. 11. per totum fol. 70. vbi adducit nonnulla notan

100

*da in propoſsito ad d. §. & licèt, & vide eundem Authorem cap. 15. & 14. eiuſsdem libri. Ioan. Guttierrez practicarum libro 3. quæſst. 17. & 18. ex num. 75. cum ſsequent. & num. 101. & 102.

CAPVT XXIII.

p. 129
CAPVT XXIII.

Inſstrumentum, in quo duo erant obligati, cùm alteri eorum creditor reddiderit, an præſsumi debeat liberatio debitoris, cui traditum fuit inſstrumentum, ac etiam coniectura ſsumi, quòd eidem donauerit actionem, quæ aduerſsus alium debitorem competebat ſsibi: vbi Guil. Cunei, Bartoli, & aliorum ſsententia communiter reiecta, ab aliorum impugnationibus immunis redditur, & l. primæ, C. de donat, deciſsio exornatur nonnullis; item, an & quando donatio præſsumi debeat, vel non, pleniſsſsime explicatur remiſsſsiuè, nonnulla que nouiter, & verè adnotantur, quibus Menochij & aliorum conſsiderationes contra Bartolum ſsubuertuntur, & eiuſsdem Bartoli ſsententia tuta manet.

SVMMARIVM.

1 Inſstrumentum ſsui crediti cùm creditor debitori ſsuo reddidit, præſsumitur remiſsiſsſse creditum, atque ita virtute taciti pacti, debitorem ipſsum liberaſsſse.
2 Et reiectis aliorum rationibus, Martini, Hugolinique ratio magis probatur.
3 Atque in pignore diuerſsum ius conſstituitur.
4 Inſstrumentum, in quo duo erant, obligati, cùm creditor tradidit alteri eorum, præſsumi debet liberatio debitoris, cui traditum eſst inſstrumentum, ac etiam coniectura ſsumi, quòd eidem donauerit actionem aduersùs alterum debitorem competentem ſsibi.
5 Idque ex ſsententia Guillelmi Cunei, Bartoli, & aliorum, quæ num. ſsequent. approbatur.
6 Et pro illis fundamentum primum adducitur: & l. ſsi is qui duos, ff. de liberatione legata, nonnullis exornatur, remiſsſsiuè.
7 Secundum etiam fundamentum proponitur, & l. primæ. C. de donat. deciſsio nonnullis etiam exornatur, remiſsſsiuè, & vide infra, num. 19. & ſsequentibus.
8 Fortunij denique Garciæ in eodem propoſsito cõſsideratio quædam recenſsetur.
9 Inſstrumenti traditionem per creditorem factam vni ex debitoribus, qui in inſstrumento erant obligati, illius liberationem operari, non tamen inducere præſsumptionem donationis actionis contra alium debitorem; imò eo animo traditum præſsumi inſstrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde reſstituat exactum, ex ſsententia Alex. Iaſson. & aliorum contra Bartol. & num. ſseq.
10 Donatio in dubio præſsumenda non eſst, maximè vbi poteſst capi præſsumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, prout hoc num. latiùs probatur, & multis exornatur remiſsſsiuè, & vide infrà, ex num. 21. cum ſsequent.
11 Inſstrumenti redditio per creditorem debitori facta, quando poteſst afferre aliam vtilitatem, nunquam præſsumitur remiſsſsio debiti.
12 Donationis præſsumptio, vt excludatur, quælibet occaſsio etſsi leuis ſsufficit.
13 L. vltima, C. de pactis conuentis, contra ſsententiam Bartoli inducitur, & reſspondetur illi infrà, ex num. 29. cum ſsequentibus.
14 In dubio propoſsito ſsuprà, ex num. 4. refertur ſsententia aliorum, qui opiniones contrarias conciliando, diſstinguendum eſsſse arbitrantur, prout hoc num. adnotatur, & vide infrà, vbi eorum diſstinctio improbatur.
15 Opinio magis amplectenda eſst, quæ plures conciliat, quàm altera ex opinionibus conciliatis, maximè in caſsu dubio.
16 Doctori licèt magno credendum non eſst, quando aliquam legem non allegat, vel aliàs concludenter Dictum ſsuum non probat.
17 Bartoli opinio in caſsibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior præualere debet.
18 Bartoli ſsententiam in ſsuperiori dubio à nonnullis improbatam, ab aliis in futurum amplectendam ſsperat Author, qui ex propoſsito conſsiderauerint rationem, quam ad text. in l. 2. §. 1. ff. de pactis, adduxit ſsuprà in initio huius capitis.
19 L. prima. C. de donationibus ſsi rectè ponderetur, negari non poteſst, quin Bartoli ſsententiam probet, prout hoc num. & ſsequentibus aduertit Author.
20 Nec Menochij conſsideratio concludit, vt ibidem nouiter aduertit Author.
21 Reſspondetur fundamento præcipuo, quod in quæſstione prædicta contra Bartolum expendere ſsolent Doctores communiter, & num. ſseq.
22 Et conſstituitur, regulam vulgatam, quòd donatio in dubio præſsumenda non ſsit, ex coniecturis ceſsſsare, & illarum exempla nonnulla remiſsſsiuè traduntur.
23 Donationem præſsumi ſsolùm ex facto ſsubſsequuto, in ſspecie l. vxori, §. vltimo, ff. de legatis tertiò.
24 Donatio præſsumi debet ex facto tranſslationis, aut ceſsſsionis iurium.
25 Donatio præſsumi debet, cùm de alio titulo non apparet.
26 Creditor in eodem actu, credendum non eſst, quòd habuerit animum biformem, & varium, quod eſsſset abſsurdum.
27 Atque ex ea coniectura, donationis titulum præſsumi debere.
28 Vna & eadem res, diuerſso iure cenſseri non debet, cum nonnullis declarationibus, remiſsſsiuè.
29 Text. in l. vltima, C. de pactis cõuentisconuentis, contra Bartolum malè citari communiter, vt num. ſsequentib. demonſstratur.
30 Mulier tres ſspecies bonorum habere dicitur, ſscilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia, & num. ſsequentibus.
31 Paraphernalium bonorum dominium regulariter non transfertur in maritum.
32 Mulier eo ipſso quòd paraphernalia, aut inſstrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere cuſstodiam, & adminiſstrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum.
33 In ſspecie l. vltimæ, C. de pactis conuentis, tam ſsuper dote, &c. plura concurrere, ex quibus mandatum ad exigendum præſsumi debet, nec tenetur maritus agens cauere de rato, cum Alciato, remiſsſsiuè.

PRo dilucida, & diſstincta huius Capitis explicatione, antequam ad præcipuum dubium deueniam, quòd Guil. Cune. Bartol. & alij nonnulli excitarunt; item vt apertius appareat, veram eſsſse fortaſsſsis ſsententiam Bartoli, licèt ab aliis improbatam communiter, conſstituendum erit neceſsſsario, quòd cùm debitori ſsuo creditor reddiderit ſsui crediti inſs

*trumentum, præſsumitur remiſsiſsſse creditum, atque virtute taciti pacti, debitorem ipſsum liberaſsſse, per text. in l. 2. §. 1. ff. de pactis, cuius verba hæc ſsunt: Et ideò ſsi debitori meo reddiderim cautionem, videtur inter nos conueniſsſse, ne peterem, profuturamque ei conuentionis exceptionem placuit. Per text. etiam in l. 3. & 4. ff. de liberatione legata, l. creditricem, C. de remiſsſsione pignoris, l. ſseruum filij, §. eum qui |

p. [130]

chirographum, ff. de legatis primò, l. mortis cauſsa, §. Titia chirographa, ff. de donation, cauſsa mortis. Ex quibus ſsic adnotarunt Doctores communiter, & plenè explicarunt in d.l. 2. §. 1. ff. de pactis, cap. Eccleſsia, el 2. vt lite pendente, Felinus in cap. accedens el 1. vt lite non conteſstata, Franciſscus Connanus commentariorum iuris cuilis, lib. 5. cap. 4. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 21. cap. 6. Ruinus in conſsil. 44. numero 2. & 3. libro primo. D. Ferdinan. de Mendoza disputationum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 2. per totum, fol. 351. & vltra relatos ab eo, Bartholomæus Socinus, regula 232. latè Menochius lib. 3. præſsumptione. 140. per totam, & lib. 4. præſsumptione 164. num. 25. Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſsione 476. per totam. Et reiectis

* aliorum rationibus, quas ipſsimet Authores adducunt, & plenè Menochius d. præſsumptione 140. num. 2. 3. & 4. vera ratio eorum iurium, & præſsumptionis prædictæ colligitur ex his, quæ Martinus, & Hugolinus adnotarunt, quos refert Accurſsius in l. 3. ff. de pactis, videlicet, quòd in inſstrumento, aut cautione ius obligationis continetur; vnde reddito inſstrumento debitori, id actum videtur, vt ſsoluatur actio principalis, & ius quòd eſst in ipſso inſstrumento, & in conſsequentiam ſsoluantur etiam pignora quoque, & fideiuſsſsiones, & ceteræ aliæ obligationes acceſsſsoriæ, l. ſsoluitur, ff. quibus modis pignus, vel hypotheca ſsoluitur. Quod ſsecus eſst in pignore;

* ideò diuerſsum ius ſstatuitur in d.l. 3. ff. de pactis, vbi Modeſstinus in hunc modum ſscriptum reliquit: Poſst pignus verò debitori redditum, ſsi pecunia ſsoluta non fuerit, debitum poſsſse peti, dubium non eſst; niſsi contrarium ſspecialiter actum eſsſse probetur. Et ſsequuntur Baldus, Albericus, Fulgoſsius, Iaſson, Cuiacius, Connanus, & alij, quos referunt, & prædictum rationem ab aliorum impugnationibus defendunt D. Ferdin. Mendoza d. cap. 2. num. 2. per totum, Menochius lib. 3. de præſsump. 140. num. 25. & duobus ſseqq. vbi in fine credit aliam, & nouam rationem reddi poſsſse, vt ibi videri poterit. Menchaca etiam controuerſsiar. illuſstrium, quæſst. 96. n. 97.

Hoc ita conſstituto, ſsubintrat nunc huius Capitis

* dubium præcipuum, quòd in eo conſsiſstit, vtrùm idem dicendum ſsit, cum inſstrumentum in quo duo erant obligati, creditor reddidit alteri eorum, vt tunc præſsumi debeat liberatio debitoris, cui traditum eſst inſstrumentum, ac etiam coniectura ſsumi, quòd eidem donauerit actionem, quæ aduerſsùs alium debitorem competebat ſsibi: Et quidem Bartolus in d.l. 2. §. ſsed etiam tacito, num. 5. ff. de pactis, Guil. de Cun. ſsententiam ſsequutus, in ea opinione fuit, vt exiſstimaret in caſsu

* prædicto, traditionem, aut reddictionem, Inſstrumenti, vtcunque effectum operari debere, tam liberationis, quam donationis actionis contra alium debitorem competentis; & ſequũturſequuntur Albericus, Angelus, & Fulgoſsius, ibi, & tranſsit cum eis Fortunius Garſsia ibidem num. 4. ac denique Bartoli opinionem veriorem ſsibi videri formauit Petrus Auguſstinus Morla emporij 1. parte, tit. 11. ff. de fide inſstrument. num. 8. in fine primæ columnæ, fol. 487. expendit autem Bartolus ipſse pro hac ſsententia iura duo.

Primò, text. in l. ſsi is qui duos. ff. de liberatione legata,

* quem aliàs multis exornant Tiraquellus de vtroque retractu, tit. 1. §. 26. gloſsſsa prima, num. 30. Hyppolitus in rubrica de fideiuſsſsoribus, num. 284. cum pluribus ſsequentibus. Mieras de maioratu, parte prima, quæſstione 2. num. 24. Ioannes Guttierrez practicarum quæſstionum, libro. 1. quæſstione 6. Menochius in conſs. 2. num. 226. libro 1.

Secundò expendit textum in l. 1. C. de donationibus,

* quem latiùs explicarunt, atque multis exornarunt Antonius Gomezius in l. 45. Tauri numero, 56. & tribus ſsequentibus, Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 65. & ſsequentibus, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 10. Ioannes Matienzus in l. prima, tit. 6. gloſsſsa 6. ex num. 2. cum ſsequentibus, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quæſstione. 77. & ſsequentibus. Thomadoccius, in conſsil. 111. num. 6. lib. 1. Maſscardus de probationibus, tom. 3. concluſsione 1190. per totam. Fortunius etiam in

* d.l. 2. §. 1. num. 4. ff. de pactis, rationem quandam conſsiderauit pro eadem parte.

Cæterùm à ſsententia Bartoli, Guil. & ſsequacium

* diſsſsentiunt Alexander numero decimo Iaſson numero quarto, & Duarenus numero primo, in d.l. ſsecunda, §. ff. de pactis, Antonius in caput. Eccleſsia, vt lite pendente, Socinus in regula. 232. in verſsic. Secundò, fallit Menochuis, qui fundamentis Bartoli reſspondet, lib. 3. dicta præſsumptione 140. num. 6. ij Authores conſstanter affirmant, inſstrumenti traditionem per creditorem factam vni ex debitoribus, qui in inſstrumento erant obligati, illius liberationem operari dumtaxat, non tamen inducere præſsumptionem donationis actionis contra alium debitorem; imò eo animo traditum præſsumi inſstrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde reſstituat exactum: monentur eo præcipuè, quòd donatio in dubio præ

*ſsumenda non ſsit maximè vbi poteſst capi præſsumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, per text, in l. ſsi cum aurum, ff. de ſsolutionibus, & in l. eleganter, §. qui reprobos, ff. de pignoratitia actione, & in l. Campanus, ff. de operis libertorum. Ex quibus ſsic adnotarunt, & latiſsſsimè explicarunt Tiraquellus in l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, donatione largitus, num. 168. & num. 169. & de retractu lignagier, §. 26. gloſsſsa 2. num. 49. & 50. Menochius, de arbitrarijs, lib. 2. centuria prima, caſsu 88. per totum, & in conſsilio 91. num. 53. lib. 1. & in conſsil. 280. num. 21. lib. 3. & in conſsil. 382. numero 17. libro 4. Palacios Rubios in repetitione rubricæ de donationibus inter, §. 6. 7. 8. & 9. Rolandus in conſsilio 10. num. 13. num. ſsequentibus, volumine 1. Burſsatus in conſsilio 104. numero 20. libro primo, Iacobus Mandellus de Alba in conſsilio 20. num. 17. & in conſsil. 340. num. 12. Marcus Antonius Eugenius, in conſsil. 13. numero 20. & numero 32. & in conſsilio 16. numero 6. & num. 54. lib. 1. Brecius in conſsil. 52. num. 55. libro 1. Decianus in conſs. 79. num. 37. volumine 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 48. num. 17. & ſsequentibus, lib. 1. latiſsſsimè Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſsione 554. per totam, & tom. ſsecundo, concluſsione 872. num. 4. & concluſsione 981. Iacobus Concenatius quæſstionum ſsingularium iuris, lib. 2. quæſstione 6. per totam, eleganter Hyppolitus Riminaldus in conſsil. 274. ex num. 55. vſq;vsque ad numerum 63. lib. 3. latiùs in conſsil. 493. lib. 5. Achilles Pedrocha in conſsilio 14. num. 40. & 41. Sylueſster Aldobrandinus in conſsil. 99. ex num. 1. & num. 25. volumine 1. Cùm ergo in propoſsita quæſstione ſsumi poſsſsit coniectura liberationis debitoris ipſsius, cui traditum fuit inſstrumentum, ſsufficit quòd traditio, aut redditio inſstrumenti eam vtilitatem afferat, nec donatio præſsumi debet quod & ipſse Bartolus fateri videtur alio loco, hoc eſst in explicatione Gloſsſsæ ibidem. num. 3. vbi dicit expreſssè, quòd quando inſstrumenti redditio

* per creditorem debitori facta, poteſst afferre aliam vtilitatem, nunquam præſsumitur remiſsſsio debiti; & ſsic argumentatur contra eundem Bartolum Iaſson. ibi, num. 4. & latiùs probat Socinus d. regul. 232. in verſsiculo. Secundò fallit, & coadiuuatur ex his, quæ præfati Authores tradiderunt, ac inter alios Burgos de Paz in conſs.

[12]

* 2. num. 5. & num. 65. & in conſs. 3. num. 6. 9. & 10. vbi cum alijs probat, donationis præſsumptionem excludi, ſsi qualibet occaſsio ſsit, etſsi leuis; quæcunque enim ſsufficit vt excludatur illa: quod etiam aduertit Maſscard. de probationibus, tom. 1. concluſs. 554. num. 14.

Denique, & contra Bartol, expendi ſsolet text. in l.

* vltim. C. de pact. conuent. tam ſsuper dote quàm ſsuper donatione ante nuptias, & paraphernis, iuncta expoſsitione Gloſsſsæ ordinariæ, ibi, verbo, ratihabitatione, in verſsic. vel verius tacite fuit, quæ expreſsſsim docet, quòd tradens inſstrumentum debiti, alicui, videtur eidẽeidem dare |

p. 131

mandatum ad exigendum debitum in inſstrumento contentum, ad quod notarunt Gloſsſsam illam, & ſsequuti ſsunt communiter Scribentes ibi, Baldus in l. finali, C. quando fiſsicus vel priuatus, Caſstrenſs. in l. ſsi qua per calumniam, num. 3. C. de Epiſscopis & Clericis, Iaſson in l. 1. num. 12. C. de procuratoribus, Romanus ſsingulari 637. & in conſsilio 446. num. 10. Guid. Pap. quæſstione 13. in fine. Boërius deciſs. 281. num. 7. Alciatus optimè declarans de præſsumptionibus, regula 1. præſsumptione 32. ex num. 1. cum ſsequent. Idque in caſsu noſstro, maiori ratione dicendum videbatur, poſstquam redditio inſstrumenti iam produxit effectum liberationis debitoris, cui inſstrumentum ipſsum traditum fuit.

Quocirca in eodem dubio, aliorum ſsuccedit ſsenten

*tia, qui opiniones prædictas conciliando, ſsic arbitrantur diſstinguendum eſsſse; aut enim (dicunt) creditor reddidiſsti inſstrumentum ei, qui aptus eſst ad procurandum, vtputà ſsi conſsueuit iudicia tractare, & lites peragere, aut eius qualitatis, & conditionis eſst, vt circa hoc diligenter ſse habiturus ſsit, aut induſstrioſse; vel creditor eſst pauper, ille verò diues & hoc caſsu præſsumitur quidèm traditum inſstrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde reſstituat exactum, & procedit Alexan. Iaſson. & aliorum ſsententia: aut verò creditor reddidit inſstrumentum ei, qui non eſst aptus ad procurandum, & in iudicijs agendum, vt ſsi eſst mulier, miles, vel pupillus, aut eius ſstatûs, & conditionis eſst, vt ipſsum non deceat in iudicijs verſsari, vel ſsi creditor eſst diues, ille verò pauper: & tunc præſsumi debet donatio crediti etiam alterius debitoris & conſsequenter eo caſsu procedere debet Guil. Bartol & ſsequacium opinio, prout colligitur ex ſsententia Antonij de Butrio in cap. Eccleſsia, el. 2. vt lite pendente, & Abbatis ibi col. 5. num. 14. quem refert, & prædictam diſstinctionem ſsequi videtur Menoch. lib. 3. de præſsump. 140. num. 6. in fine, & num. 7. & vltra eum admittunt etiam Iaſson, & Duarenus in d.l. 2. §. 1. num. 4. ff. de pactis, & ſsibi tribuens, nullúmque ex prædictis referens D. Ferdin. Mendoza disputationum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 2. num. 3. in verſsiculo, ſsed neutra harum opinio, qui addit in finalibus verbis illius numeri, quòd ſsi ad neutrum, hoc eſst procurationem, aut donationem non ſsit argumentum veroſsimile, vel æqualiter ad vtrumque adſsit, tunc magis donationem, quàm procurationem præſsumere debeamus.

Et quamuis prædicta diſstinctio à ſsuperioribus probetur, atque admitti debere videatur ex his, quæ ſscribunt Cephalus in conſs. 240. num. 21. vol. 2. & in conſs. 306. num. 98. volum. 3. Decianus in conſs. 28. num. 8. vol. 2. Scotus in conſs. 18. num. 4. lib. 2. tom. 2. vbi cum alijs Authoribus probarunt, quòd opinio illa magis amplectenda eſst, quæ plures conciliat, quam

* altera ex opinionibus conciliatis, maximè in caſsu dubio: item ex his, quæ ſscribit Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſs. 554. num. 58. Tamen cum nullus ſsit pro ea caſsus legis, nec verè aliquo iure probetur, ſsed ex capite potiùs Doctorum procedat, placere mihi non

* poteſst, tum ob prædictam rationem quæ confirmatur ex reſsolutis per Iaſson. in l. illam, num. 6. & ſsequent. C. de collationibus, Bonincaſsſsium in §. actionum, num. 341. cum ſsequent. Inſstitut. de actionibus Pedrocham in conſsil. 8. ex num. 209. cum tribus ſsequentib. vbi latè adnotarunt, Doctori licèt magno credendum non eſsſse, quãdoquando aliquam legem non allegat, vel aliàs concludenter Dictum ſsuum non probat; tum etiam, quia effectu redditionis inſstrumenti rectè conſsiderato, tam in primo, qùam in ſsecundo caſsu, ac etiam cum in dubio ſsimus, idem dicendum eſsſse neceſsſsariò fateri debebit is, qui veram rationem huiuſsce rei maturo iudicio perpendet.

Quapropter in præfata contrarietate; verior mihi

* videtur indiſstinctè opinio Bartoli cuius ſsententia in caſsibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior præualere debet, vt cum alijs ſscriptum reliquerunt, & latiùs probarunt Iaſson. in l. quidam cum filium, ex num. 35. vſsque in finem, ff. de verbor. obligat. Gozadinus in conſsil. 39. num. 15. Alphanus in ſsuis collectan. Iuris, collectan. 120. in fine, & quamuis â

* nonnullis improbata fuerit, vt vidiſsti; amplectendam tamen in futurum ſsperamus ab alijs, qui ex propoſsito conſsiderauerint rationem, quam ad text. in d.l. 2. §. 1. ff. de pactis, adduximus ſsuprà, in initio huius capitis: Nam cùm verum ſsit, in inſstrumento, aut cautione, ius omne debiti, aut obligationis contineri, vt ibidem diximus; planè ſsequitur, quòd creditor, qui inſstrumentum, aut cautionem reddidit vni ex debitoribus, omne quod in inſstrumento continetur, reddidiſsſse videatur, & conſsequenter ius etiam, quod eſst contra alium, cùm eadem ratio militet in vno, quàm in alio; & ſsic non diuerſsum, ſsed idem ius obſseruari debeat: & hoc modo ponderatus text. in d.l. 1. C. de donation. optimè vrget pro ſsententia Bartoli.

Nec ſsatisfacit ſsolutio Menochij lib. 3. dicta præſsump.

* 140. num. 6. in princip. Quia negari non poteſst, quin Imperatores expreſssè dixerint, emptionum mancipiorum inſstrumentis donatis, & traditis, & ipſsorum mancipiorum donationem, & traditionem factam intelligi.

Nec concludit conſsideratio Menochij vbi ſsuprà,

* dum dicit, quòd in caſsu d.l. 1. inutilis prorſsus fuiſsſset traditio inſstrumenti, niſsi ea mancipia cenſserentur donata; in caſsu verò noſstro ſsufficere, quòd traditio operetur remiſsſsionem ipſsius debitoris, cui traditum eſst inſstrumentum ipſsum: nam ſsi verum eſst, vt dixi, in inſstrumento ius omne contineri, & inſstrumentum totum ſsimpliciter redditum fuiſsſse in caſsu prædicto; quare iuris omnis traditi donationem operari non debebit traditio ipſsa, aut quare partis iuris in inſstrumento contenti differentia hæc conſstitui poterit, ſsi per traditionem inſstrumenti fingitur traditi ipſsa res, aut ius ipſsum tradi, cuius titulus, vel ius inſstrumento ipſso continetur, vt ex mente communi inquit Anton. Gomez. in d. l. Tauri, num. 56. in princip. atque ita neceſsſsariò debet effectum eundem operari traditio inſstrumenti, quem res ipſsa tradita operaretur. Si autem traditio talis fieret, ſsumi non poſsſset alia præſsumptio, quam donationis in totum, aut pleno iure: ergo eadem ſsumenda eſst præſsumptio, ſsi inſstrumentum traditum fuerit, ex ratione d.l. primæ. C. de donat.

Nec vrget in contrarium præcipuum contrariæ par

*tis fundamentum, quòd donatio in dubio præſsumenda non ſsit; nam in ſspecie propoſsita interuenit factum ſsufficiens ad donationem præſumendãpræſumendam, traditio ſscilicet inſstrumenti, quòd cùm inducat pactum de non petendo, in quo donatio continetur, l. contra iuris, §. vltimo, ff. de pactis: cur etiam & donationem contra alium non inducet, vt rectè aduerrit Petrus Auguſstin. Morla Emporij prima parte, titulo 11. de fide inſstrumentorum, numero octauo, in verſsiculo, neque mouet.

Vltra quem, & cæteros in propoſsito Scribentes, euidentiùs id conſstare poterit, ſsi conſstituamus, regulam prædictam, quòd donatio in dubio præſsumenda non

* ſsit, ex coniecturis ceſsſsare, prout ex Bellono, & Alciato, ſscribit Menochius de arbitrarijs, dicto caſsu 88. numero 8. & multis exemplis oſstendit numeris ſsequentibus. Iacobus Mandellus de Alba in conſsil. 12. num. ſseptimo, & in conſsil. 339. numero quinto, & in conſsilio 461. ex numero decimò, vſsque ad numerum 18. & in conſsilio 782. num. 14. inter quas factum traditionis inſstrumenti, quod adeſst in caſsu noſstro, meritò enumerari debebit, vt inducat donationem iuris, quod eſst cõtracontra tertium, ex ſsuperiori ratione; item ex textu in l. vxori, §.

* vltimo. ff. de legatis tertiò, vbi donationem præſsumi ſsolum ex facto ſsubſsequuto, affirmat Menochius, & alios intellectus ad illum text. impugnat d. caſsu 88. numero 33. & confirmatur ex reſsolutis per Iacobum Mandellum de Alba d. conſsil. 461. numero 14. vbi di

*cit, ex facto translationis, aut ceſsſsionis iurium, donationem præſsumi; & idem videtur voluiſsſse Barboſsa, |

p. 132

ſsed Mandellum non refert, tertia parte l. primæ, ff. ſsoluto matrimonio, num. 69. ſsed in quæſstione ſsuperiori, reddito inſstrumento, omne ius videtur translatum, quod in inſstrumento continetur, vt ſsæpe dictum eſst: ergo malè quidem donationem non præſsumunt Authores prædicti, qui contrariam ſsententiam defendunt, malè etiam præſsumunt potiùs procurationem, aut mandatum ad exigendum, quàm donationem, cùm non magis ſsit vnum expreſsſsum, quam aliud, & ſsic potiùs

* præſsumi debet donatio, cùm de alio titulo non apparet, quoad ius contra tertium creditori competens, ex Bertrando in conſsil. 79. num. 8. & in conſsil. 4. ante num. 6. verſsiculo & ſsic non videtur, lib. 3. & in conſsil. 213. ſsub num. 3. libro 7. aliàs 8. Portio in conſs. 36. columna finali, Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 25. num. 63. prætereà, quia cùm creditor ſsimpliciter reddens inſstrumentum ſsui crediti, donare voluerit debitori ius contra illum ſsibi competens: ſsequitur quòd etiam voluerit ius alterius debitoris donare, ne alioquin dicamus quòd in eodem actu creditor habue

*rit animum biformem, & varium, quòd eſsſset abſsurdum, vt in alio caſsu ſsic arguendo probauit Mandellus, in conſsil. 560. num. 28. vbi num. 29. dicit ex hac ſsolum

* coniectura, donationis titulum præſsumi debere, ne

* etiam dicamus, quòd vna, & eadem res, & vno & eodem actu ſsimpliciter facta, diuerſso iure cenſseri debeat, contra text. in l. eum qui ædes, in fine, ff. de vſsucapionib. quam nonnullis exornant Abbas in conſs. 71. lib. 2. Tiraquellus n l. ſsi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, donatione largitus, num. 232. Menochius recuperandæ poſsſseſsſsionis, remedio 1. num. 36. 37. & 38. & in conſs. 36. num. 38. lib. 1. Martinus Monter-à Cueua deciſs. 5. Regni Aragon. num. 79.

Denique, nec vrget in contrarium text. in dict. l. vl

*tima, C. de pact. conuentis tam ſsuper dote, &c. quæ non rectè contra Bartolum ponderatur, ſsi animaduertamus, quòd mulier interdum tres ſspecies bonorum habere di

*citur, ſscilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia. Dotalia bona ſsunt, quæ expreſsſsim dotis nomine, & cauſsâ data fuerunt, quorum dominium, & adminiſstratio apud maritum reſsidet conſstante matrimonio, intelligendo, vt plenè explicauimus. cap. 4. lib. 1. per totum. Bona extra dotem ſsunt, quæ mulier apud ſse omninò retinet, nec dominium, nec adminiſstrationem vito concedit tacitè, nec expreſssè, & in his nullum ius habet maritus. Bona denique Paraphernalia illa dicuntur, quæ mulier extra dotem in domum viri infert, quorum dominium remanet apud ipſsam mulierem; adminiſstratio verò eſst apud maritum, l. ſsi ego, §. dotis, ff. de iure dotium, d.l. vltima, C. de pactis conuentis, vbi ſsic explicarunt Gloſsſsa, & Doctores communiter, Guido Pap. quæſst. 468. col. 2. Baldus in conſs. 478. Quædam ſsunt res, lib. 5. Alex. in conſs. 42. num. 1. lib. 1. Socinus ſsenior in conſs. 82. num. 4. lib. 4. Chaſsſsaneus in Conſsuetudinibus Burgnndiæ, rubrica 4. §. 24. Gloſs. Sont heritages, Antonius Gomezius in l. 50. Tauri num. 20. in verſsiculo, item adde. Bonifacius Rogerius in conſs. 45. lib. 1. Fortunius Garſsia in l. 1. num. 44. ff. de iuſstitia & iure. Queſsada diuerſsarum quæſstio num. iuris cap. 14. num. 24. latè Menochius lib. 3. præſsumptione 8. ex num. 1. cum ſsequentibus, & præſsumptione 9. num. 1. & 2. & in conſs. 56. ex num. 2. vſsque ad num. 10. lib. 1. Fabius Turretus in conſs. 7. num. 26. lib. 1. Barboſsa 1. parte l. primæ, ff. ſsoluto matrimonio, num. 28. in verſs. ad veram tamen reſsolutionem, & eſst optima partitæ lex. 17. tit. 11. partita 4. Dominium itaque paraphernalium bonorum, re

*gulariter non transfertur in maritum, per text. in dicta l. ſsi ego, §. dotis, & in dicta. l. 17. partitæ, & fatentur Baldus in conſs. 132. in fine, lib. 4. Decius in conſs. 521. num. 2. Lara in l. ſsi quis à liberis, §. ſsi quis ex his num. 236. ff. de liberis agnoſscendis, Barboſsa tertia parte l. primæ. ff. ſsoluto matrimonio, num. 67. in verſsic. & ſsic non poteſst. Vnde eo ipſse, quòd mulier voluit, vt ea bona

* eſsſsent extra dotem; ipſsa tamen, aut inſstrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere cuſstodiam, & adminiſstrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum: non verò aliquam donationem facere, vt eſst expreſsſsum in d.l. ſsi ego, §. dotis, & in d.l. 17. partitæ, & ſsic obſseruant Bald, in eodem §. dotis, & in l. finali, C. de ſsententijs, quæ ſsine certa quantitate, num. 5. Aretinus in l. de his, col. 2. C. de furtis Anton. Gomez in d.l. 50. Tauri num. 20. in verſsic. Secundò poteſst habere. Menochius lib. 3. d. præſsumptione 9. num. 2. Barboſsa prima parte d.l. primæ,

* ff. ſsolut. matrimonio num. 29. in verſsiculo, ſsed ſsi paraphernalia ſsimpliciter. Alciatus regula 1. præſsumptione 33. num. 2. in verſsic. ſsed tu conſsidera, qui rectè aduertit, in ſspecie d.l. vltimæ, C. de pactis. conuentis tam ſsuper dote, &c. plura concurrere, ex quibus mandatum ad exigendum præſsumi debet, nec tenetur maritus agens cauere de rato; & ſsic caſsus illius textus longè differt à caſsu prædicto, in quo omninò præſsumi debet donatio, ex dictis ſsuprà. Et hactenus de bonis paraphernalibus, de quibus, & praxi quoad ea hodie obſseruanda, latiùs, remiſsſsiuè tamen actum videre poteris lib. 1. de vſsufructu, cap. 4.

CAPVT XXIV.

Legatum Quantitatis in pecunijs ſsic relictum: Lego Titio centum, quæ in pecunijs ei præſstari iubeo, aut lego Titio centum in pecunijs, vtrùm præciſsè in pecunijs ſsolui debeat, etiamſsi pecunia in hereditate non ſsit? vbi Simonis de Prætis diſstinctio, & reſsolutio adducitur, quæ verè Romani, & Iaſsonis conſsultationibus non probatur, ab Authore nouiter refellitur, & res iſsta meliùs quàm anteà erat, explicata relinquitur. Burſsati conſsilium 84. per totum, libro primo, commendatur, vbi plenè, ac eruditè agitur de debitore, qui ex pacto bona ſstabilia loco pecuniarum tradere poteſst: quæ, inquam, & cuius qualitatis bona tradere poſsſsit, & qualiter ſse habere debeat, vt electionem tradendi, ſsi pecunias non habeat, non amittat: deinde, vtrùm hæres cum beneficio legis, & inuentarij, teneatur ſsatisfacere legatarijs, aut creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſst ſsoluendo, etiamſsi quantitates pecuniæ ſsimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia: vbi tres precipuè recenſsentur Doctorum ſsententiæ, quas nullus anteà ſsic diſstinctè adduxerat, Iacob. de Aren. & Cini ſsententia probatur, argutẽargutem, & ſsubtiliter corroboratur, multáque adnotantur per authorem, quæ hactenùs ab alio nec dicta fuerant nec forſsam excogitata. Denique agitur de legato certæ quantitatis pecuniæ ſsic relicto, vt ex bonis, aut ſsubſstantia, vel patrimonio defuncti ſsit ſsoluendum, an inuito legatario, in pecunia numerata ſsolui poſsſsit? & caſsus Azeuedio occurrens, nouiter declaratur per Authorem, & nonnulla dicuntur de materia l. non ampliùs, §. cum bonorum, ff. de legatis primo.

SVMMARIVM.

1 Huius capitis diſsceptationem, vtilem quidem eſsſse |
p. 133
& in iudiciis frequentem, nec ab aliquo hactenus ſsic diſstinctè, aut abſsolutè explicatam, vt longè maiori, & latiori declaratione non indigeat.
2 Idcircò non abſsque maxima vtilitate futurum iudicaſsſse Authorem, ſsi congestis in vnum & breuiter relatis his, quæ ad præſsentem vſsque diem alij Authores in propoſsito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quæ, vt videbis Lector, nullus anteà ſsic dilucidè explicauerat, & vera, & notanda huiuſsce rei reſsolutio tractatur.
3 Vt in futurum, quamplurima diſstinctè percipi valeant, quæ confusè quidem, & minùs benè adnotauerant Scribentes in multis locis.
4 Pecuniarum certa quantitas cùm legatur, velati centum, aut quinquaginta, & iubet teſstator legatum in pecuniis ſsolui, veluti ſsi dixerit: Lego Titio centum, quæ in pecuniis illi præſstari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrùm hæres præcisè teneatur legatum in pecuniis ſsoluere, etiamſsi pecunia in hæreditate non ſsit, & num. ſseq. vſsque ad num. 17.
5 Vbi in primis refertur Simonis de Prætis in propoſsito caſsu diſstinctio, quæ Authori non placet & num. ſsequent. nouiter & verè improbatur.
6 Voluntas teſstatoris in teſstamentis totum facit, & omninò obſseruanda eſst.
7 Teſstatoris verba, credendum non eſst, otiosè, aut ſsine effectu prolata ſsed potiùs ſsic debent intelligi, vt aliquid operentur.
8 Voluntatem teſstatoris non obſseruans, omni commodo ab illo proueniente, priuari debet.
9 Pacto & conuentione contrahentium effici poteſst, ne ſsit locus beneficio Authent. hoc niſsi debitor, C. de ſsolutionibus, hoc eſst, vt debitor quantitatis, et ſsi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis ſsuis immobilibus in ſsolutum creditori, quãuisquamuis aliàs pacto ceſsſsante poſsſset ex illo textu.
10 Ergo multò magis effici poterit, voluntate, & diſspoſsitione teſstatoris in hæredem collata, quæ fauorabilior eſst in iure.
11 Et circa perſsonas honoratas omnimodò ſseruanda eſst.
12 Teſstator enim, quem honorauit, & commodo hæreditatis affecit, iure optimo ſsic onerare potuit.
13 Romanum in conſsilio 163. quem Prætis adducit, non loqui in terminis noſstris, ſsed in diuerſsis, aut contrariis quidem, prout hoc num. nouiter, & verè adnotauit Author.
14 Debitor, qui ex pacto bona ſstabilia loco pecuniarum tradere poteſst, quæ, inquam, bona, & cuius qualitatis tradere poſsſsit, & qualiter ſse habere debeat, vt electionem tradendi, caſsu quo pecunias non habeat, non amittat, & ibidem de hac re commendatur Franciſsc. Burſsat. conſsilium 84. per totum, volumine 1.
15 Iaſsonem in conſsilio 44. num. 7. volum. 1. non probare id, ad quod citauit eum Simon de Prætis, & ibidem quæſstio propoſsita ſsuprà, num. 4. contra hæredem, & in fauorem legatarij diſsſsoluta.
16 Et Petri Surdi deciſsio 30. pro reſsolutione Authoris nouiter ponderata, & ab eo ſsic explicata, vt in ſspecie propoſsita ibi, iuramentum non fuiſsſse neceſsſsarium, concludenti ratione probauerit.
17 Hæres cum beneficio legis, & inuentarij, vtrùm teneatur ſsatisfacere legatariis pecuniarum in pecunia, cùm legatum quantitatis ſsimpliciter factum fuit, nec plus adiecit teſstator, & num. ſsequentib.
18 Et verè, attentè priùs, atque originaliter perlectis his, quæ alij hactenùs ſscripſserunt, tres eſsſse in propoſsito dubio opiniones.
19 Prima fuit opinio Bartoli, quæ & communior eſst, vt hoc num. & ſsequent. demonſstratur, vt ſsi hæreditas ſsit ſsoluendo, nec venditio bonorum hæredi in propriis bonis nocumentum præſstet, quòd hæres teneatur vendere, & ſsoluere, vel aliter tradere vendenda: ſsi autem poteſst ei nocere propter promiſsſsionem euictionis, tunc non cogitur vendere, ſsed ſsufficit dare bona in ſsolutum, idque per text. ſsic intelligendum in l. finali, §. & ſsi præfatam, in verſsiculo, ſsed etſsi legatarij, C. de iure deliberandi.
20 Alphonſsum Azeuedium nec diſstinctè, nec abſsolutè quæſstionem ſsuperiorem tractaſsſse: fortaſsſsis hoc ideò, quòd Burſsatum, Prætis, Riminaldum, Surdum, & alios non prælegiſsſset.
21 Contra communem reſsolutionem, de qua ſsuprà, num. 19. plurima obſstare, quæ ab Authore adnotatur hoc num. & ſsequent.
22 Inuentarium non operatur, quin hæres voluntatem teſstatoris ſseruare teneatur.
23 Tenetur enim hæres voluntatem defuncti adimplere, nec ei contrauenire poteſst, quando aliquid ex hæreditate percipit, licèt Inuentarium confecerit.
24 Secunda opinio refertur in quæſstione propoſsita ſsuprà, num. 19. dicens hæredem non cogi vendere ad ſsoluendum legatariis, aut aliunde pecuniam quærere, ſsed teneri dumtaxat bona hæreditaria in ſsolutum dare, iuxta quantitatem legati taxata: idque indiſstinctè, ſsiue damnum patiatur, ſsiue non, & etiam ſsi emptores inueniat, vel non; in quo, vt vides, hæc ſsecunda opinio diſstinguitur à prima.
25 Quæ originaliter, & ante alios fuit Angeli; vt rectè expendunt Imola, & Alexander, & Petrus Surdus expreſsſsim intelligit.
26 Sed vera non eſst, & concludenter hoc num. improbatur.
27 Tertia in eodem dubio recenſsetur opinio, quæ & verior videtur Authori, & omninò amplectenda, tenens hæredem cum beneficio legis, & inuentarij, teneri ſsatisfacere legatariis, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſst ſsoluendo, etiam ſsi quantitas pecuniæ ſsimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia, & num. ſseq.
28 Vbi in primis aduertit Author in quo differat ſsuperior opinio à prima, & ſsecunda, de quibus ſsuprà, num. 19. & 24.
29 Deinde adducit pro ea fundamenta nonnulla, quæ multùm concludunt, & num. ſseq.
30 Text. in l. ſsi pecunia, 12. ff. de legatis ſsecundo, vtrùm corrigatur hodie ex deciſsione l. vltimæ, §. et ſsi præfatam, C. de iure deliberandi: & de intellectu illius textus, & infrà, num. 36. & 37.
31 Dictio, ſsed & ponit diuerſsitatem in facto, non autem in iure, ſsed identitatem.
32 Pro opinione ſsuperiori duplex fundamentum expenditur, & n. ſseq.
33 Inuentarium, non ob aliam cauſsam introductum à lege dicitur, quam vt tollatur occaſsio committendæ fraudis ab hærede, ne ſscilicet valeat occultare bona hæreditatis.
34 Item, ne hæres teneatur creditoribus vltra vires hæreditarias ex propriis bonis.
35 Non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio ſsolui poſsſsit.
36 Superiorem opinionem, quam cum aliis defendit Author, omninò tenendam eſsſse, & in praxi ſseruandam, vtpote in d.l. ſsi pecunia, probatam, & in d. §. etſsi præfatam, non correctam.
37 Nam vt diximus, text. ille dumtaxat procedit, quãdoquando hæreditas ſsoluendo non eſst, quo caſsu diſstinguitur, an hæres vendendo, damnum patiatur, necne: ideſst an ſsine onere euictionis vendere poſsſsit necne; nam vbi hæreditas eſst ſsoluendo in diſstinctè hæres debet ſsatisfacere in pecunia: quod Roland. & Riminald, rectè probarunt.
38 Hæreditas cùm ſsoluendo eſst, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur, nihil intereſsſse, an hæres inueniat emptores, vel non: nam indiſstinctè, ſsiue inueniat, ſsiue non inueniat, debebit legatariis in pecunia ſsoluere, etiam ſsi pecunia in hæreditate non ſsit.
p. 134
39 Nihil etiam intereſsſse, quòd inueniat emptores, qui tamen iuſst um pretium non offerant; nam cùm in eius voluntate poſsitum ſsit non vendere, & tantum teneatur pecunias dare legatariis, non autem minori pretio vendere, poteſst res hæreditarias ſsibi, vel alio tempore vendendas ſseruare, & de ſsuo ſsoluere, vel aliunde quærere, iuxta rationem d.l. ſsi pecunia, ff. de legatis ſsecundò.
40 Nec etiam intereſsſse, quòd hæres vendens aliquid pro ſsatisfaciendis legatariis, ita demùm emptores inueniat, ſsi ipſse de ſsuo pro euictione promittat, nec hoc eſsſse damnum conſsiderabile, vt hoc num. explicatur; communis Doctorum ſsententia improbatur, ac Ludouici Molinæ è Societate Ieſsu Religioſsi adnotatio quædam probatur.
41 Hæres vt cogatur vendere bona hæreditaria pro ſsatisfaciendis legatariis pecuniarum in pecunia, quando in hæreditate pecunia non eſst, tria concurrere debent ex communi ſsententia, quæ iure ſsubſsiſstere non poſsſsunt, ni ſsi intelligendo ea, prout hoc num. & nouè, & verè explicauit Author.
42 Hæres cum benefìcio legis, & inuentarij, cùm hæreditas ſsoluendo eſst, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur, non poteſst legatariis inuitis, tot nomina debitorum hæreditariorum aſsſsignare, abſsque eo quòd ipſse teneatur ea exigere, prout hoc num. contra Iaſson. & Roland, nouè, ſsed verè quidem defenditur, & num. ſseq.
43 Vbi Author tecte adnotauit, Rolandum in propoſsito caſsu minùs æquè putaſsſse, attendendum eſsſse, ne hæres litibus vexetur, & expenſsis: & contrarium æquius eſsſse, vt hoc loco demonſstratur.
44 Hæredem cum beneficio legis, & inuentarij, ſsi hæreditas ſsoluendo fuerit, etiam ſsi pecunia in hæreditate non ſsit, teneri præcisè mulieri dotem ſsuam repetenti in pecunia ſsoluere, cùm pecunia debetur, nec poſsſse in ſsolutum dare tot bona hæreditaria, vt hoc num. contra Alciatum, Phanucium, & Surdum nouiter, ſsed concludenter defendit Author.
45 Teſstator ſsi legauerit Titio, aut & seio certam pecuniæ quantitatem de bonis, & ſsubſstantia ipſsius, vel de bonis ſsuis, inuito legatario non poteſst fieri ſsolutio legati in pecunia numerata; ſsed fieri debet in bonis hæreditariis teſstatoris ad electionem legatarij, arbitrio tamen boni viri ſsecundùm communem æſstimationem, vt hoc num. latiùs explicatur remiſsſsiuè, & caſsus in facto contingens, & per Azeuedium adductus declaratur.
46 Bonorum pars cùm legatur, licèt hæc ſsit in obligatione; hæredi tamen ſsuccurritur, vt ipſse eligat, ſsiue rerum partes, ſsiue æſstimationem dare maluerit, ſsic vt vtrumque dicatur eſsſse in ſsolutione, licèt vnum tantùm in obligatione ſsit: in his tamen rebus partem dare hæredi conceditur, quæ ſsine damno diuidi poſsſsunt.
47 Quòd ſsi res naturaliter indiuiſsæ ſsunt, vel ſsine damno diuiſsio earum fieri non poteſst, æſstimatio ab hærede omninò præſstanda eſst.
48 Idque de iure communi per tex. in l. non ampliùs, 26. §. cùm bonorum, ff. de legatis 1. qui corrigitur hodie ex deciſsione l. 20. Tauri, prout hoc numero latiùs explicatum ab aliis traditur, remiſsſsiuè.
49 Quota bonorum hæredi extraneo prælegata, vtrùm ſsolui debeat in pecunia, an in ipſsis rebus hæreditariis, & de contrarietate Telli Fernand. & Anton. Gomezij remiſsſsiuè.

VTilis quidem eſst, & in iudiciis frequens huius

* Capitis diſsceptatio, nec ab aliquo hactenùs ſsic abſsolutè, aut diſstinctè explicata, vt longè maiori, & latiori declaratione non indigeat: Idcircò non abſsque maxima vtilitate futurum iudicaui, ſsi congeſstis in

* vnum & breuiter relatis his, quæ ad præſsentem vſsque vſsque diem alij Authores in propoſsito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quæ, vt videbis Lector, nullus anteà ſsic dilucidè explicauerat, & vera, & notanda huiuſsce rei reſsolutio tractatur, vt in futurum quamplu

*rima diſstinctè percipi valeant, quæ confusè quidem, & minùs benè adnotauerant Scribentes in multis locis.

Et ad rem deueniendo, in primis conſstituo, dubium

* eſsſse, cùm legatur certa quantitas pecuniarum, veluti centum, aut quinquaginta, & iubet teſstator legatum in pecuniis ſsolui: veluti ſsi dixerit: Lego Titio centum, quæ in pecuniis ei præſstari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrùm hæres præcisè teneatur legatum in pecuniis ſsoluere, etiamſsi pecunia in hæreditate non ſsit. Quam quæſstionem, ex omnibus quos adhuc vi

*derim, ſsolus Simon de Prætis excitauit in terminis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. dubitatione vltima, num. 37. folio 583. vbi dicit, quòd cùm legatum eſst quantitatis ex teſstatoris mandato, ſsi non poſsſsit ſsolui pecunia, pro eo dari debent tot bona immobilia; ita tamen, quòd hæres priùs debeat probare, ſse non poſsſse ſsoluere in pecunia numerata, aliàs iuſsſsus per teſstatorem in pecunia ſsoluere, non debet admitti offerendo tot bona immobilia, niſsi priùs probauerit: ceſsſsante tamen mandato teſstatoris, hæres ſsi non habet pecuniam, vt quilibet debitor offerendo de melioribus bonis auditur, per text. in Authent. hoc niſsi debitor, C. de ſsolutionibus. idque ex ſsententia prædicti Authoris, qui, vt vides, dumtaxat inſsiſstit in hoc, quòd mandatum tantùm efficiat, vt oblatio bonorum ſsit inefficax, niſsi hæres priùs probauerit, ſse non poſsſse ſsoluere in pecunia numerata; non tamen vt hæres præcisè compellatur in pecuniis ſsoluere, cùm pecunia in hæreditate non eſst. Quod quidem nullo pacto placere poteſst, quippe cùm etiam realiter facta probatione prædicta, adhuc exiſstimem verius, conpellendum hæredem in pecuniis ſsoluere, modo hæreditas ſsoluendo ſsit. Et ad id dicendum ſsequentibus moneor rationibus. In primis ex text. in l. ſsi pecunia, ff. de legatis 2. per quem in fortioribus terminis, nempe quando ſsimpliciter eſst factum legatum quantitatis, aut pecuniarum, quòd hæres teneatur in pecunia ſsoluere, ſsi hæreditas ſsoluendo ſsit, nec poſsſsit in bonis ſsoluere, etiamſsi pecunia in hæreditate non fuerit, probabimus infrà, numeris ſsequentibus.

Secundò, quoniam certum eſst, quòd voluntas teſsta

*toris in teſstamentis totum facit, & omninò obſseruanda eſst, vt inquit textus in l. fideicommiſsſsa, §. item ſsi quis, & in l. quiſsquis, ff. de legatis tertiò, l. ex facto, ff. de hæredibus inſstituendis, & cum aliis multis latiſsſsimè probarunt Mantica de coniecturis vlti marum voluntatũvoluntatum, lib. 3. tit. 3. per totum. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. per totam. Petrus Magdalenus de numero teſstium in teſstamentis requiſsito, prima part, cap. 8. ex num. 6. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, articul. 11. ex num. 1. cum ſsequentibus folio 86. Sed in propoſsita ſspecie voluntas teſstatoris eſst expreſsſsa, & quidem verba ſsuperiùs propoſsita ſsuperflua eſsſsent, aut verè nihil operarentur, nili hæres in pecuniis ſsoluere teneretur: ergo in pecunia debebit legatario ſsoluere, ne aliàs verba prædicta ociosè, ac ſsine effectu prolata fuiſsſse

* videantur, quod credendum non eſst, ſsed potiùs ſsic intelligi debeant, vt aliquid operentur, iuxta doctrinam text. in l. ſsi quando, ff. de legatis 1. quam multis exornant Mieres de maioratu, 1. part, quæſst. 60. à num. 5. Simòn de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubitatione 2. ſsolutione 5. à principio, cum multis numeris ſsequentibus, folio 260. Achill. Pedrocha in conſsilio 40. ex num. 333. vſsque ad

* num. 339. aliàs priuari debet omni commodo ab illo prouenienti, tanquam voluntatem teſstatoris non obſseruans, ex Pariſsio in conſsil. 19. num. 52. 55. & ſsequentibus, lib. 2. Rolando in conſsil. 70. num. 62. & 63. lib. 3. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 3. num. 5.

p. 135

Tertiò facit, nam pacto & conuentione contrahen

*tium effici poteſst, ne ſsit locus beneficio Authent. hoc niſsi debitor, C. de ſsolutionibus, hoc eſst, vt debitor quantitatis, edi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis ſsuis immobilibus in ſsolutum creditori, quamuis aliàs pacto ceſsſsante poſsſset ex illo textu. Quod cum Alexandr. Ripa, Ferrat. & Baëtio, rectè defendit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima part. cap. 29. num. 3. & 4. Ergo multò magis effici po

*terit, voluntate & diſspoſsìtione teſstatoris in hæredem collata, quæ fauorabilior indicatur iure, l. in teſstamentis, cum aliis multis vulgatis, ff. de regulis iuris, & circa

* perſsonas honoratas, omnimodo ſseruanda eſst, vt cum aliis multis ſscribit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſsſsis, articulo. 11. num. 57. & 58. quem enim honorauit teſstator, & commodo hæreditatis affecit,

* iure optimò ſsic onerare potuit per text. in l. ab eo, C. de fideicommiſsſsis, & alia, quæ tradiderunt Guilliel. Bened. in c. Rainuntius, de teſstamentis, verbo, ſsi abſsque liberis, el ſsegundo, tractata de fideicommiſsſsaria ſsubſstitut. num. 25. 26. & 27. & num. 31. & ſsequentibus, & num. 57. vſsque ad num. 62. Cephalus in conſsilio 465. num. 32. lib. 4. Achilles Pedrocha in conſsilio 23. num. 59. nec de voluntate teſstatoris dubitari poteſst in caſsu prædicto, cùm expreſsſsa ſsit, nec verbum illud pecuniis alium admittet ſsenſsum, idque concludenti, atque ineuitabili ratione, quæ à veriſsimilitudine deducitur; veriſsimile, inquam, eſsſse, ſscire teſstatorem pecunias ſse hæreditate, aut patrimonio ſsuo non relinquere, & adhuc præſstari legatum in pecuniis dixiſsſse, quòd euidentem ipſsius voluntatem oſstendit. De poteſstate etiam dubitari non valet ex rationibus adductis ſsuprà, quæ verè concludunt, etiam nullis nummis relictis, hæredem ſsic grauari potuiſsſse.

Quartò & vltimò facit, quòd authoritates Doctorum, quas ipſse Prætis adducit, nequaquam probant eius Aſsſsumptum. Nam in primis Romanus in conſs. 163. ab

* eodem Prætis relatus, non loquitur in illis terminis, ſsed in aliis longè diuerſsis, aut contrariis quidem, hoc eſst in debitore, qui ex pacto ſsoluere poteſst immobilia loco pecuniarum, ſsi pecunias ſsoluere non poſsſsit: Et contendit in caſsu ibi propoſsito, huiuſsmodi debitorem electionem amittere, vel quòd bonorum oblationem tempore debito non fecerit, vel quòd non probauerit. bona oblata fuiſsſse in eiuſsdem dominio, iura & inſstrumenta actoribus creditoribus oſstendendo: in quem ſsenſsum Romanum. ipſsum retulit Burſsatus in conſs. 84. num. 5. in fine, lib. 1. vbi in propoſsito multa dicit vti

*lia, & neceſsſsaria, & per tot. conſs. agit de debitore, qui ex pacto bona ſstabilia loco pecuniarum tractere poteſst: quæ, inquam, bona, & cuius qualitatis tradere poſsſsit, & qualiter ſse habere debeat, vt electionem tractendi, caſsu quo pecunias non habeat, non amittat, vt ibi videri poterit, cùm occaſsio offeret, & meliùs forſsan, quàm alibi.

Deinde Iaſson in conſsil. 44. num. ſseptimo, volum. 1.

* in eiſsdem terminis loquitur, & eiuſsdem Romani mentionem faciens, probare contendit, in caſsu ibi relato, oblationem non valere, eo quòd illegitima fuit, nec probatũprobatum de impotentia ſsoluendi in pecunia numerata, quod hæredes facere debebant, quia erat fundamentum ſsuæ intentionis, eo quòd Antonotus teſstator filiabus, & cuilibet earum pro dote reliquit florenos ducentum, & ordinauit, quòd in quantum hæres ſsuus prædictos florenos ducentum non ſsolueret, vel ſsoluere non poſsſset, quòd teneantur ipſsæ filiæ accipere in ſsolutum tot ex bonis immobilibus. Verè igitur in vtroque caſsu & Romani, & Iaſsonis, datâ impotentia ſsoluendi in pecunia numerata, conceſsſsum eſst debitori, & hæredi tot ex bonis in ſsolutum dare: quòd in ſspecie à me propoſsita non contingit, in ea namque, nihil in voluntate, aut in electione hæredis relinquitur, imò certam quantitatem, aut ſsummam in pecuniis dare grauatur, nec in caſsu impotentiæ ſsoluendi in pecunia numerata, aliquid ſstatituitur; idcircò hæres neceſsſsariò tenetur in pecuniis ſsoluere, ſsi hæreditas ſsoluendo fuerit, & hoc damnum pati debet, qui vniuerſsum commodum hæreditatis ſsentit. Et hactenus de his, quæ, vt vides, non erant anteà ſsic explicata, & intelligi debent, vt procedant, etiam cùm hæres fecerit inuentarium iuridicem & ſsolemne: in quibus terminis lo

*quitur expreſsſsim & ſsic reſsoluit Petrus Surdus deciſsione. 30. ex num. 9. & vide etiam ex num. 1. vbi dicit, quòd iurauit in ſsuo teſstamento Domina Eleonora Calandra, ſse promiſsiſsſse Domino Bartholomæo Boneto viro ſsuo libras quindecim mille in dotem, atque ita illas eidem legauit ſsoluendas in pecunia, & non in alia re; & pronuntiatum fuiſsſse ſsolutionem fieri debere in pecunia, non in rebus, quia relictum factum eſst in pecunia, & non poteſst aliud pro alio ſsolui creditore inuito vt latiùs probat ibidem ſsed non ita latè, vt ſsuperiùs probaui, aliiſsque, & diuerſsis rationibus fundans, nec Prætis mentionem faciens: Vnde & libenter ego addiderim iuramentum in ſspecie ibi propoſsita nihil augere (quamuis eo etiam iuuabatur Surdus) idem enim dicendum eſsſset ex reſsolutis ſsuprà & dicendis infrà, etiamſsi iuramentũiuramentum non præceſsſsiſsſset; ſsufficiebat enim expreſsſsum teſstatoris mandatũmandatum de libris in pecunia ſsoluendis, & non in alia re, & eſsſse ſsoluendo hæreditatem, quamuis nullum aliud interueniret.

Secundò & principaliter conſstituo, maius dubiũdubium eſsſse,

* cùm legatum quantitatis pecuniæ factum fuit ſsimpliciter, nec expreſsſsit teſstator quòd in pecuniis ſsolueretur, ſsiue nihil aliud adiecit, ſsed quantitatem aliquam ſsimpliciter reliquit, vtrùm in hac ſspecie hæres cum beneficio legis, & inuentarij teneatur ſsatisfacere legatariis pecuniarum in pecunia? Et verè, attentè priùs, atque originaliter

* prælectis his. quæ alij hactenus ſscripſserunt, tres ſsunt in propoſsito dubio opiniones:

Prima opinio fuit Bartoli, quòd ſsi hæreditas eſst ſsol

*uendo, nec venditio bonorum hæredi in propriis bonis nocumentum præſstet, quòd tenetur vendere, & ſsoluere, vel aliter tradere vendenda: ſsi autem poteſst ei nocere propter promiſsſsionem euictionis, tunc non cogitur vẽderevendere, ſsed ſsufficit dare bona in ſsolutum, idque per text. ſsic intelligendum in l. finali, §. et ſsi præfatam, in verſsiculo, ſsed et ſsi legatarij, C. de iure deliberandi, vbi in hunc modum ſscribitur: Sed et ſsi legatariij inter ea venerint, eis ſsatis faciant ex hæreditate defuncti, vel ex ipſsis rebus, vel earum forſsit an venditione. Et Bartolus ibidem, num. 3. ſsic adnotauit. & in effectu diſstinxit, quòd cum hæres reperit emptorem, qui velit emere ab eo tanquam ab hærede pro ſsatisfaciendis legatis, & debitis, abſsque aliqua obligatione propria de euictione; & tunc cogitur vendere, quia ex hoc nullum damnum patitur, & regula ſsubeſst, quòd aliud pro alio, inuito creditore ſsolui non poteſst: Aut verò non reperit emptorem, & tunc poteſst ſsatisfacere de rebus, quia vendendo poſsſset incurrere damnum. idemque ſsi inueniat emptorem, ſsed petatur ab eo, quòd ſse obliget de euictione. quia etiam poſsſset pati damnum: & Bartoli ſsententiam ſsequuntur Baldus ibidem, num. 1. vbi conſsult, quòd hæres, vt effugiat omne periculum, dicat creditoribus: Vendite vos, & ego conſsentio, & proteſstor non teneri de euictione, per text. in l. quamuis. ff. de pignoratitia actione, Salicetus etiam num. 2. Alexander num. 10. Comenſsis in verſsic. ex mente Doctorum, CaſtrẽſisCastrensis num. 5. Corneus colum. 2. & Iaſson num. 1. in verſsicul. Quarta vtilitas, vbi dicit, hæredẽhæredem non teneri vendere bona, quando pecunia non eſst in hæreditate, etiam ſsi inueniat emptores, quando illi nolunt emere, niſsi hæres ſse obliget de euictione; & per hoc inferri vnum nouum, quòd fortè tactum in ſspecie non inueniemus, vt ipſse credit, quòd qui fecit inuentarium, poteſst creditori inuito aſsſsignare tot nomina debitorũdebitorum in ſsolutum, nec hæres tenetur ea exigere, idque per text. in d. §. et ſsi præfatam, in verſsicul. ſsed et ſsi legatarij, inducẽdoinducendo eum prout ipſse Iaſson inducit, qui cum ſsuperiori reſsolutione communi tranſsit etiam in l. 2. in §. mutui datio, num. 9. ff. ſsi certum petatur, vbi dicit id procedere, etiam nulla ſsubſsiſstente neceſsſsitate, vt ſscilicet poſsſsit hæres cum beneficio inuẽtarijinuentarij ſsol|

p. 136

uere rem pro pecunia; & idem probarunt Ancharanus quæſst. famil. quæſst. 64. per totam, part. 2. Ioannes Andreas de inſstrumentorum edictione, §. finali, verbo, fecerit, Guido Papæ de inuentario, num. 2. Porcelinus in eodem tractatu, quæſst. 7. num. 3. Aluarus Valaſscus conſsultatione 52. num. 38. Simon de Prætis de interpretatione vltimaram voluntatum, lib. 5. dubitatione vltima, n. 24. fol. 582. Graſsſsus lit. 2. §. inuentarium, quæſst. 20. in principio, qui Bartolum ſsequuntur, Ioannes Franciſscus de Ponte in conſsil. 37. num. 8. dicens, quòd hæres in propoſsito caſsu, poteſst cogi ad vendendum, dummodò non teneatur de euictione promittere, & vndique ſsemper indemnis ſseruetur. Azeuedius in l. finali, titulo 21. num. 132. lib. 4.

* nouæ collectionis Regiæ, & in l. 4. titulo. 6. num. 7. & 8. lib. quinto, qui tamen nec abſsolutè, nec diſstinctè quidem quæſstionem ſsuperiorem tractauit: fortaſsſsis hoc ideò, quòd Burſsatum, Prætis, Riminaldum, Surdum, &. alios non prælegiſsſset, quos ſstatim referam. Deinde, & eandem ſsententiam in effectu ſsequitur nouiſsſsimè, nec etiam refert prædictos And. Fachineus controuerſsiarum Iuris, lib. 4. cap. 39. in fine, fol. 438. vbi poſstquam retulit opiniones duas duntaxat, nec tertiæ mentionem fecit, dicit poſstmodum ſententiãſententiam ſsuam eſsſse, quòd ſsi pecunia reperiatur in hæreditate ſsufficiens ad ſsatis faciendũfaciendum creditoribus, & legatarijs, tunc dubium non eſsſse quin hæres teneatur & debeat ex ea ſsatisfacere. Cæterum, ſsi non adſsit pecunia ſsufficiens, hanc eſsſse Iuſstiniani ſsententiam, vt ipſse putat, vt ex suis proprijs pecunijs hæres cogi non poſsſsit ad ſsoluendum, ſsed ex ipſsis rebus defuncti, vel earum venditione; ex ipſsis rebus, hoc eſst, vt idemmet Author interpretatur, ſsi pecunia ſsit relicta, ſseu debeatur, illam creditoribus ſsoluendo: ſsi non ſsit pecunia, ſsed aliæ res, illas trahendo in ſsolutum, ſsi creditores velint accipere neque enim aliud pro alio, inuito creditore ſsolui poteſst. Cæterùm, ſsi accipere recuſsauerint, vendi debet ab hærede, & ex pretio creditoribus ſsatisfieri; vendi, inquam, debet ex eodem Authore, eo modo, quo poterit iuſstè, & ſsine læſsione, itaut euictionis periculo non hæredis bona, ſsed hæreditaria ſsubiaceant, quia illum ab omni damno præſseruat inuentarium. Quòd ſsi non inueniatur emptor, res addici poterunt ipſsis creditoribus, argumento l. à Diuo Pio, §. ſsi pignora. ff. de re iudicata. Et hactenus prædictus Author, qui, vt vides, nihil nouum adducit, ſsed in communem ſsententiam incidit, Iaſsoniſsqùe, & aliorum placitis adhæret: Quibus etiam acceſsſsit Burſsatus in conſs. 9. ex num. 29. vſsque ad num. 34. lib. 1. vbi dicit, quòd non eſst in mera facultate hæredis cum beneficio inuentarij tradere bona vendenda, ſseu vendere, & ſsoluere ſsi velit; ſsin minùs dare in ſsolutum, ſsed quòd ad id cogendus eſst, ſsi ſsibi non noceat vendere, & ſsoluere, vel vendenda tractere: quod in effectu eſst idem cum communi reſsolutione ſsuprà tradita. Cui verè repugnat text. in l. ſsi pecunia, 12. ff. de legat. 2. vbi expreſssè probatur contrarium in hæc verba: Si pecunia legata in bonis legan

*tis non ſsit, ſsoluendo tamen hæreditas ſsit; hæres pecuniam legatam dare compellitur, ſsiue ex ſsuo, ſsiue ex venditione rerum hæreditariarum, ſsiue vnde voluerit. Quod ſsi dixeris de iure Digeſstorum, ſsiue Iureconſsultorum tempore procedere illum text. prout Bart. Bald. Alberic. & Cuman, notarunt, & cum eis tranſseunt Authores omnes ſsuperiùs relati; Correctum tamen eſsſse ex deciſsione text, in d.l. vltim. §. et ſsi præfatam, in verſsic. ſsed ſsi legatarij, C. de iure deliberandi, vt ipſsimet Doctores aduerrunt: Adhuc obſstabit, legum correctionem non expreſsſsam inducendam non eſsſse in caſsu dubio: Item illum text. non procedere generaliter, vt inferiùs probabo, ſsed eo dumtaxat caſsu, quo hæreditas ſsoluendo non eſst: Deinde voluntatem teſstatoris ſseruandam, quâ credendum eſst motum Iureconſsultum in eo textu; nec ita facilè contra præſsumptam teſstatoris intentionem tentari poſsſse, ſstatuiſsſse contrarium Iuſstinianum in dicto verſs. ſsed et ſsi legatarij, hæredemque iuſstè in hoc grauari, cum in alijs vniuerſsæ hæreditatis commoda, & emolumenta percipiat. Denique, inuentarij confectionem operari non debere, vt aliud pro alio, inuito creditore, aut legatario, & verbis ipſsis teſstamenti repugnantibus, ſsolui poſsſsit, quoniam inuentarium non operatur, quin hæres voluntatem teſstatoris ſseruare te

*neatur. Baldus in l. debitori, num. 4. in verſsic. breuiter reſspondeo, C. de pactis, Ioannes Vincent. Honded. in conſs. 58. num. 2. lib. 1. Tenetur enim hæres volunta

*tem defuncti adimplere, nec ei contrauenire poteſst, licèt inuentarium confecerit, quando ex hæreditate aliquid percepit. Decius in l. ex qua perſsona, & ibi Cagnolus ff. de regulis iuris. Hieronymus Gabriel in conſs. 125. ex num. 12. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. d. conſs. 38. num. 3.

Vnde ſsecunda ſsuccedit opinio, hæredem in propo

*ſsita ſspecie non cogi vendere ad ſsoluendum legatarijs, nec etiam aliunde pecuniam quærere, ſsed teneri dumtaxat bona hæreditaria in ſsolutum dare iuxta quantitatem legati taxata, idque indiſstinctè, ſsiue damnum patiatur, ſsiue non; & etiam ſsi inueniat emptores, vel non inueniat. Quòd cum alijs non dubitauit aſsſserere Monticulus in tractatu de inuentario, nono cap. principali, num. 8. & num. 27. & apertè videtur renere Azeuedius in l. vltim. tit. 21. num. 132. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, & in l. 40. tit. 6. num. 8. lib. 5. Vbi indiſstinctè dicit, hæredem ſsatisfacere ſsoluendo legata in corporibus hæreditarijs, ſsiue inueniat emptores, ſsiue non inueniat: nec diſstinguit, an patiatur damnum, vel non, propter obligationem de euictione, in quo, vt vides, hæc ſsecunda opinio differt à prima relata ſsuprà: & ante alios, Angeli fuit originaliter, pront referunt,

* & improbant eum Imola in l. 1. §. hæc ſstipulatio, col. in verſsiculo item 2. adde, ff. ſsi cui plus quàm per legem falcidiam. Alexand. in d. §. et ſsi præfatam. Petrus Surd. deciſs. 318. num. 1. & expreſsſsim ſsequitur Ioann. Oinotomi in §. extraneis, Inſstitut. de hæred. qualit. & differ. num. 29. in fine, fol. 234.

Sed verè nullo pacto ſsuſstineri poteſst, tum ex ratio

*nibus contra præcedentem opinionem adductis ſsuprà, quæ contra hanc procedunt apertiùs: tum ex text. in d. l. ſsi pecunia, ff. de legat. 2. ex text. etiam in d.l. vltim. C. de iure deliberandi, qui in omnibus caſsibus ibidem propoſsitis, dumtaxat intendit hæredi proſspicere, ne damnum. patiatur, nec ita indiſstinctè, ac in damnum legatariorum fauet eidem. Quod ſsuperioris opinionis Authores probarunt libenter, vt ex omnibus relatis conſstat expreſsſsim. Denique placere non poteſst ex his, quæ in propoſsito conſsiderauit Burſsatus in conſs. 9. num. 30. & 31. lib. 1. qui tamen de hac ſsecunda opinione. mentionem non facit, nec etiam Riminald. quem ſstatim referam, nullus denique eorum, quos recenſsui ſsuprà, excepto Surdo d. deciſs. 318. qui cum iudicio improbauit eam, & in effectu, licet pro vna & altera parte diſsputet, remanet cum opinione prima, quam ſsuprà adduxi, & improbaui, nec hanc ſsecundam amplectitur.

Tertia ergo ſsuccedit opinio, qui verior quidem

* mihi videtur, & omninò amplectenda; hæredita, inquam, cum beneficio legis, & inuentarij teneri ſsatis facere legatarijs, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſst ſsoluendo, etiamſsi quantitas pecuniæ ſsimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia, hoc eſst, etiamſsi adiectum non ſsit, quòd legatum ſsoluatur in pecunijs, prout in caſsu ſsuperiori, ſsed ſsumma aliqua, quantitáſsue pecuniæ ſsimpliciter ſsit relicta. Quam ſsententiam ſsic diſstinguentes tenuerunt Cinus, & Iacobus de Arena in dict. l. vltima, §. & ſsi præfatam, C. de iure deliberandi, quos refert, & ſsequitur Rolandus à Valle de confectione inuentarij, parte 4. vtilitate 9. inuentarij, §. quæro an ſsit dare, nec non Phanucius de inuent. quinta parte, num. 151. & cap. ſsequent. num. 2. & cum illis conſstanter defendit Hyppolit. Riminald. in conſs. 621. ex num. 1. vſsque ad num. 10. lib. 6. & vltra eum tenuit etiam Bald. in d.l. ſsi pecunia, ff. de legat. 2. prout eum refert Simon de Prætis |

p. 137

de interpretatione vltim. volunt. lib. 5. dubitatione 1. num. 148. fol. 572. quamuis poſsteà mutauerit ſsententiam in d. §. & præfatam, vt retulimus ſsuprà, num. 19. prout edam mutauit ipſse Prætis eodem lib. 5. dubitatione vltim. num. 24. fol. 582. vt retuli ſsupra, d. num. 19. cùm tamen d. dubitatione 1. d. num. 148. hanc tertiam opinionem tenuiſsſset, quam etiam tenet Ludouicus Molina è Societate Ieſsu Religioſsus de iuſstitia & iure, tractatu 2. diſsputation. 216. in verſsic. Quartum commodum, fol. 1314. Surdus etiam. deciſs. 30. num. 14. vbi hanc partem firmiter tenet, licèt primæ opinioni relatæ ſsuprà, d. num. 19. acceſsſserit, d. deciſs. 318. ſsed malè quidem ex dictis ſsuprà, & dicendis infrà, qui tamen d. decif. 30. num. 14. cum iudicio conſstituit, quòd vbi hæreditas eſst opulenta, nihil intereſst pecuniam in hæreditate non eſsſse, cùm illa rebus hæreditariis diſstractis, facilè comparari poſsſsit: & n. 15. meritò improbat Marc. Brut. in conſs. 3. num. 7. verſs. intelligo etiam, vbi Author ille dixit, quòd tunc demùm opulenta dicitur hæreditas quando in ea reperitur pecunia; id quòd conuincitur apertè ex notatis ſsuprà, & nonnullis, quæ notabuntur ſstatim: & quoniam certum eſst, opulentas quandoque hæreditates eſsſse, & opulenta patrimonia, abſsque eo quòd pecunia in hæreditate ſsit.

Differt autem tertia hæc ſsententia, & opinio à prio

*ri & communi ſsuprà relata; eſst enim dumtaxat contenta cum hoc, quod hæreditas ſsoluendo ſsit vt hæres teneatur in pecunia ſsoluere, quamuis in hæreditate pecunia non ſsic, nec requirit, quòd abſsque damno hæredis, aut absque promiſsſsione de euictione ſsolutio fieri poſsſsit in pecunia, nec etiam requirit, quòd hæres reperiat, vel non reperiat rerum hæreditariarum emptores, vel quòd iuſstum pretium offeratur pro illis, vel non offeratur.

Differt etiam multò magis à ſsecunda opinione vt de ſse patet apertè èſstque illi omninò contraria, & quidem verior vt dicebam ſsuprà atque ex ſseqq. euidentius conſstabit.

Primò ex his, quæ contra Simonem de Prætis con

*ſsideraui in initio huius cap. ex num. 5. vſsque ad num. 17. quæ in hoc caſsu æquè militant, ſsicut in illo: proptereà quòd clarè conſstat de voluntate teſstatoris, qui legans quantitatem pecuniæ, ſsatis apertè oſstendit, eius voluntatis eſsſse. vt velit in pecunia legatum præſstari. alias corpora hæreditaria legaſsſset, aut ſsi aliter voluiſsſset, id expreſsſsiſsſset. Quocirca voluntatem teſstatoris amplexus, rectè reſspondet Paulus Iureconſsultus in d.l. ſsi pecunia, 12. ff. de legat. 2. hæredem teneri ſsoluere legatario pecuniæ in pecunia, & non in corporibus hæreditariis, ìdque etiamſsi inuentarium confecerit, vt Baldus ibid. ſsecutus Iacob. de Aren. notauit.

Nec obſstat commune Doctorum obiectum, videli

*cet quòd text. in d.l. ſsi pecunia, corrigatur hodie per text, in d.l. vlt. et ſsi legatarij, C. de iure deliberandi: quod Albericus, Bartol. Cuman. & alij communiter crediderunt ibi. Nam reſspondetur, quòd ille text. loquitur, quando hæreditas non erat ſsoluendo; id quod ex verbis eiuſsdem conſstat apertè. Primò, quia dicit quòd ſsi hæredes fecerint inuentarium, hæreditatem ſsine periculo habeant: ergo hæreditas non erat ſsoluendo, quia ſsi fuiſsſset ſsoluendo, non fuiſsſset periculum, etiam ſsine inuentario. Secundò, nam ſsubdit, vt hæredes in tantum creditoribus hæreditariis teneantur, in quantum rerum ſsubſstantiæ deuolutæ ad eos valeant; quæ verba præſsupponinunt, quòd creditores erant maioris ſsummæ, quam eſsſsent vires hæreditatis, plus tamen habere non poſsſsunt. Tertiò probatur ex illis verbis: Et eis ſsatisfaciant, qui primi veniant creditores, &c. Ex quibus manifeſstè deprehenditur, quòd hæreditas non erat ſsoluendo, inducendo, atque intelligendo verba illa, prout ſsubtiliter, & cum iudicio inducit Hyppolit. Riminald. in conſs. 621. num. 3. & 4. lib. 6. vbi dicit, quòd dictio

* illa ſsed &, appoſsita in verſsiculo, ſsed etſsi legatarij, ponit diuerſsitatem in facto, non autem in iure, ſsed potiùs identitatem. Et aliis rationibus confirmat prædictum intellectum, vt ſscilicet text. in d. verſsiculo, ſsed etſsi legatarij, loquatur, quando hæreditas non erat ſsoluendo, nec per eum corrigatur text. in d.l. ſsi pecunia: nam cùm veniat ad correctionem iuris antiqui, quo ſsi hæreditas erat ſsoluendo, tenebatur hæres legatariis, vel creditoribus pecuniarum in pecuniis ſsoluere, ex text. in d. ſsi pecunia, ſstrictè debet intelligi, vt minùs corrigat illam legem: quod etiam vt certum ſsupponit Molina, de iuſstitia & iure tractatu ſsecundo, diſsputatione 216. in verſsiculo, Quartum commodum, fol. 1314. & Rolandus de confectione inuentarij, 9. vtilitate in verſsiculo, quæro an ſsit dare, fol. 121. & 122.

Secundò & principaliter in eamdem ſsententiam

* moueor ex his, quæ contra opinionem primam relatam ſsuprà num. 19. fortiter vigere dicebam ibi, num. 21. 22. & 23. Item ex eo quòd damnum. promiſsſsionis, aut obligationis de euictione, ad quod principaliter attendunt Doctores, in conſsideratione haberi non debet; ſsiquidem eo caſsu, quo hæreditas ſsoluendo fuerit (quo dicimus tertiam hanc opinionem procedere) nullum damnum conſsideri debebit, cum in hæreditate ſsuperſsint alia bona, ex quibus hæres poteſst indemnis ſseuari, ac emptori ſsatisfacere, ſsi res ab eo euincatur: Nec mirum ſsit, vel iniquum, in hoc pati damnum hæredem, qui in aliis commodum ſsentit, ac vniuerſsæ hæreditatis emolumenta percipit.

Tertiò denique, & vltimò, nam inuentarium non

* ob aliam cauſsam introductum à lege dicitur, quam vt tollatur occaſsio committendæ fraudis ab hærede, ne ſscilicet valeat occultare bona hæreditatis, l. vlt. §. ſsubſscript. & §. licentia, C. de iure deliberandi, ſsancimus, & §. ſsi verò abſsint, in Authent. de hæredibus, & Falcidia.

* Item ne hæres teneatur creditoribus vltra vires hæreditatis ex propriis bonis, ex eiſsdem iuribus, & cum aliis, qui de inuentario peculiares tractatus ediderunt, ſsic aduertunt Aluarus Valaſscus conſsultat. 52. ex num. 35. Iacobus Mandellus de Albia in conſs. 253. num. 8. Octau. Cacheran. deciſs. 147. num. 22. Maſscardus de probat. volum. 2. concluſs. 851. num. 9. Menochius in

* conſs. 272. n. 53. & 85. lib. 3. Graſsſsus lib. 2. §. inuentarium, quæſst. 3. non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio ſsolui poſsſsit, vt cùm Ancharano, & aliis, adnotauit Burſsatus in conſs. 9. num. 30. lib. 1. Rolandus de confectione inuentarij, dicta vtilitate 9. verſsiculo, quæro an ſsit dare, num. 2. fol. 122. Vnde ſsi hæreditas ſsoluendo ſsit, intentarij conſsectio quoad prædictum effectum nihil operari debebit ex dictis adhuc, ex quibus ad nonnulla inferri poteſst conſsequenter, quæ hactenus ab alio ſscripta non erant, nec forſsan excogitata.

Et primò infertur, tertiam hanc opinionem, quam

* defendimus, omninò tenendam eſsſse, & in praxi ſseruandam, vtpote in dict. l. ſsi pecunia, ff. de legat. 2. probatam, & in d. §. et ſsi præfatam, non correctam. Nam, vt

* diximus textus ille dumtaxat procedit, quando hæreditas ſsoluendo non eſst; quo caſsu diſstinguitur, an hæres vendendo, damnum patiatur, nec ne, id eſst, an ſsine onere euictionis vendere poſsſsit, nec ne: nam vbi hæreditas eſst ſsoluendo, hæres indiſstinctè tenetur legatariis ſsatisfacere in pecunia, vt expreſsſsim diſstinguit, & optimè intelligit Rolandus de confectione inuentarij, dicta vtilit. 9. verſs. quæro an ſsit dare caſsum, fol. 121. & ſsequitur Riminald. dicens ſsic intelligendas Doctorum traditiones d. conſs. 621. num. 3. lib. 6. ij, & alij plures Authores ſsuperiùs relati, expreſsſsim, & verè quidem præſsentiunt, hæreditatem non ideò dici ſsoluendo non eſsſse, quòd in ea nulla pecunia ſsit, ſsi modò aliàs bonis, & facultatibus ſsoluendo fuerit; illis enim diſstractis, facilè pecunia comparari poteſst, atque hæreditas ſsoluendo eſsſse dicitur, ſsicut etiam opulenta hæredi: as dici, & eſsſse poteſst, abſsque pecunia, vt eleganter aduertit Petrus Surdus deciſs. 30. num. 14. quem retuli ſsuprà num. 27. ad finem.

p. 138

Secundò infertur, in propoſsito caſsu nihil intereſsſse,

* an hæres inueniat emptores, vel non inueniat; nam ſsi hæreditas ſsoluendo fuerit, in pecunia debebit legatariis ſsatisfacere, quamuis nullum inueniat, qui res hæreditarias comparare voluerit: ídque ex mente omnium Autherum, qui opinionem, quam defendo, amplectuntur, licèt in terminis nullus hactenús ſsic animaduertat; ex textu etiam in d.l. ſsi pecunia, ff. de legat, 2. vbi ſsic indiſstinctè probatur, nec prædictus caſsus diſstinguitur, dumtaxat conſsideratur, an hæreditas ſsoluendo ſsit, nec ne, & in dict. l. vltima, §. et ſsi præfatam, C. de iure deliberandi, nullum verbum ſscribitur, quo huiuſsce rei correctio induci poſsſsit.

Tertiò refertur, eodem caſsu retento, nihil etiam

* intereſsſse, quod hæres inueniat emptores, qui tamen iuſstum pretium non offerant: nam cùm in eius voluntate poſsitum ſsit non vendere, & tantùm teneatur legatariis pecuniarum, in pecunia dare, aut ſsoluere legatum, nec minori pretio vendere adſstringatur, res hæreditarias ſsubimetipſsi, vel alio tempore vendendas ſseruare poteſst, & de ſsuo ſsoluere, vel aliunde pecuniam quærere, iuxta rationem dict. l. ſsi pecunia, ff. de legat. 2. ibi: Siue vnde voluerit.

Inde & quarto loco infertur, nihil intereſsſse, quòd hæ

*res vendens aliquam rem pro ſsatisfaciendis legatariis, ita demùm emptores inueniat, ſsi ipſse de ſsuo euictionem promittar, non aliàs, nec hoc hoc damnum eſsſse conſsiderabile, quicquid aliter declaret Communis; proptereà quòd hæres in pecunia ſsoluere debet, quærat ipſse pecuniam vnde voluerit, iuxta rationem dict. l. ſsi pecunia, nec vendere adſstringitur, vt ſsuperiùs dixi ſsi tamen vt ſsoluat, vendere velit, quid intereſst, quòd euictionis promiſsſsio ab eo petatur, cùm in hæreditate ſsuperſsint alia bona, ex quibus ipſse indemnis ſseruari poteſst, ac emptori ſsatisfacere, ſsi res ab eo euincatur vt optimè aduertit Ludouic. Molina è Societate Iesv Religioſsus de iuſstitia & iure tract. 2. diſsp. 216. in verſs. Quartum commodum, f. 1315. & æquum ſsit voluntatem teſstatoris adimplere in hoc, vel damnum. pati in vno, qui in aliis commodum ſsentit: vt ſsæpe dixi, vnde etſsi nihil omninò ſsupereſsſset, attamen vel creditores omnes, vel legatarij, vel aliqui eorum onus in ſse ſsuſsciperent ſsatisfaciendi emptori, ſsi res euinceretur, aut emptor ipſse contentus eſsſset, vt ad creditores, & legatarios recurreret loco hæredis pro euictione, quatenus ipſsi refundere tenentur, quod in eo, euentu euinceretur, eo quòd plus accepiſsſsent, quam de bonis defundi accipere debebant, ſsed cogere non poſsſset creditores, aut legatarios, vt aliud pro alio acciperent, vt rectè in hac materia annotauit ſsolus Molina loco relato ſsuprà.

Quintò infertur ad ea, quæ Bartolus num. 3. Fulgoſs.

* num. 2. & alij Scribentes communiter tradiderunt in dict. §. et ſsi præfatam, Burſsatus in conſs. 9. num. 33. lib. 1. quòd hæres, vt cogatur vendere bona hæreditaria pro ſsatisfaciendis legatariis, vel vendenda tradere, tria concurrere debent Primò, vt conſstet bona fuiſsſse in hæreditate, & dominio defuncti. Secundò, quod vendantur iuſsto pretio. Tertiò, quod nec hæres de ſsuo pro euictione promittat.

Tunc primum Requiſsitum procedere poſsſset quando legatarius cogere vellet hæredem vendere bona, vel vendenda tradere, idque præcisè peteret, eo namque caſsu teneretur probare, ea bona fuiſsſse in hæreditate, & dominio defuncti, vt Communis affirmat: ſsecus tamen, ſsi peteret pecuniæ quantitatem ſsibi dari, quam iure petit, ex text. in dict. l. ſsi pecunia, ff. de legat. 2. & his, quæ num. præced. adnotaui; tunc enim nulla probatione adſstringitur, nec communis reſsolutio procedit.

Secundum verò Requiſsitum ſsimiliter procederet tantùm, quando vellet legatarius adſstringere hæredem ad vendendum, vt ſsibi ſsoluat, vel vendenda bona tradi per hæredem; tunc enim, quòd bona vendantur, aut vendi poſsſsint iuſsto pretio, neceſsſse erit, ſsi legatarius legatum dumtaxat, vel quantitatem pecuniæ ſsibi relictam ſsimpliciter petierit, quia tunc, vt dixi, obſstare non debet legatario, quod iuſstum pretium non inueniatur, cùm poſsſsit hæres non vendere, vel iuſstum pretium expectare, & aliunde pecuniam ſsoluendam quærere, iuxta text. in dict. ſsi pecunia, vel ab initio ſsubimetipſsi conſsulere, inſspiciendo, an vtile ſsibi ſsit, necne hæreditatem adire, cùm per aditionem etiam inuentario ſsolemniter confecto, & nullâ pecuniâ in hæreditate relictâ, in pecuniis debeat legatariis pecuniarum ſsoluere, ſsi modò, vt dictum eſst, hæreditas ſsoluendo fuerit.

Tertium denique Requiſsitum, quòd nec hæres de

* ſsuo pro euictione promittat, ſsubſsiſstere non poteſst, & manifeſstè conuincitur ex his, quæ ſsuperiùs illat. 4. adnotauit, item ex his quæ anteà tradideram num. præcedentibus.

Sextò infertur, ex dictis adhuc, non obſscurè dedu

*ci, hæredem etiam cum beneficio legis, & inuentarij, non poſsſse legatariis inuitis, cùm hæreditas ſsoluendo eſst, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur, tot nomina debitorum hæreditariorum aſsſsignare, ſsic vt hæres ipſse non teneatur ea exigere, ſsed aſsſsignando illa legatariis, liberetur: ídque per text. apertum in dict. l. ſsi pecunia, ff. de legat. 2. ibi: Hæres pecuniam legatam dare compellitur. Per quem præcisè ita obſseruandum eſst, quicquid Iaſson num. 1. in dict. l. vlt. §. et ſsi præſstatam, C. de iure deliberandi, in creditoribus contrà, ſsed malè quidem ſstatuerit, & ſsequutus eum, idem etiam malè probauerit Rolandus de confectione inuentarij, vtilit. 9. in verſs. hæres confectio inuentario, fol. 122. qui dicipiuntur per text. in dict. §. etſsi præfatam, in verſs. ſsed ſsi legatarij, quatenus dicit: Ex ipſsis rebus. Quarum appellatione cõtinenturcontinentur & nomina debitorum. Sed verè text. ille id non probat, nec prædicta inductio ſsatisfacit; nam cùm eo caſsu procedat, quo hæreditas ſsoluendo non fuerit, nec corrigat text. in dict. l. ſsi pecunia, quotieſscunque hæreditas ſsoluendo fuerit, manifeſstum eſst, prædictum Aſsſsumptum verum non eſsſse, & verbis d.l. ſsi pecunia, contrarium. Item attendendum non eſsſse, ne hæres litibus vexetur, & expenſsis, quod minùs æquè in hoc caſsu attendendum putat Rolandus loco relato ſsuprà, cùm æquius ſsit, & iuris rationi magis conſsentaneum, creditores litibus & expenſsis non vexari, qui defuncti fidem ſsequuti crediderunt legatarios etiam legatum conſsequi, prout conſsequi, defunctus expreſsſsit, nec in hoc moleſstari, hæredes verò nomina exigere, litiùmque, & expenſsarum incommoda pati, qui vniuerſsæ hæreditatis emolumenta, & commoda ſsentiunt.

Septimò & vltimò infertur, ſsuperiora omnia, quæ hucuſq;hucusque

* dicta ſsunt, æqualiter, aut maiori ratione procedere in dotibꝰdotibus promiſsſsis, & debitis; & conſsequenter hæredes cũcum beneficio legis, & inuẽtarijinuentarij, ſsi hæreditas ſoluẽdosoluendo fuerit, etiam ſsi pecunia in hæreditate non ſsit, non poſsſse mulieri dotes ſsuas repetenti, in ſsolutum dare tot bona hæreditaria, ſsed pecunias debitas, in pecunia teneri præcisè ſsoluere; quod cùm in aliis creditoribus receptum ſsit, & probatum num. præced. maiori comprobatione non indiget ſsed verum eſsſse, & omninò tenendum, concludenter apparet ex dictis adhuc: nec vera eſst traditio Alciati in conſs. 193. num. 3. quem cum Phanucio ſsequutus eſst Surdus deciſs. 318. num. 4. dicentis, dotem in propoſsita ſspecie non reperiri priuilegiatam, & conſsequenter regulari debere ius eius, iuxta regulas iuris communis, & aliorum creditorum iura. Verumenimuerò, cum in aliis creditoribus etiam non priuilegiatis contrarium à me obſseruatum fuerit ſsuprà, nec vera ſsit prima, nec etiam ſsecunda Doctorum opinio, quas ſsuprà improbaui, & quibus decepti Alciat. Phanuc. & Surdus,

* ſsic in dote ſstatuerunt: conſstat apertè, nec illationem, aut conſsequentiam ſstare, & contrarium in dote maiori & fortiori ratione obſseruandum, vtpote, cùm illa adeò priuilegiata ſsit in iure vt quando in aliis creditoribus ſsic ſstatutum fuiſsſset à nonnullis, non ita de facili |

p. 139

idem ſstatuendum eſsſset in dote. Et hactenus de his, quæ ſsunt notanda, quia noua quidem, nec alibi ſsic declarata.

Tertiò & principaliter conſstituendum eſst, aliquando, & è contrario caſsum eſsſse, in quo hæres præcisè tenebitur bona hæreditaria in ſsolutum dare legatariis, nec

* ſsoluendo pecunias liberabitur, ídque eueniet, cum teſstator legauerit Titio, aut seio certam pecuniæ quantitatem de bonis & ſsubſstantia ipſsius teſstatoris, vel de bonis ſsuis; tunc enim inuito legatario non poteſst fieri ſsolutio legati in pecunia numerata, ſsed fieri debet in bonis hæreditariis ad electionem legatarij, arbitrio tamen boni viri ſsecundùm communem æſstimationem quod cum Ruino, Angelo, & Craueta, reſsoluit, & rectè fundat atque Cornei conſsultationem in contrarium declarat Simon de Prætis de interpretat. vlt. volunt. lib. 5. dubit vlt. num. 19. & 4. ſseqq. fol. 582. qui hac de re videndus erit, cùm occaſsio ſse offeret. Addiderim ego dumtaxat vnum videlicet ex dictis per eundem Simonem, facilè dilui dubitationem Azeuedij in l. 4. tit. 6. num. 7. & 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, is enim dicit quæſstionem habuiſsſse de facto, quâ ſsibi conſsultum eſst, quòd quidam teſstator teſstamento ſsuo, in quo inſstituerat hæredem extraneum, iuſsſsit hæredi. vt Titio cui legauerat viginti mille morapetinos in nummis per vnam ex clauſsulis ſsui teſstamenti; per aliam eiuſsdem teſstamenti clauſsulam, nummos illos ſsolueret ex patrimonio ſsuo: dubitatũdubitatum fuit, num. in pecunia numerata eſsſsent ſsoluendi, vel ſsatisfaceret hæres ſsi traderet ex patrimonio bona pro ſsatisfactione legati taxata, & in ſolutũſolutum data. Et tandem concludit Azeued quòd ſsufficit bona.?æſstimata dare, idque verum eſst; non tamen ex his fundamẽtisfundamentis. quæ ipſse attulit, ſsed eo principaliter, quòd teſstator mutauit ſsententiam, & voluntatem ſsuam, & legatum in nummis ſsoluendum per vnam clauſsulam, ſsolui ex patrimonio ſsuo iuſsſsit in alia clauſsula: quo caſsu, mutata ſsic expreſsſsim voluntate certum eſst, patrimonium, aut bona defuncti in ſsolutione eſsſse, quantitatem autem morapetinorum in legato, vt Ruinus, Angelus, & Rolandus, concludunt, quos Prætis adducit: & ſsic hæredem dumtaxat teneri ex patrimonio tot bona æſstimata in ſsolutum dare. Addiderim etiam libenter, atque eodem caſsu Azeuedij retento, nec legatarium compellendum mutata ſsic voluntate in ſsecunda clauſsula, legatum in pecunia recipere, ſsed ex bonis, aut ex patrimonio defuncti petere poſsſse, quòd ſsoluatur legatum, & ad id hæredem adſstringere iuxta voluntatem teſstatoris expreſsſsam, ex dictis ſsuprà, atque ex eiſsdem Authoribus, quos Azeuedius non citat.

Quarto & vltimò conſstituendum eſst, quod vbicunque pars bonorum legatur, licèt hæc ſsit in obligatione,

* hæredi tamen ſsuccurritur, vt ipſse eligat, ſsiue rerum partes, ſsiue æſstimationem dare maluerit, ſsic vt vtrumque dicatur eſsſse in ſsolutione, licèt vnum tantùm in obligatione ſsit: in his tamen rebus partem dare conceditur hæredi, quæ ſsine damno diuidi poſsſsunt, per text, in l. non ampliùs, 26. §. bonorum, ff. de legatis 1. Quòd ſsi res naturaliter indiuiſsæ ſsint, vel ſsine damno diuiſsio earum fieri non poſsſsit, æſstimatio ab

* hærede omninò præſstanda eſst, ex text. in d. §. cùm bo

*norum, in ſsecunda parte; qui tamen in vtroque corrigitur hodie ex deciſsione l. 20. Tauri, quæ eſst l. 4. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, prout aduertit Tellus Fernand. in eadem l. Tauri, num. 1. & 2. Nec ampliùs in hoc inſsiſsto, propterea quòd de prædictis, & in quo fiat hodie innouatio per dictas leges Regias, ad text. in dict. §. cum bonorum, & diſstinctè Tellus Fernandez, & Auendañus in dict. l. 20. Tauri, Petrus de Peralta in l. ſsi quis ſseruum 5. ſsi cui, num. 3. ff. de legat. 2. fol. mihi 124. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quæſst. 2. C. de inofficioſso teſstament. Matienzus in dict. l. 4. tit. 6. gloſsſsa prima, num. 2. & gloſsſsa 3. num. 1. & 2. & num. 9. & Azeuedius ibi, num. 2. & Angulus gloſsſsa 5. fol. 22. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. de legat, num. 21. vbi in verſsiculo, ſsed pulchrum & ſsubtile dubium. mouet quæſstionem, vtrùm ſscilicet. Quot à bonorum hæredi extraneo prælegata, ſsolui debeat in pecunia, an in ipſsis re

*bus hæreditarijs, & Gomezij reſsolutionem ſsequitur Matienzus in d.l. 4. gloſsſsa 1. num. 2. D. Spino in ſspeculo, gloſsſsa 17. num. 60. ſsed improbat Tellus Fernandez in d. l. 20. Tauri, num. 6. vt ibidem, cùm neceſsſse fuerit, videri poterit: Et de his hactenùs egiſsſse ſsufficiat.

CAPVT XXV.

Contractus ſsimulatus pignoratitius, vel vſsurarius, per quæ, & quibus modis probetur? an ex modicitate pretij, ex pacto de retrouendẽdoretrouendendo, & ex eo quòd emptor, vel venditor ſsolitus ſsit fœnerandi, vel ex pacto de retrouendendo, & modicitate pretij dumtaxat, etiamſsi conſsuetudo fœnerandi, aut alia coniectura non ſsit: vbi, quæ hactenus in mille locis ſscripta erant ab alijs, plena & diligenti manu recenſsentur in vnum illis adduntur quamplurima, & text. in c. ad noſstram, de empt. & vendit. (qui eſst fundamentum totius huius materiæ) & in c. illo vos, de pignoribus, ſsingulariter & verè enucleantur, multáque in propoſsito nouiter, & diſstinctè adnotata traduntur, quæ, vt videbis Lector importuno & aſsſsiduo labore digeruntur, nec vllus anteà ſsic dilucidè, nec abſsolutè explicauerat.

SVMMARIVM.

1 Contractas in dubio non præſsumitur ſsimulatus, vel vſsurarius in foro contentioſso, cum ſsemper interpretatio fieri debeat in bonam partem; idcircò, quoties negotij de quo agitur, qualitate prudenter conſsiderat a, de contractu dubitatur, ſsit-ne vſsurarius, vel licitus; iuſstus potiùs, quàm fœneratitius eſst præſsumendus.
2 Contractum eſsſse ſsimulatum, vel fœneratitium qui dixerit, probare debet, & cauſsam ſsimulationis, aut vſsuræ eſstendere, & declarare.
3 Contractus in iudicio animæ, potiùs eſst præſsumendus vſsurarius, quàm iuſstus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cum ea pars benignior ſsit, & tutior pro anima.
4 Modò extet aliqua præſsumptio & coniectura fraudis & vſsuræ.
5 Pactum de retrouendendo eſst in ſse licitum de iure Ciuili, Canonico, Diuino, & in foro conſscientiæ ſseu animæ iudicio, & antequam res redimatur, emptor licitè fructus lucratur.
6 Et de iure huius Regni non improbatur, prout hoc numero declaratur.
7 Niſsi concurrant cum eo aliæ coniecturæ, ex quibus contractus ſsimulatus, & in fraudem vſsurarum factus præſsumi poſsſsit, quia tunc mutat eius primæuam naturam & præſsumptionem fœneris inducit.
8 Nec intereſst, quòd pactum collatum ſsit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullæ coniecturæ ſsunt fraudis, doli, vel vſsurarum.
9 Pactum de retrouendendo adeò licitum eſsſse in ſse, vt valeat, etiamſsi ita conceptum ſsit, vt non ni ſsi poſst certum tempus liceat redimere, & ſsi reſstricta, & limitata poteſstate recuperandi: & etiam in contractu pignoris, dummodò reſstrictio facultatis luendi non excedat triginta annos.
p. 140
10 Et Authores nonnulli contrarium tenentes, in quem ſsenſsum accipi debeant ex ſsententia Deciani, quæ in ſse veriſsſsima eſst, & ab Authore probatur.
11 Hieronymi Gabrielis, Lofredi, & Ioannis Cephali reſsolutiones in propoſsito, qualiter accipiendæ.
12 Aluari Valaſsci ſsententia in conſsultatione 41. per communem nominationem ſsuſstinere contendunt. totam, refertur, & fundamenta illius expenduntur.
13 Aluari Valaſsci ſsententia num. præcedenti relata, & verè, & nouiter confutatur, & eiuſsdem fundamentis reſspondetur.
14 Contractus ſsimulatus, vel fictitius in fraudem vſsurarum multis modis committi dicitur.
15 Quinque modis ex ſsententia Beroi ad quem Recentiores non animaduertunt:
16 Quatuor modu ex ſsententia aliorum, qui hoc num. cenſsentur.
17 Tribus tantum ex ſsententia quorundam.
18 Inter prædictos modos, primus eſst, qui ad rem noſstram pertinet, quando ſscilicet de vno contractu ad alium ſsimulatio datur, quia verè vnus contractus, putà Mutui, vel Pignoris celebratur, ſsed expreſsſsè aliùm celebrari putà emptionis, & venditionis ſsimulatur.
19 Sic loquitur totus titulus C. plus valere quod agitur, &c.l. empti fides, C. de contrahenda emptione, & text. in c. ad noſstram de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pign.
20 Contractus in propoſsito caſsu, an poſsſsit dici ſsimulatus, vel fictitius in fraudem vſsurarum, ſsi vnus ſsimularet tantùm, & alius non, vel ſsi non cogitaret, quòd originalis cauſsa fuerit cauſsa mutui, vel acta non fuiſsſset mentio de mutuo: aut emptor arbitraretur emere, licet alius exiſstimaret accipere mutuo, remiſsſsiue.
21 Et an contractus huiuſsmodi licitus ſsit in foro conſscientiæ, remiſsſsiuè.
22 Contractus ſsimulatus, vel fictitius, aut vſsurarius probatur ex coniecturis, præſsumptionibus, ſsic vt aliquando ſsufficiant etiam leues coniectura, aliquando verò vrgentes, aut fortiores coniecturæ neceſsſsiariæ, ſsint, nec in hoc certa poſsſsit conſstitui regula, ſsed Iudex ex ſsuo arbitrio determinare debeat, quæ coniecturæ ſsint ſsufficientes, aut non ſsufficiant.
23 Et quid obſseruare debeat Iudex, vt pronuntiet ex coniecturis contractum eſsſse ſsimulatum, remiſsſsiuè.
24 Contractus per coniecturas & præſsumptiones probari poteſst verus, & non ſsimulatus, aut fictitius in fraudem vſsurarum, ſsic vt ceſsſsent omnes contrariæ coniecturæ ſsimulationis, & vſsuræ, & contractus iudicetur ſsecundùm naturam emptionis, & venditionis, licèt ſsi concurreret læſsio enormiſsſsima vltra dimidiam iuſsti pretij, contractus veniret reſscindendus per beneficium l. 2. C. de reſscindenda venditione.
25 Contractum vſsurarum, fictitium, aut ſsimulatum, in fraudem legis, multis coniecturis probari: ſsiue multas eſsſse, diuerſsasque coniecturas, & præſsumptiones, quæ adduci ſsolent ad præſsumptionem vſsuræ, ſsimulationis, aut fraudis, eáſsque aliquando obſstare, aliquando verò remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circumſstantiæ patiuntur.
26 Et latiſsſsimè explicarunt quamplures Authores hîc relati, inter quos Tiberius Decianus, Iacobus Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedeus commendatur.
27 Coniecturæ poſsitæ in c. ad noſstram, de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pignoribus, non requiri neceſsſsariò, quòd interueniant ad conuincendum contractum fœneratitium, ſsed præter enumeratas ibi, ſsufficere, quod aliæ æquipollentes coniecturæ, vel ſsimiles, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant, quæ fraudem aperiant, & numero ſsequenti.
28 Quoniam ſsi ſstandum eſsſset dictis coniecturis tantum in iure ſscriptis, non conuincerentur vſsurarij, qui de facili tamquam aſstuti reperirent alios modos contrahendi , & ibidem ſsingularis Authoris conſsideratio ad text. in d.c. ad noſstram, & in d.c. ilio vos.
29 Pacti de retrouendendo nominationem, apud omnes iuris Interpretes probatiſsſsimam eſsſse, & receptiſsſsimam, & ſseruari poſsſse, cum validè contractui venditionis accedere poſsſsit pactum huiuſsmodi, & nihil repugnet.
30 Tauri nullam legem eſsſse ciuilem aut canonicam, de tali pacto loquentem, vt non malè contendunt Cagnol. & Corraſsius nec diſsſsentiunt alij Authores, qui referuntur infrà.
31 Nam in primis in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, ne verbum quidem repetitur de pacto de retrouendendo, ſsed tantum de reſstituenda re pro eodẽeodem pretio, quæ inter ſse non parùm differunt.
32 Et in c. ad noſstram, de emptione, & venditione, ſsimilis omninò pactio eſst, nec loquitur ille textus in pacto de retrouendendo, ſsed de reſstituendo rem, & pretium.
33 Et in c. illo vos, de pignoribus, diuerſsa omninò pactio adiecta fuit venditioni.
34 Neque leges Regiæ prædicti pacti de retrouendendo mentionem faciunt, ſsed potiùs loquuntur in pacto de reſstituenda re vendita.
35 Quòd ſsi dixeris, verbum poſsitum in dictis iuribus reſstitutionem denotare; tamen quia reſstitutio huiuſsmodi mediante retrouenditione fit, dici poſsſse pactum de retrouendendo vt plerique reſspondent, qui communem nominationem ſsuſstinere contendunt.
36 Adhuc proculdubio remanet dubium ex his, quæ reſspondens rationibus communis ſsententiæ, non malè conſsiderauit Cagnolus.
37 Inter pactum de retrouendendo, & de reſstituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in d.l. 2. & in d.c. ad noſstram, eam præcipuam differentiam eſsſse ex ſsententia multorum, quòd pactum de retrouendendo nudum continet factum, ita quòd emptor præcisè non cogitur retrouendere, ſsed liberatur ſsoluendo intereſsſse; pactum verb de reſstituendo rem, præcisè ad reſstituendum obligat, ſsi facultas eſst.
38 Sed hac differentia Authori non placet, nec etiam hodie poſsſset probari poſst deciſsionem l. 42. titulo 5. partita 5. vt hoc numero nouiter, & verè adnotatur.
39 Dilucidam, & veram totius huius materiæ explicationem, pendere ex vera interpretatione text. in c. ad noſstram, de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pignoribus, qui ſsunt fundamentum huius tractatus.
40 Ac de intellectu eorum eleganter tractarunt Authores nonnulli, qui (alijs ſscienter, conſsultò que prætermiſsſsis) hoc num. præcitantur, & vide infrà num. 54. 55. & ſseq. & ſsuprà num. 28. in verſsiculo, addiderim ego. infrà etiam num. 45. & 46.
41 Pactum de retrouendendo cum pretij rei emptæ modicitate, an faciat contractum ſsimulatum cenſseri, & factum in fraudem vſsurarum, hoc eſst contractum fuiſsſsie pignoris, aut mutui, an verò tria ſsimul concurrere debeant, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari.
42 Et in primis, quòd duo ſsufficiant ad arguendum contractum fœnaratitium, pactum de retrouendendo, & modicitas pretij, ex ſsententia gloſsſsarum & quamplurimorum Authorum, qui hoc numero recenſsentur in vnum
43 Eorum fundamenta remiſsſsuè adducuntur.
44 Et in effectu ad ſsequentia reduci debere adnotatur.
45 Primum deducitur ex textu. in cap. illo vos, de pignoribus, qui verè in hanc ſsententiam malè ex|
p. 141
pendi ſsolet communiter, & contrarium probat, vt hoc numero adnotatur.
46 Secundum ex cap. ad noſstram, de emptione & venditione, qui etiam in contrarium retorqueri debet, vt hoc num. euidenter oſstenditur.
47 Tertium fundamentum conſsiſstit in hoc, quòd ita tenendum ſsit propter authoritatem Gloſsſsarum, & Collegiorum, quæ magna eſst: ſsed illi facilè reſspondetur, vt hoc numero aduertit Author.
48 Quartum fundamentum contendit, quòd in propoſsito caſsu non ſsit vera venditio, ſsed mutuum ſsub dictis contractibus palliatum; ideo non debet attendi figura contractûs, ſsed quòd vere partes inter ſse agere voluerint, cui etiam hoc numero reſspondet Author.
49 Et per prædicta conſstituitur reſsponſsum ad alia ſsimilia fundamenta, quæ Authores huius partis ponderarunt communiter, vt ſsic appareat, nihil pro illa adduci, quod verè vrgeat, aut quod non ſsit diſsſsolutum, nec fuiſsſse antea diſsceptationem hanc ab vllo Recentiorum ſsic digeſstam, aut diminutam.
50 Vnde ſsuccedit ſsecunda opinio, quòd imò hæc duo, pactum ſscilicet de retrouendendo, & modicitas, aut iniuſstitia pretij non ſsufficiant ad arguendum contractum fœneratitium, ni ſsi & tertium accedat, nempe quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari, vel alia coniectura, aut circumſstantia interueniat, quam opinionem tenuerunt infiniti Authores, qui hoc numero præcitantur.
51 Et pro illa fundamenta ſseptem adduxit Cæpola, quæ retulit Menochius & in effectu ad ea reducuntur rationes Cagnoli, & aliorum, qui hoc numero recenſsentur.
52 Et principaliter in id tendunt: quod ab Authore hoc numero breuiter & ſsummatim refertur.
53 Et quamuis illis reſspondere conetur Menochius & in effectu reſspondeat, tamen ſsolutiones præfatæ ſsententiæ non obſsunt, vt nouiter & verè hoc loco aduertit Author.
54 Deinde pro eadem ſsententia iure Canonico duo tantum ſsunt iura, quæ fortiſsſsimè vrgent: in primis text. in c. ad noſstram, de empt. & vend. vbi ad arguendum contractum fœneratitium, non modò tres, ſsed etiam quinque coniecturæ fuerunt, quæ hoc numero exactè magis ponderauit Author, quàm anteà feciſsſsent Recentiores alij.
55 Et Tiberium Decianum iniuſstè argutum per Menochium, & nouè & verè adnotauit.
56 Nec vrgere Modernorum inductionem, ſsiue difficultates duas in contrarium, ad text. in d.c. ad noſstram de quibus hoc num. tractatur per totum.
57 Et cum Beroo concludenter & ſsubtiliter reſspondetur eiſsdem.
58 Non etiam vrgere Menochij conſsiderationem, aut ſsolutionem ad text. in eodem cap. ad noſstram, cui nullus Scribentium omnium hactenus ſsatisfecit, ſsed nouiter & verè ſsatisfacit Author.
56 Denique nec Hyppolit Riminaldi conſsiderationem aliam obſstare, cui egregiè & nouiter reſspondetur etiam hoc loco.
60 Text. in c. illo vos, de pignoribus, rectè expendi pro opinione relata ſsuprà, num. 50. vt hoc numero adnotatur, & ibidem traditur verus intellectus eiuſsdem textûs
61 Ex pacto de retrouendendo, modicitate pretiij, & quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari, contractum non iudicari fœneratitium, ſsed vltra requiri, quòd concurrant aliæ coniecturæ fœneratitij contractus, ex ſsententia quorundam, quæ nouiter confutatur per Authorem.
62 Ex ſsententia verò aliorum ea concordia, aut conciliatio profertur, videlicet, quòd pactum de retrouendendo, & modicitas pretij tunc demùm ſsufficiant, vt contractus præſsumatur fœneratitius & vſsurarius, quando magna læſsio eſst in pretio, & quæ vix dimidiam iuſsti pretij tangeret, vt ſsi res conſstans mille, ſsit vendita pro ducentis: Si verò eſsſset modica læſsio, tunc non ſsufficeret pactum de retrouendendo cum ea læſsione, ſsed aliæ coniectura aut præſsumptiones neceſsſsariæ eſsſsent.
63 Debet tamen feri æſstimatio, & conſsiderari valor rei, habendo respectum ad qualitatem diminutiuam pacti de retrouendendo, & non prout ſsimpliciter res per ſse conſsiderata valere poterat.
64 Certum enim eſst, quòd pactum de retrouendendo, rem minoris eſsſse facit valoris & pretij, quàm illa, quæ liberè venditur; cùm nemo ſsit, qui non cupiat habere potiùs rem irreuocabiliter ſsuam, quàm reuocabiliter.
65 Quod tamen arbitrio Iudicis deferendum, rectè crediderunt nonnulli Authores, qui hoc numero præcitantur.
66 Pactum de retrouendendo, & pretij tenuitas, an poſsſsint arguere contractum eſsſse ſsimulatum & fœneratitium? an verò tria interuenire debeant ſsimul, hoc eſst duo prædicta; item & tertium, quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari, Iudicis arbitrio relinqui ex ſsententia multorum, quâ nulla melior, aut ſsecurior tradi poteſst, vt arbitratur Author
67 Ipſse tamen, vt diſsceptationem hanc diffiniat, ſsiue quid verius in propoſsito ſsibi videatur declaret, nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxit, quæ nullibi inuenies hactenus ſsic adnotata per alium.
68 Et in primis conſstituit, totam hanc materiam coniecturalem eſsſse, & præſsumptam, ſsiue à coniecturis & præſsumptionibus pendere, vt hoc numero latiùs adnotatur.
69 Secundò conſstituit, præcipuam huius Capitis quæſstionem, an ſscilicet duo tantum ſsufficiant, vt contractus emptionis dicatur fictitius & vſsurarius; an vero requirantur tria, arduam quidem eſsſse, & videri adhuc ſsub iudice eſsſse, quanam de iure dicatur verior opinio, Doctorésque hinc inde varios eſsſse, & ſsibiipſsis contrarios, & ab vtraque parte exiſstere, qui ſsuam opinionem communem eſsſse atteſstentur, & illam dicant in practica obſseruari.
70 Hos omnes ſsic varios & contrarios ideò crediderit Author, quòd ipſsi aliorum rationes, & fundamenta perſscrutati non ſsint, nec veram rationem dictarum Decretalium inquirant, ſsed aliorum relatione, aut approbatione contenti, vel conſsultò, aut negligentiâ cum illis tranſseant; idcircò in his inquirendis, latius inſsiſstere neceſsſsarium fuit, vt inſsiſstebat Author ſsupra ex num. 42. cum multis ſsequentibus.
71 Tertiò conſstituit, text. in dict. cap. ad noſstram de emptione & venditione, malè citari communiter, ad probandum, contractum præſsumi fœneratitium cum alijs qualitatibus, ſsi emptor ſsolitus ſsit fœnerari, aut non aliter præſsumi vſsurarium; quàm ſsi conſsuetudo fœnerandi ſsit, pro vt hoc numero adnotatur, & Ludouici Molinæ inductio ad illum text. nouiter & verè confutatur.
72 Quartò conſstituit, negari non poſsſse, quin Romanus Pontifex in d. cap. ad noſstram, & in d. cap. illo vos, Contractus de quibus ibi, habuerit vſsurarios ob coniecturas, & præſsumptiones omnes, quæ in illis caſsibus concurrebant ſsimul; ſsic vt in eis iuribus nulla coniectura, aut præſsumptio enumeretur, in qua Romanus Pontifex ſse non fundaret, quia (vt dictum eſst) concurrebat ibi.
73 Cæterùm, præfatum dubium, an modicitas pretij cum pacto de retrouendendo tantùm, ad præſsumptionem fœneris ſsufficere debeat; an verò & tertium requiratur, nequaquam Pontifice ibidem deciſsum, nec explicatum.
74 Tamen, ex quo Romanus Pontifex in illis iuribus non duabus tantùm, ſsed pluribus ſsimul concurrentibus coniecturis mouebatur, validius reſsultare argumentum, vt non de facili contractus iudicari debeat fœ|
p. 142
neratitius, ſsed plures debeant concurrere coniecturæ ad præſsumptionem fœneris, & ad minus tres prædidictæ, quas ſsecundæ opinionis Authores requirunt, aut aliæ ſsimiles.
75 Non verò, quòd præciſse requiratur vltra pactum de retoouendendo, modicitas pretij, & quod emptor ſsolitus ſsit fœnerari, aut aliud ſsimile, quòd etiam interueniat coniectura alia, vt tertiæ opinionis Authores requirebant, qui adducuntur, & improbantur ſsuprà numero 61.
76 Deinde, quòd nec etiam requiratur præcisè, vt tres prædictæ coniecturæ ſsimul concurrant ſsemper; nam & aliquando, negotij, perſsonarum, & contractûs qualitas, aut circumſstantia, & pretij modicitas talis, tantaque eſsſse poterit, vt etiam ex pacto de retrouendendo (maximè ſsi fuerit poſst certum tempus, quod magis ſsuſspectum eſst) grandique aut enormi pretij læſsione & modicitate, contractus debeat fœneratitius iudicari, iuxta concordiam relatam ſsuprà numero 61.
77 Idcircò, vt dictum fuit ſsuprà num. 66. nulla melior, aut ſsecurior tradi poteſst in hac materia doctrina, quàm quòd totum hoc in dictis Decretalibus non deciſsum, nec declaratum, arbitrio prudentis, & diſscreti Iudicis relinquatur.
78 Qui præ oculis habere debebit nonnulla, quæ Couar. & Menochius ibi relati tradiderunt.
79 Ac diligenter veritatem inueſstigare, vbi ſsuspicio ſsimulationis in fraudem vſsuarum eſsſse poſsſsit.
80 Contractum ex alij coniecturis fœneratitium præſsumi poſsſse, etiamſsi deficiat coniectura illa, quòd ab initio mutuum peteretur, poſsteà venditionis contractus, vel alius gereretur, vt hoc num. & ſseq.latiùs explicatur.
81 Et quorundam diſstinctio in propoſsito huius materiæ, nouiter & verè improbatur.
82 Traditúrque ſsingularis & noua conſsideratio ad text. in d.c. ad noſstram, de emptione & venditione.
83 Ad ea quæ in propoſsito quæſstionis hactenus agitatæ, Andreas Fachineus, nouiſsſsimè omnium obſseruauit, noua etiam Authoris nota profertur.
84 Contractus ſsimulatus & fœneratitius, an etiam argui poſsſsit in datione in ſsolutum vbi Menochij reſsolutio probatur.

PRo expedita huius Capitis explicatione, conſstituenda erunt nonnulla quæ, ad dilucidam & claram interpretationem text. in cap. ad noſstram, de empt. & vendit. & in cap. illo vos, de pignoribus, omninò neceſsſsaria ſsunt, nec verè prætermitti poſsſsunt: Et in primis conſstituendum erit, quod contractus in dubio

* non præſsumitur ſsimulatus, vel vſsurarius in foro contentioſso, cum ſsemper interpretatio fieri debeat in bonam partem: idcircò, quoties negotij, de quo agitur, qualitate prudenter conſsiderata, de contractu dubitatur, sít ne vſsurarius, vel licitus; iuſstus potiùs quàm fœnetacitius eſst præſsumendus quod iure, & quamplurimorum authoritate probauit Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſsione 438. à principio, vſsque ad num. 6. & concluſsione 448. num. 3. & cum Barbatia, Baldo, & Decio, Menochius, qui rationem aſsſsignat lib. 3. præſsumptione 122. num. 2. 3. 4. & 5. & in conſs. 343. num. 1. lib. 4. Natta inconſs. 198. num. 5. & num. 21. lib. 1. Rolandus in conſs. 40. in principio, & in conſs. 96. num. 12. & ſseqq lib. 2. & in conſs. 95. num. 10. lib. 4. Tiberius Decianus in conſs. 2. n. 65. 66. & 67. lib. 2. & cum Craueta, Socino, Grato, Iaſsone Rota Romana, Bertazolo, & aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. num. 23. lib. 2. Burſsatus in conſs. 135. num. 12. lib. 2. Et qui con

*tactum ſsimulatum eſsſse, vel fœneratitium dixerit, probate debt, & cauſsam ſsimulationis, aut vſsuræ oſstendere & declarare, ex omnibus Authoribus nunc relatis, & Maſscardo, dicta concluſsione 448. per totam, qui etiam vnanimiter probarunt, in iudicio animae contrà obſser

*uari: in eo namque contractus potiùs eſst præſsumendus vſsurarius, quàm iuſstus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cùm ea pars benignior ſsit, & tutior pro anima, vt cum Abbate, Felino, Alciato, Baldo, Marſsil. Cotta, & Craueta, obſseruauit Maſscardus d. concl. 438. num. 6. Menochius d. præſsumptione. 122. num. 3. qui rectè intelligit id procedere, modo ex

*tet aliqua præſsumptio, & coniectura fraudis & vſsuræ & in conſs. 109. num. 24. lib. 2. vbi ſsic accipit Geminianum in conſs. 16. column. 3. in verſsiculo, prætereà, & in conſs. 112. in fine.

Secundò conſstituto, traditionem ſsuperiorem procedere, etiam ſsi interueniat pactum de retrouendendo, per quòd contractus non ſsit, nec præſsumitur illicitus: quoniam pactum de retrouendo eſst in ſse licitum de iure Ciuili, Canonico, Diuino, & in foro conſscientiæ, ſseu animæ iudicio, & antequam res redima

*tur, emptor licitè fructus lucratur, per text. in l. 2. C. de pactis inter empt. & venditorem & in cap. ad noſstram, de emptione & venditione, vbi cum damnaretur emptio cum pacto de retrouendendo, quia pretium datum pro re erat nimium modicum, & vix dimidiam iuſsti pretij contingebat, item quòd reuera ſsub nomine emptionis, contractus vſsurarius ageretur. nec pacto vt liceret venditori niſsi à ſseptennio; apertè probatur à contrario ſsenſsu, quòd ſsi pretium eſsſset iuſstum, & aliæ coniecturæ fraudis non interuenirent, pactum de retrouendendo validè adiici poſsſset & verè ſsic deduci poteſst ex illo textu, iuxta communem traditionem Imolæ, & aliorum Doctorum ibi, quamuis Berous num. 10. aliter ſsentiat, dicens, quòd verè hoc neque probatur, neque præſsupponitur in eo text. & quòd meliùs probatur in cap. illo vos, de pignoribus, vbi re vera melius non probatur, ſsed ſsic præſsupponitur, ex quo pactum illud ex aliis circunſstantiis damnatur, & Leuitic. cap. 25. probatur, & cum multis Authoribus ſsic obſseruant Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter empt. num. 7. & 9. & 10. Couar. variarum reſsolut. lib. 3. cap. 8. num. 4. Maſscard. de probationibus, volum. 1. concluſsione 441. num. 3. Rolandus in conſs. 96. num. 2. & 3. lib. 2. & in conſs. 58. num. 9. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs 107. num. 2. lib. 1. Tiberius Decianus in conſs. 2. num. 130. lib. 1. & in conſs. 104. num. 6. lib. 2. Caualcanus deciſs. 1. num. 16. prima part. Hyppol. Riminald. in conſs. 218. num. 146. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. num. 64. & 65. lib. 2. Menochius latiſsſsimè explicans lib. 3. præſsumpt. 122. ex num. 11. vſsque ad num. 29. Caldas Pereira in l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate, num. 59. in principio, Azeuedius in l. 4. tit 6. num. 11. & tribus ſseqq. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ. D. Felician. de Solis tractatu de cenſsibus, lib. 1. cap. 6. num. 8. Ludouicus Molina de iuſstitia & iure, tract. 2. diſsput. 320. & disp. 375. vbi latè fundat iuſstitiam huius pacti: quod etiam in d.l. 4. tit. 6. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ, non improbatur, cùm ſsimpliciter emptioni, aut venditioni adiicitur, ſsed ita demùm, ſsi clauſsula apponatur, quòd emptor interim lucretur fructus rei venditæ; tunc enim contractus præſsumitur vſsurarius, ex ratione quam ad explicationem eiuſsdem l. 4. obſseruauit Azeuedius ibi. num. 38. videndus ex num. 34. vſsque ad num. 41. & cum aliis, D. Felicianus. lib. 1. d. cap. 6. num. 14. ſsicut etiam de iure communi, at que ex recepta omnium ſsententia à qua nullus diſsſsentit pactum de retrouendendo licitum non cenſsetur, quando cum eo concurrunt aliæ coniecturæ, ex quibus contractus ſsimulatus, & in fraudem vſsurarum factus præſsumi poſsſsit: quia tunc mutat eius primæuam naturam, & præſsumptionem fœnoris inducit, per text. in d. cap. ad noſstram de empt. & vendit, & in d. cap. illo vos de pignoribus: & obſseruant omnes Authores num. 5. relati, qui præfatam reſsolutionem ſsic explicarunt, & inter alios Caualcanus d. deciſsione 1. num. 17. Menochius lib. 3. d. præſsumptione 122. num. 16. & 17. dicens nihil referre, quod pactum collatum ſsit in vo|

p. 143

luntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullæ coniecturæ ſsunt fraudis, doli, vel vſsurarum, & referens Couarr. Lupum, & Cœpolam, sic tenentes.

Tertiò conſstituo, pactum de retrouendendo, adeò in

* ſse licitum eſsſse, vt valeat, etiamſsi ita conceptum ſsit, vt non niſsi poſst certum terminum liceat redimere, & ſsic reſstricta & limitata poteſstate recuperandi: quod tenuerunt Faber, in l. vlt. C. de pactis pignorum, qui loquitur expreſssè, etiam in contractu pignoris, dummodò reſstrictio facultatis luendi non excedat triginta annos, vt ibi dicit per illum textum Bald, in cap. 1. de feud. Dat. in vic. leg. commiſsſs. col. 2. in verſsi. quæro de quibuſsdam pactis. Abbas in conſs. 69. videtur primò, volum. 2. Petrus Cinus collect. Ange. Alex. Corneus, Cæpola. Tiraq. Couar. Berous, Ioannes de Medina, Ant. Gomez. Didacus Perez. & Caldas Pereira, quos adducit, & ſsic de cenſsibus, lib. 1. cap. 7. num. 7. Azeuedius in l. 4. tit. 6. num. 35. & 36. lib. 8. nouæ collect. Regiæ. Maſscardus de probationibus, tom. 1. concl. 441. num. 4. 5. & 6. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. num. 65. & num. 75. lib. 2. eruditè Decianus in conſs. 2. num. 131. & 132. lib. 2. vbi dicit, quòd nulla lex, aut Decretalis prohibet talem venditionem, & tale pactum, & licèt aliqui tenuerint, quod iſstud pactum limitans poteſstatem redimendi, ſsit aliqualiter ſsuſspectum; attamen quòd omnes concordant in hoc, quòd ſsolum iſstud pactum de per ſse non ſsufficit ad arguendum contractum vſsurarium; ſsed oportet, quòd interueniat modicitas pretij, & quod ſsit conſsuetudo fœnerandi: & ita concludere Cæpolam, Romanum. Socinum. & alios ibi relatos.

Denique, quòd omnes Authores adducti in contra

*rium ab eodem Deciano ibid. ex num. 17. (alios plures adducunt Maſscardus dicta concl. 441. in principio, Felicianus, & Azeuedius vbi ſsuprà) non dicunt ſsolam hanc coniecturam ſsufficere; quia pactum de per ſse eſst licitum, & niſsi concurrat aliqua ſsuſspicio vſsurarum, non efficitur ſsuſspectum, vt probat apertè text. in d. cap. ad noſstram, de emp. & vend. vbi non ſsolùm erat ſsimile pactum ad tempus, & reſstringens poteſstatem, ſsed modicitas pretij, & aliæ plures coniecturæ, vt Decianus ipſse aduertit vbi ſsupra, cui accedo libenter, & vltra

* eum ſsic admoneo intelligenda ea, quæ in propoſsito tradiderunt Hieronymus Gabriel in conſs. 74. num. 5. Lofredus in conſs. 52. num. 31. & Cephalus in conſs. 496. num. 49. lib. 4. quatenus dixerunt, pactum purum & ſsimplex de retrouendendo, non eſsſse ita ſsuſspectum, ſsicut illud de retrouendendo poſst certum tempus: Id enim ita demùm intelligendum eſst procedere, ſsi cum eo pacto modicitas pretij, aut coniectura alia concurrat, quæ fraudis ſsuſspicionem inducere poſsſsit; aliàs enim pactum de retrouendendo, etiam poſst certum tempus de per ſse non eſst illicitum, neque ſsuſspectum, vt rectè aduertit Ioannes Vincentius Hondedeus (qui Decianum dumtaxat refert) d. conſs. 33. num. 65. volum. 2. Erunt hæc notanda ad vnum ad quod nullus hactenus animaduertit; & verè prætermitti non poteſst, deceptũdeceptum, inquãinquam, Aluarum Valaſscum in conſsultat. 41. per totam: is enim in

* quæſstione propoſsita ibi, nempe quòd Gregorius emit certas frumenti menſsuras annuas, ex quibuſsdam molendinis, ducentis aureis, & pacti ſsunt, vt vſsque ad quinquennium venditor poſsſset retrahere prædictam venditionem reddito pretio quod accepit, & inſsuper conuenerunt, vt non niſsi lapſso biennio illius quinquennij inciperet facultas retrahendi; conſstanter defendit, huiuſsmodi venditionem adiecto tali pacto vſsurariam eſsſse: & mouetur triplici ratione; in primis, quia nulla alia cogitatione id pactum videtur appoſsitum, niſsi vt ex pecunia certum lucrum intra illud certum tempus neceſsſsariò & ſsecurè proueniat, & ſsic contractus redditur vſsurarius. Secundò mouetur ex l. 4. tit. 6. lib. 8. nouæ Compilationis, de qua ſsupra: æquiparando caſsum illum, quo cùm pacto de retrouendendo ſsit appoſsita expreſssè conditio de lucrandis fructibus rei venditae ab ipſso emptore (quo caſsu pactum huiuſsmodi damnatur ab illa lege) caſsui, quo adiicitur ea conditio, quòd non niſsi poſst certum tempus incipiat res poſsſse redimi: quoniam tunc ſsic eſst certum lucrum, ſsicut in alio caſsu. Deinde & tertiò mouetur, dicens quòd retorcutio text. in d. cap. ad noſstram, non eum torquet, quia in caſsu ita ibi contingente loquitur, non ſsecus dicturus, ſsi ſsolùm proponeretur, venditionem factam eſsſse cum pacto redimendi intra certum tempus, & inſsuper adiecto pacto, vt non niſsi poſst lapſsum aliquod tempus, ex illo conſstituto non incipiat poſsſse redimi: ac denique in fine dictæ conſsultat. in hunc modum ſscribit: Sed ego vix vnquam obtinere potui ſsecundùm hanc opinionem iudicari, quia Iudices multoties non id, quod certius eſst ſsequuntur, ſsed Do

*ctorum turbam. Et hactenus prædictus Author, qui, vt vides, decipitur apertè, vt conſstat ex his, quæ diximus ſsuprà, ex num. 9. cum ſseqq.: Ex quibus euidenter probatur, quod ſsolùm iſstud pactum de per ſse, non ſsufficit ad arguendum contractum fœneratitium; ſsed oportet, quòd ſsimul concurrant alia, ex quibus fœnerandi voluntas valeat deprehendi, vt cum magis communi ſsententia probarunt Authores omnes relati ſsuprà. Deinde quia cùm pactum iſstud de per ſse illicitum non ſsit, ſseu ſsuſspectum, nec à iure improbatum, non reddit contractum vſsurarium, nec etiam eo animo, eâue cogitatione cenſsetur adiectum principaliter, quam præfatus Author conſsiderauit, ſsed potiùs abſsque vlla fraude, vt iure & facultate ſsibi à lege conceſsſsa quiſsque vtatur: ex quo nemini cenſsetur iniuria fieri, nec fœneratitij contractus præſsumptio deſsumi poteſst in dubio, iuxta ea, quæ in initio huius capitis dicebamus: maximè cum pactum iſstud de retrouendendo, in caſsu prædicto appoſsitum eſsſset in fauorem, & gratiam venditoris ipſsius, qui potuit hanc liberalitatem exercere modo ſsuo; nec inde arguitur ſsuſspicio fraudis, quippe cùm illius nulla alia coniectura interueniat, vt cum aliis obſseruauit eruditè Decianus dict. conſs. 2. num. 135. lib. 1.

Prætereà non obſstat text. in d.l. 4. tit. 6. lib. 8. nouæ Compilationis, quæ, vt dixi ſsuprà, num. 6. pactum de retrouendendo indiſstinctè non improbat, ſsed eo dumtaxat caſsu, quo expreſsſsim adiicitur conditio de lucrandis fructibus; tunc enim præſsumit lex illa vſsuram, & fraudem contractûs, ex ratione conſsiderata per Azeuedium, & Felicianum in locis relatis ibi: quod non ita præſsumitur, quoties prædicta conditione non expreſsſsa dumtaxat tempus exprimitur, poſst quod redimere liceat; id enim longè diſstat, & diuerſsam rationem conſstituit, quâ eiuſsdemmet Authoris æquiparatio, aut argumentum non ſsubſsiſstit: quamuis enim is, qui eo modo & pacto emit, habeat intentionem interim lucrandi aliquid ex re empta, ob hoc tamen non debet dici committere vſsuram, quia hæc ſsua intentio conformis eſst diſspoſsitioni iuris communis, nec de re omninò certa, aut firma, imò & conformis eſst æquitati naturali, vt latiùs, atque eruditè fundat Berous in d. cap. ad noſstram, de empt. & venditione, num. 26. in verſs. præterea falſsum eſsſse arbitror, qui eleganter loquitur in propoſsito, & ipſsius doctrinâ & theoricâ, concludenter conuincitur præcipua ratio, quâ monetur Valaſscus. Denique in ſspecie, quam ipſse Valaſscus propoſsuit, torquere deberet eum deciſsio text. in d. cap. ad noſstram, quia ex verbis eiuſsdem ſsatis apertè deprehenditur, ſsecus dicturum Romanum. Pontificem, ſsi ſsolùm proponeretur, venditionem factam cùm pacto de retrouendendo, conditione prædicta adiecta: ex quo vt moueretur ad ſsic dicendũdicendum, plures ſsimul concurrentes coniecturas inſspexit, vt ex ipſsius text. contextura colligi poteſst, & latius à me probabitur infrà: quapropter rectius quidem fecerunt, & non Doctorum turbam, vt dicebat Valaſscus, ſsed communes potiùs, ac veras reſsolutiones ſsequuti ſsunt ij, qui ſsecundùm opinionem ipſsius, nunquam iudicare voluerunt.

Quartò conſstituo, quòd contractus ſsimulatus, vel

* fictitius in fraudem vſsurarum, multis modis committi

* |

p. 144

dicitur: & in terminis, quòd quinque modis poſsſsit committi, oſstendit Berous, ad quem ſstatim referendi non animaduertunt, nec re ferunt eum, in d. cap. ad noſstram de empt. & vendit. num. 13. per totum: quòd verò committatur quatuor modis, poſst Afflict. & Barbat. dixit Menochius lib. 3. d. præſsump. 122. num. 1. Tribus

* modis dixit Becius in conſs. 52. num. 29. Bertrandus in

* conſs. 175. column. 2. lib. 2. Maſscardus de probationib. tom. 1. concl. 438. num. 12. Hyppol. Riminald. in conſs. 260. n. 16. & 18. lib. 3. & in conſs. 355. n. 97. & 98. lib. 4. & in conſs. 611. ex n. 37. vſsque ad n. 47. lib. 6. Inter prædictos modos

* primus eſst qui ad rem noſstram pertinet (idcircò prætermittam alios) quando ſscilicet de vno contractu ad alium ſsimulatio datur, quia verè vnus contractus, putà Mutui, vel Pignoris celebratur, ſsed expreſssè alium celebrari, putà emptionis & venditionis ſsimulatur: ſsic loquitur totus titulus C. plus valere quod agitur, & c.l.

* empti fides, C. de contrahenda emptione, & text. in d. cap. ad nostram, de emptione & venditione, & in cap. illo vos, de pignoribus, vt rectè aduertit Berous in eodem cap. ad noſstram, num. 13. in verſs. quandoque, & eum non referens, ſsic tradit Maſscardus de concluſs. 438. num. 12. Menochius lib. 3. d. præſsumptione 122. num. 1. Et in pro

*poſsito caſsu, an contractus dici poſsſsit ſsimulatus, vel fictitius in fraudem vſsurarum, ſsi vnus ſsimularet tantùm, & alius non, vel ſsi non conſstaret quòd originalis cauſsa fuerit cauſsa Mutui, vel facta non fuiſsſset mentio de mutuo, aut ẽptoremptor arbitraretur emere, licèt alios exiſstimaret accipere mutuo, tractant Maſscard. de probationib. tom. 1. concluſs 441. num. 10. & 11. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. ex num. 36. vſsque ad num. 42. lib. 2. vbi vide omninò & ibid. num. 39. an contractus huiuſsmodi licitus ſsit in foro conſscientiæ.

Quintò conſstituo, quòd contractus vſsurarius, vel fi

*ctitius, aut ſsimulatus probatur ex coniecturis & præſsumptionibus, ſsic vt aliquando ſsufficiant etiam leues coniecturæ, aliquando, verò vrgentes, aut fortiores coniecturæ neceſsſsariæ ſsint, nec in hoc certa poſsſsit conſstitui regula, ſsed Iudex ex ſsuo arbitrio determinare debeat, quæ coniecturæ ſsint ſsufficientes, aut non ſsufficiant, ita communiter DD. in d.c. ad noſstram, de emp. & vendit. & in d.c. illo vos, de pignoribus, & poſst infinito alios Afflictis deciſs. 40. num. 19. Cephalus in conſs. 198. num. 16. lib. 2. Burſsatus in conſs. 321. num. 52. lib. 3. & in conſs. 153. num. 17. & ſsequent. lib. 2. Becius in conſs 52. num. 46. & num. 51. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſsil. 74. num. 15. Decianus in conſs. 2. à principio, vſsque ad numerum 12. lib. 1. & in conſs. 104. à princip. lib. 2. Bonifacius Rogerius in conſs. 53. num. 27. & 28. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 509. num. 5. & 6. & vide in conſs. 9. Maſscardus de probationibus tomo 1. concluſs. 438. num. 7. & ſsequentibus, & tomo 3. concluſs. 1142. per totam, vbi vide latiſsſsimè; optimè Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. ex num. 1. vſsque ad numerum 8. & num. 50. vſsque ad num. 58. lib. ſsecundo, Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 262. & 263. Menochius lib. 3. præſsumptione 122. ex num. 5. vſsque ad num. 8. & in conſs. 109. num. 7. lib. 2. & de arbitrarijs, lib. 2. centuria 1. caſsu. 13. & centuria 3. caſsu 257. vbi cum Baldo admonuit nonnulla, quæ ob

*ſseruare debet Iudex, vt pronunciet ex coniecturis contractum eſsſse ſsimulatum, ſsic & per contrarias coniectu

*ras, aut præſsumptiones alias conſstare poteſst, quòd contractus geſstus, in veritate fuit contractus verus, aut emptionis & venditionis contractus; & tunc ceſsſsant omnes contrariæ coniecturæ ſsimulationis, & vſsuræ, & contractus iudicatur ſsecundùm naturam emptionis & venditionis, licèt ſsi concurreret læſsio enormiſsſsima vltra dimidiam iuſsti pretij, contractus veniret reſscindendus per beneſsicium l. 2. C. de reſscindenda venditione, vt eleganter annotauit Euerardus in conſs. 150. num. 5. & 6. Decianus in conſs. 2. num. 161. lib. 1. & cum aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſsil. 33. numero 59. & 60. lib. 2.

Sextò conſstituo, contractum vſsurarium, fictitium,

* aut ſsimulatum in fraudem legis, multis coniecturis probari: ſsiue multas eſsſse, diuerſsásque coniecturas, & præſsumptiones, quæ adduci ſsolent ad præſsumptionem vſsuræ, ſsimulationis, aut fraudis, easque aliquando obſstare, aliquando verò remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circumſstantiæ patiuntur, & latiſsſsimè explicarunt Doctores communi ter in d.c. ad noſstram, & in dict. c. illo vos. Iac. Mandellus de Alba, in conſs. 509. per tot. Ro

*landus in conſs. 40. per tot. lib. 2. & in conſs. 96. per tot. eodem libro. Boërius in conſs. 52. per totum, lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſs. 74. per totum, lib. 1. Maſscardus de probationibus, tomo 1. concluſs. 439. & ſseq. vſsque ad concluſs. 449. Tiberius Decianus in conſs. 2. ex num. 1. vſsque ad num. 22. & num. 31. 36. & 37. & num. 56. & 65. & num. 83. & ſsequentibus, & num. 97. & 98. & num. 132. vſsque ad num. 137. & num. 176. & 177. volumine 1. vbi commendo, dicit enim quamplurima in hac materia

* neceſsſsaria, circa præſsumptiones & coniecturas admittendas, vel non admittendas, & probationem earum, & diſstinctè explicat, quando ſsimulatio contractûs in fraudem vſsurarum ſsit legitimè probata, & in conſs. 104. per totum, lib. 2. & in conſs. 62. per totum lib. 3. & in conſsil. 23. ex num. 17. vſsque ad numer. 23. & in conſsil 28. ex num. 10. lib. 5. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſsil. 107. ex num. 18. cum multis ſsequentibus, Hyppolitus Riminaldus in conſs. 62. ex num. 6. vſsque ad numer. 21. lib. 1. & in conſs. 433. lib. 4. & in conſs. 725. lib. 6. Caualcanus deciſsione prima, ex num. 16. cum multis ſsequentibus, parte 2. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 2. ex num. 63. vſsque ad numer. 135. Camillus Borrellus in conſs. 87. per totum, Menochius in conſs. 109. per totum, lib. 2. & præſsumptione 122. per totam, lib. 3. vbi vide omninò; congerit enim eo in loco viginti & ſsex præſsumptiones, aut coniecturas contractûs ſsimulati, & vſsurarij, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. per totum, lib. 2. vbi latè, & eruditè loquitur. Achilles Pedrocha in conſs. 36. ex num. 7. vſsque ad num. 126. vbi etiam latiſsſsimè recenſset coniecturas quamplurimas, ij omnes, & alij plures Authores, quos conſsultò duxi prætermittendos, dum tot, tantasque congerunt coniecturas, aut præſsumptiones quibus ſsimulatio, aut vſsura contractûs probari poteſst, ſsupponunt apertè, aut verè expreſsſsim præſsentiunt,

* non requiri neceſsſsariò, quòd interueniant coniecturæ poſsitæ d.c. ad noſstram, de empt. & vendit. & in d.c. illo vos, de pignoribus, ad conuincendum contractum fœneratitium, ſsed præter enumeratas ibi, ſsufficere, quòd aliæ æquipollentes coniecturæ, vel ſsimiles, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant, quæ fraudem aperiant: quoniam ſsi ſstandum eſsſset dictis coniecturis tantùm in iure ſscriptis, non conuincerentur vſsurarij, qui de facili tanquam aſstuti reperirent alios modos contrahendi, vt in terminis cum Laur. de Rodulph. Siculo, Ancharano, & Abbate, ſsic aduertit Rolandus in conſs. 40. num. 23. lib. 2. Gratus in conſs. 11. num. 15. in verſsic. & licèt lib. 2. Portius in conſsil. 1. num. 3. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 65. Hieronymus Gabriel. in conſs. 74. num. 21. Decianus in conſs. 105. num. 28. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo de vſsuris, quæſstione 11. num. 7. & num. 25. fol. 226. & 227. Caualcanus deciſsione prima, ex num. 8. vſsque ad numer. 16. parte 2. vbi optime aduertit, quod Doctores tres illas coniecturas, pactum, inquam, de retrouendendo, modicitatem pretij, & quòd ſsit emptor, vel venditor ſsolitus fœnerari, non nominant frequentiùs, quàm alias, per modum limitationis, aut reſstrictionis, vt ſsemper, & neceſsſsariò illæmet tres adeſsſse debeant ad conuincendum contractum fœneratitium, ſsed per modum exempli & demonſstrationis, ſsic vt ſsufficiat, ſsi aliæ æquiualentes, vel apenè fraudem detegentes concurrant. Addiderim ego libenter, neque etiam eſsſse de mente Pontiſsicis Maximi, in d.c. ad noſstram, & in d. c. illo vos, ad coniecturas ibi poſsitas ſse reſstringere, ſsic vt ex alijs ſsimilibus, vel maioribus, aut æquipollentibus, contractum non dãnaretdamnaret, ſsi hæ propoſsitæ fuiſsſsent, aut ſsi |

p. 145

conſstaret ſsibi, quòd coniecturæ aliæ eandem rationem habentes interueniſsſsent: ſsed ex illis contractum damnaſsſse eundem Pontificem maximum, quia verè interuenerunt in caſsibus, de quibus ibi agebatur. Ratio autem eorum iurium, quòd plus valere debeat, quod agitur, quàm quod ſsimulatè concipitur, ne etiam cuique dolus ſsuus patrocinari debeat, aut vſsuris, & in honeſstis lucris via aperiri; ita generalis eſst, & rectè conſsiderata, vt quoſscunque alios contractus, & quaſscunque alias coniecturas ſsufficientes ad ſsimulationem præſsumendam comprehendant, vt ex ſserie eorundem iurium non obſscurè deduci valet.

Septimò conſstituo, pacti de retrouendendo nomina

*tionem, apud omnes iuris Interpretes probatiſsſsimam eſsſse, & receptiſsſsimam, & ſseruari poſsſse, cùm validè contractui venditionis accedere poſsſsit pactum huiuſsmodi, & nihil repugnet; verè tamen nullam legem eſsſse ciuilem,

* aut canonicam de tali pacto loquentem, vt non malè contendunt Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem num. 16. Ioannes Corraſsius miſscellan. iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 1. Alexander Raudenſsis deciſs. 16. num. 176. & 179. nec diſsſsentiunt Couarr. Decianus, & Caldas Pereira, vt ſstatim videbimus; nam in primis in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, ne ver

*bum quidem eſst de pacto de retrouendendo, vt malè intellexerunt Doctores communiter, ſsed tantùm de reſstituenda re pro eodem pretio; quæ inter ſse non parùm differunt, vt oſstendunt Corraſsius d.c. 9. num. 1. & Cagnolus in dict l. 2. num. 12. Raudenſsis vbi ſsupra, ex num. 176. Deinde in dict. cap. ad noſstram, de emptione &

* venditione, ſsimilis omninò pactio eſst, nec loquitur ille textus in pacto de retrouendendo, ſsed reſstituendo rem & pretium: quod patet ad oculum, nam inter emptorem & venditorem conuentum eſst, quòd ſsi venditor pretium reddidiſsſset, aut obtuliſsſset, res vendita illi reſstitueretur; quod pactum, vt dixi, longè diſstat à pacto de retrouendendo, vt aduertunt Corneus in conſs. 4. lib. 1. Ruinus in conſs. 16. num. 11. libro 4. Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 14. Corraſsius Miſscellan. lib. 3. dict. c. 9. num. 1. in verſsic. omninóque. Couarruu. variarum reſsolutionum. lib. 3. cap. 8. num. 4. columna 3. in verſsiculo, præſsertim quod in eiuſsdem decretalis ſspecie. Decianus in conſs. 2. num. 133. lib. 1. Caldas Pereira in l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate, num. 60. in verſs. & re vera ſsi aduertamus. Denique in dict. c. illo vos de

* pignoribus, diuerſsa omninò pactio adiecta fuit venditioni, vt conſstat ex illis verbis: Cùm venditioni prædictæ talis adiecta fuerit conditio, vt ſsi à tempore contractûs vſsque ad duos proximos annos præfato T. emptio diſspliceret G. pater H. ab inde vſsque ad annum. vigeſsimum, ſsex libras (perceptis fructibus computatis in ipſsis) dare deberet: Imo,

* & vltra prædictos Authores, neque leges Regiæ huiuſsce pacti de retrouendendo mentionem faciunt, ſsed potiùs loquuntur in pacto de reſstituenda re vendita, vt apertè deprehenditur ex verbis l. 42. in principio, titulo 5. partita 5. & in lege. 4. titulo 6. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ: & ſsic videtur intelligere Gregorius Lopez in ſsummario dict. l. 42. partitæ, in hunc modum ſscribens: Pactum appoſsitum de reſstituenda re vendita, quandocunque pretium daretur, eſst ſseruandum, &c. Quòd ſsi dixeris, verbum poſsitum in dictis iuribus, reſstitutionem denotare;

* tamen quia reſstitutio huiuſsmodi mediante retrouenditione fit, dici poſsſse pactum de retrouendendo, vt plerique reſspondent, qui communem opinionem ſsuſstinere, contendunt: adhuc procul dubio remanet dubium ex

* his, quæ reſspondens rationibus communis ſsententiæ, non malè conſsiderauit Cagnolus in dict. l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 14. 15. & 16. qui num. 12. inter

* pactum de retrouendendo, & de reſstituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in d.l. 2. & in dict. cap. ad noſstram, eam differentiam conſstituit, quam cum Aretino probauit etiam Corraſsius Miſscellan. iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. in principio. Alexander Raudenſsis deciſsione 16. num. 176. & 179. quod pactum de retrouendendo nudum continet factum, ita quòd emptor precisè retrouendere non cogitur, ſsed liberatur ſsoluendo intereſsſse, per text. in l. ſstipulationes non diuiduntur, in verſsic. Celſsus ff. de verbor. obligat. Pactum verò de reſstituendo rem reſstituto pretio, cauſsam bonorum continet, ideſst, dominij transferendi, & ſsi reſstituendæ rei facultas adeſst, præcisè ad reſstituendum quis adſstringitur: Quæ tamen

* differentia mihi nullo pacto placere poteſst, etſsi iuxta mentem communis ſsententiæ procedat; & ad ſsic dicendum moueor principaliter ex his, quæ ſscripſsi c. 13. lib. 1. num. 14. vbi obligationem facti præciſsam eſsſse, cum ' faciendi facultas adeſst, defendi, & alios Authores ſsic tenentes retuli. Nec etiam hodie probari poſsſset poſst deciſsionem l. 42. titul. 5. partit. 5. in illis verbis: Dezimos que ſsi tal pleito fuere en la vendida, que debe ſser guardado, & ibi: E ſsi pena non fueſsſse pueſsta en el pleyto, entonze el comprador es tenudo de tornar la coſsa en todas guiſsſsas ſsi es en ſsu poder, è ſsi en ſsu poder non es, debe de pechar al vendedor todos los daños, è los menoſscabos, quart le vinieren, porque no torno aquella coſsa, que aſsſsi auia vendido, & ibi Gregorius Lopez verbo, de tornar, ſsi animaduertit in ſsummario eiuſsdem legis, & dicit, quòd emptor non liberatur ſsoluendo intereſsſse: quod etiam in terminis iuris communis verius crederem, licèt Corneus, Cagnol. Aretinus, Socinus, Alexander Caſstrenſsis, Neuizan. & alij, ac cum illis Alexander Raudenſsis, deciſsione 16. num. 119. & 180. contrà tenuerint: Socinus tamen & Gozadinus, ac cum illis Petra de fideicommiſsſsis, quæſstione 8. num. 197. hanc noſstram opinionem tuentur, nec inter pactum reſstituendi, aut retrouendendi differentiam conſstituunt, indiſstinctè potiùs compelli promiſsſsorem ad retrouendendum affirmant.

Octauò conſstituo, totius huius materiæ dilucidam,

* & veram explicationem pendere ex veta interpretatione text, in cap. ad noſstram, de empt. & vendit. & in c. illo vos, de pignoribus, qui ſsunt fundamentum huius tractatus, ac de intellectu eorum eleganter tractaſsſse, & varias interpre

*tationes cumulaſsſse in multis locis, (alijs prætermiſsſsis, quos referam quæſstione ſsequenti) Beroum, & Burgenſsem in d.c. ad noſstram, Nauarrum in repetitione c. final, num. quarto de vſsuris, & in repetitione capit, primi, numero decimo quarto quæſstione tertia. Couarr. variar, reſsolut. libro tertio capit, octauo numero quarto per totum, & cap. 9. num. 1. & 2. per totum. Rolandum in conſs. 58. num. 10. in fine, lib. 4. Cagnolum in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. vſsque ad num. 53. vbi vide omninò, Tiberium Decianum. in conſs 2. num. 10. & num. 132. 133. & 134. & num. 176. & 177. lib. 1. Aluarum Valaſscum conſsultatione 41. in finalibus verbis, in verſsiculo, ſsimiliter. Caldam Pereiram Luſsitanum. in l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate, num. 59. 60. & 61. Hyppolitus Riminaldus in conſs. 218. num. 116. & num. 142. vſsque ad num. 148. lib. 2. Caualcanum. deciſs. 1. num. 74. part. 1. Menochium lib. 3. præſsump. 122. num. 38. & 39. Ioan. Vincent. Hondedeum inconſs. 33. num. 40. & 41. & num. 70. lib. 2. Alexand. Raudenſsem de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 241. & 4. ſseqq. D. Felicianum de Solis, qui prædictos Authores non refert, de cenſsibus, libro 1. cap. 6. numero, decimo tertio ad finem, & numero decimo quinto per totum, Ludouicum Molinam è Societate Iesv Religioſsum de iuſstitia & iure, tractatu ſsecundo, diſsputatione 375. columna 6. folio. 789. in verſs. quamuis autem maior horum omnium: & aliorum quamplurimorum ſscriptis attenté, ſsæpéque reuolutis, veram ſsperamus dictarum Decretalium interpretationem allaturos. Anteà tamen accedamus ad indagationem vulgatæ equidem, & mille in locis agitatae, ſsed nondum abſsolute, aut diſstinctè ſsatis, vt arbitror, explicatæ quæſstionis; ex illa enim & verus dictorum iurium intellectus pendet, & placita communia Doctorum, pariter & mentes eorum faciliùs percipi valent: Quæſstio

* autem in hoc conſsiſstit, an ſscilicet pactum de retrouendendo cum pretij rei emptæ modicitate, faciat contractum ſsimulatum cenſseri, & factum in fraudem vſsura|

p. 146

rum, hoc eſst contractum fuiſsſse pignoris, aut mutui, an verò tria ſsimul concurrere debeant, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari? Et in primis, quòd duo ſsufficiant ad arguendum

* contractum fœneraritium, pactum de retrouendendo, & modicitas pretij, voluit Gloſsſsa in cap. conqueſstus de vſsuris, & ſsequuti ſsunt infiniti Authores, quos ſsummatim referam, quia præcitantur ab aliis, Panormitanus ibid. & in d. cap. ad noſstram de empt. & vendit, num. 4. & in conſs. 76. lib. 1. Innocentius, Ioannes Andreas, Anton. Butrius Ioan, de Anania, & Ioannes Imolenſs. in eodem cap. ad noſstram, Ambroſsius de Vignate in cap. ſsalubriter de vſsuris, & ibid. Andreas Siculus, & in conſs. 51. lib. 1. Archidiaconus, Hoſstienſsis, Albericus, Antonius Roſsellus, Ioan. de Caſstellio Epiſscopus Vicentinus. Signorolus. Benedict de Plumbi, Fulgoſsius, Bernard. Gofredus, Speculator, & Thadeus de Vicomercato, Proſsdociſsimus de Comitibus, Ioan.Franc, de capitibus liſstæ, Henricus de Alauio, Alex. Caſstrenſsis, & Bened. quos omnes cumulat Veronen. in tract, deſsimulat. contractuum in 6. caſsu, addens Collegium Mediolanenſse, pariter & Papienſse ſsic conſsuluiſsſse, & Alber, ſse coram magnis peritis ſsic obtinuiſsſse. Chriſstophor. de Caſstel. in conſs. impreſsſso poſst tractat. maleficiorum Bonifacio Vitalini, Alex, ipſse addens Bald. & Panor. ſsic tenuiſsſse, Barbatia, Abbas, Anton. Burg. Angelus, Roman. Guido Papæ, Bald. Nouellus, Iacob. de Puteo. Lancel. Decius, Mandoſs. Gratus, Caſsſsiod. Afflict. Corn. Bertran. Bart, de Capua, Thom. Ferrat. Pariſs. Ambroſs. Vignat. Calcan. Dominicus de Sanct. Geminiano, Ioan, de Aueraria, Cotta, Ioan. Bapt. Lupus, Iacob. à ſsancto Georgio, Grammaticus, Craueta, Capra, Chaſsſsan. Natta, Socin. iun. Riminaldus ſsenior, Michaël Graſsſsus, Viuius, Emanuel Suarez, Card. Albanus, & Moderni Galli, quos omnes in vnum recenſsuit, & hanc partem conſstanter defendit Hyppolit. Riminald. in conſs. 218. ex num. 122. vſsque ad num. 147. lib. 2. & ante ipſsum, maiorem partem prædictorum Authorum congeſsſsit Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. qui dicit, quòd maiori ſstudio quàm anteà chartis reuolutis, enumeratiſsque, & ponderatis Doctoribus inuicem contrariantibus, hanc opinionem magis communem eſsſse, fatendum eſst, vt etiam fatetur, & amplectendam tanquam magis ſsalutiferam animæ: dicit Rolandus in conſs. 40. num. 13. & numero 21. & num. 24. & in conſs. 96. num. 19. & 20. lib. 2. Cæſsar Vrſsillus ad Afflictum deciſsion. 65. Beneuenutus Stracha in addition. ad Crauetam, in conſsil. 156. Philippus Decius in conſs. 692. Antonius Gomezius tomo 2. variarum, c. 2. num. 27. Aluarus Valaſscus conſsultatione 70. num. 6. vbi dicit hanc opinionem approbatam conſstitutione Regia Portugalliæ, quæ etiam quando venditio fit iuſsto pretio, iudicat contractum eſsſse vſsurarium, ſsi homo eſst ſsolitus fœnerari. Franciſscus Becius in conſsil. 52. num. 47. Ludouicus Bologninus ad Ananiam in conſs. 48. Gerardus Luppus, & alij, quos adducit Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſsione 447. num. 30. ſsecundo, 3. & 4. qui tamen in hac opinione firmiter non inſsiſstit, ſsed intelligit declarandam, vt ibidem declarauit num. 7. Verùm receptiſsſsimam eſsſse ſsententiam cum alijs multis dixit Menochius lib. 3. præſsumptione 122. num. 3. quamuis ipſse aliter ſsentiat, vt dicetur infrà, Ioannes Corraſsius Miſscellan. iuris ciuilis, lib. 3. c. 9. num. 8. qui magis in hanc opinionem inclinat: quam etiam crebriùs ſsequuti ſsunt Cameræ: Imperialis Aſsſseſsſsores, veluti ſsecuriorem, & communiorem, vt firmat Minſsingerus ſsingularium obſseruationum, centuria 3. obſseruatione 62. quamuis ipſse Didaci Couarr. ſsententiam ſsequutus, Doctorum contrarietatem componendam eſsſse arbitratus fuerit, vt infrà dicetur: & crebriorem opinionem appellat Achilles Pedrocha in conſs. 36. num. 82. magis communem, ac receptam Bonifacius Rogerius in conſs. 53. n. 12. lib. 1. Ariſsminus Tepatus variar. lib. 2. fol. 124.

Videamus nunc, quæ ſsint præcipua huius ſsententiæ fundamenta: & quidem Thomas Ferrarius in cautela

* 17. nonnulla adducit, quæ Doctores alij ante eum tradiderant: vnum Couarr. variar. reſsolutionum. lib. 3. cap. 8. num. 4. tria Cagnolus in d.l. 2. C. de pact, inter emptorem & venditorem num. 50. in verſsic. fundatur principaliter: vnum Roland. in conſs. 40. num. 22. lib. 2. duo Hippolyt. Riminald. in conſs. 218. num. 138. & ſseq. lib. 2. vnum Cald. Pereira in l. ſsi curatorem habens, verb. ſsua facilitate, n. 60. duo D. Felicianus de Solis de cenſsib. lib. 1. c. 6. n. 13. in verſs. pro qua opinione ſsolet, & nouiſsſsimè omniú pro hac opinione vnum dumtaxat fundamentum expendit And. Fachin. controu. iur. lib. 2. c. 12. in verſs. fundament, huius ſsententiæ, fol. 151. idque deducit ex

* text. in d.c. ad noſstram, de empt. & vendit. In effectu autẽautem ad ſsequentia debent eorũeorum omniũomnium fundamenta reduci.

Primum deducitur ex text. in d. cap. illo vos, de pignoribus, prout eum communiter expendunt Doctores: ſsed vereor quidem ne decipiantur, quoniam quæſstio prædicta procedit in contractu emptionis cum pacto de retrouendendo, data modicitate pretij; termini autem illius textus penitùs ſsunt diuerſsi, atque in eo plura alia concurrebant, vt mox dicetur, & cum iudicio aduerunt Cagnolus in d.l. 2. n. 52. in fine. Couarru. variar. reſsol.

* lib. 3. p. 9. n. 2. & 3. Tiber. Decianus in conſs. 2. n. 177. lib. 1.

Secundum deducitur ex text. in d. cap. ad noſstram, de empt. & vendit. illum hoc modo inducendo; nam textus inquit, re vera contractum fuiſsſse fœneraritium, quod inquit patere ex eo, quòd factum fuit pactum de retrouendendo cum modicitate pretij, quæ vix dimidiam iuſsti pretij tangebat, & conſsequenter Romanus Pontifex in his dumtaxat qualitatibus videtur ſse fundare, & non in aliis, vt Antonius Burgos contendit in eodem cap. ad noſstram, num. 47. & illum ſsequutus Hyppol. Riminald. in conſs. 218. num. 142. & 143. lib. 2. nec videtur ab eis diſsſsentire Menochius lib. 3. præſsumpt. 122. num. 138. & 139. verè tamen ille text. retorqueri debet in contrariam partem; tum quia in eo vltra prædictas duas coniecturas, erant & aliæ, quæ non leuiter mouebant animum Romani Pontificis, imò præ oculis eius maxima inconſsideratione habebantur, vt poſst Cæpolam tradiderunt Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, num. 52. in verſs. non obſstat, Couar. variar. lib. 3. d. cap. 8. num. 4. Caldas in d.l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate, num. 60. Decianus d. conſs. 2. num. 132. & 133. & 234. & num. 176. & 177. lib. 2. & nullo ex his relato, D. Felicianus de Solis de cenſsibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. in fine. Tum etiam, quia pactum de retrouendendo erat conceptum, vt ante ſseptennium venditor non poſsſset redimere, ſsed à ſseptennio vſsque ad nouennium, vt dicitur in illo texto: ex quo pacto clarè apparebat, quòd emptor volebat eſsſse certus de lucro ſsuæ pecuniæ ex perceptione fructuum per dictum ſseptennium, & quia pretium ſsolutum vix dimidiam iuſsti pretij contingebat, erat etiam certus emptor quòd ſsi venditor non redimeret à ſseptennio vſsque ad nouennium, ipſse lucrabatur reſsiduum valoris; ex quibus oritur ibi præſsumptio contractus fœneratitij, atque ita non poteſst textus ille ita ſsimpliciter, aut indiſstinctè allegari in fauorem ſsententiæ prædictæ, vt optimè aduertit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſsil. 33. num. 40. lib. 2. Nec valet dicere, quòd Romanus Pontiſsex in eo textu, ſse non fundauerit in petitione mutui, neqneque; in aliis qualitatibus, ſsed dumtaxat in his duabus, qui. bus prædictæ ſentétiæſententiæ ſsequaces mouentur: id enim & repugnat verbis Decretalis illius, & apertè conuincitur per BeroũBeroum ibid. n. 26. in verſs. quæ induct. vt ſstatim dicetur.

Tertium fundamentum conſsiſstit in hoc, quòd ita tenendum ſsit propter authoritarem Gloſsſsarum, & Collegiorum, de quibus ſsuprà, quæ magna eſst. vt probat Riminaldus dicto conſs. 218. ex num. 139. lib. 2. Cæterùm facile reſspondetur rationi huic, fatendo, Gloſsſsæ, & Collegiorum authoritatem magnam eſsſse, & probabilem, non autem neceſsſsariam, nec coactè ſsequendam; maximè vbi in contrarium & iura extant, & rationes fortiſsſsimæ, ac etiam grauiſsſsimorum, multorumque Virorum Authoritates, vt ſstatim videbimus.

Quartum denique fundamentum eò tendit, quòd in propoſsito caſsu non ſsit vera venditio, ſsed Mutuum ſsub |

p. 147

dictis contractibus palliatum, ſsiue quòd de ilio contractu iudicari debeat vt de pignore, cui magis adaptari videtur; quoniam pignus datur pro minori quantitate, quàm valeat, vt per Doctores in cap. ſsignificante, de pignoribus, & reſstituto pretio illud redimere licet, l. ſsi rem alienam, §. omnis, ff. de pignoratitia actione: ideò nòn debet attendi figura contractûs, ſsed quòd verè partes inter ſse agere voluerint, & ita argumentatur Rolandus in conſs. 40. num. 22. lib. 2. Sed reſspondetur, rationem prædictam militare, quando conſstare poteſst ſsub contractu emptionis & venditionis Mutuum palliatum interueniſsſse, ac in fraudem vſsurarum, contrahentes emptionem & venditionem ſsimulaſsſse; tunc enim potiùs attendi debet, quod verè actum eſst, quàm id, quod ſsimulatè conceptum fuit. Cæterùm ex pacto de retrouendendo, nulla fraus, nulla vſsura deprehendi valet, cùm id validè & lege ipſsa approbante contractui emptionis adiiciatur, vt ſsuprà dixi, & in terminis adnotauit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 33. num. 64. & 63. lib. 2. nec etiam ex modicitate pretij, quæ à lege non improbatur, nec arguit contractum fœneratitium etiam alijs concurrentibus, niſsi quando illud eſst valde tenue reſspectu valoris rei, aut cum aliæ coniecturæ concurrunt, vt per Abbatem in d.c. ad noſstram, in ſsecundo caſsu, Gratum in conſsil. 157. num. 5. lib. 2. Iaſsonem in conſs. 151. num. 2. in fine, lib. 4. & dicemus infra in quarta opinione. Vnde ex prædictis duobus non debet ſsuſspicio vſsuræ deduci, niſsi alia concurrant, ex quibus fraus arguatur. Et per hæc

* habebis reſsponſsum ad alia ſsimilia fundamenta, quæ Authores huius partis ponderarunt communiter: vt ſsic appareat, nihil pro illa adduci, quod verè vrgeat, aut quod non ſsit diſsſsolutum, nec fuiſsſse anteà diſsceptationem hanc ab vllo Recentiorum ſsic digeſstam, aut diminutam videbis.

Vnde ſsuccedit ſsecunda opinio, quod imò hæc duo,

* pactum ſscilicet de retrouendendo, & modicitas, aut iniuſstitia pretij non ſsufficiant ad arguendum contractum fœneratitium, niſsi & tertium accedat, nempè quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari, vel alia coniectura, aut circumſstantia interueniat: quam opinionem tenuerunt Antiqui nonnulli, cum quibus ſsic conſsuluiſsſse dicit Berous in d.c. ad noſstram, de emptione & venditione, num. 26. ad medium, Iacobus de Arena, Cinus, Ioannes Andreas, Ancharanus, Cardinalis Zabarella, Baldus, Albericus, Salicetus, Fulgoſsius, Caſstrenſsis, Angelus, Comenſsis, Romanus, Abbas, Anania, Butrius, Cardinalis Florentinus, Rodulphus, Laurentius de Pinis, Alexander, Cæpola, Corneus, Angelus, Aretinus, Calcaneus, Guido Papæ, Fabianus de Monte, Hoſstienſsis, Socin. ſsenior, Bertran. Decius Afflictis, Ferratius, Boërius, Socinus iunior, Pariſs. & Ruin, quos longa ſserie referunt, & ſsequuntur, & hanc opinionem veriorem dicunt Tiraquellus de retractu conuentionali, in præfatione, num. 5. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. ad finem, Natta, Conrados, Antonius ab Alexandro, Iaſson, Crotus, Neuiz, Oſsaſscus, Rolandus, Pancirolus, Bellamera, Manſsuerius, Iacobus Nouellus, & alij multi, quos congeſsſserunt Hyppol. Riminald. in conſs. 218. ex num. 108. vſsque ad num. 116. lib. 2. qui contrà defendit ex num. 122. vt ſsuprà dixi, Menochius in conſs. 358. nam. 1. lib. 4. qui hanc opinionem receptiorem, & veriorem dicit, & num. 2. Profitetur in finalibus verbis, quòd ſsi diligenter Authores omnes enumerentur, hæc eſst magis recepta opinio, & apertè videtur ſsequi hanc partem Menochius ipſse de arbitrarijs, lib. 2. centuria 3. caſsu 217. num. 3. vt agnoſscit lib. 3. præſsumptione 122. num. 3. ibi: Et hanc viſsus ſsum ſsequi, Cumanus in conſs. 184. Gozadinus in dict. l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. num. 30. Ioannes Cephalus in conſsil. 289. num. 36. lib. 2. & in conſs. 496. num. 48. lib. 4. latè Berreta in conſsil. 114. Tiberius Decianus in conſsil. 2. ex num. 15. & num. 176. lib. 1. quamuis contrà tenuerit, ſsibimetipſsi contrarius in conſsil. 104. num. 13. lib. 2. Rolandus ſsibi contrarius in conſsil. 96. num. 19. & ſsequentibus, lib. 2. & in conſsil. 58. num. 10. & ſsequentibus lib. 4. Senatus Pedemontanus teſste Oſsaſsco deciſsione 41. & 42. Caldas Pereira in l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate, num. 6. Calcaneus in conſs. 85. Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſs. 447. num. 1. & 9. vbi modificat, & declarat eam, Franciſscus Burſsatus, in conſsil. 153. num. 33. & 34. lib. 2. & in conſsil. 117. n. 12. lib. 1. Ant. Galeat Maluaſsſsia in conſs. 106. n. 18. & in conſs. 107. n. 1. & ſsequent. Ioan. Vincent, de anania allegat. 83. num. 3. qui dicunt hanc eſsſse veriorem, & magis communem opinionem, & quòd plures numero, & pondere, ac nomine celebriores amplectuntur eam, Gamma in deciſsione 138. numero 1. qui dicit de iure communi tria interuenire debere, quæ ſsuperius retulimus, duo ſsolùm de iure regni Portugalliæ, & Additionator eius ibidem, in hanc partem magis inclinat, nec contrariam probat, niſsi paruitas pretij ſsit notabiliter exigua, quando venditor non eſst ſsolitus fœnerari, ſsin minùs quòd debent alia indicia concurrere; huic etiam ſsententiæ videtur magis accedere Borgninus Caualcanus deciſsione 1. ex num. 7. vſsque ad num. 16. parte 2. Hyppolit. Bonaſscos, Coſst. Ioannet. & alij, quos adducit Vincentius Carocius de locato, & conducto, titulo de vſsuris, quæſstione 11. num. 4. & num. 6. vbi expreſsſsim videtur hanc probare opinionem, eamque magis communiter probatam teſstatur Ioannes Vincentius Hondedeus in conſsil. 31. num. 68. lib. 1. & in conſsil. 33. num. 66. lib. 2. Alexand. Raudenſsis de annalogis. lib. 1. cap. 30. num. 255. & magis veram inquit Hieronymus de Cæuallos, qui præfatos Authores non vidit, practicarum commun, quæſst. 224. in fine; adduxit autem pro ſsecunda

* hac opinione, fundamenta ſseptem Cæpola de ſsimulatione contractuum, ex num. 102. quæ retulit Menochius lib. 3. dicta præſsumptione 122. ex num. 33. vſsque ad num. 40. & in effectu ad ea reducuntur rationes Cagnoli in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, num. 51. & 52. in principio. Hyppolit. Riminald. in conſsilio 218. ex num. 115. cum ſsequentibus, lib. 2. Antonij Galeatij Maluaſsſsiæ in conſsil. 106. à principio, vſsque ad num. 7. & in conſsil. 107. ex num. 1. vſsque ad num. 7. Ioannis Vincentij Hondedei in conſsil. 33. ex num. 22. lib. 2. Quæ omnes in id principaliter tendunt, quòd contra

*ctus in dubio verus, & non fictus iudicandus ſsit, & talis, qualem eius prima facies oſstendit, & quòd in dubio ſstandum eſst inſstrumento, nec in dubio præſsumendum eſst, quòd contractus ſsit ſsimulatus, illicitus, aut vſsurarius. manifeſstè euincatur, & quòd contraria opinio nullo iure probatur, quoniam Canones, qui ad hoc allegantur, nempe c. ad noſstram, de empt. & vendit. & c. illo vos, de pignoribus, id non probant vt ſsuperiùs dixi, & ſstatim probabitur; pro hac vetò velut expreſsſsa ſsunt iura, ac etiam fortiſsſsima fundamenta, vt ſstatim dicetur, & his rationibus quamuis reſspondere conetur Meno

*chius, & in effectu reſspondeat lib. 3. d. præſsumptione 122. num. 33. vſsque ad num. 38. & ibidem tacuerit Rolandum in conſs. 40. lib. 2. vbi ex num. 38. vſsque ad num. 44. eodem modo, quo Menochius, reſspondet, & adducit eas ibidem ex num. 1. cum ſsequentibus, tamen ſsolutiones illius, præfatæ ſentẽtiæſententiæ non obſsunt, proptereà quòd libenter fatemur, verum eſsſse, quod dicit Menochius ipſse, & ante illum Roland, vbi ſsuprà, num. 38. nempe prædicta procedere, quando in contrarium non extant coniecturæ contrariae, aut quando aliter non conſstat de ſsimulatione, aut vſsura, vel cùm obiicitur contra inſstrumentum de fraude, aut de fœnore; negamus tamen in ſspecie propoſsita extare coniecturas contrarias, quæ ſsufficiant, aut de ſsimulatione legitime conſstare, ſsiue contra inſstrumentum validè obiici, niſsi vltra modicitatem pretij, & pactum de retrouendendo, aliæ coniecturæ concurrant, quæ ſsimulationem, aut fraudis ſsuſspicionem inducant, nec ex capite procedit præfata ſsolutio, ſsiue non eſst authoritate deſstituta; in primis enim probatur ex ſsententia communi relata ſsuprà, ex num. 50. quæ intrepidè affirmat, quòd modicitas pretij cum |

p. 148

pacto de retrouendendo non ſsufficiat. Deinde, quia contraria opinio relata ſsuprà ex num. 42. cum ſsequentibus, nullo iure fulcitur, nec etiam valido argumento, vt ibidem dixi, quicquid aliter, ſsed malè quidem contendat Menochius. Prætereà, quia negari non poteſst, quin pactum de retrouendendo de ſse prohibitum non ſsit, imò approbatum à lege, vt ſsuperiùs oſstendi; emptio item pro minori pretio quàm res valeat, non improbatur, l. in cauſsæ, §. idem Pomponius, ff. de minoribus, l. 2. C. de reſscindenda venditione, c. cum dilecti, & cap. cùm cauſsa, de empt. & vendit. Ergo ex duobus licitis non poteſst naſsci niſsi licitum, vt ait Philoſsophus, & rectè in propoſsito aduertit Cagnolus in dict. l. 2. C. de pactis inter emptorem, & venditorem, num. 52. in verſsiculo, Tertio, quia pactum, & eo non relato, Doctor Felicianus de Solis de cenſsibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. ante finem, eo præcipuè, quòd fœneratores etiam probos ac iure permiſsſsos contractus aliquando faciunt, vt cum alijs notauit Andreas Fachineus controuerſsiarum iuris, lib. 2. cap. 12. ante finem, verſsiculo, Quarta eſst ſsententia.

Sunt etiam vltra fundamenta prædicta adducta ſsuprà,

[54]

* num. 51. & 52. duo iura de iure Canonico, quæ fortiſsſsimè vrgent: in primis text. in c. ad noſstram, de empt. & vendit. vbi ad arguendum contractum fœneratitium, non modò tres, ſsed etiam quinque coniecturæ, aut præſsumptiones concurrebant ſsimul. Primó, quia venditor requiſsierat emptorem de mutuo, illeque mutuum à venditore petitum negauit, & ex ea cauſsa coactus fuit venditor vrgente inopia, & ſsic apparebat animus recipiendi mutuo, non vendendi. Item & ſsecundò, quia aſsſseritur, quòd re vera contractus fuit ſsimulatus, & quòd in veritate contractus vſsurarius agebatur. Item & tertiò, domos, & oliuas venditas fuiſsſse ab eo modico pretio, quod vix dimidiam iuſstæ æſstimationis tangebat, & appoſsita pactione pacti retrouendendi. Item & quartò, quia pactum de rettouendendo erat conceptum, vt ante ſseptennium venditor non poſsſset redimere, ſsed à ſseptennio vſsque ad nouennium, vt dicitur in illo textu: ex quo pacto maxima ſsuſspicio oriebatur, quòd emptor ipſse in quemcunque euentum, volebat eſsſse certus de lucro ſsuæ pecuniæ ex perceptione fructuum per dictum ſseptennium, ſsic vt vltra ſsortem omninò habiturus eſsſset præcipuos ſseptem annorum fructus; erat etiam certus emptor quòd ſsi venditor non redimeret à ſseptennio vſsque ad nouennium, ipſse lucrabatur reſsiduum valoris, vt inquit Ioan. Vincent. Honded. referendus ſstatim, & conſsequenter, vt ſsolus Decianus animaduertit, quem illicò referam, pactum illud dupliciter reſstringebat poteſstatem redimendi. Primò quia venditor ante ſseptennium non poterat redimere. Secundò, quòd ſsimiliter poſst nouennium numquam poterat redimere; adeò quòd facultas redimendi erat tantùm per biennium poſst tranſsactos ſseptem annos. Denique & quintò, quia ibi dictum fuerat, quòd ſsi venditor pretium reddidiſsſset, aut obtuliſsſset, res vendita illi reſstitueretur; quod verbum reſstituere, non ſsigniſsicat venditionem, ſsed potiùs mutuum, vel pignus, cuius ea eſst natura, vt ſsine noua conuentione oblato pretio res pignorata debitori reſstituatur, l. ſsi rem, §. omnis, ff. de pignoratitia actione. Quocirca cùm Romanus Pontifex dixerit, quòd contractus ille præſsumitur fœneratitius ex coniecturis relatis: ſsequitur neceſsſsariò dicendum, quòd ſsaltem ibi concurrebant tres coniecturæ, nempe pretium modicum, pactum de retrouendendo, & quòd emptor non reneretur retrouendere elapſso termino, & ita expendunt illum text. ſsic intelligentes cum Authores ſsequentes, Ioannes Corraſsius Miſscellan. turis ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 2. qui non ita explicitè ſsuperiores coniecturas enumerar. Cagnolus in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. num. 52. in verſsiculo, non obſstant. Didac. Couar. variar. reſsolut. lib. 3. c. 8. num. 4. in verſsic. Sed ſsi exactiùs penſsitemus, vbi quatuor illas coniecturas eleganter conſsiderauit, ſsuppreſsſso tamen Cæpolæ nomine, qui anteà ſsic adnotauerat, vt dicit Menochius, & eaſsdem quatuor coniecturas refert lib. 3. d. præſsumptione 122. num. 38. & 39. Tiberius Decianus in conſs. 2. num. 132. in fine, & num. 133. & 134. & num. 177. lib. 2. qui əxactèexacté magis quam cæteri, præfatas coniecturas enumerauit. Et quamuis Menochius vbi ſsuprà, num. 39. eum

* arguerit, quòd dixerit ſse aduertere ad vnum ad quod neminem legit aduertiſsſse, verè tamen argui non debet, propterea quòd Decianus ipſse non dixit, ad tertiam illam, aut quartam coniecturam neminem aduertiſsſse, ſsed aliud diuerſsum, ad quod re vera nullus aduertit, nempe quod pactum illud dupliciter reſstringebat poteſstatem redimendi, prout ſsuprà retuli. Quatuor etiam coniecturas præfatas recenſsuit Cald. Pereira in l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate, num. 60. D. Felicianus de Solis tractatu de cenſsibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. ad finem, qui nullum ex prædictis refert, nec ita enumerat ſsuperiores coniecturas. Ioannes Vincent. Honded. in conſsil. 33. num. 40. lib. 2. Ludouicus Molina è Societate Iesv Religioſsus de iuſstitia & iure, tractata 2. diſsputat. 375. colum. 6. in verſsic. quamuis autem maior, fol. 789. qui quatuor eaſsdem coniecturas adduxit, & Couarr. retulit.

Verùmenimuerò Authores nonnulli, & nomine qui

*dem, & rei veritate grauiſsſsimi, vt prædictæ Decretalis vim effugiant, non dubitarunt aſsſserere, text. in d.c. ad noſstram, potiùs opinionem optimam relatam ſsuprà ex num. 42. quàm ſsecundam hanc probare, contendentes, quòd licèt R allegauerit ab initio mutuum petijſsſse, poſsteà tamen quando dixit contractum eſsſse fœneratitium, nixus eſst dumtaxat in pacto de retrouendendo, & in pretij modicitate: & expendunt verba illa: Quod patet ex eo, quòd creditor debitori promi ſsit, quòd quandocunque à ſseptennio vſsque ad nouennium daret ſsexaginta vncias Tarinorum, quæ vix dimidiam iuſsti pretij contingebant, domos reſstitueret, & oliuas: Summuſsque Pontifex audito caſsu mandat, quatenus ſsi res ita ſse habet, domos, & oliuas reſstitui, non obſstante inſstrumento venditionis in fraudem Canonis aduerſsùs vſsurarios promulgati confectò. Nec ſse fundat in alijs circumſstantijs, ſsed in duabus duntaxat, nempe in pacto de retrouendendo, & in modicitate pretij; aliæ enim circumſstantiæ licèt fuerint allegata, & propoſsitæ, non tamen fuerunt probatæ, & ſsic in conſsideratione eſsſse non debent: Quomodo intelligunt illum text. Authores moderni, vt refert Berous, in eodem c. ad noſstram, num. 26. in princip. & tuetur ibidem Antonius Burg. num. 47. Hyppol. Riminald. in conſsil. 218. num. 142. lib. 2. & refert Cagnol. in d.l. 2. C. de pactis inter emptor. & venditor. num. 52. in verſsiculo, ſsed etſsi, in principio, qui etiam dicunt, non obſstare, quòd text. ille dixerit, quòd emptor non tenebatur retrouendere niſsi poſst ſseptennium vſsque ad nouennium, & quod ſsic videatur etiam in eo ſse fundare Romanus Pontifex: quia reſspondent, id nihil euincere, proptereà quòd exiſstimant ipſsi, differentiãdifferentiam non eſsſse, an de ſseptennio conuentum non eſsſset, ſsed de anno, aut de menſse, vel etiam ſsimpliciter, quia ſsemper emptor dicitur habere ſspem lucrandi aliquid vltra ſsortem; & ſsic nihil intereſsſse, an fuerit factum pactum, prout factum fuiſsſse dicitur in illo text quo caſsu apparet expreſssè, emptorem ipſsum pro certo voluiſsſse fructus illorum annorum lucrari: an verò pactum ſsit adiectum reuendendi ſsimpliciter aut infra certum tempus ad libitum venditoris, quia tunc licèt non adſsit dicta ſspes certa, & indubitata; tamen adeſst ſsaltem ſspes de lucrando interim fructus aliquos temporis alicuius incerti: quod incertum ab vſsura non excuſsat, per text. in c. conſsuluit de vſsuris, ibi: Nihil inde ſsperantes: & notatur in c. finali, de ſsimonia, & in hoc conſstanter inſsiſstunt Antonius Burgos in d.c. ad noſstram, num. 47. & Riminald. in d. conſs. 218. num. 143. Nec ſsatisfaciunt Recentiores, vt videre licet penes omnes vſsque ad præſsentem diem Scribentes.

Ego tamen longè verius crediderim, obſseruanda eſsſse

* in propoſsito nonnulla: in primis inſstineri non poſsſse, |

p. 149

quod præfati Authores dicunt, nempe, quòd Romanus Pontifex non ſse fundauerit in qualitate petitionis mutui; nam imò ſse in illa fundauit vt ſsuperius dixi, tum: quia in d.c. ad noſstram, à principio, vſsque ad verſsiculum, quia igitur, proponitur, & narratur factum, atque allegantur ea, quæ adducebantur ad arguendum contractum fœneratitium; narratur enim petitum fuiſsſse mutuum, item creditorem voluiſsſse emere cum pacto de retrouendendo poſst certum tempus, & vſsque ad certum tempus, & emptionem factam fuiſsſse modico adeò pretio, quod vix dimidiam iuſstæ æſstimationis contingebat, & dum dicitur in textu. Quod patet ex eo, &c. hæc ſsunt verba narratiua Papæ, qui inde in verſsiculo, Quia igitur, diſspoſsitiuè loquendo inquit, quod ſsi res ita ſse habeat, hoc eſst, quomodò fuit narratum; & ſsic omnia complectitur, res ſsunt reſstituendæ, &c.

Prætereà, vt meliùs quidem, atque ſsubtiliter agnouit Berous in eodem c. ad noſstram, num. 26. in verſsic. quæ inductio & declaratio, cùm ex inſspectione inſstrumenti, de cuius tenore notitiam habuit Romanus Pontiſsex, conſstaret ipſsi de venditione facta pro modico pretio, & de pacto de retrouendendo poſst certum tempus: neceſsſsariò ſsequitur, quòd verba illa, Si res ita ſse habet, referenda ſsint ad id, quod fuit propoſsitum de petitione mutui facta, quæ ex inſstrumento conſstare non poterat: & conſsequenter Romanum. Pontiſsicem ita ſse fundaſsſse in illa qualitate petitionis mutui, ſsicut in alijs. Nec poſsſset negari, quin etiam in alio ſse fundauerit, ſscilicet quòd pactum de retrouendendo ſsic fuiſsſset conceptum, vt quandocumque à ſseptennio vſsque ad nouennium, & c & conſsequenter, ſsuperiores Authores malè conſstituiſsſse, non eſsſse differentiam in terminis noſstris, an fuerit factum pactum de retrouendendo poſst certum tempus reftrictiuè, vt in d.c. ad noſstram: an verò ſsimpliciter, vel vſsque ad certum tempus quandocunque venditori placuerit: Rectiùs probarunt contrarium Authores omnes relati ſsuprà num. 54. & 55. imò Riminaldus ipſse, qui ſsecutus eſst præfatam inductionem contra Communem, vt dixi coacta ratione adſstrictus eſst fateri in eodem conſsilio 218. num. 146. lib. 2. negari niſsi malignè, ac proteruè non poſsſse, quòd pactum ſsic appoſsitum, vt non liceat niſsi poſst aliquod tempus redimere, facilius, citiusque faciat præſsumi contractum vſsurarium, quàm ſsi ſsimpliciter eſsſset appoſsitum ſsine expectatione alterius temporis.

Denique falſsum eſsſse, quòd ad præſsumendum contractum vſsurarium ſsufficiat ſsimplex pactum de retrouendendo, ea ratione, quòd emptor emens cum huiuſsmodi pacto, dicatur habuiſsſse ſspem, & intentionem aliquid ſsaltem incertum interim lucrandi, & ſsuccedat ratio text. in d. cap. conſsuluit, de vſsuris: Quia reſspondet Berous (ad quem Recentiores non aduertunt) in dict. cap. noſstram. num. 26. in 2. column. in verſsic. prætereà, quòd vt committatur vſsura ex hac ſspe, vel intentione, requiritur quòd illa ſspes & intentio ſsit certa, & firma, ſsaltem veriſsimiliter, vt eſst text. clarus in cap. in ciuitate, d. cap. conſsuluit, & cap. nauiganti, de vſsuris. Deinde; quòd intentio, aut ſspes illa non ſsit conformis diſspoſsitioni iuris, imò contra prohibitionem legis: at is, qui emit cum pacto de retrouendendo, quamuis habeat intentionem interim lucrandi aliquid ex re empta; ob hoc tamen non debet dici vſsuram committere, quia hæc ſsua intentio conformis eſst diſspoſsitioni iuris communis, vt in l. 2. C. de pactis inter emptor. & vendit. Item conformis æquitati naturali, quæ eſst, vt is, qui ſsentit incommodum, ſsentiat & commodum; nam is, qui emit cum pacto de retrouendendo, tenetur interim de periculo rei: ergo naturale &. aequum eſst, vt commodum ſsentiat lucrando fructus, & poſsſsit habere hanc intentionem, & ſspem, dummodò aliæ coniecturæ non concurrant. Et per hæc habes reſsponſsum ad prædictas duas difficultates Neotericorum contra communem intellectum dicti cap. ad noſstram. Quod etiam videtur aſsſsequutus nouiſsſsimè (ſsed Beroum non refert, nec ita exactè declarat) Andreas Fachineus controuerſs. iuris, lib. 2. cap. 12. circa finem, fol. 152. in verſsic. ſsi replicetur: vbi propoſsica difficultate prima, de qua ſsuprà, quod etiam vbi ſsit pactum de retrouendendo ſsimpliciter, vt venditori liceat quandocunque redimere, apparet emptorem animum lucrandi aliquid vltra ſsortem habuiſsſse, reſspondet in hunc modum: Respondetur, non tam certum & magnum lucrum hoc in caſsu emptorem facere potuiſsſse, ſsicut in ea ſspecie, quando ſscilicet ante ſseptennium redimere non licet.

Sed adhuc obſstat ſsolutio, aut conſsideratio Menochij

* lib. 3. d. præſsumptione 122. num. 39. is enim accedens magis Anton. Burg. & aliorum Neotericorum ſsententiæ, aut interpretationi, in primis conſstituit ibid. num. 37. in fine, text. in d. cap. ad nostram, nihil vrgere pro opinione prædicta: & tandem d. num. 39. dicit reſsponderi facilè poſsſse ad eum text. Pontificem Maximum non negate in illo loco, quin duæ coniecturæ ſsatis fuiſsſsent ad detegendum contractum fœneratitium; etſsi enim ob tres, vel etiam quatuor coniecturas, quæ ibi concurrebant, contractus ille fuerit à Pontifice habitus vſsurarius, non tamen inde ſsequitur, quin aliæ coniecturæ ſsatis fuiſs. ſsent, quia hoc non negauit Summus Pontifex. Huic tamen conſsiderationi, cui nullus Scribentium omnium hactenus ſsatisfecit, reſsponderi poteſst, conſstituendo, concedi poſsſse pro vero, Romanum. Pontificem in eo textu id non negaſsſse, nec etiam declaraſsſse, an duæ illæ coniecturæ, pactum inquam de retrouendendo, & modicitas pretij ſsufficerent, vt ſstatim dicam; tamen ex quo nullo iure probatur, quòd duæ prædictæ coniecturæ ſsufficiant ad arguendum contractum. fœneratitium, & in dict. cap. illo vos, vbi tantùm ſsunt iura in propoſsito, inuenimus Pontificem ex pluribus coniecturis, quæ ibi concurrebant, motum fuiſsſse, non ex duabus tantùm, vt ſsuprà probatum eſst, validius reſsultare argumentum pro hac ſsementia ſsecunda contra primam relatam ſsuprà, num. 42. vt ex pluribus moueri debeamus coniecturis, ſsicut Romanus Pontifex mouebatur ibidem, non ex duabus tantùm, maximè ob rationem, quam ſsuperiùs adduximus, quòd ex duobus, quorum vnumquodque licitum eſst, non debet illicitum deduci, niſsi aliis circumſstantiis interuenientibus, nec ita de facili præſsumundus eſst contractus fœneratitius, aut iniuſstus, iuxta ea, quæ adnotaui ſsuprà in initio huius capitis, num. primo, & numero 52.

Ex quibus etiam, & nouiter quidem, diluitur conſside

*ratio alia Hyppol. Riminald. in conſs. 218. num. 144. lib. 2. vbi dicit, quòd in dict. cap. ad noſstram, de empt. & vendit. deciditur caſsus patens & clarus, vt conſstat ex verſs. quod patet ex eo, ex quo deducitur, Romanum. Pontificem habuiſsſse caſsum illum pro claro, & indubitabili, & ex verſs. finali, vbi mandat domos illas, & oliuas reſstitui, appellatione remota; quæ clauſsula denotat rem claram, quoniam in re dubia deferendum eſsſset appellationi, vt cum Speculatore, Baldo, & aliis probauit Riminaldus ipſse. Cui egregié, & verè reſsponderi poteſst (tametſsi nullus hucuſsque reſspondeat) Pontificem Maximum pro claro, & indubitabili habuiſsſse caſsum illum, domóſsque & oliuas appellatione remota reſstitui mandaſsſse, quoniam tot coniecturæ, & præſsumptiones concurrebant ſsimul, vt nullo modo dubitari poſsſset, quin reuera contractus vſsurarius fuiſsſset geſstus, nec fraus, aut dolus vſsurario patrocinari deberet; non tamen ex eo ſsolùm, quòd pactum de retrouendendo, & modicitas pretij interueniſsſsent, vt malè aſsſserebat ipſsemet Author; contrarium namque aperte percipitur ex his, quæ cum Beroo, & aliis ſsuperiùs tradidimus & hactenus de text. in d. cap. ad noſstram, de empt. & vendit. ex quo præcipuè fundatur ſsententia prædicta; fundatur etiam ex text. in dict.

* cap. illo vos. de pignoribus, pro cuius explicatione quatuor caſsus diſstinguit Berous in d. cap. ad noſstram, num. 26. ad finem, in verſs. aduert. eſst, & num. 27. 28. & 29. & Beroi nulla mentione facta, eoſsdem caſsus adduxit Doctor Felician. de ſsolis tract. de cenſsibus, lib. 1. cap. 6. num. |

p. 150

15. per tot. nec diſstinctè explicat illum text. Alexander Raudenſsis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 241. & 242. nec etiam Ioannes à Medina de reſstitut. fol. 176. nec denique Borgninus Caualcanus deciſs. 1. num. 74. part. 2. Tamen, quod attinet ad propoſsitum noſstrum facilis eſst inductio, conſstituendo in primis, quòd pacto de retrouendendo in voluntatem vel emptoris, vel venditoris collato, emptor ſsemper facit fructus ſsuos: quod quando eſst in facultate venditoris redimere, dubium non eſst, ſsed probatur ab omnibus, vt Couarruuias, & Menochius fatentur in locis referendis infrà: quando verò pactum retrouendendi eſst propoſsitum in voluntate, & arbitrio emptoris, maius eſst dubium, & quòd emptor non faciat fructus ſsuos in hoc caſsu, recepta magis opinio eſst, ex his quos refert Menochius lib. 3. d. præſsumpt. 122. num. 7. ipſse tamen cum Gloſsſsa, Cardinali, & Imola in d. cap. illo vos, & cum Couarru. variar. reſsolut. lib. 3. cap. 9. in principio cum Lupo etiam ibidem relato, verius exiſstimat, emptorem etiam eo caſsu lucrari fructus; & hanc ſsententiam libentiùs probarem ipſse, nec conſstituerem differentiam inter vnum & alterum caſsum, modò nulla interueniat coniectura, ex qua dolus, aut fraus præſsumi poſsſsit.

Conſstituo deinde negari non poſsſse, quin pactum illud de computandis fructibus in ſsortem, de quo in d. cap. illo vos, dicatur eſsſse contra naturam contractus emptionis & venditionis, vel quia fructus ibi ad emptorem ſspectare debebant, ſsicut ſsi pactum de retrouendendo fuiſsſset appoſsitum, idque eleganti ratione conſsiderata per Beroum in d. cap. ad noſstram, de empt. & vendit. num. 42. in verſs. at in caſsu d. cap. illo vos vel à contrario, quia emptor non poterat compenſsare fructus cum eo, quod erat vltra ſsortem percepturus, quia fructus tenebatur reſstituere iuxta naturam pacti de quo in eo textu, quamuis aliter declaret Butrius in d. cap. illo vos, num. 10. aut ſsaltem coacta ratione fatendum eſsſse, quòd quando conditio in eo textu appoſsita, non eſst contraria naturæ ipſsius contractus venditionis, & fructus ſsunt venditori reſstituendi, eſst tamen propria pignoratitij contractus; & ob id cum aliis coniecturis vſsuræ præſsumptionem inducit, vt non malè aduertit Couarruuias variarum, lib. 3. d. cap. 9. num. 2.

Hoc præmiſsſso, conſstituo etiam, quòd textum illum pro hac ſsecunda ſsententia contra priorem, non malè expendunt Authores communiter, qui amplectuntur eam, proptereà quòd plures ibi extiterunt coniecturæ, & præſsumptiones, ex quibus fœneratitius debuit contractus iudicari, quamuis termini illius textus ſsint diuerſsi à terminis quæſstionis propoſsitæ, vt rectè adnotauit Cagn. in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. num. 52. in finalibus verbis: Nam vt ex contextu eiuſsdem Decretalis apparet, pactum reuendendi collatum erat involuntatem emptoris, vt ſsic poſsſset cogere venditorem ad reſstituendum pretium; item erat pactum, quod fructus percepti computarentur in ſsortem & pretium; item & aliud quòd reuenditio maiori pretio fieri deberet quàm ipſsa venditio; & ſsic vltra Summam receptam, ſsexaginta ſsolidi deberent perſsolui: item & quartò, quòd ille emptor conſsueuerat vſsuras excercere, quamuis verum ſsit, quòd dictio illa, præſsertim, in fine textus appoſsita, denotare videtur, contractum præſsumendum fore fœneratitium ex qualitatibus, & coniecturis prædictis, etiamſsi ea qualitas non interueniret: quia vnus contractus ſsimulabatur, & alius verè agebatur, pluſsque valere debet quod in veritate agitur quàm quod ſsimulatè concipitur, & ita conſsiderarunt Cæpola, & alij, quos adduxit Menochius lib. 3. præſsumpt. 122. num. 39. in fine. Cagnolus in d.l. 2. C. de pact, inter empt. & vendit. num. 52. in verſs. ad cap. illo vos, Couarruuias variar. lib. 3. d. cap. 9. num. 3. in verſs. Tertiò ex prænotatis. Decianus in conſsil. 2. numero 177. lib. 1.

Nec obſstat ſsolutio Menochij d. præſsumpt 122. num. 39. quòd quamuis Romanus Pontifex in eo textu, ob coniecturas, aut præſsumptiones prædictas, quæ concurrebant ibi, contractum illum habuerit vſsurarium, non tamen negauit, quin duæ coniecturæ, auc præſsumptiones ſsufficiant: nam huic ſsolutioni replicari, aut reſsponderi poterit, vt reſspondi ſsuprà num. 58. ad explicationem text. in d. cap. ad noſstram. de empt. & vendit. Et hactenus de ſsecunda opinione in quæſstione agitata ſsuprà, ex num. 50. quæ, vt vides, fulta meliùs remanet, quàm præcedens.

Sed & tertia fuit aliorum opinio, & præcedentibus

* omninò contraria; nempe, quòd ex pacto de retrouendendo, modicitate pretij, & quòd emptor ſsolitus ſsit fænerari, contractus iudicari non debeat fœneratitius, ſsed requiratur vltra, quòd concurrant aliæ coniecturæ fœneratitij contractus, Comeus in conſs. 224. column. 2. lib. 1. qui huius opinionis commemorat Authores Din. Iacob. de Aren. Innocent. Ioann. Andre. Cardinal. Imol. & Ancharan. quos etiam commemorauit Berous in d. cap. ad noſstram, num. 26. in principio. Menochius in conſs. 358. num. 5. lib. 4. vbi etiam refert prædictos, & addit Veronenſs. Cæpolam, & Anton, ab Alex. Ioannes Vinc. Honded. in conſs. 33. num. 67. lib. 2. vbi addit Bald. Angelum, Afflictis, & alios: & conſsulendo ſsentit apertè Caſstrenſsis in conſs. 66. incipiente, in cauſsa quæ vert. num. 2. volum. 2. vt firmat Maſscardus de probat, tom. 1. concluſs. 445. num. 13. Et certè vt inquit Decianus in conſs. 2. num. 176. in fine, lib. 1. illa duo capita, videlicet dictum caput ad noſstram, & dictum caput illo vos, non ſsolum tria, ſsed & plura alia requirant. Addit tamen ipſse Decianus ibid. num. 177. quòd quicquid ſsit in eis iuribus, verior & magis communis opinio eſst, quod tria tantùm requirantur, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari. Sed non reſpódetrespondet illis capitibus, nec etiam hucuſsque reſspondet aliquis ex omnibus in propoſsito ſscribentibus, qui vnanimiter ſsolent tertiam hanc opinionem improbare, aut ſsaltem non amplecti eam: Planum tamen erit reſsponſsum, ſsi conſstituamus, Romanum Pontificem in dictis iuribus motum fuiſsſse ob plures coniecturas. quæ ibi concurrebant ſsimul; non tamen negaſsſse, quin tres coniecturæ prædictæ ſsatis fuiſsſsent. vt contractus fœneratitius iudicaretur: quamuis enim duæ tantùm ſsufficere non debeant ex his rationibus quas contra opinionem primam ſsuprà conſsiderauit; tamen cùm tres præfatæ coniecturę interueniunt; contrà ſstatuendum eſsſse, eorumdem iurium ratio ſsuadet, & verbum, præſsertim, poſsitum in fine d. cap. illo vos, quod auget vim eorum, quæ Romanus Pontifex anteà dixerat ſsed ſsi non concurrat qualitas illa, non diminuit vim, aut rationem ipſsorum, ex dictionis illius natura, & clara Romani Pontificis intentione ibi, qui etiam ſsic decideret ex tribus coniecturis anteà enumeratis motus, quamuis faciliùs moueatur, ſsi emptor conſsueuerit vſsuras exercere, & vide infrà, num. 71. in fine.

Vnde quarta ſsuccedit opinio, & quæ ad conciliatio

*nem aut concordiam prædictarum tendit, videlicet, quòd pactum de retrouendendo, & modicitas pretij tunc demùm ſsufficiant, vt contractus præſsumatur fœneratitius & vſsurarius, quando magna læſsio eſst in pretio, & quæ vix dimidiam iuſsti pretij tangeret, vt ſsi res conſstans mille, aut quingentis, ſsit vendita pro ducentis: & ita procedit opinio Gloſsſsæ in d. cap. conqueſstus, de vſsuris, & aliorum quamplurium, quos retuli ſsuprà, num. 42. Si verò eſsſset modica læſsio, tunc non ſsufficeret pactum de retrouendendo cum ea læſsione ſsed aliæ coniecturæ; aut præſsumptiones neceſsſsariæ eſsſsent: & ita intelligitur ſsecunda opinio relata ſsuprà, num. 50. idque ex ſsententia quorundam ſsic diſstinguentium, aut concordantium, Romani, inquam, Decij, Grati, Alexandri, Iaſsonis, Cagnoli, Baldi, Caſstrenſsis, Calcanei, Crauetæ, & Grammatici, quos in id recenſset Maſscardus de probat. tom. 1. concluſs. 447. num. 7. & num. 9. Rotæ Romanæ, Laurentij de Pinu, Boërij, Rolandi, Franc. Marci, Menochij, Magon. & aliorum quos refert Alexand. Raudenſsis de analog. lib. 1. cap. 30. n. 255. 256. & 257. & contrarias opiniones conciliantes, ſsic declarant Niuizan in conſs. 88. n. 3. & ſseq. Corneus in |

p. 151

conſsilio 241. num. 2. libr. 1. Cephalus in conſsilio. 496. num. 48. in fine, & ſsequent. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſsſsia, in conſsilio. 107. num. 11. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo de vſsuris, quæſstione 11. num. 14. folio. 227. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſsilio. 31. num. 69. lib. 1. & in conſsilio. 33. num. 68. lib. 2. Azeuedius in l. 4. titulo 6. num. 25. & 26. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ. Qui omnes, & cæteri alij in hac

* materia ſscribentes, vnanimiter conueniunt in hoc, vt debeat fieri æſstimado, & conſsiderari valor rei, habendo reſspectum ad qualitate diminutiuam pacti. de retrouendendo, & non prout ſsimpliciter res per ſse conſsiderata valere poterat, vt cum Abbate, Anton. Burg. Beroo, Tiraquello, Maſscardo, Couarr. Zabarell. Ioſsepho Ludouico, & Burſsato reſsoluit Carocius d. quæſst. 11. num. 15. fol. 227. certum enim eſst, quòd pactum de retrouendendo, rem minoris eſsſse facit valoris & pretij, quàm illa, quæ liberè venditur, cùm nemo ſsit, qui non cupiat habere potiùs rem irreuocabiliter ſsuam, quàm reuocabiliter, vt latiùs probant Roland, in conſs. 54. num. 11. lib. 4. Decianus in conſs. 2. num. 169. lib. 1. Tiraq. de retractu conuentionali, in præfatione, num. 20. cum ſseq. & ad finem tituli, ex num. 20. cum ſseqq. Cacheran. deciſs. Senat. Pedemont. 40. num. 14. Cephalus in conſs. 496. num. 43. lib. 4. Menochius lib. 3. præſsumpt. 122. num. 9. Ioann Vincentius Honded. d. conſs. 33. num. 29. lib. 2. Hyppol. Riminal. in conſs. 218. num. 117. & 118. lib. 2. vbi num. 120. poſst Veronenſs. Pariſsium, Afflict. & alios rectè credidit, arb trio Iudicis deferendum, qualis, aut quanta eſsſse debeat diminuito hæc valoris propter pactũpactum de retiouendendo, cùm id à iure determinatum non ſsit: & Riminaldo non relato, recté etiam quantitatem pretij arbitrio Iudicis cum Menochio dimittit Additionator Gamæ in addit. ad deciſs. 82. in fine, fol. 44. Et vere, cùm adeò grauis læſsio cócurritconcurrit cúcum pacto de retrouendendo, non modica ſsimulationis & fraudis, imò maxima fœnerandi præſsumptio reſsultat, ſsic vt non temerè probari poſsſsit concordia hæc, conſsideratis tamen rerum, & perſsonarum circumſstantiis, & nonnullis aliis perpenſsis, quæ infra ad finem huius capitis adnotabo.

Quinta denique & vltima opinio (aliam ſsextam ſsubiiciam infrà, num. 81.) fuit eorum, qui in præfata quæſstione exiſstimarunt, totam hanc diſsceptationem arbitrio iudicis relinqui, ſsic vt bonus, & diſscretus iudex arbitrari debeat. an duo hæc tantùm, pactum ſscilicet de retrouendendo, & pretij tenuitas arguere poſsſsint contractum eſsſse ſsimulatum, & fœneratitium: an verò tria interuenire debeant ſsimul, prout ſsecundæ opinionis Authores crediderunt, atque ex variis coniecturis, & circumſstantiis diffinire, contractum, vel iniquum eſsſse, vel iuſsta ratione tolerandum: quod efficere poterit, ſsi pretij tenuitatem, qualitatem perſsonæ emptoris, & naturam ipſsius contractus inſspiciat; ac denique ſsi conſsideret alia, quæ Couuaru. & Menoch. ſstatim referendi, cum iudicio adnotarunt: & hanc opinionem probarunt expreſsſsim Corneus in conſs. 4. lib. 1. Alex. in conſs. 119. in fine, lib. 4. Neuizan, in conſs. 88. num. 4. ioan. Bapt. Lup. in l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. in 2. parte, §. 1. num. 29. in verſsic. illud tamen: ſsequitur Couar. variar. reſsol. lib. 3. c. 8. num. 4. in verſsic. cæterùm ad ſsedandam. Ioachimus Minſsingerus ſsingular. obſseruat. centuria 3. obſseru. 62. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. caſsu. 217. & Præſsumptione 122. num. 40. & tribus ſseqq. vbi optimè explicat lib. 3. Azeued. in l. 4. titulos. ex num. 28. vſsque ad num. 34. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ. Molina de iuſstitia & iure, tract. 2. diſsputation. 375. column. 6. in verſsic. quamuis autem maior. Et vt verum fatear, in hac materia, quæ ardua eſst, & difficilis, ac plena ſscrupuli, nulla melior, ac ſsecurior tradi poteſst reſsolutio, cùm vix impoſsſsibile ſsit, vt generalis aliqua proponi doctrina poſsſsit, quæ omnibus negotiis, & cauſsis occurrentibus æqualiter valeat applicari, ſsed iuxta diuerſsitatem caſsuum, diuersâſsque rerum qualitates, & circumſstantias, atque perſsonarum conditionem. & mores, diuerſsimodè etiam res hæc diffiniti debeat vt ſstatim dicetur: & hactenus de prædictis & contrariis ſsententiis, quibus vt vidiſsti, omnium hucuſsque Scribentium placita, & reſsolutiones continentur. Nunc verò, vt ego vnam, aut alteram ſsententiam probem, ſsiue quid verius in propoſsito mihi videatur, declarem, nonnulla conſstituere neceſsſsarium duxi, quæ longa conſsideratione ſsic digeruntur, nec alibi inuenies hactenus ſsic adnotata per alium.

Et in primis conſstituo, totam hanc materiam coniecturalem eſsſse, & præſsumptam, ſsiue à coniecturis, & præſsumptionibus pendere, nam, vt dixi ſsuprà, numer. 22. ſsimulatio, aut vſsura contractûs probatur ex coniecturis, & præſsumptionibus: & ſsic Romanus Pontifex in d.c. illo vos, de pignoribus, ex coniecturis, præſsumptionibus, atque circumſstantijs rerum, quæ concurrebant ibi, motus fuit, vt pronuntiaret contractus illos ſsimulatos & vſsurarios; & ducebatur ex coniecturis illis, quia ſsic propoſsitæ fuerunt, vel quia in eo caſsu vigebant: non verò ex alijs mouebatur, quia aliæ non erant in ſspecie illa; tamen ſsi fuiſsſsent aliæ, etiam fortaſsſsis mouiſsſsent Pontificem, vt eorundem iurium ratio euincit apertè, & notaui ſsuprà num. 28. in verſsic. addiderim ego libenter. Vnde certum eſst, quòd præſsumptiones illæ, quæ in dictis iuribus enumerantur, alias ſsimiles, maiores, aut æquipollentes non excludunt, vt etiam dixi ſsuprà, num. 27. & 28. nec in diſscurſsu totius huius capitis verbum aliquod ſscripſsi, quod otiosè adiectum, aut extra propoſsitum, vel ad explicationem dictarum Decretalium omninò neceſsſsarium non fuerit.

Secundò conſstituo, præcipuam huius Capitis quæſstionem, an ſscilicet pactum de retrouendendo, & pretij modicitas ſsufficere debeant ad hoc, vt contractus emption is dicatur fictitius, & vſsurarius; an verò requirantur tria, ſscilicet quod vltra duo prædicta etiam emptor ſsolitus fuerit fœnerari, aut alia ſsimilis coniectura interueniat, arduam quidem eſsſse, & videri adhuc ſsub iudice eſsſse, quanam de iure dicatur verior opinio, & D.D. hinc inde varios eſsſse, & ſsibi ipſsis contrarios, & ab vtraque parte exiſstere, qui ſsuam opinionem communem eſsſse atteſstentur, & illam dicant in practica obſseruari, vt in propoſsito noſstro rectè aduertunt Cagnol. in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit n. 50. in fine. Anton. Galeat. Malu. in conſsil. 107. in princ. Hos omnes ſsic varios & contrarios ideò crediderim, quòd ipſsi aliorù rationes, & fundamenta perſscrutati non ſsint, nec veram rationem dictarum Decretalium inquirant, ſsed aliorum relatione, aut approbatione contenti, vel conſsultò, aut negligencia cum illis tranſseant: idcircò in his inquirendis, latiùs inſsiſstere neceſsſsarium fuit, vt inſsiſstebam ſsuprà, ex num. 42. cum multis ſsequentibus. Turpe namque nimis eſst, aliorum ſscripta tantum referre, & nihil noni addere, vt inquit Baldas in l. non eſst dubium, num. 28. C. de legibus, & in repetitione legis primæ, in fine. C. de ſsacroſsanctis Eccleſsiis.

Tertiò conſstituo, text. in d. cap. ad noſstram, de emp. & vendit, malè citari communiter, ad probandum, contractum præſsumi fœneratitium cum aliis qualitatibus, ſsi emptor ſsolitus ſsit fœnerari, aut non aliter præſsumi vſsuratium, quàm ſsi conſsuetudo fœnerandi ſsit; nam etſsi dicatur ibi, quòd creditor, ne per canonem contra vſsurarios editum poſsſset in poſsterum conueniri, domos. & oliuas recepit titulo emptionis, cum reuera contractus vſsurarius ageretur; nulla tamen parte eiuſsdem textus probatur emptorem conſsuetum fuiſsſse fœnerari, nec de conſsuetudine fœnerandi facta fuit aliqua mentio, quæ verè in eo textu neceſsſsaria non fuit, vt ex infinitis, quos attentè prælegi, ſsolus Caldas Pereira ſsic, & rectè quidem adnotauit in l. ſsi curatorem habens, verbo, ſsua facilitate num. 60. in fine, qui ſsentit apertè, nec etiam fuiſsſse neceſsſsariam fœnerandi conſsuetudinem in dict. c. illo vos, de pignoribus, vt contractus probaretur fœneratitius, quamuis probata multùm vrgeat cum aliis coniectu|

p. 152

ris; quod, vt dixi ſsuprà, num. 61. in fine, mihi placet, moueorque vltra prædictum Authorem, ex dictione illa, præſsertim, quæ in fine d.c. adiecta, dictorum anteà vim auget, ſsed non diminuit, ſsi non concurrat; nec vera eſst inductio Ludouici Molinæ de iuſstitia & iure, tractatu 2. diſsputatione 375. columna 6. in verſsiculo, quamuis autem maior, folio. 789. ſscilicet ex eo colligi, quòd emptor ille aſsſsueuerat dare ad vſsuram in d. cap. ad noſstram, quòd timeret ne vſsurariorum poenâ damnaretur; id enim non concludit: poſsſset ſsiquidem (& probabiliùs certé) ſsic timere & is, qui nunquam vſsurarius fuiſsſset, & propter poenam prædictam nollet mutuo dare vnde veriſsimile non eſst, quòd ſsi emptor fuiſsſset ſsolitus fœnerari, ſsic omitteret Romanus Pontifex, qui ita diſstinctè circumſstantias omnes alias, & coniecturas adduxit, qui etiam de conſsuetudine fœnerandi, contrahentium in ſspecie d.c. illo vos, in fine, expreſsſsam mentionem fecit.

Quarto conſstituo, negari non poſsſse, quin Roma

*nus Pontifex in d.c. ad noſstram, & in d.c. illo vos, contractus, de quibus ibi, habuerit vſsurarios ob coniecturas, & præſsumptiones omnes, quæ in illis caſsibus concurrebant ſsimul, ſsic vt in eis iuribus nulla coniectura, aut præſsumptio enumeretur, in qua Romanus Pontifex ſse non fundaret; quia, vt dictum eſst, concurrebat ibi, vt contra Recentiores nonnullos latiùs oſstendi ſsuprà, num. 56. & 57. vbi Beroi ſsententiam magis probaui. Cæterum, præfatum dubium, an modicitas pretij cum

* pacto de retrouendendo tantum, ad præſsumptionem fœnoris ſsufficere debeat; an verò & tertium requiratur, nequaquam à Pontifice ibid. deciſsum, nec explicatum;

* tamen ex quo Romanus Pontifex in illis iuribus, non duabus tantum, ſsed pluribus ſsimul concurrentibus coniecturis mouebatur, validiùs reſsultare argumentum vt non de facili contractus iudicari debeat fœneratitius, ſsed plures debeant concurrere coniecturæ ad præſsumptionem fænoris, & ad minus tres prædictæ, quas ſsecundæ opinionis Authores requirunt, aut aliæ ſsimiles, vt ibid dixi, non verò, quod præcisè requiratur vltra pactum de retrouendendo, modicitatem pretij &

* quòd emptor ſsolitus ſsit fœnerari aut aliud ſsimile, quòd etiam interueniat coniectura alia, vt tertiæ opinionis Authores requirebant quos adduxi, & improbaui ſsuprà num. 61. & etiam improbari poſsſsunt ex his quæ adnotarunt Decian, in conſsilio 2. num. 17. & 18. & num. 28. libro, 1. Burſsatus in conſsil. 153. num. 34. lib. 2. Cæual. deciſsione prima num. 70. part. 2. Deinde, quòd nec

* etiam requiratur præcisè, vt tres prædictæ coniecturæ ſsimul concurrant ſsemper; nam & aliquando negotij, perſsonarum, & contractûs qualitas aut circonſstantia, & pretij modicitas talis, tantaque eſsſse poterit, vt etiam ex pacto de retrouendendo (maximè ſsi fuerit poſst certum tempus, quod magis ſsuſspectum eſst) grandique, aut enormi pretij læſsione, & modicitate. contractus debeat fœneratitius iudicari, iuxta concordiam relatam ſsuprà, num. 62. & ſsequent. quæ, vt vidiſsti, multorum authoritate fulcitur: Nec illi repugnant Decretales prædictæ; nam etſsi tot coniecturis ſsimul moueatur ibi Romanus Pontifex, non abnegat potentiam iudici, vt poſsſsit ipſse duabus prædictis ſsic vrgentibus coniecturis moueri, quibus tantùm, & forſsan ipſse Romanus Pontifex moueretur, ſsi aliæ non fuiſsſsent, & ea, quæ dixi, interuenirent.

Idcircò, vt dicebam ſsuprà num. 66. nulla melior, aut

* ſsecurior tradi poteſst in hac materia doctrina, quàm quòd totum hoc in dictis Decretalibus non deciſsum, nec declaratum, arbitrio prudentis, & diſscreti iudicis relinquatur, qui præ oculis habere debebit ea, quæ Couar. Me

*noc. & Azeued. ibi relati tradiderunt, ac diligenter veri

*tatem inueſstigare, vbi ſsuſspicio ſsimulationis in fraudem vſsurarum eſsſse poſsſsit, per text. in l. iudices, C. de iudiciis, cap. indicant. 30. quæſst. 5. & in noſstris terminis ſscribit Decian. in conſs. 2. num. 7. lib. 1. Regulariter autem potiùs amplecti debebit opinionem ſsecundam relatam ſsuprà num. 50. & ſsequent. ob rationes ibidem adductas, quàm primam, de qua ſsuperiùs egimus ex num. 42. cum ſsequent. niſsi rerum, aut perſsonarum qualitates, & circumſstantiæ, aliud ſsuadeant, vt ſscripſsi ſsuprà, num. 76.

Quintò conſstituo, ſsimulationem in fraudem vſsura

*rum ex coniecturis anteà relatis deprehendi in dict. c. ad noſstram, de empt. & vendit. intelligendo tamen, vt quamuis ibi dictum fuerit, quod ab initio venditor petijt mutuo pecuniam quandam, non inde coniecturam poſsſse validè deduci, vt ſscilicet vltra ſspeciem ibidem relatam, vel in alijs caſsibus regulariter, mutui petitio præcedere debeat, vt contractus præſsumatur fœneratitius, ſsic vt pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & aliæ coniecturæ ſsufficere non debeant, niſsi etiam & illa coniectura adſsit, quod ab initio mutuum peteretur; poterit enim & ſsimulatio fœnerandi, & fraus vſsurarum præſsumi, atque contractus ipſse fœneratitius iudicari, etiam abſsque eo quòd ab initio mutuum peteretur, poſstmodùm verò alius contractus gereretur: quod eſst de mente omnium Authorum, quos in ſsecunda opinione, & in tertia etiam retuli ſsupra, num. 50. & 61. qui ex alijs coniecturis, etiam abſsque illa, contractum damnandum exiſstimant, & apertiùs probant relati ſsuprà, num. 27. Hoc autem, non extra propoſsitum, nec otiosé, ſsed

* ideò à me dictum, vt quorundam diſstinctionem, aut ſsententiam improbarem, hoc eſst Odofredi relati à Baldo, in l. emptione, C. plus valere quod agitur, &c. Romani ſsingular 368. quæro an pactum, & in conſsil. 423. Vitalis Cambani in tractatu clauſsularum, pagina. 274. num. 10. & Baldi in conſsil. 359. lib. 5. hi enim in præfata contrarietate, an duo, vel tria concurrere debeant, vt contractus præſsumatur vſsurarius, ſsic diſstinguendum exiſstimarunt. aut præceſsſsit mutui petitio, hoc eſst venditor ab emptore petijt mutuo pecuniam antequam venderet; aut non præceſsſsit: primo caſsu, ex pacto reuendendi, & pretio exiguo, contractus illicitus reputatur; ſsecundo caſsu non: ſsed quidem, vt vides, diſstinctio hæc ſsuſstineri non poteſst, cùm etiam abſsque eo quòd mutui petitio præcedat, iudicari poſsſsit contractus vſsurarius ex alijs coniecturis, vt ſsuprà dixi: item aliquando fœneratitius præſsumetur contractus ex pretij modicitate, & pacto de retrouendendo tantum, abſsque eo etiam quòd aliud interueniat, vt etiam dixi ſsuprà. Nec præfata

* ſsententia probatur in dict. c. ad noſstram, vbi ennarratur tantùm mutui petitionem factam fuiſsſse præcisè, ex eoque ſsimulationis & vſsuræ fraus aliqua detegitur, non tamen ſstatuitur inde petitionem mutui præceſsſsiſsſse neceſsſsarium fuiſsſse, vt contractus indicaretur fœneratitius; imò etiamſsi ab initio mutuum petitum eſsſse, Romano Pontifici enarratum non fuiſsſset, ex alijs, quæ propoſsita fuerunt, contractum ipſsum damnaret, nec in eo, ſsed in alijs circumſstantijs, & coniecturis concurrentibus, principaliter mouebatur, vt ſsuprà vidimus.

Sextò conſstituo, ſsilentio prætermittenda non eſsſse

* nonnulla, quæ in propoſsito huius materiæ, nouiſsſsimè, & multò quidem poſst hæc à me ſscripta obſseruauit, ſsed nec vnum verbum ex omnibus a me notatis ſsuprà adnotauit Andreas Fachineus controuerſsiarum iuris libro 2. cap. 12. in fine, verſsic. ego in hæc re ſsic ſstatuo, fol. 154. columna 1. in princip. vbi poſstquam aliorum Scribentium ſsententias retulit, ſsic ſstatuendum in ſsuperiori controuerſsia exiſstimauit, vt ſsi tria concurrant, nempe pretij modicitas, pactum reuendendi, & conſsuetudo fœnerandi, tunc contractus ſsit cenſsendus fœneratitius, idque per text. in dict. cap. ad noſstram, & in dict. cap. illo vos, qui id probant, vt explicat ipſse Author ibidem, in 2. opinione, in verſsiculo, nec obſstant Canones: infert ſstatim in hunc modum: Luare, ſsi magna ſsit læſsio circa pretium rei venditæ, & pactum adſsit reuendendi, nihil aliud ſsuſspicari licet, quàm contractum fuiſsſse initum in fraudem vſsurarum, ita ſscilicet, vt partes animum habuiſsſse præſsumantur mutuum contrahendi vſsque ad certum tempus, & fructus ex re vendita vſsurarum loco percipiendi. Quæ illatio vt vides, fit à præfato Authore, retentâ ipſsiuſsmet traditione, |

p. 153

quòd tria illa concurrant, vt conſstat etiam ex dictis ab eodem ad finem: & ob id non omninò tuta iudicatur à me; namque ſsi magna ſsit, vt ipſse dicit, aut tanta læſsio circa pretium rei venditæ, & pactum reuendendi adſsit, etiam abſsque conſsuetudine fœnerandi, vſsurarius ſsæpè præſsumi poſsſset contractus. vt latiùs explicaui ſsuprà. Nec ita indiſstincté, aut abſsolutè contrarium obſseruare licet, iuxta ea, quæ numer. præcedentibus obſseruaui. Placet tamen prædicti Authoris reſsolutio in eo ſsenſsu, quòd tribus illis coniecturis concurrentibus, ita neceſsſsariò præſsumi debeat animus fœnerandi, vt nihil aliud ſsuſspicari liceat, vt ſsuprà dicebam, quatenus ex illis tribus coniecturis, rem eſsſse indubitatam ſstatuebam. Dici poſstmodùm Author idem, quòd ſsi tria illa non concurrant, nempe pretij modicitas, pactum reuendendi, & conſsuetudo fœnerandi, vix animaduertit, quo argumento, contractus indicari poſsſsit fœneratitius, in quo, vt dixi, decipitur, nam licèt ex his duobus non ita de facili fraus, aut ſsimulatio ſsit pręſsumenda, tamen res non adeò adſstringi debet, vt dici poſsſsit vix ex illis duobus fœnoris fraudem deprehendi valere: cum etiam aliquando ex eiſsdem tãtumtantum, fœnerandi animus colligi poſsſsit, vt dicebam ſsuprà num. 76. & 77. Quare idemmet Fachineus, poſstquam prædicta dixerat, in finalibus verbis, d.c. 12. dicit, quòd iudicis arbitrio libenter id committit, itaut ſsi cum pacto reuendendi, & pretij modicitate, aliqua alia ſsuſspicio accedat, tunc ad iudicandum contractam vſsurarium procliuior exiſstat, & iuxta hæc, vt vides, præfatus Author pro his citari debet, qui ſsecundam opinionem amplectuntur; nunquam enim ipſse duobus tantum, hoc eſst pacto de retrouendendo, & modicitate pretij contentus eſst, ſsed aliud etiam, hoc eſst conſsuetudinem fænerandi, aut ſsuſspicionem aliam requirit.

Septimò & vltimò conſstituo, quòd datio in ſsolutum

* vim obtinet venditionis; attamen difficiliùs in ea præsumitur exerceri fœnus, quàm vbi pecunia ipſsa numeratur, vt diuerſsas ſsententias concordans, reſsoluit Menochius lib. 3. de præſsumpt. 122. num. 42. & 43. & veram reſsolutionem dicit Additionator Gamæ in addit. ad deciſs. 138. nec admittit eiuſsdem Gamæ, & aliorum Authorum ſsententiam indiſstinctè dicentium, quòd datio in ſsolutum non efficit contractum vſsurarium, licèt modicitas pretij cum pacto de retrouendendo apponatur, in quo libentus ſsequor Additionatorem prædictum; & ſsic intelligo aliorum traditiones in propoſsito, quas adducunt Conar. variar reſsol. lib. 3. c. 8. num. 5. Azeued. in l. 4. tit. 6. num. 27. lib. 8. nouæ collect. Regiæ. Ioſseph. Ludouicus de ſsimulatione contractuum, concluſs 1. in verſsicul, eſst verum quòd Decius, vbi cum Romano, Pariſsio, Aretino, Socino, Rolan. & Cephalo, rectiùs dixit veriorem, & communiorem opinionem eſsſse, quòd etiam in datione in ſsolutum poſsſsit argui contractas ſsimulatus, Maſscardus etiam de probationibus, tomo 3. concluſsione 1142. num. 15. & tomo 1. concluſsione 447. num. 16. & 17. Antonios Galeatius Maluaſsſsia in conſsil. 106. num. 18. in fin. Alex Raudenſsis de Analogis, libro primo, cap. 30. num. 131. Et hactenus de prædictis.

CAPVT XXVI.

Conceſsſsa facultate, aut commiſsſsione alicui, vt Maioratum in aliquem ex filijs, aut filiabus, quem voluerit, aut quem elegerit, faciat, ſsiue inſstituat, an poſsſsit ipſse filio maſsculo prætermiſsſso, in filia fœmina Maioratum inſstituere; an verò filijs maſsculis exiſstentibus, neceſsſsariò debeat fœminis eos præferre; quamuis inter illos, quẽquem voluerit, etiam filium natu minorem eligere valeat: vbi in caſsu occurrenti, & Authori commiſsſso, conſsultatio traditur eiuſsdem, qui verè primus omnium in propoſsito ſscripſsit, & nullo alio cauſsam defendente, primam ſsententiam pro ſse tulit, (alij poſstmodùm ſscripſserunt, ſsed non ita exacté, aut nihil quidem addentes) deinde alternatiuæ ſsecunda pars, quando cenſseatur appoſsita in defectum prioris, vt ordinis potiùs ſsit, quam electionis, quando etiam liberé accipienda non ſsit, ſsed limitatiuè tantùm, aut ſsimpliciter, vt diuerſsos gradus conſstituat tam in fideicommiſsſsis, quàm in Maioratibus, eleganter diſscutitur l. cum pater, §. à te peto, l. vnum ex familia, §. ſsi de Falcidia, ff. de legatis 2. l. hæredes mei, §. fin. ff. ad S.C. Treb. c. 1. de eo qui ſsibi, vel hæredibus ſsuis. optimè expenduntur & declarantur, & Ludouici Molinæ ſsententia, quod elector, cui libera facultas eligendi conceſsſsa eſst, poſsſsit ad Maioratûs ſsucceſsſsionem, filiam etiam natu minorem omiſsſso filio primogenito eligere, & quod vigore facultatis Regiæ idem poſsſsit, nouiter improbatur, & declaratur: de verbis etiam enuntiatiuis, an, & quibus caſsibus diſspoſsitionem inducant, multa dicuntur, & in effectu circa omnia prædicta, quamplurima maturiùs nunc adnotata traduntur, quæ vtilia ſsunt, & in praxi valde conducibilia, nec abſsque ingenti ſstudio, & labore, ſsic recenſseri potuiſsſsent.

SVMMARIVM.

1 Teſstator, ſsi fratre, aut alio conſsanguineo hærede ſscripto, petierit ab eo, aut illi commiſserit & mandauerit, vt ex bonis ſsuis, vel aliqua parte eorum, inſstituat, ſsiue faciat Maioratum in aliquem ex filijs, aut filiabus: an frater, vel conſsanguineus teneatur præciſsè ordinem literæ, ſsiue ſscripturæ ſseruare, & conſsequenter filijs maſsculis exiſstentibus eligere, aut nominare aliquem ex eis ad Maioratum; an verò filio maſsculo prætermiſsſso, in filia fœmina Maioratum inſstituere valeat?
2 Et dubium conſsiſstit in hoc, quòd eligendi facultas expreſsſsè, aut abſsolutè conceſsſsa non eſst in caſsu prædicto, quamuis verba prima facie inſspecta, liberam eligendi facultatem denotare videantur: & ſsic omninò incertum eſst, an liberè cenſseatur data electio, an verò ordine ſscripturæ videantur filij, & filiæ ad ſsucceſsſsionem inuitari.
3 In hoc autem dubio conſsultus olim Author, primus quidem omnium ſscripſsit, & pro viribus laborauit, vt hoc numer. refertur & ibidem caſsus in facto contingentis, & authori commendati species proponitur, atque eiuſsdem conſsultatio profertur, quâ ſsolus ipſse cauſsam defendens primam ſsententiam pro ſse tulit.
4 Voluntas & poteſstas in quocunque actu requiritur; quæ duo actum perficiunt.
5 Diſsiunctiua poſsita inter perſsonas honoratas, reſsoluitur in coniunctam, & copulatiuam.
6 Id tamen non procedit, quoties diſsiunctiua, aut alternatiua ponitur inter perſsonas, inter quas cadit ordinata affectio; tunc enim non reſsoluitur in Coniunctam, nec cenſsetur hæreditata electio, ſsed denotat ordinem, & vltima pars cenſsetur poſsitæ in defectum prioris.
7 Ex ordine ſscripturæ præſsumptio reſsultans in Maioratibus quòd maximi momenti ſsit, remiſsſsiuè.
8 In Maioratibus inter filios & filias, & inter maſsculos, & fœminas, ordinata datur inſstitutoris affectio, |
p. 154
quia per maſsculos familia, & agnatio illius conſseruatur, & non per fœminas; vtpote cùm illarum ſsucceſsſsio, agnationis conſseruationi repugnet.
9 Fœmina familiæ ſsuæ, atque agnationis eſst caput & finis.
10 Maioratum inſstituentis nomen & memoria meliùs conſseruntur per maſsculum, quàm per fœminam.
11 Maſseuli honorem, splendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conſseruant, iniurias propulſsant, atque illatas vendicant.
12 Maioratûs inſstitutor ſsi ſsit nobilis, fama & nomine clarus, credendum eſst, quòd deſsiderauerit familiæ ſsuæfauere, eamque propagare, & conſseruare.
13 Maſsculinus ſsexus à teſstatoribus noſstri temporis præfertur, & magis honoratur, quàm fœmininus.
14 Maioratuum finis, & natura genuina eſst, vt per eorum inſstitutionem, agnationis & familiæ conſseruatio fiat in futurum.
15 In Maioratibus, fideicommiſsſsis, & vltimis voluntatibus, ſsicut præcedentia declarant ſsequentia; ſsic è conuerſso dubia defuncti voluntas, quæ præceſsſsit, coniecturatur & declaratur ex ſsubſsequenti, quæ clara & aperta eſst.
16 Voluntas teſstatoris obſscura, ex aliis in teſstamento expreſsſsis declaratur.
17 Voluntas ab initio qualis fuerit, ex actu ſsequenti, aut verbis ſsequentibus declaratur.
18 Teſstator, qui in ordine ſsuccedendi ad Maioratum aut in vocatione ſspeciali, quam ipſse fecit, prætulit filium maſsculum filijs fœminis, credendum eſst, quòd etiam voluerit, vt is, cui electionem comm ſsit, etiam liberè, eundem ordinem ſseruare teneatur, & maſsculos præferre debeat fœminis, quas ipſse in defectum maſsculorum vocauit.
19 Nulla enim eſst in iure certa magis regula, aut ſsecurior doctrina, ad teſstatoris defuncti voluntatem probandam, quàm ea quæ ſsumitur ex ipſsius expreſsſsa diſspoſsitione, quæ totum facit.
20 Tutióque interpretatio eſst, quâ ſscriptis in teſstamento adhæremus.
21 Affectio & dilectio maior habetur ad eos, qui ſsunt nati & cogniti tempore factæ dispoſsitionis, quàm ad eos, qui nec nati ſsunt, nec cogniti.
22 Teſstator, qui in vocatione ſspeciali, quam ipſse fecit, filiabus aut fœminis iam natis, & cognitis, filios aut maſsculos naſscituros expreſsſsim prætulit, & ſsic non cognitos; credendum eſst, quòd ſsemper illos præferre voluerit in alijs clauſsulis præcedentibus, in quibus electionem alteri commiſsit.
23 Sic, vt per vnam clauſsulam cenſseatur declarata alia, & conſsequenter, vt quemadmodum teſstator ipſse in ſsua vocatione non vocauit fœminam, niſsi in defectum maſsculi, nec aliter admitti fœminam voluit, quàm ſsi maſsculus non exiſsteret, pariter quoque, atque eodem modo voluerit, vt is, cui electionem commiſsit, ſse haberet in electione, nec aliter ſsucceſsſsores eligeret.
24 Nam quod ipſse viuus facturus eſsſset, aut quod in defectum electionis hæredis fieri expreſsſsit, idem ab hærede ſsuo faciendum eſsſse iuſsſsiſsſse intelligitur.
25 Nec eſst veriſsimile, quòd hæredi conceſsſserit facultatem faciendi id, quod non fieri ipſse expreſsſsit in alia clauſsula.
26 Vnde eo ipſso, quòd aliter factum eſst ab eo, cui eligendi facultatem teſstator conceſsſsit, nihil aliud fuit, quàm circumuenire voluntatem defuncti; quod indignum eſst.
27 Nec hæres audiendus, qui nititur contra illam.
28 Eligendi facultate quantumcumque liberè conceſsſsa, ad electionem doloſsam mandatum datum non præſsumitur.
29 Electio doloſsè facta nulla eſst.
30 Is, cui electio commiſsſsa eſst, vtrùm ex odio, aut inimicitia excludere poſsſsit eam, qui generaliter vocatus eſst; vbi conſstituitur differentia inter odium & inimicitiam hæredis.
31 Teſstator iu caſsu Authori propoſsito, quòd non dederit patri liberam, aut voluntariam eligendi facultatem, ſsed potiùs ſsubalternauerit perſsonas, ad quas ordinatam affectionem habebat, vt hoc numero latiùs probatur, & l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. nonnullis exonatur, & num. ſseq. & vide infrà numero 46. & ſseq. & num. 54. & 55.
32 Eligendi facultatem habens de pluribus vocatis alternatiuè, inter quos eſst ordo affectionis, non poteſst eligere de ſsecundò nominatis, niſsi primis deficientibus.
33 In conceſsſsione facta pro filio, aut filia, exiſstente filio, filia eligi non poteſst.
34 Verba illa, hijo, ò hija, mayor, in diſspoſsitione, aut electionis conceſsſsione appoſsita, ordine ſsucceſsſsiuo intelligenda, & primo loco nominatum præferendum, maſsculúmque ante fœminam admittendum, etiam ſsi fœmina ætate maior ſsit, & natu maior filius ſsit vocatus.
35 Ad faciendum Maioratum in vnum ex filijs, vel filiabus, quem quis elegerit, ſsi alicui concedatur licentia per Regem, ſstante maſsculo, in fœmina Maioratus non poteſst fieri.
36 Etiamſsi in licentia adiiciatur, qùòd Maioratus fiat in filio, aut filia, quem pater voluerit, quoniam talia verba debent intelligi ſsecundùm ordinem à iure præſscriptum, idque ex ſsententia quorundam , contra verò ex ſsententia Molinæ, de qua latiùs agitur infrà, ex num. 56. cum multis ſsequentibus, vbi vide omninò.
37 Teſstatoris diſspoſsitio recipit interpretationem à iure, & conſsuetudine, atque rei, de qua agitur, natura.
38 Teſstator aut Maioratûs inſstitutor, in dubio ſse referre videtur ad leges, ſstatuta, & conſsuetudines eius loci, aut regionis in qua teſstatur, aut maioratum inſstituit.
39 Clauſsulæ primogeniorum in Hiſspania ſsunt interpretandæ iuxta conſsuetudinem quæ eſst in Hispania in ſsucceſsſsione primogeniorum, & ſsic, vt maſsculus præferatur fœmina, & primogenitus cæteris fratribus ſsecundò genitis.
40 Maſsculus in Maioratu, licèt ſsit minor natu, de more Hiapaniæ præfertur fœminæ.
41 Et in ſsucceſsſsione Regni, lege quadam Partitæ ſsic extat expreſsſsè deciſsum.
42 Maioratis Hispaniæ, ad exemplum, & ſsimilitudinem ſsucceſsſsionis Regni debent regulari.
43 Teſstator in dubio cum diſspoſsitione legis ſse conformare videtur.
44 Maximè, quando ex alijs ſscriptis in teſstamento id conſstat aperte, vt in hoc caſsu conſstabat ex alia clauſsula, quâ dictus teſstator in caſsum, quo pater non eligeret, ſsucceſsſsuros in Maioratu nominauit, & maſsculos præferendos fœminis dixit.
45 Hæres quotieſscunque grauatur alternatiuè dare diuerſsis perſsonis, inter quas militat diuerſsa ratio, licèt inter eas non detur ordinata affectio ſsimplex diſsiunctiua, ſsi ne alternatiua nõnon reſsoluitur in coniunctam, nec tribuit hæredi grauato electionẽelectionem, quamuis verba ad eũeum referantur, ſsed ordine ſscripturæ denotat factam fuiſsſse ſsubſstitutionem.
46 Refertur ſsingularis ſsententia Gloſs. in propoſsito, in cap. Metrop. 63. diſstinct. in verbo presbyteris, vbi gloſs. allegat text. in l. hæredes mei, §. fin. ff. ad Trebel. & illam gloſsſsam citat Dominicus.
47 Qui eleganter explicat, quando ſsecunda pars alternatiuè in defectum primæ cenſseatur appoſsita.
48 Qualitas perſsonarum poſsita in ſsecunda parte alternatiuæ, quando eſst diuerſsa à qualitate perſsonarum poſsita in prima parte, tunc alternatiua eſst ordinis, & non electionis.
49 In alternatiua cùm ponuntur duo, quæ eiuſsdem naturæ ſsunt, tunc vtrumque eſst in obligatione: cùm verò in ſsecunda parte alternatiuæ, aut in vnaquaque parte illius apponuntur duo quæ diuerſsæ natura ſsunt; tunc |
p. 155
vtrumque in obligatione non eſst, ſsed alterum tantum, & alterum eſst in facultate ſsoluendi.
50 In alternatiua ex voluntate teſstatoris ceſsſsat electio, & ordo ſscripturæ præciſsè obſseruari debet.
51 Reſspondetur obiectioni cuidam, quòd ſsuperflua videretur clauſsula illa teſstamenti, vbi dicitur, en vno de los hijos, ò hijas, que del quedaren, qual el quiſsiere. Niſsi electori licitum eſsſset filiam ad ſsucceſsſsionem Maioratus eligere, & numero ſseq.
52 Alternatiua ſsui naturâ electionem concedit; ideò ſsufficit verificari quamcumque partem alternatiuæ, intelligendo tamen, vt hoc numero, & ſsequenti adnotatur, hoc eſst, modò alternatiua ſsit propria, & vera; ſsecus tamen ſsi impropria, quia vna ſstat in defectum alterius ſsub alternatis verbis augmentatiuæ; tunc enim ſseruandus eſst præciſsè ordo ſscripturæ, non autem locus eſst liberæ electioni.
53 Quia iſsta eſst alternatiua poſsita ad ampliandam diſspoſsitionem; ideò veræ alternatiuæ effectum non operatur.
54 Teſstator verba clauſsulæ ſsuperioris adiiciens, en vno de los hijos, ò hijas, que del quedaren qual el quiſsiere, cuius mentis fuiſsſse, aut qualiter eligendi facultatem conceſsſsiſsſse videatur, eleganter declaratur, & text. in l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. optimé, & verè enucleatus relinquitur.
55 Teſstator in caſsu prædicto per adiectionem verbi illius, qual el quiſsiere, naturam diſspoſsitionis non alterauit, nec etiam regulas iuris, vt hoc numero demonſstratur, & ibidem eleganter expenditur text. in d. 1. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel.
56 Ludouici Molinæ ſsenentia contraria his, quæ dicta fuêre ſsuprà, numero 35. 36. & ſsequent. refertur, vt ſscilicet elector, cui libera facultas eligendi conceſsſsa eſst, poſsſsit ad Maioratûs ſsucceſsſsionem, filiam etiam natu minorem, omiſsſso filio primogenito eligere; & eidem pluribus modis reſspondetur, vt latè adnotatur hoc numero, vbi traduntur nonnnulla, quæ longa Authoris conſsìderatione digeſsta ſsunt, & ſscripta, nec alibi inuenientur ſsic adnotata.
57 Ludouici Molinæ ſsententia poſsito quòd ſsuſstineri poſsſsit, (quod Authori durum videtur) deberet intelligi in terminis, in quibus ipſse quæſstionem propoſsuit, nempe quando eligendi facultas non fuit data alternatiué, ſsed copulatiuè inter filios, & filias, vt ipſse loquutur, & ſsic coniungendo per ſsonas verbis, quæ propter vnitatem ſsermonis quaſsi in vnum corpus redactæ ſsunt.
58 Et verbum entre, latinè inter, diſstribuit æqualiter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias.
59 Et conſsequenter reſsultat effectus, qui à præfato Authore conſsideratur: in quem expendi poteſst text. in l. cùm quidam, ff. de legatis ſsecundò, vt hoc numero adnotatur.
60 At in terminis caſsûs Authori propoſsiti, diuerſsum eſst, quoniam electio non liberé, ſsed alternatiuè data fuit en vno de ſsus hijos, ò hijas, &c. quod in effectu fuit, corpora duo perſsonarum facere.
61 Quia alternatiua, ò latinè vel, diſsiungit verba, & ſsenſsum; ſsic vt factus ſsit primò vnus gradus filiorum, & in defectum eius, augmentatiuè, vel ſsubſsidiariè alius gradus filiarum, cap. 1. de eo qui ſsibi vel hæredibus ſsuis.
62 Vbi, quia conceſsſsio fuit alternatiua, hijos, ò hijas, dum filij extiterunt, ſsuccedere non potuerunt, nec admitti fœminæ.
63 Et quamuis ille text. loquatur in feudis, nihil intereſst, quia alterata res erat per pactum concedentis, qui fœminas admiſsit: & ſsic illius textus vis conſsiſstit in forma pacti per alternatiuam, vel quæ tantùm operatur, vt faciat, quòd omnes filij videantur poſsiti ex vna parte, & latere, & fœminæ ex alia parte.
64 Text. in l. vnum ex familia, §. ſsi de Falcidia, ff. de legatis ſsecundò, nihil obeſsſse Authoris reſsolutioni anteà traditæ, vt hoc numero adnotatur.
65 Elector, cui electio competit ex vltima voluntate, ſsi extra vltimam voluntatem, hoc eſst in quacunque diſspoſsitione inter viuos elegerit, ampliùs variare non poteſst.
66 Ex pluribus electis, vbi non poteſst poſsſsidere niſsi vnus ſsolus, primò nominatus preæfertur alteri.
67 Electorem in caſsu Authori propoſsito inter viuos elegiſsſse probatur.
68 Verba licèt enuntiatiua ſsint, probant nihilominùs in caſsu Authori propoſsito electionem, nominationem, ſseu inſstitutionem anteà factam.
69 Verba enuntiatiua eius quod tempore enuntiationis, aut aſsſsertionis eſsſse poteſst, plenè probant.
70 Verba enuntiatiua omninò probant, quando enuntiatio pertinet ad rem, quæ pendet ex declaratione animi enuntiantis.
71 Verba enuntiatiua, quando ſscienter proferuntur ſsuper eo, ſsuper quo partes ſsibi poſsſsunt præiudicare, ſsic probant, vt non admittatur probatio in contrarium.
72 Pronuntiari, atque affari aliquid, trifariam poſsſse, diſspoſsitiuè, aſsſsertiuè, & enuntiatiuè.
73 Verba enuntiatiua quæ ſsint?
74 Verba diſspoſsitiua quæ dicantur?
75 Verba aſsſsertiua qualiter proferantur.
76 Verba enuntiatiua propter aliud emiſsſsa, regulariter diſspoſsitionem non inducunt, prout hoc numero, remiſsſsiuè tamen, latiſsſsimè explicatum traditur, & limitatum, & vide num. ſsequent.
77 Verba enuntiatiua, quoties proferuntur per tempus præteritum, aut id, quod enuntiatur, eſst præteriti temporis, diſspoſsitionem inducunt.
78 Maximè, ſsi ipſsemet qui refert, & enuntiat aliquam ſsuam voluntatem de præterito, talis eſst, quòd poſsſset ipſse adhuc ex integro illam facere, & ſsic diſsponere.
79 Verba enuntiatiua diſspoſsitionem inducunt, quando proferuntur ſsuper his, qua dependent à voluntate partium, & ſsuper quibus poſsſsunt liberè diſsponere.
80 Verba enuntiatiua diſspoſsitionem inducunt, quoties id quod enuntiatur, neceſsſsarium eſst ad id, de quo agitur.
81 Verba enuntiatiua, quoties per modum cauſsæ proferuntur, diſspoſsitionem inducunt, ſsicut ſsi eſsſsent diſspoſsitiua.
82 Habens nominare ad emphyteuſsim aliquem, ſsi per verba enuntiatiua nominationis granauit eum, eo ipſso inducitur diſspoſsitio & nominatio.
83 Poſsitus in conditione, an cenſseatur electus, aut nominatus?
84 Ludouici Molinæ traditio, de qua ſsuprà ex numero 65. poſsita quòd vera non eſsſset, adhuc tamen in caſsu Authori propoſsito defendi deberet, variationem licitam non eſsſse electione ſsemel facta, idque ex ratione, quæ hoc numero & ſsequenti aſsſsignatur.
85 Eligens ex conceſsſsione, aut commiſsſsione teſstatoris, in eligendo ſsequi tenetur voluntatem tacitam, vel præſsumptam teſstatoris ipſsius, nec poteſst variare, aut à declaratione ſsemel facta recedere, quando conſstat iuxta confeſsſsionem, aut declarationem ipſsiusmet eligentis (ex qua de voluntate teſstatoris conſstat) electionem fuiſsſse factam.
86 Res quando ſsubrogatur cum facultate regiæ in locum alterius, quæ erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus ſsubrogata remanet, cum quibus erat prima.
87 Voluntas non minùs deducitur, ſseu colligitur ex factis, quàm ex verbis, imò potentius demonſstratur, & probatur factis, quàm verbis: quia facta effectum oſstendunt, verba aliquando contra voluntatem proferentis ſsunt.
88 Teſstator, quando committit jateri, vt pro eo Maioratum, vel meliorationem faciat in aliquem filium; an ſsufficiat, quòd commiſsſsarius coram teſstibus dicat, ſse velle eligere ad Maioratum talem filium.
90 Electio, ſseu nominatio ad Maioratum, an facta cen|
p. 156
ſseri debeat, ſsi fiat actus in fauorem alicuius, qui non poteſst ſstare, niſsi ſsuppoſsita nominatione, aut electione.

SIngularis occurrit, & in praxi valdè neceſsſsaria quæſstio, & quæ ita ex profeſsſso, vt neceſsſsarium eſst, à nullo ex Recentioribus pertractatur, ſsi ponamus, quòd

* teſstator fratre ſsuo aut alio conſsanguineo hærede ſscripto, petierit ab eo, aut illi commiſserit, & mandauerit, vt ex bonis ſsuis, vel aliqua parte eorum, inſstituat, ſsiue faciat Maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus eiuſsdem fratris, aut conſsanguinei, vel etiam teſstatoris ipſsius, in ea parte, in qua Maioratus licitè inſstitui poteſst per parentes, vel in omnibus bonis, aut maiori parte eorum cum facultate regia ad id conceſsſsa, an tunc frater, vel conſsanguineus, aut alius quicumque, cui facultas eligendi ſsit relicta, etiam libere, teneatur præcisè ordinem literæ, ſsiue ſscripturæ ſseruare, & conſsequenter filiis maſsculis exiſstentibus, eligere, aut nominare aliquem ex eis ad Maioratum, an verò filio maſsculo prætermiſsſso, filiam fœminam ad Maioratum eligere valeat. Et dubium conſsiſstit in hoc, quòd eligendi facultas expreſssè, aut abſsolu

*tè conceſsſsa non eſst in caſsu prædicto, quamuis verba prima facie inſspecta, liberam ligendi facultatem denotare videantur: & ſsic omninò incertum eſst, an libere cenſseatur data electio; an verò ordine ſscripturæ videantur filij, & filiæ ad ſsucceſsſsionem inuitari in quo dubio con

*ſsultus ego olim, cùm caſsus hic in terminis occurriſsſset in ciuitate de Guadalaxara, primus quidem omnium ſscripſsi, & non mediocriter inſsudaui, & poſstquam verbo, & in ſscriptis Prætorem illius ciuitatis informaui, nullo alio cauſsam defendente, primam ſsententiam pro me tuli (alij poſstmodum ſscripſserunt, ſsed non ita exactè aut nihil quidem addentes) idcircò, non abſsque maxima vtilitate futurum exiſstimaui, ſsi hoc capite recenſserem nonnulla, quæ dubij præfati reſsolutionem præſstant, & futuris negotiis multis decidendis non modicam vtilitatem afferre poſsſsunt, & pro clariori intelligentia præmitto, quòd Petrus Ruyz de Alarcon, ex primo matrimonio habuit vnicum dumtaxat filium Bernardum de Mata, qui defuncta iam matre, & nullum filium relinquens, cùm in extremis eſsſset, condidit teſstamentum, & patrem ſsuum dictum Petrum Ruiz de Alarcon liberé, vt debuit, hæredem inſstituit, poſstmodùm verò petijt ab eo, quòd de certis bonis faceret vinculum, & Maioratum, en vno de ſsus hijos, ò hijas que del quedaren, qual el quiſsieſsſse, vt pars aduerſsa dicit; iam enim ſsecundò nupſserat, & filias habebat ex ſsecundo matrimonio dictus pater eius, qui mortis tempore, atque in teſstamento ſsuo filiam quandam, nomine D. Catharinam Carrillo, ad dictum Maioratum nominauit, cum haberet filium maſsculum ex eodẽeodem ſsecundo matrimonio natum, qui D. Petrus Ruiz de Alarcõ, & Sotomaior nuncupabatur. Lis ergo, & quæſstio orta eſst ſsuper Maioratu prædicto, & dicta D. Catharina petebat poſsſseſsſsionem illius ex teſstamento patris, in quo erat nominata, contendebátque patrem prædictum lici. tè poſsſse vigore clauſsulæ prædictæ nominare eam; ego autem in contrarium dicebam, ex clauſsula dicti teſstamenti Bernardi de Mata, non potuiſsſse patrem eius, cùm filius maſsculus exiſsteret, filiam fœminam ad Maioratum nominare, & ſsic dictum D. Petrum eſsſse verum, & legitimum ſsucceſsſsorem, & conſsequenter in poſsſseſsſsione bonorum dicti Maioratus tuendum, nihílque prodeſsſse teſstamentum parris dictæ filiæ ad poſsſseſsſsionem petendam, niſsi conſstaret prius, quòd pater eius ſsic diſsponere, & reſstari potuiſsſset; quoniam in quocumque actu voluntas, & poteſstas requiritur: quæ duo actum perficiunt ſsecundùm

* Philoſsophum, & notatur in cap. cum ſsuper Abbatia, verbo, poſsſset, & volet, de officio delegat. l. nolle, vbi Baldus, ff. de acquirenda hæreditate, l. omne verbum, & ibi Bald. in vlt. notabili, C. communia de legat. Abbas in cap. ſsacerdos, de officio delegati, Aimon Craueta de antiquit. temporum, 1. ſsect. incipit, Ampliatur nunc, num. 52. fol. 36. Cephalus, in conſs. 235. num. 24. lib. 2. Rolandus in conſs. 35. num. 21. volum. 3. Franciſscus Burſsatus in conſs. 396. num. 24. lib. 4. Burgos de Paz 5. part. l. 3. Tauri, num. 1442. Molina de Hispanorum primogeniis libro primo, capit. vigeſsimo quarto, numero vigeſsimo quarto, Surdus in conſs. vigeſsimò ſseptimo num. 13. lib. primo Hyppol Riminal. in conſs. 255. num. 32. & 33. lib. 3. Hîc autem, poſsito quòd fuerit voluntas, cùm tamen deſsiciat poteſstas taliter diſsponendi, nullum quidem facit negotium teſstamentum prædictum, quòd autem defuerit poteſstas, facilé demonſstrabitur, ſsi conſstituamus nonnulla, quæ magis ad rem faciunt: in primis, quod licèt prima facie, vt dixi, videatur, quòd dictus Bernardus de Mata dederit liberam facultatem patri ſsuo eligendi ex filiis aut filiabus, quem voluerit, & ſsic maſsculo prætermiſsſso, fœminam filiam eligere; tamen contrarium eſsſse verius, & filios maſsculos primo loco nominatos fuiſsſse, filias verò ſsecundo gradu ſsubſstituas in defectum maſsculorum, conſstat ex illis verbis. En vno de ſsus hijos, ô hijas que del quedaren, idque ratione ſsequenti. Nam licèt disjunctiua poſsita in

*ter perſsonas honoratas, reſsoluatur in coniunctam, & copulatiuam l. cùm quidam, C. de verb. ſsignificat. id tamen non procedit quoties disjunctiua, aut alternatiua ponitur inter perſsonas, inter quas cadit ordinata affectio; tunc enim non reſsoluitur in coniunctam, nec cenſsetur hæredi data electio, ſsed denotat ordinem, & vltima pars cenſsetur poſsita in defectum prioris, per text, valdè ſsingularem in l. cùm pater, §. à te peto, ff. de legat. 2. vbi dicit Iureconſsultus in hunc modum: A te peto, marie, ſsi quos liberos habueris, illis prædia relinquas, vel ſsi non habueris, tuis, ſsiue meis propinquis, aut etiam noſstris liberis, non eſsſse datam electionem, ſsed ordine ſscripturæ factam ſsubstitutionem respondi, & ibi notant Bartolus, Paulus, Alex. Cuman, & cæteri Scribentes communiter, Iaſson in d.l. cum quidam, nu. 2. & in l. Gallus §. quidam recté, ff. de lib. & poſsth. col. 6. in verſs. Secundò amplia. Alex. in conſs. 30. col. 1. lib. 2. Decius in conſs. 319. In canſsa iſstorum nobilium, num. 6. Socin. in conſs. 52. num. 6. lib. 1. Iulius Clarus §. teſstamentum, quæſst. 80. num. 5. Ioan. Ceph. in conſs. 53. num. 69. lib. 1. Menoch. in conſs. 187. num. 20. & ſseqq. lib. 2. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 7. & lib. 2. cap. 11. num. 36. Mieres de maioratu, in initio ſsecundæ partis, num. 34. Angulus ad leges meliorationum. l. 11. gloſsſsa 8. num. 9. Iacobus Cancerius variarum reſsolutionem. cap. 1. de ſsubſstitutionibus, num. 51. Angelus Matheacius de legat. & fideicom. lib. 2. cap. 13. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. vbi num. 14. & ſseqq. ex alijs probat, in Maioratibus præſsumptionem ex ordine ſscrip

*turæ ortam, magni momenti eſsſse, & nonnulla dicit in propoſsito Mieres vbi ſsuprà. num. 31. In primogeniis

* autem aut maioratibus, quòd detur ordinata affectio inſstitutoris inter filios & filias, & inter maſsculos, & fæminas certum eſst, quia per maſsculos familia, & agnatio illius conſseruatur, & non per fœminas, vt pote, cum illarum ſsucceſsſsio agnationis conſseruationi repugnet, vt ſsuprà, cap. 4. huius lib. latiſsſsimè probatum eſst; fœmina

* namque familiæ ſsuæ, atque agnationis eſst caput, & finis, l. pronunciatiò, §. familiæ ff. de verbor. ſsignificat. l. Iureconſsultus. §. 1. ff. de gradibus cognat. nomenque & memoria Maioratum inſstituentis, meliùs conſseruatur per maſscu

*lum, quàm fœminam, vt ſscribunt Romanus ſsingulari 474. Barbatia in conſs. 37. volum. 3. Ruin. in conſs. 110. num. 14. volum. 2. & multos referens Simon de Prætis de interpretat., vlt. volunt, lib. 2. interpret, 3. dubitat. 1. ſsolut. 11. num. 2. fol. mihi, 146. Gaſspar Baëtius de nou meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 2. num. 22. ipſsi namque

* maſsculi, honorem, ſsplendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conſseruant, iniurias propulſsant, atque illatas vendicant, vt ſscribit Ioannes Chephalus in conſs. 306. num. 72. lib. 3. & latè adnotarunt Tiraquellus de primogenitura, quæſst. 4. ex num. 13. cum ſseqq. Modernus in conſsuet. Pariſsien. titul. 1. §. 8. gloſsſsa 3. num. 30. & gloſsſsa 4. num. 15. in fine Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 3. Mieres de maioratu, in initio primæ |

p. 157

partis num. 2. & quæſst. 3. in princip. Vnde multò magis,

* ſsi ſsit nobilis, fama, & nomine clarus, (qualis fuit teſstator, & inſstitutor huius Maioratus) credendum eſst, quòd deſsiderauerit familiæ ſsuæ fauere, eamque propagare, & conſseruare, vt eleganter adnotauit Zaſsius in conſs. 2. num. 13. in fine, & ſseq. & ideò a teſstatoribus noſstri tem

*poris præfertur, & magis honoratur maſsculinus sexus, quàm fœmininus, vt tradit Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. n. 1. & 2. fol. 240. maximè in Maioratibus, quorum natura genuina & finis eſst, vt per eo

*rum inſstitutionem, agnationis, & familiæ conſseruatio fiat in futurum, poſst Tiraq. Conar. Ludouic. Molinam Padillam, Mieres & alios aduertit Ioan. Garſsia in tract. de nobilitate, in diuiſsione operis, num. 38. & quòd prædictus inſstitutor Maioratus, hanc ordinatam affectionem, quam habebat, conſsiderauerit, illamque obſseruari voluerit manifeſstè colligitur ex eo, quòd clauſsula teſtamẽtitestamenti, & Maioratus dicti Bernardi de Mata, ſsuper quo litigatur, tres in effectu continet partes. Prima eſst, in qua patrem ſsuum hæredem inſstituit vniuerſsalem in remanente omnium bonorum ſsuorum, iurium, & actionum. quæ abſsque dubio valuit de iure. Altera eſst, vbi dicitur. Al qual pido por merced, que de los bienes rayzes haga vinculo en vno de ſsus hijos, ò hijas que del quedaren. Alia denique, & tertia pars eſst, vbi teſstator ipſse dixit: Y en caſso que el no hiziere el dicho vinculo, quiero y es mi voluntad, que deſspues de los dias del dicho Pedro Ruyz de Alarcon mi ſseñor, el dicho ſsuelo de las dichas caſsas, y heredad de Camarma del Caño, ſsuceda en el hija maior legitimo, que del dicho Pedro Ruyz de Alarcon mi ſseñor quedare, y a falta de hijo varon, ſsucceda en la hija maior legitima que dexare: y por eſste orden ſsucceda en los deſscendientes dellos. Ex qua vltima clauſsula, & verbis ſsuprà dictis, manifeſstè colligi valeat, qualis, & quæ fuerit teſstatoris voluntas in ſsecunda clauſsula, in qua fuit conceſsſsa eligendi facultas; & conſsequenter non fuiſsſse datam electionem, ſsed ordine ſscripturæ factam ſsubſstitutionem. Nam in Maioratibus, fideicommiſsſsis, & vltimis volunta

*tibus, ſsicut præcedentia declarant ſsequentia; ſsic è conuerſso dubia defuncti voluntas quæ præceſsſsit, declaratur, & coniecturatur ex ſsubſsequenti, quæ clara, & aperta eſst l. ſsi ſseruus plurium, §. fin. ff. de legat. 1. l. 1. ff. de rebus dubijs, l. ſsi cum fundum, ff. de verb. oblig. & poſst Tiraquellum ab eo relatum, adnotauit Mieres de maioratu, in initio ſsecundæ partis, num. 42. verſsiculo 14. vbi dicit hanc eſsſse non modicam coniecturam, tradunt etiam Socin. Iun. in conſsil. 65. num. 11. volum. 4. Pariſs in conſsil. 73. num. 19. lib. 2. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 14. num. 22. Menochius lib. 4. præſsumptione 54. numero 24. Achilles Pedrocha in conſsil. 28. numero 138. Ioannes Guttierrez in conſs. 18. num. 38. vbi ex multis

* probat, obſscuram teſstatoris voluntatem ex aliis in teſstamento expreſsſsis declarari, quod etiam ſsuperiùs relati adnotarunt, & qualis fuerit ab initio voluntas, ex actu

[17]

* ſsequenti, aut verbis ſsequentibus declaratur, l. ſsed Iulianus, §. proinde, ff. ad macedonianum. l. cum quis, C. de naturalibus liberis. Crotus in conſsil. 66. num. 1. Decius in conſsil. 490. num. 9. & in conſsil. 559. num. 1. & in conſs. 644. num. 8. Et ſsic teſstator ipſsemet qui in ordine ſsucce

*dendi ad Maioratum, aut in hac ſsecunda clauſsula, & vocatione ſspeciali, quam in deſsectum electionis parentis ſsui fecit, prætulit filium maſsculum filijs fœminis, quas in deſsectum maſsculorum vocauit, credendum eſst neceſsſsariò, quòd etiam voluerit vt is, cui electionem commiſsit etiam liberé, eundem ordinem ſseruare teneatur, & maſsculos debeat fœminis præferre, ſsicut & ipſse prætulit expreſsſsim; quod apertè probatur ex his, quæ multùm ad propoſsitum ſscribunt Ruinus in conſs. 110. num. 15. & ſsequent. lib. 2. Socinus in conſsi 141. num. 26. volum. 2. Ferdinandus Loazes in repetitione §. diui, legis, filiusfamilias, ff. de legat. 1. num. 198. & 199. Ioannes Guttierrez dicto conſs. 18. num. 39. nulla enim eſst in iure certa magis regula, aut ſsecurior doctrina, ad teſstatoris

* defuncti voluntatem probandam, quàm ea, quæ ſsumitur ex ipſsius expreſsſsa diſspoſsitione, quæ totum facit, lege ex facto, ff. de hæredibus inſstituendis, l. cùm quæſst. C. de legat, cum alijs vulgatis, Ripa in l. hæredes mei, §. cum ita, num. 31. ff. ad Trebellian. tutiorque interpreta

*tio eſst, quâ ſscriptis in teſstamento adhæremus, argumento text. in l. ſsi alij, ff. de vſsufruct. legato, & in l. cum virum, C. de fideicommiſsſsis, & cum Caſstrenſsi, eleganter aduertit Marſsarius in conſsil. 7. fol. 83. in antiquis, & confirmatur conſsideratio, & ratio ſsuperior, quia tempore teſstamenti dicti Bernardi de Mata, erant iam natæ dicta D. Catharina Carrillo, & aliæ ſsorores eius, ſsed dictus D. Petrus de Alarcon natus non erat, nec alius filius maſsculus procreatus, & quamuis habeatur maior

* affectio, & dilectio ad eos, qui ſsunt nati, & cogniti tempore factæ diſspoſsitionis, quam ad eos, qui nec nati ſsunt nec cogniti, vt ex alijs probarunt Mieres de maioratu, 2. parte, quæſst. 6. num. 16. Maſscardus de probationibus, tom. 1. concluſs. 67. num. 5. & 6. & num. 8. Decianus in conſs. 1. num. 14. lib. 2. Paulus Leonius Patauinus in conſs. 27. num. 103. inter conſsilia vltimarum voluntatum, volum. 2. fol. 53. Achilles Pedrocha in conſsil. 20. num. 68. & 69. & notarunt Baldus in l. Lucius, ff. de hæredibus inſstituendis, Alexander in conſs. 52. colum, 1. volum. 4. Oldra. in conſs. 141. colum, 2. in princip. & eſst optimus text. in l. alumnos, ff. de manumiſsſsis vindicta, ibi In quo inſstruendo propenſsiorem animum habuit. Quem ſsingularem dicit Romanus in conſsil. 231. num. 3. l. qui filiabus, ff. de legatis primò: nihilominùs tamen filiabus patris ſsui, aut ſsuis

* ſsororibus iam natis, & cognitis tempore factæ diſspoſsitionis, expreſsſsim prætulit filios maſsculos ex dicto patre eius naſscituros; vnde credendum eſst, quòd ſsemper illos præferre voluerit in alijs clauſsulis præcedentibus, in quibus patri electionem commiſsit, & iuxta hæc intelligenda, & regulanda verba ſsuperioris diſspoſsitionis, ex his, quæ ſscripſserunt Modernus Pariſs, in conſs. 1. à num. 18. Marſsarius in conſs. 6. num. 5. Simon de Prætis in conſs. 161. num. 19. Pinellus in l. 3. C. de bonis maternis, num. 24. Achilles Pedrocha in conſsil. 3. num. 21. in fine; ſsic, vt per clauſsulam ſsupradictam quâ dictus teſstator, in caſsu

* quo parer eius vinculum non feciſsſset, primo loco filium eius maiorem maſsculum primogenitum, & in defectum eius, filiam fœminam primogenitam nominauit, declarata videatur clauſsula alia, in qua patri ſsuo electionem dederat: & conſsequenter, vt quemadmodum teſstator ipſse in ſsua vocatione non vocauit fœminam, niſsi in defectum filij maſsculi, nec aliter admitti fœminam voluit, quàm ſsi maſsculus non exiſsteret; pariter quoque, atque eodem modo voluerit, vt pater eius, cui electionem commiſsit, ſse hiberet in electione, nec aliter ſsucceſsſsores eligeret: Nam quod ipſse viuus facturus eſsſset, aut quod

* in defectum electionis hæredis fieri expreſsſsit, idem ab hærede ſsuo faciendum eſsſse iuſsſsiſsſse intelligitur, vt dicit pulchrè text. ſsingularis in l. cùm ſseruus, ff. de condit & demonſst. l. ab exhæredati ſsubſstituto, ff. de legat. 1. ibi: Quæ ille ſsi viueret debiturus erat, 1. poſstulante, ff. ad SC. Trebel, ibi: Cæterùm exiſstimo idem in hærede citu eſsſse conſstituendum, quod in illo conſstitutum eſst. Nec eſst veriſsimile, quòd hæredi conceſsſserit facultatem faciendi id, quod non fieri expreſsſsit in alia clauſsula, ex eiſsdem iuribus & Authoribus numeris præcedentibus relatis. Vnde, eo ipſso, quòd aliter factum, aut diſspoſsitum eſst à patre prædicto, nihil a iud fuit, quàm circumuenire voluntatem defuncti, quod indignandum eſst, vt dicit text, in l. ſsi quis pecuniam, ff. ſsi quis omiſsſsâ cauſsâ teſstamenti, nec hæres audiendus, qui nititur contra illãillam, l. illis libertis, 83. ff. de condition. & demonſstration. Nec etiam

* credendũcredendum, quôd electione eo modo, aut quantumcunque liberè conceſsſsa doloſse eligere potuerit pater ipſse, vel ad electionem doloſsam mandatum datum præſsumi, per text. in l. creditor, §. Lucius, ff. mandati, l. ſsi procurator, ff. de conductione indebiti: quas nonnullis exornant Molina de Hiſspanorum primog. lib. 2. c. 5. n. 15. & ſseq. Achilles Pedrocha in conſs. 36. n. 149. vbi concludũtconcludunt, electionẽelectionem dolosé factãfactam nullam eſsſse, quod melius procedit in caſsu prædicto, |

p. 158

in quo dictus Petrus Ruiz de Alarcon excludit dictum D. Petrum de Alarcon filium eius, & nominauit dictam filiam propter odium & inimicitiam, quam habebat cum vxore eiuſsdem filij, cum qua vt ipſse pater dicebat, contra ſsuam voluntatem nupſsit dictus D. Petrus de Alarcon, id autem ſsufficiens eſsſse non debuit, vt negligere poſs. ſset nominare illum, ſsicut filius eius teſstator voluerat, vt ad text. in l. 3. §. ſsi emancipatus, ff. de contra tabulas, eruditè oſstendit Decianus in conſs. 13. num.15. & 17. lib. 1. & ratione concludenti probatur, quia cùm inimicitia hæc, aut odium teſstatoris prædicti non eſsſset, ſsed ipſsiuſsmet hæredis, in conſsideratione haberi non debuit, ad effectum, vt dictus D. Petrus excludi poſsſset à iure ſsuccedendi, quod ex voluntate teſstatoris habebat, argumento text. in. l. cum pater, §. rogo. ff. de legat, 2. iuncto text. in. l. cum filius §. pater, eodem titul, intelligendo eum text, prout rectè inducit Imola, vt hanc differentiãdifferentiam conſstituat, in d. §. rogo, poſst Bartolum ibi relatum, qui ita magiſstraliter & verè conſsiderauit diſstinguendos caſsus, vt ſscilicet inimicitia, & odium teſstatoris ſsufficiens ſsit ad excludendum eum, qui generaliter vocatus eſst l. Lucius Titius §. Lucius Titius Damam, el 2. ff. de legat. 2. Rubeus Alexand. dicens ſse ita de facto conſsuluiſsſse in l. Gallus, §. quidam rectè ff. de liberis & poſsth. Molina de Hisp. primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 8. Mieres de maioratu 1. part. quæſst. 48. ex num. 33. odium tamen hæredis, aut eius, cui electio commiſsſsa eſst, ſsufficiens non ſsit, argumento text. ſsingularis in l. vnum ex familia, §. fin. ff. de legatis 2. & eorum quæ ſscribit Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 9. num. 2.

Et per hæc patet reſsponſsum ad vnum ex fundamentis præcipuis, in quo moueri poteſst contraria pars; nempe, quòd per verba ſsuperiùs relata, Haga vinculo en vno de ſsus hijos, ô hijas, que del quedaren, qual el quiſsiere. Eligendi facultas cenſseatur conceſsſsa Item quod alternatiua illa, suâ naturâ liberam videtur electionis libertatem includere; & conſsequenter, quòd dicta filia, omiſsſso etiam filio maſsculo. eligi potuerit: euidentius tamen, & quidem concludenter, conſslabit ſsolutio, ſsi in vi præfatæ alternatiuæ, aliquantulum latiùs inſsiſstendo, ante alia conſstituam, quòd verè teſstator in caſsu prædicto &

* in verbis ſsuprà relatis (dato pro vero quòd verbum illud, qual el quiſsiere, à teſstatore adiectum fuerit) non dedit patri liberam, aut voluntariam eligendi facultatem, nec verè, aut proprè alternatiua fuit electio, ſsed potiùs teſstator ipſse ſsubalternauit perſsonas, ad quas ordinatam affectionem habebat, & ſsic præferri debet primò nominatus, hoc eſst filius maſsculus; nam ordo verborum deſscribit ordinem intellectus, vt ad text. in l. cum pater. §. à te peto, ff. de legatis ſsecundo, tradiderunt Baldus n. 3.

* & Caſstrenſsis num. 2. in l. cum quidam, C. de. verborum ſsignificatione, & eſst text. valdè ſsingularis in l. hæredes

* mei. §. finali. ff. ad Trebel. vbi alternatiua poſsita inter perſsonas nominatas, ex præſsumpta mente diſsponentis ordinis eſst, & non electionis, & per illam eligendi facultas cenſsetur prohibita, vt conſstat ibi: Non rectè mulierem electuram: & optimè aduertunt Felinus in c. inter

* cæteras, de reſscriptis num. 4. fallentia prima, Ripa in d.l. hæredes mei §, fin. num. 7. verſsi. vnde aliter, Ruin, in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 46. & 47. & num. 52. & 60. & 61. ff. de lib. & poſsth. Idem in conſs. 92. num. 7. lib. 2. & ſsic filiæ in caſsu præſsenti cenſsentur nominatæ ſsub conditione ſsi filij maſsculi non exiſstant, ex dictis iuribus, & Authoribus, & text. in d.l. cùm pater, §. à tepeto, ff. de legat. 2. vbi dictum facit: Tuis, ſsiue meis propinquis Et ideò, vt ſseruaretur ordo alternatiuæ, propinqui mariti, qui erant extranei, præferuntur propinquis vxoris, quæ teſstamentum condidit, vt etiam notarunt Alex. in conſs. 119. num. 2. & num. 6. lib. 5. Rubeus Alexandrinus in conſs. 40. num. 9. qui duo Authores concludunt, quòd in alternatiua diſspoſsitione, ſsecundo loco vocati, ita demum admittuntur, ſsi primo loco vocati defecerint, & non aliter, per text. in d.l. hæredes mei. §. fin. per quem etiam Iacobus Cancerius variarum reſsolutionum, lib. 1. cap. 1. num. 53. adnotauit, quod habens facultatem eligendi de pluribus vocatis alternatiuè, inter quos eſst ordo affectionis, nõnon poteſst eligere de fecũdòsecundò nominatis, niſsi primis deficientibus; & in cõceſſioneconcessione facta pro filio aut filia, quòd exiſtèteexistente filio, filia atur eligi non poſsſsit. ex eiſsdem iuribus iudicatum refert Deciſsio Gamæ 260. num. 2. & Additionator eiuſsdem in add. ad deciſsionem 51. & 140. in fin. fol. 40. cum Mantica, & aliis probauit, verba illa, hijo, ò hija maior, in diſspoſsitione, aut electionis conceſsſsione appoſsita, ordine ſsucceſsſsiuo intelligenda, & primo loco nominatum præferendum, ſsic vt quamuis filius, aut filia natu maior vocetur, adhuc tamen filius maſsculus etiam ætate minor præferri debeat, ex communi praxi huius Regni, & quia non eſst eadem, ſsed diuerſsa maſsculi, & fœminæ ratio, vt concludit Additionator ipſse in addit, ad. d. dec. 51. & 340. vbi vide cùm neceſsſse fuerit: eiuſsdem etiam ſsententiæ ſsuit Gregorius Lopez in l. 2. titulo 15. partita. 2. verbo, fijo varon, & in l. 3. tit. 13. partita 6. verbo, mugeres, ver

*ſsiculo, & ex his inferre poteris: vbi affirmat quòd ſsi concedatur licentia per Regem ad faciendũfaciendum Maioratum in vnum ex filiis, vel filiabus, quemquis elegerit, quòd ſstante maſsculo non poterii fieri in fœmina: & quamuis de illius doctrina dubitet Aluaradus de coniecturata mente defuncti, l. 2. c. 3. §. 4. num. 48. & ab ea diſscedat Molina de Hiſspanor. primog. lib. 2. cap. 5. num. 6. id tamen nihil obeſsſse, ſstatim probabitur: & Gregorium ipſsum ſsequutus eſst Mieres de maioratu, prima parte, quæſstione 16. n. 4. vbi in hunc modum ſscribit, poſstquam Gregorij ſsententiam retulit & probauit. Et iſsta procedunt etiam, ſsi in facultate regia adiiciantur hæc verba: Podais hazer

* mayorazgo en el hijo, ò hija, que quiſsieredes; nãnam talia verba debent intelligi, & moderari ſsecundum ordinem à iure præſscriptum, & rationem eius, quod conſstat ex iam dictis, & l. ſsi quando, C. de inofficioſso teſstamento, cum ſsimilibus. Antea verò ex num. 1. conſstanter probauerat, quòd ſsi quis habeat à Principe facultatem faciendi Maioratum in vnum filium, non poſsſsit facere Maioratum in filiam, & quòd filia, licèt ſsit capax Maioratûs, hoc intelligitur in defectum maſsculorum, & non aliàs. Quæ omnia in caſsu præſsenti optimè militant, tum ex dictis ſsuprà, num. præcedentibus, tum etiam ex alia iuris doctrina, quòd teſstatoris diſspoſsitio recipit interpretationem à iure, & conſsuetudine, atque rei, de qua agitur, natura, l. nummis, l. librorum, §. quod tamen Caſsſsius, ff. de. legatis tertiò, l. Caius, vbi Bartulus num. 7. & alij Doctores communiter ff. ſsoluto matrimonio & multis probant Julius Clarus §. teſstamentum, quæſstione 76. num. 11. & ſseqq. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, l. 6. titulo octano, num. 13. & l. 11. titulo 14. num. 15. Molina de Hiſspanorum primogeniis, l. 1. cap. 3. num. 2. Mieres de maioratu, prima parte, quæſst. 48. num. 13. & multis ſseqq. Graſsſsus §. teſstamentum, quæſst. 76. num. 10. Peregrinus de fideicommiſsſsis, articulo. 17. num. 4. & inde teſstator, aut inſstitutor Maioratûs, quòd in dubio videatur ſse reſserre ad leges, ſstatura, & conſsuetudines eius loci, aut regionis in qua teſstatur aut Maioratum inſstituit, poſst Decium, & Andream Siculum aduertit Gregorius Lopez in l. 3. titulo, 1. partita ſsexta, verbo, mugeres, & Molina vbi ſsuprà, d. num. 3. Burgos de Paz iunior ciuilium quæſstione. 2. num. 72. & ſseqq. Clauſsulæ etiam primogeniorum, quòd in Hiſspania ſsint interpretandæ: iuxta conſsuetudinem, quæ eſst in Hiſspania in ſsucceſsſsione primogeniorum, & sic, vt maſsculus præferatur fœminæ, & primogenitus cæteris fratribus ſsecundò genitis, adnotauit Mieres de maioratu, prima parte, dicta quæſst. 48. n. 20. vbi refert DeciũDecium, & BarbaciãBarbaciam ſsic tenentes, & anteà num. 16. ex aliis probat, quòd mulier, cùm marito concedit facultatem eligendi filium ad Maioratum, videtur tacitè ſse conformare cum iure communi, & legibus, & conſsuetudinibus Hiſspaniæ, quæ præferunt filium primògenitum cæteris fratribus, & ſsororibus, & de more Hiſspaniæ eſst, vt in Maioratu maſsculus præſseratur fœminæ, licèt ſsit minor natu, Couarruuias variar. reſs. l. 3. cap. 5. num. 5. |

p. 159

Burgos de Pace in proœmio legum Tauri, num. 66. cum ſsequent. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 62. Molina de Hiſspanorum primogeniis, l. 3. cap. 4. num. 4. Matienzus in l. 6. titul. 7. gloſsſsa. 3. num. 27. l. 5. nouæ, collectionis Regiæ. Salazar de vſsu & conſsuetudine, cap. 12. num. 32. Auendañus in. l. 40. Tauri, gloſsſsa 9. num. 33.

* Doctor Spino in ſspeculo, gloſs. 19. de maioricatu, num. 84. & gloſsſsa. 20. de exhæredatione, num. 8. & in ſsucceſsſsione, Regni habemus hoc expreſsſsum in. l. 2. tit. 15. partita. 2. ad cuius exemplum & ſsimilitudinem regulari debent

* Maioratus Hiſspaniæ, vt poſst Caſstrenſsem, & alios notarunt Couarruuias variar. l. 3. dicto cap. 5. num. 9. Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſsſsum, num. 122. & num. 139. Simancas de primogen. Hiſspaniæ, l. 1. cap. 22. 23. & 24. Molina de Hiſspanorum primogeniis, l. 1. cap. 2. num. 16. Padilla in rubrica C. de fideicommiſsſsis, num. 6. Aluaradus de coniecturata mente defunct. l. 2. cap. 3. §. 3. num. 2. & cap. 4. num. 60. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, n. 11. Ioannes Guttierrez. Canonic. quæſst. l. 2. cap. 14. num. 26. & num. 50. Vnde ex natura Maioratuum, & iure, atque

* conſsuetudine ſsuccedendi in eis cum quibus credendum eſst quòd teſstator ſse conformare voluerit, ex text. in leg. hæredes mei, §. cum ita ff. ad Trebel. & multis exornant, at que latiſsſsimè explicant Mieres de maioratu, in initio ſsecundæ partis, num. 15. & 16. Alciatus regula 3. præſsumptione 32. Menochius in conſs. 172. num. 21. lib. 2. & lib. 4. præſsumptione vltima, Graſsſsus, §. teſstamentum quæſst. 76. num. 25. & ſseqq. Alexander. Raudenſsis de analogis, l. 1. c. 35. num. 47. Camillus Gallinius de verborum ſsigniſsicatione, lib. 10. cap. 9. 10. 11. & 12. ex fol. 267. cum

* ſseqq. maxime quando ex aliis ſscriptis in teſstamento id conſstat apertè, vt in hoc caſsu conſstabat ex alia clauſsula, quâ dictus teſstator in caſsum, quo pater non eligeret, ſsucceſsſsuros in Maioratu nominauit, & maſsculos præferendos fœminis dixit, ex eiſsdem Authoribus ſsuperiùs citatis, in propoſsito caſsu dicendum eſst, verba illa diſsiunctiua, ſsiue alternatiua: En vno de ſsus hijos ò hijas, intelligi debere ordine ſsucceſsſsiuo in ſscriptura expreſsſso.

* Quod etiam ſsuadetur ex ſsingulari doctrina Caſstrenſsis in dict. l. cùm quidam, num. 2. C. de verborum ſsìgnificatione, vbi ſsingulariter adnotauit. quòd quotieſscunque grauatur hæres alternatiuè dare diuerſsis perſsonis, inter quas militat diuerſsa ratio, licèt inter eas non detur ordinata affectio, adhuc tamen ſsimplex diſsiunctiua. ſsiue alternatiua non reſsoluitur in coniunctam. nec tribuit hæredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur; ſsed ordine ſscripturæ denotat factam fuiſsſse ſsubſstitutionem: & hæc doctrina confirmari poteſst ex ſsingulari tra

*ditione Gloſsſsæ in propoſsito, in cap. Metropolitano, 63. diſstinctione, in verbo, Presbyteris vbi gloſsſsa allegat text, in d.l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebellian. & dicit in hunc modum: Hæc dictio vel, nò dat illis optionem, ſsic vel ſsic eligendi, ſsed ordo verborum oſstendit, quo ordine debeant eligere; & optimè hoc deciditur ff. ad Trebellianum. l. hæredes in fine. Quam gloſsſsam citat Dominicus in cap. mandato, de præbendis in 6. num. 2. & in terminis meliùs quàm

* alibi in iure explicat, quando ſsecunda pars alternatiuæ cenſseatur appoſsita in defectum primæ, idem Dominicus in cap. licèt, de ſsepulturis in 6. vbi probat expreſsſsim, quòd

* quando qualitas perſsonarum poſsita in ſsecunda parte alternatiuæ, eſst diuerſsa à qualitate perſsonarum poſsita in prima parte, vt in noſstro caſsu, vbi priùs nominati fuerunt filij, poſstmodùm filiæ, in quibus quoad ſsucceſsſsionem Maioratus diuerſsa militat ratio, & diuerſsa qualitas eſst, vt ſsuprà probaui; quòd tunc alternatiua eſst ordinis, & non electionis, & ſsequitur Felinus in cap. cum dilecta, de reſscriptis, columna 4. Verſsic. & dicit Gloſsſsa, confert etiam ſsingularis Theorica Ioannis de Imola in l. ſsi quan

*do, §. hæres, per text. ibi. ff. de legatis 1. vbi ad explicationem text. in l. Titio vſsusfructus, ff. de vſsufructu legato, adnotauit, quòd cùm in alternatiua ponuntur duo, quæ eiuſsdem naturæ ſsunt, tunc vtrumque eſst in obligatione, l. huiuſsmodi. §. ſsicut. ff. de legatis 1. l. duo rei ff. de verbor. obligat. Cæterum cùm in ſsecunda parte alternatiuæ, aut in vnaquaque parte illius apponuntur duo, quæ diuerſsæ naturæ, & conditionis ſsunt, tunc vtrumque non eſst in obligatione, ſsed alterum tantum, & alterum eſst in facultate ſsoluendi, l. ſsi quis ſstipulatus decem in mille, ff. de ſsolutionibus; vnde ad propoſsitum noſstrum, cùm in alternatiua prædicta Haga vinculo en vno de ſsus hijos ò hijas perſsonæ ſsint diuerſsæ naturæ, & conditionis, ſsicut diuerſsæ qualitatis, vt anteà dixi; ſsequitur neceſsſsariò, quòd pater prædictus filium maſsculum nominare debeat, maximè ob aliam clauſsulam, quæ verba prædicta declarat, vt ſsuperiùs dixi; atque ex illa voluntas teſstatoris manifeſstè colligitur, ex qua certum eſst, quòd in

* alternatiuis ceſsſsat electio, & ordo ſscripturæ præcisè obſseruari debet vt cum Felino tradit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſstione. 10. num. 52. fol. 108. vbi ex num. 50. de alternatiua dicit nonnulla, ſsed nihil tangit ex omnibus anteà dictis, ex quibus nouiſsſsimè nunc, ſsiue multò poſstquam hæc ſscripſseram, conſsiderabam, minimè refragari prædictæ reſsolutioni conſsiderationes, aut reſsolutiones quaſsdam Hieronymi de Cæuallos practicarum communium quæſstione. 265. ex num. 4. vſsque ad num. 24. fol. 368. Poſsito enim, quòd de iure procedere poſsſsint (quod nunc non firmo) nec omninò certa exiſstimo quæ ad text. in l. cùm pater §. à te peto ff. de legatis ſsecundo, ipſse tradit ibid. idque per text. in l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebellianum: & quia Ludouici Molinæ ſsententiam, quâ ipſse nititur principaliter, alij impugnant, aut contrà tenent, vt vidimus ſsuprà ex num. 35. & dicemus infrà ex num. 56. vtcunque tamen res ſsit, obeſsſse non debent ea, quæ prædictus Author adnotauit ibi, propter rationes & doctrinas adductas ſsuprà: & quia in caſsibus ab eo propoſsitis non agebatur de ſsucceſsſsione Maioratus, nec inter maſsculum, & fœminam lis erat, aut controuerſsia quoad ſsucceſsſsionem, ſsed de ſsucceſsſsione, aut electione Capellani tractabatur, in qua omnes capellaniam prætendentes, qualitates requiſsitas habebant, ſsic vt dici non poſsſsit, quòd qualitas perſsonarum erat diuerſsa, aut quòd diuerſsa ratio militabat in illis. Denique nec concurrebant in fauorem aliquorum ex illis, ea, quæ pro D. Petro de Alarcon, in caſsu præſsenti conſsideraui; ex verbis potiùs diſspoſsitionis conſstabat, ordinatam affectionem teſstatores non habuiſsſse. Et hæc ſsint obiter dicta.

Supereſst nunc, vt aliis fundamentis reſspondeamus,

* quibus contraria pars moueri poteſst: & in primis, quòd ſsuperflua videretur clauſsula illa, vbi dicitur, Haga vinculo en vno de ſsus hijos, ò hijas que del quedaren, qual el quiſsiere; niſsi licitum eſsſset patri filiam eligere: tum ex natura alternatiuæ, quæ ſsic regulariter permittit, atque

* electionem tribuit, l. plerumque, ff. de iure dotium, l. ſsi ſsic legatum, ff. de legatis 1. cum vulgatis; ideò ſsufficit verificari quamcunque partem alternatiuæ, l. is qui du-i centa, §. vtrùm ff. de rebus dubiis l. Titio, aut Seio vtr hæres, ff. de legatis 2. Tum etiam vigore dictorum verborum, Qual el quiſsiere. quæ liberam eligendi facultatem denotant, iuxta ea, quæ ſscripſsit Molina de Hiſspan. primogeniis, l. 2. cap. 5. num. 2. & 3. & num. ſseqq. quia reſspondetur in primis, quòd regulæ prædictæ procedunt, ac intelligi debent in vera, & propria alternatiua, quando in vtraque parte illius eſst: in obligatione, aut quando perſsona fuit æquè principaliter nominata; de qua vera alternatiua plurima ſscribunt Felinus in cap. inter cæteras, de reſscriptis, Doctores communiter in §. huic autem, Inſstitution. de actionibus. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſstione. 10. num. 52. cum ſseqq. Nos verò agimus de alternatiua, quæ non eſst vera, aut propria alternatiua, ſsed impropria potiùs, quia vna ſstat, in defectum alterius ſsub alternatis verbis augmentatiuæ; quo caſsu ſseruandus eſst præcisè ordo ſscripturæ, nec eſst locus liberæ electioni, quia iſsta eſst alternatiua poſsi

*ta ad ampliandam diſspoſsitionem; ideò veræ alternatiuæ effectum non operatur, l. cùm quis, §. finali, ff. de legatis tertio, Bartolus in l. ſsi quis ita. ff. de auro & argento legato Socinus in l. ſsi is qui ducenta, §. vtrùm, verſsic. Vlti|

p. 160

mò pono, columna 3. ff. de rebus dubiis, & columna 2. affirmat, quòd ita tenent communiter Ordinarij.

Præterea reſspondetur, clauſsulam prædictam, en vno

* de los hijos, ò hijas, que del quedaren qual el quiſsiere, ex præſsumpta mente teſstatoris ſsic declarandam, vt ſscilicet teſstator ipſse hoc in effectu voluerit, vt ſsi dictus Petrus Ruiz de Alarcon pater eius, plures filios maſsculos haberet, quamuis de iure, maiori natu deberetur Maioratus, vt certum eſst, & in l. 2. titulo. 15. partita 2. & numeris præcedentibus probatum; tamen ex dictis verbis, Que le haga en vno de ſsus hijos qual el quiſsiere, vt in l. hæredes mei, §. fin. ff. ad Trebel, ibi: Filiis meis, vel vni eorum, poſsſsit inter filios, quem voluerit eligere, & Maioratum in perſsona filij minoris inſstituere. prætermiſsſso, & excluſso filio maiori: ſsimiliter, ſsi dictus pater non habuerit filios, ſsed filias, poſsſsit inter ipſsas ad eiuſsdem Maioratus ſsucceſsſsionem quam voluerit, ac etiam filiam minorem eligere, quamuis filiæ natu maiori deberetur de iure: & ſsic ſsingula ſsingulis referendo, vnamquanque partem alternatiuæ in ſsuas ſsingularitates reſsoluere, iuxta text in l. falſsa demonſstratio, §. finali, ff. de condit. & demonſstrat. & ea, quæ latiùs tradiderunt Tiraquellus in l. ſsi vnquam, in verbo, ſsuſsceperit liberos, num. 241. & ſseqq. C, de reuocandis donationibus. Franciſscus Beccius in conſsilio. 39. ex num. 2. cum ſseqq. & num. 11. Corneus in conſsilio 159. columna 2. cum ſseqq. lib. 2. Ioannes Guttierrez conſs. 4. ex num. 6. & in ſsubſstitutionibus declarandis, hanc regulam tradit Aimon. in conſs. 98. num. 12. & in terminis propriis (vt alia prætermittam, quæ adducere poſsſsem) probat text. in dict. l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel, vbi in alternatiua diſspoſsitione electio fit ex perſsonis contentis in altera parte alternatiuæ, ſseruato ordine nominationis, & diſspoſsitionis, vt concludit Iureconſsultus, ibi: Deficiente verò gradu nepotum, ex cognatis, quam velit perſsonam eligi poſsſse, Et ſsic multùm operatur electio data in dicta clauſsula patri prædicto; ita tamen vt ſsemper videatur conceſsſsa inter perſsonas vniuſscuiuſsque gradus, vt ſscilicet inter filios maſsculos quem voluerit, & inter filias fœminas etiam quam voluerit eligere poſsſsit: non verò, quòd à gradu filiorum, & excluſso eo, tranſsire poſsſsit ad gradum filiarum, contra text. in dict. l. hæredes mei, §. finali ibi: Ex cæteris autem cognatis, ſsi nepotes ſsupereſsſsent, non rectè mulierem electuram propter gradus fideicommiſsſsi præſscriptos. Ecce textum valdè ſsingularem, & notãdumnotandum, vbi in conceſsſsione alternatiua permiſsſsum non eſst, vt relicto gradu nepotum, ex cognatorum gradu eligi poſsſsit; deficiente tamen gradu nepotum, tunc ex gradu cognatorum, quam velit perſsonam eligi poſsſse, quoniam electio fieri debet ſseruando in vtroque gradu ſsuum tempus ſseparatim, vt dicit Conſsultus in l. ex facto, §. item quæro, ff. de vulg. & pupillar. ſsubſstitut. Denique, & vltimò reſspondetur, nihil obſstare, quod vltra alternatiuam illam. En vno de ſsus hijos, ò

* hijas, additum fuerit verbum illud, Qual el quiſsiere. Quia ad hoc reſspondetur, quòd verbum prædictum non alterat naturãnaturam diſspoſsitionis, nec etiam regulas iuris, aut doctrinas ſsuperiùs relatas: nam in dict. l. hæredes mei, §. finali, cum alternatiua illa diſspoſsitione: Peto à te, vxor chariſsſsima, vti cùm morieris, hæreditatem meam reſstituas filijs meis, vel vni eorum, vel nepotibus meis; additum, etiam fuit verbum, Cui volueris: & nihilominùs reſspondet Iureconſsultus Papinianus, non alterari ordinem ſsuccedendi, ſsed primò nominatos eligendos; & conſsequenter ſsecundam partem alternatiuæ ſsubſsidiariam eſsſse, & in deſsectum perſsonarum primi gradus. Deinde & in l. Titio, ff. de legatis ſecũdòsecundò dictum fuit: Vtri hæres velit; & nihilominùs legatum remanſsit alternatiuum, ſsicut anteà erat: quia expreſsſsio eorum, quæ inſsunt ex natura diſspoſsitionis, ſsi exprimantur per eundem modum, quo inſsunt, nihil operatur, l. 3. ff. de legatis primo, l. non rectè, C. de fideiuſsſsoribus, cum vulgatis; & ſsic, nec in caſsu præſsenti aliquid operari debebit verbum prædictum.

Non obſstat etiam aliud fundamentum, quod deſsu

*mitur ex authoritare Molinæ de Hiſspanorum primogeniis, lib. 2. cap. 5. n. 4. vbi dicit, quòd is. cui libera electio à Maioratûs inſstituore relicta eſst, vt inter filios & filias, quem velit ad Maioratûs ſsucceſsſsionem eligat, poſsſsit filiam minorem, excluſsis maſsculis natu maioribus eligere, ex text. vt ipſse putat, ad hoc notabili, in l. vnum ex familia, §. ſsi de falcidia, ff. de leg 2. ibi Eodem, vel diſspari gradu, quem etiam in id expendit, & Molinæ ſsententiam probat nouiſsſsimè Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſstione. 265. num. 4. & 5. Quia reſspondetur, in primis, præfatam opinionem Molinæ non eſsſse omninò certam, imò contradictionem habere ex Authoribus relatis ſsuprà, num. 35. qui expreſsſsim probarunt contrarium, & non modicam dubitandi rationem ex his omnibus, quæ numeris præcedentibus adnotauimus.

Deinde reſspondetur, quòd verbum liberæ facultatis aut liberæ electionis, in quo fundatur Molina, nihil in propoſsito facere debet, nec etiam alterare naturam diſspoſsitionis, nec iuris regulas, vt ſsuprà probaui num. 53. & conſstat ex text. in d.l. hæredes nei, §. finali, ff. ad Treb. ad quem Molina non aduertit, nec refert illum; vbi etiam appoſsita fuerunt verba liberæ facultatis eligendi, vt conſstat ibi: Cui voluerit, & tamen inquit textus ordinem ſscripturæ ſseruandum, atque ex cæceris cognatis, ſsi nepotes ſsupereſsſsent, non rectè mulierem electuram.

Reſspondetur etiam & tertio loco, quòd dato caſsu, quòd eſsſset vera, & indubitabilis ſsentencia Mol. temperari deberet vt minimè procederet, cùm de voluntate teſstatoris in contrarium conſstaret, ſsiue cùm teſstator ipſse aliàs expreſsſsiſsſset forman, quam voluit in ſsucceſsſsione Maioratus obſseruari, aut in alia parte teſstamenti voluntatem ſsuam oſstendiſsſset: tunc enim forma ab eo tradita obſseruanda erit omnino, nec intereſst, quòd libera electio relicta fuerit, necne: at in caſsu præſsenti certúcertum eſst, quòd teſstator quamuis in vna clauſsula relinquerit facultatem eligendi quem pater voluerit; tamen in illa apertè oſstendit voluntatem ſsuam, & expreſssè dixit, quomodo eſsſset ſsuccedendum ſsi pater non eligeret, ſstatuitque quòd ſsuccederet filius maior maſsculus legitimus, & in defectum eius filia maior legitima, vt dicebam ſsuprà; & ſsic per hanc clauſsulam declarauit, & reformauit generalitatem alterius clauſsulæ, qua patri electionem conceſsſserat, vt in tantùm valeat, in quantum ex hac clauſsula, in qua teſstator diſspoſsuit, colligi poſsſsit, argumento text, ſsingularis in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſsthumis, ibi: Vt eo caſsu valeat qui ex verbis, concipi poſsſsit, l. àlumnæ, §, qui filias, ff. de adimendi legatis, in verſsic. non à tota voluntate, quia ſsequentia declarant, & moderantur præcedencia, l. quædam, ff. de rebus dubiis, l. qui non militabat ff. de hæredibus inſstituendis, l. vtrum, ff. de petitione hæreditatis: aliàs ſsequeretur maximum abſsurdum, nempe, quòd per primam clauſsulam pater poſsſsit ordinare ſsucceſsſsionem Maioratus, aut ſsucceſsſsores eligere alio modo, quàm ipſse teſstator expreſssè diſspoſsuit in alia parte alterius clauſsulæ eiuſsdem teſstamenti; quod eſsſset ſseipſsum contradicere, & eligere quoddam genus diſsponendi ad impugnandum iudicium ſsuum, quod credendum non eſst, per text. ſsingularem in. l. 3. ff. de militari teſstamento, & ea, quæ in propoſsitum tradunt Alciatus regula 3. præſsumptione 35. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 12. titulo. 17. num. 13. Maſscardus de probationibus, tomo. 2. concluſs. 594. num. 11. & 12. Petrus Magdalenus de num. teſstium in teſstamentis requiſsito, prima parte, cap. 16. num. 84. & 85. & 3. parte, c. 3. n. 34. quia teſstator non videtur aliquid contra ſseipſsum conſsenſsiſsſse, l. inquiſsitio, ff. de ſsolutionibus & notanter ſscripſsit Bald, in l. 1. per illum textum, ff. ſsi quis omiſsſsa cauſsa teſstamenti.

Prætereà & quarto loco reſspondetur, poſsito etiãetiam, quòd

* Ludouici Molinæ ſsententia ſsuſstineri poſsſset (quod mihi durum videtur) quòd intelligi deberet in terminis, in quibus ipſse quæſstionem propoſsuit, nempe quando eligendi facultas non fuit data alternatiuè, ſsed copulatiuè |

p. 161

inter filios & filias, vt ipſse loquitur; & ſsic coniungendo perſsonas verbis, quæ propter vnitatem ſsermonis, quaſsi in vnum corpus redactæ ſsunt, vt dicit text. in l. vnica, §. hæc ita tam variè, C. de caducis tollendis, & verbum

* entre, latinè inter, diſstribuit æqualiter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias, l. cum pater, §. hæreditatem, ibi: Viriles inter eos fieri, ff. de legat 2. & in §. cum inter, eiuſsdem legis, l. inter eos, ff. de re iudicata: & conſsequenter reſsultat efſsectus qui à præfato Au

*thore conſsideratur; in quem expendi poteſst text in l. cum quidam, ff. de legatis ſsecundò quem adducit ipſse Molina, vbi fideicommiſsſsum relictum fuit per illa verba: Rogo reſstituas libertis meis quibus velis, & ſsic vnum corpus perſsonarum factum eſst; & Iureconſsultus reſspondet hæredem poſsſse indignum. præferre: at in terminis noſstris diuerſsum eſst, quoniam electio non liberè, ſsed alter

*natiuè data fuit, En vno de ſsus hijos, ò hijas, &c. Quod in effectu fuit corpora duo perſsonarum facere. quia alternatiua ò latinè vel, diſsiungit verba, & ſsenſsum, ſsic vt fa

*ctus ſsit primò vnus gradus filiorum, & in defectum eius augmentatiuè, vel ſsubſsidiariè alius gradus filiarum, cap 1.

* de eo qui ſsibi, vel hæredibus ſsuis. Vbi, quia conceſsſsio fuit alternatiua, hijos, ò hijas: dum filij extiterunt, ſsuccedere non potuerunt nec admitti fœminæ, vt conſstat ibi: Qui ſsibi, vel hæredibus ſsuis maſsculis, vel his deficientibus fœminis, & quamuis ille text. loquatur in feudis, nihil inte

*reſst, quia alterata res erat per pactum concedentis, qui fœminas admiſsit: & ſsic vis illius text. conſsiſstit in forma pacti per alternatiuam vel, quæ tantùm operatur, vt faciat quòd omnes filij videantur poſsiti ex vna parte, &; latere, & fœminæ ex alia parte, vt optimè declarat Ruin. in conſst. 9. lib. 1. Ceph. in conſs. 30. num. 44. & 47. lib. 1.

Denique & quinto loco reſspondetur, text. in d. §. ſsi de

* Falcidia, l. vnum ex familia, ff. de legat, 2. nihil vrgere contra reſsolutionem prædictam, aut partem, quam defendo; quoniam loquitur Iureconſsultus ibi, in legato relicto familiæ, & cùm verbum familiæ ſsit collectiuum perſsonarum exiſstentium in diuerſsis gradibus, l. vltima, ff. de verborum ſsigniſsicatione, & obſseruant communiter Doctores in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſsthumis, vbi Galiaula num. 24. Rubeus num. 49. & cum Socino, Cephalo, & alijs Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis. quæſstione. 5. num. 175. & dixi ſsuprà, hoc eodem lib. cap. 22. num. 26. & 27. electio etiam eſst generalis, l. legato generaliter, ff. de legatis 1. & ſsufficit quòd hæres eligat quemcunque ex familia, in eodem, vel diſspari gradu exiſstentem, & in familia reliquiſsſse, vt eo ipſso cæteri conditione deficiantur, ex eodem text. Cæterùm, in diſspoſsitione alternatiua, de qua agimus, aliter obſseruatur, vt ſsuprà dixi, quia vnaquæque pars alternatiuè facit ſsuum gradum, vt probat text. ind. l. hæredes mei, §, finali, ff. ad Trebellian. ibi: Propter gradus præſscriptos. & ſsic quando gradus ſsunt diuerſsi, non eſst electio adeò libera, ſsed potius reſstricta, vt electio fieri debeat de perſsonis vniuſscuiuſsque gradus; ita vt de vno gradu ad alium tranſsitus fieri non poſsſsit, vt expreſssè dicit text. ille, & communiter Scribentes in dictis iuribus ſsic reſsoluunt, ac inter alios eleganter Ripa in d.l. hæredes mei, §. finali. ff. ad Trebel, num. 7. imò & Molina ipſse alio in loco, & in alio propoſsito hoc agneuiſsſse videtur; inquit enim lib. 2. c. 11. num. 37. quòd text. in d. §. ſsi de falcidia, cum ſsimilibus procedit, quando electio inter omnes ex familia genericè, atque inordinatè conceſsſsa fuit; ſsecus tamen eſsſse, quando per dinumerationem certotum graduum, vel perſsonarum, certo ordine ſseruato; tunc enim ordo ſscripturæ, ac dinumerationis graduum ſseruandus erit, per text. in dict. l. hæredes mei, §. finali, & in dict. l. cum pater, §. à te peto, quæ iura adduxerat ſsuprà in eodem cap. 11. num. 36. Et quamuis ſstatim num. 38. quoad Hiſspanorum primogenia de hoc dubitet in quæſstione agitata ibi: tamen in quæſstione noſstra dubitandum non eſsſse, & diuerſsos terminos concurrere, diuerſsamque rationem militare, tam ex dictis ibidem, quàm ex reſsolutis anteà, conſstat apertè: verumenimverò, vt in his ampliùs non inſsiſstam, quæ, vt vides, concludenter vrgent nec cauillari poſsſsunt, quando prædicta omnia ceſsſsarent, adhuc dicendum eſsſset, dictam filiam in teſstamento patris ſsui ad Maioratum eligi non potutiſsſse: idque manifeſsta, & vera ratione, quæ militat, etiamſsi concedamus, quòd eidem patri à dicto teſstatore libera, & abſsoluta eligendi facultas fuerit conceſsſsa; nam ex quo ſsemel elegit dictum D. Petrum de Alarcon filium eius maſsculum, & ſsic vnum ex filiis, finitum fuit ius eligendi vt ampliùs variare non poſsſsit, vt in illa quæſstione, an elector ſsemel facta variare poſsſsit, poſst longam diſsputationem concludit Molina de Hiſspanorum primo

*genijs, lib. 2. cap. 4. num. 37. vbi affirmat, quòd elector, cui electio competit ex vltima voluntate, vt in caſsu præſsenti, ſsi extra vltimam voluntatem, hoc eſst in quacunque diſspoſsitione inter viuos elegerit, ampliùs variare non poteſst. Quod tenent etiam Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. c. 2. num. 28. fol. 36. Mieres de maioratu, 1. parte, quæſst. 48. num. 45. vbi dicit, quòd non licet pœnitere patri, poſstquam virtute commiſsſsionis in teſstamento ſsibi relictæ, filium elegit ad Maioratum, aut meliorationem, nec ampliùs variare poteſst. Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quæſstione 10. num. 83. fol. 115. vnde ſsi conſstiterit, quòd dictus Petrus Ruiz de Alarcon nominauerat iam inter viuos, ſsiue electionem fecerat in perſsona dicti filij, remanebit probatum, quòd non potuit poſsteà in teſstamento mutata voluntate dictam D. Catharinam nominare, aut eligere; & conſsequenter velificari poterit doctrina Bald. in l. 1. C. de edicto Diui Adriani tollendo, quem refert, & ſse

*quitur Petrus de Peralta in l. cum ita, §. in fideicommiſsſso, ff. de legat. 2. num. fol. 352. quòd vbi ex pluribus electis, non poteſst poſsſsidere niſsi vnus ſsolus, primò nominatus præfertur alteri: : ſsed in caſsu præſsenti, ex natura Maioratus non poteſst ſsuccedere, nec poſsſsidere bona, niſsi vnus duntaxat, vt plenè probat Molina de Hiſspan. primog. lib. 1. c. 11. per totum, ergo dictus D. Petrus de Alarcon primò nominatus præferri debet: quòd au

*tem primò nominatus fuerit, & inter viuos electus, probatur ex verbis quibuſsdam appoſsitis in matrimoniali capitulatione, quæ inita fuit inter dictum Petrum Ruiz de Alarcon, & D. Ferdinandum de Figueroa, dictæ D. Catharinæ Carrillo maritum, vbi dicitur: Que ſsi por caſso, lo que Dios no quiera, muriere, y paſsare deſsta preſs. vida Don Pedro hijo de nos los dic. Pedro Ruiz, de Alarc. y donna Yſsab. de Salin, mi muger ſsin hijos, por manera que la dicha Doña Catal Carrillo nueſstra hija, aya de ſsuced. y ſsuceda en el mayorazgo, en q;que eſstà inſst. el dic. Don Pedro por mi el dicho Pedro Ruiz, de Alarcon, y Bernardo de Mata mi hijo, & c. Ecce verba expreſsſsa, & aperta, in quibus pater prædictus fatetur, quòd dictus D. Petrus de Alarcon iam ab eo eſst inſstitutus in dicto Maioratu, & quamuis verba prædicta enuntiatiua ſsint (enuntiant enim iam eſsſse D. Petrum inſstitutum) nihilominùs probant

* nominationem, electionem, ſseu inſstitutionem anteà factam, vt in terminis multos referens, teſstatur Caldas Pereir. de nominatione emphyteut. quæſstione 1. num. 46. Marc. Anton. Peregr. de fideicommiſs. articul 51. num. 60. Abbas etiam in conſs. 11. colum. 1. verſsic. nec obſstat, l. 1. Angelus in conſs. 384. num. 3. Iaſson in conſs. 155. num. 2. lib. 2. Ruinus in conſs. 116. num. 1. lib. 2. Pariſsius in conſs. 31. num. 30. lib. 2. Purpuratus in conſs. 605. n. 2. volumine 2. Rolandus inconſs. 23. num. 15. lib. 4. Tiberius Decianus in conſs. 41. num. 122. lib. 1. & per verba enuntiatiua ſsic prolata, remanere probatam intentionem eius, in cuius fauorem proferuntur, donec contrarium manifeſstè probatur ab alio, poſst Alex. Curr. ſseniorem, Roland. & Menoch. obſseruauit Fabius Turretus in conſsil. 71. num. 15. lib. 1. & quando verba

* enuntiatiua ſsunt eius, quod tempore enuntiationis, aut aſsſsertionis eſsſse poteſst, vt in caſsu præſsenti, quòd plenè probent. poſst apoſstil. ad Alexand. in conſs. 21. num. 4. litera, B. lib. 1. adnotauit Maſscardus de probationibus, |

p. 162

tomo. 2. concluſsione 621. num. 4. Marcus Antonius Eugenius in conſsil. 58. num. 49. lib. 1. vbi num. 45. dicit vnum ſsingulare ad propoſsitum noſstrum, quòd verba

* enuntiatiua omninò probant, quando enuntiatio pendet ex declaratione animi enuntiantis, vt eſst in caſsu prædicto: vbi electio, aut nominatio ad ſsucceſsſsionem dicti Maioratus, pendet ex declaratione animi dicti patris, cui eligendi facultas fuit relicta; imò in fortioribus terminis, quòd quando verba enuntiatiua ſscienter profe

*runtur ſsuper eo, ſsuper quo partes ſsibi poſsſsunt præiudicare, ſsic probent, vt non admittatur probatio in contrarium, cum Cino, & Alexandro, tenet Paulus Pariſsius in repetitione ad text. in l. ex hac ſscriptura, ff. de donationibus, num. 51. in fine, fol. mihi, 71. Maſscardus etiam tom. 2. de probationibus, dicta concl. 621. num. 52. ſsed in noſstro caſsu, verba illa, En el mayorazgo, en que eſsta inſstituydo por mi el dicho don Pedro, proferuntur à patre ipſso, qui etiamſsi haberet liberam, & abſsolutam eligendi facultatem inter filios & filias, potuit ſsibi electione illa præiudicare, ex Molina, Aluarado, & Mieres vbi ſsuprà: ergo adeò efficaciter probant, vt ex ſsententia prædictorum Authorum, nulla admitti debeat in contrarium probatio.

Et in fortioribus terminis, quòd verba prædicta, non ſsolùm probationem, ſsed etiam diſspoſsitionem inducant, & ſsic diſsponant, ſsiue nominationem aut electionem operentur, vt ampliùs non licuerit patri prædicto variare, apertiùs conſstare poterit, ſsi anteà conſstituamus nonnulla, quæ pro clariori intelligentia omninò neceſsſsaria ſsunt. Et in primis, trifariam poſsſse

* aliquid pronuntiari, & effari: : Aliquando enim aliquid prædicatur, & dicitur diſspoſsitiuè, aliquando aſsſsertiuè, aliquando velò enunciatiuè: diſstinctio hæc eſst communiter à Doctoribus recepta in cap. ſsi Papa, de priuilegiis in ſsexto, vbi Ioan, Andreas, Ancharanu, Archidiaconus, & Francus, docet Oldrad. in conſs. 258. tit, de priuilegiis, calderinus in conſs. 2. tit. eodem. Albericus in authent. ſsi quis in aliquo documento, num. 8. c. de edendo. Craueta de antiquitate temporum, 1. part, §. ampliatur, num. 28. & de omnibus tribus formis, & modis loquendi apparet in d. cap. ſsi Papa, de privilegiis, lib. 6. de enunciatiua, ſsiue narratiua forma pronuntiandi & loquendi, loquitur principium d. cap. ſsi Papa, vſsque ad verſsic. ſsi autem, de modo, & forma loquendi aſsſsertiuè, à verſsiculo, ſsi autem, vſsque ad verſsiculum, & eſst idem, de tertia forma loquendi, à verſsiculo, & eſst idem, vſsque ad finem dicti capitis.

Rursùs conſstituendum eſst, verba narratiua, ſsiue enuntiatiua eſsſse illa, quæ non ſstant per ſse principaliter, nec in

* eis inſsiſstit, & remanet voluntas, ſsed tranſseunt ad aliud; & ſsic proferuntur per modum tranſseuntis, vt conſstat ex d. cap. ſsi Papa, in principio, vbi Archidiaconus, Ioann. Andr. Dominic. Francus, & alij, & ibidem Philippus Probus in addit. ad Monachum. Bartolus, in l. ex hac ſscriptura, vbi communiter omnes, ff. de donationibus, ibidem Pariſsius, & in conſsilio 127. num. vlt. lib. 1. Baldus in 1. prima, num. 2. C. de falſsa cauſsa adiecta legato, & eſst de mente Crauetæ, vbi ſsuprà. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſst. 1. num. 42. vbi etiam adducit aliam deſscriptionem verborum enuntiatiuorum traditam à Paulo Caſstrenſsi in conſs. 246. num. 2. volum. 1. quòd ſscilicet verba enuntiatiua dicuntur, quæ proferun turper tempus præteritũpræteritum. vt veluti, Donaui, legaui, & alia ſsimilia; & aliam Paul, de Montepico in repet. l. Titia cum teſstamento, §. Titia. poſst num. 2. ff. de legat, 2. quam ſsequitur Menchaca controuerſs. illustr. lib. primo, cap. 30. num. 8. quæ omnes in idem reincidunt, & ad idem tendunt; Prætis etiam de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretat, 3. ſsolut. 3. num. 18. fol. 256. Verba autem diſspoſsitiua, illa ſsunt, quæ ſstant per ſse, & prin

*cipaliter enunciant id, de quo agitur, per orationem perfectam, ita probat text. in d. cap. ſsi Papa, in verſs. & eſst idem, & infrà, & docent omnes ſsuprà allegati, & alij referendi infrà, præcipuè Pereira, qui alias declarationes Pauli, Alex. Pauli de Montepico, & aliorum adducit, quæ omnes ad idem tendunt. Denique verba aſsſsertiua

* dicuntur illa, qualicèt ſsola per ſse non ſsubſsiſstunt, tamen ſsuper eis intentio, & mens proferentis fundatur, & pronuntiatur in negotio, de quo principaliter agitur: ita probat text. in d.c. ſsi Papa, de priuil. 6. in v. ſsi autẽautem Eccleſsiæ, in illis verbis: Cum de ipſsius exemptionis negotio ageretur, aſsſserat ipſsam Eccleſsiam fore exemptam, &c. & docent Authores ſsuprà citati, & alij plures referendi infrà, ex quibus apparet, inter verba enuntiatiua, hoc conſstitui diſscrimen, quòd licèt in vtriſsque aliquid de præterito narretur, & enuncietur; tamen in aſsſsertiuis profertur cum iudicio, & deliberatione, cùm ponatur pro fundamento rei, & negotij, de quo agitur, quod in enuntiatiuis non eſst, vt exemplo oſstendit Craueta vbi ſsuprà, num. 31.

Præterea, ſsi conſstituamus, quòd regulariter verba

* enuntiatiua propter aliud emiſsſsa, diſspoſsitionem non inducunt, vt per textum in l. ex hac ſscriptura, ff. de donat. adnotarunt Doctores communiter ibi, & cum multis Pereira de nominat. emphyteutica, d. quæſst. 1. num. 33. & 41. Maſscardus de probat. tom. 2. concluſs. 621. & latiſsſsimè explicarunt Doctores in eadem lege, ex hac ſscriptura, vbi Petrus Paulus Pariſsius eleganter repetit iſstam materiam, Alexand, Iaſson, & alij in l. ex his, C. de militari teſstamento, Hoſstienſsis, Abbas, Antonius & omnes Doctores in cap. illud. de præſsumpt. Craueta de antiquit. temporum, prima part, principali, in illa particula, propoſsitum nostrum, quæ eſst fol 19. à num. 18. vſsque ad num. 65. & particula ſstatim ſseq. incipit, Ampliatur nunc, fol. 30. per tot. Maſscardus vbi ſsuprá. Caldas Pereir. dict. quaeſst. 1. ex num. 33. & num. 47. ſseqq. vſsque in finem quæſst. vbi latiſsſsimè Gratianus regula 165. per tot. & regula 483. per tot. Cephalus in conſs. 191. num. 34. lib. 2. & in conſs. 37. num. 32. lib. 1. & in conſs. 443. num. 7. & 8. lib. 4. Mantica de coniecturis vlt. volunt. lib. 3. tit. 12. pertot. Menoch. in conſs. 147. ex num. 2. & num. 19. & ſseqq. lib. 2. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 91. num. 34. & num. 41. vſsque ad num. 47. Marcus Antonius Eugenius in conſs. 21. num. 25. & in conſs. 41. num. 122. lib. 1. & in conſs. 44. num. 53. lib. 3. Hyppolit Riminald. in conſs. 41. ex num. 8. vſsque ad num. 15. lib. 1. & in conſs. 693. ex num. 2. & num. 15. & num. 55. & 56. lib. 6. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſs. 31. num. 8. & num. 28. 29. & 31. lib. 2. Sfortia Oddi in conſs. 64. num. 2. & ſseqq. & num. 57. vſsque ad num. 66. & num. 75. 76. & 77. lib. 1. Fabius Turretus in conſs. 71. à principio. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 95. ex num. 12. vſsque ad num. 19. Ioannes Guttierr, practicar. lib. 3. quæſst. 17. ex num. 63. vſsque ad num. 74. qui omnes multa congeſsſserunt, quæ non mediocriter intentionem noſstram, aut præfatum aſsſsumptum iuuant; omiſsſsis tamen aliis, limitationes nonnullas recenſsebo ad præfatam doctrinam, ex d.l. ex hac ſscriptura, & aliis iuribus deductam, ex quibus non leue fundamentum deduci poterit.

Primò igitur limitatur doctrina prædicta, quòd ver

*ba enuntiatiua diſspoſsitionem non inducant, quoties talia verba proferuntur per tempus præteritum, aut id, quod enuntiatur, eſst præteriti temporis, tunc enim diſspoſsitionem inducunt: ita communiter DD. in d.l. ex hac ſscriptura; Corneus in conſs. 269. num. 3. lib. 3. Caſstrenſsis in conſs. 177. num. 7. lib. 2. Decius in conſs. 159. num. 10. Sfortia Oddi in conſs. 64. num. 76. volum. 1. & ſsic in noſstro caſsu inducere debent diſspoſsitionem, & nominationem verba illa: En el mayorazgo, en que esta instituido el dicho Pedro Ruiz, de Alarcon, cum sint præteriti temporis, & ita in terminis adnotauit Caldas Pereira de nominat, emphyteut. d. quæſst. 1. num. 43. & 44. vbi quærit, an per verba enuntiatiua propter aliud emiſsſsa, indicatur nominatio ad emphyteuſsim; & reſspondet quòd ſsic. atque in hunc modum ſscribit: Vnde ego aliquando vtiliter in praxi reſspondebam, nominatum dici ad emphyteuſsim filium, cuius pater in teſst amento ita cauit: quod attinet ad talem emphyteuſsim, iam nominaui filium meum Antonium. & iterum in fine, ibi. Quo argumento idem dicendum est in donatione, vt dicatur de nouo facta ab eo, qui enunciatiuè teſstatur, ſse iam donaſsſse, aut ad emphyteuſsim nominaſsſse. Ac denique |

p. 163

ibid. nu. 60. id ipſsum tenuit etiam, & alios retulit Sfortia Oddi dicto conſs. 64. num. 77. vbi dicit, quòd præfata reſsolutio indubitanter procedit, quando ipſsemet qui refert, &

* enunciat aliquam ſsuam voluntatem de præterito, talis eſst, quòd poſsſset adhuc ex integro illam facere, & ſsic diſsponere, vt in caſsu præſsenti, in quo certum eſst, quòd dictus Petrus Ruiz de Alarcon, tempore factæ dictæ capitulationis matrimonialis poſsſset nominare ad dictum Maioratum dictum filium eius. In eadem etiam ſsenten

*tia, ſscilicet quòd verba enunciatiua diſspoſsitionem inducant, quando proferuntur ſsuper his, quæ dependent à voluntate partium, & ſsuper quibus poſsſsunt liberè diſsponere & ſsunt de præterito, fuerunt Bartolus in leg. ſsi ſsocer, §. Lucius, ff. ſsoluto matrimonio, & in dict. l. ex hac ſscriptura, column 3. verſs. venio ad 2. Decius in authent. ſsi quis in aliquo documento, column. 3. limitat. 6. num. 36. C. de edendo. Curtius ſsenior in conſs. 40. num. 20. Curtius Iunior in conſs. 161. num. 11. in principio. Pariſsius in conſs. 26. num. 27. vol. 2. Ruinus in conſs. 27. num. 3. lib. 1. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 95. num. 17. & nullo ex his relato, Caldas Pereira dicta quæſst. 1. num. 82.

Secundo limitatur eademmet doctrina, vt non pro

*cedat, quoties id quod enunciatur, neceſsſsarium eſst ad id, de quo agitur, prout eſst in dicta capitulatione matrimoniali; tunc enim verba enunciatiua diſspoſsitionem inducunt, vt latiùs probat Paulus Pariſsius in conſs. 77. ex num. 30. lib. 1. & ſsequitur Caldas Pereira dicta quæſst. 1. num. 81.

Tertiò limitatur, vt non procedat, quoties verba

* enuntiatiua per modum cauſsæ proferuntur; tunc enim diſspoſsitionem inducunt, ſsicut ſsi diſspoſsitiua client, Decius in conſsilio 218. numero decimo quinto Pariſsius in conſsilio 31. numero 30. libro ſsecundo & in conſsilio.77. num. 36. lib. 3. Ruinus in conſsilio 95. num. 6. lib. 5. Ioannes Cephalus in conſs. 191. num. 34. lib. 2. & agnoſscit verum Petrus de Peralta in l. Tit. cum teſstamento, ff. de legat 2. num. 2. fol. 397. ponens exemplum, cum grauatur aliquis interpoſsitis verbis enuntiatiuis, quæ enuntiant eum nominatum, aut honoratum, Caldas Pereira de nominat. emphyteut. dicta quæſst. 1. n. 70. 71. & 72. vbi

* dicit, quòd habens nominare ad emphyteuſsim aliquem, ſsi per verba enuntiatiua nominationis grauauit eum, eo ipſso inducitur diſspoſsitio, & omnia fundamenta per eum adducta, eò principaliter tendunt, quòd nullo modo eſsſse poſsſsit, quòd aliquis grauetur, niſsi ſsit nominatus; & ſsic eo ipſso quòd grauatur, cenſsetur nominatus, maximè ſsi de nominatione enuntiatio fiat: ſsic ergo in caſsu præſsenti, eo ipſso, quòd dicitur, & enuntiatur, ſsucceſsſsuram eſsſse in dicto maioratu dictam D. Catherinam, ſsi fortaſsſsis dictus D. Petrus Ruiz de Alarcon ſsine liberis deceſsſserit, ſsequitur neceſsſsariò dicendum, quod ipſse iam erat ad dictum Maioratum nominatus, & electus, nam ſsi nominatus non eſsſset, quid intereſsſset, quod cum liberis decederer, aut ſsine illis: vt quid etiam mors eius expectaretur, qui nominatus non erat: Ne igitur fruſstratoria, aut ridiculoſsa ſsint prædicta verba, in quibus declaratur ſsucceſsſsuram dictam D. Catharinam in Maioratu, ſsi dictus D. Petrus Ruiz de Alarcon ſsine liberis deceſsſserit, neceſsſsario dicendum eſst, quòd ipſse iam fuerat à patre ſsuo inſstitutus, & nominatus, vt idemmet pater in dictis verbis capitulationis matrimonialis agnouit expreſsſsim.

Et confirmatur, quia prædictis verbis rectè pondera

*tis, quibus declaratur, & enuntiatur, ſsucceſsſsuram dictam D. Catharinam, ſsi prædictus D. Petrus Ruiz de Alarcon frater eius ſsine liberis deceſsſserit, clarum eſst, quòd ipſse Petrus poſsitus eſst in conditione, & ſsic eo ipſso cenſsetur poſsitus in diſspoſsitione, & nominatus, ex his, quæ multum ad propoſsitum ſscribit Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quæſst. 2. num. 5. & 6. Nec obſstat doctorina Gloſsſsæ, & poſst illam communis traditio DD. in l. Lucius 85. ff. de hæredibus instituend. quòd poſsitus in conditione, in diſspoſsitione non ſsit: nam reſsponderi poteſst, vt reſspondet Caldas ipſse d.n. 6. & vide relatos ſsuprà, cap. 12. hujus lib. Nec obeſsſse debet ſsuperiùs dictis, ſsi quis dixerit,

* non eſsſse omninò certam traditionem Molinæ, de qua ſsupra n. 65. imò nonnullos alios Authores tenuiſsſse contrarium, nempe quòd elector, cui electio competit ex vltima voluntate, ſsi inter viuos elegerit, adhuc variare poſsſsit, conſstat ex his, quæ nouiſsſsimè ſscripſsit cum aliis pluribus, Blaſsius Flores Diaz in addit. ad deciſs. 36. Gamæ & var. lib. 3. quæſst. 22. à princ. Quia reſspondetur, conceſsſso etiam pro vero, quòd in eo ſsit dubium (quod tamen aliquando explicabimus) adhuc in caſsu præſsenti variationem licitam non eſsſse, proptereà quòd verba quædam ſsuperiùs relata, in capitulis matrimonialibus prolata, ibi: En que eſsta inſstituido el dicho don Pedro por mi el dicho Pedro Ruiz de Alarcon, y Bernardo de Mata mi hijo, &c. variandi facultatem impediunt, eo quòd ſsunt declaratoria voluntatis defuncti, & continent declarationem illius, vt ſscilicet ea fuerit voluntas diſspoſsitiua teſstatoris; & ſsic in voluntate aliena ampliùs variare non poteſst pater prædictus, poſsito quòd in ſsua poſsſset, vt eleganter tradit Crotus in conſs. 11. num. 31. lib. 1. & in terminis conſsiderans confeſsſsionem hæredis, ad declarandam formam electionis, an ſsit admittenda fœmina, vel maſsculus, Ruinus in conſs. 28. num. 8. lib. 2. vbi num. 9. ex hoc concludit, quòd eligens ex conceſsſsione, aut commiſsſsione

* teſstatoris, tenetur ſsequi in eligendo voluntatem tacitam, vel præſsumptam teſstatoris ipſsius. Gozadinus etiam hæredis confeſsſsionem, aut declarationem cõſideransconsiderans, idem concludit in conſs. 79. n. 9. Ab illa ergo declaratione recedere non licet, iuxta ſsententiam Gloſsſsæ in l. quicquid adſstringendæ, ff. de verb, oblig. quam ibi dicunt communem Aretinus, & Iaſson, & alij Authores ſsuperiùs relati. Pariſsius in conſs. 75. num. 55. lib. 2. Decian. in conſs. 7. num. 115. lib. 1. maximè, vt dixi, quando conſstat, quòd ſsecundùm voluntatem teſstatoris electio facta fuerit, ídque ex verbis, aut declaratione ipſsiuſsmet eligentis notum eſst.

Tandem & vltimo, in fauorem dicti D. Petri fortiter facit, quod cùm pater eius dictus Petrus Ruiz de Alarcon poſsſsideret domum, & alias res iure Maioratus, ſsub prohibitione alienationis, & cum cæteris clauſsulis conſsuetis, ad quem Maioratum poſst mortem dicti patris vocatus erat dictus D. Petrus de Alarcon, pater ipſsemet petiit facultatem, & licentiam regiæm ad alienandum domum prædictam, atque in locum eius ſsubrogando aliam domum, quæ eſst ipſsa, quæ ex teſstamento dicti Bernar. de Mata cum hæreditate de Camarma, & aliis rebus debuit vinculari, & iure Maioratûs relinqui vni ex filiis aut filiabus, qui ex dicto Petro Ruiz de Alarcon ſsupereſsſsent; & facultate ad alienationem, & ſsubrogationem faciendam, ſsic conceſssâ, dictus pater ſsubrogauit, & incorporauit, in locum dictæ domus ſsic venditæ, dictam domum, quæ ex teſstamento dicti Benardi de Mata vinculari debuit, & ſsuper qua nunc lis agitatur, dixítque prædictam ſsubrogationem fieri cum omnibus vinculis, conditionibus, & qualitatibus, cum quibus erat prima domus vendita, cum aliis rebus, quas ex dicto Maioratu poſsſsidebat ipſse, & poſst mortem eius ad dictum filium peruenire debebant; quæ omnia latiùs conſstant ex proceſsſsu, & actis huius cauſsæ. Tunc ſsic, certum eſst, quòd quando res ſsubrogatur cum

* facultate regia in locum alterius, quæ erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus ſsubrogata remanet, cum quibus erat prima, vt latè probant Molina de Hispanorum primog. lib. 4. cap. 4. num. 24. & ſseqq. & num. 36. Mieres de maioratu, part. 1. quæſst. 11. vnde quemadmodum dictus Petrus Ruiz de Alarcon non poſsſset nominare ad Maioratum dictæ domus venditæ: dictam filiam, nec vlla diſspoſsitione auferre dicto D. Petto Ruiz de Alarcon, ius quæſsitum ex vocatione, & teſstamento Didaci Paëz de Sotomayor, qui Maioratum illum inſstituit; ſsic nec poterit nominare eandem filiam ad domum ſsubrogatam, quæ intrat cum omnibus qualitatibus, & conditionibus alterius, & conſsequenter, nec ad Maioratum dicti Bernardi de Mata, iam enim res ſsub|

p. 164

rogata non ſsaperet naturam illius, in cuius locum ſsubrogatur, nec eſsſset cum eiſsdem qualitatibus, & conditionibus, qùod eſsſse non debet, ex his, quæ optimè congerit Mieres de Maioratu, dicta quæſst. 11. num. 1. & ſseqq.

Prætereà, ſsubrogatio prædicta manifeſstè probat inſstitutionem, ſseu nominationem anteà factam in perſsona dicti D. Petri de Alarcon, ad Maioratum dicti Bernardi de Mata, quia nullo modo eſsſse poteſst, quòd in locum dictæ domus venditæ, in qua neceſsſsariò debebat ſsuccedere dictus D. Petrus, ſsubrogetur alia domus, quæ ex teſstamento dicti Bernardi de Mata, vni ex filiis relinqui debuit iure Maioratus, niſsi poſsito priùs, quòd idemmet D. Petrus ſsuccedat in Maioratu prædicto dicti Bernar. de Mata; nec etiam aliquo modo ſsuccedere poteſst in eo dicta filia, ſsubrogatione, vt dictum eſst, anteà factâ: vnde eo ipſso, quòd dictus pater domum præfatam ſsic ſsubrogauit, ſsuppoſsuit apertè quòd ad maioratum dicti Bernardi de Mata, iam nominauerat dictum D. Petrum (quod ipſse ſsuo ore confeſsſsus fuit,) & ſsic ampliùs variare non potuit, nec aliter diſsponere, argumento eorum, quæ ſscripſsit Sylueſster Aldobrandinus in conſsilio 2. num. 16. lib. 1. Et quia voluntas, aut factum eligendi,

* non minùs deducitur, ſseu colligitur ex factis, quam ex verbis; imò potentiùs demonſstratur, & probatur factis, quam verbis, quia facta effectum oſstendunt, verba verò aliquando contra voluntatem proferentis ſsunt, vt cum aliis adnotauit Menoc. in conſsil. 5. num. 16. lib. 1. & probat text. in l. Paulus reſspondit, ff. rem ratam haberi, l. ſsi tamen, §. ei qui, ff. de edicto, cum aliis adductis à Mieres de maioratu, part. 1. quæſst. 36. num. 6. Ioanne Vincentio Hon

*ded. in conſsil. 5. num. 64. lib. 1. Sed quando teſstator committit alicui, vt pro eo Maioratum faciat, vel meliorationem in aliquem filium ſsufficit, quòd talis commiſsſsarius coram teſstibus dicat, ſse velle eligere ad Maioratum talem filium, ſsic vt talis diſspoſsitio diſspoſsitiua dicatur, non enuntiatiua, & ſstatim eligere videatur, ex Socino in

VerbũVerbum Volo, quando diſspoſsitionem, aut electionẽ inducat, vltra relatos hîc, vide omnino P. ThomãThomam Sanchez de ſsponſsal. lib. 6. diſsp. 22.

conſsil. 88. num. 4. lib. 3 quem ſsequitur Marianus, Socinus iunior in conſsilio. 179. numero 25. l. 2. item ex his, quæ adducit Ioannes Vincentius de Anania allegatione 139. ex num. 12. vſsque ad num. 20. & confert multùm ad propoſsitum reſsolutio Ioannis Marci Aquilini in leg. prima, §. ſsi quis ita, num. 35. ff. de verborum obligat. ex quo num. vſsque ad numerum 38. latiùs agit, an, & quando verbum Volo adiectum Infinitiuo diſsponat, aut non; & quando verba prædicta cum deliberatione, & intentione eligendi proferuntur; verum credit Mieres de maioratu, parte 1. quæſst. 48. num. 59. & confirmatur ex his, quæ adnotarunt Antonius Gomezius in l. 3. Tauri, num. 119. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. in principio, num. 26. vbi verò diſspoſsitiuè verba proferuntur, & coram teſstibus, quòd variare non liceat, ex Molina, & aliis ſsuprà tradidi & probat ipſse Molina lib. 2. de Hiſspanorum primogeniis, cap. 4. num. 37. Mieres dicta quæſst. 48. num. 45. Idem ergo obſseruari debebit, facta ſsubrogatione prædicta, & ſsic actu, qui ſstare non poteſst, niſsi ſsuppoſsita nominatione, vt facta nōnon minùs operẽturoperentur, quàm verba, ut dictis ſsuprà: item ex his, quæ ferè in terminis noſstris, de eo, qui habet nominare ad emphyteuſsim, obſseruauit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, q. 1. num. 9. Et hactenus de his, ex quibus manifeſstè apparet de iuſstitia, & iure dicti D. Petri de Alarcon: & ita in fauorem ipſsius pronuntiatum vidimus olim, hodieque pacificam obtinet dicti Maioratus poſsſseſsſsionem, quam ſsententiis conformibus in Regio Pinciano Senatu latis obtinuit.

CAPVT XXVII.

Ad explicationem Aſsſsertionis 13. & 115. quæ cap. 81. libri primi continentur, vtrùm, inquam, in formula Galli Aquilij inſstitutio filij, per emancipationem irritetur, vt tunc nepos poſsthumus admitti debeat, ac ſsi mortuus eſsſset filius: vbi res iſsta breuiter, & abſsolutè explicatur, & §. & quid ſsi tantùm, legis, Gallus, ff. de liberti & poſsthumis, verus intellectus adducitur.

SVMMARIVM.

1 Authoris circa præcipuum huius cap. dubium, ſsententia tradita ſsuprà, cap. 81. lib. 1. aſsſsert. 13. & aſsſsert. 115. proponitur, & ibidem dictarum Aſsſsertionum verba referuntur.
2 Bartol. ſsententia in præfato dubio recenſsetur, quæ in effectu continet caſsus duos.
3 Bartoli & ſsequacium præcipuum fundamentum refertur, & numeris ſsequentibus diluitur concludenter.
4 Emancipationem filij inſstituti, non facere locum nepoti poſsthumo iuxta Galli Aquilij formulam ſsubſstituto, ex ſsententia quorundam contra Bartolum, quam defendit Author.
5 Et pro illa nonnulla fundamenta adducit, & numer. ſseq.
6 Textum in §. & quid ſsi tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & poſsthumis, communem ſsententiam non probare, vt hoc numero adnotatur, vbi eiuſsdem §. verus intellectus adducitur.

PRo huius capitis dilucida, breui tamen, & vera ex

*plicatione conſstituendum erit in primis, quod c. 81. libri primi, duæ in propoſsito continentur Aſsſsertiones, quæ idem in effectu probarunt, vt conſstat ex aſsſsertione 13. & 115. ibidem prolatis, nam dicta aſsſsertione. 15. contra Bartolum, & eius ſsequaces veriùs credideram. inſstituti filij emancipationem locum non facere ſsubſstituto vulgari, cùm ſsubſstitutio facta eſst ſsecundum formulam Galli Aquilij. nec in illa formula inſstitutionem hæredis irritari per emancipationem; dicta verò aſsſsertione 115. ſsecurè defendi, caſsum emancipationis, quem ad extenſsionem caſsus mortis Scæuola adduxit, non pertinere ad filium, cuius emancipatio inſstitutionem non infirmat, licèt iura ſsui hæredis auferat, ſsed ad nepotem, qui præteritus fuit, ideoque non obſstat pronepoti poſsthumo: hoc autem, quoniam difficultatem habet, & in ſscholis frequenter controuerti ſsolet, maiori equidem explicatione indiget. Idcircò, & ſsecundo loco conſstituendum erit, quòd

* Bartolus quæſstionem hanc proponens in terminis, in l. prima. ff. de vulgar. & pupil. ſsubſstitut. num. 29. quærit in hunc modum: ſsi inſstitutus in primo gradu poteſst eſsſse hæres, ſsed non eodem modo, quo defunctus voluit, quia fuit inſstitutus ſsuus, vel neceſsſsarius, ſsed in tempore mortis repetitur emancipatus, vel manumiſsſsus; an tunc admittetur inſstitutus, vel ſsubſstitutus? Et in hoc dubio diſstinguit duos caſsus principales, quorum primus eſst, cùm vulgatis ſsubſstitutio fuit facta ex neceſsſsitate, vt quando nepos ſsubſstituitur filio, & tunc inquit, quòd ſsubſstitutus præferatur, quaſsi inſstiturio filij ſsui hæredis tunc per emancipationem ipſsius irrita fiat, eo quòd in ſsui are magis, quàm in hæreditate facta videatur, & allegat Bartol. text. in l. Gallus, §. & quid ſsi tantum, ff. de liberis & poſsthumis. Secundus caſsus eſst, quando ſsubſstitutio facta fuit ex voluntate, ideſst, quando is ſsubſstitutus fuit, qui non poteſst ſsubintrare in locum ſsuitatis; & tunc præfertur inſstitutus non attenta ſstatûs mutatione, per text. in eadem l. Gallus, §. vltimo, & in §. ſseruus autem, verſsiculo, ſsi verò, Inſstitut. de hæred. inſstit. l. ſsi paterfamilias, ff. eodem titulo. Ratione etiam, quia teſstator videtur ſsubſstituere in eum caſsum, ſsi hæres non erit quoquo modo; & idem tenuit ipſse Bart. in dict. l. Gallus, §. & quid ſsi tantùm, num. 4. & eiuſsdem diſstinctionem, ſseu doctrinam ſsequuntur communiter omnes, vt teſstantur Iaſson in dict. §. & quid ſsi tantum, in prima lectura, num. 45. & in ſsecunda lectura, num. 46. Fortunius ibidem, num. 196. & Coſsta 3. part |

p. 165

num. 15. Socinus in dict. l. 1. ff. de vulgar. & pupil. ſsubſstitut. num. 34. Alexander num. 30. & Ripa num. 208. Baldus de Vbaldis de ſsubſstitutionibus, cap. de vulgari, num. 20. & ſsequuntur Sfortia Oddi in præludiis compendioſsæ, 2. part. quæſst. 5. in verſsiculo, hœc tamen vera ſsunt. Graſsſsus §. ſsubſstitutio, quæſst. 10. num. 3. Alexander Trentacinquius de ſsubſstitutionibus, 1. par. cap. 10. ex numero. 7. cum ſsequentibus, qui dicit diſstinctionem Bartoli in primo caſsu procedere etiam ſsecundum hodierna iura, quoniam emancipatus in ſsucceſsſsione ex teſstamento non habet ſsuitatem, vt latiùs probat ibidem.

Et veré, communis hæc ſsententia eo dumtaxat, aut

* præcipuo fundamento nititur, vt ſsubſstitutionem per emancipationem filij, habuiſsſse effectum dixerit, quòd, vt dixit Bartolus vbi ſsuprà, non tam in hæreditate, quàm in ſsuitate factam videri ſsubſstitutionem crediderit, & ſsic, quòd nepos poſsthumus cenſsetur vocatus eo caſsu, quo ſsilius deſsinat eſsſse ſsuus, per text. in §. præterea. Inſstitut. quibus modis ius patriæ poteſstatis ſsoluitur, iuncto text. in §. ſsui, Inſstitut. de hæred. qualitat. & different. vbi text. inquit, nepotem, cuius pater emancipatus eſst, conſsequi iura ſsui hæredis, quoniam pater per emancipationem deſsinit eſsſse in poteſstate ſsui patris, & conſsequenter ſsuus eſsſse non poteſst: vnde ex eadem ſsententia cōmunicommuni, inſstitutio reſstringitur per ſsubſstitutionem, & intelligitur facta, ſsi non emancipetur filius à patre ante aditam hæreditatem.

Verùmenimverò, vt in præfatis Aſsſsertionibus dixi, ne

*que ſsecundùm hodierna iura, neque etiam ſsecundùm antiqua, vera eſst opinio Bartoli, aut diſstinctio ſsuprà relata, quatenus ex ea colligitur expreſsſsim, emancipationem filij inſstituti facere locum vulgari ſsubſstituto, cùm nepos ſsubſstitutus eſst iuxt Galli Aquilij formulam, & contrarium rectius defendit Emanuel Coſsta tertia parte dicti §. & quid ſsi tantùm, num. 15. & ſsequentib. & in effectu idem tenent Recentiores alij, quorum ſstatim mentionem faciam: & vltra rationes, quas adducit Coſsta, hæc pars probatur primó, per text. in dict. l. Gallus, in

* §. finali, in verſsiculo, quæramus, vbi inſstitutio hæredis non irritatur per emancipationem, etiam cum teſstamentum factum eſst ſsecundùm formulam Galli Aquilij, imò emãcipatusemancipatus admittitur, & ſsubſstitutus excluditur, & verè ſsubſstitutio facta fuit in hæreditate; nec poteſst negari, quin falſsum ſsit dicere, quòd per illa verba Filius hæres eſsto, dumtaxat cenſseatur filius inſstitutus in ſsuitate, & non in hæreditate, cùm nulla verba eſsſse poſsſsint, quibus inſstitutio in hæreditate aptiùs concipi valeat, quàm per prædicta. Secundò probatur per text. in l. ante penult, ff. de iniuſsto rupto, l. filio, quem pater, ff. de liberis & poſsthumis, in §. finali, §. alienus quoque. Institut. de hæred. inſstitu. dum probant, quòd mutatio qualitatis hæredis inſstituti, non vitiat eius inſstitutionem. Tertiò. quia ſsi verum eſsſset ſsubſstitutionem prædictam in ſsuitate factam fuiſsſse, vt Communis, ſsed malè quidem affirmat, ſsequeretur, quòd appoſsita eſsſset conditio, ſsi ſsuus erit filius, quæ conditio cùm in poteſstate filij non ſsit ſsub ea non poſsſset ipſse inſstitui; imò ſsic inſstitutus, iure Digeſstorum præteritus dici deberet, per text. in l. ſsuus quoque, 4. ff. de hæredibus inſstituendis. Item quòd conditio illa, ſsi ſsuus erit, etiam non expreſsſsa, ſsubintelligi deberet, contra text. in l. prima, ff. de condition. & demonſstration.

Quartò, & vltimò, quoniam text. in dict. §. & quid ſsi

* tantum, dict. l. Gallus, per quem Bartol. & ſsequaces mouentur, ſsuperiorem ſsententiam non probat; nam iuxta veram interpretationem, quam tradiderunt Salomonius num. 1. & 20. Sarmientus num. 41. Coſsta 3. part. num. 23. in eodem §. Cuiacius & Hotomannus ibidem, Lælius Taurelius in enarratione ad eundem text. Alciat Paradox. lib. 3. cap. 9. caſsus emancipationis non refertur ibi ad filium inſstitutum, ſsed ad nepotem præteritum, vt conſstat ex verſsiculo. quid ſsi nepos, vbi Iureconſsultus Scæuola cótinuatcontinuat ſspeciem, quam tractauerat in §. præcedenti, & ad illum ſse refert: in eo autem dixerat valere pronepotis poſsthumi ſsubſstitutionem, ſsi filius ſsit inſstitutus, & nepos præteritus, dummodò ipſse nepos moriatur ante filium; & retinendo eandem ſspeciem in dict. §. & quid ſsi tantum, in dict. verſsic. quid ſsi nepos, quærit ipſse Iureconſsultus, an ſsi nepos non moriatur ante filium, ſsed emancipetur viuo filio, valeat pronepotis ſsubſstitutio, & reſspondet valere, idque iure optimo, quoniam eo caſsu, cùm nepos emancipatus ſsit, non poteſst poſstea ſsublato filio in locum eius ſsuccedendo; rumpere tanquam præteritus teſstamentum, vt latiùs conſstare poterit ex his, quæ tradit Coſsta vbi ſsupra, ex num. 23. & in effectu tenuerunt etiam Duarenus, & Æmilius Perottus in commentariis eiuſsdem §. Anton. Faber lib. 9. coniect. cap. 3. & vide nouiſsſsimè Andream Fachineum controuerſsiarum iuris, lib. 10. cap. 45. & Iaſson in dict. §. & quid ſsi tantum 1. lect. num. 13. & 2. lect. num. 5. qui præfatam interpretationem ſsentire videtur.

CAPVT XXVIII.

SVMMARIVM NON deducitur, quia ſseipſsum ſsummat propter ſsui breuitatem.

De poteſstate Principis circa tollendum ius quæſsitum, ſsiue à lege, ſsiue ab hominis diſspoſsitione proueniat, vel circa tollendam, aut mutandam, ſsiue reuocandam teſstatoris voluntatem quoad fidei commiſsſsa, & maioratus, legesque, & conditiones illorum, & qualiter in his diſspenſsatio, vel mutatio impetrari debeat, & ab ipſsomet Principe contra teſstatoris, vel ad eius voluntatem, an poſsſsit aliquis habilitari, vt in fideicommiſsſso, aut maioratu ſsuccedat, vel relicta in vnum vſsum, an Principis decreto poſsſsint commutari: vbi in propoſsito eorum omnium, quamplures Authores congeruntur in vnum ac inter alios, Antonius Gabriel, Didacus Couarruuias, D. Franciſsc. Sarmient. Simon de Prætis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Pelaez à Mieres, Fortunius Garſsia, & Andreas Fachineus magis commendantur, & redditur ratio, quare huiuſsce capitis maiorem diſsputationem Author omiſserit.

DE poteſstate Principis circa tollendum ius quæſsitum, ſsiue à lege, ſsiue ab hominis diſspoſsitione proueniat, vel circa tollendam, aut mutandam ſsiue reuocandam teſstatoris voluntatem quoad fideicommiſsſsa, & maioratus, legesque, & conditiones ipſsorum, & qualiter in his diſspenſsatio, vel mutatio impetrari debeat, & ab ipſsomet Principe concedi, tot tantaque tradiderunt Scribentes noſstri multis in locis, vt de his velut plena volumina, integrique tractatus eſsſse videantur: Idcircò, quamuis poſsſsem nunc ex multis, quæ aſsſsiduo, importunoque labore perlegi, & in nonnullis cauſsis tractaui, aliqua nõ contemnenda in medium adducere, conſsultius duxi, eam quæſstionem, vel ad aliũalium locum reſseruare, quoniam opus hoc in maius volumen accreuit, quàm putaram, vel his, quæ in propoſsito adnotare poſsſsem, ſscienter, conſsultoque prætermiſsſsis, dumtaxat recenſsere hoc loco Authores quamplures, qui magis ex profeſsſso, atque vtilius de prædictis tractarunt, & ferè nihil, quod in propoſsito excogitari valeat, intactum relinquunt. Sic enim eueniet, vt cũcum occaſsio ſse offerat, ipſsis nunc congeſstis in vnum abſsque tanto labore poſsſsit propoſsitarum, & aliarum ſsimilium quæſstionum vera reſsolucio deduci.

Et ad rem deueniendo, in primis monendum Lectorem duxi, hiſsce de rebus ſsequentes Authores, ordinéque ſsequenti legendos omninò;

p. 166

Antonium Gabrielem lib. 3. de commun. concluſs. concluſsione prima, vbi latiſssimé, & concluſs. 5. num. 18. & vide etiam concluſs. 2. & 3.

Guid. Pap. in quæſstione. 556.

Romanum ſsingulari 475.

Socinum ſseniorem in conſsilio 76. num. 131. cum ſsequentibus, lib. primo, & in conſsilio. 266. num. 49. cum ſsequentibus, l. 2.

Alexandrum in conſsilio. 2. numer. 14. cum ſsequentibus, lib. primo.

Socinum iuniorem in conſsilio. 65. ex numer, 3. cùm ſsequentibus, lib. 2.

Curtium iuniorem in conſsilio primo, ex num. 20. cum ſsequentibus, prima parte,

Paulum Pariſsum in conſsilio primo, num. 49. cum ſsequentibus, lib. primo.

Rolandum in conſsilio. 69. numer. 23. & ſsequentibus, lib. 2.

Crauetam in conſsilio. 299. per totum, & in conſsilio. 5. n. 4. & in conſsilio, 135. num. 21. cum ſsequentibus, & in conſsilio. 241. num. 13. vbi conſsiderat aliquas cauſsas, ex quibus permiſsſsum ſsit tolli ius quæſsitum per principem.

Capicium deciſsione. 108.

Fortunium Garſsiam, qui optimé, & late in propoſsito loquitur in l. Gallus, §. & quid ſsi tantum, columna. 137. cum pluribus ſsequentibus, ff. de liberis & poſsthumis.

Ioannem Lecirier, qui etiam latiſsſsimè loquitur in propoſsito huius materiæ, de primogen. lib. 3. quæſstione 7. Burgos de Pace, qui etiam latiſsſsimè proſsequitur hanc materiam, in prœmio legum Tauri, ex num. 323. cum pluribus ſsequentibus, & in conſsilio. 26. num. 7.

Iacobum Philippum Portium lib, primo, commun, ſsentent. regula 43. colum. 21.

Petrum de Peralta in l. 3. ff. de hæredibus inſstituendis, ex num. 146. cum ſseq.

Menchacam de ſsucceſsſsionum creatione, lib. primo. §. 1. num. 29. cum ſsequentibus, & controuerſsiarum illuſstrium, lib. primo, cap. 12. per totum. Qui, vt videbis, in nonnullis aduerſsatur his. quæ loco ſstatim referendo annotauit Didacus Couarruuias.

Barthol. Romul. in tractat. de teſstat. præcep. 60. extra famil. alie. prohibend. ad §. diui, num. 223. cum ſsequentib. vſsque ad finem. .

Gregorium Lopez in l. prima, titulo primo, verbo, ante ſsiete, in fine, &. in l. 31. titulo 9. Gloſsſsa magna columna. 11. partita 6. & in l. 3, titulo, 13. verbo, mugeres, columna 8. & 9. eadem partita 6. & in lib. 6. titulo 12. verbo, que la no pudieſsſse vender, colum, 3. partit. 6.

Didacum Couarruuiam, variarum, lib. 3. cap. 6. per totum, qui videndus eſst ex propoſsito; ibi namque in præcipuis huius capitis dubiis, omnia quæcunque pro Principe, & contra Principis poteſstatem fundamenta eſsſse poſsſsunt, adducit; & tandem num. 5. veriorem ſsententiam eſsſse dicit, vt Princeps regulariter, minimè poſsſsit teſstamentis priuatorum derogare, nec eorum leges & conditiones tollere, nec immutare: poſstmodùm verò n. 6. & 7. id limitat, & declarat, niſsi fiat ex cauſsa publicæ, non priuatæ vtilitatis, vt latiùs ibidem inuenies reſsolutum.

D. Franciſscum Sarmientum, quem in hac materia Lectori commendo, ſselectarum lib. 1. cap. 8. vbi num. 13. ipſsummet. quod Couarruuias, obſseruat, & rectè conſstituit, principem ſsine cauſsa non poſsſse prædicta facere, & repetit num. 15. & num. 16. & 17. & vide num. 21. & 22. vbi eleganter, & maturè probat, Principem habere maiorem poteſstatem in his, quæ publicam vtilitatem, aut pietatem reſspiciunt, quàm in his, quæ in priuatorum vtilitatem fiunt, in quibus voluntas diſsponentis pro lege obſseruanda eſst, & dumtaxat conſsiderari debet, ne aliquid iniquũiniquum, vel à lege reprobatum contineant; non autem, quod meliùs potuiſsſsent diſsponere conſsiderandum eſst. Quod enim teſstator voluit, vt ipſse inquit, non quod voluiſsſse melius ſsuiſsſset, eſst attendendum. Quæ verba ſsunt proculdubio ſsingularia, & notanda, nec per alios ſsic in propoſsito conſsiderata. Vide etiam eundem Authorem ibidem, num. 24. & 25. vbi agit de commutatione voluntatis in aliam cauſsam. vel ad alium modum.

Antonium Gomezium in l. 40. Tauri, n. 82. & n. 86. & 89.

Emanuel Suarez in Theſsaur. recept. opinion. ſsit. P. num. 264.

Tiberium Decianum. in conſsilio 88. num. 63. lib. 2.

Ariam Pinellum in rubrica. C. de reſscindenda venditione, 1. part. cap. 2. ex num. 15. cum ſsequentibus, vbi in effectu cum communibus reſsolutionibus tranſsit, & idem obſseruat, quod Couarruuias, & Sarmientus, in locis anteà relatis, & num. 19. in fine, ſsecurè affirmat, nec ſsummum Pontificem, nec Principem alium ſsecularem ſsine cauſsa, teſstatoris voluntati poſsſse derogare, maximè, vbi vertitur tertij præiudicium: & eodem num. atque etiam num. 18. agit, qualiter in his diſspenſsatio, vel mutatio impetrari debeat.

Ludouicum Molinam, & Mieres, quem etiam in ſsummario comẽdandumcomendandum eo duxi, quòd late ipſse loquatur in hac materia, & latiùs ſse habeat, quàm Molina, multaque congerat, quæ in caſsibus occurrentibus vtiliſsſsima eſsſse poſsſsunt, Molinam inquam, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 8. ex num. 28. & lib. 2. cap. 7. num. 18. & lib. 3. c. 3. ex num. 11. & num. 20. & 27.

Mieres de maioratu, in initio ſsecundæ partis, ex num. 46. vſsque ad numerum 64. vbi vide omninò, & ij duo Authores excitant omnia ſsuperiora dubia, & cauſsam etiam omnino neceſsſsariam in Principe affirmant, nec abſsque cauſsa, vel pro arbitrio mutationem, aut derogationem voluntatis teſstatoris fieri poſsſse defendunt.

Maſscardum de probationibus, lib. 1. concluſsione 276. in principio, & num. 7. 8. & 9.

Bonifacium Rogerium in conſsilio 2. num. 149. lib. 1. & in conſsilio 2. num. 80. & 81. & num. 19. & 110. lib. 2.

Antonium Theſsaurum deciſsione Pedemontana 87. per totam, maximè num. 10. quo loco inter alia, optimè agit, an Princeps poſsſsit impuberi teſstamenti factionem concedere, in præiudicium venientium ab inteſstato, vel aliorum, quibus ex ſsubſstitutione pupillari ius erat acquiſsitum, & ibi plura cumulat, & tandem dicto num. 10. ſsuam ſsententiam interponit.

Petrum Magdalenum de num. teſstium in teſstamentis requiſsito 2. parte, cap. 4. num. 73. & num. 79. & vide etiam prima part. cap. 22. num. 77.

Simonem de prætis, quem, vt vidiſsti commendaui etiam in ſsummatio huius capitis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. ſsolutione 13. per totam, folio mihi, 41. vbi inuenies nonnulla neceſsſsaria, maximè, an, & qualiter poſsſsit Princeps teſstatoris voluntatem interpretari, ad corrigendum, addendum ſsupplendum, vel extendendum teſstamentum, vel illud confirmandum, aut annullandum: & an habeat tantam poteſstatem in interpretandis teſstamentis, quantam in legibus interpretandis. Vide etiam eundem Authorem lib. 4. dubitatione 3. ex num. 18. vſsque in finem dubitationis, folio mihi 427. vbi laté, & vtiliter, an & quando teſstatorum voluntates, & diſspoſsitiones, Principis authoritate mutari poſsſsint, vel in aliam, aut conſsimilem, aut diuerſsam cauſsam, aliumve vſsum conuert; & ibidem rectè in propoſsito diſstinguit, & optimè conſsiderat, vt & Sarmientus relatus ſsuprà conſsiderauit, an diſspoſsitio ſsit facta in commodum, & vſsum priuatum, vel in commodum, aut vſsum pium, & publicum, & anteà dictis conuenit ſsemper ipſsius reſsolutio, nempe teſstatorum voluntates tollere, aut mutare Principem non poſsſse, niſsi ex iuſsta & publica cauſsa, & vide num. 29. vbi dicit vnum ſsingulare, videlicet, quòd ſsi à teſstatore legata ſsit certa quantitas pecuniarum ad certum opus pium perficiendum, eo completo, & perfecto, ſsi de quantitate relicta aliquid ſsuperfuerit, reliquum hoc non debet conuerti in alium vſsum pium, ſsed reſstitui hæredi, vel legatario, cui fuerat relicta tota quantitas ad opus pium perficiendum, & refert Angelum, Caſstrenſsem, & Alexandrum ſsic tenentes.

Vide etiam de eiſsdem quæſstionibus, Hartman. Piſsto|

p. 167

rium lib. 2. quæſstionum. iuris, parte poſsteriore, capite. 4.

Andream Gail. practicar. obſseruat. lib. 2. obſseruat. 56.

Oddum in tractatu de in integrum reſstitutione, part. 2. quæſst. 99. artic. 8.

Iacobum Menochium in conſsilio. 103. num. 68. lib. 1. & in conſsilio 20. ex num. 30. eodem libro.

Marcum Antonium Peregrinum. in ſsummario huius capitis à me commendatum, de fideicommiſssis, articulo. 52. vbi latiſssimè, atque ex profeſsſso ſscribit de hac materia, & multa congerit vtilia quidem, & notatu digna, ex num. 108. vſsque ad numerum 135. & num. 144. vſsque ad finem articuli, & num. 117. cum Communi tranſsit, quòd abſsque cauſsa non poſsſsit Princeps derogare voluntati teſstatoris; poſsſsit tamen ex cauſsa, quæ reſspiciat publicam vtilitatem, & num. 154. agit, an Princeps poſsſsit contra teſstatoris voluntatem, vel ad ipſsius voluntatem habilitare aliquem, vt ſsuccedat in fideicommiſsſso: & n. 159. & ſseqq. an Principis decreto poſsſsint commutari relicta in vnum vſsum, in alium, vel vnares fideicommiſsſsaria in aliam rem.

Marcum Antonium Eugenium in conſsilio. 50. ex num. 5. num. 23. cum ſseqq. lib. 1.

Angelum Matheacium de legatis, & fideicommiſsſsis, lib. 2. cap. 22. per totum, vbi originaliter videas, & omninò, & hic Author in effectu, communi Scribentium reſsolutioni accedit in omnibus, atque ex num. 16. quinque principales concluſsiones in hac materia proponit, ex quibus perfectè, vt exiſstimat, diluitur dubium præcipuum de poteſstate Principis circa tollendum ius quæſsitum.

Ioannem Marcum Aquilinum. in repetitione §. & quid ſsi tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & poſsthumis, in verſsiculo, Quid enim ſsi aquæ, num. 98. & num. 107. cum ſsequentibus, vſsque ad numerum 117. vbi agit de intellectu l. item ſsi verberatum, §. 1. ff. de rei vendicatione, & l. Lucius, ff. de euictionibus, de quibus etiam Fachineus.

Denique vide Andream Fachineum controuerſsiarum iuris, lib. 8. cap. 63. per totum, quem in ſsummario huius capitis ideò commendaui, quòd ipſse, ſsex quæſstionibus principalibus omnia comprehendit, quæ in propoſsito dubio, de poteſstate Principis circa tollendum ius quæſsitum, vel quærendum, videntur præcipua.

Vide etiam & infinitos alios Authores, quos, Deo dante, lib. 3. cap. 6. harum quotidianarum controuerſsiarum, congeram in vnum; ipſsi namque, in illa quæſstione, an Princeps ſsine cauſsa poſsſsit ſsubditis rei ſsuæ dominium auferre, multa recenſsent, quæ huic capiti, & materia ſsunt valdè conducibilia, ac eodem loco, Hyppoliti Riminaldi conſsilij cuiuſsdam ſspecificam mentionem faciam, & ideò multùm commendare decreuerim, quòd inter omnes hucuſsque ſscribentes, nullum inuenies, qui in propoſsito quæſstionis prædictæ, ſsic ex profeſsſso, atque eruditè, & magiſstraſsiter ſse habuerit, vt tunc videbis.

CAPVT XXIX.

Ad explicationem text. in l. & quia, in fine, ff. de iuriſsdict. omn. iudic. in c. gratum, in c. relatum, & in c. licet vndique, de officio, & poteſst. iudic. deleg. in c. quamuis, & in c. ſsi delegatus. eod. tit. lib. 6. & in c. vltimo, de officio legati; diligens equidem, accurata, & noua, vera tamen, atque notanda interpretatio traditur, quâ, vt videbis Lector, adnotantur nonnulla per Authorem, quæ nullibi inuenies ſscripta, etſsi Interpretum omnium, atque aliorum traditiones, ſsiue obſseruationes prælegeris, & in effectu res hæc diſstinctione, & certa reſsolutione explanatur, quæ velut in tenebris anteà fuiſsſse videbatur.

SVMMARIVM.

1 Delegantis morte, re integra, delegati iuriſsdictionem extingui; re non integra, non extingui.
2 Et de ratione actum hoc numero per totum.
3 Delegatus, ſsi vices ſsuas in totum alteri commiſserit, ſsiue ſsubdelegauerit, cauſsam ſsibi commiſsſsam, re integra eam reaſsſsumere poteſst, re non integra non poteſst: & ibidem ratio aſsſsignatur.
4 In delegatione, quando res dicatur eſsſse integra, vel quomodo integra eſsſse deſsinat: vbi tres referuntur in propoſsito dubio ſsententiæ, contrariæque omninò opiniones, vt hoc numero latiùs adnotatum inuenies, & vide infrà num. 15.
5 Quorundam Authorum ſsententiæ, atque interpretationes damnantur.
6 Delegati iuriſsdictio vt perpetuetur, an de iure ciuili litis conteſstatio, vel citatio neceſsſsaria ſsit, vel actus citerior etiam citatione ſsufficiat, quamuis nec citatio, nec litis conteſstatio interueniat, idque eodem iure ciuili non expreſsſsum, nec etiam clarè diffinitum, vt nouiter, & verè hoc numero adnotauit Author.
7 Idem etiam nec iure Pontificio explicatum in cap. licet vndique, de officio delegati, conſstare ex ſserie eiuſsdem textus apertè, vt nouiter etiam, ſseu vltra omnes adnotatur hoc loco.
8 Nec etiam à Bonifacio VIII. distinctè explicatum, deduci manifeſstè ex verbis duorum iurium, quæ hoc n. recenſsentur.
9 Cæterùm Vrbanum III. & Gregorium IX. Pontifices maximos, diſstinctè ſsatis, & apertè rem hanc explicaſsſse, & pro perpetuanda delegati iudicis iuriſsdictione, citationem omninò requirere.
10 Iudicium propriè incipere à litis conteſstatione, non verò à citatione.
11 Text. in cap. relatum, de officio delegati, eleganter exornatur, & Lucij III. mens, dilucidè, & meliùs quàm anteà fuiſsſset, enucleatur, & vide numeris ſsequentibus.
12 Text. in cap. gratum, de officio delegati, explicatur; & Vrbani III. mens declaratur.
13 Text. in cap. licèt vndique, de officio delegati, intelligi debere iuxta text. in cap. vltimo de officio legati, & in dicto cap. gratum, de officio delegati, non verò iuxta text. in d.e. relatum, eiuſsdem tituli, noua, & vera Authoris conſsideratio, in hac materia.
14 Ad text. in d.c. gratum, noua & vera ratio aſsſsignatur, quâ Romanus Pontifex moueri potuit, vt ſsic decideret.
15 Delegati iuriſsdictionem, de iure canonico per citationem perpetuari, ex veriori, & communiori ſsententia, & aliorum ſsententias improbari debere, prout hoc numero aduertit Author, idque & de iure Cæſsareo ſsimiliter obtinere.
16 Delegati iuriſsdictio de iure Regio, an per citationem perpetuetur, vel per litis conteſstationem, & ibidem de intellectu leg. 21. titulo quarto, partita tertia, & leg. 35. titulo 18. eadem partita.

PRo dilucida & ſsingulari præſsentis materiæ explicatione, atque vt in futurum vera, & certa huiuſsce rei reſsolutio, & dictorum iurium interpretatio haberi poſsſsit, nec ampliùs de ipſsorum intellectu dubitari valeat; nonnulla equidem adnotanda erunt, quæ ex eiſsdem iuribus velut expreſsſsim deducuntur, nec alibi inuenientur ſscripta, ſsed à me fuerunt longa conſsideratione præhabita. Et ad rem deueniendo, inprimis, quò dilucidè magis, & diſstinctè procedamus, conſstituere neceſsſsarium erit, explorati, certique iuris eſsſse, delegantis morte, re integra, de

*legati iuriſsdictionem extingui; re non integra, non extingui, per text. in d.l. & quia, ff. de iuriſsdictione omnium iudicum, in cap. gratum, in c. relatum, & in c. licet vndique, de officio & poteſstat. iudic. deleg. in c. vltimo, de offic. legati, |

p. 168

& in c. quamuis, & c. ſsi delegatus, de officio delegati, lib. 6. l. 21. tit. 4. partit. 3. l. 35. titul. 18. partit. 3. per quæ iura, certiſsſsima eſst, atque indubitata omnium Doctorum concluſsio, tam in ipſsis, quàm in aliis pluribus locis, & pro regula conſstituunt Bartholomæus Socinus in regula 311. Anton. Gabriel communium lib. 2. titulo, de procuratoribus, concluſsione 1. & 2.

Et de ratione ſsuperioris regulæ, aut doctrinæ, videbis actum ab Interpretibus communiter, tam in dict. cap. gratum, & cap. relatum, quam in dict. l. & quia, vbi poſst alios Antiquiores, & Ordinarios, Curtius iunior, & Oroſscius, Purpuratus etiam num. 110. qui nonnullas rationes aſsſsignant, & Abbatis traditionem damnatam communiter ſsuſstineri poſsſse declarant, & inter Pontiſsicij iuris Interpretes multos, Felinus, Barbacia, & Alciatus eleganter, nec non & Decius numero quinto, in dicto cap. relatum. Verè tamen, ſsi Authores omnes originaliter prælegeris, & mentem ipſsorum perſspicias, omnes rationes in eundem finem tendunt, nec in effectu differunt (aliæ mihi non placent, ideò ſscienter, conſsultóque eas non recenſseo) ſscilicet, delegantis morte re integra, ideò delegati iuriſsdictionem extingui, quia cùm vti iuriſsdictione non cœperit delegatus, nullum ius ab ipſso acquiſsitum eſst, quo in eius perſsona efficaciter reſsideat, aut illius extinctio impediri valeat, ſsed tota dicitur penes delegantem reſsidere, atque ab eius voluntate dependere; tunc autem temporis, vt incipiat, voluntas expectanda non eſst, quæ ipſso delegante defuncto eſsſse non poteſst, & ſsic non incepiſsſse vti delegatum, impedimento eſst, quominùs illa eradicari, aut in perſsona delegati poſst mortem delegantis manere potuerit. Cæterùm re non integra, ideò iuriſsdictio non extinguitur delegante defuncto, quia cùm primùm iuriſsdictione delegata vti cœpit delegatus ipſse, per vſsum & exercitium (per quæ iuriſsdictio tanquam ius Incorporale acquiritur) eam efficaciter acquirit, & velut ſsuam efficit; idcircò cùm ſsua ſsit, & voluiſsſse tunc delegantem ſsuſsſsiciat, nec alia voluntas, aut voluiſsſse pòſst requiratur, abſsque facto ſsuo, iuriſsdictio iam ſsemel in ſsua perſsona eradicata, auelli ab eo non debet, ex regula vulgata l. quod noſstrum, ff. de regulis iuris, & l. vltimæ, ff. de pactis: qua etiam ratione, ſsi delegatus vices ſsuas in totum

* alteri commiſserit, ſsiue ſsubdelegauerit cauſsam ſsibi commiſsſsam, antequam ſsubdelegatus vti cœperit iuriſsdictione, vel re integra, ſsubdelegato rebus humanis exempto, eam reaſsſsumere poteſst: ſsed re non integra, & ſsic poſtquãpostquam ſsubdelegatus vti cœperit, minimè poteſst, quia ex vſsu, & exercitio efficaciter ſsubdelegato acquiſsita fuit; ita procedit textus in c. quamuis, 6. & in c. ſsi delegatus, 7. de officio deleg. l. 6. vbi Ioan. Monac. rectè percipit ſsuperiorem rationem in illis verbis: Cum hiſsce caſsibus iuriſsdictio efficaciter non tranſsiuerit in ſsubdelegatum, & apertè probat ille text dum inquit, cùm iuriſsdictio (ex quo ipsâ vſsus non extitit) non cenſseatur in eum efficaciter tranſsiuiſsſse; qui equidem ſsingularis eſst in propoſsito, & pro ratione ſsuperiori notandus, non enim ſsic notatur, nec expenditur ab aliis: idcircò, ex quo eum text. habemus, Pontificiæ rationi adhærere, nec aliunde rationes quærere, velut neceſsſsariò adſstringimur, nec ampliùs licet in hoc immorari.

Inquirere tamen neceſsſse eſst, quando in delegatione

* res dicatur eſsſse integra, & delegatus coepiſsſse videatur, vel non coepiſsſse; ſsiue quo facto, aut modo res deſsinat eſsſse integra: & quidem ſsi hucuſsque Scribentes omnes originaliter, atque ex propoſsito prælegeris, tres inuenies eſsſse in præfato dubio ſsententias, contrariaſsque omninò opiniones, de quibus poſst ordinarios omnes antiquos videndus eſst Iaſson, in d.l. & quia ff. de iuriſsd. omn. iudic. n. 57. & ibidem Socin. n. 75. Oroſscius num. 26. & Purpuratus num. 111. Imola, Barbacia, Felin. Decius, & Alciat. in d.c. gratum, & in d.c. relatum. Plerique namque arbitrati ſsunt, per actum citeriorem citatione delegatam iuriſsdictionem perpetuari, & ſsic nedum litis conteſstationem, ſsed nec citationem neceſsſsariam eſsſse, ſsufficeréque, quòd delegatus aliter, aut modo quocunque, iuriſsdictione vti cœperit. Alij (& magis communiter) ad effectum prædictum, citationem omninò requirunt: nonnulli verò litis conteſstationem exigunt; nullus autem temerariè, aut ſsine iure loquitur: primi namque per text. in dicta l. & quia, ff. de iuriſsdict. omnium iudic. & in dict. cap. licèt vndique, 30. de offic. delegat. iuuari videntur, vbi nec citatio, nec litis conteſstatio exprimitur, ſsed vt res integra eſsſse deſsinat, dumtaxat exigitur, quòd vti cœperit delegatus, ſsiue quòd res geri cœpta fuerit. Secundæ verò opinionis Authores fulciuntur per text. in d.c. vlt. de officio legati, & in d.c. gratum, vbi citatio requiritur adeò expreſssè, quòd de mente, aut deciſsione eorum duorum iurium aliter inquirere, vel aliquo modo interpretari ea, nulla ratio patiatur. Tertiæ denique opinionis Authores, non adeò à veritate, aut iuriſsmet ipſsius diſspoſsitione deuiant, vt pro ſse non citent text. expreſsſsum in d.c. relatum, de officio deleg. quo in text. vltra verba, quæ apud nos communiter reperiuntur, aut in vulgatis codicibus, & Decretalibus Pontificum traduntur, & alia in integra adiiciuntur, quæ magis enixam voluntatem Lucij III. circa requiſsitum litis conteſstationis oſstendum; ille namque non modò verbis vulgatis, & litis conteſstationem exigentibus contentus eſst. ſsed poſst illa verba, Non eſst à iudicibus quos delegauerat, ex delegatione huiuſsmodi procedendum, quibus apud nos text. contextura aut litera finitur: ſsic & vlteriùs ſscripſsit. Poterit ergo in eo caſsu ap. ceſsſs. procedi, in quo ante mortem mandatoris lis fuerit per narrationem, & reſsponſsionem contexta: Vbi autem mors mandatoris litis conteſstationem præceſsſsit, penitùs ſsubſsiſstat, ſsiue fuerit, ſsiue non fuerit ap ab interiectum. Et hactenus ille text. vt conſstat ex integra ipſsius, de qua Anton. Auguſstin. Epiſsc. Ilerden. collect. 1. Decret. lib. 1. tit. 21. de off. & pot. iud. deleg. c. 2. fol. mihi, 19. in fine. Apud omnes tamen tam Pontiſsicij, quàm Cæſsarei iuris Interpretes. ſsecunda ſsententia magis obtinuit, quæ & verior eſst, & communior) ad effectum delegatæ: iuriſsdictionis perpetuandæ, citationem ſsufficere, per duo iuta allegata ſsuprà, quæ vitari non poſsſsunt, nec aliorum ſsolutiones, aut interpretationes ad ea admitti, vt rectè, & cum iudicio probauit Decius ind. c. relatum, n. 5. Iaſson etiam in d.l. & quia, n. 57. in verſs. Breuiter communis ſsententia eſst. Id autem, quod verè pendet ex dictarum Decreta ium intellectu, nec dilucidè ſsatis apparere, nec etiam ſsecurè probari poterit, niſsi priùs de ipſsarummet interpretatione tractetur. Qua in re, facilè ego poſsſsem, & nouis quidem atque concludentibus rationibus, ab aliis hucuſsque excogitatos intellectus ſsubuertere, ſsi in his, quæ neceſsſsaria non ſsunt, & prætermitti poſsſsunt, inſsiſstere, ab inſstituto, & conditione mea non ita grauiter abhorreret: ſsi etiam non viderem, ab eiſsdem traditas hactenus interpretationes hallucinari quidem, nec præfatis Pontificiis conſstitutionibus ſsatis conuenire. Item, ſsi aſsſsequutus non ceſsſsem, iam iam poſst hæc à me ſscripta, ſsicque ex profeſsſso elaborata, omnes in futurum mirari debent, Doctores omnes communiter, tam recentiores, quàm antiquos in explicandis, atque componendis duobus iuribus torqueri, & inſsiſstere, quæ verè componi non poſsſsunt, vtpote. cùm duorum Pontificum contrarias omninò in eadem re deciſsiones contineant: cætera autem iura, quæ ad præſsentem materiam ſspectant. non ſsic dilucidé, atque diſstinctè declaraſsſse, vt certam nobis in futurum reſsolutionem, aut abſsolutam doctrinam relinquerent, nec probari poſsſse Ioannis Oroſscij n. 26. & Franciſsci Purpurati n. 111. interpretationem in d.l. & quia, traditam; diſstinctio námque illa, an delegatus mortis delegãtisdelegantis conſscius ſsit, vel ignarus, vt citatio ſsufficiat, vel non ſsufficiat. euincitur manifeſstè ex natura dictionis, maximè, quæ in d.c. gratum, apponitur, & implicatiuè, non taxatiuè accipitur. Item per claram deciſsionem text. in d.c. vltimo, de officio legati, in quo ſsimpliciter citatio requiritur, nec vltra aliud exigitur, aut exprimitur.

Quocirca, vt certiſsſsimam ego, atque abſsolutam in hac re traderem reſsolutionem, vtque in futurum dubirandi ampliùs de prædictis, atque de intellectu præfatorum iurium occaſsionem ſsubmouerem, longa equidem à me |

p. 169

præhabita conſsideratione, atque & Scribentium originali, & attenta lectura, ſsequentia conſstituere, adeò neceſsſsarium duxi, vt nihil eorum prætermitti potuerit.

Et in primis conſstituo, de iure ciuili certum eſsſse ( quamuis à nullo hactenus ſsic animaduerſsum) nullibi expreſsſsum fuiſsſse, vtrùm ad delegatæ iuriſsdictionis perpe

*tuationem, litis conteſstatio, an citatio neceſsſsaria ſsit, vel actus citerior etiam citatione ſsufficiat, quamuis nec citatio, nec litis conteſstatio interueniat; dumtaxátque in propoſsito eſsſse text. in dicta. l. & quia, ff. de iuriſsdict. omn. iudic. vbi in hunc modum ſscribitur: Ideò ſsi is, qui mandauit iuriſsdictionem, deceßerit antequam res ab eo, cui mandata eſst iuriſsdictio, geri cœperit, ſsolui mandatum Labeo ait, ſsicut in reliqua cauſsis. Idcircò eodem iure ciuili attento, mirum non eſsſse, quòd Interpretes communiter, & varij, & contrarij extiterint, vtpote cùm nullum, aut certum aliquod reſsponſsum inuenerint, quo rem hanc diffinire audacter valuerint; namque, vt vides, in d.l. Et quia, dumtaxat expreſsſsum eſst: An res abeo, cui mandata eſst iuriſsdictio, geri cœperit. nec aliter declaratur, ſsiue non aperitur, quando res geri cœpta dicatur, vel qui actus. conteſstationis, inquam, aut citationis, ad id efficiendum, neceſsſsarius fuerit: taciturnitas ergo Iureconſsulti, tot ambagibus, atque contrarietatibus occaſsionem præſstitiſsſse videtur; qui tamen, ſsi ampliùs ſsuam ſsententiam, aut intentionem expreſsſsiſsſset, atque declaraſsſset, nec cot extitiſsſsent contrariæ diuerſsæque ſsententiæ, nec etiam forſsan, vt ego credo, Lucius III. & Vrbanus III. Pontifices Maximi ſsic contrarias conſstitutiones protuliſsſsent.

Deinde & ſsecundò conſstituo, Innocentium III. in

* cap. licèt vndique, 30. de. off. & pot. iudic. deleg. eodem loquendi modo vſsum fuiſsſse in tractatu delegatæ iuriſsdictionis, eiuſsque perpetuatione, quo Iureconſsultus Paulus in d.l. & quia, anteà vſsus fuerat, & dumtaxat inquirere, an delegatus vti cœperit iuriſsdictione, vel non cœperit ante mortem delegantis; non verò exprimere (ſsicut nec Paulus expreſsſsit) per quem actum, citationis, inquam, conteſstationis, vel alterius, dicatur delegatus vti cœpiſsſse. Quod negari non poteſst ex verbis eiuſsdem textus, ibi: Inquiſsitioni tuæ taliter reſspondemus, quòd ſsi iuriſsdictione à ſsuo ſsibi collega delegata, ac viuente vti non cœperit, quia mandatum huiuſsmodi re integra morte mandatoris expirauit, non habet ſsolus officium iudicandi; ſsi verò ante mortem illius iuriſsdictione vti cœperit taliter demandata vices ſsuas, & illius poterit adimplere. Eodem etiam modo

* in ſsubdelegato diſstinguit Bonifacius VIII. in c. quamuis 6. in c. ſsi delegatus 7. de officio delegati, lib. 6. nec exprimit per quem actum res geri cœpta dicatur: quod in d.c. quamuis, apparet apertè, dum dicitur: Quamuis alicui vices tuas in cauſsa tibi à ſsede Apoſstolica delegata, in totum commiſsiſsſse noſscatur, ſsi tamen antequam ille iuriſsdictione vſsus fuerit, commiſsſsio huiuſsmodi per te reuocetur ab ipſso, vel eum rebus eximi contingat humaris, cauſsam ipſsam reaſsſsumere poteris: cùm iuriſsdictio (ex quo ipsâ vſsus non extitit) non cenſseatur in eum efficaciter tranſsiuiſsſse, & in d.c. ſsi legatus, conſstat etiam manifeſstè, dum dicitur: Si delegatus quoties eum abeſsſse contigerit, tibi commiſserit vices ſsuas; poteris, eo rebus humanis exempto (cùm & tunc cenſseatur abeſsſse) commiſsſsum tibi negotium (dum tamen illo viuente iuriſsdictione vti cœperis) liberè diffinire. Pontifices ergo præfati (nec abſsque maximo myſsterio, vt credo) magis ſsentenciæ Pauli accedere, ſsiue modi loquendi eiuſsdem ſsectatores potiùs, quàm ipſsius declaratores, aut nouitatis alicuius introductores eſsſse voluerunt, & ſsic rem hanc non ſsatis clarè deciſsam reliquerunt, ſsed ambagibus etiam præfatis occaſsionem tribuerunt, nec aliquid in prædictis iuribus vltra Paulum Iureconſsultum adiecerunt.

Prætereà & tertiò conſstituo, Vrbanum. III. Pontifi

*cem maximum in d.c. gratum, de officio delegati, idem etiam dixiſsſse, quod in præcitatis anteà iuribus Romani Pontifices alij dixerunt, nempe ad perpetuandam delegati iudicis iuriſsdictionem, ſsufficere quaſsi cœptum eſsſse iudicium; ipſse tamen addit vnum quod in eiſsdem iuribus expreſsſsum non fuerat, videlicet citatione facta, quaſsi cœptum videri negotium; & ſsic per text. in d.c. gratum, declaratur text. in d.l. & quia, ff. de iuriſsd. omn. iudic. & in dict. cap. licet vndique, cum ſsimilibus; quando, inquam, res geri cœpta dicatur, declaratur etiam per textum in cap. vltimo, de officio legati, vbi Gregorius IX. perſsectè rem hanc declarat, & citationem expreſsſsim requirit, nec nobis perplexitatem relinquit, ſsed in fine textus in hunc modum ſscribit: Secus autem ſsi cauſsas duxerint delegandas aliquibus, cùm iuriſsdictio iſstorum expiret, ſsi ante illorum diſsceſsſsum, horum citatio non præceſsſsit. Idque rectè aſsſsequutus videtur Iaſson in eadem lege, & Quia, num. 57. verſsic. Breuiter communis ſsententia eſst.; dicens, quòd per text. in dict. cap. gratum, & in dicto cap. vltimo, declarantur dicta lex & quia, & alij ſsimiles textus, quando ſscilicet res cœpta geri dicatur; alij verò, & quamplures Authores decipiuntur aperté, qui dum intendunt deciſsionem d.c. gratum, & d.c. vltimi, vitare, Gregorij IX mentem manifeſstè ſsubuertunt, vt Decius in d.c. relatum, num. 5. eleganter, & verè probauit, & quorundam interpretationes cum iudicio damnauit.

Quartò conſstituo, ex textu in d.c. gratum, de officio

* delegati, non obſscurè deduci, iudicium propriè dici, ſsiue incipere à litis conteſstatione, non vero à citatione; nam dum dicitur, Citatione facta quaſsi cœptum eſsſse negotium, clarè innuitur, iudicium propriè non dici cœptum ab ipſsa citatione, ſsed impropriè; & ita intelligunt, & declarant Caſstren. in l. 1. num. 4. C. de iudiciis. Decius in rubrica, eod. titul. lectura 2. num. 1. & communiter omnes ſsecundum Curtium in rubric. ff. de iudiciis, n. 11. D. Paz in praxi, annotatione 1. de iudicio, num. 39. Deinde, Lucium III Pontificem MaximũMaximum in d.c. relatum, de

* officio delegati, vt delegati iuriſsdictio perpetuetur, adeò clarè litis conteſstationem exigere, quòd eius deciſsio, nulla ratione, neque interpretatione poſsſsit ſsubuerti; fortaſsſsis hoc ideò, quod ipſse Pontifex crederet, non ſsufficere quaſsi cœptum eſsſse negotium, quòd per citationem quaſsi cœptum dicitur, vt in d.c. gratum: Sed verè cœptum eſsſse, & ſsic litis conteſstationem præceſsſsiſsſse, neceſsſsarium exiſstimaret: idque vel ideò introduxiſsſse, quòd ius ciuile, ſsiue textum in d.l. & quia corrigere vellet, & nouum ius introducere, vel quòd credidiſsſset, ita ius ciuile, textum ve in dicta l. & quia, accipiendum, vt litis conteſstatio requireretur ab eodemmet iure; vtpote, cùm a litis conteſstatione propriè incipiat iudicium, vt dictum remanet; & in eadem l. & quia, dictum non fuerit. ſsufficere quaſsi coeptú eſsſse iudicium, ſsed an res ab eo, cui mandata eſst iuriſsdictio, geri cæperit, Paulus dicat; res autem propriè, & vere à litis conteſstatione geri cœpta dicatur, vt ſsuprà probauimus.

Cæterùm Vrbanus III in d.c. gratum, aliter equidem ſsenſsit, & vel emendare Lucij III reſsponſsum in d.c. relatum, contendens, ſsiue declarare volens, malè Lucium ipſsum intellexiſsſse de iure ciuili, ſsiue ex deciſsione d.l. & quia, non aliàs rem geri cœptam à delegato dici, quam ſsi litis conteſstatio præcedat, de nouo induxit, ſsiue ex declaratione, atque interpretatione d.l. & quia, tradidit in eo loco, à citatione quaſsi cœptum videri iudicium, & ad effectum perpetuationis iuriſsdictionis delegatæ: id ſsuſsſsicere. nec litis conteſstationem neceſsſsariam eſsſse, vt Lucius III. arbitrabatur, cuius conſstitutionis non immemor neque ignarus, eiuſsdem potiùs memor Vrbanus ipſse, illam correxit atque emendauit, & ſsola citatione perpetuari iuriſsdictionem reſspondit. Verè ergo negari non poteſst, quin text. in d.c. relatum, litis conteſstationem exigens, correctus ſsit per text. in d.c. gratum ex cuius integra non obſscurè id colligitur ſsed potiùs deducitur apertè; in ea namque vltra vulgata, aut ordinaria verba, quæ communiter in d.c. gratum traduntur, adiiciuntur & alia, quæ ſsi in vulgatis codicibus appoſsita fuiſsſsent, tantæ dubitandi occaſsioni locus relictus non eſsſset: & in verſsic. Et vtrùm is intelligatur, poſst verbum illud, Petit ſsolemniter publicari, in hunc modum |

p. 170

ſscribitur: Sicut hoc totum circa deceſsſsum bonæ memoriæ prædeceſsſsoris noſstri Lucij Papæ qui vos indices delegauerat, ſsub examine veſstro aſsſseritis contigiße. Poſsteà verò ſsequitur verſsiculus: Nos autem inquiſsitioni veſstræ taliter reſspondemus, vt refert, & aduertit Antonius Auguſst. Epiſscopus Ilerdenſsis collectionis 1. Decretal, lib. 1. tit. 21. de off. & pot. iudic. deleg. c. 23. fol. mihi, 20. & in ſscholiis poſsteà animaduertit: quæ licet non vidiſsſsent, nec ſsic animaduerterent, correctionem præfatam rectiſsſsimè probarunt, & vnam Decretalem corrigi per aliam, magis communiter vtriuſsque iuris Interpretes conſstituerunt; inter quos Bartol. in d.l. & quia, num. 13. Paulus, Fulgoſsius, & Communis ſsecundum Alexan. n. 30. ſsecundum Socin num. 75. Iaſsonem num. 57. in princip. Oroſscium num. 26. & Purpuratum num. 111. ibid. Innocent. etiam, Oſstienſsis, Ioannes Andreas, Imola, & Abbas in d.c. relatum, vbi Felinus num. 10. Siculus num. 6. & Decius num. 3. idem Felinus & Alciatus in d.c. gratum, in principio. Anton. Gab. commun, lib. 2. titulo de procuratoribus, concl. 2. Cuiacius obſseruat. lib. 9. cap. 22. & ſsecundum hæc, vt anteà dixi, fruſstra torquentur, qui Lucij III. & Vrbani. III. Pontificias conſstitutiones conponere, in concordiámve reducere contendunt, cùm ex dictis iam, atque ex verbis in integra adiectis, manifeſstè conſstet Vrbanum. non ſsolùm Lucij III Prædeceſsſsoris ſsui ſsucceſsſsorem, ſsed etiam emendatorem, atque ſsuæ conſstitutionis circa requiſsitum litis conteſstationis alteratorem fuiſsſse.

Quòd ſsi dixeris, text. in d.c. relatum, iam correctum ex d.c. gratum; ad quid in volumine Decretalium inſsertum, ſsiue cum vtrumque ius ſsua voce dilucidè proteſstatum fuerit, nihil abſsonum, nihilque contrarium relinquere, quonam pacto Pontificias conſstitutiones ſsic contrarias reliquerit? Obiectioni huic, ex mea equidem, & non contemnenda conſsideratione, reſsponderi poterit, in primis, nouum non eſsſse, vna iura alia corrigere, & nihilominus correcta, ſsic in corpore iuris includi, ac ſsi nunquam correcta fuiſsſsent, vel quia compilatori ſsic placuit, vel quia oppoſsita iuxta ſse poſsita magis eluceſscunt; Deinde non videri, nec dici poſsſse contraria relicta, ex quo de correctione apparet; aliud namque eſst, in eodem caſsu duo iura contrarium directò decidere, nec de correctione prioris apparere: quo caſsu abſsonum. eſsſse, & iuris proteſstationi contrarium diceremus. Aliud verò, conſstitutionibus duabus contrariis appoſsitis, poteſstatorem emendare priorem, & factam ab eo, qui emendandi, atque corrigendi poteſstatem habuit; tunc namque dici non poſsſset abſsonum aliquid, aut contrarium relictum: abſsonum namque non eſst, vna iura alia corrigere.

Reſspondetur deinde, quòd cùm Vrbanus III. conſstitutionis Prædeceſsſsoris ſsui Lucij III. memor, conſsciuſsque fuiſsſset, illámque emendaret expreſsſsim, conueniens quidem fuit, eiuſsdem Lucij deciſsionem in volumine decretalium, & adeò proximam, atque coniunctam deciſsioni d.c. gratum, relinquere, (quod non abſsque maximo myſsterio factum eſst, vt credo) vt quæ eſsſset illa conſstaret, Vrbani etiam emendatio, aut conſstitutio contraria, an iuris rationi magis conſsentanea eſsſset, deduci poſsſset apertius: abſsonum namque eſsſset, quod Vrbanus III. Lucij III. ſsic mentionem feciſsſset, atque ipſsius conſstitutionis emendator fuiſsſset, nec de eiuſsdem Lucij deciſsione conſstaret.

Quintò deinde conſstituo, Innocentium III. in d.c. licèt

* vndique, non ita clare rem hanc explicaſsſse, ſsicut Vrbanus III. in. d.c. gratum, & Gregorius IX. in d.c. vltimò, de officio legati, explicarunt; propterea quod Gregorius, & Vrbanus, eo ipſso dixerunt iuriſsdictionem delegatam perpetuari, quòd res geri capta eſst, & quod per actum citationis, res geri cæpta cenſseatur declararunt. Ipſse tamen Innoc. duntaxat dixit perpetuari iuriſsdictionem, ſsi delegatus vti cœperit, ſsed non aperuit per quem actum videretur vti cœpiſsſse, ſsiue res geri cœpta diceretur, vt ſsupà, num. 7. aduertebam. Inde, & conſsequenter, eum text. intelligi debere, iuxta text. in d.c. gratum, & in d.c. vltimo, non verò ſsecundum text. In d. c. relatum, correctum iam, & emendatum ab Vrbano III. in dict. cap. gratum.

Præterea. Vrbanum ipſsum III. in d.c. gratum, & iu

*ridicè quidem, & doctè, & piè etiam ſse habuiſsſse, ſsiue cum ratione iuris æquitatem ſsummam præ oculis etiam poſsuiſsſse, eò in primis, quod cum iure ciuili id eſsſset clare, & velut expreſsſsim denotatum in d.l. & quia ff. de iuriſsdict. omni. iudic. ex quo verba illa (antequam res ab eo, cur mandata eſst iuriſsdictio. geri cœperit) actum citationis conprehendunt omnino: & iure Pontificio licitè poſsſse, ac debere id ipſsum fieri videbatur, argumento text.in c. 2. de cauſsa poſsſseſsſsion. & propr. & in c. 1. de noui operis nuntiatione, eo etiam, quod ita lites magis abbreuiari, nec propter mortem delegantium retardari, parciũqueparciumque ſsumptus, expenſsas, & labores excuſsari intendiſsſset; id quòd efficere debuit, & curare, iuxta text. in l. properandum, C. de iudiciis, & in c. finem litibus, de dolo & contumacià. d c. 2. de cauſsa poſsſseſsſsion. & propriet. & ne ita de facili contingeret, mandata Apoſstolica debitum exitum non habere, ſsiue illa reddi illuſsoria, nouoſsve iudices delegatos exigià partibus, atque à Sanctis Patribus creari neceſsſsarium ſsoret, ſsi litis conteſstatio requireretur, idcirco eam viam elegit, qua facilius delegatæ iuriſsdictionis perpetuatio. & difficilius extinctio eiuſsdem contingeret, & in propoſsito ſsufficere citationem decreuit, quia Iam res geri cœpta, aut quaſsi cœpta eſst, nec conteſstationem litis exegit, quæ in dict. l. & quia, expreſsſsa non fuit.

Sextò conſstituo, ex dictis hactenus manifeſstè dedu

*ci, ſsecundam opinionem ex tribus à me relatis ſsuprà num. 4. veriorem eſsſse, & tenendam omnino, & conſsequenter de iure Pontificio ad perpetuandam delegati ludicis iuriſsdictionem, ſsolam citationem requiri ex clara deciſsione text in d.c. gratum, & in d.c. vltimo, de officio legati, idque & de iure Cæſsareo ſsimiliter obtinere, ex d.l. & quia, vt vtrumque rectè profitentur Iaſson num. 57. verſsic. Breuiter communis ſsententia eſst, in eadem l. & quia Decius num. 5. in eodem c. gratum. Primam autem relatam ſsuprà, d. num. 4. minimè iuuati ex deciſsione text. in d.c. licet vndique, de offic. deleg. & deſstrui ex deciſsione clara d.c. gratum, & dict. c. vlt. de offic. leg ex quibus explicari debet (vt antea dixi) text. in eodem c. licet vndique, vt Decius d. num. 5. optimè percipit, & præfatum dubium verè declarat. Tertiam denique opinionem (quam ibid. retulid. num. 4.) nullo pacto ſsuſstineri poſsſse, tanquam contrariam deciſsioni text. in d.c. gratum, & in d.c. vltimo. nec fulciri per text. in d.c. relatum, vt pote ab Vrbano III. iam correctum, & emendatum.

Septimò & vltimò conſstituo, ius Regium noſstrum

* Partitarum in eadem videri fuiſsſse contrarietate, qua ius Pontificium fuiſsſse oſstendimus; nam in l. 21. titulo. 4. partit 3. delegati poteſstatem ſsolui, ante litis conteſstationem delegante mortuo, vel ab officio remoto, probatur expreſsſsim, & vel Lucij III. conſstitutionem in d.c. relatum, contentam, videtur lex illa ſsequuta, in illis verbis: La tercera es, ſsi muere, ò pierde el offic. aquel, que mando oyr el pleyto en ante que el deleg. lo comienze à oyr por demanda, e por reſspuesta. aut verba Iureconſsulti Pauli, in d.l. & quia, ad litis conteſstationem referenda putarunt eius compilatores, vt tunc ſscilicet res ab eo, cui demandata eſst iuriſsdictio, geri cœpta dicatur, cùm litis comeſstatio ante obitum delegantis præceſsſsit: l. verò 35. titul. 18. eadem 3. partita, vel Vrbani ſsententiam in d.c. gratum, aut Gregorij IX. in d.c. vltimo, ſsequitur; vel verba d.l. & quia, ad citationem referenda arbitratur, & in hunc modum ſscribit. Ca muriendo alguno deſstos no debe valer la carta, ſsi el pleyto no es començado, a lo menos por emplazamiento; mas pues que començado fuere deſsta manera, deue valer la carta para delibrarſse el pleyto dende en adelante por ella, entre aquellos cuyo es el pleyto, ò ſsus herederos. Vtraque autem lex (vt |

p. 171

vides) ſsic apertè & expreſsſsim, modò litis conteſstationem, modò citationem requirit, vt ferè videatur prima facie legis ipſsas ad concordiam reduci non poſsſse; ſsed quod debeant (vt ego ſsecurè arbitror) iuxta veriorem, & communiorem iuris communis ſsententiam accipi, & declarari: & conſsequenter per ſsolam citationem, etiam de iure huius regni, iuriſsdictionem delegati perpetuari, aſsſserere neceſsſsarium eſst; vt rectè aſsſserit, & contrariam Didaci Perez opinionem meritò improbat D. Paz, in ſsua praxi, annotatione 1. de iudicio, num. 39. in fine, dicens illa iura Regia conponenda, & intelligenda eſsſse, ſsicuti intelligitur text. in d.c. relatum, cum textu in d.c. gratum: quod etiam in effectu ſsentit Gregorius Lopez, in d.l. 21. verbo, por reſspueſsta, dum dixit, Vel per citationem; vt oſstenderet, citationem ſsolam ſsufficere. Contrarietas autem ipſsarummet legum Partitæ, fortaſsſsis (vt ego aſsſsequi poſsſsum) fluxit ex eo, vel quod illo tempore Lucij III. & Vrbani III. conſstitutiones viderentur adeò contrariæ, vt Partitarum conditores, atque compilatores nollent tunc aliquam de prædictis ſsententiis reprobare, nec cuiquam earum aliquod præiudicium ex ſsua reſsponſsione generari; ſsed in terminis iuris communis re illa relicta, nec aliquo de nouo introducto, modò litis conteſstationem exigit vna lex; modò ſsola citatione, alia contenta eſst, iuxta terminos d.c. relatum, & d.c. gratum, vel forſsan in d.l. 35. idcirco ſsufficere citationem fuit expreſsſsum, vt per eam legem corrigeretur deciſsio. d.l. 21. & communior ſsententia DD. probaretur, quemadmodum per text. in d.c. gratum, corrigitut textus in d.c. relatum.

CAPVT XXX.

Ordo & forma, quæ in l. 27. Tauri præſscribitur, vtrum ſseruari debeat, non ſsolum in ſsubſstitutionibus deſscendentium legitimorum, ſsed etiam illegitimorum, tam reſspectu patris, quam matris; vbi omnia recenſsentur in vnum quæ huius regni Scriptores hactenus tradiderunt, his & nouiter, & vere adiiciuntur nonnulla, quæ dictæ l. Regiæ mentem, & intentionem dilucidè magis declarant, nec per aliquem fuerunt hucuſsque ſsic adnotata, nec ſscripta.

SVMMARIVM.

1 Meliorationem tertiæ partis bonorum ſsuorum facientem, teneri præcisè obſseruare ordinem in l. 27. Tauri, præſscriptum; nec poſsſse illum aliquo modo peruertere, eſst enim de ſsubſstantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto; quod inducit conditionem, quæ conditio in ſspecifica forma debet adimpleri.
2 Meliorationem tertiæ partis bonorum ſsuorum faciens, vtrùm ordinem l. 27. Tauri, præcisè obſseruare teneatur, non ſsolum in ſsubſstitutionibus deſscendentium legitimorum, ſsed etiam in cæteris ſsubſstitutionibus deſscendentium illegitimorum, & aliorum, qui in eadem lege enumerantur; & per totum caput.
3 L. 27. Tauri, verba expenduntur quæ præfato dubio occaſsionem tribuiſsſse videntur, prout hoc num. adnotatur.
4 Verbum pueda, Latinè, poſsſsit, non inducit neceſsſsitatem, ſsed voluntatem.
5 Filij naturales, & spurij, & nati ex damnabili coitu quocunque modo mater ex illo pœnam mortis non incurrat, ex teſstamento, & ab inteſstato, & contra teſstamentum matri ſsuccedunt.
6 Filij naturales ab inteſstato non ſsuccedunt patri, niſsi in duabus vnciis, hoc eſst in ſsexta parte hæreditatis, nec contra teſstamentum admittuntur, ſsed dumtaxat ex teſstamento non extantibus deſscendentibus legitimis, licèt aſscendentes ſsuperſsint.
7 Dictæ l. 27. Tauri dubium proponitur, & numero ſseq.
8 Vocationes omnes quæ in l. 27. Tauri, continentur, fieri ex ſsententia quorundam ad ſsimilitudinem earum, quæ in ſsubſstitutione exemplari formantur; & vide infrâ, num. 20. & 21.
9 In ſsubſstitutione exemplari vltra deſscendentes legitimos, hoc eſst filios furioſsi, vel mentecapti, non inducitur à lege neceſsſsitas ſsubſsituendi alios; & vide infrà, num. 20. vbi magis declaratur.
10 Andreæ Angeli in dubio propoſsìto ſsuprà, ex num. 2. opinio refertur, & num. ſseq. improbatur.
11 Ordo in in l. 27. Tauri præſscriptus, quod debeat omnino, & præcisè òbſseruari in omni ſsubstitutione tam deſscendentium legitimorum, quàm illegitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerantur; & num. ſseqq.
12 Et huius ſsententiæ concludens fundamentum adducitur.
13 Diluitur primum fundamentum quod reſsolutioni traditæ ſsuprà, num. 11. obſstare videbatur, & l. 27. Tauri verus ſsenſsus profertur.
14 Secundi fundamenti contra eandem reſsolutionem adducti, communis reſsolutio refertur.
15 Auendañi in propoſsìto reſsolutionis ſsuperioris rationes duæ, & nouiter, & verè conuicte.
16 Pro ratione, atque explicatione d.l. 27. Tauri, nonnulla nouiter, & diſstinctè magis, quam antea fuiſsſsent, hoc loco adnotata per Authorem.
17 L. 27. Tauri constitutionem, in filiis naturalibus respectu ſsucceſsſsionis matris nihil noui continere, nec dubitationem aliquam ſspecialem venire decidere. Sed duntaxat ad tollendas dubitationes omnes, quæ reſspectu ordinis vocationum eſsſse poſsſsent, in futurum ſstatuere, atque præfingere ordinem, quo vincula, aut grauamina apponi, vel ſsubſstitutiones fieri debeant. Quod hoc num. latiùs demonſstratur, Auendañique, & Ioannis Gutierrez, conſsideratio, nouiter, & verè euincitur.
18 Filij naturales, vtrùm matri in maioratu ſsuccedant, an etiam in quocunque maioratu regulariter ſsuccedere poſsſsint, remiſsſsiuè.
19 Legis 6. Tauri deciſsionem, minime obeſsſse reſsolutioni traditæ ſsuprà num. 11. Et ibidem Auendañi intellectum ad eandem leg. Didaci del Caſstillo fuiſsſse adnotatum ab Authore.
20 L. humanitatis. C. de impuber. & aliis ſsubſstitut. verus ſsenſsus adducitur.
21 Exemplaris ſsubſstitutionis ſsimilitudo, tunc demum procedit cum ſsubſstitutionibus, quæ in l. 27. Tauri apponuntur, cum eadem ratio militat, aut idem ius, non diuerſsum ſstatutum eſst; non vbi contrarium in altera harum ſsubſstitutionum reperitur expreſsſsum.

PRo abſsoluta & diſstincta huius capitis explicatione conſstituendum erit in primis, hoc vnum certum eſsſse & ab omnibus vnanimiter receptum, qui hactenus in

* propoſsìto ſscripſserunt, ſsiue ad leges huius regni commentaria ediderunt, videlicet, facientem meliorationem tertiæ partis bonorum ſsuorum teneri præcisè obſseruare ordinem in l. 27. Tauri præſscriptum, nec poſsſse illum aliquo modo peruertere, eſst enim de ſsubſstantia actus, vt denotat verbum illud Con tanto, quod inducit conditionem, quæ conditio in ſspecifica forma debet adimpleri: l. qui hæredi. l. Mæuius. ff. de condit. & demonſst. & in terminis, ſsic in ead. l. 27. obſseruarunt Didacus del Caſstillo, in princip. Ioannes Lupus num. 50. Gomez Arias num. 59. Tellus Ferdinandez num. 3. & num. 17. & Velazquez de Auendaño gloſsſsa 2. in princip. Molina de Hiſspan. primog. lib. 2. cap. 2. num. 11. & 12. & 14. Mieres de maior. 2. part. quæst. 6. num. 25. & in initio 1. part. cir|

p. 172

ca fin. Ioan. de Matien. in l. 11. tit. 6. gloſs. 9. in princip. & gloſsſsa 11. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibid. Azeuedus, num. 38. & num. 45. & And. Angulus, gloſs. 11. num. 2. Ioan. Guttier. practicarum lib. 3. quæſst. 52. in princip. ij tamen Authores, tametſsi præfatum aſsſsumptum, ſsiue doctrinam communem ex verbis eius legis, ſsic generaliter deduxerint, communiter etiam dubitare ſsolent, vtrum meliorationem tertiæ partis bonorum ſsuorum fa

*ciens, præcisè teneatur obſseruare ordinem d.l. 27. Tauri, non ſsolùm in ſsubſstitutionibus deſscendentium legitimorum, ſsed etiãetiam in cetęris ſsubſstitutionibus deſcendentiũdescendentium illegitimorũillegitimorum & aliorum, qui in ead. l. 27. enumerantur.

Et in primis dubium facit, quod ipſsamet l. 27. Tauri quæ hodie eſst l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, in prima vocatione deſscendentium legitimorum, præcipiendo

* loquitur, & ſsic præcisè vult, quod in ſsubſstitutione præcisè vocandus ſsit deſscendens legitimus, quod conſstat expreſsſsim ex illis verbis: con tanto que los hagan entre ſsus deſscendientes legitimos. Sed inſsequenti ocatione illegitimorum, & aliorum, lex iam non præcipiendo, nec diffiniendo loquitur, ſsed verbis meræ facultatis, & voluntatis vtitur, qualia ſsunt illa: Y à falta dello, que lo puedan hazer entre ſsus aſcendiẽtesascendientes, y à falta lo puedãpuedan hazer entre ſsus deſscendientes illegitimos; y à falta, lo puedan hazer entre ſsus parientes; y à falta entre eſstraños, quod verbum, puedan, toties repetitum. Latinè, poſsſsit, non inducit neceſsſsitatem,

* ſsed voluntatem, vt in l. Gallus, in princ. ff. de liber. & poſsth. & in l. non quicquid. ff. de iudiciis, per quæ iura ſsic in terminis noſstris notauit Tellus Ferdinand. in ead. l. 27. Tauri, num. 12. in princ. Iaſson etiam in l. 4. §. Cato num. 47. ff. de verbor. oblig. vnde videtur, quod licet illegitimi ſsubſstitui poſsſsint, non tamen præcisè, aut neceſsſsariò eorum ſsubſstitutio fieri debeat: vt acutè, & ſsubtiliter ante alios conſsiderauit Tellus ipſse in d.l. 27. Tauri, num. 12. & poſst eum ſsic expendunt cæteri Authores, qui præfatum dubium excitarunt; & vere illud fortius adſstringitur ratione alia, ab eodemmet Tello conſsiderata: nam licèt filij

* naturales, & ſspurij, & nari ex damnabili coitu quocunque, modò ex illo mater non incurrat pœnam mortis, ex teſstamento, & ab inteſstato, & contra teſstamentum matri ſsuccedant. ſsi deſscendentes legitimi non extent, quamuis aſscendentes ſsuperſsint. l. 7. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. vbi latius probant Matienz. gloſs. 7. & 8. & Azeu. num. 18. & 19. idem Matien. in l. 11. tit. 6. gloſs. 5. eod. lib. Anton. Gomez. in l. 9. Tauri. num. 12. vbi recte in intelligit, & de iure communi citat textum expreſsſsum in l. ſsi ſsuſspecta. §. de inoffic. ff. de inoffic. testam. Patri tamen iidem filij natu

*rales ab inteſstato non ſsuccedunt, niſsi in duabus vnciis, hoc eſst in ſsexta parte hæreditatis; nec contra teſstamentum admittuntur, ſsed dumtaxat ex teſstamento non extantibus deſscendentibus legitimis, licet aſscendentes ſsuperſsint. l. 8. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Reg. vbi latè probauit Matienz gloſs. 5. & Azeued. in d.l. 7. eod. tit. & lib. num. 19. idem Matienz. in d.l. 11. tit. 6. gloſs. 5. in princip. Mench. de ſsucceſs. creat. lib. 1. ad. l. quoniam in prioribus, num. 559. Rojas, in epit. ſsucceſs. cap. 11. num. 9. & ſseqq. Aluarus Valaſs. conſsultat. 94. num. 3. Anton. Gomez. in d.l. 9. Tauri, num. 11. vbi in propoſsito citat l. optimam, 8. tit. 13. part. 6. & Greg. Lopez ibi, verbo, acordaſsſse, ſsic ſscribit: Satis hic probatur, testamento facto per patrem, nihil poſsſse prætendere filios naturales contra tale testamentum patris; licet enim ad

*mittantur ſsecundum voluntatem, non tamen contra voluntatem patris &c. Idcirco quamuis dicta lex Regia Tauri, quoad matrem facientem meliorationem recte videatur procedere poſsſse, ac iuſste etiam matri metipſsi neceſsſsitatem imponere potuerit vocandi filios illegitimos poſst vocationem legitimorum, & præferendi eos parentibus: quoad patrem tamen de quo etiam loquitur, dum dicit, mandamos que quando el padre, iniuſsta videtur quidem, & contra iuris præfati deciſsiones; iniungit namque neceſsſsitatem vocandi filios illegitimos ante meliorantis patres, quos conſstat filiis naturalibus pręferri, niſsi teſstator contra voluerit expreſsſsim: quo argumento, ſsiue ratione ſsuperatus Tellus Ferdin: in d.l. 27. num. 12. in princ. ingenuè fatetur, ſse adhuc non capere efficacem rationem eius deciſsionis, ſsed voluntariam in eo iudicare, quatenus in ordine ſsubſstitutionum. meliorationis Tertij, naturalem præfert aſscendenti; quod durum ſsibi videtur, ac neceſsſsitatem imponit in Tertio ipſso naturales vocandi; cum tamen in legitima ſsiue in cæteris bonis totum hoc patris voluntati ſsit relictum; ſsic vt aſscendentes naturalibus filiis poſsſsint, ſsi velint præferre patres naturales. Præterea, & alias rationes accuratè, & eruditè in eiuſsdem rei confirmationem expendit, quas ideò recenſsere neceſsſsarium non eſst quòd omnes in eundem finem tendunt, ad probandum ſscilicet eius legis rationem capi non poſsſse.

Addunt & aliam rationem Velazquez de Attendaño, Andreas de Angulo & Ioannes Gutierrez (quos ſstatim commemorabo) videlicet, quod omnes vocationes, quæ

* in dict. l. 27. Tauri apponuntur, fiunt ad ſsimilitudinem earum, quæ in ſsubſstitutione exemplari formantur, ſsed in ſsubſstitutione exẽplariexemplari vltra deſcẽdentesdescendentes legitimos, hoc

* eſst filios furioſsi, vel métecaptimentecapti, non inducitur à lege neceſsſsitas ſsubſstituendi alios, vt colligitur ex l. 11. tit. 5. part. 6. ergo idem dicendum eſst in caſsu propoſsito, vt ſscilicet vltra primum caſsum deſscendentium legitimorum à lege expreſsſsum, neceſsſsitas non inducatur ſsubſstituendi alios, ſsed quod teſstatori melioranti data ſsit voluntaria facultas ſsubſstituendi eos, ſsi velit. Et ita in noſstro caſsu, & dubio

* propoſsito ſsuprà ex num. 2. intelligit d.l. Regiam 27. Tauri Andreas de Angulo, ad leges meliorationum. l. 11. gloſs. 11. num. 3. per tot. ac in effectu defendit ſsecurè. quod filius naturalis, vel ſspurius, ſsi mater meliorationem faciat, neceſsſsariò vocandus ſsit, quia eius ſsucceſsſsio neceſsſsaria eſst. Si verò pater meliorationem efficiat, non ita, nec neceſsſsariò, ſsed voluntariè vocandus ſsit, hoc eſst ſsi pater velit, quia patris ſsucceſsſsio voluntaria eſst, & non præciſsa, aut neceſsſsaria, vt ſsuprà vidimus.

Cæterum contraria ſsententia communior quidem

* eſst, & verior, ac omnino amplectenda, nempe, quod ordo, & forma quæ in d.l. 27. Tauri, præſscribitur, omnino, & præcisè obseruari debeat in omni ſsubſstitutione, tam deſscendentium legitimorum, quam illegitimorum, & aliorum, qui in ead. l. enumerantur. Quod (vt vides) conuenit doctrinæ generali traditæ ſsuprà, num. 1. & in terminis ſsic omnes huius regni Scriptores fatentur, vt agnoſscit ipſse Andr. de Angulo, quamuis contrarium defendat, vt dixi ſsuprà, & poſst Palac. Rub. Didacum del Caſstillo, & Tellum Ferdinandez, qui in effectu ſsic tenet, dicit enim, quod quantumcunque dura ſsit lex illa, forma ipſsius obſseruari debet. Hanc ſsecundam ſsententiam & opinionem conſstanter tuetur Velazquez de Auendaño, in ead. l. 27. Tauri, gloſs. 2. ex num. 2. & num. 14. Ioan. Gutier practic. lib. 3. quæſst. 52. ex num. 5. Mieres de maioratu, 2. part. quæſst. 6. num. 25. Ioan. Matien. in l. 11. tit. 6. gloſs. 6. in princip, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibid. Azeued. num. 44. & pro hac parte expreſssè faciunt, nec

* aliquo modo cauillari poſsſsunt: d.l. 27. verba in fine, ibi: Y que de otra manera no puedan poner grauamen alguno, ni condicion en el dicho tercio, quæ cum ſsint generalia ad omnia, quæ antea dicta fuerant, generaliter accipi debent: l. de pretio ff. de publiciana in rem actione, & omnes caſsus præcedentes æqualiter comprehendunt, & ſsic vtramque ſsubſstitutionem, tam legitimorum, quam illegitimorum, idque iuxta vulgatam regulam l. tertiæ. §. filius intermedias ff. de liberis & poſsthumis, quod clauſsula in fine poſsita, refertur ad omnia præcedentia, & multis exornant Auiles cap 1. prætorum, gloſsſsa, lo ſsusodicho, & cap. 2. gloſsſsa ſso pena. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. vlt. num. 3. Menochius, lib. 2. præſsumpt. 7. per tot. & lib. 4. præſsumpt. 181. ac pariformiter debent terminare omnes ſsubſstitutiones, quæ præcedunt, cùm omnes illas reſspiciant, prout reſspicere in dicta leg. 27. Tauri negari non poteſst, ex l. iam hoc iure, ff. de vulgari & pupillari ſsubſstitut. qua vel ſsola ratione, & vltra Authores præfatos manifeſstè conuinci conſsiderabam intellectum quendam, quem ad dict. l. 27. Tauri adducit Andreas Angul. d.l. 11. |

p. 173

gloſsſsa 11. n. 3. in verſs. in primis aduerto. Quo loco contendit probare, verba dict. l. 27. Tauri ibi: Que ayan derecho de les poder heredar, non eſsſse omnino ſsimilia verbis l, 1. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ibi enim ſsolum dicitur: Que ayan derecho de les heredar, vt ſsolum comprehenderet naturales, vel ſspurios reſspectu matris, qui etiam matre nolente, & etiam extantibus aſscendentibus, ſsunt hæredes neceſsſsarij in defectum legitimorum. Cæterum dict. l. 27. Tauri aliter loquitur: Que ayan derecho de les poder heredar, quibus verbis (vt Author metipſse arbitratur) complexa eſst lex illa neceſsſsitatem vocandi in eo, qui neceſsſsarius erat, in verbis: Que ayan derecho, & complexa eſst etiam impoſsſsibilitatem in eo, qui erat voluntarius, in verbis: Poder heredar, vt ſsit ſsenſsus, quod non extantibus legitimis vocentur illegitimi ad ſsubſstitutionem Tertij, eo modo & ordine, quo ipſsis competit ius ſsuccedendi, ad cuius iuris ſsuccedendi normam, & æquiparationem lex voluit regulari hanc vocationem, ſsiue ſsubſstitutionem in Tertio. Atque ita filius naturalis, vel ſspurius reſspectu matris neceſsſsario vocandus eſst, quia eius ſsucceſsſsio neceſsſsaria eſst. Filius autem naturalis reſspectu patris voluntariè vocandus eſst; ſscilicet ſsi pater velit, quia eius ſsucceſsſsio voluntaria eſst. Subdit Angulus idem, hunc intellectum, iuri conſsonum. & neceſsſsarium eſsſse, cum aliter prædicta iura concordari non poſsſsint. nec tot difficultates ſsubterfugi. Mihi autem falſsum admodum eſsſse, nec menti dictarum legum conſsonum. abſsonum. potius atque extraneum, vel ex eo ſsolum videri deberet. quod ſsuprà dixi, negari verè non poſsſse, quin verba dict. leg 27. Tauri, ibi. Y que de otra manera no puedan poner granamen alguno, ni condicion en el dicho Tercio, æqualiter debeant ad omnium ſsubſstitutiones antea adiectas referri, ſsiue omnes vocationes ſsuprà poſsitas, pariformiter terminare. nam cum verbis præcedentibus ſsubſstitutionum ordo expreſsſsus fuiſsſset, dicitur tandem, y que de otra manera no puedan. Ergo ſsi deficiant legitimi, nullo modo illegitimi prætermitti poterunt, vt lex ipſsa ſsatis clarè præſsentit, ibi: Con tanto que lo hagan entre ſsus deſscendientes legitimos: y à falta dellos, que lo puedan hazer entre ſsus deſscendientes illegitimos. Præterea dici non poteſst, verba dictæ l. primæ, titulo octano lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ex ſsolum non eſsſse omnino ſsimilia verbis dictæ leg. 27. Tauri, quod in ea deficiat verbum poder, quod legis dictæ 27. Tauri, conditores expreſsſserunt: nam etſsi verbum illud omiſsſsum fuerit, eundem tamen ſsenſsum, atque conditorum intentionem, & voluntatem fuiſsſse in noſstro caſsu, ſsatis clarè deprehenditur ex aliis verbis omnino ſsimilibus, quæ in l. 11. titulo ſsexto, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ tranſscribuntur. Vnde à verbis dictæ legis primæ, titul. 8. nullum argumentum, aut fundamentum poteſst validè, aut concludenter deduci, cùm in canon decideretur, aut tractaretur, præcipuè caſsus tractatus aut deciſsus in dicta l. 27. Tauri, & in dicta lege 11. titulo ſsexto, ſsed alius longe diuerſsus. quod negari non poteſst; nam in dicta leg. 27. Tauri, & in d. leg. 11. nouæ collectionis Regiæ, agitur de ordine ſsubſstituendi, quoties parentes meliorationem Tertij bonorum ſsuorum velint efficere: at vero in dicta lege prima, titulo 8. eiuſsdem Regiæ collectionis, de ſsucceſsſsione aſscendentium, quoties deſscendentes legitimi deficiant, vel, que ayan derecho de los heredar, & ſsic in caſsibus longè diuerſsis, nequaquam debuerunt earum legum conditores omninò ſsimilia verba adijcere, imo ex propoſsito, atque conſsultò, & neceſsſsariò feciſsſse, ex dictis ſsupra deducitur manifeſstè, vtpote cum ad ſsucceſsſsionem vocandi neceſsſsitas patri non imponeretur, quæ in melioratione Tertij ſsubſstituendi impoſsita eſst in dicta leg. 27. Tauri. Deinde falſsum omnino eſst, quod præfatus Author afferit, verba illa: Que ayan derecho de los poder heredar, reſspectu matris neceſsſsitatem præciſsam continere, reſspectu vero patris ſsolam voluntatem, nam in hoc differentia non eſst inter patrem & matrem, quod quiſsque fatebitur, qui connexitatem verborum dictæ legis Regiæ 27. perſspiciat attentè. Et aperte ſsatis colligitur ex initio eiuſsdem legis, ibi; Mandamos, que quando el padre, ò la madre mejoraren à alguno de ſsus hijos, & c. & ſstatim ſsequitut verſsiculus: Con tanto que lo hagan, &c. Ac demum adijcitur verſsiculus: Y que de otra manera no puedan. Quo igitur pacto mater à patre diſstingui poterit in eo caſsu, quæ ibidem non modò non diſstinguitur, imo potius (vt vidiſsti) ſsimul atque iure eodem ſscribitur. Nec etiam eidem neceſsſsitas imponitur vocandi illegitimos, ſsi eo modo neceſsſsitatem accipias, quo Angulus ipſse intellexit. Poterit namque legitimis deſscendentibus ad meliorationem vocatis, ad aliorum vocationes non procedere, & ſsic illegitimos omnino prætermittere, eorúmve nullam mentionem facere, nec etiam vocationem: aliud ius erit, ſsi ad vlteriores, aliorumve vocationes procedat intendere, & tunc eadem neceſsſsitas patri erit, vt lex ipſsa voluit, & dicetur ſstatim. Denique, & deterius quidem loquitur Angul. metipſse, quatenus in explicatione verborum d.l. 27. Tauri, conſstitutus ibi que ayan de recho de les poder heredar, inquit verba illa, poder heredar, complexa eſsſse impoſsſsibilitatem in eo, qui non neceſsſsarius, ſsed voluntarius eſst, & ſsic in illegitimis, etiamſsi naturales ſsint reſspectu patris. nam (vt vides) certiſsſsimi quidem, atque explorati iuris eſst, neque in patre, neque in filio naturali vllam impoſsſsibilitatem eſsſse in hoc, idque non ſsolum reſspectu vocationum, aut ſsubſstitutionum facta melioratione tertij; quod idemmet Author ſstatim agnoſscit in fine d. gloſs. 11. ibi, filius autem naturalis, &c. ſsed etiam reſspectu ſsucceſsſsionis vniuerſsæ, ſsi legitimi filij, aut deſscendentes legitimi deficiant, etiamſsi adſsint aſscendentes legitimi, vt in lib. 8. tit. 8. lib. 5. compilationis deciditur.

Retenta autem ſsententia communi, quæ relata fuit

* ſsuprà, num. 2. cum ſseqq. non obſstat primum fundamentum quod in contrarium expendi ſsolet communiter, atque ex verbis eiuſsdem l. 27. Tauri, deducitur: eidem namque pleniſsſsimè ſsatisfacit Velazq. de Auendaño, ibidem, gloſs. 2. n. 6. in verſsic qua veritate, vſsque ad num. 8. & eius ſolutionẽsolutionem amplectitur Ioan. Gutierrez, pract. lib. 3. quæſst. 52. n. 5. in fine, & n. 6. per totum, qui rectè aduertit, obſstaculum deductum ex verbo puedan, nihil vrgere, & ſsubuerti ex verſsic. y que de otra manera. Ex quo colligitur etiam ſsubſstitutiones omnes, de quibus ibi, neceſsſsarias, non voluntarias eſsſse. Addiderim ego ſsubuerti etiãetiam ex verbis primis eiuſsdem l. ibi: Mandamos, que quando el padre, ô la madre mejoraren. nam ſsi in matre omnes agnoſscunt vnanimiter ſsubſstitutiones eaſsdem neceſsſsarias eſsſse, idem etiam neceſsſsariò in patre agnoſsci debebit, cum ad vtrumque pariter illius legis deciſsio relata ſsit, nec pater diſstinguatur à matre. Deinde, neceſsſsitatem illam non iniungi melioranti præcisè, ſsed cauſsatiuè tantum: poteſst enim pater, vel mater melioratione facta, vel nullum grauamen adiicere, vel in fauorem vnius, vel aliquorum illud apponere: ſsi tamen plures ſsubſstitutiones efficere velit, ſsiue vlterius progredi, & ad vlteriores vocationes accedere, neceſsſsariò tenebitur ordinem ibi præſscriptum obſseruare: ideo dicimus, formam illarum vocationum non inducere neceſsſsitatem præciſsam, quoniam pater, aut mater omittere poteſst ſsubſstitutiones, aut vocationes illas, ſsi velit, ſsed cauſsatiuam quandam neceſsſsitatem, vt ſsi ad illas velit peruenire, modo; ordine, atque forma ibidem præſscriptis, id efficere debeat: quamuis ergo perſsonarum vocatio, atque grauaminum. appoſsitio voluntaria ſsit, non tamen inde ſsequitur, vocationum. ordinem voluntarium eſsſse, ſsi teſstator, aut meliorationem efficiens per omnes gradus perſsonarum faciat ſsubftitutiones, aut vocationes.

Non obſstat etiam ſsecundum fundamentum contra

* communem ſsententiam, cui Velazquez de Auendaño, num. 8. & Ioannes Gutierez, num. 7. in locis ſsuprà relatis reſspondent in effectu, filium naturalem ex voluntate tantum patris eidem ſsuccedere, non verò eſsſse neceſsſsarium ipſsius hæredem. Cæterum in Tertio imponi patri neceſsſsitatem, vt ſsi velit filium aliquem legitimum meliorare, & meliorationi grauamina, aut ſsubſstitutiones adiicere, teneatur prius filium naturalem, quam aſscendentes ſsub|

p. 174

ſstituere, & quod ita nouiter introduxit lex illa ac proinde quamuis dura videatur, ſsic obſseruari debet.

Verùmenim verò, Authores omnes præfati non reddunt rationem vllam concludentem, qua legem ipſsam principaliter moueri oſstendant: nam in primis Ioan. Gutier. vbi ſsuprà, d.n. 7. dumtaxat dicit, Auendañi rationes ſsibi non placere, nec aliquo modo improbat eas, ſsed reſsidet ſsemper in hoc, quod lex illa ſseruanda ſsit, prout iacet, nec aliam rationem detegit, nec inuenit, prout inueniri non poſsſse dixit etiam Tellus Ferdin. in eadem l. 27. n. 12. qui etiam nihil concludens adduxit. Angul. verò (vt, ſsupra vidiſsti) non modò legis ipſsius rationem, aut motiuum præcipuum proponit, ſsed etiam deciſsionem claram, atque expreſsſsam ſsubuertit, ſsic vt eius ſscripta, ſsi attento animo velis intueri, multa quidem inuenies, quæ Regiæ illi conſstitutioni, ac eius menti refragantur apertè, quòd ſsuprà, num. 12. nouiter, & verè remanet adnota

*tum. ac denique Velazq. de Auend. gloſs. 2. n. 14. in eadem l. 27. Tauri, duas rationes adducit. Prima eſst, quod ideo filij naturales, qui in l. 10. Tauri, capaces erant inſstitutionis, neceſsſsarij ſsunt in ſsubſstitutione in d.l. 27. Tauri, quia cum in Tertio non poſsſsent ſsubſstitui extranei (Tertium namque extraneorum reſspectu legitima eſst) ſsed qui proximiori loco ſsucceſsſsionis capaces erant, & ex ipſsa l. 10. Tauri, naturales filij reſspectu patris, etiam ſstantibus aſscendentibus haberent ius ſsucceſsſsionis, meritò in ſsubſstitutione prætulit eos lex illa. Hæc tamen ratio (vt ego & verè quidem conſsidero) non concludit, nec ſsuffciens eſst, nam etſsi filij naturales reſspectu patris ius ſsucceſsſsionis haberent, ius tamen ſsuccedendi, vel non ſsuccedendi in voluntate patris relictum fuerat omninò; vnde ſsi pater vellet, eſsſsent quidem proximiori loco capaces ſsucceſsſsionis aſscendentes, quàm deſscendentes ipſsi naturales, idque ex eadem l. 10. Tauri, & ſsic non eſsſset ratio, quare magis in ſsubſstitutionibus meliorationis tertiæ partis bonorum præferri debuiſsſsent filij naturales quam aſscendentes, niſsi lex illa ita voluiſsſset: cùm etiam aſscendentes capaces eſsſsent ex eadem leg. 10. Tauri. & proximiori loco vocari poſsſsent, ſsi teſstator voluiſsſset, atque ſsic ob eam rationem circa filios naturales neceſsſsitas imponi non debuiſsſset, nec dari prælatio.

Secunda ratio eiuſsdem Auendañi conſsiſstit in hoc, quod d.l. 10. Tauri (vt ipſsemet arbitratur) loquitur in filiis naturalibus teſstatoris, ſsed d.l. 27. Tauri in filiis naturalibus ſsubſstituti, quos teſstator omittere non poterat, ſsi deſscendentes prælegatarij ſsubſstituere tenebatur: id autem à mente, & verbis ipſsius l. Taurinæ valde alienum eſsſse, conſstat apertè, in illa namque de filiis naturalibus ſsubſstituentis tractatur, ſstatuiturque, vt poſst filios, & deſscendentes legitimos, eos ſsubſstituere teneantur parentes, prout in eum ſsenſsum acceperunt legem illam Authores relati ſsuprà, & omnes etiam, qui hactenus in propoſsito ſscripſserunt. Et confirmatur omnino ex his, quæ contra eundem Auendañum ſscripta reliquit Ioannes Gutierrez,

* practicarum, lib. 3. quæſst. 53. ex num. 2. Quocirca pro diſstincta, & maiori explicatione prædictorum nonnulla conſstituere omnino neceſsſsarium duxi, ſsine quibus res hæc, ita commodè, & abſsolutè diffiniri non valet. In primis negari non poſsſse, quin certiſsſsimum ſsit, & neceſsſsario obſseruandum, Regiam Taurinam conſstitutionem ſsæpe allegatam, præcisè voluiſsſse, quod in ordine ſsubſstitutionum. atque vocationum, filij naturales aſscendentibus præferantur, ſsiue quod priori loco vocentur: Cum tamen in ſsucceſsſsione ex teſstamento voluntati patris reliquiſsſset hoc Regia lex alia, atque etiam Taurina conſstitutio; & in ſsucceſsſsione ab inteſstato, & contra teſstamentum aſscendentes eiſsdem filiis naturalibus prætulerit, vt numeris præcedentibus dicebamus, & Andream ab Angulo hæc inuoluentem, ſsiue aliter intelligentem, & contra communem omnium Scribentium ſsententiam d. lib. 27. Tauri accipientem, ex profeſsſso improbauimus.

Deinde & ſsecundò, parum vrgere, naturalium filiorũfiliorum ſsucceſsſsionem reſspectu patris neceſsſsariam non eſsſse, ſsed potius voluntariam, & liberam; nam & ſsucceſsſsio conſsanguineorum æquè neceſsſsaria non eſst, & nihilominus in ea lege ſsubſstitui iubentur. Vnde mirum non eſst, ſsed potius rationi, atque æquitati conſsentaneum, vt etiam naturales filij ſsubſstitui iubeantur, cùm idem ius in conſsanguineis ſstatuatur (vt dixi) quibus certum eſst, minus deberi, quam filiis, ipſsoſsque filios præferri debere.

Tertiò præterea, prædictam neceſsſsitatem ſsubſstituendi, aut vocandi naturales filios præciſsam non eſsſse, etiam legitimis filiis à parentibus melioratis, poteſst enim pater ſsi velit filium legitimum meliorare, eidemque meliorationi grauamina, aut ſsubſstitutiones non adiicere, ſsiue filios tantum legitimos, ac eorum deſscendentes vocare, nec ad filiorum naturalium, aut aliorum vocationes accedere. Eſsſse tamen cauſsatiuam (vt dicebam ſsuprà, n. 13.) vt ſsi pater velit ad aliorum ſsubſstitutiones, aut vocationes deſscendere, neceſsſsariò teneatur ordinem ibi præſscriptum obſseruare, & loco præfixo naturales vocare. Quæ neceſsſsitas, eo modo ſsumpta, etiam & aliorum conſsanguineorum reſspectu imponitur, quoniam lex illa generaliter intendit prouidere conſsulere toti generi & familiæ meliorantis. Vnde quemadmodum ſsucceſsſsio filiorum naturalium reſspectu patris præciſsa non eſst, ſsed voluntaria, ſsic & vocatio, aur ſsubſstitutio eorundem filiorum naturalium ad meliorationem Tertij, poteſst enim pater plures gradus ſsubſsitutionum omittere, nec ad eos accedere.

Quartò etiam, dubium præcipuum, aut mirum Scriptorum huius regni, in eo principaliter conſsiſstere, quare aſscendentes, ſsi ſsilius eorum velit, in ſsucceſsſsione præferantur filijs naturalibus, vel filij naturales neceſsſsario inſstitui non debeant à parentibus. Et tamen in melioratione tertiæ partis bonorum, contra voluntatem etiam ſsubſstitui iubentur, ac etiam ex neceſsſsitate aſscendentibus præferuntur in ordine ſsubſstituendi. Et quidem ſsi verum amamus, nec ab aliorum ſsententiis iniuſstè deuiare intendimus, fateri velut neceſsſsariò adſstringimur, dubium præfatum certa, aut concludenti ratione diffiniri non poſsſse, ſsed voluntatem legis fuiſsſse, non improbè dici poſsſse, vt Tellus dicebat, & Velazquez de Auendaño, d. gloſs. 1. n. 14. ad finem, poſst eum agnouit, ac etiam Ioannes Gutier. practic. lib. 3. d. quæſst. 52. n. 7. negari tamen non poſsſse, quin Taurinæ: illius conſstitutionis conditores, non modò vna ſsed & pluribus rationibus adducti, ſsic ſstatuerint. Malè ergo noſstri Scriptores, voluntati legis dumtaxat hoc tribuunt, nec ratione, ſsiue iuſstis de cauſsis moueri aduertunt, aliud enim eſst, legis rationem non expreſsſsam non aſsſsequi, aliud vero ſsola voluntate niti legem præfingere.

Quintò deinceps (& forſsan verè) pro ratione d.l. 27. Tauri dici poſsſset, quòd lex, quæ filios naturales in vno onerauit, & aſscendentibus magis, quam ipſsis proſspexit, nempe vt in ſsucceſsſsione ab inteſstato, & contra teſstamentum, aſscendentium cauſsa potior eſsſset, ac niſsi ex teſstamento, & voluntate patris ius ſsuccedendi prætendere non poſsſsent: in alio eos honorare voluit, ſsiue magis illis quam aſscendentibus proſspexit, vt ſscilicet, cum pater meliorationi à ſse factæ ſsubſstitutiones adiicere voluerit, præferre debeat eos aſscendentibus in ordine vocationum: conſsiderauit namque in hoc paruum præiudicium aſscendentibus fieri, auc non ita magnum. ſsicut ſsi à ſsuccessionibus ſsuorum filiorum, etiam deſscendentibus legitimis eorum deficientibus, abſsolutè, aut præcisè excluderentur & cum turbato ordine mortalitatis non minus parentibus, quam filiis parentum hæreditas piè relinqui debere videatur, ex l. nam et ſsi parentibus, ff. de inofficioſso teſstamento, pietatis hoc iudicium, filiorum voluntati relinquere melius eſsſse putauit, quàm ipſsorum manus, & diſspoſsitionem ſsic ligare, vt præcisè deberent naturales filios aſscendentibus eiſsdem præferre. Sic enim pro temporum, & perſsonarum qualitatibus, rerumque circunſstantiis, commodius diiudicare poterunt, quid melius ac ſsecurius efficere debeant, & an aſscendentes debeant filiis naturalibus in ſsucceſsſsione facto teſstamento præferre, vel non præferre, quod in ſsubſstitutionum aut vocationum |

p. 175

meliorationis articulo, non ſsic æqualiter, ſsicut in ſsucceſsſsione factum eſst; fortaſsſsis etiam hoc ideo, quòd à communiter accidentibus, cum meliorationibus huiuſsmodi factis, plures, diuerſsæque perſsonæ ſsuo ordine, gradatimque ad ſsucceſsſsionem vocantur, ſsiue plures gradus fiunt, & vincula, grauaminaque adiiciuntur prout adiici poſsſse lex ipſsa Taurina 27. conſsiderauit: hoc quidem non alia ratione efficitur, quam vt certa bona omnibus de familia colligata, & perpetuò ſsucceſsſsoribus vnita, atque alienari prohibita relinquantur, ſsicque & nomen, & familia meliorantis refulgeat, & bona ipſsa inter ſsuos conſseruentur faciliùs. Id autem aptius meliuſsque fiet, ſsi ad deſscendentes, etiamque naturales tantum liberos. bona prædicta deuenerint, quam ſsi aſscendentibus deferantur, in quibus non ita hæc fient, ſsicut in deſscendentibus ipſsis meliorantis, imò à conſsanguineis, aliiſsque tranſsuerſsalibus eiuſsdem meliorantis naturales filios excludi contingerer contra legis illius voluntatem, ſsi in vocationibus aſscendentes præferri poſsſsent, vtpote, cum ſsucceſsſsione maioratus ab ipſsorum aſscendentium linea occupata, ipſsamque ſsemel ingreſsſsa, non antea exire deberet ab eius deſscendentibus, nec ad naturales filios tranſsire, quam ſsi omnes ex eadem linea aſscendentium deficerent, quorum etiam reſspectu proximitas ad ſsuccedendum deberet conſsiderari, iuxta ea, quæ huius regni Scriptores, exteri etiam tradiderunr communiter. Cæterum poſst ipſsos filios naturales vocari debere aſscendentes, aliiſsque conſsanguineis præferri, iuſstè, & ſsanctè lex illa decreuit.

Sextò denique, & vltimo loco conſstituendum duxi,

* dictam Taurinam conſstitutionem 27. in filiis naturalibus reſspectu ſsucceſsſsionis matris nihil noui continere, ius enim eorum iam antea diffinitum erat in l. 9. quæ inter eaſsdem Taurinas conſstitutiones præfixa fuerat: nec dubitationem aliquam ſspecialem venire decidere; ſsed dumtaxat ad tollendas dubitationes, quæ reſspectu ordinis vocationum. eſsſse poſsſsent, ſstatuere in futurum, atque præfigere ordinem, quo vincula, aut grauamina apponi, vel ſsubſstitutiones fieri debeant. Quod apertè conſstare poterit, ſsi aduertas, legem ipſsam in primis decidere, patrem, vel matrem meliorantem aliquem ex filiis, vel deſscendentibus legitimis poſsſse apponere vincula, & grauamina, quæ voluerit. Poſstmodum eadem leg. 27. inquit, ita demum id fieri poſsſse, ſsi inter perſsonas ibi enumeratas, ordineque præfixo fiat; ac primum enumerantur deſscendentes legitimi, quos primum locum in ſsu ceſsſsione obtinere, ac neceſsſsarios hæredes eſsſse, certum eſst: poſstmodum apponuntur illegitimi, qui ſsuccedendi potentiam habeant, deinde & aſscendentes vocantur, quos etiam deſscendentibus deficientibus primum locum in ſsucceſsſsione obtinere certum eſst; ac denique poſst eos, & conſsanguinei ſsequuntur, ſsic vt eis extantibus, ad extraneos validè perueniri non poſsſsit. Et ſsecundum hæc videbis apertè, potuiſsſse legem illam, locum aut ordinem illegitimorum præfigere, quemadmodum & legitimòrum locum appoſsuit, vt formam præſscriberet, & certum ordinem in futurum deſsignaret, quamuis ſsucceſsſsionis eorum, reſspectu matris nullum dubium haberet. Nam nec legitimorum dubium habuit, nec habere potuit, & tamen ordinem appoſsuit, eoſsque enumerauit. Quæ non otiosè, aut extra propoſsitum, ſsed ideò dicta, vt oſstenderem, minimè vrgere dubium, aut difficultatem Auendañi, in eadem l. 27. Tauri. gloſs. 2. n. 14. ad principium, & Ioannis Gutierrez, practic. lib. 2. quæſst. 52. num. 3. ij enim Authores ſsupponunt pro certo, legem illam dubium aliquod venire decidere, & controuerſsiam, ſsiue altercationem tollere dubitantium, an filij naturales matri ſsuccederent in maioratu, in quo non ſsuccedere plures tenuerunt ex natura ſsucceſsſsionis, quæ nobilior eſst, quam diuidua, vt cum Iſsernia, & Mieres contra Gregorium Lopez probarunt. Sed quidem dubium hoc decidere, adeò alienum eſst à mente illius legis, vt nec verbum aliquod dixerit, quo id dignoſsci aut diffiniri valeat. Nec cuiquam placebit, neceſsſsarium adeò & ſsingulare dubium, ſsubobſscure ita, atque per tranſsitum legem ipſsam diluiſsſse, ſsi dubitantium controuerſsiam ſsubmouere veniret Eo magis, quod melioratione Tertij facta, ſsubſstitutiones nonnullæ adijci poſsſsunt abſsque eo, quod maioratus, aut primogenium inſstituatur, vt ſsuprà, hoc eodem libro, c. 22. adnotaui. Et Auendañus ipſse fatetur in eadem l. 27. Tauri, gloſs. 2. n. 13. ad finem: ac denique, quod dubitantium controuerſsia etiam poſst eandem Taurinam conſstitutionem 27. remanet hodie, & in maioratu qui à genere, vel à maioribus proueniar, eadem ratio militat, vt recte aduertit Mieres, â ſsuperioribus relatus, & ab inferioribus referendus, qui & Molina, de Hispan. primogenijs, l. 3. c. 3. ex n. 41. latius erunt videndi, & Azeuedus, in l. 11. tit. 6. n. 45. l. 5. nouæ collectionis Regiæ, & nouiſsſsimè, vtrum filij naturales matri in maioratu ſsuccedant, an etiam in quocunque maioratu

* regulariter ſsuccedere poſsſsint, ex propoſsito atque latiſsſsimè diſsputat Flores Diaz de Mena, variarum, quæſst. l. 1. q. 16. ex n. 2. vſq;vsque ad n. 37. vbi vide omnino. Quinimo, & ipſse Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſs. 11. n. 45. etiam ad maioratum mattis non admitti naturales contra Gregorium Lopez affirmat, nec in eo reſsidet, quod loco citato ſsuprà, tenuerat.

Recte tamen aduertit l. 6. Tauri deciſsionem minime

* obeſsſsè reſsolutioni traditæ: ſsuprà, n. 11. & ſseq. vt vltra Caſstellum, & Gomez. Arias obſseruauit, & ad eam legem reſspondet in d.l. 27. Tauri, gloſs. 2. n. 14. in finalibus verbis, & rectè quidem (vt dixi:) eius tamen ſsolutio Caſstelli fuit, in d.l. 6. Tauri, in verbo, entre los eſstraños, quem refert, & ſsolutionem eius ſsequitur Matienzus, (quem Auendañus non retulit) in l. 11. tit. 6. gloſs. 6. n. 3. lib. 5. nouæ collect. regiæ.

Vltimum tandem non obſstat fundamentum de ſsimilitudine exemplaris ſsubſstitutionis adductum, quod excitarunt, ſsed illi non reſspondent Auendañus, d. gloſs. 2. n. 3. Ioannes Gutierrez, practicarum l. 3. dict. quæſst. 52. n. 2. & 3. nam reſspondetur, legem 11. tit. 5. p 6. nequaquam corrigere deciſsionem d.l. humanitatis, C. de impuberum, prop

*terea quod text in d.l. humanitatis, loquitur eo caſsu, quo mente captus, vel furioſsus, cui ſsubſstitutio ſsit, non habet liberos; quo.caſsu ſsi pater velit facere ſsubſstitutionem exemplarem mente capto, vel furioſso filio, neceſsſsariò debet vocare, ac ſsubſstituere alios filios ſsuos, hoc eſst, fratrem vnum vel plures eiuſsdem filij mente capti, aliàs tamen exiſstentibus filijs eius, cui ſsubſstitutio fit, non tenetur parens poſst deſscendentes fratres mente capti, aut furioſsi vocare, poteſst tamen ſsi velit ex d. lib. 11. partitæ, ac ordo ibi præſscriptus neceſsſsarius erit, ſsi teſstator velit ad fratres, & ad extraneos vocationes ſsuas extendere; ſsi tamen nolit, neceſsſsitas non imponitur ei, vt dixi.

Denique, prædicta ſsimilitudo exemplaris ſsubſstitutio

*nis cum ſsubſstitutionibus in l. 27. Tauri contentis, tunc demum procedit, cùm eadem ratio militat, aut idem, non diuerſsum ius ſstatutum eſst, non vero vbi contrarium in altera harum ſsubſstitutionum reperitur expreſsſsum, vt aliud agens, cum Mieres probauit Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſst. 53. num. 3.

FINIS

back | | continue

Castillo Sot...: Opera omnia, sive...

p. 1 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS.

CAPVT I.

SVMMARIVM.

CAPVT II.

SVMMARIVM.

CAPVT III.

SVMMARIVM.

CAPVT IV.

SVMMARIVM.

CAPVT V.

SVMMARIVM.

CAPVT VI.

SVMMARIVM.

CAPVT VII.

SVMMARIVM.

CAPVT VIII.

SVMMARIVM.

CAPVT IX.

SVMMARIVM.

CAPVT X.

SVMMARIVM.

CAPVT XI.

SVMMARIVM.

CAPVT XII.

SVMMARIVM.

CAPVT XIII.

SVMMARIVM.

CAPVT XIV.

SVMMARIVM.

CAPVT XV.

SVMMARIVM.

CAPVT XVI.

SVMMARIVM.

CAPVT XVII.

SVMMARIVM.

CAPVT XVIII.

SVMMARIVM.

CAPVT XIX.

SVMMARIVM.

CAPVT XX.

SVMMARIVM.

CAPVT XXI.

SVMMARIVM.

CAPVT XXII.

SVMMARIVM.

p. 129 CAPVT XXIII.

SVMMARIVM.

CAPVT XXIV.

SVMMARIVM.

CAPVT XXV.

SVMMARIVM.

CAPVT XXVI.

SVMMARIVM.

CAPVT XXVII.

SVMMARIVM.

CAPVT XXVIII.

CAPVT XXIX.

SVMMARIVM.

CAPVT XXX.

SVMMARIVM.

Embeddings Experiment

p. 1
QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS.

p. 129
CAPVT XXIII.