Acosta: De natura novi or...

 Legal

Vol. 2

p. [111]
DE PROCVRANDA SALVTE INDORVM, Libri sex.

SALMANTICÆ. Apud Guillelmum Foquel. M. D. LXXXVIII.
PROOEMIVM.

p. 112
PROOEMIVM.

DE procuranda ſsalute Indorum, recte atque aptè dicere, perdifficile eſst. Primum quod barbarorum gentes innumerabiles ſsint, vt cœlo, locis, habitu, ita ingenio, moribus inſstitutis latiſssime diſssidentes: quibus omnibus Euangelio conciliandis, inſstituendis, regẽdiſsque aliquid commune præcipere, atque in tanto hominum rerumque diſscrimine, accommodatè ac certò quid expediat definire, magnæ cuiuſsdam facultatis eſst, quam profecto nos minimè conſsecuti ſsumus. Deinde res Indicæ vix firmę ſstabileſsque conſsiſstunt, & nouum quotidie ſsuique diſssimilem habitũ pręſse ferunt, vt improbandum modo ſsit quod nõnon ita pridem valde probabatur, & rebus mutatis vtilia ante cõſiliaconſilia etiam per nicioſsa fiant. Quamobrem vt firma ac per petua pręcepta ea de re tradantur, vix fieri profectò poteſst. Vt enim alia pueritię alia iuuentuti veſstis concinnãda eſst, neque poteſst eadem omnis ætatis eſsſse menſsura, ita Rẽp. Indicam inſstitutis, religione, hominum genere varias veluti ætates ſsubinde |
p. 113
cõmutante, nõnon eſst mirandũmirandum, ſsi doctrinæ artifices alias atq;atque alias docendi rationes adhibeãt. Ita quãuisquamuis priores ſscriptores pietate & ſapiẽtiaſapientia præſstiterint, tamen eorũeorum vel diſsputationes, vel commẽtarios, quos de rebus Indicis ediderunt, noſstra iam ætas non magni facit, quod non magnopere rebus præſsentibus accommodentur. Ex quo fit, vt eos quoque, qui pro hoc ſstatu rerum apte congruenterq́ue differuerint, eodem loco futuros non longa ab hinc ætate, profecto diuinare poſssimus. Ac nos certè rerum Indicarum imperitis, falſsa fortaſssis & inter ſse ſse pugnantia ſscribere ſsæpe videbimur, quod de Indorum natura, moribus, fidei Chriſstiana progreſsſsu, variè varijs in locis loquamur: cõtracontra periti rerum minus amplè & pro dignitate eadem illa dicta cenſebũtcenſebunt, atque plura ipſsi & aptiora ſse afferre poſsſse confident. Mihi verò quid vel docti deſsiderent, velindocti reprehen dant, non admodum curæ eſst. Illud prudẽtiſssimus quiſsque facile intelligit, ea dem de re non eodem modo omni ex parte dicendum eſsſse, ſsi veritati ac non libidini obſsequendum eſst. Neque fallit is, qui in argumento multiplici pro rebus diuerſsis |
p. 114
diuerſsa pronũtiat. Idem prorſsus homo ſsui ſsæpe diſssimilis eſst, eadem vrbs, & domus eadem varijs locis & laudari & vituperari nonfalſso poteſst. Licuit certè Apoſstolo Paulo in eadem epiſstola Corinthios ſsum
1. Cor. 1.
mis ornare laudibus, ſspirituales, ſsapientes, quibus nihil deeſsſset in omni gratia & dono dicere: eoſsdem ita deprimere, vt carna les eſsſse inflatos, ſpiritualibꝰſpiritualibus rebus ineptos
1. Cor. 3. 5.
exprobraret. Neq;Neque ſsibi contrarius eſst, aut ſsui immemor: ſsed quæ per partes in erant,
Chryſs. ho. 2. in. 1. Co rint.
potuit ſsalua veritate, vt Chryſsoſstomus cõ mentatur, vniuerſsis aſscribere, Iſsraelem, & Iudam ijdem Prophetæ ſsæpe vituperant,
Iſsai. 1.
ſsemen nequam, filios ſsceleratos, populum Gomorrhææ, & id genus infinita conuitia iactantes:quem tamen vel eadem interdũ pagina ſsummis laudibus euehunt, populũ iuſstum, filios Dei, hæreditatẽhæreditatem dilectãdilectam, gen
Iſsai. 6. 51.
tem ſanctãſanctam atque alia multa honoris cauſsa appellantes. Imo verò eadem periodo Paulus, ſsecundum Euangelium quidem, in quit, inimici propter vos, ſecũdumsecundum electio
Rom. 11.
nẽ autẽautem chariſssimi propter patres. Quo magis nobis ſsalua veritate licere putandũputandum eſst gẽtesgentes IndorũIndorum, quarũquarum eſst tãtatanta diuerſsitas, modo EuãgelioEuangelio aptiſssimas p̃dicare, vt verè ſsunt |
p. 115
maxima ex parte, modovalde alienas accuſsare, quòd hominũhominum ſscelere, & peruerſsa educatione cõtingitcontingit. Vulgaris error eſst res Indicas tanquãtanquam rus aliquod aut oppidũoppidum anguſstè definiẽtiũ, & ſsicut vno verbo dicũturdicuntur, ita vnius eſsſse naturæ rationiſsque putantiũ. Sed qui hȩc noſstra legerit, inueniet ꝓfecto nos nullo partium ſstudio ductos & proba, & praua depromere, & iucũda & tri ſstia æquè afferre. Nihil enim teſste DñoDomino Ieſsu aliud optamus, atque agimus, quãquam vt pro cõperta nobis rerum fide, quicquid eſst, vt eſst, alijs tradamus, quippe qui ſsciamus Deũ nequaquã noſstro egere mẽdacio. Neque
Rom. 3.
vero gẽres has vana aut faiſsa concepta opinione rectè adiri & quæri ad ſsalutem. Sed tum demum vnicuique conſstare animũanimum, cum quale & quam magnum opus Domini aggrediatur, non inani rumore ductus, ſsed firmo diuinæ vocationis conſsilio nitens, ſsecum prudenter expenderit.
QuãuisQuamuis autẽautem Indorum nationes innumerabiles ſsint, quarum ſsingulis ſsui certi ritus & mores ſsunt, quas alio atque alio modo inſstituere oporteat, tamen cum id ego prȩ ſstare non poſsſsem, cui plurimæ gentes ignotæ ſsunt, & vt maximè eſsſsent cognitȩ, im |
p. 116
menſsum opus exiſsteret ſsigillatim de omnibus diſsputare, operæ pretiũpretium duxi, vt barbaris omnibus accommodatius ſscriberẽ, Peruenſsium maximè habere rationẽ. Idq; feci duabus ex cauſsis, vna quòd hæ prouinciæ mihi notiores eſsſsent, vt aliquid certius afferrem: altera quòd hoc Indorum genus veluti medium mihi inter cætera ſsem per eſst viſsum, ex quo facilius veluti extrema iudicari queant. Etſsi enim Indi vocantur barbari omnes, quos noſstra ætate Hiſspani & Luſsitani ſsuis claſssibus longiſssimo Oceano traiecto inuenerunt, non ſsolum ab Euangelica luce alieni, ſsed ab humanis quoque inſstitutis abhorrentes, tamen nõ omnes eiuſsdem ordinis ſsunt, ſsed Indus Indo, vt Comicè dicam, multum intereſst, barbarus barbaro longe præſstat. Barba
ros autem probati autores eos eſsſse definiunt, qui à recta ratione & hominum cõmuni conſsuetudine abhorrent. Vnde barbarica ſstoliditas, barbarica feritas, barbaricæ quoque opes & opera apud nobiliores ſscriptores celebrari ſsolent, quæ & ab vſsu hominum cæterorum valde recedũtrecedunt, & ſsapientiæ certæ q́ue rationis vix quicquam habent. Hos autem omnes noui or|
p. 117
bis barbaros, inde Indos appellatos exiſstimo, quòd apud veteres remotiſssima regio, quæ fines orbis terrarum claudere putaretur India eſsſset, quò Alexandrum Macedonem & Traianum Cæſsarem pene
1. Mac. 1.
traſsſse, & ſsacri & profani ſscriptores tanquã terminos terræ adierint, cum magna laude commemorant. Ex quorum imitatione noſstri nomen ad nouas à ſse inuentas gentes deriuaſsſse mihi videntur. Quanquam initio non Indi, ſsed Inſsulani aut An tillani, Occidentales barbari dicebantur. Cùm igitur horum prouinciæ, nationes, genera plurima ſsint, tamen mihi diu rem diligenter perueſstiganti tres veluti claſsſses eſsſse barbarorum videntur, quæ magnopere inter ſse diſscrepent, ad quas ferè nationes hæ Indicæ redigi poſssint.
Prima claſssis eorum eſst, qui à recta ratione, & conſsuetudine generis humani non ita multum recedunt. Hi ſsunt potiſssimum, quibus & reſspublica conſstans, & leges publicæ, & ciuitates munitæ, & magiſstratus inſsignis, & certa, atque opulenta commercia ſsunt, & quod omnium caput eſst, literarum celebris vſsus. NuſquãNuſquam enim literarum, & librorum monumenta extãtextant, |
p. 118
quin eæ gentes humaniores, & maximè politicæ ſsint. In hoc genere primi videntur eſsſse Sinenſses, quorum ego characteres vidi Syriacis perſsimiles, qui librorum copia, academiarum ſsplendore, legum, & Magiſstratuum autoritate, publicorum operum magnificentia plurimum florere dicuntur. Secundum hos ſsunt Iapponenſses, tum pleræqne Indiæ Orientalis prouinciæ, ad quas Aſsiatica, atque Europæa inſstituta olim perueniſsſse ego non dubito. Hæ gentes, quamuis barbaræ re veraſsint, & à recta & naturali lege pleriſsque in rebus diſscrepent; tamen ad ſsalutem Euangelij non aliter ferè vocandæ ſsunt, quam olim ab Apoſstolis Græci, & Romani, cæterique Aſsiæ, atq;atque Europæ populi. Nam & potentia præſstant & nonnulla humana ſsapientia, atq;atque à ſsua ipſsi ratione potiſssimum, Deo intus agente, vincendi ſsunt, & Euangelio ſsubigendi, quos ſsi per vim & potentiam Chriſsto ſsubijcere pergas, nihil aliud agas, quam vt à lege Chriſstiana alieniſssimos reddas. In ſsecunda ego claſsſse eos barbaros numero, qui quamuis neque literarum vſsum norint, neque leges ſscriptas, neque philoſsophica, aut ci|
p. 119
uilia ſstudia habent; tamen Magiſstratus ſsuos certos, habent Rempublicam, habent frequentes, & certas ſsedes, vbi politiam ſsuam ſseruant, habent militiæ & duces & ordinem, & religionis ſsuæ celebritatem quandam. Denique ratione quadam humana reguntur. In hoc genere erant Mexicani, & Peruenſses noſstri, quorum imperia & Reſspubl. & leges, & inſstituta merito admirari quiuis poſssit. Et quod incredibile pene videatur, literarum inopiam, tanta ingenij dexteritate ſsuppleuere, vt & hiſstorias & vitas, & leges, & quod eſst amplius, temporum curſsus, & rationes numerorum ita teneant quibuſsdam à ſse excogitatis ſsignis, & monimentis, quos ipſsi Quipos vocant, vt noſstri cum literis ſsuis plerumque eorum peritiæ cedant. Neſscio equidem an certiores Arithmeticos, cum quiduis eſst numerandum, aut partiendum, literæ noſstræ faciant, quam hos ſsigna illa ſsua. Memoriam vero omnino eſst admirabile quam fidelem etiam rerum minutiſssimarũ per Quipos ſsuos diutiſssimè cõſeruentconſeruent. Multum tamen etiam hi & à recta ratione |
p. 120
& à conſsuetudine generis humani abſsunt. Hæc autem claſssis latè patet, & primum imperia continet, quale Itigarum fuit, deinde regna minora & principatus, quales Caciqui plerique habẽthabent, tum Magiſstratus publicos ab ipſsa Republic. creatos, quales Araucani, Tucapelenſses, eæterique Chilenſses ferè ſsunt. His omnibus illud commune eſst, vt oppidatim viuant, ac non palantes more ferarum, vt certum iudicem præfectumque habeant, & iura ſsua cuique feruentur. Sed quia morum & rituum & legum monſstra tot tantaque apud hoſsce ſsunt, & tanta in ſsubditos ſsæuiendi licentia, vt niſsi potentia ſsuperiore & autoritate regantur, vix aut Euangelij lucem aut homine ingenuo vitam dignam accepturi videantur, aut ſsi ſsemel acceperint, non facile in ea perſseueraturi intelligantur, meritò his præfici,. qui inter tales ad vitam Chriſstianam tranſsierint, Chriſstianos Principes & Magiſstratus, cũcum res ipſsa depoſscit, tu Eccleſsiæ autoritas præcipit: ſsed ita tamen vt facultatibus fortuniſsq; ſsuis & legibus non naturæ aut Euangelio contrarijs vti liberè permittendi ſsint. Iam verò tertia atque extrema claſssis barbarorum, quot homi|
p. 121
num nationes, quot huius noui orbis regiones teneat, dici non poteſst. In hac ſsunt homines ſsylueſstres, feris ſsimiles, vix quicquam humani ſsenſsus habentes, ſsine lege, ſsi ne rege, ſsine fœdere, ſsine certo Magiſstratu, & Republica, ſsedes identidem commutãtes, aut ita fixas habentes, vt magis ferarum ſspecus, aut pecudũpecudum cauſsas imitentur. Huc in primis pertinent, quicunque à noſstris Carybes dicuntur, nihil aliud quãquam ſsan guinolentiam exercentes, in hoſspites omnes ſsæui, qui humana carne veſscuntur, nul la veſste, vix ipſsa virilia tegentes. Hoc barbarorum genus Ariſstoteles attigit, cũcum ferarum more capi & per vim domari poſsſse
Ariſst. 1. & 5. Polit.
ſscripſsit, quorum in nouo orbe ſsunt infiniti greges. Tales Chunchos, Chiriguanas, Moxos, Iſscaycingas nobis vicinos nouimus, tales pleroſsq; Braſsilienſses, tales Floridæ propemodum vniuerſsæ populos narrant. Pertinent etiãetiam ad hanc claſsſsem ij barbari, qui etſsi atroces non ſsunt, neque tygri des aut pantheræ, tamen à pecudibus parũ diſstãt, nudi & ipſsi, timidi, fædiſssimæ Veneri aut etiam Adonidi, vulgò dediti. Quales eſsſse ferunt, quos noſstri Moſscas vocant, in nouo regno, quale Carthaginis omniſsque |
p. 122
eius oræ promiſcuũpromiſcuum vulgus, & qui per magnos Paraguay fluuij maximi campos inco lunt, tum etiam plurimæ gentes, quæ infinitum vt riuſsq; Oceani medium tenẽttenent, nõdum nobis fatis exploratæ ſsed fama certæ. In Orientali quoque India inſsulares permulti eius generis eſsſse videntur, vt Maluquiani. Huc etiam ſspectat aliud barbarorũ genus manſsuetum, ſsed ſsenſsu valde exiguo, qui nonnihil ſsuperiores excellere vidẽturvidentur, quãdã Reſsp. imaginem prȩſse ferentes, ſsed nugarum per ſsimiles & leges, & cultus gerentes: cuiuſsmodi eſsſse feruntur, qui apud Inſsulas Salomonias dictas innumerabiles habitant, & maximæ continenti hærere dicuntur. Hos omnes homines, aut vix homines, humana docere oportet, vt homines eſsſse diſscant, tum puerorum more inſsti tuere, & ſsi quidem blanditijs ſsponte ad me liora ducantur, bene; ſsin minus deferendi non ſsunt, ſsed ſsi aduerſsus ſsalutem ſsuam pro temiant, & in Magiſstros medicoſsq; ſsuos inſsaniãt, per potẽtiã & honeſtãhoneſtam vim quãdã ne Luãgeliũ impediãtimpediant, coërcẽdi ſsunt, & in officio cõtinẽdi, quos de ſsyluis trãsferri ad vrbes, & humanãhumanam vitãvitam, & quodãmodoquodammodo inui
Luc. 14.
tos ad Regnu introire cõpellere expediet. |
p. 123
Neq; enim de omnibus IndorũIndorum gentibus eodem modo pronũbare oportet, niſsi grauiter errare malimus. Neq;Neque vero aut cupiditatẽ & tyrannidem magiſstram adhibere Euangelij, aut quod ȩquè noxium eſst, otio ſsam, imperirorum quorundam philoſsophiam certæ & exploratæ rerum ipſsarum fidei & experientiæ anteferre. Mihi cum in has vaſstiſssimi orbis terrarum gentes tot fæculis ante ignotas oculos conuerto, nihil aliud magis dicere libet, quàm illud. Se
Pſsal. 11.
cundum altitudinem tuam multiplicaſsti filios hominum. Verè enim altiſssimi & nobis penitus inſscrutabilis conſsilij fuit, vt tot gentes multiplicarentur, quibus eſsſset tandiu ſsalutis ignota via. Quas tamen noſstro ſsaculo, quod alijs generationibus nõnon eſst agnitũagnitum ad Euãgelium vocare digna
Epheſs. 3.
tur DñsDominus, & concorporales facere, & cõpar ticipes myſsterij Chriſsti: idq;idque eo ordine & modo, ita aliud agentibus noſstris hominibus, vt altitudinem diuini cõſilijconſilij humana mẽs penitus reformidet. HorũHorum igitur omniũ ſsalutẽ procurãdã & ſentimꝰſentimus & dicimus Chriſsto duce: ac pro noſstra inopia aliquid afferre tẽtamꝰ: quo miniſstri Euãgelij iuuari queant. Et res quidẽquidem ipſsa difficilis, noua |
p. 124
varia exiſstit: vires autem noſstræ perquam exiguæ. Qui autẽautem docere dilucide poteſst,
Matt. 23.
& quȩ docuerit, animo perſsuadere, ille certè eſst, qui vnus eſst Magiſster omniũomnium, idem ſsapientiæ dux, & ſsapientium emendator,
Sap. 7.
in cuius manu ſsumus & nos & ſsermones noſstri, ipſsi honor & gloria & nunc & in diem æternitatis. Amen.
Loading...