Avendaño: Thesaurus Indicus

 Legal

p. 391
RECOGNITIO TOMI SECUNDI THESAVRI INDICI

Preface
IN sacratioribus versatur ille: unde & dignior ut circa ipsum fusiori calamo procedamus. Sed ad multa attenti, quæ pro brevitate militant, ut divinæ dispositioni placuerit Scriptiunculæ hujusce labor ad extrema suo cum Auctore properans temperandus. In eo sum mense, Iulio inquam, in quo Anno præterito inchoata illa; & cùm de viribus non adeò fiderem, placuit illi, à quo omne datum optimum, & omne donum
Jacob. 1.
perfectum, verè patre luminum, ut ita fluxerint dies, quòd ex eis nullus labori incommodus, cùm fuerit continuus, ut non contemnenda persuasum mihi habeam conjectura, desiderium meum pro ejus gloria, & publica utilitate concertans, minimè displicere. Sit ille in æternum benedictus, cui dicere profundißima animi demißione, & inter Recognitiones, quas verso, recognitione gratißima, & possum, & debeo: Tamquàm prodigium factus sum multis: & tu adjutor fortis. Psalm. 70. v. 7.
Psal. 70. v. 7. 8. & 9.
Vnde & quod præcedit: In te cantatio mea semper, sicut & quod sequitur: Repleatur os meum laude: ut cantem gloriam tuam, tota die magnitudinem tuam, v. 8. Vbi & quod statim additur perpendendum: Ne projicias me in tempore senectutis: cùm defecerit virtus mea, ne derelinquas me. v. 9. Quæ quidem jam senem protulisse Davidem affirmat Cardinalis Bellarminus: & tunc se fatetur ille prodigium, quia componendis & canendis aptus erat carminibus: cùm tamen Septuagesimum annum ætatis aut expleverit tantùm, aut non multùm superarit, de quo P. Salianus Tomo 3. An. 3020. n. 6. ante vitæ extrema: frigore invalescente prostratus. Cùm ergo sic caneret, se agnoscebat, & fatebatur esse prodigium: unde & gratus beneficijs tantis, pro gratiarum actione cantionem dicebat fore perpetuam: In te cantatio mea semper. Nec qualicumque contentus, ejus plenitudinem exorabat: Repleatur os meum laude. Adjutoris inquam fortis, & eatenus prodigialis. Circa quæ sic Titelmanus: Ut autem gratus tibi esse valeam pro tanta tua erga me sol
Titelmanus.
licitudine, peto, ut os meum repleas laude, ut medoceas per illuminationem & eruditionem internam Spiritus tui, quomodo te dignè laudare queam: ut cantare possim magnificentiam gloriæ tuæ, & jugiter omnibus diebus vitæ meæ canticis & Psalmis valeam celebrare magnitudinem tuam, secundùm quam per omnia verè es maximus. Hæc ille. Et quid ad hæc parvitas mea? Hæreo circa applicationem Octogenario major trium ferè annorum excessu. Dicant alij quod velint. Vnum illud mihi Vatis supremi studium in votis est, ut pro beneficio prodigiali sim in gratiarum actione prodigium, labori insistens ætate in præfata, sicut ille in sua perpetuus Canticorum & Psalmorum artifex insistebat. Neque studium dictum sine timoris stimulo transigendum ad quem spectat illud: Ne projicias me in tempore senectutis, &c. Circa quod adductus Scriptor sic locutus Paraphra|
p. 392
stes pijßimus & elegantißimus: & postquàm à puero mei semper sollicitissimam gessisti curam, noli, quæso, pati, ut in ætate pleniori, aut etiam jam deficienti, à te aberrem, atque à tua gratia excidam: qui me tantopere in tuo servitio confortasti, cùm essem valido & vegeto corpore, ne patiaris me (quæso) à te aberrare, ac te relinquere in tempore senectutis, quando deficere incipiet virtus mea. Esset enim id prorsus abominabile, si ego (quem semper à puero tanta cura in tua servitute custodisti) in ætate tandem deficiente delirare incipiens, à tua servitute me separarem, sicque à te, & tua gratia derelinquerer. Sic Vates, sic dignus Vatis Interpres, sic ego, ut ad rem iam.

CIRCA TITULUM XII. De Privilegijs Indorum.

§. I.

§. I.

Privilegia Indorum ut sint favorabilia, & quid inde emolumenti. Circa Cap. 1. & 2.
1113
*FAvorabilia esse dictum
ibi, ex quo & habetur latè esse interpretanda, pro quo & videri possunt P. Herincx Tomo 2. Tract. 3. Disput. 4. Quæst. 7. & P. Bonæ-Spei Tomo 4. Tract. 3. Disputat. 11. Dub. 3. qui n. 25. tradit, quòd si privilegium sit partim favorabile, partim odiosum: qua parte est favorabile, est latè interpretandum; strictè autem qua parte est odiosum, si in illo hæc distingui possint, & nulla in contrarium obstet necessitas. Si tamen dubium sit an privilegium sit favorabile, an odiosum, est judicandum esse simpliciter favorabile, quia privilegium favorem per se intendit. Quæ quidem doctrina videtur aptari posse Dicto 3. ex n. 8. ubi asseruimus, si privilegium aliquod sit contra jus commune, aut aliàs odiosum, ex quo nulla utilitas ad Ministrum veniat, non debere amplè interpretari, quia non habet rationem talis respectu Ministri, & ita non est fundamentum ut possit erga illum ampliari. Additum tamen Dicto 2. Ordinariè privilegia commodum aliquod Ministrorum afferre; unde & posse ex ea parte etiam favorabilia judicari. Ubi quidem ex eo quòd commodum aliquod afferant, non videntur penitus favorabilia, sed habere rationem privilegij, quia commodum uni potest respectu alterius esse odiosum, ut in privilegio decimarum. Tunc ergo stare prædicta doctrina poterit. Sed quidem quod ad Dictum primum spectat, tunc locum habere potest, quando de Religiosis non agitur Indorum Ministris. Quod autem ad secundum, de Religiosis accipiendum, ut verosimilius possit procedere. Et pro omni bus etiam verosimiliter accipiendum. Licet enim stare possit commodum alijs odiosum, dum de Indis agitur, odium quodcumque redditur in favorem, quia tendit ad illorum conversionem, valdeq́ue conveniens est ut Ministri Evangelici laboris sui, satis quidem onerosi, aliquod habeant levamen ex Apostolicæ Sedis verè paterna providentia. Congruit autem quod ultimò additum, extante dubio, ut inde omnis possit scrupulus amoveri.
1114
*Juxta quod procedit etiam quod
habet nu. 22. ubi ait derogationem juris communis in caussis pijs juxta Tiraquellum non reputari odiosam, cùm pia sit. Unde Religiosorum exemptio ab Ordinario loci odiosa non reputatur, licet sit contra jus commune, quia pia est, & ideò amplè sumenda: præsertim cùm summa sit Juris-consulto ratio, quæ pro Religione facit, juxta legem Sunt personæ ff. de Relig. & specieb. fundi 4. Sic ille. Cùm ergo ex parte Religiosorum novus accedat titulus in casu nostro, inde etiam ampliatio sustinenda. Addit idem privilegium, quod est in præjudicium tertij, reduci ad odiosum, ac proinde esse strictè interpretandum. Atqui privilegium tale potest esse pium: ergo etiamsi odiosum, potest ampliari. Id quod in exemplo adducto ab Auctore ipso videtur planum; in exemptione inquam Religiosorum, jus enim tertij tangit, & diminutio jurisdictionis præjudicium quoddam est: ut videri potest apud P. Sancium Lib. 8. de Matrim. Disp. 2. nu. 3. licet P. Hugo Chassaing de Privilegijs RegulariũRegularium Tract.
Quid præiudicium.
2. Cap. 1. Proposit. 3. id neget ex eo videlicet, quòd præjudicium pro injuria sumat. In generaliori autem acceptione, pro jactura, scilicet sine injuria, debet convenienter admitti. De illius autẽautem nominis significatione varia agit P. Pereyra in Lucidario n. 888. & nu. 1170. & luculentiùs Passeratius. D. Caramuel in Theologia fundamentali nu. 466. ita scribit: Qui
D. Caramuel.
suo utitur jure, etiam cum damno tertij, nemini præjudicat; est enim præjudicium, non qualecumque damnum, sed illatum injustè. Sic ille. Cujus non obstante judicio, id quod est dictum, potest verosimiliter sustineri.
1115
*Quòd ad rem autem attinet ita ille
loquitur n. 945. In privilegio quòd est contra commoditatem tertij, non verò contra illius adquisitum jus, debet esse latißima interpretatio in favorem illius, cui privilegium conceditur; non enim est credibile in materia meræ gratiæ voluisse |
p. 393
Principem esse melioris conditionis illum, cui privilegium non conceditur, altero cui conceditur. Ceterùm si privilegium vergat contra jus adquisitum à tertio, ita debet interpretatio fieri, ut non dicatur Princeps vel Pontifex, aut alteri injuriam fecisse, aut suæ jurisdictionis limites exceßisse. Hæc ille. Iuxta quem circa jus tertij etiam esse potest ampla interpretatio. Distinctio autem illa de commoditate & jure adquisito difficilis apparet, quia supponitur esse veram tertij commoditatem, quæ ab ipso aufertur, aut limitatur, unde & jus in illa habere, quod in re dicitur, unde & adquisitum. Licet ergo juxta stylum Pontificiæ Cancellariæ sit juri tertij non esse intelligendum velle Pontificem derogare: pro quo & Guiniparus Quæst. 2. Cap. 3. nu. 29. & seqq. Disputat. 2. & Moronus Responso 40. nu. 31. & seqq. quando tamen expressè de illo agitur, in ijs, circa quæ potest illius potestas exerceri, si favorabilis concessio, & in caussa pia ac Religionis versemur, interpretatio est cum rationabili amplitudine facienda. Ut constat ex Cap. Ad audientiam de decimis, ubi Alexander Tertius ad novales dixit extendi, cùm tamen de tertij præjudicio infallibiliter ageretur. Et quidem Dom. Caramuel de privilegio favorabili generaliter agens id asseruit, quod vidimus, unde si de privilegio Religionem concernens ageret, non est dubium plus aliquid concessurum, quando videlicet expressè de re aliqua agitur, circa quam potest Pontifex ex absoluta potentia disponere, ut circa decimas, & legata pia, de quibus alibi à Nobis dictum.

SPECIALIS DIFFICULTAS. Circa necessariam praxim opinionis probabilis ratione amplæ interpretationis faciendæ.

1116
*DIximus privilegia in casibus
memoratis favorabiliter interpretanda, id quod Juris utriusque auctoritate firmatur. Sed quid si opinio extet in casus contingentia, negans licitam esse ampliationem, aut contendentem licitum esse partem contrariam amplecti? An ejus usus licebit? Negat P. Joannes de Cardenas Parte 1, Crisis Theologicæ Tractatu 1. Disput. 17. Cap. 2. & seqq. affirmans, & latè probans eo ipso, quòd constitutio favorabilis sit, & eatenus latissimè interpretanda, extendendam esse ad casus, in quibus est opinionum probabilium diversitas, atque adeò probabilitatẽprobabilitatem opinionis strictæ limitari per illud principium juris, quòd Constitutio favorabilis amplianda sit: unde tantùm erit speculativè probabilis, & non practicè: sive directè probabilis, reflexè tamen vi prædictæ regulæ improbabilis, & certò falsa. Pro quo adducit P. Suarez lib. 4. contra Regem An
Auctores pro eo adducti.
gliæ Cap. 34. n. 4. & Tomo 2. de Relig. Tract. 6. de voto lib. 6. Cap. 26. nu. 6. P. Thomam Sanchez lib. 4. Summæ Cap. 40. nu. 26. & Tomo 1. Consil. lib. 2. Cap. 4. Dub. 55. nu. 31. Dianam Parte 6. Tract. 1. Resolut. 30. fin. Valenzuelam adversus Venetos Parte 1. nu. 43. Thomam Delbene Tomo 2. Cap. 26. Dub. 9. Sect. 14. nu. 12. Antonium Sousam in Bullam Cœnæ Disput. 76. nu. 5. citantem Hostiensem, Ioannem Andream Felinum & Martham. P. Pellizarium in Manuali Regular. Tomo 2. Tract. 8. Cap. 6. nu. 142. P. Fagundez Lib. 4. de Iustitia Cap. 10. nu. 10. qui Doctores in materia immunitatis præsertim loquuntur, & licet eorum nullus quæstionem in terminis proprijs verset, ex illorum tamen loquendi modo id videtur colligi, quod & videtur sufficere; pro quo & argui similiter potest, ut ex modo loquendi Doctorum, qui favorabilis appareat, debeat necessariò inferri favorabilem esse sententiāsententiam eliciendam, quia & hoc ad favorem spectat, ut scilicet nequeant illi nisi ut certissimi assertores allegari. Funda
Fundamentum pro assertione.
mentum autem ad paucas potest clausulas revocari, stabilita enim in Constitutione (idem erit in privilegio) favoris certa ratione, ex ea sequitur ad casus dubios extendi debere: Atqui in opinione probabili dubium extat; licet enim quis quando assentitur, non dubitet, res tamen ipsa dubitabilis est, & ubi assentitur unus, potest alius dubitare, immò & opinans ipse ante assensum. Ubi & addi potest, etiam post assensum, ad quem non necessitatur, si occurrat aliquid momenti alicujus pro parte adversa, potest assensum suspendere, & ad statum dubietatis redigi. Ergo tenetur in hujusmodi eventibus ad favorabilem sententiam penitus inclinari. Propter quod dictus & doctus Pater plures probabiles sententias in materia immunitatis, quas Joannes Sancius Disput. 44. nu. 52. proponit, & pro praxi probat, nec posse reduci ad praxim, nec dici probabiles in Disputationis fine contendit.
1117
*Sed quidem difficilem ille provinciāprovinciam
Quid stet contra illam,.
assumpsit, & contra se habet plures & gravissimos Doctores, qui sententias probabiles in in materia immunitatis, & multis alijs, non penitus favorabiles defendentes, eas non tantùm speculativè, sed pro praxi tales, & omninò securas asseverant; distinctionis præfatæ nulla inducta mentione. Et videri illi possunt apud Dianam Parte 1. Tract. 1. & 2. Parte 3. Tract. 1. Parte 4. Tract. 1. Parte 5. Tract. 1. Parte 6 Tractat. 1. Parte 7. Tract. 1. Thomas Del-bene Parte 1. & 2. de Immunitate Ecclesiastica per plura Capita, exceptis tribus postremis, in quibus de illa non ita directè, licet locum habeant privilegia. Et quidem P. Suarez, qui uti præcipuus sententiæ patronus adducitur, post adducta verba ex loco contra Regem Angliæ ita subdit: & juxta hæc judicandum est de multis sin
P. Suarez.
gularibus casibus, quos congerit Azor Tom. 1. Lib. 5. Cap. 13. & 14. Sic ibi, in doctrina P. Azor nihil deprehendens, quod posset improbare. Ille ergo Cap. 13. Quæs. 9. post quæstiones nonnullas circa immunitatem propositas, ex varijs legibus, statutis, & ordinationibus Catholicorum Principum, quibus illa videtur violari, ita scribit: Meum in controversia propositum est, non
P. Azor.
|
p. 394
Reges & Principes, Ecclesiæ alioqui patronos & defensores, & benè de Christiana & Catholica Republica meritos offendere, nec eos verbis de suo jure & potestate dejicere: nec Ecclesiæ, quam ut matrem piè & religiosè venerari & honorare debemus, aliquod jus debitum mea disputatione detrahere vel denegare, sed explicare dumtaxat rei difficultatem, ne facilè Doctores Catholicos, qui de hac quæstione tractarunt, approbemus aut improbemus, vel etiam damnemus: quæ enim mitiùs & benigniùs interpretari possumus, non est cur duriùs & severiùs accipiamus, quasi rigidi censores effecti. Sic doctissimus ille & prudentissimus Magister, qui citato in Capite plures quæstiones probabiliter quidem, nec tamen conformiter regulæ illi de favorabili interpretatione resolvit. & Cap. 14. de alijs disserens, licet non in omnibus similiter decernat, auctores tamen gravissimos pro illis stantes debita veneratione prosequitur, neque eorum Assertis eam, quam conciliare illis auctoritatem ac probabilitatem potuerunt, neutiquam inficiatur. Quibus tamen adductus Scriptor probabilitatem denegaret, immò & jam constat denegasse. In quo quidem Principum Catholicorum juri videtur derogari, quatenus illud, quod habent, ut beneficio probabilium opinionum auctoritatem tueantur suam, ipsis abnegatur.
1118
*Nec satisfacit quod habet n. 49. ubi
Vt respondeat P. Cardenas.
ita scribit: & tamen aliquibus difficile videtur damnari tamquàm improbabiles, quæ habent pro se plures Auctores. Quod mihi difficile non est, qui video aliquas opiniones in alijs materijs defendi planè improbabiles à plusquàm viginti Doctoribus, quas retuli Disput. 11. Cap. 8. Sic ille, addens prædictæ objectioni satisfieri ex eo quòd sententiæ Doctorum adversantium ut directè probabiles admittantur, licet reflexè falsæ sint & improbabiles. Non inquam satisfacit. Primò
Sed improbatur efficaciter.
quia hîc non agitur de aliquorum tantùm Auctorum sententia, sed de quamplurimis; quorum sententijs nullus est ausus notam improbabilitatis irrogare, & numerum sanè excedunt ab Auctore assignatum, etiam 28. de quo nu. 154. Secundò. Juxta id, quod tradit Cap. 4. & resumit cum P. Vasquez n. 165. 252. & 253. quatuor sunt exceptiones, ex quibus Doctorum auctoritas infirmatur. Prima, quòd pars opposita sit certa. Secunda, quod eorum sententia levi fundamento nitatur. Tertia quòd Auctor varia improbabilia doceat. Quarta quod absque discussione rationum, vel more avium alium sequantur. Atqui nihil horum potest magno illi gravissimorũgravissimorum Scriptorum agmini opponi probabiles sententias in materia, de qua agimus, propugnantium: Ergo non stat eorum auctoritatem nullius esse momenti ad probabilitatem illis conciliandam. Prætereà, si opponi exceptiones prædictæ possunt: ergo illorum sententiæ non sunt directè probabiles. Illatio est evidens, quia directa probabilitas vera probabilitas est: aliàs non judicasset Auctor ex eo satisfieri, juxta nuper dicta ab ipso: veræ autem probabilitati exceptiones dictas constat repugnare. Deinde quod de hujusmodi directa probabilitate dicitur non etiam satisfacere compertum est: Quia ut absoluta & & omnimoda non admittatur, ratione prædictarum exceptionum tantùm haberi potest: quas tamen vidimus locum habere non posse. Præterquàm quòd nequit stare id, quod de Regio jure dicebamus: cùm enim sententiæ illæ quod ad praxim attinet sint improbabiles, perinde est ac si probabilitate essent penitus destitutæ. Et juxta hunc sensum Auctores locuti, qui sententias, de quibus agimus, tenuerunt, praxim videlicet attendentes, & distinctionem illam directæ & reflexæ neque per somnium habitam cogitantes.
1119
*Et quidem P. Suarez, à quo præce
P. Suarez ut faveat.
dens discursus sumpsit exordium, tantùm abest ut positioni citati Scriptoris patrocinium præstet, ut ex eo potius contraria veniat comprobanda. Sic enim ille citato loco contra Regem Angliæ: At verò quando ignorantia vel dubitatio circa jus provenit ex rei ipsius difficultate, & opinionum varietate: tunc si nihil certum & exploratum poßit ex sacris Canonibus colligi, servandæ sunt generales regulæ de opinionum delectu, & in hac materia est valde observandum, ut in favorem Religionis, & consequenter in favorem exemptionis amplietur potius quàm restringatur Ecclesiastica immunitas, & juxta hæc judicandum est. Sic Doctor Eximius, qui in casibus occurrentibus circa jus, si opinionues sint, servandas esse generales regulas asserit de opinioum delectu: ergo locum illæ habere possunt in materia exceptionis, sin minùs inutiliter, & minimè ad veritatem consonè sic Doctor tantus locutus fuisset, cùm dicere debuisset tantummodò quòd est in ejus verbis extremum, omissa penitus clausula de opinionum delectu. In illis autem nihil speciale habetur, cùm id omnes pro certo habeant, favorem scilicet Religionis & exemptionis ampliandum potiùs quàm restringendum: ubi probabilitas non exclusa, neque quod præmiserat de generalibus regulis circa illam. Unde notanda conclusio: & juxta hæc judicandum est. Non enim dixit, Iuxta hoc, sed Iuxta hæc, ut quidquid circa modum procedendi in opinionum conflictu præmiserat, indicaret. Et ut demus de præferenda opinione favorabili in eventu quocumque judicium protulisse, ubi id, quod de improbabilitate dicitur, cùm manifestè opiniones supponat esse probabiles, & quidem in ordine ad praxim, de illa enim erat sermo, cùm de casus contingentia, ut ex tenore verborum constat, ageretur. Id quod in Doctoribus pro eodem adductis observandum, nullus enim, ut diximus, in terminis est proprijs quæstionis locutus, neque improbabilitatem illam universalem ullatenus indicavit, etiamsi demus id, quod dudum circa P. Suarium, dicebamus.
1120
*Quia verò P. Suarez de Opinionum
delectu, & generalibus circa illum locutus regulis, consulendus ille circa illas in 1. 2. Tract. 3. Disput. 12. Sect. 6. ubi cùm statuat posse quemsequi opinionem probabilem relicta probabiliori, de quo n. 8. cùm tamen n. 4. sic præmisisset: & in his omnibus non loquimur tantùm
Idem.
in communi de opinionibus abstractè sumptis, sed etiam in particulari applicatis ad hanc personam, & cum his circumstantijs. Juxta quæ id quod ab |
p. 395
ipso dictum de opinionum delectu, minimè ad opiniones à circumstantijs est abstractas referendum. Potest autem aliquis ex ijs, quæ habet in sine nu. 8. forsan offendere, sic enim ibi: Intelligenda est autem hæc conclusio præcisè ex vi hujus capitis, & ex directa obligatione illius legis, de qua versantur opiniones, nam fortaßè aliunde ex sine extrinseco vel ex alia obligatione quasi reflexa, poterit aliquis interdum teneri ad operandum & non operandum juxta aliquam probabilem opinionem, ut supra explicavi. Sic ille, qui ad explicationem se remittens superiùs exhibitam: & videtur illa esse, quæ habetur nu. 1. ubi ait opinionem minùs probabilem posse tutiorem existere, & propter aliquam majorem utilitatem etiam majorem pro illa resultare obligationem: Quomodo opinio v.verbi g.gratia, (verba illius sunt) quæ olim
dicebat posse absolvi absentem in casu neceßtatisneceßitatis, revera minùs probabilis etiam tunc erat; tamen ad juvandum proximum tutior erat. Juxta hæc ergo dubitari nequit, quin distinctio aliqua directi, & reflexi sit admittenda. Sed quod ad præsens institutũinstitutum attinet, minimè congruit: non enim negamus respectum posse reflexum inveniri, sed quòd ille incongruè & inverosimiliter casui, in quo sumus, applicetur. Mens autem P. Suarez comperta est, quandoquidem agnoscit directum respectum, ratione cujus lex non obliget stante probabilitate, cùm tamen ab extrinseco supervenire obligatio queat: atqui in casu nostro secus accidit, cùm non ab extrinseco, sed ab intrinseco valde respectu obligatio statuatur.
1121
*Et ex hoc arguo manifesta ratione.
Nam distinctio illa directi & reflexi, nequit ullo modo consistere, & ita corruit præfatæ sententiæ fundamentum. Id patet. Nam respectus reflexus nequit esse extrinsecus: ergo erit in ipsa directi ratione contentus. Assumptum ostenditur. Nam lex aut Constitutio est essentialiter favorabilis: ergo ejus obligatio favorem respicit, tum in exercitio, tum in debita interpretatione. Discursus est evidens, & juxta mentem citati Scriptoris. Nec video quid possit verosimiliter responderi pro salvanda prædicta distinctione: licet aliàs dici possit ex eo convinci non esse locum interpretationi, quæ favorabilis non sit, & ita neque opinionibus, quæ restringendam legem aut Constitutionem
intendant. Verùm id non urget; nam quamvis lex aut Constitutio favorabilis sit absolutè, ex eo non sequitur quo minùs in casu aliquo possint viri docti censere pati aliquam restrictionem. Sic videri præsertim potest in materia Ecclesiasticæ immunitatis, de qua citati Scriptores. Ex quibus ille apud P. Azor Cap. 13. Vers. Item solent, ubi sic ille: Solent esse statuta
ut primogenitus excludat secundò genitum in bonis paternis. Item ut masculi excludant feminas. Quæritur an valeant hujusmodi statuta laicorum contra Clericos, vel feminas Religionis voto consecratas? Est constans multorum & communis opinio, quos refert & sequitur Felinus n. 101. valere, quoniam nihil detrahunt Ecclesiasticæ immunitati. Nam ante Clericorum ordinem susceptum jus est alteri acquisitum: proinde si secundò genitus sit Clericus, nihil mirum est si non succedat in bonis, quia lex constituta fuit antequam Clericus crearetur. Similiter si femina sit Sanctimonialis Deo dicata, potest succeßione paterna excludi, quia non excluditur, eo quòd sit sanctimonialis, sed quia antequàm Religionis votis sese adstringeret & Deo obligaret, lex fuerat constituta, ut masculi feminas excluderent, & proptereà excluditur, sicut etiam secundò genitus non excluditur quia Clericus, sed quia secundò genitus: ergo ejusmodi statuta nihil immunitati Ecclesiasticæ derogant, & eo ipso tuta conscientia firma & rata censentur. Sic ille præfatam sententiam & referens & amplectens, sicut nonnullas alias. Ubi tamen præfatus Scriptor minimè practicam probabilitatem inveniet, & immunitatem Ecclesiasticam violari contendet, cùm debeat in favorem ejus judicari.
1122
*Ad quod quidem responderi non
potest ex ijs, quæ habet n. 53. ubi quartam limitationem addit, quoties scilicet favor procedit, contra jus tertij, tunc enim non est ampliandus, atque adeo non debet extendi ad casus dubitabiles, neque habentes pro utrâque parte opiniones probabiles, ut notavit P. Thomas Sanchez lib. 8. de Matrim. Disput. 2. nu. 3. cum multis Doctoribus. Sic enim cùm dicat, ita subdit: Et nota in materia immunitatis non
Auctor idem.
habere locum hanc limitationem, quia numquàm Principes sæculares habent ius contra reverentiam debitam Religioni, & statui Ecclesiastico, nisi circumstantiæ evidenter extrahant casum à caußâ immunitatis. Hæc doctus Pater. Iuxta quem in casu prædicto non poterit allegari jus acquisitum, quia acquisitio illa ratione legis aut statuti habetur, vim habentis auctoritate Principis ad sic statuendum, quod tamen jus in Principe negatur. Cùm tamen illud communis & constans recognoscat opinio: illi profectò datus locus, unde id habetur, quod intendimus, in favorabili inquam lege, constitutione, & privilegio, quamvis favor summus appareat, esse locum posse opinioni. Quòd si dicatur casum prædictum ratione circumstantiarum evidenter extrahi à caussa immunitatis; contra est, nam circa illum versantur opiniones, unde evidens potiùs est non esse evidentem; & ex se id constat, quia ut esse contra immunitatem asseratur, non leve extat fundamentum. Ex quo & fit etiam quando evidens aliquibus videtur aliquid in materia præsenti, esse locum dubio & opinioni posse, cùm sint qui non ita evidens arbitrentur; Esse autem illam non solùm directè, sed absolutè probabilem juxta mentem Auctorum illam amplectentium evidentissimum etiam est, quia versatur circa legem, quæ ad praxim evidenter dirigitur; aliàs esset prorsus inutilis, id quod esset jam adhibitam responsionem deserere de evidenti extractione à caussa immunitatis.
1123
*Potest etiam positio præfata ex ijs,
Validum aliud argumeutumargumentum.
quæ in limitatione dicta dicuntur, efficaciter impugnari: Nam si circa jus tertij versetur constitutio, & circa illud sint diversæ opiniones, non habet locum certa circa favorem interpretatio: Atqui eadem videtur ratio in eo casu, quia stat generalis regula de ampla interpretatione. Neque enim responderi potest obstare jus tertij, quia illud incertum est, & |
p. 396
in dubio melior est conditio possidentis, & quę possidet constitutio est, circa quam dubium esse nequit, si præsertim de immunitate Ecclesiastica agamus. Et in ea quidem respectu sæcularium Principum non posse habere locum limitationem illam de jure tertij, non videtur convenienter dictum: licet enim illi non habeant jus contra Ecclesiasticam immunitatem, possunt tamen habere illud non solum evidens ut admittitur, sed etiam probabile, ut servata, & in suis proprijs terminis constante illo, ipsi in specialibus casibus agere possint taliter ut illa minimè violata censeatur, juxta id, quod ex P. Azor. positum nu. 1117. Item ex concessione Apostolica aliqua habere privilegia possunt, pro quibus & jus quæsitum. Circa quæ occurrere opiniones quandoque possunt, unde & illi jus tueri possunt, & jam validiùs agere, quia virtute se defendere possunt Apostolicæ concessionis, & non tantùm ex jure sæcularis, quantumvis excellentis, potestatis. Quæ omnia videntur comperta, unde plura non addam omnia discutiens, quæ ab Auctore præfato pro suæ sententiæ stabilimento congeruntur. Neque enim in spiritu contradictionis hæc assumpta disceptatio contra Scriptorem compertæ adeò eruditionis, sed ut ostendam illum in hac parte evidenti minimè discursu procedere in re magni momenti, cùm elidi ille possit breviter indicatis, aut expensis fundamentis: in quo, ut jam admonui, parùm est laboris sui impendio profecturus.
§. II.

§. II.

Circa perpetuitatem Indicorum Privilegiorum, & illorum exactam durationem. Ad Cap. 3. & 4.
1124
*IN priori manifestè demonstratum
Non omnia esse perpetua.
non esse omnia perpetua, quod & uti certum repetendum. Quia verò ex verbis illis R. P. Claudij, de quibus nu, 14. scilicet, Curatum est cum Sanctißimo, ut omnia privilegia, quæ
ab ejus Prædecessoribus pro Indijs concessa fuerant, sine aliqua restrictione prorogarentur: & obtinuimus, sicut ex Brevi, quod nunc mittimus, constabit: præcipuum pro illa nonnulli fundamentum desumpserunt: cùm tamen quod transmissum Breve, non omnium, sed quorumdam perpetuitatem contineat. Sed quidem res ipsa ad congruam intelligentiam adhibita consideratione compellit: ut scilicet id obtentum significetur, quod ex Brevis tenore constabit, & nōnon amplius. In quo quidem nulla verbis improprietas, nullum in sensu admiscetur absurdum. Quid enim hac planius clausula: Postulavimus omnia, & obtinuimus, quod constabit ex Brevi. Illud enim Sicut idem importat, ac si diceretur Quod. Et quidem cùm in Brevi non omnia postulata contineantur, ratione illius regulanda est priorũpriorum verborum generalior usurpatio.
Axioma enim celebre apud Jurisperitos est verba sequentia præstare præcedentibus evidentissimum intellectum: de quo Cardinalis Tuschus Tomo 8. Lit. V. Conclus. 144. & D. Barbosa de, Axiomatibus Iuris, Axiom. 222. Cùm aliàs non versemur in Canone aliquo Concilij, aut alio ex sacris; sed in Epistola, in qua Latinè reddita potuit Secretarius, aut exceptor alius non omnem locutionis proprietatem servasse, licet in rei substantia minimè à veritate deviarit. Neque mihi compertum an verba prędicta ex Latina fuerint epistola decerpta, an ex Hispana Latinitati donata, unde faciliùs potuit æquivocationis occasio suboriri. Neque illam hucusque potui diligenter quæsitam invenire. Videtur autem Latinus stylus, & juxta illum, ac ita scribentium fidem, nostra in Scriptione processimus. Ex eo autem quod additum in litteris alijs sequentis anni, nihil, quod urgere ampliùs possit, habetur. Neque trium illorum Prælatorum litteras reddi Pontifici oportuit, quamvis omnium privilegiorum non esset perpetuitas impetrata: nimis enim importuna instantia post concessionem modo dicto impetratam videretur.
1125
*Circa id verò quod de confirmatio
ne privilegiorum sine limitatione ulla in Bulla Pauli V. extante dictum est, ut non videatur cum limitata Indicorum postmodùm ab eodem habita posse componi, id stare ex adverso videtur, quid de privilegio circa dispensationem in gradibus matrimonij prohibitis, est à Nobis dictum n. 388. & seqq. hujus Tituli. Cùm enim à præfato Pontifice sit primo non excepto derivata concessio, & posteà cum limitatione circa ipsum, id stare posse sine prioris concessionis abrogatione efficaciter comprobatum. Ergo & stare poterit generalis illa in Bulla ejusdem contenta Pontificis, non obstante limitatione ab eodem adjecta in Brevi, de quo dictum. Quòd autem confirmatio illa generalis ad Indica debeat extendi ex Constitutionis favorabilis nativa conditione deducitur, juxta dicta §. præcedenti pro illius ampliatione. Sed quidem hoc non urget: licet enim non implicet modus concessionis dictæ, ex concessionis & confirmationis circumstantijs ibidem adductis constat intentionem Pontificis minimè se ad Indicorum privilegiorum confirmationem, de quibus neque agebatur. extendisse. Quod autem in verbis præsertim sit attendenda disponentis intentio, Doctores videndi apud nuper citatos observant. Unde quod de favorabili titulo additur, non est ad rem: cùm tamen in reliquis, de quibus memorata Constitutio procedit, debeat inviolabiliter observari. Pro quo est illud in ipsa: Decernentes easdem præsentes, nullo unquam tempore
Bulla Pauli V.
&c. Sed tamquàm in divini cultus favorem, & fidei augmentum, & propagationem concessas, semperque & omninò ab illis exceptas &c. Vult ergo doctissimus Pontifex quidquid in Jure pro favore Apostolicarum Constitutionum, & præcipuorum titulorum habetur, ad suam illam, & contenta in ipsa penitus applicandum, quod est attenta animadversione & observatione dignissimum: Sicut & quod sequitur post adducta verba, sic enim ibi: & quoties illæ emanabunt, toties in pristinum & validißimum statum restitutas, repositas, & plenariè reintegratas &c. |
p. 397
absque eo quòd desuper à dicta Sede illarum ulterior restitutio, revalidatio, confirmatio, seu nova conceßio, impetranda sit, &c. Quæ cùm ita se habeant, quomodo stare potuit, ut à R. P. Generali Indicorum privilegiorum ulterior restitutio, revalidatio, confirmatio, ac nova concessio peteretur, quandoquidem illa fuerant in præfata Constitutione contenta? Cùm ergo petita fuerit, manifestum est pro non contentione illorum argumentum, nec debere nos sapere plusquàm oporteat sapere, supra Generalis inquam genuinum & primitivum intellectum: qui sicut id, quod postulavit, exactè cognovit, ita & quod est concessum exactissimè recognovit. Et hæc circa Caput 3.
1126
*In 4. circa durationem n. 32. com
munis adducta doctrina de computatione temporis pro lege, juxta quam illud quod est ab ipsa designatum, debet intelligi de momento ad momentum. Ubi non leves possent difficultates, & earum discussiones involvi, quas P. Cardenas Parte 2. Tract. 3. Disputat. 26. & 27. exhibet, utiliter apud eumdem consulendas. Pro eo autem quòd ad Nos spectare potest, dictum ibi Brevia Pontificia non esse computanda de momento ad momentum, & ita diem Datæ non computandum propter dicta ibidem. Circa quod & alia habentur n. 60. 94. & 102. ubi de Constitutione Innocentij X. circa triennium præcisum gubernationis, & sesquianni vacationem, nec non de septennali dispensatione ab Alexandro VII. & quod de momento ad momentum dicitur, non esse in omni rigore servandum verosimiliter demonstratum. Neque proptereà Dom. Caramueli annuimus à P. Cardenas solidè & subtiliter impugnato, in ijs, quæ ad computationem mediæ noctis ille contendit, ex quibus gravia possunt inconvenientia suboriri: non ita circa alia, quibus difficilè possunt præcisa momenta designari; in quibus cùm Auctores diversimodè sentiant, si & illis Dom. Caramuel accedat, non est cur debeat plus quàm alij rigidè & uti novitatum architectus, impugnari. Notat quidem P. Cardenas nu. 24. momenta non reduci ad instantia physica, aut mathematica: est enim
magna diversitas inter utrumque. Instans enim mathematicum est physicè & realiter indivisibile; momentum autem est quædam brevissima successio, physicè quidem divisibilis, moraliter autem indivisibilis: quia physica ejus divisibilitas & successio imperceptibilis est. Est igitur momentum illa brevissima morula temporis, in qua homo nequit distinguere successionem. Sic philosophatus ille. Sed quidem momentum idem esse quod instans aut punctum prorsus indivisibile censent multi. Et sic ante alios D. Hieronymus in illud 1. Cor. 15.
v. 52. In momento, in ictu oculi. Ubi de resurrectione generali sermo, quam in instanti futuram communis Doctorum sententia est, prædicta Apostoli auctoritate roborata, ut videri potest apud P. Suarez Tomo 2. in 3. p. Disput. 50. Sect. 9. Vers. & absolutè. P. Cornelium in eum locum, ubi & alij complures Interpretes, ex quibus P. Tirinus, P. Menochius, P. Salmeron, P. Sà, P. Justinianus. Pro quo & illud 1. Reg. 4. v. 20. In ipso autem momento mortis ejus. Ubi
1. Reg. 4. v. 20.
benè à P. Mendoza dictum, in ipso momento proptereà positum, quia quod parùm abest, nihil distare videtur, unde in mente habendum illud: O momentum, à quo æternitas! Non ergo significatio illa brevissimi temporis ita propria est.
1127
*Neque video cur in negotio, de quo
agimus, non possit juxta significationem dictam usurpari. Et quod ad mediam noctem spectat, certissimum est illam in momento, prout indivisibilis est duratio, consistere: posse enim durationem dici, sunt qui affirment, & licet non ita proprius modus loquendi sit, sustinendus tamen ad commodam explicationem, cùm alius non ita accommodatus sit, & æternitas atque ævum durationes dicuntur, etiamsi indivisibiles. Sicut autem de media dicitur nocte, ita & de alijs; neque ulla est urgens ratio cur non possit intelligentia hujusmodi sustineri. Licet enim nobis physicum non possit agnosci momentum, non ideò tale esse desinit: In ordine autem ad regulandam operationem sufficit prudens observatio quæ licet punctum physicum non attingat, aliud tamen proximum attingat etiam indivisibile: neque enim necessarium est ut sit illud physicè divisibile, ut verissimè possit dici: Nunc finitur tale tempus, Nunc incipit talis obligatio, sicut diceretur, si physica essent nobis instantia omninò perspecta: tunc enim, ut in Angelis accidit, non esset divisibilis, licet brevissima, duratio necessaria, ut inter nos agere politica ratione possemus. Id quod & post felicem resurrectionem in cælis poterimus obtinere, & exactissimè illud assumere, de momento ad momentum. Nec modò circa id insisto, de quo esse quæstiones possunt, an momenti physici aut moraliter sumpti ita habenda sit ratio, ut addi aut minui possit nihil ex antecedentibus, aut consequentibus, sed illud tantùm adnitor ostendere momentum posse in sua propria significatione sumi, pro ea scilicet temporis parte aut quasi parte, quæ secari nequeat, sic enim D. Hieronymus locu
D. Hieronymus.
tus circa citatum D. Pauli locum, In momento, ubi Græcè est In atomo, qui ex eo talis dictus, quòd secari nequeat. Circa horologium autem, & Dom. Caramuelis exaggeratas observationes alibi à me dictum. Neque negasse est animus momentum aliquando pro brevissimo spatio sumi. Unde & aliqui apud P. SalmeronẽSalmeronem suprà dicunt esse quadragesimam horæ partem. Sed quod negamus est illi esse unicam, & communem significationem, cùm de terminis durationis agitur, & non posse in genuina & maximè propria, cùm de illis agitur, usurpari. Et quidem objectio, quam P. Cardenas, contra se proponit Cap. 5. cui & doctam solutionem apponit, satis robusta est contra momentum morale, neque ejus difficultas penitus evacuata videtur, quæ tamen juxta modum dicendi præfatum penitus dissipatur.
§. III.

p. 398
§. III.

Circa Constitutionem Innocentij X. pro gubernatione in Societ. IESV.
1128
*HAbetur illa n. 39. quam non esse
absolutè favorabilem, sed gravantem ostensum §. 1. in cujus fine sic diximus: & verò Sanctißimus (Alexander VII.) sic dispensans, ut per Litteras ex Vrbe scribentium accepimus, ubi primum in Sedem est summæ Potestatis evectus, Patribus Societatis nostræ benignè polliceri dignatus est, adfuturum se Societati favore suo in ordine ad ea, quibus se à Prædecessore suo gravatam sentiebat. Sic ibi. Id quod æterna dignus memoria Pastor cumulatè præstitit, Constitutione sua sub Data diei 1. Ianuarij an. 1663. cujus juvat exordium hoc loco transcripsisse, sic enim ille: Debitum Pastoralis officij, quo Ecclesiæ Catholicæ Regimini divina dispositione præsidemus, exigit, ut paternam dilectorum filiorum Presbyterorum, & Clericorum Regularium Societatis IESV, quæ ab ipsis fundationis suæ primordijs in re Christianæ Religionis juvanda, promovendaque Infidelium & Hæreticorum conversione; & horum pertinacia retundenda, ac juventute litteris & probis moribus informanda, Christique fidelibus in viam mandatorum Dei dirigendis (adiuvante Domino) sedulò semper & fructuosè laboravit, ac etiam nunc strenuè laborat, curam peculiari studio gerentes: illa, quæ prospero, feliciq́ue ipsius Societatis regimini & progressui impedimentum adferre noscuntur, èex medio tollamus & abrogemus, sicut magistra experientia suadet, & Nos matura consideratione adhibita ad Omnipotentis Dei gloriam salubriter expedire arbitramur. Sic SS. Alexander sublaturus èex medio impedimenta, & abrogaturus pergens, quæ occasione Innocentianæ
Constitutionis videbantur opportuno Societatis regimini magistra experientia, suprema omnium, obrepsisse. Quod quidem ejusdem Alexandri verbis attestatum, dum sic ait: Cumque dicta Societas subsequenti tempore usque ad dictam præfatam Innocentij Prædecessoris Constitutionem, præfatum gubernandi modum magno cum fructu, ipsiusque Societatis tranquillitate servaverit: Edita
Alex. VII.
verò, eadem Constitutione, plurimis, gravißimisque affecta fuerit incommodis, multoq́ue plura & graviora pericula & inconvenientia subitura extiterit. Nos per suspensiones &c. Quæ quidem non solùm Nobis documento esse debent, ut Religionis fundamenta serta & tecta esse contendamus, & ne levitatis ambitiosæ periculosis impulsibus pro illis infirmandis connitamur, certi nihil inde nec nobis nec alijs commodum emersurum, verùm incommoda multiplicanda super numerum: Sed Pontificibus ipsis, qui & ipsi magnæ Magistræ experientiæ possunt esse discipuli, ne faciles aures quibusdam malè erga humilitatis securum præsidium affectis, & inofficiosas querelas congeminantibus præstent, sed auctoritati & famæ consulant suæ, quæ periclitari non modicè poterit, dum eorum decreta non solùm ut minùs convenientia, sed etiam uti præjudicialia Religionibus abrogantur.
1129
*Illud etiāetiam in præfata Alexandri Con
stitutione observatione dignum, quod ad firmanda ea conduci, quæ circa computationem temporis dicta sunt, à Data scilicet Pontificiarum faciendam, & RR. PP. Generalium curam, ut pro Indijs peculiaris dispositio in dispensationibus à Sede Apostolica obtineatur, de quo num. 102. sic enim in illa: Prætereà cùm dictus Gosvvinus Præpositus Gene
Alex. VII.
ralis Nobis iterùm exponi fecisset, quod Provinciæ Indiæ Societatis prædictæ Litterarum nostrarum in forma Brevis super suspensione hujusmodi primo loco ad sesquiannum, ut præfertur, facta emanatarum beneficio maximè indigebant, illoq́ue frui vix poterant, quia priusquàm de eisdem Litteris nuntius ad illas partes perferretur, aut jam elapsus, aut propè finem futurus erat dictus Sesquiannus: Nos ipsius Gosvvini Præpositi Generalis precibus benignè annuentes, similem suspensionem statuti, mandati, præcepti, & ordinationis memorati Innocentij Prædecessoris, quantum quidem ad Provincias, Domos, Collegia, & loca quæcumque dictæ Societatis in Indijs tam Orientalibus, quàm Occidentalibus, & alibi extra Europam tantùm consistentes & consistentia attinebat, ad septem annos à die 14. Novembris 1656. computandos fecimus. Sic Pontifex de suspensionibus temperarijs locutus, quæ abrogationem statim exprimendam præcesserunt. Ex quibus apparet quàm id sit certum, quod de computatione à die Datæ facienda dictum Cap. 4. Neque enim dici potest Pontificem de suis tantùm concessionibus fuisse locutum, sed juxta mentem R. P. Generalis, qui juxta communem & firmam doctrinam in sua postulatione processerat, quam uti certam amplexus, cùm aliàs facile ipsi fuisset edicere concessiones ejusmodi non à die Datæ, sed à die scientiæ computandas. De hoc ergo jam non licet ampliùs dubitari; cùm in terminis maximè urgentibus dispositio processerit; quando scilicet de Indijs agebatur, pro quibus benignior computatio maximè conveniens videbatur.
1130
*Dictum etiam & efficaciter demon
stratum nu. 104. & seqq. R. P. Generali de Pontificis Oraculis fidem facienti in Societate fidem sine difficultate præstandam. Sed quid Provinciali in re extraordinaria, & notabilem novitatem circa gubernationem importante à Generali disposita? E.Exempli g.gratia, Vice-Provincia Chilensis ut diversa ferè à Peruviana Provincia consistebat: quam tamen subjiciendam & uniendam penitus Peruvianæ R. P. Generalis statuit, Vice-Provinciæ nomine, & prærogativis alijs abrogatis. Pro quo Peruviano scripsit Provinciali. Poteritne hic sua simplici epistola Chilenses alumnos ad unionem & subjectionem redigere, Vice-Provinciali deposito? quia depositus censendus est, licet Vice-Provincialis retineat nomen, eo quòd non tam talis respectu Vice-Provinciæ, sed quatenus Provincialis gubernat vice, ut fieri quandoq́ue solet Limæ ob diuturnam absentiam Provincialis. Ad quod quidem juxta ea videtur respondendum, quæ diximus n. 64. ubi de authentica |
p. 399
renuntiatione respectu Provincialis, & exhibitione ac lectione Patentium litterarum: quæ quidem omninò necessaria est: & in præsenti casu locum habere, quandoquidem Peruvianus Provincialis, qui talis absolutè non erat respectu Vice-Provinciæ memoratæ, in eam se uti absolutum Provincialem introducit, quod perinde est ac si Provincialis non esset, & pro Chilensi illa portione designatus fuisset Provincialis. Neque videtur sufficere, si renuntiatio in loco aliquo, etiam præcipuo Peruvianæ Provinciæ fiat; quandoquidem in eo subditi Chilenses non sunt, aut major eorum pars, juxta id, quod de Superioribus localibus ab Octava est Generali Congregatione dispositum, & extat, nu. 63. cùm sic verosimilis observanda proportio, quam & ratio videtur comperta persuadere.
1131
*Ex quibus videtur non posse alle
gari discrimen, quod Doctores tradunt ex Jure collectum, inter Ordinarium judicem & delegatum: huic enim non paretur impunè, dum litteras delegationis non ostendit, pro quo nu. 103. & multa apud Cardinalem Tuschum Tomo 4. Lit. I. Conclus. 455. Quæ quidem indicant in Ordinario judice non ita esse generaliter asserendum, licet ex Baldo ita scribat citatus Cardinalis Conclus. 477. Judici non creditur aliquid facienti supra suam facultatem, licet
Cardinal. Tuschus.
dicat se facere de mandato & commißione Superioris, licet dicat se habere mandatum à Principe, nisi doceat de eo. Sic ille: pro quo & plura Dom. Solorzanus adductus n. 65. Quidquid inquam de hoc sit, pro quo est diversitas sententiarum, discrimen tale nequit allegari ex eo quòd Peruvianus Provincialis judex Ordinarius sit: quia pro judice Ordinario esse dispositio legalis potest pro diversis casibus, ut ea, quæ ex Jure communi habentur, & indicata superiùs, relinquamus. Et tale est, quod circa renuntiationem dictam, quod ad Provinciales etiam extendendum, & quæ à Nobis sunt adducta videntur demonstrare. Pro quo & facit quod constans usus circa Provinciales habet, eos scilicet officium non auspicari, nisi Litteris Generalis prælectis, cùm in alio irregulari ingressu periculum appareat, quod oporteat præcavari.
1132
*Et ita quidem videtur dicendum, si
subditi vellent negotium istud Juris rigore tractari, & non sincero illo peragi stylo, quem sincera Societatis obedientia solita est in hujusmodi casibus observare. Nec dubito quin opportunius futurum fuerit authentica insinuatione uti, si nullum aliàs inconveniens subsit in ostensione, aut transsumpto fundamentalium Litterarum, quæ ostendi quidem Consultoribus poterunt, nec tamen omnibus oportebit fieri manifestas. Sic vidi aliquando Provincialem in casu mortis sine designationis authenticæ litteris publicari, post apertam corācoram Consultoribus capsulam, renuntiante illum Limani Collegii Rectore, neque in eo scrupulum aliquem deprehensum. Dum enim subditi parêre sunt sine aliqua tergiversatione parati, omne cessat ex Litterarum non adhibita ostensione periculum. Et potest quidem hoc in obedientiæ profectione fundari, quam D.
Ignatius Parens filijs observandam consignavit, promptissimam scilicet, etiam littera imperfecta relicta; & in omnibus rebus, ubi peccatum non cerneretur. Quæ sunt illius verba: Part. 3. Constit. Cap. 1. §. 23. Ad Superioris vocem perinde, ac si à Christo Domino egrederetur, quam promptißimi simus, re quavis, atque adeò lit
Constitutio Societatis.
tera à nobis inchoata, necdum perfecta relicta. Et hæc pariter, sicut & sequentia ibidem. Cum magna celeritate spirituali gaudio & perseverantia quidquid nobis injunctum fuerit obeundo: omnia iusta esse nobis persuadendo, omnem sententiam, ac judicium nostrum contrarium cœca quadam obedientia abnegando. Sic Divus Pater. Juxta hæc ergo Chilenses Patres R. P. Generali unionem præcipienti tenentur obedire: tenentur & Provinciali, obedientiæ hujusmodi instrumento, quia in eo peccatum nullum, & obedientiæ, quam profitentur, perfectio exigit, ut circa modum non hęreanthæreant, in quo nullum etiam peccatũpeccatum cùm tamen, ut ex Declarationibus constat, debeat esse manifestum. Legales autem subtilitates ut obediatur, requirere, & juridicis terminis adhærescere, obedientiæ sinceritas non admittit à suo Sanctissimo Parente tantoperè commendata. Non quòd per sacros Ca
nones disposita in summa veneratione habenda non sint, & cùm necessitas exigit observanda: sed quia illorum auctores Pontifices summi nolint Religiosam Obedientiam ad earũearum rigorem adstringi, quando ex æquo & bono potest, inspecta veritate, procedi. Pro quo ita scribit Paulinus Bertus in Praxi Criminali de formando processu Titulo 5. Cap. 2. in fine: Quod &
Paulinus Bertus.
Summi Pontifices voluisse, aut saltem laudasse videntur; qui Regularibus ipsis privilegia concedentes liberam illis absque Iuris apicibus ac rimulis, tamquam eorum statui magis consonam judicandi facultatem concesserunt. Compend. privileg. Verb. Appellare nu. 1. & Verb. Correctio fratrum nu. 6. Sic ille, post adductos Doctores, qui pro eodem agendi modo, seclusis etiam privilegijs manifestam convenientiam agnoverunt, scilicet Panormitanum, Felinum, Lapum, Villagutierrez, Victoriam, & Rodericium. Et posset alios.
§. IV.

§. IV.

Circa communicationem Privilegiorum, præcipuè inter Religiosos. Ad Cap. 5. 6. & 7.
1133
*IN priori dictum privilegium persona
le non transire de persona ad personam, & in sequenti juxta concessionem Iulij Secundi, & Leonis X. (illum enim præcessisse in Additionibus adnotatum num. 8. Licet Leo in citatione præcedat) hujusmodi transitum, de privatis scilicet ad privatos dedimus ratione communicationis. Quod quidem ita videtur intelligendum, non ut quod uni alicui privato concessum est, omnibus alijs privatis debeat concessum judicari, sed quòd privatorum gremio alicui: id quod ex tenore concessionis |
p. 400
videtur manifestum. Cùm enim præmittatur, De Prælatis ad Prælatos, consequenter additum de Fratribus privatis ad privatos. Sicut enim quod de Prælatis dicitur, ita est accipiendum, ut quod concessum est alicujus Religionis Prælatis, ad Prælatos alterius ex memoratis extendatur, ita & quod pro privatis, quo pacto decurrere concessiones solent ad Religiones spectantes, dum peculiares aliqui non inveniuntur expressi, pro omnibus enim privatis procedunt, quo pacto & illis fruuntur etiam Prælati, ut privati inquam, cùm non sit rationi consonum illos esse pejoris conditionis, nisi fortè Prælato alicui ratione dignitatis privilegium concedatur, quod tunc non videtur personale, nisi exprimatur, quo pacto concessiones aliquæ apud Scriptores cum prærogativa extensionis virtute communicationis occurrunt.
1134
*Et id quidem minimè apparebit dif
ficile legenti apud P. Bonæ-Spei Tomo 4. Tract. 3. Disput. 11. Dub. 6. Resol. 1. ut sequitur. Dico 1. Si privilegia sint personalia. V.Verbi g.gratia, Patri Petro Carmelitæ ut Petro, seu præcisè ut hæc persona est, concessa, non censentur concessa omnibus alijs communicantibus: nisi fortè illis præcisè sine quo privilegiũprivilegium privilegiato foret inutile. Probatur 1. 2. & 3. ut ibi ubi declaratio Leonis X. ex Lezana. Pergit, & sic Resol. 2. Dico 2. Si privilegia realia. V. g. Patri Petro Carmelitæ, ut Carmelitæ concessa, censentur concessa omnibus alijs communicantibus. Si verò, Patri Petro Carmelitæ ut Carmelitarum Generali, Provinciali, Priori &c. omnibus communicantium (corrige Communicantibus) Generalibus, Provincialibus, Prioribus &c. concessa censentur, modò idem motivum perseveret. Probatur 1. pars. Quia cùm alij Carmelitæ non sint ab illius communicatione exclusi, sed sub isto nomine ad illam conclusi, & ipsi non distinguantur à suo Ordine, tale privilegium rectè censetur toti Ordini Carmelitarum factum: Atqui privilegia toti Ordini Carmelitarum facta, censentur etiam omnibus alijs communicantibus facta, ut patet ex dictis: ergo &c. Probatur 2. pars: Quia Mendicantium Generales, Provinciales, Priores &c. habent istam inter se privilegiorum communicationem, ut patet ex Bulla 18. quæ similiter ex dictis nullo jure efficaciter prohibentur: ergo admitti potest, saltem ubi idem motivum perseverat. Hæc ille, addens nu. 57. nomen Carmelitæ (& idem est de Religiosis alijs) esse nomen fictæ personæ, & ita significare rem à persona distinctam. Et in dubio extendi debere privilegium, nisi sit contra jus commune, aut tertij.
1135
*Circa quæ quidem, quod ad privati
Efficaciter improbatus.
concessionem attinet, etiam sub nomine Carmelitæ aut alio, id videtur efficaciter militare, quod habet ipse n. 52. contra extensionem sub nomine tantùm personali: Quia alioqui totum jus commune, & regularis observantia corrueret ob frequentißimas in illis cum particularibus necessarias dispensationes, quæ ad omnes statim extenderentur. Sic ille arguit. Atqui idem futurum sive privilegium sub solo tantùm personali nomine, sive addita Religionis qualitate, compertissimum esse quis non videat? Cùm etiam pro declaratione stet quod ex Leone X. adducitur, ostendi oportebat ubi ille distinctionem illam adhibuerit, quod equidem minimè poterit à sic sentiente præstari. Deinde cùm addat ille ut vidimus, Saltem ubi idem motivum perseverat. Evidentissimum est motivum concessionis peculiaris esse in uno Carmelita posse, quod non in omnibus, neque in pluribus, & fortè neque in paucis occurrat: ergo nequit rationabiliter extendi. Et id quod cum particula saltem videtur quodammodò limitare, absolutè profert, & explicat num. 47. de ijs loquens, in quibus majus esse poterat pro communicationis amplitudine fundamentum. Neque illud, quod pro se affert, videtur
Disiectum fundamentum.
urgere: licet enim in concessione privilegij alij non exclusi videantur, quia non expressi; re tamen vera ex modo concessionis censentur exclusi, cùm personalis sit, & juridicam exclusionem importet juxta dicta n. 112. Quod autem dicitur Carmelitam privilegiatum modo dicto non distingui à suo Ordine, non est ita ut asseritur, quia distinguitur ut pars à toto. Ex eo autem quòd formalis conceptus Religionis in eo reperiatur, quia formaliter Religiosus dicitur ab illius formali conceptu, satis frivolum desumitur argumentum: sic enim & dici posset privilegium concessum Patri Petro ad omnes homines extendi; quia in omnibus eadem est natura, licet in P. Petro per individualem differentiam contracta; quo pacto etiam ratio Religionis suam habet contractionem. Quòd si etiam hujus tituli habenda esset ratio, quod de motivo dicitur, momenti esset nullius, deficiente enim illo, perstat formalis ratio Religionis. In privilegijs autem concessis Præla
Quid circa Prælatos.
tis, sua est etiam adhibenda consideratio; nam & personalia esse possunt, & ex motivis, circumstantijs, ac modo concessionis eorum est conditio dignoscenda.

Circa Privilegia pro Festis.

1136
*NVm. 140. typographicus error oc
currit, ex quo clausulæ sensus videtur claudicare: sic enim ibi: Quanta ergo Sanctis ad communicationem concurrentibus eorum, quæ pro Festo S. Didaci concessa sunt, cui eorum debeat concedi, si non suffragatur antiquitas, dubium prorsus negotium est. Ubi quidem Quanta pro Quatuor positum. De quatuor enim Sanctis ex Ordine Prædicatorum erat sermo; scilicet Hyacintho, Raymundo, Vincentio Ferrerio, & Antonino. Et difficultas, cui eorum esset adscribendum quo Fr. Emmanuel Rodedericus, D. Hyacintho attribuerat, ut scilicet pro ejus Festo id haberetur, quod pro D. Didaci Festo fuerat à Sixto V. & Clemente VIII. concessum, quandoquidem SS. Vincentij & Antonini antiquiora erant Festa, utpotè, qui Canonizationis honore ante alios decorati. Et videtur quidem D. Vincentius debuisse præferri, quem mirum est à Pontifice prætermissum. Ubi & addendi jam S. Ludovicus Bertrandus, & S. Rosa Virgo Peruviana, ex tertio Ordine Pœnitentiæ, sicut Diva Catharina Senensis, quin & Sanctissimus geminato titulo Pius, |
p. 401
licet nondum supremo Canonizationis cultu sublimis, quandoquidem Beatificationis potest esse sufficiens, ut dictum n. 146. & probatum SS. Martyrum Marroquiensium exemplo, ubi quòd respectu aliarum Religionum similis sit admittenda Festorum cum suis prærogativis extensio.
1137
*Et id quidem præter citatos ibidem
Vt faveat P. BonæSpei.
tenet P. Bonæ-Spei citata Disputat. 11. num. 58. ubi præmissa concessione Julij Secundi, de qua suprà, ita scribit: Vnde quidam docent, quòd sicut Indulgentiæ plenariæ conceduntur sæcularibus visitantibus Ecclesias Dominicanorum in Festo S. Dominici, Petri Martyris, Catharinæ Senensis, & alijs, ita sunt communicanda Ordini Carmelitarum V.. Verbi g.gratia, in Festis S. Eliæ, S. Alberti, S. Teresiæ, vel alijs à Superioribus determinandis, ut certiùs & maturiùs procedat hujusmodi communicatio. Ita P. Vrbanus ab Ascensione suæ Theologiæ moralis Tract. 2 regula 10. Ex quibus & præcedentibus liquet Mendicantes communicare in Indulgentia Communionis generalis PP. Societatis concessa, si in Bulla non sit particula communicationis exclusiva. Hæc ille, qui circa id,
quod ait de Communione generali, prudenter se gessit, dum limitationem addidit ex tantis exclusivæ particulæ, quæ revera extat, dum in concessione sæculares tantùm adduntur Ecclesiæ, delicentia Ordinariorum, ac illarum Rectorum, pro quo P. Quintanadueñas Tom. 1. Singularium in Appendice Tract. 1. Dubio 8. n. 10 Quamquàm ut extendi ad Ecclesias Regularium possit, non sit fortè defuturus assertor, ex eo quòd pro sæcularibus opus expressione erat, cùm pro Regularibus certa extensio videretur. Sed est id parùm verosimile: unde cùm sit satis frequens accessus Patrum Missionariorum ad oppida, in quibus Regularium Ecclesiæ sunt, in quibus posset Communionis habere frequentia, annuentibus Prælatis, nihil tale voluere Pontifices, quia si voluissent, expressissent, cùm de communicatione circa hoc sit etiam certum neutiquam meminisse, cùm non sit illa pro Regularibus omnibus generalis, sintq́ue etiam circa illam non leves difficultates.
1138
*Pergit citatus Scriptor & de Com
municatione Indulgentiarum pro Festis inquirens, sic respondet nu. 60. Respondeo rem esse satis dubiam, quia ex una parte id expreßè concedit Leo X. apud Casarrubium in Compendio. V. Communicatio, his verbis: Leo X. motu proprio
Leo X.
communicavit, & de novo concessit Ordini Prædicatorum (& sic de alijs) omnes, & singulas gratias, concessiones, Indulgentias, peccatorum remissiones, prærogativas, favores, immunitates, exemptiones, facultates, privilegia, & indulta tam spiritualia, quàm temporalia, qualiacumque illa sint, quæ Minorum, Eremitarum S. Augustini, Carmelitarum &c. Ordinibus concessa sunt, aut in posterùm cōcedenturconcedentur. Ex altera autem parte non usus universalis istius modi privilegij satis significat omnes communicantes isti privilegio, ceßisse, & cedere: & meritò, ne alioqui cum summa Indulgentiarum confusione, jurgijs, & scandalis 4. Mendicantes in suis templis Communionem generalem, Sacrum Scapulare, Chordam S. Francisci, Rosarium, & Corrigiam S. Augustini, æquè publicent, & consequenter etiam PP. Societatis, qui eodem jure Communionem generalem sibi reservant, quo nos v.verbi g.gratia, sacrum Scapulare, eodemq́ue jure illud à nobis ad se transferrent, quo ipsorum Communionem generalem ad nos transferri vellemus. Hæc doctus Pater. Qui tamen n. sequenti, ita scribit: Adde tamen Indulgentias uni Ecclesiæ alicujus Ordinis concessas quoad sæculares, hoc ipso alijs ejusdem Ordinis Ecclesijs & Oratorijs censeri concessas, juxta Privilegium Clementis VII. apud Peyrinum Tomo 1. privilegiorum, Constitut. 7. his verbis eiusdem Clem VII. Omnia & singula privilegia immunita
Privilegium Clem. VII.
tes, Indulgentias, exemptiones, & indulta, uni, aut pluribus domibus Ordinis huiusmodi specialiter concessa, ad omnes & singulas ipsius Ordinis domos de novo susceptas, & suscipiendas, auctoritate Apostolica per præsentes de novo extendimus & ampliamus. Sic ille, ubi de Minimorum Patrum Religione concessio procedit. Circa quæ id, quod de cessione privilegij dicitur, difficile quidem est, & si illam usus præ se fert confusionem, quam ipse affirmat, nullo modo Pontifices eidem annuissent; cùm tamen prudentem illum futurum fuerint arbitrati. Et quidem adducta exempla non id, quod ipse contendit, evincunt. Quod enim ad Communionem generalem spectat jam vidimus locum habere non posse, neque Indulgentias adeò dubias (si quis circa id contenderet) licet publicare. Scapulare cùm Carmelitarum proprium sit, & ut tale divinis revelationibus auctoratum; quis illis detrahere, nisi valde imprudenter, audeat? Sicut & Rosarium PP. Dominicanis, & Augustinianis Corrigiam? Quod autem in Festo alicujus sancti, pro quo non est specialis Indulgentia concessa, ea, quæ per communicationem obvenire potest, publicetur, quamjurgijs obnoxiam pariat confusionem? Et
Instantia efficax.
quidem ex privilegio adducto, & admisso, nullum tale resultat incommodum, cujus tamen admissione id, quod improbatum fuerat, videtur approbatum. Si enim Indulgentiæ pro una Ecclesia concessæ ad omnes extendantur, & sic gratia est omni Religioni communis, id quidem & omnibus Religionibus communicationis privilegium habentibus est concedendum. Tunc sic extentio hujusmodi adeò magna proptereà conceditur, quia respectu illius nulla apparet confusio: Ergo & respectu communicationis in alia Religione admittenda est, quando sine confusione stare potest, ut sæpissimè potest accidere, unde & ab Auctore præfato necessariò admittendum. Tunc ultra. Communicatio privilegij est absoluta, ergo nequit fieri in ea divisio, ut communicentur quæ confusionem parere non possunt, & quæ secus removeantur. Patet illatio: nam in tali modo concessionis major esset confusio, & nullum est privilegium, in quo ratione abusus non possit esse confusio: illud ergo Prælatorum est prudentiæ relinquendum, qui sibi cavebunt, ne propter abusum privilegij usus penitus detrahatur.
1139
*Proptereà P. Herincx Tomo 2. Tract.
3. Disput. 4. nu. 79. post adductam F. Emma|
p. 402
nuelis doctrinam, de qua suprà, & ipsi assentientes Hieronymum Rodericium, de quo & Nos, & etiam Marchantium, ita subdit: Estq́ue notißimum in praxi, præsertim hîc in Belgio. Immò est clarißimum ex Bullis Pontificum, in quibus conceditur communicatio privilegiorum, & nominatim exprimuntur Indulgentiæ, ac peccatorum remißiones, prout exprimit Sixtus IV. Bulla 33. (quæ Mare magnum Prædicatorum) n. 52. & Iulius Secundus Bulla 19. & Leo X. Bulla 30. & Adrianus VI. Bulla 4. & Clemens VII. Bulla 2. & Pius V. Bulla 5. Intellige cum proportione respectiva, juxta Declarationem Iulij Secundi Bulla 18. citata nu. præced. Vt proinde non satis mirari poßim adeò peregrinum in privilegijs Regularium esse Antoninum Diana, virum alioquin in quavis praxi familiarem & doctißimum in Parte 9. Tractat. 2. Resolut. 20. quòd præfatāpræfatam opinionem dicat prorsus rejiciendam, & abhorrentem esse à praxi, admirabundus interrogans: Quis igitur unquam cogitavit quod virtute Iubilei, (id est, plenariæ Indulgentiæ) conceßi in die S. Bonaventuræ, lucrentur Fideles illud in die S. Hyacinthi (vel potiùs S. Thomæ Aquinatis) in Ordine Prædicatorum? Hæc ille ijs conformia quæ à Nobis dicta circa Auctores solis exclamationibus & admirationibus arguentes. Qui & cùm addat in Belgio communicationem hujusmodi vigere, minimè probandum indicat id, quod de confusione, & cessione privilegij ob vitandam illam vidimus Patrem Bonæ-Spei, Belgam etiam protulisse.

Circa Privilegia habentia peculiarem limitationem.

1140
*DE illis Difficult. 4. & 5. Circa quæ
citatus P. Herincx suprà n. 80. non obstare illam affirmat, & probat ex eo quod P. Suarez testatur Lib. 8. de legibus Cap. 17. n. 6. restrictionem scilicet additāadditam à Gregorio XIII. in privilegijs Societatis post illorum absolutam concessionem. Quo fundamento & alij similiter censuerunt, ut vidimus n. 149. Sed mihi videtur prorsus errare, de limitatione agendo, quæ pro Societate à Gregorio XIII. præstituta est, ut Generalis sit necessaria licentia ad illorum usum, quod & adducta Difficult. 5. convincunt, & ex se in contrario usu apparet intoleranda difformitas: ut scilicet Religiosus gravis Societatis nequeat privilegij alicujus, v.verbi g.gratia, Benedictionis sacrarum vestium, aut paramentorum, usum habere, quem tamen habeat Religiosus juvenis alterius Religionis cui non est directè concessum. Et generaliter quòd plus liceat communicanti, quàm illi, cui est gratia primariò & principaliter impartita. Præterquam quòd licet restrictio facta fuerit post privilegiorum concessionem, non est tamen asserendum absolutam illam fuisse, cui modus deficit à concedente subnexus, aut potiùs conditio. Sic enim in omnibus sanctionibus sacris & civilibus accidit, sicut & in dispositionibus ultimarum voluntatum, (ut est apud Juris utriusque conscios inconcussum) ut absoluta dicatur dispositio quando omne id habet, quod est ex mente disponentis adjiciendum. Pro quo Instit. de contrahenda empt. & vendit. & C. de fid. instrum. l. Contractus. Et ipsum nomen absolutum id apertè præ se fert, est enim idem ac perfectum.
1141
*De restrictione autem alia, quando
additur particula taxativa, quæ videtur directè communicationem removere, ut vobis tantùm, dumtaxat, solis &c. aliter videtur sentire citatus Scriptor n. 75. & eum referens P. BonæSpei n. 47. absolutè loquendo, non verò sic se habentibus ut modò habent, ob privilegia Religionibus multis concessa post limitationem præfatam in concessis Societati, præsertim Congregationi reformatæ S. Bernardi Ordinis Cisterciensis apud Fr. Emmanuelem in Bullario, & est 3. Gregorij XIV. ubi post plenissimam communicationem, sic subditur: Non
Privilegium Greg. XIV.
obstantibus privilegijs sub quibuscumque tenoribus obtentis, ac cum quibusvis etiam annullativis, mentis attestativis, & etiam communicationis prohibitivis, alijsque efficacioribus, & insolitis clausulis. Sic ibi. Quod videtur equidem non parùm urgere. Sed inprimis non se extendit ad privilegia posteà cum restrictione concessa, juxta eorumdem Scriptorum mentem, & aliorũaliorum, de quibus Nos n. 149. Deinde ex prædicta adeò ampla concessione id tantùm habetur, ut nullum privilegium, in quo sit limitata concessio, (ut scilicet nequeat alteri communicari,) respectu dictæ Congregationis incommunicabile censeatur. Id autem valde diversum est ab eo, quod sententia contraria contendit, quæ non solùm communicationem admittendam esse ait, sed restrictionem in privilegio contentam penitus respuendam. Ex illa ergo concessione id minimè habetur, de quo n. præced. cùm tantùm communicatio indulgeatur, sed privilegiorum, quæ debeant suo cum onere pertransire. Prætereà cùm concessio talis adeò sit obvia in Bullario præfato, ubi illam legi, est promptum, mirum profectò est Doctores negantes communicationem, stante particula taxativa, nullum in ea pro assertione sua obstaculum invenisse. Neque dici potest ejus non meminisse, quia nec legerunt: nam P. Suarez, quem secuti alij citato Cap. 17. n. 8. Fr. EmmanuelẽEmmanuelem pro parte adversa citat Quæst. 55. Arti. 17. ubi ille Concessione præfata adducta, inde suam probare nititur positionem. Videntur ergo existimasse in ea nihil, quod urgere posset, inveniri, ut ex ea scilicet generalis posset communicatio non obstante particula restringente, fundari.
1142
*Et quod ad Societatem attinet, spe
Notandus Bullarum concursus.
cialissimum aliquid occurrit, præfatum scilicet Gregorium XIV. Constitutione sua die 4. Kalend. Iulij 1591. privilegia Societatis confirmasse urgentissimis clausulis, qui & eorum communicationem prohibuit verbis illis: Pra
sentis autem Constitutionis & gratiæ communicationem omnibus alijs, qui sua privilegia cum ipsa Societate copiosè participant, participareq́ue poterunt, quomodolibet in futurum fieri omnino prohibemus. Sic ibi. Eodem autem anno & die Constitutio præfata pro Congregatione D. Bernardi in Hispania ab eodem Pontifice prodijt, |
p. 403
ut ex Data constat. Ex quo manifestè habetur nullam alteri esse contrariam, atque adeò Constitutionem pro Societate suo in robore permanere, ut scilicet ejus privilegia nulli alteri Religioni debeant communicata censeri, nisi sub terminis ibidem expressis. Quia verò Religionibus incommodare in hac parte, sicut neque aliàs, à nostri est animi sinceritate penitus alienum, quidquid de Societate sit, quod de probabilitate dictum n. 151. libenter approbamus. Quia verò nu. 152. ita scriptum: Neque enim Societas privilegium aliquod habet, ut ejus privilegia non debeant concessa censeri, nisi de illis fiat mentio expreßa. Quod quidem nuper positis videtur esse contrarium: id quidem ita accipiendum, ut Constitutio Gregorij de privilegijs procedat in ipsa contentis, aut expressè, aut generalibus clausulis comprehensis; cùm aliorum, quæ posteà esse poterint, alia esse ratio possit, quod & praxis non infrequens comprobavit.
1143
*Alia addi limitatio solet circa De
creta Concilij Tridentini, ut scilicet vim habeant privilegia, nisi contraria illi sint. Circa quod P. Herincx nu. 85. ita scribit secutus alios, quos non exprimit: Dubitari autem posset circa intellectum clausulæ. In his, quæ non adversantur Decretis Concilij Tridentini, de quibus privilegijs sit intelligenda. Respondetur autem non intelligi de omnibus privilegijs quovis modo etiam materialiter Tridentino contrarijs, sed quæ formaliter contrariantur, ita videlicet, ut expreßè à Consilio revocantur per clausulam. Non obstantibus privilegijs, hæc enim sunt ei simpliciter contraria: quæ autem non revocantur, tacitè ab illo confirmantur, cùm generales locutiones universaliũuniversalium Canonum & Legum contineant tacitam exceptionem privilegiorum specialium, quibus expressè non derogant, juxta certam ac receptißimam regulam, Generi per speciem derogatur. Vnde posteriores Pontifices, qui per præfatam clausulam non intendunt excludere privilegia, nisi quæ ipsum Tridentinum excludit, tantùm loquuntur de privilegijs, quibus per ipsum Tridentinum derogatur. Sic ille addens alia n. seq. pro doctrinæ propositæ probatione, & præsertim explicatione clausulæ Concilij ejusdem Seßione 25. Cap. 22. Sic se habentis: Omnia & singula in superioribus De
Concilium Trident.
cretis contenta observari sancta Synodus præcipit, non obstantibus privilegijs sub quibuscumque verborum formulis conceptis. Ait enim loqui Concilium de Decretis tantùm in præfata Sessione contentis circa Regulares, cùm non Sessiones dixerit, sed Decreta.
1144
*Sed quidem habet docti Scriptoris
Contra ipsum quæ faciant.
adducta doctrina non levem difficultatem: declarationem siquidem Concilij ad omnia Decreta in eo contenta extendi modus ipse locutionis ostendit, neq;neque ex eo quod Sessiones non dixerit, verosimilis potest conjectura desumi. Sessiones enim non citantur nisi propter Decreta, unde Decretis expressis satis expressæ censentur Sessiones: & Pontifices quidem si limitationes suas ad citatam solummodò Sessionem direxissent, ut æquivocationem, aut sinistrum intellectum excluderent, Sessionem præfatam exprimere debuissent, addentes Concilij Tridentini in Seßione 25. Deinde prædicta verba non posita ut significarent aliquid in eo Capite contentum, quod esset præcedentibus annectendum, sed initium Capiti præstant, suntque à præfato Auctore non ut extant in illo, sed interpositis nonnullis omissis. Cùm ergo sic dicitur: Hæc omnia & singula in superioribus Decretis contenta, illud, Hæc omnia, ad contenta in Sessione dicta referendum est, & reliqua ad alia superiorum Sessionum. Vel potiùs Omnia & singula ad omnia in Decretis Sessionum omnium comprehensa: sicut inferiùs illud Non obstantibus eorum omnium & singulorum privilegijs, ubi quod ad singula attinet, non est aliquid extra omnia, sed major illorum expressio, ut vis potiùs in sequentibus constituenda sit, licet utraque congruat explicatio. Pro quo facit Pium IV. qui Concilium confirmavit, & cujus auctoritate promulgatum est Privilegia omnia generaliter abrogasse in Bulla 3. kal. Martij 1565. Prætereà ex pluribus Declarationibus CardinaliũCardinalium, quas adducit Fr. Emmanuel Tomo 1. qq. reg. q. 61. arti. 13. habetur Regulares non posse absolvere à casibus Episcopis reservatis in vim privilegiorũprivilegiorum, quęquæ ipsis fuerant ante Concilium TridentinũTridentinum concessa. Id autem non procedit propter derogationem aliquam privilegij circa materiam in Seßione 25. citata contentam: sed in Cap. 7. Seßione 14. in fine. Ubi Dom. Barbosa. Unde P. Bonæ-Spei suprà num. 40. respectu omnium revocationem agnoscit, ea in speciali commemorans, licet id omiserit, quod ad citatum Caput septimum spectat Seßionis 14. Omisit etiam illud Bruno Chassaing de Privilegijs Regularium Tract. 2. Cap. 5. Proposit. 1. Ubi exactius recenset privilegia, quæ censeri possint revocata.
Quid P. Bruno Chassaing.
1145
*Et Auctor quidem dictus derogationem privilegiorum, de qua citato in Capite, non tantùm ad contenta in Seßione 25. referendam censet Proposit. 2. sed ad alia, in quorum designatione est valde singularis, cùm absolutè censeat ad Decreta illa esse referendam, in quibus nominantur Regulares, non verò ad illa, in quibus licet privilegijs derogetus, quia tamen non expressi Regulares, ad illos dici nequeunt pertinere: Sunt tamen illa tantùm tria, scilicet Seßione 22. de observandis in celebratione Missarum, circa celebrationem in Oratorijs contra Ordinarij voluntatem, Seßione 23. Cap. 12. Circa susceptionem Sacrorum Ordinum, & ætatem pro illis requisitam. Et Cap. 15. circa examen & approbationem pro audiendis Confessionibus. In quo quidem ita delicatè discurrit, ut etiam id habere locum dicat in Decreto Cap. 13. Seßionis 25. ubi sic statuitur: Contro
Concilium Trident.
versias omnes de præcedentia, quæ persæpè cum scandalo oriuntur inter Ecclesiasticas personas, tam sæculares, quàm Regulares, cùm in proceßionibus publicis &c. Episcopus amota omni supplicatione, & non obstantibus quibuscumque componat. Sic ibi. Ex eo enim quod Quibuscumque dictum, & non additum Privilegijs, negat illa submota, immò etiamsi adderetur, nec tamen Regularium dicerentur, idem statueret, cùm posset illud ad sæcularia referri. In quibusdam etiam Decretis, licet in illis de privilegijs mentio, ut |
p. 404
Seßione 5. Cap. 2. & Seßione 6. Cap. 3. de Reform. nihil esse, quod urgeat, affirmat, quia de prætextu privilegiorum agitur, & non de veris.
Quid contra illum.
Quæ quidem omnia licet non sint qui libenter excipiant, immò & ad praxim adsciscant, defuturi; re tamen vera non videntur adeò solida, ut viri docti, & in materia præsenti profundè versati ea pergant pro praxi secura complecti. Et quod de Decreto Seßionis 14. Cap. 7. dictum n. præced. satis ostendit, quod fidenter asserimus. Si enim Decretum illud, in quo nulla de Regularibus mentio, sic eos constat adstringere, quid de illis fiet, in quibus mentio expressissima continetur? & ut de illo nuper adducto loquamur, circa controversias componendas, non solùm in eo Scriptores auctoritatem Episcoporum recognoscunt, sed & quamplures potestatem ad compellendum per censuras, ut videri potest apud D. Barbosam in Collectaneis ad citatum Caput 22. nu. 5. Et in Declarationibus Cardinalium ad Caput 13. licet in hoc non annuamus, propter dicta nu. 235. & Tit. 17. n. 50. & seqq. circa quod & ibi iterùm.
1146
*Pro ijs autem quæ ad Indias spe
ctant, limitationes aliquæ adduntur in Bullis Pontificijs, circa dispensationem inquam in gradibus pro Matrimonio prohibitis, & pro absolutione à casibus reservatis Sedi Apostolicæ. Sed illæ ad institutum præsens non pertinent, ubi de limitationibus tantùm circa communicationem agimus, & certissimum est, si Religiosi velint illis privilegijs, quæ sunt Societati concessa, uti, cum eisdem limitationibus usum futurum: pro quo P. Herincx nu. 78. ubi exemplum adducit in
P. Herincx.
privilegio Fratrum Minorum pro Familiaribus; sed degentibus dumtaxat intra septa Monasterij, quod communicatur alijs Religionibus cum eadem restrictione. Quod etiam in privilegijs pro Festivitatibus Sanctorum, de quibus suprà, prosequitur, inter Minores & Prædicatores, & Generalibus, Provincialibus & alijs, eorumdem Ordinum, & consequenter etiam communicantibus, dilargitis, ubi & addit illud Fratrum privatorum ad Fratres privatos, sed sine explicatione, cùm tamen revera opus illa sit, & à Nobis adhibita suprà n. 1133. Circa id autem, quod de Generalibus dicitur in privilegijs citatis, id est in Societatis Generalibus peculiare, ut privilegia omnia Societatis, eidem concedantur, utpotè omnis illorum usus largitori, quia sine illius licentia neque licitus, neque validus est, de quo dictum nu.
Notandum prò Societate.
167. & seqq. Neque in hoc stare communicatio Religionum aliarum valet, quia esset earum statum valde substantialiter variari, id quod in privilegiorum concessione cavetur, & omnes adnotant Scriptores. Unde & idem est de Societatis Generali dicendum, quòd scilicet nequeat quidquam ex privilegijs Generalium Ordinum aliorum erga propriam pro Societate gubernationem attrahere, per quod illa ullatenus immutetur: bene tamen aliqua, quæ possunt cum Monarchica excellentia componi, à Gregorio XIV. in citata Bulla nu. 1141. eatenus collaudata. Id quod etiam ex Compendio Privilegiorum compertum habetur.

Circa Excursionem pro Formulis Adnotationum in Compendio Indico, de qua n. 176. & seqq.

1147
*DE facultate pro Indorum Confes
sionibus audiendis necessaria, occasione Brevis Innocentij X. in controversia cum Episcopo Angelopolitano, cùm agatur, n. 181. sic ibi habetur: Præterquàm quòd juxta aliquos dici potest dispositionem dictam (Innocentij) in foro externo procedere: cùm tamen Bulla Pij V. pro solo interno suffragetur, & hoc Religiosos debere esse contentos, ut Indorum saluti meliùs consulatur. Sic ibi. Ex quo quidem suspicari quispiam fortè queat Nos aliquid approbare
contrarium Pontificiæ damnationi Alexandri VII. circa Propositionem sequentem ordine 36. Regulares possunt in foro conscientiæ uti privilegijs suis, quæ sunt expreßè revocata per Concilium Tridentinum. Privilegia autem circa administrationem Sacramenti modo dicto expressè revocata sunt, ut constat ex Decreto
Decretum Tridentini.
Seßionis 23. Cap. 15. ibi, Privilegijs, & consuetudine quacumque, etiam immemorabili, non obstantibus. Ubi licet privilegijs non addatur Regularibus, quod esse necessarium censet Bruno Chassaing, ut exclusa reputantur, juxta dicta nu.
1145. qui & in præfato Decreto illam desiderat, ut constat ex fine Propositionis 2. non videtur tamen expressa revocatio posse denegari, nisi velimus nodum in scirpo quærere. De Regularibus sermo præcesserat, & subditur non obstare privilegia. Ergo ad Regulares referendum, in quibus esse illa solent, nam in sæcularibus vix tale aliquid poterit reperiri, in eo præsertim genere, de quo agebatur. Præfato ergo Scriptori nullum negotium damnatio adducta facesset, dicenti sibi non esse privilegia, de quibus agitur expressè revocata. Sed quidem juxta illius philosophandi modum damnatio Pontificia est penitus supervacua, uti de subjecto non supponente: nullum enim extat privilegium expressè revocatum. Quia vel clausula, Non obstantibus carent, vel si nonnulla habeant, prætextum tantùm excludunt: alia autem non habent expressionem Regularium. Neque ulteriùs alia sunt. Quis autem non videat id esse non solùm à ratione alienum, sed etiam tanto injuriosum Pontifici, & eatenus magis in eum directum, quòd non solùm in conscientięconscientiæ foro loquatur, sed absolutè, id quod & ejus fundamentis videtur, si quid valerent, comprobari.
1148
*Stante ergo expressa revocatione, id
quod à Nobis est propositum, minimè est Pontificiæ menti contrarium: agitur enim de privilegio sanctissimi Pij, in quo de præfato Concilij Decreto expressa mentio, cujus, non obstante sententia Congregationis ab Innocentio X. pro caussa, de qua ibi, designata, commoda adhibetur explicatio. Et ex prædicta quidem Bulla modus dicendi præfati P. Bru|
p. 405
nonis venit apertè refellendus, cùm in eo sic SS. Pontifex: Exponi Nobis nuper fecit tua Majestas Regia (Philippum secundum Regem no
Bulla Pij V.
strum alloquitur) quòd juxta sacri œcumenici Concilij Tridentini decreta, nulla matrimonia nisi præsente Parocho, aut de illius licentia contrahi, nullusque Religiosus absque Episcopi licentia Verbum Dei prædicare, ac sæcularium personarum Confessiones audire &c. Sic die 23. Martij An. 1567. paulò post præfati Concilij publicationem, ejusdem Decretis uti expressis & indubitatis, acceptis. Licet autem quod ad Confessionum auditionem attinet, non videatur ad conscientiæ tantùm forum pertinere, quod alibi adnotatum, cùm actio exterior sit, & punitioni obnoxia, si contra prohibitionem fiat, juxta
eos, de quibus ibi dictum, stare illud potest, & sic explicari, ut deprehensus in ejusmodi auditione dicat se tantùm veniales culpas audire, & Indos ob incapacitatem de gravitate mortalium non plenum conceptum efformare. Quod si mortalia verè deprehendant; scire se quid facere in eo oporteat eventu, cùm possint ad habentes approbationem mitti: non tamen affirmando mitti illos, cùm sit in eo mendacium manifestum, nisi mentalis aliqua restrictio succurrat de modo alio missionis.

Circa Dubium pro praxi utilißimum, de quo n. 188. & seqq.

1149
*DIctum ibi PręlatumPrælatum dimisso officio
posse uti privilegijs, quæ ipsi ante dimissionem competebant, cùm opportuna explicatione, & in benedictione sacrorum ornamentorum, ac Corporalium, exemplum designatum. Sed numquid ad Calicis & Aræ consecrationem poterit usus extendi, admissa omnino verosimili sententia, de qua inferiùs? Respondeo absolutè licere: juxta Adnotationem tamen Verb. Benedictio, necessitas est gravis attendenda, si externorum sint. Si domestica, & Superior domi adsit, vix esse conveniens poterit, nisi fortè ægrotet, & ejus beneplacitum accedat: neque aliter videtur posse stare concessio, juxta generalem in privilegijs regulam, ut non sint contraria observantiæ Regulari, de qua præter alios P. Herincx Disp. 4. cit. nu. 77. & P. Bonæ-Spei nu. 48. Dictum
prætereà nu. 190. juxta probabilem sententiam Parochum dimisso officio posse Confessiones vi præcedentis approbationis audire, quod quidem ita intelligendum, ut ab habente jurisdictionem possit ei, sine nova approbatione Episcopi auditio pro suis ovibus limitata committi, aut virtute Jubilæi, vel Bullæ Cruciatæ eligi. Nullus autem ibi pro sententia dicta citatus, sed ex eo ejus probabilitas deducta, quod de approbato sine limitatione Doctores tradunt, pro quo adductus Bassæus. De Parocho autem in speciali videndus Diana, & illi quos citat Parte 1. Tract. 11. Resol. 8. Parte 3. Tract. 4. Resol. 146. in fine, & Parte 5. Tractat. 12. Resol. 47. & à Nobis adducti in Additionibus circa Cap. 7. n. 14. de quo & aliàs dictum. Quibus obstare videtur Decretum Alexandri VII. die 30. Ianuarij 1659. quod adducit P, BonæSpei Tomo 6. Tract. 5. Disput. 11. in principio, in quo Propositiones aliquæ Censurarum adjectione damnantur, inter quas illa nu. 8. Re
gulares Ordinum Mendicantium semel approbati ab uno Episcopo ad Confeßiones audiendas in sua Diœcesi, habentur pro approbatis in alijs Diœcesibus: nec nova Episcoporum indigent approbatione. Est falsa, & animarum saluti perniciosa. Sic ibi. Obstare inquam videtur, quia in Parocho post officij dimissionem eadem est, quæ in Regularibus ratio, immò & major, quia in Regularibus approbatio perseverat, quæ independenter ab officio est obtenta & circa quam nihil est innovatum: quod secus se habet in Parocho, cui ratione officij est approbatio impensa, & officij dimissio successit. Ubi nequit dici odiosam esse dispositionem, & ideò non extendendāextendendam. Quia non est illa ad gubernationem spectans, sed doctrinalis, & ita post adhibitam Theologorum & Canonistarum consultationem, ut in eodem Decreto continetur. Quando autem talis declaratio est, ad omnia extenditur, in quibus ratio eadem reperitur: & ita quod exprimitur tantùm habet rationem exempli, & non restrictionis, ut in materia omni alia consimili videre est, aut etiam dissimili, circa quam possunt cadere Theologicæ qualificationes, cùm sumantur per oppositionem ad fidem secundùm diversos gradus, unde quæ ęqualemæqualem habent oppositionem, æqualem etiam debent habere censuram.
1150
*Nihilominùs videtur sententia præ
dicta in Pontificio Decreto minimè comprehensa, quia illud in hac parte principium aliquod fidei non concernit, sed ad gubernationem Ecclesiasticam præcipuè spectat in Confessariorum designatione, Concilij Tridentini dispositioni conformi, in qua varij esse intellectus possunt. Ex quo & fit cùm de Regularibus agitur, & sententia ut minùs illi conformis refellitur cum additione censuræ, non ideò ad Parochos sæculares id esse referendum, quia cùm ad dispositionem gubernativam spectat, odium continet sub eo respectu, & sub alio dici possit diversam in Parocho esse rationem. Parochus enim strictius subit examen, cùm beneficium Parochiale per concursum provideatur, cùm tamen erga Regulares benignius se gerere Episcopi soleant, multum enim operatur intuitus Religionis, quod & circa Ordinum Sacrorum susceptionem boni arbitrantur Auctores. Hinc est ut sententiam prædictam post adductum Alexandri Decretum sine ullius scrupuli umbra defendat iterùm P. Andreas Mendus in Statera Opinionum Dis
sertat. 14. Quæst. 13. cui ignorantia Decreti nequit opponi: licet enim stare possit ut illud non viderit, quia tamen opus dictum doctissimorum virorum fuit subjectum examini Pontificia auctoritate, dum contra illud malè affecti conclamarent, & eorum judicio est ab omni liberum censura proclamatum, pro quo illustre testimonium apud me habeo ab Auctore transmissum: ideò inquam ignorantia Decreti nequit opponi, cùm incredibile sit illud viros tantos post tot annorum decursum |
p. 406
ignorasse. Prodijt illud, ut vidimus An. 1659. cùm tamen Statera prodierit Anno 1666. & post aliquot alios examen fuerit institutum. Juxta quæ licet nolim pro sententiæ probabilitate, de qua citato n. 190. quod ad universa
litatem approbationis attinet in Regularibus diversis rejectam Pontificijs Declarationibus usurpare, de quibus alibi, quod ad Parochos autem pertinet, cùm à sua non sit probabilitate dejectum, non est cur non possit convenienter usurpari. Et ut illud desit, alia certè sunt, ex quibus potest probabilitas præfundari.
§. V.

§. V.

De Privilegijs circa Baptismum. Ad Cap. 8.
1151
*CIrca Baptismum præter dicta citato in Capite, multa à Nobis dicta alibi,
suprà inquam in Appendice de Trinitate, & in Auctarijs præsertim Tomo 2. Parte 6. Sect. 5. & 6. & locis alijs, quæ dabit Index, sicut & circa sequentia, sicut & Tomo 3. neque modò occurrit quidquam, quod nos cogat diutiùs immorari: quandoquidem hoc loco de privilegijs tantùm circa Baptismum sermo sit, nec nobis incumbat de illo exacta tractatio; licet quod ad Indos, & Neophytos alios spectat, nostræ non possit solicitudini denegari. In quo quidem plus negotij facessit quod ad Æthiopes spectat, quàm quod ad Indos, circa priores enim fre
quentiores difficultates occurrunt, an scilicet baptizati sint. Ex quibus illa non parva. Qui enim in TerręTerræ Firmæ portubus baptizantur, ut signum aliquod accepti Baptismi præ se ferant, solent icnnculisicunculis sanctis ad collum appensis ornari. Sed quidem nonnulli ex istis interrogati de Baptismo, licet aquam sibi in caput aspersam memorentur, quod & sint qui testentur alij, de Sacramento necessarium non videntur formasse conceptum, licet & nomen ipsis impositum, & rogati an Christiani sint, annuant perlibenter. Ubi quidem verosimile est validè baptizatos, si circa ministerium illud Sacerdotes omni exceptione majores institerunt. Licet autem sic baptizati nequeant postea suscepti Sacramenti exactam reddere rationem, id quidem eorum est incapacitati tribuendum, qui eorum obliti, quæ erga ipsos docti ministri peregerunt. Quod ex eo etiam accidit, quia pro susceptione non adeò plena in illis notitia requiritur, & comprehensio concurrentium mysteriorum, ut non facilè potuerit ea, quæ instilata est, ad alia conversis barbaricis cogitationibus, avolare. Non ergo videntur in circumstantijs dictis sub conditione baptizandi, quia validæ susceptionis est moralis certitudo. Quòd si quis, ad quem ea spectat cura, circa incapacitatem magis instructus dubium deponere nequeat, poterit iteratam sub conditione ablutionem adhibere. Circa quod video aliquos nimium quantùm liberales, ut cum quacumque dubij umbra ad rebaptizationem accurrant.
1152
*Nuper obijt matrona nobilis pro
Temerè adhibita rebaptizatio.
vectæ ætatis, & parentum Christianorum, atque eximiè talium filia, de quorum diligentia circa rem momenti tanti nulla poterat esse suspicio. Quia tamen morti proxima, nondum moriebatur, & morti aliquod subesse videbatur obstaculum, id non sine mysterio accidere non solùm ad hæc promptæ mulieres, sed & aliqui, in quibus pro maturiori consilio obligatio major, ineptè judicarunt, idq́ue ad Baptismi defectum retulerunt, unde & baptizata illa, & quia non diu post à vivis abijt, suspicio roborata. Ubi quidem temerè actum dubitari nequit. Quòd si dubij quidquam irrationalis intercurrit, sine Baptismo potuit morituræ securitas accurari, excitando ipsam ad actus contritionis, & amoris Dei super omnia, pro quibus illa capacissimo vigebat ingenio, & piosissimo erga DeũDeum, & Deiparam affectu. Circa quod ita scribit Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Re
Mag. Acacius de Velasco,.
sol. 89. n. 5. Aunque tenga uno grandes sospechas, si està bautizado, y esto le cause grandes congojas, no se puede bautizar secretamente sub conditione aviendo nacido entre Christianos, que para esto son menester evidentißimos argumentos, como dice el Concilio Tridentino Seßion. 7. n. 9. Aßi lo sienten comunmente los Dotores. Sic ille citans in margine Sotum, Villalobos, & P. Suarez. Circa quæ in primis citatio Concilij Tridentini prorsus aberrat, nihil enim tale in Seßione dicta, in qua, sicut neque in alijs, per numeros non proceditur. Benè verum est in Canone 9. de Baptismo, Confirmatione & Ordine definiri non posse reiterari, quia imprimunt characterem. Scriptores autem alij pro eo stant, neque id mirum, cùm sit aperta Innocentij Tertij Decisio in Cap. ult. de Presbytero non baptizato,
ubi sic locutus: & certè de illo qui natus de Christianis parentibus, & inter Christianos est fideliter conversatus, tam violenter præsumitur quòd fuerit baptizatus, ut hæc præsumptio pro certitudine sit habenda, donec evidentißimis forsitan argumentis contrarium probaretur. Sic Pontifex. Quibus non obstantibus, si probabilis conjectura subsit, reiterandum esse baptismum affirmat P. Suarez Tomo 3. in 3. P. Disp. 22. Sect. 2. in fine: quem sequuntur alij, pro quo & eum ac alios citans videri potest P. Palaus Parte 4. Tract. 19. Disput. Vnica. Puncto 13. nu. 8. Quomodo autem id stare queat cum Pontificis decisione evidentissima argumenta requirentis, non explicant, potest tamen convenienter explicari, si dicamus quamlibet probabilem, & ideò gravem & solidam conjecturam post exactam diligentiam adhibitam, esse evidentissimum argumentum pro Baptismatis incerta susceptione; qua stante suscipiendus sub conditione est: quidquid nonnulli circa obligationem sub mortali reluctentur, cùm dicant sufficere tali probabilem sui Baptismi susceptionem:
contra quem dicendi modum, de quo & Nos alibi, videri potest P. Palaus suprà n. 11. bonis rationibus usus, circa quarum efficaciam non oportet decertare. Quod contritionem habere talis possit difficile ipsi videtur. Sed stante persuasione in ipso de obligationis defectu, cur id nequeat cum contritione componi? Si enim obstaret, ideò esset, quia obligationi sub mortali non fieret satis: Atqui ille ita sibi persua|
p. 407
sus obligationem talem probabiliter non agnoscit: ergo neque extat obstaculum contritioni. Si addatur cōtritionemcontritionem includere saltem virtualiter amorem Dei super omnia, nec videri quomodò stare amor talis possit in eo, qui certus de Baptismo cùm non sit, ejus recusat susceptionem, cùm in eo casu potuerit valida non esse susceptio, & ita ipse in statu peccati saltem originalis consistere: Responderi posset in hujusmodi homine non futurum Dei amorẽamorem super omnia cum omni ejus perfectione, benè tamen cum necessaria, eo quòd à nobis tantùm exigatur, ut propter nullam rem mundi eum mortaliter offendamus; quem quidem affectum habere is, de quo agimus, valet quin obstet id, quod de statu peccati dicitur, cùm ipse existimet rationabiliter se in eo non existere: si in eo fortè deceptionem patiatur, subintrat contritio ad originalis depulsionem, sicut & ad lethalium, si fortè adsint, aliorum. In quo quidem suo modo est Baptismus in voto, taliter enim affectus redditur per contritionem, ut si baptizatus non esset, ad Baptismum statim properaret, aut commodam nactus occasionem. Sed de his satis.
1153
*Ante annos aliquot Angli quidam
piratæ apprehensi, ex quibus in publica custodia detentis unus miserè obijt pertinax in erroribus Anglicanis: alij Catholicam sunt Religionem amplexi, & dubitatum an deberent iterùm baptizari. Circa quod eorum est attestationi fides adhibita asserentium se esse ritè baptizatos, & in Baptismo apud Anglos eamdem, quæ apud Catholicos, in materia & forma haberi rationem. Et quidem hoc tempore hæreticos omnes aquam esse pro Baptismo necessariam constanter affirmare, tradit Cardinalis Bellarminus Lib. 1. de Baptismo Cap. 4. Circa formam etiam non errare testatur Fr. Angelus Petriaca à Sonnino in Turri David,
Er. Angelus, Petriaca.
seu Disputationibus contra hujus temporis hæreticos, Lib. 8. Disput. 1. circa principium. Vers. Quantùm ad formam. Ubi tamen addit errare circa necessitatem illius, quia Lutherus, Zuinglius, & Brentius dicunt sufficere, si Baptismus in nomine Domini ministretur: & Zuinglius ac Buccerus absolutè necessitatem Baptismi eatenus negant, quatenus judicant solùm esse signum seu sigillum justificationis, quæ tantùm per actum fidei habetur: vel externum signum nullum dicens ordinem ad regnum cælorum. Licet ergo in materia & forma non errent quantùm ad praxim, quia certis utuntur, in illarum applicatione errant, unde videntur verum Baptismi Sacramentum minimè ministrare. Licet enim in Concilio Tridentino sic habeatur citata Sessione 7. Canone 4. Si quis
Concilium Tridentin.
dixerit Baptismum, qui etiam datur ab hæreticis in nomine Patris, & Filij, & Spiritus Sancti, cum intentione faciendi quod facit Ecclesia, non esse verum Baptismum, anathema sit. Licet inquam sic habeatur: prædicti tamen non habent intentionem faciendi quod facit Ecclesia: quandoquidem hæc Baptismum conferre intendit ut Sacramentum necessarium ad salutem, & habens ordinem ad regnum cælorum, cum necessaria forma à Christo instituta, & uti necessaria adhibenda. Quo pacto asserunt communiter Theologi, si in forma Baptismi addatur aliquid, quod necessarium reputetur, ut in nomine Deiparæ, aut quid simile, Baptismum esse invalidum, eo quòd admisceatur error circa substantiam Sacramenti, sitq́ue id contra intentionem Christi, & consequenter Ecclesiæ.
1154
*Pro cujus explicatione ita scribit P.
Vasquez Tomo 2. in 3. p. Disput. 138. n. 66. & 67. Substantia Sacramenti non pendet ex fide Ministri. Tum etiam quia licet quis putet falsum esse id, quod facit Ecclesia, & nullius momenti, potest velle illud administrare, & facere tamquàm cæremoniam ipsius Ecclesiæ, quidquid inde sequatur: neque enim ad substantiam Sacramenti pertinet intentio effectus ipsius: & ita licet Minister putet Sacramentum nullius effectus esse, illud ministrare poterit intentione ea, quam necessariam esse diximus, & quamvis Arrianus non credat mysterium Trinitatis verum, sicut etiam non credit Gentilis, tamen si verba formæ, quibus utitur Ecclesia, proferat cum intentione illa universali faciendi quod facit Ecclesia, Sacramentum conficiet. Nam sicut is, qui nescit quid verbis illis significetur, si ea proferat cum prædicta intentione, Sacramentum conficit, ita etiam qui non credit, id, quod verbis illis significatur, habere potest intentionem in universum, & Sacramentum conficere, etiamsi actu oppositum credat, quia cum opposito errore illa intentio esse potest. Sic ille, qui magis in particulari intentionem exponit nu. 32. & 33. ad quem se refert Cardinalis Lugo Disputat. 8. de Sacra
Et Cardinalis Lugo.
mentis n. 36. & P. Dicastillus Tomo 1. de Sacram. Tract. 1. Disp. 3. n. 77. Sed quidem aliud est velle aliquomodo facere quod facit Ecclesia, & modum illum intentionis in universum habere, ac velle absolutè facere contrarium. Unde ipse Pater num. 35. Sic præmiserat: Ex
P. Vasquez.
his tamen Auctoribus Ricardus addere videtur tamquàm necessariam intentionem finis, hoc est, intentionem effectus Sacramenti, quem sequitur etiam Gabriel: rectè tamen id explicat: nempe ut necessaria sit intentio non expressa circa effectum Sacramenti, sed implicita saltem, quia videlicet necessaria est intentio circa res & verba, non tantùm ut sunt res naturales, sed quatenus sunt signa instituta: id quod clarius diximus nos suprà: videlicet quatenus est cæremonia quædam alicujus gentis aut nationis; in hac enim expressa intentione, virtute etiam continetur intentio effectus ipsius Sacramenti. Hæc doctus Pater, qui immediatè cum Scoto ait in intentione ministrandi BaptismũBaptismum, non tantùm ut res naturalis est, sed ut est cæremonia quædam religiosa, includi aliam, faciendi quidem hominem Christianum, & justificandi eum. Juxta quæ docti Scriptoris, quæ & aliorum sunt communia asserta, satis videtur compertum intentionem illam hæreticorum, de qua suprà, non posse cum necessaria ad confectionem Sacramenti componi: quandoquidem est illi apertè contraria: nihil enim de fine aut effectu Baptismi intendunt ab Ecclesia intentum, sed quod diximus cum Scriptore citato.
Pro quo & Cardinalis Lugo suprà contra
Quid Cardinalis Lugo.
Scribonium Minoritam asserentem nullam |
p. 408
aliam requiri intentionem faciendi quod facit Ecclesia, quàm quòd velit quis facere actum illum externum abluendi & loquendi prout exteriùs fit ab Ecclesia, seriò & non solùm iocandi gratia, contra quem & alios viros doctos illi coætaneos. de quibus n 14. arguit in sequentibus, & n. 15. affirmat hæreticos nullam prorsus intentionem exegisse faciendi, quod facit Ecclesia, & nu. 19. ita scribit: Secundum argumentum, quod desumitur ex definitionibus Conciliorum suprà adductis, urget etiam contra prædictam sententiam. Requirunt enim ad valorem Sacramenti intentionem faciendi quod facit Ecclesia, quæ intentio non habetur ab eo, qui non intendit conferre verum Sacramentum. Sic ille, quibus dici nihil clariùs potuit.
1155
*Pater Arriaga Tomo 7. Disput. 19.
Quid P. Arriaga.
n. 17. modum proponit conciliandi duas voluntates oppositas in hæretico præsupposita sententia sua, iuxta quam velle facere, quod facit Ecclesia, est idem ac velle facere, quod intendit Christus in Sacramentorum institutione, ait ergo cum illa compati oppositum ex ignorantia, nolendi scilicet facere quod Christus fecit, & consequenter Ecclesia, & priorem illam prævalere, & sic concludit: Si ergo illam secundam voluntatem ita corrigant, & quasi dicant: Quidquid de mea opinione sit, volo facere id omne quod voluit Christus, conficient Sacramentum: si autem id non dicant, sed purè puta, Volo conficere Sacramentum non caussativum gratiæ, tunc haud dubiè nihil efficient, ut advertit benè Suarez, casu quo hæreticus Calvinista diceret: Volo Eucharistiam conficere, quæ non sit nisi repræsentatio Corporis Christi. Sic ille: qui in eo dicendi modo, & voluntatum, seu intentionum compossibilitate, secutus est P. SuariũSuarium Disp. 13. Sect. 2. circa finem Vers. Superest ut respondeamus,
Quid P. Suarez, ex quo ille.
quem erit operæ pretium sic loquentem excepisse: In qua re primùm omnium observandum est, an tanta sit contrarietas voluntatum, ut omnino destruetur intentio faciendi Sacramentum tam in particulari, quàm in generali, seu confusè: nam si talis sit contrarietas, non fiet Sacramentum, quia tollitur intentio necessaria. Exemplum esse potest si minister ita intendat facere Sacramentum: quale ipse existimat ex falsa & erronea opinione: ut nullo modo velit facere illud, quale Ecclesia intendit: etiamsi contingat ipsum decipi, & Ecclesiæ intentionem esse conformem institutioni Christi: ut si hæreticus Calvinista hoc modo velit efficere talem Eucharistiam, qua sit signum Corporis Christi, non quæ sit verum Corpus Christi. Hic autem modus intentionis vix haberi potest moraliter loquendo, requirit enim nimiam quamdam reflexionem actuum ex odio, aut maxima quadam pertinacia profectum. Hæc & alia Doctor Eximius pro ampliori explicatione illarum voluntatum: qui ad odium & pertinaciam cùm referat voluntatem illam minimè faciendi, quod facit Ecclesia, non est cur illam ut moraliter fore impossibilem arbitretur, qui contra Schisma Anglicanum scribens, illius gentis odium erga Romanam Ecclesiam, & ingentem pertinaciam, non potuit non habere perspectam, licet quæ modò ex ipso dedimus lucubrationem aliam constet præivis
Circa utrumque illatio.
se. Ex quibus, & datis etiam ex P. Arriaga constat Baptismum dictum saltem de valore valde suspectum relinqui. Et ut de actibus, qui pro eo possunt concurrere, juxta discursum Doctoris Eximij loquamur: ille, ratione cujus esse validus Baptismus posset, est ab eodem designatus: Nisi fortè Ecclesia Romana sit institutioni Christi conformior. Sic enim explicanda confusa illa & generalis intentio. Atqui quod expressè intenditur est non facere Sacramentum: & voluntas illa dicto modo explicata, valde longè ab ijs est, quia nusquàm de illa mentio; nihilq́ue magis ab eorum persuasione alienum, quàm ut se decipi suspicentur. In nobis quidem dum fidei mysterijs præbemus assensum, minimè locus esse potest restrictioni illi: Nisi fortè decipiamur. Atqui illi ita erroribus adhærent, ut nos inviolabili veritati, & ut aliqui forsitan sint dicto modo se gerentes, quinam illi sint nescimus, unde Baptismi incertitudo resultat, & consequenter iterationis necessitas, ubi & verosimilius est generaliter loquendo, quidquid, ut dixi, in speciali de quibusdam sit, neque verò probabilem haberi posse de illius valore conceptum.
1156
*Pro quo & audiendus P. Bonæ-Spei
Tomo 6. Tract. 2. Disput. 2. nu. 82. & 83. ubi sic habet: Petes 2. an baptizati ab hæreticis sint sub conditione rebaptizandi? Respondeo affirmativè, saltem pro ea provincia in qua constat tales hæreticos sæpè invalidè baptizare: vel quia intentione, materia, aut forma legitima non utuntur: vel quia uno abluente alter in cathedra formam profert. Ita Sylvius conformiter ad Synodum principalem Mechliniensem. Vnde miror P. Herincx hîc Disput 6. nu. 44. sine scrupulo dicere: Neque ego scrupulum soleo movere conversis ad sidem, videlicet ut baptizati ab hæreticis, rebaptizentur: Cum citat Pastorale Mechliniense recognitum anno 1624. In quo
Synodus Mechliniensis.
titulo de Sacramento Baptismi §. de forma sic legitur: & quia nostri temporis hæretici, pro insatiabili suo in Ecclesiam odio, Sacramentorum formas plerumque invertunt, materiam contemnunt, aut legitimam intentionem non habent (eo liberius quòd opinione Calvinistica Baptismus fidelium non sit necessarius) meritò Baptismus ab eis collatus de nullitate suspectus haberi debet. Proinde ab eis baptizati, sub conditione rebaptizentur. Quod unicum ipsi sufficere debet ad movendum scrupulum conversis ad fidem, ut baptizati ab hæreticis rebaptizentur, nisi constet, quòd hæretici, à quibus baptizati sunt, circa Baptismum non malè sentiant, nec invalidè baptizasse sint reperti: tunc enim ne quidem sub conditione rebaptizandi sunt, quia de fide est illos validè baptizare posse. Hæc ille.
1157
*Circa quod P. Ægidius Tomo de Sa
Quid P. Coninck.
cramentis Quæst. 66. n. 96. ita scribit: Simili raratione quidam olim in Belgio sub conditione rebaptizabant omnes baptizatos ab hæreticis, quia credebant esse dubiũdubium an ipsi ritè baptizassent. Et ratio dubij potest esse præcipuè quia non putant Baptismum esse necessarium ad salutem, parum quandoque curant qua ratione conferatur. Hinc à multis audivi, in Anglia quosdam Prædicantes dum baptizant proles nobilium, uti aqua rosacea, aut etiam aspergere solas vestes prolis, ne ei aliqua ratione molesta sit aqua frigida corpori aspersa. Item magnificentiæ caussa quibusdam locis aliquando Prædi|
p. 409
cans formam Baptismi ex sede concionataria pronuntiat. Et quidem si constet ita collatum. Quia tamen hujusmodi casus valde rari sunt, sine justa ratione præsumendi non sunt accidisse, & minùs prudenter generatim præsumuntur accidere. Quare non judicarim baptizatos ab hæreticis sub conditione rebaptizandos, nisi particularis ratio occurrat suspicandi malè fuisse baptizatos, cùm de fide sit eos validè baptizare posse. Sic ille, circumscriptis nonnullis brevitatis caussa. Qui circa Anglos cùm ita loquatur, non videtur quod de raro successu addit cum eo cohærere. Non enim rarò accidit filios nobilium baptizari, cum sint illi innumeri, & Prædicantes eodem spiritu erroris imbuti, & consequenter parùm de ratione collationis curare, ut meritò ab ijs baptizatis possit aptari, quod de particulari ratione suspicandi ab ipso tandem pronuntiatur. Et de necessaria intentione agens Quæst. 64. nu. 67. sic ille loquitur: Etsi non deceat valorem Sacramenti pendere à bonitate aut fide Ministri, ne de eo simus semper incerti: alia tamen est ratio de intentione, quia sæpè occurrit caussa dubitandi de illis: cùm innumeri ubique occurrant & mali, & etiam hæretici, vel athei: rarò autem contingit quemquam tam malum esse, ut nolit intendere veritatem Baptismi: cùm hoc illi facillimum sit, nec poßit contrarium illi prodesse. Quare quamdiu contrarium non constat ex aliquibus signis, possumus de ministri intentione esse moraliter certi & securi: quod debet nobis (sicut in omnibus alijs humanis actibus) sufficere. Tantùm ille consequenter ad quæ in superioribus locutus. Sed quidem quod de atheo moralis haberi certitudo queat, durum meritò videri potest, sicut & de hæreticis, de quibus non est perspectus procedendi modus in re momenti tanti, cùm & habuerit ille Anglorum consuetudinem certa ex relatione compertam. Cùm enim certissimum sit Christum non alium pro nobilibus, alium pro plebeijs instituisse Baptismum, clamante D. Paulo Ephes. 4. v. 4. & 5. Vnum corpus, & unus Spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestræ.
Ephes. 4. v. 4. & 5.
Vnus Dominus, una fides, unum baptisma. Cùm inquam unus sit, & erga nobiles sic agi constans sit, circa alios etiam nihil esse quod diversitatem ut necessariam persuadere possit, promptum est & rationabile suspicari.
1158
*P. Martinon Tomo 4. Disp. 22. n. 86.
Quid P. Martinon.
pro casu proposito duas intentiones proponit, sed in illis unam esse debere prædominantem affirmat, & explicat, ratione cujus efficacia alterius impediatur: sufficit enim quòd hæreticus absolutè intendat conficere Sacramentum, quidquid sit de suo errore privato. Ut si habeat simul utramque intentionem, sed unam absolutam & efficacem conficiendi Sacramentum, quidquid sit de suo errore privato, sive illa præcedat, sive subsequatur. Et sic concludit: Si autem simul haberet utramque intentionem æqualem, nihil faceret, quia vellet facere impoßibile. Sic ille. Quis ergo in hac intentionum confusione explorare poterit ordinem, quem inter se intentiones prædictæ custodiunt? Manet ergo valde incerta Sacramenti confectio, unde succedit Auctoris ejusdem prudentissimum monitum nu. 33. ubi sic ait: In casu autem, in quo rationabiliter dubitatur de valore Baptismi non est expectanda revelatio, sed prospiciendum saluti hominum, propter quos Sacramenta sunt instituta; & potiùs exponenda sunt periculo nullitatis, quàm anima periculo damnationis. Sic doctus Pater.
1159
*Omitto alios, in quibus præfatis
Resolutio dubij propositi.
similia, & juxta illa videtur comperta in casu proposito resolutio, quòd scilicet conversi Angli baptizandi sub conditione sint, quandoquidem non apparet firmum aliquid, quod elidere possit, si non penitus violentam, verosimilem tandem præsumptionem. Quòd si illi renuant, eo quòd seipsos ritè baptizatos censeant, & rebaptizationem in nationis BritannicęBritannicæ infamiāinfamiæ cedere conquerantur: poterit quidem Baptismus omitti, cùm illi ad actus contritionis & Dei amoris super omnia valeant excitari. Pro quo & conducere potest id, quod de opinione probabili circa Baptismum n. 1152. est dictum, ut suus etiam relinquatur locus judicio doctorum Patrum Coninck & Herincx. Ubi illud
tantùm pro coronide addendum, videri scilicet juxta dicti vix posse locum habere decisionem Concilij Tridentini, de qua n. 1153. circa valorem Baptismi ab hæreticis collati. Cùm enim dicatur necessarium esse ut habeant intentionem faciendi, quod facit Ecclesia: neque tale aliquid illi cogitent, sed ipsam insatiabili odio prosequantur, qui stare possit præfatus Canon, contra hæreticos postremorum temporum ordinatus? Ad quod quidem dicendum revera stare posse ut hæretici sint modo prædicto operantes, qui Romanæ Ecclesiæ fateantur se usum amplecti, neque in hoc velle ab ipsa discordare, verum Baptismi Sacramentum, & nonnulla alia, si non omnia, à Christo instituta confitentes. Deinde possunt velle Sacramenta conficere uti à Christo instituta, nihil substātialesubstantiale subtrahentes, & de Romana Ecclesia nihil cogitantes. Cumq́ue Ecclesia Romana ita Sacramenta administret sicut à Christo instituta sunt, eo ipso saltem implicitè censentur juxta Romanæ Ecclesiæ intentionem operari. Prætereà, multi sunt hæretici, (ut ex fide
Notanda doctrina.
libus habetur testibus) qui opinativè erga religionem se fatentur procedere: quia sicut inter Catholicos sùnt diversæ scholæ Thomistarum, Scotistarum, Nominalium, & sic aliorum, qui probabilibus principijs innituntur, ita etiam existimant illi in materia religionis agi posse, ut quisque eam amplectatur sectam, quæ probabilis suo judicio videatur. Unde & Catholicos non damnant, quia & illos probabiliter sentire fatentur, & posse consequenter sua in religione salvari, de quo à Nobis dictum aliàs, & statim apparet absurditas talis assertionis: Christus enim opiniones non docuit, sed firmissimas veritates, quæ ad nos magisterio Scripturæ sacræ, & traditione illibatæ devenerunt, sin minus Ecclesia perijsset, contra quam tamen Christus non prævalituras inferni portas proclamavit. Quòd si circa illas dubia aliqua, earum firmitate constante, oriantur, id mirum non est, unde neque quòd opinionum varietas misceatur: id siquidem in omnibus scientijs accidit, in quibus certa principia cùm sint, |
p. 410
opinionum tamen diversitate certatur. Juxta hæreticos ergo hujusmodi facile intelligere possumus quomodo cum intentione faciendi quod facit Ecclesia procedant: cùm enim id, quod illa circa Sacramenta tradit, probabile existiment, quando ad illa conficienda procedunt, stat rectè illud, quod ex P. Martinone & alijs, nuper dicebamus, per intentionem scilicet prædominantem velle id facere, quod Christus instituit, quidquid sit de suo errore privato. Cùm enim opinio formidinem partis adversæ contineat, consequenter ita debent in foro animæ protestari, Quidquid de mea opinione sit. Et quòd multi ex illis non ita ut veteres, à sensu Ecclesiæ sint alieni, eruditè ostendit Dom. Caramuel in Theologia fundamentali n. 166. & 167. Pro quibus hæc satis.
§. VI.

§. VI.

Circa Sacramentum Confirmationis. Ad Cap. 9. & Additionum n. 16. & 17. & n. 261. & 262.
1160
*DIctum etiam de illo in Auctario To
mo 1. & 2. & quòd possit à Pontifice illius administratio simplici Sacerdoti committi uti certissimum stabilitum. Circa quod tamen Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Resolut. 201. n. 7. ita scribit: El ordinario Ministro de este Sacramento, como consta del Concilio Tridentino Sess. 7. Cap. 3. solamente es el Obispo. Si por comißion ò delegacion del Pontifice, lo pueda
Mag. Acacius de Velasco.
ser qualquiera Sacerdote, es dudoso entre los Dotores. Y aunque del mismo Derecho consta (Cap. Pervenit. dist. 95.) que Gregorio Magno concediò à los Presbyteros de Sardinia, que à falta de Obispo pudiesen ministrar este Sacramento, y se dice que Gregorio XIII. como dice Filliucio (Tract. 3. c. 2. n. 16.) dispensò con un Sacerdote en la India, por lo qual comunmente son de este parecer los Theologos siguiendo à S. Thomas (3. p. q. 72. arti. 11. ad 1.) Sic ille, cujus ratio quo ad sensum claudicat, ut est ex tenore perspicuum. Neque admittendus quatenus id, quod est ita certum, ut sint qui de fide esse censeant, in dubium revocat, cùm aliàs statuat in Jure haberi D. Gregorij concessionem, quem est Gregorius alter imitatus, quibus & addere poterat alios à Nobis adductos, ac præscrtimpræsertim Eugenium IV. in Concilio Florentino testimonium irrefragabile perhibentem. Non ergo licet de veritate hujusmodi dubitare, pro quo & Fr. Angelus Petriaca In Turri David Lib. 8. Disput. Vnica & 6. de Sacram. Confirmationis Conclus. 3.
1161
*Sicut autem circa dogma præfatum
dubitari nequit, ita neque circa aliud stans pro Episcoporum impotentia circa hujusmodi commissionem, quam tamen negavit Ledesma, ut affirmat citatus Mag. Acacius nu. 8. sic habens in margine Ledesma, quem refert Filliucius, ubi suprà. Est autem suprà ut vidimus juxta ejusdem citationem, ubi per errorem est n. 16. pro 26. & id, de quo agimus, non n. 26. sed 28. Ubi neque ipse refert directè à se visum, sed Referatur ait: refertur autem, & exactè illius explicatur sententia à P. Suarez Tomo 3. in 3. p. Disput. 36. Sect. 2. Vers. Secunda pars, ubi sic
P. Suarez.
habet: Contra hanc verò partem sentit Ledesma hic quamvis enim nobiscum doceat nunc de facto non posse Episcopos committere hoc ministerium simplicibus Sacerdotibus in suis Episcopatibus, quia hoc est eis à Summo Pontifice prohibitum: existimat tamen posse id facere stando in solo jure divino seclusa prohibitione Pontificis: quia tantam habet potestatem Episcopus in sua Provincia, quantam Papa in toto orbe. Sic ille: qui eum graviter deceptum asserit, & illius fundamentum esse nimis falsum & improbabile, de quo & Nos alibi, unde & citatus Scriptor sic etiam protulit: Pero engañose dicho Dotor, chariorem habens
M. Acacius cum laude notatus.
veritatem, quàm Platonem. Negari tamen nequit secluso illo fundamento, quod nimiùm probat, & ideò nihil, Mag. Ledesmæ sententiam non eam mereri censuram, quàm si absolutè potestatem in Episcopo ad effectum prædictum affirmaret, sub qua suppositione illum & refert & impugnat præfatus Mag. Acacius. In quo mirari juvat ad citationem remotam in P. Filliucio confugisse, cùm habuerit obviam, proximam, & directam in P. Suarez, quem est legisse compertum, ut constat ex clausula ex codem posita n. 1. licet ad Sectionem 1. pertineat. Quæ quidem adnotasse opportunum ratus, ob eam, quæ scriptis debetur fides, cùm aliàs Auctorem etsi vulgari scribentem lingua, supra vulgarem judicem æstimatione dignissimum, plus veritati quàm domesticis lucubratoribus militantem, & propter egregiam sapientiam, ac religiosam probitatem ad Pontificias infulas sublimatum.
1162
*Circa materiam hujus Sacramenti,
Objectio ex raritate balsami.
quod ad balsamum spectat: objiciunt hæretici apud Fr. Angelum Petriacam suprà id quod est apud Scriptorem obvium, illud scilicet non esse materiam, nec esse potuisse Confirmationis, ob illius raritatem, cùm scribat Plinius Lib. 12. Cap. 25. in duobus tantùm hortis Iudææ nasci solitum, qui jam vastati sunt: neque potest suppleri artificioso balsamo, sicut nec aqua Baptismi artificiosa aqua, nec vinum EucharisticũEucharisticum artificioso vino. Ad quod quidem sic ille respondet, & est Octava Objectio: Respondeo
Fr. Angelus Petriaca.
non deesse balsamum naturale in Indijs, & defacto semper ex illis partibus ab Orientalibus habitum fuit, & ab Orientalibus Occidentales obtinuerunt, & nunc talis liquoris adest copia, & licet aliquantum à priori differre videatur, tamen utrumque verum est balsamum, & qui balsamum posuit materiam Confirmationis Deus optimè noverat illud numquàm in Ecclesia defuturum Plinius autem in suis historijs multa, quæ falsa sunt, scripsit, & quæ de balsamo narrat, inter ea sunt connumeranda. Hæc ille, qui ut objectionem dilueret, non opus habuit Pliniana castigatione: siquidem ex eo, quòd de divina Christi providentia erga Sacramentum à se institutum protulit, legitimè potuit fieri satis objectioni. Ex Plinio etiam in eodem loco multiplicatio habetur comperta, dum de Roma loquitur, in quam
Plinius.
balsami arbores advectæ. Sic enim ibi: Quippe viti similior est quàm myrto. Malleolis seri dicitur, |
p. 411
nuper vincta ut vitis, & implet colles vinearum modò, quæ sine adminiculis se ipsæ sustinent. Et post pauca: Seritq́ue nunc eam Fiscus: nec unquàm fuit numerosior aut procerior. Sic ille. Cui non dissimilia quoad raritatem in Judæa, testis domesticus tradit Lib. 15. antiquitatum Cap. 5. dicens apud Jerichuntem tantùm nasci. Et
Philo Iudaus.
propagationem in Ægyptum peractam. Et in Babylonem à Cleopatra Lib. 1. de Bello Iudaico Cap. 5. in Arabia etiam Felice, alibiq́ue copiosè proveniri antiqui testantur Auctores, pro quo videri potest P. Oliverius Bonartius in Ecclesiastici Caput 24. v. 21. & alij ex recentioribus eruditi Interpretes.
1163
*An morituri infantes confirmari
queant disquirunt Scriptores, & specialiter P. Layman Tomo 2. Lib. 5. Sect. 3. Cap. 5. Quæst. 3. & quærit ille de constitutis in mortis articulo. Ubi quidem non videtur esse difficultas, quia multi in periculo constituti, evadere illud possunt, quod & sæpè contingit. Resolutio autem etiam de certò morituris procedit, & est affirmativa cum D. Thoma, D. Bonaventura, & Alensi, quos adducit. Pro quo tamen est difficultas ex ijs, quæ docet P. Suarez Disp. 35. Vers. Ex qua conclusione, quod scilicet omnis baptizatus est capax Confirmationis, ubi sibi objicit non omnes esse aptos ad spiritualem pugnam, ad quam per se primò hoc Sacramentum ordinatur, & respondet: omnes esse aptos ut
P. Suarez.
armentur ad pugnam, & ut confirmentur per characterem in milites Christi, & perfectionem gratiæ habitualis recipiant, ratione cujus habeant paratum auxilium pro tempore opportuno: non enim oportet ut in actu secundo statim detur, neque enim adultis omnibus semper datur, ut per se constat. Sic ille. Atqui pro infante statim morituro verificari prædicta nequeunt, qui non solùm in actu secundo, sed etiam in actu primo non habent paratũparatum auxilium, unde neque armari ut milites Christi possunt. Ad quod quidem responderi potest ex P. Layman non obstare quòd num
P. Layman.
quàm spiritualiter militaturi sint, id enim per accidens est: atque sine actuali pugna ad præmium & gloriam cælestem pervenire possunt, se cundùm proportionem gratiæ illis à Deo in hac vita collatæ. Quod est quidem rectè dictum: licet revera non videatur plenè satisfacere, nam multa contingere per accidens possunt, ratione quorum effectus Sacramentorum, immò & Sacramenta ipsa possunt impediri. Non videtur ergo res ista penitus expedita. Nihilominùs circa Indicos infantes poterit non semel ad praxim advocari. Solent enim matres illos dicto modo in extremis positos ad suscipiendam Confirmationem adducere, dum Episcopi in eorum oppidis hujusmodi Sacra
Monitum pro Episcopis.
mentum administrant. Quid autem circa alios oporteret præstare, ex Epistola Innocentij I. ad Decentium I. exploratum habetur, sic enim ibi:
S. Innocentius I.
Episcopi, occupationibus alijs impediti, ad omnes languidos ire non possunt; ceterùm si Episcopus aut potest, aut dignum ducit aliquem à se visitandum, & benedicere, & tangere Chrismate, sine cunctatione potest. Sic Divus Pontifex. Esset ergo valde Episcopis gloriosum, si Confirmationem morituris infantibus in parentum domibus ministrarent: quod tamen usus non habet: nec video cur non dignum judicare possint id, quod est eorum adeò proprium dignitati. Licet autem Divus Innocentius ipsorum id videatur arbitrio relinquere, dum ait, Si dignum ducit, ideò equidem ita dispositum, quia omnium diœcesanorum domus idoneæ non sunt, ut ad illas venire oporteat Episcopum: quando autem tales fuerint, cur non veniat opportunè admonitus, ne magno illo gratiæ auctario priventur infantes, & consequenter gloriæ, quod illi constat respondere? & in oppidis quidem Indorum inquirere Episcopi debent an sint aliqui nondum confirmati, qui ægritudine ne in Ecclesiam venire valeant, præpediantur. Et ad hos quidem iturum illum, & Confirmationem impensurum, videtur attenta ipsius obligatione muneri genuina perspicuum. Conferendum viaticum quis dubitet, etiamsi infirmus vilissimo & sordido in tugurio decumbet. Et dedignabitur Episcopus in eum introire locum, in quem introire dignatur Christus, Princeps Pa
1. Pet. 5. v. 4. & 2. v. 25.
storum? 1. Pet. 5. v. 4. cùm & illi conversi ad Episcopum & Pastorem animarum nostrarum? Ibid. 2. vers. 25. Meritò hic illud ipse resumat, quod aliàs interrogatione subjuncta: Quò ego
Ioan. 8. v. 21.
vado vos non potestis venire? Joan. 8. v. 21. Sed nos ad alia veniamus.
§. VII.

§. VII.

Circa Privilegia pro SS. Eucharistiæ Sacramento. Circa Cap. 10. & in Additionibus nu. 18. & seqq. & 269. & seqq. & Tom. 1. 2. & 3. Auctarij V. Indices.
1164
*POsse Indis Eucharistiam ministrari
Circa Communionem Paschalem.
etiam in die Paschatis, & sic illos adimplere Ecclesiæ præceptum virtute privilegij Pauli IV. verosimiliter comprobatum. Ubi quod de Pio V. dictum, majus jam pondus auctoritatis continet, cùm illum ad publicum in Ecclesia cultum subvectum videamus. Adductum etiam pro eodem Breve Innocentij X. primum Paschatis diem prohibentis, si ita Ordinarij velint. Quam limitationem pro Indis non obstare efficaciter demonstratum. Quod autem nec id commodare alijs queat, affirmat & probat Fr. Bruno Chassaing de Privilegijs Regularium Parte 2. Tract. 8. Cap. 2. Proposit. 6. Ait enim Constitutionem dictam esse tantùm confirmationem decreti Congregationis Cardinalium, ac proptereà nihil aliud operari præter id, quod tale decretum operatur: quod cùm nullum alium effectum habeat, nisi illum, quem habet sententia Doctorum (quod alibi ab ipso probatum, scilicet Tract. 1. Cap. 1. Pro
posit. 3.) Cumq́ue alij Doctores non mediocris litteraturæ & famæ in privilegio fundati evidenti existiment posse stare contrarium, & Regulares in ejus possessione sint, melior est eorum conditio. Secundò, inquit Constitutionem tantùm habere vim sententiæ circa administra|
p. 412
tionem Sacramenti Pœnitentiæ, de quo Pontifex interrogatus. Et quod circa Communionem additum, contra inauditam partem fuisse, nec posse tollere jus acquisitum, juxta Communes regulas Cancellariæ, & præsertim Urbam VIII. quo vivente scribebat Auctor, & erat illius Pœnitentiarius in Basilica Lateranensi. Sic cùm discurrat præfatus Scriptor, ejus quidem est laudandus zelus, dum pro Regularibus hoc loco, sicut in multis alijs, subtiliter & ingeniosè decertat: sed quidem solidiora in illo docti complures etiam Religiosi desiderant, de quo & Nos alibi.
1165
*Circa prædictas autem responsio
nes loquendo; Prima de Cardinalium Declarationibus sufficienter publicatis & interposita Pontificia confirmatione & mandato circa observantiam vim legis non habere, nec obligationem inducere, ab Auctore defenditur citato loco Tract. 1. Quòd autem & aliæ, ex eo facilè intelligendum venit, quod & ille uti certum statuit, præsertim pro Gallia, quamvis pro illa etiam sub priori consideratione videatur stare repulsa. Ait enim clausulas mandatum præ se ferentes non proptereà adjici, quòd decreta, quæ simpliciter doctrinalia sunt, leges aut Canones fiant, sed ut in statu doctrinali remanentia, majori cum reverentia & firmitate recipiantur, & observentur. Quemadmodum approbationes & confirmationes doctrinæ Sanctorum Augustini, Thomæ & Bonaventuræ à pluribus Pontificibus factæ, non illi dedederunt vim legis, sed eam magis acceptabilem Dei Ecclesiæ reddiderunt. Similia etiam tradit Verricelli in qq. moral. Tract. 2. q 6. nu. 21. quos cum adducat Diana Parte. 11. Tract. 2. Resolut. 42. sicut & non nullos alios ita concludit in fine: Tu verò, amice lector, inter pug
Vt illi reluctetur Diana.
nantes Doctorum sententias quoad præsentem difficultatem, illam sequere, quæ magis auctoritati sacræ Congregationis favet, & revera mihi omnino displicet opinio Bruni & Verricelli de Declarationibus Cardinalium verbo facto cum Sanctißimo. Sic ille, qui idem profert Tractatu 8. Resol. 53. post adductos Bossij & P. Dicastilli sententias, desiderium expromens suum ut res hæc momenti tanti magis clarè à Sede Apostolica statuatur. Quem & Nos adducimus infrà Titulo 18. n. 66. indicantes etiam neque Nobis placere, ut ad negationem auctoritatis identidem, dum Declarationes dictæ interveniunt, confugiatur.
1166
*Et quidem ubi Congregationum
Roboratur impugnatio.
sacrarum Declarationes cum debitis requisitis procedunt, & Pontificia intercedit auctoritas, vim obligandi habere non videtur quomodo possit in dubium revocari. Sic enim Decretum circa celebrationem Missarum obligatorium à suo exordio fuisse irrefragabilis veritas est, ut constat ex damnatis Propositionibus Alexandri VII. ordine 8. & 9. Sic enim ibi: Duplicatum stipendium potest Sacerdos pro eadem
Missa licitè accipere, applicando petenti partem etiam specialißimam fructus ipsimet celebranti correspondentem, idque post Decretum Vrbani VIII. Item. Post Decretum Vrbani VIII. potest Sacerdos, cui Missæ celebrandæ traduntur, per alium satisfacere, collato illi minori stipendio, alia parte stipendij sibi retenta. Quod quidem Decretum in Congregatione Sacræ Romanæ Inquisitionis dispositum accedente Pontificia determinatione prodivit; cùm Decretum Urbani à S. Congregatione Cardinalium Concilij Tridentini Interpretem promanarit, & auctoritate Pontificis omnimodam acceperit firmitatem. Quod etiam in Brevi Innocentij X. videre licet, ejusdem enim Congregationis interventione prolatum. Neque in illo specialius aliquid occurrit quàm in alijs similiter editis, ut non integra illis fides, & observantia debeatur. Et durissimum sanè est, dicente Pontifice suo Decreto apponere Inviolabilis Apostolicæ firmitatis robur, & se velle ab omnibus observari, nihil ex clausulis adeò robustis resultare, quod momenti considerabilis sit, & quod post illud ita res suo in statu maneant, ac si tale decretum minimè prodijsset. Cùm supponamus omne id habere, quod ab Urbano VIII. est constitutum, cujus Decretum habet Diana Resolut. 66. citata. Et quod aliàs pro legum Ecclesiasticarum obligatione est generaliter necessarium. Quod in Societate nostra specialiter observandum, quæ Pontificiæ Sedi speciali se vinculo adstrictam gloriatur.
1167
*Jam quod ad responsionem secun
Responsio alia profligata.
dam attinet de parte inaudita, & salvo jure quæsito, non plus in illa ponderis invenitur. Unde enim constat partem Regularium inauditam? cùm in rebus minoris momenti, quando de privilegijs agitur, soleat Religionis Procurator advocari, & eo audito procedi: neque præsumi debeat sine Juris observantia negotia ista considerationis tantæ tractari. Cùm aliàs dispositio præfata favorabilis magna ex parte appareat, quòd scilicet obligatio communionis Paschalis possit in Ecclesijs Regularium adimpleri, solumq́;solumque primum Paschæ diem posse ab Ordinarijs, si voluerint prohiberi. Id autem quod ad jus quæsitum spectat, posset quidem meritò pro defensione produci, si ita esset, quod asseritur, scilicet illud esse evidens; non esse autem tale constat ex quamplurimis non mediocris litteraturæ & famæ, ut Auctor de suis loquitur, quibus minimè illi veniunt exæquandi, ut videri potest apud Dianam Parte 9. Tract. 9. Resolut. 27. apud quem Patres Suarez, Vasquez, Coninck, Layman, Sanchez, Fagundez, Palaus, Lessius, Persiccus, Amicus, & prætereà Miranda, Bonacina, Lezana, & Diana ipse, quibus addi alij plures possent: & specialius Guiniparus Disput. 4. Quæst. 2. & 3. quibus jus præfatum minimè evidens, immò neque verosimile videtur: unde & sequitur potuisse Pontificem, & ejus auctoritate Congregationem, id quod vidimus, pronuntiare. Simus ergo moderatione dicta contenti, cùm insuper de re agamus, ex qua, si juxta insinuatam Pontificis mentem praxim sinamus decurrere, nihil profectò molestiæ videtur accrescere, sed levaminis potiùs, si & ad illud accedat litigiorum cum Ordinarijs devitatio, pro qua ij, qui privilegiorum sunt acerrimi defensores, monitores etiam prudentissimi comperiuntur.
p. 413
1168
*Num. 224. privilegium adductum,
ut Indi possint sine Communione Jubilæorum gratias comparare. Cui in Additionibus respondet n. 270. ubi circa P. Verricelli, sicut in antecedentibus & sequentibus, & sic scriptum: Conceßionis Pauli V. mentionem subdit ad
Error apud Verricellum.
instantiam Regis nostri Philippi III. ut Indi sine communione valeant Iubilæa & gratias alias sola præmissa Confeßione lucrari: atque hujus Pontificij Brevis mentionem fieri in Secundo Concilio Limensi. In quo est lapsus manifestus: Concilium enim secundum ante natum Philippum est celebratum, sicut & potiori ratione ante Pauli V. creationem. Hæc ibi. Nec tamen propter dicta existimandum est privilegium aliquod extare ad effectum dictum à præfato Rege impetratum à Pontifice alio; sed ab Auctore citato Pium IV. pro Paulo V. & Philippum II. non III. ponere debuisse, ut constat ex dictis n. 225. Ubi typographo nequit error adscribi, excusationi autem fortè esse potuit Auctori ita se apud D. Solorzanum legisse, sic enim ille Tomo 2. Lib. 1. Cap. 27. nu. 91. Vnde Lectorem ad eos
Et apud D. Solorzanum.
remisisse contentus adjicio Paulum V. f. r. ad instantiam Catholici Regis nostri Philippi Tertij Breve quoddam expedijsse, ut Indi Iubilæa & alias gratias, & Indulgentias solo Pœnitentiæ Sacramento priùs ritè peracto lucrari, & consequi possent. Cujus Brevis fit mentio in quadam schedula Matriti 22. Februarij 1613. ad Marchionem Montis-clarium Peruanum Proregem directa, & apud Remesalium in Historia Guatemalensi lib. 9. Cap. 18. & Concilium Limense 2. par. 2. Cap. 95. Sic ille: qui in Politica attentiùs circa hæc scripsit Lib. 2. Cap. 29. pag. 240. Col. 1. Vers. Y remitiendome, ubi post memoratam conces
A quo & correctus.
sionem sic subdit: Del qual Breve se haze mencion en una Cedula Real, y por Fr. Antonio Remesal, y antes tenia advertido lo mesmo del dicho Concilio Limense II. refiriendo averlo tambien concedido Pio IV. &c.

Circa Altare portatile.

1169
*NVm. 230. ubi sic dicitur: Alia au
tem de Episcopis hujusmodi facultatem non habentibus &c. error extat adjectione particulæ Non, ut constat ex facultate Pontificia, de qua nu. 229. Quo præjecto difficultas nuper occurrit an Superior laicus Fratrum B. Joannis Dei, dum visitat Provinciam, possit secum Religiosum Sacerdotem, pro quibus certa cum limitatione indulta concessio, uti Capellanum ducere, qui & possit in Altari portatili celebrare. Ubi supponendum est privilegium communicationis, de quo dictum in Additionibus nu. 8. Juxta quam videtur procedere id, de quo agitur, non esse denegandum, quia Sacerdotes dicti veri Religiosi hujusmodi Religiosis sunt, & cùm sint dignitate majores, non videtur cur debeant ejusdem esse conditionis, & adeò favorabili communicatione privari. Et quidem quoad ea, quæ sine privilegio licent, de quibus dictum, dubitari nequit, cùm esse non deceat conditionis pejoris, respectu sæcularium Sacerdotum. Quòd autem ratione Religiosi status addatur aliquid ampliùs, valde videtur consonum rationi. Unde etsi amplius non liceat, poterit Superior dictus esse sua sorte venerandi Capellani, sibiq́ue subditi associatione contentus. Et quidem ut in hac parte privilegij communicatio non sit, ex eo videtur probari posse, quòd præcipuum hujus Religionis corpus ex Fratribus laicis coalescat, unde & illi directè communicatio privilegiorum censetur impensa: Sacerdotes autem ex primaria institutione non sunt, unde neque ad gubernationem admittuntur, & cum magna, ut dictum, moderatione: unde & ijs tantùm privilegijs uti poterunt, quibus & alij, non tamen alijs, quæ ad ipsorum statum non videntur pertinere, juxta quem pro assistentia, tantùm in hospitalibus admissi comperiuntur. Unde & non sine aliquo scrupulo videtur stare posse, ut Superior dictus visitaturus Provinciam secum ducat Capellanum, quandoquidem pro assistentia dicta tantùm permittuntur. Ex quo & videtur privilegij usus neutiquam admittendus, quia non currit communicatio, nisi conformis sit futurus usus observantiæ regulari, ut Scriptores generatim advertunt, & de quo Cap. 7. nu. 154. & 162. ubi illud ex Cap.
Cap. Tuorum de privilegijs.
Tuorum de privilegijs: Quia privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate. Ex quo & fit neque pręsumi posse pro actionibus, in quibus abusus committitur, concessam potestatem. Quæ quidem non levia neque contemnenda apparent, unde & opportunius videtur, si Superior præfatus ea, quam diximus sit moderatione contentus, si Sacerdotem adducat secum pro domo aliqua ex ijs, quæ ad eum spectant designatum: nam eumdem in profectione & reditu, pro quibus longum temporis insumendum spatium, secum habere, sine detrimento hospitalis, ad quod spectabat ille, stare nequit: sicut neque Sacerdotum numerus supervacuus: quamquàm aliqui supra domorum numerum sint futuri, ut pro morituris, aut penitus impeditis possint deservire. In quo quidem cum magna debent consideratione se gerere: dum enim minimè necessarij, Episcopis deceptis, promoventur, titulus promotionis deficit, & quàm id grave sit, ac inconvenientibus obnoxium, manifestius est, quàm ut in eo comprobando immorari debeamus. Cùm sint aliàs apud ipsos pœnæ gravissimæ pro ijs, qui modis indebitis ad Sacros Ordines promoventur, qui & ad statum laicalem ipsis propriũproprium rediguntur. Neq;Neque ex titulo paupertatis est petenda securitas, licet illam voveat Religiosus Sacerdos, de quo est sermo, quia non vovetur nisi ut alligata peculiari statui, qui respectus si auferatur, titulus remanet diminutus, unde ad effectum, pro quo Pontificia Sedes privilegium promotionis indulget, penitus insufficiens.

Circa horam celebrandi Missam.

1170
*PRivilegium omnium maximum cir
ca hoc, ut scilicet, post dimidiam noctem possint Religiosi, congrua occurrenti |
p. 414
caussa celebrare, quod ex bonis Auctoribus à Nobis adductum, admittit, & urget Fr. Bruno Chassaing de Privil. Regul. Parte 2. Tract. 8. C. 1. proposit. 2. ubi & alia refert non ita ampla. Sed illud pro PP. Minoribus à Leone X. concessum, ut commune Mendicantibus in harum Compendio contentum peculiare aliquid prępræ se fert, quod oportuit à præfato Scriptore, (ut & præstitit) explicari; sic enim ibi: Conceßit Fratri
Privilegium Leonis X.
bus Minoribus de observantia ut de licentia Superiorum poßint celebrare illicò post Matutinum, de æstate verò quando noctes sunt breviores, etiam ante Matutinum Chori vel infra, dummodò celebraturus illud per se, aut cum socio dixerit, prout consuetum est in Ordine cum Prima. Sic ibi. Circa quod cùm statim occurrat difficultas, eam sic Auctor elucidat: Verùm hæc difficultas facilè solvitur, si dicamus quòd poßunt dici Missæ ante Matutinum Chori omnino persolutumi potest enim illicò post mediam noctem Prima recitari, & statim inchoari Missa dum Matutinum persolvitur. Hæc ille, qui statim addit conditionem illam dicendi Matutinum cum Prima modò non esse
obligatoriam, cùm illa cessaverit obligatio, nec sit jam ex Jure, aut consuetudine pro præparatione ad Missam necessaria, quod tamen tunc temporis cùm esset in usu, Pontifex conveniens judicavit. Quod quidem doctè & consentaneè dictum, licet non sit defuturus, qui ex non adimpleta conditione circa privilegij legitimum usum moveat quæstionem. Cùm tamen probabilis sit explicatio dicta, ejus poterit beneficio scrupulus omnis propulsari. Et quidem in Concessione de consuetudine Ordinis dicendi Matutinum cum Prima, mentio inducitur, quæ tamen jam non extat, unde ad substantiam requisitæ conditionis præsertim attendendum. Cumq́ue Matutinum dici privatim possit non solùm ante mediam noctem, sed etiam ante illius initium si qualicumque hora competenti fuerit dictum, & Prima statim à media dicatur nocte, intentioni Pontificis videtur plenissimè factum satis.
1171
*Post præfata sic Auctor: Nec obji
ciendum hoc privilegium per Tridentinum Cap. Vnico Sess. 22. esse revocatum. Nam respondetur non revocare privilegia Regularium, ut probat optimè Rodericus Tomo 1. Quæst. 43. art. 55. & Miranda citans Suarium Tomo 2. q. 4. arti. 10. Conclus. 2. ut etiam in præcedenti Propositione diximus. Sic ille, qui præcedenti Propositione de Altari fuerat portatili locutus, quod à Concilio Tridentino minimè fuisse revocatum arbitratur, pro quo & amplissimum privilegiorum usum, quæ recenset, limitatione omni submota proponit, etiam in loco ubi dormiunt conjugati, à quo tamen Rodericus, quem ille citat, abhorret, gravissimo verborum pondere. Circa quod & videnda, quæ à Nobis dicta Tomo 1. Tract. 5. nu. 322. & hoc Capite n. 228. ubi moderatio commendata. Quòd autem privilegium dictum à Concilio Tridentino revocatum sit ex declaratione Gregorij XIII. habetur expressum in Concessione pro illo, de quo n. 226. & pro quo est Bulla specialis die
1. Octob. 1579, ubi sic Pontifex: Vsum Altaris viatici Societati vestræ à fel. record. Paulo Papa III. concessum, deinde à Concilio Tridentino universè sublatum &c. Quod autem ad Fr. Ludovicum de Miranda attinet, in loco ab Auctore citato errat toto cælo citatio, quia in Quæstione illa 4.
talis Articulus non est, neque in ijs, quæ continet, tale aliquid reperitur. Immò privilegia Regularium fuisse per Concilium revocata in ijs, quæ contraria Decretis illius sunt, tradit Tomo 1. Quæst. 46. Arti. 4. & Tomo 2. Quæst. 37. Arti. 10. per errorem 12. Ex quo forsitan ansam arripuit Auctor pro citatione præfata, eo quòd in eo cum alijs probet Regularium privilegia quoad Interdicti suspensionem in suis Festivitatibus nullatenus esse annullata & revocata: pro quo quidem peculiarem rationem extare commodè ab ipso, & citatis ab eodem doctis Scriptoribus, explicatur. Quia verò ex illis unus est Sayrus, ex eo forsitan æquivocatio accidit, ut Suarius pro Sayro fuerit usurpatus. Jam quod ad casum attinet, de quo in præsenti, circa horam celebrationis MissęMissæ, ex principio illo non revocatorum privilegiorum venit similiter adductum privilegium reprobandum, nisi alia suppetat pro illius persistentia ratio, quæ non affertur, præter dicta generaliter ab ipso, de non expressis Regularibus in derogatione, de quo dictum nu. 1145. & principium illud de jure quæsito nu. 1167. quæ quidem vidimus quàm parùm appareant conformia veritati. Verosimilius illud ex Tractatu 1. Cap. 2. ubi probat privilegia omnia Regularium à Sede Apostolica per diversos Pontifices sine adjecta limitatione Concilij Tridentini confirmata. Sed videndum an possit talis confirmatio cum proscriptione Alexandri VII. componi, de qua 1147. Quod scilicet Regula
res poßint in foro conscientiæ uti privilegijs suis, quæ sunt expreßè revocata per Concilium Tridentinum. Si enim confirmata sunt: ergo uti possunt, & si non possunt quod de Confirmatione asserit, à Pontifice repellitur uti carens fundamento. Neq;Neque dici potest confirmationem abrogare, id quod tenori Propositionis nec cōgruitcongruit; aliàs etiāetiam Propositio talis minimè digna censuris ante DecretũDecretum Pontificis deberet judicari, quandoquidem ante illud confirmatio suo in robore permanebat. Videtur ergo ita explicari
posse, ut Pontifex tantùm velit damnare PropositionẽPropositionem dictam, quatenus illius assertores volebant à Concilio non fuisse privilegia Regularium abrogata nisi pro foro externo, & ita in conscientiæ foro licitum esse illius usum sine nova alia concessione. An autẽautem ratione illius licitus esse queat, sive quia pro aliquibus stat illa expressa & directa, sive quia per communicationem, hoc ab ipso Doctorum sententijs relictum, cùm Pontificum liberalitatem nulla possit humana potentia coarctare. Est ergo hoc non inverosimile, unde & responsio ex hac parte ut non improbabilis potest sustineri.
1172
*Sed ut revera talis non sit, privile
gium aliud extat, cui nequit obstaculum præfatum apponi, cùm sit Gregorij XIII. & ita post privilegiorũprivilegiorum abrogationem à Tridentina Synodo constitutam: quod & exhibet præfatus Scriptor ex Compendio Hieronymiano, |
p. 415
& Sorbo pro Congregatione S. Justinæ, ut cùm fuerint in itinere constituti poßint Missas celebrare ante auroram, & post mediam noctem. Quod quidem potest generale censeri, quatenus pro celebratione adeò anticipata vix alia esse ratio possit, nisi quam potest itinerationis commoditas honestare. Ubi cùm concessio de constitutis in itinere sic procedat, videtur quæstioni relictus locus an inchoaturus iter possit ipsa nocte exitus uti privilegio, cùm de illo non videatur dici posse in itinere esse constitutum. Sed quidem affirmandum proculdubio id esse licitum, cùm pro nocte dicta sit ratio eadem, & sit certum sua in concessione velle Pontificem commoditati itineris connivere, quæ & in ipso esse potest exordio. Præterquam quòd cùm privilegium sit favorabile, debet amplè interpretari. Et is, qui tantoperè vigilat aggressurus iter, possit non absurdè dici jam in itinere constitutus, cùm sit in eo constitutus exordio, ex quo pro ipso adeò èex lecto festinus exurgit, & ita jam est in labore itineris constitutus. Quemadmodum qui post inchoatum iter Missam celebrat, non potest dici cum toto rigore in itinere constitutus, quandoquidem tunc iter non facit, quod tantum fieri dicitur ambulando. Non est ergo circa hoc cur hærere scrupulosiùs debeamus.
1173
*Jam quod ad tempus post meridiem
Circa tempus post meridiem.
spectat, privilegium Eugenij IV. pro dilatione usque ad horam nonam seu tertiam à Nobis adductum proponit & expendit, uti amplissimum & sine aliorum limitationibus citatus Scriptor Propositione 3. non multùm curans aliud pro Cœlestinis itinerantibus apud Joannem de la Cruz de Statu Relig. Lib. 2. Cap. 5. Dub. 6. Conclus. 2. à quodam Eugenio. Sed quidem hic Auctor non Eugenium aliquem privilegij agnoscit Auctorem, sed Quartum, ut est apud ipsum manifestum, cum ea tamen differentia, quæ apud illum extat, sic enim ibi: Eugenius Quartus Bulla 11. conceßit Benedictinis itineran
Duo privilegia Eugenij IV.
tibus, aut alia de caussa, posse Missas celebrare usque ad Nonam inclusivè, id est, intra tres horas post meridiem. Immò inter vivæ vocis Oracula absolutè concedit Minoribus posse Missam sine scrupulo celebrare usque ad Nonam. Sic ille. Idem ergo est Eugenius utriusque gratiæ dilargitor neque alius certè esse potuit, nam Eugenius Tertius ante Cœlestinorum floruit fundationem, ad quem extant scripti à D. Bernardo Libri de Consideratione, cujus & discipulus, & subditus. Quia verò posterius illud vivæ vocis oraculo constitit, nota circa illud difficultas insurgit, & videtur dicendum, cùm posteriùs vix addat aliquid, & sit quasi prioris declaratio, quasi & Bullatum censeri posse, licet diversæ sit Religioni concessum, ab eodem tamen Pontifice, qui non apparet verosimile voluisse Religiones dictas in eo esse dispares, quas adeò de Ecclesia bene meritas dignoscebat. Præter id, quod de Confirmatione absoluta privilegiorum affirmant plures Scriptores, qua & Oracula comprehensa, de quo in præsenti Capite nu. 219.
1174
*P. Pasqualigus de Sacrificio novæ
legis Quæst. 429. n. 1. ita scribit: Supponendum est Brunum Chassaing de Privileg. par. 1. tract. 8. cap. 1. proposit. 3. referre privilegium Eugenij IV. celebrandi usque ad horam nonam tamquàm absolutum, & se extendens ad omnes Sacerdotes. Quod tamen verum non est, quia se extendit solùm ad Sacerdotes in itinere constituti, (corrige Constitutos) aut alia ad hoc caussa subsistente, ut constat ex duplici Constitutione 58. & 63. hujus Pontificis relata in Bullario Caßinensi. Includie autem hoc privilegium totam horam nonam, atque adeò se extendit usque ad decimam exclusivè, ut ibidem observat idem Brunus. Sic ille. Circa quod
Non admittitur.
non videtur cur sit neganda fides Compendio Mendicantium, ex quo P. Brunus formalia verba desumpsit, cùm alia esse Eugenij Bulla potuerit non ad Cassinenses, sed ad Minores spectans, & ita à Scriptoribus ea non est limitatio communiter observata. Neque Brunus de hora decima locutus, sed de nona: re tamen vera id sibi voluit, quod ex eo refert Pasqualigus, quia locutus juxta Italiæ morem, in quo horæ non à media nocte, sed à diei initio decurrunt, unde tertia nostra est illis nona, & quarta est decima. Ex quo privilegij amplitudo dispicitur, siquidem intra illud spatium, quod à tertia ad quartam fluit, dici Missa potest. Sufficiat autem ut Missa intra dictum spatium inchoetur, licet post decimam aut quartam finiatur: juxta id, quod citatus Auctor tradit cum pluribus, quos adducit Quæst. 400. circa Missæ initium, scilicet non esse expectandum initium auroræ ut possit inchoari, sed sufficere, si in ipso initio auroræ adhuc duret: quia verificatur in aurora celebrari ratione partis essentialis aut integralis. Idem autem in casu videre est, de quo agimus, quia verissimè affirmari potest Missam hora nona celebrari. Pro quo P. Henao de Sacrificio Missæ Parte 2. Disp. 21. n. 23.
1175
*Et hic quidem Auctor ibidem n. 26.
sic habet post adducta privilegia Societatis: Porrò autem circa postpositionem Missæ, non est (quod sciam) facta generaliter in Societate communicatio aliorum privilegiorum, qualia sunt duo concessa Benedictinis, & præsertim Congregationi S. Iustinæ, ut queant ob caussam itineris, vel ob justam aliam, celebrare usque ad nonam inclusivè numeratam ex Solis ortu. Sic ille. Sed quidem quòd prædicta privilegia saltem pro Indijs debeant communicata censeri, ex eo probari potest quod à Nobis dictum præsenti Capite nu. 238. Neque videtur cur subtrahi communicatio debuerit in re ad commodum & consolationem Sociorum adeò congruenti, in qua & scrupulis submovendis consulitur, ut ex tenore constat apud Brunum suprà. Vsque ad horam nonam post meridiem sine scrupulo conscientiæ. Circa quod tamen P. Quintanadueñas Tomo 2. Singularium Tract. 5. Singul. 7. n. 6. inter illa, pro quibus Generalis communicatio requiritur, recenset facultatem ad postponendum officium, & ad celebrandum per horam ante auroram, & infra horam post meridiem. Et ita quidem quod ad posterius attinet habetur in Compendio communi, Verb. Missa §. 3. Sed quia primum illud de postpositione divini officij, quod habetur Verb. Horæ Canonicæ, omnibus itinerantibus conceditur, videri possunt & alia ad ipsorum |
p. 416
commodum spectantia etiam concessa, & ut ita sint quæ in Compendio disponuntur: illud modò peculiari ratione disquirimus, an sicut pręfatapræfata cum debita à Superioribus dependentia licent, usus etiam amplior dictorum privilegiorum à R. P. Generali videatur indultus, quamvis de illis in Compendijs mentio nulla inveniatur. Et ut communicatio præsumi possit quęquæ diximus videntur verosimiliter indicare. Pro quo & facit quod à Nobis est dictum Tomo 1.
Tit. 5. n. 316. & seqq. & in Additionibus num. 109. de privilegio Pij IV. concesso Canonicis Regularibus S. Salvatoris Lateranensis pro celebratione Missæ in Cameris infirmorum. Illius etenim quia fortè non fuerat habita notitia, in Compendio mentio nulla, quando autem habita, aut de illo attentiùs cogitatum, in eo jussum apponi. Et sine limitatione peculiari concessum, juxta dicta ibidem: quia non erat cur solatium illud infirmis benè meritis negaretur. Pro quo Pasqualigus suprà Quæst. 479. Ex quo & videtur in casu nostro posse discurri, ut de privilegijs consimilibus ad solatium, commodum, & securitatem conscientiæ, submotis scrupulis spectantibus, philosophari verosimiliter debeamus. Et quidem R. P. Generalis, cùm de usu præfati privilegij non satis convenienti fuisset admonitus, usum non est aversatus, etiamsi pro eo specialis communicatio non præcessisset, sed eum, qui in usu est excessum arbitratus.

Circa Vasorum sacrorum consecrationem.

1176
*DE illa n. 252. & seqq. & in Additio
nibus nu. 24. & 282. ac 283. & quod liceat ostensum non obstante declaratione sacræ Congregationis in caussa Episcopi Angelopolitani. Fuit autem & Prælatus alter, qui prohibitionem impetravit, de quo Dom. Villaroel Tomo 1. Gubernationis Ecclesiasticæ Quæst. 6. Arti. 11. nu. 8. ubi ejus tenorem adducit, juxta quem ad solas Diœceses Novi regni Granatensis & Limanam videtur extendi. Ex quibus non esse generalem indubitatum apparet. Quia enim pro Diœcesi priori obtenta, non est generalis judicata, nova addita supplicatio, ut ad Limanam protraheretur extensio: Ergo quia ultra Limanam non est facta extensio, pro alijs non est obligatoria judicanda. Ex quo & videtur fieri neque in prædictis obligationem urgere, quia defuncto Prælato, qui pro obtinenda prohibitione institit, non est ratio cur potiùs in prædictis Diœcesibus, quàm in alijs prohibitio debeat observari, quæ quidem ad Prælatum pro ea insistentem potuit peculiarem habere respectum, sicut de Angelopolitano dictum citato n. 283. Licet autem Dom. Villaroel videatur privilegiorum circa hoc vim jam cessasse, ex adjuncto discursu sentire, re tamen vera non vult eisdem penitus contraire, sic enim scribit, post adhibitum monitum erga Prælatos de moderatione, cum qua est omnibus in caussis, ea, de qua agebatur, præmissa, cum Religiosis procedendum, cùm in transgressione præcisorum jurium possit esse culpa lethalis: Digo esto porque aunque tengo por sin duda, que para la materia, de que tratamos,
Dom. Villaroel, ut obstet.
han ya espirado estos Privilegios, porque han cessado las cōquistasconquistas, y ay gran numero de Obispos. No es mi animo destruir sus privilegios: pero es mi intento que se sepa el estado en que oy està el negocio. Sic ille nu. 7. Suum ergo judicium, cùm proferat, aliorum tamen non intendit circa privilegium dictum sententiam improbare.
1177
*Et quidem quod in eadem Declara
Vnde veniat impugnandus.
tione asseritur de facultate benedicendi paramenta, aliaq́ue ornamenta Ecclesiastica, in quibus non adhibetur unctio sacra pro servitio propriorum Collegiorum tantùm, non videtur quomodo possit componi cum pluribus Pontificum concessionibus, de quibus Cardinalis Lugo in Adnotationibus pro Vivæ vocis Oraculis circa Verb. Benedicere post §. 11. & Nos nu. 260. juxta quas sine ullo scrupulo proceditur, unde & circa alia, de quibus ibidem, non est rationabile diverso agitari judicio, cùm prohibitio circa omnia pari verborum tenore in illa, unica clausula contenta dirigatur. Quod autem Dom. Villaroel privilegiorum hujusmodi finem cessare, ut vidimus, arbitretur, experimento potest convelli multiplici, ex quo necessitas redditur manifesta, vacant enim per annos multos Indiarum Ecclesiæ, & distantia diœcesum magna, valde est incommoda, ut ex una ad aliam debeant ornamenta & vasa sacra pro benedictionis gratia comportari. In casu autem illo, de quo præfatus Antistes, n. 6. missi ad ipsũipsum Calicis ab Episcopo Cuscensi ut
eũeum consecraret, quod fecisse abnuit, alius equidem verosimiliter annuisset iuxta dicta n. 259. ibi, quid si adsit, nec velit, aut nequeat, censendus nōnon adesse. &c. cùm fateatur aliàs Episcopum ægritudine laborasse, pro quo & ego possum testimonium perhibere; Cusci enim degebam, cùm hæc agerentur, ante annos quinquaginta, eramq́ue in Collegio nostro publicus Theologiæ professor, in qua etiamnunc discipulum ago, ut publicus esse magister possim, utinam dignè, utinam pro Dei gloria aliquantulùm promovenda, dum ad maiora, pro quibus suspiro, imbecillitatis obstaculis, non pertingo. Facit etiam contra Dom. Villaroelis existimationem iterata Pontificum sine interruptione concessio, vicennaria inquam: neque enim de veteribus privilegijs agimus, quibus antiquitas ob mutatum rerum statum vim potuit quadamtenus aut inflectere penitus, aut saltem tenuare. Fuerunt enim, & sunt, & erunt Indiæ inter primarias Pontificum curas, unde & in concessionibus suis prædecessorum suorum inhærere se vestigijs profitentur. Vt videri potest in Bulla Pauli V. quæ incipit Animarum saluti, quem imitati alij. Indiæ ergo non minùs providam & benignam indulgentiam illorum promerentur. Et quidem ad præfatam providentiam spectat, id concedere nostris his temporibus, quod in superioribus non ita fuerat constitutum, hoc ipso in genere, de quo agimus; siquidem in facultatibus peculiaribus pro Episcopis Indiarum id habetur, quod videre in præsenti Titulo possumus. n. 208. ut sede vacante delegati sint, quibus auctoritate |
p. 417
Apostolica facultas conceditur in casu neceßitatis
consecrandi Calices, Patenas, & Altaria portatilia sacris oleis, ab Episcopo tamen benedictis. Cùm ergo facultas talis ad Clericos possit sæculares devenire: an non de benignitate est Pontificia rationabiliter præsumendum, in necessitate simili Religiosos deterioris conditionis esse minimè volituram, tantoperè in negotio conversionis, & promotione Christiani status benemeritos, atque uti tales ab ipsa sæpissimè collaudatos? Ubi licet objicere quispiam posset, stante privilegio dicto apud Nos, non videri cur delegati alij Sede vacante designari debeant pro hujusmodi functione, ac proptereà supponi illam minimè illis esse concessam. Ad id ritè responderi potest Romæ non posse constare quibus in partibus Religiosi resideant, neque qualis apud eos usus privilegij vigeat, & ideò ad certa & secura providentiam Pontificiam oportuit collimare.
1178
*Nec prætereundum id quod habet Herincx Tomo 4. Tract. 3 Disput. 8. nu. 144. ubi ita scribit, agens de Campanarum consecratione: Admittit idem Barbosa suprà simplicem be
nedictionem (in qua videlicet omitteretur Chrisma) posse ab Episcopis delegari. Eademque consequenter competit Prælatis Mendicantium, prout ijsdem competit facultas benedicendi ipsasmet Ecclesias sacrorum Ordinum, & quævis alia, in quibus non intervenit Chrisma Immò in Belgio delegātdelegant Episcopi Decanis ruralibus, alijsaliijsque Sacerdotibus consecrationem Campanarum: cujus formula, in qua etiam fit mentio Chrismatis, describitur in ipso Pastorali Mechliniensi, in quo alioquin sola Pastoralia sunt posita. Quorum proinde opinione usus iste Chrismatis videretur non ita esse reservatus Ordini Episcopali, uti nec reservata est unctio in vertice, quæ fit cum Chrismate à Parochis. Sic ille. Ex quo quidem mirum non videri debet, si circa ea, de quibus egimus, usus sit Chrismatis Indicis PręlatisPrælatis concessus, ubi major necessitas foveatur. Et quod de Campanis dictum posse pro Indijs etiam ad usum adscisci videtur consequenter admittendum, si videlicet Episcopi consecrare eas nolint; & cum eorum beneplacito Religiosi consecrationis laborem amplectantur. Ratione enim consecrationis speciale aliquid haberi ad effectus Christiano populo salutares ex ritu consecrationis constat, & eruditè ostendit Dom. Barbosa in Votis decisivis & consultivis Lib. 3. voto 102. nu. 25. Ubi dubitari potest circa probabilitatem delegationis dictæ, an Sede vacante possit illa stare, Capitulo conferente. Circa quod videtur affirmativè respondendum, ijs suppositis, quæ circa Capituli potestatem apud graves Scriptores occurrunt. Et sit apud illos statum & firmum succedere cum plenitudine jurisdictionis, ijs exceptis, pro quibus est speciale aliquid constitutum, inter quæ non potest, quod ad præsentem caussam attinet, inveniri. Neque enim ex eo quòd potestas consecrandi in Capitulo non extet, inferri impotentia delegationis valet, siquidem Episcopus non consecratus id præstare potest, sicut ad alia, in quibus sacra est unctio futura, & præsertim in Sacris Ordinibus, pro quibus & Prælati Regulares, juxta Decretum Clementis VIII. quod adducit Dom. Barbosa de potest. Episcopi Allegat. 7. n. 28. Pro Episcopo autem non consecrato, gubernationem tamen Ecclesiæ penitus assumente, videnda, quæ habentur Tit. 13. Cap. 3. Quæ quidem licet verosimilia appareant, in casus tamen contingentia moderatio est semper pacis mater veneranda & secura servanda, ne plusquàm oporteat Campanarum sonitus audiatur.
1179
*Illud circa ea, in quibus non adhibenda unctio ex P. Herincx nu. 142. adjecisse præstat, ut ea, quæ ad præsens Caput spectant, cum benedictionibus terminentur, sic enim ibi: Plures tamen contendunt præfatos non posse
illa benedicere pro alienis usibus, seu Ecclesijs, prout nonnulla privilegia sonare videntur. Alij multi oppositum existimant, quibus favet quotidiana praxis, saltem his in locis. Sic ille, nonnulla statim privilegia adducens, & speciale illud, de quo in Compendio Communi Verb. Benedicere §. 3. quod eodem citato Compendio, recenset & explicat in ordine ad Sui Ordinis Religiosos. Licet autem illud fuerit vivæ vocis oraculo, sed ita de illo loquitur ac si id non videatur obstare, & pro ampliori securitate privilegij alterius Bonifacij IX. inserit mentionem. Et quidem cùm de quotidiana testetur praxi, vivęvivæ vocis oraculi ratio non urgere videtur, quandoquidem praxis dicta privilegio Innocentij præfato præsertim innititur, pro quo dubitari nequit non levia fundamenta suffragari. Et CompendiũCompendium quidem Indicum post revocationem Oraculorum impressum anno 1635. neque propter rationem dictam quidquam in ipso variatum, quod à præcedentibus impressionibus discordaret. Sed cùm pro Indijs Bullata privilegia extent, nullus pro usu scrupulus admittendus. Et quidem in antiquiori illo, de quo in præsenti Capite nu. 252. de facultate pro alienis nihil extat: sed quia sine limitatione ulla circa hoc illa procedit, uti certum habitum ad aliena posse & debere extendi, & ita circa hoc Annotationes additæ, de quibus dictum n. 176. & 260. Ti
tuli, in quo sumus. Et quod de caussa magni momenti dicitur, visum ibidem quomodo sit accipiendum, & cum proportione ad rem, de qua occurrit occasio, habenda consideratio. Ad benedicendum enim Amictum caussa gravis momenti est, & gravis necessitas, convenientior illius usus præ alio, ob majorem decentiam, & licet in Corporalibus majus aliquid venerationis appareat, in illis promptior est futura facultas, ut indecentia vitetur, quæ in ipsis frequentiùs oculos intuentium offendit, & tanti Sacramenti est injuria majestati.
§. VIII.

§. VIII.

Circa Privilegia pro Sacramento Pœnitentia. Ad Caput 11. & 16. Annotat. 22. 27. & seqq. & 289. & seqq.
1180
*MUlta ad hujusmodi Sacramentum spectantia in Auctarij Tomis occurrent, unde hoc loco pauciora, & sit illud prius,

p. 418
Circa potestatem Episcoporum pro absolutione ab hæresi.

REsidere in illis pro occulta nec purè men
tali tenent plures à Nobis adducti n. 327 nec improbatum illud penitus, sed probabilitas cum Cardinali Lugo admissa, quidquid Diana n. præced. citatus pronuntiarit, de quo & Parte 7. Resolut. 23. Contra quod tamen insurgit P. Cardenas Tract. 1. Disput. 9. nu. 450. ubi ita scribit: Fuit olim probabilis opinio, quæ docuit non revocari in Bulla Cœnæ potestatem absolvendi à casibus occultis, quam Tridentina Synodus conceßit Episcopis: illam enim docent viginti Auctores magni nominis apud P. Thomam Sanchez Lib. 2. Sum. cap. 11. nu. 27. ubi pro ea proponit rationes non vulgares: & tamen Alexander VII. definit illam esse scandalosam, & non toleratam à Sacra Congregatione Cardinalium: & consequenter, cùm implicet contradictionem, propositionem practicè probabilem pro foro interno esse scandalosam, illa quidem omittit probabilitatem. Sic doctus
Pater ad Propositionem Tertiam inter proscriptas ab Alexandro alludens tenoris sequentis: Sententia asserens Bullam Cœnæ solùm prohibere absolutionem hæresis, & aliorum criminum quando publica sunt, & id non derogare facultati Tridentini, in qua de occultis criminibus sermo est anno 1629. die 28. Iulij in Consistorio S. Congregationis Eminentißimorum Cardinalium visa, & tolerata est. Sed hoc quidem non videtur
Sed contrarium ostenditur.
sententiæ præfatæ probabilitatem penitus detraxisse, quandoquidem in Propositione solùm damnetur falsitas ex eo quòd Sacræ Congregationi attribuatur, quod minimè constat accidisse, visam scilicet & toleratam sententiam, in quo & scandalum admiscetur, cùm ex tolerantia Sacræ Congregationis conentur sic asserentes auctoritatem illi conciliare, ex quo gravia possent inconvenientia suboriri. De qualificanda ergo sententia, circa quam talis assertio versabatur, à Pontifice actum, nullum evidens indicium apparet, neque sine illo gravis ea est ipsius defensoribus inurenda nota, cùm & plures, & magni nominis sint, cùm habeamus aliàs doctissimum, & prudentissimum Alexandrum ægerrimè tulisse Gallicanas censuras contra opiniones ab Amadæo Guimenio suo in volumine congestas, ut constat ex Bulla præliminari ipsius. Et quidem cùm Decretum odiosum sit, non debet ultra id, quod verba præ se ferunt, ampliari. Hinc est ut licet absolutio peccati hæresis purè mentalis reservari possit, quod ferè omnes Doctores fateri affirmat P. Sancius suprà Cap. 8. nu. 4. nihilominùs in Bulla Cœnæ non reservatur, ut est communissima eorumdem resolutio apud ipsum Patrem n. 2. quia processus Cœnæ reservationem quoad mentalem hæresim non exprimit, sed solam pœnam excommuni cationis externis actibus congruentem. Item reservatio pro peccato non est in ordine ad animæ interius forum, unde remota excommunicatione à quovis Sacerdote legitimè approbato potest hæreticus etiam externus absolvi, cùm manifestum sit absolutionem potuisse reservari. Et fortè majus fundamentum extare pro reservatione videri alicui posset, quàm pro extentione Decreti Alexandri VII. in quo id, quod dicebatur, non amplius deprehenditur indicatum.
1181
*Et ante Alexandrum Decretum
aliud extitisse Urbani VIII. constat ex Bulla an. 1631. die 5. Novembris, in quo statuit ut Decreta quæcumque Pontificia ad negotium fidei pertinentia Regulares omnes, nullis obstantibus privilegijs, comprehendant, ubi tamen de Episcopis nihil. Ex quo videtur fieri in eo, quod ex Decreto Concilij illis competit, noluisse cum præfatis pariter comprehensos. Et quidem si hoc tantopere judicatur conveniens, cur non id expressè à Sede Apostolica definitum, cùm sine difficultate ulla id fieri ante annos plurimos potuisset? Neque ex eo quòd in Bulla ipsa Cœnæ dicatur, Etiam Episcopali vel alia majori dignitate præditis, aperta est derogatio, in puncto quæstionis, ut vult Bordonus Tomo 1. Cap. 12. nu. 42. Non enim ita aperta pro occultis, quæ tot ac tantis sapientissimis Scriptoribus minimè est talis, cùm & ipsi essent perspicacissimi, judicata. Immò neque ipsi talis penitus visa est, cùm contrariam probabilem arbitretur, probabiliorem eam, quam sequitur, arbitratus. Et Dominus quidem Barbosa in Collectaneis ad Concilium Tridentinum Seßion. 24. Cap. 6. supra viginti Scriptores adducit pro Episcoporum asserta potestate, & licet pro negata plurimos, ex illis tamen vix est, qui oppositæ sententiæ probabilitatem audeat inficiari. Videndus nu. 52. & ego quidem eatenus pro sententiæ prædictæ probabilitate milito, quatenus video in Indijs posse illam utilissimè ad praxim advocari, esseq́ue in illa remedium satis opportunum, ut multorum valde gravatis medeatur: licet aliunde etiam posse illud suppetere ex dictis in pręsentipræsenti Capite, & Additionibus innotescat.

De neceßitate Episcopalis Approbationis.

1182
*STatuta illa non semel, pro qua &
& stant P. Herincx Tomo 4. Tract. 4. Disput. 5. nu. 43. ubi ita scribit: Itaque in praxi tenendum ut quilibet curet approbationem obtinere ab Ordinario domicilij, & dum in alia diœcesi versatur, eam similiter à Diœcesano obtineat, si ibi
Confeßiones subditorum ipsius excipere velit, præsertim quando Episcopi id exigunt. Quidquid enim sit de primæva mente Tridentini, aut verbis illius, videmus Ecclesiæ sensum & praxim eò planè vergere. Sic ille, qui juxta dicta ab ipso Versu antecedenti non est accipiendus de necessitate approbationis in alia diœcesi pro audiendis confessionibus subditorum Diœcesani, à quo approbatus est, si domicilium non mutavit. Contra quem arguit P. Bonæ-Spei Tomo 6. Disput.
11. nu. 24. & 35. licet ipse etiam pro necessitate stet, eo quòd cum P. Dicastillo Disput. 9. Dub. 9. vim Decreti Sacræ Congregationis pro necessitate hujusmodi stantis non urgere censeat, eo quòd de illo authenticè non con|
p. 419
stet. In quo quidem non immeritò procedit, ut enim sic statuat, ut vidimus, nullum fundamentum profert, ratione cujus Regularium privilegia revocata penitus videantur: quia neque Declarationes Cardinalium authenticè proponuntur, neque Bulla Urbani VIII. circa necessitatem approbationis edita sufficienter publicata fuit, de quo ille n. 39. quæ neque publicata juxta legitimam formam pro revocatione allegari potest, cùm juxta illam sola approbationis necessitas declaretur, quod unius Diœcesani attestatione salvatur, unde nobiles post illam Scriptores majorem minimè necessariam censuerunt, de quo ibidem. Unde ergo elicita revocatio? Inde quidem, quia cùm in fine præfati n. 39. sic habeat: & ita quidem hi
respondent. statim nu. 40. in hunc loquitur modum: Verùm hujusmodi Responsio nullatenus quadrat novißimæ Decisioni Cardinalium datæ in judicio contradictorio, & confirmatæ per Breve Apostolicum Innocentij X. in qua deciditur, Regulares in una Diœcesi ab Episcopo approbatos nequaquàm posse in alia Diœcesi Confeßiones audire sine approbatione Episcopi diœcesani. Vnde etiamsi verba Tridentini alium sensum paterentur apparet tamen alia mens Pontificum, qui velle possunt ut ipsa tali sensu accipiantur, & observentur. Hæc ille, qui tamen in his, quæ subdit infirmare illa comperitur, sic enim inquit: Vt proinde nulla restare videatur tergiversatio, nisi fortè recurratur ad defectum promulgationis, quæ à prioribus Doctoribus requiritur ad hoc ut interpretatio authentica sensus dubij seu controversi obliget ad legem in sensu determinato observandam. Sic Auctor, cujus, ut dixi, resolutio dum sic loquitur, infirmatur, quia Breve præfatum Innocentij non est in
Belgij partibus promulgatum, ut cum Lezana testatur P. Bonæ-Spei citato n. 35. id quod & de alijs potest quampluribus affirmari, præter alia, quæ dici verosimiliter possunt, de quibus idem P. Bonæ-Spei nu. 42. & seqq. & Nos aliàs.
1183
*Quod ergo de sensu Ecclesiæ &
praxi eò vergente profertur, piè quidem & prudenter dictum erunt qui dicant multi, sed nihilominùs dum pro eo firmius aliquid non adducit, venerationi habebunt consilium, sed quod improbabile non ostenditur, immò pro quo non levia probabilitatis argumenta congeruntur, non refugient ad praxim amplexari, sicut in multis hujusmodi accidit, quæ probabilia cùm sint, juxta praxim moderatio à prudentibus inculcatur. Unde & post omnia dicta ita tenet Mag. Joannes Antonius Baco, & cum eo Fr. Thomas de Riera in Summa Præceptorum Decalogi & Ecclesiæ Disp. 36. Cap. 10. ubi ita scribit Latinus redditus: Confessor eli
Mag. Baco ut dissentiat.
gendus tempore Iubilæi aut per Bullam Cruciatæ debet esse approbatus ab Ordinario. Et sufficit quòd approbatus sit ab aliquo Ordinario, ut poßit eligi in Vniverso mundo, & à casibus reservatis absolvi. Nonnullis Cardinalium Declarationibus, quæ contra hoc afferuntur respondetur, dum authenticæ non ostenduntur, non esse obediendum ipsis; & etiam non loqui de Confessario electo per privilegium Pontificis, sicut in Iubilæo & Bulla Cruciatæ. Hæc ille: non esse autem solum testatur ipse P. Herincx citato nu. 39. cujus illa sunt verba: Sed
Sicut plures alij.
(ut omittatur quòd Bulla hæc nondum sit publicata in his locis) post eam nobiles Scriptores sciente Ecclesia hanc sententiam publicis scriptis mandarunt. Sic ille.
1184
*Et ipse etiam P. Bonæ-Spei id se in
Scholis uti probabile dictasse affirmat nu. 33. Sed post maturiorem considerationem aliter judicasse, ex profundiore Decreti Concilij Tridentini perpensione. Pro quo & præmiserat nu. 25. non sibi placere communem illam responsionem circa Decreta, ex eo non admissa, quòd authenticè non constet, circa quod sic ait: Sed quòd videamus illas (Declarationes) ab Eminentißimo Lugone, Lezana, & alijs magnæ fidei viris, & quidem Romæ, post Vrbanum citari, sufficere debet: ne alioqui in Scholis omnes paßim habere debeamus suspectas. Hæc ille satis prudenter, in quibus Bullæ Urbani, de qua dictum, multum videtur deferre, quia juxta sensum necessariæ approbationis, quam Recentiores inficiabantur Scriptores nonnulli, accepta est, & ad praxim applicata. Habet autem n 8. expressius aliquid, de quo & à Nobis dictum aliàs, damnationem scilicet Alexandri VII. Propositionis sequentis: Regulares Ordinum Mendicantium semel approbati ab uno Episcopo ad Confeßiones audiendas in sua Diœcesi, habentur pro approbatis in alijs Diœcesibus, nec nova Episcoporum indigent approbatione. Circa quam sic subditur: Est falsa, & animarum saluti perniciosa. Cui adeò manifestæ Pontificiæ Decisioni illud tantummodò posse opponi videtur obstaculum, non scilicet esse legitimè promulgatam, cùm ad Andegavensem Episcopum fuerit solùm cum alijs directa, ut constat ex Epistola ad ipsum apud citatum scriptorem n. 17. Qui
tamen memor dictaminis sui, de quo nuper, ut non expediat ad defectum authenticarum attestationum, quando moralis habetur Decretorum Sacrorum certitudo, provocare. Declarationem prædictam libenter amplectitur, & ex ea necessitatem approbationis, ut in ea continetur probat n. 34. sicut & decreto Innocentij X. licet n. 43. asserat pro Resolutionis circa id probatione nolle se præfato Decreto uti pro quo nu. 46, & 47. reddit rationem. Vult ergo & non vult, non quidem piger, sed solertissimi vir ingenij, humano ductus, sed non damnabili prorsus respectu. Cùm ergo eligat, quæ ad dictam controversiam spectant intacta relinquere, ne aut Catholicam Majestatem, à qua est revocatorium Decretum impetratum, aut Pontificiam auctoritatem offendat, videtur Declarationis Alexandri cum ipsius Censura vim penitus ineluctabilem, & arctissimè prementem agnoscere: si enim illa talis est, quomodò potest id, quod est ab ipso damnatum, in tactum relinqui? Nisi dicatur illam peculiaria privilegia non excludere, & de illo tantùm à se agi, circa quod fuerat sub Innocentio concertatio, & ita suspensionem illam judicij non ad generalem doctrinam, sed ad Indicam controversiam pertinere. Sed cùm pro generali Decisionem Innocentij adducat, ut vidimus, minùs id videtur consequenter dictum: unde Lezanæ resolutio magis consentanea apparet, |
p. 420
ut sententia, quam ille pro Societate defendit, non videatur penitus improbata. Sed habemus
præter dicta necessitatem approbationis iteratæ juxta Diœcesium diversitatem inducentia, noviorem & urgentiorem Decisionem Clementis X. de qua Tomo 2. Auctarij, in quo non
Parte 8. Sect. 52.
solùm pro subditis Episcopi, à quo non est approbatus, distinctam approbationem necessariam esse statuit, si in diversa diœcesi quomodocumque versetur, sed etiam pro subditis ejus, à quo approbatus est, si in illa accidat concurrisse. Cùm tamen Diana Parte 3. Tract. 4. Resolutione 144. ita contrarium proponat, ut asserat circa illud non dubitare Doctores, de quo & Parte 10. Tract. 14. Resolut. 39. Tractat. 14.
Quas quidem adeò strictas Decisiones vereor ne Religiosorum quorumdam abusus extorserint, aut affectatus plusquàm oporteat exemptionis prætextus, quo Prælatos offendant, qui proculdubio eos suis potiri & gaudere privilegijs sinent, quibus abundè sunt à liberalitate Pontificia cumulati, si ipsos modesto & officioso agendi modo studeant demerere. Casus tamen esse possunt, in quibus oporteat robusta defensio, in quibus tamen Religiosa non est deserenda modestia, neque ex defensionis modo exacerbandi eorum animi, ut reditus ad amicitiæ portum post litium tempestatem debeat desperari.

Circa Casus Episcopis reservatos.

1185
*DIctum de illis Tomo 1. Auctarij
Par. 3. Sect. 10. & Parte 4. Sect. 9. Tomo 2. Parte 8. nu. 660. circa Bullam Clementis X. pro quo & stat Decretum Alexandri VII. apud P. Bonæ-Spei, de qua ille nu. 8. simul cum adducto nu. præced. & tenore hujusmodi Censuræ: Est falsa, auctoritati Episcoporum, & Sedis. Apostolicæ injuriosa. Nihilominùs pro Indijs facultatem absolvendi Regularibus competere citato loco probatum, eo quòd pro absolutione à casibus Bullæ Cœnæ competat virtute peculiarium concessionum, de quibus dictum nu. 300. Capitis præsentis, & alijs consequenter adjectis Vicennario temporum cursu, cùm modò Clementis IX. concessio decurrat. Sed potest contra resolutionem dictam argui ex Declaratione Cardinalium, quam adducit P. Emmanuel Rodericus Tomo 1. qq. re
gul. q. 61. art. 13. tenoris sequentis: Sacra Congregatio perquisita, an per Bullas ordinarias, in quibus conceditur facultas absolvendi à casibus Sedi Apostolicæ reservatis, comprehendantur etiam casus reservati Episcopis & Prælatis Religiosorum, fuit responsum, quod non, nisi fiat specialis mentio. Sic S. Congregatio. Juxta quod ex concessione absolutionis pro reservatis Sedi Apostolicæ videtur non deduci legitimè stare illam pro Episcopis reservatis. Sed quidem Declarationi
Contrarium ostenditur.
prædictæ id potest objici, quod multis alijs, scilicet authenticè de illa non constare, licet Alfonsus Casarrubius Verb. Absolutio quo ad sæculares pag. 81. & Tit. Casus reservati pag. 150. & 151. illam cum alijs adducens testetur haberi in Catechesi Neapolitana fol. 283. Id enim ad faciendam plenariam fidem non sufficit, juxta Decretum Urbani VIII. Deinde in illa non est sermo de amplissima concessione, sed de Bullis Ordinarijs. Quòd autem stante concessione casuum Bullæ Cœnæ Episcopales censeantur comprehensi, ex Declaratione adjuncta præcedenti apud eumdem elici potest non obscurè, sic enim ibi Vers. ult. Iterùm etiam
dubitanti (Alfonso Hispano Cajetæ Episcopo) quid per Bullam Sanctißimi nominis IESV, in qua specialiter habetur, quòd Confessarij poßint absolvere Confratres à casibus Episcopo reservatis, Illustrißimus Cardinalis Carafa nomine totius Congregationis respondit, neque per illam Bullam fieri posse, nisi tantùm ratione Iubilæi plenißimi indicti à Summo Pontifice cum potestate absolvendi à quibuscumque casibus, etiam in Bulla Domini contentis. Hæc ibi. Juxta quæ cum concessione pro casibus Bullæ Cœnæ Episcopales veniunt, eo quòd summa illa concessio sit.
1186
*Hinc est virtute Bullæ Cruciatæ
Virtute Cruciatæ ut liceat.
posse ab illis absolvi, ut affirmat P. Bonæ-Spei suprà Disput. 10. nu. 26. adducens priorem dictam Declarationem, & alia ex Compendio doctrinæ Christianæ Magistri à S. Thoma. Aliter respondet citatus Fr. Emmanuel, ex eo scilicet quòd post declarationem dictam à Gregorio XIII. pro absolutione hujusmodi Societati Jesu est confirmata cum innovatione facultas, pro quo citat Compendium, Verb. Absolutio §. 1. Quod quidem ita est. Quia tamen opponi potest fuisse vivæ vocis Oraculum, instantia est obvia, quia gratia talis tantùm habuit vim declarationis in ipsius exordio, licet pro majori firmitate addita fuerit confirmatio. Sic enim ibi: Nihilominùs declaravit idem Gre
Privilegium Societatis.
gorius XIII. die 2. Maij anno 1583. non esse intentionis suæ, quòd per talem epistolam sit derogata Societati facultas: eamq́ue quatenus opus sit de novo confirmavit. Habetur in vivæ vocis Oraculis pag. 131. Sic ibi. Qui etiam adducere potuit privilegium, de quo inducta superiùs mentio,
Aliud simile.
Confraternitatis nominis Jesu: licet enim dictum à memorato Cardinali fuerit, Virtute illius id non posse, circa quod fuerat perquisitio, quia tamen à Gregorio XIII. similiter est confirmatum, ut testatur dudum allatus Mag. à S. Thoma, & ex eo P. Bonæ-Spei n. 27. ex eo fundari facultas valet, sicut & pro Societate innovata & confirmata. Quæ qui
Revocata illa, & alia.
dem stare ritè & rectè possent, nisi à Successoribus Pontificibus strictiores circa illa fuis
sent Decisiones promulgatæ; unde modò Nobis non ea est mens ut generalem facultatem pro absolutione à casibus dictis adstruere, aut defendere contra Pontificum expressam mentem contendamus; cùm pro instituto peculiari nostro satis sit pro Indijs facultatem talem extare non leviter hîc & aliàs comprobasse.
1187
*Neque obstare potest fieri ex hoc
reservationem hujusmodi in Indijs futuram inutilem, cùm recursus ad Regulares sit admodùm facilis, quod non leve inconveniens apparet. Sed quidem si quidquam valeret objectio, contra Bullæ Cruciatæ concessionem pariter militaret, ad quam esse facilis recursus |
p. 421
potest, quæ quidem pro Indis necessaria non est, respectu quorum Episcopalis non currit reservatio, sicut neque respectu Æthiopum: Europæorum autem vix est ullus, qui Bullam non accipiat, immò neque Indorum quisquam, in quorum populis fit Bullarum competens distributio. Et illius usus circa hoc non eam habet limitationem, quæ pro reservatis in Cœnæ Bulla continetur, ut tantùm liceat semel in vita, & semel in morte, cum unius tantùm pro ampliori usu iterata sumptione: sed toties quoties potest ad effectum præfatum adhiberi: quemadmodum si pro reservatione in Religiosis liceat, pariter asserendum, qui est communis omnium affirmantium & negantium sensus. Eo ergo non obstante sua est utilitas in reservatione, tum ad ostendendam peccatorum quorumdam gravitatem, tum etiam quia non semper ita præstò aderunt Religiosi, quibus & Prælati poterunt usum moderari, Habet autem concessio hujusmodi convenientiam pe
culiarem, in remotissimis enim his partibus sæpissimè Episcoporum desideratur præsentia, & vacante Sede valde impeditum negotium est ab eadem pro absolutione facultatem impetrare. Quod si ad Vicarium recursus habendus, est quidem non facilis pro longè distantibus. Cumq́ue à Sacerdote sæculari, nec semper ut erat opus, docto & experto, requirenda absolutio sit, opportunius accidit ut à Religiosis Sacerdotibus doctrina & experientia præditis remedium animæ conquiratur.
1188
*Sicut autem facultas dicta non ad
versatur Decreto Alexandri VII. de quo nu. 1185. ita neque alteri urgentiori, quia majore cum auctoritatis pondere promulgatum: est enim pro eo damnatio Propositionis 12. inter 44. alias tenoris sequentis: Mendicantes
possunt absolvere à casibus Episcopis reservatis, non obtenta ad id Episcoporum facultate. Adjecta nota scandalosæ die 4. Septemb. 1665. Cùm tamen alia, de qua cit. n. 1185. diversas habeat, quas vidimus, qualitates, falsæ scilicet & injuriosæ Episcoporum & Sedis Apostolicæ auctoritati. Prodijt autem die 30. Ianuarij 1659. Ubi dubitari meritò potest an prior illa censura retinenda sit, vel dicendum in posteriori Decreto temperatam, aut unam & alteram retinendam. Et hoc ultimum videtur omninò simile vero: quia licet postrema censura unam illam proferat qualitatem, sic tamen habet: Vt minimum tamquam scandalosas esse damnandas. Cùm ergo id minimum sit, quod de falsitate & injuria dictum fuerat, meritò potuit applicari. Sed cur non ita factum; quandoquidem in utrâque consultatione virorum doctorum est judicium adhibitum, & forsitan eorum aliqui in utraque consederunt? Ad quod quidem non est ita prompta responsio, ut placitura omnibus videatur: unde poterit quisque id quod aptius sibi videbitur respondere. Dici ergo in primis potest in damnatione posteriori omissam falsitatis notam, quia eo ipso quòd nota est scandali adjecta, quod ad falsitatem spectat, satis intelligitur declaratum: scandalosa enim Propositio à Pontifice judicata est prorsus falsa: quod efficacissimè demonstrat P. Cardenas
P. Cardenas
Tract. 1. Disput. 9. Arti. 8. Deinde id quod ad injuriam Episcoporum & Sedis Apostolicæ spectat, ratione scandali declarati in materia, de qua agitur, censetur pariter injuria auctoritati prædictorum facta, non obscurè insinuata: quia Episcopalis contemptui habetur auctoritas, dum id, quod adeò severè præcipitur, transgressione sequenti violatur, & Sedis Apostolicæ, quæ iteratis Decretis Episcoporum conata est auctoritatem inviolatam conservare. Quomodo enim scandalosum non sit, nihil curare ista, & proprij judicij inventa malesana privilegiorum intelligentia pertinaciter anteferri? Sic ergo videtur non incongruè posse præfatas Censuras non inverosimiliter conciliari. Quibus meliora dantes libenter audiemus.
1189
*Ex quibus habetur, quòd licet In
diarum Episcopi in suis approbationibus & licentijs cum limitatione casus sibi reservatos Religiosis concedant, ea non debeat limitatio obstare, quia illi de Religiosorum privilegijs eam non habent notitiam, quæ pro exacta hujusmodi dispositione præcedere debuisset, sicut in alijs accidit, in quibus Scriptores non esse obstaculo aut certò aut probabiliter asseverant. Si objicias pro absolutione ab ijs, pro quibus limitationem adhibent, non approbare, & ita nullam futuram absolutionem, & si ponamus in eo injustè procedere, juxta damnatam Propositionem 13. sic se habentem: Satisfacit præ
cepto annuæ Confeßionis, qui confitetur Regulari Episcopo præsentato, sed ab eo injustè reprobato. Potest siquidem reprobatio partialis esse, & ita defectu approbationis absolutio reservatorum annullari. Ad id quidem dicendum limitatione dicta non posse Religiosum dici absolutè reprobatum, cùm revera approbatio præcedat, unde non intrat damnatio pręfatæpræfatæ Propositionis. Quando autem limitatio subsequitur, nullo modo intendit Episcopus superiori obsistere potestati, unde si aliundè ex concessione Pontificia facultas habeatur, absolutio constabit, ut patet in Jubilæo, & Bulla Cruciata, quibus stantibus argui similiter posset, quia Confessarius non est pro casibus in eisdem concessis approbatus. Sicut ergo in illis argumentum est nullius roboris ob Pontificiam concessionem, ita & in Religiosorum privilegijs. Quando
ergo Episcopus approbat, licet cum limitatione, ita id præstat, ut ratione approbationis, is, quem approbat, idoneus evadat ut possit eligi ad eorum absolutionem, quæ à Superiori fuerint concessa potestate. Immò & respectu æqualis tale aliquid potest accidere, si videlicet Episcopus successor casuum aliquorum reservationem subtrahat: tunc enim Confessarij absolvere à reservatis priùs poterunt sine nova approbatione: quia reservationis substractio non est propria approbatio, quam Concilium requirit, & prævio est examine conferenda, aut aliàs notitia habita de sufficientia approbandi. Sed ex eo quòd Confessarij ab antecessore Episcopo absolutè supponuntur approbati reservatione subtracta, ad ea se extendit facultas, pro quibus anteà impedimentum versabatur. Et hanc reservantis mentem fuisse cre|
p. 422
dendum est, ut sic approbaverit, reddens approbatos practicè aptos, ut reservatione remota, possent ampliori uti facultate. Licet autem Episcopi injustè queant approbationem negare, quo eventu neq;neque virtute Jubilæi, neque Cruciatæ stare electio poterit, quod est Pontificiæ menti conforme, & demus etiam posse approbationem in ordine ad reservata expressè negare: id tamen præsumendum non est, quia in eo intolerandum extat absurdum, cùm sine congruenti id faciat ratione, atque etiam cum injuria approbati Religiosi, respectu cujus nulla negationis hujusmodi ratio occurrit: & ut in negotio adeò gravi & periculis exposito, inoffensè procedatur, debuisset equidem suam mentem reddere penitus manifestam; quod dum ita non agitur, juxta ordinatam & rationabilem est voluntatem approbantis judicandum. Cùm enim viri docti & probi sint, & docta & proba est eorum ratio procedendi reputanda, & nullis in convenientibus obnoxia. Cùm aliàs dici possit posita absoluta approbatione non posse limitationem addere, ratione cujus facultas absolvendi virtute competentis indulti possit impediri, nisi deveniamus ad casum approbati secundùm quid, pro quo est specialis difficultas: qualis non est approbatus, sed cum limitatione pro casibus reservatis, ut est planum.
§. IX.

§. IX.

De Privilegijs circa Sacramentum Extremæ Vnctionis. Ad Caput. 12. De quo & Tomo 1. Auctarij Parte 1. n. 652. & plura Tom. 2. Parte 6. n. 243. & seq. & 255. & seqq. alibiq́ue.
1190
*CItato in Capite typographici non
Errores typograpbici.
nulli errores occurrunt. Num. 348 Subjectioni pro Iurisdictioni. Num. 350. Commemoratio pro Commoratio. Et Num. 355. Alia pro Talia. Circa id autem quod n. 349. contra P. Suarez objicit P. Pellizarius de persistentia privilegij circa administrandam Extremam
unctionem familiaribus cum amplitudine, de qua ibi, affirmans esse improbabile ob revocationem Oraculorum, à Nobis ita repositum: Debuit tamen attendere dictus Auctor P. Suarium non scripsisse post revocationem Oraculorum, & ita satis probabiliter locutum. Sic ille. Quod quidem & Nobis accommodari oportet in caussa simili, dum citato n. 348. cum eodem P. Suario, & Compendio generali privilegiorum locuti, ac Pij V. concessionem amplexi, licitum esse insinuavimus privilegijs uti in conscientiæ foro à Concilio Tridentino revocatis. Ante Decretum siquidem Alexandri VII. Scribebamus, in quo Propositio ista continetur cum sæpiùs dicta qualitate, & est ordine 36. Regu
lares possunt in foro conscientiæ uti privilegijs suis, quæ sunt expreßè revocata per Concilium Tridentinum. Cùm autem uti scandalosa proscribatur, talem revera fuisse ante Decretum præfatum, durum quidem videtur pronuntiare: cùm tamen juxta dicta superiùs id videatur necessarium, quandoquidem qualitatem Propositionibus proscriptis affixam non habent, ex eo quòd proscriptæ sint, sed quia tales, ideò sunt juxta meritum declaratæ. Unde qui post Pontificiam declarationem eas, aut earum aliquam conaretur defendere, ejus assertio non jam scandalosa tantùm, sed multò esset majori Censura dubio procul inurenda. Quid ergo? Dicamus equidem scandalosam materialiter fuisse, sed non formaliter: quia talis ut posset illi nota hujusmodi à supremo Judice talium caussarum affigi: sed non formaliter, quia pro scandalosa non habita, quam censuram privatus nullus auderet inurere, cùm ejus probabilitas non levi videretur fundamento constare. Quod neque ipsi, qui ad consultationem adsciti in Sacra Congregatione præstitissent: in qua tamen consideratione profundiori adhibita, & divini luminis uberiori participatione perfusi, ut vidimus, judicarunt. Et hoc quidem circa præfatam Propositionem specialiùs asserendum ob auctoritatem ita sentientium, & plurium quidem, & magnæ auctoritatis: quòd & circa nonnullas alias poterit forsitan enuntiari: cùm tamen circa alias id futurum, quod accidit, potuit verosimiliter conjectari.
1191
*Illud etiam adnotatu dignum quod
ex P. Martinon initio Capitis habetur: Sacerdotem scilicet sine oleo ab Episcopo benedicto posse Sacramentum hoc administrare, in casu scilicet necessitatis. Quæ sententia jussu S. Inquisitionis Tribunalis Hispanici obolita est & expuncta: neque ego illam uti propriam statui, nec modò plus ipsi probabilitatis adscribere, quàm S. Tribunali videatur, licet pro illa stet Glossa & P. Amicus: pro quo & ita scribit P. Herincx Disput. 9. nu. 12. Non sufficere autem
P. Herincx.
oleum usuale, sed de neceßitate Sacramenti requiri ut sit specialiter ad hunc effectum benedictum, sicut in Sacramento Confirmationis docent pro indubitato quicumque de hac re scripserunt: nisi quod oppositum probabile censeant Victoria, Serarius, & Ledesma, & inferius n. 13. sic: Immò essentialiter requiri benedictionem Episcopalem docent communius Doctores &c. Si ergo communius, oppositum etiam suo est in gradu commune, licet hoc ultimum ad dispensationem videatur etiam pertinere. Ad eumdem modum locutus P. Ægidius Disput. 19. Dub. 2. n. 6. ubi & ita scri
P. Coninck.
bit: Nota Caietanum in 3. p. q. 72. art. 3. dubitare utrùm hæc benedictio de beat fieri per Episcopum, putatq́ue esse probabile hoc non esse de essentia, tam hujus Sacramenti, quàm Confirmationis: quamvis non audeat hoc absolutè definire. Sed hoc nullo mo
Cardin. Cajetanus.
do est probabile &c. Sed quidem Cajetanus non solùm id probabile videtur judicasse, sed probabilius, sic enim ibi: & de primò quidem dubio apparet tenendum, quòd si Episcopus confirmaret cum chrismate consecrato à simplici Sacerdote, Sacramentum nullum esset, juxta verba Auctoris sic sentientis, consecrationem hujusmodi pertinere ad neceßitatem, & non ad solemnitatem Sacramenti: perspicacius tamen considerando oppositum, est magis rationi consentaneum, quandoquidem nulla est |
p. 423
major consecratio ea, quæ fit in Eucharistia, quam cùm poßit simplex Sacerdos efficere, omnem aliam non Sacramentalem efficere potest, ita quòd facta tenet, quamvis peccet faciendo. Nec Auctor in Littera explicat, quòd ab Episcopo omninò oporteat fieri: nihil tamen definitivè concludo. Hæc ille: qui licet de Extrema unctione non inferat mentionem, quia tamen juxta textum D. Thomæ loquitur, in quo illa extat, & quia ratio ejus pro illa fortiùs militat, quæ ab ipso dicta, ad eam sunt proculdubio referenda. Dum ergo magis consentaneum affirmat simplicis Sacerdotis benedictionem sufficere, satis quidem suam mentem aperuit, licet definitivam noluerit sententiam pronuntiare. Quæ quidem non proptereà dicta velim, ut sententiæ præfatæ probabilitas statuatur, sed ut ostendam Societatis Auctores non fuisse primarios illius assertores, cùm ex illustri PP. Prædicatorum familia doctissimi ejusdem Patroni extent, unde & in ijs partibus, ad quas Hispani Tribunalis nōnon pertingit auctoritas, nonvidebitur improbabilis futura, juxta quod locuti superiùs adducti.
1192
*Et quidem P. Sa Verbo Extrema
P. Sa ut sentiat.
unctio n. 6. sic habet: Materia est oleum benedictum ab Episcopo, Trident. Sess. 14. Cap. 1. D,. Thomas 3. p. q. 29. arti. 4. quamquam etiam sine benedicto validum est SacramentũSacramentum. Victoria de Sacramentis n. 217. Sic ille. Ubi Magister Sacri Palatij sic reposuit: Episcopi benedictionem necessariānecessariam
Mag. sacri Palatij cotrectio.
esse ad essentiam Sacramenti in simplici olivarum oleo putant Durandus, Paludanus, & Flores D. Thomæ &c. At Victoria nu. 217. putat necessariam ex præcepto. Sic ibi, asserto præfati Patris
expuncto, pro quo ille Victoriam adduxerat, & quem patronum unicum pro eodem compellarat. Dum ergo Corrector sententiam Victoriæ relinquit intactam, quam & priori opponit, quæ illi mens est? Si enim probabilis, cur correctio addita? Si improbabilis, cur sine animadversione relicta? Sit utique, quam proponit probabilior: id equidem in caussa esse non potuit, ut probabilis in suo removeretur, Auctore, sicut non est in Victoria, doctissimo Magistro remota. In promptu est ratio apud multos, circa quod non juvat distineri. Addendum pro sententia P. Sa adduci à Leandro Tomo 1. Tract. 4. Disput. 2. Quæst. 3. plures alios,
& inter eos P. Henriquez id tenêre expressè Lib. 3. Cap. 8. Lit. G. Sed quidem ibi non est ita expressum, cùm tantùm aliorum dicendi modum prosequatur sic locutus: Doctores qui pu
tant Sacerdotem posse consecrare chrisma Confirmationis ex commißione Papæ suprà citati Cap. 2. §. 3. ut Cajetanus q. 72. 3. Palud. dist. 7. q. 4. idem potiori jure admittunt de oleo unctionis, atque ita benedictio Episcopi est de præcepto, sed non de neceßitate materiæ, si Papa dispensat. Victoria §. 200. aliàs 216. Scotus, Paludanus, Cajetanus, & tamen Concilia explicant id, quod consuetum est absque dispensatione. Sic ille, juxta aliorum sententiam manifestè locutus: qui & propriam etiam in textu sic tradit: Materia necessaria est simplex oleum olivarum: idque decenter: hanc per Episcopum oportet esse consecratam, posset tamen Pontifex Sacerdoti, qui est Ordinarius Minister hujus Sacramenti, committere facultatem consecrandi oleum, sicut ex simili commißione consecrare posset Calices, Altare, Ecclesiam, & Virgines. Hæc ibi. Ex loco autem, ad quem se refert, scilicet Cap. 2. §. 3. constat, (ubi de Confirmatione, junctis, quæ habet in Glossa Lit. S.) idem de chrismate non sentire; cùm tamen, quos pro contraria allegat sententia de valido Sacramento sine dispensatione, ut tales proferat, non ut propriæ defensores: unde sic in textu: At con
Idem circa Confirmationem.
suetudo Ecclesiæ probat id benedicere esse proprium Ordinis Episcopalis: & Concilia definiunt Presbyteris omnino prohiberi divina auctoritate. Sic doctus ille Magister, ex quibus non id manifestè habetur, quod P. Leander contendit, sed solùm per dispensationem Pontificis id posse stare: quod autem sine illa validum sit Sacramentum, minimè est illius sensui conforme, licet plures proferat aliter sentientes. Quod autem de materiæ decentia ait verbis illis, Idq́ue decenter, non est ad decentiam tantùm, & non ad necessitatem benedictionis referendum; sed convenientia designationis explicata, ut ad effectum Sacramenti oleum potiùs, quàm creatura alia, à Christo institutore assumeretur. Quid verò jam de mente præfati Auctoris sit, aut cum P. Sa, & alijs ab ipso adductis sentit, aut certè eorum sententiam minimè reprobandam arbitratur, ut mirum non fuerit P. Martinon, & P. Amicum, eam uti probabilem approbasse, sicut & Patrem ipsum Leandrum,
Leander ut faveat.
dum sic loquitur: Sed longè probabilius respondeo esse de neceßitate Sacramenti &c. Ubi clarè significat oppositum esse probabile, cùm comparativum supponat apertè positivum, & ita est receptissimum apud Scriptores.
1193
*Jam quod ad institutionem attinet,
Circa Institutionis tempus.
de quo citata Parte 6. non fuisse illam, quando Christus Apostolos ad Evangelizandum misit, & illi ungebant oleo infirmos multos, & sanabant. Marci 6. v. 13. ex professo probatum, pro quo & agmen numerosum Scriptorum inductum. Id quod contra hæreticos acerrimus bellator Fr. Angelus Petriaca defendit in Turri David.
Fr. Angelus Petriaca.
Lib. 8. Disput. 8. ne curæ nobis sit, quod à nostro, & quidem celebri, Scriptore dictum, ad pugnam contra hæreticos hujus temporis defensionem contrariæ sententiæ videri quodammodo necessariam. Videndus ille in fine Disputationis, sicut & Magister Baco in Summa
Mag. BaeoBaco.
Decalogi &c. Disput. 22. Cap. 1. Est autem notandum, quod circa benedictionem adducit citatus Fr. Angelus sic locutus: Quantùm ad be
nedictionem olei ab initio sic fecit Ecclesia, & Apostoli hoc fecerunt, ut habetur in Apostolicis Constitutionibus Clementis Romani qui fuit Petri Apostoli discipulus Lib. 8. Cap. 29. his verbis: De aqua & oleo ego Matthæus constituo, ut benedicat Episcopus aquam, aut oleum; si verò non aderit, benedicat presbyter præsente Diacono &c. Ubi quidem eorũeorum
Constitutio S. Clementis.
videtur firmari sententia, qui Episcopalem benedictionem non esse de necessitate Sacramenti affirmant, cùm illam se constituere D. Matthæus affirmet, & aliàs in Episcopi defectu ad Presbyterum addat pertinere. Sed quidem ex eo ad summum habetur circa benedictionem stare posse dispensationem, quam D. Matthæus præstare potuit juxta plenitudinem Apostolicæ |
p. 424
potestatis. Neque ex eo quòd constituere dicitur, censendus est primarius institutor, quia intelligi commodè potest idem esse ac declarare, aut etiam statuere eum modum procedendi, dispensatione adhibita, in usu Sacramenti servari. Videtur autem difficile quomodo de aqua & oleo similiter statuat: aquæ enim benedictio pro Baptismo ad Presbyterum spectat sine ulla dispensationis necessitate. Sed quidem dici verosimiliter potest primis illis Ecclesiæ temporibus benedictionem fontis baptismalis ad Episcopos pertinuisse. Pro quibus hæc satis.
§. X.

§. X.

Circa Sacramentum Ordinis. Ad Cap. 13. & Additionum n. 299. & Tomo 2. Auctarij Parte 6. Sect. 20.
1194
*QUod n. 370, dictum circa conces
sionem B. Pij V. concernentem privilegia à Concilio Tridentino revocata, aut contra illius Decreta, limitandum juxta dicta n. 1190. cum quo tamen stat, quod circa Indica privilegia præfato n. 370. assertum, non esse scilicet verosimile Gregorium XIII. in revocatione prædictæ Bullæ illa revocata voluisse, quando ipse pro Indiarum conversione ita erat solicitus, & privilegia in ordine ad illam plura & eximia conferebat. Unde in Compendio Indico vix est §. aliquis, in quo illius nomen memoria dignum æterna non habeatur. Licet autem Concessiones aliquot temporariæ fuerint, id quidem proptereà sic ab ipso factum, quia in remotissimis Indiarum regionibus noluit erga Sedem Apostolicam cessare recursum, & independentiæ omnimodæ intuitu observantiam debitam tenuari: sibi prudentissimè persuadens successores Pontificia in Sede in zelo erga Indiarum conversionem, & Ministrorum spiritualia fomenta pariter successuros. Est autem in prædicto nu. 370. clausula illa finalis: Quamquàm in illius usu nescio an sit
Vsus quomodo non conveniat.
convenientia alicujus momenti futura: cùm tamen, rebus ut nunc stantibus, inconvenientia potiùs non levia poßint pertinere. Ubi errore typographico Pertinere pro Pertimeri positum. Est autem sermo de privilegio Nicolai Tertij, de quo tantùm locutus P. Pellizarius ibi citatus, nec debet cum privilegio Innocentij IV. ibidem memorato confundi.
1175
*Sed quia usus aliquando sine incon
venientibus stare posse prudenter forsitan judicabitur, juxta dicta n. 368. alia restat difficultas superanda ex eo quod quatuor minores Ordines Sacramenta sunt juxta probabilissimam sententiam, quam sumus amplexi Tomo 2. Theolog. Problematum in Appendice Problem. 7. §. 2. cùm etiam §. 1. ostensum sit Tonsuram juxta probabilem multorum sensum idem habere. Est etiam plurium satis verosimilis assertio in administratione Sacramentorum non esse licitum probabilis opinionis usum, eo quòd sic administrans se periculo exponat nihil revera faciendi, & ita sacrilegiũsacrilegium, ritu administrationis frustrato. Et licet in administratione Pœnitentiæ id Auctores communiter admittant, ideò est quia defectum ad jurisdictionem spectantem potest Ecclesia supplere; quod tamen in alijs non ita accidit, unde pro ipsis aliter sentiendum. Quod discrimen post alios observavit Diana Parte 1. Tract. 15. Resolut. 29. ubi sic ait Vers. ult. Nam licet in alijs casibus in
materia Sacramentorum, sequendo opinionem probabilem, relicta probabiliori & tutiori, esset periculum irritandi Sacramentum, quod in casu, de quo loquimur, non potest evenire. Nam licet illa opinio probabilis sit falsa à parte rei: tamen in tali casu jurisdictio suppletur & confertur ab Ecclesia. Sic ille, qui Tract. 13. Resolut. 2. idem tradiderat, circa quod errat citatio n. 30. Tit. 13. ubi Resolutio 29. pro 2. posita, ibi enim de opinione probabili circa Sacramenta sermo habetur, de quo inferius. Jam quod ad præsentem caussam attinet, compertum est privilegij præfati usum solùm esse probabiliter licitum: unde si quis bona fide uteretur illo, & revera opinio sit vera, Ordines conferret, & verè conficeret Sacramenta: immò & si fide non bona, ut aliàs evenit in Ministris legitimis Sacramentorum. At verò per se loquendo non videtur usus licitus, juxta doctrinam allatam, unde privilegium apparet inutile.
1196
*Sed quidem licitum esse opinionis
probabilis usum circa Sacramenta, ubi de eorum confectione agitur, cum explicatione commoda, receptissima est, & gravissimorum Scriptorum auctoritate firmata sententia, de quo citato n. 30. Tit. 13. & in eo quidem est sita diversitas, ut quando ex usu opinionis probabilis gravia sequentur incommoda cum damno proximi, nullo liceat modo, ut in Baptismo, Ordine Presbyteratus, & Episcopali consecratione, juxta dicta nuper citato loco. Quod etiam in Sacramento Pœnitentiæ dicendum, quando non agitur de sola opinione circa jurisdictionem, sed juxta partes ad substantiam pertinentes. Quando autem damnum timetur nullum, sed potiùs de commodo agitur, eo, qui recipit, minimè resistente, licitus quidem usus esse potest, non quidem eo relicto, quod ad substantiam Sacramenti spectare pro certo habetur, jam enim contra charitatem ageretur, sed ita procedendo, ut is, circa quem exercetur opinio, id sub ambiguo opinionis habeat, quod nullo modo sit aliter habiturus, idq́ue non necessitate urgente, sed convenientia & utilitate provocante. Ita multoties in Sacramento Matrimonij accidit, quod cum opinione probabili circa necessaria pro substantia contractus celebratur, contrahentibus spontaneis, sicut & qui adesse debet, Parocho; & in Confirmatione item, quæ administratur perpetuò amentibus, cùm sit tantùm probabile esse illos hujus Sacramenti capaces; de quo Auctores apud Dianam Parte 3. Tract. 4. Resolut. 20. Sic ergo & usus privilegij circa Ordines dictos licitus esse poterit. Ubi quidem dubitare quispiam possit,
Peculiarli dubij enodatio.
an si reipsa opinio, de qua agimus, vera non sit, nihilominùs usus esse validus possit, & certus effectus, eo quòd Ecclesia defectum suppleat: non enim de materiæ aut formæ supplemento |
p. 425
hic agitur, sed de privilegio, cujus defectum potest Ecclesia supplere, sicut & conferre potest, ut in jurisdictione pro Pœnitentiæ Sacramento: videtur enim ratio similis pro utroque militare. Sed quidem ratio similis non est: in Sacramento enim Pœnitentiæ ob gravissima animarum pericula id stat, quod communis Doctorum sententia firmat, Ecclesia ipsa, usum sententiæ circa illum sciente & tolerante, Sede inquam Apostolica illius Capite: cùm tamen in usu, de quo agimus, nihil tale possimus odorari. Hinc est ut Confessiones virtute Bullæ Cruciatæ à Regularibus factæ à Pontificibus sint invalidæ declaratæ, unde & nullum & irritum Sacramentum, quidquid de bona dici potuerit fide, nihil privilegio illo in ordine ad valorem suffragante. Quod quidem valde urget ex eo quòd in materia Sacramenti Pœnitentiæ versemur, circa cujus valoris firmitatem tantoperè conferre potest Ecclesiæ supplementum: quia illius intentio minimè ad supplendum privilegij defectum extendi argumento aliquo declaravit, neque Doctores tale aliquid ex eo colligere potuerunt videantur dicta Tomo 1. Tit. 5. nu. 331.
§. XI.

§. XI.

De Privilegijs circa Sacramentum Matrimonij. Ad Cap. 15. Addition. n. 52. & seqq. & 300. ac seqq. & sæpè alibi.
1197
*CIrca gradus cognationis, quibus
cum stare Matrimonium potest id dictũdictum, quod est probabilissimum judicatum, unde & inter transversales in primo gradu, pro quo præter citatos stant plures alij, inter quos Angelus Petriaca in Turri David Lib. 11. Disp. 4. Magister Baco in Summa Decalogi, & præcept. Eccles. Disput. 24. Cap. 9. qui ita in fine illius scribit: Magna existente caussa posset Pontifex dispensare, ut duo fratres nuberent. Vt si Rex Hispaniæ noster Dominus Matrimonium contracturus non inveniat uxorem, cui conjungi sine magnis inconvenientibus nequeat, hominum sapientium & prudentium judicio. In hoc eventu justa esset caussa dispensandi, ut Rex sorori jungeretur, præsertim si uterina non esset, sicut non fuerunt Sara Abrahæ, & Thamar Ammonis. Sic ille. Et exemplum quidem Abrahæ & Saræ adducit etiam Fr. Angelus, ob verba Abrahæ ipsius Genes. 20. v. 12. Verè soror mea est, filia patris mei. Sed quidem
Gen. 20. v. 12.
satis est eo ex capite infirma probatio: Saram enim non fuisse propriè sororem, sed neptem Abrahæ, filiam inquam Aram fratris sui, & Sororem Lot, ex narratione, quæ habetur Cap. 11. v. 29. perspicuum habetur, & ita communiter observant interpretes, & Sororem ab Abrahamo dictam ob proximam cognationem, quia enim illa Thare Abrahæ patrem suum agnoscebat avum, & nepotes filij solent appellari, potuit illa Abrahæ soror dici, quia & dicto modo filia patris sui. Quod autem ad Thamar attinet non est quidem ita urgens, ut ex eo firmari possit præfatum theorema, ut videri potest apud P. Gasparem Sancium 2. Reg. 13. v.
2. Reg 13. v. 13.
13. post Abulensem Quæst. 4. in eum locum. Videndus etiam Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Resolut. 249. ubi cum Cajetano & contra Sotum eleganter nostram sententiam firmat.
1198
*Circa gradus lineæ rectæ ita scribit
citatus Fr. Angelus suprà pag. 450. Vers. 1. Hinc necessariò sequitur inter parentes & filios jure naturæ prohibita esse conjugia, & omnes, qui per rectam lineam ab eis descendunt, quia inter eos naturalis superioritas & subjectio cum debita obser
Fr. Angelus Petriaca.
vantia & reverentia adesse debet. Hæc eadem ratio primò extenditur inter prolem, seu filios & novercam, quæ matris propriæ tenet locum, & vitricum, qui patris tenet locum. Inter ceteros cognatos non video talem indecentiam, quæ naturali lumine sit nata ad conjugia prohibenda: non nego autem congruentiam, sed talem esse dico, ut debita posita caussa dispensari poßit: Nam contractus matrimonialis non est quid turpe & inhonestum, sed honestum, bonum habens finem, nempe generis humani propagationem: & talis contractus in novo testamento est Sacramentum, estque figura, sicut semper fuit eximiæ charitatis & dilectionis Christi Domini Salvatoris nostri in Ecclesiam suam. Hæc ille, qui in eo, quod ad lineam rectam inter consanguineos habet, plures numerare potest sententiæ ejusdem assertores, de quibus & Nos, cum prælatione contrariæ, primo excepto gradu.
Sed quod ad affinitatem spectat, & de noverca ac vitrico dictum, neutiquam admittendum, quod & ibidem rejectum: de quo & alijs multa Parte 1. Auctarij Sect. 4. & Parte 6. nu. 321. & seqq. Neque urget quod noverca loco matris habeatur, cùm revera mater non sit; sicut & quandoque accidit novercas à privignis ætate non parvo annorum spatio superari, ut esse earum parentes possent, ut in Regina nostra Serenissima Maria Anna videre licet Philippi Quarti relicta vidua, & Regnorum Gubernatrice, de cujus aliàs egregijs naturæ & gratiæ dotibus aliquid prælibatum. In Vitrico autem cum privigna simile fieri argumentum poterat, quia illum hæc habet loco patris: sed similiter obsistendum; revera enim pater non est: & de eo quod tale non est re ipsa, nequit pro eo quod est tale, aut è contra, simile argumentum affirmari, ut est compertum. Et ex eo quidem quod à præfato Scriptore adductum pro aliorum graduum probatione, argui consimillimè potest: ex eo scilicet quòd Matrimonium contractus honestus est, & ad maximum naturæ bonum ordinatum, nec non Sacramentum sublimis significationis, vinculi videlicet divinissimi inter Christum & Ecclesiam. Ergo quando possibile inter eos asseritur, pro quibus nulla apparet prohibitio ex divina lege, aut jure constanti naturæ fundata, nihil quod
Pro eo dispensatio.
repelli debeat, profertur, si præsertim de necessitatis casu agatur: cùm constet aliàs in hoc à Pontifice dispensatum, quòd ante annos aliquot vidimus in noverca, & privigno, primariæ in Hispania nobilitatis, inter quos vinculum aliud proximæ consanguinitatis elucebat.
p. 426
1199
*Sed argui potest ex Divo Paulo 1.
Cor. 5. v. 1. ubi sic ille: Omnino auditur inter vos fornicatio, & talis fornicatio, qualis nec inter Gentes: ita ut uxorem patris sui aliquis habeat. Quem locum adducit citatus Auctor pag. 455. col. 1. & respondet Melanctoni & Kemnitio sic arguentibus ex eo Christianos teneri ad observantiam legis Levitici, tale conjugium prohibentis, id ita ab Apostolo præstitum, quia conjugium tale est contra jus naturæ, quia novercæ naturali jure repugnat subjectio ad filium, quia uxor subjecta est viro. Sed hoc jam rejectum suprà, & quod de subjectione dicitur,
Prima rejecta solutio.
ex eo ulteriùs solvitur, quod subjectio talis voluntaria esset, & cùm sit mulieris ad virum, nihil in ea naturæ adversum invenitur. Unde
Præferenda alia.
præferenda est responsio, quam Auctor ex Cardinal. Bellarmino præmittit dicens quòd is, quem Apostolus reprehendit, adulterium commiserat cum noverca vivente patre; nam 2. Cor. 7. v. 11. de tali homine sic scribit, Scripsi
2. Cor. 7. v. 11.
vobis non propter illum, qui fecit injuriam, nec propter eum, qui passus est, sed ad manifestendam solicitudinem nostram. Unde id colligunt S. Anselmus, & S. Thomas. Si enim pater mortuus fuisset, nullam accepisset injuriam: nam qui mortui uxorem ducit, non dicitur ejusdem uxorem accepisse, cùm jam uxor non sit, conjugio per mortem dissoluto. Ex qua respōsioneresponsione majus sententia nostra firmamentum nacta est, dum nobiles patroni pro ipsa congeruntur. Et pro explicatione prædicta stat etiam P. Cornelius, qui ex Valerio Maximo Lib. 5. Capite
P. Cornel.
de parentum amore in liberos, Seleuci exemplum adducit, qui Antiocho filio Stratonicam uxorem suam tradidit, cujus amore ægrotabat ad mortem, cùm id ex Medico cognovisset, ex
P. Tirinus. P. Menochius.
quo & P. Tirinus, & paucioribus P. Menochius, ac plures alij. Quod ergo ait Apostolus, Qualis nec inter Gentes, de concubinatu profert
Commoda explicatio.
cum noverca vivente patre. Addi etiam potest inter Gentiles non pessimè moratos ita in more fuisse, ut conjugia cum novercis communiter aversarentur: non ita pro casibus, in quibus peculiares possent convenientiæ reperiri. Et fortè tale aliquid apud Corinthios ante conversionem.
1200
*Circa dispensationem autem in gra
du dicto, sicut & in præfatis jure divino non prohibitis, quæ primi gradus sunt dictum nu. 391. facultatem extendi, etiam pro foro exteriori, quod & firmatum ibi, & alibi, & modò ex eo comprobari potest, nam licet dispensationis quoad gradus dictos in linea recta consanguinitatis & affinitatis rara valde occurrere possit necessitas, sicut & in transversali pro fratribus: circa affinitatem tamen in linea ista, valde necessaria est, quando ex illicito congressu resultat: neque credibile est pro casibus hujusmodi in regionibus adeò remotis, & pro quibus adeò est Sedes Pontificia solicita, remedium pro necessitate hujusmodi non extare. Et quod ad eas partes spectat, in quibus Ordinariorum desideratur præsentia, id quidem Religiosis competere ex Privilegiorum tenore perspicuum: ubi autem illi adsunt ex eo difficultas oritur, quod illis cum limitatione primi gradus facultas tribuatur. Sed ea quidem ex eo superata quod ibidem dictum, & ampliùs declaratur. Nam facultas Religiosorum virtute privilegij Societati concessi ea est, de qua nu. 362. pro gradu primo procedit, & pro utroque foro verbis illis: In partibus quidem ubi locorum
Tenor privilegij.
Ordinarij de facili adiri possunt, in foro conscientiæ tantùm, sed perpetuo. Ubi ergo adiri possunt, ad eosdem in foro utroque spectat dispensatio cum ea amplitudine, quæ in privilegio ipso continetur, dum gradus nullus divino jure permissus prohibetur. Neque enim dispensatio ad Ordinarios tantùm spectat, ut existimare quispiam posset, eo quòd dicantur Assessores Societatis Sacerdotes, quandoquidem non solùm dicuntur tales, sed ut in privilegio ipso habetur: De consilio tamen & assensu dictorum Societatis Presbyterorum, tamquàm Adjutorum & Assessorum suorum. Ubi enim adjutorium cum assensu est, etiam est concursus ad substantiam actus. Unde etsi demus Ordinarijs non esse concessam facultatem pro primo gradu: ratione adjuncti Assessoris, state potest ampla facultas dispensandi, quia quod præcipuum est trahit ad se minùs præcipuum. Mixtum enim sequitur
D. Barbosa.
naturam sui simplicis magis digni, ut Doctores tradunt apud D. Barbosam Tract. de Axiomatibus Iuris, axiom. 152. n. 15. Est autem magis dignus Religiosus, non attenta dignitate personæ, sed potestatis.
1201
*Dici potest ita quidem stare posse
Objectio quædam.
doctrinam præfatam, si aliundè apertè constet facultatem Religiosorum pro foro externo cum ea virtute simul cum Ordinariorum facultate concurrere; quod tamen non sic accidit: postquàm enim de facultate in ordine ad forum conscientiæ in privilegio dispositio præcessit, statim ad externum fit transitus, dum dicitur: Ordinarij verò &c. neque ullo modo insinuatum reperitur concessionem dictam ad forum externum prorogari. Nec dici potest casum necessitatis pro foro externo fine remedio relictum, quandoquidem pro viginti annis indulta facultas, ijs expletis pro annis totidem iteranda, & sic deinceps. Ad quod quidem
occurrendum ex eo quòd licet in priori concessionis parte solùm de concessione in foro conscientiæ agatur, modus tamen ipse loquendi manifestè indicat ad facultatem pro foro externo concessionem tendere, ut sensus perfectus habeatur. In partibus quidem ubi locorum Ordinarij &c. Cùm ergo statim sequitur, Ordinarij autem &c. & pro eo illorum assensus ut necessarius proponitur, videtur omnino irrefragabile concessionem cum integra sua plenitudine derivari, & ita nullum ex memoratis exceptum gradum. Prætereà post concessionem pro Ordinarijs in foro utroque, statim pro Religiosis eadem adjungitur, ubi de facili adiri illi non possunt. Ubi & manifestissimum est illam ad gradus omnes extendi, cùm respectu illius nulla fuerit exceptio superinducta. Ex quo & manifestissimè habetur in concessione intermedia, Ordinariorum scilicet, idem debere contentum recognosci, quia pro diver
sitate indicium nullum. Et quod ad necessitatem spectat ex eo ulterius probari potest, quòd |
p. 427
cùm Paulus V. in Bulla anni 1610. die 11. Februarij facultatem dispensandi cum limitatione primi gradus concesserit, in alia anni 1614. die 16. Maij, illam subtraxerit, de necessitate pleniùs informatus. Neque fit satis ex eo quòd dicebatur de repetita per vicennaria annorum spatia concessione, id enim ad præsens institutum non facit, quandoquidem non de concessionis duratione qualicumque agimus, sed de illa, juxta quam dispensandi potestas ad omnes contendimus debere gradus jure divino non limitatos extendi. Eam autem repetitione dicta non stare, evidens est ex limitatione addita ab Urbano VIII. usque ad Clementem IX. Quomodo autem id non obstet anteriori concessioni Gregorij XIII. à limitationibus eximiæ, sufficienter declaratum.
1202
*Et quidem uti adversantes præfatæ
resolutioni adducti nulli, ut ex eo capite debeat non inverosimilis affirmari. Licet enim P. Suarez, & P. Palaus citati nu. 15. præsentis Tituli adversari videantur quatenus standum asserunt privilegio posteriori cum limitatione concesso, quod tamen negant multi absolutè loquendo: in eo tamen prædicti Patres loquuntur eventu, quando scilicet privilegia ab eodem sunt Principe impertita, quod in Pontifice Decisiones aliquot Decretales evincunt. Unde P. Suarez Lib. 8. de Legibus Cap. 39. cùm sic præmisisset nu. 7. & hoc modo probabilius censemus. Quæ sententia frequentiùs recepta est
P. Suarez.
&c. Et post nonnullos inductos textus, ita subdit: Ratio verò esse potest, quia Princeps concedendo generalem favorem, non censetur sibi auferre potestatem faciendi alienam (corrige aliquam) specialem gratiam illa generali non obstante. Quod similiter habet P. Palaus Parte 1. Tract. 3. Disp.
P. Palaus.
4. Puncto 21. §. 4. n. 14. cum P. Suario, quem citat omnino locutus. Et sic nonnulli alij, qui etiam videntur adversari. In casu autem nostro (ut aliud demus) res aliter se habet, de privilegio enim agimus à Gregorio XIII. concesso, & à Successoribus limitato, licet Paulus V. ut vidimus, eidem tandem fuerit assentitus.
1203
*Et sanè arbitror attentis casus præ
sentis circumstantijs, quæ adduci fundamenta pro parte adversa possunt, ægrè nimis posse eidem adaptari. Quod enim de notitia prædicti privilegij à Pontificibus successoribus habita dicebatur nu. 387. licet verosimile appareat, eo tamen non obstante talem notitiam non obstare multorum sententia est, cujus probabilitatem citati Scriptores agnoscunt, & prætereà non procedit in casu præsenti, cùm loquantur de privilegio impetrato ab aliquo contra alium, & non in terminis quæstionis, quando scilicet respectu ejusdem diversędiversæ extant concessiones quarum prior sit amplior. Et insuper, quamvis quod de notitia dicebatur verosimile appareat, non tamen certum: quod cùm accidit, & ignorantia præsumi potest, probabilissima sententia est non revocari privilegium, quia de eo non fit
mentio, quod est ad revocationem necessarium, pro quo benè P. Arriaga Tomo 4. Tract. de legibus Disput. 34, nu. 47. & seqq. ubi adducit Cap. Cùm Ordinem de Rescriptis in 6. Ubi error manifestus, Caput enim illud non habetur in 6. Sed in 1. Decretalium, & quia Sextum est in eo Titulo, inde æquivocatio, & Lectori labor, ibi ubi citatur quæsituro. Sic autem habet in illo Alexander Tertius: Si con
tra vos super decimis, vel alijs quæ Ordini vestro specialiter Sedes Apostolica indulsit, non facta mentione Cisterciensis Ordinis, litteræ fuerint à Sede Apostolica impetratæ: per eas minimè teneamini respondere. Sic Pontifex. Cujus decisio licet in terminis casus præsentis non currat expressè, ex illa tamen pro eo fit validum argumentum propter rationem apud Scriptores obviam. Unde Glossa sic infert: & ideò non valent litteræ
Glossa.
etiam speciales secundùm jus commune obtentæ contra privilegium. Si ergo impetratæ juxta jus commune, ut in decimis apparet jure communi debitis, non valent, multò minùs valebunt, ubi de communi jure non agitur, sed de privilegio minorando, pro quo est jus quæsitum. Unde ad casum nostrum illatio deducenda ob rationem illam communem, licet de impetrante contra privilegiatum in eo non agatur, sed in defectu mentionis privilegij positio præfata fundetur, sive illius notitiam, qui litteras concessit, habuerit, sive non: de illa enim nihil in Textu, neque in Glossa, apud quam gravissimi Interpretes.
1203
*In terminis autem maximè habili
bus locuti sunt P. Thomas Sancius, & Cardinalis Lugo, quorum si sequamur sententiam, post alios similiter locutos, non erit, ut credo, qui eam in praxi securissimam vereatur arbitrari. Prior ergo Lib. 8. de Matrimonio Disp. 12.
P. Thomas Sancius.
nu. 16. ita scribit: Hinc deducitur quid dicendum sit in hac quæstione. Quidam impetravit dispensationem, & ob aliquos scrupulos sibi objectos impetravit aliam, quæ concessa est sibi cum aliquibus moderationibus: dubitatum est an postea certior factus de valore dispensationis prius impetratæ poßit ea uti. Quidam Iurisperitus Romanus id negavit. Ductus est, quòd per posterioris gratiæ impetrationem visus sit nolle priori uti. Atque gratia semel repudiata non potest amplius acceptari. Sed ex dictis nu. præced. constat integrum ei esse uti priori gratia. Quòd ei non visus sit renuntiare, utpote qui posteriorem ad prioris confirmationem impetravit. Et si noluit priori uti, non fuit ea voluntas absoluta, sed ex errore proceßit, & supposito prioris vitio. Hæc ille: cujus resolutio in casus nostri specie magis urget, quandoquidem in eo nulla fuit renuntiationis umbra respectu gratiæ prioris, sed in postulatione confirmationis privilegiorum ob temporis limitationem circa nonnulla adjectam, limitatio est prædicta reportata. Ex eo autem quod ad resolutionem nu. præced. se referat, inde robur nuper propositæ accrescit, ab auctoritate scilicet, cùm pro illa adducat Innocentium, Hostiensem, Joannem Andream, Baldum & Bellameram.
1204
*Cardinalis Lugo citato loco ita scri
Cardinalis Lugo.
bit: Titius Sacerdos facultatem obtinuerat ab Episcopo absque ulla limitatione ad casus reservatos suæ Diœcesis; posteà eamdem facultatem, immemor fortaßè prioris conceßionis, ab Episcopo petijt, qui eam tunc conceßit cum aliqua restitutione (corrige |
p. 428
restrictione) & limitatione. Quæsitum fuit an hæc secunda conceßio limitaverit primam &c. Dixi regulariter non censeri revocatam &c. Pro quo P. Sancium, & congruas rationes adducit, propter quas possit accidere ut Pontifex diversimodè affectus, nunc hoc modo, decernat, cum priùs aliter, respectu ejusdem, sicut respectu diversorum; in quibus tamen ratio sit eadem. Subdit statim sic. Ideò tamen dixi Regulariter, quia cùm id totum pendeat ex circumstantijs, ex quibus indaganda est intentio Superioris, fatendum est posse aliquando circumstantias esse tales, ut limitatio aliqua posterior præjudicet priori. Nam in primis potest Superior illam limitationem apponere, ut explicitè, vel implicitè significet se semper limitationem illam in tali conceßione subintellexisse. Hoc ipsum dicendum erit, si in secunda conceßione limitata superior addat verba excludentia usum illimitatum, ut si v.verbi g.gratia, dicat: Non aliter absolvas, prohibeo usum ampliorem, aut alia verba similia. Sic ille de concessionibus locutus à Superiori eodem provenientibus; unde pro ijs, quæ diversorum sunt ratio est urgentior, præsertim Pontificum, quos negotiorum moles non patitur circumstantiarum omnium rerum earum, quæ apud ipsos geruntur, indelebilem memoriam conservare. Quòd autem ex circumstantijs in nostro casu colligi nequeat voluntas revocandi, juxta præfata exempla clarissimum est, ut nulla pro eo sit opus probatione, sed concessionum tenores perspicuos percurrisse.
1205
*Est etiam pro roboranda præfata
positione valde notanda sententia, quam cum P. Suario & alijs defendit Diana Parte 8. Tractat. 3. Resolutione 49. asserentibus quod si Pontifex cum aliquo dispenset circa id, pro quo potest Episcopus dispensare, & in dispensatione per viam commutationis facta onera aliqua adjiciat, potest sic dispensatus his non obstantibus ad Episcopum recurrere, aut ad alios privilegiatos, qui poterunt onera illa subtrahere, ac dispensationem conferre ut aliàs possent, si ad Pontificem habitus recursus non fuisset: quia factum Pontificis, dum prohibitio non extat, non tollit habitam in prædictis facultatem. Unde etiam habetur, quòd si Pontifex absolutè dispensationem neget, possint nihilominùs illi aliter de sufficientia caussæ judicantes dispensare. In quo quidem aut pro
Inde validum argumentum.
casu nostro pariformis ratio elucet, vel certè pro illo potior & validior. Si enim negatio aut limitatio Pontificis obstare nequit, dum nihil insuper adjicit, quominùs Episcopus & privilegio gaudentes, uti sua aut ordinaria aut delegata facultate possint: multo minùs obstare poterit expressæ Pontificis alterius concessioni, pro cujus revocatione nullam inserit mentionem. Et licet P. Sancius videatur adversari Lib. 8. Disput. 14. n. 5. pro eo tamen nullum adducit Auctorem, cùm tamen pro opposito sint & plures & magni nominis defensores videlicet P. Suarez, P. Salas, P. Amicus,
Portel, & Diana ipsos secutus. Et ipse P. Sancius post adductam assertionem affirmat dispensare Episcopum posse, si negata à Pontifice non esset dispensatio, sciente tamen illum dispensationis talis caussas injustas judicare, & ideo solitum dispensationem denegare: quia Pontifex sic denegans non ligat ordinariam Episcopi facultatem, cùm non adstringatur ad dispensandum ex ijs solis caussis, quas Pontifex justas judicavit. Ubi quidem quęquæ redditur ratio de non ligata Episcopi facultate, casum etiam de quo agimus, comprehendit; quia ligatam illam pro eo asseritur quidem, sed nulla pro eo subjuncta ratione. Deinde plus videtur contra compertum Pontificis judicium agere de injustitia caussæ, quàm contra simplicem negationem: multa enim negantur, non quòd sit injustum, quod petitur, sed quia minùs placet quandoque concessio. Unde & ipse Pater n. 6. in fine sic assertionem ibidem extensam ampliùs extendit: At posset utique quando Papa aliquando concederet, licet aliquando neget.
1206
*Et hæc quidem pro privilegij perpe
tuitate circa dispensationem in primo gradu & conscientiæ foro, esse dubio procul sufficientia, nescio an possit quispiam maturo prędituspræditus judicio dubitare. Quod verò ad forum exterius spectat, juxta modum philosophandi præmissum, cùm ex ipsis privilegij visceribus (ut ita loquar) deducatur, quo plus probabilitatis priori positioni accedit, eo etiam & subsequenti. Itaque tenor concessionis Gregorianæ talis est, ut dum facultas dispensandi in primo gradu perpetua conceditur, inferat facultatem circa eumdem in utroque foro, quæ quidem à Successoribus minimè, limitationibus licet additis, revocata: quandoquidem tali cum virtute illativa est concessa ad eum modum, quo Successorum concessiones illam continent juxta qualitatem concessionis, quia enim primus gradus in illis excipitur cum perpetua aliàs concessione pro conscientiæ foro, dum ad exterius forum fit transitus, similis concessionis qualitas importatur, & facultatem quidem hujusmodi
Quid ea non stante.
adeò necessariam existimo, ut si forsitan quæ pro illa dicta sunt sufficientia non judicentur, ad alias sit concessiones Innocentij, Leonis, & Adriani provocandum, de quibus nu. 385. & 386. & citatis n. 393. Ubi quod dictum juxta illas de Episcopis, aut eorum Officialibus facultatem habentibus, non ita accipiendum est, ut Officiales independenter ab Episcopis habere illam censeantur, sed ab illis delegatam, vel vacante Sede à Capitulo. Est autem de more in his Indiarum partibus ut quod ad dispensationes attinet, minimè Officialibus, seu Vicarijs generalibus deferatur, & digna quidem rei adeò gravis consideratione: licet juxta Pontificias concessiones id non videatur repugnare; quando videlicet tales illi fuerint, ut meritò id eorum peritiæ, prudentiæ, & maturitati committi valeat, solent enim quandoque minùs apti designari, quorum in præfatis dotibus defectus Ordinariorum assistentia, aut sapientium Assessorum consilio suppleatur. Pro quibus hoc satis, & alijs ad Matrimonium spectantibus, cùm in Auctarij Tomis multa occurrant, propter quæ, ut admonui superiùs, Tomi 2. recognitiones sint futuræ breviores, voluminis etiam mole crescente ultra id, quod respondere debuit intento, & res ipsa videtur postulare. Sit ergo
§. XII.

p. 429
§. XII.

De Privilegijs circa Præcepta Ecclesiæ. Ad Cap. 15. & seqq.
1207
*CIrca primum de Festorum obser
vatione occurrit difficultas circa Festum S. Rosæ Virginis Peruvianæ, an scilicet Indi ad illius observantiam teneantur, de quo dictum Tomo 2. Auctarij Parte 6. nu. 102. & seqq. ubi & negatum, & probatum fundamentis præsentis Capitis, & alijs. Videtur autem pro adstruenda obligatione (quam adstruit Synodus Huamangensis pro illa diœcesi Cap. 7.) instari posse ex eo quòd Sancta Virgo Indica sit, unde ad Indicos indigenas ejus præcipuè spectat celebratio, & consequenter quæ de obligatione circa illam dicuntur, ad eos dicendum pertinere. Sed quidem prædicta ratio non convincit, quia pro obligatione sub mortali reatu majus aliquid debet afferri, cùm pręsertimpræsertim de ijs agamus, in quibus infirmi sensus ad obligationes hujusmodi reperiuntur. Quin urgeat prærogativa Patronatus, quia etiam D. Jacobus Patronus, est, nec tamen ad illius Festi observationem Indi constringuntur. Pro quo & juvat dictam Virginem Indianam quidem, sed non Indam fuisse, cùm ex parentibus fuerit Hispanis progenita. Unde quod in ejus officio primus Americæ Meridionalis flos sanctitatis compellatur, non ita accipiendum est ut Americana fuerit origine, sed patria, licet aliquid in ea Indicæ stirpis fuisse credatur, sed adeò parùm ut extra quartum fuerit gradum, & ita Hispana penitus reputanda. Nec probandus modus loquendi illorum Scriptorum, qui natos
in Indijs ex parentibus Europæis Indos vocant, in quo frequens P. Nadasi in Anno dierum memorabilium Societatis IESV. Sic Alfonsus Guerrerus die 18. Martij Ferdinandus de Tovar. 16.
P. Nadasi notatus.
Novembris, Melchior Venegas. 19. Iunij. 15. Novembris, Rochus Gonzalez. Meliùs 10. Aprilis Isidorus de Saavedra Peruanus. 11. Antonius Ruiz de Montoya Hispanus Peruanus. 12. Petrus de Añasco Hispanus in Peru. 13. Iunij. Christophorus Viverius Peruanus, ubi insignis illa æquivocatio P. Gabrielis Vasquez pro P. Gabriele de Baeza Germano fratre P. Didaci celebris Scriptoris. 6. Decembris, Hieronymus de Montecinos Hispanus. Circa P. Joannem Perez Menaco die. 20. Ianuarij in eo erratum quod Paraquarius, cùm Peruanus dici debuisset, & aliàs meritissimò Hispanus. Et quidem cùm ex natis in Indijs quidem dicantur Hispani, quia ex Hispanis parentibus orti, alij Indi, erroris præbetur occasio, ut Indi, quia ex Indica stirpe sunt nati, censeantur. Quæ quidem licet forsan alicui non magni videantur momenti, quia tamen non levis, ea non præterijsse, minimè hoc loco indignum, occasionis adminiculo, iudicavi.
1208
*Pro Præcepto 2. annuæ Confessio
nis, de qua Cap. 17. & Tomo 2. Auctarij Parte 8. n. 412. & seqq. ubi aliqua peculiaria circa Cap. Omnis utriusque sexus. Illud hoc loco adjiciendum quod circa transgressores dicti præcepti spectat. In prædicto siquidem Capite pœna imponitur duplex, quòd scilicet arceantur ab ingressu Ecclesiæ, & careant Ecclesiastica sepultura. Quibus tamen communiter non sunt Ecclesiastici Prælati contenti, & ita in omnibus ferè Diœcesibus excommunicatis pœna imposita est, ut affirmat P. Palaus Tract.
22. Puncto 19. §. 3. n. 5. & Mag. Baco in Summa Decalogi & præcept. Ecclesiæ Disp. 16. Cap. 1. ubi apponit stylum circa hoc Diœcesis Majoricensis. Cur autem ita fiat, caussa esse potest, quia per designationem pœnæ à Jure designatæ non est Ordinarijs ablata potestas ampliorem imponendi, si viderint expedire, Et quòd expediat ex eo ostenditur, quia pœnæ præfatæ non ita commodè ad praxim reduci possunt, cùm exigant judicialem discussionem: quod non ita evenit in excommunicatione, quando ipso facto imponenda decernitur. De cujus si constet incursu, id quod est à Concilio Lateranensi dispositum, etiam locum habet, quandoquidem publicus excommunicatus juxta formam à Concilio Constantiensi traditam, arcendus est ab ingressu Ecclesiæ, & privandus Ecclesiastica sepultura. Unde dici potest dum pœna excommunicationis imponitur nihil fieri ultra id, quod est à Concilio dispositum: sed medium eligi, quod ad executionem opportunè conferat: id enim Ordinariorum est dispositioni relictum. Jam quod ad Indos attinet excommunicationis remedium neutiquam adhibendum, juxta ea, quæ habentur nu. 483, Tituli præsentis. Sicut neque quod spectat ad Ecclesiæ ingressum, de quo multi parùm curabunt: sicut neque quod ad Ecclesiasticæ sepulturæ privationem pertinet, nisi manifestè constaret mortuos esse in statu peccati mortalis, juxta receptas in hac materia sententias: privatio enim dicta non nisi post juridicam sententiam infligenda est, ut tradit P. Suarez Tomo 4. in 3. p. Disput. 36. Sect. 8. nu. 2. Canus
Relect. de Pœnitentia part. 5. & cum eis P. Fagundez de Præceptis Eccles. Præcepto 2. Lib. 1. Cap. 4. nu. 2. & ex eo P. Palaus suprà. Circa Indos autem non est judiciario strepitu procedendum; & tam juxta illum, quàm juxta quemcumque alium, difficilis erit probatio, cùm constare nequeat an Confessionem omiserit tempore requisito, quandoquidem stare potest ut revera confessus sit, nec tamen pro eo haberi hîc & nunc notitia queat, quando instat tempus sepulturæ, & quidem, ut affirmat P. Antonius Perez Tractatu de Pœnitentia Disp.
6. nu. 18. probabilissima est sententia computans annum obligationis confitendi à prima die Januarij, neque agnoscens præceptum per se obligans ad confessionem Paschalem. Juxta quam longum valde spatium temporis potest excurrere, in quo præceptum Confessionis non urgeat: si videlicet Confessus die 1. Januarij, sequenti anno Confessionem differat, usque ad illius extremos dies. Quomodo ergo juxta cam procedens sententiam, omissionis pręceptipræcepti convinci reus poterit, ut ei pœna dictæ privationis infligatur? Cum Indis ergo nihil tale
Quomodo cum Indis agendum.
opus est, & posset, non incongrua pœna |
p. 430
censeri solita aliàs flagellatio in illis, quorum vilior status hoc genus supplicij patiatur. Quia verò illi ad Sacramenti hujus saluberrimum usum duris non sunt compellendi terroribus, ne occasio sacrilegæ confessioni, utpotè spontaneo carentem respectu, tribuatur; opportunius fuerit sic præcepti violati manifestè reos coram alijs in Ecclesia severè reprehendere, & ostensa Sacramenti necessitate atque utilitate, modoq́ue rectè faciendi Confessionem ostenso, & pro ex designato spatio temporis competente, ad Confessarium, qui ab eo fuerit electus, amandare: nam ut confiteatur punienti non est conveniens obligare, nisi fortè ille valde voluntarius id velit, sitq́ue futuræ sinceræ Confessionis valida conjectura: quod posse aliquando contingere, divina sic operante gratia, non debemus inficiari.
1209
*Præceptum tertium pro sacra Com
munione est, annua item, de qua Cap. 17. & plura in Auctarij Tomis, pro quibus Index consulendus. Et privilegium quidem pro Confessione Cap. præcedenti adductum, pro Communione pariter suffragatur. Neque obstat pro Communione accipienda difficultatem non talem frequenter occurrere, qualis esse pro Confessione solet, cùm enim illa hanc debeat præcedere, juxta ipsius necessitatem aut opportunitatem concessio regulanda. Ubi & addendum, cùm Communio, sicut & Confessio, juxta citatum Cap. Omnis utriusque sexus differri ultra annum possit quo ad Sacramenti perfectionem, quæ in absolutione consistit, quidquid de integrali ratione per satisfactionem sit: id etiam fieri posse post terminum illum, qui privilegio conceditur, etiamsi adeò distans à communi & legali sit, quia Confessarius dilationem potest convenientem judicare, unde & stare ratio, propter quam Concilium sic faciendum providentissimè judicavit. Potest autem dubitari an stare id queat
sine gravi peccato confitentis, nam cùm terminus illi pro Confessione adeò à juridico distans concedatur, potuit & debuit eo non abuti, & quæ ad exonerandam conscientiam conducunt, opportunè providere, sicque ad accipiendam absolutionem ritè dispositus devenire. Et licet dici possit Concilium pro dilatione Confessionis nihil statuere, sed solùm de Communione agere: id quidem non videtur satisfacere, quia dilatio Communionis ordinariè loquendo propter Confessionis accidere solet defectum, unde & ad hoc debuit Concilij dispositio attendere, & ita ab illa comprehensam. Et pro Communione pariter argui potest, debet enim is, cui pro dispositione ad ipsam præfatus ut terminus adeò liberaliter indultus, quidquid futurum impedimento esse præviderit, prævenire. Ad quod quidem dici
Illius enodatio.
inprimis potest, in hoc bonæ eorum fidei, pro quibus privilegiũprivilegium concessum, multùm esse deferendum: circa observationes enim tales minùs prævalet eorum attentio. Ea autem supposita videtur quidem ita esse quod pro obligatione est dictum, quia respectu cujuslibet præcepti tenetur quis impedimentum omne submovere, quod impletioni possit obstare, & ipsius subest potestati, dummodò necessarias aut valde utiles non tangat actiones, juxta id, quod de jejunio, & nonnullis alijs præceptis Doctores explicant, pro quo diversæ extant opiniones. In casu autem nostro nihil tale confingi valet, ut scilicet quis integrè confiteatur, & amplo illo temporis spatio omne id discutiat, quod Sacræ Communioni possit obstare. Si dicas id ipsum etiam in ijs locum habere, qui privilegiati non sunt, & annuum debent implere præceptum, cùm satis competens habeant spatium temporis ad dispositionem necessariam prævidendam. Respondeo ita quidem esse, observando id quod à Concilio pro dilatione dispositum est, ideò sic statuisse, quia pro Communione dies tantùm Paschæ est ab eodem designatus: jam verò cùm ad quindecim dies constet extensio, vix potest locus esse excusationi, quominùs, quis intra debitum tempus adimplere possit præceptum, cùm valeat opportunè confiteri, ita ut pro Communione dies suppetant ulteriores. Cùm ergo ita non fit, aut inconsiderationi tribuendum, aut novum in eo est agnoscendum peccatum, & pro illo à Confessarijs pœnitentes admonendi. Non tamen proptereà nego posse rem aliquando ob peculiares circumstantias ad speciales angustias revocari, & ideò tunc juxta id procedendum, quod est à Concilio circa dilationem dictam constitutum, de quo & communiter loquuntur Auctores.
1210
*Quartum præceptum pro jejunio
est, de quo Capite 18. & in Auctario, præsertim Tomo 2. Parte 6. nu. 420. & seqq. Neque pro illo sunt hoc loco acervandæ quæstiones, ubi de privilegijs tantùm agimus circa ipsum. Et circa illud, de quo n. 443. tenoris sequentis: Nec non cum Indis in foro conscientiæ tantùm, & cum Neophytis in utroque foro super jejunijs, gratis tamen, dispensandi: Ubi circa discrimen utriusque fori videtur opus esse explicatione. Et illa quidem apparet commoda, ut in foro conscientiæ tunc accidat, quando secreta est, ita ut alijs præter eum, cum quo dispensatur, ignota maneat dispensatio: id quod contingere sæpè potest, ut scilicet dispensatus comedat, sed non coràm alijs, nisi id, quod possit cum jejunij lege constare. Quod si contingat aliquando non jejunantem deprehendi, poterit tunc dispensationem detegere, neque id erit contra forum dictum, quia per accidens id contingit, ut in alijs Scriptores explicant, & pro dispensatione vir
Vt illud pro Bulla Cruciata.
tute Bullæ Cruciatæ obtentæ præsertim traditum invenitur, potest enim pro illa fidem facere scripto Confessarius, quod in casu inferendæ molestiæ possit auxiliari. In foro autem externo stabit dispensatio, quando & publica esse poterit, ita ut dispensatus id possit pro ratione non servati jejunij apertè affirmare, ne alijs sit scandalo dispensationis inscijs, quod est speciali cura vitandum. Ita autem dispensatio adhibenda est, ut non æquivaleat generali privilegio, sed juxta casus occurrentes: licet non sit necessarium ut pro una vel altera vice valeat impendi, cùm & possit pro tempore aliquo, pro quo illius caussa tractum habeat aliqualem. Circa id autem, quod dicitur |
p. 431
Gratis tamen, est observandum, idipsum haberi
in Privilegio pro dispẽsationedispensatione in gradibus pro Matrimonio prohibitis, uti videri potest Cap. 14. nu. 383. de quo in Compendio Indico Verb. Dispensatio §. 6. sic in Annotatione profertur: Quamvis autem Pontifex, in hac sola dispensandi facultate addat gratis faciendam esse: animadvertendum est tamen, idem esse in omnibus diligentissimè observandum. Sic ibi. Ubi quidem ea elucet Societatis zeli puritas, ut nihil pro ministerijs temporarij commodi adhærescere patiatur. Dici autem in Compendio verissimè potuit Pontificem tantùm eo loco clausulam præfatam adjecisse, quia ejus editio Bullas Pontificum, in quibus est adjecta, præcessit. Et ubi quidem de dispensatione circa gradusdictos agitur, non fuit constans illius expressio, ut videre licet in Bulla Pauli Tertij anni 1549. quæ incipit: Licet debitum, in qua nihil tale
Bulla Pauli Tertij.
habetur, sed facultas dispensandi verbis illis: & in locis remotißimis, qui priùs in gradibus non licitis, tamen lege divina non prohibitis matrimonium contraxerant, ut in eisdem manere poßint, dispensare &c. Circa dispensationem etiam in jejunijs videri potest Compendium. Verb. Dispensatio §. 1. & 2. ubi facultates sine præfato addito reperiuntur. Et videtur quidem in eo nihil esse mysterij peculiaris, sed juxta stylum aliàs currentem à Datarijs id venisse. Ubi & addendũaddendum Indos sic esse affectos, ut molestè ferant, si quid ab ipsis datum benevolè fuerit, respuatur. Unde & in casibus prædictis erunt fortè qui munuscula aliqua Patribus offerant, quæ quidem si constanter rejiciant, mæstos dimittent, nec illi se ex corde amatos sibi poterunt persuadere. Expediet ergo iterata repulsa amabili, & non severo nimis tetricoq́ue despectu: sed si tristari eos videant, erit laudabilis & honesta receptio, ut quod acceperint alijs ex eorum gremio largiantur: id quod fieri aliàs à Nostris solitum, quod utinam & ab alijs, quærentibus non quæ sua sunt, sed quæ Jesu Christi.
1211
*Circa Decimas, & primitias, pro
quibus quintum Præceptum, nullum extat Indorum privilegium, ut dictum Cap. 19. in quo de illis. Ubi & probare contendimus decimas non deberi, nisi de ijs, in quibus decimus fructnum numerus esse potest, neque ad valorem eorum, quæ ad eum non perveniunt numerum, reducendas, ut decima pars valoris sit reddenda etiam uniuscujusque materiæ decimabilis. Pro eo tamen videndum quod habetur in Additionibus ad præfatum Caput nu. 66. Sic enim ibi: & de uno fœtu solvendam decimam juxta æstimationem, stante consuetudine tradit P. Fagundez de 5. Præcepto Ecclesiæ Lib. 1. Cap. 5. nu. 2. ex Rebuffo, quem transcribit Leander Cap. 2. Tract. 9. Disput. 5. nu. 12. unde non penitus damnanda videtur, nisi ubi, fœ
tus exiguæ æstimationis sit: neque enim de minimis curare generositas Ecclesiæ debet, de quibus (per errorem de cujus) nec curat Prætor. Sic dicto in
P. Fagundez.
loco. Et Ecclesiam quidem non curare de minimis, similitudine Prætoris adducta testatur P. Fagundez suprà n. 8. sine adjuncto tamen similitudinis, & in materia momenti majoris P. Suarez Tomo 1. de Relig. lib. 1. de divino cul
P. Suarez.
tu Cap. 21. n. 9. Potest autem ex Axiomate præfato in contrarium argui, quia ut probat D.
Barbosa Tractatu de illis, Axiom. 150. n. 5. illud tantùm habet locum, quando agitur de restitutione in integrum, secus cùm de Jure communi, etiam cùm sumus in pœnalibus, ut in furto, in ansere, in gallina, immò & in uno ovo. In subtractione autem decimæ furtum committitur, cùm de Jure communi debeantur. Ubi & addi potest, quòd licet respectu hujus aut alterius minimum aliquid videatur, plura tamen minima considerabilem possunt quantitatem integrare. Et ita evenit in decimis, præsertim Diœcesis amplioris. Ad quæ quidem dicendum, quidquid de exemplo Prætoris sit, circa materiam, in qua sumus, Ecclefiam ita se gerere, & ejus ita se gerendi modi optimam esse rationem, quòd personis magnis de minimis non sit curandum, ut judicialem pro eo debeant strepitum excitare, sed generosè dimittere, ubi pro eo convenientiæ possunt occurrere peculiares. Quomodocumq;Quomodocumque autem axioma de Prætore non curante de minimis afferatur, non ineptè cadit, quia & illud Jurisperiti generaliùs usurpare soliti: licet enim pro casu speciali fuerit priùs inductum, generalis tamen sententia est, ad quoscumque meritò Magistratus advocanda. Et aliud quidem est ubi non est introducta consuetudo decimandi, aliquid generosè dimittere, aliud verò ex ijs, pro quibus firmata jam consuetudo decurrit. Sic enim in ansere & gallina, poterit graviter peccari, & peccato pœna proportionata succedere, in quo & stat adducta pro jure communi doctrina. Immò & ovo stante similiter consuetudine, esse poterit peccatum veniale.
1212
*Quia verò assertio prædicta de æsti
Notandæ pro Indio doctrina.
matione decimali pro uno fœtu ad consuetudinem revocatur, ut videri potest apud P. Fagundez suprà, circa Indos id venit considerandum, quod de consuetudinibus erga ipsos aut contra ipsos præsenti in Capite dictum, per violentiam scilicet frequentens introduci, juxta quæ quoad forum conscientiæ verosimiliter
Pro exactoribus alia.
judicandum. Licet in exactione cum moderatione adhibenda, possit esse in exactoribus excusatio, juxta consuetudinem receptam, & à Prælatis approbatam procedentibus, contra quam cùm Religiosi quidam in oppidis Indorum Apostolicis ministerijs vacantes aliquatenus censerentur renuisse, graves sunt ad Primarium Prælatum transmissæ querelæ, & ab illo ad ipsorum Superiorem, qui me exceptore ante ipsos sexaginta annos ad præfatos scripsit Patres, illis graviter indicens ne quid circa præfatam consuetudinem, quod esse offensioni posset, pronuntiarent. Ex prædicto autem &
nobili & generoso agendi modo, quem erga decimas servat Ecclesia, responsio constat ad ea, quæ pro minimorum multitudine dicebantur, quam etiam non curat, juxta datam explicationem. An autem minimum, quod hoc anno non est peccatum mortale, si decursu annorum continuetur, ita ut ad quantitatem eam perveniatur, quæ pro illo sufficeret, videtur quidem |
p. 432
negandum, quia distantia illa magna continuationem moralem non admittit, aut è contra, juxta id, quod Doctores circa genus hujusmodi obligationis affirmant. Secus esset si quis ex diversis fructibus minima sic subtraheret, ut eorum cumulus attento pretio, ad illud ascendat, quod se solo pro mortali esset peccato sufficiens, circa quod non videtur posse rationabiliter dubitari. Jam quod ad Primitias
attinet, attendenda consuetudo, juxta quam rarius pro illis apparet usus, neque mirum, cùm ex P. Lessio Lib. 2. de Iust. & Iure Cap. 39. n. 31. affirmet Trullench Tomo 1. Lib, 3. Cap. 3. Dub. 12. nu. 4. & ex ipso Mag. Baco in Summa Decalogi Disput. 16. Cap. 4. fere nullibi illum extare. Cùm ergo ita res habeat, mirum profectò fuerit, ut quod nullibi ferè est in usu, adversus Indos rigida vigeat consuetudo: quæ quidem eo ipso violentiæ ingeret suspicionem, & ita circa illas moderatione cum maxima procedendum. Id quod me citato statuit Synodus Huamangensis Cap. 28. nu. 11. Anno 1672.
1213
*Una tandem circa dicta & non le
vis, ut apparet, discutienda occurrit difficultas. Diximus enim Indos ad decimarum solutionem non teneri, stante obligatione tributi, cujus præcipua pars ad sustentationem Parochorum dirigitur, qui primus dicitur effectus. Atqui hoc fundamentum non videtur urgere, quia præter obligationem dictam potest esse alia in ordine ad Ecclesiam Cathedralem, & ejus Ministros, Prælatos inquam, Canonicos, & alios; nec non ad fabricam, pro qua annui sumptus necessarij, unde Trullench suprà ita scribit: In Archiepiscopatu verò Valentino, præter
Trullench.
decimādecimam, quæ Archiepiscopo & Canonicis datur, solvitur Parochi loco primitiarum trigesimaquinta pars fructuũfructuum. Hinc est Communis resolutio Doctorum, fideles non tantùm teneri ad solvendas decimas pro Parochorum sustentatione, sed etiam pro aliorum Ecclesiæ Ministrorum, & pro ijs, quæ ad ejus cultum spectant, pro quo Mag. Acacius de Velasco Resolu. 246. nu. 3. junctis ijs, quæ habet post Verbum Diezmos. Ad
Illius expeditio.
quæ quidem dicendum rem ita se habere generaliter loquendo, & circa Indos disponi taliter potuisse, habita diligenti consideratione circa ipsorum statum & conditionem notissimæ tenuitatis. Ex quo factum ut titulo decimæ pars tributi generaliter haberetur, quæ insustentationem Parochorum cederet, pro quo Doctissimus Senator D. Franciscus Carrascus del SezSaz Cap. 6. in ll. Recopil. & D. Solorzanus Tomo 2.
Dom. Solorzanus.
Lib. 1. Cap. 21. & 22. & in Politica Lib. 2. Cap. 22. & 23. Ex quo infert ille nullam aliam decimam prædialem, personalem, aut mixtāmixtam soluturos. Quia verò Limana Ecclesia pro illis juxta diversitatem ab ipso assignatam, & usu receptam, post litis intentationem, ut illæ solverentur obtinuit, doctè concludit sic solventibus eam tributi partem, quæ ad decimam pro Parochorum sustentatione penditur, subtrahendam. Pro quo specialiter Cap. 22. n. 18. & 19. & Cap. 23. Politicæ. Vers. Y no sè. Ubi se nescire affirmat an liti hujusmodi sit finis impositus, quòd scilicet in præfato Archiepiscopatu Indi utrumque subeant onus, & tributi scilicet integri, & prædialium decimarum. Et revera impositus annis proximis, sed ita impositus, ut quod est pro Indorum judicatum commodo, fuerit, aut expressè, aut tacitè revocatum, eo quòd Regij Consilij sententia non sine gravibus poterat Ecclesiæ ipsius, & Parochorum incommodis ad praxim revocari.
1214
*Pro quo & favet citati Scriptoris
assertum citato Cap. 22. n. 52. & 53. & Cap. 23. Politicæ Vers. Y esto es lo que, ubi ait quòd ubicumque & quandocumque constiterit consuetudinem decimandi Indorum, in qua privilegium aliquod videtur intercedere, incipere esse Ecclesijs valde noxiam, cessare debebit, & alia forma constitui, per quam eis sufficienter consulatur. Eadem enim ratio est ut forma solutionis non debeat variari, si ex variatione gravia sint incommoda sentienda. Sed quidem rem
Quid contra illud.
ita disponi debuisse ut Indi duplici non gravarentur decima, æquissimum sanè Regium Indiarum Consilium censuit. Ex eo autem quòd forma prædicta graventur Ecclesiæ, si supersedendum sententiæ censeat, id equidem non ita accipiendum est, ut dum Ecclesiarum utilitati consulitur, Indorum commodis minimè consulatur. Quod poterit profectò sic fieri, alia desumpta forma: si videlicet ex tributo nihil, quod ad decimam spectat, detrahatur; benè tamen ex ijs, quæ ad alios effectus spectant, beneviso unde possint illi sufficienter integrari. Quod nimis difficile non erit, si pauperum istorum caussæ ea, qua solet Consilium pietate, à Christianissimis Regum nostrorum pectoribus derivata transigantur. Nec
Objectio depulsa.
fiet satis si dicatur decimam in tributo contentam non esse integram, cùm tantùm respondeat Parochorum sustentationi, sitq́ue ulterior necessaria pro Ecclesijs, Licet enim ita dici posset, si de fidelibus regionum aliarum ageremus, ut loquuntur Scriptores; de Indis tamen alia est ratio, quia decima in tributo inclusa juxta eorum tenuissimam conditionem est sufficiens judicata: & cùm illa perstet, similiter est de sufficientia decimæ judicandum. Sicut enim sufficiens censetur in eo, qui nihil in bonis habet, ex quibus debeatur decima, ita & de illis, quibus pauper agellus, ex quo vix pro sustentanda satis tenuiter vita necessarium subsidium valeant comparare. Pro quo & satis opportunè Dom. Solorzanus. Et quidem magna illa Ecclesiarum necessitas numquàm superventura est, nisi Indorum penuria; dum enim illorum fuerit copia, argenti & auri copia non deerit, cùm Peruvium sit illis plenissimum: unde & Indorum raritas tantùm in eo eventu futura: quos quidem tunc ampliùs gravare decimis geminatis, quàm sit à ratione alienum quivis ea præditus poterit facilè judicare.
§. XIII.

p. 433
§. XIII.

De Privilegijs circa vota Castitatis, Religionis & alia. Ad Caput 20.
1215
*DIctum ibi Religiosos virtute suo
rum privilegiorum posse dispensare in voto castitatis, sicut & in alijs, quando videtur ablata reservatio Pontificia, & remanent casus Episcopales, sine distinctione illa, quam Doctores aliqui statuunt circa modum reservationis. & n. 463. adductus Bassæus, eam sententiam amplectens, quia Anno 1629. in Consistorio S. Congregationis Illustrißimorum Cardinalium visa & tolerata est, quod ex Crousers videtur desumpsisse. Qui loquendi modus cum Anni circumstantia, indicat sententiam dictam cum illa fuisse S. Congregationi propositam, circa quam versatur damnatio Alexandri VII. & est ordine Tertia, tenoris sequen
tis: Sententia asserens Bullam Cœnæ solùm prohibere absolutionem hæresis, & aliorum criminum, quando publica sunt, & id non derogare facultati Tridentini, in qua de occultis criminibus sermo est, Anno 1629. die 28. Iulij in Consistorio Sacræ Congregationis Eminentißimorum Cardinalium visa & tolerata est. De quo dictum §. 8. Cùm ergo circa absolutionem ita videatur à Pontifice cautum, ut nolit visam & toleratam sententiam dictam affirmari; si revera secus accidit, ut visa quidem, sed non tolerata sit; sententia, de qua modò agimus, id pro se habet, ut minimè fuerit reprobata. Et sententia quidem à Pontifice proscripta, oblata fortè est Sacræ Congregationi, circa quam tunc noluit quidquam decernere, quod non est fuisse toleratam, sed id futuro posteà examini reservatum: cùm tamen Pontifex in alia pariter oblata nihil, quod damnaret, invenerit: ex eo quidem aliqualis illi auctoritas videtur conciliari. Sed si etiam dicamus sententiam præfatam à S. Congregatione rejectam, ex eo non debuit absolutè reprobata censeri, juxta multorum sententiam de Sacrorum Congregationum Decretis, cùm illius peculiaris authenticum testimonium non extet. Ex Pontificia autem proscriptione id haberi tantùm poterit ultra id quod §. citato dictum, falsum esse & scandalosum affirmare non esse à S. CōgregationeCongregatione rejectam: sed ex eo nihil plus habebitur; non tamen sententiæ Pontificia subscriptio, dum res ampliùs non declaratur. Cùm neque id, quod nuper dictum in ea apertè videatur contineri.
1216
*Et potest amplius roborari ex recep
tissima sententia circa impuberes, ante annum quidem 14. in maribus, & 12. in feminis, juxta quam eorum vota possunt irritari à parentibus, & alijs, de quibus dictum in Additionibus Tomi præcedentis num. 164. ubi de juramentis, & Philippus à. Sanctiss. Trinitate Tomo 3. Disput. 3. de Voto Dub. 9. post D. Thomam 2. 2. q. 88. arti. 9. Et varia circa id apud Auctores Decreta. Quorum ratio est obvia, defectus scilicet pleni judicij circa adeò gravem obligationem. Ex quo videtur fieri tale aliquid non per modum irritationis, sed dispensationis erga Indos posse præstari. Ubi & illud specialius urget ante pubertatem matrimonium non posse contrahere, neque ingredi Religionem, quo minùs possint à parentibus extrahi, & multò minùs professionem emittere, etiam secluso Concilij Tridentini Decreto circa annum 16. ætatis Sess. 25. Cap. 5. de Regularibus, unde est illa irrita, ob ejus excellentiam, & difficultatem, quia per illam homo moritur mundo civiliter, ut doctus habet Scriptor suprà. Unde pro eo sufficienti est opus maturitate judicij. Ubi est facilis applicatio.
1217
*Si dicas ex eo fieri, professionem esse
Obiectioni occurritur.
nullam, & ita locum non habituram dispensationem. Id si demus, nullum erit inconveniens, & tunc quæstio futura de nomine. Sed quidem cùm juxta doctrinam præcedentem possint esse vota impuberum valida, sed irritationi obnoxia: ita & dici potest professio aliquomodo valida, cùm jam non de defectu agatur ætatis: & si fortè talis sit, quia valdè imperfecta, & vix ut talis æstimabilis, poterit dispensatione adhibita relaxari, sicut votum ejus, qui est proximus pubertati, irritari potest, in quo vix est discrimen judicij, quia tamen non habet omnimodam plenitudinem à Jure requisitam, beneficium relaxationis admittit. Pro quo P. Thomas Sancius Lib. 4. Summæ Cap. 35. nu. 11. Secutus P. Suarium Lib. 6. de Voto Cap. 6. n. 5. Tomo 2. & alios.
1218
*Circa eum autem, qui dispensare
possit ex eo oritur difficultas, quòd pro foro tantùm conscientiæ facultas ad illam concedi videatur, cùm tamen in casu præsenti ad externum debeat extendi, cùm de professione in eo constet. Ad quod quidem dici potest dispensationem posse in foro conscientiæ consistere: si taliter professus velit in Religione persistere, sed sine illa gravissima professionis solemnis obligatione, ut sunt qui dicuntur Donati. Quòd si illi valdè molestum sit in Religione degere, exire clam poterit, & eum vitæ modum assumere, quem commodum sibi fuerit arbitratus. Quòd quia Prælatis poterit displicere, & ita de revocando agere poterunt, si revocari contingat, rationem sui poterit recessus reddere, quæ si non placeat, patienter molestias religiosæ vitæ sustineat, vel pro dimissione instet; quæ non erit profectò difficilis, cùm ex ejusmodi malè erga Religionem affectis hominibus nihil, quod considerabilis sit futurum momenti possint sibi Prælati polliceri: immò & timeri scandala ex eorum depravatis moribus, ut experientia solet satis funesta comprobare. Alibi dedi Dom. Caramuelem prudenter admonentem de Religioso, etsi docto, etsi probo, etsi dotibus alijs æstimabili, si invitus agat, si erga Religionem sinistrè affectus, nihil posse sperari ab ipso, quod non meritò illa possit periculis ex prava dispositione imminentibus posthabere.
§. XIV.

p. 434
§. XIV.

De Privilegijs circa dispensationem in petitione debiti. Ad Caput. 210.
1219
*DIctum de hoc & alibi, & in præ
senti Capite privilegium PP. Benedictinis concessum, quod est generale pro omnibus, & per communicationem Societati competit, convenienter explicatum. Quod quidem mirum est in Compendio communi fuisse omissum, cùm illud magni Scriptores faciant, & meritò propter ejus amplitudinem & firmitatem. Ideò autem fieri potuit, quia immediata concessio Pontificia non fuit, licet auctoritate Pontificis ab ejus Summo Pœnitentiario, ut ibidem dictum, emanarit; cùm tamen aliæ PP. Franciscanorum adducantur, quia immediatè à Pio V. sed vivæ tātùmtantum vocis oraculo prodierunt. Ex quo habetur privilegium dictum cum alijs apponi satis convenienter potuisse; cùm tamen obvia esse possit excusatio, revocatiōnemrevocationem scilicet oraculorum in mentem Collectorum non venisse, quam neque futuram unquam cogitare non immeritò potuerunt. Sed Apostolica providentia in Sede sua altiùs videt, & humanarum cogitationum sæpiùs prætervolat fallacia documenta. In privilegio ergo prædicto ea est stabilita moderatio juxta ipsius tenorem, ut ad ejusdem usum approbatio ordinaria non sufficiat, & licentia ad audiendas Confessiones, in quocumque ille futurus sit communicatione gaudenti, sed specialem deputationem requiri, non aliquorum, trium scilicet aut quatuor, sed eorum, qui Prælatis benè visi fuerint, ut intra proprias domos, aut extra illas facultatem sibi præstitam, etiam extra Sacramentum Pœnitentiæ, valeant exercere.
1220
*Circa quod Mag. Acacius de Ve
lasco Tomo 1. Resolut. 254. ita scribit Latinè versus: Dico primò. Probabile est posse dictos Confessarios dispensare in hoc impedimento petendi debitum, quamvis in ordine ad hoc non sint designati à suis Superioribus, (quamvis probabilius sit & securius à suis esse Provincialibus designandos, etsi semel sint, quamvis moriatur Provincialis, non expirat facultas concessa) Probatur assertum, Quia per conceßionem Iulij Secundi Anno Dom. 1503. confertur facultas Religiosis Monasterij S. Benedicti Congregationis Vallisoleti, ut poßint absolutè dispensare in præfato impedimento. Idem conceßit Pius V. Religiosis Minoribus Auno 1569. die 27. Septembris ut refert Compendium Societatis IESV. V. Dispensatio §. 8. Hæc ille. Qui in eo, quod asserit de absoluta concessione deceptionem passus, cùm constet privilegium dictum eas limitationes habere, de quibus dictum. Præterea privilegium PP. Franciscanorum in Compendio adductum, vivæ vocis est oraculum, & limitationes etiam habet, quæ videri possunt in ipso, sic enim ibi:
Compendium Societatis.
Possunt nostri Confessarij, si sint viri docti, & juxta formam Concilij Tridentini approbati, ex Commissione Provincialis dispensare in foro conscientiæ ad petendum debitum cum ijs, qui consanguineum, vel consanguineam sui Conjugis post Matrimonium carnaliter cognoverunt. Pius V. Franciscanis de Observantia 27. Sept. an. 1569. ut in Manuscrip. fol. 79. Hæc ibi. Quæ cùm ita se habeant, ex illis probabilitas sententiæ dictæ nequit ullatenus stabiliri. Neque satis facit prædicti Scriptoris doctrina circa vivæ vocis Oracula, dũdum ait, concessionem dictam pro PP. Minoribus jam non esse Oraculum, quia Gregorius XIII. qui B. Pio successit, Bulla speciali apud Emmanuelem Rodericium, Anno 1572. 11. Maij ex certa scientia, & ad perpetuam rei memoriam approbavit, confirmavit, & innovavit omnia vivæ vocis Oracula ab ipsius Prædecessoribus PP. Minoribus concessa, unde illa jam pura Oracula non sunt: & solummodò quæ talia censeri debent, sunt ab Urbano VIII. revocata. Non inquam satisfacit, licet & aliorum sit diversimodè aliàs applicata: Nam præter ingen
Quædam disiecta responsio.
tem difficultatem in ea contentam, ex eo quòd eò stante revocatio ferè inutilis redditur, cùm maximus Oraculorum cumulus Religiones spectet, inter quas communicationem esse & Urbanus, & prædecessor Gregorius probè perspectum habebant; hoc loco in eo non insistimus, sed in privilegiorum tenore, quandoquidem in illis & docti Confessarij, & etiam specialiter designati à Provincialibus requiruntur.
1221
*Adducit prætereà Dianam, qui Parte
Diana ut faveat.
5. Tract. 13. Resolut. 46. in fine ita sentit, id quod Parte 3. Tract. 2. Resolut. 14. tradiderat moderandum, quatenus ait non esse improbabile. Et quidem ille adductis pro contraria sententia priori loco Peregrino, Sayro & Joanne Suarez, nihil eorum auctoritati deferendum censuit, quia clariùs loqui debuerunt, unde sententiam dictam sine patrono reliquit, & ita de illa locutus, ut minimè probabilem videatur reputare, sic enim ibi: Sed ego contrariam sententiam prorsus sustinendam esse puto, ut patet clarißimè ex verbis privilegiorum &c. In citato ergo Partis 5. loco ex notabili æquivocatione id, quod diximus citato Cœlestino protulit, ex eo scilicet quod ita agat de privilegijs adductis, ac si soli fuissent Societati concessa, & ita cum ordinaria illa limitatione circa usum particularium: cùm tamen ita non sit, ut evidenter constat, cùm de privilegijs PP. Benedictinis, & Franciscanis concessis agamus, unde & illam P. Villalobos ab ipso Diana citatus suis in Fratribus recognovit, & Diana quidem Resolut. 14. memorata sic ait: & ideò mihi constat
Quid ille pro Societatis usu.
quòd in Societate IESV hæc facultas committitur à Provinciali particularibus Confessarijs, & non omnibus. Sic ille. Quod non propterea ab ipso dictum, quia proprium illud Societati existimaverit juxta genuinam ejus gubernationem, sic enim frivola esset ejus observatio; sed quia limitationem in privilegijs alijs Ordinibus cōcessisconcessis observatam deprehendit. Unde mirum est ita alibi, quasi ab ea notitia peregrinum censuisse. Et hæc quidem circa privilegia communia, cùm tamen pro Indijs illud extet, quod & generalius, & expeditius, de quo & dictum: neque modò erga illud oc|
p. 435
currit quidquam, propter quod oporteat diutiùs immorari, unde ad alia.
§. XV.

§. XV.

De Privilegio Indorum circa Censuras. Ad Caput 22.
1222
*DIctum & de illo copiosiùs Tomo 2.
Auctarij, Parte 6. Sect. 40. à n. 491. Videtur autem contra resolutionem utrobique firmatam id facere, quod habet Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 3. Cap. 24. nu. 29. & 30. & in Politica Lib. 4. Cap. 24. fol. 702. Col. 2. Sic enim ibi: Absolutio tamen hæresis mentalis externæsive completæ, propter quam excommunicatio ipso jure incurritur, licet regulariter reservata sit Summo Pontifici, vel Inquisitoribus Apostolicis, qui ejus delegatam hac in parte jurisdictionem exercent, ut per Concilium Tridentinum Sess. 24. Cap. 6. in fine, & ea quæ tradit Covarrubias in Cap. Alma mater n. 15. &c. Adhuc tamen quoad Indos, Archiepiscopi & Episcopi Indiarum, & alij, quibus ipsi id commiserint, auctoritatem habent absolvendi eos ab hæresis crimine, & ab alijs quibuscumque criminibus, exceßibus, & casibus reservatis, tam in foro interiori, quàm exteriori, per Breve Gregorij XIII. concessum ad instantiam D. Philippi Secundi, pro ut refertur in ConfeßinarioConfeßionario Concilij Limensis edito ann. 1583. sub finem, cujus verba refert Fr. Ioannes Baptista ubi suprà fol. 242. subdens posteà cum Mag. Veracruce in suo Compendio Verb. Episcopus, quòd Religiosi habent in his partibus specialia privilegia, ut poßint omnia illa, quæ Episcopus; in foro pœnitentiæ. Sic ille priori in loco, in Politica autem satis illud compertum: Y los mismos Obispos los pueden absolver en el fuero interior y exterior de la descomunion. que se incurre ipso jure por la heregia externa ò completa &c. Confessionarij verba, de quibus Auctor, dedimus Cap. 11. præsentis Tituli nu. 295. Errat autem citatio Fr. Joannis Baptistæ, qui non n. 242. sed 442. ad finem inquam Operis ea habet, pro quibus stat allegatio.
1223
*Sed quidem quod circa excommu
Illam non incurrere firmatur.
nicationem à Nobis dictum & non levibus rationibus comprobatum est, prædicta minimè convellunt. Quidquid enim de absolutione ab excōmunicationeexcommunicatione dicitur, stare quidem pro foro externo potest, ut in ijs accidit, qui hæresim exteriùs pronuntiarunt, cùm tamen interiùs fidem retinuerint, quibus absolutio exteriùs impenditur in S. Inquisitionis Tribunali, dum non creditur de se testimonium perhibentibus. Et rationes quidem, quibus generaliter probatum est id, quod intendimus, hanc etiam partem penitus comprehendunt. Et facilius quidem ac verosimilius affirmari posset Indos excommunicationem incurrere impositam in Cap. Si quis suadente, ob percussionem Clerici, quàm illam, quæ in Bulla Cœnæ, & alibi contra hæreticos: quia prior illa capi faciliùs potest, cùm adeò sit nota reverentia, quæ Clericis debeatur, & experientia ostendat eos offendentes peculiaribus pœnis aggravari. Cùm tamen de Bulla Cœnæ, & Canonibus sacris contra hæreticos nihil potuerint vel leviter odorari.
1224
*Quia verò n. 484. præsentis Capitis
ita scripsi: Quòd ergo privilegium pro absolutione à Censuris, non arguit veram incursionem in illas, sed conditionalem, sicut in Ordinaria absolutione dicitur, si fortè incurristi: & quia labente tempore accidere potest, ut Indi capaciores ad spiritualia reddantur, ut & nunc sunt plures, & sic obnoxij Censuris: quo eventu plenum effectum habebit privilegium. Hæc ibi. Juxta quæ videtur asserendum Indos dicto modo capaces in Censuras incurrere, non ita alios. Quod tamen discrimen improbatum Sect. 40. citata Auctarij. Sed quidem in eo antinomia nulla. Licet enim modò plures dicantur obnoxij Censuris, id tantùm indicat tales esse, ut si Pontifici placeret, possent pœnis hujusmodi aliorum fidelium more percelli. Quòd autem hucusque non placeat, ex eo cōstatconstat, quia circa illos pro modo absolutionis nulla est discretio ab Apostolica Sede disposita: essetq́ue confusionis magnæ caussa, si de illa introducenda, & capacitatibus explorandis ageretur. Ubi quod de privilegijs diximus, satis rem præsentem evincit, quibus pariter omnes Indi perfruuntur, licet eorum capacitas in multis valde communem excedat, ac Europæis multis non solùm æquari valeant, sed etiam anteferri. Esse autem concessionem dictam verè & propriè privilegium, ostensum est superius, & ita habet citatus Fr. Joannes Baptista, ut non debeat dici circa Censuras nullum pro Indis privilegium inveniri. Pro quo sunt verba illa in prædicto Confessionario: Y de
Privilegium Greg. XIII.
clara su Santidad que quanto à esto no estorva el aver declarado que por la Bulla de la Cruzada no se concede absolver de caso de heregia. Porque quanto à los IndosIndios y personas dichas no se deroga el dicho privilegio y facultad de poderlos absolver de heregia, y de los demas casos reservados &c. Unde & quod in Concilio Limensi dispositum, ut supra, rationem privilelegij indubiè continet, cùm sit exceptio à communi lege à Superiore præstita in favorem Indorum, juxta cujus mentem procedit prædicta Gregorij concessio, quæ simul cum Concilio An. 1583. in Confessionario apposita est, unde & sic concluditur: Y añadese à los Privilegios vistos por el Santo Concilio Provincial perpor mandado del Reverendißimo Metropolitano. Ut videri potest citato n. 295. Uno ergo omnes locuti spiritu, & Nos cum illis, quidquid ad privilegia spectat prosecuti. Sit tandem
§. XVI.

§. XVI.

Circa Indulgentias. Ad Cap. 23.
1225
*DE illis etiam extat Sectio 41. Part. 6
De Indulgentia Processionum.
sicut & nonnullis alijs locis, quæ ad eas spectant exactè videntur explicata, ut distineri hac in caussa non multùm debeamus. Pro Indulgentia peculari circa Processiones sic habetur nu. 500. Eos quoque qui in singulis |
p. 436
diebus Veneris cujusvis Quadragesimæ devotè Proceßionibus publicis, in partibus & locis transmarinis, ad orandum pro conversione Gentilium & hæreticorum prædictorum, juxta ritum Ecclesiæ Romanæ institutis interfuerint, trium annorum: reliquis verò omnibus eisdem Proceßionibus præsentibus contritis & confeßis, unius anni Indulgentiam elargimur. Sic concessio. Ubi quidem notatu dignum occurrit valde majus concedi lucrum ijs, qui Processionibus interfuerint, quàm illis, qui præsentes fuerint; cùm tamen interesse nihil sit aliud, quàm esse aliquem præsentem. Iucundos facias suæ interesse festivitati. Sic in Oratione Vigiliæ Assumptionis. Tui beatus
Hymnus S. Iacobi Majoris.
pluribus Notis amoris maximi. Quòd testis usque interfuit Reconditis mysterijs, Divus scilicet Jacobus Hispaniæ Patronus. Circa quod dictum citata Sectione 41. Sed pro majori luce adden
Interesse quid propriè.
dum interesse non solùm significare præsentem adesse, sed etiam aliquid gerere, de quo agitur, & nos dicimus Intervenir; quod ex benè Latinis habemus: unde & vox Interesse descendit pro commodo alicujus, ex eo quòd in negotio intervenerit. Sic ergo in præsenti interesse Proceßionibus est intervenire in ipsis, unum scilicet esse ex integrantibus Processionem, & ordinatè procedentibus. Præsentes autem dicuntur, qui modo quolibet adsunt, etiamsi partes agminis ordinati non sint, sive aliquantulùm distantes progrediantur, five ad videndum pio affectu concurrant, & non curioso tantùm aut vano respectu, id quod non obscurè innuitur, quandoquidem contriti & confessi dicuntur adfuturi, & juxta institutionem piæ ejusmodi functionis, cùm ad orandum pro conversione Gentilium & hæreticorum instituta supponatur. Et majus quidem spirituale lucrũlucrum meritò prioribus constitutum, ut omnes ad præfatum procedendi modum invitentur: sunt enim multi, qui minùs se illi accommodant, nescio quo improbando pudore, aut etiam molestiæ, si longius sit conficiendum spatium, declinandæ caussa, cùm etiam & honesta possint impedimenta piè etiam affectis obvenire.
1226
*Occasione autem non revocatarum
Indulgentiarum, de quo nu. 485. citato, juvat nonnihil circa generalem revocationem illarum quæ Religiosis propriæ, aliquantulùm immorari. Constat enim illas à Paulo V. revocatas, & ad duodecim tantummodò redactas, de quo dictum aliàs. Nihilominùs Mag. Acacius de Velasco Tomo 2. Resolut. 102. per errorem 103. constanter defendit, non obstante revocatione, illas suo pristino in vigore persistere, adductis pro eo Hieronymo Rodriguez: Joanne Soria, & Martino à S. Josepho, quorum fundamenta sunt, quia ipse Paulus V. post revocationem dictam confirmavit privilegia, gratias, & indulta spiritualia, subdens se renovare, ac de novo concedere privilegia confirmata à Clemente VIII. cum omnibus suis decretis, clausulis, & declarationibus, quæcumque illa sint. Et Clemens VIII. clarè & expressè sua in confirmatione Indulgentias concessit. Deinde quia ipse Paulus V. quadam in occasione asseruit nomine privilegiorum, & indultorum spiritualium se Indulgentias in confirmatione intellexisse, quas Brevi alio revocarat. Quod ita declaravit Fr. Ludovicus à S. Joanne ex Ordine PP. Minorum. Cùm enim Commissarius esset in Romana Curia, & apud præfatum Pontificem instanter ageret, ut ante verba illa Indulta spiritualia Indulgentiæ ponerentur; respondit Pontifex, non benè accipiendum, ut qui paulò ante Indulgentias, abrogaverat, statim illas Religiosis & Monialibus expressè largiretur: seq́ue sufficienter voluntatem suam declarare, cùm Breve Clementis VIII. confirmaret cum omnibus & singulis in eo contentis clausulis, sub quacumque forma & expreßione verborum. Quo in Brevi expressè habetur verbum Indulgentiæ. Cùm ergo Pontifex intentionem suam ita declaraverit, manifestum relinquitur posse hodie Religiosos lucrari Indulgentias ab ipso revocatas, sicut & illas, quas est postmodùm dilargitus, præfatas scilicet duodecim; unde ex revocatione tantùm abest ut incommodi quidquam circa hunc spiritualem thesaurum Religiosis obvenerit, ut magnum potiùs commodum occasione ejusdem reportaverint: quandoquidem & antiquioribus gaudent Indulgentijs, & novis, ijsque profectò insignibus perfruuntur: adeò testimonium à P. Ludovico à S. Joanne post adhibitam instantiam potuit prævalere. Pro quo & stat Fr. Joannes à Cruce Lib. 2. de statu Religioso Cap. 3. Dub. 5. Vers. Tandem ista, ubi affirmat in præfata Bulla Pauli V. Indulgentias contineri, etiam per communicationem cum alijs Ordinibus concessas. Et ita prose citat ipsum præfatus Scriptor, sicut & Ausonium Noctinot in Summa Dianæ Verb. Regularium Indulgentiæ: Sed prorsus aberrans, cùm absolute affirmet incredibile esse Paulum V. id quod dudum statuerat statim revocasse. Et ejus quidem resolutio respondet Auctori suo, qui Parte 4. Tract. 4. Resolut. 20. post adductum modum dicendi Hieronymi Rodriguez ita subdit: Sed ego non discederem à sententia
Diana.
Portel. Sic ille & Portel quidem pro sententia contraria magnam ab auctoritate ita sentientium illi auctoritatem conciliarat, pro quo In dubijs Regularium V. Indulgentian. 12. §. Secundùm principale.
1227
*Sed verò præfatis non obstantibus
Alexander VII. Propositionem dictam inter damnatas collocavit, estq́ue ordine 37, tenoris sequentis: Indulgentiæ concessæ Regularibus, & revocatæ à Paulo V. hodie sunt revalidatæ. Quidquid ergo P. Joannes à Cruce circa Pauli V. concessionem protulit, nullius momenti fuit, neque à Pontifice ratum est ac firmum ullatenus iudicatum; quidquid bonis alijs Auctoribus facilè credulis pia inclinatio in suarum Indulgentiarum possessionem celerem persuasit. Et Hieronymus quidem Rodriguez, qui prior in hujus caussæ patrocinium scripsit in Compendio qq. regular. Resolut. 77. nu. 45. ita scribit: Vellem equidem quòd hic articulus cla
riùs & apertiùs, tamquàm res gravißima à Domino Papa per suas litteras nobis innotesceret: interim tamen dum non apparet de expreßiori mente suæ Sanctitatis, probabiliter possunt Religiosi uti |
p. 437
præfatis Indulgentijs. Sic ille. Qui profectò hac in parte non sine aliqua audaciæ nota videtur processisse. Cùm enim rem gravissimam fassus fuerit, nec de Pontificis expressa mente constaret, ubi & assertio incredibile aliquid præ se ferebat: illam non debuit aperire portam, qua data Religiosi minùs cauti ruerent, non sine ipsorum pudore à Pontifice seris validissimis occludendam. Instabat P. à S. Joanne ut Paulus V. Indulgentias juberet apponi ante Spiritualia indulta. Recusat ille, & meritò, ne in ipso animi levitas argueretur, quod nuper ædificaverat, statim destruente. Et cùm sufficere dictis Religiosis, quod de Indultis spiritualibus dixerat, affirmarit, ad Indulgentias esse referendum, pia cupiditas æstimavit. Et hinc res illa gravissima in novum statum commutata, probabilitate vulgata ab eo, qui temperatiùs sensit, cùm tamen alij & clarum & certum pronuntiarint. Et Pontificem quidem rem concessisse, sed vocem denegasse, illo amoliendi judicij levioris notam indignam intuitu, incredibilius profecto est, & viro prudentiæ tantæ, sancto etiam respectu supremæ auctoritatis, indignum. Cùm aliàs revera id quod aversabatur, incurreret. Nolebat enim id concedere, quod nuper fuerat post considerationem seriam & profundam, concessione indignissimum arbitratus, ne levitati judicij tribueretur. Atqui re ipsa concessit: ergo inconveniens perseverat. Neque enim concessio intrà sola PP. Minorum claustra remansura, sed vulganda per orbem, ut experientia comprobavit.
1228
*Neque ex Bulla Clementis VIII.
argui verosimiliter potuit: nam quod ad Indulgentias attinet apertè fuerat revocatum. In confirmatione autem cùm Indulgentiæ non inveniantur memoratæ, pro illis concessionem non stare, quivis ritè ac rectè judicans cum Portellio, sibi debuit persuadere; cùm & Pontifex Indulgentias apponi tantopere recusarit: quidquid in confirmatione clausulæ illæ, de quibus nu. 1226. videantur indicare. Sub quacumque forma & expreßione verborum. Id siquidem non sufficere ipso, qui impetravit, apertè censuit, dum pro expressione Indulgentiarum constanter laboravit. Cùm ergo illæ non sufficerent, de illarum efficacia, utpotè sub quadam generalitate tendentium, validum sumi non potuit argumentum, subintrante notissima Juris regula, quod in generali concessione non veniunt ea, quæ quis non esset in specie verosimiliter concessurus. Quod præsenti in negotio contingere quis non videat? Cùm sit inverosimile Pontificem non uni, aut alteri, sed Religiosis omnibus concessurum ea, quæ heri maturitate judicij maxima censuerat abroganda. In quo quidem idipsum deprehendo quod
circa Bullam Cruciatæ, de quo Tomo 1. Tract. 5. n. 336. ex eo enim quòd P. Leander supplicationem interpositam à Rege nostro Philippo Quarto asseruit, quia ita sibi dictum à Dom. Arauxo, id sufficiens visum est, ut Bulla Urbani VIII. prohibẽtisprohibentis usum Religiosis quoad reservata non debeat urgens reputari. Et quid ad hæc Pontifex? Testimonium in casu nostro ejus, qui testis instrumentalis censeri potuit, levissimum reputatum, stante contra illud rationum urgentium apparatu. Quid jam ergo de testimonio illo testimonij alterius, ex alterius etiam testimonio pronuntiantis, & in re quidem non minùs gravi, sed compertissimè graviori, ob animarum pericula, quæ circa usum Indulgentiarum non ita possunt imminere? Ubi & audiendus P. Guiniparus in Iuris Pontificij defensione Disputat. 2. Quæst. 4. Cap. 3. nu. 16. ubi ita scribit: Nec testimonium Religiosißimi P. Ludovici à S. Ioanne Evang. juvat pro adversarijs, tum quia authenticè non constat, nec dicto ejus creditur, quia sunt verba partis &c.
1229
*Et quidem non video cur Religiosi
non debeant esse circa Indulgentias PontificiaPontificias moderatione contenti. Est enim Orbis Christianus Indulgentijs abundans, & possunt illi omnibus generaliter concessis perfrui, & insuper proprijs, ratione quarum non id habent solummodò, quod sufficere ipsis possit, sed & quod possit redundare. Sit pro eo comprobando quotidianum exemplum à præfato Mag. Acacio adductum aliosq́ue secuto Resolut. 101.
n. 4. ubi sic ille: Ex quibus omnibus infertur omnes fideles Christianos lucrari Indulgentiam plenariam recitantes post solis occasum ter Ave Maria cum illis versiculis consuetis ad tres Campanæ pulsus, quamvis ignorent quod recitatione illa in forma dicta Pontifex (Adrianus) Indulgentiam fuerit impertitus. Sic ille Latinus redditus. Licet autem quod de ignorantia dicitur, probabile tantùm sit, id quidem facili notitia ad certitudinem revocatur. Et an non Indulgentia talis, & quotidiana & facilis sufficiens esse queat, cùm quotidiano debito competens, immò & supereffluens suppetat satisfactio? & sunt etiam plurimæ aliæ ex communibus, ut roborata divina fiducia in pace in idipsum possit Religiosus dormire & requiescere. Quod si & ijs communibus Indulgentijs addantur
Eorum inde felicitas.
propriæ, id quidem eveniet, quod ab Evangelico Vate dictum circa ipsorum requiem, cùm
Isaiæ 32. v. 18.
sit futura opulenta. Et sedebit populus meus in pulchritudine pacis, in tabernaculis fiduciæ, & in requie opulenta. Isai. 32. v. 18. Ad quem ego, finem Titulo præsenti imponens, jam nunc, adultæ noctis imperio, tendo, sequenti, Deo benè juvante, post matutinam lucem, initium præbiturus.

p. 438
CIRCA TITULM DECIMUMTERTIUM. De Indiarum Episcopis.

§. I.

§. I.

Metropolitanus ut queat in caussa recusati Episcopi suffraganei à suo Capitulo procedere.
1230
*POsse quidem à Capitulo recusari
Discursus præsentis occasio.
Episcopum explorati juris est, neque pro Indijs quidquam est quod obstet. Quia verò his diebus contra Episcopum quemdam interposita est recusatio, & coram Metropolitano caussa pendet, visum est nonnihil circa illam hoc loco inseruisse, & circa convenientiam potiùs, quàm circa juris competentiam, meum, qualecumque illud sit,
Episcopus recusari potest.
judicium propalasse. Episcopus quidem à suis potest Clericis sicut & ab alijs, recusari. Cap. Si quis, el segundo, de foro compet. sic enim ibi: Si quis contra Clericum caussam habuerit, Episcopum
ipsius adeat, qui si ut suspectus fuerit recusatus, executor ab eo deputetur &c. Ubi quidem incertum apparet à quo ut suspectus fuerit recusatus, an ab actore contra Clericum, an à Clerico ipso. Circa quod Glossa nihil expressit, quia quod ad caussam attinet, parùm interest quòd ab uno aut altero processerit recusatio. Ubi de Glossa incerti Auctoris loquor sic se habente: Coràm suo Episcopo conveniendus est Clericus, qui si recusatur, dabit delegatum partibus non suspectum. Sed Panormitanus recusationem Clerico esse adscribendam affirmat, qui & reus. Bernardus autem Parmensis utrique, ita scribens verb. Actor. Supra dixit quòd Reus potest recusare
Bernardus Parmensis.
Ordinarium, & actor similiter, ut hic dicit. Sic ille. Est ergo certissimum posse Episcopum à Clericis recusari. Pro quo & est Cap. Placuit 1. & 2. Quæst. 6. Caussæ 2. quorum prius sic habet, Placuit ut à quibuscumque judicibus Eccle
Cap. Placuit. 1.
siasticis ad alios judices Ecclesiasticos (ubi est auctoritas major) fuerit provocatum, audientia non denegetur. Sic S. Julius Pontifex. Secundum autem ita: Placuit ut Presbyteri, Diaconi, vel
Cap. Placuit 2.
ceteri inferiores Clerici in caußis, quas habuerint, si de judicijs Episcoporum suorum, questi fuerint &c. Ubi licet de appellatione agi videatur, idem est de recusatione dicendum, quia à pari currunt, ut tradunt communiter Scriptores apud Dom. Barbosam in votis decisivis &c. lib. 1. Voto 4. n. 98. & 103. Ex quibus etiam compertum habetur Episcopum à Capitulo posse recusari, cùm tantùm sit collectio Clericorum, in quorum caussis, sicut in alijs, potest Episcopus esse suspectus, & fortè plus in illis, circa quod nequit verosimiliter dubitari. pro quo & facit quod habet Dom. Barbosa Allegat. 73. nu. 5. de Potestate Episcopi, dum de Adjunctis
agit à Concilio Tridentino dispositis pro caussis Præbendariorum, sic enim ille: Ratio autem, quæ movere potuit Pontifices ac Patres Concilij Tridentini ad Adjunctos hujusmodi creandos pro cognoscendis & decidendis gravioribus Capitularium caußis, illa magis communiter aßignari solet, scilicet ad temperandam æmulationem Prælatorum, & oppositionem, quam habent cum Capitulis & Canonicis, juxta considerata per Abbatem in Cap. finali num. 6. de Consuet. Declarat. 3. &c. Quod quidem non tollit quo minùs recusatus
Licet aliàs notæ probitatis.
Episcopus possit esse probatæ vitæ, ac virtutis valde notæ; ubi & mirabile illud, quòd licet caussa recusationis expressa non sit probata, dum modò talis esset, quæ si probaretur, esset legitima, ea pendente nequeat recusatus procedere, quòd si procedat, acta sint ipso jure nulla, ut tenent Innocentius, Francus, & alij adducti à P. Fragoso Tomo 1. regiminis Reipublicæ Christianæ Parte 1. Lib. 5. Disp. 12. n. 220. Quamvis sint aliter sentientes, de quo inferiùs.
1231
*Quæ cùm ita se habeant, existimo
tamen regulariter loquendo recusationem dictam non esse convenientem, & in ea posse gravia peccata & scandala admisceri. Est enim genus quoddam Schismatis, dum corpus suo à capite separatur, pro quo vix potest caussa sufficiens cogitari. Non enim esse alia potest, nisi gravis oppressio, quæ quidem aut facto extrajudiciali, aut per sententiam timeatur, & utrique remedium est à Jure provisum legitimo ad Superiorem recursu: pro quo est tota caussęcaussæ
2. citata Quæstio 6. ex qua sufficiat modò Cap. Omnis, in quo sic D. Anacletus: Omnis oppressus liberè Sacerdotum (si voluerit) appellet judicium: & à nullo prohibeatur, sed ab his fulciatur & liberetur. Si autem difficiles caussæ aut majora negotia orta fuerint, ad majorem Sedem referantur. Et si illic facilè discerni non poterunt &c. justè ac Deo placitè coràm Patriarcha aut Primate Ecclesiastica negotia, & coràm Patritio sæcularia judicentur. Sic Pontifex sanctissimus satis apertè significans quàm fuerit ab exordijs Ecclesiæ consultum ut oppressis Superior in Ecclesia potestas subveniret. Id quod non remedio appellationis tantùm, sed alijs in Jure contentis potest obtineri. Hinc illud apud Dom. Barbosam in Collectaneis ad Concilium Tridentinum Seßione
24. Cap. 10. nu. 2. ubi ita scribit: Episcopum in his, ubi de visitatione aut morum correctione agitur, omni & quacumque appellatione seu querela, etiam ad Sedem Apostolicam interposita remota, quæ exe
Dom. Barbosa.
cutionem nullo modo impedire aut suspendere valet, posse procedere, puniri, & exequi; dummodò procedat sine processu, & sine scriptis, etiam carcerando, & carceratos detinendo: tunc enim si carcerati appellaverint, posse judicem appellationis cognoscere de prætenso excessu in corrigendo; interim tamen non impediri aut suspendi executionem eorum, quæ ab Ordinario sunt decreta, de quo suprà Seßione 13. de Reformat. Cap. 1. nu. 5. Qui n. 11. id magis explicat dicens id posse Episcopum quin valeat recusari uti suspectus. In illa ergo magna oppressione, qualis est carceratio, remedium appellationis occurrit; sed quia dam|
p. 439
mum irreparabile est per appellationem, quatenus ad præteritum non datur regressus; licet esse justa carceratio possit, & visitationis limites non excedens, pro qua non admittitur appellatio, juxta citatum Caput. 1. Seßion. 13. quia tamen remedio dicto est à Concilio provisum loco eodem, ut in quantùm fieri possit damnum prædictum minuatur. Quia verò sine actis circa caussam nihil judex ad quem circa gravamen dictum disponere potest, & carcerato non sit facilè de transmissione illorum agere; sicut esse facile judici in caussa procedenti illa denegare, titulo visitationis prætenso, in qua non est appellatio, ab Urbano VIII. suo est Decreto firmatum, ut si per testium
Vrbani VIII. decretum.
depositiones constiterit acta denegari appellanti, tunc mandato tradendi acta poßit iudex appellationis adjicere, ne interim aliquid novi contra appellantem intentetur. Ut videri potest apud Dom. Barbosam circa citatum nuper Caput. n. 19. Itaque sine recusatione stare potest oppressorum subventio: neque in casu nostro gravamen illud irreparabile timeri potest, quandoquidem totum Capitulum non est carceri mancipandum, neque Ecclesia suis destituenda Ministris, ut chorus penitus conticescat, aut divina officia indecorè, & ita non sine scandalo peragantur.
1232
*Hoc ergo secluso gravamine, rogo
Pro inconvenientia urgetur.
quid aliud esse possit sola recusatione vitabile, quando neque præfatum potest ejus beneficio vitari? Nullum equidem assignari poterit, nisi quod ad pecuniarias est pœnas revocandum. Atqui illud remedio etiam potest appellationis amoveri, si in illis fuerit comprobatus excessus; si enim talis non fuerit, à nullo potest Superiori judice prohiberi. Cumq́ue appellatio non ita debeat injuriosa censeri, sicut recusatio, ab hac quidem quando illa minimè est necessaria, temperandum. Neque enim in recusatione idem qui in appellatione servatur stylus: in hac enim circa personam judicis nihil tangitur, sed pro caussa, de qua agitur, acta judicialia loquuntur: in recusatione autem judicis violatur auctoritas, dum ea proponuntur, quæ suspicionem, non quidem levem, sed benè fundatam, injusti procedendi modi possint cuicumque ritè sentienti persuadere. Quod in casu nostro præsertim videre licet: cùm de recusatione Episcoporum agatur, in quibus tituli cognationis, amicitiæ cum collitigantibus, & alij hujusmodi non inducuntur, sed inimicitiæ, in qua odium formale, & charitatis ac gratiæ justificantis destructivum continetur; quod quidem in Episcopo verosimiliter suspicari, sine illius gravi nequit injuria, dum illud manifestis ntisutis non se manifestum reddit. Talia autem revera existere, creditu est profectò difficile in Episcopo, qui perfectionis statum profitetur. Et ut tale aliquid accidat, id ipsi objicere, quando necessitas non urget, nequit sine ipsius injuria consistere. Non esse autem necessitatem ex dictis compertum habetur: unde & graviùs provocandum meritò timeri potest. Quod quidem à Gregorio IX. prævisum, ut videre est in Cap. Suspicionis de offic. judic. deleg. in quo sic ille: Suspicionis caussa contra judicem aßignata, non ipse (qui for
san provocatus abesset) sed arbitri potiùs, coràm quibus probatio est facienda, & ad quos omnia, quæ ad hunc articulum faciunt, pertinere noscuntur, possunt ad hoc terminum aßignare. Sic ibi. Circa quod Glossa Bernardi sic habet Verb. Forsan: Sed refert se ad id, quod contingere solet, licet non
Glossa Bernardi Parmensis.
debeant moveri: tamen indignantur pro majori parte: & ideò quòd forsan provocatus est contra illum, non debet terminum ad hoc cognoscendum aßignare, ne sibi obesset arctando ipsum &c. Id autem quod ad provocationem spectat, ex appellationis nequit interpositione timeri: unde remedium recusationis in casu præsenti minùs debet conveniens & opportunum judicari.
1233
*Quod equidem ex eo quod in citato
Amplior probatio.
Capite additur, comprobandum venit, in quo jurisdictio non penitus subtrahitur recusato, quod ita conveniens visum est, quandoquidem recusationis caussa poterit insufficiens censeri, & sic recusans sub omnimoda recusati manere potestate: unde & Glossa dudum adducti Capitis sic prosequitur: & licet sit provocatus, non
Glossa ejusdem.
tamen proptereà poterunt ipsum declinare quasi offensum, cùm habeat jurisdictionem cessante probatione suspicionis. ff. apud eum, à quo appelletur. l. unica. Sic illa. Cùm ergo ita contingere possit, & frequentiùs contingat, ut pro Episcopis favorabilis sententia feratur: Ecce recusantem in manibus recusati. Quid jam ultrà? Succedet lis: in qua si victor, cum pudore recognoscere incipiet se fuisse in recusationis caussa deceptum, si autem victus, ad appellationis remedium confugiet, & serò, ac post offensionem Episcopi, ad id veniet, ad quod venire sine præmissis incommodis potuisset. Et offensionis memoriam non facilè delendam suspicari meritò poterit, cùm præter eam, quam secum affert offensionem, multa in ejus antecessione & prosecutione admisceri soleant, quibus exacerbari recusatorum animi censuerunt.
1234
*His addendum posse recusatum suæ
integritatis conscium, non obstante recusatione in caussa procedere, dum frivolam & injustam reputat; pro quo Doctores, quos adducit & sequitur P. Fragosus suprà nu. 222. Paulinus Berti in Praxi Criminali Regularium Cap. 14. Tit. 3. n. 52. & alij communiter. Non obstante eorum sententia, de qua n. 1230. de caussa, quæ revera non extet, nec probata sit; cùm tamen, si probata fuisset, pro recusatione sufficeret id, quod, ut ibidem dictum, sunt qui negant, absolutè loquentes, ut videri potest apud Dom. Barbosam citato Voto 4. nu. 107. quibuscum ille. Et videtur prorsus inverosimilis sententia, & neque jure, neque ratione munita. Quod enim non est, nullum habere potest effectum, ut est universaliter acceptum axioma. Neque per fictionem juris hoc loco aliquid comminisci. Ubi enim illud? Aliàs recusationi cujusque poterit applicari, ut vera fictione juris reputatur. Si autem circa hoc appellatio interponatur, jam in eum scopulum recusans impingit, quem contenderat evitare, dum ad appellationem recurrit, quam ut defugeret, recusationis remedium amplexus fuerat, quod opportunius reputarat.
p. 440
1235
*Circa quod est etiam doctrina Lau
rentij de Peirinis Tomo 1. de subdito Religioso. Tit. de Obedientia quæst. 1. §. 2. quam amplectitur Dom. Barbosa Voto nuper citato nu. 108. qui asserunt virum notæ sanctitatis, & eximiæ virtutis non posse recusari, quia caussæ recusationis non sunt præsumendæ in illo, vitæ enim eximia probitas non patitur proximum persequi capitali inimicitia, aut gravi odio, vel iniquo affectu. Pro quo & allegatur Joannes Andreas in Capite postremo de Appellat. ubi ponit exemplum in judice Monacho Cisterciensi, & in quolibet homine sanctæ vitæ Ancharranus, Butrius, Abbas, Imola apud eumdem, qui de Carthusiensi, & de alio Religioso magnæ observantiæ. Adduntur & alij, sicut & Jacobus Laurentius contrarium sentiens. Sed quid ille inter tantos? Pro quo & P. Josephus Aldrete de Religiosa disciplina tuenda lib. 2. Cap. 28. nu.
Nec Religionis Prælatos.
33. de Religiosis loquens, juncta ratione, quam ex Baldo adducit nu. præced. ubi sic ait: Rectè autem judicavit (Pontifex) hoc maximè
P. Aldrete.
expedire in Religionibus, in quibus rectè præsumitur Superiores justitiam administraturos, ut ait Baldus in Cap. 3. de Appellat. Sic ille. Ex quo &
Cur non & Episcopi.
videtur colligi posse à fortiori non esse Episcopum recusandum, quandoquidem statum vitæ perfectæ profitetur, ut superiùs dicebamus, quem tamen non profitetur Religiosus, sed tendentiæ in illam, ut est communis Doctorum sensus, & est ante alios D. Thomas 2. 2. q. 184. arti. 5. 6. & 7. Pro quo illud præ alijs supponendum & præmittendum, quod tradit Dom. Barbosa, dignissimus & ipse Episcopus, Tomo 1. de Potest. Episcopi Tit. 1. Cap. 7. Glossa 3. nu. 1. quòd scilicet non solùm mortifero peccato, sed etiam illius debeat suspicione carere. Id quod in caussa præsenti ritè cadit, ubi de inimicitia agitur, propter quam violatio justitiæ, & oppressio innocentis timeatur.
1236
*Sed responderi ad hoc potest, ni
miùm præfato argumento probari, & eatenus nihil, scilicet Episcopum non posse recusari; cùm tamen oppositum in Jure expressum habeatur. Cap. Accedens 2. & 4. Vt lite non contestata. In quorum primo duo Episcopi, quia suffraganei ejus, cujus agebatur caussa, legitimè recusati declarantur. In altero propter consanguinitatem Consopicensis Episcopus in Britannia. Cap. Caussam. el segundo, de offic. delegati, quia dominus erat adversarij collitigantis. Cap. Insinuante eod. tit. quia adversarius Episcopo erat familiaris. Cùm ergo Episcoporum esse possit legitima recusatio, quæ superiùs dicta non videntur sufficienti fundamento consistere: unde inimicitiæ in illis possunt præsumi, quæ capitales, aut graves sint: vel si non tales, pro recusatione leves sufficere debemus affirmare: quæ neque videntur posse cum præfatis apta ratione componi. Sed qui
dem, ut verum sit, nec valens salva Juris auctoritate negari, posse recusari Episcopum, id tamen affirmare securè possumus in illo titulum inimicitiæ sine adminiculo alio minimè contineri: neque illius ex depravato affectu ortæ fieri mentionem. Quod quidem ex adductis Capitibus probari sufficienter potest: unde circa inimicitiam simpliciter sumptam attentio judicis est valdè necessaria, unde illius perspecta qualitate pro Episcoporum suadeat auctoritate congruum dictamen efformare.
1237
*Est tamen circa hoc accurata GlossęGlossæ
doctrina in Cap. Cùm oporteat, de accusationibus, ubi præmittenda Capitis ejusdem species, sic enim ibi: Sanè venientibus ad Apostolicam Sedem G. & H. Canonicis Vicensibus, & multa enormia contra Vicensem Episcopum proponentibus coram nobis: quia illa non debebamus sub dißimulatione transire, vobis inquisitionem illorum duximus committendam. Verùm dictus Episcopus antequàm ad ad ipsum vestra citatio pervenisset, ad præsentiam nostram accedens proposuit, quòd illi qui enormia de ipso suggesserant, typo malitiæ potiùs, quàm justitiæ zelo ducti nobis hujusmodi intimarunt: cùm ipsi ejus sint inimici manifesti, & cum ejus hostibus conversentur, consanguineosque suos ac complices intendant ad testificandum producere contra ipsum &c. Juxta quæ Innocentius III. congruam decisionem adjungit. Et videre juvat circa illa Pontificis dignissimam attentionem, sicut & non insolitos Canonicorum adversus Episcopos criminales spiritus, innocentibus etiam infensos, ut credi ipsis facilè non debeat, licet non penitus repellendis.
1238
*Juxta prædicta ergo sic Glossa pro
cedit V. Inimicus. Patet hic quòd inimici nec ad prosequendum inquisitionem, vel testimonium admittuntur, vel ad denunciandum, sive accusandum, ut suprà eo Cap. 1. & infrà Cap, proximo. Sed non determinatur quales inimicitiæ repellant hic ab inquisitione, vel testimonio. Et videtur quòd capitales, & conspirationes tantùm. Inf. de Simonia Cap. Per tuas, 1. & inf. Cap. prox. & Instit. de excusat. tit. §. Inimicitia. & §. Item si propter inimicitias, & ff. de Arbit. l. licet, quia non quilibet inimicus repellitur, sed ille tātùmtantum, qui nimia familiaritate conjunctus est. ff. de Verbor. significat. l. lata §. amicos. Item propter leves inimicitias non extinguitur legatum, ff. de adit. legati. l. 3. §. Non solùm in fine. Sed contra videtur quòd propter leves etiam repellantur: quia propter civilem controversiam repellitur quis ab accusatione suprà de restit. spoliat. Cap. Item cùm quis. Illæ dicuntur graves inimicitiæ, quæ sunt de statu hominis, vel de bonis ejus 2. q. 5. Cap. Accusator. & argum. opti. suprà de donationib. Cap. Propter ejus ingratitudinem. Et C. de revocat. don. l. ult. ff. de excusat. tut. l. Propter litem. Sol. Arbitrio judicis relinquitur quæ inimicitiæ repellant in talibus. Argum. in Authent. de testibus. §. Si verò dicatur. Coll. 7. & suprà eod. Cap. Super his: & suprà. de offic. deleg. Cap. Caussam. & dicit lex quòd non semper repellitur testis, sed judex æstimabit an sit ei credendum, vel non. ff. de quæst. l. 1. §. Prætereà inimicorum. & §. Quæstionem. Sic Joannes ibidem adductus, Andreas scilicet clarissimus Canonum Sacrorum Interpres, licet & alius fuerit Joannes Monachus Cardinalis Extravagantium communium Scholiastes, & ipse celebris inter Interpretes. Citatus etiam in Cap. Legitima, de appellat. in 6. & fortè is idem, qui hoc loco.
p. 441
1239
*Ex quibus pro Episcoporum aucto
Quid inde pro Episcopis.
ritate tuenda id habemus, ut cùm inimicitiæ qualitas juxta prudentis sit judicis arbitrium regulanda, & in illis non debeat facilis præberi ipsi assensus ob rationes dictas, rarò veniant recusandi. Licet autem in Jure illæ habeantur caussæ, ob quas recusari possunt, non est proptereà asserendum sinistrè de ipsis judicari: sed id litigantibus datum, ut sine timore possint in caussarum suarum prosecutione procedere. Itaque Juri non est suspectus Episcopus, sed quia esse litigantibus potest, eorum condescendit infirmiori sensui, in quo & Episcopo consulit, dum ipsum à molestis recusationis controversijs amovet, & animi turbamentis, in quæ possit incidere provocatus, juxta dicta n. 1232. Quæ provocatio cessat, quandoquidem in Jure recusationis debet caussa recognosci, & ut ait ibidem Glossa adducta: Non debet judex proptereà
Glossa.
moveri, quia non facit ei injuriam, cùm utatur jure suo, suprà, de Elect. Cap. Cùm Ecclesia Vulterana ff. de injur. l. Injuriarum. §. 1. & hoc est ei à Iure concessum: ut hic & 1. de appell. Cap. Secundò requiris. §. 1. & Cap. Cùm speciali. Sic ibi. V. Forsan. Circa quod Episcopalis prudentia laudabiliter adhibenda.
1240
*Ut autem ad præsentem casum præ
dicta revocemus, difficile sanè futurum est Capitulo inimicitiæ caussas pro recusatione sufficientes allegare, & circumstantijs dispectis vix poterunt scandala, & alia Prælato inhonorifica devitari. Ubi & rogo an recusatio dicta sit pro negotio aliquo speciali, an generalis pro præsentibus & futuris? In quo quidem molestias sibi inferendas conentur amoliri. Si priùs dicatur, quod scripsi, scripsi. Hoc opus, hic labor est. Posterius autem nequit rationabiliter intentari, quia neque rationabiliter obtineri. Neque in Jure tale aliquid succurret, quòd scilicet Capitulum maneat in perpetuo schismate, à sui scilicet Capitis divisione, & in perpetuæ inimicitiæ statu, inter eos futuræ, qui quotidie concurrunt, & debent Episcopo ministrare. Immò contra id stat aperta decisio in Cap. Consuluit de Appellat. ubi illud, quod si generaliter appellationem quis interponat pro omni gravamine, quòd sibi posset contingere, hujusmodi appellatio tenere non debet. Eamdem autem rationem esse de recusatione habetur in Cap. Super eo. eod. tit. Jam quod ad molestias attinet, inevitabiles ipsis futuræ, si Episcopus sua velit
uti potestate. Visitare enim Capitulum quoties voluerit valet, ut ex Decreto Concilij Tridentini constat Seßione 6. Cap. 4. de Reformat. pro quo nequit esse recusatio, ut dictum n. 1231. Circa quod & videndus Dom. Barbosa ibi: nu. 12. id statuens, quod alibi, posse scilicet visitatos puniri, sine judiciali tamen strepitu, usque ad carcerationem. Pro quo & citata Al
legat. 73. n. 38. ubi tamen adducit ConlusitanũConlusitanum suum Gabrielem Pereira in Tractatu de Manu Regia Cap. 7. de cognitione violentiæ num. 18. Tomo 1. ubi tradit VisitantẽVisitantem etiam si recusetur, posse procedere ad ulteriora, nisi quando ante visitationem fuerat jam judicatus pro suspecto. Quæ limitatio Scriptoris illius est, non benè apud omnes accepti, & contra se habentis Concilij Tridentini compertissimam sanctionem, de qua nuper. Et mirum sanè fuerit recusatione id fieri posse, quod nullis exemptionibus, con
Concilium Tridentin.
suetudinibus, sententijs, juramentis, Concordijs potest impediri. Ubi & notandum illud Sententijs, ibi enim & sententia judicis, ad quem recusatio pertinet, comprehensa, ut illa etiam non obstante, potestas visitandi in recusato debeat conservari. Et quidem judex talis, & Metropolitanus præsertim, apud quem modò caussa vertitur, pro Episcopali oportet auctoritate tuenda fidelis patronus assistat, ne fortè cum ipso, aut successoribus id fiat, quod ipse erga Episcopum suffraganeum, minùs decorum & honorificum, faciendum judicarit. Et porta hujusmodi claudenda malitiæ, quæ (quidquid de præsenti Capituli prætensione sit, circa quam severiori non est animus instare judicio) authentico abutens exemplo, ad inconcessa pertendat, ut aliàs D. Petrus Chrysologus. Malitiam enim hoc in genere intervenire posse, & obviandum illi, ex Avendaño, Paz, & Gregorio Lopez tradit, & cavet Curia Philippica Parte 1. §. 7. n. 13. In quo & morbum remedio dignum agnoscit Innocentius Quartus, cui & remedium adhibere conatus in Cap. Legitima
de Appellat. in 6. In quo quidem Canone id correctum, quod ex Cap. Suspicionis, dictum n. 1232. Statuitur enim, ut ipsis arbitris per iudicem competens terminus præfigatur. Pro casu autem nostro nihil obesse id potest; immò valet conducere, quandoquidem ad plura se potest extendere indignatio judicis recusati, cùm & illi concedatur prætereà in caussa procedere, si arbitri intra præfixum terminum recusationis caussam minimè terminarint.
1241
*Circa quod dubitat fortè quispiam,
quomodo caussa prædicta recusationis apud Metropolitanum judicem transigatur, quandoquidem ad arbitros à partibus electos id spectet, juxta Canones præcitatos: neque tale aliquid ad ipsum devolvi queat, nisi via appellationis legitimæ, pro quo & extat speciale Decretum Urbani VIII. apud Dom. Barbosam in Collectaneis ad Concilium Tridentinum Seßione 13. Cap. 1. & recusatio ipsa debet ante judicem recusatum proponi. Sic enim expressè in Cap. Cùm speciali de Appellat. ubi Innocentius Ter
Cap. Cùm speciali.
tius ita statuit: Statuimus ut si allegaverit se iudicem habere suspectum, coràm eodem caussam iu
stæ suspicionis aßignet, ut & ipse cum Adversario, vel (si fortè adversarium non habeat) cum iudice arbitros communiter eligat: aut si communiter convenire non poßint, absque malitia ipse unum, & ille alium eligat: qui de suspicionis caussa cognoscant: & si nequiverint in unam concordare sententiam, advocent tertium, ut quod duo ex ipsis decreverint, robur obtineat firmitatis. Sciantque se ad id fideliter exequendum, ex injuncto à nobis in virtute obedientiæ sub obtestatione divini judicij districto præcepto teneri. Sic Pontifex. Et in casu præsenti id accidit, quod parenthesi continetur, cùm adversarium qui recusat non habeat, & contra Episcopum negotium penitus diriga
tur: unde ipse & Capitulum eligere arbitros debuerunt. Sed quia Episcopus recusationem potuit frivolam reputare, juxta dicta; circa hoc |
p. 442
quidem potuit appellatio instrui testimonio accepto: vel si haberi non potuit ab ipso, recusationis repulsa comprobata, & voce appellationis assumpta. Ex eo enim quòd quis non audiatur posse appellationis remedium assumi, in Jure habetur expressum. Sic enim Cap. Significavit, & Cap. Significantibus. de Appellat. In priori sic in casus propositione: Iudices hu
iusmodi exceptiones admittere noluerunt: quare Sedem Apostolicam appellavit. Posterius habetur etiam in Titulo de libelli oblatione, & est 2. ubi sic: A judicibus postularunt: quod cùm ipsi facere denegarent, ad nostram audientiam provocarunt. In eo ergo casu poterit Metropolitanus recusato in recusationis judicio consentire, & id erit convenientius: quia vix est credibile contra Episcopum quidquam posse proponi, quod urgeat, & in dubio favendum ipsi, quia & pro eo adducta faciunt, & personam rei gerit, unde currit notissima regula. Et quidem, ut ampliùs urgeam, & pro veritate fundamenta ipsius veritatis inculcem: in recusatione hujusmodi, numquàm tales opponentur caussæ, quæ evidentiam præ se ferant, & ita ad Summum rem in statu dubio constituant, unde id currit, quod diximus, ut scilicet pro recusato debeat pronuntiari. Sic etiam quamplurium controversiarum radix amarissima penitùs evelletur. In quo etiam alteri occurretur absurdo. Si enim judex appellationi deferat, & recusatum ut stet juri compellat, recusationis caussas eo ipso videtur non leves reputare, & præ judicio quodam arbitrorum sententiæ præire, ut illi meritò conformare se ipsi possint non inventuri ducem meliorem. Quod autem recusatione admissa negotium ad Metropolitanum remitti possit, in citato Cap. Cùm speciali habetur expressum, de quo D. Carascus del Saz circa leges Recopilationis Capite 9. nu. 230. Ubi de Indijs specialiter. Et hæc pro casu præsenti satis, quæ utinam aliquando sint pro similibus profutura.
§. II.

§. II.

Circa Indicos Archiepiscopos difficultates aliquot enodatæ. Ad Cap. 5.
1242
*QUod de Ordinibus dictum non
accepto Pallio, ijs pervisis, quæ à Nobis dicta, doctus Prælatus, annuentibus doctis alijs Magistris pro praxi amplecti minimè dubitavit. Ubi quidem circa valorem Ordinum dubitatio esse nulla potest, siquidem ratione prohibitionis subesse illa nequit, immò in prohibitione ipsa futurus valor supponitur.
Cap. Quòd sicut, de elect.
Cùm id non tamquàm simplex Episcopus, sed tamquàm Archiepiscopus facere videatur. Cap. Quòd sicut, de Election. §. Super eo. Prohibetur ergo, non ex eo quòd non sit revera facturus, sed
quia facturus indebito respectu. Idem constat ex prohibitionibus alijs, contra quas qui ordinati fuerint, ab Ordinum exercitio suspenduntur, nulla circa valorem dubitatione subeunte. Sic varijs in locis Conciliorum, Juris Canonici, & Pontificiarum Constitutionum, ut videri potest apud Scriptores de Censuris pertractantes. Et ut de alijs taceamus, sit satis Decretum Concilij Tridentini Seßione 14. Cap. 1. de
Concilium Tridentin.
Reformat. ubi prohibitio extat circa Episcopos alienos subditos ordinantes, & sic in fine: Ta
liter verò promotus ab executione Ordinum susceptorum, donec suo Prælato visum fuerit, ipso jure sint suspensi. Sic ibi. Quod quidem adnotasse oportuit, ne fortè ex dubio etiam probabili, circa Ordines esse communis objectio possit, de non admittenda opinione in praxi circa usum Sacramentorum, ut necessarium propterea sit ea sub conditione, juxta communem Doctorum sensum, iterare.
1243
*Circa quod difficultas etiam occurrit
in consecratione Chrismatis, & Sacrorum Oleorum: illa enim cùm ex Ordinatione Ecclesiæ, & ritibus constitutis ab ipsa consistat, si ea desint, aut eorum aliqua, quæ de substantia videantur, non videtur posse subsistere consecratio. Ubi neque probabili opinioni locus esse potest, quia juxta illam Sacramentum Confirmationis & Extremæ unctionis opinioni manebit obnoxium, & ita dubium. Jam quòd ad consecrationem prædictam Pallium in Archiepiscopo requiratur ex prohibitione constat in Capite citato. Et valde quidem substantiale requisitum apparet, cùm ad Ministri personam spectet, qui minimè aptus ad functionem prædictam judicatur. Neque est simile quod est de Ordinum collatione dictum, quia ibi institutioni statur Christi, & est pro eo aperta declaratio, ut vidimus, quod secus in præsenti accidit, ubi consecratio ad dispositionem Ecclesiæ revocatur. Sed verò neque circa
Esse etiam prorsus certam.
hoc esse rationabilis potest dubitatio, quia prohibitio dicta minimè substantiam consecrationis attingit, cùm Minister aliàs sit pro ea aptissimus & ritus plenè in ejus confectione servetur. Id quod in citato Capite, Quod sicut, pariter indicatum, neq;neque ullum inter ibi prohibita discrimen assignatum, & facere revera, quæ ibi dicuntur, asseratur. Sed tamquàm Archiepiscopus facere videatur: ea inquam quæ Episcopo ut tali congruunt, quidquid de alijs sit ad exteriùs regimen spectantibus, ut est Concilij celebratio, quæ Archiepiscopo secundùm superiorem competit dignitatem. Et quidem si circa valorem Ecclesiæ versaretur intentio, id insinuari aliquomodo debuisset, cùm tamen non ita inveniamus factum, sed oppositum apertè ut vidimus, indicatum. Cùm non liceat.
Caput Quod sicut.
Id tantùm ibi. Et manifestum est ex eo quòd aliquid non licere dicatur, neutiquàm valorem actus infirmari. Et præfata quidem verba supra ea cadunt, quæ statim enumerantur; post quæ sic Pontifex: Multùm profectò præsumit, qui antequàm impetret Pallium, Clericos ordinare præsumit. Hæc Innocentius. Ex omnibus ergo enumeratis in sola ordinatione præsumptionem arguit, de qua fuerat interrogatus, sed cum manifesta valoris recognitione, ut de alijs ad Episcopalem gradum pertinentibus existimare similiter debeamus.
Jam quod ad Episcoporum consecrationem
attinet, ut incertus illius valor sit ex eo argui potest, quia sine dispensatione stare illa nequit |
p. 443
nisi tres Episcopi assistant: & pro consecratione ab uno Indicum extat privilegium, de quo aliàs. Atqui quod in uno isto debeant concurrere canonica requisita, ex tenore concessionis habetur, dum sic dicitur: Vt deinceps perpetuis
Bulla Pij Quarti.
futuris temporibus, post eorum electionem, & assumptionem huiusmodi, nullo autem sibi obstante Canonico impedimento, à quocumque maluerint Catholico Antistite &c. de quo in Additionibus nu. 87. Consecratorem autem nondum habere Pallium, inter Canonica est impedimenta computandum: nec videtur verosimile velle Pontificem ut ejus dispensatio locum habeat illo extante, dum omnia removisse dilucidè com
Validam esse ostenditur.
peritur. Sed quidem idem circa hoc dicendum quod circa præfata, & valor irrefragabilis asserendus; ex parte enim consecrandi nullum esse impedimentum supponitur, & ex parte consecratoris requisitum Pontificium verissimè concurrit, cùm dicatur, A quocumque maluerint Catholico Antistite. Impedimenti autem memorati concursum excusat necessitas, quia est tantùm pro decentia constitutum, & cùm Ordinum valorem non tollat, neque consecrationis, quam multi censent non esse Sacramentum, de quo in Additionibus n. 86. & videtur etiam amplecti Mag. Acacius de Velasco Tomo 2. Resol. 298. in fine, ubi citato P. Azorio pro contraria sententia ita subdit: Alij defendunt
An sit Sacramentum.
non peccare (consecratum in statu peccati mortalis) quia per consecrationem nullum Sacramentum, nec Characterem recipit: quod certò recipit
in actu consecrationis est tota potestas Pontificia & Ordinis, qua potest ordinare, consecrare, benedicare, & ceteros actus Episcopales exercere. Sic ille, nihil prætereà subjiciens, utpotè qui cum D. Thoma sentire videatur, de quo citato in loco. Quòd si Sacramentum sit, & ita nomine Ordinum veniens, ex eo nullum resultat obstaculum, sed potiùs propositæ veritatis confirmatio: cùm constet Ordines, etsi prohibeantur, validè conferri. Cùm ergo circa Ordinationem Episcopi impedimentum non præstet defectus Pallij, in concessione pro Indijs juxta formam dictam, eodem modo credendum est processisse Pontificem, ut nullo modo obstare velit, quod in ordinario consecrationis modo neutiquàm obstitisset. Unde nullo modo ad consequentiam trahi potest, quod de Apostolicarum Litterarum defectu citato Additionum loco est à Nobis validissimè comprobatum, quod Cap. 3. præsentis Tituli non leviter fuerat stabilitum, de quo & alibi, circa quod & aliquid statim.
§. III.

§. III.

Circa dispensationem pro Indijs ut unus pro consecratione sufficiat Episcopus.
1244
*DIctum de hoc citatis nuper locis,
sicut & in Auctario non semel, unde hîc non hærebo. Ut probabile modò sit ad consecrationem hujusmodi tres esse necessarios Episcopos, plures D. Caramuel adducit Auctores, qui & ita sentiunt, dispensationis PōtificiæPontificiæ conscij, quam cùm negare nequeant, Pontifices in eo probabilem censent sententiam amplexos, etsi revera minùs illa tuta sit: quomodò enim minùs tuta esse non
D. Caram.
possit, ex cujus praxi ea inconvenientia emergunt, de quibus Capite 3. & alibi. Et eum quidem in Apologemate, de quo Nos Tomo 1. Auctarij sic philosophantem adducit P. Cardedenas Tomo 1. Crisis cōtracontra ipsum Tract. 1. Disp. 15. n. 127. & 128. & ad illa respondet nu. 132. &
seqq. non concludere contra Fagnanum, quia multæ opiniones numerantur ab Auctoribus inter probabiles, quas tamen vir doctus à principijs intrinsecis putat certas, vel certò falsas. Quando autem absque ulla formidine judicat certò falsas, eas non posse reducere ad praxim probaverat Disput. 11. Cap. 15. Conclus. 1. Unde respondere Fagnanus poterit Pontifices in ijs casibus dispensasse, in quibus nonnulli dicunt dispensare non posse, quando à principijs intrinsecis judicarunt dispensationes esse certas, & defectum potestatis suæ, ad dispensandum, certò falsum. Ideoq́ue non operatos esse formaliter secundùm opinionem minùs tutam, sed secundùm sententiam, quam censuerunt certissimè tutam à principijs intrinsecis. Sic doctus Pater pro Fagnano, & pro se. Quod qui
dem dispensationi, de qua agimus, adaptatum, sustineri non incongruè potest, si & addatur doctrina alia ejusdem Disput. 9. n. 125. ubi ait id, quod viro docto accidere potest, ut quod alijs est probabile, sit ipsi certum ex intimiori penetratione: respectu Pontificis potiùs admittendum, cui certò promissa est Spiritus sancti assistentia, ne docturus Ecclesiam erret in materia morum. Id autem quod ad dispensationem attinet, de qua agimus, materiam morum concernere ex adductis à Nobis in præsenti Capite constat. Sed verò in omnibus dispen
sationibus id accidere difficilis equidem propositio. Sic enim omnes illæ certitudinem omnimodam præ se ferrent, nec posset illis penitus reluctari, quandoquidem ex certa cognitione descendunt, & cum assistentia Spiritus sancti. Cùm tamen contrarium videamus, siquidem post dispensationes plures sententiæ contra illarum certitudinem ut probabiles defenduntur. Quod quidem in dispensatione circa votum solemne castitatis videre est, quam D. Thomas Pontificis potestati denegavit. Circa
quod tamen ita scribit Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Resolut. 250. Ex dictis infero sententiam hanc D. Thomæ (2. 2. q. 88. arti. 11.) esse securiorem & probabiliorem, & eius rationes esse valdè fundamentales & profundas. Verum nihilo
Mag. Acacius de Velasco.
minùs est contrariam esse probabilißimam, & eam defendere homines doctißimos, quam & sequentes in voto Religionis aliqui Pontifices dispensarunt cum quibusdam Principibus Religiosis profeßis, ut à Religione exeuntes nuptias celebrarent. Sic ille, aliquos statim recensens, & adducens Villalobos p. 1. Summæ tractat. 24. de voto solemni difficult. 15.
1245
*Sed complures adducens tenet abso
Plures alij pro illa.
lutè Diana Parte 8. Tract. 1. Resolut. 73. ubi circa certitudinem dispensationum Pontificiarum eruditè discurrit, & Sylvestrum, Sotum & alios adducit dicentes id quidem fecisse Pontifices sed potestate, non jure: & fecisse qui|
p. 444
dem probabilem Doctorum sententiam secutus, sed non definisse. Et alia multa facere (ita Sylvester) consuevisse quæ non sine offensione, at non jure. Ad quæ quidem sic ille: Ceterùm hoc est, argumenti vim fugere, non argumen
Diana.
tum solvere. Sed quidquid dicat ille, certè existimo id fecisse Pontifices, & in re tam gravi & seria Theologos & utriusque jurisperitos consilium dedisse. Sic ille. Sed quod ad præsens attinet institutum, sufficit quidem nobis Pontifices secundùm probabilem Doctorum sententiam dispensasse. In quo quidem Sylvester, ut omittam, quod & ille omittere potuit & debuit, sic locutus Voto 4. q. 5. Dico secundò, quòd dispensa
vit de plenitudine potestatis, non de jure, quomodo potest intelligi opinio S. Thomæ &c. Si ergo de plenitudine potestatis: ergo potuit dispensare. Quòd autem dicatur non de jure, eatenus stare potest, quatenus se non est visus conformare juris dispositioni in Cap. Cùm ad Monasterium de
Cap. Cùm ad Monasterium.
statu Monachorum, in quo statuitur paupertatem, & castitatem adnexam Regulæ Monachali ita esse, ut contra eam nec Summus Pontifex poßit licentiam indulgere. Quod tamen facilem habet solutionem. Et plures gravium Scriptorum dictus Scriptor adducit. Sed pergit ille,
& ita loquitur: Vnde aliud est facere de facto, aliud determinare quòd ita poßit fieri de jure: quod si faceret Papa ut Papa, id est, ut caput, utens adjutorio membrorum consultando factum, & faciendo quod in se est, ut sciat veritatem; tali determinationi standum esset necessariò. Sic ille. Juxta quæ procedit Dianæ solida consideratio. Et revera incredibile est Pontifices in hujusmodi dispensationibus ut capita non se gessisse, consultatione adhibita, in qua non erat operosiùs laborandum: quandoquidem ut fieri possit quatuordecim apud ipsum suffragantur Auctores, & gravissimi omnes, ex quibus Dominicani quinque, scilicet Paludanus, Hervæus, Durandus, Hugo Cardinalis, Rosella, quos cùm citasset, ita subdit: Et breviter S. Thomas, qui oppositum tenuit, non habet secum nisi Albertum, & veritatem &c. Cùm ergo tot ac tanti pro Pontificia stent potestate, & Divum Thomam circa hoc neque ipsi Scriptores Dominicani sequantur, si de antiquioribus loquamur, ac solum ferè se S. Doctor inveniat: cur non illorum sententiam amplexi Pontifices potuerint. dispensare? Nec quidem definiendo, ita ut certa penitus dispensandi potestas evadat, sed probabilis, ne dicamus D. Thomæ sententiam penitus reprobatam.
1246
*Audiendus etiam P. Philippus à
Sanctiss. Trinitate Tomo 3. Disput. 3. de Voto in fine, ubi ita scribit: Quantum ad votum solemne Castitatis Religiosæ, docet S. Thomas hîc arti. 11. non posse dispensari à Summo Pontifice. Angelicum Doctorem sequuntur plures, tum ex eius discipulis, tum ex alijs, & ratio D. Thomæ est valde efficax: sed nunc communior est contraria sententia, quam etiam sequitur Caietanus hîc arti. 11. & alij Thomistæ. Ego in hac re nihil determino; hinc enim maxima mei in D. Thomam observantia: inde verò Summa Sedis Apostolicæ reverentia, quæ non semel hac potestate dispensandi in huiusmodi voto usa est, ad silendum compellit, utramque sententiam in sua probabilitate relinquendo. Hæc ille: juxta quem Pontifices in dispensationibus, quæ proculdubio extiterunt, probabilem sunt sententiam amplexi, & amplexi quidem ita, ut probabilitatem contrariæ sententiæ non penitus abrogarint, quam & post dispensationes dictus & doctus Scriptor agnoscit, sic etiam subdens: Vnde iuxta communiorem sententiam Summus Pontifex potest in omnibus votis dispensare, etiam solemnibus Religionis. Addit deinde peculiarem explicationis modum ut cum dispensatione possit D. Thomæ doctrina constare: quòd scilicet Summus Pontifex, utpotè supremus Superior Religiosorum, & Vicarius Christi, non acceptat vota solemnia Religionis, si gravis Ecclesiæ necessitas aliud requirat: & tunc non esset dispensatio in illis contra doctrinam D. Thomæ, sed esset declaratio sola Pontificis, quòd tunc occurrit conditio dissolvens votum virtualiter conditionatum: non tamen hoc esset propriè votum irritare, propter rationes quas addit. Sed quidem juxta hunc dicendi modum
corruit fundamentum D. Thomæ de consecratione voventis ratione professionis, ex qua habetur ut nequeat illam amittere, quod comparatione calicis consecrati prosequitur Sylvester juxta mentem S. Doctoris arguentis ex illo
Levit. ult. v. 9. & 10.
Levit. ult. v. 9. & 10. Animal autem quod immolari potest Domino, si quis voverit, sanctum erit, & mutari non poterit, id est nec melius malo, nec peius bono, quod si mutaverit, & ipsum quod mutatum est, & illud, pro quo mutatum est, consecratum erit Domino. Cùm ergo ille, circa quem declaratio Pontificis extat, ex consecrato non consecratus reddatur, fundamentum planè negantis sententiæ corruit. Et pariter ex eo convincitur stare posse ut qui Deo consecratus & mancipatus est, ad statum non mancipati & consecrati redeat ex absoluta in PōtificePontifice participatione Christi potestatis. Et quidem ex cōparationecomparatione adducta Calicis consecrati potest effi
Notanda comparatio.
caciter redargui: siquidem ex defectu unionis inter cuppam & pedem amittititur consecratio, & simile aliquid accidit in Ara consecrata, & patena; Sic ergo & in Religioso professo accidere potest, ut dissolvente Pontifice unionem, qua Deo ille mancipatus est, ad sæcularem statum reducatur. Et quidem ratione delicti videntur Professi multi in triremibus cum vilissimis hominibus remigare, quod quidem plus est, & indignius, quàm per Matrimonij Sacramentum ad sæcularem statum revocari. Circa quod dici alia multa possent, sed quia loci alterius illa, brevi hac simus delibatione contenti, ex ea elicientes Pontifices in præfata dispensatione probabilem fuisse opinionem secutos, probabilitate oppositæ minimè demolientes.
1247
*Pro quo & arguere possumus ex
dispensatione circa radicem Matrimonij, pro qua potestatem Pontifici multi denegarunt, & tamen Bonifacius VIII. doctissimus Pontifex eam exhibuit Sancio Quarto Regi Castellæ, & posteà valde frequentes fuisse hujusmodi dispensationes testatur D. Franciscus Ramos in Allegatione de impedimentis Matrimonij nu. 51. quam cum commendatione eruditionis & do|
p. 445
ctrinæ proponit Diana citato Tract. 1. Resolut. 70. Cùm tamen ipse contrariam sententiam teneat uti probabiliorem, ut videri apud eumdem potest. Vers. Et tandem, in fine. Pro eodem militat responsio Gregorij XIII. à quo hujusmodi dicitur dispensatio postulata, ad quam respondit eam penitus negans, & addens se non posse dispensare. Quod cùm sibi objecisset P. Thomas Sancius, qui potestatem agnoscit Lib. 8. de Matrimonio Disput. 7. respondet sic n. 13. in fine. Ad responsum Gregorij XIII.
relatum nu. 3. fin. dic de illo non constare, atque fuisse responsum tamquam Doctoris privati, quòd fortè prioris fuerit opinionis. Sic ille. Stat ergo & inter Pontifices diversas esse opiniones, & ex eo constare, dum juxta illas dispensant, non admere ipsis adversantibus genuinam probabilitatem. Quod potest adhuc amplius comprobari ex eo quod tradunt Doctores circa dispensationem in Matrimonio rato, pro qua potestatem multi negant Pontifici, sed concedunt
Et circa Matrimonium ratum.
plures, de quo P. Sancius Lib. 2. Disput. 14. qui nu. 2. quamplures diversorum adducit. Ubi & sic arguit: Negari nequit quin saltem res sit dubia, cùm pro hac sententia sint multi & gravißimi Doctores, & bonæ rationes: ergo in hoc dubio standum est sententiæ Pontificum, qui sæpè dispensarunt. Sic ille. Juxta quem idem habetur ex hoc capite, quod ex nuper dicto. Ubi & addendum quod plus videtur urgere ex Diana suprà Resol. 62. qui Vers. 8. ita scribit: Dices, aliqui Doctis
Quid Diana circa idem.
simi & Sanctissimi Pontifices hujusmodi dispensationes negarunt, existimantes se id non posse, Innocentius VIII. Adrianus VI. Pius V. ut refert Ledesma infra (2. 4. quæst. 69. arti. 7. Col. 1.) Respondetur, tamquàm privatos Doctores ita respondisse, quibus hac in parte prævalet dispensatio ab alijs facta tamquam ab Ecclesiæ Pastoribus, quod de Adriano VI. confirmat, quod dicit Rebellus lib. 2. quæst. 15. Sect. 3. nu. 4. respondisse scilicet, se dare quod posset, sed tamen credere nihil posse. Hæc ille. Ex quibus & arguere etiam possumus, quandoquidem non obstantibus dispensationibus, quas prædecessores Pontifices impenderent, id renuerint successores, ex eo enim habetur, quod est præsentis positionis intentũintentum, scilicet PōtificesPontifices juxta probabiles procedentes opiniones cōtrariascontrarias in suęsuæ probabilitatis relinquere possessiones, licet negari nequeat ex Pontificio usu opinionium talium probabilitatem ita confirmari, ut sine temeritate dici nequeat illas esse improbabiles. Quòd autem ut Pastores dispensando procedant, non excludit probabile judicium, quod ut privati Doctores retinent, & incertitudinem præ se fert, quia & ad Pastorem spectat utilis ille procedendi modus: qui & tribuendus est Pontifici etiam cùm negat, quia id judicat esse conveniens: neque dispensatio ab ipso ut à privato Doctore petitur, & ita neque ut talis præcisè respondet: ut discrimen circa hoc adductum non debeat valde solidum judicari.
1248
*Juxta prædicta ergo non stat infal
libilis illa Spiritus sancti assistentia in præfato opinionum usu, quam doctus Scriptor adscribit, de quo n. 1244. sic enim ipsi obluctari minimè licuisset, cùm tamen non solùm à privatis Doctoribus, sed à Pontificibus ipsis secus præstitum, evidenter fuerit demonstratum. Jam quod ad intimam illam penetrationem spectat, ratione cujus certitudinem ejus, de quo agitur; assequantur, creditu est valde difficile, quandoquidem non semper Pontifices doctiores alijs sunt, qui materias opinabiles pertractarunt: Jurisperiti quandoque, cùm illæ sint Theologicæ: Theologi, cùm illæ adjus Canonicum videantur magis pertinere. Viris enim doctis penetratio illa tribuitur, cùm jam non de speciali assistentia Spiritus sancti certitudinem inducente proloquamur, nisi tantùm in ordine ad hoc, ut nihil improbabile decernatur. Dispensavit Pius IV. & ante illum Pau
Exemplis redditur manifestum.
lus III. aliquoties ut ex Navarro refert P. Rebellus suprà n. 5. circa Matrimonium ratum: quod tamen noluit Adrianus VI. ex eodem n. 3. qui fuit sanè doctissimus, cùm tamen duo illi, præclari quidem genere, prudentia, & vitæ integritate, circa sapientiæ dotem, minimè possint ipsi coæquari. Et quis dicat illos non ita studio sacræ sapientiæ deditos plus in materia illa vidisse, & adeò profundè penetrasse, ut certitudinem fuerint Adriano negatam, & doctissimis alijs, assecuti? & Navarrus quidem, quem etiam de præfatis dispensationibus testimoniũtestimonium perhibẽtemperhibentem adducit P. Sancius n. præced. citatus, affirmat ad petitionem suam præfatos Pontifices illas contulisse. Sic ille in Summa latina Cap. 22. nu. 21. Ubi & qui petivit, securitatem & præstitit, summa illa sapientiæ luce Pontificibus satis superque perspecta, propter quam assistentem sibi ad talia voluerunt.
1249
*Quid jam ad hæc? Fatendum pro
fectò in eo philosophandi modo probabiliter procedi, & quod de certitudine dicitur non esse quidem certum. Quod cùm ita asseratur, in eodem statu remanet difficultas, & nihil ab adversantibus est eorũeorum positio ampliùs lucidata, unde & standum dictis & ex professo probatis de licita opinionis sequela, etiam ex adverso stante aliquali formidine, quæ genuina ipsi est, etiam cùm juxta illam possunt operari Pontifices. Miratur autem P. Cardenas citato n. 134. D. Caramuelem n. 147. dixisse Pontificibus pientissimis & prudentissimis licuisse amplecti opinionem minimè tutam in praxi: ex quo quilibet inferre poterit: Ergo nobis licet sequi opinionem minimè tutam in praxi. Si enim minimè tuta est in praxi: ergo operati sunt cum periculo peccandi: ergo reipsa peccarunt; cùm sit peccatum exponere se pericu
P. Cardenas.
lo peccandi. Si ergo cupit ut debet (verba Auctoris sunt) eas Pontificias dispensationes ut licitas defendere, saniori consilio eas propugnabit, asserendo eas certò licitas judicatas à Pontificibus, & oppositas opiniones certò falsas, præcipuè in ijs casibus, in quibus probabilitas non tollit contingentiam frustrationis Ordinum, Sacrificiorum; absolutionis &c. Sed quidem non est multùm mirabile, si
Non admissus.
consideremus id, quod in Indijs à Pontificibus est aliquando dispositum, de quo & dictum à Nobis aliàs, circa Episcopos non ritè consecratos, ex quo defectu non poterant non ea inconvenientia, quæ insinuantur, resultare. Fuit |
p. 446
ergo eorum opinio aliquando non tuta, quatenus stante illa non poterat esse circa commemorata securitas, cùm tamen ex illius non adhibito usu nihil tale sequeretur. Quod tamen non tollit quo minùs dispositio talis debeat prudentissima reputari, quia juxta occurrentes circumstantias ita fieri est conveniens judicatum. Unde minimè sequitur peccasse Pontifices operantes juxta opinionem probabilem; neque opus esse ad modum illum recurrere, qui ab Auctore proponitur, & remanet improbatus.
1250
*Posset etiam dici Pontifices dum
probabiliter procedunt, numquàm errare. Quia si circa ea, quæ sunt jure positivo disposita, dispensatio versetur, circa illam amplissima est illorum potestas. Si autem erga illa, quæ jus divinum concernunt, idem contingere, quia si juxta illud capacia sunt dispensationis à Dei Vicario, existimandum est ab ipso concessum, ne illius vacillet auctoritas, & falsi, vani, ac nullius roboris quidquam ab eo prudenter se gerente, & post consultationem seriam, oriatur. Quod tamen opinionum adversantium probabilitatem non tollat, quia dum falsitas non apparet, & verosimilia apparent fundamenta, nec de modo illo divinæ providentiæ peculiaris erga Pontifices constat, quilibet potest ut est dictum opinari, ut in omnibus accidit opinionibus, quarũquarum una tantùm vera est, & ita contraria falsa, licet probabilis. Sed contra hoc opponi potest id, quod superiùs de Pontificibus dicebamus, qui dispensationes negarunt, se illas non posse concedere protestantes: quod quidem ita facere non potuisseut, si pro certo haberent Pontifices suis in dispensationibus errare non posse, neque credibile apparet, ut Deus qui erga illos ne dispensantes errarent speciali providentia est usus; circa alios ita se gesserit, ut quod factum fuit ab ipsis, dum fieri non posse testati sunt, plusquam virtualiter improbarint. Si enim negarunt tantùm ut minùs convenientes, id quidem non obstaret, sic enim & aliæ negantur, de quarum valore non extat dubitatio: at cum protestatione impotentiæ negasse plus multò est, & certitudinem, quæ prætenditur, videtur demoliri.
1251
*Sed videndum an aliter possit diver
Alius magis peculiaris.
sitas ista componi. Ponamus ergo modò agi de dispensatione, quæ numquàm sit ab Apostolica Sede concessa, ut pro Matrimonio inter duos fratres, aut si modus loquendi iste non placeat, inter fratrem & sororem, ubi pro stabilienda probabilitate nequit dispensatio jam facta produci, sicut neque negatæ possibilitatis ex authentico aliquo ipsius Sedis testimonio. Tunc ergo qui affirmant dispensari posse, ideò ita judicant, quia fundamenta deprehendunt, quæ ipsis videantur sufficientia. Qui autem negant, ideò sic sentiunt, quia arbitrantur sufficientia fundamenta non extare, nec talia esse, quæ pro parte adversa proferuntur. Deus autem clarissimè cognoscit an fundamenta sint pro affirmatione sufficientia, an nōnon. Demus insuper fundamenta pro affirmatione sufficientia non esse, & quòd nihilominùs dispenset Pontifex. Tunc quidem non obstante insufficientia videtur dici posse Deum ratam habere dispensationem, ne res momenti tanti in Ecclesia, & ab ejus Vicario disposita reipsa subsit falsitati. Ita ergo dispensatione concessa accedunt alij petentes illam à Pontifice alio, qui tamen negat se illam posse concedere. Tunc quidem sensus hujusmodi assertionis verissimus est, scilicet attentis fundamentis non videri talia, ut ratione illorum possit quod postulatur indulgeri: quidquid aliàs sit de peculiari Dei providentia dudum explicata, quia Pontifex non juxta illam, sed juxta ordinaria pro inquirenda veritate præsidia à Christo suæ Ecclesiæ & Vicario relicta debet illius gubernationem moderari. Unde neque ex eo quòd sibi persuadeat divinam sibi non defuturam providentiam modo dicto, debet sine magnis fundamentis, & diligenti consideratione ac Sapientium consilio in determinationes hujusmodi prosilire. Quid ad hæc? Non
Quid erga illum.
equidem apparet inverosimilis discursus, ubi nihil asseritur quod repugnantiam involvat circa possibilem dispensationem, quod semper supponendum est, quoties de processu juxta opinionem probabilem agitur. Quòd autem Pontificiam deceat dignitatem non videtur posse in dubium revocari, ut stat penitus quod ab Apostolo prædicatum Ecclesiam esse columnam & firmamentum veritatis, 1. Tim. 3. v. 15. Neque miraculosa illa penetratio principiorum in Pontificibus admiscetur, de qua nuper, ex quo inverosimilis redderetur. Quod licet aliunde impugnari posset, volo tamen ut jacet, sua cùm integritate relinquere, forsitan alijs placiturum, quod in Dei gloriam, & sui Vicarij cedat honorificentissimam, & proximam divinæ Majestati his faustis diebus, quibus novi Pontificis creationem faustissimam celebramus, Innocentij inquam XI. crea
ti quidem die 21. Septembris, præcedentis anni 1676. Sed creationis pro Peruvianis istis regionibus notitia diutiùs retardata. Et habeo quidem apud me tres illius Italicas relationes, in quibus eximia pro dignitate tanta in nostro Innocentio prædicantur. Vivat ergo diu Ecclesiæ, vivat felix.
§. IV.

§. IV.

Circa habitum Indicorum Episcoporum.
1252
*NIhil circa illum pro illis speciale
jure dispositum invenimus: addendum tamen hoc loco aliquid, quod legi utiliter queat, si & ad praxim adsciscatur. De materia & colore præcipua disputatio, pro quibus D. Villaroel Tomo 1. Gubernationis Ecclesiasticæ pacificæ, & duorum gladiorum (quos ipse cultellos vocat) unione Quæst. 2. Arti. 1. accuratè discurrit, & sequentia statuit. 1. Posse Episcopos etiam Regulares uti Cappa magna sericea. 2. Circa colorem posse Regulares id ipsum, quod alij ex gremio Clericali, cum moderatione tamen ab ipso servata circa colorem rubeum. 3. idem etiam quoad vestes alias, |
p. 447
quæ & possunt in Religiosis esse olosericęolosericæ. Circa Episcopos autem Augustinienses ita scribit: Religiosi Episcopi Divi Augustini, Pa
rentis mei, habent in suo habitu aptum colorem pro serico. Quod si ex aliquo aliquantulùm attrito, & quod splendore suo oculos non attraheret, non condemnarem si in die quopiam valde festivo habitus esset sericeus. Sic ille, qui paulò post habitum religiosum sericeum levitatis arguit, præsertim si albus sit, quia vix reperiri potest tela coloris hujus, quæ splendida non sit: adducit tamen Alcedum, cujus illa sunt verba: Respondeo debere uti vestibus fulgidis & honestis. Videtur ergo censere non posse cum albedine non conjugari fulgorem, ex quo & indecentia, de qua nuper, redditur manifesta. Circa colorem autem, si mutetur habitus forma, nihil dicit, supponens forsitan eum, qui Religioni est proprius, retinendum. Circa equestrem ornatum sericea admissa, & usu comprobata.
1253
*Pro quibus videndum quid sit sa
Cæremoniale Clementis VIII.
cris Sanctionibus constitutum. In Cæremoniali ergo Episcoporum, jussu Clementis VIII. cum Bulla pro illius usu sic habetur Lib. 1. Cap. 1. Tunc & non priùs (quàm fuerit in Consistorio Ecclesiæ præfectus, & amplæ coronæ formationem in capite) super vestem inferiorem talarem, cùm extra domum exibit, induet aliam vestem breviorem apertam, ut per scissuras brachia extrahi poßint: quòd genus vestis Mantelletum vocatur. Vestes autem hujusmodi, erunt vel ex lana, vel ex Camalotto coloris violacei: nullo autem modo sericeæ. Sic ibi. Ubi sericum videmus penitus abdicatum: si quidquam citati Pontificis urget auctoritas, qui citata in Bulla sic habet: Idcirco Cæremoniale
Bulla ejusdem pro illo.
Episcoporum hujusmodi jussu nostro emendatum & reformatum, Motu proprio, & ex certa scientia, ac de Apostolicæ potestatis plenitudine, perpetuò approbantes, illudque in universali Ecclesia ab omnibus & singulis personis, ad quas spectat, & in futurum spectabit, perpetuò observandum esse præcipimus & mandamus: ac Cæremoniale hujusmodi sic emendatum & reformatum nullo unquam tempore in toto, vel in parte mutari vel ei aliquid addi, aut omnino detrahi posse: ac quascumque personas prædictas, quæ sacerdotalia munera exercere, aut alia quæcumque in ipso Cæremoniali contenta facere, aut exequi debent, ad ea peragenda & præstanda, juxta hujus Cæremonialis formam & præscriptum teneri, neminemque ex ijs, quibus ea exercendi & faciendi munus impositum existit, nisi formulis, quæ hoc Cæremoniali continentur, servatis, satisfacere posse, perpetuò statuimus, & ordinamus. Sic Pontifex. Ad quæ quidem præfatus Scriptor respondet juxta receptas doctrinas non inducere obligationem sub mortali, quia circa gravem materiam non versantur. Consideretur sericum: (verba illius sunt) & cuinam virtuti illud opponitur, aut violata censebitur? Dicent Modestiam. Sed hoc est ludicrum, sic enim etiam illam lædent gemmæ in calceis, adamantes in Mitra, & ingens pretium annullorum. Addit & alia ex dominio, aut saltem plena reddituum administratione, nec non ex famulorum ornatu, qui juxta Alcedum esse sericius potest.
1254
*Sed quidem probatio dicta ad solas
cappas magnas cùm tendat, nimiùm aliàs videtur extendi. Ut enim vidimus juxta ipsum, non est tolerandus usus serici habitus in Religioso, nisi fortè in aliqua magna festivitate, tuncq́ue non splendens, sed attritus. Rogari enim & tunc potest, cuinam virtuti vestis talis opponatur? & responderi si libeat, modestiæ, instantia est obvia, quia modestiæ non opponuntur gemmæ in calceis, adamantes in Mitra, pretiositas in annulis. Unde neque lenocinantis oculis splendoris habitus venit condemnandus, cùm nitidiores gemmæ sint, & qui eo utitur opulentus est dominus sive administrator, potestq́ue famulos serico splendido ornatos habere. Hoc ergo cùm præfatus videatur discursus evincere, non ad cappam magnam tantùm, sed ad universalem Serici usum videtur extensus, qui tamen cùm aliàs non admittatur, nimium, ut dixi, videtur probare, & consequenter nihil, juxta commune Dialecticorum effatum. Deinde allata Cæremonialis verba de Cappa non procedunt, sicut neque alia, de quibus inferiùs tenoris sequentis: Et,
Cæremoniale idem.
si erunt in propria sua Diœcesi vel provincia, cùm de eorum promotione certum nuncium habuerint, domi & foris utantur loco Mantelleti Mozzeta ejusdem coloris supra Rocchettum. Sic ibi. Cappæ autem proptereà mentio nulla, quia illa tantùm pro Ecclesiæ aditu assumenda; unde Prælati circa hæc attenti nullo modo illa utuntur aliàs domo egressi: id quod ab Illustrissimo Dom. D. Petro de Villagomez Limano Archiepiscopo per annos triginta Præsulatus sui vidimus observatum, & erat ille rerum istarum scientissimus, affirmabatq́ue aliter fieri non posse. Id quod in Cæremoniali non obscurè designatum. Postquàm enim de vestitu egit, vidimus jam quid dixerit circa exitum è domo: pro quo & statim: Præsentes in Curia induti, ut suprà, quam primùm poterunt, adibunt Summum Pontificem, & ei gratias agent &c. Et tunc èex Sanctitatis suæ manibus Rocchettum accipiant. Visitabunt deinde singulos Reverendißimos S. R. E. Cardinales &c. De non præsentibus in Curia visum etiam quid statuatur, Mozzeta pro Mantelleto commutata. Ille est ergo habitus in publico apparentis, dum ad Ecclesiam celebraturus non tendit, aut in magna aliqua celebritate. Quod & in Cap. 3. habetur expressum, ibi: Extra Diœcesim & Ecclesiam suam, Episcopi non utuntur Cappa &c. Sit ergo quidquid velit præfatus Scriptor de Cappa magna: pro alijs equidem ut Cæremonialis non urgeat auctoritas, cujus adeò urgentes clausulæ majus videtur rationum & auctoritatis pondus afferri debuisse.
1255
*Et circa Sericeas quidem vestes ex
magni nominis Scriptore habeo Prælatos in Hispania genere & dignitate sublimes à promotione sua numquàm illas induisse. Unde nescio quàm convenienter Indicus Præsul, à quo est suffraganeus consecratus, qui & volebat à Serico prorsus abstinere, illi persuaserit, ne esset in hoc singularis, cui morem gerere opportunum judicavit. Et erat ex Religioso Ordine Consecrator, pietate insignis & sapientia, cujus & amicitiam professus, dum in litteraria palæstra pariter certaremus. Sic au|
p. 448
tem ille judicavit, quia pro eo aliquæ illi occurrere suo judicio non leves rationes potuerunt. Sed nulla mihi major Pontificia jussione. Nullo autem modo sericeæ. Sed quid de alio, qui Mozzeta ex aurea tela valde splendida utebatur: quem cùm invisisset quidam primariæ auctoritatis togatus in cubiculo subobscuro, ita scintillanti textura perstrictus est, ut si visitatum non nosset, de cælo delapsum aliquem supernum incolam credidisset. Et quid ad hæc diceret providentissimus Clemens, sericeas propulsans vestes, & aureas deprehendens? Forsitan solùm in regionibus istis Indicis talia posse contingere, quò non videntur Pontificia Decreta pervenire. Sed perveniunt sanè, contra quæ si delinqui tamen accidat, non sunt opportuna semper remedia, dum proprij judicij amplificatur imperium, & esse quispiam potest, qui periculoso illi adhærescit effato Episcopum sua in Diœcesi idem posse quod in tota Ecclesia Pontifex. Ex quo fiet pro talibus laborem Cæremonialis fuisse frustraneum. Sed absit ut exemplaria hujusmodi quispiam maturi cerebri, quales futuros eos, quibus scribuntur isthæc, æmuletur, quæ tamen prudentis cautionis gratia visum est præsenti hoc articulo protulisse.
1256
*Quòd autem pro præcepto sub mor
tali materia esse sufficiens possit, non videtur posse rationabiliter dubitari. Pro Religiosis enim ex eo ostenditur, quod circa illos dicunt graves Scriptores, asserentes peccare ipsos graviter si pannis utantur pretiosis. Pro quo
Lezana.
luculenter Mag. Lezana Tomo 1. Cap. 16. de Reformatione Regularium nu. 28. & 29. Fr. Pau
Berti.
linus Berti in Praxi criminali Regularium Cap. 25. §. 7. Pro quo & Clemens V. Lib. 10. Clement. 1.
Clem. 1. de statu Menacho.
ubi illud inter alia: Nec in qualitate panni Regularis excedatur modestia, nec quæratur quod pretiosius & subtilius, sed quod utilius valeat inveniri. Sic Pontifex, addens inferius in hunc modum: Si quis autem præmissorum temerarius extiterit violator, Regulari subjaceat disciplinæ. Licet autem prædicta, sicut & alia ibidem contenta ad Benedictinos Monachos dirigantur, ad omnes quidem spectat quod de Regulari modestia dicitur, quæ pretiosarum vestium usu violatur. Unde & Navarrus Clericus Regularis pro eo stat, affirmans se numquam vestem admisisse ex panno Contrai dicto, eo quòd pretiosum habebatur. Ex quo & manifestũmanifestum evadit de Sericea veste similiter sentiendum, quęquæ multò magis potest Regularem modestiam violare. Circa quod Cardinalis Lugo Tomo 1. de Iust.
Cardinalis Lugo,.
& Iur. Disputat. 9. nu. 185. ita scribit: Hoc tamen totum judicandum est ex circumstantijs, ut dixi, & ex usu: nam in aliquibus Religionibus quædam erunt contra paupertatem, quæ in alijs non sint. Et quidem in nostra Societate ego non liberarem à peccato gravi contra paupertatem eum, qui haberet stragula, vel ornamenta serica ad lectum, vel qui haberet triginta indusia linea ad suum usum privatum; hæc enim & similia non decent, sed graviter dedecent paupertatis statum, quem nostra Societas profitetur. Hæc ille; qui excessum prædictum non ex eo statuit, quod votum paupertatis usurpatione proprietatis violetur, propter quod dici posset in Episcopis aliam esse rationem: sed ex ratione status, qui pauperis est, & eo pacto ad perfectionem tendentis. Quod quidem & in Episcopis meritò etiam exigi potest, siquidem statum perfectionis profitentur: pro quo graviter & eruditè Cardinalis Bellarminus in Opusculo ad Nepotem Episcopum Tomo 1. Opusculorum. Controv. 4. Stet ergo pro præcepto sub mortali materiam esse hanc, de qua agimus, sufficientem: quidquid de recepto usu dici aliàs possit, quem oportebit comprobari.

Circa Rocchettum.

1257
*LIcere illud Religiosis Episcopis af
firmat & multis probare contendit Scriptor qui suprà Quæst. 2. & sine peccato etiam veniali id stare posse, si habitus Religiosus retineatur. Primò Quia non est prohibitio pro eo à suprema potestate descendens. Nam Caput. Vt periculosa. Ne Clerici vel Monachi.
Cap. Vti periculosa.
in 6. ubi excōmunicatioexcommunicatio Pontificia pro dimittentibus habitum ad Episcopos non spectat, pro quo adducit P. Azor Tomo 1. lib. 12. Cap. 7. §. Verum. Et Emmanuelem Rodericium, & Barbosam referentem alios. Deinde. Quia in Cap. Clerici officia, de vita & honest. Clerico
Cap. Clerici officia.
rum, ubi specialiter agitur de Rocchetto, solùm prohibetur illius usus, si habitus Religiosus dimittatur, verba illius sunt: Pontifices autem in publico & in Ecclesia super indumentis lineis omnes utantur: nisi Monachi fuerint, quos oportet ferre habitum Monachalem. Prætereà quod ex
Cæremoniale.
Cæremoniali adduci potest, non urget, quia narrativè procedit, & non decisivè, sic enim citato Cap. 1. Promoti verò ex Regulari Ordine non utuntur Rocchetto, sed retinent in vestibus colorem habitus suæ Religionis, & deferunt ubique Mozzetam ejusdem coloris, & Birettum nigrum, pilos tamen viridi ornato, pro ut alij non Regulares utuntur. Sic Cæremonale: ubi cùm utuntur, & non utantur dicatur, ad voluntarium Episcoporum Regularium usum est referendum, qui tamen Auctori non placuit, Roccheti usu ob majorem commoditatem assumpto, eo quod longæ superpellicei manicæ pro vestitione videantur incōmodæincommodæ, cùm debeant post tergum rejici, & ita aut majori pondere premere cum tot alijs, aut gibbi deformitatem importare. Secundò, arguit ex usu præclari apud Peruvianos Antistitis Dom. Ludovici Lopez de Solis. Tertiò, Quia est signum jurisdictionis, unde in aliena Diœcesi indui prohibetur. Atqui Regulares Episcopi alijs sunt in jurisdictionis prærogativis æquales: Ergo eo pariter uti valent. Addit quòd etiamsi centum prohibitiones extarent, non deberent in exercitio Pontificalium intelligi. Cùm enim in illis gemmati calcei, Mitra pretiosa opere phrygio, solium, umbella, & alia magnitudinem præ se ferentia admittantur, non debet profectò linea tunica denegari, ut ratione illius discrimen inter Episcopos statuendum videatur. Unde nihil se vetitum in hac parte, sed usum expeditissimum protestatur.
p. 449
1258
*Sed quidem cum bona ipsius venia,
fundamenta pro usu hujusmodi minimè talia sunt, ut in re momenti non exigui, sed juxta Ecclesiæ sensum, non gravis modò, sed & gravissimi, id factu licitum proferatur, & facilè, quod ab ipsa apertè prohibitum comperitur. Aliquod quidem inter Episcopos ex sæcularibus, ac Regularibus electos esse discrimen irrefragabilis Ecclesiæ sensus est, ne scilicet in istis Regularis professionis memoria deleatur, pro qua & suas etiam obligationes extare receptissima Doctorum sententia est, quam &
tenet præfatus Antistes Quæst. 3. Arti. 4. n. 31. & seqq. probans cum multis illos post consecrationem manere verissimè Religiosos, unde & votis solemnibus (quidquid sit de alijs,) religatos. Tunc sic. Etgo illud, quod pro discrimine hujusmodi designando statuitur, leve aliquid non est, sed momenti magni. Id quod de diversitate habitus in Religionibus evidentem habet probationem: unde & obligatio sub mortali resultat, immò & excommunicatio juxta citatum Cap. Vt periculosa. Atqui pro discrimine hujusmodi designando negatio Rocchetti auctoritate est Pontificia constituta: ergo quod ad illud attinet magni momenti est. Item Rocchettum, juxta eumdem, est signum jurisdictionis: ergo sicut jurisdictio res magni est momenti, ita & illud, sic enim ejus tertia procedit ratio, ut nuper vidimus. Neque dici potest pro discrimine diversitatem coloris sufficere, quia præter colorem potuit Ecclesia signum aliud adjicere, sicut Religiones præter colorem solent signis peculiaribus discerni, ut videre est in Patribus Trinitarijs, & Mercenarijs, ac nonnullis alijs.
1259
*Jam quod ad fundamenta prædicta
attinet, prius illud de excommunicatione in Cap. Vt periculosa non urgere concedimus. Expositionem autem Cap. Clerici officia, ut cum habitu Religioso stare Rocchettum queat, satis esse violentem tenor ipsius evincit: illud enim quod alijs & conceditur, & jubetur, Regularibus denegatur institutum amplexis Monachale; eam enim habet vim illud, Nisi Monachi fuerint. Nam si cùm Monachali habitu stare posset, ineptus esset loquendi modus, quandoquidem utrumque stare posset, & ita dicendum: Etsi Monachi fuerint &c. Quàm autem diversæ significationis sint, Nisi, ac etsi tam est clarum, quàm quod clarissimum. Quod & usus in Universa Ecclesia receptus satis etiam apertè convincit. Unde cùm ex sua & alijs Religionibus adducat plures, qui ad Episcopatum promoti habitum commutarunt, nullum certè ex illis ex Rocchetti assumptione commendat: sic enim dictum Caput fuit intellectum, sicut & novior interdictio, de qua inferius. Et multò minùs ex ijs, qui habitum non mutarunt, quorum commendat aliquos, afferri quisquam potuit præter unum, ex quo argui nequit; cùm una hirundo non faciat ver, & possit etiam dici pro eo Pontificiam licentiam habuisse: præterquam quòd usus talis ante Cæremonialis editionem accidit, cujus manifestissima decisione antiquius est Juris præceptum declaratum & confirmatum. Ex quo secundum manet fundamentum quàm sit debile demonstratum.
1260
*Quod ad Tertium attinet ex eo sta
tim apparet infirmum, quòd nimiùm exprobari videatur, scilicet Episcopos omnes, qui eo non utuntur, malè se gerere, eo quòd non ferant suæ jurisdictionis insigne, sicut malè ageret Archiepiscopus, qui sua in Provincia Crucem ante se non portaret Archiepiscopalis indicem potestatis, unde illa ipsi in aliena Provincia prohibetur. Ut stet ergo jurisdictionis esse signum, dubitari nequit ab Ecclesia posse signum tale prohiberi, cùm alia suppetant. Ubi jam resumendum, quod circa primum fundamentum ex Cæremoniali est positum, in quo expressa Rocchetti prohibitio extat. Ex eo autem quod utuntur, & non utantur dicatur, levissima est sanè conjectura: nam præsentis significatione stare prohibitio potest, quod est ex tenore locutionis colligendum. Et quidem explicatio dicta ex eo inepta convincitur, quòd si de voluntaria Rocchetti omissione ageretur, non posset generalis esse assertio. Cùm enim illud non prohibeatur, & aliàs mutatio habitus concedatur, non posset non in multis usus Pontificiæ facultatis pervideri: neque enim convenire potuerunt omnes in omissione prædicta, sicut non convenerunt in usu facultatis pro habitus mutatione, quia id videtur voluntati promotorum reservatum. Deinde, quod ad retentionem habitus dispositum fuerat in citato Capite Clerici officia, ita moderatum est, ut mutato illo color inviolabiliter conservetur: Atqui quod ad Rocchettum attinet, & quod ad colorem, eodem modo est à Pontifice in Cæremoniali dispositum, per Verbum scilicet præsentis temporis, ut jam vidimus: Non
Cæremoniale.
utuntur Rocchetto, sed retinent in vestibus colorem habitus suæ Religionis. Ex quo evidenter colligitur etiam in modo illo dicendi imperium contineri. Id quod etiam comprobari potest ex Capite 3. ubi ita habetur: Ceterùm quod dicitur de hujusmodi Episcoporum habitu, tam Capparum, quàm ceterarum vestium, non est intelligendum de Episcopis regularibus, qui non mutant colorem sui habitus, neque induunt Rocchettum, sed in Ecclesia propria uti debent Cappa coloris suæ Religionis convenientis &c. Ex quibus compertum habetur id, quod nuper dicebamus, in modo scilicet loquendi præsentis temporis debitum extare, cùm adeò acuratè pro ea diversitate, quæ esse inter Religiosos & sæculares Episcopos debet, Pontifex semel & iterùm proloquatur.
1261
*Urgere etiam satis robustè possu
mus ex Rubrica Missalis de Ritu servando in celebratione Missæ nu. 2. ubi sic habetur: Quibus dispositis accedit ad paramenta &c. calceatus pedibus, & indutus vestibus sibi convenientibus, quarum exterior saltem talum pedis attingat, induit se, si sit Prælatus sæcularis, supra Rocchettum, sit sit Prælatus regularis, vel alius sacerdos sæcularis, supra superpelliceum, si commodè haberi poßit &c. Ubi quidem licet per verba de præsenti agatur, ineptissimè quisquam dixerit narrativè & non dispositivè, quæ dicuntur, accipienda, & constat quid de casu, in quo sumus decernatur. |
p. 450
Et satis quidem apparet leve, quod de incommoditate superpellicei dicitur, quod erunt non qui irrideant pauci, sicut alia farinæ ejusdem: proceditq́ue ex qualitate superpellicei non ritè præcognita: neque enim illud oblongas illas debet habere manicas, quibus pro communi usu Clericorum conficiuntur, sed brachijs æquandas, quales thoracis, aut sotanæ. Et quia hujusmodi Prædicatores annis præteritis utebantur, earum est illis usus prohibitus, utpotè quæ Episcopales, & ita illis planè adscriptæ, ad quos legitimè pertinebant. Unde quod de centum prohibitionibus dicebatur, nescio quomodo cum observantia Sedi Apostolicæ debita possit componi: quando vel unica esse sufficiens, in personis præsertim talibus, debuisset. Ubi erunt fortè qui dicant, sicut sunt licentiæ poëticæ, esse etiam Indicas licentias, sicut & fuere nonnullæ aliæ, quæ neque Auctori sic loquenti placuerunt, de quibus Quæst. 1. Arti. 9. & seqq. juncta Epistola, de qua in fine Col. 2.

Circa convenientiam in mutatione habitus.

1262
*MInimè illam agnoscit citatus An
tistes, & licet unicuique ut suæ devotioni indulgeat relinquendus sit, juvat tamen nonnihil circa hoc adjecisse in gratiam Indicorum. Ergo Quæst. 2. citata nu. 16. hanc statuit Conclusionem. 2. ordine. Species ingratitudinis est dimittere Episcopum Religiosum habitum suæ Religionis. Nulla est in statu Religioso celsitudo, ex qua poßit observata modestia Religiosus asserere se habitum honorare suum: potest tamen absque nota, & discooperta facie de se id Episcopus quilibet affirmare. Et est ingratitudinis genus non honorare illum, quando honorare valet. Et cùm Sedes ejus Apostoli cujusdam sit, poterit illius habitus conqueri eo quòd in illa non fuerit collocatus. Immò & posset ulteriùs dicere ex minùs grato & decenti, ad apparens quoddam genus injustitiæ transire: quandoquidem cùm per tot annos habitus Religiosum honoraverit, ejusque architectatus assensum, evadit inæqualis contractus, si ex honore accepto honoris pariter quidquam non rependit. Sic ille, qui Vers. præced. Prælatos aliquos ob non dimissum habitum collaudarat. Et illius quidem
discursus ad convenientiorem posset considerationem devocari, ut scilicet Religiosi non ingrati suæ sint Religioni, & eam tunc deserant, quando ipsam deberent intra ejusdem claustra viventes honorare. Et quidem cùm habitus non faciat Monachum, sed votorum observantia, de ista potiùs est quàm de habitus retentione curandum. Unde qui Episcopatum ambit, etiam habitum retenturus, in qua tot per annos vixit, ipsi comprobatur ingratus, & inæquali contractu damnabilis, dum honoratus ab ipsa, extremum illi honorem subtrahit observantiæ purioris, quo plus illustris redditur quàm infulis expetitis, aut verò etiam honorabiliùs recusatis, quod in Sanctorum plurimis voce ipsius Ecclesiæ prædicatur, ut in Divis Bernardo, Thoma Aquinate, Brunone, Francisco Borgia, & alijs, pro quibus videri potest Dom. Barbosa de Officio & potestate Episcopi Parte 1. Tit. 2. Glossa 1. nu. 14. & seqq.
1263
*Deinde in omnibus, quæ ad divi
Valida instantia.
num servitium spectat, id est præferendum peculiari devotioni & affectui, quod est magis conforme sensui Ecclesiæ & muneri, quod est ab ipsa demandatum; cùm enim eam regat Spiritus sanctus, illius sensus, ipsius est divini Spiritus sensus reputandus. Atqui mutatio habitus in Episcopis ita se habet: Ergo circa Majorem esse dubitatio nequit, & Minor ostenditur. Nam Ecclesia Episcopis omnibus diversum à proprio habitum designat in Cæremoniali, neque mentionem ullam facit retentionis proprij in Regularibus, sed speciale aliquid circa ipsos providet, quod jam vidimus. Pro quo & facit quod citatus Dominus Anti
Exemplis comprobata.
stes habet nu. 20. suprà. Dominum scilicet Henricum Henriquez, Augustinianum Episcopum, qui habitu cum proprio Religionis processerat, ubi dispositionem Cæremonialis tunc primùm prodeuntis excepit, illum mutavit: non quidem illius tædio, quod de tanto est viro minimè præsumendum: sed quia Ecclesiæ sensum in hujusmodi dictamine recognovit, sicut & alij, de quibus ibidem. Item Episcopis regularibus designatur pileus peculiari ornatu, serico inquam viridi cum cordulis & floccis citato Cap. 1. & birretum etiam, quæ quidem non debet Monachalis affectio respuere, quia ad decentiam conferunt sublimissimæ dignitatis: neq;neque ergo alia, quæ pariter designantur, nec plus quàm prædicta cum professione pugnant regulari. Ubi & addi potest in aliquibus ex præcipua nobilitate, aut aliàs magnæ æstimationis Religiosis, retentionem habitus humanum posse aliquid redolere. Cùm enim non sint habituri Rocchetum, quod in Episcopali vestimento adeò præcipuum habetur, malunt proprium retinere habitum, quàm semi-episcopi quodammodo videri, quia & semi-vestiti suo ipsorum judicio.
1264
*Jam quod ad Indias attinet, videtur
equidem convenientiam habere peculiarem habitus commutatio, ut scilicet Indi reverentiam erga Episcopos habeant supra eam se extollentem, qua solent prosequi Religiosos: neque enim illi Religiosæ paupertatis apti æstimatores existunt, & splendore elegantioris ornatus ad cōcipiendumconcipiendum altiùs afficiuntur. Quod & in Japonibus, cùm animadverterent prudentes Lusitani, magno Orientis Apostolo
Xaverio id, quod ab ejus erat Evangelico spiritu alienum valde, persuaserunt. Ut scilicet ornatu, & pompa celebri Bungi Regem adiret. Pro quo sic P. Daniel Bartoli ex Italico La
PP. Bartoli & Ianinus.
tinus redditus à P. Ludovico Janino in vita præfati Apostoli Lib. 3. n. 34. Personam in eo agebant triginta ex primoribus Lusitanis, à cultu insignes pretioso, catellis torquati aureis, & multa splendidi unionum & gemmarum luce, totidem qui heros assectabantur servi, pulcherrimo & ipsi habitu. Processurus erat vir sanctus longo in syrmate ex cilicio bombicino, candidißimam desuper indutus castulam, & holoserico viridi attalica prætexto fimbria stolatus. Sed omnium trahebant oculos |
p. 451
quinque præ ceteris ex omni comitatu, vel elegantia ornatus, vel ministerij novitate. Primus horum gerebat in rasa bombice candida Breviarium sacrum, an Catechismus fuerit dubitatur. Alter ex nigro holoserico crepidas, quæ casu in mercibus repertæ sunt, in apparatu locum commodè invenerunt. Arundinem Indicam portabat tertius umbilico præclusam aureo: quartus imaginem Virginis Damasceno cærulo velatam: postremus denique venustißimam umbellam &c. Inter has spinas magnanimus ille spiritus, Ibat ovans, superumque Deo (non sibi) quærebat honorem. Sic vidimus primarios Orbis hujus Archiepiscopos, & Episcoporum plurimos, vestium mutatione sublimiores fovisse respectus, spiritui obsecutos Ecclesiæ, & locorum utilitatibus sine habitus injuria laudabiliter mancipatos.
1265
*Non ergo præclari viri ob negati
Rocchetti fastidium mutationem habitus cùm ijs, quos Ecclesia præscribit, sanctè compositi, & modestè contenti, respuerunt; neque illius usum sine auctoritatis pondere attentabilem, affectarunt. Unde & conscientiæ negotium agitur, circa quod Doctores minimè pervium iter, quod tale videtur asseri, reliquerunt. Neque enim afferri unus aliquis potest, qui favere novo dicendi modo, de quo suprà, videatur. Multi excommunicationem incurri asserunt, ut videri potest apud P. Thomam Sancium Lib. 6. Summæ Cap. 6. n. 23. & Dom. Barbosam suprà Cap. 4. n. 17. qui licet oppositum cum multis censeant, id tamen ut probabile tantùm proponunt. Licet autem excommunicationis absit incursio, esse tamen peccatum mortale, quod nomine peccati gravis videntur intelligere, affirmant Paulus Fuscus, & Alcedus apud citatum Barbosam, qui de Fusco locutus cùm addat, Me citato, neque id neget, cum eo vide
D. Barbosa.
tur apertè sentire. P. Azorium uti suæ sententiæ clariorem patronum laudat præfatus Scriptor cit. Arti. 2. n. 25. cujus verba adducit, ubi tantùm de excommunicationis incursione agit, quam negat, id censens probabilius, unde probabile est juxta ipsum esse peccatum mortale, quia propter illud tantùm major imponi excommunicatio potest. Ex eo autem quòd
P. Azor.
incursionem neget, quia non videtur temeraria habitus dimißio, si Episcopus habens rationem Pontificiæ dignitatis ac muneris eum deponat, cùm sit à Superiorum cura & potestate exemptus, quæ sunt illius verba, minimè inferri potest esse licitam Rocchetti assumptionem, quia sine temeritate, quæ pro contrahenda excommunicatione solet requiri, stare potest grave peccatum, ut circa excommunicationem erga dimittentes habitum probat cum alijs P. Thomas Sancius citato Lib. 6. Cap. 8. n. 42. Circa hunc autem Scriptorem animadvertendum est adducto loco priori ex n. 23. circa casum, in quo sumus, post adductum P. Azorium ita concludere: Et eam dicit probabiliorem Azor n. præced. relatus: quamvis immeritò subdat non esse à priori opinione, eo quòd sit communis, recedendum, ut novæ adhæreatur: nec enim opposita est communis, nec hæc est nova. Sic ille. Ubi mirari juvat ita scriptum ab Auctore tantopere suis in citationibus accurato; nihil enim tale apud P. Azorium invenitur. Quod autem de communi opinione dicitur, posset equidem, si ita ab ipso fuisset prolatum, sustineri, quia tot pro ea ibi Doctores allegat, & quidem gravissimos; ut communis dici non immeritò possit, siquidem & cum illis dubitari nequit quin plures alij eam fuerint amplexati; cùm aliàs pro contraria referat pauciores. Pro quo videri potest Cardinalis Tuschus Tomo 5. Lit. O. Conclus. 149.
1266
*Circa Covarrubiam ita scribit Auctor
suprà nu. 12. & 13. Covarrubias (Auctor valde bene meritus de Ecclesia propter propensionem ad ejus immunitatem) in Cap. 1. de Testamentis n. 18. concedens posse non uti Rocchetto, affirmat nos malè agere. Eum sequitur Emmanuel Rodriguez Tomo 2. qq. regular q. 58. arti. 3. §. Ex quibus volo ejus referre verba, quia non solùm istam, sed sequentes roborant conclusiones. Defendit (verba sunt Emmanuelis de Covarrubia loquentis) contra Sylvestrum, quod non erit excommunicatus habitum Religiosum dimittens, & exteriorem tunicam Episcopalem assumens. Non est enim aliquo Canone excommunicatio indicta Monacho, qui prætextu Episcopalis dignitatis (notetur hoc, quòd non est temerè relinquere habitum pro Mozzeta & Rocchetto commutare) dimisso habitu Monachorum, assumit albam illam & candidam vestem, quæ ab Episcopis defertur; tamen malè faciet Monachus Episcopus, dimisso habitu ea utens. Sic illi. Ubi quòd Malè faciat dicitur, ad indecentiam refert Auctor, de qua suprà n. 1262. Sed quidem abs re, & ex non viso Covarrubia videtur processisse, quandoquidem ille post adductam sententiam non solùm Sylvestri, sed aliorum, excommunicationem agnoscentium, ita subdit: Quod apud me dubium est, non enim est aliquo Canone excommunicatio &c. Cùm ergo dubium esse asserat an excommunicatio incurratur, id quod de malefacto addit non ad indecentiam tantùm est referendum, sed ad gravis peccati periculum, & ita nequit ullo pacto dici Doctorem sapientissimum usum Rocchetti absolutè concedere, sicut neque Fr. Emmanuelem eumdem secutum.
1267
*Id quod de Dom. Barbosa pariter
Sicut & Dom. Barbosam.
asserendum, de quo superius, cùm tamen Auctor sic habeat n. 25. ubi probat, quod Conclusione 5. statuerat, posse scilicet Rocchettum à Religioso Episcopo assumi sine scrupulo mortalis peccati: Covarrubias inclinat in hanc sententiam: & illam habet pro magis probabili (nihil certè apud eum tale; quòd si inclinat tantùm, non ergo absolutè concedit, ut nuper dicebatur) Barbosa loco citato aliquantulùm inclinat in opinionem Fusci, sed id non credet qui legerit verba hujus Doctoris, quæ adduco Conclus. 3. Sic ille. Et quod ad Fuscum attinet constat ex dictis num. 1265. Circa reliquum, si cum aliquo minoris auctoritatis, nec adeò probatæ sinceritatis suis in dictis ageremus, illius posset manifestus exprobrari defectus. Cùm enim verba præfati Doctoris afferat, quæ de licita habitus mutatione juxta Cæremonialis præscriptam moderationem procedunt: illud suppressum, in quo erat quæstionis aperta decisio, illa scilicet: Rocchettum verò portare minimè potest: sed cottam, |
p. 452
nempe superpelliceum superponit in actibus explendis Ecclesiasticis. Hæc doctissimus Antistes. Et quid hoc dilucidius lumine? Est ergo præfata sententia auctoritate penitus destituta. Circa quod & addendum duos illos Auctores, qui uti fautores inducuntur, Covarrubias scilicet & Rodericius, ante Cæremonialis editionem scripsisse, & eo non obstante malè eos facturos, quos diximus, affirmasse. Quid ergo dixissent illi, si adeò expressam in ipso prohibitionem perlegissent? Circa quod hæc satis, quæ pro complemento doctrinæ addita, & abusus in remotis hisce regionibus erga res Ecclesiasticas studens præcavere, ut suasit Scriptori auctoritas, qui à me laudatus non semel, in hoc scilicet Titulo n. 82. Tomo 1. Auctarij Par
1. Cor. 11, v. 22.
te 1. n. 11. & in Amphitheatro nu. 300. alibique. Sed cum Apostolo dicendum: Laudo vos? In hoc non laudo. 1. Cor. 11. v. 22. Pro veritate enim semotis humanis respectibus est agendum, pro quo & cæleste instat magisterium. Non enim possumus aliquid adversus veritatem, sed
2. Cor. 13. v. 8.
pro veritate. 2. Cor. 13. v. 8. Utinam tam ut ille feliciter, Prædicator veritatis, & Doctor Gentium, quales esse oportet Episcopos, & præ alijs Indicos, pro quibus non plura,.

CIRCA VICARIOS GENERALES EPISCOPORUM. De Quibus Titulo XIV. & in Auctario Tom. 1. & 2.

§. UNICUS.

Aliqua circa illos utilia percurruntur.
1268
*PRimò circa locum, si Præbenda
rius non sit, in quo sedere debeat, quid sit tenendum remissivè habetur n. 9. Video autem circa id turbas non facilè sopiendas excitatas, & magnis cum incommodis excitari. In quo quidem cùm & graves Dei offensæ timeri possint, dum ijs non occurritur, satis apparet quàm sit illud periculosum conscientiæ negotium, unde & illi, & Prælati ad ipsum omni cum moderatione tractandum obligantur. Et Dominus quidẽquidem Solorzanus ibi adductus ex Tomo 2. Lib. 3. Cap. 8. n. 43. & seqq. & in Politica Lib. 4. Cap. 8. pag. 258. Col. 2. quod ad locum attinet eruditè resolvit; sed n. 45. turbarum caussas in ambitionem Capitularium rejicit cum Antonio de Pretis, ut minùs in eo culpandi Vicarij videantur. Possunt enim illi locum sibi jure debitum sine labe ambitionis exposcere, & convenientem officio præcedentiam affectare, modestiæ tamen præceptis laudabilibus observatis. Pro quo Bordo
P. Bordonus.
nus Tomo 4. in Theatro præcedentiæ n. 6. & seqq. ubi & pro illius defensione multa congerit, nec vulgaria. Licet autem jus præcedentiæ post Decanum Vicario competat, juxta communem sententiam, aut post Archidiaconum, quod tenent alij, & invaluit consuetudine, ut duæ primæ sedes in utroque latere Decano & Archidiacono, quod satis videtur conveniens, relinquantur; satis prudenter Vicarius faciet, si ob vitanda turbamenta concursum evitet, cùm numquàm ille necessarius videatur. Ut autem & honor sedis stare possit, & turbulentæ controversiæ cessare, Episcopi potest multùm industria conferre, si ejus sit amabilis auctoritas, & gravitas reverenda, nec imperiosus ingressus, sed cùm Samuele 1. Reg. 16. v.
1. Reg. 16. v. 4. & 5.
4. & 5. Pacificus. Ex quo infausto defectu auspicia solent captari similia, non fallente successu.
1269
*Secundò, Vicarij Episcoporum,
(quod & Sede Vacante etiam videre est) solent se faciles circa caussas nullitatis professionis exhibere, unde & quamplures in ea evadunt prætensione victores: quia & Prælati eas remittere ad ipsos, suas ipsis conferentes vices, soliti, non multùm de hujusmodi oneribus retinendis soliciti, & de exoneratione potiùs gavisuri. In quo quidem cavendum ne onera, quæ Religioni subtrahuntur, supra subtrahentium conscientias cadentia, sic eas gravent, ut exoneratio valde sit difficilis futura, sine qua certum est damnationis æternæ periculum imminere. Sed cùm negotium istud testium sit sufficienti depositione tractandum, ea utcumque habita, videtur salva res esse, in quo ea solet esse illorum copia, de qua Dom. Villaroel Tomo 1. Gubernationis pacificæ, Quæst.
1. Arti. 10. n. 95. & 96. Ubi ita scribit: Presupongo lo tercero, que en las Indias es caso muy dificultoso que se pruebe la expedicion de unas Bullas. Ne digo yo que en las Indias son todos tan Santos, que faltarian testigos para todo. Discurrit post hæc subtiliter circa venditorem Judam, & milites custodes sepulchri, qui pecunia corrupti sublatum à Discipulis Christi corpus asseruerunt, & post subtile commentum sic concludit: Y concluyo con que aquellos falsos testigos acusaron los testigos falsos de estos tiempos, que se venden tan baratos. No es cosa rara, que en una tierra tan rica, y poderosa, aya avido testigo, que jurò falso por un real de à ocho? Sic ille, quem reddere Latinum non curo, licet Dom. Caramuel id censeat incommodum exteris lectoribus: neque enim quidquam interest ut præfata minus calleant, dum nostris sint aliquatenus profutura. Stante ergo adeò facili pro nullitate professionis probatione: quis non videat circa caussam præsentem momenti tanti oculatissi
mos esse debere Vicarios. Nisi fortè tale illud ipsorum videatur esse dictamen, ut existiment obsequium se Religioni præstare, dum non solùm inutili, sed molesta & præjudiciali sarcina liberatur, ad id cooperando, quod ipsa libenter faceret, si posset, cùm tamen sit Pontificijs obstaculis pro faciliori excussione ponderis impedita. Et collitiganti ipsi, cui forsitan sua etiam esse convenientia potest, ne in desperationem actus portentum aliquod horribile, publico scandalo moliatur. Unde & probatione sit qualicumque contentus, non quidem |
p. 453
frivola, sed probabili utcumque, & quæ licet esse pro foro externo sufficiens possit, minùs ille sufficientem arbitretur. Sic enim & Vicarius fuit constanter asseverans nullam ad ipsius tribunal circa nullitatem Matrimonij caussam, pro qua (si verosimilis extaret probatio) non esset nullitati favens decisurus. Et erat doctus ille, caussamq́ue piam ita illam existimabat, ut contrarium sensus Decretalis Gregorij IX. in Cap. Duobus de sent. & re. jud. videretur
amplecti, in qua Matrimonij caussa uti pia proponitur, pro cujus firmitate debeat sententia stare, ut communiter Doctores exponunt. Circa quod consideratione dignum est, an attentis circumstantijs possit aliquando dissolutio Matrimonij pia caussa judicari. Et verò ut pia, nōnon sit juridicè, & facto talis, potest, & minùs ex se probabili opinione constare, quæ tamen ratione circumstantiarum de facto magis probabilis habeatur. Jam quod ad professionem attinet, simile potest arbitrium sustinere, quæ inter alias connumerata non est, cùm sint tantùm quatuor versu ibidem à Glossa adducto
comprehensa:
Stat testamentum, libertas, conjugium, dos.
Sed quidem dictaminibus hujusmodi non est tenaciùs inhærendum, cùm possit in eorum praxi multorum inconvenientium labes admisceri. Si enim futurum sibi facilem exitum multi persuaserint, quà data porta ruent aliàs non ruituri, & mundum scandalis impleturi.
1270
*Tertio. Notanda est doctrina, quam
ex alijs habet P. Fragosus Tomo 2. regiminis Christianæ Reipublicæ Lib. 10. Disputat. 23. §. 2. n. 7. Vers. Porrò expendenda, ubi ait cum Pavino, CanonicũCanonicum, qui est Vicarius Capituli Sede Vacante non solùm percipere in absentia fructus, sed etiam distributiones quotidianas, quia censetur esse in servitio Ecclesiæ, & in utilitate totius corporis: deputatur enim unus ut exerceat jurisdictionem, & non occupetur totum Capitulum, quæ ratio cessat in Vicario Episcopi, quia non est in servitio Ecclesiæ, sed Episcopi. Pro quo & allegatur Rota Decis. 222. num. 6. 2. parte diversorum. Sed quidem discrimen adductum non videtur admittendum, quia & Vicarius Episcopi in servitio est Ecclesiæ non minùs quàm Vicarius S. V. juxta dicta n. 11. præsentis Tituli. Pro quo facit quod
habet Auctor Lib. 8. Disput. 19. §. 4. n. 3. Ubi probat Episcopi & Vicarij unum esse Tribunal, nec ab isto ad illum appellari, sic concludens: Nec refert Vicarium constitui ab Episcopo, quia quamvis ab eo constituatur, non tamen Episcopus ei confert jurisdictionem, sed eam habet à Canone. Ex Cap. 2. de Officio Vicarij in 6. Ergo ejus jurisdictio est ordinaria &c. Cùm ergo idem Tribunal constituant, & ordinariam habeant jurisdictionem: sicut Episcopus in Ecclesiæ servitio est, ita & Vicarius, eisdem ministerijs mancipatus. Licet autem Episcopus Ecclesiæ sponsus sit, rectè dici potest in ejus esse servi
tio; nam & sponsum servire sponsæ rectè dici potest, quando & revera ita accidit; servit enim, & multipliciter servit. Qui autem cùm uxore est, solicitus est quæ sunt mundi, quomodo placeat uxori, & divisus est. 1. Cor. 7. v. 33. An non hoc servire est, & servitium multiplex, quod à se ipso hominem distrahit, & talem constituit divisionem, ut duo scilicet, dominus inquam & servus esse videatur? Servivit ergo Iacob pro Ra
Gen. 29. v. 20.
chel septem annis. Genes. 29. v. 20. Ubi Hispanorum Poetarum Princeps, Mas no servia à el, ser
vià à ella. Ubi pro Christo figuratitium aliquid: Verumtamen servire me fecisti in peccatis tuis. Isaiæ 42. v. 24. Verba sunt Dei. Et qui stare queat ut Deus serviat? Bene utique, si ad Christum cum multis referamus, qui formam servi cùm acceperit, juxta Apostolum Philip. 2. v. 7. varia ministeriorum officiositate servivit. Sed cur illud? Audiendus, qui & nuper: Viri
Ephes. 5. v. 25.
diligite uxores vestras, sicut & Christus dilexit Ecclesiam, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam. Ephes. 5, v. 25. cum sequentibus, pro hoc mysterio. Ut stat quod ad præsens conducit intentum, Vicarios inquam Episcoporum Ecclesiæ servire, sicut & Episcopos ipsos, & ita distributionibus minimè defraudandos. Pro quo & facit quod idem P. Fragosus habet citata Disputat. 23. §. 2. n. 3. Vers. 1. ubi ita scribit: Quæri
potest quæ requirantur ut poßit absens à servitio suæ Ecclesiæ lucrari distributiones. Respondeo duo copulativè requiri, videlicet justam caussam absentiæ, & licentiam Ordinarij. Glossa in Verbo Suorum Prælatorum in Cap. Relatum, ubi Abbas Notab. 4. de Cleric. non resid. & tenuit Rota in una Lecien. fructuum 21. April. 1603. coràm Illustrißimo Pamphilio, & in una Calagurritana fructuum & distributionum 26. Maij 1614. coram Dom. Ubaldo. Sic ille. Non est ergo cur Rotæ auctoritate pro assertione illa priori terreamur, cùm pro ea, quam tuemur, illam apertè faventem habeamus, quandoquidem Vicarius Episcopi absens, & justam habeat absentiæ caussam, & Episcopi non solùm licentiam, sed & mandatum. Pro Indijs autem illud habetur speciale, fructus à quotidianis distributionibus non esse discretos: & ita cùm concedantur fructus, distributiones eatenus concedendæ. Neque enim è converso argui potest: negandos scilicet fructus & consequenter in divisas distributiones: neque enim adversantes sic arguunt, uti certum oppositum supponentes ex communi Ecclesiæ praxi in his, & similibus, juxta quem fructus absentibus cum justa caussa, & requisitis legitimis, neutiquam denegantur. Pro quo Concilium Tridentinum Seßione 24. Cap. 12. de Reformat. & quæ circa illud habet D. Barbosa in Collectaneis, & remissionibus &c. Et Cap. de cetero. Et Cap. Ad Audientiam, de Cler. non resid.
1271
*Et ex utroque id, quod de Ecclesiæ
servitio dicebamus habetur manifestum. In priori enim de Canonicis agitur, qui in servitio EcclesięEcclesiæ fuerint, quibus nihil subtrahi debeat vel auferri, quod de communitatis sibi beneficio debetur. Circa quod sic Glossa Verb. In servitio: Nota quòd qui est in Servitio Episcopi, pro præsente reputatur quoad perceptionem beneficij, & Ecclesiæ servire intelligitur. Hæc ibi. Licet autem in eodem Capite sic addatur: Nisi fortè sint victualia, quæ non consueverunt absentibus exhiberi. Quibus verbis nomine victualium distributiones |
p. 454
sunt quotidianæ designatæ, ut in Summario Capitis dicitur, & Glossa exponit. Licet inquam ita habeatur, nihil inde contra superiorem positionem infertur; quia distributionum lucrum absolutè non subtrahitur, sed tantùm ubi talis est consuetudo. Id quod dici tunc nequit quando ad distributiones emolumenta Præbendariorum revocantur, sicut neque ad Ecclesias, in quibus talis non viget consuetudo. Unde Glossa circa distributiones in casu dicto nihil habuit speciale, quod diceret, ut illas censeret penitus denegandas, & ita Verb. Victualia, sic tantùm addidit: Hujusmodi victualia, sive distributiones non dantur studentibus in Theologia. Infra de Præbendis Cap. Licet. Sic illa, quæ in citato Cap. Licet, id addidit, quod in alio prætermisit circa consuetudinem. Et ita quod hîc dicitur, respicit consuetudinem Ecclesiæ. Verba illius sunt: quæ & de consuetudine statim agit, in qua distributionum separatio non extat, & sic concludit: Tunc credo quod integrè debeant habere beneficia in Theologia scribentes, aliàs parùm valeret talis indulgentia quantùm ad illos, qui non habent beneficia distincta. Tantùm ibi ad similia penitus extendendum.
1272
*In Cap. Ad Audientiam sic habetur:
Cap. Ad Audientiam.
Decernimus ut duo ex Canonicis Ecclesiæ memoratæ, in tuo servitio existentes, suarum fructus integrè percipiant præbendarum: cùm absentes dici non debeant, sed præsentes, qui tecum pro tuo, & ipsius Ecclesiæ servitio commorantur. Sic Honorius III. Ubi & Glossa similiter Verb. Commo
Glossa.
rantur, sic ait: & ita qui est in servitio Episcopi, servire Ecclesiæ intelligitur. suprà eod. Cap. de cetero, ubi de hoc. Ita illa, ubi quod de hoc ait, ad victualia refertur: sed quidem eodem modo accipiendum, cùm se ad illud referat, nec quidquam addat, ex quo possit diversitas conjectari. Ex quibus & habetur quàm sit parùm rationi conforme, quod ait P. Fragosus citato §. 2. Disput. 23. post adducta præcedentia Capi
ta sine verborum tenore nu. 11. sic enim ibi: Nam aliud est servire Episcopo, & aliud servire Ecclesiæ. Neque ex quo servitur Episcopo, censetur inservire Ecclesiæ. Sic ille: quod est quidem verissimum, sed extra rem, cùm agatur de servitio Episcopi in ordine ad sui muneris congruam administrationem: in quo ipsius est Ecclesiæ servitium insertum, ut est ex præcedentibus manifestum. Unde & irrefragabile apparet, quod de Vicario est dictum: nullus enim magis Episcopo inservit; immò nec tantumdem: cùm sit alter ipse, & ita nullus ita Ecclesiæ convincitur deservire, si ut debet, serviat: sin minùs grave onus conscientiæ subibit; ex inofficiosa absentia ultra graves suo in ministerio defectus, & restitutionis obligatione, juxta dicta. nu. 12. præsentis Tituli, pro quo hæc satis.

CIRCA TITULUM XV. DE VISITATORIBUS EPISCOPORUM. De quibus & in Additionibus & Tomo 3. Auctarij. §. UNICUS Aliqua utiliter expediuntur.

1273
*CIrca procurationem versatur
primum & secundum Caput, ubi specialia nonnulla, quæ quidem non tetigit Dom. Quitensis in Itinerario Parochorum Indicorum Lib. 5. Tract. 2. qui est de Visitatoribus, & satis quidem doctus. Et circa pœnam dupli sine ulla limitatione procedit tenorem sacrorum Canonum & Decretorum, ut jacet, amplexus. Et Seßione 6. in fine concludit circa illam servandam esse consuetudinem. Quod quidem prudenter dictum, si rationabilis sit consuetudo: circa quod tamen dubitari posset propter id, quod habet n. 6. ubi ita scribit: Adviertase que el Derecho no señala los dias, que ha de estar el Visitador en cada pueblo, ni lo que podra llebar de procuracion por cada dia: però el Synodo de Lima del año de 1613. dize uno y otro, y cada Obispado avia de señalar ambas cosas, dando regla y orden à los Visitadores de lo que se debe hazer: que no se ha de dejar à la conciencia de ellos; que como unos la tienen mas ancha que otros, siempre abrà dudas, y para quitarlas era bien poner orden cierto. Sic ille. Atqui hoc relinqui consuetudini, est nihil certum haberi, nisi à Prælatis fuerit approbata; ex adducta ratione, quòd Visitatorum quorumdam laxiores conscientiæ sunt, & si juxta illos inducta fuerit consuetudo, rationabilis esse non poterit, quam tamen conscientiæ similis qui successerint proclamabunt: quidquid de alijs fuerit timoratioris, & ad æquitatem rationabiliùs conformatæ, qui non semper majores numero, licet ad consuetudinem stabiliendam potentiores. Circa consuetudinem ergo Prælatorum debet pia & justa providentia versari, & consuetudinis qualitates dignoscere, ne conscientiarum quarumdam laxitas in eorum, qui visitantur, pressuram convertatur. Pro quo & est doctrina ejusdem Antistitis Seßione 3. Ubi rogat, an si Visitator viginti aut triginta dies pro visitatione assignet, & eam duobus finiat, possit procurationem designatorum dierum exigere, & cùm efficaciter probet id non posse, Vers. Vltimo sibi objicit consuetudinem, quod refellit ita subdens: Porque à esta costumbre le
Consuetudo reprobata,.
faltan los requisitos necessarios para obligar en conciencia: juntamente no tienen derecho à pedirla los
Dom. Quitensis.
Visitadores: porque si se mira de la parte del Visita|
p. 455
dor, no la puede introducir, que como Superior està con la espada en la mano, con horca y cuchillo para poder hazer mucho mal: con este miedo no puede aver voluntario y libre. Y si se considera de parte del visitado, que la da, tambien se descubre fuerza, pues niugunoninguno da la procuracion de tantos dias de su voluntad, sino de mala gana; y si no replica, y lo contradice, es porque negociara con esto su perdicion: y aßi digo que està obligado el Visitador à restituir la procuracion, que llebò fuera de los dias, en que no visitò, como està probado. Hæc ille. Juxta quæ id venit regulandum, quod juxta consuetudinem illam priorem ab eodem dicebatur, quæ quidem ab ijsdem introduci potuit, qui, ut ipse loquitur, furcam & gladium habent præ manibus.
1274
*Potest autem circa casum, de quo
nuper, breviatorum dierum visitationis id objici, quod & ab eodem, pro indebita scilicet diligentia posse pretium reportari. Ad quod quidem communi circa hoc doctrina recepta respondet in casu præsenti specialem obstare rationem, eo quòd Concilium Tridentinum
Concilium Trident.
Seßione 24. Cap. 3. de Reformat. quidquid dici de adhibita diligentia potest, suo decreto comprehendat illis verbis: Studeant quàm celerrimè visitationem ipsam absolvere: ubi quidem etiāetiam superlativo aliquid videtur adjectum, quod particula Quàm voluit designatum & penitus commendatum. Quod quidem prudentissima est cōsiderationeconsideratione deductum. Sed nihilominùs modus ille loquendi suam moderationem admittit; neq;neque per illum à Concilio quidquam intentum aliud, quàm ne affectatæ in Visitatione moræ sint, horis pro quiete, & somno, minimè denegatis. Sic Tullius eodem est modo loquendi usus ad Atticum lib. 16. Sed peto à te ut quàm celerrimè mihi librarius mittatur. Ubi mora tan
Tullius.
tùm affectata removetur. Si ergo Visitator in gratiam Visitati quietis horas negotio visitationis impendat, videtur equidem juxta communem doctrinam, recipere aliquid posse, secus si proprij commodi id præstat intuitu, quia scilicet illi est commoda accelleratio, ut aliò tendat, & est illud quidem in Jure perspicuum. Cap. Procurationes de Censibus, ibi: Ita quòd
numerus procurationum numerum dierum, quibus huiusmodi moram fecerint, non excedat. Et Cap. Felicis eod. tit. in 6. Pecuniam licitè recipere valeat pro sumptibus moderatis faciendis in victualibus, diebus, quibus visitationis officium personaliter exercebunt. Sic Bonifacius VIII.
1275
*Quia verò Indorum Parochiæ
multos solent habere populos parùm distantes, quorum aliqui eodem possint die visitari, erunt fortè qui velint procurationes geminandas, vel plus aliquid. Contra quod tamen stat decisio præfati Pontificis citato in Capite ita subdens: Adjicientes quòd non liceat visitanti, nisi unam procurationem recipere una die, sive unum locum
Cap. Felicis supra.
solum visitaverit, sive plura; etiamsi locus quilibet visitatus ab illo sufficeret ad procurationem integrè persolvendam: cùm eidem sufficere debeat ut temporalia metat à locis personaliter visitatis pro diebus, quibus eis spiritualia subministrat. Hæc ibi. Pro quo Dom. Barbosa in Collectaneis ad citatum Concilij Tridentini Caput n. 32. ubi ex Stephano Weyns ait quòd si Visitatores exigendo duas procurationes ab uno vel duobus locis eadem die visitatis, vel etiam procrastinando suam visitationem eo fine ut duplicatas procurationes lucrentur, malè versentur, & ad acceptorum restitutionem teneantur, ipsum Deum habituri victorem. Ubi Victorem pro Vl
torem positum. Habituri inquam ultorem etiamsi restituant. Quòd si restituentibus divina imminet ultio, quid de non restituentibus proferamus? Quod equidem in Visitatoribus Indicis specialius formidandum, qui ad spiritualem IndorũIndorum profectum, firmandam conversionem, stabiliendāstabiliendam fidem, & Christianam eruditionem promovendam destinantur? Pro diebus, quibus eis spiritualia subministrat. Ut à Bonifacio dictum. Ad hoc quidem visitatio tendit, & Indicorum præsertim Parochorum. Et inde lamentabile emerget absurdum, si maximè indigentibus spirituali pastu, id minimè peragatur, sed ad temporalia commoda, detonsis ovibus, Visitatorum anxietas divagatur.
1276
*Circa Visitatoris Officiales in casu
dicto ampliatæ procurationis potest esse difficultas, si ipsi ad illam non conferant auxilium vel consilium, sed Visitatori simpliciter obsequantur, an ex acceptione partiali procurationis grave crimen incurrant, & ad restitutionem, sicuti & Visitatores teneantur. In quo quidem si bona ducantur fide, cùm ad ipsos non spectet præcipua Visitationis dispositio, & ratione acceptionis non sint locupletiores redditi, doctrina est communis applicanda, juxta quam cessat restitutionis obligatio. Id quod circa victualia non erit admodùm difficile, quando ad pecuniam redacta non inveniuntur. Si verò in mala sint constituti fide, & pecuniam acceperint, non videtur quomodo eximi ab obligatione queant, cùm nullus respectu illorum labor accrescat, neque titulus licitæ acceptionis appareat, nisi qualis in ijs, qui socij furum. Si verò tantùm de Victualibus in specie agatur, accidere potest ut obligatio restitutionis absit, ex præsumpta visitati voluntate circa hæc, in quibus Parochi Indorum cum ijs, qui per illorum oppida iter facere solent, liberales esse consueverunt, eos ad mensam invitantes. Quòd quidem in unius aut duorum dierum detentione verosimile apparet, secus si diuturnior haberetur. Pro quo id facit quod dictum nu. 15. præsentis Tituli, ubi de remissione accepti, quæ potest accidere, etiamsi impartitio involuntaria acciderit, id est, invitè peracta, licet animus transferendi dominium cum eo compati possit, ut aliàs declaratum. In victualibus autem, quorum dominium usu statim amittitur, & si revera non sit comparatum, potest locus esse facilior remissioni, & quia horum vix est qui curet. Præterquam quòd apparatus mensæ intuitu Visitatoris instruitur, & quod pro illo fit, in Officiales redundat; unde ratione illorum parùm sumptus accrescit. Quod si illi ex conscientiæ remorsu abstinere vellent, non dubium quin Parochus, aut qui ejus loco Visitatori assistunt, eos ad mensam invitarent, vel Visitator ipse ad id compelleret, dicens supra se scrupulum jactari, |
p. 456
si forsitan aliquo pungerentur, satis facturus ex intègro, si satisfactioni aliquid obnoxium occurrere sibi persuaderent. Video Scriptores
aliquos ita delicatè in hac materia loqui, ut neq, fragmenta, quæ ex victualibus supersunt, dicant posse Visitatorem secum asportare, ut ea domi pauperibus eroget, sed debere ea pauperibus visitati populi distribuere, si videlicet notabilia sint, ut ex Genuensi habet D. Barbosa circa citatum Concilij Caput n. 26. Sed quidem cùm notabilia dicantur, circa non talia, sine scrupulo procedit assertio, & talia censeri possunt, quæ uno aut altero die Officiales absumunt: cùm aliàs circa Indicos versemur Parochos, liberaliùs agere solitos, & plus aliquid hoc in genere terræ opulentia patiatur. Et circa erogationem dictam fragmentorum notabilium esse difficultas potest, ut queat à Visitatore peragi populi pauperibus, cùm eorum non sit dominus. Ad quod quidem ex præsumpta videtur eorum, qui Victualia præstitere, id stare posse verosimiliter respondendum. Ex quo & habemus circa talia multùm posse verosimiles conjecturas operari, casui de quo agimus verosimiliter adaptandum.
1277
*Potest etiam circa Officiales dictos,
Circa Notariorum salarium.
Notarios præsertim, inquiri id, quod ad salariũsalarium spectat, an scilicet stare debeant præscriptæ quantitati à legitima potestate. Circa quod Dom. Quitensis Seßione 6. secutus plurium Doctorum sententiam, de quo & Nos alibi, asserentium ob adaucta rerum pretia mutatione temporum, non extare obligationem observandi taxātaxam, quæ manifestè improportionata labori est: in eo tamen non proprio innitendũdum judicio, quia nullus in caussa propria bonus judex; prudentis ergo aut Confessarij, aut docti alterius sinceriq́ue pariter consiliarij judicium exquirendum. Navarrus Consilio 1. de Censibus Titulo scilicet 39. Lib. 3. Consiliorum.
Navarrus.
Ubi quærit an Notarius in Visitatione possit quidquam accipere, cum videatur id generaliter, à Concilio prohiberi ibi: Neve ipsi aut quisquam suorum &c. Et sic concludit: Notarij non solent esse de familia Visitatoris, nec famuli eorum, & non tenentur servire gratis visitatis, nec visitatoribus. Quare videtur Notarium posse accipere justum salarium, si non est de familia Visitatoris, nec habet salarium ex publico, nec consuetudo, vel statutum rationabile prohibet illud sibi. Hæc ille, quem sequitur Zerola in Praxi Episcopali Verb. Visitatio Dubio 4 circa Sextum. Sed non ut ille distinguens, cum D. Antonino lo
Zerola.
cutus, qui ante Concilium Tridentinum scripsit. Ex eo autem quòd juxta Doctorem tantum Notarius, qui de familia non est, accipere aliquid potest, infertur circa accepta alia, si gratis dentur, non eum extare rigorem, qui circa Visitatorem. Hoc ergo stante, circa taxam dicendum debere omnino servari, quia ab eo tempore, quo stipendia stabilita sunt, non talis est rerũrerum mutatio invecta, ut debeant ampliari. Et majores quidem sumptus non ex eo proveniunt, quòd ea, quæ pro victu necessaria sunt, sint reddita cariora, sed quia homines plus satagunt servire vanitati, quàm necessati; nec illi sunt ministranda fomenta, cùm unus sit ex tribus animæ hostibus, mundi nomine designatus. Si autem neque salarium designatum
Notanda. doctrina.
sit, neque in speciali pretium pro actionibus singulis scripturarijs, id cavendum quod est bene à P. Pereira animadversum in SũmaSumma Theo
P. Pereira.
logiæ moralis n. 1525. ut rogatus de pretio, non respondeat roganti ut det quod voluerit. Ut enim ait ille, hæc est terribilis ars capiendi indebitum. Qui & ibidem pro augmento pretij id etiam statuit, quod diximus, ob status rerum mutationem, quæ quidem sæpè intervenit, sed non rarò etiam somniatur. Sed jam ad eos, qui maximè oportet esse vigiles, transeamus.

CIRCA PAROCHOS PRÆSERTIM INDORUM. EX TITULO XVI. Additionibus n. 106. & seq. & Auctario, præsertim Tomo 2. pro quo Index. ADeò sunt multa pro illis dicta, ut hoc loco contenti simus futuri additione paucorum. Sic ergo pro illis

§. UNICUS.

Circa obligationes pro Parochis Hispanorum. Ad Caput 1.
1278
*CIrca eos, qui non habent Eccle
siam propriam, sed in Cathedralibus ministeria exercent, dubitari potest quomodo satisfacere stet illos obligationi prædicandi, quandoquidem circa id non suppetit necessaria commoditas, & quod ad prædicationem attinet, aliorum dispositione peragitur. Ubi non videtur sufficere, si dicatur id, quod ad prædicationem spectat, concionibus in Ecclesia frequentibus abundè suppleri: Quia conciones dictæ non habentur ut ad ipsos aliqua ratione spectantes; cùm tamen oves debeant vocem audire pastoris, aut ejus, qui ipsorum loquatur nomine, ut stet Concilij Tridentini gravissimum obligationis edictum, de quo n. 3. & 4. pro quo etiam communis sensus Doctorum, & dicta nu. 5. in fine; licet in eodem illa habeantur, quibus se tueri Parochi hujusmodi possunt. Sed quidem minimè videntur sufficere, si coram Deo, ut par est, res momenti tanti à præfatis expendatur. Possunt in Cœmiterijs commodè prædicare: & ut aliquid admisceatur incommodi, id constanter devorare: ad majora enim tenentur, quando scilicet ad confessiones vocantur, incommodis ob distantiam locis & temporibus æstu, frigore, aut obscuritate nocturna prorsus infestis. Et quidem Parochi proprias habentes Ecclesias ab obligatione præfata neutiquam eximendi, licet illæ in civitate sint, ubi |
p. 457
abundant conciones, ob urgentes adductas rationes. Ex quo fit eos, qui sunt ea in classe primarij, majus etiam pondus obligationis habere, unde & præire ceteros exemplo debent. Et ita vidimus aliquos magna cum laude, & zeli ardentioris præmijs effecisse: pro quo & meritò deberet zelus ardentior Præsulum excubare. Ubi & addendum in Parochia Cathedrali propter ejus amplitudinem extare minores Ecclesias, quæ Vice-parochiales dicuntur, in quibus sine incommodo ullo stare prædicatio potest, unde excusatio ministerij tanti videtur penitus propulsanda.
1279
*P. Luysius Turrianus in Selectis Par
te 1. Disput. 19. Dub. 6. in fine, docet non obligari Parochum ad docendam doctrinam Christianam singulos, sed satis esse si simul multos doceat in Ecclesia, ex Bañez 1. 2. q. 76. arti. 8. dub. 2. ad finem, & alijs hujus ætatis ut ille lo
P. Turrianus.
quitur, quia vix est possibile Parochum sigillatim unumque fidelem docere; & ideò tantùm obligatur ad docendum eos quando sunt in Ecclesia congregati, & aliqui Religiosi in plateis pueros instruunt, audientibus etiam adultis non sine magno fructu. Quæ quidem rectè dicta, si talis docendi modus sufficiens videatur, ut esse forsitan possit, ubi generatim loquendo fideles doctrinæ tali modo propositæ capaces sunt. Atqui ubi secus accidit, & multorum est comperta ruditas ut etiam sigillatim instructi vix competentem mysteriorum fidei comperiantur formare conceptum: plus equidem operæ impendendum esse manifestum apparet. Unde P. Fragosus Tomo 2. Regiminis Lib. 10. Disput. 21. §. 1. n. 10. ita scribit:
P. Fragosus.
Ex dictis sequitur Parochos non solùm teneri hos rusticos ac rudes docere sæpiùs interrogando mysteria Trinitatis, continerique in ea Patrem, Filium, & Spiritum sanctum, nec esse tres Deos, sed unum Deum. Item Christum Dominum esse verè Dei Filium, Deum verum & hominem, & esse eum, qui Cruci fuit affixus, & mortuus est pro genere humano, ac est in Sacramento Altaris, quia hæc sunt, quæ rustici ignorant, & interrogati perversè respondent. Hæc ille, qui de Lusitanis rusticis, ex quibus sumpta experientia, loquebatur, ut de alijs rudioris indolis id potius debeamus asserere, indigere scilicet illos repetitis interrogationibus, & ita non sufficere generalem prædicationem. Quia verò pro aliquibus magnus esse necessarius labor non rarò potest, cui non semper valeat Parochus incumbere, pro eo adjutores adsciscendi, ut in Æthiopibus, quorum cura ad Parochos etiam Hispanorum spectat, videtur specialiùs adni
Notandum pro Æthiopibus.
tendum, quæ & esse non levis in eorum dominis debet, quamvis de eorum sit, ministeriali labore aliquid detrahendum: quod rarò evenit, unde & Baptismus solet per annorum iterata spatia differri: In quo quidem dominorum conscientiæ quantùm gravari possint non est dubiæ quæstionis argumentum.
1280
*Et præfatus quidem Scriptor circa
id, quod dictum de temperanda restitutionis obligatione circa Parochos omittentes recitationem divini officij, si aliàs muneri suo satisfaciant, apertè subscribit cum alijs, quos adducit ibidem §, 5. n. 8. Vers. ult. dicens suffice
P. Fragosus.
re tertiam vel quartam partem restituere fructuum, quod etiam cum alijs, quos refert, tenet Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Resolut.
Mag. Acacius.
115. addens sufficere quintam. Cum quibus & alij à Nobis adducti nu. 15. Juxta quæ quod dictum nu. 166. ut scilicet non sit obligatio restituendi partem illam, quæ decimali contributioni respondet: in Parochis Indiarum: quia illa exigua est, & ex ipsa solùm pars quinta restitutioni obnoxia potest remanere: quæ adeò tenuis cùm sit, gravis esse obligationis materia nequit, juxta ibidem dicta, & hic amplius declarata. Id autem quod ex Diana citatus ha
bet Acacius Parte 1. Tract. 12. Resolut. 8. in fine, qui ex P. Salas Disputat. 15. de legibus Sect. 2. nu. 27. id deprompsit, scilicet quòd si contingat Canonicum Canonicatus grossam verè & absolutè lucrari antequam Officium omittat, nihil ejus debeat restituere, quia pœna non est ut fructus jājam suos restituat, sed ut non faciat fructus suos: quod quidem & ad Parochos pro ea, quam recipiunt ex decimis portionem etiam referendum. Id inquam difficile apparet ex eo quòd fructus Canoniæ, sicut & Parochiatus in lucrum venire nequeant nisi post ministerium. Id quod in Indijs est satis exploratum: unde pro illis doctrina præfata nihil potest utilitatis afferre: nisi fortè de quotidiano illo subsidio loquamur, quod datur hebdomadario, si fortè illud manè accipiens, & Horis antemeridianis assistens, in alijs absit. Quòd si contingat, pro tali absentia more solito ab eo, cui est hujusmodi cura notabitur, sicut in diebus alijs, pro eo quod pertinet ad quotidianas distributiones, pro eo autem quod ad diei peculiarem obligationem fortè omittetur: & tunc videtur futurum locum præfatæ positioni. Sed quidem secus videtur dicendum: quia quod manè datum est sub conditione laboris diurni fuit, sicut in operario quocumque accidit, cujus si ex integro desit labor, integrè est acceptum redhibendum, & secundùm ratam defraudatæ operæ, nisi remissio spontanea sit, qualis in casu dicto poterit sustineri.
1281
*Idem Scriptor citata Resolut. nu. 1.
affirmat eum, qui decem aut duodecim vicibus in spatio anni unius divini officij recitationem omittit, non teneri ad restitutionem, licet mortaliter in omissione peccaverit quia nullus dominus prudens & liberalis famulum ad restitutionem salarij obligat pro decem aut duodecim defectibus, quos spatio unius anni in ejus
servitio commisit. Quæ quidem ratio ritè procedet, si defectus tales leves sint, non verò si graves; & tales sunt ij, de quibus agimus, cùm in illis gravis divinæ Majestatis offensio intervenerit, æterno inferni supplicio, si pœnitentia non supervenerit, punienda. Prætereà Resolu
tione eadem nu. 7. rogans idem Magister an qui uno die omisit officium, possit sequenti geminata recitatione satisfacere, ut restitutionis cesset obligatio: cum communi Doctorum sensu negativè concludit, & probat Primò, Quia Pius V. sua in Bulla ait eum, qui debito non recitat tempore, fructus non facere suos. |
p. 458
Secundo. Nam Beneficiatus qui non recitat, statim absque ulla judicis declaratione incurrit pœnam restituendi fructus: & nullus propria auctoritate potest se à pœna eximere, quam incurrit. Quæ quidem satis efficacia sunt, sed videntur contra resolutionem præfatam de tot illis vicibus militare. Ubi & similiter potest ratio pro illis adducta, & majori cum robore detorqueri: quia nullus dominus prudens & liberalis salario unius diei defraudabit famulum ob defectum, quem sequenti die, sine detrimento aliquo serviens duplicavit. Addo posse similiter argui ut non sit peccatum mortale tot illis vicibus officium omittere, si quis initio anni statuat quidem recitare, sed paucis aliquibus diebus omittere, id exequens in decursu: eodem illo prudentis & liberalis domini exemplo usus: quod tamen ille citato illo nu. 1. refellit, nolens Angelo & Rodericio attribui. Sed reverà quod verbis rejicit, ratione aliàs inducta videtur aliquomodo comprobare. Sit ergo illud probabile, quia sic doctus Magister, & nonnulli alij censuerunt: re tamen vera solidum pro illo desideratum fundamentum, quandoquidem quod adducitur, quàm sit debile apertè remanet demonstratum.
1282
*Non posse obligatum ad dicendam
Missam sine obligatione applicationis stipendium pro illa accipere, dictum, & manifestè probatum nu. 8. ubi P. Turriani inducta mentio, sed transcursu brevi. Ille ergo in Selectis Parte 2. Disput. 31. Dub. 16. ex abrupto inci
P. Turrianus ut approbet.
piens supposita in Titulo quæstione: Ita sensit quidam hoc tempore, & probat quidem, quia hoc est recipere duo stipendia, quod est prohibitum. Sed fallitur apertè, quia quando prohibet duo stipendia pro onere suo, intelligitur de eleëmosyna accipienda pro applicatione sacrificij: sed accipere aliquam eleëmosynam pro applicatione sacrificij, & aliam pro onere dicendi in tali loco, quando manet liber Sacerdos ad applicandum sacrificium pro quo vult, non accipit duo stipendia eodem titulo, & hoc frequenter accidit in hac Curia Matriti, & juxta hoc intelligenda est prohibitio de duobus stipendijs, & oppositum nullam habet probabilitatem, quia nullum habet probabile fundamentum, sed ex ignorantia procedit. Hæc ille; cujus indignam cen
suram est qui non talem censeat nullus, si præsertim Auctor ille, quem ipse suppressit, fiat manifestus. Et videtur fuisse Diana, cujus prior Tomus prodijt, quando ille in Matriti degebat Curia, in qua & opus Selectarum perfectum, Comiti de Olivares dedicatum. Et quidem quod ad improbabilitatem spectat, non est cur miremur, quandoquidem multi sic soliti Auctores loqui, circa ea, quæ ipsis non placent, cùm tamen alij non solùm probabilia, sed etiam probabilissima, immò sibi certa multoties arbitrentur. Quod autem de ignorantia protulit, intolerandum prorsus est, cùm adeò indecora nota viro sapientissimo, & celeberrimo sæculi nostri Scriptori inconsideratius
impingatur. Sic enim tenet Parte 1. Tract. 14. Resolut. 8. Sed erit fortè qui censeat non de Diana locutum Auctorem, sed de Gavanto, quem ille citat in Comment. ad Rubricas Missalis Tomo 1. par. 3. tit. 12. n. 5. Sed quidem citatio prioritatem editionis non arguit respectu priorum editionum; ea siquidem, in qua citatio extat, & cum additionibus prodijt, Octava est, & forsitan in alijs citatio extat, quia & post illam prodierunt. Sic autem qui dixerit, inverosimiliter pronuntiabit, quia Gavantus citato loco non arguit ex eo quòd duo recipiantur stipendia, sed ex aperta prohibitione, licet ad duplicitatem stipendij videatur aliquomodo revocari. De Parochis autem sic in fine: & de Parochis, quod quibus diebus tenentur
Gavantus.
Missam celebrare, non poßint manualem eleemosynam recipere, censuit expreßè sacra Congregatio Concilij die 1. Septembris 1629. Sic ille. Quòd autem obligatio dicta non proveniat ex eo quòd Parochus quoties ex obligatione celebrat teneatur pro Paræcianis celebrare, constat ex ijs, quæ habet n. 22. cum Bonacina Quæst. ult. de SacramẽtoSacramento Eucharistiæ Puncto 7. in fine. Sed sit ita ut Gavantus sit fulmine illo censuræ percussus, an de ignorantia potuit vir etiam doctissimus suggillari, qui & Sacræ Congregationis auctoritate suffultus, & Romæ scribens, ac Congregationibus sacris familiaris, earum potuit mentem penitius alijs à longè aspicientibus penetrare?
1283
*Et Dianam quidem mutasse senten
tiam ex Cardinali Lugo compertũcompertum apparet secus opinanti, sic enim Tomo de Sacramentis Disp. 21. nu. 21. Vnde idem Diana mutata sententia hanc sequitur Tomo 3. Resolut. moral. proximè edendo, quam mihi his diebus benevolè ostendit. Sic ille acerbitatem statim notans censuræ Scriptoris citati. Sed quidem mutatio talis neque in Tomo illo, neque in alio extat, ut videri potest Parte 4. Tract. 4. Resol. 16. & 232. & Parte 5. Tractat. 14. Resolut. 45. & Parte 11. Tract. 7, Resolut. 27. Vers. Nota hîc obiter. Et Tract. 8. Resolut. 67. Unde P. Henao de Sacrificio Missæ Parte 2. Disput. 19. nu. 75. immeritò ita scribit: Tot mutationes, transformationesque Dianæ, indicant variantes esse in hac quæstione opiniones, ex quibus hos heri, illos hodie, alios cras sequeretur. Sic ille. Est quidem compertum Resolut. 26. citati Tractatus 2. p. docuisse posse Parochum stipendium accipere, quod in eodem Tractatu Resolut. 80. citata alijs denegavit, in quo quidem argui inconsequentiæ potuit; & quia hoc ille prævidit, posteà Parochis minimè esse concedendum pronuntiavit. Ex eo autem quod variantes opiniones P. Henao circa præsentem difficultatem agnoscit, manifestè convincitur eam, quam nos sumus citato loco secuti, non esse unius alicujus obscuri nominis Scriptoris, quem de ignorantia potuerit P. Luysius incusare. Sunt autem præter citatos pro nobis D. Barbosa de Potest. Episcopi Allegat.
Qui suffragentur Auctores.
24. nu. 15. Ubi citatur à Hieronymo Garcia in Summa morali de Sacerdotio Tract. 3. Difficult. 10. Dub. 3. nu. 5. cùm tamen ibi nihil tale habeat, ac de re valde diversa agat. Melius Parte 1. de Officio Parochi Cap. 11. nu. 11. quam solam citationem legitimam ille recognoscit, adducens Decretum Urbani VIII. & declarationem aliam Ordinarij. Citat etiam idem Scriptor Bonacinam Quæst. ult. Puncto 7. §. 2. |
p. 459
n. 13. & 14. Sed illius alia est mens. Tamburinium item, Ascanium scilicet, de Iure Abbatum Tomo 2. Disput. 5. Quæst. 9. n. 19. Ubi revera ita tenet dicens oppositam sententiam Alfonsi de Leone, Fraxinelli, & Homoboni correctam fuisse à S. Congregatione. Item Gellius apud Dom. Barbosam citata Resolut. 232. Nugnus Tomo 1. in 3. p. q. 83. arti. 1. Dub. 19. Conclus. 2. fol. 301. Col. 1. cum exacta adeò citatione apud eumdem Resolut. 26. citata, & Joannes Soria Resolut. 27. Parte 11. etiam adducta. P. Arriaga Tomo 7. Disputat 39. post subtilem discursum contra sententiam contrariam sic subdit: Ego, ut verum fatear, gravem in hoc puncto sentio diffi
P. Arriaga.
cultatem, & magis propendeo in primam sententiam: quia verò tot ac tam graves Auctores defendunt secundam, non ausim illam in praxi improbare. Sic ille. Quæ cùm ita se habeant, habemus ex illis id, quod à Nobis est dictum circa obligationem Parochorum, non unius aut alterius, qui de ignorantia insimulari possint, sed multorum & sapientissimorum Scriptorum auctoritate subsistere. Et licet pro parte adversa plures & gravissimi producantur, non est eorum auctoritati penitus insistendum, quia ante Decreta Sacræ Congregationis satis comperta, & authentica scripserunt: quæ non est credibile ita parvi facturos, ut nonnulli, minus ex eo laudis habituri. Pro quibus hæc satis.

CIRCA PAROCHOS INDORUM.

§. I.

§. I.

Vt teneantur ad restitutionem ob divini Officij omissionem, & nonnulla alia de quibus. Cap. 2.
1284
*DIctum nu. 49. Asserto 4. non
teneri ad restitutionem, dum decimas non percipiunt. Videtur autem obstare id quod habetur Titulo se
quenti n. 18. Ubi statuitur doctrinalem curācuram in Parochis Indorum esse proprium beneficium, & ita importare jus ad bona Ecclesiastica, ac proptereà id, quod ab Indis cum tributo confertur, locum decimarum habere. Non videtur autem satisfieri ex eo quòd illud non ut decimalis portio tractetur, sed ut stipendium doctrinæ. Non enim ex eo quòd tale dicatur, solius doctrinæ stipendium est, sed Paræcialis curæ: sic namque & Paræciæ dicuntur Doctrinæ, licet prætereà sit subsidium obventionum. Quod autem contributio dicta ut decimalis non tractetur, ex eo fieri potuit, quòd cùm id, quod ad decimas spectat, dispositioni sit Catholicorum Regum à Pontificia Sede commissum, & in illos transmissæ; talem agendi modum convenientem fuerint arbitrati, ut scilicet à gubernatoribus uti Regiæ Gazæ portio administretur, & per eorum manus ad Parochos transmittatur. Quibus sic stantibus obligatio restitutionis officium divinum omittentes adstringet, sicut alios bonorum Ecclesiasticorum ob officij pensum fruitione gaudentes: si & addamus juridicum axioma, quod subrogatum sapit naturam ejus, in cujus locum subrogatur, & sic tributi portionem locum decimarum.
1285
*Nihilominùs dictis standum, quia
Contrarium statuitur.
revera tributi portio dicta non habet decimalem conditionem, unde decimæ nomine minimè computata, sed quasi contra positum aliquid, ut videri potest apud Dom. Solorzanum Tomo 2. Lib. 1. Cap. 21. nu. 31. Ubi de Regia Ordinatione qua statuitur, ut ex tributis Indorum salarium Parochorum deduceretur, hocque tamdiu duraret, quamdiu Indi decimarum solutioni non assuescerent, salarium ergo decima non est. Propter quam rationem pro illius solutione, dum à Parochis exigitur coram Gubernatoribus, Regia est ordinatione prohibitum, ne adhibeantur censuræ: quod tamen circa decimas jure fieri potest. Inde est etiam ut cùm decimæ à Catholicis Regibus fuerint Ecclesijs redhibitæ, earum nomine neutiquam fuerit portio illa, quæ pro salario Parochorum designata est, comprehensa, eo quòd decimalis non sit. Quod & nomen ipsum apertè designat; nec valeat dici ullo modo id quod Indi solvunt esse decimam partem emolumentorum, quæ ipsorum labori respondeant, ut est compertum; quo pacto personales decimæ computandæ, quæ fructus laboris censentur, aut habentur titulo lucrativo, de quo multa apud Scriptores, & videri specialiter potest P. Fagundez de Præceptis Ecclesiæ in 5. Lib. 1. Cap. 2. præsertim nu. 7. Id autem quod de dispositione Regia dicebatur, non est aliter accipiendum, quia portio Parochis designata non est ut decimalis propriè reservata, quandoquidem decimæ absolutè sunt Ecclesijs redditæ, & ita, ut diximus, decimarum nomine non venit. Axio
Subrogati conditio.
ma autem de subrogatione varias admittit limitationes, & duæ illæ instituto præsenti deserviunt, ut subrogatum sit ejusdem naturæ, & quod in eo vigeat eadem qualitas: pro quo Dom. Barbosa Tract. de Axiom. in 213. nu. 3. quod quidem in præfatis videre est, cùm tributaria portio diversam habeat à decimali rationem.
1286
*Sed urgeri non leviter potest pro
contraria positione, ex eo quod habet Dom. Solorzanus cit. Lib. 1. Cap. 22. n. 32. & seq. & in Politica respondenti loco, quod scilicet Indi simul cum tributis, decimarum vice, id quod dictum est exolvunt, & exigendũexigendum est ab eis antequàm tributa persolvant, ut apertè deciditur in CōcilioConcilio Limensi 2. Quod ea intentione disponi videtur, ut ijdem Commendatarij, & ipse Rex, posteà de speciebus, quas ab Indis pro solutione tributorum accipiunt, & decimatæ non reperiuntur, aliam decimam exolvant, quod est in Regio Indiarum Concilio, & Limensi Prætorio judicatum. Idque efficit ut omnino justior
Dom:. Solorzanus.
& æquior videri debeat consuetudo de decimis ab |
p. 460
Indis integrè non solvendis, cùm quod ipsis hac de caussa remittitur, præstetur posteà ab eorum Commendatarijs, & sic Ecclesiastici nullum damnum incurrant. Alioqui enim si decimis integrè ab Indis perceptis, easdem etiam integrè à Commendatarijs exigere vellent, sequeretur quòd bis eædem res decimarentur, quod jura minimè patiuntur. &c. Juxta hæc ergo videtur certum Indos decimas solvere, licet non integrè ob piam Ecclesiæ, & Rogum ejus nomine, remissionem, & ita corruere fundamentum superioris positionis. Licet autem multi Indorum sint, qui species non habeant, & sola pecunia obligationi dictędictæ satisfaciant, illa quidem juxta ęstimationẽæstimationem specierum solvitur, unde & eamdem videtur habere rationem, juxta ea, quæ habet citatus Dom. Solorzanus Lib. 1. Cap. 19. nu. 52. Quæ quidem negari non potest satis esse similia ve
ro; unde assertum nostrum non uti prorsus exploratum proponimus, sed ut probabile. Nam discursus præfatus doctissimi Scriptoris non apertè convincit, licet sit, ut dixi, verosimilis. Et juxta ipsum quidem quidquid Indi pendunt, rationẽrationem tributi habet supra Cap. 18. n 24. & 25. ubi ita scribit: Nos verò gratiam pro pecunia dare
Idem.
desideraremus, quod minimè ferendum est; cùm, quæ gratis accepimus, gratis dare jubeamur. Matth. Cap. 10. Quamvis non sit iniquum ex eisdem tributis, quæ tuitionis, gubernationis, & Supremi dominij recognitionis, atque alijs justis titulis, de quibus suprà egimus, imponuntur, aliquid eorum Parochis, & animarum Pastoribus aßignare (ut re ipsa fieri videmus) ex quo se competenter alere poßint. Quæ sunt magni illius Doctoris verba. Neque
ex eo quòd quædam rerum species ab Indis cum tributo conferantur, existimandum est eo fine ita dispositum, ut decimalem habeant rationem, cùm talis dispositio alium habeat scopum, ut videri apud eumdem potest Citato Cap. 18. nu. 85. ubi sic ille: Res illæ, quæ tributorum
Idem.
solutioni designantur, non eo animo notatæ videntur, ut vel ipsæ, vel prædia, in quibus nascuntur, tributis obnixæ (corrige obnoxiæ) & obligatæ maneant: Sed quoniam cùm Indi pigri sint & ignavi, conveniens & necessarium fuit eas solutioni destinare, ut prædia colere, pecora pascere, aut alere, lanificia, & alia opera proprijs manibus exercere compellerentur: atque hoc modo & medio Reipublicæ utilitati & abundantiæ, & ipsorum commoditati simul consuleretur. Sic ille. Et quidem ex eo quod ab ipso pronuntiatũpronuntiatum vidimus circa obligationem decimandi in ijs, ad quos species dictæ deveniunt, efficacissimũefficacissimum potest pro assertione nostra argumentum efformari: Ideo siquidem talis obligatio urget, quia ratione detractæ portionis pro Parochorum salatio non fuerat decima persoluta neq;neque enim dici potest ita fieri proptereà quòd sic decima, cujus pars Indis remittitur, integretur: Sic enim non integra decima ex speciebus exigeretur, sed aliqualis: aliàs absurdum suberit de duplici decima à Jure penitus reprobatum.
1287
*Stet ergo assertionem propositam
esse probabilem: ubi id, pro quo esse controversia potest ad exiguam est quantitatem revocandum, quandoquidem Parochorum multiplici labori ferè tota portio præfata respondet, quæ & Indis ad minorem redactis numerum, minor quotidie redditur. Ex quo & alius titulus pro depellenda obligatione succurrit; quia scilicet non solvitur, quod antea solvebatur, & labori unionis respondebat. Et licet dici possit minùs esse laboris, dum paucioribus impenditur: id quidem non est pro satisfactione sufficiens, nam circa multa idem labor extat, & ipsa inter paucos campestris habitatio satis molesta est, sub Jove sępè nōnon solùm frigido, sed algenti, aut aliàs peracerbo. Pro quo & facit Assertum 6. ubi statuimus Parochos Indorum ad omnia illa teneri, ad quæ Hispanorum Parochi: cùm tamen habeant insuper varia incommoda, quibus carent illi, unde & ipsis aliquid est præ illis indulgendum. Et ut alia prætereamus, quod dictum est Asserto 11. si, ut ibi jacet, exerceatur, non erit quidem in eo labor levis, dum Indi ad recipiendam Eucharistiam disponentur, ne detur sanctum canibus, & margaritæ ante porcos projiciantur. In una enim pretiosissima margarita totus est eorum cumulus comprehensus. Unde Diva Agnes sic dixit: Iam corpus ejus corpori meo sociatum est, & sanguis ejus ornavit genas meas: potuit & meritissimò etiam dicere: Tradidit auribus meis inæstimabiles margaritas. Quanta ergo cura adhibenda est ne lutulentis pedibus proculcentur?
§. II.

§. II.

Circa proximam occasionem. Ad Caput 3.
1288
*MUlta in illo circa hujusmodi oc
casionem, pro qua regulam assignasse certam valde difficile graves Scriptores existimant, unde & sententiarum diversitate certatur. Et difficultatem quidem post Navarrum in Manuali Cap. 3. nu. 10. in fine, aliosq́ue recognovit D. Caramuel in Regul. S. Benedicti. Disput. 70. 1067. Sed P. Cardenas in
P. Cardenas.
Crisi Theologica Tract. 1. Disput. 18 n. 89. affirmat, servata distinctione periculi formalis, & occasionis externæ inter modum fugiendi periculum per fugam occasionis, & per actus intrinsecos hominis, non esse difficile regulas generales pro hac materia statuere, unde & pergit, ac quinque suppositionibus, ac totidem Assertionibus, negotium sibi videtur doctus Pater confecisse. Et quidem in omnibus nihil est quod non possit convenienter quicumque eruditus amplecti. Sed an illæ sufficiant nescio an sint omnes asserturi, siquidem ijs stantibus, restant graves difficultates circa obligationem vitandi occasionem, & moralem impossibilitatem, ut debeat impendi absolutio, vel negari. Et quidem quod ab illo asseritur, negat nullus, & nihilominùs circa difficultatem ut diximus multi pronuntiant, pro quo & doctè Mag. Acacius de Velasco Tomo 2. Resolut. 315. Sed sit illud difficile aut facile, confusè traditum, ut vult Dom. Caramuel, aut expeditè, ad caussæ substantiam nihil confert aut impedit quomodocumque unicuique libeat |
p. 461
pronuntiare. Distinctio autem inter periculũpericulum
formale & occasionem externam explicatur à P. Cardenas nu. 17. Et quod ad occasionem externam attinet, illam vocat periculum materiale, quatenus provocat ad lapsum: formale autem quod consideratis circumstantijs intrinsecis & extrinsecis inclinat ad lapsum. Ut in duobus hominibus, quorum alter firmissimè proponit cum morali securitate non futuri lapsus, & alter tepidè & remissè circa occasionem, in qua peccare consuevit. In priori enim non est periculum formale, seus in alio. Ubi quidem erunt fortè qui non penitus assentiantur, nec convenientem modum loquendi admittant, ut occasio dicatur periculum materiale, & interna dispositio formale, quando in utroque alius modus influendi apparet: occasio enim potiùs videtur caussa effectiva periculi in eo, qui periclitatur, quia etiam videtur esse caussa effectiva extrinseca peccati, id quod etiam apparet in dispositione interna, quæ & periculi caussa est, sicut & peccati: periculum enim nihil aliud est, quàm imminentia successus mali ex dispositione caussarũcaussarum, quę major aut minor est secundùm eorum diversam dispositionem, uti in casu nostro occasio & interior hominis status, cum majori aut minori inclinatione ad lapsum.
1289
*Sed quidquid de hoc sit, in quo quæstio videtur esse de nomine, quod ad morale momentum attinet, nihil inde variandum, unde pro eo, quod à Nobis dictum est occasione peculiaris casus, sed qui forsitan non talis ubi & similes occasiones, videndum an citati Scriptoris doctrina aliquid ad comprobationem possit derivari, vel illi aliquatenus adversetur, sicut ex adducto alio digno veneratione Magistro. Probat ille contra Leandrum à SS. Sacram. & alium à Murcia, nec non contra Dom. Caramuelis retractatam penitus as
sertionem, non esse licitum se exponere probabili peccandi periculo, pro quo citat Quæst. 18. à n. 21. & satis quidem efficaciter, quod & à Nobis aliàs dictum, dum statuentes usum licitum opinionis probabilis, exceptionem adhibuimus in casibus, in quibus ex illius usu damnum posset irreparabile resultare, ut in administratione Sacramentorum, & pluribus alijs: cùm certissimum sit eum, qui probabiliter judicat id, quod à longè conspicit, esse feram, non posse in illud sagittam jacere, sicut neque potionem præbere, in qua sit probabile venenum contineri. Sed numquid illud contrarium est Asserto 2. nostro, in quo probabilis opinionis usum dicimus circa materiam præsentem, ut scilicet possit Parochus servitrices iuvenculas adsciscere, ob probabile judicium de gravaminis notabili gravitate? Minimè quidem, quia illorum Scriptorum doctrina generaliter procedit, & ita nulla extante necessitate, aut probabiliter imminente. Neque ibi de turpiter lapso agitur, de quo Asserto 3. sed in ordine ad obligationem ex Concilij Limensis prohibitione ortam, Juris dispositioni conformem. Stante enim turpi commercio jam non humanis legibus, sed divinis regulandum est judicium circa illud, an scilicet urgeant illæ, an verò locum relinquant non damnabili laxitati.
1290
*Et circa casum, de quo egimus, as
P. Cardenas ut faveat.
sentitur P. Cardenas, qui n. 167. affirmat concubinarium, cui famula dat occasionem peccandi, si illa, vel alia omnino necessaria sit domui, ita ut impossibile sit moraliter esse sine aliqua, & certum sit illum non peccare ex speciali affectu erga illam, sed quamcumque famulam denuo admittentem allaturam illi idem periculum, non teneri expellere istam. Ratio est, quia in illis circumstantijs expulsio istius non confert periculum, cùm supponamus idem periculum advenire cum altera. Sic ille, plus quidem concedens, quàm casus proponat, in quo de infirmo agitur, cui omnino servitrices aliquot necessariæ. Et quod de peculiari affectione dictum, à Nobis etiam adnotatum. Pro quo etiam stat Dom. Villaroel Tomo 1. gubernat. in fine præsentis Capitis adductus, & in fine ille Arti. 7. ubi cum Navarro locutus, cujus est verbis etiam locutus Villalobos in Summa Part. 1. Tract. 9. Difficultat. 25. §. 6. Juxta quos post conditiones alias, de quibus non est dubium, quartam addit illam: Que aya alguna notable causa para no se apartar. Quòd si aliqua notabilis caussa ut non separentur. Satis autem notabilis caussa apparet ægri necessitas, ut in sæcularibus docet experientia.
1291
*Sed hoc non sustinet Mag.
Quomodo nonnulli refragentur.
Joannes Martinez de Prado, & eum secutus citatus Mag. Acacius, cui & favere videtur Mag. Sotus, quos ille adducit nu. 13. & 14. dicens neque pro salute, neque pro vita, aut alia re mundi prædictum animæ periculum esse admittendum, quod ex Christi verbis à Nobis adductis probant, & possent plura pro eo congeri. Verùm generale illud assertum vix probabile est, quia communis Doctorum sensus eidem adversatur, quidquid sit de uno aut altero casu. In nostro autem solam probabilitatem contendimus: nam & Nos contra salutis suæ corporalis cum animæ periculis amatores etiam peroravimus, & quidem arbitror Navarro scrupulosior nullus, ut in ejus est operibus cernere: & post diuturnam ac profundam considerationem sic est arbitratus, ut de Auctoribus alijs taceam, exceptis illis contra quos P. Cardenas intolerandæ patronos laxitatis, patrociniumq́ue Doctorum affectantes, ea illis affingentes quæ neque unquam somniarunt. Et quidem Navarri sententiam adduxerat Mag. Acacius n. 9. & eam uti verosimilem proposuerat: & n. 10. sanius esse consilium asserit cum Villalobos, si aliquantulùm differatur absolutio, unde absolutam obligationem non agnoscit, & cum Mag. Prado ad prudentis asserit esse referendum arbitrium, quod ad proximam, de qua ibi occasionem poterat pertinere.
1292
*Jam quod attinet ad confessionem
factam Parocho criminis complici, quam esse licitam cum certis conditionibus n. 57. dictum, pro quo & dati non infimæ notæ Scriptores, validam esse in rigore tenet P. Herincx Tomo 4. Tractat. 4. Disputat. 5. num. 67, Sed suspectam, saltem dum intercedit inter illos mala pec|
p. 462
candi consuetudo: tunc enim præsumptio est violenta de veri doloris defectu, ac propositi. Pro quo adducit Basilium Poncium Lib. 7. de Matrimonio Cap. 38. qui solùm admittit casum extremæ aut gravissimæ necessitatis. Additq́ue in quibusdam diœcesibus subtrahi Confessarijs expressè jurisdictionem super complicem peccati. Quod quidem propter diœcesim Medio
Quid Bonacina.
lanensem videtur præcipuè dictum, juxta id quod testatur Bonacina Tomo 1. Tit. de Sacramento Pœnitentiæ Disputat. 1. aliàs 5. Quæst. 7. Puncto 5. qui à nu. 10. quæstionem agitans invalidam probat esse confessionem, cùm sit illicita, & graviter in ea peccari probet. Sed cùm Mediolani scripserit, & supposita prohibitione cum præfato rigore loquatur, non videtur quidem generaliter decernere, sed pro diœcesi sua. In quo mirari juvat eum ita locutum nu. 10. Vers. Hac ratione: Verùm in hac re, quam nullus hactenus, quem eo legerim, explicavit, nobis confidenter, & indubitanter dicendum est prædictum Confessarium nulla ratione posse virtute Iubilei, vel alterius facultatis reservatorum, socium in Confeßione audire, vel absolvere. Moveor his rationibus. Scilicet ob Concilium 7. Provinciale, & Diœcesanam Synodum XI. addens insuper ex defectu finis, & necessarijs Confessionis conditionibus, quia neque cum pudore & verecundia futura, sed fortè capta inde occasione liberiùs peccandi. Ex quo videtur etiamsi prohibitio peculiaris desit, minimè licitam fore juxta ipsum; licet revera ita discurrat ut de Mediolanensi tantùm diœcesi locutus videatur. Et mirari quidem juvat, ut dixi, sic affirmantem nullum hactenus, quem legisset, rem
explicasse, cùm id in P. P. Suarez, & Filliucio, quos passim locis proximis allegat, legere potuisset. Ille siquidem Tomo 4. in 3. p. Disp. 27. Sect. 4. n. 19. perspicuè asserit nullo jure naturali, divino, aut humano Confessionem hujusmodi prohiberi, & posse à Sacerdote tali sanctè fieri Sacramentum: quod penitus amplexus P. Filliucius Tract. 7. n. 246. Quod autem ita confidenter ac indubitanter procedat, posset quidem ad casum referri in Mediolanensi diœcesi, nisi id, quod est præmissum obstaret, sicut etiam quod habet nu. 15. quidquid etiam n. 13. ubi solius prohibitionis rationem inducit pro resolutione, de qua ibi. Et quidem ex prohibitione ipsa argui potest, & jurisdictionis subtractione; non enim erat necessarium prohiberi, quod ex se non esse licitum indubitanter constabat; neque subtrahi jurisdictio poterat, quæ erat prorsus nulla. Quòd si dicatur, id ita factum propter eos, qui aliter sentiebant: ergo jam quæstio illa erat in mundo, erantq́ue qui assererent & qui negarent. Jam quod ad casum extremæ aut gravissimæ necessitatis præfati Scriptores id adstringunt, alij minimè admittunt, & in PP. Suario & Filliucio id videre licet absolutè & sine illa adeò ingenti restrictione loquentibus, quam & impugnant Joannes Sancius in Selectis Disputat. 11. nu. 16. & Diana Parte 5. Tract. 14. Resolut. 110. & Portel citato Casu. 50. licet nu. 1. urgentissimam necessitatem apponat, circa ejus finem ita scribit.
1293
*Et hoc magis locum habebit, si pona
Quid Portel.
mus casum in Parocho rurali, qui cognovit carnaliter suam Parochianam, quæ non potest urbem vel oppidum adire commodè pro quærendo alio Confessario. Sic ille, in quo & mirandum, quid ibidem habet sic locutus: Hæc opinio, quod sciam, numquàm fuit recepta, immò nec audita extra Mediolanum: & quod notandum est, Bonacina nullum Doctorem pro se in hac materia citat. Hæc doctus Pater: qui in Conlusitano suo, ut Dom. Barbosa loqui solitus, sententiam Bonacinæ invenire potuit, in Patre inquam Fagundez de Præceptis Ecclesiæ in 2. Lib. 4. Cap. 3. nu. 34. antiquiore Scriptore, ubi asserit Confessarios hujusmodi peccaturos mortaliter, validam tamen futuram absolutionem, si confitentes sint ritè dispositæ, ubi etiam de concubinis. Citat autem D. Thomam in Additionibus ad 3. p. q. 20. arti. 2. Sed quidem stantem contra ipsum apertè, sic enim ad 1. scribit: Ad primum ergo di
D. Thomas.
cendum, quòd in tali casu nec Sacerdos debet audire confessionem mulieris, cum qùa peccavit, de illo peccato, sed debet ad alium mittere: nec illa debet ei confiteri, sed debet petere licentiam ad alium eundi, vel ad Superiorem recurrere, si ille scientiam (corrige licentiam) denegaret: tum propter periculum, tum quia est minor verecundia: si tamen absolveret, absoluta esset. Quod enim Augustinus dicit (libro de vera & falsa pœnitentia Cap. 20.) quod non debet esse in eodem crimine, intelligendum est secundùm congruitatem, non secundùm neceßitatem Sacramenti. Sic ibi. Ex quo
Mag. Nuñez.
manifestum habetur non peccare mortaliter sacerdotem: id autem quod de congruitate dicitur, interpretatur Mag. Nuñez Cabezudo ut sit in eo peccatum veniale, quod neque admittit Joannes Sancius. Et verò cùm confessio talis solùm in casu non levis convenientiæ admittenda sit, Confessarius ad illius auditionem inculpatè procedit, unde ut P. Suarez adductus suprà asseruit, Sanctè potest facere Sacramentum. Citat etiam P. Fagundez alios pro suo placito, sed nescio quanta cum fide, nam Sylvester ubi illum allegat, scilicet Verb. Confeßio 1. nu. 16. nihil tale habet, neque alios opus est modò ut diutiùs implicemur, cùm sit satis pro certo habendum quæstionem præsentem, & varios circa illam dicendi modos non esse in Scholis Theologicis peregrinos. Unde & quæstionem etiam agitat Verucelli Tomi 1. Quæst. 162. Dub. 5. Ubi acriter pro negativa parte depugnat, cuius rationibus ex eo fit satis quod resolutio nostra procedat in casu, pro quo inconvenientia ab ipso adducta non adsint, quod non est moraliter impossibile.
§. III.

p. 463
§. III.

Circa Sacramentum Baptismi. Ad Cap. 4. & Addit. n. 319.
1294
*AN potio Chocolatica esse queat
Baptismi materia citato AdditionũAdditionum loco cum P. Verricelli agebamus, ubi & sic habetur: Vbi non est prætereundum nimis esse rigidam Pasqualigi sententiam, de qua Decisione 77. negantis posse in neceßitate aquis ex floribus expreßis unquam baptizari. Cùm & ipse admittat fieri posse humore stillante ex arboribus Decis. 78. & jure carnium Decis. 79. Sic ibi, admittendo aquam ex floribus expressam esse dubiam Baptismi materiam, & ita in necessitate cum adjuncta conditione penitus applicandam. Contra quod tamen ita scribit P. Cardenas in Crisi Theologica
Vt neget P. Cardenas
Tract. 6. Disput. 46. n. 102. de illo locutus, quem dabimus inferius: Exorbitat sextò in eo, quòd dicat aquam rosaceam esse materiam dubiam Baptismi, cùm certißimum sit eam nullo modo esse materiam hujus Sacramenti. Nam ex definitione Tridentini Sess. 7. Can. 2. habemus aquam veram & naturalem esse de neceßitate Baptismi. Constat autem certißimè aquam rosaceam non esse aquam veram & naturalem, sed aquam artificialem, sive succum rosarum medio calore ignis expressum. Et ita omnes ad unum Theologi tamquam certum affirmant. Sic ille, mirabili prorsus confidentia, exactissimus aliàs, ut erat opus crisim profitenti, Theologicorum sensuum explorator. Ostendendum ergo non ita esse sententiam dictam omnium ad unum Theologorum, cùm extent plures aliter sentientes, quorum dicendi modum uti improbabilem non licet rejectare.
1295
*Esse ergo materiam dubiam Bap
tismi aquam rosaceam, & similes ex floribus aut herbis expressam, & ita in necessitate adhibendam tenent
Joannes Puteanus Professor Regius Sacræ Theologiæ in Academia Tholosana in 3. p. D. Thomæ q. 66. arti. 4. n. 22.
Chamerota de Sacramentis Tract. 2. de Baptismo Cap. 2. Dub. 2. cujus verba adducit Diana Parte 5. Tract. 3. Resolut. 2.
P. Franciscus Bonæ-Spei Tomo 6. Tractat. 2. Disput. 1. n. 27. ubi ita inquit: Attamen in casu neceßitatis adhiberi debere, & posse liquorem quemcumque, de quo prudenter judicatur, seu dubitatur an sit aqua vera & naturalis; immò & aquam rosaceam, succum herbarum, lignorum &c. cùm nondum definitum sit non esse aquam naturalem, & desuper (corrige insuper) aliqui dubitant. Ratio est quia cùm Baptismus sit ad hominum salutem institutus, hominum saluti magis, quàm reverentiæ Baptismi consulendum. Hæc ille, qui in eo quod ad reverentiam attinet, ad liquores aliquos minùs decentes respectum intendit; quòd tamen de aqua rosacea dici nequit, quæ, si revera esse materia possit, nihil in ejus usu, dum necessitas compellit, irreverentiæ videtur admisceri.
P. Angelus Maria Verricelli Tomo 1. Tract. 1 Quæst. 15. ubi pro eo multa.
Fr. Joannes Pontius in Cursu Theologico Disp. 42. n. 11. ubi de quacumq;quacumque aqua, de qua dubitaretur an esset naturalis, & apponit exemplum in aqua defluente ex ligno cùm comburitur, quam non esse sufficientem præmiserat.
D. Joannes Machadus Tomo 1. Lib. 3. Tract. 2. Docum. 2. n. 6. ubi postquam de varijs aquarum generibus, quas insufficientes judicaverat, & inter eas rosaceam, locutus fuisset, generalem tradit regulam, juxta quam omnes præcedentes quæstiones cessant, instantem scilicet necessitatem, quomodocumque de veritate aquæ dubitetur.
Benedictus Remigius in Praxi Parochorum &c. Tract. 5. Cap. 2. §. 1. Ubi non solùm licitum, sed etiam obligatorium statuit præfatum usum.
1296
*D. Josephus Januarius, quem licet P. Cardenas non videatur admodum curare, à D. Caramuele, qui & ejus doctrinam amplectitur, eximiè commendatur, pro quo num. 64. Unde & cum eo, & alijs.
D. Caramuel in Theologia fundamentali num. 1934. Qui & nu. 1812. quæstionem proponens, eam esse philosophicam attestatur, & sic respondet: Secundò rescire à Philosophis (debet) anne aqua odoracea, pluvia, &c. nivalis, glacialis &c. specie differat à naturali? Si differunt, rejici debent: si non differunt, admitti possunt. Sic ibi. Juxta quod cùm adhuc explorata non sit præfata diversitas, non est penitus in necessitate extrema illius usus rejiciendus. Neque obstat id, quod habet n. 164. stat enim inconveniens, quod objicit: posse scilicet aqua præfata fideles uti; scilicet generali usu, & non in urgentissimo necessitatis articulo, sive aqua vera sit, sive non, cùm verba Christi juxta hæreticos ad metaphoricum sensum pertrahantur.
Ægidius Trullench Tomo 1. Lib. 2. Dub. 3. nu. 3. negat aquam rosaceam esse Baptismi materiam: negat item de liquore distillato ex vite, arboribus, aut ex herbis expressa. Addit tamen sic: At quia de hoc est dubium, non videtur improbabile posse in extrema neceßitate conferri Baptismum in hac aqua. Sic ille. Ex quo evidenter sequitur idem dicendum de aqua ex rosis expressa. Quid enim plus habent in ordine ad præsentem effectum herbæ quàm flores, aut flores quàm herbæ?
1297
*Ad Scriptores jam Societatis ve
Auctores Societatis.
niamus.
P. Joannes Præpositus, qui à Diana citatus contra propriam sententiam Parte 5. Tract. 3. Resolut. 2. insignis Theologi honoratur encomio, ita scribit in 3. p. D. Thomæ q. 66. arti. 4. nu. 22. post alia: Charitas in tali circumstantia obligat, ut adhibeamus omne medium, quo fortè poterimus eidem proximo succurrere. Hinc est quod licet ea, quæ Notabili secundo diximus, non esse materiam convenientem Baptismi, sint conformia communiori Doctorum sententiæ: quia tamen de quibusdam aliqui dubitant, ut de aqua rosacea &c. in extrema neceßitate deficiente materia certa, licere in hujusmodi baptizare &c. Ubi licet de licito tantùm usu videatur concludere, ex eo quod de obligatione charitatis dixerat, compertum est illam juxta ipsum extare.
p. 464
P. Adamus Tannerus Tomo 4. Disput. q. 1. Dub. 2. n. 42. similiter loquitur.
P. Stephanus Bauny Tomo 1. tract. 2. Quæst. 4. Assert. 2. Vers. Infertur 2. & seq. Ubi & juxta doctrinam Reginaldi de obligatione adhibendi medium dubium, illa sub reatu mortalis peccati constringit.
P. Antonius de Escobar & Mendoza Tomo, seu Volumine 2. Problematum moralium lib. 11. nu. 142. post adductas circa casum præsentem oppositas sententias, ita post alia subdit: Igitur si dubitas de aqua an sit vera (distillata inquam ex floribus) & diluendus in periculo existit, nec alia certior ad manum materia subest, aliquando potes, quandoque debes hujuscemodi adhibere materiam, sub conditione tamen. Hæc ille. Ubi distinctio illa circa posse & debere, videtur difficilis. Cùm enim nequeat talis adhiberi materia nisi in periculo, ut ipse statuit, & juxta id currat quæstio, cum licito usu obligatio charitatis urget. Unde apud ipsum ibidem axioma illud omnium consensu receptum: Extrema neceßitas cogit quæque tentare. Et rogo quidem cur quādoquequandoque debeat? Ad quod responderi aliter non potest, nisi reddita ratione periculi: Atqui illa est semper: ergo & semper urget obligatio.
P. Emmanuel Mascarenhas de Sacramentis Tract. 2. nu. 31. ita loquitur: & propter rationes suprà citatas existimo etiam in casu extremæ neceßitatis, si non detur aqua naturalis, posse Baptismum conferri in aqua rosea seu artificiali distillata à succis herbarum, seu in aqua profluente à vite; & ratio est, quia licet communis Doctorum sententia doceat hanc non esse materiam sufficientem: tamen aliqui dubitant de hoc: tum quia dubitant utrùm aqua artificialis differat specie ab aqua naturali: tum quia licet Concilia exigant ad validitatem Baptismi aquas naturales, quales sunt pluviales, maris, fontium, & fluminum: non tamen est definitum hactenus ab Ecclesia in nullo planè casu ullam aliam aquam à naturali non sufficere ad validitatem Baptismi; unde saltem in opinione multorum est materia dubia, qua in casu neceßitatis, deficiente materia certa seu probabili, possumus uti sub conditione. Hæc ille, qui id quod de Ecclesiæ definitione hactenus non extante protulit, ex Joanne Puteano hausit similibus verbis loquente, ut videri apud Dianam potest Resolut. 2. citata. Juxta quæ locus relinquitur opinandi etiam aqua non naturali posse conferri Baptismum in casu extremæ necessitatis: ex ra
Ratio urgens ex similitudine.
tione illa non quidem levis momenti, quòd quidem aqua rosacea majorem affinitatem videatur habere cum aqua naturali, quàm aqua quorumcumque fontium. Unde non apparet verosimile eam pro casu necessitatis Christum Sacramenti omnium maximè necessarii auctorem penitus repulisse. Chocolatum etiam spissum, & potiùs habens rationem cibi quàm po
Quid de Chocolato.
tus, contendit P. Verricelli suprà esse posse Baptismi materiam, id quod ex PP. Coninchio & Palao in simili loquentibus comprobat n. 6. Et quid hoc ad rosaceam aquam? Quis & credat à Christo huic negatum, quod illi concessum, pro significatione mystica adeò ineptam, cùm sit illa pro ipsa tot dotibus decorata?
1298
*Et Pater quidem Palaus in eadem
videtur esse sententia Parte 4. Tractat. 19. Puncto 3. ubi cùm à ratione baptismalis materiæ excludat inter alia aquam rosaceam, seu ex vite, alijsque herbis & floribus expressam, aquam ex sale resolutam, cerevisiam, & jusculum; paulò inferiùs pro casu necessitatis omnia illa admittit: licet autem de aqua rosacea peculiarem non inserat mentionem, illam tamen verbis illis includit: Liquores ex herbis expressos, de quibus similiter fuerat locutus post aquam rosaceam: quam si vellet exclusam, exprimere profectò debuisset: parum tamen consequenter, immò cōsequentiaconsequentia nulla: quid enim habet aqua rosacea ut excludi debeat, cùm aqua ex floribus alijs & herbis expressa, materia habilis habeatur? ut superiùs etiam circa Trullench argumentabamur. Neque alia est mens P. Coninchij circa Quæst. 66. D. Tho. n. 23. dum enim ita concludit: Quia tamen extrema puerorum ne
P. Coninck.
ceßitas cogit extrema quæque tentare, nolim omnino damnare tali materia in ea utentes, donec Ecclesia apertè damnet: id quod ita pronuntiat ad materiam dubiam est apertè referendum, pro qua multa præmiserat, & inter alia, illo improbando Liquores ex plantis aut herbis expressos: quos tamen in urgenti necessitate adhibendos, cum præmissis alijs arbitratur.
1299
*Habemus ergo ex præfatis quàm
Conclusio resolutionis.
immeritò fuerit dictum omnes ad unum Theologos aquam rosaceam non esse materiam dubiam, neque in necessitate usurpabilem affirmare, cùm tantam habeamus impositam nubem testium, quos improbabiliter locutos non erit cordati Theologi pronuntiare; cùm tamen is, quocum agimus, & maturitate judicij, sicut & religione ac sapientia insignis habeatur. Neque contra resolutionem præfatam obstare debet id, quod narrat Mag. Acacius de Velasco Tomo 1. Resolut. 89. la se
Circa peculiarem successum.
gunda, de Religioso quodam aqua rosacea baptizato; cujus Baptismum fuisse invalidum peculiaribus est signis comprobatum. Non enim constat in sola aqua fuisse defectum, quandoquidem, ut ex narratione apparet, in magna confusione alius potuit error admisceri, sicut revera etiam turbidi illi Religiosi motus aliundè provenire. Unde neque propter successum peculiarem, quem quisque prout libuerit interpretari potest, scholarum est variandus processus, & receptis opinionibus sua probabilitas detrahenda. Dici etiam potest juxta mentem aliquorum ex prædictis Doctorum Baptismum illum fuisse invalidum, quia non fuit casus extremæ necessitatis, pro quo aliter est à Christo provisum. Ad eum modum, quo censent aliqui Balsamum esse necessariam materiam Sacramenti Confirmationis: pro casu autem defectus illius posse assumi, quod revera tale non est, ut de Indico non pauci judicarunt: Ecclesia autem dum aquam naturalem esse materiam Baptismi declarat, verissimum quidem dogma proponit, sed de raro casu non decernit, pro quo necessitas aliter judicare compellit. Pro quo & commodum exemplum occurrit in sacrificio Missæ, quod ex præcepto Christi, & vi institutionis debet sub utraque |
p. 465
specie celebrari, pro quo Doctores apud Dianam Parte 8. Tract. 1. Resolut. 23. & P. Mascarenhas Tract. 5. Disput. 1. Cap. 7. & tamen potest esse casus, in quo sub una specie celebrare liceat, ratione scilicet necessitatis, pro quo videndus Auctor idem: ergo & propter necessitatem credi verosimiliter potest Christum tale aliquid in Baptimo disposuisse, cujus necessitas est maxima comparatione omnium Sacramentorum. Et hæc pro casu prædicto.
1300
*Jam quod attinet ad repetitionem
Baptismi ab Indis administrati confert id, quod habet P. Portel Tomo 2. Casu. 73. & 97. circa baptizatum à Clerico descendente ab Hebræis, posse enim statuit ob vehementem suspicionem: licet Tomo 1. Casu 28. de Religioso agens, qui eo cruciabatur scrupulo, multa afferat, quibus conatur ostendere nullam esse pro repetendo Baptismo obligationem. Et textus quidem Canonici juris pro eo adducens, si revera pro stabilienda hujusmodi positione conducunt, non solùm posse, sed etiam debere à repetitione abstinere convincent. Sed quidquid de illo sit, pro cujus iterato Baptismo magna inconvenientia, de quibus ibi: illa respectu Indorum nequeunt allegari, unde illorum securitati omnimodis consulendum. Et quidem fatetur ille n. 19. citati casus 28. contritionem esse difficilem & de Religioso satis circa res fidei instructo loquebatur. Quid ergo de Indis sit, quibus, si baptizati non sunt, necessaria est prorsus illa ut possint salutem æternam obtinere? & pro hoc faciunt quæ adducit Casu 73. citato. ubi quæ in priori illo 28. dixerat, & obstare possent, rationi conformiùs temperavit. Licet ergo respectu aliorum habere locum possit opinio probabilis, Indorum tamen respectu, (Et idem est, de Æthiopibus) admittendum non est, juxta sæpiùs dicta de exceptione, quando ex illius usu damnum constat eminere. Esse ergo potest probabile puerum ab Indo sacrista baptizatum, verum Sacramentum accepisse: sed opinioni huic non est insistendũinsistendum, quia baptizati periclitatur salus. Cùm ergo Parochus ad iteratam
administrationem accedit, videndum quomodo debeat intentionem suam conformare. Cùm enim judicet baptizatum esse, non videtur quomodo stare queat conditionalis intentio, quæ est propria dubitantis. Sed stare quidem potest hoc modo: Licet judicem te esse baptizatum, sed quia possum in eo falli, si non es baptizatus, Ego te baptizo &c. Ubi quod formam præcedit satis est si mente retineatur. Vel, Ego judico te esse baptizatum: sed quia certè non scio &c. Non est ergo necessarium ut opinativum judicium deponat: neque conditionalis agendi modus dubium statum arguit in operante, nisi quatenus opinio ad dubium potest etiam revocari, de quo dictum alibi juxta Divi Thomæ doctrinam, & eum communiter sequentium. Ubi & observare oportet, ne iteratio Baptismi
Notandum documentum.
scandalo esse possit, ut Indi licitam absolutè rebaptizationem arbitrentur: unde magna cum cautela in eo est procedendum, quod non erit Parocho difficile, si ad hoc ut debet, considerationem adhibeat, suo muneri genuinam.
§. IV.

§. IV.

Circa Sacramentum Pœnitentiæ. Ad Cap. 5. De quo & alibi.
1301
*PRo Indis, quibus ob distantiam ne
quit Parochus confessione audita subvenire, ne dicamus desiderantes confiteri, & pro eo solicitos in æternum damnari, quod non videtur divinæ consonum pietati, ad id, quod præcedenti habetur Capite oportet considerationem revocare. Ibi enim duo Canonici adducti textus Innocentij Secundi & Alexandri Tertij circa duos desiderantes Baptismum, quem tamen consequi non potuerunt, & eos æternam fuisse salutem adeptos Pontificijis Oraculis declaratur. Quia in S. Matris Ec
Cap. Ad Apostolicam.
clesiæ fide & Christi nominis confeßione perseveravit, ab originali peccato solutum, & cælestis patriæ gaudium esse adeptum, asserimus incunctanter. Sic Innocentius Cap. Ad Apostolicam, de Presbytero non baptizato. Si talis continuò deceßisset ad cœlestem patriam protinus evolasset, propter Sacramenti fidem & non propter fidei Sacramentum. Sic Alexander in Cap. DebitũDebitum De Baptismo. Et quis non hinc incunctanter inferret: Ergo & Indus pro Sacramento Pœnitentiæ clamans, similis erit in eadem felici sorte præfatis, qui & in S.
Cap. Debitum.
Matris Ecclesiæ fide perseveravit, & propter fidei Sacramentum: nam & Pœnitentia SacramentũSacramentum fidei etiam est, cùm circa illud egregiè exerceatur, sitq́ue ex Articulis fidei unus, quo credimus Remißionem peccatorum, quod non est tantùm ad Baptismum, ut in Symbolo Nicæno habetur, sed ad Pœnitentiam pariter referendum.
1302
*Contra hoc tamen statim occurrit id,
quod de necessitate contritionis, in qua votum Sacramenti includitur, cōmuniscommunis tenet Theologorum sensus, ita ut non sufficiat attritio, sicut à Tridentino Concilio expressum Seßione 14. Cap. 4. quæ quidem Indis valde comperitur difficilis, de quo superiùs nu. 1300. & quamvis de Baptismo loquentes pro eo magnum extare fundamentum dixerimus, ut cum illius voto sufficiat attritio, circa Sacramentum Pœnitentiæ aliter à Nobis dictum, unde videtur clausa janua miseris clamantibus, sed non au
Vnde illa leniatur.
diendis. Et quid ad hæc? Videtur equidem id, quod de Baptismo dictum ad Sacramentum pœnitentiæ posse extendi. Nam id, quod de Pœnitentia dictum à Concilio, similiter de Baptismo accipiendum, pro quo Seßione 6. Cap. 6. ibi: Ac proptereà moventur adversus peccata per odium aliquod &c. Et nihilominùs locus est, ut attritio cum illius voto incluso aliqualiter in ipsa, & pariter desiderio ejusdem expresso possit non inverosimiliter sufficiens judicari: ergo & pro Sacramento Pœnitentiæ similiter ferri judicium, ut conformiter Sacrorum Canonum determinationibus obsequamur. Non equidem ut in quocumque voto hujusmodi efficaciam dictam debeamus agnoscere: multi enim desiderare Baptismum & Pœnitentiam possunt, cum vera attritione, nec |
p. 466
tamen propterea judicandum est eo tantùm justificandos: sed quando circumstantiæ illæ concurrunt, quæ in prædictis Canonibus reperiuntur, & est pariter in votis Indorum invenire, ne infeliciores sint alijs, cum illis peculiaris indulgentia potius debeatur.
1303
*Sed est quod addi possit magis com
Explicatio alii peculiaris.
muni Theologorum sensui, & divinæ etiam pietati conforme, nullam attritioni majorem virtutem tribuendo. Quòd scilicet Deus attritione in prædictis excitata, ejus intuitu ad tribuendum contritionis actum moveatur, non quidem merito de condigno, sed de congruo, quod in actibus præcedentibus justificationem plures & gravissimi Doctores agnoscunt, de quo & Nos aliàs. In quo quidem nihil occurrit, quod inconveniens aliquod præ se ferat. Et licet contritio difficilis sit, ut diximus, & maximè Indis, in casu autem gravissimæ necessitatis, clamante misero ex cordis intimis, non apparet verosimile non audiendum illum, sed Deum providentiæ suæ opportuna subsidia præbiturum: cùm qualiscumque contritionis gradus sit ad effectum justificationis sufficiens, in quo votum Pœnitentiæ includitur, juxta Tridentini luculentam doctrinam citato Cap. 6. Dici tamen potest hac ratione etiam posse componi, quod citatis in Canonibus invenimus, ut scilicet duo illi, de quibus ibi, contritione justificati fuerint, & sic voto Pœnitentiæ: potuêre enim sicut Nos philosophari Pontifices, & pro eo speciale Spiritus sancti lumen habuisse. Ad quod quidem responderi potest id admittendo, cùm tamen explicatio à Nobis adducta ut verosimilis etiam admittatur, non levi enim innititur fundamento. Non est tamen explicatio præcedens ad revelationem peculiarem referenda: sic enim determinationes tales non fuissent inter Decretales leges constitutæ, in quibus regulæ pro futuris eventibus proponuntur, suntq́ue pariter & doctrinales & decisivæ, & ita non revelationibus peculiaribus, sed juri & rationi conformes, sicut in omnibus alijs est videre.
1304
*Ut autem ex resolutione prædicta
pro negotio morali aliquid eliciamus, addendum illud, quod pro Parochis fuerit opportunum: scilicet propter dicta nihil fore ab ipso Paræciali curæ & diligentiæ detrahendum, sed circa absentes illam, quantum fieri valeat protendendam. Tum quia id exigit muneris talis obligatio, pro quo zelus Dei excubat, neque providentiæ suæ mirabiles dispositiones otio vult deservire Pastorum, sed diligentiæ provehendæ. Nato Christo Angeli Pastoribus apparent vigilantibus, & custodientibus vigilias noctis super gregem suum. Audiunt cælestem nuncium ad nati adorationem provocantem. Dictum factum. Veniunt, vident, adorant, delicijs cælestibus perfruuntur. Et re
Lucæ 2. v. 20.
versi sunt pastores glorificantes, & laudantes Deum &c. Lucæ 2. v. 20. Sed quî hoc fiat, ut invitati, & taliter pasti, ac in puero thesaurum omnem desiderabilem, immò & desiderio superiorem invenientes, adeò celeres revertantur? Ideò equidem quia Princeps Pastorum apparens, curam non patitur pastoralem imminui, licet posset in eorum absentia meliùs quàm ipsi gregem eisdem commissum per Angelos, quorum erat frequentissimum ministerium custodire. Prætereà quando Parochus ad vocantes ire nequit, peculiari cura pro ipsis orare debet, immò & populi orationes adjicere, quandoquidem illi in omnium maximo sunt discrimine constituti, & humanis omnibus destituti auxilijs: unde sicut, si propè adesset, ipsi deberet indesinenter assistere, juxta dicta Cap. 7. ita & circa absentem proportionabilis urget obligatio: quemadmodum circa emolumenta funeralia etiam pro absentibus cura ineluctabilis adhibetur, ut sua sit laus illis, qui sua non quærunt, sed quæ Jesu Christi. Qui tenentur etiam Paræcianos suos op
portunè instruere circa mortis articulum: ut scilicet si accidat ipsos mortis præoccupari periculo, neque habeant cui confiteri valeant proximum Sacerdotem, pro accersendo instent, & de peccatis corditus dolentes ad Confessionem anhelent, ut sic Deus eorum misertus viam salutis ostendat. Cùm enim ad instructionem pro necessarijs ad salvationis felicem effectum teneantur: id quod casum præfatum spectat, inter præcipua computandum. Cùm sit momentum illud à quo pendet æternitas: neque moriendi benè ars tunc possit convenienter addisci, quæ sicut aliæ temporis sicut & studij competentia spatia requirit.
1305
*Quia verò Indi Parochos suos time
re magis quàm amare soliti, circa integritatem Confessionis ordinariam solet esse periculum, unde & videndum quid circa hoc fieri ab illis oporteat, & plures quidem Quadragesimæ tempore aliquem solent Sacerdotem convenienti cum mercede conducere ad ministerium istud adjutorem. Id quod non solùm conveniens, sed obligatorium esse videtur, si id beneficij Parochialis congrua emolumenta permittant. Est enim non solùm verosimile, sed moraliter certum multa in Confessionibus sacrilegia committenda, si adjutorium hujusmodi defuerit: immò & eo stante huic malo non penitus obviandum. Juxta doctrinam in præsenti Capite adductam, sicut & n. 7. satis cōpertumcompertum habetur quantùm urgeant & justitia & charitas, ut bonum animæ Paræciani commodis Parochi temporalibus præferatur. Qui ha
1. Ioan. 3. v. 17.
buerit substantiam hujus mundi, & viderit fratrem suum neceßitatem habere, & clauserit viscera sua ab eo: quomodo charitas Dei manet in eo? 1. Joan. 3. v. 17. Atqui Parochus habet, ut supponimus, substantiam hujus mundi, & videt fratres suos necessitatem habere, ut scilicet illam in sustentationem adjutoris expendat: ergo si id non faciat, convincitur alienus à Christiana charitate. Si autem sumptus pro tali adjutorio non suppetant, cedendum necessitati, & Paræcianis non solùm obtrudenda licentia ut Confessarios sibi benevisos inquirant, sed & hortamentis utendum, cum ingenua protestatione beneplacentis animi, & nihilominùs promptissimæ ad eos audiendos, si ita placeat, voluntatis. Fuerunt quidem circa Religiosorum Confessarios ita providi Pontifices, ut eorum decreta satis nota manifestant, caventes, quod |
p. 467
humanum est, ne in Confessionibus Prælatis faciendis aliqua cum Sacramenti injuria taceantur. Quid ergo de Indis sentiamus oportet, si ad unius Parochi adeundum tribunal compellantur? Agat ergo Parochus quantùm in se est, ut præfato occurrat malo, & eo erga accedentes se gerat modo, ut illi paternum, immò & maternum affectum recognoscant, petito à Deo peculiari auxilio, ut Sacramenti adeò pretiosi administratio ita procedat, ut quod in salutem est omniũomnium institutũinstitutum, in nullius fatale præjudicium convertatur. Ubi non subtrahendum verissimum juxta ac elegantissimum testimonium P. Josephi Acosta Libro 6. de procuranda Indorum salute Cap. 15. sic scribentis: Quibus ex rebus facile intelligere possumus,
P. Iosephus Acosta.
quòd plurimi Indorum malignè Sacramento Pœnitentiæ abutantur, non sinceras, neque integras peccatorum confeßiones facientes, sed fuscatas ad speciem, & mutilas, non tam ad ipsorum referendum esse malitiam, quàm ad Parochorum sævos mores, & imperiosam quamdam austeritatem, qua infirmum & scabiosum pecus fastidiunt, & calce abjiciunt: qui errantes oves funda potiùs & baculo terrent, quàm sibilo levi colligunt, immemores prorsus illius magni pastoris, qui dixit: Sibilabo eis,
Zachar. 10 v. 8.
& congregabo illos, quia redemi eos. Hæc vir ille, quo non præstantior alter, sive Indicarum rerum notitia, sive maturitate judicij, sive nobilium scientiarum apparatu, rem eamdem indecursu citati Capitis gravissimè & elegantissimè prosecutus. Ubi & pro eo, quod ad mortem spectat sic locutus: Quid oro est, cur Indus, cùm ita ægrotat, ut mortem sibi impendere existimet, ultro accersit Parochum, & intimas conscientiæ plagas exponat? Profectò fidem satis Indus, cùm fingere nihil est opus, ostendit. Quod si sanus & salvus hominis asperitatem, & minùs sibi æquum animum minimè offenderet, faciliùs ac libentiùs res ipsas, ut sunt, proditurus esset. Sic idem.
§. V.

§. V.

Circa alia Sacramenta. Ad Cap. 6.
1306
*MUlta de illis in Auctario, unde hoc
loco properandum. Et circa Communionem pro Viatico administrandam observandum est ea, quæ in Ritualibus Romano & Indico circa illam disponuntur, & ad apparatum spectant in domo infirmi futurum, sæpè non posse penitus adimpleri, eo quòd IndorũIndorum habitacula adeò augusta & incommoda sint, ut locus præfatis esse non possit. Non tamen proptereà administratio omittenda est, etiamsi Parochus semper sit in manibus SS. Sacramentum habiturus. Circa quod ita scribit Doctor D. Petrus Aingo Ezpeleta in Selectis & practicis Resolutionibus de casibus occurrentibus tempore mortis Tract. 6. Resolut. 72. nu. 9.
Doctor Ezpeleta.
post notanda aliqua circa administrationem cum alijs circumstantijs. Quòd si ægrotus existat in loco sordido, adhuc est communicandus, curando quoad poßibile fuerit, ut locus, in quo degit ægrotus, mundetur & ornetur: caussa autem defectus munditiæ & ornatus non est infirmus sine viatico deserendus: his enim & majoribus humilitatibus Christus Dominus ob nostram utilitatem se subjecit, volens sub speciebus Sacramentalibus nobiscum manere, & se nobis in cibum præstare, & exemplo & imitatione illius Parochus, & alius quicumque Sacramentorum minister prudenter & patienter debet tolerare incommodum itineris, fœtoris, & aliorum paßim occurrentium in exercitio administrationis Sacramentorum. Sic ille, subdens statim eximium circa hoc S. Caroli Cardinalis exemplum. Et quidem si in Parochis is esset, quem talia exempla provocant, zelus circa decentem administrationem, curare quidem de
Vtilis animadnersio.
berent, ut habitationis indignitas cum decenti posset administratione componi, si videlicet juxta domus ostium mensa cum ara & Corporali pararetur, aut saltem cum Corporali supra mappam mundam: quod equidem sine considerabili posset labore præstari, & ita omissione non fuerit mirum si dicamus Parochorum conscientias aliquatenus prægravari. Poterit etiam interioris ornatus defectus vitari, si infirmus in ipso constituatur introitu: quod est perquàm facile Indis, cavendo quantùm est ex parte Parochi ne commotione acceleratio mortis accidat, & irregularitatis scrupulus suboriatur. Non erit autem pro illo momenti alicujus fundamentum, si Parochus dicat ijs, qui ægroti curam gerunt: Videte an poßit juxta portam constitui. Et illi adhibita moderatione constituant, minimè illo renuente: nam & in Ecclesiam se adduci multoties faciunt Viaticum recepturi. Quod quidem à Parocho neutiquam innuendum: quidquid illi bona fide faciant, sicut & ipsorum in eo Christianæ pietatis officio laudabiles adjutores, quale neque solent uxores ipsæ recusare.
1307
*Circa Extremam unctionem habe
tur hæc forma in Rituali Indico quinta ordine: Per istam sanctam Vnctionem ✝, & suam pijssimam misericordiam, parcat tibi Deus quidquid peccasti per linguam, vel os. In qua quidem quod per linguam dicitur videtur sufficiens, & ita quod de ore additur superfluere: quemadmodum & quod de ore dicitur, esset sufficiens, etiamsi de lingua nihil diceretur. Siquidem lingua peccari potest inordinato gustu, & locutione: sic enim à sapientibus definitur: Est pars corporis nobilißima, voci formandæ, dignoscendisque saporibus destinata. Id quod experientia est ipsa manifestum. Os item & locutioni ac gustui subservit, utpote intra quod & lingua, & sensus gustus continetur. Et circa prius frequentissimus Scripturæ sacræ usus. Deuter. 32. v. 1. Audiat terra verba oris mei.
Daniel. 7. vers. 8. Os loquens ingentia. Sicut & apud alios.
Seque celebrari quolibet ore sinit
Iuppiter.
Ovidius Eleg. 4. lib. 4. Epist.
Ovidius.
An erit qui velle recuset
Os populi meruisse &c.
Persius.
Persius Satyra. 1.
Circa gustum autem non aliter Joan. 19. v. 29. & 30. Illi autem spongiam plenam aceto, hyssopo
Ioan. 19. v. 29.
circumponentes, obtulerunt ori ejus. Cùm ergo accepisset IESVS acetum &c. Apocal. 10. v. 9. In
Apoc. 10. v, 9.
ore tuo erit dulce tamquàm mel. Et erat in ore meo |
p. 468
tamquàm mel dulce, v. 10. Virgilius Lib. 4. Georgicor.
Asper in ora sapor.
Cicero Lib. 2. de nat. Deor. Gust us habitat in ea
Virgilius. Cicero.
parte oris &c. Quæ cùm ita sint, videndum ut possit forma prædicta sustineri. Et quidem aliquando formis solet addi aliquid, quod ad expressiorem significationem conducit, ut in forma absolutionis, in forma consecrationis calicis, & Ordinum quorumdam. Id quod in præsenti non videtur locum habere, quia os linguæ additum nihil diversum videtur importare. Sed verò licet revera ita sit, ut quocumque ex præfatis posset forma consistere propter dicta, ex intentione Pontificis potuit res ita disponi, ut linguæ ea tantùm delicta designata censeantur, quæ ad locutionem reducuntur, Oris verò, quæ alterius. generis esse queunt. Sed an ita dispositio processerit, non est penitus exploratum: neque Rituale dictum ejus esse videtur auctoritatis, ut ad distinctionem dictam uti irrefragababilem teneamur. Sicut neque ad alias hujus Sacramenti formas, quæ ante Rituale Pauli V. in diversis Provincijs usu vetustate firmato prævalebant, in quibus licet aliquid minùs conveniens extaret, in substantia tamen non erant errores ullatenus tolerandi, quod & de forma præfata dicendum, juxta explicationem datam procedente.
1308
*Sed quid si alius fuit sensus? & potuit
quidem revera esse, & valde notabilis circa illum difficultas. Constat enim ore posse multipliciter peccari, non solùm quidem locutione, ut est planum, neque solo gustu, sed oculis, sannis, injuriosa sputatione, illusoria apertione, sibilis indecoris, & sic aliter Potest ergo id quod de ore additur, ad omnia prædicta extendi delicta. Atqui hoc aliàs non videtur Ecclesiæ menti conforme: quandoquidem in Rituali Romano solius gustus & locutionis habetur mentio, unde ad hæc duo tantùm debet Ministri intentio dirigi, cùm se debeat Ecclesiæ sensui conformare. Aliunde autem insurgit circa limitationem illam difficultas. Cùm enim Sacramentum hoc ad omnium peccatorum tollendas reliquias tendat: immò & peccata ipsa, juxta receptissimum sensum, de quo Tomo 2. Problematum n. 1865. & 1866. Oportuit quidem ut in ipsius forma id expressum, aut saltem aliquatenus designatum haberetur: quod tamen limitationes dictæ non admittunt. Et
quid ad hæc? Illud quidem in primis, licet Sacramentum sacręsacræ Unctionis pro peccatorum omnium remedio sit dubio procul institutum, non ideò opus fuisse ut partes omnes, quibus peccare homines possunt, ungerentur, sed quasdam, quarum unctio ad alias posset extendi, juxta instituentis destinationem, propter aliquam connexionem. Cerebrum quidem non ungitur, ubi tamen interiorum sensuum sedes, & peccatorum frequentissima instrumenta: quia tamen cum sensibus omnibus, qui in capite resident, suam habent connexionem, ad eosdem etiam spectat unctionis virtus, & quidquid per cerebrum est delictum unctionis beneficio reparatur. Unguntur renes propter ardorem libidinis, & unctionis hujusmodi efficacia ad eam pertingit partem, in qua, ut ait D. Bernardus Sermone 1. de Circumcisione Domini, regnat additamentum Leviathan, habent enim partes illæ suum etiam nexum dispositione naturæ mirabili. In unctione manuum etiam tale aliquid observandum, quandoquidem sensus tactus omnis corporis pertes comprehendit. Sicut autem unius partis unctio ad aliam se potest extendere, ita etiam de parte, quæ ungitur, sentiendum, ut licet in illius unctione actus præcipuus exprimatur, ad omnes extendi debeat, qui in illa esse cum delicto possunt. Et juxta hæc procedit Ecclesiæ intentio, quia & Christi. Unde cùm locutio tantùm in linguæ peccatis exprimitur, alia etiam intelligenda veniunt, quæ per illam committi quandoque accidit, & ad gustum non spectant, cujus delicta etiam specialiter designantur. Cùm ergo Ecclesiæ intentio & consequenter Christi ea sit, nihil contra illam præstat, qui, ut vidimus, præfatam formāformam juxta sensum adductum assumit; cùm aliàs ejus animus talis sit, ut nullo modo velit à sensu Ecclesiæ, quicumque ille fuerit, deviare. Poterit ergo Rituale dictum, quoad hoc in usu haberi, dum alius non suppetit. Sed quidem cùm adeò sit facile formam ex Romano transcribi, debet id Parochus sic agere, stante obligatione, de qua n. 19. & 50. ubi & animadversio præsens. Et quis negligentiam circa illud non damnabilem arbitretur?
1309
*Circa Sacramentum Matrimonij
occurrit difficultas ex ritu, qui habetur in Praxi Indica, seu Rituali pro administratione Sacramentorum fol. 58. Præsentes enim coràm legitimis testibus sponsos sic Parochus alloquitur: Señora N. otorgase por muger y esposa legitima por palabras de presente del Señor N. que aqui està presente, como lo manda nuestra santa Madre Iglesia Romana?
Resp. Si otorgo.
Quierele por su marido y esposo legitimo?
Resp. Si quiero.
Recibele por su marido y esposo.
Resp. Si recibo.
Et statim ad sponsum.
Señor N. otorgase por esposo y marido legitimo por palabras de presente de la Señora N. que està aqui presente, como lo manda nuestra santa madre Iglesia Catolica Romana?
Resp. Si otorgo.
Quierela por su muger y esposa legitima?
Resp. Si quiero.
Recibela por su esposa y muger?
Resp. Si recibo.
Post hæc jubet Parochus ut sponsus manum dexteram super dexteram ponat sponsæ, & sic stantes benedicit dicens: Ego vos in Matrimonium conjungo in nomine Patris & Filij, & Spiritus sancti. Ubi quidem superfluæ videntur interrogationes iteratæ. Cùm enim in priori totum id expressè contineatur, quod in sequentibus additur, ad quid aliæ? Non enim tantùm se velle contrahere ait sponsa, sed reipsa tradit per verba de præsenti: sicut & sponsus: unde etiamsi nihil prætereà addatur, Matri|
p. 469
monium absque ulla dubitatione constabit Et ut ea, quæ ad sponsam spectant, non videantur alicui obnoxia inconvenienti, eo quòd ipsis non conficiatur Sacramentum, sed pars illius sint, ubi non potest nocere repetita conjugalis traditionis expressio: in ijs tamen, quæ ad virum pertinent, secus habet. Si enim post priorem illam protestationem aliud pariformiter juxta ritum receptum addatur, & ratione alicujus eventus inopinati, additio non extet, sicut in simili aliquando accidit, poterit circa Matrimonij valorem oriri dubitatio, & caussa litibus agitari. Præterquàm quòd videtur injuria fieri Sacramento, dum veluti pars formæ additur, quod revera tale non est. Quòd si non forma, sed materia esse dicatur, idem est inconveniens.
1310
*Id quod ex ritu juxta Rituale Romanum apertè convincitur, in quo una tantùm pro sponso interrogatio est, & pro sponsa altera in hunc modum: N. Vis accipere, N. hîc præ
Rituale Romanum.
sentem in tuam legitimam uxorem juxta ritum sanctæ Matris Ecclesiæ? Respondeat sponsus Volo. Mox Sacerdos sponsam interroget: N. vis accipere N. hîc præsentem in tuum legitimum maritum juxta ritum sanctæ Matris Ecclesiæ. Respondeat. Volo. Licet autem addatur quod à Nobis est observatum circa laudabiles consuetudines & cæremonias, pro diversis Provincijs, id quidem non videtur circa præsentem admittendum ob rationes dictas, unde & usus Ritualis Romani penitus adhibendus. Et verba quidem illa Parochi: Ego vos &c. satis conformia sunt Rituali Romano, & quem habere commodum sensum possint communiter à Doctoribus explicatur, juxta quod & Nos Tomo 2. Problem. nu. 1369. non ita alia, quæ dici posse in Rituali Indico asseritur, sequentia inquam; Et ego ex parte Dei Omnipotentis, & Apostolorum Petri & Pauli, & Sanctæ Matris Ecclesiæ, vos matrimonio conjungo, & istud Sacramentum inter vos confirmo, in nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti. Ubi quod ex parte SS. Apostolorum dicitur, videtur incongruum, quia eo in ministerio nullus illorum adhibetur influxus: etsi ad invocationem referatur, juxta dicta citato n. Vers. 1. inepta est sanè locutio, dum ex parte dicitur. Jam quod additur de confirmatione Sacramenti, supponit quidem illud; & Sacramentum quod jam est revera tale, non indiget confirmatione, quæ videtur illi robur & perfectionem substantialem impertire. Et licet juxta plurium Scriptorum sententiam, de qua n. 1367. ea possit vis Parochi verbis adscribi, ut rationem formæ habeant, quia tamen receptissimus Theologorum sensus contrarius adstat, id quod de confirmatione dicitur, non videtur admittendum. Nihilominùs non est talis modus loquendi damnandus, quia congruus illi potest sensus assignari, sicut verbo Conjungo. Et etiam propter dicta ibidem de forma accidentali.
1311
*Est autem circa ritum utrumque
non levis difficultas: Nam ut doctè tradit P. Ægidius de Sacramentis Disput. 24. n. 32. Omnis contractus onerosus habet duplicem oblationem & acceptationem, V.Verbi g.gratia, in emptione ab una parte offertur pretium, ab altera parte res empta, & utrumque à contraria parte acceptatur. Sic in Matrimonio vir tradit suum corpus, mulier verò suum, & uterque alterius oblationem acceptat. Itaque debet in utroque saltem virtualiter esse duplex consensus, unus qui habeat rationem traditionis, & alter qui habeat rationem acceptationis: & signa externa debẽtdebent utrumque explicitè vel implicitè significare. Sic ille. Tunc sic. Ergo juxta ritum omnino necessarium post traditionem unius conjugis debet acceptatio alterius subsequi, & signo aliquo significari. Atqui non ita videtur in ritibus, de quibus dictum, res se habere: unus enim conjux corpus offert, alter offert pariter & acceptat: nullum est autem signum, quo prior conjux oblationem ab altero factam acceptet. Unde & videtur non obstante oblatione, posse non acceptare, & ita claudicare contractus, ac revera non consistere Sacramentum. Ad quod quidem ex dictis à præfato Scriptore
Doctrinalis enodatio.
videtur exactam posse reddi difficultatis solutionem, quatenus ille signum saltem implicitum sufficiens fore pronuntiavit: tale autem est dum recognoscens conjux post sui corporis oblationem, alterius oblationem pariter & acceptationem, nihil contrarium agit, sed uti conjugem se gerit, ac Parochi benedictionem suscipit, annulum de manu Sacerdotis post benedictionem ipsius acceptum digito uxoris imponit: vel si à sponsa ritus incœptus, idem sanè est, dum & benedictionem accipit, & digitum annuli impositioni porrigit. Quod si annuli cæremonia deficiat, in præcedentibus sufficiens profectò est acceptationis significatio, & ita acceptatio non est ad cæremoniam dictam secundùm quod necessaria est ad Matrimonij substantiam revocanda: siquidem ante illam jam est perfectum Sacramentum, nisi quatenus illam præcessisse eo indicio apertè denotatur. Et ita dicendum ubi primùm conjux post alium interrogatus consensum plenarium exhibet audiente alio, in illo acceptationis sufficiens signum etiamsi taceat, deprehendi: hic enim maximè verum habet quòd qui tacet, consentire videtur, quando scilicet id agitur, quod ipso volente & postulante fit: in ipsa enim postulatione non retractata acceptatio continetur, unde mora taciturnitas non est, quæ in hoc non admittitur Sacramento; sed voluntas moraliter manifesta: unde & Parochus statim benedictionem confert, id dicens, quod jājam præmissum. Notissima est Iuris regul. 43. in 6. quòd qui tacet, consentire videtur. Id quod in favorabilibus currere exponunt communiter Scriptores, ex quibus complures congerit Dom. Barbosa Axiomate 217. in Tractatu de illis. Nihil autem ita favorabile quàm id, quod quis expetit, dum juxta votum offertur, ut in casu præsenti, pro quo hæc satis.
§. VI.

p. 470
§. VI.

Circa Altaris ministerium. Ad Cap. 9.
1312
*NVm. 109. error extat typographi
cus non dissimulandus, dum de Regibus profertur, quod ad Reginas spectat, & aliquid omissum, quod sensum confundere videtur, unde sic legendum: In quo quidem, ut de Reginis non loquamur, quia earum alia est ratio, quibus & Pontifices plus indulgent, virorum contemplatione, erga res Ecclesiæ benevolas habere conveniens arbitrantes, nimia videtur licentia præsumi &c. Ubi quidem de Patenæ usu est pro conferenda pace Proregum uxoribus, cui abusui jam locum non futurum admonui ibidem, quia id generali est Regij Indiarum Consilij rescripto sublatum. Sed quid peculiari in casu, qui revera accidit, si Proregi in sacris Officijs assistenti ex improviso, non habeatur ad manum instrumentum aliud pro pace præter Patenam, ab ea quidem distinctam, qua Sacerdos utitur, eritne licitum illius usus, ne Proregis incurratur offensio, & honoris illud singulare officium cum nota assistentium omittatur? Ita quidem nonnullis visum, & non inverosimiliter, quia licet juxta dicta nu. 112. id videatur indecentiam aliquam præ se ferre, non ea tamen adeò manifesta est, ut circa id viri pij & docti peccatum aliquod deprehenderint, longo illo usu ante rescriptum Consilij Indici illum prohibentis. Licet enim Patena res sacratissima sit, non usui alicui profano adhibetur. Sed osculanda summa cum veneratione à Principe gubernatore defertur, qui & eam posset extra Missæ sacrificium osculari. Ad prohibitionem ergo gravitas obligationis videtur penitus revocanda. Atqui pro casu tali ea non videtur urgere propter adductas rationes, ex quibus rationabilis interpretatio potest sine ulla temeritate fundari, communium circa hoc regularum applicatione. At in casu prædicto etiam aderat Proregis uxor, cui & impartita Pax, & quid si contingat aliàs quidquam simile? Usus quidem obtinuit, ut erga illas omne id fiat, quod erga viros, in thurificatione, Evangelij delatione, & Pacis impartitione: unde & pro casu dicto juxta dicta nu. 114. discurrendum: ubi quidem non ex contemptu sacrorum rituum agitur, sed potiùs ex peculiari erga ipsos veneratione, licet aliquantulùm humanorum respectuum misceatur. Novem Auctores, & non cuntemnendæ auctoritatis apud Leandrum Tomo 2. Tract. 8. Disp. 5. Quæst. 35. affirmant posse Sacerdotem bis Missam celebrare, si in fine dictæ superveniat Episcopus aut Princeps: quod licet communissima sententia non admittat, non est tamen probabilitate penitus destitutum. Censent ergo personæ Principis adeò esse deferendum, ut propter illũillum id pręstaripræstari possit, quod est tantopere majoris momenti, quàm Patenam ad largitionem Pacis, unicæ inquam Cæremoniæ, in casu necessitatis adhibere.
1313
*Et prædicta quidem ad Indorum
Parochum minùs spectant, cùm rarò Proreges in eorum Ecclesijs Missarum officijs assistant; sunt autem occasione eorum discussa, quatenus ad ipsos pertinet modus in Missæ celebratione servandus coràm Prætoribus, ne, ut dictum nu. 108. in fine, illis conniveant nec difficiles experiantur salarij sibi reddendi solutores, aut aliàs adversantes. Habent enim & illi frequenter secum uxores, quas uti Principissas
student, & fortè etiam uti Reginas pertractari. Et ut ad Proreges revertamur, non ante annos plures, cùm eorum unus funerali officio, in quo adstabat Archiepiscopus, pariter interesset, videretq́ue illi thurificationem impensam post offertorium, sibi autem non impendi, pro eo expostulavit, & Archiepiscopum ut sibi illud redderetur officium acriter requisivit, unde factum ut aliquantulùm retardarentur officia, & inter adstantes admiratio cum murmure ex non agnita caussa funderetur. Sed cùm Archiepiscopus id, quod erat actum, juxta legitimos Ecclesiæ ritus procedere respondisset, Principis indignatio deferbuit, & sacrificium est debita cum tranquillitate peractum. Et ritus quidem legitimus habetur in Cæremoniali Episcoporum, dum Lib. 2. Cap. 11. in quo de Episcopo solemniter celebrante pro Defunctis, sic enim ibi: Imponet tamen post Offertorium Episcopus thus in thuribulum, more solito, cum benedictione. Per interceßionem &c. & thurificabit oblata & altare, & demum ipse so
Cæremoniale Episcoporum.
lus thurificabitur. Sic ibi. Sequenti autem Capite sic habetur: Ad Offertorium Episcopus more solito, ministrante naviculam Presbytero aßistente, imponet thus in thuribulum dicens, Per interceßionem &c, & thurificatis oblatis & altari, thurificabitur celebrans à Diacono, & Episcopus à Presbytero aßistente, more solito. Tantùm illic. Et quod de non thurificandis alijs celebrante Episcopo decernitur, in Missa coràm ipso pariter observandum, quia eadem norma in omnibus servanda præscribitur. Cur autem cùm
non thurificantur alij, Episcopus tamen thurificandus sit, ex eo habetur, quia thurificatur celebrans, & EiscopusEpiscopus cum illo quadam ratione concelebrat; unde cum cappa facit Confessionem cum celebrante: cumq́ue & ipse thuris benedictionem perficiat, debet illius participatione pariter honorari. Quod quidem licet non explicent de hujusmodi materia agentes, videtur Ecclesiæ menti penitus convenire: & pro dictis juxta Cæremoniale Clementis VIII. stat etiam R. P. Michael Bauldry in Manuali sacrarum Cæremoniarum circa librum 2. Cæremonialis Cap. 11. & 12. Ex quo infertur circa illa nullam factam mutationem. Erit autem à ratione alienum, si contendant Proreges thurificationem sibi in Missis præfatis exhibendam, quæ & Ecclesiasticis omnibus, & Choro assistentibus denegatur, ac pro eorum libitu stabilitos jam diu sacros ritus pro divinis officijs immutari.
1314
*Circa quod novus quidem cœpit
abusus introduci, quòd scilicet Diaconus Evangelij librum osculandum Proregi deferens, sicut & thurificaturus, & Pacem daturus |
p. 471
procedens reverentias faciat more aulico, etiam genuũgenuum flexione trigemina. Quod quidem manifestissimè Cæremoniali adversatur, sic enim Lib. 1. Cap. 30. præscribitur: Semper tamen Cap
Cæremoniale Episcoporum.
pellanus, sive Evangelium, sine Pacem deferens observet ne ullam priùs reverentiam faciat versus Episcopum, aut alios, quàm librum, aut instrumentum Pacis osculandum præbuerit. Sic ibi. Cùm autem reverentiæ solùm ante deosculationem prohibeantur, licebit post illam in ipso discessu reverentiam aliquam inclinatione capitis & pectoris moderata, sine genuflexione tamen exhibere. De thurificatione autem cùm nihil dicatur, videtur reverentia permitti, & poterit stare aliquantulùm ante thurificationem, & immediatè post ipsam. Ratio autem discriminis est, quia Librum Evangeliorum apertum deferens summæ Venerationis Minister est; unde ipsi potiùs exhibenda est reverentia, quæ & Evangelio ipsi exhibetur, ac proptereà deosculandum deferatur. Cùm instrumento Pacis etiam accedens, quasi Christi legatum agit, cujus & verbis loquitur. Non ita cùm thuris ministerio utitur, neque enim thuribulum in se quidquam habet sacrum, propter quod reverentia debeatur, sicut habet Evangelium, & Pacis instrumentum. Est quidem thus in thuribulo Deo sacrum, sed respectus ille talis non est, ut adorationem mereatur; neque enim res quælibet Deo consecrata illam promeretur, licet debeat religiosè tractari. Deo enim debetur latria, hyperdulia Virgini, dulia Sanctis, & ijs, quæ illos repræsentant, aut aliquomodo ad eos spectant, aut quidquam eorum sunt: quod de Deo eatenus dici potest, quatenus factus homo, & sic ea, quæ illius aliquomodo sunt, adoratione reddidit digna ad supremum gradum pertinente. Quæ ergo talia non sunt, etsi sacra, ad orationem neutiquam promerentur. Et quæ de Proregibus dicta sunt, Indorum Parochi sibi cum proportione accommoda dicta intelligant, ut Prætoribus & gubernatoribus caveant indignis humiliationibus se contemptibiles, dum sacra tractant ministeria, pręberepræbere. Decet potiùs in his sanctè esse superbos, superbia illa, de qua Dominus Isaiæ 60. v 15. Ponam te in superbiam populorum. Ubi de con
Isai. 60. v. 15.
versione Gentium, ut præclarè D. Hieronymus, & Ecclesiæ gloria, quæ curvari debeat nemini, cùm tamen eam sint gloriosissimi omnium curvis genibus perculturi. Et venient ad te curvi filij eorum: qui humiliaverunt te, & ado
v. 14. & 16.
rabunt vestigia pedum tuorum. v. 14. & suges lac Gentium, & mamilla regum lactaberis v. 16. Quomodo autem superbia non inflatum & insolentem animum, præ se omnia despicientem, sed excelsum & magnanimum cum debita tamen erga Deum, & ejus ministros subjectione designet, ex P. Gaspare Sancio abundè poterit Lector haurire, apud quem eruditionis multùm, dum Nos paucis erga sæculares Parochos dictis ad Religiosos properamus.

CIRCA TITULUM XVII. De Religiosis Parochis.

§. I.

§. I.

De convenientia Paræcialis curæ in Religiosis, & gradu obligationis circa administrationem. Ad tria priora Capita.
1315
*CIrca convenientiam in eo,
Circa convenientiam judicium.
quod scripsi, persisto. Si Religiosi non sint jam necessarij, expedit curam hujusmodi alijs relinqui. Pro quo juvat testem omni majorem exceptione auscultasse, Patrem scilicet Josephum Acosta Lib. 5. de Procuranda Indorum salute Cap. 16. ubi post inconveniens frequentium inter Episcopos & Religiosos rixarum, dum exemptionem isti suam, illi jurisdictionem conantur de
P. Iosephus Acosta.
fendere, circa quod gravissimè & eloquentissimè discurrit, & ita subdit: Alterum verò meo judicio non isto inferius (detrimentum) in ipsosmet Regulares recurrere sentio ego; immò verò sentiunt & gemunt ipsi, quorum prudentißimus atque optimus quisque copiosè deploret propter susceptas Parochias Indorum Religiosorum Ordines esse collapsos, atque inde & disciplinam extenuatam, quod certè dolendum est. Siquidem hi auxiliares à Chri
Prov. 6. v. 1. & 4.
sto Domino dati sunt, ut fidem, juxta Sapientem, pro amico spondentes, ex officio habent quod sequitur, festinare, discurrere, amicum suscitare, ut debito satisfaciat &c. Et sic cùm sentiat vir tantus, ita post alia subscribit: Quamobrem si Sacerdotes sæculares & merito & numero pares Indorum Parochijs invenirentur, fortaßis esset magis èex re Indorum, ut Religiosi nostro muneri non deessemus, sed Parochis ipsis atque Episcopis auxiliares manus præberemus, & cum summa eorum benevolentia verbum Dei inter Indos disseminaremus, atque eos audiendis Confeßionibus, ceteroque omni officio prosequeremur. Quòd si hoc universè fieri nequit, ut certè nequit: profectò qui ex Religiosis hoc instituti genere militare possunt, omninò plurimùm caussæ Indorum conferre putandi sunt. Hæc ille. In quibus notandum illud Fortaßis: noluit enim prudentissimus Magister multorũmultorum se judicio aliter fortassis sententiũsententium prorsus opponere: cùm tamen ex præmissis absolutior alia consequentia elicienda videretur. Item & quod subdidit, Vt certè nequit, ad illa est tempora referendum, in quibus scribebat ante centum ferè annos, cùm secularium Sacerdotum numerus esset exiguus, qui posteà nimium quantùm excrevit, cùm tamen Indorum numerus fuerit incomparabiliter imminutus. Stat ergo quod à Nobis dictum, si & merito & numero pares inveniantur: Sed quando hæc erunt? An modò? Videant alij. Et cessaverint illa tantopere deplorata religiosæ disciplinæ detrimenta.
p. 472
1316
*Circa Societatem autem nostrānostram Scrip
Quid circa Societatem.
tor idem per quatuor sequentia Capita mira dicendi majestate ac judicij maturitate discurrit, & concludens non admittendas Parochias nisi in urbibus Hispanorum, aut prope illas, ubi qui assistunt subjecti esse Rectori Collegij possint, & in illius oculis, qui ut & sibi & officio satisfaciant, facilè curent. Et in Provincijs etiam Indorum frequentioribus, in quibus & constitui Collegia possunt, de quo Cap. 20. & de quo à Nobis actum alibi. Juliensis autem Doctrina etsi Collegium non sit, sed Residentia, in ea tamen more Collegiorum vivitur, quatuor Parochiarum Curionibus in una conviventibus domo, & extra ipsam minimè pernoctantibus, & sic longè à negotio perambulan
Psal 90. v. 6.
te in tenebris, de quo Psal. 90. v. 6. ubi D. Hieronymus legit: A peste in tenebris ambulante. Et D. Augustinus gravem, sed occultam tentationem exponit. Et ita revera accidit, ut in tenebris, in nocte, quando eorum absunt oculi, qui esse custodiæ possint, gravis, immò & gravissima, pestifera sanè, & ita plena periculo soleat urgere tentatio: unde momenti maximi cautio est, ut Religiosi, quantùm fieri possit, minimè extra religiosa claustra pernoctent. Et hoc in Religiosis Societatis vir ille cavendum optabat eximius, quod & est ab ipsa solerter accuratum. Quamquàm & diaboli inveteratæ invidiæ, & hominum fragilitati, nihil est unquam satis tutum. Verùm in re ardua, atque undique difficultatibus plena, quæ à periculo longiùs absunt, ea pro tutis consilia reputari debent. Clausula est postrema præfati discursus: nam & esse potest sagitta volans in die, & incursus Dæmonij meridiani. Sed est pro vitandis eorum ictibus scutum protegentis veritatis: Scuto circumdabit te veritas
v. 5.
ejus. v. 5. Illa inquam veritas juxta D. Bernardum Sermone 6. in eum Psalmum, quæ ex ore Christi procedens ritè perpensa cum ejusdem gratia securitatem potest fideli Evangelij Ministro præstare: Quid prodest homini: si mundum
Matth. 16. v. 26.
universum lucretur: animæ verò suæ detrimentum patiatur? Matth. 16. v. 26. Quod quidem non ad lucrum est tantùm temporalium bonorum referendum, sed ad spiritualium etiam ad alios pertinentium. Ut graviter P. Acosta supra Cap. 19. alijs etiam Scripturæ testimonijs adductis, si videlicet quis mundum Deo lucretur universum per ipsius conversionem: nihil enim id proderit, si cum animæ detrimento fiat; si negotio cum illo negotium tenebrarum misceatur. Hæc seriò perpendens, sui curam, dum illam erga alios exercet, non amittet, & hoc veritatis scuto protectus, & lucrabitur Deo Indorum animas, & suæ minimè formidanda detrimenta patietur.
1317
*Jam quod attinet ad genus obliga
tionis in Parochiali administratione, esse illam ex justitia & dixi, & manifestè ostendi, licet contrarium non esse improbabile, subjunxerim, quia viri quidem docti pro charitate militant, quibus vereor ne dicatur quod aliàs: Non mihi placet ista charitas, quæ sine justitia vult in officio justitiæ stipendio ex justitia reddito laborare. Et ex hoc quidem quod ad stipendium spectat potest efficaciter instari. Nam ratione officij, quod confertur, dum canonicè instituuntur, datur illis jus ad percipiendos fructus ex bonis Ecclesiæ juxta dicta Cap. 3. Atqui jus dictum charitatis non est, quia ex officijs charitatis jus proprium non acquiritur, & si aliquod esse possit, non quidem tale, quale ex illis, unde neque ex illius violatione obligatio restitutionis resultabit, juxta receptissimam Doctorum omnium sententiam. Ex quo & fit non posse coràm judice pro illo agi: judiciale enim tribunal institutum est ad reddendum jus. Quæ omnia aliena sunt à stylo, qui in exigendo laboris stipendio servatur à Religiosis, & circa illos, qui alius non est ab eo diversus, qui servatur erga Parochos sæculares. Ubi erit for
tè qui dicat eos circa hoc probabili opinione duci de justitiæ obligatione, cùm tamen revera contrariam sequantur in ordine ad obligationem. Sed est quidem absurda talis evasio: nam in contractu debet fides pro eo requisita servari, & nihil contra partem contrahentem alienum ab eius persuasione misceri, ex quo illum contingat claudicare, ut est constans in jure cæli & fori doctrina à Doctoribus inculcata: unde neque haberi recursus ad opinionem potest, ex qua damnum tertio constet provenire. Sic qui cum opinione probabili circa impedimentum Matrimonij contraheret, non potest jam contracto resilire eadem utens circa contractus nullitatem. Idem est de eo, qui sciens & prudens cum impedimento substantiali probabiliter non tali judicato professus est, eo etenim ipso se ad non resiliendum obligavit: quia in utroque casu damnum ex parte alterius contrahentis resultaret. Sic etiam administrator Regiorum vectigalium, quorum est justitia probabilis, nequit ex eo quòd ipse censeat injusta, juxta probabile judicium suum operari; id enim esset contra fidem contractus, pro qua stipendium accipit, de quo & alijs dictum à Nobis Tomo 1. & 2. Auctarij, & videri potest P. Cardenas Tomo 1. Crisis Tract. 1. Disput. 15. n. 621. & seqq. Cùm ergo Religiosus Parochus se propriè talem non agnoscat, dum stipendium accipit, nequit sententiam aliam amplecti, violata fide erga illum, qui uti vero Parocho illud se tradere profitetur. Et quidem cùm Reges nostri circa hoc adeò expressè suam manifestaverint voluntatem, quæ est Pontificiæ conformis, quandoquidem id, quod ad Ministrorum provisionem spectat, ipsorum dispositioni reservarit, in ea perseverare dubitari nequit, cùm nihil circa negotium hujusmodi novatum inveniatur, nisi in ordine ad obligationem ampliùs declarandam. Quando ergo præsentant, sub ea profectò conditione procedunt; unde qui aliter præsentationem accipiunt, sicut & institutionem, in contractus debita fide suo cum Rege deficiunt, neque suæ satisfacere obligationi censendi sunt, si rem istam momenti tanti justis debemus ponderibus æstimare.
1318
*Et non esse improbabile oppositum
dixi n. 25. eo quòd in titulum, scilicet perpetuum, Paræciæ non conferantur. Ubi tamen additum, Si Canonica institutio desit. Quæ quidem jam uti necessaria præscribitur, & ita usu |
p. 473
est constanti stabilita. Canonica enim institutio cùm jus ad fructus importet, ex ea id sequitur, quod est superiùs demonstratum. In quo tamen esse aliquid fraudulentiæ potest, si videlicet. Canonica institutio non eo accipiatur animo, ut ipsi tamquàm verè Canonicæ deferatur, sed uti cæremonia, quæ ut vexatio vitetur, exteriùs tantùm sustineatur. Cùm enim Sacramentum non sit, non videtur in eo graviter peccari, si fictionis aliquid implicetur. Sed contra hunc dicendi modum quæ nuper sunt dicta apertè concludunt. Si enim vera institutio Canonica non est deficiente voluntate illi conformi: ergo jus ad fructus non adquiritur: unde & absurda illata repullulant. Est etiam fraudulentia in re gravi, & valde sacra contra fidem debitam contractui. Unde quod de probabili opinione dictum ibi, posita Canonica institutione non currit, secus eâ seclusâ, si in designata jam Religioni Ecclesia ante institutionem à Provinciali qui aliquamdiu administret, designetur. Circa quod verosimiliùs juxta dicta nu. 31. procedendum. Eritq́ue pro sic designatis minùs obnoxia scrupulis absentia, pro quo alij validiùs urgentur cùm in ijs, quæ ad Paræcialem curam spectant, subjiciantur Episcopis, unde & Conciliaribus decretis, juxta quæ illi gubernationem suam dirigunt. In quo quidem, qui Canonicè instituti non sunt, minùs videntur gravati, licet ad visitationem admittendam teneantur. In qua
& de titulo inquirendum, & nescio an quod de probabilitate respondendum est, admittendum sit, cùm habeat contra se quod est in præsenti Capite dictum, & superiùs comprobatum. Dom. Quitensis in Itinerario Lib. 5. Tract.
2. Seßione 8. inquirit an Visitator punire Parochum possit, qui probabili opinione ductus vetitos contractus exercuit, & negativè respondet cum Joanne Sancio in Selectis Disput. 44. de quo Nos alibi. Et eatenus habet locum, quatenus opinio verè probabilis est, quod tamen Visitator potest aliter judicare in multis, quæ cupiditas & ambitio solet probabilitatis umbraculis convestire. Et in eo, de quo agimus, mirum non erit si tale aliquid præsumatur, ubi Patroni mens adeò habetur expressa, & administratio Sacramentorum quorumdāquorundam iteratur, quæ non utcumque est Religiosis sine licentia Parochorum prohibita, sed pœna excommunicationis inflicta. Unde negotium quidem majoris momenti est, quàm illud, in quo de negotiatione aliqua agitur, quæ potest varijs titulis honestari. Cùm alias quidquid probabilitatis in prædicta sententia prætenditur, ab eorum præcipuè auctoritate descendat, qui ea in caussa de commodo proprio agunt, &, uti vulgò dicitur, sunt in eo interessati; ex eo enim capite valde solet probabilitas extenuari, & parùm probabilis opinio non attendi, quæ aliàs inconvenientibus obnoxia comprobatur. Videri poterit citatus Quitensis Dominus Lib. 1. Tract. 1. Seßione 14. ubi pro obligatione ex justitia doctè disputat contra Remesalem, distinguens tempora, cùm ille pro alio sit locutus, à Nobis etiam adductus nu. 9. cum alijs, qui locuti dici possunt in illo tempore.
§. II.

§. II.

Circa obligationem acceptandi Paræcialem curam à Prælatis impositam, præcipuè in Societate IESV. Ad Cap. 6.
1319
*FIrmatum in illo posse illam consi
stere, ex fundamento amplitudinis obligationis circa obedientiam, in omnibus ubi peccatum non cernatur manifestum, ut Constitutiones loquuntur. Quam agnoscit Dom. Caramuel adductus nu. 41. Pro quo etiam Disp. 46. in Regul. S. Benedicti n. 162. ubi sic ait: Excipe Iesuitas (fortè & Benedictinos) & si qui alij sunt, qui cesserunt jure utendi opinione probabili. Et in Theologia fundamentali nu. 915. ubi ita: Nisi fortè promiserim obedientiam Superiori certo in materia probabili; quod facere videntur Patres Iesuitæ. Sic ille, rectissimè philosophatus, eo quòd in præcepto probabili manifestum peccatum non inveniatur. Sed notandum illud Superiori certo. Contendit enim non futuram obligationem obediendi illi, cujus non est certa, sed probabilis tantùm jurisdictio, quod & in Societate videtur etiam affirmare. Contra quem tamen insurgit P. Cardenas Tomo 1. Disput. 16. Cap. 8. Arti. 3. & seqq.
quando Superior est in possessione certa, id quod pro materijs alijs etiam tenere, adductis quibusdam exemplis, statuit, & probat. Licet autem de Societate in speciali nullam in eo discursu inferat mentionem: pro illa quidem magis illius fundamenta urgere, videtur compertum, in qua præcipiendi, & consequenter obediendi amplitudinem luculenter declarat Tomo 2. Lib. 3. Disput. 28. nu. 125. & seqq. & ad probabilia se extendere citata Disput. 16. n. 95. & seqq. Et est quidem illud satis probabile, sed non certum: quia stante probabilitate, & non certitudine circa jurisdictionem Superioris ob probabilem defectum circa electionem, aut illius impedimentum, non teneri subditum obedire tenent plures & gravissimi Scriptores, quos adducit & sequitur P. Palaus Parte 1. Tract. 1. Disput. 2. Puncto 6. nu. 8. apud quos pro Societate nihil speciale occurrit. Et quidem obligatio illa parendi in omnibus, in quibus expressè peccatum non appareat, non se extendit ad casum præsentem: in Societate talis est obligatio, & nihil aliud speciale circa illud: Ergo pro casu hujusmodi non est obligatio. Pro Majori stat citatus Pater nu. 92. &
P Cardenas.
93. citatæ Disput. 16. ubi sic ait: Qui sic vovet obedientiam, non excludit, quin potiùs acceptat ea quæ sunt probabiliter impoßibilia morali impoßibilitate. Sed nota quòd in eo casu non teneretur subditus obedire, primò si non esset certa posseßio jurisdictionis Prælati: quia cùm se obligavit obedire Prælato in omnibus, quæ non sunt evidenter illicita, intelligendum est de obligatione facta Prælato certo, & non ei, de cujus auctoritate præcipiendi essent diversæ opiniones. Id nisi etiam ad hoc se obligasset vi suæ promißionis. Sic ille, qui & circa Minorem pariter suffragatur, cùm enim |
p. 474
n. 95. sequenti generalem doctrinam Societati adaptet, circa casum incertæ jurisdictionis nihil speciale habuit, quod posset allegare: unde solam agnovit obligationem circa probabilia, sed stante Superioris certa auctoritate. Urget ergo illatio.
1320
*Ad quod dici potest stante possessio
ne Prælati legitima, licet adsint rationes probabiles pro nullitate proprietatis, certam esse illius jurisdictionem: & ratione probabilis tituli posse illam haberi, pro quo citatus Scriptor Arti. 4. ubi doctè quidem arguit ex jure tuendi possessionem ex titulo probabili comparatam, juxta quæ in sequentibus probationes instruit. Atqui licet id probabile sit, quod circa certitudinem contendit, difficilis sanè provincia est. Et tunc non esse possessionem certam Superioris, cùm de ejus possessione probabiliter dubitetur, affirmat P. Palaus suprà cum alijs, proinde neque legitimam. Unde licet subditus non possit possessionem talem impedire, & quòd ipsi non possit imperare: at reddit possessionem illius dubiam, & incertam, quia solùm probabilem, & consequenter jus imperandi probabile tantùm: quo jure nequit illum spoliare, at ex eo non sequitur obligatum esse obedire absolutè, sed solùm probabiliter, & consequenter posse probabiliter non obedire. Sic illi discurrunt. Ex quo fit fundamentalem rationem, de qua Auctor n. 125. & seqq. non convincere, dum sic arguit: Impli
cat contradictionem Petrum habere jus certum retinendi usum jurisdictionis & simul habere debitum probabile respuendi eumdem usum jurisdictionis: sed dum certa est possessio legitima jurisdictionis, habet jus certum retinendi usum illius: ergo dum certa est possessio legitima jurisdictionis, implicat contradictionem quòd habeat debitum probabile respuendi usum ejusdem jurisdictionis. Sic ille, syllogismum judicans manifestum: Major enim est certissima, & Minor constat ex jure, quod confert possessio in dubio, & multò id potiùs in statu probabili, de quo Arti. 4. Sed
non inquam convincit, quia ad illum jam est data responsio, concessa Majori, & negata Minori, seu illius supposito, de certa possessione, cùm incerta prorsus sit, cui tamen incertitudini favet jus, ut privari illa privata auctoritate nequeat: unde & dici potest certum jus secundùm quid, quatenus potest sic possidens certò imperare, sed probabiliter, unde & subditus obedire potest, si velit, & verum obedientiæ actum exercere. Et quidem non minori cum fundamento videtur posse demonstrativus syllogismus efformari sic arguendo: Nullus potest majori jurisdictione uti, quàm sit titulus, ratione cujus ipsi competit: sed titulus jurisdictionis probabilis est probabilis: ergo majori quàm sit probabilis uti nequit. In quo Major & Minor sunt certissimæ, si uti liceat modo loquendi ei simili, quem doctus Scriptor observat, immò & majori cum fundamento, quia revera videntur evidentes. In quo nolo apertam contradictionem agere, sed tantùm contendo sententiam, quam ille impugnat, esse etiam in Societate probabilem, unde curandum valde est ne tale aliquid eveniat, licet de sincero in illo obediendi modo satis laudabilia ubique, & in hac Peruviana Provincia non pauca exempla succurrant.
1321
*Et hæc quidem occasione eorum,
quæ à Dom. Caramuele dicta sunt, delibasse juvit, cùm in eo stemus an Paræcialis cura possit in Societate subditis à Prælatis cum onere strictæ obligationis injungi, in quo affirmando est à Nobis pronuntiatum. Pro quo est doctrina, quam cum Dom. Caramuele proponit P. Cardenas Disput. 28. n. 106. & seqq. statuunt enim posse Prælatum præcipere subdito ea munia, ad quæ exercenda tenetur Communitas. Etenim si non posset obligare subditos ad hujusmodi exercitia, neque Communitas ipsa posset obligare seipsam, quandoquidem illa nequit nisi per subditos exercere. Sed quid si ponamus novas Paræcias admitti? Ad has enim cùm subditus obedientiam promittit non erat Communitas obligata. Affirmandum sanè, quia cùm constat Paræcias aliquas fuisse admissas, ex eo constat hujusmodi munus non esse contrarium instituto, unde ad illud etiam est obedientiæ promissio prorogata. Sed quid si eo usque non sit tale ministerium admissum? In Societate quidem asserendum penitus ob amplitudinem obedientiæ comprobatam, & quia illud potest ejusdem fini congruere, ad salutem videlicet proximorum. Quemadmodum chorus non est communi usui Societatis conformis, unde multi ea de caussa erga illam efficiuntur: & tamen si alicubi ad finem prædictum conveniens putaretur, posset illius usns assumi, ad quem aliqui tenerentur, ut non vacarent ministeria alia Societatis, de quo in 1. Congregat. Generali Canone 25. In 2. Can. 24. in 3. Canone 9. Habita ratione finis, quem ipsæ
Constitutiones intendunt. Ut in Canone 24. citat. An autem ad curæ præfatæ admissionem teneantur Societatis alumni ratione voti obedientiæ, an verò ratione alterius generis subjectionis respondentis jurisdictioni directivæ, de qua P. Cardenas Disputat. 28. nu. 11. & seqq. non est multùm in negotio præsenti curandum. Et videtur omnino dicendum ad obligationem ex vi voti resultantem pertinere, cùm sit fini Instituti conforme, utpotè pertinens ad salutem proximorum. Et moraliter loquendo, cùm jubetur aliquid, nullus est, qui ut obediat titulum alium consideret, quàm emissi obedientiæ voti, unde & sunt qui nullum alium pro obligationibus hujusmodi recognoscent; quod equidem in ordine ad praxim sic videtur asserendum. Si quis autem juxta distinctionem duplicis dicti tituli esset instructus, aliud etiam ipsi considerandum opus esset, an scilicet id, quod præcipitur ad Regulam expressè aut implicitè spectet; quod quidem dignoscere valde difficile est, etsi verosimile sit non spectare, & sic in adimplendo præcepto defectus, minor erit in eo malitia, quàm in transgressione præcepti ad materiam spectantis, ad quam se Regula extendit, utpotè voti violatio; unde culpæ dictæ malitiam contrahent diversæ speciei, & sic necessariò in Confessione explicandam. |
p. 475
Quod quàm sit difficile satis apparet, si qui
Vide infra n. 63.
sint autem circa hoc scioli, conscientias ipsi reconveniant suas.
§. III.

§. III.

Circa Visitationem. Ad Cap. 7.
1322
*DIctum & alibi de illa: unde pauca
hoc loco, siquidem Regijs est schedulis providentissimè cautum, ne scilicet Religiosi circa mores & vitam, ut communis habet loquendi modus, visitentur, in quo juxta Pontificiam procedi mentem nequit dubitari. Ubi specialis difficultas occurrit ex noviori Bulla Clementis X. de qua in Auctario, & juxta quam Confessarij non solùm propter defectus ad Sacramenti administrationem pertinentes possunt ab Episcopis removeri, sed etiam propter personales, si videlicet eorum mores non sint ministerio tali conformes. Ex eo enim manifestè videtur idipsum circa Parochos fieri posse, qui & Confessarij sunt, & ministeria alia exercent, pro quibus necessarium est notorium testimonium probitatis: Sed quidem eo non obstante circa stylũstylum hac in parte servari jussum non est novitas inducenda, quia id Regium Patronatum concernit; & cùm circa remedium in talibus sit sufficienter provisum juxta dicta in præsenti Capite: ex non usu præfatæ Bullæ nequit inconveniens considerabile imminere. Posset autem dubitariam Bulla hujusmodi circa ea, quę Parochos non concernunt, sit admittenda, eo quòd in Regio Consilio non fuerit registrata: ex ijs enim est, pro quibus est registrum peculiari ratione provisum, quia videlicet aliquomodo potest jus lædere Patronatus; & licet alia contineantur in ipsa, quæ minimè talia sunt, quia tamen ratione aliorum ipsi fuisset transitus denegatus, omnia etiam in illa contenta minimè transitum habuissent: non enim ita circa Pontificias Bullas stylus Consilij decurrit, ut partem supplicatione suspendat, partem sinat adimpleri.
1323
*Ad quæ succurrit opportuna respon
sio, si dicamus præfatam Bullam in ijs, quæ Patronatum non concernunt, si authenticè innotescat, esse penitus admittendam. Id quod ex communi circa hoc Scriptorum doctrina comprobandum venit, juxta quos Pontificiæ Bullæ pro Universa Ecclesia communes admitti in Indijs debent in ijs, quæ Regium Patronatum minimè lædunt, aut illarum possunt statum perturbare, juxta dicta Titulo 5. n. 337. Ex eo autem quòd tale aliquid in illis contineatur, alia quæ utilissima esse possunt, nequeunt impediri, id enim sine ingenti erga Sedem Apostolicam irreverentia stare nequit. Id autem quod de retentione totali dicitur, locum habere posset, si unica tantùm Bulla fuisset transmissa, non verò si plura transumpta, ut in casu præsenti accidit, transumptum enim satis authenticum ad Nos ex Urbe missum, & ut æstimo, sunt etiam alia. Stante insuper Bulla tot continente decisiones & ex se obligationem gravissimam importante, levissima sanè conjectura asseritur in Consilio retinendam; cùm verosimilius dici posset transitum illi præbendum; admonitis tamen Indiarum Gubernatoribus, ut circa id, quod Patronatum concerneret, nulla innovatio admitteretur: id quod Catholicus agendi modus, qualis decet Consiliarios sapientia & virtute præstantes, & comprobatus usu, sicut postulare videtur, ita & credendum persuadet.
1324
*Num 47. ita scriptum: Quomodo au
tem puniendus sit, ibi non dicitur: videtur autem ex Regia schedula manifestum, sic enim additur: Y que en este acudan al Virrey, que los ha de
Regia schedula.
nombrar, y poder remover, à representarle las causas para que lo haga, como se ha hecho, y haze en el Peru. Potest ergo quacumque gravi caussa existente, quæ ad mores Religiosi spectet, eum pœna privationis Doctrinæ punire: neque enim medium quid in Regia schedula admittitur, ut scilicet puniri poßit, & in Parochiali officio conservari, & quidem meritò: nam Religioso, qui uti exemplar virtutis, immò & perfectionis proponitur, graviter in publico delinquenti nulla esse pœna magis proportionata potest. Hæc ibi: quæ quidem satis verosimilia sunt, & Regiæ dispositioni conformia. Nihilominùs cùm Regia schedula ad Concilij Tridentini se dispositionem remittat, videtur juxta illam locus esse pœnæ mitiori, quàm sit privatio, juxta ibidem adducta ex Seßione 25. Cap 14. de Regularibus: sic enim illud: Episcopo instante, à suo Superiore intra tem
Concilium Tridentin.
pus ab Episcopo præfigendum severè puniatur, ac de punitione Episcopum certiorem faciat: sin minùs, à suo Superiore officio privetur, & delinquens ab Episcopo puniatur. Tantùm illud. Ubi pro Superiore non puniente privationis ab officio pœna præfigitur; cùm tamen respectu Religiosi delinquentis severa quidem, sed non similis præfigatur. Ad quæ dici potest delinquentem non supponi officio aliquo fungentem, cùm delinquere frequentiùs contingere possit eos, qui nullo officio funguntur. Præterquam quòd delicta esse talia possunt, ut pœnam mereantur majorem, quàm sit sola officij privatio, cùm tamen pro Superiore non puniente sufficiens illa à Concilio judicetur. Nihilominùs dici potest Concilij decretum ex eo favêre quod pœna à Superiore infligenda decernatur, & possit ille vi officij absolutam privationem, sed temporalem, cum nonnullis alijs, infligere, quæ quidem severa possit ab Episcopo judicari. Sic ergo non est ad Proregem recurrendum ut alium pręsentet. In casu autem negligentis Superioris circa punitionem, poterit etiam Episcopus circa pœnam similiter arbitrari. Ubi tamen id videtur difficile, quòd Superior quidem officio privetur, cùm tamen subditus in eo retineatur. In quo quidem repugnantia nulla: in assignanda enim pœna delinquentis arbitrio prudenti utitur, cui est illa commissa: in Superioris autem pœna Concilio obsequitur illam præscribenti, & dignissimũdignissimum eo judicanti, Superior siquidem gravia delicta non puniens, cum circumstantijs publici scandali, & ab Episcopo requisitus, jure quidem optimo Prælatione indignus judicatur: id enim erga alios facturus |
p. 476
præsumitur, qui circa præfatum canis est mutus non valens latrare, unde neque pro custodiendo Christi ovili congruus luporum profligator. Est ergo negotium hoc Episcoporum, sicut & Superiorum regularium prudentiæ zelo, & consultationi non præceleri relinquendum, quamvis quod de remotione est dictum magis conveniens plerumque videatur.
1325
*Et Religiosos Parochos in officio
Non posse urgeri Censuris.
delinquentes non posse ab Episcopis urgeri Censuris probatum nu. 50. & seqq. de quo & Tit. 12. n. 233. & alibi, in quo qui adversantur non pauci. Et ex ijs unus Dom. Quitensis in Itinerario Lib. 5. Tract. 2. Seßione 9. Ubi laudato
Vt adversetur D. Quitensis.
Dom. Solorzano ex adversantibus præcipuo, sicut & P. Thoma Sancio ex adverso stante, affirmantem partem probat cum priore, ejus fundamentis adductis, ut vidimus Parte 6. nu. 505. & seqq. Et Primò arguit ex Concilio Tri
1. Ratio ex Tridentino.
dentino Seßion. 25. de Regularib. Cap. 11. ubi sic statuitur: In Monasterijs seu domibus virorum, seu mulierum, quibus imminet animarum cura personarum sæcularium, præter eas, quæ sunt illorum Monasteriorum, seu locorũlocorum familia, personæ tam Regulares quàm sæculares hujusmodi curācuram exercentes, subsint immediatè in ijs, quæ ad dictam curam, & Sacramentorum administrationem pertinent, jurisdictioni, visitationi, & correctioni Episcopi, in cujus Diœcesi sunt sita. Sic ibi. Ex quo infertur, quòd sicut erga sæculares possunt Episcopi plena jurisdictione, & ita Censurarum inflictione uti, sic etiam erga Regulares, cùm de utrisque pariter Decisio Concilij procedat: æquiparatorum enim eadem est ratio & dispositio l. 1. ff. de legat. 1. Sed hoc non urget, quia regula pro
Clarè disiecta.
æquiparatis tunc tantùm habet locum, quando ita universalis est, ut ratione nullius supervenientis appareat unde tolli parificatio possit, secùs si aliquid tale sit, ut ex Romano tradit Dom. Barbosa Tractatu de Axiomatibus in 14. n. 4. In casu autem nostro ut non stet parificatio in omnibus supervenit privilegium, id est, occurrit limitans generalem decisionem. Et quidem quod æquiparatio esse totalis nequeat, ex eo est evidens quòd sæculares visitari & corrigi possunt, non solùm quoad concernentia animarum curam, sed etiam de moribus & vita, quod secùs accidit respectu Regularium. Neque Declarationes quædam, quæ allegantur, quidquam premunt, quia de correctione tantùm per aliarum pœnarum irrogationem procedunt, vel si quæ sunt specialiùs aliquid continentes, sine debita auctoritate proponuntur, unde ab Urbano VIII. cautum ne ipsis adhiberetur fides, ut videri potest apud Dom. Barbosam de Iure Eccles. Lib. 1. Cap. 4. nu. 83.
1326
*Arguit deinde ex Textu, quem ex
cellentem, & expressum vocat, & est qui à Nobis adductus, ex Cap. In eos, de privileg. in 6. quem quidem & urgentem agnovimus, cum peculiari expensione, & proptereà non esse obstinatiùs cum Episcopis contendendum: licet reverà possit convenienter explicari, ut decisio illa de Prioratibus in speciali loquatur, & sit casus specialis, ut ait P. Thomas Sancius Lib. 7. de Matrim. Disput. 33. n. 23. unde quod de immunitate circa Censuras conceditur, non est pro casibus diversis limitandum, & qui ad Parochos Indorum spectat, valde diversus est: Religiosi enim concessione Pij V. ad curam talem inducti, qui subjectionem in ordine ad Censuras neutiquam declaravit, qua stante minimè Religiosi illam subjissent: id, quod manfestè convincitur ex oppositione ipsorum, & generali contentione, allegatis privilegijs, ut se immunes eo ab onere comprobarent: quod eleganter prosequitur Dom. Villaroel Tomo 1. Pacificæ gubernat. Quæst. 6. Arti. 2. nu. 15. qui pro Religiosis stat Archiepiscopus Religiosus, etiamsi contra se ferre judicium fateatur. Pro quo & Moronus Responso 12. nu. 18.
1327
*Tandem objicit Constitutionem
3. Ex Bulla Greg. XV.
Gregorij XV. quæ incipit Inscrutabili, in qua caussam præsentem apertè determinat, dum Regulares curam animarum habentes omnimodæ jurisdictioni Diœcesanorum Episcoporum subjicit, ut possint procedere per Censuras & alias pœnas. Ad quod tamen solutio patet ex revocatione Constitutionis hujusmodi ab Urbano VIII. cujus revocationis tenorem adducit Mag. Lezana Tomo 4. Consulto 40. nu. 116. & per hoc præoccupatur argumentum, quod instrui potest ex Brevi Innocentij X. in caussa Episcopi Angelopolitani & PP. Societatis Jesu, in quo sic habet Declaratio 4. quæstionis: Quartò, an Episcopus poßit cum censuris procedere
Breve Innocentij X.
contra Regulares exemptos, si inobedientes fuerint in Confeßionibus audiendis vel prædicatione Verbi Dei, & hoc in vigore Consilij Tridentini vel per quem Canonem? Respondit posse procedere, non quidem in vim Concilij Tridentini, sed in vim Constitutionis Gregorij XV. quæ incipit, Inscrutabili Dei providentia. Sic ibi. Ex quibus habetur duo præcedentia argumenta ex Concilio Tridentino & Decretali desumpta penitus esse robore destituta? circa tertium autem videndus om
nino Lezana, qui Innocentij decisionem affirmat ex eo processisse, quod Bulla Gregorij minimè suspensa putabatur, eo quod Breve Urbani per tres menses quæsitum in Registris non potuerit inveniri, cùm tamen postea (Deo sic providente) fuerit repertum. Est ergo illud modò in sua vi & vigore, ac proinde juxta illud in prædicta caussa & similibus in Regnis Hispaniarum emergentibus judicandum est, cùm non fuerit revocatum. Sic doctissimus Scriptor. Circa quod addendum Breve præfatum suspensionis ad instantiam Regis nostri Philippi Quarti emanasse, unde & rationem privilegij habet pro illius regnis. Ex quo fit Breve Innocentij in illis vim non habere, quandoquidem in eo concessionis præfatępræfatæ nullam fecerit mentionem, juxta certa Juris principia. Cap. Cum ordinem de Rescriptis, ubi Doctores, & passim scribentes, ex quibus & prædictus Consulto. 15. nu. 16. Erunt tamen his non obstantibus fortè Prælati, qui Brevi Innocentij standum esse contendant: quod ut vitari possit, opportunum fuerit Regium Concilium circa hæc præmonuisse, ut concessionem Regi nostro factam omnimodis tueantur; turbæ tamen quantùm fieri possit vitandæ, juxta monitum |
p. 477
à Nobis iteratum, & alia pro conscientiæ foro utiliter adnotata, sicut & circa Brevia memorata in Auctario suprà. Videndus etiam Diana Parte 7. Tract. 12. Resol. 29. & Parte 8. Tract. 7. Resol. 5.
§. IV.

§. IV.

Circa obligationem ex Voto Paupertatis. Ad Cap. 8.
1327
*ET circa hoc etiam Dom. Quitensis
audiendus, qui Lib. 1. Tract. 5. Sessione 2. affirmat de bonis acquisitis titulo Parochialis curæ posse Parochum Indorum absolutè disponere in operibus pijs, quæcumque illa sint, quæ post insumpta in sustentatione congrua supersunt. Non ita de alijs, quæ vel propria industria, vel donatione fuerint acquisita: horum enim proprietas ad Monasterium spectat. Pro quo citat P. Lessium Lib. 2. Cap. 41, n. 93. & 94. cum Navarro loquentem. Sed quidem oportuisset P. Lessij plena & non semianimis doctrina viro à tanto proponi, sic enim ille: Hæc sententia est certa, si loquamur de
Regularibus, qui præsunt, & non subsunt Prælato Regulari, à quo in alijs regantur: vel de ijs, quibus à Summo Pontifice collatio est facta. Verùm non est ita certa de alijs, qui ad nutum Prælati possunt amoveri. Etsi enim Prælatus non poßit imponere beneficio pensionem, tamen postquàm ex beneficio inferior fructus aliquos percepit, quos in commodum suæ Ecclesiæ non erat impensurus, non videtur à ratione alienum, ut Prælatus de illis poßit statuere, vel præscribere modum expendendi. Hæc ille, quæ sunt dictis à Nobis conformia, cùm omnino Indorum Parochis veniant applicanda. Id autem quod ex P. Suario positum. n. 58. circa bona, quæ Religiosus ex parochijs secum ad Monasterium adducit, extant etiam apud P. Lessium in fine præfati n. 94. ex quo & illa apud Dom. Quitensem. Et circa quæ addi potest quòd si ita ad Monasterium redux prævideat non levibus conjecturis in eo viventi non esse à Prælatis necessaria pro moderato commodo juxta Religionis conditionem tribuenda, poterit ex cumulatis aliqua, aut omnia juxta necessitatis gradum retinere, & illa non manifestare, si prævideat etiam à Prælatis usurpanda. In quo quidem aliquis esse damnabilis potest excessus. Doctrinarij siquidem vitæ lautiori assuefacti, communem refectorij provisionem fastidire solent: & ita pro delicatioribus soliciti, plusquam revera sit ad victum religiosi sufficiens reservare. Sed quidem cùm id, quod secum reportant suo labore congesserint, & Doctores circa hoc favere comperiantur: id quidem videtur indulgendum, ut plus aliquid retinere possint, quo usum prætergrediantur communem. Et ita quòd necessaria reputant, quæ alijs talia non sint, Doctrinariorum vivendi modo neutiquam assuefactis. Id quod pro Religiosis Societatis minimè dictum quisquam arbitretur: quibus ad Domos aut Collegia reversis nihil est pro necessarijs ad victum religiosum, frugalem, & honestum defuturum, & ita reservatio pecuniæ crimen gravissimum duceretur.

Circa Votum Castitatis.

1328
*IN magno illa versatur discrimine à
P. Josepho Acosta graviter ponderato Lib. 5. de procuranda Indorum salute Cap. 19. Vnum est (verba illius sunt) continentiæ periculum, propter Parochorum miram solitudinem ac
P. Acosta.
libertatem quidvis perpetrandi, cum perpetua quadam esca libidinis ex feminarum aspectu, colloquijs, rei familiaris usu. Ad quæ accedit, ut cumulum faciat, mira ipsarum feminarum facilitas, rarus pudor, resistendi vis propemodum nulla, sæpè etiam sponte oblata copia. Sic ille. Scio Religiosum ad conversionem Gentilium ingressum cum puero, ut Missæ ministraret, à femina requisitum, & petentem ut similem ipsi daret (putabat filium) refistentiq́ue illusisse. Et illum non esse virum exprobrasse. Obfirmandum ergo religiosum pectus voto obstrictum ad hujusmodi carnis & diaboli ignita jacula, & aspectus maximè frænandus, ne subeant cogitationes, quæ speculativæ cùm ab aliquibus censeantur, practica revera sunt infectæ malitia, unde & sacrilegij, quia contra votum castitatis. Ubi difficultas illa occurrit, de qua P. Cardenas Disput. 42. Cap. 4. An sit purè speculativa co
gitatio feminæ pulchræ ad excitandam delectationem veneream. Circa quam Dom. Caramuel in Theol. regulari nu. 1050. §. Ioannes, sic philosophatur, ut in dicta cogitatione tria sint, finis, entitas medij, & ordinatio medij in finem. Finis est delectabilior pollutio; non mutat autem speciem major aut minor delectatio; & ideò non est opus in Confessione talem circumstantiam aperire. Entitas medij erat licita, quia est actus speculativus nullo modo interdictus. Ordinatio medij ad finem est mala, sed malitia finis: unde in Confessione sufficiet si quis dicat se commisisse pollutionem. Circa quod multa citatus Scriptor citato Capite, & se
Quid P. Cardenas.
quentibus, ubi magna ex parte videtur esse quæstio de nomine, an scilicet cogitatio dicta sit dicenda speculativa, vel practica, & satis efficaciter ostendit practicam esse dicendam, & eatenus lethaliter peccaminosam. Ex eo autem quòd talis sit, non videtur contra adversarium concludi necessarium esse ut in Confessione aperiatur, cùm possit ad circumstantiam aggravantem revocari, quandoquidem turpitudo affectus non versatur circa feminam, sed circa mollitiem, ad quam affectio illa erga pulchritudinem trahebatur, ut scilicet esset major delectatio: veluti si quis aliquid aut comederet aut biberet calidioris temperamenti, ut esset delectabilior & copiosior pollutio; in quo nihil esset præter aggravantem circumstantiam. Sed quidem licet in vigore loquendo id stare
Quid verosimilius.
possit: juxta rei veritatem, & ordinariam sic affectorum dispositionem, existimandum sic de pollutione agentem diverso circa feminas peccato delinquere, juxta earum conditionem; quod ex eo videtur evinci: Nam ita se polluens in ipso turpi actu feminea pulchritudine pro|
p. 478
vocatur cogitatione captata: & ita se erga illam, quæ præsens est cogitationi, se habet, ac si cum ipsa turpitudinem illam exerceret: aliàs valde materialiter se haberet, ac si tantummodò præcessisset. Sic enim accidere in conjugibus solet, ut vir rem cum uxore habens, aliam cogitet, & cum uxore adulterium exequatur. Neque dicat quispiam posse cogitationem ut non transeat ultra speciem intentæ turpitudinis cohiberi, nam id moraliter non videtur admittendum, quia se polluere, ex eo accidit, quòd feminæ copia non suppetat: ergo affectio primariò in illam tendit: ex quo fit, quòd cùm præsentem illam vivida cogitatio exhibeat, in eamdem credendum sit affectum sic peccantis inclinari.
1329
*Et hæc quidem suasione frequen
tium occasionum, in quibus Indici Parochi versantur, dicta sunt, ut eorum debeat esse moderatus aspectus. Habet autem P. Cardenas citata Disput. 42. n. 134. & seqq. animadversiones utiles pro sedandis scrupulis circa ista. Ubi tamen duo habet asserta, quæ sibi videntur adversari. Primum nu. 139. sic se habens: Qui vacat cogitationi speculativa objecti venerei cum periculo præviso incidendi in cogitationem practicam graviter provocatoriam, non autem consentiendi in illam, non peccat graviter. Ratio est, quia cogitatio purè speculativa non est caussa per se, nec notabiliter influens in cogitationem practicam. Sic ibi. Secundum autem nu. seqq. supra quæsitum cadit sic se habens: Qui cum urgenti caussa incumbit cogitationi speculativè objecti venerei, cum periculo tamen consentiendi in cogitationem practicam graviter provocantem, non tamen in cogitationem veneream, numquid peccabit lethaliter? Ad quod quidem sic respondet: Vel iste sine difficultate potest vertere cogitationem practicam in speculativam, vel non potest. Si primo modo, peccat lethaliter, quia nulla est caussa urgens ad habendam illam cogitationem practicam, & periculum illud facilè potest vitare per resistentiam, & actus internos. Si verò secundo modo contingat, non peccat, quia vitare eam operationem intellectualem non videtur obligare cum tanto rigore. Hæc ibi. Tunc sic. Id quod quæritur, illud ipsum est, quod priori fuerat assertione firmatum, & probatum ex eo quòd cogitatio purè speculativa non est caussa notabiliter influens. Ergo non benè posteà asseritur in consensu circa cogitationem practicam sine periculo circa consensum in delectationem veneream peccari lethaliter. Neque dici potest in priori asserto dici, Cum præviso periculo incidendi, in Secundo autem Consentiendi: nam prævidere periculum, & velle incidere, consentire in illud est. Et ratio adducta de notabilis influxus defectu, eadem est, ut vel dicere debeamus utrobique lethaliter peccari, aut lethale in eo non esse peccatum: quod tandem Doctus Pater admittit addens quod in ijs circumstantijs non est peccatum grave exponere se periculo habendi eam cogitationem practicam: immò neque actualiter illam habere, de quo in Asserto n. 136. Quod autem consentire in periculum non plus dicat, quàm se exponere incidendi in illud, ex eo constat, quia aliàs non posset stare in eo non peccari lethaliter, quod tamen, ut vidimus, affirmatur. Cùm ergo benigna in illo Articulo notanda proponantur, dicendum juxta sic promittentis mentem in præfatis casibus grave non esse peccatum communiter loquendo, quia reflexio illa supra cogitationum illarum distinctionem rarò accidere potest, unde stante rationabili caussa practicam admittere, aut permittere, sine consensus in delectationem veneream periculo, peccatum lethale non erit. Pro quibus hæc satis, quæ Indicis Parochis esse utilia possunt, qui juxta obligationes officij multas habituri sunt occasiones non solùm pro speculativis venereorum cogitationibus, sed etiam pro practicis importunas nihil nocituras, sed pro meritorum ac coronarum multiplicatione opportunas potiùs, dum firma & insuperabilis stat Deum non offendendi voluntas, implendi Apostolicum ministerium, cui tantopere abominatio turpitudinis adversatur, quæ nec nominetur in nobis.

Circa Votum Obedientiæ.

1330
*CIrca obedientiam dicta aliqua su
prà n. 1321. & duplicis pro illa tituli inducta mentio, de quo & in præsenti n. 63. ubi quod præcipienti Superiori titulo obligationis ab emisso voto provenientis obediendum sit, consequenter ad dicta circa obligationem obediendi in Parochialis curæ injunctione loquendum esse firmavimus. Quia verò P. Suarez, quem est, ut aliàs ferè semper, secutus P. Palaus, id docuit, quod ex ipso dedimus n. 62. poterit circa hoc instructus ejus amplexus doctrinam probabiliter operari; quādoquando scilicet (quod absit) non obedire statuerit, & minùs in eo peccare, obedientiæ votum minimè sic operantem infringere sibi persuasus, operatur. Sed quidem generalius loquendo utilius est alio operari respectu, quia & meriti majoris, eo quòd ex voto agere perfectius sit, ut est receptissima Doctorum sententia cum D. Thoma 2. 2. q. 88. arti. 6. Ubi pro eo tres validas rationes adducit, Divi Augustini, nec non D. Anselmi auctoritatibus roboratas, quarum præcipua est, quòd sit actus nobilioris virtutis inter morales, Religionis inquam. Poterit autem juxta alium respectum operans, perfectiùs agere, si à charitate actus imperetur. At non videtur quomodo id stare convenien
Notanda doctrina.
ter possit, ut quis ex amore operari velit, & nihilominùs obedire renuat actum verè religiosum; juxta voti scilicet obligationem, in quo difficultas est nulla, respuendo, licet absolutè loquendo impossibile non videatur, quatenus cum amore super omnia stare potest imperfectus operandi modus, etiam cum veniali peccato, ut est exploratum: licet pro casu dicto quædam appareat deformitas ob rationem adductam, cùm religio sit proximior charitati, quàm reliquæ virtutes morales, unde actum illius, in quo difficultas nulla est, immò facilitas major, respuere, minimè charitati consentaneum sit, & animum erga Deum non penitus affectum videatur indicare. Ubi de ope|
p. 479
rante secundùm opinionem non stantem ex parte legis aut præcepti, alia est ratio, modo imperfecto operandi admisso, ibi enim difficultas secùs operandi intervenit: unde si nullum esset incommodum, & nihilominùs sic ageretur, eodem modo philosophari liceret, & indignus agendi modus proclamari, in quo vix posset saltem veniale peccatum evitari.

CIRCA TITULUM XVIII. De Præbendarijs Cathedralium Ecclesiarum.

§. I.

§. I.

De obligatione non prorogandi Regiæ præsentationis acceptationem. Ad Cap. 1. & Addition. n. 126.
1331
*QUod dictum de obligatione cir
ca assistentiam in Choro affirmat Dom. Barbosa Tractatu de Canonicis & Dignitatibus Cap. 20. n. 8. ubi sic scribit: Vnde his tribus mensibus exceptis, in reliquis novem tenentur quolibet anno residere; ita ut si in illis notabiliter absint, peccent mortaliter. Sic ille adductis ante posteriorem clausulam Ni
P. Barbosa.
colao Garcia, & Armendariz, & pro sequenti P. Sà, eodem Garcia, Squillante, Sanctarello, Filliucio, Suario, Diana, Machado, ex quo cum Garcia loquente subdit non videri id ita amarè accipiendum, cùm sic faciant multi absque scrupulo conscientiæ, existimantes in eo non peccare, nec communiter id notatur. Quod quidem juxta adductam limitationem intelligendum venit, si videlicet notabiliter non absint: neque enim amarè cum ijs agitur, quibus absentia per tres menses, & quæ non sit notabilis indulgetur, si videlicet bis aut ter in singulis, cùm circa officij divini recitationem neque pro die uno indulgentia concedatur, sitq́ue Præbendariorum obligatio speciale pro eo munus, ad splendorem Ecclesiæ spectans, & satisfactionem Christianis populis exhibendam, qui decimas pro eorum sustentatione contribuunt & divini cultus majestate. Neq; sit satis, si dicatur eos, qui absunt, non levare decimales fructus: licet enim ita sit, Christianis populis, decimas solventibus legitima satisfactio deficit, dum quod pro pluribus solvitur, ad paucos devenit, eorum, qui assisterent, impeditur provisio, & Dei caussa indignè pertractatur.
1332
*Sed citatus quidem Scriptor ut vi
dimus citato loco pronuntians, quæstionem ex professo tractandam assumit Cap, 40. à n. 9. Et rationibus atque Auctoribus pro parte utraque præmissis, cùm illis sentit, qui peccatum mortale affirmant minimè in absentia committi, duabus tantùm limitationibus adjunctis, de quibus n. 15. scilicet quando Canonicus non vult residere & interesse ex contemptu, seu contra Prælati sui præceptum ex justa caussa latum. Deinde quando ex alicujus Canonici absentia non remanerent tot, qui possint Ecclesiam competenter officiare. Ex Sylvestro V. Horæ nu. 3. parti. 2. ut si ipso discedente non remanerent in Choro saltem quatuor, ex Carolo Maringno de horis Canonicis Cap. 56. n. 24. Circa quod quidem in Indijs non multùm videtur interesse sive hoc, sive illo modo quispiam opinetur. Cùm enim ad distributiones quotidianas decimalis pro Præbendarijs portio reducatur, omnes adesse curant, licet omnium fortè non sit, quod de Sanctissimo sene Simeone dictum ab Evangelista. Hic venit in spiritu
Lucæ 2. v. 27.
in templum. Lucæ 2. v. 27. Unde videtur non futurum in divinis officijs notabile detrimentum ex absentia etiam notabili, quia nullus est notabilem jacturam in temporalis subsidio voliturus. Sed quia esse tale aliquid absolutè potest, generalis est doctrina utiliter proponenda. Et quidem si sententia, quam præfatus Doctor amplectitur, licet timidè, ut apparet, vera est, id quod in prima limitatione addit, non videtur locum habere posse; scilicet Prælatum posse, sub reatu culpæ lethalis assistentiæ præceptum imponere, cùm ipse, cui imponitur, ad illam non teneatur. Quòd si dicatur posse Prælatum juxta sententiam probabilem operari: Præbendarius idem excipiet. Et, vel caussa non procedet, vel non sine litibus transigetur. In qua si & Præbendarius vincat, ut frequentissimè accidit, Prælati auctoritas circa ista notabile detrimentum patietur.
1333
*Jam quod de quatuor manentibus
in Choro dicitur non videtur resolutioni præsentis quæstionis opportunum, ubi de absentia pro notabili tempore agitur, & quam esse licitam adducta pro eo à præfato Scriptore fundamenta videntur probare, si quidquam probant. Cùm tamen exitus ille Præbendarij manentibus quatuor casus singularis sit: in quo quidem consideratione dignum est, quòd si ex quatuor illis deesset unus, ad remanendum teneretur: Atqui per accidens est quòd remanere velit, potuit enim prior exire. Ex quo convincitur obligatio remanendi; quia hæc non est per accidens, sed ratione Præbendæ: aliàs omnes abesse possent, cùm nullus præ alio ad assistendum teneatur, & qui intervenerit defectus nulli possit in speciali præ alijs imputari. Hic profectò modus obligationis ex præcepto Ecclesiæ indignus, immò indignissimus esset: Aßistat Præbendarius, si alij non aßistant. Ex quo fieret ut nullus se absolutè obligatum deberet reputare, & ita contingere, ut si per totius anni discursum quatuor assisterent, possent multi per totum illud alto dormire somno, & sine Chori defatigatione genio penitus indulgere. Est autem verè talis, si praxis eo decurrat modo, qui ab Auctore præfato, undecumque illum eruerit, exhibetur. Et obligationem quidem non talem, sed absolutam statuit Concilium Tridentinum Seßione 24. de Reformat. Cap. 12. Ubi de Canonicis absentibus, seu non servientibus præcipit ut primo anno dimidia parte |
p. 480
fructuum, secundo omnibus, tertio non ampliùs fructibus, sed beneficijs ipsis priventur. Quod equidem stare non posset, si obligatio serviendi non prorsus urgeret. Ad quod quidem dupliciter responderi potest juxta præfatum Scriptorem. Primò in eo puniri culpam non Theologicam, sed juridicam. Quod ut demus, etiam ex eo sequitur absolutam esse obligationem, aliàs neque pœna juridica posset imponi. Secundò legem dictam esse pœnalem, quæ in foro conscientiæ non obligat juxta receptam sententiam ut valde probabilem. Sed neque hoc satisfacit circa id, quod modò intendimus, obligationem scilicet non esse juxta modum illum dicendi, Si non aßistant alij. Deinde efficaciter improbatur, nam ex eo sequitur nullam esse in foro conscientiæ obligationem, sive adsint, sive non adsint alij. Id constat, nam in eo tantùm est culpa juridica, & lex pœnalis est, quæ in foro conscientiæ non obligat. Videtur evidens consequentia, unde plura non est opus adjecisse.
§. II.

§. II.

Vbi Præbendarij pauci quid circa Distributiones. Circa Cap. 2.
1334
*QUibus sint applicandæ distributio
nes absentium, pro quibus illis titulus nullus tractat Dom. Barbosa citato Tractatu de Canonicis Cap. 22. nu. 14. & seqq. & citatis locis Concilij Tridentini, & accrescere præsentibus cum multis, quos refert, affirmat: loquitur autem de ordinarijs ex tertia fructuum parte constantibus juxta ejusdem Concilij dispositionem Seßione 21. Cap. 3. de Reformat. Seßione 22. Cap. 3. etiam de Reformat. licet ille de ijs, de quibus in hoc posteriori Capite, aliter sentiat cum nonnullis, juxta distinctionem à Nobis insinuatam, & explosam, quia revera menti Concilij, sicut & tenori videtur adversari. Est quidem satis verosimile in posteriori
Capite de tertia fructuum parte agi, quæ sit à priori illa diversa, de qua in priori, aliàs non erat cur repetitio dispositionis præteritæ subderetur. Id autem magno consilio sic actum. Cùm enim ij, qui in Ecclesiis Cathedralibus aut Collegiatis dignitatem, personatum, aut officia peculiaria habent, propter excellentiam supra alios, soleant eorum exercitia repugnare: oportuit ipsos pœna distributionum talium à negligentia suis in muneribus cohibere. Possent enim assistere, & sic ordinarias distributiones lucrari, nec tamen officijs incumbere, unde specialem oportuit pœnam designari: neque alijs accrescere, non quidem habentibus officium, quia & ipsi pro illo suum præmium habent, neque rationi congruit, ut præmium quod unus ob negligentiam circa proprium committit officium, alius, cui diversum incumbit, & nihil circa prius illud laborat, habeat officialis. Ex quo & habetur, non posse ad Canonicos & alios non habentes officia pertinere, sicut pertinere ordinariæ distributiones possunt ob incrementum aliquod laboris, & aliquale juvamen in eodem ministerio.
1335
*Archidiaconum, qui simul sit Ca
nonicus, non posse duplicatas distributiones accipere dictum nu. 8. Sed contrarium cum multis, quos allegat, tenet D. Barbosa citato Tractatu Cap. 21. n. 18. & 19. & sic de alijs distincta obtinentibus officia, quod & in civilibus habere locum affirmat, ut illis duplicatum salarium debeatur. Quod quidem valde verosimile est quando unum officium per se non
est annexum alteri, secus si per modum unius propter annexionem conferantur: ut in Regijs Auditoribus videre est, quibus juxta muneris proprij conditionem plures adhærent judiciales curæ. Non ita cùm speciale aliquod ministerium demandatur, ut in judice mediæ Annatæ videre est salarium habente speciale, licet valde moderatum, & in commissionibus alijs, dequo Dom. Solorzanus in Politica pag. 772. & de Prætoribus locutus P. Fragosus Tomo 1. pag. 421. Col. 2. In nostro autem casu non posse duplicatas distributiones accipi tenent Antonius Butrius, Rochus Curtius, Ludovicus Gomesius, quos adducit Covarrubias Lib. 3. Variar. Cap. 13. nu. 6. Quod adeò verum præfatus arbitratur Antonius, ut nec contrarium possit cōsuetudineconsuetudine admitti constanter asseveret. Quidquid autem alicubi sit, ubi ex dispensatione Pontificis aut consuetudine, Archidiaconatus & Canonicatus, cùm distincta beneficia sunt, ab uno obtinentur, & consequenter duplicatas distributiones levat, in Indijs alia est ratio, in quibus unum tantùm beneficium sunt, unde circa distributiones non est præfata diversitas, sicut neque in alijs Dignitatibus, cùm tamen adnexum officium habeant, ex eo urgenti principio, quòd præsentia non multiplicatur.
1336
*Stephanus Weyms apud. D. Barbo
sam nu. 15. cit. Cap. 22. post adductam declarationem Cardinalium juxta quam distributiones absentium sunt fabricæ Ecclesiæ, aut alteri loco pio, pro arbitrio Ordinarij applicandæ, subdit rationem ejus considerari posse ex eo quòd tertia illa pars fructuum distribuatur non in aliquod solatium præsentium, sed in odium & pœnam absentium, & personaliter non adimplentium officium debitum: ideoq́ue non subsit ratio cur ex pœna vel odio aliorum præsentes debeant aliquid lucrari, ne videantur ex culpa, vel delicto locupletari. Sed ad hæc non advertentes nonnulli Doctores existimarunt quod illud Decretum in d. Cap. 3. Sess. 22. potest intelligi stante consuetudine, vel statuto, ut non accrescant interessentibus, sed in Ecclesiæ utilitatem convertantur. Ad hunc modum discurrit præfatus Scriptor. Et negari quidem nequit ad punitionem absentium habitum à Concilio fuisse respectum: unde post dispositionem dictam ita statim subdit: Crescente
Concilium Trident.
verò contumacia, contra eos, juxta Sacrorum Canonum Constitutiones procedant. Sic citato nuper loco, & similia habentur Cap. 3. Sess. 21. sic enim ibi: Crescenteque non servientium contumacia, liceat contra eos procedere juxta juris, ac sacrorum Canonum dispositionem. Juxta quæ |
p. 481
videtur tunc solùm distributiones applicandas
Quid notandum circa illam.
Ecclesiæ fabricæ, aut pijs operibus, quando ex absentium culpabili absentia non sunt ipsis conferendæ. Cùm ergo etiam contingere possit, ut aliundè vacent, quia absentia non semper culpabilis est, & possint vacare Præbendæ per promotionem, aut mortem, videntur tunc præsentibus accrescere, cùm nequeat dici tunc ex culpa vel delicto locupletari. Ad quod dici potest, Primò id esse satis verosimile. Secundò id posse negari, quia in deductione tertiæ illius partis negligentiæ Præbendariorum conatum est Concilium obviare: per accidens autem evenit ut defectus propter rationes adductas culpabiles non sint, & ad illud, quod de principali est intento attendendum, & juxta illud quod per accidens evenit regulandum, sicut in alijs contingere solet. Nec obstat, quod ex corpore fructuum deductæ sint, & ita debere ad eos transmitti, ad quos corpus ipsum fructuum spectat, ut cũcum Navarro arguit Dom. Barbosa citato Cap. 22. nu. 9. ex eo enim fieret etiāetiam distributiones, quæ ob culpabilem absentiam subtrahuntur, pręsentibuspræsentibus esse tribuendas, cujus oppositum præfati Auctoris fundamentum evincit, juxta cujus discursum adducta procedunt. Licet autem tertia pars ex corpore fructuum divisa sit, divisione facta, jam est jus in ordine ad illas omissum, nisi pro parte, quæ præsentibus est tribuenda. Et quidem si ratio prædicta vim haberet, ex ea fieret etiam distributiones ex tertia parte constantes, de qua Cap. 3. Sess. 22. non Ecclesiæ, sed præsentibus applicandas, quia pars fuctuum, ex qua divisa, ad eos pertinet, de quibus ibi: sicut autem se habet totum ad totum, ita pars ad partem, ex noto axiomate, Sicut se habet simpliciter &c. Et hæc pro universaliori doctrina: circa Indias enim cùm tertia pro distributionibus pars non sit, à Nobis verosimiliter stabilitum, quod & pro multis Hispaniæ Ecclesijs opportunum accidet, de quibus nu. 19.
§. III.

§. III.

De Canonico Religioso: obligatione eleëmomosynæ, & congrua Præbendariorum. Ad Cap. 3. 4. & 5. cum respondentibus in Addition. à nu. 126.
1337
*REligiosum non posse esse Canoni
cum in Ecclesia sæculari sine legitima dispensatione statuit Dom. Barbosa Tract. de Canonicis &c. Cap. 10. nu. 16. ubi & asserit sic dispensatum non posse esse delegatum Papæ, si videlicet pro eo non habeatur dispensatio alia. Quod quidem ita sentiunt aliqui, quos adducit n. 11. juxta quos si Papa deleget aliquid non habita notitia quòd talis Canonicus sit Regularis, non teneat hujusmodi delegatio, aut commissio. Sed sunt etiam qui oppositum amplectantur apud eumdem n. 15. per errorem cùm esse deberet 14. Et est quidem similius verò, & valde consonum Clementinæ 2. de rescriptis, in qua deciditur ut commissio facta Religioso à Sede Apostolica valeat, si in eo reperiatur qualitas, quæ sufficit in Clerico sæculari, veluti quòd sit Prior Conventualis, atque ita habeat dignitatem. Atqui Religiosus Canonicus dignitatem habet: ergo & fieri illi commissio potest. Neque satisfacit responsio ex num. 15. ut consulenti constabit. Licet enim Prælatus localis eatenus dignitatem dicatur habere, quia alteri subjectus non est, ut ibidem dicitur, qualitatem dictam habere Religiosus potest ex titulo alio, scilicet Canonicatu; licet sint qui contendant Canonicatum non esse nisi largè dignitatem, de quo citatus Scriptor Cap. 19. Sed quidem quòd lar
Canonicatus an dignitas.
gè dicatur talis, non tollit quin sine improprietate talis dici queat. Unde cùm Professi Societatis emittant votum non prætendendi dignitatem intra & extra illam, nomine hujusmodi proculdubio Canonicatus venit, quin obstet non habere jurisdictionalem prælationem: dignitas enim sine illa stare potest, ut videri potest apud P. Suarez Tomo 4. de Reli
gione Tract. 10. Lib. 6. Cap. 7. nu. 13. P. Thomam Sancium in Summa Lib. 6. Cap. 23. nu. 28. & P. Palaum Tract. 16. Disput. 5. Puncto 5. nu. 3. Itaque & est dignitas universaliùs sumpta, sub qua Canonicatus comprehenditur: & dignitas, quæ generali nomine ut proprio compellatur. Quidquid autem de hoc sit, cùm jam ex iure hab eatur ut Canonici esse delegati possint Cap. Statutum de rescriptis in 6. & in eo nulla sit pro Religiosis addita limitatio, non debent equidem communi beneficio privari. Alioquin dici poterit Canonicum talem non habere vocem in Capitulo, quia id expressè concessum non est: nam & Canonicus esse sine voce in Capitulo potest, de quo citatus Dom. Barbosa suprà Cap. 37. nu. 1. & seqq. Ex quo & probanda venit positio præsens, juxta id, quod habet n. 13. ita scribens: NovißmèNovißimè Carolus de An
Declaratio Cardinalium.
saldis Clericus S. Miniati in ætatis suæ anno 15. provisus & dispensatus à SS. D. N. Papa Vrbano VIII. ad Canonicatum obtinendũobtinendum in Cathedrali ejusdem civitatis, petijt declarari se vocẽvocem in Capitulo habere, ac distributiones quotidianas, dum divinis officijs interesset, lucrari, die 15. Septembris 1629. Sacra Congregatio Cardinalium Concilij Tridentini Interpretum, secundùm ea, quæ proponuntur censuit prædictum Oratorem vocem in Capitulo habere, & distributiones quotidianas, dum divinis interesset, lucrari. Sic Congregatio. Circa quæ sic subdit citatus Scriptor: Intellige dummodò habeat discretionem: nam si adhuc sit constitutus in pupillari ætate, vocem non habebit &c. Juxta quæ stante discretione Declaratio currit, ex eo quòd cum Canonicatus concessione veniunt ea, quæ illi juxta communem institutionem constat convenire, dum nihil eorum exceptum invenitur. Ex quo pro casu nostro licet inferre, id, quod assertio præmissa contendit. Et casus quidem rarus est, de quo tamen dictum ob aliquam in ejus elucidatione doctrinam.
1338
*Jam circa obligationem erogationis
in opera pia eamdem esse quando tota decimalis portio ad distributiones revocata est cum |
p. 482
ea, quæ ex alio dispositionis modo resultat, detracta tertia parte pro quotidianis, ut est Capite 4. efficaciter demonstratum, sicut & in Additionibus circa illud. Id quod modò etiam sub asserto certitudinis gradu firmiùs adhærescit, & evidenti fit discursu manifestum. Nam Præbendarij juxta sacros Canones tenentur ex eo, quod congruæ sustentationi superest, & ratione beneficij recipiunt, pauperibus subvenire; quæ obligatio est illis cum Episcopis communis, quia ex eodem corpore decimarum illis constat beneficium, & fructus computantur prout à distributionibus quotidianis, (ut hoc interim demus) distinguuntur. Atqui sic se habet dispositio Indica, & aliarum Ecclesiarum illis similium, de quibus n. 29. Ergo simili obligatione constringuntur. Major est certa, & Minor ostenditur. Primò, nam ubi Concilium Tridentinum Sessione 24. Cap. 12. Vers. Prætereà de Reformat.
Concilium Trident.
fructus Præbendarum subtrahendos non residentibus decernit, & subdit statim: Distributiones verò, qui statis horis interfuerint, recipiant. Doctores distinctionem inter fructus & distributiones observant: addunt tamen id non habere locum, quando omnes fructus consistunt in distributionibus, ut videri potest apud Dom. Barbosam citato Tractatu de Canonicis Cap. 21. n. 6. ubi pro eo adducit Cenedum, Aloysium Riccium, P. Azor, P. Vasquez, Macignum, Bartholomæum à S. Fausto, asserens esse communem sententiam, pro quo & Sanctarellum inducit. Deinde id convincitur ex citata decisione Concilij Tridentini: juxta illam enim non interessentibus fructus subtrahuntur: Primo anno (inquit) privetur unusquisque dimidia
Idem Concilium.
parte fructuum, qua ratione etiam præbendæ ac residentiæ fecit suos: quòd si iterùm eadem fuerit usus negligentia, privetur omnibus fructibus &c. Rogo jam utrùm ubi ad distributiones est tota præbenda redacta, negligentia absentium sit similiter punienda, vel non? Postremum dici nequit, aliàs pro talibus non esset à Concilio provisum, & negligentia adeò damnabilis impunita remaneret. Dicendum ergo Primum. Ex quo evidenter habetur nomine fructuum distributiones venire, unde & habemus intentum, scilicet in Præbendarijs, pro quibus talis dispositio currit obligationem erga pauperes eamdem resultare, cùm omnino cesset ratio illa, seu vanum effugium, ex perperàm applicato distributionum nomine, ut fructibus contrapositum debeat judicari. Pro obligatione autem ex Sacris Canonibus apertè constante videri potest Covarrubias Tomo 2. in Cap: Cùm in officijs n. 3. P. Vasquez Opusculo de Eleëmosyna Cap. 4. nu. 8. & Covarrubias quidem
Tomo 1. Lib. 3. Cap. 13. distributiones quotidianas à fructibus distinctas solùm eas agnoscit, quæ verè tales sunt, ex quo aliquas resolutiones statuit, ut quod quamvis Princeps proprio rescripto jubeat absenti reddi fructus beneficij, ac si is præsens esset; non ex hoc ei debentur distributiones quotidianæ, pro quo Glossa & Probus. Item si Princeps absenti permittat fructus recipere, & ei deberi statuat, ac si resideret ipse; adhuc ex hac indulgentia fructus beneficij distinctos à distributionibus percipiet, non ipsas distributiones quotidianas, pro quo Guillielmus Cassadorus. Sic nu. 2. In quibus eventibus contrarium asserendum, ut ipse indicat, si fructus à distributionibus non sint distincti: ergo quia illæ tunc nomine fructuum veniunt, sicut & in ordine ad alios effectus.
1339
*Circa congruam pro sustentatione
portionem, de qua Cap. 5. sic loquitur P. Vasquez Opusculo citato de Eleemosyna Cap. 4. n. 18. Cavendum tamen est ne iniquitas sibi mentiatur, aßignando sibi superflua, tamquàm suo statui decentia, quod prudentis arbitrio relinquitur: nec enim taxari debet pro parte, ut vult Sotus quæst. illa 4. arti. 4. taxare: aliter ergo facere, quàm diximus in notabili quantitate, est mortale peccatum. Sic ille. Dixerat autem n. 8. omnes sine controversia respondere peccatum esse superfluum decentiæ, & statui non erogare Episcopos in usus pios, aut eleëmosynas. Id autem quod ibi de Episcopis, de Beneficiarijs alijs consequẽterconsequenter affirmat paulo inferius, & de omnibus Capitis illius doctrina procedit & n. 17. Concilij Tridentini decreto innixus Seßione 25. Cap. 1. de Reformat. præfatos non posse de superfluo consanguineos ditare, sed tantùm ut pauperibus subvenire: nisi ex necessarijs statui aliquid detrahat, quo & possit instituere Majoratum. Circa hoc ergo prædictam adhibet cautionem, & meritò: nam quod de necessarijs detrahitur, non videtur fieri posse, quia Episcopus, sicut & Beneficarij alij status debent decentiam conservare. Cùm ergo credi non debeat illos de sua esse decentia minimè solicitos, quando largitiones illas copiosas præstant, non quidem de necessarijs, sed de alijs perficere comprobantur. Sed ut locum habere hujusmodi detractio possit, quod censent aliqui, & est quidem probabile, de quo Tit. 13.
Illius probatur sententia.
n. 81. id quod de non taxanda parte pro operibus pijs dictum à sapientissimo Magistro, sed prudentis arbitrio relinquendum, satis quidem verosimile est, quia dum totum superfluum non erogatur, si ad partem illius largitio sit adstricta, ex eo fiet ut multis necessitatibus occurrentibus post completam largitionem, Episcopus & alij pro subventione earum minimè teneantur. Id quod stare nequit cum constanti illa Scriptorum sententia, de qua nuper circa obligationem largiendi superflua.
1340
*Immò etsi speciales non occurrant
Pauperes inquirendos
necessitates, ad totius superflui erogationem videntur adstricti, ex eo quòd non solùm pauperibus accurrentibus misericordia impendenda sit, sed etiam quærendi illi: pro quo sic citatus Scriptor n. 14. Sed est quædam maxima & notabilis differentia inter Ecclesiasticos & laicos:
P. Vasquez.
primò quòd laici non tenentur inquirere pauperes, sed illis, quos obviam habuerint, eleëmosynam impartiri: Ecclesiastici verò præcipuè Episcopi, ut
bene notat Corduba, tenentur pauperes inquirere, quia sunt pauperum parentes, & hæc esse debet eorum cura erga pauperes &c. Cùm ergo pauperes inquirendi sint, impossibile moraliter est ut plures non inveniantur, erga quos quidquid superfuerit penitus possit impendi: immò erit |
p. 483
illud proculdubio minus, quàm eorum necessitas prærequirat. Et verò etiam de necessarijs ad decentiam aliquid detrahere; si enim juxta dicta potest Episcopus fraudando genium aliquid tale detrahere, ut pro suo expendat arbitrio, ergo ut pauperum necessitatibus opituletur, id erit honestius & laudabilius, si necessitates tales sint, ut supra communes attollant caput, & ita specialem providentiam mereantur. De quo videndus etiam P. Petrus Hurtadus 2. 2. Disput. 160. §. 104. Ubi de obligatione Episcopi circa pauperes diœcesanos, ut non debeat tantùm ad eos Episcopalis cura se extendere, qui in urbe Cathedrali degunt, quos quidem cùm visitationem obierit, poterit explorare, vel si per alium fiat, ad illum inquisitio spectabit, sic Episcopo præmonente. In quo tamen non videtur adeò stricta Præbendariorum obligatio: cùm enim eorum redditus pauciores sint, satis suæ conscientiæ censentur consulere, si circa urbicos pauperes, aut alios eorum misericordiam implorantes, id præstant, pro quo suppetierint facultates. Illud etiam pro Episcopis observatione dignum occurrit, non teneri quidem illos omnibus diœcesanorum necessitatibus subvenire, ut est compertum, quia pro illis neque Regiæ possint sufficere facultates: & ita neque in urbe, in qua ipsa Sedes, omne debet congruæ sustentationi superfluum impendere, & ita valde conveniens futurum, si pro absentium necessitatibus, quas dum visitaverit, deprehendat, aut aliàs, pars competens reservetur. id quod præsertim urgebit, si in oppido aliquo infortunium aliquod superveniat: tunc enim urbanæ largitiones minuendæ sunt, quod & Præbendarij non solùm facere poterunt, sed etiam tenebuntur.
§. IV.

§. IV.

Circa obligationem aßistendi divinis officijs, & non aßistentium jacturam. Ad Cap. 6. & 7. & Addit. nu. 133. & 134.
1341
*NVM. 30. Cap. 6. relata & non peni
tus improbata, licet explosa aliàs eorum sententia, qui asserunt, id quod posteà ab Alexandro VII. sua est cum censura proscriptum inter damnatas Propositiones, quarum est 20. tenoris sequentis: Restitutio à Pio V. imposita beneficiatis non recitantibus non debetur in conscientia ante sententiam declaratoriam Iudicis, eo quod sit pœna. Non ergo de hoc licet
ampliùs dubitare. Dictum etiam n. 32. posse statuto firmari, ut Præbendarij ad aliquam ex divini officij horam assistere non teneantur, & nihilominùs distributionum lucrum non amittant: id quod, licet de statuto non loquantur, tenet Dom. Barbosa Tractatu de Canonicis Cap. 24. adducens pro eo Dueñas, Hoiedam, & Monetam, qui & n. 14. Compostellanæ consuetudinis meminit, alijs additis, pro servitio annorum 40. cum multis ab eo citatis circa veteranorum levamen: addens tamen, dum Ecclesia Ministrorum non patiatur defectum. Id quod in Ecclesijs Indiarum locum præsertim habere convincitur, pro quo ante annos paucos Regij est Indiarum Consilij transmissum
Peruviano Proregi rescriptum, ut illustris Dominus D. Joannes de Cabrera & Benavides Decanus Limanæ Metropolis & assisteret, & suo penitus vacaret muneri, qui per annos quinquaginta servierat, & plus aliquid, ex eo scilicet pio respectu, ne in Ecclesia primaria Ministri talis defectum, cum alijs, qui frequenter obtingit, nec facilè potest suppleri, pateretur. Circa quod forsitan æmulatio dura sicut infernus impetum fecit, sed vanum, Deo altiùs providente, ut necessitati daretur, quod negatum fuerat pietati, nisi etiam & justitiæ, quod non immeritò proferamus, juxta ea, quæ habet D. Barbosa suprà nu. 13.
1342
*Absenti studiorum caussa non de
beri integram portionem, sed tertiam detrahendam partem, quæ præsentibus accrescat, quando omnia emolumenta consistunt in distributionibus quotidianis, circa quod Cap. 6. nu. 41. firmat cum multis citatus nuper Antistes Tractatu eodem Cap. 25. nu. 10. & 11. Sed
quid si excipiat non esse duas tertias partes pro decenti sustentatione sufficientes. Non videtur equidem audiendus, quia in Universitate cùm non sit Canonici personam, sed studentis acturus, minus ei esse poterit pro decenti sustentatione sufficiens. Præterquàm quòd ipsius commodum non est præsentium in Ecclesia, & pro eo servientium incommodo præferendum: unde etsi aliquid desit, aliundè supplendum, neque enim mendicus juvenis ad Canonicatum devenit. Si studijs vacans Canonicus in ea sit talis Ecclesia, cui & sit proxima Universitas, ut frequenter accidit, inquiri potest an ad assistentiam in divinis officijs aliquando teneatur. Et negandum videtur, quia pro obligatione tali nullum ex Sacris legibus habetur fundamentum. Et quia studia, si eo fine peragenda sint, quem intendit Eccle
sia, & habetur in Cap. Cùm ex eo de Elect. in 6. ibi: Vt fructum in Ecclesia suo tempore afferre valeant opportunum, integrum hominem requirunt, & feriatis diebus vacatio uti necessaria est ab Universitatum institutoribus constituta, unde non debet tunc alterius generis labor assumi. Si autem velit aliquando assistere, videtur tunc portionem integram lucraturus. Sed nihilominùs id non est penitus exploratum, quia videtur ut hospes assistere, eo quod nulla in re onera Canonicorum assumat, & ita pro toto studiorum tempore quasi extraneus reputetur. Itaque si Capitulares obstent, habent non leve pro obstaculo fundamentum. Si autem conniveant, id poterit sine conscientiæ gravamine stare; quia cessare videtur ibi, quod est pro absentibus prohibitum, de quo inferiùs, cùm præsenti detur, quodcumque illud sit, & præsentia, ut supponitur, condecenti. Potest
etiam circa præfatos dubitari, ex eo quòd Præbendarijs tres à Concilio Tridentino absentiæ menses concedantur Seßione 24. Cap. 12. de Reformat. in quibus lucrari distributiones pos|
p. 484
sunt: an id aliquomodo absentibus studiorum caussa possit suffragari; & negandum penitus videtur: quia vacantia dicta in levamen impensi pro Ecclesiæ servitio laboris indulgetur: unde pro non ita laborantibus est penitus favor hujusmodi denegandus. Juxta quæ Doctores plures, quos adducit & sequitur D. Barbosa Tract. de Canonicis Cap. 24. nu. 36. affirmant, quòd licet ægrotantes pro præsentibus habeantur, id tamen non habet locum quando qui ægrotat, non erat solitus divinis officijs interesse, tunc enim titulus levaminis deest, cùm labor non præcesserit.
1343
*Circa absentes ratione magisterij,
De titulo magisterij.
de quibus §. 2. præsentis Capitis adducta concessio Gregorij XIII. satis ampla, dum lectori concedit, ut diebus lectionis pro præsenti in Choro penitus habeatur. In qua aliqua videtur esse difficultas, ex eo quòd gratia dicta circa lectores tantùm Theologiæ versetur, pro quo Dom. Barbosa circa Cap. 1. de Reformat. Sessione 5. n. 34. ita scribit: Distributiones quotidia
Dom. Barbosa.
nas quamvis lucri facere minimè debeat obtinens præbendam Theologalem, si divinis non intersit, etiam eo die, quo lectionem habet: ut tamen diligentiùs huic muneri præclarißimo Theologalem obtinens vacare queat, illi conceditur, ut deinceps omnibus illis diebus, quibus hujusmodi munere functus fuerit, distributiones quotidianas percipiat, quamvis Choro non intersit. Salva citato loco, ubi dicit sic fuisse resolutum in caussa Orielensi 5. Augusti 1616. Hæc ille. Juxta quæ ad solam Theologiæ lectionem gratia dirigitur, unde & resolutio præfata circa Caput illud 1. Seßionis 5. proponitur, in qua de lectione tantùm Scripturæ sacræ agitur, ubi & Cap. finale de Magistris citatur, in quo, sicut & in 4. juxta dispositionem Concilij Lateranensis loquuntur Pontifices Innocentius & Honorius, de Magistro in sacra pagina, & Theologia tractatur, & juxta illud se procedere ConciliũConcilium Tridentinum profitetur. Non ergo ad Juris Canonici Professores gratia illa Gregorij se potest extendere, & ita omnes affirmant Interpretes, & Doctores communiter, quos adducit & sequitur Dom. Barbosa ad citatum Caput finale, & Tract. de Canonicis Cap. 24. nu. 7. & circa Cap. 12. Seßion. 24. de Reformat. Quod autem n. 39. dictum ex Tiberio Deciano circa studentes, stet quidem ut ille & alij volunt, quibus libenter assentimur: sed Magistrorum alia est profectò ratio, quia & diversi in illis gradus sunt, & neque similitudo juvat, neque concessionis tenor, maximè in illis, juxta Juris regulas observandus. Videant ergo sacrorum Canonum Professores docti quid hac in parte habeant, quod ipsis faveat, quibus & ego id præsto, quod citato nu. 51. habetur, illos enim eximiè veneror, utcumque in hac nimis quantum devexa ætate professionis ipsorum nobilissimæ candidatus. Ex quibus liquet quid circa inferiorum facultatum Professores debeat judicari.
§. V.

§. V.

Circa remißionem distributionum, & menses vacationis. Ad Cap. 8. & 9.
1344
*VT nullo modo remissio aut condo
natio liceat videtur censere Dom. Barbosa circa Caput 12. Sess. 24. Concilij Tridentini de Reformat. n. 108. & duobus seqq. nullo pro licito aliquo casu Auctore citato, cùm tamen pro absoluta negatione quamplures adducat, cùm sit sanè valde probabile id, quod est à Nobis Asserto 5. cum multis, & gravissimis Scriptoribus statutum, & non leviter comprobatum. Sed audiendus ille, dum Tractat. de Canonicis Cap. 22. n. 23. sic locutus: & quamvis nonnulli existimaverint non esse prohibitum remittere distributiones præteritas, si absit omnis fraus & conventio, sed solùm esse prohibitum convenire de remittendis distributionibus in futurum, ut probabiliter putat Moneta p. 3. q. 5. n. 8. cujus opinio attento jure communi vera est, si credamus Glossæ Verb. Suas, in d. Cap. Vnico. quæ id probat, & videtur amplecti Rota Decis. 61. n. 4. p. 1. recentiorum: nihilominùs tamen post Concilium Tridentinum ampliùs non licet, ut sentit Navarrus de Oratione Miscell. 59. nu. 3. dum ait sententiam illius Glossæ esse per Concilium Tridentinum sublatam Stephanus Durantus de Ritibus Ecclesiæ lib. 3. Cap. 25. nu. 5. dum dicit prædictam Glossam esse nunc delendam. Azor Lib. 7. Cap. 7. Quæs. 9. Sanchez in Consilijs moralibus Lib. 2. Cap. 2. Dub. 108. in fine Machadus d. docum. 8. nu. 3. plures refert, & sequitur Sanctorellus d. q. 13. nu. 6. ubi addit hanc opinionem hoc tempore esse communem, & favere cultui divino: quia alioquin daretur occasio clericis absentandi se à Choro sperantes sibi faciendam esse remissionem à suis Canonicis amicis: & ita quoque ipse Canonicus cogeretur saltem ex gratitudine remittere distributiones alijs Canonicis in diminutionem cultus divini. Hæc ille: qui ijs non obstantibus, quæ subjunxit, sententiæ oppositæ non potuit probabilitatem inficiari, de qua tamen in priùs citato scripto nullam intulit mentionem, cùm tamen sicut hoc loco, meritò potuisset.
1345
*Et quidem mirari juvat Auctorem
Qui faveant Auctores.
præfatum eos pro se Scriptores adducere, qui ipsi apertè adversi comperiuntur. Nam P. Azor Tomo 2. loco ab ipso designato ita scribit: Aut sine
P. Azor.
ullo pacto, vi, vel metu præsentes Canonici distributiones sibi restitutas, & jam acquisitas liberaliter absentibus donant, & tunc possunt absentes eas tutò recipere, quia Concilium non dixit simpliciter, quavis donatione exclusa, sed quavis collusione & remißione: at remißio est cùm creditor debitorem à solvendo liberat: remittimus enim, cum debitum nobis solvendum condonamus. Sic ille: quod etiam amplectitur P. Thomas Sancius suprà Dub. 109. similiter locutus, licet Dub. 108. invalidam censeat remissionem. Concilium Tridentinum
P. Thomas Sanchez.
vetat remißionem, non verò donationem rei jam restitutæ: & cùm sit pœna, non est extendenda, quæ sunt illius verba. Pro eodem Trullench, adductus etiam à præfato Scriptore circa cita|
p. 485
tum Cap. 12. Concilij, siquidem Tomo 1. Lib. 1. Cap. 8. Dub. 16. n. 4. & 5. cujus tamen limitatio apud alios extat, & à Nobis indicata citato n. 62. sic enim ille: Navarrus & Moneta putant hoc
Trullench.
verum esse etiam in illis distributionibus, quæ nondum applicatæ sunt donantibus, sed adhuc remanent apud Thesaurarium, aliumve, qui paratus est ea solvere, quod non probatur Bonacinæ nu. 2. nec Castro suprà nu. 1. cit. nec mihi: quia hoc non est donatio, sed remißio, eo quòd ante applicationẽapplicationem Canonicus earum dominium non habeat. Secus autem dicendum arbitror cum Bonacina supra, si Thesaurarius facta distributionum divisione, ad partem ex mandato donantis retineat eas, quæ ipsi donanti accreverunt; tunc enim censentur applicatæ donanti, & sunt sub ipsius dominio. Sic doctus Scriptor. In qua delicata distinctione quis non videat parum esse momenti pro negotio præsenti, & Concilium cum ea fuisse præcisione locutum, quæ nihil ad illius intentum conducebat? Cùm aliàs remissio genus donationis sit, ut videre licet apud P. Thomam Sancium citato dub. 109 Pro eodem stat P. Henriquez Lib. 7. de Indulgentijs Cap. 36. n. 4. in Glossa lit. X, qui & audiendus, sic enim ibi: Postquàm tamen Capitulo so
P. Henriquez.
lutæ sunt distributiones ab alijs perditæ posset huic Canonico, si pauper sit, donare: quia in hac lege odiosa & rigida verbum Remißio non excludit donationem. Sic ille, qui quod de paupere asseruit, potuit omittere; ratio enim, quam subdit, pro quocumque militat, unde & sufficit titulus amicitiæ, aut quivis honestus alius, immò etiamsi non penitus talis sit, dummodò non illius sit generis, quod Concilium vitare contendit, collusionis scilicet, aut tale aliquid sapientis.
1346
*Jam circa vacationis menses stan
dum dictis Cap. 9. ubi peculiaris occurrit quæstio an illi, qui spatium assistentiæ per novem menses non explevit, sed tantùm sex debeat aut possit integrè Concilij indulto gaudere, ita ut trium illi mensiũmensium vacationis emolumenta debeantur? Circa quod negativè respondet AlexāderAlexander Moneta de distribut. quotid. 2. p. q. 14. n. 34. ex eo probans quòd privilegiũprivilegium odiosum strictè est interpretandum, unde solùm illo licebit uti pro rata interessentiæ & servitij: aliàs sequeretur hoc privilegio ita illum gaudere, qui integris decem mensibus inservivit, ac qui modico, & nullo tempore, quod est absurdum. Poterit ergo si vacatio per duos menses tantùm ex consuetudine liceat, unius mensis emolumenta recipere; si per tres, unius & dimidij, nulla ab Auctore addita minutiori computatione: sed cùm dicat pro rata faciendam, ex eo qualis sit futura compertum habetur. Oppositum tamen tenet Bonacina Disp. 2. de Horis Canonicis Quæst. 5. Pun. 4. nu. 11. quem secutus P. Palaus Tomo 2. Disput. 3. §. 10. nu. 10. & utrumque Trullench suprà Dub. 14. n. 10. qui tamen existimat cum Bonacina suprà n. 10. quando Canonicus fuit admissus ad distributiones mense Novembri in Ecclesia, ubi tempus interessentiæ computatur à Majo in Majum non posse duos integros solatij, & recreationis accipere juxta illos sex menses à die admissionis, quia hîc non dicitur tunc uno anno Canonicatum obtinuisse cum admissione ad distributiones. Ratio autem assertionis ex eo desumitur, quòd licet strictè sit interpretandum hoc privilegium, non tamen ita est restringendum, ut non admittatur juxta propriam verborum significationem: at privilegium non loquitur nec restringit ad annum interessentiæ: ergo neque nos restringere nec distinguere debemus. Sed quidem negari nequit priorem sententiam esse valde rationi consonam, & consequenter privilegium juxta mentem Concilij ritè perspectam debere intelligi: siquidem illud in hujusmodi indulto levamen voluit laborantibus indulgere, unde & labori proportionatum: Atqui per spatium sex mensium tantùm in Choro laborans minorem laborem sustinet: ergo & minus etiam levaminis ipsi debetur. Neque id contra propriam verborum significationem militat, quæ talia sunt citato Cap. 12. Non liceat vigore cujuslibet statuti aut consuetudinis ultra tres menses ab eisdem Ecclesijs quolibet anno abesse. Conceditur
Concilium Trident.
enim juxta præfatum tenorem abesse posse, sed juxta mentem Concilij, & finem indultæ vacationis. Sic enim dictum suprà n. 1342. absenti ratione studiorum distributiones pro tribus mensibus non deberi, ubi tamen præfatum privilegium attenta proprietate verborum posset applicari. Quod tamen non admittitur ex præfata ratione, quòd scilicet sic absens minimè pro Ecclesiæ servitio laboret, ut tale debeat laboris levamentum reportare.
1347
*Ubi objici potest posse Præbenda
Objectioni fit satis.
rium initio anni tres menses vacationis assumere, & emolumenta integra: cùm tamen in eo eventu minimè finis levamenti subsistat. Ad quod quidem dicendum in eo casu futuri laboris levamen eatenus extare, quatenus vacationem hujusmodi ut magis sibi commodam Præbendarius usurpat, cùm eorum sit illis hoc relictum arbitrio. Circa quod tamen Episco
Quid circa Indias.
porum debet providentia versari, præsertim in Ecclesijs Indiarum, ubi peculiari ratione locum habet quod tradit Illustrissimus Zerola in
Zerola.
Praxi Episcopali Vers. Privatio §. 4. ubi cum citat Trullench, cùm tamen sit Dub. 4. in quo ita scribit: Sacra Concilij declaratio. 448. in meis, censuit in hæc verba: nullam aßignandam esse caussam, nec ullam licentiam requiri: non tamen omnes Canonicos posse abesse eodem tempore, ne Ecclesia destituatur suo debito servitio, sed tantùm quotam partem CanonicorũCanonicorum, quæ videbitur arbitrio Episcopi & Capituli. Sic ille. Sed specialius illud, quod habet circa Dubium 3. sic enim ibi: Sacra Congregatio respondit quòd non tempore Paschæ Domini, & hujusmodi maximarum solemnitatum. Et hæc omnia intelligi de bent cum Clausula Concilij in d. §. Salvis nihilominus. Tantum ibi, adducta Declaratione 453. & ad hanc videtur citatio Trullenchij directa, cùm tamen erratum in ipsa fuerit. Stat ergo in Indijs id posse Episcopos circa absentiæ tempora providere. Licet enim ex Nicolao Garcia & P. Palao affirmet dudũdudum citatus Scriptor in aliquibus regnis Hispaniæ nulla esse tempora reservata, in eo non debent Indicæ Ecclesiæ parem sibi licentiam arrogare, in quibus adeò est diversa ratio, |
p. 486
neque ea est introducta consuetudo: unde & à Concilio Limensi illa est vacationis amplitudo restricta, id probante Pontifice summo, ut obviam eatur objectioni ex eo quòd Concilium non potuerit Provinciale restringere Concilij generalis indultum. Licet enim addat: Salvis nihilominùs earum Ecclesiarum Constitutio
Concilium Trident.
nibus, quæ longius servitij tempus requirunt. Id quidem ad Constitutiones referendum, quæ Concilium præcesserunt. Quamvis non videatur inverosimile, si dicatur posse fundari Ecclesias, in quibus privilegio dicto renuntietur, quod permissio tantùm est, & cujus renuntiatio in eum redundabit effectum, qui est maximè Ecclesiæ menti conformis, continuatum inquam Ecclesiæ servitium, cum ijs tamen absentiæ moderationibus, quas & prudentes consuetudines, rationabiles caussæ, & sensus Doctorum firmare possunt, & reddere non solùm tolerabile, sed etiam delectabile, si res hæc momenti tanti coràm Deo, ut decet viros adeò honorificè, & commodè ipsi addictos. transigatur.
§. VI.

§. VI.

Nonnulla specialia circa Indicos Præbendarios. Ad Cap. 10.
1348
*PRo obligatione assistentiæ disputa
tio procedit. Et quod probatum n. 73. circa obligationem cantus, erunt fortè qui non admittant pro Ecclesijs præcipuis, in quibus sufficiens numerus Cantorum habetur, ut possit quis probabili se opinione tueri, juxta quam ad canendum non tenetur, quem sequuntur complures, quos allegat Dom. Barbosa Tract. de Canonicis Cap. 34. n. 10. inter quos mirum est P. Suarium recenseri indicato Tomo 2. de Relig. Lib. 4. Cap. 2. nu. 18. ubi nec verbum. Neque id stare poterat cum assertione contraria, pro qua ipsum attulerat nu. 9. ex citato Libro Cap. 12. n. 8. & seqq. ubi luculenter pro obligatione cantandi depugnat, nec poterat vir adeò suis in sententijs constans ejus oblivisci, quam Libro eodem uti sibi arridentem statuisset. Neque citato in loco Capitis 2. quidquam extat, ex quo tale aliquid, etiam cum levissimo possit fundamento desumi, aut etiam somniari: ibi enim de Antiphonis tantùm agit, & earum origine, atque usu. Sit ergo opinio
illa etiam P. Suario refragante probabilis: nihilominùs quod de obligatione canendi dictum in Ecclesijs Indiarum sustinendum est, quia pro illis non stat quod pro removenda hujusmodi obligatione dicitur, & videri potest apud P. Thomam Sancium Tomo 1. Consil. moral. Lib. 2. Cap. 2. Dub. 99. quòd scilicet sic est usu receptum, & sic usus interpretatus est, & ideò alij ministri destinati sunt, qui cantent, quos Capellanos vocant, & licet Præbendarij non cantent, sua præsentia ornant Chorum, & auctoritatem præstant, & distributiones dantur illis principaliter ut sua præsentia auctorizent & ornent Chorum. Non inquam stat, quia quod ad usum attinet, non est constans, & hîc meritò advocandum quod asserit Navarrus in Manuali Cap. 22. n. 97. non admittendam excusationem ex usu & consuetudine, nisi sit ab Apostolica Sede confirmata, aut legitimè præscripta. Hoc inquam peculiari titulo, de quo n. 67. ubi auctoritas Præbendariorum non pro auctorizando tantùm Choro deservit, sed pro concilianda auctoritate, reverentia, & majestate divinis officijs, in his regionibus, in quibus id maximè necessarium est. Neque est cur Canonici & Dignitates id refugiant, ac si illud minùs deceat personas tales, quandoquidem de Davidicis Psalmis agitur, quos rex tantus harmonicè canere minimè sublimitate regia indignum judicavit.
P. Balinghem.
Pro quo etiam ita scribit P. Antonius de Balinghem in Kalendario Mariano die 28. Octobris n. 2. Anno 1439. diem extremũextremum claudit Impe
rator Albertus II. Hic tantò animi studio ferebatur in Virginem, in ReligionẽReligionem CatholicāCatholicam., in Cærimonias, in Symphoniam Ecclesiasticam, ut indignum non arbitraretur sua majestate publicè cum Clero tum Dei, tum Deiparæ laudes occinere. Sic ille, qui & die 20. Iulij num. 2. sic de Roberto Religiosissimo Galliæ Rege post alia: Eo in templo cum
Regis Galliæ aliud.
Clericis Dei ac Deiparæ laudes canente, muri Avalonis (ea est civitas Burgundiæ, quam per suos obsidione cingebat) sponte, ut quondam muri Ierichuntini, corruerunt. Tantum pijssimus juxta ac eruditissimus Scriptor.
1349
*Illustrissimus Archiepiscopus D.
Petrus de Villagomez ut Prædecessoris sui fama sanctitatis percelebris D. Turibij Alfonsi Mogrobejo cultum publicum ab Apostolica Sede, quæ præmitti debent præmissis obtineret, quemdam suæ Limanæ Metropolis Canonicum in Urbem destinavit ante annos non paucos, & pro capiendis informationibus in oppidis distantibus duos secum duxit. Circa quod dubitatum an præbendarum suarum integra possent emolumenta lucrari. Et videtur quidem jure optimo potuisse juxta dicta Asserto 4. generaliter loquendo, quòd scilicet quoties Præbendarius Indicus ex justa caussa abest, tuta conscientia potest distributiones integras levare, in quibus est præbenda constituta, uti in Ecclesijs Indicis sunt. Atqui absentia dicta ex justa caussa contigit: ergo. Quòd sit justa, ostenditur, quia absentiæ pro negotijs propriæ Ecclesiæ justa caussa est injuncta procuratio,
ut habetur expressè in Cap. Vnico de Clericis non residentibus in 6. sic enim ibi: Qui verò aliter de distributionibus ipsis quicquam exceperit (exceptis illis, quos justa & rationabilis corporalis neceßitas, aut evidens Ecclesiæ utilitas excusaret) rerum sic acceptarum dominium non acquirat &c. Licet autem circa distributiones aliqua esse difficultas possit propter decisionem Cap. Cùm non deceat de Elect. etiam in 6. quod ad fructus præbendæ attinet extra dubium est, quando illi à quotidianis distributionibus habentur sejuncti, ut ex Capite utròque convincitur. Quando autem discreti non sunt, alia est ratio. Unde P. Thomas Sancius, qui Libro & Capite citatis Dub. 93. censuerat distributiones præfatas non deberi, sicut in casibus alijs, de quibus usque ad Dubium 111. in eo ita scribit:
P. Sancius.
|
p. 487
Sit conclusio. Decreta in Concilio Tridentino, & Cap. Vnico de Cleric. non resident in 6. quæ hucusque dicta sunt, non habent locum in Ecclesijs, ubi Canonicatus nullos habet redditus præter distributiones quotidianas. Ratio, quia non debet esse Canonicatus absque ullis fructibus. Vnde in ijs Ecclesijs standum est earum consuetudini. Sic Glossa d. Cap. unico Vers. receperit. Sic ille. Jam quod ad utilitatem Ecclesiæ in casu nostro spectat, ex eo constat, quòd magni intersit Ecclesiæ Prælatum suum cultu publico, & sacris officijs honorari, cujus in ipsam redundat gloria, & in Cæsareo quidem jure expressum habetur uxores virorum splendoribus illustrari: quod equidem in spirituali matrimonio Episcoporum cum Ecclesijs sublimiùs exercetur, de quo Innocentius Tertius Cap. Inter corporalia de translat. Episcop. Neque circa utilitatis evidentiam ambigi potest, quam requirit Pontifex, cùm sit prorsus irrefragabilis adducta ratio. Et quidem ingentes sumptus, qui pro Canonizatione fiunt, essent profectò damnabiles, & in Religionibus præsertim nullatenus permittendi, si in illa maxima non interveniret utilitas; propter quam Octoginta mille octo regales in caussa, & apparatu Beatificationis ac Canonizationis Divæ Rosæ Virginis Peruvianæ dudum impensos, de quibus mihi constat, Illustrissima PP. Prædicatorum Religio, profusionem dignissimam æstimavit.
1350
*Et quod ad duos spectat Canonicos
quid circa illos verosimilius videatur, propter licentiam in Jure contentam, dictum nu. 80. Jn casu autem præsenti eatenus probandum, quatenus ille valde specialis est, & supponitur, quod est ibidem traditum circa competentem numerum pro Ecclesiæ decenti servitio relictum, neque nimia sit absentiæ mora futura. Et ad securiorem reddendam illam pro eo, quod ad Præbendarios collegas spectat, opportunè subintrat id, quod habet P. Thomas Sancius citato Cap. 93. ubi ita scribit n. 4. Secundò nota, quòd si in hoc casu ceteri Canonici sponte da
P. Thomas Sancius.
rent distributiones tali Canonico absenti pro negotijs suæ Ecclesiæ, posset illas recipere, quia non est pura remißio, vel donatio, sed ex justißima caussa
juri conformi. Sic Glossa d. Cap. Vnico. Vers. Vtilitas, & Dominicus ibidem. Sic ille. In Glossa autem, quam citat alia est ratio, non quidem citato in verbo, sed in sequenti Suas. Ubi sic illa: Quid si illi, quorum lucro prædicta cedebant,
Glossa.
remittant, numquid est Canonicus absolutus? Satis videtur, quòd sic. Instit. de rer. divis. §. per traditionem, cùm hic non sit additum remissionem non prodesse supra eodem lib. de rescriptis. Cap. Statutum §. antepenult. & infra de Censibus Cap. Exigit in fine. Sic Glossa, & hæc illa est, de qua nonnulli id sentiunt, quod videri potest suprà nu. 1344. Non esse autem illam penitus improbandam Doctor tantus, ut vidimus, arbitratur: & quidem non immeritò, quia remissionem in casu dicto minimè Concilium Tridentinum expunxit, in quo fraudis aut collusionis nihil, sed caussa justissima. Duplex ergo ratio pro casus dicti justificatione succurrit. Prima Glossæ, ex eo quòd non sit remissio prohibita. Secunda ex Scriptore adducto, quia non est propriè remissio. In Cap. Statutum §. citato sic habetur: Si quid autem contra Con
Cap. Statutum de rescriptis.
stitutionem præsentem receperit (delegatus) ad ipsius restitutionem integram teneatur: nulla eorum, quibus restitutio facienda fuerit, remissione ullatenus profutura eidem. Sic Bonifacius VIII. In Cap. Exigit de censibus, tale aliquid extat, ubi de acceptis à Visitatore Ecclesiastico. Sicut & Clement. de hæreticis Cap. Nolentes Serm. Quòd si secus. Ubi de Inquisitoribus. Ex quibus arguere legitimè potuit Glossa ut in casu, de quo ibi, non fuerit sublata remissio: quod equidem valde fuit rationi conforme, ubi juxta dicta, nulla turpis quæstus umbra, sed Ecclesiæ caussa ritu decentissimo, & à Sede Apostolica approbato pertractatur, pro ipsius Ecclesiæ labore assumpto.
1351
*Quia verò de Inquisitoribus subjun
cta mentio, illud circa ipsos loco præsenti opportunum occurrit, quod habet D. Gaspar de de Escalona in Gazophylacio Peruviano Lib. 1. Par. 2. Cap. 12. n. 18. circa suppressum Canonicatum unum in singulis Cathedralibus Indicis pro ipsorum integrando salario, Virtute Brevis Pontificij, pro quo in præfati versiculi initio hanc posuit notam hh., quæ tamen in margine desideratur; respondet autem hæc ff. in qua citatur D. Solorzanus Lib. 3. de Indiarum gubernat. cap. 24. à n. 11. in quo tamen id non extat, quod ille verbis sequentibus attestatur: Donde tambien se advierte, que à la renta de esta
canongia suprimida no se acrece ninguna parte de las distribuciones quotidianas, por estar declarado que este derecho solo toca à las Prebendados presentes, por razon de la aßistencia personal. Sic ille. Ubi quidem si de distributionibus agatur, quæ sunt à præbenda distinctæ, præfatum assertum est de subjecto non supponente, quandoquidem, ut ex præmissis liquet, in Cathedralibus Indicis tales distributiones non sunt: ex quo habetur compertum Canonicatus suppressi auctoritate Urbani VIII. annuos redditus distributionum quotidianarum ritu conferendos. Alium autem potest habere sensum, & consideratione dignissimum, juxta id quod quærit D. Barbosa Tract. de Canonicis cap. 22. nu. 18. Utrùm scilicet distributiones absentium debeantur non solùm actu interessentibus, verùm etiam alijs, qui juris fictione censentur interessentes, ut qui absunt ex caussa infirmitatis, vel in Ecclesiæ suæ utilitatem, vel ob justam & rationabilem corporis necessitatem? Qua in serie Inquisitores veniunt, qui Canonicatûs redditus annuos recipiunt interessentium more, cùm tamen fictione tantùm juris interessentes habeantur. Et sub hac consideratione intelligi potest procedere prædictum assertum, dum negativè decernitur, juxta quod & sequitur apud D Barbosam in hunc modum
D. Barbosa, ut faveat.
responsio: Solùm deberi actu interessentibus constat ex Cap. Vnico. Vers. Statutum de Cleric. non resid. lib. 6. ubi Bonifacius VIII. indistinctè mandat ac statuit ut quotidianæ distributiones ijs Canonicis & Clericis Collegiatarum Ecclesiarum tribuantur, qui divinis officijs adfuerint: atque adeò cùm eas quoque distributiones complectantur, quas ij, qui non intersunt, acquirerent, si interessent, |
p. 488
necessarium est eas acquiri, & accrescere ijs, qui intersunt. Hoc idem colligitur ex Concilio Tridentino Seßione 21. de Reformat. Cap. 3. ubi decernitur quotidianas distributiones dividendas esse inter obtinentes Dignitates, & cæteros Divinis interessentes. Et clariùs ex Seßione 24. de Reformat. Cap. 12. ubi statuitur ut distributiones ij, qui statis horis interfuerint recipiātrecipiant, reliqui verò quavis collusione aut remißione exclusa, ijs careant. Facit etiāetiam quia cùm majorem laborem subeant reliqui Canonici quando aliquis eorum abest, meritò majoris mercedis loco illis debentur hujusmodi distributiones jure accrescendi, ex quibus & alijs hanc partem defendit Bartholomæus à S. Fausto de Horis Canon. Lib. 3. q. 88. me citato in hoc loco, Machado en su perfeto Confessor l. 4. p. 4. tract. 3. docum. 7. nu. 3. Hæc doctissimus Præsul.
1352
*Quæ quidem licet hanc partem ve
Contrarium ut stare queat
rosimilem ostendant, non tamen omninò certam: licet enim juxta allegatos textus distributiones interessentibus sint tribuendæ, eo tamen nomine veniunt, qui fictione juris habentur præsentes, & eo titulo peculiares sibi respondentes distributiones accipiunt, unde & interessentes dici queunt. Id autem quod de labore dicitur, nimiùm probat, ijs scilicet, qui fictione juris pręsentespræsentes habentur, nullas esse distributiones tribuendas, quandoquidem ij, qui revera assistunt, majorem laborem subeunt, illum videlicet, quem fictè præsentes erant subituri. In quo tamen nihil contra æquitatem geritur, quia caussa absentiæ, ratione cujus augetur labor, communis esse omnibus potest, quia & abesse queunt; quod cùm acciderit, alij pro ipsis laborabunt: & consequenter si distributiones absentibus, fictè tamen præsentibus, accreverint, ipsis pariter accrescent. Et ita pro hac parte stat, favetque
P. Palaus.
usus & praxis Ecclesiarum Hispaniarum, in quibus distributiones etsi pro singulis horis sint aßignatæ, non illas accipit quis dum singulis horis interest, sed in fine anni, & tunc absentium distributiones dividuntur inter eos, qui & realiter præsentes fuerunt, & fictione juris præsentes reputantur, ut testatur P. Palaus Tomo 2. Disputat. 3. Puncto 8. num. 8. qui licet contrarium censeat num. 9. positionis oppositæ probabilitatem agnoscit, arguens ex eo quòd ex accretione dicta in fictè præsentibus diminutio divini cultus sequeretur: quod equidem non video quomodo possit ille fundare, cùm ratione illius nulli permittatur abesse, nec titulus aliquis absentiæ novus emergat, immò pro inter essentia gratum illud invitatorium pro omnibus horis sit, lucri ob aliorum absentiam peculiaris, licet nonnihil ex fictè præsentibus tribuendo minuatur. Neque urget Cardinalium Declaratio, quam adducit Nicolaus Garcia de Beneficijs 3. p. c. 2. nu. 465. ex quo & Trullench Tomo 1. Lib. 1. Cap. 8. n. 9. ad illam enim dici potest quòd communiter ad alias, neque authenticas, neque publicatas. Juxta quæ stat Inquisitoribus ex Canonicatu
suppresso distributiones cum sua accretione concedi, cùm in Ecclesijs Indiarum eadem, quæ in Hispania praxis habeatur circa annuam præstationem. Immò & nomine distributionum veniunt emolumenta ex mortuarijs & anniversarijs, quia cùm præfatum lucrum ex privilegio habeatur, ad illa se extendit, quæ communiter nomine distributionum censentur, præsertim quando nullus præter Beneficiatos jus ad illa habet, ut tenet Quaranta Verb. Distributiones. Vers. Ampliatur Secundò, & Trullench suprà Dubio 13. nu. 4. & ita praxi comprobatum invenitur. In quo quidem & suum est Regio fisco commodum, quia si ex suppressione Canonicatus hujusmodi nequeat designatum integrari salarium, ex Regijs est arcis integritas compilanda, unde eo ex capite Regium privilegium est, quod favorabiliter ampliandum: pro quo & magis specialis titulus erga illum accrescit, quòd scilicet decimas, ex quibus ingens corpus distributionibus obnoxium coalescit, ab ipso sunt Contributæ Ecclesijs, unde non est mirum, si aliquid ab ipsis in negotium adeò utile, interventu Pontificiæ Sedis exigatur: quod erunt fortè qui dicant sine illa fieri potuisse, ob amplam erga decimas potestatem, de quo aliàs non semel.
1353
*Circa Canonicos peculiaris electio
nis, Magistralem inquam, Theologum &c. non occurrit speciale aliquid, quod possit ad tribunal conscientiæ spectare, si unum illud excipiamus, quod nimis delicatè à nonnullis est Scriptoribus observatum, quos adducit Trullench suprà Dub. 12. §. 6. eisdem assentiens, & dicens, quòd licet Canonicus Theologus habeatur præsens in Choro tota die, qua legit etiam quoad distributiones, non tamen censetur præsens Matutino, quod dicitur pro diesequenti in Vespere præcedenti, secundùm consuetudinem aliquarum Ecclesiarum, pro quo adducitur Declaratio Cardinalium S. Congreg. Concilij 12. Augusti 1628. ut apud D. Barbosam Tractatu citato Cap. 27. nu. 35. In quo quidem veneranda illa, quæ ita voluit Concilij ejusdem decretis exactè consultum. Sed quamvis ita fuerit, dum de illius auctoritate non constat, licet nobis ductu rationis impulsis aliter judicare. Licet enim Matutinum officium ad diem sequentem spectet, cùm tamẽtamem jam generaliter ferè sit receptũreceptum, ut Vespere antecurrente dicatur; jam illius diei dici officiũofficium potest. Id quod ex concessione Gregorij XIII. de qua n. 1343. videtur compertum ob verba illa, Diebus, quibus legunt. Cùm tempus Matutini modo prædicto celebrari soliti pars sit dici,
Privilegium Greg. XIII.
in quo habita est lectio. Et quidem si quotidie legat, manifestum est obligationem non urgere ex prædicto fundamento: si quidem Matutinum ad diem sequẽtemsequentem pertinet, & cùm lectio manè sit futura, pro eo tempore nequit obligatio consistere, stante Pontificia concessione. Si dicatur non posse in diem sequentem differri, quia in eo non est Matutinum dicendum, cùm jam sit Vespere dictum. Contra est, quia per se loquendo Matutinum ad diem sequentem pertinet, & ratione privilegij habetur, ut possit anteponi: gratia autem non debet in ejus, cui fit, incommodum retorqueri, juxta vulgarem Juris regulam, quæ est 61. in 6. Quod ob gratiam alicujus conceditur, non est in ejus dispendium retorquendum. Ubi & dici potest per accidens esse quòd Matutinum suo genuino |
p. 489
tempore non dicatur, de quo non habetur ratio. Pro Indicis autem Ecclesijs id facit, quod superiùs dictum circa distributiones, in quibus tota præbendæ substantia consistit, cùm tamen Declaratio Cardinalium præfata de separatis procedat, sicut & adversantium assertio: & cùm illæ, quæ prioris generis sunt, non admittant divisionem, juxta satis probabilem sententiam, de qua nu. 41. & 77. securè potest in hujusmodi casu procedi. Et à præsentibus quidquid est illud, quod Matutino respondet emolumenti concedi, si pro Declarationis adductæ efficacia contendatur: quia ibi locum habet id, quod ex P. Sancio dictum nu. 1350. quòd scilicet non sit pura remissio, sed habeat justam caussam: quod & generaliter currit quando circa obligationem assistendi non extat irrefragabile fundamentum. Pro quo est doctrina Covarrubiæ Lib. 3. Variar. cap.
13. n. 3. Vers. Prima, ubi ait, quòd si casus contingat, in quo non constet ob jus Pontificium scriptum deberi distributiones, sed sit ambiguum, poterit consuetudo legitimè præscripta ambiguitatem interpretari, cùm nihil novum, nec Juri contrarium apertè sit per illam inductum. Pro quo & D. Barbosa Tractatu de Canonicis cap. 23. nu. ult. Id autem quod facere consuetudo potest, valet etiam probabilis opinio, in qua major est vis, quàm in dubio. Immò quod de interpretatione in ambiguitate dicitur, ad opinionem revocandum, quandoquidem status dubietatis relinquitur, quando rem ita se habere verosimiliter judicatur. Et de Præbendarijs ist hæc, ad quos etiam magna ex parte Titulus sequens spectabit.

CIRCA CAPITULUM CATHEDRALIUM INDICARUM ECCLESIARUM PRO TITVLO 19.

§. I.

§. I.

De potestate Capituli circa statuta. Ad Cap. 1.
1354
*DIctum in illo Capitulum circa di
stributiones, eas præcipuè, in quibus est præbenda constituta, non posse statuta conficere, id quod ex D. Barbosa in loco ibidem adducto de Potestate Episcopi comprobatum, ejus de Canonicis & Dignitatibus non viso Tractatu, quia vix edito, unde & in remotas has regiones tunc temporis non delato. Ille ergo Tractatu dicto cap. 42. nu. 15. prædictis videtur adversari, dum ait statuere quidem posse Capitulum in his, quæ concernunt suam Communitatem, seu Collegium; & sic circa negotia, quæ ipsos solos tangunt, & non Episcopum, nec statum Ecclesiæ, pro quo Auctores aliquot inducit, & ex Anguiano, pro arbitrio suo absque Episcopo in spectantibus suam communitatem, id alijs probantibus, de negotijs singularibus, ut quòd certo modo quotidianas obventiones distribuant. Ubi quidem obventionum nomine distributiones videntur indicatæ, quia solæ illæ quotidianæ sunt, cùm tamen obventionum sit diversa conditio, quando nota præfata non discernuntur: licet ex se natæ sint illas significare, juxta id, quod ex Abbate proponit Cardinalis Tuschus Tomo 5. Lit. O. Con
Cardinalis Tuschus.
clus. 61. ubi ait, Obventiones esse verbum generale comprehendens omnes redditus cujuscumque qualitatis sint. Pro quo & Tomo 4. Lit. F. Conclus.
484. nu. 20. ubi de amplitudine significationis. Ad quod quidem in primis dici potest aliquam circa distributiones posse admitti probabilem explicationem, quando scilicet circa substantiam illarum, aut statutam in erectione Ecclesiæ consuetudinem, non tenditur, sed circa singularia aliqua, ex quibus sine collusione, aut fraude apparentibus coloribus venustata, commodis reciprocis curatur ad continuati laboris levamen provideri. In quo quidem nihil est, quod Episcopi superiorem providentiam requirat, aut quod lædere jurisdictionis prærogativam queat, & ita neque quod possit indignationem provocare. Deinde dicere possumus obventionum nomine non esse distributiones comprehensas: quia licet aliquando nomen istud ad illas extendi valeat, regulariter loquendo nōnon ita accidit, sed ut proventus valde diversi sumuntur: pro quo ipse Dom. Barbosa citato Tractatu cap. 21. nu. 7. circa finem. Neque obstat quotidianas dici, quia quotidianum pro frequenti sumi solitum Psal. 41. v. 3. & 15. Dum dicitur mihi quotidiè. Dum dicunt mihi per singulos dies. Id est aßiduè, ut exponit Cardinalis Bellarminus. Prætereà etiamsi quotidianæ sint, non ideò etiam distributiones, quia non ex corpore decimali extractæ, sed aliundè.
1355
*Potest tamen circa id inquiri an
statutum hujusmodi, sicut & alterius generis, possit adjecta pœna firmari? Circa quod ita habetur in Decisione Rotæ adducta à D. Barbosa suprà n. 18. Vers. De statutis: Domini dixerunt prædictum statutum non valere, quia licet Canonici quarumcumque Ecclesiarum poßint facere statuta
Decisio Rotæ.
in sua Ecclesia sine auctoritate Superioris. Cap. Cùm omnes de Constitut. Cap. Statutum de hæret. in 6. Geminianus in Cap. 2. §. Ceterùm nu. 1. de Verbor. significat. in 6. Ferretus Consil. 286. tamen non possunt statuere super residentia, vel super statu Ecclesiæ, sine consensu Episcopi. In repet. Cap. 1. q 6. nu. 105. de Constit. Butrius in Cap. Constitutus nu. 15. de rescriptis. Oldradus Consil. 181. Glossa in Verb. Statutum in Cap. 2. de Verbor. significat. Felinus in Cap. Cùm omnes nu. 7. in princip. de Constitut. Maximè quando statuit circa impositionem pœnæ, quia est jurisdictionis, quæ non cadit in Capitulum, nisi Sede Vacante, ut post Fredericum de Senis notat Felinus in dicto Cap. Cùm omnes nu. 9. in sine & nu. 10. Vers. Advertendum. Sic Rota cum alijs, circa casum, de quo ibi. Sed quidem cum circa pœnam decernat, pro qua jurisdictio necessaria est, non videtur conventionalis exclusa, in qua neque circa statum Ecclesiæ, neque circa residentiam statuatur: |
p. 490
pro illa enim necessaria jurisdictio non est, ut omnes fatentur, & est illa in contractibus frequentissima. Quòd si illam incurri contingat, non poterit Capitulum potestate coërciva uti, quia illa caret, & tunc corruit superiùs adducta doctrina: unde negotium ad tribunal est conscientiæ remittendum: aut ita disponi statutum, quòd pro solutione pœnæ, si renitentia adsit, possit Episcopi officium implorari: quod quidem non videtur conveniens, si Capitulum auctoritati suæ velit consulere, ut in suis statutis minimè se Episcopus introducat. Sicut & Episcopus prudenter se geret, si introductionem recuset, & de sua independentia solicitos suis eos sinat statutis gubernari, cum Domino dicens: Quis me constituit judicem aut divisorem
Lucæ 12. v, 14.
super vos? Lucæ 12. v. 14. Pro quo sic tandem additum in præfata Decisione: Et commodum
Rota ut stet pro pœna.
privatæ cujusque bursæ, non autem divinum cultum (pœna) respicit: licet aliàs, si fuisset communis omnibus, & in Ecclesiæ utilitatem convertenda pœna voluisset, ut tradunt scribentes in d. Cap. Cùm omnes, ubi Abbas n. 3. Felinus n. 7. Imola, & alij, ut per Decium in 1. Elect. sub. num. 5. de Constit. Sic Domini. Ubi quod de commodo bursæ dicitur, ita potest cum respectu ad cultum divinum componi, ut eo stante promptiùs & alacriùs, quæ ad illum spectant ita statuentes exequantur. Quamquàm neque in hoc vis est nimiùm facienda, sed quod dispositio minimè aliàs reperiri valeat Juris imperio reprobata.
1356
*Et de privati quidem commodi re
spectu in statutis hujusmodi repellendo dictum nu. 1. præsentis Tituli, ubi tamen sic legitur: In quo si res ex fine communis boni, & ex proprij commodi intuitu transigatur &c. Et posset quidem juxta dicta commodus sensus haberi, si videlicet cum proprio commodo respectus ad commune bonum habeatur: ad Ecclesiæ quidem promptius & alacrius servitium temporalis commodi additamentis roboratum. Sed quidem expeditior sensus intentus, quem unius particulæ defectus à typographo omissæ, reddidit impeditum. Sic enim debuit apponi: Et non ex proprij commodi &c. Sic autem usu venit, ut quod contra proprij commodi noxios respectus pugnat, amoveri penitus studeatur, ut divinis prævaleant, & ordine præpostero, quæ esse deberent divinissima, terrenis infecta respectibus, peragantur. Hinc fit, ut post annos plurimos sacra in exercitatione consumptos, multi nihil se in via spiritus profecisse, sed passionum obscuratos & impeditos miseranda caligine deprehendant. Quorum doctrinâ fulgere Ecclesia deberet ut sole luna, sicut de Apostolis Ecclesiæ ipsius voce depromitur. Et quid illud caussæ? Ideò utique, quia terra interponitur, & sic Ecclypsim perpetuam patiuntur. Terra, inquam, quia terreni respectus; unde & noxiales influxus in Christianum populum, sicut in lunæ defectu accidit, ex perniciosis exemplis, ut sua sit alijs condigna laus, qui quasi luna plena in diebus suis lucent. Eccli 50. v. 6. Quid inde? Tunc omnis populus simul prope
Eccli. 50. v. 6. & 19. & 20.
raverunt, & ceciderunt in faciem super terram, adorare Dominum Deum suum, & dare preces Omnipotenti Deo Excelso, & amplificaverunt psallentes in vocibus, & in magna domo auctus est sonus suavitatis plenus. Ecce quid præstet eorum influxus, qui quasi luna plena in Dei domo resplendent, psallentes spiritu, psallentes & mente 1. Cor. 14. Vers. 15. Utinam sic omnes.
§. II.

§. II.

Circa Ecclesiæ vacationem, quando incipiat. Ad Cap. 2.
1357
*QUando Episcopus transfertur, non
vacare Sedem donec transtatus possessionem ejus, ad quam transfertur, accipiat, dictum n. 8. & ita posse illum in priori administrare, pro quo sic ibi: Neque obstat quod ex Massobrio adducit Diana suprà (scilicet Parte 8. Tract. 4.) Resolut. 55. §. Terminus, testante resolutum esse Episcopum debere ab exercitio ordinariæ jurisdictionis abstinere, & Capitulo illam convenire, ubi primùm absolutionis suæ testimonium authenticum habuerit: neque enim de resolutionis illius qualitate constat cujusnam sit, aut qualis: unde communi sententiæ non debet obstare. Hæc præfato in loco. Contra quæ tamen facit quod D. Barbosa tradit Tractatu de Canonicis Cap. 42. nu. 32. ubi ita scribit: Terminus autem præfatus
octo dierum currit Capitulo, etiam à die scientiæ translationis Episcopi ad aliam Ecclesiam; quando tamen à Summo Pontifice fuerit Episcopus absolutus à vinculo prioris Ecclesiæ, etiamsi non sint expeditæ litteræ vel capta posseßio, ut dicit decisum Quaranta dict. Vers. Terminum. Lavorius variar. lucubrat. Tit. 4. de Elect. Cap. 25. n. 17. Solorzanus de Iure Indiarum Tomo 2. Lib. 3, Cap. 23. ex nu. 40. Machado en su perfeto Confessor. Lib. 4. p. 4. Tract. 1. Docum. 5. nu. 3. & 4 Et statim post translationem absque alio consensu Episcopum translatum perdere Iura primæ Ecclesiæ censuit Rota apud Farinacium Decis. 475 parte 1. recent. & me citato in Collectaneis ad Cap. 1. nu. 5. de translat. Episcopi. Joannes Antonius Massobrius in Praxi habendi concursum, requis. 1. Dub. 9. Secundùm Romanam impreßionem, attestatur resolutum Ecclesiam, à qua volens transfertur, seu quam dimittit Episcopus, vacare ab eo tempore, quo idem Episcopus ab illius vinculo absolvitur in Consistorio Sanctitatis suæ, etiam ante expeditionem litterarũlitterarum ApostolicarũApostolicarum, vel adeptam posseßionem secundæ Ecclesiæ, & posteaquàm hujusmodi absolutionis notitiānotitiam habuerit, etiāetiam ex testimonio seu documẽtodocumento Secretarij Sacri Collegij, illicò teneri eum abstinere ab exercitio ordinariæ jurisdictionis, eam́eamque transire in CapitulũCapitulum tanquam Sede vacante: & ita posse, & debere Capitulum stat im ea jurisdictione uti, ac Vicarium juxta Concilij dict. Cap. 9. præscriptum eligere, Sedemque vacantem publicare, de quo Alzedus in Praxi Episcopali q. 1. Cap. 4. nu. 94. Hæc ille, quæ & habet etiam Diana citata Resolut. 55. Sed solius Massobrij attestatione subjuncta.
1358
*Sed quidem licet majori testium
Quid contra illum.
numero suam muniat positionem, id profectò stat, quod citato à Massobrio loco ingenuè protestatur, circa Caput scilicet 1. de Translat. n. 5. ubi refert Declarationem S. Congregat, Episcoporum die 14. Decemb. 1624. approbante |
p. 491
Pontifice, in qua quæ sunt nuper proposita continentur. Sic enim ante illam scribit: Vtrùm verò translatus de una Ecclesia ad aliam desinat esse
Ex quo & favor.
Episcopus primæ ubi primùm à Papa ab illius vinculo absolutus fuit, an verò post adeptam secundæ posseßionem, quæstio est dubia, in qua statim post translationem absque alio consensu perdere jura primæ Ecclesiæ censuit Rota Decis. 475. apud Farinacium p. 1. recent. & super hoc habemus modernam Declarationem &c. Hæc ille. Est ergo juxta ipsum quæstio ambigua, non obstante Declaratione. In qua mirum est citari ab ipso pro parte, quam tuetur, Dom. Solorzanum, cùm in citato ab ipso loco nihil habeat ad intentum conducere valens: immò eodem Lib. 3. Cap. 5. n. 63. sic inquit: & dicitur Sedes vacare donec Episcopus no
D. Solorzanus.
vus adeptus fuerit posseßionem teste Hostiensi in Cap. Olim de restit. spoliat. & Felino Cons. 40. col. 2. Sic ibi. Quo non obstante sententiæ D. Barbosæ apertiùs favet Libro eodem Cap. 13. in quo à nu. 72. celebrem, quam vocat, & meritò, discutit quæstionem, & in fine discussionis n. 86. ita scribit: Quam opinionem ego in
Idem.
puncto juris veriorem, & in foro conscientiæ securiorem existimo: quamvis Nicolaus Garcia dict. Cap. 6. nu. 41. tot exempla Sanctioris & Secretioris Concilij Castellæ referat, in quibus contrarium declaratum fuit: qui forsitan magis attenta status & pacis publicæ ratione, quàm stricti juris observatione emanarunt. Sic ille. Quod est equidem difficile, quia Regium Consilium Episcopus tribuere jurisdictionem non potuit, ut jam translati administrarent. Unde hoc ad sententiæ, quam est illud amplexum, debet in verosimilitudinem revocari. Ubi & inconvenientia manifesta concurrunt, si videlicet Episcopus ubi primùm de transsatione certior redditur, omni circa Ecclesiam, in qua versatur, jurisdictione privetur, & sic Præbendariorum maneat obnoxius injurijs, id quod D. Solorzanus satis innuit, dum paci publicæ asseruit à Regio Consilio consultum: neque enim alius videtur haberi potuisse respectus, nisi ad præfatas injurias, aut molestias, abeuntis jam Præsulis cessante timore. Quod licet non sit de omnibus suspicandum, pauci equidem ad ciendas turbas sufficient, immò & unus satis, quos translati zelus studuit, ut frequenter accidit, in officio continere. Et poterit ille, si
Vtilis præmonitio.
velit, sententia adeò probabili utens à Rege præsentatus, ita res disponere ut documentum authenticum confirmationis, si fortè præcedat Bullas, aut Bullæ ipsæ, in eo ipsum inveniant loco, qui sit ad rixas vitandas, & pariter ad auctoritatem suam tuendam opportunus, intra diœcesim inquam, in quo meliùs ille quod sibi oporteat facere sua in caussa dispiciet, quàm possim ego meis animadversionibus prælusisse.
1359
*Ubi peculiare dubium occurrit juxta
rem natam, an Episcopus habens certam notitiam Regiæ præsentationis, non tamen instrumentum ipsum, possit à sua Ecclesia recedere, illud alibi expectaturus? Ad quod quidem dicendum, si Episcopus velit ea uti licentia, quam ipsi pro spatio trium mensium Concilium Tridentinum concedit Seßione 23. Cap. 1. in quo accipiendum præsentationis instrumentum cum alio transmitti solito circa gubernationem, futurum tale spatium sufficiens verosimiliter arbitratus, posse quidem id agere, habens pro eo rationabilem caussam, quam Concilium ibidem eorum conscientiæ relinquit. Si autem pro diuturniore absentia non occurrant caussæ aliæ, de quibus ibidem Concilium, sola illa nuntiatæ extrajudicialiter præsentationis insufficiens est prorsus judicanda. Id constat, quia legitimus titulus deficit: neque enim intercedit Christiana charitas,
Concilium Trident.
urgens neceßitas, debita obedientia, ac evidens Ecclesiæ, vel Reipublicæ utilitas, quas Concilium enumerat, & eas vult à Metropolitano, aut alio, de quo ibidem approbandas. Atqui caussa dicta minoris est considerationis: ergo non solùm sine approbatione hujusmodi non licebit, sed neque poterit approbari. Quod ex eo etiam ostenditur: nam sic tantùm certioratus non potest à Capitulo recipi translata in eum jurisdictione ex generali doctrina de necessitate litterarum, quibus titulus firmatur, pro qua & textus & Doctores adducit Dom. Solorzanus suprà Lib. 2. cap. 13. n. 4. & seqq. Quòd si liceret recessus, etiam & admissio, quia ille non nisi titulo translationis dici potest licuisse, unde & in ordine ad effectum legitimè consequendum. Item, recessus dictus in Indijs, & in distantioribus præsertim provincijs, magnis est inconvenientibus obnoxius, ex quibus inter alia experimentis frequentibus comprobatum, quòd scilicet litteræ tardiùs, quàm putabatur, adveniant, ob navigationum incertos exitus, & nimium quantùm dilatas Indicarum classium expeditiones, quod cùm hæc scribo non sine gravissimis & generalibus incommodis experimur. Quid ergo faciet Episcopus Ecclesiæ suæ, sponsæ inquam, cui jurata fides, divortium executus. & alterius non assecutus amplexum intempestivè quæsitum? Ex quo & videtur non felix faustusq́ue futurus tandem ingressus, ubi temeritatis & ambitionis suspiciones possunt facilè suscitari. Sit ergo illud licitum, (quod negamus) conveniens tamen non est, quidquid humana tentet prudentia persuadere. Sit per portam introitus, quam Ostiarius aperit, Romanus Pastor, Pastoris divini Vicarius, non transiliendo maceriam;
Ioan. 10. v. 9.
sic enim translatus etiam Pastor & ingedieturingredietur, & egredietur, & pascua inveniet Joan. 10. v. 9. & sic factum.
§. III.

§. III.

Circa electionem Vicarij Generalis. Ad Cap. 3.
1360
*QUod à Concilio Tridentino inve
nitur dispositum Seßione 24. cap. 16. de Reformat. non solùm in casu mortis, sed etiam in translatione procedere affirmat citatus alibi D. Barbosa Tractat. de Canonicis cap. 42. nu. 28. qui tamen nu. 55. de casu tantùm mortis loquitur; pro quo & facit Doctores dispositionem dictam de Capitulo Ecclesiæ |
p. 492
Collegiatæ non esse accipiendam protestare quoad omnia in illa contenta, ex eo quòd Concilium illius specialem non fecerit mentionem, & solùm de Episcopi morte loquatur. Item Decretum hujusmodi ad Vicarium Episcopi non trahendum, ex eodem fundamento. Prætereà non esse intelligendum de judice post mortem Metropolitani electum pro caussis appellationis, de quo D. Solorzanus Tomo 2. Lib. 3. Cap. 13. nu. 46. quia pro illo non inserta mentio, licet nomine etiam Vicarij soleat compellari. Ergo cùm idem videre sit in casu, de quo agimus, similiter est de illo pronuntiandũpronuntiandum. Nec dici potest in Episcopi Vicario diversam esse rationem, sicut in Collegiatæ EcclesięEcclesiæ, quia quod ad convenientiam attinet negari nequit quin sit magna, & discrimen non est in ipso Concilij Decreto designatum, & qui contenderet in illis locum habere, ex nullo poterit convinci capite, nisi ex præfato, non scilicet mentionem de ipsis inveniri. In Judice autem Metropolitano de convenientia dubitari minùs multò potest, cùm tribunal tale totum ad caussarum, in quibus juridicè est agendum, judicium dirigatur. Quòd si addatur pro Episcopo
mortuo & translato eamdem esse rationem, dici in primis potest, non semper in ijs, quæ gravamen important, ex simili debere argui ratione, cùm hoc ex jubentium pendeat arbitrio, ut est doctrina satis recepta, pro qua plures adducit Dom. Solorzanus suprà Lib. 2. Cap. 21. nu. 42. de quo & Nos alibi. Præterquàm quòd dici potest eamdem non subesse rationem, & quæcumque adsit differentia sufficere, etiam levis, ut apud eumdem, nu. 43. quod in casu præsenti videre est: nam in translatione Episcopi, ut non debeat urgeri Vicarij electio, illius videtur obstare præsentia, ne jurisdictione ad eum translata, contra eum, qui nuper illi erat subjectus, incipiat cum offensione ejusdem exultare. Qua verisimilitudine non obstante, quid sit facto opportunius à Nobis dictum.
1361
*Vicarium Sede Vacante eligi posse
Theologum, dictum & probatum Asserto 7. contra quod nihil, quod urgeat, afferri potest, præter Declarationes quasdam Cardinalium, ex quibus, uti recentior affertur à D. Barbosa quædam ex die 28. Augusti 1621. quo tempore nondum prodierat Decretum Urbani VIII. circa illas, unde vim non habere convincitur, cùm minimè instructæ, requisitis ab ipso qualitatibus proponantur, de quo superiùs dictum. Licet eidem insistat præfatus Scriptor in Collectaneis ad citatum Tridentini Caput nu. 31. ad ea referens, quæ in Tractatu etiam citato
De Cardinalium Declaratione.
de Canonicis dixerat Cap. 42. nu. 53. Et quidem nisi ex Declarationibus subsidium ab Auctoribus negantibus haberetur, ex tenore Decreti ipsius, & constante alia Scriptorum doctrina, firmissimum illis pro parte contraria fundamentum suppetebat, sic enim ibi: Vicarium infra octo dies post mortem Episcopi constituere, aut existentem confirmare omnino teneantur. Sic ibi Potest ergo Capitulum demortui Episcopi Vicarium confirmare: Atqui Vicarius Episcopi potest esse Theologus: ergo & illum potest Capitulum confirmare. Si dicas statim sequi, Qui saltem in jure Canonico &c. quod quidem ad confirmandum & constituendum referuntur. Id quidem non obstat, quia ad constituendum tantùm referri commodissimè potest; nam illud, Qui sit, circa constituendum significationem futuri habet, id est, qui sit futurus, circa confirmandum autem non potest hujusmodi vim significationis habere, erit enim satis incongrua locutio; si enim Jurisperitus non est, quomodo stare queat ut sit Jurisperitus futurus. Unde non Qui sit, sed Si sit, dici debuisset. Ex quo factum est ut cùm juxta explicationem dictam futurus usus videretur, pro eo fuerit Sacra Congregatio consulta, à qua dicitur Declarationem memoratam prodijsse. Sublata ergo Declaratione usus posset verosimiliter sustineri. Cùm ergo illa non videatur urgere, potest modò, & poterit deinceps, dum quidquam quod magis urgeat, non prodit, pariter sustineri.
1362
*Jam quod de controversia illa in
ter Theologos & Juris Canonici peritos, quis eorum videretur esse major, dici in præsenti posset, opportunius arbitror suppressisse: siquidem in ordine ad effectum, de quo agimus, adeò est probabilitas sententiæ pro Theologis stans usu sapientium roborata, ut nostro opus non sit nimis operoso suffragio; sitq́ue semper inter præclaræ utriusque facultatis professores pugna erudita futura, dum quisque illam, quam profitebitur, sit meritò laudaturus. Idque sive de Vicario agatur, sive de Episcopatu. Circa quod tamen Joannes Angelus Bossius Tomo 1. Moralium Parte 1. Titulo 1. nu. 714. post exactum circa comparationem partis utriusque discursum, ita scribit: Quare hodie ex facto
Angelus Bossius.
summorum Pontificum videtur cessare quæstio, an Theologus doct us sit in assumptione ad Episcopatum præferendus docto Canonistæ ubi hæreses non pullulant: cùm videamus paucos Theologos (licet semper tam in Vrbe, quàm alibi non desint insignes & doctißimi) plurimos autem Iurisperitos creari Episcopos. Et certè Tridentinum dict. Cap. 2. Seßione 22. videtur decernere æqualiter juris Pontificij Doctores & Theologiæ Magistros seu Theologos ad Episcopatus eligi & promoveri posse: & licet primo loco ponat Theologos, rectè dici potest id fecisse, quia Theologia nobilior & præstantior quàm scientia Canonica aut Civilis, ut plenißimè probat Chassanæus d. part. 8. Considerat. 10. & sex seqq. Hæc ille ex illis insignibus & doctissimis Theologis, quos laudat, unus, & qui inter paucos assumeretur, profectò dignissimus, quod tamen non assecutus. Juxta cujus judicium scientia Canonica summorum æstimatione Pontificum ad Episcopatus aptior reputatur, quandoquidem ex Canonistis plures, pauci ex Theologis ad hujusmodi dignitatem assumuntur. Sed quidem inæqualitatis hujus ratio non ex adducto capite, sed aliundè potest, justa adhibita consideratione desumi. Ex eo scilicet quòd ex sæcularibus plures sint qui sacrorum Canonum, sicut & civilis juris studio in publicis gymnasijs incumbant, facilius enim & brevius illud, atque ad temporalia commoda utilius judicatur: Theologia autem apud Reli|
p. 493
giosos præcipuè viget, Pontifices ergo etsi eligere plures ex Theologis possent, id non faciunt, prudentissima ducti ratione, ne scilicet Religiones præcipuis alumnis privent, quibus illustrantur illæ, & ad sui status conservationem valde necessarij computantur. Quod ergo circa priùs nominatam à Concilio Theologiam à P. Bossio insinuatum, ob præstantiam scilicet, & non propter majorem aptitudinem ad munus Episcopale, ita factum, cùm ita sensus videatur probare Pontificum: non est equidem admittendum: cùm revera prædicationis functio maximè genuina Episcopatui sit, & quidquid secus accidat, scholarum more loquendo, per accidens se habeat, ut ex præfatis habetur manifestum. In officijs sacris, cùm de Sanctis
celebratio occurrit Episcopis, illud pro ipsorũipsorum laudibus positum invenimus: Iste est qui ante Deum magnas virtutes operatus est, & omnis terra doctrina ejus repleta est. Non illud: Iste est, qui forenses judicavit caussas, & negotia litigiosa tractavit, peritia Iuris insignis. Quatuor currenti hoc sæculo Præsules SanctorũSanctorum sunt fastis adscripti, Divi scilicet Carolus Borromæus, Andreas Corsinus, Thomas de Villanova, FrāciscusFranciscus Salesius, & Theologi omnes, & Sanctus quidem Carolus talem se, licet Juris prudentiæ operam dederit, numquàm intermissa prædicatione probavit, gravißimis licet curis occupatus. S. Franciscus Salesius Theologiam prætulit: Et ne quid sibi deesset ad animi culturam, Iuris utriusque lauream summa cum laude Patavij obtinuit. Non ergo ut judicem ageret, & se muneri Episcopali præaptaret. De duobus alijs res est clara, Religiosi enim. Videant jam Domini Canonistæ an tale aliquid suis possint in laudibus personare, &, si magnis sint illi dignissimi, quibus non est animus quidquam præfato discursu decerpsisse. Vide Dianam Parte 7. Tract. 12. Resolut. 34. id quod Resolut. 1. dixerat retractantem, & pro Theologia decernentem cum excessu probabilitatis.
§. IV.

§. IV.

De potestate Capituli circa Dispensationes. Ad Cap. 6.
1363
*MUlta in illo circa ipsas, & ut reor,
sufficienter pertractata. Id autem, quod n. 75. dictum circa irregularitatem ex defectu lenitatis oportet aliquantum ampliùs declarare. Dictum ibi quando bellum justum est, irregularitatem ex defectu lenitatis provenientem, sicut & aliam quamcumque ejusdem generis, posse dispensari ab eo, cui ampla facultas conceditur, excepto homicidio voluntario & bigamia, ut tenent Doctores, quos adducit & sequitur Diana Parte 4. Tract. 2. Resolut. 69. §. Quid ego. Et idem esse quando homicidium, aut alia singularis irregularitas excipitur, ut Simonia in Bulla Pij V. de qua ibi. Amplam autem facultatem habere Capitulum ex eo ostensum fuerat, quod illa sit Episcopis concessa à præfato Sanctissimo Pontifice, sitq́ue Capitulum jure in eôdem successor. Sed quidem præfatis videtur obstare tenor CōcessionisConcessionis, sic enim Pontifex: Patriarchis, Ar
Bulla Pij V.
chiepiscopis, Episcopis, partium illarum, quascumque personas, à delictis, per quæ irregularitas cōtrahiturcontrahitur, homicidio voluntario extra bellum commisso, ac Simoniæ labe dumtaxat excepta &c. Cùm ergo irregularitas quam judex contrahit ex defectu lenitatis, ex delicto non veniat, non videtur virtute concessionis præfatæ posse dispensari. Et ita tenent citati n. 68. id autem, quod ex Diana adductum cum limitatione dicta videtur accipiendum, scilicet eum, cui ampla facultas conceditur, excepto homicidio voluntario & bigamia, posse in irregularitate ex defectu lenitatis dispensare, quando scilicet ita ampla est, ut non habeat exceptionem dictam, quòd videlicet ex delicto proveniat. Non ergo poterit dispensare Capitulum, quia neque Patriarchæ, Archiepiscopi, & Episcopi.
1364
*Sed quidem posse illos n. 71. pro
Absoluta facultas ostenditur.
batum juxta tenorem privilegij insinuatum ibi, sed non exhibitum. Sic ergo sanctus illius Auctor ante præfatam clausulam: Hac igitur
Bulla eadem.
consideratione ducti, aliàs dilectis filijs Fratribus Ordinum Mendicantium in Indiarum partibus degentibus, cum personis, quæ tam ex delicto, quàm ex non delicto, irregularitatem contraxissent, super irregularitate hujusmodi dispensandi in aliquibus casibus facultatem conceßimus. Hæc ibi. Licet autem concessio pro Ordinibus Mendicantibus ad solos casus aliquos asseratur directa, amplissima sanè est, & eatenus ad aliquos tantùm casus, quia exceptum homicidium voluntarium, & Simonia, ut in adducta concessione. Quibus extantibus, quòd concessio præfata ad Episcopos etiam spectet. n. 71. probatum, quia minimè apparet credibile minus eis Pontificem voluisse concedere, quàm fuerat Religiosis concessum. Tum etiam quia allata concessionis verba id non evincunt, nullo enim modo negatur in ipsa dispensationem posse pro irregularitatibus ex delicto non provenientibus impertiri. Quod enim dicatur posse à delictis, per quæ incurruntur, absolvi, cum facultate dispensandi circa alias, potest sine ullo inconvenienti componi. Quid enim obest dispensatio circa quasdam cum absolutione à delictis dispensationi erga alias, quæ sunt sine delicto contractæ, aut è converso? Ubi & absolutio dicta non est limitationis nota, sed extensionis, quòd scilicet dispensetur, etiam si delicta intervenerint, à quibus debeant sic delinquentes absolvi. Et ita intellexisse videtur privilegium dictum doctissimus P. Veracruz, ut testatur P. Joannes Baptista in Animad
Fr. Ioannes Baptista.
versionibus pro Confessarijs Indorum fol. ult. pag. 2. ubi ita scribit: Vbi etiam dicit quòd Pius V. conceßit omnibus Episcopis & Archiepiscopis in novo Orbe, ut poßint cum omnibus fidelibus dispensare in omni irregularitate, excepta illa, quæ ex homicidio voluntario extra bellum, & ex Simonia. Sic ille, juxta legitimũlegitimum concessionis intellectũintellectum. Pro quo & faciunt sequentia verba: Quæ irregularitatẽirregularitatem ex
Bullæ tenor.
alijs, quam ex caußis prædictis contraxerint, super irregularitate hujusmodi, ex quibuscumque caußis præterquàm homicidij, & occasione Simoniæ contracta. Hæc ibi, quæ satis quidem videntur |
p. 494
perspicua, ut meritò dici citato nu. 75. potuerit sic: Vnde licet sint Doctores, qui apud eumdem (Dianam) ibidem, & Resolut. sequenti censeant Episcopos non posse in irregularitate ex defectu lenitatis dispensare, quorum sententiam ipse probabilem reputat: in casu autem nostro nequit de facultate dicta dubitari ob specialem Conceßionem. Sic tunc censui, & censeo modò, etsi sciam dubitasse aliquos, sed immeritò. Quod autem circa judicium Dianæ dictum erga sententiam negantem Episcopis prædictam facultatem, convenientiùs fuisset, si illum probabiliorem judicasse fuisset affirmatum, cùm revera ita sit, ut non solùm probabiliorem asserat, sed sequendam, si de Prælatis Religiosis erga subditos non loquamur.
1365
*Quod cùm ita sit mirari juvat quo
modo Dom. Arauxo pro negativa eum sententia adducat in Decisionibus moralibus Parte 1. Tract. 2. alias 11. Quæst. 11. n. 3. eũeum citans Resol. 69. ubi & Nos, & etiam 70. ubi tamen idem firmat, licet de Prælatis regularibus erga subditos ibi ex professo disquirat, juxta dicta nuper. Citat etiam ipsum ex Tomo 7. Tract. 2. Resol. 26 ubi tantùm ait utramque sententiam esse satis probabilem, & aliquomodo videtur affirmativæ favere. Ipse autem Dom. Arauxo negati
Quid ille circa usum.
vam amplectitur; qui tamen in fine statuit non esse condemnandos Episcopos, qui cum judice laico ex rationabili caussa quandoque dispensant: quia nullus condemnandus est ex eo quòd in materia favorabili, & sine præjucio tertij, sequitur opinionem probabilem. Etenim una ex conditionibus concurrentibus in opinione probabili est quòd possit sequi tuta conscientia; alioquin probabilis non esset. Opinio autem affirmativa talis est, & valde quidem probabilis, ab intrinseco & ab extrinseco. Cùm tamen in materia favorabili, qualis est ista, non requiratur intrinseca probabilitas, sed sufficiat extrinseca virorum non infimæ notæ. Quis enim dicere audeat opinionem
D. Arauxo.
relatārelatam, quæ pro se habet tot tantosque Auctores Iuris & Theologiæ strenuè peritos, ut Cajetanum, Navarrum, Suarium, Covarrubias, Leßium, & alios recensitos, non esse probabilem, saltem extrinseca probabilitate, & sufficienti excusare à culpa Episcopos, qui ei se conforment, & juxta illam operentur? Quæ sunt verba præfati Scriptoris. Cujus doctrina optima quidẽquidem est, & quę deberet materijs alijs pariformiter applicari. Et quod attinet ad Patrem Suarium errat citatio, non enim Disputatio. 27. est. sed 47. Sect. 6. in fine. ubi sententiam prædictam non tenet, sed potiùs oppositam: illud tamen addit, quod est præsenti instituto consonum, scilicet eos, qui possunt ex privilegio dispensare in irregularitatibus cum exceptione homicidij voluntarij, posse in hac irregularitate dispensare, quia sub homicidio voluntario non comprehen ditur illud, quod justè fit. Id quod Religionibus Mendicantibus asserit convenire erga proprios cujusque Religiosos.
1366
*Facultates IndiarũIndiarum Episcopis concedi
solitas non transire ad Capitulum clarè ostensum n. 86. licet non defuerint quidam aliter, sed meo judicio videri plusquàm improbabiliter sentientes. Et n. 87. probatum non posse moriente Episcopo, eligendo Vicario ab ipso committi, eo quòd incerta illi persona sit, nec possit satis idonea per experimentalem, aut ipsi æquivalentem notitiam judicari. Videtur autem validam designationem futuram, si Episcopus Vicarium suum designet, si à Capitulo fuerit confirmatus, juxta dispositionem Concilij Tridentini, de qua n. 1361. designato etiam alio, si à Capitulo non confirmetur, ut frequentiùs accidit. In quo quidem quod ad rem ipsam attinet, nulla apparet implicatio. Sed non videtur quomodo esse conveniens possit talis disponendi modus. Si enim Vicarius ipsi videtur idoneus, designet illum, & id incertæ Capitularium confirmationi non remittat, in quo sua esse inconvenientia possunt, ob repulsam cum peculiari affectatione erga illum, qua designatione præfata in officio progredi Episcopus conabatur, unde & in ipso novus titulus offensionis, & qui illam solent infausti effectus cōcitariconcitari. Et quod de communicatione dictum respectu Præbendariorum, ut scilicet non sit necessarium ut qui in diœcesi laborabunt, & facultatum sint usum habituri, eam cogantur peragrare; eò tendit ut Præbendarij ex eo titulo non teneantur Ecclesias deserere, ut possent fortè nonnulli sibi minùs attenti persuadere. Et eo pacto visitationem assumere ipsis prohibitam, juxta dicta Cap. 4. Assert. 4. Ubi & illud occurrit observatione dignum, in ijs, quos Episcopus ad functiones ipsi concessas delegaverint, non expirare commissas facultates Episcopi interitu, etiāsietiamsi nulla facta delegatione moriatur. Id quod ex tenore
concessionis constat, dum sic dicitur: Prædictas facultates communicandi Sacerdotibus idoneis, qui in ejus diœcesi laborabunt, & præsertim tempore sui obitus, ut Sede Vacante sit qui poßit supplere &c. Sacerdotes ergo idonei post mortem supplere possunt, etiam ante tempus obitus delegati, sic enim præ se fert verborum contextus, ut illud Præsertim tempore sui obitus non ita accipiendum est, ut tunc præsertim fieri commissio debeat, ne si desit, qui possint supplere deficiant: sed amplior & favorabilior sensus, satisque congruus ille est, quem & Pontificis confirmat intentio, dum vult post mortem non debere deesse, qui suppleant. Id quod etiam ex sequentibus elucescit, dum sic ibi: Vt Sede vacante sit qui poßit supplere, donec Sedes Apostolica per delegatos, vel per unum ex eis, alio modo provideat. Ubi notandum illud, Vt Sede vacante sit: de singulari enim est sermo ab Episcopo diligendo, in quo plenitudo resideat facultatum. Quinam ergo delegati illi, de quibus postea per delegatos? Non equidem alij, nisi quos ante obitus tempus designarat. Quibus tamen illud quod sequitur, videtur obstare: Quibus delegatis auctoritate Apostolica facultas conceditur Sede vacante, in casu neceßitatis consecrandi Calices, Patenas, & Altaria portatilia sacris oleis, ab Episcopo tamen benedictis. Hæc enim nimis ampla videtur concessio pro Sacerdotibus, quibus aliquam aut aliquas facultates Episcopus delegaverat. Ad quod quidem dicendum videtur, cùm ad commissionem Sa|
p. 495
cerdotes idonei requirantur, non esse cur non debeant memoratæ actiones delegari, cùm re ipsa delegatis ab Episcopo committantur à Sede Apostolica, dum aliud ab ipsa non provideatur. Deinde commissio unius aut alterius facultatis minoris momenti non reddit delegatum, quatenus eo nomine majus aliquid designatur. Unde in casus contingentia non est temerè, sed consideratione & consilio adhibitis procedendum. In quo & Episcopos oportet esse cautissimos, & quæ per se ipsos exequi commodè possunt, expediet valdè ut alijs minimè committantur.

DIFFICULTAS PECULIARIS

Circa pollutam Ecclesiam consecratam Sede vacante.
1367
*NUper sic visum in Limana Ca
thedrali ex effusione sanguinis, circa quod est diversimodè judicatum. Et modò occasione concessionis præfatæ, juxta quam licet delegatis usus sacrorum oleorum in consecratione Calicum, Patenarum, & Altarium portatilium, quæstio incidit circa Ecclesiæ reconciliationem, in quo pars affirmativa videtur verosimilis, quia plus id est, & ratione necessitatis concessum, cùm tamen pro reconciliatione Ecclesiæ major videatur esse necessitas. Sed quidem cùm consecratio oleis ab Episcopo benedictis sit facienda, in reconciliatione cum proportione procedendum, ut aqua sit ab Episcopo etiam peculiari illa benedictione, quæ in Pontificali habetur, benedicenda cum sale scilicet, cinere, & vino. Id quod non erit commodè factibile, cùm Episcopus, qui benedicere possit, non adsit, neque, ab aliquo ex distantibus, nisi post longum temporis spatium expectari, cùm tamen reconciliationis necessitas urgeat. Nec credibile sit pro hujusmodi effectibus aquam sic benedictam asservari. Quid ergo tunc? Licebítne aquam communi benedictione sacratam ad hujusmodi ministerium adhibere? Tit.
12. nu. 262. & seq. privilegium adduxi, juxta quod à Regularium Prælatis id fieri queat, quod & tradunt adducti in Additionibus nu. 25. Ex quo videtur idem posse à prædictis fieri delegatis. Regulares enim aqua ab Episcopo benedicta debere uti per se loquendo affirmant adducti citato n. 263. ratione autem necessitatis, quod est dictum indulgetur. Ex quo videtur argui pro delegatis posse, ex ratione simili, immò & rationis identitate. Quod quidem videtur satis probabile.
1368
*Sed quia & delegati hujusmodi de
Quid in totali defectu.
esse possunt, ut in casu præfato vidimus accidisse, videndum quid fieri in similibus queat. De quo Diana diversis egit in locis, sed præcipuè Parte 11. Tract. 8. Resolut. 23. Ubi sententiam Pauli Piasezij adducit, de qua & No
Noctinot.
ctinotius Verb. Ecclesia polluta nu. 15. qui ita scribit: Piasezius docet (in Praxi Episcopali par. 1. cap. 2. arti. 4. n. 7.) quòd ubi reconciliatio non potest haberi statim ab Episcopo, debeat lavari Ecclesia cum aqua exorcizata, & interim celebrari in ea, donec reconcilietur per Episcopum, Cap. finali de Consecrat. Ecclesiæ. Sic ille pro casu, de quo agitur eximius futurus fautor, si uti relatio proponitur, docuisset, cùm tamen aliquid sit omissum, in quo multùm potest esse momenti, sic enim Auctor: Vbi etiam re
Paulus Piasezius.
conciliatio haberi non posset, posset ex permißione Episcopi lavari Ecclesia polluta aqua exorcizata, & celebrari interim donec reconcilietur per Episcopum. Sic Piasezius ad effectum dictum requirens Episcopi permissionem, seu veriùs licentiam, quam posse dari sunt qui sentiant, ut videri apud citatos potest. Sic enim prior Vers. Non nego, & alter n. 17. apud quos alij. Nec dubitarem Piasezij sententiam, si uti à Noctinotio proponitur, apud ipsum extaret, securam pro praxi asserere, licet eam præfati, sicut & nonnulli alij eam vereantur amplecti, quia citata Praxis secundò est Romæ impressa & à Censoribus Romanis correcta, unde dicta sententia uti verosimilis & in praxi nullum habens inconveniens approbata. Sed verò non ita, sed cum limitatione permissionis & licentiæ Episcopi, quo pacto non est casui præsenti adaptabilis, cùm de Sede vacante procedat.
Et quidem adductum Cap. finale de Consecrat. ita manifestè de Ecclesia non consecrata decernit, ut incredibile sit à Piasezio de consecrata fuisse intellectum, quod ipsi objicitur, sic enim incipit: Si Ecclesia non consecrata, & sic clauditur: Est tamen quàm citius fieri poterit, consecranda. Unde alia videtur Auctori fuisse mens, & quod ad ablutionem spectat sic ibi: Aqua prorsus exorcizata lavetur. Et statim additur: Ne divinæ laudis organa suspendantur. Ex quo sumi fundamentum potuit pro Ecclesia consecrata, quia si in ea, quæ consecrata non est, magnum reputat inconveniens Gregorius IX. ut divinæ laudis organa suspendantur, id equidem in consecrata plus urgebit. Cùm ergo usus pro divinis officijs accelerandus sit, licet solemnis reconciliatio differenda, convenienter pro eo adhibenda profertur ablutio, quæ in non consecrata debet adhiberi, ne sine cæremonia aliqua sacra usus hujusmodi revocetur.
1369
*Propiùs ad institutum accedens lo
P. Avila ut videatur favere.
cutus P. Avila de Censuris Parte 5. Disputat. 7. circa Dubium 3. ubi ita scribit: in Conclus. 2. Si Episcopus abest, & non potest advenire Episcopus ad reconciliandam Ecclesiam: tunc de licentia ejus, vel sui Vicarij posset celebrari. Ita Sotus Arti. 3. (scilicet quæst. 2. dist. 3. in 4. sent.) circa ad 2. argumentum Dicto 4. ubi addit minorem caussam requiri ad celebrandum in Ecclesia violata, quàm extra locum sacrum. Sic ille, qui licet de Vicario loquatur Episcopi, non debet ejus assertio ad lilum arctari, cùm in Vicario Sede vacante non minor, immò major resideat auctoritas, sitq́ue ratio eadem, necessitas inquam P. Avilam secutus Diana citata Resolut. 23. Vers. Non nego,
Sicut & Diana.
ubi sic post allegationem citati Patris: & ideò si distans Episcopus non poßit ad reconciliandam |
p. 496
Ecclesiam venire, de licentia Vicarij licebit in illa celebrare. Sic ille, adducto etiam Cardinali Lugo, qui Tomo de Sacramentis Disput. 20. n. 63.
Et Cardinalis Lugo.
sic habet: Potest tamen Episcopus ex caussa necessitatis dispensare, & tanta potest esse neceßitas, ut, non sit recursus ad Ordinarium, si poßit absque ejus licentia celebrari. V.Verbi g.gratia, Si in die festo populus non habet aliam Ecclesiam, in qua poßit Missam audire. Hæc Cardinalis: qui de Episcopo locutus priùs, cùm de recursu egit statim, non ad Episcopum, sed ad Ordinarium habendum dixit, indicans posse illum etiam ad Ordinarium haberi, qui Episcopus non sit, & ita ad Vicarium generalem, unde & P. Avilæ meminit n. 62. cujus & doctrinam amplectitur cit. n. 63. quatenus eadem est, quæ & illorum, quos refert pro celebratione cum licentia Episcopi: sic enim & tenet P. Suarez Tomo 3. Disputat. 81. Sect. 4. Vers. His positis, in 3. p. & P. Fagundez Lib. 3. de. 1. Præcepto Ecclesiæ Cap. 13. nu. 2. quorum
rationem impugnat ex eo deductam, quòd Episcopus potest dare licentiam celebrandi in loco non consecrato: ergo & in loco, qui per violationem quodam modo amisit consecrationem. Non enim videtur legitima cōsequentiaconsequentia: quia Episcopus de jure cōmunicommuni potest deputare Oratorium saltem publicũpublicum non consecratum ad celebrandũcelebrandum, absq;absque necessitate & tamen sine necessitate nequit licentiālicentiam concedere ad celebrandum in Ecclesia violata: ergo non est similis ratio pro illis, unde solùm necessitatis titulum pro licentia dicta videtur agnoscere. Sed quidem prædicta ratio potest sustineri: Nam stante potestate in Episcopo ad licentiam pro loco non consecrato, non est cur debeat negari in illo similis ad Ecclesiam violatam; licet enim plus aliquid videatur hoc esse, non tamen alicubi prohibitum invenitur, & quod ratione necessitatis pariter verosimile comprobatur. Itaque ratio, quam dictus Auctor reddit, à præfatis debet subintellecta censeri. Ubi & addi potest esse in prædictis suum modum æqualitatis: licet enim locus publicus in eo excedat, quòd violatus non sit, in Ecclesia tamen id habetur pro majori convenientia quòd sit locus Dei cultui consecratus, cujus consecratio, etiam post violationem perseverat.
1370
*Quidquid de hoc sit, sententia Car
dinalis ex eo non videtur casui præsenti congruere, quòd de necessitate loquatur, quam ejus declarat exemplum, si videlicet non sit alia Ecclesia, in qua die festo populus Missam possit audire. Cùm tamen Limæ quadraginta aliæ sint, in quibus posset impleri præceptum. Sed quidem generalis doctrina ab Auctore præmissa eum sententiæ, de qua agimus, fautorem ostendit, dum ait, ut ex eo positum: Potest tamen Episcopus ex caussa neceßitatis dispensare &c. Vidimus tamen, cùm de recursu agit, non Episcopi, sed ordinarij nomen induxisse, quo & Vicarius Sede vacante comprehensus. Licet autem exemplum ab eo sit dictæ necessitatis adductum, illud genera alia necessitatis non probat exclusa, quando & major esse illa potest, ut in casu nostro, violatæ scilicet Metropolitanæ Ecclesiæ. Quantùm enim esset in ea inconveniens, si ut locutus superiùs Pontifex, divinæ laudis organa suspendantur? Et quidem præfatus Cardinalis in allato exemplo de illo locutus casu, in quo sine licentia posset celebrari. Ubi enim illa adest, minor est sufficiens, & satis est juxta Auctores adductos, si Episcopus absit, & non possit advenire, ut licentiam concedere Vicarius Sede vacante possit, immò & non vacante, propter eandem rationem.
1371
*Aliter etiam philosophari possumus
juxta sententiam, de qua nu. 263. Tituli præsentis, juxta quam Prælati Religionum possunt reconciliare Ecclesias aqua ab ipsis benedicta, si alia non suppetat in absentia Indicorum Episcoporum, & saltem per duas distent diœtas, quod & tenet P. Mascarheñas Tractatu de Sacramentis 5. Disput. 5. nu. 320. cum alijs, de quibus ibi. Quod quidem privilegium ad proprias eorum spectat Ecclesias, sed videndum an possit ad alias extendi, & ita in nostro casu locum habere. Circa quod verosimilis esse potest affirmatio, pro qua privilegium Pauli Tertij, de quo nu. 261. non obscurè videtur suffragari, sic enim ibi post alia: Et vestes sa
cerdotales, Pallas, Corporalia, Calices, Altaria, Cœmeteria (si Episcopus, qui ea faciat, Catholicus ibi non adsit) benedicere, ac profanatas Ecclesias reconciliare poßint. Sic Pontifex ubi quod ad profanatas Ecclesias pertinet satis compertum apparet: quòd autem ad proprias non debeat arctari, ex eo ostenditur, quod circa præcedentia conceditur, & ad ea, quæ ad externos spectant, extendi probatum Cap. 10. Tit. 12. Dicto 4. nu. 260. Deinde etsi concessio de ijs tantùm, quæ ad usum proprium attinent videatur expressè procedere, necessitatis casus pro alijs minimè exceptus reperitur, unde potest ad illum verosimiliter applicari. Jam enim vidimus quantam habeat vim hac in caussa necessitas, quando & sine Ordinarij licentia, quod est profecto à communi jure exorbitans, potest in necessitate celebrari. Quod multò plus est, quàm extensio facultatis, de qua agimus, dum à Capitulo Regularis Prælatus ad illam invitatur. Et in privilegio dicto, in quo pro erigendis Ecclesijs & alijs circa ipsas facultas attribuitur, sic additur, Sine alicujus præjudicio, quæ quidem & ad sequentia meritò quis asserat referenda. In hujusmodi ergo concessionibus, & illorum usu, quando præjudicium nullum est, sed potiùs utile & exoratum obsequium, id quidem minimè est Pontificiæ menti contrarium. Et ex hujusmodi praxi id habetur, quod ex præfatis nequit modis obtineri. Licet enim licentia concedi possit ut in Ecclesia celebretur, ex eo non tollitur quo minùs violata remaneat, unde & debet à superveniente Episcopo reconciliari.
1372
*Sunt quidem nonnulli asserentes eo
ipso quòd in Ecclesia violata Sacrificium Missæ celebretur, amissam ipsi sanctitatem restitui, & reconciliatam censeri. Sic P. Sà Verb. Ecclesia nu. 19. & in 2. editione Lugdunensi adduntur pro eodem Navarrus, Toletus, & P.
Suarez cum manifesta falsitate. Tenet etiam Diana Parte 1. Tractat. 14. Resolut. 69. & P. Avila citata Disputat. 7. Vers. Castro respondet, |
p. 497
eumdem Castrum adducens ex Lib. 2. de lege pœnali Cap. ult. ubi sic censet: valde sibi probabilem videri ejus sententiam affirmat. Sed illam omni fundamento carere judicat & probat Cardinalis Lugo suprà n. 62. & ante illum P. Layman Lib. 5. Tract. 5. Cap. 5. nu. 12. Vers. Addendum. Et præter alia, quæ contra illam objiciuntur, argui validissimè potest ex Cap. Aqua de Consecrat. Eccles. in quo reconciliatio
Ecclesiæ per Sacerdotes simplices fieri prohibetur, & sic additur: Quia licet Episcopus committere valeat, quæ jurisdictionis existunt, quæ ordinis tamen Episcopalis sunt, non potest inferioris gradus Clericis demandare. Sic Pontifex. Tunc ultrà Communis Doctorum sententia, de qua superiùs, firmat posse Episcopum licentiam concere ut in violata Ecclesia celebretur; ergo & ut per Sacerdotes simplices reconcilietur. Patet illatio, quia per celebrationem Missæ reconciliatur. Dici potest à Pont ficePontifice tantùm prohiberi reconciliationem ritu solemni, qualis ex veteri more in Pontificalibus præcessit, & quo ad substantialia in eo habetur, quod Clementis & Urbani VIII. auctoritate vulgatum. Sed
contra est, quia immeritò magnus ille reconciliationis labor Episcopis indiceretur; si per solam celebrandi licentiam ille posset evitari. ItẽItem prohibitio talis esset inutilis, ut constat, cùm sine reconciliatione dicta posset facillimè illa stare, quæ per solam Missæ celebrationem ab Episcopo posset adhiberi. Prętereà recōciliatioreconciliatio absolutè loquendo nōnon jurisdictionis, sed ordinis Episcopalis asseritur, unde sine fundamẽtofundamento absoluta assertio ad specialem adstringitur; sine ratione item, ex eo enim fieret, quòd si propter sanctitatem sacrificij labes violationis abstergitur, ex celebratione pariter debet Ecclesia cōsecrataconsecrata censeri, si ita accidat, ut per ignorātiamignorantiam aut malitiam Sacerdos in illa celebret, quæ nondum fuerat consecrata: quod quàm sit absurdum statim apparet. Quod ergo ad negotium istud spectat ex sola Ecclesiæ dispositione dependet, ut illa dicatur Ecclesia consecrata & benedicta, quæ peculiaribus Ecclesiæ cæremonijs fuerit Deo dedicata: quod & in reconciliatione pariter accipiendum: in illa enim quasi de novo Ecclesia dedicatur, dum consecrationis & benedictionis impedimenta removentur. Cúmque ab Ecclesia nullus alius sit institutus ritus pro præfatis, nisi qui in sacris Cæremonialibus proponitur, quidquid aliàs confingitur, solido est fundamento destitutum, unde neque apparet ab intrinseco probabile; an autem ab extrinseco, viderint alij, dum Auctores citati satis per trāsennamtransennam videntur quęstionemquæstionem delibasse potiùs, quàm ut par erat, pertractasse.
1373
*Cùm ergo res sic se habeat, in casu
Clauditur resolutio.
nostro reconciliatio facta modo dicto Episcopum à labore solemnis reconciliationis eximet; neque Ecclesia diu erit irreconciliata secundùm Communem bene sentientium persuasionem. Quòd si dicatur juxta modum reconciliationis dictum probabiliter tantùm reconciliatam debere existimari, unde & posse reconciliari legitimo Ecclesiæ ritu. Occurrendum
Notanda doctrina.
revera reconciliatam quantùm ad ritum legitimum attinet ex eo autem quòd videtur obstare ratione Ministri, ab Ecclesia suppleri ne iterata reconciliatio repetitione sacrarum cæremoniarum cum scandalo videatur. Pro quo est citatum Caput Aqua, in quo sic citatus Honorius: Quod autem mandantibus Episcopis super re
conciliatione factum est hactenus per eosdem, misericorditer toleramus. Sic ibi. Circa quod ita scribit Bernardus Parmensis Verb. Toleramus: Sed videtur quòd ista sola tolerantia non sufficiat sibi,
Bernardus Parmensis.
nisi iterùm reconcilietur per Episcopum, quia nulla fuit reconciliatio. Sed dic quòd per talem tolerantiātolerantiam ratāratam habet talem reconciliationem, & incipit valere ex tũctunc &c. Id ergo quod in casu dicto dicitur ex tunc valuisse; supposita jam Pontificia voluntate in Jure expressa, in casibus, in quibus probabiliter actum fuerit, debet putari verosimiliùs valiturum. Et quidem si Episcopus reconciliare pergat, probabiliter tantùm in eo procedet; cùm meritò dubitari possit an id facere queat supposita reconciliatione modo dicto peracta: etiamsi conditione utatur, ubi nullius Sacramenti valor in discrimen adducitur, juxta dicta nu. 262. præsentis tituli. Pro quibus hæc satis, sicut & de Titulo 19. ut jam

CIRCA TITULUM XX. DE APOSTOLICIS INQUISITORIBUS. Multa ad S. Tribunal spectantia extant in Tomis Auctarij, quæ dabunt Indices, & præsertim Tom. 2. Part. 7.

§. I.

§. I.

Circa conscientiæ obligationes.
1374
*NOtarios secreti viros esse debere
competentis ætatis, & maturi judicij, ac notæ probitatis, eorum officij qualitas, etiam me, alijsque tacentibus, potest cumulatissimè persuadere. Unde à multis est cum admiratione suspectum adolescentem aliquando ad id muneris ex Hispania destinatum. Sed illis est faciendum satis, & monendi ut advertant in sacro Tribunali quæ tractantur, multa esse, & valde diversa, pro quibus diversa in Secretarijs exigitur judicij maturitas, & morum gravitas, & ad prudentiam Dominorum spectare, ea sic disponere, ut nihil indecens, indecorum, aut periculosum, secundùm materiæ illecebrosæ caussam, incompetentis ætatis Notario conferatur. Hinc est id, quod circa Notarios in caussa fidei invenimus Canonico in jure dispositũdispositum in Cap. Vt
officium §. Verùm, ubi illud: Volumus & mandamus ut in examinatione testium, quos recipi super |
p. 498
crimine prædicto, ipsumque concernentibus oportuerit, adhibeatis duas Religiosas & discretas personas, in quarum præsentia per publicam (si commodè potestis habere) personam, aut per duos viros idoneos fideliter eorumdem depositiones testium conscribantur. Sic Clemens Quartus, qui §. sequenti statuit etiam ad Notariatus officium posse Religiosos assumi. In illis ergo & discretio, & virilitas, immò & Religiosa professio, & Sacerdotalis dignitas, de qua ibidem, possunt eo fine concurrere, ut idoneos pro re momenti talis constituant: unde manifestum est adolescentem non esse ad id muneris consentaneum, neque credendum attentissimos Dominos circa hujusmodi circumstantias dormitare. Audienda Glossa circa citatum §, ubi
Glossa.
sic habet: Nota, si Notarius efficiatur Religiosus, vel Presbyter, non potest exercere officium Notarij, quia istud officium est sæculare: nam specialiter favore fidei Religiosus vel Presbyter potest exercere officium Notarij in caussa hæresis: ergo jus commune est in contrarium. Sic Glossa juxta quam est notatu dignissimum juris communis dispositionem non attendi, ubi de formando idoneo Notario in caussis fidei, & eas concernentibus agitur, & pro eo Religionis & Sacerdotij meritò posse adscisci qualitates: ex quibus illatio, de qua nuper, redditur manifesta.
1375
*Circa acceptionem munerum latè
discursum Cap. 1. & in illius fine, scilicet nu. 16. sic habetur: Et in discursu Capitis, de Inquisitoribus locuti sumus, pro certo habentes in Clementina dicta comprehendi, quod receptißima sententia tenet: cùm tamen sint qui contrarium censeant, & ex tenore illius id conentur deducere, ut videri potest apud Dianam cit. Resol. 28. (Parte 4. Tract. 8.) qui & id non videtur improbabile reputare. Hæc ibi. Ubi quod ad tenorem attinet negari nequit, quin habeat non leve fundamentum. Et Nos quidem nu. 1. illum exhibentes, sic locuti: & tam ipsorum (scilicet Inquisitorum) quàm Episcoporum &c. quod tamen non de Inquisitoribus, sed de commissarijs deputatis ab ipsis accipiendum, quæ sequuntur videantur indicare, sic enim: Super hoc deputatis Commissarijs. Unde Glossa Verb. Ipsorum
Glossa.
sic habet: Commissarijs, quod est infra. Et per hoc, & per Caput supra prox. solvitur quod aliàs dubitabatur, an Inquisitores poßint committere vices suas. Et inferiùs Verb. Commissarijs ita eadem: De Episcopis loqui non videtur: & ideò licet etiam ipsi ab his debeant abstinere, pœna tamen quæ sequitur, non habet locum in illis. Concor. infra Vers. Notarij. Voluit ergo dignitati deferre. De officio delegati Cap. 2. Lib. 8. Sic Glossa. Quæ de Episcopis cùm ita sentiat ob rationem ab ipsa adductam: de Inquisitoribus equidem id fateri debuit, quandoquidem juxta ipsam, non de illis, sed de ipsorum Commissarijs dispositio Pontificia procedit. Unde videtur non immeritò à Nobis dictum id non videri improbabile, quatenus videtur ita Dianæ videri, quod non improbatum. Cùm sint fortè futuri qui dicant immeritò sic locutos, cùm apertè probabile dici debuisset.
1376
*Pro quo & audiendus P. Thomas
Sancius in Opere morali Lib. 2. Cap. 20. n. 5. ubi sic locutus: & ita tenendum est: nec enim facilè à tam communi sententia est recedendum nullo Auctore existenti pro contraria, si enim aliquem invenissem, illi facilè adhærerem. Nam viso litteræ contextu potest æquè benè: immò & meliùs legi illud verbum, Inquisitoribus, cum clausula antecedenti, in qua præscribitur ætas creandis Inquisitoribus, ut sic incipiat clausula ab ijs verbis, & tam ipsorum: atque in editione Gregoriana noviter correcta ita se habet. Nam clausula præcedens finitur in verbo Inquisitoribus, & ibi apponitur punctus, ac littera majuscula incipit statim: & tam ipsorum, & eodem prorsus modo in editione antiqua ponitur. Quare saltem est dubium juris, in quo eventu non est censenda excommunicatio lata, ut latè probavi Libro præcedenti Cap. 10. nu. 56. Sic ille, de editione Gregoriana noviter correcta locutus, & scribebat Auctor ante an. 1610. in quo mortuus, postquam & aliam habemus an. 1618. ad exemplar Romanum, recognitione habita. Sunt etiam plures, qui ita censeant, ut testatur Sanctarellus Tractatu de hæresi Cap. 40. Dub. 5. nu. 26. plures enim indicantur, cùm dicuntur alij contrariam sententiam tenere, quod Diana non abnuit suprà, qui neque pro sententia affirmativa judicium profert, sed relata illa, & pro ea P. Suarez, & Doctoribus sine expressione, quos citat & sequitur Sanctarellus, sic progreditur: Verùm stando in sententia affirmativa, puto cum Bonacina &c. Sic ergo rebus se habentibus, P. Sancius, qui unum pro negativa sententia si invenisset Auctorem, eidem adhæreret, pro illa stare censendus est; unde & probabilis dubio procul asserenda. Circa quod D. Barbosa in Collectaneis ad prædictam Clementi
nam nu. 18. ita scribit: In Glossa Pecuniam, ibi intelligo largè. Notatur ad hoc quòd Inquisitores & Commissarij incurrunt pœnam excommunicationis &c. In quo quidem desideratur fides citationis. In Glossa quidem Verb. Pecuniam sic habetur: Intelligo largè 1. quæst. 3. per totam. Neque ulteriùs quidquam: unde quod de Inquisitoribus additum, addititium sanè est, neque cum sententia Glossæ, de qua suprà, valens ullo modo componi.
1377
*Certior est excommunicationis
pœna, quæ habetur Clementina 1. eodem Titulo circa Inquisitores ex inordinata affectione in negotio fidei contra aliquos procedentes, de quo Cap. 2. ubi gravissima illa occurrit quæstio an Ecclesia jurisdictionem habeat supra actus internos, pro qua Auctores adducti diversimodè sentientes, sed complures congerit Dom. Barbosa in Collectaneis ad præfatam Clementinam nu. 36. & 37. cum majori numero negantium, & eatenus sentientium in casu, de quo agitur, actum externum requiri interni manifestativum. Circa quod & Dom. Caramuel acutè philosophatur in Theologia fundamentali Fundamento 24. qui & nu. 694. Vers. Asserit prima Clementinam adducit, & sententiam Glossæ circa illam stantis pro præceptiva internorum actuum potestate, pro qua & militat nu. 698. & seqq. ubi præsertim de Summo Pontifice, ex eo arguens Primo, quòd sit Christi Vicarius: nam Vicarius habet totam auctoritatem, quam habet ille, qui contulit. Quæ |
p. 499
quidem ratio nimiùm probat, scilicet Pontificem habere potestatem instituendi Sacramenta, & remittendi peccata sine illis, & sic de alijs, quæ constantissimum est minimè Pontifici convenire. Deinde Vicario etiamsi generalis dicatur, non semper ea competunt, quæ illi sunt propria, cujus Vicarius est, ut constat in Vicario generali Episcopi, & Capituli Sede vacante. Arguit insuper ex Regula juris 39. Cùm quid prohibetur, prohibentur omnia, quæ sequuntur ex illo. Ergo cùm quid conceditur, conceduntur omnia, quæ sequuntur ex illo. Atqui Petro est concessa Universalis Christianos gubernandi facultas: ergo & facultas gubernandi præceptis actus merè internos respicientibus, quia hæc sequitur evidenter ex illa. Ubi quidem discursus est legitimus de ijs, quæ necessariò consequuntur, non de gratuitis, sine quibus stare id potest, quod est concessum, ut de Sacramentorum institutione dicebamus, & de Vicario etiam generali. Arguit insuper ex Regula 53. Cùm licet id, quod est plus, licet utique quod est minus. Sed plus est præcipere actum internum & externum simul, quàm internum solum, aut externum solum: Ergo sicut illud licet, ita licebit istud. Ad quod dici potest, quod & aliàs à Nobis: licere quod est minus, quando magis & minus sunt in eodem genere, & sub eadem accipiuntur ratione. In nostro autem casu præceptum complectens actum internum & externum, circa internum, juxta communem Doctorum sensum, non versatur directè, in quo major potestas requirit: occulta enim judicare Dei maximè proprium est, qui & ea potest cognoscere. Pro quo exemplum satis opportunum occurrit in absolutione à reservatis, à quibus simul cum alijs potest Confessarius in ijs absolvere casibus, de quibus Scriptores; sed à reservatis indirectè quatenus cum alijs inveniuntur, directè ab alijs. Ubi ineptissimè fuerit argumentatio præcedenti similis, si quis arguat: Plus est absolvere à reservatis & non reservatis, quàm à singulis: ergo si quis potest ab illis simul absolvere, etiam à singulis per se & directè. Fundamenta ergo præfati Scriptoris levia prorsus sunt, & ut illius sententia roboretur, alia sunt majoris firmitudinis conquirenda.
1378
*Ubi illud satis confideratione di
gnum occurrit, in potestatis præfatæ negatione fidelium caussam piè inspectam, & à Deo mirabili providentia dispositam. Talis enim potestas præceptiva actuum internorum nimis esset fidelibus onerosa, tum quia præceptum ex se grave onus est, tum etiam quia superaddi censuræ possent, quo nihil gravius. Id quod ex eo constat quòd leges pœnales sunt, & onero
Regula juris circa odia.
sæ, & odiosæ restringendæ eatenus, juxta Regulam 15. in 6. Odia restringi, favores convenit ampliari, de qua citatus Scriptor suprà nu. 924. & 925. Pro quo & faciunt adducta Titulo 12. circa Constitutionem Innocentij X. pro gubernatione Societatis nu. 47. & seqq. Quod ex eo roborari potest erga pœnas ipsas disposito. Licet enim statui à Christo Domino potuisset, ut pro peccatis præteritis fideles excommunicationis pœnam incurrerent, id tamen noluit, sed oppositum, ut videre est, apud P. Avilam
P. Avila.
de Censuris 2. part. Cap. 5. Dubitat. 10. pag. 50. Vers. Ad primum, ubi ita scribit: Ad primum respondetur quòd intentio Ecclesiæ in denegandis suffragijs regulanda est secundùm dispositionem Christi. Christus autem non contulit Ecclesiæ potestatem ad denegandum suffragia, nisi præcedente monitione sub excommunicatione. Sic ille cum alijs, quidquid nonnulli dixerint. Ex quo etiam argui contra præfatum juvat Scriptorem de Vicariatu Pontificis cum omnimoda potestate. Quomodo autem id stare possit cum sententia
communi, juxta quam nulla censura est à Christo instituta, sed ex Ecclesiæ dispositione consistant, ex eo potest concordari quòd Christus nullam censuram instituit contra genus aliquod peccatorum, ut contra hæreticos, schismaticos, percussores Clericorum &c. quòd autem ab eo non sit generaliter instituta aliqua, dubitari nequit, ut de excommunicatione, pro quo citatus Scriptor Parte 1. Dub. 2. non quidem quoad formalem institutionem, sed radicalem, juxta illud Matth. 18. v. 17. Si autẽautem EcclesiāEcclesiam non audierit, sit tibi tamquàm Ethnicus
Matth. 18. v. 17.
& Publicanus. Circa quod ita scribit P. Suarez Tomo 5. ad 3. p. Disput. 2. Sect. 1. in fine. Quo
P. Suarez.
circa in illis verbis primò significatur hoc generale dogma, graviter delinquere eos, qui Ecclesiam non audiunt, & maximè si contumaces sint, ideoque habendos esse & cavendos ut graves peccatores, quales sunt Ethnici & Publicani. Deinde significatum est à Christo Domino se daturum suæ Ecclesiæ potestatem ligandi & solvendi: Atque ita in illis verbis convenienter continetur potestas ferendi censuram excommunicationis, non verò ipsius censuræ institutionem aut præceptum in particulari. Sic Doctor Eximius: qui plus aliquid habet Disp. 4. Sect. 5. nu. 7. ubi ita scribit: Hæc sententia fundari potest primò in divino jure Matth. 18. Si Ecclesiam non audierit, sit tibi tamquàm Ethnicus & Publicanus. Hæc enim verba intelliguntur de potestate excommunicandi data Ecclesiæ, ut supra vidimus, & tamen ea potestas non datur, nisi ad coërcendos inobedientes & contumaces Ecclesiæ post ejus monitionem, seu præceptum. Hæc idem: juxta quæ negari nequit à Christo Domino fuisse datam in speciali, & consequenter Ecclesiæ excommunicandi potestatem, & ita radicaliter saltem ab eodem institutam, ejus forma & modo eisdem prudenti dispositioni relictis. Pro quibus hæc satis, per occasionem adductæ sententiæ, & ob doctrinæ plenitudinem, ut jam ad alia transeamus.
1379
*In sententijs reorum solent referri
aliqua, quæ non sine ingenti adstantium offensione exaudiri solita, quia aut obscænitatem sapiunt, aut blasphemias exprimunt, ad quarum prolationem obstruere aures oporteret. Impura ergo puris sunt verbis vestienda, & blasphemiarum horror, decenti verborum circuitu proponendus. Sedet Daniel initiatus à Deo judex in caussa Susannæ à duobus iniquissimis senibus accusatæ. Et sic ille ad primum pro ipsius stantem tribunali. Nunc ergo, si vidisti eam, dic qua sub arbore videris colloquentes sibi? Daniel. 13. v. 54. Similiter & ad alterum v. 58. Circa quæ ita scribit Venerabilis & ca |
p. 500
castissimus observator P. Gaspar Sancius: Colloqui hîc aliquid sonat magis familiare, quàm pu
P. Gaspar Sancuis.
dicos addecet: linguæ tamen sanctæ puritas multa excogitavit vocabula, quæ rem non castam castè significant. Adhibuit verbum istud honestum Daniel, quia ipse utpote Virgo Virginalem in loquendo modum servavit: at senes inverecundi & effrontes verbo sunt usi, qualia à profligato pudore sperari poterant. Venit, inquit, adolescens, & concubuit cum ea. Et statim: & vidimus eos pariter commiscere, v. 37. & 38. Hæc ille. Juxta quæ habemus à judicibus sacris non casta castè proferenda: id quod est etiam ad blasphemiarum turpitudines referendum. Iob. 2.
Iob 2. v. 9.
v. 9. Dixit autem illi uxor sua: Adhuc tu permanes in simplicitate tua? benedic Deo, & morere. Quid sibi voluerit mulier sic locuta, ita detexit Origines Lib. 2. in Job: Ideò dic aliquod
Origines.
verbum in Dominum, & morere, ut inanem vitam hanc finias, ut hæc amara tormenta relinquas. Dic aliquod verbum, quod irritet, quod exacerbet, quod exasperet. Dic aliquod verbum in Dominum. Accusa de injustitia, criminare, irride de malitia, reprehende de impietate. Dic aliquod verbum, quod neget illum, & providentiam ejus, atque provisionem, præscientiam quoque ac virtutem atque magnitudinem illius &c. Et hæc quidem cùm mulier dixerit, illud tantùm in sacro legimus textu: Benedic Deo, & morere. Quod quidem verbum, non esse positum à dæmone, sed suppositum à Moyse apud gravissimum habemus Interpretem, cùm historiam scriberet, ut rem inde
P. Sancius.
coram figuratæ locutionis lenitate & suavitate leniret. Sic ergo videtur à Tribunali sancto faciendum. Licet enim satis conveniens sit, ut in sententia totum id referatur, super quod cadit; non est tamen necessarium, ut cùm publicè profertur, omnia in illo contenta sub ijs proclamentur terminis, qui esse offensivi castarum aurium possint, aut aliàs fidelium animos conturbare.
1380
*Tacendum etiam id, quod cùm ad
rem non faciat, potest aliquomodo tertio præjudicare ex assertione Rei, licet apertè falsa contra ipsum. E.Exempli g.gratia, si dixerit ille Religionem aliquam ejus errorem amplecti, quem ipsius agendi modus videtur indicare. Nec nominetur quidem Religio, sed utrisque ex circumstantijs quæ sit illa colligatur. Licet enim prudens quisque imposturam agnoscat: erunt tamen multi (cùm stultorum infinitus sit numerus,) qui indignum aliquid de tali Religione concipiant, aut in modo agendi sinistrum quidpiam suspicentur. Circa quod quidem si proclamatio assertionis præfatæ judicaretur conveniens, addendum sanè adeò erronem dictum delirasse, ut errorem suum Religioni adscripserit, de qua ob sanctitatem suam nihil tale potuit conjectare. Et ita quidem pro eo, quo in Sancto Tribunali favore gaudeo, in casus contingentia, & ut reor, audiendus admonerem. Unde & scripto loquens pro similibus admonitionem reverentem adhibeo, quæ nocere cùm nequeat, sit forsitan
profutura. Et quidem, ut arbitror, nullum est in Dei Ecclesia post Pontificium Tribunal, in quo sit majori opus consilio, attentione, & diligentia. De fundamento fidei agitur, aut de fundamento fide, est enim fundamentum
D. Chrysost.
Christiani ædificij illa: post fidem enim ædificatione opus est, ait D. Joannes Chrysostomus hom. 9. in 1. ad Corinth. circa illud v. 11. Fun
1. Cor. 3. v. 10. & 11.
damentum enim aliud nemo potest ponere &c. Notum est autem circa fundamentum præcipuam artificis diligentiam adhibendam. Unde citato loco Apostolus: Vt sapiens architectus fundamentum posui. Ad id autem speciali gratia se instructum quod præmisit ostendit: Secundùm gratiam Dei, quæ data est mihi. Ibid. Agitur etiam apud Tribunal Sanctum de caussis, in quibus omnia bonorum periclitantur genera, fortunæ, honoris, vitæ, in quibus detrimenta ad plures propagari possunt, & numerosas familias maculare. Summa ergo pro hujusmodi attentione est opus, & iterato consilio, Consilia
Seneca.
enim rebus aptantur, ut eleganter Seneca Epist. 71. ergo & nostrum qualecumque prodesse poterit, petitum sæpiùs, unde & confidentia est etiam non petitum benevolè, & gratanter accipiendum.
§. II.

§. II.

Circa Concordata.
NOn quidem circa omnia, sed circa nonnulla, pro quibus oportuerit aliquid adjecisse.
Circa 1.

Circa 1.

1381
*QUod de locutione Regiorum red
dituum dicitur in illo, dubitari potest an ad decimas debeat extendi, nam in illis Rex habet duos Novennos, qui meritò videntur dici posse tales. Sed quidem oppositum asserendum, quia decimæ absolutè loquendo non dicuntur Regij redditus, licet ex illis aliquid ad Regem pertineat ex Ecclesiarum ingenua recognitione: sicut neque redditus alij laicales, quamvis ex illorum venditione gabellæ debeantur. Quòd autem in dispositionibus id veniat quod principale est, & non quod aliquale constans est dogma apud Juris utriusque professores, pro quo Marius Antoninus Lib. 2. variar. Resolut. 20. n. 9.
Circa 2.

Circa 2.

1382
*QUod de officialibus salariatis dici
Circa officiales salariatos.
tur ut neq;neque mercimonia exerceant, neque reddituum locationes, non ita videtur usu receptum, ut praxis contraria debeat uti lethalis condemnari, & quidem cùm Commissarij & Familiares, esse mercatores & negotiatores possint, de quo in Concordato 5. non videtur id pro Salariatis tantopere urgere, ut in ijs lethale sit, quod sine peccato gravi potest ab illis exerceri. Ex eo autem potest gravis ab ipsis culpa committi, quod negotiationi incumben
tes suo in munere considerabiles defectus incurrant, ex quibus & poterit restitutionis obligatio suboriri: ex principijs pro ea notis, & |
p. 501
sæpiùs Tomo in utroq;utroque repetitis. Videatur pręsertimpræsertim prioris Index Verb. Restitutio. Et deberẽtdeberent quidem ministri hujusmodi, sicut & alij, diligẽterdiligenter attendere, habere ipsos officium, & ab officio officiales dici, sicut dicuntur etiam Regij. Constat autem officiales ad officiorum suorum utilem usum conductos, si statutis diebus non laboraverint, non posse labori respondentem denarium accipere, & si anticipatò acceperant ad restitutionem teneri, materiæ enim diversitas non tollit, licet diversificet obligationem, sicut in aurifice & stercorario. Pro quo est l. Si uno §. Item cùm quidam ff. locata. Ubi qui locavit operas suas non recipit mercedem ejus temporis, quo morbo impeditus, vel alio casu fortuito, eas præstare non potuit. Covarrubias Variar. lib. 3. Cap. 13. n. 8. ubi & alia adducit, hoc loco non necessaria, ubi de irrefragabili est sermo veritate.
Circa 3.

Circa 3.

1383
*CIrca id quod dictum de minori pre
tio, occurrit difficultas ex eo quod vulgare non consistat in gradu indivisibili, sed habeat notam latitudinem supremi, medij, & infimi. Potuit ergo in casu, de quo n. 40. id quod erat ad reparationem ædificij opus, juxta magis commodum èex mentis respectum assumi, & ita minori pretio intra dictam latitudinem, de qua post alios P. Pereyra in Promptuario Theologico Parte 1. nu. 1195. Sed est illud momenti nullius: licet enim latitudo illa sit, nemo compelli ad vendendum potest, nisi pretio sibi benevolito, & cùm illud, si venderet alteri, esset accepturus, manifestum est ex violento illo agendi modo id minùs habere, & consequenter assumentem ad restitutionem teneri. Præterquàm quòd citato loco de pretio
actum consuetudine recepto, vel apud venditores omnes illius generis, vel peculiaris ejus, à quo emitur: qui non est credendus summo pretio vendere, licet sint alij vendentes minori, quia ut sic vendant rationes aliquæ occurrere possunt, necessitatis inquam, aut minùs bonæ conditionis eorum, quæ venduntur: aut brevior, & commodior transportatio, ubi illa spectare ad venditorem solet: qui, ut dictum, non est credendus, summo pretio vendere, quia sic difficilem redderet venditionem, cùm tamen venditores omnes frequentiam emptorum affectent, sed cum lucro competenti, unde quantùm valent refugiunt infimum: ex quo fit medio se beatos reputare.
Circa 4.

Circa 4.

1384
*VT armatos famulos habere non
debeant Inquisitores ex eo videtur posse ostendi, quod jam deficiat finis, propter quem illud videtur indultum, ut scilicet eorum securitati consulatur. Non est enim cur timere insidias debeant aut manifestos impetus, cùm in summo habeantur honore, ut revera nulli sint in Christiana Republica ita securi à sa
Psal. 90.
gitta volante in die: à negotio perambulante in tenebris, ab incursu, & dæmonio meridiano. Psal. 90. privilegiũprivilegium autem cessante concessionis caussa
finiri recepta doctrina est, pro qua Cardinalis Tuschus Tomo 1. Lit. C. Conclus. 202. nu. 27. & Dom. Barbosa Tractat. de Axiomatibus Iuris Axiomate 40. nu. 9. & alij passim. Sed hoc non obstat, quia in primis caussa privilegij non penitus cessat, & quando id accidit, perseverare illud receptissima etiam doctrina est, de qua Nos Tit. 19. nu. 68. revera enim ad majorem securitatem possunt famuli armati conducere, ad quamcumque scilicet irreverentiam præ cavendam: tum etiam quia videntes sic armatos famulos peculiarem de reverentia Dominis debita, & ipsorum præeminenti potestate conceptum efformant; ex quo & eorum major securitas stabilitur. Deinde familia armata non tantùm pro securitate, sed etiam pro honoris quadam prærogativa confertur, civibus communis, ubi portatio eorum habetur in usu, ut in Hispania, & provincijs alijs ex cōsuetudineconsuetudine, cùm tamen sit jure prohibitum, de quo Scriptores apud Cardinalem Tuschum Tomo 1. Lit. A. Concl. 115. Inde est ut is, qui gladio non sit accinctus, parvi fiat, ut sunt rustici, nisi Advocati, aut Medici sint, & id sit Principibus peculiare, & eorum vices gerentibus, ut cum gladio possint in Concilium, aut Senatum introire, de quo eruditè Janus Langlæus in Semestribus Quia ergo honorarium ornamentum gladius est, Inquisitorum famulis est permissum, unde etiamsi necessitas cesset stabilita securitate, stare privilegium potest, sicut in Episcopis, quorum eximia reverentia & securitas in populis Christianis.
Circa 5. & 6.

Circa 5. & 6.

1385
*QUod dictum n. 48. in fine circa Cle
ricos negotiantes tradit etiam P. Pereyra Tomo 1. Promptuarij Theologiæ moralis nu. 1218. Vers. Certum est, addens quod à Nobis uti certum est prætermissum, scilicet Clericum amittere privilegium Clericale, non quidem Canonis, nec fori, sed quo tam ipse, quàm ejus bona, à tributis & oneribus eximuntur, & hoc donec resipiscant. Num. 50. circa De
Quid circa Depositarios.
positarios addendum id, quod ibi traditur, non procedere, circa Depositarios, qui non sunt à Justitia Regia constituti: unde alij convenire apud laica tribunalia non possunt. Dictum ibidem Depositarium circa reddendam rationem inobedientem puniri à laica potestate posse, non ita qui morem gerens judici rationem reddit, sed non bonam. Quod quidem ita accipiendum est, ut in reddenda ratione malitia non videatur admisceri, si enim tale quid accidat, & probari sufficienter possit, à laica poterit potestate compelli: quia malam reddere rationem perinde est ac non reddere. Nullum enim esse, & esse sine effectu, paria
D. Barbosa.
sunt, ut apud Dom. Barbosam Tract. de Axiomat. Iuris. Axiomate 164. nu. 2. pro quo & Marius Antoninus Variar. Resolut. Lib. 1. Re|
p. 502
solut. 78. nu. 9. & 10. Ubi commodum pro eo exemplum non legitimæ publicationis, quæ pro nulla habetur, & in casu quidem nostro sic dicitur: Se pueda compellarcompeller à que dè quenta de los tales bienes. De omnibus ergo reddenda ratio, & ad id Depositarius compellendus, quod dum non præstat subterfugio damnabili, pergere compulsio potest, & punitionis oppressio.
Circa 9.

Circa 9.

1386
*EUm, qui post delictum ad gremium
est S. Tribunalis admissus non posse privilegio ejus potiri habet præfatum Capitulum. Sed posse in eo locum habere, quod erga Clericum Communis sententia firmat, ut sola Clericatus assumptio non sufficiat, nisi ad fundandam præsumptionem vitandi fori alia concurrant. Ubi à simili argumentati sumus,
eo quòd sit in favorem fidei, cùm simile ratione tantùm similitudinis non possit communem privilegij usum fundare. Sed est in eo difficultas, quia privilegium etiam ob titulum fidei aut religionis ampliari nequit ultra expressos terminos concessionis in præjudicium tertij. Ex Cap. Dudum de privilegijs. Ubi Glossa sic
Cap. Dudum de privil.
colligit: Et sic nota quòd Papa concedendo indulgentiam seu privilegium, non intendit alium lædere. Sic Vers. Casus. Pro quo & textus plures Cap. In his. quæ Vers. Ad cultum divinum. Quæ cùm ita sint, constat aliàs jurisdictionem Regiam ex præfata ampliatione lædi, dum ab eadem delinquentes ante acceptum privilegium subtrahantur, circa quod quidem Principes zelum peculiarem affectant, suosque circa hoc satagunt attentissimos esse ministros. Ad quod dici verosimiliter potest in primis Reges nostros, cùm sint acerrimi fidei defensores, & S. Inquisitionis Tribunal eximijs favoribus prosequantur, dum concordiæ Capitula esse sibi gratissima ipsa concordiæ approbatione declarant, minimè futuros invitos circa verosimiles eorum intellectus, cùm id etiam eorum sanctissimam intentionem videatur promovere. Deinde si ejusmodi interpretationes non placeant, id stat, quod in fine Capituli præsentis est dictum, unde potest ab ipsis sua jurisdictio sarta tecta conservari. Sed cùm Inquisitores possint aliter sentire, inde quidem possunt controversiæ multoties suscitari. Sed hoc novum non est, cùm pro casibus hujusmodi quid sit opus facto dispositum inveniatur. Quamvis ubi opiniones probabiles pro utrâque parte sunt, non ita appareat decisum quid fieri debeat, videturq́ue non incongruum ut sit locus præventioni, nisi jam circa usum invaluerit consuetudo. Et quidem in ijs, quæ mixti fori sunt, in quibus est locus præventioni, id ex eo videtur accidisse, quod pro parte utraque probabilis esset opinio, unde prudenter sic est usus temperatus.
Circa 11.

Circa 11.

1387
*CIrca notorium excessum dictum
ibi, talem esse posse, etiamsi non sit in publico & frequenti loco commissus, sed taliter ut per idoneos possit testes comprobari. Sed cùm incarceratio rarò futura sit, Si no en casos raros: pro commoda praxi ita videtur procedendum, ut dum excessus in publico commissus est, ad satisfaciendum scandalo meritò incarceratio adhibeatur: quando autem non talis, sed paucis, sufficientibus tamen probatus testibus, convenienter poterit circa carcerem indulgeri, nisi adeò excellat gravitas, ut hujusmodi pœnalitatis genus opportunum judicetur. Et quidem casus rari ij esse videntur, qui in publico committuntur, ut toti statim civitati fiant manifesti: nam & rari sunt qui ita irreverentes erga S. Tribunal possint deprehendi. Unde quod dicitur Si no en casos raros y notorios, ad hunc est intelligendi modum advocandum, ut rari sint cum notorietate peculiari: nam si hoc pacto non accipiendum, non videbitur necessarium quod de notorietate raritati adnexum: cùm constet à S. Tribunali Alguacellos Regios, ubi de hæresis crimine, aut ipsum concernentibus non agitur, minimè nisi notoriè excedentes esse, non solùm incarceratione, sed neque pœnis alijs afficiendos. Et in hoc quidem graviores esse lapsus possunt, quia de ministris Regijs agitur, in quorum supplicio si præcauti admittantur excessus, post interpositam in præsenti Capitulo Regiam auctoritatem, illius lædi videtur auctoritas. Unde & occasio ut Regia indulta circa S. Tribunal aut subtrahantur, aut minuantur. Ex quo apparet, quòd dum pro S. Tribunali imprudenter agitur, contra ipsum potiùs agatur, dum providentissimè constituta in favorem fidei non ut oportet custodiuntur. Quæ quidem ad futurorum spectant cautionem, circa præsentia enim nihil occurrit animadversionis censura condignum, quam neque ego, si secus res se haberent, ulla ratione distringerem, probè conscius quantùm reverentiæ & observantiæ, à juratis præscrtim ejus beneficio Ministris, Tribunali sancto debeatur.
Circa 13.

Circa 13.

1388
*IN illo sic habetur nu. 58. In fine: Quæ
rationes licet magni momenti sint, & propter eas meritò sit lex hujusmodi stabilita: quia tamẽtamen ad bona tantùm; in quibus Ministri Officij sancti succedunt, limitata est, in alijs debent obortæ molestiæ devorari. In illis enim Inquisitionis Ministri ad Tribunal sanctum possunt caussas evocare, & actores apud illos debent reos convenire. Hæc ibi, ob limitationem, quæ in Textu extat, dum dicitur, En algunos bienes litigiosos por testamento, ò otro titulo, scilicet Sucediendo. Ex quibus videtur inferri in bonis, quæ ad succes|
p. 503
sionem non spectant, aliter asserendum, & ita id faciendum, quod nuper dictum, id quod est dispositionis prędictęprædictæ tenori cōformeconforme, juxta quam est à Nobis pronuntiatum. Sed quidem verosimile etiam apparet, ut quod de successione dicitur, ad jus quodcumque aliud referri debeat, cùm ratione exempli tantùm bona sint ex successione obvenientia mentionata: quia in omnibus eadem videtur esse ratio. Successionis autem mentio inducta, quia id frequentiùs, cùm ij, de quibus agitur, negotiationi non incumbant, ex qua solent frequentiora oriri litigia, aut alijs sint litigiorum occasionibus implicati. Similiter etiam videtur accipiendum quod dicitur. Que se determinen y acaven, donde se ubieren comenzado. Quid enim si inceptæ lites non sint, sed eas oporteat à præfatis inchoari? Apud eosdem profectò judices litigandũlitigandum ex indicato ibidem fundamento, quod actor debeat sequi forum rei. Id quod ex sequentibus comprobatur, O ubieren de yr en grado de apelacion. Incepta enim ad judicem sunt ejusdem ordinis, si appellatio successerit, deferenda: ex quo fit idem esse pro incipiendis faciendum. Cur autem de inceptis tantùm decisio processerit, eadem esse ratio potest, quæ pro præcedenti est reddita, quia id magis in usu, cùm rarum videatur Inquisitorem litem auspicari. Quamvis reverà Capituli tenor non videatur de inceptis accipiendus, cùm possit de omnibus convenienter intelligi, si illud Donde fueron comenzados, exponamus de inceptis etiam ab Inquisitoribus & Ministris, quibus avocatio caussarum, de quibus agitur, ad Tribunal Sanctum prohibeatur, quia & lis ante adeptum officium potuit incipere, & etiam post inchoationem injustè attrahi posset ab ipsis jam in Superiori gradu constitutis: Verba siquidem juridicarum dispositionum ad eum sunt sensum adsciscenda, qui juri conformior, & rationi consonantior videatur, juxta ea, quæ adducit Cardinalis Tuschus Tomo 5. Lit. O. Conclus. 55. nu. 4.
Circa 14.

Circa 14.

1389
*NVm. 81. in principio sic habe
Error typographicus.
tur: Sed cùm prohibitio in id tantùm tendat, ut mandata pro jurisdictione non dentur. In quibus ex errore typographico sensus redditur prorsus ineptus: pro inhibitione namque jurisdictione suppositum. Est autem dicto in §. satis controversa doctrina de foro competenti, & datum ibi, quod pro subjecta materia est sufficiens judicatum. Et quod ad laicum attinet in civili negotio? ut liceat & valeat, juxta jus commune, seu Cæsareum,
ex adductis ibidem textibus compertum habetur, quidquid de Jure Castellæ, & Lusitaniæ sit, cujus meminit D. Barbosa in Collectaneis ad Cap. Significasti 18. de foro competenti Lib. 2. & D. Solorzanus Lib. 2. Cap. 28. nu. 20. & seqq. ubi adducit Didacum Perez, citatum etiam à D. Barbosa, de lege Ordinamenti loquentem. Adducit etiam Azevedum l. 2. & 4. Tit. 17. Lib. 4. Recopilationis, ubi nihil ad rem. Videtur autem id resolutioni à Nobis propositæ obstare, ut scilicet incarcerato non liceat jurisdictionem judicis, neque Inquisitoris prorogare. Sed quidem quod ad Inquisitorem attinet, ex communi doctrina circa Ecclesiasticos, de qua citatus Dom. Barbosa, firmari potest, cùm Ecclesiastici judices sint; & laici possint Ecclesiastici judicis jurisdictionem prorogare. Quod autem non obstet legibus qnorumdam regnorum id videri prohibitum, ex Emmanuele Themudo habetur Decisione 44. nu. 1. 2. & 3. Ubi de Lusi
Quid in Hispania.
tanicis. In Hispania autem extat lex 3. Tit. 1. Lib. 3. Ordinamenti, quæ & est 20. Tit. 1. Lib. 4. Recopilat. tenoris sequentis: Ordenamos que nuinguaningun lego sea osadaosado de citar, ni emplazar
Lex ordinamenti obstans.
à otro lego delante el juez de la Iglesia, ni hazer, ni otorgar obligacion sobre si, à que se someta à la Iuridicion Ecclesiastica sobre duedasdeudas ò cosas profanas à la Iglesia no pertenecientes, y si lo hiziere, mandamos &c. Sic tres Reges Alfonsus Undecimus, Henricus II. & Joannes II. Et quia illius usus jam non vigebat à Catholicis Regibus Ferdinando & Isabella revocatus, & post illos à Carolo V. Propter quod Illustrissimus Felicianus à Vega Relectione in citatum Cap. Significasti nu. 3. cum alijs tenet ex jure Regio prorogationem dictam non licere, licet juxta commune secus habeat, ad ea se referens, quæ dixerat in Relect. circa Cap. Ex tenore n. 25. & seqq. Sed quidem doctissimus
Azebedus circa leg. 11. citati Libri & Tituli affirmat & probat & licere prorogationem dictam, & acta esse valida, Regesque nostros pœnis ab ipsis statutis contentari, pro quo non leves rationes adducit, cum notabili illa doctrina, quòd scilicet Judices Ecclesiastici competentes sint respectu laicorum, non actu, sed habitu, quia in exordio Ecclesiæ ad ipsos fidelium litigiosæ caussæ pertinebant. Et quidem cùm juxta Juris Canonici expressam sanctionem prorogatio dicta liceat, quidquid nonnulli minùs videant, satis Catholicorum est Regum pietate dignissimum, ut circa hoc rigidè agatur, quando quidquam minimè dictis legibus consentaneum acciderit, neque ex illo inconveniens aliquod momenti considerabilis timeatur. Sunt autem qui legem prædictam affirmant contra Ecclesiasticam esse libertatem, quos adducit D. Barbosa Lib. 2. Votorum decisivorum Voto 36. nu. 73. in quod ipse videtur inclinare. Sed Regum nostrorum non est ita apertè pietas traducenda. Pro quo & Doctores ibi & nu. 36.

Circa 15. 16. & 17.

1390
*FAmiliares, de quibus num. 62. &
63. præter qualitates alias, habituros eam, quæ ad nativum solum spectant, nec exteros admittendos optimo quidem jure præcipitur. Quinam autem naturales reputandi sint, dictum ibi, eos scilicet, qui ad Castellæ, Legionis, & Navarræ regna perti|
p. 504
nent. Unde in rigore loquendo Aragonienses, & qui ad Aragoniæ Coronam attinent, naturales non sunt: nihilominùs erga illos sive in Regijs muneribus, sive in beneficijs Ecclesiasticis, id non solet attendi, de quo dictum Tomo 2. Auctarij Parte 8. nu. 520. Negari tamen nequit circa Ministros S. Tribunalis, ut frequenter non admittantur, peculiarem esse rationem, ex eo quòd de puritate sanguinis, ob distantiam, informationes nequeant sic commodè capi, nec cum ea S. Tribunalis satisfactione, quæ debet perdiligenter accurari.
1391
*Circa tollendos Alguacellos S. Tri
Circa Alguacellos.
bunalis statuit Capitulum 16. Unum solummodò in Oppido de la Veracruz in Nova Hispania permittens, eo quod principalis portus & Indiarum quasi scala videatur. Sed quidem ut in Nova Carthagine, celebriori Indiarum portu, & ampliorum regionum scala, alius deberet constitui, non solùm similis, sed major profectò ratio compellere debuisset. Unde & ita factum, non solùm Alguacello concesso, sed Tribunali cum debitis Ministris constitutos. Id quod in Portu fluminis argentei satis opportunum apparet, in illum enim periculosus Judaicæ perfidiæ confluxus, qui & scala, licet curetur occludi, sed frustrà, semper enim aditum impietas meditatur, & sæpè assequitur, quæ ut cancer serpit.
1392
*Pro Religiosis Qualificatoribus op
Circa Qualificatores.
timam 17. Capitulum exhibet cautionem, ne scilicet ad munus hujusmodi eligantur, qui sine Regia licentia, & suorum Prælatorum in Indias transmigrarint. Sic autem in illius fine: Cùm autem Capitulum de solis Qualificatoribus loquatur, circa Ministros alios prohibitio non procedit, si accuratum pro eorum sufficientia examen accedat. Sic Commissarios Religiosos vidimus non Hispanos, qui magna cum satis factione Tribunalis sancti processerunt. Vnde & Ministri alij assumi poterunt, qui ad ministerium non ita honorificum & confidentiæ tantæ deligantur. Hæc ibi. Ergóne eligi ad præfata poterunt, qui sine licentia præfata devenerint, eo quòd de solis Qualificatoribus Capitulum proloquatur? Anne etiam Commissarij dicti sine illa transfretarunt? Minimè gentium. Unde & observandum circa illos id, quod de Qualificatoribus constitutum cùm animadversionibus adjectis, & omnem concernentibus æquitatem. Quod ergo de Commissarijs non Hispanis dictum, non eatenus procedit, quòd sine licentia pervenerint, sed ut ostendatur circa licentiam dictam, cùm aliàs satisfactio plena præcedat, non esse scrupulosiùs agendum, quandoquidem pro exteris non soleat esse Regis sic prompta licentia, unde quod de Qualificatoribus statutum, ad alios non derivatum, ex attenta nimis Dominorum observantia, licet revera possit imposterùm derivari.
Circa 18.

Circa 18.

1393
*SIc illud: Que siendo Calificador de
la Inquisition algun Religioso, si à su Prelado le pareciere mudarle à otra parte por algunas consideraciones, los Inquisidores, no se lo impidan. Est hoc convenientissima ratione dispositum, ne obedientia Religiosa cum magnis Religionis detrimentis liberum modum agendi comitantibus infringatur. Et actum quidem ibi de renuntiatione privilegij, quo gaudet Societas nostra, ut nequeat ab
Inquisitoribus (sicut & à Prælatis quibuscumque) ad quodvis munus, officium, seu exercitium, absque expresso sui Superioris consensu, ac etiam mandato adigi, vel cogi. Quæ renuntiatio, ut asserit Cardinalis Lugo Lib. 4. Respons. moral. Dub. 36. nu. 8. ad sola munera Consultorum & Qualificatorum directa est, quia solùm de illis tunc temporis agebatur, volentibus Inquisitoribus liberè eligere, & privilegio suo obnitente in contrarium Societate. Quod quidem si ita est, cessat quod à Nobis dictum de ampliori erga officia alia earumdem
potestate. Sed verò nescio an omnes id ita sint accepturi, cùm privilegij tenor secus habeat, ut vidimus, Ad quodvis munus, officium, seu exercitium, & renuntiatio supra illud cadat, nulla facta exceptione. Neque ex eo videtur urgeri posse, quod idem Scriptor habet ibidem, supponens tacitè Societati privilegio opus fuisse ut cogi non posset ad illud munus, officium, seu exercitium, ad quod ex Juris dispositione poterat: atqui non poterat, nisi ad munus Consultoris, ut constat ex Cap. Vt commißi. §. Advocandi, de hæreticis in 6. Ex quo infert renuntiationem non fuisse omnimodam, de primo ad ultimum arguendo. Sed quidem ex hoc discursu evincitur Qualificatoris muneri non fuisse renuntiatum à Societate, quominùs in ordine ad illud etiam nunc in Hispaniæ regnis privilegium perseveret: neque opus erat ut in privilegio quodvis munus, officium, seu exercitium poneretur, cùm ad solum Consultoris munus se posset Inquisitorum potestas extendere, si revera in citato Capite ipsis est attributa, in quo sic Bonifacius VIII.
Cap. Ut commissi.
Advocandi quoque pro ut expedierit peritos quoslibet, ut vobis aßistant, & in hujusmodi ferendis sententijs præbeant consilium opportunum. Sic Pontifex, ubi de Religiosis nihil, & sic ad illos stante exemptione nequit decisio protendi. Sicut neque quod sequitur: Convocan
di etiam Clerum, & populum: quia favorem non concernit, ut videri potest apud Dom. Barbosam Tractat. de Appellativis Iuris § 51. nu. 7. Nec videtur necessarium ut stare dictum privilegium possit, in Decretis Pontificijs potestatem aliquam invenisse aliquibus attributam, ut Religiosos valeant ad munera, officia, seu exercitia sine consensu Prælatorum adigere: cùm pro convenienti possit cautela sufficere, si fortè sit, aut aliquando futura |
p. 505
timeatur: & quia non semel Episcoporum potestas major videtur quibusdam, quàm revera sit erga Religiosos exemptos. Sed demus, quod negari verosimiliter nequit Inquisitoribus talem potestatem competere, & juxta illam privilegium accipiendum, siquidem in Cap. uti officium eod. tit. in 6. id habetur circa honestas personas & Notarium, de quo dictum nu. 1374. & cum aliqua probabilitatis specie, si præsertim adsit consuetudo, id quod in citato nuper Cap. Vt Commißi, dicitur, non solùm ad Consultores, sed etiam ad Qualificatores spectare, quia & hi dici etiam Consultores possunt: ex eo quidem habemus renuntiationem privilegij non ad istos spectare solùm, sed maiorem latitudinem continere, & ita quod à Nobis dictum circa illam ex præfati Scriptoris asserto nullatenus infirmari.
1394
*Circa Commissarios autem di
Circa Commissarios.
ctum nu. 69. Bullam Urbani VIII. non obstare, quæ in Indijs non est praxi roborata. Ubi supponi videtur eos absolutè loquendo in hujusmodi Bulla comprehensos. Sed quidem aliter sentiendum; in illa enim Pontifex nomine Dignitatis & Prælationis in Societate comprehendi declarat & statuit, cùm de illis tamen extra ipsam agitur, Dignitates & Prælationes sæculares, & quæcumque offi
DecretũDecretum Vrbani VIII.
cia, quorum Officiales jurisdictionem Ecclesiasticam, vel laicalem, de jure, usu, vel consuetudine habent, seu quomodolibet extra ipsam Societatem exercent. Atqui Commissarij, de quibus agimus Ecclesiasticam jurisdictionem non exercent; sed necdum quoddam ministerium, & ut aliquis jurisdictionem, redolens aliquando videatur admisceri, id quidem in substantia & modo tale evadit, ut Commissarius nequeat absolutè judex apppellari, quia caussam nullam potest terminare, ad modum quo Vicarius foraneus, de quo Dom. Barbosa in Formula pro illo, quæ est ordine 99. cui tamen jurisdictio conferri dicitur. Deinde Inquisitores posse in Regnis Hispaniæ Commissarios assumere, non obstante privilegio, genus quoddam gratiæ & privilegij est Sancto competens Tribunali, cui in Decreto Urbani non est derogatum, quia de illo non est facta mentio. Quidquid ergo alibi sit, in Hispaniæ regnis, & consequenter in Indijs, perstat illa facultas. In quo nullus subesse scrupulus potest in Professis ob votum non acceptandi Dignitatem aut Prælationem, quia Commissariatus neque Dignitas neque Prælatio est, ut constat. Juxta explicationem autem Urbani non est quod urgeat, quia vovens, juxta id vovet, quod in more habetur Societatis: quid autem in more habeatur, ex dictis liquet: quod procedit etiamsi dicamus in Decreto Urbani aliquatenus comprehendi. Si dicas privilegium dictũdictum non fuisse à Ponti
Objectio quædam disiecta.
fice concessum, sed interventu Regiæ auctoritatis renuntiationem peractam; dici ad illud potest Decretum prefatum Congregationis à
Bulla Pauli V.
Paulo V. cum alijs confirmatũconfirmatum in celebri Bulla, quæ incipit, Quantum Religio die 4. Septemb. 1606. ibi: Nec non singulorum privilegiorum, Constitutionum, Ordinationum, statutorum, indultorum, facultatum, &c. Credendum etiam satis verosimili conjectura renuntiationem privilegij præfatam minimè inconsulto Pontifice, aut de illa certiore facto, prodijsse.
Circa 19.

Circa 19.

1395
*ILlius est satis periculosa materia,
dum de puniendis Familiaribus & Commissarijs agitur, suis aliàs in muneribus, sive civiles sint, sive Ecclesiastici, delinquentibus. Pro quo sic scriptum num. 72. Quia verò circa factum ipsum esse quæstio potest, dum alij judicant relationem ad Commissariatum habere (delictum scilicet in eum commissum) alij non: per quod res dubia vertitur: tunc in favorem Inquisitionis judicandum est, quia ex consequenti est favor fidei, & summa est ratio, quæ pro religione militat, juxta sæpiùs dicta, & quia tales de foro inquisitionis sunt, in cujus illa est juris posseßione, & ita melior est illius conditio, juxta communem Iuris regulam. Hæc ibi. Sed est quod illis queat opponi, nec levi profectò oppositionis fundamento: Nam sicut juxta notissimam Juris regulam, de qua Dom. Barbosa Tractat. de Axiomat. Iu
ris. Axiomat. 68. delictum in dubio non præsumitur: ita neque in delicto aliquod atrocitatis genus, quod in ipso non apparet, cujus est eadem ratio, unde licet sit Juris regula 8. in 6. Quòd semel malus, semper præsumitur esse malus, id est, perseverare in illo, dum de pœnitentia non constat, ut multi explicant; id tamen de eodem genere mali accipiendum: Non verò præsumitur malus respectu mali diversi,
Dom. Barbosa.
quia quoad illud nulla adest conjectura, unde succedit reg. l. Papinianus ff. de minorib. ut cum
alijs tradit citatus Scriptor Axiom. 142. nu. 4. Quod equidem casui, in quo sumus, pariformiter adaptandum. Ex quo habetur non esse locum communi illi doctrinæ de favore religionis; quia neque propter humanum quemcumque aut divinum respectum, temerarium est judicium committendum. Unde & quod dicebatur de meliore possidentis conditione, non urget, quia nulla possessio conferre potest ut sinistrè de proximo judicetur, & juris regulæ proterantur. Est ergo hoc valde verosimile, licet dictum aliàs sua etiam verisimilitudine potiatur. Nolo enim ita dictis adhærescere, ut si quidquam juri & rationi consonum occurrat, id communi utilitati renuam impartiri.
Circa 20.

p. 506
Circa 20.

1396
*DE pellicatu Familiarium in eo
agitur, ubi & declaratum esse illum mixti fori, pro quo ita scriptum nu. 76. In casu autem nostro id disponi debuit, quia non constabat delictum esse mixti fori. Cùm enim Familiares de foro Inquisitionis sint, facta nondum declaratione, caussa ad Tribunal quacumque non obstante præventione traheretur. Licet autem tunc coràm duobus judicibus vexaretur delinquens, id non obstaret, quia vexatio judicis incompetentis fuisset injusta, & ita contra eum agere sic vexatus poßet, actione injuriarum, & ad damna compensanda officium Superioris judicis implorare. Sicut in alio quocumque Tribunali contingeret, si judex incompetens caussam usurparet. Hæc ibi. Circa quæ objici potest discursum consentaneum non videri. Si enim delictum præfatum mixti esse fori non constaret, & Sanctum Tribunal illud ad se traheret, non obstante quacumque præventione, tunc equidem vexatio, quæ esse poterat à præveniente, cessaret, cùm progredi in caussa non posset, præterquam quòd neque inchoari apud illum valeret, quandoquidem S. Tribunal in possessione suæ privativæ jurisdictionis versaretur, cùm alius quilibet incompetens asseratur. Ad quæ quidem dici potest in primis, quod ad statum præsentem attinet discursum prædictum non esse curandum, cùm sit casus contingentia sublata beneficio declarationis. Deinde stare posset vexatio à judice ordinario, quia non penitus constabat casum esse à jurisdictione illius extractum: eo autem ipso quod S. Tribunal illum ad se avocaret, deberet annuere, & eo ipso incompetens redderetur. Ut posset autem S. Tribunal sic agere, sufficiens fundamentum extabat ex non apertè stabilita dicti criminis exceptione. Esset autem, ut diximus, judex ordinarius post avocationem incompetens, non penitus, sed supposita avocatione, quia non sustinet æquitas ut reus duplici in tribunali judicetur. Quemadmodùm stante jam declaratione, & judicio apud S. Tribunal decurrente, ordinarius judex incompetens est, non quidem absolutè, sed supposita avocatione. Item posset tunc notitia criminis, ob locorum distantiam post peractum judicium, & pœnam impositam atque executioni mandatam, ad S. Tribunal devenire. Unde & assumpto judicio, contra judicem ordinarium instaurari illud, ac reo quod damni intererat compensari: cùm in hujusmodi delictis pœna esse pecuniaria soleat. Quòd si molestæ aliæ, justa etiam exigi compensatio poterit, sicut & poterit, ordinario judice temerè aliquid exequente.
Circa 21.

Circa 21.

1397
*AD Universitates illud spectat ut
non compellantur mandato Inquisitorum aliquem contra statuta & Constitutiones Doctoratus laurea decorare, de quo sufficienter dictum. Additur & illud Ni se entremetan en cosas semejantes, ni en ningunas de gobierno, que no tocan à su ministerio. Quæ autem illa sunt? Illa equidem, quæ ad Universitates spectant, si videlicet pro oppositoribus ad cathedras se constanter interponant, suffragia urgentibus precibus extorquentes. Ubi si is, pro quo agitur, minùs dignus sit, statim apparet quantùm in eo possit sic urgentium conscientia prægravari. Item si pro inepto agatur, ut sit ordinarij Professoris substitutus. Si prætereà cum ijs, quibus emolumenta ex gradibus debentur, adhibeatur instantia ut illa remittant: quod est sanè durissimum; nisi forte in eo eventu, quo quispiam excellentis ingenij, & magnæ spei candidatus, pauper tamen ad honorem gradus competentis adspiraret. Tunc enim remittens nihil minus habet, aut invitus amittit, quia revera nihil erat ab ambiente lauream accepturus. Ad quæ etiam pertinet, si Prælatos religiosos urgeant ut Cathedras ijs conferant, quibus juxta propria statuta non liceat, interverso ordine antiquitatis, & etiam meritorum. Quod etiam ad Indicas Paræcias proponantur ij, de quorum nequeunt sufficientia plenam habere notitiam, cùm eo ipso quod sic agant, & externos patronos sollicitent, parùm se religioso in statu profecisse satis superq́ue reddant ambitione & libertate spiritus clamantibus manifestum. Id quod etiam in majorum officiorum prætensione non rarò evenit. Et utinam omnes ea urbana integritate supremi Prælati responderent, qua scio aliquem respondisse: non scilicet licere, quod ab ipso petebatur, quia id Religiosus stylus minimè patiebatur. Nec proptereà omne amicabile officium Dominis Inquisitoribus est animus denegare; expediat quandoque postulatio, sed si neque urgens, neque cum offensionis indicijs, si non annuatur, sit illa, ut viros tantos constet minimè dedecere. Cùm B. Aloy
sius Gonzaga Cardinalem Avunculum nescio qua de caussa adijsset, & prandij advenisset tempus, ut pranderet secum jussit potiùs quàm petijt Cardinalis. Ad quæ ille, Non licet mihi, respondit, quia id Regula prohibet, extra domum scilicet sine licentia manducare. Tulit id humanissimè egregius ille Ecclesiæ Princeps, & posteà quando aliquid à nepote sanctissimo postulabat, religiosè & gratanter adjiciebat, Si non est contra vestram regulam. O utinam ita & faciant ij, de quibus agimus, & alij similis, & majoris abollæ, magno cum nominis sui decore, & observantiæ religiosæ decoro, cui potiùs, quàm humano cuicumque affectui prudenter, graviter, & feliciter obsequendum. Quod additur, Ni en negocios de
p. 507
gobierno, est etiam consideratione dignissimum. Regis quidem supremi Gubernatoris effatum est, quod audimus. Non vult ille Inquisitores in cura gubernationis administros: ergo non sine illius injuria se ingerent, velit nolit illam infeliciter affectantes. Poterunt quandoque juvare consilio, sed rogati, quod etiam scio prudentes aliquos in rebus præfati generis devitare. Videnda alia nu. 122. & seqq. pro explicatione & exornatione clausulæ præcedentis adjecta.
Circa 23.

Circa 23.

1398
*IN concessu DD. Inquisitorum quan
do in Ecclesijs per modum Tribunalis assistunt, illud minùs decorum à pluribus judicatum Ministros, Familiares, & quoslibet alios in ministerijs etiam inferioribus servientes, digniorem præ Qualificatoribus locum occupare. Quod equidem cum reverenti est querela Dominis significatum, qui tamen possessioni faventes, dum à supremo Tribunali aliter non disponitur, non esse innovandum judicarunt. Et hujusmodi prælationis indignitas statim in oculos adstantium incurrit, dum vident Religiosos gravissimos, Prælaturis, Cathedris, & magnis insignes muneribus, hominibus plurimis ex humiliori Reipublicæ sorte in sedium ordine posthaberi. Potest autem hujusmodi consuetudo in eo fundamentum habuisse, quod DD. Inquisitores cum suis Ministris unum quasi corpus efficiant, & familiam, cùm tamen Qualificatores ad familiam non censeantur pertinere, unde neque Familiares dicuntur, nec privilegio aliquo quoad forum perfruuntur, nihil enim tale in præfatis Capitulis invenitur, cùm tamen de Familiaribus & Commissarijs ut certum supponatur. Solo ergo honorifico illo gaudent titulo, puri sanguinis, & Theologicæ sapientiæ indice, qui est profectò æstimatione dignissimus. Quod equidem admitti posset, si ita in more positum ubique cerneretur, & Supremum Tribunal tale aliquid observaret. Atqui secus rem habere explorata veritas est. Cùm enim publicè procedendum, ut ob varias occasiones accidit Qualificatores anteferri solent, & in supremo Tribunali sic generaliter peragi testes omni majores exceptione, & Qualificatores ejusdem beneficio, ac experimentali notitia instructi protestantur. Licet autem illi non dicantur Familiares, neque Ministri, id equidem obstare nequit, sed ex eo potiùs argumentum in eorum favorem instaurari: sublimiori enim decorantur titulo, quia & sublimiori in functione operam præstant, & ipsi cum judicibus judices, immò & præjudicibus, ut videri potest apud Dianam Parte 4. Tractat. 8. Resolut. 84. Præterquàm quòd Ministri etiam dici possunt, ut apud eumdem videri potest ex Seraphino Freytas, quo etiam nomine Inquisitores ipsi possunt compellari, sic enim
Esse etiam Ministros.
ex illo: Si Inquisitores sint etiam Theologi, de eodem dubio possunt cognoscere: Si verò sint Iurisperiti, ad Qualificatores, utpotè Theologos, docet eam provinciam demandandam esse ex ipsiusmet Senatus commißione, cùm utrique ejusdem Tribunalis sint Ministri. Hæc Diana. Quod & probari potest ex verbis adductis num. præced. ex Capit. 21. scilicet: Ni en algunas de gobierno, que no tocan à su ministerio. Unde & dicendum videtur Qualificatores sæculares esse de foro S. Tribunalis, secus Religiosos, quia pro illis stat expressa declaratio in Capit. 18. Id namque quod de mutatione loci dicitur Por algunas consideraciones, indicat posse illam esse pœnalem, & titulo correctionis. Neque id mirum, quandoquidem & Inquisitorem in omnibus, quæ ad regularem observantiam spectant, neque ullum officio impedimentum creant, non secus ac alij, correctioni & directioni subjiciuntur. Pro quo videndus qui suprà Resolut. 53. apud quem alij. Et hæc quidem pro Qualificatoribus dicta sic accipienda velim, ut in illis, sicut in reliquis, judicium censeam S. Tribunalis argumentis quibuslibet præferendum.
Circa 24.

Circa 24.

1399
*PRudentissimæ in illo extant cautio
Circa censuras erga Proreges.
nes, ut scilicet Inquisitores erga Proreges Censuris non utantur, & ut illi caussas, in quibus esse competentia possit, Audientijs, & judicibus Ordinarijs dimittant. Et quidem quod ad primum attinet ex eo firmari potest, quòd plerumque competentia ex parte judicum laicorum probabili nitatur fundamento; quod cùm accidit, à Censuris est, & maximè erga Proregem, prudenter abstinendum. Cùm sit aliàs jam modus pro competentia dispositus, qui si observetur ut oportet, non erit cur ad censurarum formidanda fulmina veniatur. Quod autem ad remitten
das Audientijs & judicibus Ordinarijs, caussas, in quarum juridica cognitione timeri competentia possit, ibidem statuitur, cum aliqua est à Nobis limitatione receptum, ut scilicet non habeat locum quando præter Proregem judex alius Ordinarius non est. Sed quidem & in casibus similibus esse remissionem possibilem verosimiliter potest affirmari: quia licet judex ordinarius non adsit, esse potest delegatus ille, qui aliàs respectu communium caussarum dicebatur delegatus, Immò & videtur non incongruè affirmari posse, si Prorex à cognitione abstineat, Audientias & Ordinarios Judices posse ordinaria potestate procedere: quia eo ipso quòd Prorex nolit esse judex, ad illos jurisdictio devolvitur, quæ ordinaria esset in ipsis, si apud Superiorem non resideret: neque enim delicta manere debent impunita. Præterquàm quòd Rex cùm Ordinarios judices pronuntiat, aut illos supponit, aut facit, quia & facere potest virtute eminentissimæ potestatis, & fontis jurisdictionis.
p. 508
1400
*Licet autem Capitulum præsens de ijs tantùm videatur procedere, quæ ad gubernationem politicam & civilem spectant, sicut & quod dictum Cap. 21. debet tamen ad gubernationem etiam Ecclesiasticam dispositio illius extendi, quod verba adducta non obscurè significant, quandoquidẽquandoquidem competentia non solùm in caussis laicorũlaicorum, sed Clericorum etiam intervenire potest, & Ecclesiastici judices etiam ordinariæ Justitiæ dici possunt: pro quo facit tenor Capituli 20. Sic se habens: Y
procediendo mis Iusticias, ò las Ecclesiasticas. Cùm autem dicatur in præsenti. Lo dejarà à las Audiencias, y Iusticias Ordinarias: Videtur ex nominatis priùs Audientijs, ad eas primariò per
Notanda doctrina.
tinere: sed quia apud illas inchoari caussæ criminales generaliter non soleant, nisi ubi Auditores sunt etiam criminum judices, quod non accidit in Prætorialibus, in quibus Proreges præsident: dicendum præfatam clausulam cum commoda adaptatione accipiendam; ut scilicet càussæ ad Justitias ordinarias spectent, ad eos scilicet, ad quos privilegio non stante pertinent: ad Audientias autem ex ea parte, qua competentiæ judicium ad eam spectat, ad unum scilicet Auditorum, juxta ea, quæ habentur Capite sequenti 25. Quamvis enim caussæ apud eas non transigantur, judicium tamen competentiæ ad inferiores nequit judices pertinere, cùm sit res indaginis superioris, & proportionatus sit Inquisitori futuro in concursu præsidi consessor adfuturus. Unde etiamsi apud togatum judicem caussa verseatur, idem est in decidenda competentia servandus modus, sic judicum judice, Rege inquam, maturum post consilium disponente. Circa quod, sicut & circa ultimum nihil præstat adjecisse, præter animadversionem nu. 137. erroris typographici, sic enim ibi ex Hispanico Idiomate, Interin seran pro intervenieron, & n. 139. Concessu pro Consessu. Licet enim Concessus satis
Errores typographici.
latinum sit nomen, & idem quod concessio, aut permissio, vel copia aliquid faciendi, in eo loco non congruit, ut ex tenore constat, cùm de sessione, & ordine in ea servando agatur, & nu. 140. illud: Plures enim quàm quatuor numquàm erunt, scilicet Inquisitores. Ubi illud Quàm, licet stare possit, quia subintelligitur: quia tamen non ita conveniens loquendi modus, quàm sine illo, superfluè additum juxta Auctoris mentem. Quod observasse oportuit, etiam si momenti vix ullius, ne & hic delicatus Censor quod carpere possit se deprehendisse inaniter glorietur. Et in præsenti quidem tres sunt DD. Inquisitores in hoc Peruviano Tribunali cum suo Fiscali, quorum Decanus illustris D. D. Joannes de Huerta Gutierrez, pri
marius quondam legum in Academia Limana Professor, & Prætorialis Senatus togatus judex, unde ad Sacratiora translatus, eximijs prudentiæ, humanitatis, & venerandæ probitatis ornamentis inclarescit. Utinam superstes diù, unus ille pro multis, si non pro decem millibus computandus. Sed heu infelix votum! Decessit vir egregius, & magna quidem boni publici jactura decessit, sed eximiarum virtutum præmia recepturus.

§. IV. Circa Excursionem pro Indicis Vniversitatibus.

1401
*DE illis n. 82. & seqq. & in Auctario
non semel. Circa quod illud occurrit priùs, quod est dictum de approbatione præsentati ad Episcopatum, qui tamen gradu requisito careat. Si enim sit notoriè dignus, id potest stare omissis omnibus, quæ pro exploranda sufficientia in Universitatibus præmittuntur. Quod tenet Navarrus Cap. 28. nu. 18. & eum secutus P. Pereyra in Academia n. 888. sufficere autem mediocrem tradit idem cum Menochio nu. 871. quatenus Menochius Con
Mediocrem peritiam sufficere.
silio 885. nu. 11. affirmat gradum Doctoratus mediocribus concedi solitum, quod non improbat, sed potius videtur uti ritè factum approbare, qui & de Episcopis loquens Centuria. 2. de Arbitrarijs Casu 425. nu. 37. ita loquitur: Non in Episcopo requiro scientiam, atque peritiam
Menochius.
illam, qua ceteris antecellit, vel saltem æquat; sed quæ tanta sit, ut suo muneri satisfacere valeat. Cap. Nisi cùm pridem. §. Prohibet. de renuntiat. Quocirca crederem eum fore indignum, qui assumeretur ad tantum apicem, cujus doctrina tenuis admodum esset, quamquam Doctor creatus sine rigoroso (quod ajunt) examine. Sic ille, admodum tenuem non admittens peritiam, indicans tenuem sufficientem futuram, quod idem est ac mediocrem. Et in citato quidem Capite sic opportunè pro præsenti Innocentius Tertius loquitur instituto: Pro defectu quoque scientiæ ple
rumque potest quis petere ceßionem: quia cùm ipsa circa spiritualium administrationem sit potißimum necessaria, & circa curam temporalium opportuna: Præsulq́ue commissam sibi debet Ecclesiam regere in utrisque, salubriter ei renuntiat, si scientiam (in qua ipsam negat) ignorat. Tu enim (inquit Do
Osee. 4. v. 6.
minus) scientiam repulisti: & ego repellam te ne Sacerdotio fungaris mihi. Quamquàm & si desideranda sit eminens scientia in Pastore, in eo tamen sit competens toleranda: quia secundùm Aposto
1. Cor. 8. v. 1.
lum: Scientia inflat, charitas autem ædificat: & ideò imperfectum scientiæ potest supplere perfectio charitatis. Sic Pontifex ex quo luculenter apparet mediocrem scientiam, & eatenus imperfectam, pro Episcopis esse sufficientem, quæ licet eminentiam non attingat, ille tamen defectus possit pręclaris alijs ornamentis, & præsertim charitate, omnibus chrismatibus chrismate meliore. Neq;Neque plus evincũtevincunt quæ adducit Dom. Barbosa in Collectaneis ad Cap. Cùm in cunctis nu. 20. cùm adducat Menochium citato Casu. Solicitudo enim Pontificum, quorum varia decreta congerit, eò tendunt, ut indigni neutiquam promoveantur, quod factum aliquando
dolet Alexander Tertius citato in Capite, cujus verba illa: Ea propter, ne quod de quibusdam pro neceßitate temporũtemporum factum est &c. Unde & apud illum necessaria litterarum scientia. Et quod in fine. §. Qui etiam vita & scientia commendabilis demonstretur.
p. 509
1402
*Quod diximus de gradibus infe
Circa Bachalaureatum.
rioribus Doctoratu sic temperat P. Pereyra n. 893. & 894. ut de gradu Bachalaureatus in Philosophia non videatur curare, uti de re momenti parvi, de illo autem in Superioribus facultatibus ita post adductas non leves rationes
P. Pereyra.
subdit: Quare vix audeo liberare à mortali eum, qui in nostris Academijs Lusitaniæ conferret Bachalaureatum in prædictis facultatibus candidato omnino inepto, præsertim si hoc paßim committeret. Sic ille, qui & potuisset addere Medicinam; nam de illa, sicut de Theologia & Jure loquitur n. 892. Circa gradum autem Magisterij in Artibus adductis nonnullis, qui & à
Circa gradum Magisterij.
Nobis, affirmantibus & negantibus, ita subdit: Arbitror autem utramque sententiam rectè temperari & componi, si prioris rigor mitigetur, posterioris laxitas coerceatur, ita ut dicamus Cancellarium, qui graduaret unum vel alterum insufficientem, peccare venialiter: qui graduaret quoscumque oblatos insufficientes, peccare mortaliter. Quia in primo casu inferret leve damnum, in secundo grave, scilicet vulnerando graviter Academiam, quæ in hoc patiatur grave detrimentum, tũtum in honore, quatenus per illam facilem graduum collationem reddetur contemptibilis, & ipse gradus ridiculus, tum in facultatibus etiam superioribus: quia cùm gradus sit quidam honor, qui confertur tamquàm præmium pro labore studiorum, & profectu scientiæ, si paßim ac sine delectu impendatur omnibus tam sapientibus, quàm ignorantibus, parvi fiet, & pro eo assequendo nullus prudens dies noctibus studendo junget, proinde́proindeque intepescet, ac fortè extinguetur litterarum studium, etiam cum magno detrimento sacræ Theologiæ, cui ægrè incumbere, & in qua nequaquàm valet proficere, qui Philosophus non est. Hæc doctus Pater. Quæ quidem ut absolutè non liceat re
Improbatus Auctor.
ctè procedunt, non tamen distinctionem illam sua efficacitate concludunt. Nec stat quod dicitur de damno levi, quia in primis gravitas in negotio præsenti non solùm est ex damni gravitate mensuranda, sed ex publico testimonio, quod auctoritate Pontificia & Regia confertur, cùm revera talis auctoritas non subsit, & ex alijs à Nobis expensis. Deinde damnum grave est ex eo quòd collatione unius aut alterius janua aperitur ad plurium collationem. Et quidem Cancellarius unus aliquot conferet, & succedens illi totidem, & sic alij, unde evadet numerus non parvus ridiculorum Magistrorum. Prætereà sciens aliquibus gradus dicto modo conferri, contingens valde est ut de collatis illum merentibus notitia careat, & sic Universitatem parvi pendendi sufficiens habebit fundamentum: ex quo & fiet ad multos alios posse hujusmodi notitiam derivari. Item Scholastici videntes talibus conferri gradum, sibi poterunt persuadere idem erga ipsos faciendum, si præsertim non ita se ineptos comparatione facta recognoscant. Tandem non videtur quæ esse caussa verosimilis possit hujusmodi illicitæ collationis. Et quidem illa culpabilis venialiter affirmatur. Ex quo apertè convincitur nullam caussam sufficientem extare: si enim talis esset, nulla in eo culpa admisceretur. Cùm ergo respectu omnium ita accidat, omnium pariter ratio eadem admittenda. Ubi & addi potest instantia ex Doctoratu desumpta; nam & Magistrum multi consulent, nomine adeò honorifico audito, & pompa pervisa pro collatione instituta; cùm etiam in Religionibus gradus Doctoralis Magisterij titulo designetur. Quid si dicas Magistrum consultum se non esse Theologum, aut Juristam responsurum. Id quidem Doctor dicere suo modo poterit, se quidem etsi Doctorem, pro ijs, de quibus rogatur, non plenam notitiam assecutum. Et insuper vix quisquam sit Magisterij candidatus, qui non aliquos Theologiæ cursus peregerit.
1403
*Quando oppositores sunt æquè
digni posse suffragium habentem pretium accipere propter obligationem ad unam partem, pro qua non tenetur, esse probabile diximus n. 102. juxta eorum sententiam, qui id in judicibus admittunt, idque tantùm attento jure naturali, quidquid aliàs de legibus positivi juris sit: id quod etiam admittit P. Pereyra suprà nu. 1276. dum sententiam, quam tuetur, & Nos etiam sumus amplexi, probabiliorem esse pronuntiat. Sed videtur jam id non posse consistere, cùm inter Propositiones ab Alexandro VII. damnatas hæc habeatur, sitque ordine 26. Quando litigantes habent pro se
opiniones æquè probabiles, potest Iudex pecuniam accipere pro ferenda sententia in favorem unius præ alio. Non enim videtur dici posse damnationem non procedere, quando sententiæ dictæ additur limitatio adducta, scilicet, Attento jure naturali: quia absoluta & omnimoda apparet, & non ratione legum prohibentium, quæ alicubi fortè non erunt, vel in conscientiæ foro non urgere, eo quod pœnales censeantur. Nihilominùs, licet præfata intelli
Benigna illius interpretatio.
gentia sit satis verosimilis, non est verisimilitudo & probabilitas oppositæ deneganda: quia in primis Alexander eas intendit opiniones proscribere, quæ ad praxim redactæ grave possint fidelium conscientijs detrimentum importare: ex quibus ea non est, de qua agimus, quia in sola speculatione versatur, cùm Scriptores revera obligationem agnoscant, quidquid de consideratione illa sit. Deinde dici nequit posse contingere ut alicubi leges non sint, cùm stet jus commune, & nulla sit Respublica benè & civiliter constituta, in qua id, quod jure est communi prohibitum, non etiam prohibitum inveniatur; unde ad prohibitionem generalem potuit in damnatione prædicta convenienter attendi. Neque obstat quod de obligatione legis pœnalis dicitur, quia, quidquid aliàs sit, aut esse possit, in negotio præsenti eam in conscientia obligare declarat Pontifex; quod ritè stare potest in humanis legibus suo modo, sicut in divinis, quibus æterna pœna transgressoribus proclamatur. Itaque aperta damnatio non est, unde sententia cum præfata limitatione procedens non debet penitus proscripta censeri. Et Nos quidem quod de probabilitate diximus, tunc |
p. 510
temporis fuit, quando Propositionum damnatio non extabat, & Auctoribus illas defendentibus ea reverentia debebatur. Miror autem modò P. Pereyram nullam damnationis jam diu extantis inserere mentionem.
1404
*Et ille quidem n. 1273. inquirit,
an si Scholasticus legitimè interrogatus (circa subornationem) veritatem negavit, & ille absolutus suffragium tulit, quo dignus, qui exceptionem opposuerat, cathedram amisit, teneatur ad restitutionem cathedræ, & respondet affirmativè cum P. Sancio, Soto, & Ledesma: quia licet reus legitimè interrogatus, & negans veritatem, non teneatur ad pœnam ante condemnationem, tenetur tamen ad damnum inde secutum, quale est amissio Cathedræ. Subdit deinde doctrinam Cardina
Cardinalis Lugo.
lis Lugo Disputat. 19. nu. 59. dicentis quòd licet reus injustè negans, & ideò evadens pœnam teneatur ad damnum, quod pars adversa justè litigans cogitur ea de caussa subire, ut expensas litis, & similia, non tamen videtur teneri ad restituenda illa damna ex eo subsecuta, quòd pœna non sit imposita: hæc enim cum ipsa pœnæ carentia computantur. Juxta quæ non tenebitur ad restitutionem cathedræ, qui interrogatus legitimè subornationẽsubornationem negavit, ex quo factum ut cathedram amittere dignus, contra quem suffragium tulit, quia ex carentia pœnæ est amissio talis subsecuta. Sed audiendus citatus Scriptor ita scribens: Hoc existimo dictum probabiliter, quia ille suffragator non condemnatus retinuit jus suffragij,
P. Pereyra.
quod validè tulit, & (ut suppono) justè ex parte ferentis cathedram, qua dignus erat. Sic ille. Et est illud ijs conforme, quod à Nobis dictum nu. 105. & 106. Licet non inducta Cardinalis subtilitate: juxta quam videtur sic negantem neque ad expensas litis teneri; quod ex eo ostenditur: nam ad illas, quæ ante sententiam absolutoriam fiunt, obligatio est nulla, quandoquidem ad ea tantùm damna est obligatio, quæ ex injusta negatione resultant. Post sententiam autem cessat litigium, unde & expensæ pro illo. Nisi fortè accedat appellatio, pro qua etiam expendendum aliquid. Atqui illa erit impertinens, & meritò neganda, quia stante tantùm semiplena probatione, qualiscumque illa sit, & negante reo in prima instantia, non potuit aliter sententia ferri: ergo neque in secunda; & ita erunt supervacuæ expensæ, unde pro illis obligatio nulla. Quæ autem alia esse damna possint, quæ valde accidentaria non sint, & sic obligationem non inferentia, nequit verosimiliter explicari.
1405
*Circa usum multis in Universita
tibus invalescentem jam diu, ita scribit Auctor idem num. 1277. Quid dicendum sit de illis Scholasticis, qui in Academia Conimbricensi, pallio ad mentum obvoluto, tempore oppositionis intrant domum oppositoris, & accipiunt parata & exposita bellaria, caseum, pulmentum, & alia hujuscemodi, Brodium vocant, ab oppositore, contra quem habent animum suffragandi? Existimo,
Idem Auctor.
consultis viris doctis, eos non peccare contra justitiam commutativam, nec proinde teneri ad aliam restitutionem. Ratio est, quia attenta consuetudine Academica, Oppositor pro sua munificentia & liberalitate ostentanda, illa omnia exponit ferenda pro se, & contra se suffragaturis. Hæc ille. Quibus addi potest eum munificentiæ ritum utilem esse oppositoribus, eo quòd Scholastici ad suffragandum alliciantur, id facturi aliquando, si nunc temporis adversentur. Quia verò malo sæpiùs accedere animo possunt, & in odium oppositores, excessus aliqui possunt in eo contingere, qui obligationem restitutionis inducant. Propter quos & alios diversi generis in pluribus Universitatibus suffragia sunt adempta Scholasticis, sicut & pluribus alijs ex earum gremio, quod & nuper in hac Limana ex Regia est commissione dispositum. Quod quidem aliquibus visum est firmandis & promovendis studijs incommodum, cùm jus illud suffragandi magnus pro illis adeundis & frequentandis stimulus videatur. In quo illi à vero nimium quantùm aberrant. Quis enim ob prædictum finem ad studia se
confert, cujus nec meminere parentes, quando filios ad illa compellant? & quidem indulgentia dicta studijs potiùs deprehenditur adversari. Cùm enim sciant Magistros ab ipsis suis oppositionibus dependere, minùs sunt in lectionibus audiendis diligentes, sicut & reverentes, unde & gradus litterarios sine legalibus sibi pollicentur requisitis, & infeliciter assequuntur. Eborensem in Lusitania Academiam miris laudibus præfatus Scriptor exornat num. 112. & seqq. clarissimis pro illa testimonijs ex suprema auctoritate congestis, &
Evorensis Academiæ laus.
sic tandem num. 117. locutus: Et quidem omnes in hoc Eborensi Athenæo versati, qui attentè perspiciunt aßiduum studiorum fervorem, ferè numquàm intermissam Scholarum frequentiam & rigorem incredibilem observantiæ Academicæ, quæ ego per annos ultra triginta expertus sum, facilè sibi persuadebit uberes esse doctrinæ fructus, quos Vniversæ Ecclesiæ nostra hæc Academia jugiter producit. Sic doctus Scriptor. Et tamen in Academia dicta Scholasticorum suffragia nulla, quia neque oppositiones, unde quod de Scholasticis ab illo dictum, non pro Eborensi, sed pro Conimbricensi pronuntiatum, quæ Societatis non est, sicut Eborensis, beneficio Serenissimi Henrici Cardinalis, & Archiepiscopi ejusdem civitatis, Inquisitoris Generalis, & tandem Regis Lusitaniæ, & melioris fortunæ dignissimi Sebastiani. Et verò in
Academijs non est cur desideretur studentium numerositas indecora, indocilis, tumultuaria, quandoquidem sapientium numerus necessitati est Reipublicæ, & sacris ministerijs coaptandus: & hic aptior & dignior evadet, si inofficiosa multitudine non impediatur, dum ij, qui parùm aut nihil student, studentibus obstrepunt, & tranquillum pro studio statum tantoperè necessarium, modis, quibus se gerunt, damnabilibus intervertunt. De talibus sic D. Augustinus Lib. 3. Confeßionum Cap. 3. Experientia magistra, dum in Universitate versaretur: Inter quos vivebam pudore
D. August.
|
p. 511
impudenti, quia talis non eram: & cum eis eram, & amicitijs eorum delectabar aliquando, à quorum semper factis abhorrebam; hoc est, ab eversionibus, quibus protervè insectabantur ignotorum verecundiam, quam perturbabant gratis illudendo, atque inde pascendo malevolas lætitias suas. Nihil est illo actu similius actibus dæmoniorum. Sic Doctor Sanctissimus, quod utinam non esset opus in Catholicis Academijs deplorare, in quibus cum actibus throno dignis actus miscentur dæmoniorum, dum lætitiæ malevolæ ignotorum verecundiæ, & studijs addictæ sinceritatis, perturbatione pascuntur. Pro quibus hæc satis.

Adnotata quædam circa nuperum Scriptorem.

1406
*IS est F. Franciscus Haroldus, Hi
Operis & Auctoris declaratio.
bernus Ordinis PP. Minorum Strictioris observantiæ, qui Anno 1673. Romæ edidit opus inscriptum Lima limata, in quo Venerabilis Toribij Alfonsi Mogrovejo Archiepiscopi Limani singularem curam zelo & sapientia instructam erga traditam sibi Ecclesiam & Provinciam celebratione Conciliorum, & diœcesanarum Synodorum, ijs propositis, & doctis Scholijs exornatis, Orbi Christiano conatur reddere manifestam. Sed quidem præter Concilium Provinciale celebratum An. 1583. quod est à Sede Apostoli
De primo Concilio.
ca approbatum, & Regia auctoritate munitum, vix est aliquid, quod possit uti obligatorium allegari. Secundum enim celebra
De Secundo.
tum An. 1591. de quo Auctor pag. 130. & seqq. neque promulgatum apparet, unde neque necessarijs alijs, quæ pro præcedenti præmisimus, roboratum. Et unus tantùm in Eo Episcopus cum Archiepiscopo concurrit, de quo sic citatus Scriptor Adnotat. 2. In Subscriptionibus: Ego F. Gregorius. Cujus
Ordinis Religiosus fuerit hic Fr. Gregorius nondum reperi, vel aliud quippiam de ipso, præterquàm quòd priùs fuerit Episcopus Yucatanus, ac deinde translatus ad hanc Ecclesiam Cuzquensem: quæ translatio ex usu rerum non obscurè indicat ejus merita. Non solent enim Reges Catholici Episcopos ab una Ecclesia ad aliam, præsertim pinguiorem, promoveri facere, nisi eos, quorum merita, in priori jam perspecta probataque habent. Hæc ille. Circa quæ notissimum est præfatum Fr. Gregorium fuisse ex Ordine Prædicatorum ex Montalvarum familia notoriæ nobilitatis, unde, præclari equites ex Valverdiorum, & Contrerarum familijs eo illustrissimo cognato gloriantur.
1407
*Sub meliori forma Concilium
Circa tertium.
Tertium proponitur pagina 185. & seqq. celebratum An. 1601. assistentibus cum Metropolitano Illustrissimis Fr. Ludovico Quitensi Episcopo, & Doct. D. Antonio Episcopo Panamensi. Et publicatum solemni ritu: sed quod prædictis est præsidijs Pontificio & Regio destitutum. Quibus neque videtur opus fuisse, cùm nihil in eo extet, quod futura respiciat præter Confirmationem & commendationem Decretorum prioris ex dictis Concilij, in quorum observatione, felix Peruvianæ Ecclesiæ status videtur constitutus. Non ergo mirum si ex illis nihil in nostris scriptis occurrat. Sic autem circa illud
scribit Auctor Adnotat. 3. In Decreto præparatorio. Fr. Ludovicus Lopez de Soliz (Solis) Hic assumptus est ex Ordine Eremitarum S. Augustini, in quo Magistri titulum adeptus. Deinde illius Provinciæ Peruanæ bis Prior Provincialis. Hinc Episcopatui Quitensi præfectus, isti Provinciali Consilio interfuit. Posteâ non Argiropolitano, ut Cyprianus de Herrera loquitur, sed Argentinopolitano Archiepiscopatu, vulgo De la Plata, & de las Charcas donatus, ad quem cùm migraret, Limæ videns Ordinis sui Cœnobium à se fundatum, quasi mortem præsagiens, in nidulo, inquit, meo moriar. Idque factum, nam in eodem Limensi conventu defunctus mense Iunij, an. 1604. ibidem sepultus est doctus & Sanctus Pastor, ut Herrera eum vocat in Præfatione vitæ nostri Toribij. Sic Auctor. Ubi quod ex Provinciali præfectus dicitur Quitensi Episcopatui error Historicus est, priùs enim fuit Episcopus Fluminis argentei, & Regia ex Commissione nonnulla in beneficium Peruanæ Provinciæ peregit. Ex Quitensi etiam Episcopatu non est in Argentinopolitanum Archiepiscopatum promotus, quia promotionis illius tempore nondum erat Ecclesia illa in Metropolitanam erecta, id quod An. 1607. factum, ut videri potest apud Dom. Solorzanum Tomo 1. de Indiarum Iure Lib. 1. Cap. 6. n. 56. Pro quo & testimonium ipse perhibere aliquale possum, qui primum Archiepiscopum, Illustrissimum D. Ildefonsum de Peralta Arequipensem Limæ vidi, (ubi & modò scribo) post An. 1610. &
De urbe Agyropoli.
præfatus quidem Dom. Solorzanus Argyropolim, seu Argenteam civitatem vocat, minimè ab Argentinopoli diversam, sed ex Græco & Latino nomine incongruè non compacto vocabulo, sicut in alio apparet, unde mirum est hoc ex capite, non quidem quoad vocem, sed quoad rem ipsam deprehendisse Auctorem, quod in P. Cypriano condemnaret. Qui de Panamensi Episcopo sic etiam scribit: In
eodem Decreto Antonius Calderon. Hic S. Theologiæ nescio, an Iuris Doctor. Portus locupletis primùm, Vulgo Puerto rico, Episcopus fuit sub Archiepiscopo Insulæ S. Dominici. Posteà Panamensem Ecclesiam in Provincia Limensi adeptus, pro ea huic Provinciali Consilio interfuit: nec aliud de ipso scire potui. Sic ille: & ille quidem, de quo nihil scire aliud potuit, ex Panamensi Ecclesia ad novè erectam cum Metropoli Argentinensi S. Crucis ad Montana translatus est, fuitq́ue primus illius Pastor, ubi & quievit multiplicatus in senecta uberi, viridi, seu florenti, juxta Davidicam promissionem Psal. 91. v. 13.
1408
*Jam quod ad Synodales Constitu
tiones attinet, negari nequit esse illas pietate, |
p. 512
zelo, & sapientia plenas, & pro gubernationis Peruvianæ Ecclesiæ directione valde convenientes, pro quo res ipsa loquitur, & prætereà testimonium extat gravium Consultorum Sacræ Rituum Congregationis apud Auctorem post præliminarem allocutionem lectori directam. Ut verò obligationem nullo in foro præ se ferant, & revera inducant, ex eo videtur convinci, quod in Regio Indiarum Consilio registratæ non sint, sine cujus beneplacito nequeunt publicari. Pro quo ita scribit Fr. Emmanuel Rodriguez Tomo 1. qq. regular. q. 35. art. 2. Vers. Advertendum & similiter, nec Metropolitani, nec Episcopi possunt publicare Concilium Provinciale, vel Synodale, quousque Rex in Hispania videat ne perturbent seu impediant conversionem Indorum. Conquesti sunt enim Religiosi Indiarum, quia per sua statuta Episcopi perturbabant eos in suorum privilegiorum usu, quæ Rex Hispaniæ eis impetrabat à Papa. Et sic Rex providit ut dixi. Quæ omnia sapiunt non jus patronatus, cùm valde limitatum sit, sed delegationem auctoritate Apostolica factam. Sic ille: ex quo Dom. Solorzanus Tomo 2. de Iure Indiarum Lib. 3. Cap. 7 n. 41. & in Politica Lib. 4. Cap. 7. Vers. Pero aun quando. pag. 545. adductus etiam Tomo 2. Auctarij Parte 7. n. 97. Et ratio quidem à Fr. Emmanuele adducta videtur evincere ex defectu Registri obligationem non consurgere, quandoquidem Rex non utcumque Patronum in eo agere constet, sed auctoritate Apostolicæ Sedis operari.
1409
*Quibus non obstantibus video Pe
Vnde oppositum comprobetur.
ruvianos Episcopos sine ullo ad Registrum respectu Synodos diœcesanas celebrare, & ita publicare, ut impleri statutis terminis in ijs præcepta velint, circa multa contra transgressores censuris fulminatis: neque Regium Indiarum Consilium circa hoc quidquam disponere, ratione cujus talis agendi modus illegitimus & vitandus censeatur. Dum enim contra Synodalia decreta non sunt qui se opponant, eo quòd illis se gravatos sentiant, nullum inconveniens arbitratur Consilium, si & docti & prudẽtesprudentes Senatores pariter conticescant. Sic autem rebus se habentibus obligatio videtur urgere. Quod quidem non solùm respectu Diœcesanæ Synodi, sed etiam Provincialis ita Venerabilis Toribius videtur censuisse. In Synodo enim Tertia Cap. 62. cujus Titulus est:
Decretum Synodi Diœcesanæ.
Parochi ministrent Indis SS. Eucharistiæ Sacramentum, & eosdem circa hoc instruant. Circa quod Concilium Provinciale opportunè providerat, sed inobservantia subsecuta, ita post alia subdit: Quapropter tam necessarijs rebus providere volentes, ordinamus & præcipimus quòd IndorũIndorum Parochi deinceps observent & adimpleant statutum & Ordinationem Sacri Concilij Constit. 19. & 20. & 28. Actionis 2. juxta & secundùm quod in ijsdem continetur. Eosdem admonentes, quòd si id omiserint, contra ipsos severè procedetur, usque ad privationem doctrinarum, & alias pœnas pro nostro arbitrio. Hæc ille. Fuit autem Synodus prædicta celebrata An. 1585. quo Provinciale Consilium nondum fuerat confirmatum: id quod An. 1588. obtentum. Regiæ autem auctoritatis accessio An. 1591. Ut ex tenore utriusque constat pag. 53. & 56. Licet autem, quæ pro obligatione militant,
Notanda Doctrina.
eam, quam ostendimus vim videantur habere; pro foro tamen conscientiæ erunt forsitan qui minimè illam recognoscant, propter dicta n. præcedenti, & Parte 7. n. 77. Unde circa hoc proculdubio expediret certum aliquid, & in quo inoffenso decurri posset pede, stabilire. Et quidquid de illo sit, quod ad Synodos præfatas attinet, non est quod conscientias gravare possit, quia antiquatæ illæ, & ita pro praxi minimè advocatæ, pro qua Synodus Diœcesana D. Bartholomæi Lobo Guerrero (de qua Nos aliàs) præsertim attẽditurattenditur, qua & potuerunt præcedentes antiquari, sicut & noviori alia Illustrissimi Dom. D. Ferdinandi Arias de Ugarte: cùm in illis solus Episcopus suffragium decisivum habeat, quo nequit successoris potestas coarctari, quandoquidem par in parem non habet potestatem. Nec de his plura.
1410
*Circa Tabachum sacrificaturis pro
hibitum, dubitatũdubitatum à Nobis Tit. 16. Thesauri n. 103. & 104. an prohibitio ad communicaturos omnes extendatur. Ubi Mexicani Concilij pro eo Decretum adductum, & nihil tale pro Peruvianis regionibus extare insinuatum. Pro eo tamen emersit nuper visum Decretum Synodi 9. Limensis Archiepiscopi præfati, sic enim habetur Cap. 18. Quòd personis sæcularibus prohibetur, ne ante Communionem per os, vel nares sumant fumum aut pulverem Tabachi, vel Sayræ, etiam sub prætextu medicinæ, quemadmodùm Sacerdotibus priùs constitutum est. Sic ibi citato Concilio Provinciali, Act. 3. Cap. 24. Ubi non obscurè videtur innui Decretum Concilij pro Sacrificaturis tantummodò prodijsse. Cujus fidelissimus testis ipse est, qui in Concilio præfuit, nec propriam tunc mentem potuit ignorare. Quia verò, ut nuper diximus, nutat Synodi hujus auctoritas, aliunde est obligatio demonstranda, pro quo plura apud citatum, quocum versamur, Auctorem pag. 61. 62. & 63. & dicta Tom. 2. Auctarij Part. 6. Sect. 11.
1411
*Circa duas Missas per abusum in
troductas, de quo dictum à Nobis Tit. 12. n. 280. & seqq. illius introductorem nuper adductus Scriptor conatur defendere, pro quo sic post alia circa Synodum 7. in Notis. Vers. Hinc ipse pag. 311. Nec inane exemplum habuit in decreto hujus Synodi Limensis Archiepiscopi Toribij ipsius Paraguayanæ Diœcesis quondāquondam Metropolitæ; quandoquidem non minor fuerit vel utilitas, vel neceßitas, &c. Sed quidem ex sinistra isthæc persuasione procedunt, & res ad eum statum consideratione reducitur, qui si admittatur, cessat concertatio. Decretum quidem D. Toribij sic habet Cap. 3. Iuxta
dispositionem Concilij Provincialis celebrati in hac civitate anno 1567. quantùm convenit, & per locum Iuris possumus, licentiam concedimus omni|
p. 513
bus Indorum, Hispanorumque Parochis nostri districtus, ut diebus Dominicis & Festivis ex præcepto servandis poßint celebrare duas Missas in duabus Ecclesijs tam inter se distantibus, ut qui in loco unius Ecclesiæ aßistunt, non poßint commodè accedere ad audiendam Missam in altera, &c. Festivitas ergo & distantia pro licita geminatione Missæ à Venerabili Archipræsule requisita. Et quid ad hæc illud, de quo ibidem. Per quatuordecim annos continuos celebrabat singulis diebus duas Missas? Ubinam hîc & Festivi dies, & distantia locorum, ut non inane esse exemplum queat? Id ergo est quod à Nobis efficaciter improbatum: ut verò ab Auctore proponitur, exploratæ veritatis assertio est, quam libenter amplexamur: cùm tamen opposita à Sacra sit Congregatione Rituum reprobata, de quo dictum Tomo 2. Auctarij Parte 7. n. 299.
1412
*Circa Litanias peculiares prohibi
Circa Litanias peculiares.
tas à Clemente VIII. de quibus dictum à Nobis n. 427. & 821. & seqq. agit Auctor pag. 121. & seqq. & pro defensione earum, quæ in Catechismo Peruviano continentur, adducit satis gravia fundamenta, ex quibus secundum est tenoris sequentis: Secundò, quia in
Nuperus Auctor.
his Litanijs Peruanis luculenter completur finis illius præcepti in Decreto his verbis expressus: Vt animarum devotio, Deique ac Sanctorum invocatio sine ullius detrimenti spiritualis periculo foveatur. In his autem tantùm abest ejusmodi periculum, ut potiùs pericula quæ esse possent, clara & distincta verborum expreßione præveniantur. Hæc ille; quæ quidem Litanijs D. Francisci Xaverij veniunt pariformiter applicanda, occasione ingentis superati periculi à Doctissimo Prælato concinnatis, pro quibus & feliciter semper accidet frequentari. Quia verò in fine Indicis Librorum prohibitorũprohibitorum Alexandri VII. fit Litaniarum mentio, ut videri potest apud eumdem Scriptorem Vers. Ex his nunc: id quod diximus de non usu, temperandum, & ad Indias, & circumstantias prædictas non extendi favorabiliter pronuntiandum.
1413
*Cap. 4. Synodi 8. Sic habetur: Quo
niam per Gregorij XIII. Diploma datum Romæ 1. Novembris 1583. ad instantiam Catholicæ Majestatis, & ad has partes Missum per Licentiatum D. Thomam de Salazar Commissarium S. Cruciatæ visum in Concilio Provinciali anni 1583. & adjunctum alijs privilegijs conceßis Indis, & in eodem Concilio visis, conceditur omnibus Archiepiscopis & Episcopis Indiarum, & personis ab eisdem in hac parte nominandis, deputandis, ac subdelegandis, ut à crimine hæresis, &c. Circa quod citatus Scriptor in Notis Vers. Cap. 5. per errorem, cùm sit Cap. 40. difficultatem movet ex eo quòd Concilium an. 1582. die 15. Augusti inchoatum fuerit, & sequenti anno die 18. Octobris fuerit publicata ultima illius Actio: non ergo potuit in Concilio præfatum Diploma videri, unde subdit reponendum, datum fuisse Diploma, an. 1582. vel 1581. aut alio veriori. Circa quod agens tandem post errata typographica me citato verosimiliorem sibi adhibet explicandi rationem. Sed quidem juxta illam non salvatur veritas assertionis Synodicæ, in Concilio scilicet visum præfatum Diploma. Circa quod ille non censet hærendum, cùm errorem in designatione anni non vereatur affirmare, non Synodo, sed transcribenti tribuendum, unde in allatis à Nobis verbis nihil tale habetur, quod à præfato Scriptore subtiliter cum circumstantijs alijs adnotatum. Facilior tamen explicandi ratio est, si dicamus privilegium dictum 1. die Ianuarij concessum, ut habet P. Joannes Baptista in Animadversionibus pro Confessarijs Indorum. fol. ult. Et Manuale Limense de quo inferius. Sic enim opportuno tempore potuit Limam pervenire quod ergo pro Januario November positus, error nescio cujus fuerit.
1414
*Difficultas alia apud eumdem oc
currit in citatis Notis, de qua Vers. citato & ultimo. Licet illa præcipuè ad Concilium I. Provinciale pertineat, & privilegia, quæ in ipso visa, & jussa sunt ad Catechismi calcem collocari, ex quibus unum sic habet; ut videri potest pag. 112.
PAULUS III.
Quod Indi per ipsorum Parochos, vel eos, qui ipsorum curam peragunt, poßint absolvi ab omnibus casibus, etiam Summo Pontifici reservatis, etiam in Bulla Cœnæ Domini contentis, imposita eis pœnitentia salutari. Ex Manuali Mexicano, fol. 134. Sic ibi. Quod non videtur conforme ijs, quæ ex Confessionali ejusdem Concilij proposita Tit. 12. n. 295. de quibus &
Quid contra illud occurrat.
suprà n. præced. ibi enim pro absolutione à casibus in Bulla Cœnæ contentis solùm privilegium Gregori XIII. speciale recognoscitur, & non cum illa amplitudine, cum pro absolutione hujusmodi necessaria facultas Episcoporum exprimatur. Et privilegium quidem dictum in Concilio visum, & alijs jussum adjungi, ex dictis nuper constat. Cùm tamen inter illa non extet: & solùm pro absolutione dicta quod ex Paulo Tertio est exhibitum, inveniatur. Unde videtur subesse error, & pro Gregorio Paulum suppositum, atque illius formam variatam. Quod quidem ita videtur Auctori præfato Vers. ult. adducto, ubi ait sic legendum, ut pro Parochis, & alijs, qui Indorum curam agunt, reponatur: Archiepiscopi, Episcopi, & quos isti ad absolvendum destinaverint. Id quod ex citato Cap. 40. Synodi 8. ampliùs roboratur: ibi enim Venerabilis Toribius solum Gregorij privilegium in Concilio visum, & alijs adjunctum. (nec solum jussum, sed ita factum) amplexus, jubet ut Indorum Parochi Prælatum generaliter moneant, cùm Parochiani indigebunt absolutione reservata. Nullum ergo aliud generalius extabat aliàs nullius roboris esset constitutio præfata.
1415
*Sed est contra hoc argumentum, quod videtur irrefragabile, ex eo desumptũdesumptum quod in
Quid pro ipso.
privilegij ipsius propositione refertur; desumptũdesumptum scilicet illud ex Manuali Mexicano cum fo|
p. 514
lij, in quo continebatur, expressione. Diversum ergo illud ab eo, quod est in Peruvium à Comissario S. Cruciatæ transmissum. Cujus quidem mentio apud citatum Fr. Joannem Baptistam folio penult. pag. 2. Sed per notitiam haustam ex Limensis Concilij Confessionario, ut ibidem habetur. Ex quo diversitas redditur manifesta. Bene verum est apud Scriptorem eumdem satis diligentem, qui in Nova-Hispania scribebat ante annos 1600. Privilegij præfati Pauli Tertij nullam mentionem extare, nec videtur Manuale prædictum ipsum latere potuisse. Sed cùm argumentum hoc ab auctoritate negativa sit desumptum, nequit positivam inviolabilis ponderis infirmare.
1416
*Ut ergo res ista possit convenienti
Verosimilis compositio.
ratione componi, occurrit Manuale Indicum, seu Forma Brevis administrandi Sacramenta apud Indos Matriti impressum an. 1617. & apud Peruvium præsertim in usu, sic enim fol. 105. in fine, & fol. 106. Por Bulla de Paulo Tercero se concede à los Indios, que pueden ser absueltos por sus Curas, ò aquellos, que tienen cargo dellos, de todos los casos reservados, etiam à la Sede Apostolica, etiam de los contenidos en la Bulla de la Cena, poniendoles penitencia saludable. Ex Manuali Mexicano fol. 134. Entiendese teniendo los Curas ò Confessores communicada esta facultad por el Obispo, y no de otra suerte, como està declarado en la Bulla de la Cruzada. Hæc ibi, juxta quæ non est cur privilegio dicto litem intendamus, utpotè quod nequeat cum Gregoriano componi: stare enim utrumque potest, adhibita nuper explicatione. Quòd autem declaratum dicitur in Bulla Cruciatæ, declarationem peculiarem indicat, in Summario enim communi nihil tale habetur, in quo hæresis prorsus excepta. Ex eo autem quòd privilegium præfatum verè Pauli Tertij sit, & Gregorij aliud pro eodem extet, quod sit alijs virtute Decreti Concilij Limensis adjunctum, nec tamen inter illa inveniatur, difficultas restat ab omnibus expedienda, in qua dici satis verosimiliter potest inter privilegia alia non inveniri, quia Decretum circa illorum catalogum ipsius receptionem præcessit, & opportunum visum fuisse, si in Confessionali locaretur, cùm pro Confessionibus ejus sit momenti præcipui concessio, sitq́ue valde singulare. Quòd autem D. Solorzanus (quęquæ est etiāetiam præfati Scriptoris objectio) ex professo de privilegijs agens pro absolutione à reservatis, solius Gregoriani intulerit mentionem, ex eo accidit, quòd Paulinum exprimat, & modum juxta illud agendi contineat, cum subordinatione scilicet explicata. Per quęquæ pręfatopræfato Scriptori videtur exactè satisfactum, ut non sit opus mutationes inverosimiles circa textus exploratęexploratæ certitudinis intrudisse. Sed sua sit laus gravi, erudito ac diligenti Interpreti Limanam Metropolim, illiusque gloriosum Antistitem feliciter conanti ingeniosis discursibus illustrare. Id autem quod diximus de moderatione, qua accipiendum id, quod habet Pauli Tertij privilegium, penitus approbat Synodus Huamangensis anni 1672. sub Illustrissimo D. D. Christophoro de Castilla y Zamora, dudum electo Archiepiscopo Argyropolitano, Cap. 14. n. 21.
1417
*His addenda responsio S. Congre
gationis Concilij Tridentini, ordine 34. inter alias pro dubijs propositis à Dom. Toribio, suo & Provinciæ Peruvianæ nomine, & habentur apud Scriptorem citatum pag. 124. & seqq. & repertæ in Regesto authographo, cum Episcopi Secretarij fide die 27. Iulij 1666. Sic enim ibi: An virtute Brevis in istis partibus existentis, ut Indi poßint absolvi ab omnibus casibus quomodocumque reservatis Papæ, & à Censuris, & casibus contentis in Bulla Cœnæ Domini. Quod Breve est Papæ Pauli Tertij, de quo fit mentio in Bulla Cruciatæ Sanctæ, Episcopi, & Archiepiscopi, & ab illis nominati poterunt absolvere Indos ab Idololatrijs per eos commißis: & an virtute dicti Brevis Rectores Parochialium Indorum solùm ratione Rectoriæ poterunt absolvere Indos à dictis Idololatrijs, absque eo quòd sit necessarium quòd Prælatus illos nominet? &c.
Ad 35. Posse absolvere vel per seipsos, vel per alios ab ipsis deputatos.
Sic cùm extet ibi, de privilegij distinctione dubietas est omnis profligata, sicut & illius usus explicatus, cum recognitione S. Cruciatæ, quæ & circa privilegium Gregorianum subsecuta est. Ex quo apparet certum esse quod diximus de peculiari scripto, ut non debeat ad texum ipsum Bullæ referri.
1418
*In eisdem responsionibus extat alia
pro dubio tenoris sequentis. An in Missa in Collecta novißima poßit dici & decantari: & famulos tuos Papam, Regem, Reginam, & Principes nostros custodi.
Ad 34. Santißimus Annuit.
Ex quibus apparet solùm ad novissimam Collectam privilegium pertinere. Ut sic stet quod à Nobis dictum Tomo 2. Auctarij Parte 8. n. 125. Circa trinam recitationem. Et in Collecta præfata Proregem nominandum jam pridem inviolabilis consuetudo præscripsit, ubi de speciali pro eo Sedis Apostolicæ concessione debet pia conjectura præsumi. Pro qua & stat Diœcesanæ Synodi Limensis auctoritas, de qua citato nuper loco, n. 122. Sed nupero Decreto S. Congregationis Rituum Clementis X. auctoritate firmato statutum est ut in Collecta prędictaprædicta solus Rex cum Episcopo, & nullus alius Princeps nominetur. Sed non videtur penitus exploratum gratiam nominationis pro Indicis Proregibus abrogatam, quia de il
Quid circa Proregem.
la mentio nulla, juxta notissimam Juris dispositionem, de qua sæpiùs, & proximius Tomo 1. Auctarij Parte 1. n. 197. & Tomo 2. Parte 6. n. 122. Et cùm in eo non solùm de honore agatur gubernantis Principis, sed communis Indiarum caussa, quæ à Proregum verè Christiana gubernatione dependet, non debet indigna, indecora, aut inutilis talis nominatio reputari, de quo & dictum citata Parte 8. n. 123. Ex quibus inferre juvat idem esse de Regina, |
p. 515
& Principe cum prole Regia sentiendum, quia & in Collecta à Sixto V. pro Indijs concessa continentur. Si fortè in Hispania circa hoc subeat dubitatio, quam suspicor non futuram, cùm ad Regiam videantur personam pertinere, & idem quodammodo cum illa sint, quorum & vita & salus ad EcclesięEcclesiæ multiplicia commoda possunt momenti multùm importare.
Et pro Recognitionibus isthęcisthæc, ubi circa
Conclusio Operis.
Auctarium satis fuerit Primi & Secundi Tomi errores Typographicos adnotasse, quod circa tertium non potuit, licet jam editum, quia nondum acceptum, & forsitan non minùs beneficio aliorum indigentem. Quidquid autem de illo, sicut & de præsenti sit, quod ad Recognitiones attinet cum ingenti animi recognitione perficio die 21. Maij An. 1678. Ætatis quarto supra octogesimum, dictator, amanuensis, & auctor. Et quis hîc divinæ faventiæ singularem influxum non agnoscat erga immeritissimum exceptorem? Agnosco, & recognosco cum ea gratiarum actione, quam intimiora valent cordis spiramina conformare. Et quia negotium hoc sensuum est potiùs quàm verborum, parcendum istis, & ad illos fideliter, & eatenus feliciter, provocandum.
O vitæ largitor Amor, perge, adijce vitam:
Sed quam non possit sollicitare timor.
FINIS.
p. [516]
Loading...