Cæterum Corasius prouerbialem
hāchanc loquutionem apud Caium eo modo interpretatur,
vt pecunia detur non animo
contrahẽdicontrahendi mutuum, licet numerationem creditor facere simulauerit, qui tradebat: sed eo consilio, vt qui
accipit non ea vtatur, nisi ad pompam, vel ostentationem, nempe vt possit dici, eum diuitem esse. cui interpretationi suffragatur Vlpianus in l. si ego pecuniam. vers. idem est. ff. si
cert. petat. atque ideo ipse Corasius admittere, & probare videtur potius lectionem istam,
dicis gratia, quam eam, quæ communis est, vel
quæ ab Alciat. recipitur. Sic & Taurellius, &
Antonius Augustinus, dicis gratia, apud
CaiũCaium
legendum esse vere, & proprie existimarunt.
Forcatulus
autẽautem opinatur, ditis gratia, intelligendum esse ad publicam, & manifestam demonstrationem ex Apuleio in lib. de philosophia, qui de re publica Platonis, & hanc quidem scribit, vt figmentum aliquod veritatis,
exempli causa, per se
compositācompositam vult esse rempublicam. Sed & alia optima
quidẽquidem, & satis iusta, & ipsa quidem specie, & ditis causa ciuitatis fabricata,
nōnon vt superior sine
euidẽtiaeuidentia. ditis
causa, pro eo, quòd est
cũcum euidentia, interpretatur. Ego vero apud Apuleium causa ditis ciuitatis, id est opulentę, beatæ, & fœlicis intelligo, vt magis
cōueniatconueniat auctori sensus hic & interpretatio. Itidem Plinius ad
idẽidem adducitur
lib. xxviij. c. ij. si pontifici accidat ditis causa epulanti, id est publice, & pro populo epulanti.
Ipse rursus, & in hoc loco apud
PliniũPlinium Pontificem ditis, id est Plutonis causa epulanti
libẽtissimelibentissime intelligerẽintelligerem. Quanuis Lælius Taurellius & P. Victorius apud Plinium dicis causa,
legendum esse plane opinentur. Nos id incertum esse censemus. Origo
autẽautem huius prouerbij non potest alia expeditior, ni fallor reddi,
quāquam quæ ex Ciceronis oratione deducitur, vt
dicere possit se emisse. & ideo, dicis causa, veteres intellexere,
cũcum quid ficte, & simulate, aut
causa seruandi veteres ritus potius
factũfactum fuerit, quam ex vero animo, aliquáve ex causa necessaria, vt dici possit factum fuisse, nec tamen
vere, aut ex animo, aut aliqua ex causa necessaria factum sit. Cui equidem interpretationi
mire conuenit ad originem loquutionis
inuestigandāinuestigandam quod ex Flauio Sosipatro libr. 1.
grāmaticarumgrammaticarum institutionum. P. Victorius tradit
in d. c. xxiiij. cum enim is auctor doceret, quædam nomina vnius tantum casus esse,
exemplaq́;exemplaque eorum proferret, in illis etiam, dicis ergo, posuit. Simili sane prouerbio Modestinus
Græce vsus est in l. ij. ff. qui pet. tu. & in l. scire
oportet. §. sufficit. ff. de exbus. tut. inquit etenim.
ὁσίασ καὶ ἀφοσιώσεοσ χάριν. Quæ Latine sic
trāstulittranstulit Antonius August. Sufficit tamen intra
tempus saltem adesse, & si postea inuitus causam omiserit,
nōnon erit præscriptioni obnoxius.
Vnde si defunctorie adsit solum
neq;neque permaneat ad
allegandũallegandum, post tempus in præscriptionem incidet. Defunctorie adesse est eo animo adesse, vt leui eo sistendi se actu, ansam se
excusandi habeat, & vt dicere possit adfuisse.
Sic & in d. l. ij. etenim mater expellitur à legitima filij hæreditate, tanquam indigna ex eius
bonis legitimam portionem consequi, cui tutorem quærere neglexerit,
neq;neque solum si non
petat, sed etsi quem petat defunctorie petat,
vtpote eum, qui se potest excusare. Defuncto|
rie petere dixit Modestinus ex Antoni. Augustini interpretatione, & Græce
ὁσιας χάριν. Si leui petitione mater tutorem petierit vt petendi munere defungeretur, & dicis causa, vt possit dicere se petijsse. Ex Vlpiano in l. ij. §. non
solum. ff. ad S. C. Tertu. & §. si mater. eadem
l. ij. & ex l. vnica. C. qui numero tutel. se excusent. Budæo in l. ex empto. §. emptorem. ff. de
actionibus empti. Quo in loco ex latinis auctoribus docet, quid perfunctorie dici factum,
aut defunctorie, quando fit languide, et remisse, non acri intentione,
nōnon ex animi promptitudine, sed quouis modo ea tantum gratia ne
in cusetur ob
rẽrem neglectāneglectam, Tradit & ex Græcis
eodem sensu accipi,
ὁσίας ἔνεκα, &
ἀφοσιώσεοσ χάριν.
Idem repetit diligentius in commentariis linguę Gręce pagina. 247. ex editione Ascensiana. His accedit, vt Victorius adnotauit, locus
insignis apud Dionem libr. xxxvij. vbi de iudicio C. Rabirij perduellionis rei agit. Priscum
siquidem morem ibidem exponit, vsque ad
eũeum
diem seruatum,
ὁσίας ἔνεκα. Quæ verba Leonicus sanctitatis causa interpretatur. Cum
eadẽeadem
ratione sint interpretanda apud Dionem, qua
dicis causa apud alios auctores, & hæc eadem
apud Modestinum, vt intelligamus morem ac
ritum illum veterem adhuc seruari, non quod
sit necessarius, aut vtilis, sed religionis ergo,
ad exactam cæremoniarum modo inutilium
obseruationem. Dicis equidem gratia, vt dici
possit veteres ritus, etiam
absq;absque vlla vtilitate,
vel necessitate seruari non alia ratione, quam
vt superstitiose seruetur. Qua ratione Latinus
Modestini interpretes ante Antoni. Augusti.
egregie fallitur, dum in d. l. ij.
ὁσίας χάριν, Latine
dixit, pietatis gratia, nullo, aut saltem ineptissimo sensu. Sicut & in Pandectis Holoandri,
prauitatis gratia, falso itidem legitur. Quod
idem Antoni. Augustinus diligentissime probat, & constat ex Græco Modestini tractatu.
libr. j. excusationum. & in Pandectis Florentinis. l. ij. ti. qui petant tuto. Eodem prope labitur errore Bulgarus, aut quisquis is est, qui
Modestini tractatum de excusationibus tutorum barbare nobis interpretatus est, in l. scire oportet. §. sufficit. cum illius locutionis
ἀφοσιώσεοσ χάριν, interpretationem omiserit, qua
Modestinus vtitur lib. iiij.
excusationũexcusationum, quod
apparet ex eisdem Florentinis Pandectis tit. de
excusat. tutor. cap. xiij. ex quibus, quæ nemo
hactenus, quod ipse sciam, in vnum cognoscit
locum, satis lector poterit intelligere, quæ fuerit apud veteres auctores sensus germanus, ac verus huius prouerbij, dicis gratia. Quo &
iurisconsulti vsi fuere, & simili prope modo
Gręci auctores
ὁσίας χάριν, &
ὁσίας ἔνεκα. Dionysius Alicarnas. lib. ij.
το̃υτο μέχριτῶν καθ' ἡμᾶσ χρόνών
φυλάτΤουαι ρομαιοι, το̃υ χρόνουμνημεῖα τῆσ ὁιάς ἀυτῆβ
ἔνεκα.
