Avendaño: Thesaurus Indicus

preceding text ...

back | | continue

PARS QVARTA.

p. 1
PARS QVARTA.

Erit illa additio ad præcedentes iam prælo transmissas, in qua & circa dicta adijciendum aliquid, & si quid disceptatione peculiari dignum occurrerit, inofficiosè neutiquam omittendum. Sit ergo

SECTIO PRIMA.

Circa licitam sequelam opinionis minùs probabilis corroborata doctrina, de qua Parte 1. R. P. Iulij Mercorij impugnationibus confutatis.

§. I.

Institutum & protestatio Auctoris? ex quibus contra eumdem & alios desumptum argumentum.

INstitutum quidem illius est illud

Num. 1.

ipsum quod & Patris Baron, vnde & Auctorem illa singulari laudatione commendat, quem vtinam temperato agendi modo fuisset imitatus. Graues siquidem Auctores stylo est cruento insectatus, de quibus sic P. Mercorus in Præfatione: Tamen protestor me in his, non Do

P. Mercorus laudat & reueretur modernos Scriptores, de quibus secui. P. Baron.

ctores, quos summè veneror, sed opiniones, quas veritati minùs congruere, aut conscientijs inutiles arbitror, impugnare, quarum nec censorem me esse profiteor, sed seruum; immò catulum fidelissimum Matris Ecclesiæ &c. Ex quibus contra ipsum licet arguere, cuius in suo Tractatu, seu Basi totius Theologiæ moralis, talis enim eius est titulus, vnus est scopus argumentis sibi euidentibus concludere in opinionum probabilium conflictu tutiorem partem seu probabiliorem eligendam. Nam Do

Ergo & eorum non damnanda doctrina.

ctores oppositum sentientes ij sunt, quos ille summa veneratione prosequitur: quod vtique ex eo accidit, quia sunt illi sapientia & probitate præstantes. Atqui virorum sapientia & probitate præstantium iura omnia diuina & humana statuunt posse vt conscientiæ directores assumi: igitur in puncto, de quo agitur, licita & tuta est talis directionis sequela, & consequenter minimè illa damnabilis pronuntianda.

*Quod vrgeo. Nam si licita & tuta non esset

Sine cuius securitate non laude digni.

doctrina talis, neutiquam Auctores summa essent digni veneratione. Id constat. Quia in re grauissima, & quæ basis est, vt dicitur, totius moralis Theologiæ, & sapientia & probitas manifestè deficeret: sapientia quidem, dum errorem, quamplurium aliorum originem, amplectuntur; & probitas, quæ errorem amplecti non patitur, vbi ille potest facilè declinari, securioris partis electione, nec se exponendo magnis conscientiæ periculis in totius diuinæ legis obseruantia, circa quam vagatur probabilitas opinionum, aliosque eisdem laqueis implicando. Et quidem æstimatio

Vniuersalis æstimatio, quæ & à Pontificibus.

prædicta in Auctore nostro singularis non est, sed vniuersalis: sunt enim illi in Republica litteraria celebres, & communia oracula, vnde argumenti robur accrescit; nec solùm ab inferioris gradus studiosis & Doctoribus, atque ad iudicandum de hoc genere qualitatum idoneis, fauorabilis censura profluxit; sed ab ipsis Apostolicæ Cathedræ

E Societate insignes aliquot recensiti.

moderatoribus, vt aliàs expendi: sic enim Clemens VIII. circa duos Eminentissimos Cardinales Toletum & Bellarminum, Palus V. erga Eximium Doctorem P. Franciscum Suarium, Vrbanus VIII. erga Cardinalem Lugo, Innocentius VII. erga Cardinalem Sfortiam Pallauicinum, cui & historiam Concilij Tridentini scribendam commisit, multa & magna Religionis Catholicæ dogmata, cum discussione & elucidatione profunda, & accurata continentem. Quam cùm nescio quis Nouatorum de grege suis fuisset cauillatus scriptis, Sacræ Congregationis de Indico Decreto proscripta sunt Romæ in Palatio Apostolico Quirinali die 22. Iunij. 1665.

*Ad quod quidem id dici tantùm potest,

Responsio ex stantibus ex aduerso depulsa.

prædictos Doctores meritò audiendos, nisi in contrarium starent alij, & sapientia & probitate pariter venerabiles, quorum stante auctoritate, id, de quo est controuersia dubium redditur; in dubio autem non libertati, sed legi fauendum pro securitate conscientiæ, vt Canones Sacri determinant. Sed hoc minimè satisfacit: Nam auctoritas Doctorum ob prædictas qualitates sapientiæ & virtutis, non solùm conuincit eos dignos esse vt eorum sententiæ generatim sumptæ sint amplexabiles & tutæ in praxi, sed etiam stante dicta contrarietate. Sic enim absolutè decernunt, & conscientiæ securitatem affirmant; aliàs probabilitas in ordine ad mores esset inutilis, cùm nequeat ad praxim applicari, quandoquidem semper necessariò est operandum iuxta sententiam fauentem præcepto. Probabile est Pictorem posse in die Festo laborare, quia eius ars seruilis non est. Probabile item oppositum; & hoc necessariò amplectendum sub reatu peccati mortalis. Ergo probabilitas adstruens licitam esse pictionem, aut reuera talis non est, aut prorsus inutilis. Quòd si dicatur probabile esse, dum nihil in contrarium occurrit, ex eo fit etiam probabilitatis proprium conceptum euanescere: quia vbi nihil in contrarium obuersetur, non est locus formidini, quæ proprià est opinioni, vt docet D. Thomas 2. 2.

D. Thom.

q. 1. arti. 4. vnde & fit Doctores summa veneratione dignissimos, quales P. Mercorus sibi aduersantes agnoscit, eo ipso tali veneratione destitui, cùm eorum nequeat auctoritas probabilitatem ad praxim sufficientem constituere, etiamsi |

p. 2

mille in eadem sententia conueniant. Quod quàm sit à ratione alienum statim apparet, vndè & improbabile censent doctissimi Scriptores. Quomodò autem commune illud effatum de tenendo tuto, relicto incerto, verum habeat, dictum à nobis non semel, & præcipuè Parte 1. num. 88. quod & aduersarij debent etiam explicare, qui in varijs casibus obligationem talem cessare, & teneri posse minùs tutum arbitrantur.

*Quod ampliùs vrgere iuuat ex præfati

Ex admissis ab Auctore vrgetur ille.

Scriptoris doctrina, qui pagina 155. hanc contra suum placitum obiectionem proponit, quòd scilicet Religiosus laicus magis probabile credat non esse licitum laborare per duas horas in die Festo, & affirmatiua sit ei minùs probabilis, eidemque Prælatus præcipiat vt per duas horas laboret huiusmodi die. Statim ex vi suæ regulæ obtemperabit (de Societate peculiarem inducit mentionem) consequenter opinabitur sibi licere illud; aliter si ita opinaretur, ageret contra dictamen conscientiæ: igitur ex solo imperio voluntatis, quæ cœco modo obtemperat suo Prælato ille laicus opinabitur de minùs probabili, relicta probabiliori. Ad quam sic respondet pag. 168. Ad Tertiam. Auctoritas proprij Prælati, cui subditus obtemperare tenetur, est medium extrinsecum superadditum in fauorem sententiæ minùs probabilis certificans illum laicum sibi licitum esse laborare per duas horas in die Festo. Non ergo adhæret huic

Subditus contra propriam sententiam obedire tenetur.

parti ex puro motiuo minùs probabili, seu ex sola voluntate, sed ex auctoritate Prælati, de quo præsumitur quod præcipiat tantùm ea, quæ licita sunt & honesta. Ex vi ergo præsumptionis credit certò esse verum, quod anteà ex motiuo intrinseco credebat minùs probabile; dubiumque quod manet in eius mente est solùm speculatiuum. Ita Sanchez lib. 6. dec. cap. 3. num. 2. Sic ille.

*Tunc sic. Auctoritas Prælati est sufficiens

Inde validum argumentum contra eumdem.

vt Religiosus talis tutò possit eius sententiam præcepto intimatam amplecti, quia præsumitur id solùm, quod est licitum, præcepturum; ergo & grauium Doctorum auctoritas sufficiens erit vt eorum sententiam amplecti possit, quisquis eam satis habuerit perspectam, quia non debet præsumi eos id, quod licitum non iudicant, perdocturos. Consequentia videtur euidens, quia Prælati præceptum non immutat materiam, circa quam versari morales actus possunt, neque de illicito facere licitum possunt in ijs, quæ ab eorum dispositione non veniunt, sed ab altiori, di

Vide P. Vasquez in Opusculo de Restitut. Cap. 6. §. 3. n. 74. P,. Sancius. P. Vasquez. P. Salas.

uina aut humana potestate; vnde in sola auctoritate vis est facienda, qua constante, illationis videtur irrefragabilis euidentia. Et Pater quidem Sancius citato n. 2. nihil habet, quod præfatæ faueat responsioni: immò ex PP. Vasquio & Salas aliqua proponit, quæ incommodare illi possunt. Et quæstio quidem circa subditum agitatur ab illis de licita præcepti materia dubitante, non de probabiliter iudicante esse illicitam. In qua statuit num. 3. teneri obedire, licet dubium perseueret, quod tantùm erit speculatiuè tale, ita vt honestati operationis non obstet, dum iudicat se teneri hic & nunc obedire, quidquid aliàs dubitet, quo stante dubio, & secluso præcepto, esset illicitum operari. De subdito autem habente opinionem probabilem de illicita operatione affirmat num. 6. Similiter teneri contra propriam opinionem, cuius non est necessarium vt deponat assensum, quia speculatiuum tantùm est. Nec fundatur docti Patris assertio in eo, quod eidem adscribitur, scilicet subditum moueri auctoritate Prælati, quia præsumitur illum tantùm præcipere licita & honesta, secus enim ille sentit, dum sic ait: Nec exi

P. Sancius, sinistrè adductus.

stimo opus esse vt subditus iudicet opinionem Superioris esse probabilem dicentem rem illam esse licitam, nec vt deponat proprium assensum opinatiuum, quo credit rem illam esse illicitam. Sed eo assensu perseuerante, & ignorata probabilitate alterius opinionis, tenetur subditus parêre, dum non sibi certa est malitia præcepti. Sic ille. Et quidem iudicare absolutè rem esse illi citam, vt verè iudicat subditus, & etiam præsumere licitam & honestam, nequit stare, vt est manifestum; quia præsumere nihil aliud est quàm iudicare ob verosimiles coniecturas circa factum alterius. Fundamentum ergo assertionis dictæ possessio superioritatis est, circa quod ille doctè discurrit, sed non sine aduersantium quorumdam haud leui conflictu; de quo aliàs: modò enim ad ista descendimus, vt appareat Doctorem tantum non esse fideli citatione prolatum.

*Addo & aliud ex eodem pag. 92. vbi pro

Aliunde Auctor Basis confutatus.

licito vsu probabilitatum rationem illam apud Doctores eiusdem defensores inducit, ex eo quòd est conformis rationi, & ita certificans conscientiam de honestate operis in singulari: Nam cognitio moralis compossibilis humanæ capacitati conformatur rectæ rationi, quia ad impossibile nemo tenetur: cùm igitur impossibile sit de omnibus agibilibus, quæ occurrunt, habere demonstrationem, vt certitudinem saltem moralem de illis habeamus, sicuti quotidiana docet experientia, sequitur cognitionem opinatiuam de illorum honestate esse conformem imbecillitati humanæ cognitionis, & consequenter vsum doctrinæ probabilis esse secundùm rectam rationem. Ad quam sic ille: Respondetur, quidem non posse haberi de

P. Mercorus.

monstrationes directè & ab intrinseco ostendentes quodcumque opus, quod occurrit, esse honestum: tamen facilè possunt haberi per media extrinseca, & huiusmodi sunt non pauca, vt auctoritas Doctorum, vsus, consuetudo, perscriptio, præsumptio, possessio, tolerantia, exemplum, & similia multa. Sic ille. Vbi non omnia prædicta esse necessaria ad securè procedendum intendit, vt est manifestum, quia præscriptio & possessio, non semper occurrunt, vnde singula sufficere vt certum proponit. Tunc sic. Auctoritas Doctorum stat pro sententia negante obligationem sequendi partem probabiliorem, aut fauentem præcepto: & sunt illi, quos Auctor, vt vidimus, summa veneratione prosequitur: prætereà vsus in Christiana Republica; & Religiosis familijs receptissimus: item præsumptio, iuxta id, quod nuper ex Scriptore eôdem datum, subditum scilicet obedire teneri ex præsumptione circa Prælatum, qui non præcipiet nisi quod licitum est: ergo similiter de magnis illis Scriptoribus sentiendum. Tolerantia insuper, quia sententia, pro qua agimus, à Sede Apostolica toleratur: & cùm contra plures censorium fuerit fulmen iaculata, circa illam nihil tale aut factum, aut excogitatum, cùm tamen ad morale negotium, & conscientiarum securitatem, secus factum oporteret, clamantibus aduer|

p. 3

sarijs basim moralis Theologiæ per illam conquassari. Exemplum tandem: vsus enim probabilitatum in viris notæ probitatis est perfrequens, notæ etiam probitatis & sapientiæ magistros sequentibus; ergo & licitus, cum ea tamen moderatione, quam semel & iterùm à me tantùm probari sum ingenuè & corditus potestatus.

§. II.

Circa concordiam extremè pugnantium sententiarum à P. Mercoro propositam, & probatam.

*COnatur illam statuere Parte 1. Arti. 5. vbi

Antonius Merenda.

Antonij Merendæ sententiam adducit negantis absolutè licitum esse vsum probabilitatum, vt à Modernis statuitur, cùm de operatione agitur, in qua opinio stat pro libertate contra præceptum: & ait in aliquo vero sensu posse admitti vsum probabilitatum iuxta Modernorum sententiam absque præiudicio moralis certitudinis, quam omnino necessariam Merenda iudicat, & Moderni etiam Scriptores, cui non esse contrariam existimant probabilitatum ad praxim consentaneam applicationem. Obiectum enim

Varij gradus certitudinis moralis.

opinabile secundùm aliquam rationem dici simul potest certum & probabile: pro quo diuersos gradus certitudinis, logicæ scilicet & physicæ præmittit, sicut & probabilitatis. Et ad moralem caussam deueniens ait probabile logicè esse, quod vt in pluribus verum est, sed secundùm quamdam rationem communem potest contingere non verificari: vt scriptura Notarij facit fidem, quia Notarius est persona publica & iurata, nec præsumitur mentiri; cùm tamen attenta humana conditione mentiri possit certum certitudine morali est, quod attentis circumstantijs, & communiter accidentibus, & proprijs rationibus obiecti, non potest aliter se habere, & ideò vt in pluribus verificatur, vt in dato exemplo de Scriptura Notarij. Probabile verò morale est, quod attentis circumstantijs & rationibus particularibus subiecti, & communiter accidentibus, potest aliter se habere; ideò aliquando verificatur, & aliquando non, vt depositio vnius testis iurati in iudicio apud iudicem non facit certitudinem, sed tantùm probabilitatem, quia attenta ratione ferendi testimonium in iudicio, non semper compertum est vnicum testem deposuisse veritatem quando non habet contestem. In moralibus ergo, sicut in physicis certitudo prudentialis coincidit cum probabilitate logica, vt in exemplo Scripturæ Notarij: vbi licet aliqualis formido sit in obiecto operabili moraliter certo, quæ potest manere ex eo quòd dignoscitur non repugnare aliter se habere attentis communibus rationibus, nihil derogat obiecto quin non censeatur certum, quantùm sufficit ad honestatem operationis, cùm sit de de periculo remoto, & ita vt leuis contemnenda. Quòd autem id quod est certum moraliter, probabile apud Doctores soleat appellari probat ex Aristotele, D. Thoma, Syluestro, & P. Thoma Sancio in Sum. lib. 6.

P. Thomas Sancius.

cap. 3. vbi sic ait: Omnimoda certitudo de rebus moralibus haberi nequit, & ad eam Deus non obligauit, sed ad operandum cum morali certitudine, qualis in opinione probabili reperitur. Sic ille. Quando ergo Doctores dicunt probabilitatem esse tutam regulam nostræ operationis, & opus esse honestum, non obstante formidine de opposito, quam ferè semper experimur in nostris operationibus, debent interpretari de probabilitate logica, quæ simul stat cum certitudine morali, & de formidine remota, quæ est passio probabilitatis logicæ. Et argumenta Merendæ concludunt de probabilitate morali, quæ repugnat certitudini requisitæ ad opus prudentiale. Sic doctus Auctor philosophatur.

*Vbi quidem cùm de certitudine morali lo

Concordiam non stare ostenditur.

quatur iuxta mentem Modernorum etiam Scriptorum, vt expressè affirmat, & ex eis adducat P. Sancium suis loquentem verbis, si consequenter ad eorum est mentem procedendum, proculdubiò dicendum in conflictu probabilium opinionum quamlibet earum eligi posse, quia probabilitas est regula sufficiens, licet non immediata honestarum operationum iuxta ipsos, & moralem secum affert certitudinem. Immò iuxta eosdem certitudo moralis talis est, vt nullam admittat formidinem, nec remotum vereatur periculum. In morali, quod est logicè probabile, admittitur aliquando non verificari illud, cùm certum sit modo explicato, vt in scriptura Notarij: at Moderni scriptores nihil tale admittunt in

Quanta sit in operante probabiliter certitudo.

amplexu opinionis probabilis, quia numquàm contingere potest vt eam amplectens peccet, seruatis regulis ab eisdem traditis, seu limitationibus aut exceptionibus, de quibus à nobis dictum. Quod quidem negat P. Mercorus, vnde non videtur quomodo concordia dicta stare possit. Vult etiam ille in conflictu opinionum partem eligendam esse tutiorem, illam scilicet, quæ fauet præcepto. Non est ergo certitudine probabilitatis logicæ contentus. Patet, quia sic operantem certissimum est non peccare, vnde nullus formidini etiam remotæ locus relinquitur. Errare quidem potest, dum iudicat opinionem, quæ pro præcepto stat, esse veram, cùm re ipsa contingere possit non esse talem: at hic error culpabilis non est, quia ad sic iudicandum probabili est ductus fundamento, vt generaliter in opinionum electione accidit.

*Item, cùm dicitur probabilitatem esse posse

Quæ probabilitas sit regula operationis.

regulam moralium operationum, aut intelligitur de immediata regula, aut mediata, ita vt præter illam iudicium aliud practicum requiratur dictans hîc & nunc licitam esse operationem. Si Primum, id Moderni Scriptores non dicunt generaliter loquendo, sed communiter oppositum, de quo à nobis dictum Parte 1. n. 157. & seqq. Si Secundum, in eo, vt dixi, nullam ipsi admittunt formidinem. Quia verò P. Mercorus moralem certitudinem operationis quoad honestatem ad opinionis certitudinem reuocandam existimat, eius circa hoc doctrina neque sustineri absolutè potest, neque receptissimæ est apud omnes doctrinæ conformis. Quando enim conflictus opi

Vbi deficiat ab Auctore tradita.

nionum non est inter fauentes præcepto & libertati, sed vtrimque præceptum vrgere contenditur, moralis certitudo necessaria non est, vt in exemplo iudicis, cui de innocentia Rei constat, |

p. 4

contra quem tamen sunt allegata & probata. Debere enim illum condemnare affirmat D. Thomas, negat Scotus, de quo diximus Parte etiam 1. n. 89. vbi compertum est vtrumque esse probabile, neutrum autem certum moraliter.

*Iam ex præfatis pro sententia, quæ Mo

Eadem ille, quam alijs obijcit, difficultate implicatur.

dernorum dicitur, & antiquiorem esse ostendimus Parte 1. nu. 65. & seqq. arguo: nam Merenda, & nonnulli alij, id, quod vidimus, affirmant circa obligationem sequendi partem tutiorem, probabilitatibus penitus amandatis. Pro quo & Auctor Præfationis post inductam citati Scriptoris mentionem ita loquitur: Huic denique sponte concedent quicumque hoc sæculo vehementiùs probabilitates insectati sunt. Sic ille. His tamen P.

Præfationis Scriptor.

Mercorus obsistit, & probabilitates cum morali certitudine certas esse regulas honestæ operationis affirmat. Rogo iam, vnde id hauriat, cùm Merenda innumeris Scripturæ locis iuxta Sanctorum Patrum interpretationem accuratè satis, vt ipse fatetur, impugnet, & omninò damnet vsum probabilitatum, vt à Modernis admittitur? Dicet stare posse Scripturæ, & Sanctorum Patrum interpretationem pro eligenda parte tutiore ad securitatem conscientiæ militantium. Sed contra: Nam Merenda auctoritates huiusmodi pro sua sententia adducit, & vrget, maiorem certitudinem necessariam esse contendens. Vnde ergo logicæ illius certitudinis fundamentum? Addet bonas pro illa esse rationes, & aliquam Scriptorum auctoritatem. Tunc sic. Ergo & sententia, quæ Modernorum Scriptorum, admittenda est, quia & ipsa graues pro se habet rationes, & grauissimos patronos. Et quemadmodum explicatio certitudinis, quæ P. Mercoro placet, vt admissu digna proponitur, ita & eam, quam Moderni exhibent, suo est merito vt secura & plausibilis admittenda. Addo explicationem certitudinis pro

Instantia manifesta.

babilis logicæ non quadrare Auctoris intento: nam illa contingit, cùm res ita communiter accidunt, vnde formido oppositi est de periculo remoto, & ideò non curanda: quod dicitur ita euenire cum opinio probabilior in praxi tenetur, contra eam, quæ fauet præcepto. Atqui quòd hæc sit falsa est non rarò contingens, vt falsitas Scripturæ Notarij publici, sed frequenter: ergo non quadrat explicatio. Minor constat: Nam opinio, quæ mihi est probabilior, potest multis esse minùs probabilis, & probabilior opposita, vt passim euenit, & qui illam amplectitur, debet iuxta ipsam operari. Esset quidem verosimilis doctrina, si opinio, quæ probabilior dicitur, ita omnibus appareret: at cùm non ita sit, regula tradita deficit, nec veritati consulitur, & ita ad vnum illud est recurrendum principium de morali certitudine in qualibet opinione probabili.

§. III.

Sententia de necessaria obligatione amplectendi opinionem fauentem præcepto proponitur, & illius præcipuum fundamentum expenditur.

*DE illa Auctor Parte 2. Arti. 8. & 9. & in

Difficultas circa Auctoris assertionem ex ipsius principijs expedita.

priori quidem statuit peccatum esse operari secundùm opinionem minùs probabilem: in posteriori autem conatur ostendere assertionem huiusmodi comprobari per illam regulam, In dubijs tutior est pars eligenda. Quia verò circa hoc statim videtur difficultas occurrere ex eo quòd, vt nuper dicebamus, sententia minùs probabilis potest fauere præcepto, vnde & esse tutior, ex illius peculiari doctrina videtur occurrendum, de qua Arti. 7. vbi asserit, & multis conatur suadere opinionem minùs probabilem in concursu probabilioris, si motiuum graue pro illa suppetat, & vt tale ab intellectu apprehenda

Probabilior quæ & tutior iuxta illum.

tur, statum dubium in concipiente hoc modo constituere: est enim tunc paruus excessus respectu probabilioris, qui non sufficit ad tollendam dubietatem, exemplo eius qui Rusticum percontatus circa viam, id ex eo audit quod Rustica negat, cuius testimonium licet minoris fidei sit, tale tamen vt merito viator possit de opposito dubitare. Cùm ergo in dubijs tutior sit pars eligenda, inde est vt opinio quæ minùs probabilis dicitur, & tamen præcepto fauet, reuera probabilior sit. Quòd ex ijs etiam colligitur, quæ habet Arti. 9. vbi §. Pio intelligentia obseruat opinionem non dici tutiorem quia est probabilior, neque minùs tutam, quia est minùs probabilis; nam potest esse quòd aliqua opinio sit minùs probabilis, & tutior: & alia sit magis probabilis, & minùs tuta. Regula ergo securitatis ex sola carentia periculi offendendi Deum pensanda est. Et post huiusmodi obseruationem subdit §. se

P. Mercorus vt explicet opinionem tutam.

quenti in hunc modum: Quamobrem cùm pars probabilior dictans actum non esse licitum careat periculo transgrediendi præceptum; opposita verò asserens actum esse licitum, stante dubio habeat annexum periculum, sequitur probabiliorem asserentem actum non esse licitum, esse tutam; & minùs probabilem asserentem actum esse licitum, non esse tutam: ergo ex vi huius regulæ prudentialis vnusquisque tenetur sequi probabiliorem, & abstinere à minùs probabili. Sic ille; vbi opinionem carentem periculo probabiliorem agnoscit, licet communiter loquendo minùs probabilis quandoque esse possit secundùm propriam spectata rationem.

*Item quondo opinio probabilior talis est,

Minùs probabilis verè non est talis iuxta ipsum, si ab opposita multùm excedatur, etiam fauens præcepto.

vt oppositam notabiliter superet, affirmat ille Arti. 7. hanc non esse dicendam probabilem, quia signum est carere graui & solido fundamento: si enim illud haberet, statum dubium constitueret, vt nuper dicebatur: impossibile enim est vt motiuum probabile contra aliquam sententiam non causset dubium graue: si ergo non tale est vt dubium ingerat, est sanè leue & ita non curandum: quo fundamento vti circa vexatos scrupulis soliti sumus. Ex quo fit sententiam fauentem præcepto, & iuxta quam illi cita est operatio, verè probabilem non esse, si opposita sit probabilior cum excessu dicto. Quod quidem ita dicendum ex adductis Auctoris principijs constat, licet ipse non non ita conformanda curasse videatur asserta, & loquendi modos minimè inter se esse pugnantes demonstrare. Iuxta hæc ergo procedit quæstionis resolutio, & illius assertio, dum ait peccatum esse opinionem minùs probabilem amplecti relicta probabiliori.

*Et illius præcipuum fundamentum ex eo

Fundamentum ex certitudine necessaria licita operatione.

desumitur, quòd operans debet esse certus de |

p. 5

licita operatione, quod tamen stare nequit, si quis partem non fauentem præcepto, licet suo aut aliorum iudicio probabilem, amplectatur. Nam regula talis operationis est opinio probabilis, & quasi prior pręmissapræmissa in discursu ex quo deducitur honestas operationis: Atqui opinio incerta est, & vt aliquid aliud certum admisceatur, conclusio sequitur debiliorem partem, & ita dictamen proximum certum esse non poterit, quo asseritur hîc & nunc licitum esse taliter operari. Ergo erit sic operari peccatum, quia se exponit operans periculo faciendi contra præceptum, & consequenter diuinæ offensæ: hac enim ratione peccat, qui dubius operatur, secundùm receptissimum in Theologia dogma, quia scilicet periculo se violandi præceptum exponit. Sed hoc non vrgere ex dictis Parte 1. in Appendice Sectio

Vt faueat aduersæ parti demonstratur.

nis 1. compertum habetur, ad quod & modò respondeo operantem secundum opinionem probabilem sufficienti certitudine, esse præditum, quia certum est moraliter sic procedentem non peccare, & licet opinio quam amplectitur, certa moraliter non sit, conclusio ex illa potest certa deduci, quia non influit secundùm quòd incerta est, sed secundùm certitudinem eidem conuenientem. Certum enim est illam esse probabilem, & ita discursus est euidens, sic arguendo: Licitum est operari secundùm opinionem probabilem: hæc opinio est talis: ergo licitum est hîc, & nunc iuxta illam operari. Maior est receptum in Theologia principium, vt ostendi aliàs, & constat etiam ex dictis §§. præcedentibus. Minoris veritas supponitur, vnde legitima est Consequentia.

*Vbi dici potest Maiorem quidem esse gegene

Contra certitudinem responsio depulsa.

raliter veram: circa Minorem autem distinctionem adhibendam sic: Est probabilis sine concursu alterius, conceditur: in concursu, negatur. Quo pacto etiam distingui posset Maior, præcedentis doctrinæ applicatione: Addendumque id quod est certum, à nemine sanè sentiente negari: cùm ergo dogma prædictum à multis negetur secundùm generalitatem, quam argumentum intendit, non esse tale videtur apertè concludi: hac enim ratione opiniones certæ non sunt, quia contra se habent aliter sentientes. Sed verò distinctio illa secundùm sententiam quorumdam est, qui negare nequeunt oppositam esse probabilem, nisi per summam iniuriam, cùm respectu illius abundè concurrat quidquid ad veram probabilitatem fundandam excogitari potest, siue à ratione, siue ab auctoritate: moralis ergo pro illa militat certitudo, quam etsi verbis videantur negare nonnulli, facto ipso confirmant, dum iuxta illam operantes in praxi non audent vt reos peccati condemnare. Pro quo Auctorem nostrum

Fauent facto aduersantes.

iuuat audiamus, qui vltimo Operis Articulo ex quorumdam èex suis ingenua confessione difficilem praxim sententiæ præfatæ proponit, dum dicunt: Si nos volumus limitare hanc regulam de sequenda minùs probabili, vt dictum est, alij Confessarij non limitabunt. Si dicimus ex doctrina pro

P. Mercorus.

babiliori Titium teneri ad restitutionem, alius Confessarius dicet ex probabili non teneri: si docemus hunc actum esse peccatum, illi negabunt: & ex hac contradictione duo sequuntur incommoda, videlicet illos, qui adhærent laxiori sententiæ, apparere humaniores & doctiores vulgo, atque in doctrinis Recentiorum versatos: nos verò austeros & ineruditos, doctrinis́doctrinisque iam antiquis solùm imbutos: consequenter pœnitentes à nobis recessuros; cùm tamen eorum eleemosynis victitemus.

*Post hæc ita scribit: Cuidam Religioso, qui

Suo fauet concilio.

ita causabatur, memini me consuluisse pœnitentem in casu controuerso sic esse alloquendum: Fater mi, in hoc casu, de quo à me petis consilium, sunt duæ sententiæ oppositæ: vna vtique probabilis, quæ dicit te non teneri ad restitutionem: alia probabilior, & dicit te teneri: quando autem occurrunt duæ sententiæ, vna probabilis, & altera probabilior, etiamsi sit rigidior, quia est tutior, eligenda est. Ita suadet ratio, & Doctores præcipui ac primæ Classis benè intellecti communiter docent. Nonne illi, qui in negotijs sæculi videntur prudentes, cùm possunt, semper tutiorem partem remotam à periculis eligunt? Quantò magis id oportet in negotijs animæ? Tu ergo tuæ conscientiæ consule; dixi tibi quod debui ex meo munere, & quod ego agerem in simili casu pro quiete meæ conscientiæ &c. Sic doctus Pater. Vbi in primis obseruare iuuat, in concursu probabilioris opinionis oppositam dici probabilem, quod tamen ab eo negatum, vt vidimus. Deinde sententiam rigidiorem non proponi vt eligendam sub culpæ reatu, sed per modum consilij, quia dum obligatio sub reatu dicto non exprimitur, quod suadetur solam habet consilij rationem: quod & verba illa indicant Memini me consuluisse. Prætereà, dum vtraque sententia proponitur, optio eligendi datur, vtriusque probabilitate declarata, aliàs impertinenter se haberet propositio talis. Si enim sentit absolutè peccare eum, qui non restituit, nec vllius opinionis patrocinio ab obligatione tali immunem se posse præstare, quærenti, an teneatur, sine ambagibus vllis dicendum: Teneris. Cùm ergo non ita dicatur, manifestum signum est eum, qui ita respondet, existimare non peccaturum illum, qui minùs probabilem sententiam in praxi, quidquid secus de probabilitate alterius sentiat, amplectatur. Id autem

Doctores præcipui & primæ Clericis immeritò allegati.

quod de Doctoribus præcipuis & primæ Classis benè intellectis, sic communiter sentientibus dicitur, immeritò additum, & contra fidelis consiliarij munus: significatur enim oppositam sententiam non habere pro se præcipuos & primæ Classis patronos, quod est à vero alienum, vt vidimus n. 2. & contra Auctorem ipsum, qui Parte 2. Arti. 21. in principio Magistros Bañez, Medinam; & Sotum vocat Thomistas primæ Classis. Si autem præcipuorum nomine D. Thomam & Scotum intelligat, quos cum nonnullis alijs adducit Parte 2. Arti. 26. eos benè intellectos ab ipso, & non ab alijs, qui pro contraria eos sententia allegant, aut saltim non aduersantes ostendunt, nequit tamquam certum pronuntiari, neque vt tale consulenti proponi: qui si audiret pro sententia, quæ dicitur minùs probabilis circa opinionum amplexum grauissimos & primæ Classis Doctores extare, qui præcipuos illos aliter intelligunt, probabiliter etiam tantùm locutos, si id verum haberet, & omne circa talem operandi modum conscientiæ periculum remouentes, diuersum circa obligationem suam conceptum efformaret. Iuxta hæc ergo stat sententiam benignam probabilitati fauentem morali esse certitu|

p. 6

dine minimè destitutam. Quod & aduersantes velint nolint constat non audere penitus inficiari. Et quidem difficultas illa in sententięsententiæ rigidæ executione satis ostendit eos, qui ita docent, frequentissimè in praxi aliter iudicare. Cùm præ

Sunt ex aduerso ex Dominicanis PP. plures.

sertim ad ita procedendum non sit illis dedecori externos Doctores sequi, quandoquidem inter commilites multos habeant grauissimos & sapientissimos, quorum possint magisterio se tueri, & securum in ministerijs sacris habere processum. Videant Catalogum P. Mercori Arti. 26. citato, vbi occurrent Aluarez, Bañez, Candidus, Ledesma, Lopez, Martinez, Medina, & Viguarius, quibus addi plures alij possunt, viam illam difficilem exosi, & faciliorem aliam, ac securam pariter demonstrantes.

*Vlteriùs, Potest aliquid communiter ha

Certum haberi aliquid potest, & si contradicant aliqui.

beri certum, etiam si aliqui sint certitudinem inficiantes. Catholica quidem fides certissima est, quæ multos tamen patitur aduersarios. Item, attritionem cum Sacramento sufficientem esse ad illius valorem & effectum, certum communiter habetur, licet nonnulli refragentur. Conceptionis Virgineæ puritas ab Ecclesia vt certa celebratur, quidquid aliqui contradixerint, vnde sine formidine in eius celebratione proceditur. Processiones in diuinis esse per intellectum & voluntatem, vt certum dogma habitum in Theologia, quidquid Durandus, & nonnulli alij secus affirmarint. Similiter posse demonstrari Deum esse, & tantùm vnum, obluctantibus quibusdam. Sicut & esse cœlum Empyreum, circa quod Cardinalis Caietanus aut inficiator aut anceps, de quo dixi in Amphitheatro Parte 1. n. 144. & sic alia multa, quibus veritas, de qua agimus, accensenda.

*Pro qua & stare demonstrationem docti

Demonstratio pro sententia licitæ sequelæ opinionis minùs probabilis.

Scriptores non immeritò arbitrantur breui discursu comprehensam, hoc scilicet: Omnis prudenter operans, rationis pondere, & sapientium omni exceptione maiorum auctoritate ductus, licitè operatur: sequens opinionem probabilem sic se habet: ergo licitè operatur. Quæ consequentia adeò est aperta, vt omnem benè affectum intellectum sit nata conuincere, quandoquidem præmissæ sunt euidentes. Maior scilicet, quia sic operans non procedit temerariè, præcipitanter, aut præsumptuosè: ratio enim solida, qua ducitur, rationabiliter operantem ostendit: auctoritas omnem temeritatis, præcipitationis, ac præsumptionis, vitium remouet. Pro quo præstabit D. Thomam consuluisse 2. 2. q. 53. arti. 3. vbi de

D. Thom.

præcipitatione ac temeritate agit, & in respon

Temeritas & præcipitatio quid.

sione ad 2. sic habet: Ad Secundum dicendum, quòd illa dicuntur fieri temerè, quæ ratione non reguntur: quod quidem potest contingere dupliciter. Vno modo ex impetu voluntatis vel passionis: alio modo ex contemptu regulæ dirigentis: & hoc propriè importat temeritas: vnde videtur ex ea radice Superbiæ prouenire, quæ refugit subesse regulæ alienæ: præcipitatio autem se habet ad vtrumque. Vnde temeritas sub præcipitatione continetur, quamuis præcipitatio magis respiciat primum. Hæc Doctor Sanctus, ex quibus manifestum habetureum, qui opinionem probabilem secutus, operatur, neque temerè, neque præcipitanter agere, quia neque impetu voluntatis aut passionis ducitur, neque contemnit regulam dirigentem, quandoquidem voluntas eius ita in bono firmata est, vt statuat nullo modo peccare, & sic minimè regulam dirigentem contemnere: vnde si contingeret illicitum esse id, quod probabilis sententia licitum firmat, neutiquam voluntas illud in praxi sustineret. In Corpore autem Articuli, inter gradus, per quos ordinatè non descenditur, exemplo corporalis præcipitationis, ab eo, qui præcipitanter in moribus agitur, constituitur à S. Doctore Docilitas,

Quid docilitas.

per quam aliquis acquiescit sententijs maiorum, eorum scilicet, qui non tempore, sed scientia & probitate maiores habentur, comparatione eius, qui eorum inquirit sententias, dum honestè conatur agere, & sine offensione supremæ Maiestatis; quod in negotio, de quo agimus, accidere est manifestum. Iam quod ad præsumptionem attinet, indubitatum est ex ijs, quæ habet idem Doctor Angelicus ibidem, q. 130. arti. 1. & 2. quibus illa clauditur, vbi præsumptionem dicit esse vitium, quo quis assumit ad agendum ea, quæ præ

D. Thom.

feruntur suæ virtuti. Quis autem non videat in operante probabiliter modo dicto nihil tale reperiri?

*Et ex his apparet ita operantem pruden

Operantem iuxta opinionem dictam prudenter procedere demonstratur.

ter se gerere: si enim imprudenter, id quidem propter vitia prudentiæ contraria contingeret: Atqui non ita res habet: nam si aliqua vitia, maximè prædicta: hæc autem longè abesse remanet euidenter demonstratum: de illis enim specialiter agit D. Thomas: & de præsumptione, quæ & ipsa manifestè abest, vti de vitio prudentiæ opposito non disseruit, sed vt opposito magnanimitati. Nec dici potest alia esse vitia prudentiæ contraria, ex quibus aliquid possit in præfato operandi modo admisceri: nam circa illa discurrenti, vti à D. Thoma qq. 54. & 55. proponuntur & exponuntur, nihil tale occurret, ex quo possit assertio huiusmodi verosimiliter comprobari: quia neque negligentia, neque prudentia carnis, neque astutia, neque dolus, neque fraus. Iuxta hæc ergo euidentia discursus adducti videtur irrefragabilis: licet non desint, qui præoccupati spiritu quodam contradictionis, conentur iuxta Prophetam ponere tenebras lucem, & lucem tenebras. Isa. 5. v. 20. Vbi & concinit quod habet

Isa. 5. v. 20.

idem Doctor Sanctus ibidem q. 51. arti. 3. ad 1. vbi ita scribit: Ad Primum ergo dicendum, quòd rectum

D. Thom.

iudicium in hoc consistit, quòd vis cognoscitiua apprehendit rem aliquam secundùm quod in se est. Quod

Rectum indicium ex appetitus inordinatione peruertitur.

quidem prouenit ex recta dispositione virtutis apprehensiuæ, sicut in speculo, si fuerit benè dispositum, imprimuntur formæ corporum secundùm quod sunt. Si verò fuerit speculum malè dispositum, apparent ibi imagines distortæ, & prauè se habent. Sic ille: qui nonnullis interiectis subdit bonam dispositionem indirectè contingere ex bona dispositione appetitiuæ virtutis, ex qua sequitur quòd homo benè iudicet de appetibilibus. Sic Doctor Sanctus: iuxta cuius mentem contingere potest vt id, quod discursu euidenti concluditur, quibusdam non videatur tale, quia mentis speculum ex alicuius affectus interiectu ad recipiendas veritatis formas indispositum habeatur.

*Neque ad infirmandum huiusmodi dis

Auctoris doctrina circa opinionem minùs probabilem in concursu probabilioris.

cursum quidquam facit, quod de minùs probabili opinione initio huius §. ex Auctore, quocum |

p. 7

agimus, est præmissum, dum opinioni minùs probabili in concursu probabilioris probabilitatem negat, nisi sit leuis probabilitatis excessus, quando enim notabilis est, ea proportione, qua crescit, decrescit opposita, & ita probabilis dici non potest, quod sequenti declarat exemplo. Decem

Exemplum pro ea.

Doctores ex vna parte tenent aquam ex sale esse materiam Baptismi; ex aduerso vnus Doctorum sentit oppositum. Quamuis huius Doctoris auctoritas extra casum controuersiæ sufficeret, vt quis eius sententiæ posset adhærere, tamen in concursu decem Doctorum (ceteris paribus) contradicentium valde diminuitur, intellectusque facilè ipsam posset paruipendere. Et in hoc sensu absque controuersia ait esse intellectum posse opinari de probabiliori. Vnde solum (ait) est difficultas, an quando pars minùs probabilis, concurrente probabiliore, respectu eiusdem intellectus est verè probabilis, vt est quando eius motiuum est graue, vrgetque, quamuis minùs quàm motiuum oppositæ partis magis probabilis, possit intellectus de probabiliori opinari: vt si decem sint Doctores pro vna & pro alia nouem, ceteris paribus. Quod negat ex ratione adducta, quia motiuum minùs probabilis graue esse supponitur, & ita caussat dubium graue & formale; in dubio autem huiusmodi, cùm de materia peccati agitur, non licet nisi in præcepti fauorem operari: & etiam si probabilior sententia adsit, idem dicendum ex eo ostenditur, quia etiam illa concurrente, grauitas motiui perstat, & ita eumdem habet effectum.

*Non inquam ad intentum quidquam fa

Efficaciter confutata.

cit; facili enim negatione conuellitur, scilicet motiuum graue non tum ita caussare dubium, vt volentem operari ad probabiliorem partem adstringat, quandoquidem & iuxta minùs probabilem potest. Cum enim pars quælibet graue motiuum, vnde & probabile etiam habeat, tum à ratione, tum etiam ab auctoritate, prudenter potest quamlibet amplecti, iuxta discursum nuper efformatum & exornatum. Dubium ergo, quo stante operari non licet, est illud, quod motiua non sufficientia ingerat ad præstandum assensum licet aliàs non contemnenda: vnde dis

Cap. Inquisitioni.

cretum dicitur, immò & probabile in Cap. Inquisitioni, de sent. excommun. ibi: Ex credulitate probabili & discreta: sumpto probabili pro habente aliquam verisimilitudinem, & in Theologica proprietate, quia sine assensu, de quo nos Parte 1. n. 178. & seqq. licet non desit qui secus sentiat quantùm ad intelligentiam Canonis, sed non quantùm ad rem ipsam. Pro quo P. Scildere

P. Scildere.

Tract. 6. Cap. 7. §. 4. n. 80.

§. IV.

Quædam apparens demonstratio pro sententia aduersante proponitur, & eneruis demonstratur.

*HAbet illam Auctor Arti. 8. & est quarta

Arguitur ex defectu conformitatis cum regula æterna.

suæ Assertionis ratio, sic arguens: Dictamen rationis, quod fundatur in vsu opinionis minùs probabilis in concursu probabilioris, nequaquam tum ad apparentiam conformatur legi æternæ: Atqui debet conformari: ergo est illicitum iuxta illud operari. Maior est certa, & ita communiter in Theologia recepta, pro qua D. Thomas 1. 2. q. 19. arti. 3. Maior ostenditur: Nam

D. Thom.

stante opinionum conflictu, non magis apparet conformari, quàm non conformari; immò magis apparet non conformari, quia pars probabilior suadet magis non conformari: ergo dictamen rationis, quod fundatur in vsu sententiæ minùs probabilis in concursu probabilioris non potest esse regula morum. Quòd si dicatur huiusmodi dictamen, etiam si sit indifferens vt conformetur, vel non conformetur legi æternæ, nihilominùs habere rationem regulæ, iam non lex æterna, sed probabilitas erit prima regula morum, quod dicere omnino erroneum est. Ad hæc ille sic subdit: Hæc demonstratio ita est euidens, vt nec apparentem responsionem quis fingere possit, nisi subuertat principia Theologiæ moralis.

*Sed verò, vt dixi, in tali discursu apparen

Sed defectum talem non extare ostenditur.

tia tantùm demonstrationis elucet, non solida basis Theologicæ veritatis, vbi adeò est facilis & aperta responsio. Dico ergo verissimum esse dictamen pro recta operatione debere legi æternæ conformari; nego tamen tale non esse, quod in vsu opinionis minùs probabilis interuenit; & ad probationem respondeo iuxta dicta n. 13. Cùm enim dictamen circa probabilitatem certum sit, nihil in eo est, quod obstet, quo minùs legi æternæ possit esse conforme. Falsum est ergo opinionem magis probabilem suadere magis illud non conformari: nam magis probabilis probabilitatem alterius non negat, sed approbat, dum cum formidine ex tali probabilitatis persuasione procedit. Retorqueo ergo discursum, & demonstrationem in hunc modum efformo: Operans iuxta dictamen legi æternæ conforme, rectè operatur: Atqui oparansoperans iuxta opinionem minùs probabilem operatur iuxta dictamen legi æternæ conforme: ergo rectè operatur. Maior est certa, & minor est apertè probata n. 17. & 18. vnde & est euidens consequentia.

*Sed pergit, & vt magis euidentiam osten

Discursus obijcitur euidens iudicatus ex disspositione diuinæ prouidentiæ.

dat, statuit Deum, stante dispositione præsenti suæ ineffabilis prouidentiæ, non posse minùs probabilis vsum concedere, quod sic probat: Nam Deus vult & præcipit nos viuere secundùm virtutem, quod & ab ipso oramus frequenter: cuius ratio est, quia ita viuere est via per se instituta à diuina prouidentia vt homo tendat in suum finem. Cùm ergo nobis ignotum sit quid iubeat lex æterna, Deus debet nobis pro regula, quoad nos, constituere aliquid, ex cuius directione, quandocumque eo vtimur, vt plurimùm saltem, operemur actum virtutis iuxta præscriptum diuinæ legis: At vsus sententiæ minùs probabilis, relicta probabiliori, nos non conducit ad honestum simpliciter, sed fortè magis in errores; cùm ratione svmpathiæ obiecti & potentiæ verosimilius sit esse id honestum, à parte rei, quod nobis ita apparet esse; aut saltem opus, quod dictat ratio fundata in vsu opinionis minùs probabilis, est indifferens vt sit honestum, vel non: Ergo si Deus vult nos viuere secundùm veram virtutem, non potest nobis statuere pro regula vsum opinionis minùs probabilis in concursu probabilioris. Hæc etiam ratiocinatio euidens affirmatur.

p. 8

*Sed certè neque admodùm est illa proba

Eneruis penitus comprobatur. Vbi quomodo velit Deus nos honestè & secundùm virtutem viuere.

bilis: In primis si contendat ita Deum velle & præcipere vt secundùm virtutem viuamus, quòd nequeat dari actus, indifferens in indiuiduo, sunt qui id probabilissimè negent, & qui contrarium sentiunt, probabilitatem istius sententiæ non negant. Ex hac ergo parte ratiocinatio dicta ab euidentia deficit, vnde esse demonstratio nequit. Deinde iuxta sententiam dictam procedens, & actum in indiuiduo indifferentem admittens, dicere potest ita Deum velle nos secundum virtutem viuere, vt non id circa omnes actus præcipiat, sed tantùm beneplaciti & consilij voluntatem ostendat. Prætereà vt demus sententiam prædictam admitti debere ex ea tantùm sequitur eum qui operatur iuxta opinionem minùs probabilem; ita vsum talem debere moderari, vt honestum finem suæ operationi præstituat: quod quidem stare optimè potest, vt scilicet qui laborat in die festo, & in die ieiunij comedit, aut non restituit, vel officium diuinum omittit, & sic alij, id faciant honestis ducti rationibus, quæ tales esse possunt, vt plus apud Deum mereantur, quàm multi præceptorum exacti obseruatores. Si autem aliter doctrina illa de obligatione viuendi secundùm virtutem procedat, eam ad præceptorum obseruantiam coarctando, id est quod negamus, Deum scilicet ita nos suis præceptis constringere, vt circa illa non liceat opiniones verè probabiles vsurpare. Quid euidens contra hoc? Non equidem illud, quod de erroribus dicitur, nec probatur. Quòd autem opus iuxta opinionem minùs probabilem factum, non sit directè honestum, sed indifferens vt honestum & non honestum sit, & hoc frequentiùs: minimè vrget; quia si de honestate sermo sit, quæ ex eo prouenit, quòd sit conforme præcepto, hoc ipsum est quod sententia nostra complectitur, & aperta conclusio, scilicet nos non teneri ad operandum semper iuxta opinionem fauentem præcepto. Si autem de alia, secundùm dicta de actibus indifferentibus in indiuiduo faciendum satis: Ergo euidentia dicta nihil minus habet quàm id, quod eo nomine designatur

*Sed vrgetur exemplo, quod apertissimum

Exemplum pro aduersariis.

dicitur, & sic se habet: Dux quidam iubet militibus vrbem obsessam aggredi hora sexta noctis, quia in eo puncto ciues nonnulli daturi sunt manus: & ne errent, horologium, consignat, quod putat motui cæli conformius. Quòd si Dux militibus pro regula constitueret horologium, quod crederetur non minùs indicare horam sextam, quàm decimam, signum esset euidens nolle eum vrbis deditionem, eique nullius esse curæ quòd milites aggrediantur mænia magis hora sexta, quàm decima. Ita supposito Deum velle & præcipere nos viuere secundùm virtutem, vt præscribit lex æterna: implicat hoc velle, & simul nobis constituere pro regula vsum sententiæ minùs probabilis, per quam indifferenter contingit operari actum virtutis, vel oppositum. Verùm ex

Non esse ad rem ostenditur, & retorquetur,.

his postremis verbis minimè suffragari exemplum ostenditur, quia vsus sententiæ minùs probabilis non est, nec permittitur pro operatione, quæ sit actus virtutis, aut illi oppositus, prauus inquam, cùm constat ex dictis esse honestum posse. Ponamus Ducem pro inuasione vrbis non solùm sextam horam, sed etiam decimam consignare in horologio ritè gubernato, qui & dicat militibus: Quòd fiat sexta, mihi erit gratius: sed quia nolo vos somni detractione vexare, fiat decima, si vobis ita placet. Tunc quidem satis ille ostendit velle se deditionem, & milites hora decima aggredientes nullo modo Ducem ipsius indulgentia vtentes offendent. Quo pacto exempli pro sententia nostra aptior succurrit applicatio: licet enim Deo gratior sit vsus probabilioris sententiæ simpliciter loquendo, quia tamen iugum suum graue esse non vult, vsum minùs probabilis opinionis, humanæ fragilitati concedit, salua semper præcepti reuerentia & cura ne offensio eius se ingerat Maiestatis, quod respondet deditioni vrbis certò qualibet hora ex designatis futuræ. Licet dici etiam meritò possit exemplum vt proponitur non congruere, quia ibi est præceptum speciale circa vrbis aggressionem, & tempus pro illa: in casu autem nostro præceptum quidem generale est faciendi ea, quæ necessaria sunt ad vltimi finis consecutionem, in qua generalitate cùm multa occurrere dubia possint, directio circa illa Doctorum magisterio committitur, vnde & locus diuersis sententijs esse potest. Addo, si placet adducti exempli conuenientiam tueri, ex eo fieri satis, si dicamus designatæ horæ respondere dictamen practicum certò indicans operationem esse honestam saltem negatiuè, id est non illicitam, quod in vsu opinionis minùs probabilis euenit. Pro quo hæc satis.

§. V.

Demonstrationis alterius debilitas propulsata.

*HAbetur etiam Arti. 8. §. Ex his sic, & ita

Arguitur ex iudicio practico, quod debet esse operationi conforme.

procedit: Qui tuta conscientia vult sequi aliquam sententiam in moralibus, oportet vt de ea formet iudicium particulare practicum saltem opinatiuum, & dicat: Mihi modò licitum est habere plures præbendas: sed dato quòd sententia de habendis pluribus præbendis sit minùs probabilis quàm opposita, non valet intellectus meus formare hoc iudicium particulare opinatiuum, quòd hic & nunc mihi liceat habere plures præbendas, quando est in concursu suæ probabilioris oppositæ: ergo stante tali concursu neque valebit opinari de particulari. Maior est certa, & Minoris probationem supponit ex Arti. 3. in quo probat stantibus duabus probabilibus opinionibus inter se oppositis æquali probabilitare, non posse intellectum, se determinare ad vnam, nec de alterutra ad libitum opinari, quia tunc constituitur in statu dubio, neque est motiuum speciale, per quod se possit ad assensum inclinare: vnde videtur illatio manifesta.

*Sed manifestam non esse facilè redditur

Commoda distinctione sit satis.

manifestum: concedo enim Maiorem de iudicio particulari practico quoad primam partem, & quoad posteriorem, dum dicitur: Mihi modò licitum est habere plures præbendas, distinguo: licitum est per assensum, qui determinatè & directè versetur circa licitam obtentionem, nego: per assensum, qui versetur circa probabilitatem sub|

p. 9

intellectam, cùm dicitur, Mihi licet,, concedo. Sub quo intelligendi modo potest etiam Maior absolutè concedi, & sub eodem negari Minor: cuius probatio tantùm euincit prius distinctionis membrum: vnde & nos diximus Parte 1. num. 43. stante iudicio paris probabilitatis statum esse dubium, nec posse earum alicui assensum præstari. Sed quidem etsi non præstetur, stante assensu dicto circa probabilitatem, operari iuxta quamlibet potest sic iudicans, sicut & stante inæqualitate; quia licet opinio aliqua magis probabilis sit, non est necessarium vt intellectus eidem assentiatur, quam necessitatem sola potest euidentia conciliare. Quod quidem non heri aut nudiustertius inuentum, sed ante annos plures septuaginta traditum à P. Vasquez Tomo 1.

P. Vasquez.

in 1. 2. Disput. 62. Cap. 4. §. vltimo, vbi benè ostendit magis expeditum esse hunc procedendi modum, quam sit ille, cum quis partem vnam opinabilem per positiuum assensum amplexus, iuxta aliorum opinionem ipsi placet operari: minus enim est quod obstet, neque circa deponendum proprium iudicium illi est opus laborare. Pro quo & P. Thomas Sancius Lib. 1. in Decal,

P. Sancius.

Cap. 9. n. 12. & 16.

*Quia verò in P. Bardi Lib. 11. Select. mo

Patris Bardi exacta responsio.

ral. num. 32. solutionem præcedenti conformem reperit, contra illam insurgit Auctor, dum sic ille ait, quòd scilicet opinari de aliqua propositione dupliciter contingit, scilicet modaliter, & secundùm se: Primum accidit, cùm quis dicit: Probabile est mihi licitum esse habere plures præbendas: Secundum, cùm ait: Mihi licitum est habere plures præbendas, cum formidine de opposito. Posset ergo aliquis respondere (ait Auctor) ad Maiorem rationis factæ sufficere primum iudicium, quia non repugnat intellectum formare hoc iudicium modale opinatiuum de sententia minùs probabili, etiam in concursu probabilioris, quia non ideò desinit esse probabilis. Insurgit inquam, & suam impugnationem vti

Impugnata ab Auctore.

euidentissimam proponit, & sic arguit: Iudicium particulare, quod requiritur ad rectitudinem operationis non potest stare cum conscientia dubia, quia hæc non stat cum conscientia recta: sed iudicium opinatiuum modale stat cum conscientia dubia, quia in eodem intellectu sunt duo hæc iudicia: Probabile est mihi nunc non esse licitum habere plures præbendas, & Probabile est mihi licitum esse habere plures præbendas, quod statum dubium constituit: tunc enim dubitamus quando ex vtrâque parte contradictionis iudicamus esse rationes graues, consequenter probabiles: ergo iudicium opinatiuum modale non sufficit ad rectitudinem operationis: ergo requiritur iudicium opinatiuum de propositione secundùm se, quod non potest haberi neque in vniuersali, nec in particulari de sententia minùs probabili in concursu probabilioris. Sic ille, concludens sic oportuisse firmam rationem à se adductam demonstrare.

*Responsio tamen est iuxta dicta satis

Sed clara responsione defensa,.

prompta & dilucida: nego enim iudicium particulare non posse stare cum conscientia dubia circa propositionem secundùm se sumptam, si sub aliqua ratione habeat certitudinem, quam practicum iudicium attingit, & cùm propositiones probabiles certò sint tales, aut saltim probabiliter, vt in quibusdam accidit, quæ & sunt etiam certò probabiliter probabiles, neque circa hoc dubius sit intellectus (vt supponimus) benè illud potest cum conscientia modo dicto dubia componi. Quod ergo à P. Bardi dictum de propositione modali, optimè stare potest, contra quod immeritò dicitur solita æquiuocatione laborare. Quæ enim in hoc æquiuouatio subest? Nisi fortè velit conscientiam dubiam cum probabili conscientia confundi; quod quidem non ita accidit, vtriusque enim ratio delucidè remanet declarata.

§. VI.

Leuis alterius demonstrationis non leuis enodatio.

*HAbetur etiam Arti. 8. n. 5. ratione, & de

Ex principiis oppositæ sententiæ arguitur, scilicet ex dictamine rationis.

sumitur ex eisdem principijs, in terminis quibus oppositæ sententiæ Auctores ad illius probationem vtuntur, & sic procedit: Principale fundamentum dicentium licitum esse sequi opinionem minùs probabilem in concursu probabilioris est, quia Deus nobis instituit pro regula morum dictamen rationis, vt homo id possit licitè agere, quod sibi probabiliter honestum apparet, ita vt formalis ratio rectitudinis humanæ operationis refundatur in ipsam probabilem apparentiam honestatis: Atqui sicut ex præscripto diuinæ regulæ id solùm licitum est operari, quod nobis apparet honestum, ita peccatum est agere id, quod non apparet honestum; sed quando mihi recurrit opinio minùs probabilis simul cum probabiliori opposita, opus, quod aggredi volo, mihi quidem apparet honestum ex motiuo opinionis minùs probabilis, sed simul mihi magis apparet non honestum ex motiuo probabilioris: ergo attenta ratione apparentiæ, in qua consistit ratio formalis regulæ rectitudinis humanæ operationis, potiùs fugiendum est, quàm prosequendum opus, quod suadet opinio minùs probabilis. Quod suadetur exemplo Regis, qui in expedi

Exemplo roboratur.

tione militari præcipit Duci vt in grauioribus negotijs sequatur consilium septem seniorum, quos ei Collaterales constituit. Occurrit hostis, consuliturque an acie sit dimicandum: ex Consiliarijs tres affirmant, reliqui negant. Si Dux tunc nihilominùs vellet præliari, ageret contra præceptum Regis, neque excusaretur dicens: Rex præcepit mihi agere iuxta consilium Seniorum: sed tres, quorum consilio feci, sunt seniores: ergo pugnando feci iuxta præceptum Regis: Nam protinus Fiscalis ipsum tamquàm delusorem regij mandati redargueret simili syllogismo: Immò fecisti contra mandatum Regis, quod erat vt sequereris consilium seniorum: sed quatuor, quorum consilium non es secutus, erant Seniores constituti à Rege: ergo egisti contra mandatum eius. Ex hoc arguitur: Quia non secus se excusant illimitatè vtentes sententia minùs probabili, dum sic arguunt: Deus à nobis solùm exigit vt sequamur consilium rationis: dictamen opinionis probabilis est consilium rationis, etiam in concursu probabilioris: ergo non facit contra diuinum mandatum. At non aduertunt quòd ex aduerso remordet & redarguit synderissynderesis, quæ in interiori foro gerit vi|

p. 10

cem vigilantissimi Fiscalis, & ait: si fateris id solùm esse opus licitum, quod ex consilio rationis apparet honestum: igitur contra diuinum mandatum agis, qui eligis opus, quod tibi suggerit opinio minùs probabilis, cùm ex consilio probabilioris magis non honestum apparet. Ecce demonstrationem.

*Sed talem non esse responsio expedita conuincit: Concedo enim quod assumitur de ap

Expedita responsio.

parenti probabili honestate in opinione minùs probabili, & magis de inhonestate in probabiliori, & distinguo consequens: Potiùs sequendum est hoc quàm illud, ex consilio; transeat (nam & hoc sunt qui negent) ex præcepto, nego. Potest etiam distingui Minor: Magis apparet non honestum, ita vt in tali apparentia quiescat animus, nego: ita vt non quiescat, sed formidet, & suspicetur an sit tale, concedo. Formido ergo ista, quæ fauet opinioni minùs probabili, iuncta probabili apparentiæ honestatis, in caussa est vt hanc sequens non sit censendus peccare. Itaque in hac argumentatione nihil est quòd vrgeat, neque nouum quid additur, sed verba replicantur. Fundamentum communis & receptissimæ sententiæ est: operans iuxta opinionem probabilem proponentem honestatem, etiamsi in opposita probabiliùs appareat ratio inhonestatis, rationabiliter, nec temerè aut præcipitanter operatur, vt vidimus n. 17. & 18. Arguitur ex aduerso: Opinio probabilior dictat opus esse magis nonhonestum. Quid inde? Hoc est quod dicimus, quod fatemur; & eo non obstante oppositum esse licitum affirmamus. Exemplum autem nihil euincit: in eo enim est manifestum Regis mandatum à Duce

Exemplum ad rem non facere ostenditur.

violatum: vnde eius excusatio dicto modo proposita esset paralogismus, non ita in eo, qui opinionem minùs probabilem sequitur, cui fauet syllologismus adductus, & cùm vrgetur à Fiscali synderesi, ex consilio rationis opus, quod proponitur, iuxta opinionem magis probabilem esse magis non honestum, id est leue, quia cum consilium tale non excludat consilium aliud probabile iuxta quod tale opus est honestum, non sequitur sic operantem agere contra rationem. Hoc ergo est speciale in opinionibus, vt duo esse dictamina opposita possint, & tamen conformia rationi.

§. VII.

Ex peccato primorum parentum argumentum propositum, & solutum.

*OMitto multa apud Auctorem occurrentia, quia aliqua à nobis sunt in Appendice discussa Parte 1, alia parùm vrgent, & nonnulla peculiares casus attingunt inter Doctores communiter controuersos de probabilitate disserentes. Quædam etiam Scripturæ loca, & Sanctorum auctoritates, de quibus ibidem à nobis dictũdictum. Quia verò ex factis nonnullis peculiaris impugnatio construitur, quæ sacer exhibet Textus, circa illa iuuat aliquantulùm inhæsisse. Arguit ergo Par. 2. Art. 19. ex casu primorum parentum, qui ex comestione fructus ligni scientiæ boni & mali potuerunt habere probabilitatem se non esse letha

Probabiles rationes pro primis parentibus obijciuntuæobijciuntur.

liter peccaturos. Primò, quia lex pœnalis secundùm probabilem sententiam non obligat in conscientia, etiamsi pœna sit capitalis vt docet P. Valentia 1. 2. Disput. 7. q. 5. puncto 6. pro qua etiam citatur Nauarrus in Manuali Cap. 23. nu. 55. & P.

P. Valentia Nauarrus. P. Lessius.

Lessius de Iustitia Lib. 1. Cap. 33. Dub. 8. Præceptum autem fuisse pœnale constat ex verbis illis: In quacumque die comederis ex eo, morte morieris. Gen. 2. Quòd si dicatur pœnam mortis ex iure

Gen. 2.

naturæ vitandam: Contra hoc est, saltem Heuam probabiliter existimare potuisse mortem non fore ob vnius pomi esum infligendam: quod significat D. Augustinus eodem loco post alia sic dicens:

D. August.

Maxima libertate habenas prohibitionis rumpere delectata, probabilius existimans non esse mortem, quam timuerant, secuturam. Sic ille. Secundò etiam poterant probabiliter credere se non grauiter peccaturos ex paruitate materiæ: cùm non desint Doctores, qui asserant Deum non posse præcipere aliquid leue sub pœna graui. Tertiò Lex pœnalis, & præcipuè quæ exorbitat à iure communi, non debet extendi ad personas in ea non nomina

Cæsar Carena.

tas, vt ex pluribus docet Carena Tit. 13. §. 2. p. 2. sed pręceptumpræceptum de abstinendo à ligno scientiæ fuit factum soli Adæ antequàm Heua crearetur, his verbis: & præcepit ei dicens: Ex omni ligno Paradisi comede, de ligno autem, scientiæ boni & mali ne comedas. Et nulla est facta mentio de Heua, aut eius descendentibus in genere, nec in specie. Insuper pœna mortis propter esum vnius pomi videtur satis grauis & exorbitans: ergo Heua potuit probabiliter saltem eo præcepto non ligari. Et tamen eos grauiter peccasse est certum: ergo probabilitas contra Dei præcepta minimè suffragatur. Primos autem parentes circa notitiam probabilitatum satis fuisse instructos probat ex perfecta eorum scientia multò quàm nostra maiori. Et ea nōnon vsos ex eo ostenditur, quia ipsi earum vsum in sui excusationem neutiquàm produxerunt.

*Sed hæc minimè Auctoris possunt caussam

Præceptum Adamo impositum, etsi pœnale, obligatorium: & vnde.

promouere. Ad Primum dico præceptum Adamo impositum, etsi fuerit pœnale, fuisse absolutè obligatorium, quia in eius adimpletione totius humani generis erat felicitas constituta, vnde eius violatio non potuit grauissimum non esse peccatum, quia teste Apostolo Rom. 5. v. 12. Per vnum homi

Rom. 5. v. 12

nem peccatum in hunc mundum intrauit, & per peccatum mors, & ita in omnes homines mors pertransijt, in quo omnes peccauerunt. Vt demus ergo vsum opinionum probabilium iam tunc locum habere potuisse, in casu præsenti id neutiquàm admittendum, quia locum habere nequit quando ex eo graue damnum potest in alios deriuari, vt est cōmuniscommunis resolutio Scriptorum, pro qua Auctor Parte

Circa Heuam quid D. August. vt non putauerit se moriturum.

2. Arti. 11. Ad id, quod de Heua dicitur, non scilicet se morituram credidisse iuxta D. Augustini expositionem, in primis dico Auctorem non videri sententiam Doctoris Sancti suo in fonte delibasse, neque enim librum, neque Caput citat, sicut commentatur D. Augustinus eodem loco dixisse contentus: qui Lib. 11. de Genesi ad litteram Cap. 30. priora illa verba habet ab Auctore adducta: & non credens posse inde se mori, arbitror quòd putauerit Deum alicuius significationis caussa dixisse: Si manducaueritis, morte moriemini. Sic de Heua ille, qui ab Auctore dicitur verba superiùs data inferiùs protulisse, quæ quidem habentur Cap. 31. in quibus de Heua in speciali non locutus, sed de parente vtroque: illa enim Sacri Textus commentaba

Gen. 3.

tur verba: & aperti sunt oculi amborum: cumque cognouissent se esse nudos &c. Ex eo autem quòd |

p. 11

delectata dicitur, erroris occasio, cùm animaduersum non fuerit verbum præfatum curiositati respondere, sic enim Doctor sanctus: Vbi enim ad transgrediendum præceptum audax curiositas mota est &c. Priora ergo tantummodò verba ad Heuam in speciali spectant; quia verò & sequentia simul cum Adamo, dicendum quod à S. Doctore

Probabilius quid in illo.

dictum Probabilius existimans de verâ non posse probabilitate intelligi, aliàs non peccarent, quia & iuxta Auctorem nostrum, id quod verè est probabilius, tutò quisque amplecti potest: vnde & ipsum necesse est sua vt premat & torqueat obiectio. Iudicarunt ergo, sed temerè, quia ita posse operari prorsus erat improbabile: neque

Temeraria in illis curiositas.

enim pro se solidum apparebat fundamentum, neque alia erat auctoritas nisi serpentis, & quantus ille diuinorum præceptorum interpres? vnde & temeritas & præcipitatio præcipuas in eorum transgressione partes habuerunt: vbi (vt loquitur D. Augustinus) ad transgrediendum præceptum, audax curiositas mota est auida experiri latentia, quidnam tacto vetito sequeretur, & noxia libertate habenas prohibitionis rumpere delectata &c.

*Ad secundum de paruitate materiæ, licet

Non excusabilis ex paruitate materiæ.

ita esse possit quod dicitur, in casu tamen præsenti locum habere nequit, quia præceptum à Deo impositum vt grauem materiam concernens & grauiter obligans est intimatum: tale enim verè erat, & ita oportuit proponi in illo statu, qui clarum & inoffensum procedendi modum exigebat, ne vllus excusationi locus remaneret: vnde neque illius transgressores redarguti à Deo quidquam tale in sui defensionem protulerunt, cùm illud esset maximè obuium: Comedimus quia existimauimus rem fuisse leuem, cùm & materia talis esset, & te id, quod tale est, non posse sub reatu lethalis noxæ iubere sumus probabiliter arbitrati.

*Ad Tertium, præceptum fuisse etiam

Præceptum etiam Heuæ impositum. Gen. 3. v. 1. & 3.

Heuæ impositum videtur ex narratione sacra manifestum Gen. 3. v. 1. Cur præcepit vobis Deus? Quæ sunt verba sepentis: nec fuisse falsa, Heuæ responsio manifestat statim v. 3. De fructu verò ligni, quod est in medio Paradisi, præcepit nobis Deus ne comederemus &c. Licet autem ante formationem Heuæ tale præceptum Adamo datum videatur, graues ad id respondent Interpretes, per anticipationem positum à Mose, quod & 70. ver

Versio. 10.

sio non obscurè indicat, in plurali habens, Ne comederitis. Pro quo P. Salianus plures adducit,

P. Salianus.

quibuscum & sentit Tomo 1. Annalium circa diem mundi sextum n. 134. Alij secuti narrationis ordinem affirmant Heuam ab Adamo de præcepto instructam, pro quo Diui Ambrosius & Chrysostomus apud eumdem nu. 133. quibus addo D. Augustinum suprà Lib. 8. Cap. 17. vbi præmissa expositione iam dicta de narratione per recapitulationem ita subdit: An sciens (Deus) quòd ei

D. August.

facturus erat mulierem, ita præcepit ordinatißimè, vt per virum præceptum Domini ad feminam perueniret? Quam disciplinam & in Ecclesia seruat Apostolus dicens: Si quid autem discere volunt, domi viros suos interrogent 1. Cor. 14. 35. Sic ille, in ea con

1. Cor. 14. v. 35.

quiescens sententia, dum nihil eidem opponit, & ea adhibita ad nouam transit quæstionem. Et quidem cùm compertissimum sit Heuam violati præcepti ream fuisse, & proptereà à Deo pœnas recepisse commeritas, necessarium prorsus est vt intimatum eidem præceptum asseratur. Vnde non potest non friuola omnino censeri ratio, quæ ad probabilitatem adstruendam, id quod est à veritate penitus alienum assumit. Quomodò item existimare illa potuit pœnam mortis propter esum vnius pomi, eo quòd satis grauis & exorbitans videatur, ad se non spectare, quia eo præcepto non ligata? Intimatum quidem vtrique, & sine aliquo inter eos discrimine: ligata ergo, & ita etiam obnoxia pœnæ.

*Quomodo autem præceptum de re leui

Præceptum graue de re leui esse potest ob finem momenti non leuis.

non fuerit, licet circa materiam leuem communi iudicio, eo quòd ad finem momenti maximi trahebatur, declarant & exornant Interpretes, estq;estque communis sensus Theologorum, pro quo videri potest Diana Parte 5. Tract. 5. Resolut. 47. qui ta

Diana.

men in fine ita scribit: Notandum est etiam hic obiter cum Duvallio in 2. 2. D. Thomæ Tract. de legi

Duvallius.

bus q. 5. arti. 4. conclus. 2. in fine, solum Deum in leui materia posse ad mortale obligare, vt probabile est fecisse erga Adamum & Heuam, ratione esus fructus vetiti. Sic ille: cuius mens est, id quod est

Quid circa Deum, & primos parentes.

leue, etiam attentis circumstantijs, posse à Deo præcipi obliganti sub mortali: nam quando ratione circumstantiarum pondus habet, negari id nequit, non solùm Deo, sed Ecclesiasticis Prælatis. Quod verò subditur, probabile esse in præcepto primis parentibus imposito id accidisse, quod soli diuinæ competit potestati, eum videtur habere sensum, præceptum circa rem leuem ratione materiæ & circumstantiarum impositum: id quod neutiquam admittendum, fuit enim materia grauis respectu finis à Deo intenti, quem explicat D. Augustinus supra Cap. 13. voluisse inquam Deum obedientiam ab homine sibi præstari, quem in tanto honore condiderat, eo sibi obsequio tamquàm tributo nobili persoluto. Et quidem in præcepto ieiunij Ecclesiastici simile

Ex præcepto Ieiunij Ecclesiastici illustratu doctrina.

quid videmus accidere; materia enim non adeò magna in eo interuenit, comestio scilicet vltra permissas in prandio, & serotina refectiuncula, cibi modici, iuxta varias Scriptorum sententias. Et modi cum quidem est, quod excedit aliquantulum duas vncias, vt videri apud eumdem Dianam potest Resolut. 11. & Parte 1. Tractatu de Ieiunio Resolut. 1. Ponamus ergo præcepisse Deum ne primi parentes pomum comederent duarum vnciarum pondus excedens, materia quidem esset grauis iuxta sententiam dictam: & tamen nimius ille videri posset rigor, vt scilicet propter huiusmodi comestionem, & parum illud quod duabus vncijs accreuit, pœna adeò acerba imponeretur, certissimè præceptum violantibus infligenda. Cumque reuera non esset talis, idem dicendum de præcepto non comedendi absolutè; quia licet materia esset leuis, si parùm ex pomo vetito sumeretur, id quod de materia est minus, ratione finis grauissimi compensatur. Vbi D. Augustinus

D. August,.

audiendus citato Cap. 13. sic locutus: Quare prohibitum est, nisi ut ipsius per se bonum obedientiæ, & ipsius per se malum inobedientiæ monstraretur? Denique à peccante nihil aliud appetitum est, nisi non esse sub dominatione Dei, quando illud admissum est, in quo ne admitteretur sola deberet iußio dominantis attendi. Sic ille.

§. VIII.

p. 12
§. VIII.

Ex facto Saulis in victoria de Amalecitis argumentum aliud vtili cum animaduersione discussum.

*HAbet illud Auctor eodem Arti. 19. de

1. Reg. 15. v. 3.

ductum ex. 1. Reg. 15. Samuel præcipit Sauli dicens: Vade, & percute Amalec, & demolire vniuersa eius &c. Non ita ab eo factum: nam pepercit Agag, & optimis gregibus ouium & armentorum, & vestibus, & arietibus, & vniuersis, quæ pulchra erant, nec voluerunt disperdere ea &c. v. 9. In quo quidem perperàm ab eo factum, vn

Vers. 9.

de & Dei sententia condemnatus: & tamen probabili est vsus opinione: tum quia verbum Hebræum in loco Exodi, iuxta cuius præscrip

Vnde Saul appareat excusabilis. Exodi 17. v. 14.

tum Samuelis iussio processit, benignam patitur interpretationem: sic enim Cap. 17. v. 14. Delebo enim memoriam Amalec sub cœlo: vbi vox respondens Memoriæ in Hebræo, scilicet ‎‏זבר‏‎ diuersis punctis adiectis, & memoriam & masculum significat, cùm possit legi Zachar, quod est masculus, & Zecher, quod est memoria. In Auctore hæc diuersitas, & forsan ex errore typographico, absurdè legitur. Inde ergo Rabbini aliqui factum Saulis excusant, qui præceptum ad solos extendi masculos potuit probabiliter reputare. Item quod ad Agag attinet, ad magnificentiam triumphi fuit propter gloriam populi Dei, post quam poterat occidi, sicut & pecora ad sacrificium reseruari, cùm nihil interesset ea demoliri gladio, aut igne consumere, sicut & alia pretiosa stipendijs militum applicari. Licet enim (verba Auctoris

P. Mercorus.

sunt) hoc videatur expressè aduersari verbis dicti præcepti: Non concupisces ex rebus ipsius aliquid: Tamen hæc vltima verba, cùm in nostra Vulgata sint expuncta obelo, non habentur in Textu Hebræo. Sic ille, addens in casu isto ea, quæ præcepto vetabantur, non fuisse mala, & eatenus prohibita, sed è contra, in quibus benigna interpretatio solet frequentiùs admitti. Quòd autem Saul probabili sit vsus fundamento, ex ipsius excusatione constat dicentis: Immò audiui vocem

1. Reg. 15. v. 20.

Domini, & ambulaui in via, per quam misit me Dominus, & adduxi Agag &c. v. 20.

*Sed hæc nullius momenti sunt. Et in pri

Hebræa vox perperàm adducta ab Aduersariis demonstratur, sicut & alia.

mis, quod ex ambigua voce ‎‏זבר‏‎ dicitur posse fundari argumentum, ex eo euidenter reuincitur, quia licet vox dicta secundùm se sumpta dici possit ambigua, ex interpretatione tamen Samuelis adeò expressa, omnis est ambiguitas propulsata, iuxta quam reseruari nihil potuit ob fines illos memoratos. Quòd autem verba illa, Non concupisces &c. à Vulgata sint expuncta, vtpote in Hebræo Textu non extantia, nescio quomodo à viro potuerit docto proferri, cùm manifestissimè in illa, sine obelo aliquo, contineantur. Verum quidem est in Hebræo, Textu, qui apud

Vulgatæ auctoritas

Pagninum, & Arias Montanum exactior, non haberi: sed Vulgatæ auctoritas Textus supereminet omnes, vnde ea à Samuele dicta nequit salua fidei integritate dubitari, stante pro Vulgata, & omnibus in illa contentis Decreto Concilij Tridentini. Et quidem licet præfata verba submoueantur, alia ita sunt aperta & vniuersalia, vt satis esse ad cohibendam Saulis effrænem cupidinem debuissent: Demolire vniuersa eius &c. Quod

1. Reg. 15. v. 1. & 2.

quidem mandatum non auctoritate propria, sed Dei nomine locutus, intimauit Samuel dicens: Nunc ergo audi vocem Domini: Hæc dicit Dominus exercituum n. 1. & 2. Non ergo fuit locus probabili existimationi. Quòd si opinatum libeat dicere, opinionem omninò improbabilem est amplexus Saul, quæ excusationi esse non potuit. Nec vrget illud: Immò audiui vocem Domini &c.

v. 24.

Sed aliud ex vero prolatum ab ipso: Peccaui, quia præuaricatus sum sermonem Domini, & verba eius v. 24.

*Instat Auctor eos, qui negant Saulem

In graues Scriptores depulsa calumnia.

probabiliter processisse, ideò negare quia vident Deum non eum excusasse: si tamen suppresso nomine proponeretur casus in abstracto, absque difficultate vtique Saulis interpretationem ambabus manibus vt probabilem admitterent, quia magis est probabilis, quàm dicere esse veniale vti ouis & lacti cinijs in Quadragesima: & dicere licitum esse inducere ad iurandum falsum eum, qui credit iurare verum: aut non teneri ad soluendum legatum pium perpetuum post centum annos legatarium, quia tempus centum annorum moraliter æquiparatur æternitati. Et similia, quæ probabilia euulgentur in libris. Prætereà Saulis interpretatio aliquam apparentiam veritatis habuit: ergo & aliquam probabilitatem, licet minimam: Atqui minimam probabilitatem sufficere ad licitam operationem Recentiorum sententia est, ex quibus Pasqualigus de electione opi

Pasqualig. Bresserus.

nionum Decis. 20. n. 7. & Bressarus lib. 3. de Conscientia. Cap. 7. n. 27.

*Sed eneruis est prorsus instantia: nego

Saulis factum perperam Recentiorum opinionibus ante latum.

enim futurum quamquam verè doctum, cui si casus prædictus proponeretur cum omnibus suis circumstantijs, in Saulis fauorem iudicaret. Probatio autem promptam habet facilemque repulsam, negando in opinionibus verè probabilibus, quæ à doctis scriptoribus euulgantur, minùs probabilitatis existere, quia & bonis rationibus, & auctoritate competenti fulciuntur: quod quidem

De ouis & lacticiniis.

pro Saulis procedendi modo non extitit. Sententia de ouis & lacticinijs, vti à suo est Auctore proposita, in contradictorio iudicio suam est probabilitatem inconcussam in posterùm, fauorabili Decreto consecuta, de quo Parte 1. n. 607. De

De inducente ad iurandum.

inducente ad iurandum modo præfato dictum etiam nu. 671. De legato quæstionem mouens Diana Parte 5. Tract. 14. Resolut. 84. pro negante

Diana.

deberi adducit P. Gasparem Hurtadum, Viuium, Naldum, Molfesium, qui pro eadem allegat Co

De legato post centum annos.

uarrubiam, Brunum à Sole, Tuschum, Menochium, & Surdum: pro affirmante Bonacinam & Homobonum; & concludit vtramque esse probabilem, & primam in Iure probabiliorem, sed secundam in praxi seruari. Cùm ergo prima in Iure sit probabilior, nec Modernos tantùm pro se habeat Auctores, sed antiquiores & grauissimos, non nisi per apertam iniuriam potest opinioni Saulis adeò absurdæ æquari, immò & postponi. Id quod de alijs dici opinionibus potest, contra quas generalis illa censura prolata.

*Nec tamen proptereà animus mihi est pro Modernorum defensione solicitus, vt gene|

p. 13

raliter probabiles æstimem, & laudabiliter am

Minimam probabilitatem non esse tutam absolutè loquendo.

plectendas: quod aliàs non semel admonui: vnde neque placet quod de minima probabilitate dicitur: adeò enim exigua esse potest, vt pro nulla haberi debeat; vt nulla verè extitit in Saulis facto: aliàs nulla propositio apud Auctores reperta proscribi à Pontifice potuisset: nulla enim est, pro qua ratio aliqua non adsit, & auctoritate non gaudeat aliquali, quandoquidem à docto est Auctore vulgata. Negari tamen nequit suos in probabilitate gradus esse, sicut in pretijs, in quibus est supremum, medium, infimum. Sic etiam est probabilitas magna, minor, minima, quæ & parua dici solet, quam communiter Doctores vt veram & propriam admittunt, vnde communiter dicisolet aliquid parùm probabile. Sed adeò parua esse potest, vt iuxta dicta pro nulla haberi debeat, dum sic communiter reputatur. Sicut in pretijs accidit: dicuntur enim res nullius pretij, quæ valde exiguo dignæ sunt, vt fructus qui venduntur in plateis incumbente nocte, nec commodè seruari in diem sequentem possunt. Quamquàm & hîc obseruare oporteat eam probabilitatem, quæ quibusdam videtur minima, alijs posse non minimam apparere: quo euentu iuxta illam poterit probabiliter operari, quia & probabile est id fieri posse quando sententia aliqua à nonnullis censetur improbabilis, cùm tamen ab alijs probabilis censeatur. Quod ergo vulgari axiomate circumfertur Parùm pro nihilo reputari, non

Parùm pro nihilo reputari vt habeat verum.

est vniuersim verum: quia parùm cibi aut potus ante sacram Communionem sumi non reputatur pro nihilo. Quo ad tempus idem sæpè accidit, vt in ieiunio, Ordinibus, ac multis alijs, in quibus terminus designatus intelligitur de momento ad momentum. Vnde licet axioma dictum habeat fundamentum in Iure, vt videri potest apud Barbosam Tractatu de Dictionibus. Dist. 246. vbi &

Barbosa. Surdus.

Textus & Doctores adducit, ex Surdo tamen limitat, quando scilicet non datur diuersa ratio. Sic ergo parum probabilis opinio verè probabilis esse potest; cùm etiam adeò exigua esse possit probabilitas, vt pro nulla veniat meritò reputanda.

§. IX.

De Roboami historia, quæ cum præcedentibus contra receptissimam sententiam infertur.

*HAbetur illa 3. reg. 12. statim enim ac

3. Reg. 12.

Roboamus regnare post Salomonem parentem cœpit, rogatus à populo pro tributorum alleuiatione, maluit consilium iuuenum, qui cum eo nutriti fuerant, quàm seniorum amplecti, ex quo rebellio subsecuta, decem tribuum irreparabili defectione: propter quod abscriptore sacro

Vnde vis argumento.

meritò reprehensus. Ex quo sic arguit Auctor Arti. 19. citato. Consilium iuuenum habuit aliquam probabilitatem: & tamen reprehenditur Rex ob relictum seniorum consilium circa negotium regni temporalis: ergo dignior reprehensione erit, qui relicta probabiliori eligit minùs probabilem opinionem in negotio animæ, & regni cœlestis. Quod vrgetur, nam licet dicantur iuuenes illi, quorum est Rex consilium amplexus, erant tamen coætanei Regi, qui regnare cœpit, cùm esset annorum 41. vt Lyranus expendit, vnde ad præbendum consilium non inepti, & ita probabiliter loqui potuerunt.

*Sed nihil in hoc, quod negotium possit fa

Quæ nulla. ostenditur.

cessere communissimam sententiam amplexis. Roboamum grauiter sua in responsione peccasse eruditè ostendit Abulensis Quæst. 5. in citatum

Abulensis.

Caput. multa in ea peccata prosecutus, de quo & spiritus sanctus Eccli. 47. v. 26. & 27. & finem

Eccli. 47. v. 26. & 47.

habuit Salomon cum patribus suis, & dereliquit post se de semine suo, gentis stultitiam, & imminutum à prudentia, Roboam, qui auertit gentem consilio suo. Circa quod eleganter Oliuerius noster sic ait:

Oliuerius Bonarcius.

Fuit verò consilium illud longè stupidissimum: cùm enim ipse minimè gratia apud populum suum valeret, & ipsius fauorem omnibus modis conciliare opus haberet, responso suo barbaro & tyrannico, & asperitate minarum, grauissimè illum exacerbauit, & ad schisma viam aperuit, seductus scilicet ab inconsultis adolescentibus, spreto Consilio seniorum. Sic ille. Et quis hîc probabilitatis vmbram deprehendat? Iuuenes consiliarij; immò & adolescentuli dicuntur, licet coætanei Roboamo: iuxta litteram, comparatione seniorum, vt Abulensis exponit Quæst. 4. & morali sensu, iuxta eumdem, quia tales prudentia: sic enim vocatur puer centum annorum, quia solum habet prudentiam puerilem, vel desideria puerilia. Sic patet isa. 65. n. 20.

Isa. 65. v. 20.

Eorum ergo consilium illi simile, de quo Vates idem Cap. 19. v. 11. Stulti principes Taneos, sapientes consiliarij Pharaonis dederunt consilium insipiens. Si ergo in sapientibus & principibus stul

Cap. 19. v. 11.

tum esse consilium potest, quando non ex rationis dictamine, sed ex affectuum inordinatione procedit: quid si in iuuenibus Regi adulari conantibus, cuius habebant ingenium satis ex diuturno & familiari conuictu perspectum, vt nihil probabilitatis in eo repertum meritissimò dicere valeamus?

*Et quidem sic arguentes rogo an serio

Contra sic arguentes redargutio valida.

existiment in consilio tali probabilitatem relucere, an secus sentiant? Si Primum, contra scripturæ sacræ mentem esse videtur, quæ meram in eo fuisse stultitiam protestatur. Si Secundum, ad quid inducitur? Ad id proculdubiò, vt indicetur probabilitates quamplurium sententiarum iuxta hanc formam iudicandas: vt scilicet cùm eorum Auctorum sint, qui antiquiorum comparatione dicuntur Iuniores, & nullo firmo fundamento subsistant, vt blandiantur tantùm nouitatum auidis, & laxitatis studiosis, & quandôque Principibus, procudantur. De quo Auctor Parte 2. Arti. 27. In quo quidem, vt aliàs dixi, summa est grauium, & sapientia ac probitate insignium scriptorum iniuria, quidquid de nonnullis sit, qui fortè esse possunt, quos non immerito præfata censura perstringat: in qua etiam peccari grauiter potest, dum graue illis peccatum impingitur, qui in scriptis suis bono zelo laborare potuerunt, & ea vulgare, quæ coràm Deo ipsis probabilia, & sine inconuenienti, immò vtiliter posse fieri iuris publici iudicarunt.

§. X.

p. 14
§. X.

Circa mentem Diui Thomæ.

*DIctum de illa à nobis in citata Appen

S. Doctoris sinistræ expositiones. Vide Parte 1. n. 513. & seqq.

dice, de qua & Auctor Parte 2. Arti. 21. vbi ijs adductis, quæ S. Doctor habet Quodlibeto. 8. Arti. 13. ea adeò duris, & minimè textui adaptabilibus expositionibus prosequitur, vt valde dubitem an quisquam futurus sit sincerus veritatis amator, qui illis sit vel leuiter adhæsurus. Legantur illæ, neque enim vacat circa ipsas sine operæ pretio diutiùs immorari. Et vt sententiæ, quam probandam suscipit, & S. Doctoris pergit auctoritate fulcire, firmum in eiusdem assertis nihil possit adscisci, facit inter alia Doctissimi Arauxo, præstantissimi Thomistæ, non vulgaris auctoritas in Decisionibus moralibus Disput. 9. de Statu ciuili Casu 3. vbi ex professo probat neminem peccare agendo contra propriam opinionem, si sequatur aliorum opinionem magis aut æquè probabilem, quod in Confessario, Medico, Iudice, & Aduocato ita verum existimat, vt oppositam sententiam, de Iudice præsertim agens, proculdubio irrationabilem arbitretur n. 6. Adducta autem n. 2. integra Doctoris Angelici resolutione, ita n. 3. concludit: Ex quibus planè colligitur de ip

Mag. Arauxo.

sius mente, quòd licitè potest quis agere secundùm vnam opinionem contra alteram etiam propriam, dummodò istæ tres conditiones concurrant: nimirùm quòd non sit contra legem diuinam aut humanam obligantem ad culpam; & quòd non sit contra propriam conscientiam, quæ etiam habet vim obligandi, & quòd determinatum assensum præbeat illi parti, quam opinatur veram, nec ex contrarietate opinionum maneat pendulus neutri parti determinatè assentiens. Hæc ille: quæ quidem non ideo adduxerim quòd penitus probem; sed vt ostendam mentem D. Thomæ aliam esse iuxta graues Thomistas ab ea, quam Auctor sibi est visus odorari: neque posse illius auctoritate ex præfato loco desumpta contra communem triumphari sententiam, cùm in ea nihil sit, quod fauere verosimiliter videatur.

*Quod enim deducitur ex verbis illis: Ex conscientia enim obligatur aliquis ad peccatum, seu

D. Thom.

habeat certam fidem de contrario eius, quod agit, siue etiam habeat opinionem cum aliqua dubitatione: verum quidem est, sed minimè contrarium, exacta adhibita explicatione præter dicta aliàs. Nam qui probabiliter iudicat hoc esse peccatum, reuera peccat, cum eo statu conscientiæ operando: quod secus accidit quando iuxta sententiam aliam probabilem operatur; tunc enim iudicium aliud practicum est, vt sæpiùs dictum. Pergit autem ille, & ex alijs S. Doctoris verbis affirmat notabili confidentia euidenter deduci sentire illum non solùm non licere sequi minùs probabilem opinionem affirmantem actum esse licitum in concursu probabilioris oppositæ, sed etiam peccatum esse sequi magis probabilem asserentem

Idem.

actum esse licitum. Verba S. Doctoris sunt: Aut non habet conscientiam de contrario, sed certitudinem: sed tamen in quamdam dubietatem inducitur ex contrarietate opinionum; & sic, si manente tali dubietate plures præbendas habet, periculo se committit, & proculdubio peccat. Hæc ille, ex quibus euidenter se putat concludere: Nam ex opinione minùs probabili potest oriri dubitatio: Atqui secundùm D. Thomam peccat qui sequitur sententiam, de qua habet certitudinem, quando ex opposita inducitur in dubietatem; ergo magis peccabit sequendo probabilem, etiam si maiorem probabilitatem habeat, dummodò ex opposita minùs probabili in aliquam dubietatem inducatur.

*Sed quo minùs euidens ista illatio sit ob

Textus lectio emendatior.

stat in primis id, quod habet Dom. Arauxo n. 2. citato, vbi ait textum prædictum non esse legendum vt proponitur; Aut non habet conscientiam de contrario, sed certitudinem, sed sic, Seu certitu

Dom. Arauxo.

dinem; aliter enim difficilem continet doctrinam: vnde Spinula Disput. 1. Sect. 2. existimat D. Tho

Stephanus Spinula.

mam hoc loco non posse ad litteram exponi, quia incompossibilia docet, nimirùm habentem certitudinem de habendis licitè pluribus præbendis posse in dubitationem induci, cùm dubietas de eodem obiecto repugnat certitudini. Sic ergo cessat vis obiectionis, quæ ex certitudine desumitur, sicut & euidentia dispâret, subiecto, circa

Vtcumque sit lectio, non contrarius

quod versari poterat, non extante. Sed demus textum esse fidelem, & particulam Sed retinendam, nulla inde etiam euidentia sublucet, quandoquidem D. Thomas, stante dubietate, negat

D. Thom.

licere præbendarum retentionem, quod & nos admittimus, quia in dubio tutior est pars eligenda, iuxta communem Doctorum sententiam cum probabilibus exceptionibus: qui autem iuxta opinionem probabilem eo in casu operaretur, tuta id facere conseientia posset. Certitudo ergo tunc non obiectiua, sed subiectiua ex adhæsione ad sententiam, quia nihil in contrarium, quod vrgeat, occurrit, succedente consideratione de contrarietate opinionum, cessat, dum sic discurrit, qui plures sibi licitas esse præbendas arbitratur: (vt verbis Auctoris loquar) Quomodò euidenter ego agnosco hanc veritatem, quam tot viri docti non perceperunt? Si vera esset ista mea sententia affirmatiua, quam ego credo veram, non videtur verisimile tot viros doctos latuisse: fortassè ego decipior deducendo ipsam ex suis principijs. Ex opinatiuo ergo statu in dubium est ex consideratione huiusmodi deuolutus. Hi enim actus stare nullo modo possunt simul: Hoc certò, immò & euidenter vt vult Auctor) scio ita esse: &, Fortassè ita non est, & ego fallor.

*Sed respondet P. Mercorus ex doctrina

Responsio summè difficilis de simultate certitudinis speculatiuæ cum practico dubio, quæ & refellitur.

P. Sancij in Sum. lib. 1. Cap. 9. scientiam, certitudinem, opinionem, dubium, probabilitatem dici & speculatiuè & practicè, & ita in mente Clerici habentis per medium intrinsecum certitudinem quòd licitum sit habere plures præbendas, durante tali certitudine speculatiua, potest oriri dubietas practica ex motiuo extrinseco, scilicet auctoritate Magistrorum, quòd non sit licitum habere plures præbendas. Quæ quidem doctrina summè difficilis est caussæ præsenti applicata, pro qua P. Sancijsententia n. 3. & 4. minimè suf

P. Sancius.

fragatur. Quod enim aliquis habens firmum assensum possit contra illum licitè operari quod erat illicitum iudicatum, adueniente aliquo, propter quod iudicium variari possit, vt idem Pater cum alijs censet. Sit quidem ita; quod tamen multi negant: At quòd stante iudicio certo & |

p. 15

euidenti de re aliqua, possit subire dubitatio, & cum certitudine componi iuxta modum dictum, & pro casus positione ex eôdem adducta, impossibile prorsus apparet. Nam cùm dico, Fortassè fallor, de assensu illo speculatiuo loquor, quia alium non habeo, qui dubitationem præcedat, & ita est apertè affirmare assensum illum speculatiuum posse esse falsum. Item, certitudo dicta talis asseritur ab intrinseco, & deducta ex principijs sententiæ, cui quis assentitur: & tamen dubitans inducitur: ita loquens: Fortasse ego decipior, deducendo eam ex suis principijs. Ergo etiam circa motiuum intrinsecum vt speculatiuè propositum versatur dubitatio, & ita etiam ex ea parte deficit omnimoda certitudo: hi enim assensus maximè pugnantes inter se sunt: Ego ab intrinseco censeo rem istam esse veram, &, ego ab intrinseco censeo forsitan non esse veram. Non ita accidit cùm quis sentiens aliquid esse illicitum probabiliter, secundùm oppositam sententiam operatur: quia assensus ille non est certus, sed cum formidine, & ita ritè cum alio potest componi, quo dicat: Fortasse fallor: id enim secum affert formido: vnde & in communi agendi modo, sic accidit, & ita frequenter loquuntur: Yo asi lo siento; mas bien puede ser que me engañe. Ego ita sentio; Sed benè stare potest vt fallar. Hoc nimis quantum videtur apertum.

*Adducit prætereà vt claram contra sen

D. Thom. alia auctoritas.

tentiam sibi aduersam, auctoritatem S. Doctoris ex Opusculo. 9. Arti. 15. de qua & nos aliàs. Et sic habet: Omnis quæstio vbi de peccato mortali agitur, nisi expressa veritas habetur, periculosè determinatur, quia error, quòd non creditur esse peccatum mortale, quod est peccatum mortale conscientiam non excusat à toto, licet fortè à tanto: præcipuè autem periculosum est vbi veritas ambigua est: quod in hac quæstione accidit, quia Theologi Theologis, & Iuristæ Iuristis inueniuntur contraria sentire. Sic ille: ex quo sic

Inde arguitur.

arguit: secundùm S. Thomam error non excusat à toto quando est ambiguitas opinionum: sed quando occurrit mihiprobabilis in concursu probabilioris, tunc est ambiguitas opinionum, ergo si contingat errare, & facere contra præceptum sequendo minùs probabilem asserentem actum esse licitum relicta probabiliori opposita, secundum S. Thomam conscientia non excusabit à toto. Quid clarius? Sic Auctor. Ex cuius discursu clarissimè deducitur secundum S. Thomam ne

Sed redargutione conuellitur argumentum.

que magis probabilem opinionem posse quempiam sequi, cùm de mortali peccato agitur. Patet: quia accidere potest esse peccatum mortale, quod non creditur esse tale: ergo conscientia non excusabit à toto, licet fortè à tanto. Quid clarius? Doctrina quidem S. Doctoris valde difficilis est: quidquid autem de illa sit, de quo dictum aliàs, nihil certè ad præsentem caussam conducit, vt ex illa possit quidquam contra communem sententiam inferri, cùm etiam aduersantes debeant eidem respondere. Addo sententiam pro licita sequela æqualiter aut minùs probabilis opinionis stantem, iuxta D. Thomam posse legitimo discursu fundari, sic videlicet: si propter aliquam rationem non posset, maximè ob periculum erroris: Atqui idem est in probabiliori, vt videmus; ergo si eo non obstante licet, licebit & illud. Quid ad hæc? Nihil certè, quod facere satis queat.

*Sed concludit Auctor sic arguens: Si

Argumentum aliud retorsione a siectumadiectum.

quando occurrunt duæ opiniones ambæ probabiles, licitum esset quamlibet sequi iuxta D. Thomam, facile ille potuisset absque periculo determinare hanc quæstionem, & dicere, ex hoc quòd opinio tam affirmatiua, quàm negatiua de habendis pluribus præbendis est probabilis, dum vtraque habet Theologos & Iuristas, vt testatur ipse, vtraque tutò potest sequi; sicuti ita absque scrupulo recentes Scriptores casuum conscientiæ determinant morales quæstiones. Iste ergo modus determinandi quæstiones ambiguas ob contrarietatem opinionum, admittendo vsum sententiæ probabilis vel minùs probabilis, asserentis actum esse licitum, relicta probabili, vel probabiliori opposita, nullo modo potest congruere menti & doctrinæ Doctoris Angelici. Ad quod quidem respondeo retorsione argumenti: quia si S. Doctor censuit opinionem magis probabilem, & præcepto fauentem, esse tenendam, facilè id potuit, & sine periculo incidendi in lethalem errorem asserere: cùm ergo id non fecerit, non est iuxta illius mentem & doctrinam talis modus determinandi morales quæstiones.

§. XI.

De mente Diui Augustini.

*EX ijs, quæ S. Doctor habet Lib. 2. de do

Cap. In Canonicis.

ctrina Christiana Cap. 8. & referuntur in Cap. In Canonicis 19. dist. arguit Auctor; cùm tamen ex illis P. Bardi in Selectis lib. 11. §. 2. pro

P. Bardi.

sua sententia, & nostra illum adducat. Sic ergo ibi: In Canonicis Scripturis Ecclesiarum Catholica

P. August.

rum quam plurimũplurimum (Cap. In Canonicis habet Quamplurimùm, sicut & Auctor) auctoritatem sequatur: inter quas sanè illæ sunt, quæ Apostolicas Sedes habere, & Epistolas accipere meruerunt. Tenebit igitur hunc modum in Scripturis Canonicis, vt eas, quæ accipiuntur ab omnibus Ecclesijs Catholicis, præponat eis, quas quædam non accipiunt. In eis verò quæ non accipiuntur ab omnibus, præponat eas, quas plures grauioresque accipiunt, eis quas pauciores minorisque auctoritatis Ecclesiæ tenent. Si autem aliàs inuenerit à pluribus, alias à grauioribus haberi (quamquàm hoc inuenire non poßit) æqualis tamen auctoritatis eas habendas puto. Hæc ille. Circa verba inclusa parenthesi alia lectio habet. Inueniri non pòßit. Et Caput citatum, Vix poßit. Et rationem postremæ sententiæ reddit Glossa, quia Dignitas personarum

Glossa.

compensatur cum numero. Ex quo ait Auctor expressè haberi eius assertionem. Supposito enim quòd Scripturæ Ecclesiarum minoris auctoritatis suam habeant probabilitatem: non enim dixit Augustinus esse contemnendas, vt ex Turrecremata obseruauit P. Bardi, consequenter Scripturæ Ecclesiarum maioris auctoritatis maiorem habebunt probabilitatem in suis sententijs. Dicit ergo S. Doctor: In casu, quo contingat vti dictis Scripturis, sequendas esse eas, quæ sunt maioris auctoritatis, consequenter maioris probabilitatis, relictis alijs minoris probabilitatis.

*Responsio citati Patris satis congrua est,

Responsio P. Bardi satis congruens, defenditur.

agi scilicet de vsu Canonicarum Scripturarum in ijs, quæ spectant ad fidem, & non de ijs, quæ concernunt mores, & consequenter hanc aucto|

p. 16

ritatem non esse ad rem pro hac controuersia. Sic cùm proponat P. Mercorus, insurgit auctoritate eiusdem S. Doctoris Cap. 9. in quo manifestè mores exprimit verbis illis: In his enim quæ apertè in

D. August.

Scriptura posita sunt, inueniuntur illa omnia, quæ continent fidem, moresque viuendi. Verùm in responsione dicta hoc non est, nec dici potuit absolutè negatum: nam & morum præcepta ad fidem spectant, illa enim suscipimus credentes à Deo data. Vnde est illud Eccli. 32. v. 28. Qui credit Deo, attendit mandatis. & 35. v. 3. Homo

Eccl. 32. v. 28. & 35. v. 3.

sensatus credit legi. Dicendum ergo, cùm de fide agatur, & consequentur de fundamentis æternæ salutis, & hæc à Deo in Scripturis tradantur, in eis illa quærenda, & consequenter eas, quæ maioris sunt auctoritatis. Quod verò ad opiniones spectat, in quibus diuersimodè salua fidei veritate, & diuinæ legis necessaria obseruatione, possunt sentire Doctores, nihil Doctor Sanctus. Et hoc

Circa Seripturas Canonicas iam omnis cessat quæstio.

quidem eo tempore locum habuit, quo sacrarum scripturarum Canon quoad omnes illas non erat penitus Ecclesiæ auctoritate firmatus, vt modò est Concilij Tridentini irrefragabili definitione omnes illos libros continens, quos D. Augustinus citato Capite 8. vti Canonicos est amplexus; licet vnus aut alter inter Canonicos à quibusdam Ecclesijs, & Doctoribus, inter quos D. Hieronymus, non fuerit numeratus, de quo aliàs.

*Quia verò pauciorum Ecclesiarum au

D. August. auctoritas validissimè vrgetur.

ctoritatem non esse contemnendam D. Augustinus censuit, vt ex illius loquendi modo conijciunt Archidiaconus & Turrecremata, inde pro sententia, quam P. Mercorus impugnat, argui non immeritò potest: licet enim minoris auctoritatis sententiam sequerentur, minimè Doctor Sanctus eas censuit contemnendas & quidem de re agebatur momenti dicti, & tamen sua vt opinione vti possent Ecclesiæ, eisdem ab eodem conceditur, neque litem pro eo eisdem intendit. Ad quod quidem respondet Auctor concedens non esse tales scripturas contemnendas, tamen quando concurrunt cum alijs, quæ à pluribus Ecclesijs recipiuntur, debere postponi: & esse idem quòd dicere minus probabilem opinionem non esse contemnendam, quia habet suam probabilitatem, ad differentiam sententiæ temerariæ: tamen considerata in concursu probabilioris, esse postponendam: nec propter hoc dicendum esse contemni: sicut quando duo concurrunt ad beneficium, & minùs dignus postponitur, non dicitur contemni. Sic ille discurrit. Iuxta quem habemus opinionem, de qua agimus, non esse contemnendam: ergo honore digna est: ergo immeritò contra illam tot machinæ instruuntur, vt

Sententia Auctori contraria quàm immeritò sugilletur, cum non cōtemnendacontemnenda asseratur.

potè contra eam, quæ non expedit saluti animarum, cuius vsus omnem legem successu temporis possit subuertere, honestatem Tribunalium inscitia atque auaritia fœdare: quæ moralem Theologiam contemptibilem reddat, & sub qua lateat ars communis hostis ad fouendam nostram concupiscentiam, quæ incrementis fidei, & immunitati Ecclesiasticæ aduersetur, pro quibus priora Capita Partis 3. Quæ enim talis reuera sit, non solùm contemni, sed ab Ecclesia eliminari, vt exitialis pestis debet, & contra eam Doctores Sacri armis potentioribus instrui, & censurarum fulminibus detonare. Si dicat de illimitato tantùm probabilitatum vsu prædicta procedere vt tituli præseferunt; dicatur ingenuè moderatum vsum sententiæ de minùs probabili in concursu probabilioris non esse damnabilem, & in condemnatione illimitati vsus nos eisdem fautores libentissimi & defensores pariter accedemus. Absit ergo iniuriosus agendi modus, dum non contemnenda meritò contemnendis & profligandis implicantur. Addo D. Augustinum, cùm Ecclesiæ æqualis

Euidens instantia.

sunt auctoritatis, liberam relinquere fidelibus electionem. Quod euidenter militat contra Auctoris doctrinam, de qua §. 3. dum contendit non solùm æqualem, sed neque vtcumque probabiliorem posse, ob statum dubium, amplecti. Atqui in casu. de quo S. Doctor, erat æqualitas, & consequenter status dubius, & tamen liberam electionem relinquit: ergo apertè militat contra ipsum.

§. XII.

P. Mercorus vt faueat sententiæ, cui tantoperè aduersatur.

*VIderi circa hoc possunt dicta à nobis

Vsus minùs probabilis sententiæ vt queat consuli.

n. 4. & seqq. quibus addo Primò id quod habet Parte 2. Arti. 14. vbi statuit directorem conscientiæ teneri consulere pœnitenti vt in materijs moralibus operetur iuxta sententiam tutam, quæ fauet præcepto. Quod tamen non absolutè pronuntiat, sed dicens peccare Confessarium contra charitatem, qui pœnitenti consuleret opinionem minùs probabilem relicta probabiliori in quacumque materia. Si ergo non in quacumque materia, sed moderatè, & in vtilitatem pœnitentis, iuxta eumdem non peccabit mortaliter contra charitatem. Casus autem possunt frequenter occurrere, in restitutione, ieiunio, & Festorum obseruatione, dum ex minùs probabilis opinionis vsu futuris aliàs peccatis contraitur: vnde tantùm abest vt tunc contra charitatem vllo modo delinquat, vt potiùs in opposito agendi modo contra illam faciat, & fortè contra iustitiam, quia contra officij obligationem, præsertim si Parochus, aut Prælatus: pro quo faciunt quæ habet Auctor Arti. 15. vbi Confessarium probat esse Medicum animarum, inde propriam conatus deducere positionem.

*Item Arti. 28. pag. 457. cùm sibi obie

Illius probabilitas ex Ecclesiæ tolerantia vt veniat comprobanda.

cisset sententiam de vsu sententiæ minùs probabilis toleratam ab Ecclesia, quod quidem, si verè probabilis non esset, minimè contingeret, cùm videamus à Pontificibus sententias alias proscriptas, quæ periculosæ sunt ab eisdem iudicatæ. Respondet. Ecclesiam non solitam damnare opiniones in materia morum, nisi sint apertè falsæ & temerariæ: hæc autem de sectanda minùs probabili, habet adhuc aliquam apparentiam veritatis, cùm possit ad bonum sensum trahi, de quo se dicturum infra pollicetur. Tunc sic. Apparentia veritatis ex non leuibus fundamentis, & insigni auctoritate constituit probabilitatem, præsertim vbi compertum est, fatentibus aduersarijs, abesse temeritatem: ergo cùm in casu nostro ita accidat, irrefragabilis est in eo probabilitas admittenda.

p. 17

*Bonum autem sensum, ad quem trahi po

Sensus quidam vti bonus propositus, sed incongruus.

test, proponit Parte 3. Arti. 6. dicens Primò id habere verum, si nomine partis probabilis intelligatur tuta, & nomine partis probabilioris, tutior. Tutam autem partem affirmat, quæ prudenter eligi potest: tutiorem autem eam, quam si quis eligeret, esset magis prudens. Exemplum apponit in sententia modò communi, iuxta quam non est obligatio recitandi Matutinum ante celebrationem Missæ, quæ eligi prudenter potest, quia tuta, non quia probabilior, cùm contingere possit probabiliorem non esse tutam. Qui autem contrariam amplecteretur, prudentiùs ageret, quia vitaret quemcumque scrupulum etiam imaginabilem in hoc genere. In hoc ergo sensu concedi potest licitum esse vsum sententiæ minùs probabilis, quatenus idem est ac licere sequi partem tutam relicta tutiore, quæ iuxta ipsum improbabilis est. Omnem ergo sententiam, quam prudenter quis sequi potest, licet non faueat præcepto, sed libertati, censet tutam & probabiliorem reipsa; licet quia minùs tuta, possit aliquomodo dici minùs probabilis. In quo quidem dicendi modo fauet illud, quod asseritur tutam esse opinionem, quam prudenter sequi possumus: Atqui minùs probabilem, propriè sumpta minori probabilitate, prudenter sequi possumus: ergo est tuta. Cùm autem iuxta sensum ab eo intentum hic dicendi modus non attingat mentem aduersantium & pugnantium pro licita sequela opinionis minùs probabilis, eorum sententia hoc pacto nequit ad bonum sensum trahi, vt debeat probabilis iudicari. Terminis enim abutitur, dum minùs tutum pro minùs probabili vsurpat, & quod comparatione minùs probabilis in eo sensu est probabilius, absolutè vocat improbabile. Et hoc quidem eo ipso quòd minùs probabile possit quis prudenter amplecti, quæ videntur paradoxa scholis insalutata.

*Secundus sensus. Si vtraque pars habet

Sensus alter, ex quo vrgetur Auctor.

suam probabilitatem ex motiuo intrinseco, potest dari casus, in quo liceat minùs probabilem sequi: quando scilicet minùs probabilis per extrinsecum motiuum redditur certa moraliter. Exemplum ei simile, de quo n. 4. in eo, qui censet non licere in die festo laborare per horam: qui potest secus operari, quia videt personas Religiosas, doctas & timoratas, suos famulos citra necessitatem facere horis duabus laborare. Quo euentu quia motiuum intrinsecum tantùm arguitiuè resoluitur, ideò assensus probabilior speculatiuè retinetur; cùm tamen pars opposita sit practicè certa & quia plura sunt motiua extrinseca, ideò sæpiùs posse accidere affirmat, vt admitti in praxi vsus opinionis minùs probabilis possit fauentis libertati. Recenset autem motiua talia, addens non

Motiua quæ iuuant.

nulla ijs, de quibus n. 6. & dicens esse auctoritatem Doctorum, exempla Maiorum, præsumptiones, titulos possessionis, legitimam consuetudinem, tolerantiam approbatiuam superiorum in lege humana, regulam ab inconuenienti vitando, vel pro maiori bono in his, quæ mala sunt quia prohibita, & similia. Post hæc concludit numquàm licitum esse extra duos casus dictos operari iuxta opinionem minùs probabilem, nisi in casu necessitatis. Iuxta quæ summa conceditur amplitudo pro talis opinionis vsu, cùm motiua extrinseca esse possint quamplurima, & frequentissimæ operandi taliter occasiones. Quòd autem de necessitate dicitur, ad motiua etiam extrinseca spectat, vnde sub præfata regula debebat intelligi, licet non noceat expressio.

*Cùm ergo in necessitate locus sit opinioni

Rigidissima Auctoris resolutio.

minùs probabili, inde notanda venit rigidissima Auctoris resolutio Parte 3. Arti. 1. vbi ait in casu, quo quis vltimo laboraret morbo, nec posset disponi à Confessario ad restitutionem, ad quam teneretur ex sententia probabiliori, vt impœnitentem dimittendum, ita vt nequeat illi sententia minùs probabilissuffragari: Atqui tunc interuenit summa necessitas pro illius vsu: ergo non est dimittendus pœnitens vt impœnitens, & æternæ damnationi mactandus. Durum ille agnoscit sermonem hunc, sed nihil eum durities ista moratur, dum se audire ait Discipulos dicentes Ioan. 6.

Ioan. 6.

Durus est hic sermo: nec tamen proptereà Christum à veritate tradenda desistentem auscultatur, sed dicentem: Numquid & vos vultis abire? Ad quæ sic Cardinalis Toletus: Veritas ad salutem

Card. Toletus.

necessaria non est dißimulanda propter incredulorum scandalum, exemplo Domini. Huic Maiori statim Minorem istam addit: Firma est veritas in concursu opinionum tutiorem sententiam eligendam esse: ergo non dissimulanda propter vnius pœnitentis scandalum. Vbi quidem Cardinalis doctissimus, qui Maiorem exhibuit, Minorem negabit, censens illam esse falsam, vt suo loco diximus; scilicet Parte 1. n. 65. & nos consequenter ad doctrinam Auctoris respondentes distinguemus: Est firma veritas, cùm non instat necessitas, transeat: quando instat, negamus. Sed transeamus ad alia.

*Citato Arti. 28. circa finem sibi obijcit posse

Ex bello vtrimque iusto efficax argumentum.

dari bellum iustum ex vtrâque parte: & tamen cùm vna sit veritas à parte rei, non potest saluari quod vtrimque sit iustum, nisi ratione probabilitatum, & ita vsus minùs probabilis contra probabiliorem erit licitus. Ad quod respondet admittens quod assumitur, & negando illationem: vtrimque enim bellum potest esse iustum, non ex vsu probabilitatum, sed quia vterque Rex facit certum iudicium se sectari iustitiam, & hostem iniustitiam, & consequenter vterque sequitur iudicium certum; licet necesse sit quòd vnus eorum decipiatur in suo iudicio, quia vna tantùm est veritas. Tunc sic, iudicium certum non potest aliam habere certitudinem præter eam, quam confert probabilitas: ergo Rex vterque secundùm probabilitatem operatur. Antecedens probo: quia iudicium illud non est ex conscientia erronea, sed iuxta consilium sapientium: Atqui sapientes solam probabilitatem iustitiæ deprehendunt in tali bello, nec certius quidquam deprehendere possunt: ergo & Reges, qui eorum consilium amplectuntur. Deinde, Rex potest certum formare iudicium de iustitia belli: ergo & quiuis alius de licito amplexu opinionis minùs probabilis. Consequentiam probo: Quia ius, quod Rex sibi adesse iudicat, potest esse minùs probabile, vt frequentiùs accidere necessè est, quia vix possunt circa talia opiniones esse æquè probabiles: ergo sicut eo non obstante licita est belligeratio, ita & minùs probabilis opinionis sequela in quouis alio. Illatio est clara: Quia Re|

p. 18

ges non habent priuilegium aliquod peculiare ad operandum in ijs, quæ ad mores spectant, aliter quàm priuati, sicut neque aliam legem. Quòd si aliqua admittenda diuersitas, id quidem in fauorem priuatorum cedit, quorum operationes non ita exitiales esse possunt, cùm tamen bellum innumera & inferentibus & sustinentibus afferat nocumenta. Fauet ergo prædicta Auctoris doctrina, quidquid ille contendat non fauere.

§. XIII.

Circa vtriusque sententiæ defensores.

*HAbet Auctor Parte 2. Arti. 26. fauen

Catalogus Auctorum apud P. Mercorum

tium vtrimque Catalogum, & pro sententia suæ opposita multò plures refert. Vt autem eorum numerum, qui pro se faciunt, ad augeat, illis adnectit D. Augustinum, & D. Ioannem Chrysostomum; poteratque etiam D. Bernardum, quem cur omiserit nescio, de quo toto Articulo præcedenti, & de quo nos Parte 1. n. 529. D. Thomam, & nonnullos alios, de quorum mente non constat; quibus sublatis perpauci, nec auctoritatis præcellentis remanebunt. Et tamen decretoriè resoluit plures & grauiores sibi suffra

Plures sibi suffragari vt probet.

gari, omnes inquam sæculorum antecedentium Scriptores ab ipso Ecclesiæ exordio ex magisterio Apostolorum. Oportuit enim doctrinam circa opinionum probabilitatem, in quibus moralis Theologiæ negotium principale versatur, ab illis tradi: traditum autem de illicita minùs probabilis sententiæ sequela ex eo probat, quia duabus vltimis sæculis elapsis S. Thomas, Scotus, S. Antoninus, GorgonGerson, Ioannes Maior, Adrianus, & alij, ita docuerunt. Quæ quidem si noua esset sententia, contra illam, & eius Auctores insurrexissent plurimi, vt in talibus videmus accidere; quod tamen non ita accidisse constat, cùm nihil huiusmodi à quoquam ex antiquioribus scriptum inueniamus. Probat deinde Arti. 27. antiquiores Recentioribus, & si plures sint isti, præferendos, contra quos in caussa præsenti ex eo arguit quòd vniformes in sua assertione non sint, sed varijs eam exceptionibus & limitationibus temperandam arbitrentur, quod ijsdem, & earum Auctoribus adductis ostendit, concludens Sexaginta pro illa præallegatos, pro vna & vniuoca sententia citari non posse, qui, si essent vniformes, maiori auctoritate loquerentur.

*In quo discursu, si vti proponitur res ha

Ad Apostolicam traditionem spectare vsum probabilitatum: quod tamen non prorsus necessarium,.

beret, multùm equidem esset momenti, sed nihil minùs. Concedo quod & à me dictum Parte 1. n. 153. posse ad Apostolorum traditionem referri Theologicum dogma de probabilitatum vsu licito, quando opiniones verè probabiles sunt: licet hoc necessarium non sit, cùm sufficiant naturalia principia, quibus humanus intellectus instruitur, vt non debeat illi citum censeri, quando res explorata non est, id quod bono fundamento, & sapientium consilio agitur. Vnde & dici potest nullam peculiarem circa hoc apud Apostolos habitam quæstionem. Vt verò habita sit, dubitantibus fidelibus quid essent acturi quando dubitatio circa mandatorum obligationem accideret, dicere possumus respondisse ad eam formam, quæ

Exodi 24. v. 14.

Exodi. 24. v. 14. habetur, loquente ad populum Mose: Habetis Aaron & Hur vobiscum: si quid natum fuerit quæstionis, referetis ad eos. Ita & Apostoli ad fideles: Habetis Doctores & Magistros: si quid circa mandatorum obligationem occurrerit, illos

Quo id modo dispositum.

consulite, & iuxta eorum directionem agite: Deus enim ipsos vt vos securè poßint dirigere, diriget, edocebit, illustrabit. Scitis quid sit dictum à Christo Domino Iudæis, vnde & potiùs vobis similiter operandum: Super cathedram Moysi sederunt Scribæ & Pharisæi: Omnia ergo quæ dixerint vobis, seruate & facite. Matth. 23. v. 14. Sicut autem Aaron &

Matth. 23. v. 14.

Hur nulla à Mose tradita legitur regula iudicandi, & natas decidendi quæstiones, sed eorum prudentiæ & maturo iudicio relictum; ita in Ecclesiæ factum regimine verosimiliter potest, immò & debet æstimari. Cumque probabilis sententia, & si minùs quàm alia probabilis, prudenter ad vsum adscisci queat, non est credendum talem operandi modum in Ecclesia non fuisse: licet credi etiam possit aliquos aliter censuisse, & scripto mandasse, quorum, sicut & aliorum opera perierunt, quandoquidem, vt testatur P. Posse

P. Posseuinus.

uinus Lib. 3. Bibliothecæ Cap. 22. à P. Mercoro adductus, plusquàm sexaginta, quos enumerat, ex antiquis casuum conscientiæ summas ediderunt.

*Ex quibus habemus antiquiorum agmen,

Imaginarium agmen quod opponitur, demonstratur.

quod vti certum pro assertione præfata producitur, esse imaginarium. Et duo illi, qui præcipui dicuntur duces, D. Thomas & Scotus, nihil equidem quod conferre ad intentum possit, impendunt, vt nuper de priori vidimus, §. 10. & de alio Parte 1. n. 519. & 520. Pro quo est non leue argumentum ex eo desumptum, quòd neque Thomistæ, qui iurati illius doctrinam sequuntur, sententiam istam, pro qua adducuntur, generaliter tueantur, sed multi & grauissimi contrariam, vt in Catalogo ab Auctore adducto videre licet, de quo & diximus n. 15. Neque Scotum Scotistæ, ex quibus in Catalogo eodem Portelius, & Rodericius, quibus addendi ij, quos dedimus etiam Parte 1. n. 703. scilicet Angles, Pelbartus, Villalobos, Ioannes Poncius egregius Commentator Hauzeur, Bassæus, Coriolanus, Caspensis, Gesualdus, omnes Franciscani. Alij autem, & si ita sentire videantur, vt dicitur, pauci profectò sunt, vt dixi, & eorum numerus multitudine aduersantium obruitur, de quibus citato n. 703. & 65. quibus obstare nequit antiquitatis defectus, pro quo ita Syluester V. Opinio citato circa finem:

Iunioribus deferendum.

& si Doctores contraria opinantes sint antiqui & moderni, præponuntur antiqui, quia temporis diuturnitas videtur aliquam auctoritatem attulisse; nisi ex nouis ratíonibus & caussis aliud sentiatur; quia aliquando intellectus Iunioris est perspicacior l. Gallus. ff. de liber. & posthum. Dist. 63. §. Verùm. Sic ille. Ex quo illatio est pro nostra positione comperta.

*Addendum id, ex quo euidenter illa fir

Pro quorum sententia stat antiquitas ab Aduersantibus requisita

matur, iuxta regulam ab Auctore præscriptam Parte 2. Arti. 27. vbi postquàm ostendit qua sinceritate debeant Scriptores in opinionum suarum cuulgatione procedere, ob cuius defectum videntur Recentiores multi ab eodem sugillari, de quo n. 44. ita subdit: Ad hoc autem vt huius sinceritatis sufficiens notitia de Auctorum scriptis in materia casuum conscientiæ habeatur, præcipuè vbi agi|

p. 19

tur de introducenda noua regula morũmorum contra commu

P. Mercorus.

nem sensum Doctorum antiquorum, non sufficit applausus viginti aut triginta annorum, quo aliqua volumina de his materijs solent aliquando recipi: sed vera approbatio sinceræ doctrinæ longè diuturnius exigit tempus, quia sicuti variantur affectus, mutantur mores, varia suscitantur ingenia, si quæ Doctorum placita ita diutiùs ventilata steterint ad supplicium, tamquàm aurum in fornace, vt ait Leuitæ in Sylua, postmodùm si communiter recipiuntur, veluti ad lydium lapidem comprobata censebuntur. Hæc

Sua ex regula euidenter impugnatus.

ille. Stemus ergo dictis, & iuxta hanc regulam id, quod diximus, adstruamus. Et in primis hic non agitur de introducenda noua morum regula (quamuis Caramuel non reformidet dicere nouam esse Theologiam moralem) quam nuper ostendimus, esse vetustam, licet à Recentioribus subtiliùs, profundiùs, & exactiùs ventilatam. Si viginti aut triginta anni ad recipiendam non sufficiunt eam sententiam, quæ cum plausu vt primùm edita in lucem excepta est, sed diuturnius spatium, & delicatum examen est insuper necessarium. Ecce non iam vicennariam aut tricennariam damus, sed centenariam. Docuit eam Bartholomæus Medina centenarius Professor, & quidem Primarius in Salmanticensi Academia, antequam iam erat in Scholis recepta, vt testatur P. Vasquez Tomo 1. in 1. 2. Disput. 62. n. 14. Iam

P. Vasquez.

que in scholis & multò ante communis fuit. Verba illius sunt, & testis quidem omni exceptione maioris & illis vicini temporibus. De examine autem aut ventilatione quis dubitet, cùm toties in scholis prælecta, nullius fuerit censura perstricta, & in luce Ecclesiæ, annuentibus maioribus eius luminibus, approbata.

*Iam quod de vniformitatis defectu dici

Defectus vniformitatis non rectè, obijcitur, qui & in aduersantibus.

tur, nullius momenti apparet, quandoquidem in absoluta assertione conueniunt omnes, & quidem limitationes aut exceptiones adductęadductæ tantùm abest vt resolutioni incommodent, quòd ex ea parte veniat potius illa ampliùs approbanda. Id patet: nam sic ad sententiam oppositam aliqualiter accedunt, pro qua Auctor militat, dum liberum vsum non penitus admittunt. Ponamus omnes ita locutos, vt absolutè & sine limitatione aliqua vsum sententiæ de minùs probabili opinione licitum esse pronuntiarint. Tunc quia maiori vniformitate loquerentur, essentne magis audiendi ab ijs, qui vsum talem illicitum prorsus arbitrantur? Quis hoc credat, cùm ea agendi ratione magis constet aduersari? Dum ergo limitationes addunt, libentiùs audiendi, cùm dicere P. Mercorus possit quod alias Regius vates: Quoniam in multis erant mecum, iuxta versionem, quam D. Augustinus amplexus, vbi Vulgata habet: Quoniam inter multos erant mecum. Psal. 54. v. 19. Possunt

Psal. 54. v. 19.

ergo omnes sexaginta, aut ferè omnes adducti pro sententia, quam tuentur, adduci, quatenus suis exceptionibus, cùm aliàs in contrario asserto conueniant, ad partes aduersantium accedunt, vno aut altero renuente, vt qui neque de consilio debere tutiorem amplecti partem affirmant: qui ex eo iuxta sensum P. Mercori videntur alias præferendi, quia magis ex aduerso pugnant. Siue ergo limitent, siue non, id affirmant omnes, quod aduersarij negant: sunt ergo in sua affirmatione conformes, & meritò eatenus audiendi. Et verò sententiam probabiliorem sequendam arbitrantes, multas limitationes apponunt, vt in P. Mercoro videre licet ex dictis §. 12. & in alijs apud P. Vasquez suprà Cap. 1. & 2. Syluestro, & alijs. Si ergo in eis vniformis opinandi modus auctoritati resolutionis incommodat, non est cur debeant nobis obijci terribiles vt castrorum acies ordinata.

*Et Auctor quidem noster suis illis limita

P. Mercor. suis limitationibus visus non admodùm ab aduersariis distare.

tionibus adeò sententiam, rigidissimam aliàs, emolliuit, vt nonnullis visum sit eum à Recentioribus, quos impugnat, nihil admodùm discrepare, cùm asserat licere opinionem minùs probabilem sequi, quando videlicet minùs probabilis ex motiuo intrinseco, per motiuum extrinsecum redditur certa moraliter; vt testatur Præfationis auctor dicens eos non esse mentem docti Scriptoris assecutos: Rectißimè enim ille licere statuit

Præfationis Auctor.

(verba Præfantis sunt) minùs probabilem amplecti sententiam, cùm aduentitia auctoritate fit certa moraliter. Tunc enim non iam minùs probabilis, sed probabilior, immò certa supponitur: nec minùs probabilis probabiliori, sed contrà certa minùs probabili præfertur. Hæc ille & alia, quæ præstat omittere, nimis enim licenter aduersus sententiam à P. Mercoro impugnatam, & eiusdem Sectatores excurrit, parùm in eo docti & modesti Scriptoris, quem defendendum suscepit, temperantiam æmulatus. Rogo tamen vnde talis certitudo in

Euidens impugnatio.

opinione illa, quæ contra proprium sensum circa alterius maiorem probabilitatem operaturi mentem præoccupauerat? Remanet ne in statu opinionis, an non? Si Primum, deficit certitudo, quia opinio certa non est, sed tunc accidit, quando intellectus eo quòd motiuum non conuincat, voluntaria electione in vnam partem cum formidine declinat, vt docet D. Thomas 2. 2. q. 1. arti.

D. Thom.

4. Et licet aliquando contingat formidinem sopiri, excitari tamen potest, & id frequentiùs accidit; vnde moralis certitudo non datur perseuerante tali statu, & nihil adueniente eidem contrario. Si Secundum, extra casum quæstionis sumus, dum de opinionibus agimus, & pugna inter illas.

*Dicetur esse opinionem posse certam mo

Præoccupata responsio.

raliter, quia prudenter se gerit operans iuxta illam, quando esse aliquid peccatum existimat, sed aduentitia auctoritate moralem de honestate operationis certitudinem deprehendit. Sed hoc est in eâdem hærere salebra: hoc enim est quod inquiro, vnde, cùm perseueret status opinionis, cum aduentitia auctoritate, quo euentu sunt qui negent licere operari, sed tutiorem censent partem eligendam, certitudo moralis habeatur? Recurrendum est profectò ad principium aliquod generale, ex quo talis certitudo, & omnimoda securitas deducatur: neque aliud esse potest, nisi irrefragabile illud, certum esse moraliter non peccare eum, qui opinionem probabilem amplectitur solida probabilitate gaudentem. Quod quidem à Syluestro v. Opinio Quæs. 1. benè & dictum, & probatum, ad operandum scilicet honestè sufficere moralem certitudinem quæ in operante probabiliter inuenitur.

*Prætereà, Tunc aliquis cum certitudine

Euidens pro benigna sententia conclusio.

morali honestatis operatur, quando operationem attentis circumstantijs aduentitiarum auctorita|

p. 20

tum iudicat probabiliorem, & sincero iudicio certam, licet se teneat ex parte libertatis, vt Præfationis auctor affirmat P. Mercori mentem elucidans. Tunc sic. Opinio, quam quisque tenet, est ipsi probabilior, vt benè P. Vasquez citata

P. Vasquez

Disput. 62. n. 8. ergo potest eam certam arbitrari, si sincero iudicio ducatur; immò quia probabilior, certa videtur, stando principijs citati Scriptoris. Tunc vltra. Tenens sententiam de vsu licito opinionis minùs probabilis, eam iudicat eo ipso probabiliorem: ergo potest iuxta illam operari. Et quidem certus moraliter de licito vsu; eam enim certam iudicat, quia principio irrefragabili vtitur. De sincero autem iudicio dubitari nequit, cùm sit illa iuxta mentem doctissimorum, & non solùm exploratæ, sed eximiæ etiam probitatis. Sicut autem illi in ea docenda sincero, & sibi certo iudicio processerunt, ita & de eosdem sequentibus, & ad vsum eam aduocantibus, nisi quis temerariè velit obstrepere, iudicandum.

*Pro quo & facit id quod Auctor habet

Ex Auctoris iterata doctrinâ roborata.

Parte 2. Arti. 28. vbi obijciens sibi plurimas opiniones minùs probabiles tradi in Scholis, & scribi in libris; & tamen Doctores & Scriptores minimè censeri temerarios, respondet sic: Respondetur huiusmodi opiniones doceri & scribi non ab illis, qui eas putant minùs probabiles, sed ab illis, qui easdem putant certas: quod enim tibi minùs probabile apparet, alteri probabilius, immò certum, potest existimari. Sic ille. Cùm ergo Doctores & Scriptores præclarissimi doceant & scribant opinionem minùs probabilem posse licitè probabilioris in concursu teneri, manifestum est apud illos probabiliorem haberi, immò & certam, vt ipsi clamant. Possunt ergo & eos, qui volunt, sequi, & ita operantes iuxta mentem Auctoris nostri procedent. Qui & eodem Articulo. pag. 432. ita scribit: Ad Quartum dico me non docere semper inuestigandam esse sententiam probabiliorem, quia hoc fortassè esset nimis operosum: sed doceo, quando probabilis dicit actum esse licitum, & probabilior negat, sequendam esse probabiliorem. Hoc autem non est inuestigare probabiliorem, sed inuestigatam supponere. Hæc ille: iuxta quæ eadem illatio ineluctabili euidentia deducenda: sententia enim, de qua agimus, vt probabilior post illius inuestigatam probabilitatem occurrit: licita est ergo illius sequela. Apparet autem in responsione dicta contradictorium aliquid; quòd scilicet operosum sit probabiliorem opinionem inuestigare, ex quo obligatio inuestigationis talis amouetur; & aliôqui inuestigatam debere supponi: vnde & consequenter supponitur operosum in tali inuestigatione negotium. Amplectamurprius, & minimè docto Scriptori contrarij dicamus quamlibet verè probabilem sententiam ad securitatem conscientiæ sufficere, cùm adeò operosum sit gradus probabilitatis explorare.

§. XIV.

De sinistra interpretatione ab Auctore adhibita magnis Doctoribus benignæ sententiæ patronis.

*HAbet illam Parte 2. Arti. 21. pag. 384. vbi post adductos initio Articuli Magistros Bañez, Medinam, & Sotum, vti primæ Clas

Mag. Bañez incommoda interpretatio reiecta.

sis Thomistas sibi aduersantes, circa Priorem ait 2. 2. q. 10. arti. 1. non asseruisse licitum esse minùs probabilis opinionis vsum, vti qui eum doceret, sed gratis admisisse, ne videretur vim argumenti declinare, ea in parte, vbi non erat locus opportunus agendi de hac materia. Vbi quis non videat friuolam esse responsionem? Asserit, concedit, affirmat esse verum Dub. 5. Conclus. 4. & tamen non docet. Et quo alio modo docendum est, nisi affirmando, & dictorum reddita ratione? quod à Mag. Bañez præstitum: & loco quidem valde opportuno, vbi quæstio erat de obligatione amplectendi fidem Catholicam probabiliter propositam Infidelibus, & ita diuersitas circa illam, & operationes alias debuit conuenienter ostendi, quod à tanto Magistro factum, affirmante prius, & posterius negante, de quo nos Parte 1. n. 701. & 702.

*Circa Mag. Bartholomæum Medinam

& similis Mag. Medinæ.

fatetur hanc tractasse quæstionem 1. 2. q. 19. arti. 6. Et quidem ex professo: Ac si benè obseruetur (verba illius sunt) loquitur hypotheticè, & docet licitum esse sequi minùs probabilem (opinionem) relicta probabiliori; si minùs probabilis in concursu probabilioris est probabilis: quæ conditionalis posset admitti pro vera, sicut admittitur, si lapis haberet oculos, videret; ibi tamen Auctor iste nullum habet verbum de principali difficultate huius materiæ, an scilicet minùs probabilis in concursu probabilioris verè sit probabilis? & hoc est quod affirmant Auctores probabilitatum, & quod falsum sit ostensum Arti. 8. Sic ille, qui huius suæ interpretationis videtur immemor, dum Arti. 28. Auctorem dictum vt primarium sententiæ oppositæ patronum inducit, & eius propositis rationibus, pergit eisdem responsurus, sic auspicatur: Medina 1. 2. q. 19. art. 6. tenet quòd non sit peccatum sequi minùs probabilem, & sex rationibus &c. Non ergo hypotheticè, sed absolutè affirmat, vt & rationes eius ostendunt. Quòd autem expressè teneat minùs probabilem in concursu probabilioris esse probabilem, ex eo apertè conuincitur quod asserat & probet sine peccato illam, comparatione facta ad probabiliorem, teneri & ad vsum aduocari posse. Et dum minùs probabilis dicitur, comparatio est clara, vnde & concursus, cùm de operatione agitur. Si autem amplecti eam volenti operari licet: ergo quia probabilis: nam improbabilem, quis ita desipiat, vt licitam eius sequelam arbitretur?

*Accedit ratio eiusdem inter alias ex Con

Ex Confessario deducta ratio à Medina eius reddit mentem manifestam.

fessario desumpta, qui iuxta ipsum tenetur pœnitentis opinionem amplecti in ordine ad Sacramenti vsum, licet minùs sit illa probabilis. Ecce vtriusque concursum & casum frequentissimum: ergo non hypotheticè locutus de casu impossibili: si videlicet minùs probabilis in concursu probabilioris sit probabilis. Cùm enim iuxta P. Mercorum impossibile sit esse probabilem, sicut & oculos habere lapidem, doctrina pro Confessarijs tradita esset ridicula. Clariora sunt hæc, quam vt in eis reijciendis tempus inutiliter terere debeamus. Ad rationem autem ex Confessario desumptam respondet Auctor resolutissima negatione. Sed cur non inter motiua extrinseca hoc locum habere non possit? Est sanè illud momenti |

p. 21

non exigui, & maioris quàm alia ex ijs, quæ admittantur, vt vidimns n. 4. & 57. ius scilicet pœnitentis, qui in sacro Tribunali est reus, & iuxta receptissimas Iuris vtriusque regulas non debet, nisi claræ contra ipsum probationes adsint, condemnari, obligarique ad iteratam Confessionem, si eius opinioni nolit se Confessarius cunformare. Addo id, quod ex eodem Auctore positum n. 68.

Euidens instantia.

id quod vni est minùs probabile, alteri posse probabilius, immò & certum existimari. Ergo cùm pœnitens vnus ex his esse possit, & eo ipso quòd se itaexistimare asserat, sententiam suam vt probabiliorẽprobabiliorem amplectatur, nequit à Confessario ad operandum iuxta oppositam obligari, etiam stante rigida illa sententia, quam P. Mercorus conatur tantopere persuadere, & paruo quidem aut nullo fructu, vt credo quoad hanc partem, licet P. Baron aliter ominetur.

*Iam circa magnum Sotum, qui Libro 3. de

Mag. Soti expressa mens, nec aduersantis, sed fauentis.

Iust. & Iure q. 6. arti. 5. ad 4. vti non obscurus fautor allegatur, sic ait: Quamuis à Doctoribus citatus, ipsum tenere Iudicem quando opiniones sunt pariles licitè posse modò secundùm vnam, modò secundùm alteram, ferre sententiam; tamen hoc ipse non absolutè asserit, sed dicit: Si Iudex ita faceret, non esset æpertumapertum scelus: ergo secundùm hunc Auctorem, si Iudex ita faceret, esset Scelus, sed non apertum. Sic ille. Qui certè explicare debuisset quod sit scelus non apertum, & nihilominùs habeat veram sceleris rationem. Mens quidem Doctoris citati aperta est, & propriam sceleris rationem negasse ex ijs, quęquæ statim addit, compertum habetur; sic enim ille: Sed vix carere potest scandalo: ergo nullam malitiæ rationem in eo nisi scandali recognoscit, quando illud potest rationabiliter vitari. Si autem non ita accidat, sine peccato stare poterit. Non est autem prædicta sententia ex diametro pugnāspugnans cum sententia de vsu illicito sententiæ minùs probabilis, sed contra Auctoris sentiendi modum; & quorumdam aliorum dicentium stante æqualitate opinionum statum dubium constitui, & ita tutiorem partem eligendam. Et Sotum quidem ita apertè sensisse, vt diximus, affirmat Mag. Medina suprà

Bat.Mag. Medina.

Concl. 2. dicens rem esse euidentem, & non solùm in Iudice, sed in alijs iuxta diuersas materias operantibus, & cùm euidens illud videatur Doctori tanto, primæ profectò Classis vt vidimus, & ex Thomisticæ doctrinæ Mystis, vult P. Mercorus discursum suum omninò oppositum esse euidentem, & ita præualidum ad sententiam receptissimam rationibus & auctoritate egregiè communitam, penitus demoliendam. Addo Magistrum Sotum pro ea videri non obscurè stare citato loco, vbi docens Iudici & Medico obligationem incumbere sectandi sententiam probabiliorem, subdit id magis, immò & maximè curandum Theologo in rebus fidei. Ergo cùm exceptio firmet regulam in contrarium, in rebus alijs licebit iuxta sententiam quamcumque verè probabilem operari.

*Sic cùm præmisisset circa tres dictos Mag.

Illustres Scriptores sibi aduersantes, vt contra Auctor ad proprium sibi sensum retorqueat.

citato Arti. difficiliorem posteà prouinciam assumit Parte 3. Arti. 8. & doctores magis conspicuos huius sæculi, vt ille loquitur, secundùm limitationes à se propositas Arti. 7. tantùm locutus fuisse prosequitur, de quibus suprà n. 56. & 57. scilicet cùm minùs probabilis opinionis nomine intelligitur tuta, & nomine probabilioris tutior, & cùm accedunt motiua extrinseca adductis Mag. Ioanne à S. Thoma, Mag. Marco Serra, Thoma Vilar, & iterùm Mag. Bartholomæo Medina, Ioanne Ildefonso Baptista, P. Vasquio, P. Turriano, P. Thoma Sancio, Cardinali Lugo, P. Layman, Bonacina, & P. Escobar: quod quàm sit à sinceritate interpretationis alienum, ne plus aliquid dicam, quam dictus & doctus Auctor profitetur, Scriptorum talium sola lectione constabit. Et vt de Mag. Ioanne à S. Thoma in speciali loquar, quam ille celeberrimum Doctorem appellat, videantur dicta Par. 1. n. 688. 689. 696. & 697. vbi eius verba dedimus. Citat autem ille pro se eos, qui clarissimi sunt sententiæ, quam insectatur Auctor, defensores, vnde in eodem illam sensu accipit & tuetur: quod & in alijs accidit, sicut contra se allegant eos, quos P. Mercorus vt apertos patronos adducit. Et quidem citato Arti. 28. ita in principio scribit: Afferam duorum Doctorum principaliores (rationes) præsertim qui præsumantur primò scripsisse in defensionem huius sententiæ, à quibus ceteri posteà rescripserunt. Sic ipse. Sunt autem duo illi Mag. Bartholomæus Medina, & P. Thomas Sancius. Cùm ergo illi manifesti defensores sint, & qui post eos scripserunt, iuxta eorum sint mentem locuti, ijsdem allegatis, velle illos in contrarium sensum pertrahere, & contradicere sibi est suis in assertis, & clarissimæ iniuria veritatis.

§. XV.

Resolutiones quædam non admittendæ, quæ apud Auctorem extant, suntque iuxta illius peculiarem opinandi modum.

RESOLVTIO PRIMA.

Circa restitutionem. An stante vtrimque opinione probabili sit totum restituendum, aut sufficiat dimidium.

*DE hoc ille Parte 3. Arti. 11. ait, quando

Ratio pro medietate.

facta diligentia, apud Theologos quęstioquæstio manet indecisa, & vtraque opinio videtur alicui probabilis, restituendam medietatem. Probat ratione sibi euidenti: Quia eatenus in dubijs opinionum tenemur sequi tutiorem partem, vt vitemus periculum lædendi proximum: at non minùs tenemur cauere periculum lædendi proximum in id, quod est sui iuris, quàm nos in iure nostro. Si ergo nihil restituis, potest esse quòd defraudes proximum in toto, quia opinio affirmans potest esse vera à parte rei: at si totum restituis, est periculum defraudandi te ipsum in toto, quia non minùs opinio negans potest esse vera: ergo de duobus malis minus est eligendum, vt scilicet restitutio fiat pro medietate, sic enim æqualitas periculi & vtilis correspondebit æqualitati iurium vtriusque partis. Sic ille iuxta principium illud suum de statu dubio, stante opinionum æqualitate. Sed di

Reijcitur, & contrarium statuitur.

cendum posse sic dubitantem operari iuxta opinionem sibi fauorabilem, nihil restituendo: immò etiamsi opinio minùs probabilis sit. Quod quidem iuxta principia procedit superiùs stabilita & ad id, quod de periculo defraudandi alium in toto dici potest, occurrendum etiam extare periculum defraudandi se ipsum, & in pari caussa sibi potiùs quisque quàm alteri potest consulere, dum id pro|

p. 22

babili valet, & consequenter prudenti ac iusta ratione præstare. Hac ratione dubitans circa rem, quam possidet non tenetur illam alteri tradere, iuxta vulgarem regulam, quòd in dubio melior est conditio possidentis: & tamen contingere potest rem talem esse alienam, & ita periculum consequenter instat defraudandi illum ipsa, quantumuis pretiosa sit. Videatur P. Vasquez Opusculo de

P. Vasquez.

Restitutione Cap. 6. §. 3. n. 80. & 84.

RESOLVTIO II.

Circa obligationem dotandi illam, quam quis importunis precibus deflorauit.

*DE hoc etiam citato Articulo vbi ait circa hoc affirmare Medinam, Bañez, Caietanum, Nauarrum & Toletum: probabiliter autem negare Lessium, Molinam, Vasquez, Sotum, Azorium, quos colligit Ioannes de Lugo Disp. 12. Sect.

Pro medietate Auctor.

1. & post hæc sic decernit: Stante igitur probabilitate vtriusque partis stuprator tuta conscientia satisfacit, si solùm medietatem dotis soluat. Sic ille. Et quidem benè: quia cùm talis possit neque medietatem soluere iuxta opinionem probabilem, quod insuper pręstatpræstat, superabundans satisfacto est. Quia

Qui improbatus.

verò aliud videtur sibi velle suis innixus principijs scilicet pro eo obligationem vrgere, id negandum, vt absolutè negant citati, & alij, quibuscum Eligius Bassæus verb. stuprum n. 3. dicens senten

Bassæus.

tiam hanc esse probabiliorem, & cui adhærendum, adductis insuper P. Thoma Sancio Lib. 4. de

P. Sancius. Sayrus.

Matrimonio Disput. 10. & Syro in Claui regia Lib. 11. Cap. 2. n. 28.

RESOLVTIO III.

Circa obligationem pro inflicto vulnere in percussore, pecuniæ compensatione.

*DE hoc item loco eodem, vbi affirmantes ad

Qui affirment & negent obligationem.

ducit Syluestrum, Caietanum, Armillam, Sotum, quos refert P. Vasquez de Restitutione Cap. 2. §. 3. & fauere videtur D. Thomas 2. 2. q. 62. arti. 1. ad 1. & negantes Albericum, Panormitanum, Azorium, Patrem Nauarram, Victoriam, Bañez, & Sanchez, apud Ioannem de Lugo Disp. 11. Sect. 1. & statim sic determinat: Durante igi

Auctor stat pro medietate.

tur probabilitate opinionum percussor pro vulnere soluat medietatem eius, quod soluere teneretur, si ei certa esset sententia affirmans. Sic ille. Circa quod similiter dicendum, ad nihil videlicet soluendum teneri, si velit probabilem & sibi fauentem opinionem amplecti. De quo & nos in Thesauro Parte.

Addit Auctor post resolutionem præfatam sic:

Mag Ioan. à S. Thoma perperam adductus.

Hanc regulam dedi ei ex Magistro Ioanne à S. Thoma 1. 2. Disp. 12. arti. 3. vbi tradit regulam deponendi conscientiam dubiam, & quando res est ambigua, nec constat cui posseßio magis faueat, res est diuidenda. Constat autem in dubijs opinionum posseßionem neutri parti fauere, vt optimè docuit Ioannes de Lugo loco citato, quia in huiusmodi dubijs posseßio nullam facit præsumptionem de opposito. HęcHæc ille. Sed verò Mag. Ioannes à S. Thoma, licet in dubijs id tradat, quando status omnino dubius est: in opinionibus aliter existimat rem habere, de quo dictum nu. 73.

Sicut & Card. Lugo

Sicut & Cardinalem Lugo, qui nihil penitus citato loco habet Disputatione inquam 11. Sect. 1. neque commodus ille erat ad huiusmodi tractationem. Disputatione autem 17. Sectione 4. vbi de obligatione restituendi agit in dubiæ fidei possessore, debere restituere ait, si post exactam diligentiam dubium perseueret, plus minusve secundùm quantitatem dubij: si autem cesset dubium, posse rem integram retinere. Sic nu. 81. qui & nu. 94. cum communi Recentiorum sententia affirmat, quòd si possessor bonæ fidei incipiat posteà dubitare an res sit aliena, & facta diligentia perseuerat dubium, magisque inclinat & propendeat quòd res sit aliena, non debet propter maiorem illam inclinationem aliquid restituere. Quod videtur iuxta eiusdem doctrinam difficile: nam si pro quantitate dubij restitutio facienda est, & vbi talis inclinatio extat, quantitas dubij crescit, aliquid certè ratione illius videtur adijciendum.

*Sed quidquid de hoc sit, quod ad opiniones attinet, valde ab eius mente & doctrina alienum est in dubijs opinionum neutri fauere possessionem. Vnde §. vltimo Sectionis citatæ sic ait: Illud

Illius verba contra Auctorem manifeVamanifesta.

quod dicitur in pari caussa meliorem esse caussam poßidentis, sic debet intelligi, vt dum neutra pars sufficienter probatur, possessoris pars debeat sustineri. Hoc autem debet intelligi iuxta id, quod paulò ante diximus: quòd si assensus probabilis sit contra possessionem: sit tamen etiam pro eius iure aliquis alius assensus probabilis: si enim stante iudicio probabili contra ipsius ius, nullũnullum esset fundamentum probabile pro ipso, iam deberet condemnari. Ad hoc autem deseruit posseßio, vt faciliùs generetur talis assensus probabilis pro ipso, dum contraria pars prædicto modo non probatur. Hæc ille: iuxta quæ manifestum est quid circa probabilitatem opinionum sentiat, cùm de possessore agitur. Id autem quod à se paulò antè dictum asserit, ad id videtur referendum quod habet n. 88. §. dices ergo: vbi affirmat quòd licet quis cum opinione probabili possit retinere rem, quam opinatur esse alienam, non tamen opinionem talem sufficere ad spoliandum bonæ fidei possessorem: pro quo citat P. Thomam Sancium Lib. 2. de Matrimonio Disp. 44. n. 1. & 5. Quod sic debet intelligi, vt pro possessore bonæ fidei fundamentum probabile adsit, si enim desit, nihil illi bonæ fidei possessio proderit, nisi vt assensus probabilis faciliùs in eo generetur. Stat præterea pro Cardinali vniuersalior assertio de opinionum electione, etiam stante inæqualitate, de quo Parte 1. n. 65. & etiam Resolut. sequenti. Vnde sine fundamento vllo pro resolutione sua ab Auctore nostro volens est nolensque protrusus.

RESOLVTIO IV.

Circa compensationem, vbi est probabilitas erga illam.

*DE hoc Arti. 12. vbi adducit Cardinalem

Card. Lugo

Lugo Disp. 16. Sect. 5. affirmantem quòd si detur probabilitas proxima de licita compensatione, etiamsi alij oppositum sentiant, probabile sit licitam esse illam. Et addit: Nota, quòd non dicit licitam esse compensationem, sed modaliter, Probabile est licitam esse compensationem. Hæc ille: post quæ pro contraria sententia allegat P. Moli

P. Molina. P. Vasquez. P,. Suarez.

nam, Disp. 691. P. Vasquez Opusculo de Restitutione Cap. 6. Dub. 5. P. Suarium Lib. 5. de legibus, |

p. 23

P. Sancium Lib. 6. in Decalogum vbi cum non

P. Sancius.

citentur exactè loca in præfatis Auctoribus, videntur illi non lecti, vel certè de properato transcursu, quod circa illos, qui parùm sunt grati legentibus, solet accidere, nec tamen proptereà hoc loco tale aliquid velim suspicari. Ergo P. Molina in sentit citata Disput. n. 1. P. Vasquez Cap. 6. §. 3. Dub. 5. nu. 84. de dubio loquitur, non de opinione. P. Sancius Cap. 3. n. 7. P. Suarez Cap. 18. n. 20. Pergit Auctor, & Primò asserit in dubijs opinio

Qua contra compensationem obijcit Auctor diluuntur.

num compensationem non esse licitam: quod probat inprimis ex eo quòd si creditor dubius id possit: ergo & posteà debitor, quia æqualem habet probabilitatem, & sic deinceps creditor vsque in infinitum. Quæ ratio militat etiam contra bellum iustum ex vtrâque parte, iuxta id quod multi admittunt, inter quos Auctor, vt vidimus n. 59. vbi potiùs de infinitate suspicio esse posset, nam regnorum iura in Regum semper memoria viuunt, cùm in priuatis, quæ ad hoc spectant genus, morte extinguantur. Deinde arguit, quia sic in vtroque est ius integrum, quod implicat, quia ius actiuum supponit passiuum: ergo & in debitore est ius passiuum reddendi rem: ergo non est ius habendi rem per nouam compensationem, sit hoc ita: ergo contra arguentem ex infinitate. Distinguo item: Est ius passiuum, certum nego: probabile concedo: cum eo autem potest esse etiam probabile actiuum, cui in creditore iam compensato passiuum respondeat. Tandem vrget: Quia si in vtroque est ius habendi rem: ergo est illa vtrique communis, & vnicuique propria, quia vterque de ea sine alterutro potest disponere. Nec dici potest esse per accidens ratione obscuritatis: nam contradictoria neque peraccidens possunt verificari de eodem. Ad quod dicendum rem non esse communem reipsa, quia ex opinionibus vna tantùm est vera, vnde cessat contradictio: ratione autem probabilitatis potest vterque eam sibi propriam asserere, sed vnus fallitur inculpatè, quod in dubijs circa factum passim accidit.

*Hinc est vt compensationem seruatis con

Qui eam admittant.

ditionibus, de quibus Doctores adducti, & alij, multi vt probabilem admittant, & in casibus quibusdam etiam qui generaliter negant, vt videri potest apud Cardinalem Lugo, & apud Dianam

Card. Lugo comprobatũcomprobatum iudicium.

Parte 7. Tract. 10. Resolut. 16. & Parte 9. Tractatu 9. Resolut. 44. l. 2. duæ enim sunt eiusdem numeri. Et quidem citatus Cardinalis licet probabile admittat, & probet compensationem esse licitam, quando in compensante ita fauet probabilis opinio, vt sperari possit iudicem, si coràm eo res petatur, eam ipsi adiudicaturum; quando tamen minùs probabilis est opinio, non ita determinat, quia nec iudicem posse sententiam ferre secutum minùs probabilem opinionem censet, pro quo Disput. 37. Sect. 10. ait verò, quia Doctores aliter sentientes circa iudicem extant, consequenter idem dicere debere in casu præsenti: nec defuturum, qui licet id neget iudici, pro compensante affirmet, congrua reddita ratione: quamuis concludat abstinere se ab vltimo iudicio circa dicta à se de compensatione: quia licet in

Quid generaliùs ille.

casibus particularibus Auctores videantur id admittere, in communi tamen, & dum quæstionem in proprijs terminis tractant, videntur id communiter negare, à quibus non est in practica facilè discedendum, quia fortaßè aliquid occurrebat, quo argumenta nostra supra posita possent dissoluere. Quæ sunt illius verba, temperatum illud & maturum iudicium in prægrandi ingenio, & diuturno magisterio, satis demonstantia. Quæ tamen præmissis non obstant, & prolato ab ipso de probabilitate iudicio: quod etiam in eo casu dicendum, in quo opinio minùs probabilis pro compensante adsit, quia & quod de iudice dicitur est valde probabile, & ab ipso Cardinali in multis casibus admittitur, pro quo Conclusio illius tertia. Iuxta quæ etiam proce

Et quomodo apertè faueat.

dit generalis illius assertio Sect. 5. nu. 97. vbi ita scribit: Possum autem semper in qualibet operatione amplecti opinionem probabilem, quæ dicit me hîc & nunc omnibus pensatis licitè operari. Quotiescumque ergo probabilitas versaretur circa ipsam compensationem, possum licitè compensare occultè debitum, sequendo opinionem aliquam probabilem, quæ dicat non solùm rem esse meam, sed me posse licitè vti compensatione: & quoad hoc omnes debemus conuenire. Hæc ille: iuxta quæ id, quod diximus, manet sufficienter expeditum, Doctoris tanti, & omnium eorum, qui circa electionem opinionum cum eo sentiunt, assensu suffragante.

*Iam ad Auctorem, qui Secundò dicit in

Auctoris sententia pro medietate.

dubijs opinionum pro qualitate dubij licitam esse compensationem, seruatis alijs conditionibus. Ex.Exempli g.gratia, sunt opiniones probabiles an testamentum factum tempore pestis cum minori numero testium sit validum. Heres habet probabilitatem non teneri soluere legatum, etiam legatarius habet probabilitatem pro se, si ergo facta diligentia existimat vtramque opinionem esse probabilem, poterit occultè sibi compensare de medietate legati. Ratio est, quia iura non minùs stant pro herede quàm pro legatario: ergo vterque in illa portione relicta pro legato debet habere partem. Vlteriùs, legatarius accipiendo partem non facit iniuriam heredi, cui pro sua parte iurium relinquit partem legati. Demùm hæc partitio videtur magis sape

Vti in verosimilis refutata.

re æquitatem, & magis consonans rationi, cùm vterque participet de re, ad quam vnusquisque habet ius. Sic ille philosophatur, ex cuius discursu non solùm sequitur legatarium ita compensare posse, sed hæredem etiam teneri legati soluere medietatem; quod tamen non asseritur: ergo sicut heres totum legatum retinere potest, ita & legatarius compensare. Quod quidem cùm opinio valde probabilis statuat, iuxta illam omnino securè, sicut & heredi, ita & legatario licet operari, nihil in contrarium vrgentibus, quæ in contrarium adducuntur: Iura enim vtrique fauent, sed vt totum singuli habere queant, vt ex Textibus, qui pro vtraque parte inducuntur, apparet. Sicut autem legatarius non facit iniuriam medietate sublata, ita neque integro legato, quia vtitur iure suo, licet probabili. Et quamuis consona pietati appareat illa agendi ratio, non omnes tales in conscientia obligant, & ideò lites passim insurgunt, dum quisque ius suum prosequitur, cùm tamen magis esset expediens, vt partes inter se remotis altercationibus conuenirent. Sic etiam cessarent bella, quæ tamen iustè, licet magna cum regnorum concussione & conquassatione, geruntur.

RESOLVTIO V.

p. 24
RESOLVTIO V.

Circa contractus, quos aliqui licitos negant, alij probabiliter licitos arbitrantur.

*DE hoc Arti. 13. vbi distinctione vtitur:

Distinctio Auctoris & resolutio iuxta illam.

Nam vel dubius de honestate contractus habet necessitatem contrahendi, vt si Mercator ad præseus non habeat occasionem, nec in proximo esset spes exponendi solitam pecuniam ad lucrum in alio negotio; quia ratione probabilitatis videtur habere aliquod ius ad lucrum, quod potest sperari per huiusmodi contractum dubium: nec Mercator tenetur magis consulere indemnitati proximi, quàm proprium cauere detrimentum: quo euentu arbitratur licitè posse contrahere cum medietate illius lucri, quod totum sibi competeret, si opinio, quæ asserit actum esse licitum, esset moraliter certa. Exemplum apponit in Cambio recursæ pro Mercatoribus, & generalius aliud in venditore rei fructiferæ cum reseruatione fructuum, donec emptor soluerit pecuniam: quos contractus sunt qui illicitos censeant, alijs eos probabiliter approbantibus. Aut nccessitas deest in Mercatore, & venditore prædicto potentibus applicare pecuniam negotio alteri, aut venditionem cum indemnitate differre. Et tunc à contractibus abstinendum, quia non sine proximi læsione contingunt, quæ vitari sub reatu culpæ debet, quando pro contrario agendi modo non vrget proprij detrimenti euitatio, quæ est indemnitati alterius præferenda.

*Sed certè modus hic dicendi solido est

Vt minimè solida reprobatur.

fundamento destitutus: stante enim probabilitate sententiæ fauentis ipsi, totum quod resultare commodum ex illo potest, procurare & reportare licet contrahenti, in quo sensu prædicta sententia procedit. Nec est considerationis alicuius debita attentio ad vitandum alterius detrimentum: si enim illud verè extat, valde voluntarium est, dum quis ita vult contrahere, & detrimento aliquali negotium agit suum, dum ab eo ad commodum alias habendum ordinatur: nemo enim contrahit, nisi commodi alicuius intuitu. Prætereà qui contractus dictos damnant, proptereà id faciunt, quòd in illis aliquid admisceatur, cui medietas etiam dicta repugnet: & ita absolutè pronuntiant non licere, & esse lethale peccatum in eo: ergo etiam stante cōmodocommodo aliquo non est iuxta prædictam sententiam operandum: stante insuper Auctoris inuiolabili dogmate de parte amplectenda tutiore. Antecedens patet, & consequentia probatur: quia commodum temporale non excusat operantem id, in quo est periculum peccati, iuxta celebrem doctrinam D. Thomæ Quodlibeto 8. Ar

D. Thom.

ti. 13. sic dicentis: Si manente tali dubietate plures præbendas habet, periculo se committit, & proculdubio peccat; vtpotè magis amans beneficium temporale, quàm propriam salutem. Sic ille: de quo & Auctor Parte 2. Arti. 21. qui & Arti. vltimo ita tenaciter adhærendum contendit opinioni suæ, vt propter nullum temporale commodum ab eius vsu declinandum admittat. Quòd si conniueat, & respectum talem posse locum habere concedat, dogma equidem de illicito vsu opinionis non tutæ iam nutat, & omnia pariter firmamenta pro eodem adducta subsidunt, quibus legis diuinędiuinæ stabiliri obseruantia prætenditur, nullo ad concupiscentiam carnis & oculorum admisso respectu, videantur dicta.

RESOLVTIO VI.

Circa quantitatem sufficientem ad peccatum lethale in Religioso contra votum paupertatis, vbi pro Indijs notanda doctrina.

*DE illa Arti. 24. vbi eius regulæ, quam

Diuersæ circa illam opiniones.

secutus in præcedentibus fuerat de memedietate in dubijs opinionum, exceptionem exhibet, & circa alia, de quibus inferiùs. Ait ergo circa ipsam diuersas opiniones existere: nam Rebellius 1. p. Lib. 3. q. 5. Sect. 3. & Azor Lib. 12.

Non legales citationes.

Cap. 12. (Adde in priori nu. 22. & in altero Tomum seu Partem, scilicet 1. & quæs. 6. recognoscens dicta nu. 78.) statuunt quantitatem, quæ apud sæculares facit furtum lethale, communiterque est valor trium Iuliorum, violare votum paupertatis. Alia opinio extrema est Rodriguez

Rodericius

in Summa Parte 4. (pro Tomo 4.) Cap. 118. docentis Religiosum non esse reum furti lethalis, dummodo summa non excedat valorem duorum aureorum. Vbi pro. Non ascendat ad summam, repositum Non excedat: videndus nu. 27. vbi sententiam docti Iurisconsulti proponit, & probat, & 29. vbi iuxta propriam locutus mentem. Et vulgari, quo scripsit, sermone. LLegando à la cantidad &c. Et de Ducatis id protulit, qui & vulgares, & simplices aurei dici solent, vt habet Co

Couarrub.

uarrubias in Collatione de Moneta veteri Cap. 3. §. 2. n. 7. Vers. Percußi. Et vndecim regalibus con

P. Rebellus

stant. Nec fidelior citatio præcedentium: P. Rebellus non ita generaliter locutus de furto apud sæculares, sed comparatione cum filijs facta, in quibus nu. 16. ait debere quatuor aut saltim tres argenteos excedere. P. Azor licet ita proferat,

P. Azor.

non tamen ibi determinat quæ apud sæculares quantitas ad mortale peccatum furto sublata sit ad lerhalelethale necessaria, sed pro eo remittit se ad dicenda circa septimum Decalogi præceptum, de quo Parte 3. in cuius Lib. 5. Cap. 13. Quæs. 2. asserit quantitatem non posse generaliter determinari, quia pro diuersitate prouinciarum & locorum pecuniæ est æstimatio diuersa, sicut & rerum pretia.

*Progreditur iam Auctor, & ait nullam

Auctoris iudicium.

determinatam opinionem probabilem in hac re posse designari; & consequenter, sicut extremæ opiniones non sunt probabiles, ita neque mediæ dici possunt tutæ. Ratio est nuper adducta de diuersitate æstimationis pecuniæ & rerum, pro diuersitate locorum, quæ & esse potest ratione personæ, vel status: nam quantitas, quæ sufficit ad violandum votum in Religionibus strictioris regulæ, non sufficit in Religione opulentiori. Igitur in huiusmodi casibus, consulenda est praxis Mirandæ in Manuali Prælatorum Quæst. 28. arti.

Miranda.

17. (Adde Tomo 1. & in fine Articuli) dicentis |

p. 25

quantitatem notabilem in furtis Religiosorum determinandam esse in particulari pro temporum, locorum, Religionum personarum, & aliarum circumstantiarum, differentia, iudicio & auctoritate boni viri. Sic ille mirabili confidentia & potestate locutus, dum doctissimorum Theologorum & Iuristarum determinatam quantitatem assignantium sententiāsententiam improbabilitatis censura traducit. Et quidem si inter illas, ea pro qua P. Azorium adducit, numeranda veniat, improbabilitatis etiam nota eius sententia laborabit: nam dictus Pater, vt vidimus, eodem modo philosophatur. Et vtinam Mirandæ temperatum agendi modum vnà cum sententia pariter admisisset sua magnis Scriptoribus veneratione delata: sic enim ille §. vltimo post adductos eorum plures: Ego autem in hac tantorum Doctorum diuersitate quid sentiam,

Illius in loquendo moderatio

quid sanè dicam, nescio. Addit statim materiam debere esse alicuius magnæ quantitatis & momenti, & pro illa determinanda modo præfato concludit. Non ergo improbabiles aliorum sententias censuit, ne & ipse improbabiliter loqueretur.

*Et quidem in Societate nostra Ordinatio

Ordinatio pro Societate.

extat in eorum libro Cap. 4. tenoris sequentis: Intelligant omnes eam quantitatem, quæ furto sublata satis esset ad constituendum peccatum mortale contra Septimum præceptum, sufficere vt peccasse aduersus votum paupertatis iudicetur, si quis èex Nostris rem vt propriam vel vsurpet, vel alienet, absque Superioris facultate. Sic Ordinatio, de quo agens P. Molina Tomo 3. Disput. 687. n. 2. affirmat eam à R. P. Generali dispositam iuxta sententiam Patrum, qui anno 1594. Congregationi Generali Romæ interfuerunt: & fuit illa eo anno finita, cùm tamen anno præcedenti 1593. die 3. Nouembris fuisset inchoata; & fuit Quinta, cui R. P. Claudius Aquauiua præfuit, qui Ordinationis tunc missæ Prouincijs initio sic profatus: Curauimus ea de re inter Doctores nostros diligenter inquiri ac disceptari, Omnium verò sententia fuit

Vener. P. Claudius.

&c. Quis autem nisi valde temerè affirmare ausit id quod tanto est consilio à viris doctissimis & grauissimis iudicatum, improbabilitatis vitio laborare? Ne autem tale quippiam in mentem alicuius ex Nostris veniat, obseruandum est tali facta declaratione eum vsum in Societate vigere, & ab omnibus admitti vt inuiolabilem; quod necessariò ita fieri debet: nam votum paupertatis iuxta vsum talem emittitur: & indubitabile est ita fieri posse, vt scilicet quis ita voueat, & obligatio sub lethali reatu constringat. Pro quo vlteriori obseruatione dignum occurrit venerabi

Obseruatio peculiaris.

lem P. Claudium in prædicta Ordinatione statuisse vt omnes in Societate opinionem huiusmodi sequerentur, vt videri in eius tenore potest apud P. Molinam: id tamen in Ordinatione, quæ inter alias habetur, & à nobis est integro tenore proposita, non extat: visum enim est Societati valde expediens illud auferre, ne quisquam rem esse iam apud Nostros opinabilem reputaret, aut aliquam circa ipsum moueri posse quæstionem.

*Et verò dictus Auctor, quidquid tergi

Auctor in sententiam à se impugnatam relabitur.

versari libeat, in id relabitur, quod in alijs vt improbabile refutauit: ait enim rem hanc non posse generaliter signata quantitate definiri, sed iudicio boni viri reseruandam. Tunc sic. Determinantes quantitatem & boni & doctissimi viri fuerunt: ergo eorum iudicijs potest conuenienter stari. Nec verò cùm P. Thomas Sancius

P. Sancius.

Lib. 7. in Decal. Cap. 20. n. 3. & 6. quatuor argenteos sufficientem materiam esse ait, quam opinionem tenent alij, & probabiliorem reliquis affirmat Diana Parte 1. Tract. 6. Resolut. 36. de om

Diana.

nibus mundi plagis est locutus, sed de ea, in qua scribebat, & similibus. Quòd si verum est id quod P. Mercorus ait, vnum aureum Matriti vel Parisijs, vbi abundant pecuniæ, quantùm ad existimationem furti æquipollere valori trium Iuliorum vbi abundant res, & non abundant pecuniæ; iuxta hoc venit accipienda P. Sancij sententia, vt vbi æquipollentia valoris est, iuxta illam, & non iuxta numorum numerum, debeat, cùm de materia furti agitur, iudicari. Et quia in opulentioribus Indiarum prouincijs duo octo regales, seu patacones (quod nomen vsitatissimum est in illis, & iam apud Scriptores inuenio) æquipollere possunt quatuor argenteis, regalibus, aut Iulijs in Europa, ideò quantitas sufficiens pro furto à pluribus æstimatur; quamquàm fortè non desint qui plus aliquid censeant adijciendum. Si autem alicubi quatuor argentei vnius aurei æstimationem adæquent, iuxta id erit iudicium ferendum, & plures quatuor regales imaginatione formandi boni viri iudicio, qui in vno quolibet multiplicentur, & ita minor summa pro furto constituendo sufficiet: quod quidem iuxta sententiam dictam vir bonus & sapiens adaptabit: ad quam aduocari aliquo modo Nauarrus pote

Nauarrus.

rit, qui in Cap. fin. 14. q. 6. quod est de furto & rapina, affirmat quantitatem vnius argentei esse ad effectum dictum notabilem quantitatem: quod & tenet Corduba in Summa de Casibus quæst. 109.

Corduba.

puncto 2. iuxta id enim, quod in locis, in quibus degebant, res habebat, verosimiliter iudicarunt.

*Pro eo autem, quod de Indijs dicebamus

Pro Indiis notanda doctrina ex Missarum stipendiis.

id iuuat expendere, quod esse in vsu circa stipendia Missarum est certum. In his enim Prouincijs Peruuianis frequentius est octoregalis; cùm tamen in nonnullis dimidio sit maius, & in alijs Duplò: & quædam etiam sint, in quibus quatuor argentei pro communi taxa habeantur. In Europa autem maius stipendium duobus argenteis adimpletur. Collatione ergo facta, vbi octoregalis stipendium est, duobus in Europa respondet argenteis. Et ita duo octoregales argenteis quatuor. Iuxta quod in Indijs, vbi stipendium vnius octoregalis est, duo ex his sufficiens materia lethalis peccati in furto erunt. Vbi autem stipendium maius, pro quantitate excessus erit iudicium proportione adhibita faciendum. Sicuti iuxta diminutionem vsque ad argenteos quatuor: ibi enim vnus octoregalis reputandus sufficiens ad lethalem prolapsionem, & ita quidem boni viri consulere possint, nec poterit P. Mercoro displicere, qui nihil plus exigit: Si autem neque ille, neque alij quipiam probent, dicant ipsi certius aliquid, & quantitatem determinent; quod dum non præstant, aut velint rem hanc indeterminabilem futuram, quod graue inconueniens est, carere scilicet circa hoc luce doctrinæ ad conscientiarum directionem; aut verosimiliter loquentibus acquiescant.

p. 26

*Iam id quod Auctor ait, quòd sicut ex

Medias sententias esse posse probabiles, licet extremæ tales non sint.

tremæ sententiæ non sunt probabiles in hac re, ita nec mediæ possunt esse tutæ, non videtur conuenienter dictum; quia non apparet cur existentibus extremis sententijs improbabilibus, non possit media aliqua esse probabilis: id quod ex eiusdem venit exemplo comprobandum, qui sententiam Merendæ & aliorum neutiquam vt probabilem admittit, neque extremè oppositam de vsu probabilitatum, sed mediam amplectitur superiùs explicatam: quod & in multis alijs accidere potest, & est valde rationi conforme, vt extremis vitatis medium æquitati consonum teneatur. Sic media sententia circa attentionem in horis Canonicis pluribus placet, quod scilicet aliqua necessaria sit vitatis extremis de nulla, aut summa: de qua Auctor pag. 554. vbi ait sufficere virtualem, cùm in principio sit satis mentem eleuare ad Deum, vt si posteà contingat inuoluntariè mentem euagari, etiam vsque ad finem, sit satisfactum officio: videndus etiam pag. 656. & seqq. qui & pag. 650. ex D. Antonino ponit fuisse aliquos, qui nimis rigidè contendebant ex præcepto Ecclesiæ in recitandis horis necessariam esse continuam actualem attentionem. Erat ergo illorum extrema sententia, sed improbabilis, qualis etiam videtur illa, quæ necessitatem omnem attentionis à præcepti obligatione submouet, contra quam acriter pugnat toto Articulo 23. Pro quo hæc satis.

RESOLVTIO VII.

Circa quantitatem vespertinæ refectiunculæ in diebus Ecclesiastici Ieiunij.

*PRo illa Arti. 14. pariter iudiciali censura

Duæ extremæ sententiæ circa Collationem.

dicturus, præmittit esse nonnullorum opinionem asserentium octo vncias cibi non frangere ieiunium; aliorum item extremam, qui contendunt non esse excedendam trium vnciarum quantitatem: & concludit vtramque esse improbabilem, neque tertiam eligi posse, quæ probabilis sit, eo quòd designet medietatem, neque tuta: sed iuxta vniuscuiusque complexionem fortem vel debilem, aut alijs circumstantijs designandum esse ad arbitrium Confessarij. Approbata enim est talis consuetudo non solùm vt olim ratione potus, sed ad qualitercumque reficiendas vires. Cùm igitur diuersis complexionibus hominum diuersæ correspondeant indigentiæ, non potest vniuersaliter designari aliqua determinata quantitas pro omnibus. In quo dicendi modo

Quæ octo concedit vncias defenditur.

illud in primis non probandum, opinionem scilicet doctissimis Scriptoribus probatam, & congruis fundamentis stabilitam, sicut & frequentissimo vsu, improbabilem compellari, de quantitate scilicet octo vnciarum. Videndi illi apud

Diana.

Dianam Parte 1. Tract. 9. Resolut. 1. & Parte 9. Tract. 6. Resolut. 8. qui in fine sic ait: Vnde refellendus venit Homobonus, qui in Respons. casuum

Homobon.

conscient. volum. 1. parte 2. respon. 59. parùm modestè asseruit supradictos viros doctos nimis laxè & licenter locutos fuisse. Sic ille. Deinde praxim iniungit impossibilem, quod scilicet Confessarij debeant pœnitentium omnium complexiones agnoscere, & iuxta eas vncias cibi sumendi taxare, vt & Medicos etiam esse oporteat. Quod cùm reuera ita sit, obligatio ad praxim huiusmodi meritò videbitur ritè sentientibus improbanda, ex quo & improbabilis. Prætereà stat contra illam Religiosorum, omnibus enim determinata quantitas apponitur; cùm tamen verosimile, immò & certum sit non omnibus eamdem pro reficiendis viribus esse necessariam, neque cuiquam ea de caussa scrupulus inijcitur: & ridiculum haberetur, si facto complexionum delicato scrutinio, vuæ passæ, amygdalæ, auellanæ & similia ad exactam trutinam penderentur.

*Est equidem certum refectiunculæ sero

Et multipliciter probatur.

tinæ vsum ad reparandas aliquomodo vires iam diu licuisse, & circa hoc diuersis complexionibus plus cibi minusve fore sufficiens: & quoad debiliores octo vncias sufficere videtur Auctor admittere, cùm extremam per excessum sententiam dicat, & ita id concedentem, quod summum esse potest. Inter illos autem gradus debilitatis internoscere valde difficile est, vnde pro debilibus talis quantitas assignari potest, quia ad arbitrium prudentis Confessarij pro aliquibus potest illa iudicari sufficiens, vnde & ad alios idem arbitrium extendi. Tunc vltra. Ergo & pro robustis designari illa poterit. Patet Consequentia. Primò, quia vsus refectionis talis pro omnibus est generaliter introductus, & non vt priuilegium debiliorum. Secundò, quia in præcepto ieiunij, & vnica comestione permissa, nullum est discrimen attentum in ordine ad præfata, vt plus concederetur delicatis, & debilioribus, quàm robustis, dummodò implere præceptum possint; vnde stare potest sine violatione præcepti, vt robusti, & ad sustinendam abstinentiam validiores, plus comedant quàm debiles, vt non rarò accidit. Tertio, quia in robustis non omnes sunt æquales dies, & aliqui superuenire possunt, in quibus debilitas aliqua sentiatur: esset autem onus intolerabile, si iuxta inæqualitatem dictam refectio deberet variari, & ea de caussa adeundus esset Confessarius. Tandem, etiamsi robusti minùs videantur indigere, id quidem non est penitus exploratum: licet enim statim non persentiscant defectum, poterunt deinceps, præsertim longo Quadragesimæ ieiunio. Et natura quidem etiam per insensilia detrimenta extenuatur, sicut insensilibus crescit augmentis. Solent etiam laborare ampliùs, vnde & plus alimenti in fine diei eis videtur indulgendum.

*Vbi circa Indias occurrere dubitatio po

Pro Indiis an plus aliquid indulgendum.

test; an videlicet in illis plus aliquid concedendum sit, quia alimenta minùs videntur habere substantiæ, sicut & corpora virium, lautioribus eatenus assueta: vnde sub earum nati cœlo non ita ad ardua exprompti sunt, vt eorum progenitores, quorum egregia facinora magnam & illustrem Indicis Annalibus materiam præbuerunt. In quo quidem affirmare possumus, & duarum vnciarum adiectione caussam istam terminare. Pro quo deseruit multorum sententia apud

Pro decem vnciis fundamenta. Diana.

Dianam suprà asserentium decem cibi vncias in Collatione sumere, tantùm esse veniale peccatum, quia octo licent, & duæ ex se parua materia sunt, in quarum sumptione quolibet diei |

p. 27

tempore tantùm venialiter delinquitur: pro quo & ille Parte 5. Tract. 5. Resolut. 11. Ergo etiam si alijs octo permissis, sumantur, peccatum non erit maius. Tunc sic. Ergo stante rationabili caussa, nec malitia erit venialis. Probatur illatio: quia sic accidit in diuersis materijs iuxta probatas Doctorum sententias, vt in anticipatione, postpositione, aut transmutatione aliqua Officij diuini: circa seruilia opera in diebus festis: & in ieiunio ipso, si circa horam aliquid antepositionis accidat, aut collationis & prandij tempora inuertantur: si priuilegiatus ad concedendas carnes, piscium aliquid sumat, &c. de quibus Diana Tract. 5. citato Atqui vt ita fieri in Indijs queat ratio prædicta succurrit: ergo non erit in eo venialis culpa. Dices: Ergo sumere duodecim vncias non erit peccatum mortale: quia decem licent, & in duabus culpa tantùm venialis est, iuxta dicta. Videtur concedendum consequentia doctrinæ. Et quidem cùm negotium hoc ad arbitrium Confessarij prudentis deferatur, nihil est in præfata resolutione damnabile, sic enim Confessarij prudentes in Indijs iudicabunt, desiderantes vt omnes ritu prædicto ieiunarent, sic enim non ita facilè præceptum adeò graue & vtile, vtpotè corporibus animisque curandis salubriter institutum, à pluribus frangeretur. Vnde & in ieiunantibus; & bona fide lautius aliquid pro collatione sumentibus, dissimulandum illud prudenter, ne grauis lapsus ex rigida admonitione præbeatur occasio, iuxta doctrinam, de qua aliàs, quæ & multorum.

RESOLVTIO VIII.

Circa paruitatem materiæ in lectione librorum hæreticorum.

*EXtat illa eôdem Articulo, vbi statuit opi

Diuersæ circa paruitatem sententiæ.

nari aliquos in lectione talium non ligari excommunicatione Bullæ Cœnæ, qui vnam paginam legeret. Ita Sanchez in Sum. Lib. 2. Cap. 10. At nec vnam lineam posse legi absque tali pœna docuisse Toletum Lib. 1. Cap. 19. & Vgolinum in Exposit. 1. Can. Bullæ eiusdem. Quibus prælibatis ita decernit dirimens quæstionem: Ad Quæ

P. Mercor. quid de illis sentiat, & de suo addat.

situm igitur in forma dico, si quis putat probabilem opinionem Toleti vel Azorij asserentium paruitatem materiæ in hoc genere esse pauca verba legere, seu quando non est multarum linearum lectio, vt docet Suarez de fide Disput. 20. Sect. 2. Quamuis etiam probabilem existimaret opinionem Thomæ Sanchez, quòd vna pagina sit parua materia, non potest tertiam opinionem eligere in praxi asserentem medietatem paginæ posse bona conscientia legi. Et vna semper est ratio: quia opinio quæ fauet legi, cùm sit probabilis, potest esse vera, & ita qui oppositam eligeret, exponeret se periculo transgrediendi legem. Hæc ille, suo illo innixus principio de obligatione sequendi partem tutiorem, quo reiecto non currit assertio, & oppositum posset aliquis probabiliter opinari. Sicut Auctor ipse ait eum, qui le

Ex quo redarguitur.

geret quartam partem paginæ in illis locis, in quibus certò sciret hæreses aut alios errores non contineri, non peccare mortaliter, cùm in huiusmodi breui lectione non possit præsumi Auctorem libri honorari, quem honorem auertere Ecclesia intendit, cùm lectionem prohibet in illis etiam locis, vbi errores non contineri fuerit manifestum. Ex quo & argui contra ipsum potest: Nam sententia stans pro lege potest esse vera, quòd scilicet etiam parua illa lectio sit prohibita: ergo sic legens exponit se periculo transgrediendi illam. Vbi quod datum responsum fuerit, argumento poterit applicari.

*Sed fortè dicet opinionem Cardinalis To

Cardin. Toleto falsò adscrita sententia, cuius propria defenditur.

leti & Vgolini priùs citati, quem posteà cum P. Azorio videtur confundere, qui Tomo 1. Lib. 8. Cap. 16. Quæs. 3. vnum vel alterum versiculum, eo quòd venialis culpa tantùm in eo sit, solùm pro excusanda pœna permittit: est autem versiculus linea, sicut & versus ex Plinio Lib. 4. Epist. Si inquam dicat opinionem non esse probabilem, si de lectione modo dicto explicata loquantur, quod videtur significare verbis illis: Si quis putet probabilem opinionem. In quo quidem neutiquam audiendus, maioris enim auctoritatis Doctor in Ecclesia Dei censetur Cardinalis Toletus, quam & secuti alij, quam Modernus nihil adducens quod momenti alicuius sit ad illius sententiam improbabilitatis stigmate deturpandam. Vbi & addendum falsò attribui dicto Cardinali sententiam asserentem neque vnam lineam posse legi absque censuræ incursione: quem errorem hausit Auctor ex Diana, ex quo solitus cursim desumere citationis locis non exactè designatis: ille enim Tract. 5. citato Resolut. 42. ex eodem, & Vgolino refert in hac re non dari paruitatem materiæ, quamuis vnam vel alteram lineas quis legat, in quo & P. Thomas Sancius dux etiam erroris n. 31. cùm tamen de paruitate materiæ nihil apud eum habeatur, neque ille verborum tenor, sed qui sequitur: Prætereà siue paucæ lineæ,

Illius verba.

siue multæ legantur, incidunt legentes in Canonem hunc, dummodò tamen scienter legatur &c. Vna autem vel altera linea, non sunt paucæ, immò neque paucissimæ vix dici possunt, vnde illæ non videntur tanto cum rigore damnatæ. Dauidi dictum ab Eliab fratre: Quare dereliquisti pauculas oues illas? 1. reg. 17. v. 28. quæ tamen duarum

1 Reg. 17. v. 28.

numerum valde superabant; & tamen pauculæ, vt conijciamus hinc, cùm paucæ dicuntur lineæ, minimè ad vnam vel alteram numerum coarctandum. Nec P. Suarez à sententia dicti Cardi

Eadem P. Suarij sententia. P. Sancio. aduersantis.

nalis videtur discrepare, dum loco citato n. 20. exigit ad vitandam pœnam, vt breuis sit lectio, & non multarum linearum: non multæ enim paucæ sunt. Vnde non video cur sententia illius adducta, vt probabiliorem opponat eam, cui ipse subscribere videtur, reiecta tantùm sententia P. Sancij, quam ait se nullo modo probare. Quod cùm ait, & probabiliorem sententiam, quæ talis in rigore sit, sententiæ priori antefert, manifestè eam probabilem agnoscit, cuius iudicio standum potius, quàm sine fundamento neganti, & sententiam P. Suarij suo illo iudicio pariter inuoluenti.

*Eodem autem modo videtur sentire de

Circa cuius probabilitatem excursio.

sententia P. Sancij vnam concedentis paginam etiam voluminis magni, quia eôdem modo de illa loquitur, cui fauet, vt vidimus, P. Suarius, quamuis probabilitatem non fuerit inficiatus, pro quo & Diana ita scribit: Ex quo fit non esse audiendum P. Layman Lib. 2. Theol. moral. Tractat. 1. Cap. 15. |

p. 28

n. 5. dum ait posse Confessarium absoluere eum, qui vnam paginam libri hæretici legerit, quia præsumere potest eum non incurrisse excommunicationem Bullæ iuxta opinionem Sanchez suprà relatam. Sed

Diana acer impugnator.

manifestè fallitur, quia opinio Sanchez parùm probabilitatis habet, tum quia magis communiter reijcitur: tum etiam quia Viualdus, & Emmanuel Sa, qui eam asserebant, expurgati fuerunt, & per consequens saltem est valde dubium an legens vnam paginam libri sit excommunicatus, & hoc sufficit vt absolui non poßit propter rationem dictam. Et ita docet Merolla Tomo 1. Disput. 1. Cap. 2. Coroll. 7. Difficult. 3. nu. 344. Quod magis probatur dum videmus hanc opinionem in Viualdo & Sa emendatis à R.mo. Mag. S. Palatij ampliùs non inueniri. Sic ille, qui dum absolutionem dubij casus negat ob rationem dictam, ad Decretum Clementis VIII. à se præmissum adludit eam prohibentis. Sed in primis probabilitatem ille non abnuit, li

Decretum Clem. 8. ab eo obiectum non vrgere.

cet paruam tantummodò fateatur: quod autem parùm probabile est, absolutè est probabile, vt vidimus nu. 41. Deinde quod ad Decretum Clementis spectat, per illud casus dubius exprimitur, non est autem talis, quando pro illo est opinio probabilis, vt communis est resolutio. Præterquam quod Decretum dictum pro Italia tantùm extra Vrbem vim habere constat ex eôdem, vt & Diana recognoscit, qui & Parte 10. Tract. 14. Resolut. 8. affirmat Decretum prædictum per posterius aliud moderatum, in quo de casibus dubijs nihil idem Pontifex statuit, pro quo adducit P. Pellizarium, & Carolum Bausium cum doctissimis alijs à se consultis probabiliter decernentes. Iam

*Iam quod de emendatione in præfatis

Neque correctionem Magistri S. P. circa Viualdum & P. Sa.

Auctoribus dicitur, parùm vrget, & argumentum per oppositum vrgeo: nam P. Sa sic correctus circa assertionem dictam, & plures alias, eôdem modo sine illis currit ac anteà: & vna propositione de absolutione absentis excepta, circa reliquas nihil Sanctum Inquisitionis Tribunal habuit proscriptionis sententia damnandum. Quod & in Viualdo est cernere, vt eius, sine extinctione alicuius luminis aureum luceat Candelabrum. In quo tamen iuxta iudicium Mag. S. P. emendato, sicut & in P. Sa clarum est non inueniendam proportionem dictam, quandoquidem sine illa impressionem fieri curatum est. Quod quidem antiquioribus editionibus non incommodat, & alijs iuxta ipsas, pro quibus prohibitio nulla. Hinc P. Bussembaum in Medulla Theol. mor. Lib. 7. Cap.

P. Bussembaum.

3. Arti. 5. nu. 5. ita scribit: Non sufficit vna alterave linea; immò secundùm Sanchez, Rodriguez, & Sa, nec integra pagina, etiam magni voluminis; quod tamen Bonacina & Layman locis citatis non concedunt: licet hic fateatur Confessario id posse ad hoc seruire, vt non continuò damnet peccati mortalis & excommunicationis eum, qui bono fine, vel etiam ex curiositate, vnam paginam legit. Sic ille, non improbans sententiam dictam, & P. Sa pro ipsa adducens, vti eum qui inter primarios rerum moralium magistros numerari debeat, neque circa sententiam dictam alicuius legitimi Tribunalis iudicio pœnali mulctatus. Et quod ad Roderi cium attinet, & ego sententiam præfatam in eo non inuenio; pro cuius tamen probabilitate stat etiam P. Tamburinus Lib. 2. in Decalogum Cap. 1. §. 16. nu. 34. qui illam etiam attribuit Patri Layman simul cum P. Sancio, sed non verè, quia solam ille probabilitatem agnoscit, vt vidimus. Nec de Resolutionibus plura.

Conclusio Disceptationis.

*PRo illa hæc ex Auctore Parte 2. in fine:

P. Mercorus.

Has, quæ maiorem vim & apparentiam habent, rationes collegi prò opposita sententia, quas vnà cum solutionibus ad ipsas, & rationes à me suprà explicatas pro sententia affirmatiua, in sinceritatis trutina perpendat doctus lector, iudicet veritatem, & det gloriam Deo. Sic ille: quæ licet ad me non videantur directa, vti ad eum, qui inter doctos non veniam percensendus; pro eo tamen, quod erga præfata studium non indiligenter adhibui, & honore, quem sum inter illos, licet immeritus, consecutus, dans gloriam Deo, & in eius conspectu serius & sincerus affirmo opus P. Iulij Mercori

Pro illius opere iudicium.

eruditum quidem esse, & ingenio non præferuido, sed alijs pro eadem caussa depugnantibus maturiore constructum. Et quod attinet ad illimitatum opinandi modum eliminandum, percommodum, meritoque proptereà à P. Hieronymo Placentia Societatis nostræ in Academia Parmensi Theologiæ Professore laudatum: quoad sententiam verò de illicito vsu opinionis minùs probabilis, non tantùm habere momenti, vt propter rationes ab eo adductas sententia opposita vllum sit suæ probabilitatis detrimentum subitura. Quatenus verò non solùm minùs probabilem, sed etiam in ea parem, simili assertione conuoluit, minùs multò esse probabilem: vt verò & probabiliorem, penitus reijciendam. Et consequentiam, quam in eo tenendam statuit Parte 3. Arti. 6. pauci profectò vti legitimam admittent, de quo ita scribit: Respondeo Doctores tenentes opi

Eiusdem verba parùm verosimilia.

nionem minùs probabilem fauentem libertati non posse eligi in moralibus concurrente probabiliori opposita, quæ fauet præcepto, debere consequenter docere, nec æquè probabilem, neque probabiliorem in concursu oppositæ habentis æqualem, vel etiam minorem probabilitatem: fauentisque præcepto, eligi posse. Sic ille: sed locutus cum paucis, & à paucis, siue etiam ab illis, audiendus. Et vbi iam tantopere iactata venerabilis antiquitatis auctoritas, & ab ipso magisterio Apostolico deriuata? P. Ioannes

Cui & aduersatur P. Goned commilito.

Baptista Goned in Dissertatione de Probabilitate Arti. 2. sic ait: Secundò, certum est hominem non teneri semper sequi tutiorem sententiam, sed posse sequi minùs tutam, si illa appareat probabilior, seu veritati conformior. Hæc ille alias data: & vnus est ex nuperis Scriptoribus, qui contra probabilitatum sectatores acerrimè digladiatur. Et quòd ille certum affirmat, & quidem non immeritò, vult P. Mercorus nec certum esse, neque consequenter dictum. Et assertioni suæ, quam talibus fundamentis stabilire satagit, tamquàm dogmati prorsus irrefragabili obsequendum, non dignatus oppositum probabilitatis honore. Ergo quod scripsi, scripsi, ad Dei gloriam, fidelium vtilitatem, & veritatis sincerissimam defensionem.

SECTIO SECVNDA.

p. 29
SECTIO SECVNDA.

An Beatificati imago circumferri in publica pompa queat pro illo instituta, aut aliàs in supplicationibus. Occasione Beatæ Rosæ Virginis Peruuianæ eo nuper condecoratæ honore à SS. Domino.

CLEMENTE IX.

*ESt illa Peruuiani viridarij in

B. Rosæ patria, professio, nomen.

ter Ecclesiæ delicias non postremi, primæuus sanctitatis Flos sacris honoribus decoratus, Domini canæ culturæ inter Tertij Ordinis Beatas pretiosum germen, & plenissimæ laudis argumentum, (cui & suam curam Societas nostra per eximiæ probitatis viros adhibuit, quatuor enim ex illa habuit Confessarios, vt historiæ testatur Scriptor) quod audiuimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, & (quod sanctè etiam dicere liceat) manus nostræ contrectauerunt 1. Ioan. 1. v. 1. Limana Virgo nomine & omine Rosa, immò & numine, cùm proprium illius nomen fuerit Isabella. Quod licet & Virgineum sit, quia Diuam Elisabetham habemus Virginem Schonaugiensem satis celebrem, de qua Martyrologium Romanum die 28. Septembris, cuius vita prodigijs plena extat inter Lilia Cistercij, à me iam pridem eo in opere cum admiratione perlecta: quia tamen & aliarum est sanctarum non Virginum, Matris scilicet Sanctissimæ Præcursoris, & Hungariæ Regis filiæ, de qua plurima & admiranda exhibet Laurentius Beyerlinck in Theatro, quæ dabit Index verb.

Beyerlinck

Elisabetha Regis Hungariæ filia: nec non celeberrimæ Aragoniensium Regum prolis Lusitaniæ Reginæ; ideò à Deo singulari est prouidentia dispositum, vt Isabellæ suppresso nomine Rosæ illud præualeret, quod solis ex sanctarum choris datum constat esse Virginibus, vt & nomine Virgo esset, eoque odorem puritatis cælestis inhalaret. Et ne Diui Francisci Religio hac in parte se

B. Rosæ Viterbiensis.

doleat esse Minorem, Rosam habet honori suo olim cumulatissimè militantem, de qua sic Pater

P. Cornel.

Cornelius à Lapide scribit ad Cap. 12. Actuum Apostol. v. 13. §. Similis ei. S. Rosa Virgo Franciscana, quæ velut rosa inter spinas resplenduit virginitate, virtutibus, & miraculis, migrauitque ad Dominum anno 1254. Viterbij prope Romam, vbi etiam nunc eius Virgineum corpus non tantùm integrum, sed & flexile (quod proinde vestiri se sinit) ostenditur: quæ proinde in Martyrologio Romano Sanctis adscripta legatur die 4. Septembris. Sic ille. Meminit etiam citatus Theatri auctor Rosæ alterius, cuius Sanctum Corpus Roma delatum in Collegio Gandauensi Societatis Iesv asseruatur, & pro

Gandaui Alia.

culdubio est Viterbiensi antiquior. Sicut & S. Rosalia, Sicula, cuius luculentum elogium habet idem P. Cornelius in Commentario ad Cap. 24.

Præstantissima. Deipara eo nomine salutata à B. Herman. Surius.

Ecclesiastici v. 18. §. Talis, Siculæ. Quod legatur dignissimum. Est & omnium antiquissima Rosa Deipara, hoc nomine vt proprio salutari solita ab Hermanno Iosepho Religioso Præmonstratensi, vt in eius vita refert P. Laurentius Surius Tomo 7. die 7. Aprilis, stupenda Matris pulchræ dilectionis beneficia continente. Vide Cap. 22. Has ergo voluit Dominus Peruuianam æmulari Rosam: vt virgineo nomini cetera egregia decora, & prodigia responderent.

*Scripti pro illis libri eleganti stylo, in quibus peruidenda; ego enim panegyristam non ago, sed Indicarum conscientiarum, & aliarum insuper directorem: vnde vna ero consideratione & obseruatione contentus, collatione facta Rosarum, quæ ex India Orientali & occidentali per idem tempus Romam sunt, diuersa quidem ratio

Rosa Chinensis Romam delata, admirabilis. P. Cornel.

ne, sed mystica assimilatione delatæ. Pro Orientali P. Cornelius ad citatum locum Ecclesiastici. §. in quo ad marginem Rosa Chinensis, post eius narratam exportationem. Ita scribit: Mirum est, quod de ea hoc anno (Iubilei 1625.) in lucem edidit noster P. Baptista Ferrarius Senensis Hebraicæ linguæ in Collegio Romano Professor, qui primus semen eius èex China acceptum Romæ seuit, educauit, arborescens, florensque hoc anno effecit, vt oculatus sum testis: illam enim cubiculo meo oppositam, immò appositam quotidie specto. Sic ergo ipse: Ætas florea Rosam Chinensem pingit. Videas frondibus, ma

P Ferrar.

gnitudine ac forma, pampinos imitantibus conuestitam, ex smaragdino dehiscentis calicis conclaui, multiplici foliorum syrmate regaliter explicato, in publicam lucem prodire, lucis ipsius formosa discrimina quotidie sic æmulantem, vt initio quidem candidam, deinde ex candida rubentem, postremò saturo colore purpuream: hoc est, simul aliam, simul eamdem admireris, & quotidiani miraculi nouitate fateri cogaris, ad florum reginam, que tanquàm sol alter vario fuco lucis diem colorat, colorum principes vicißim accedere tributarios. Sic illi, vt in ore duorum omni maiorum exceptione testium stet hoc mirabile, & Dei potentiam, sapientiam, & pulchritudinem enarrans verbum. Quibus addendus & tertius, fidelis & ipse in Poëtica venustate, P. Ioannes Baptista Bargiocchus Lib. Epigrammatum 2. Epigram. 160. tenoris sequentis.

ROSA SINENSIS.
QVàm benè formosos variat natura colores,
Dum Rosa Sinensis, quæ rubet, alba fuit.
Scilicet hæc primùm diues candore niuali,
Vulsa solo sensim tincta rubore nitet.
Seu citò sit lymphis grauido superaddita vitro,
Seu iaceat sicco fortè relicta solo.
Disce hinc Virginitas quàm sit vicina pudori,
Quando hæc tam facilè purpurat alba Rosa.

*Huic Orientali rosæ Occidentalis alia,

Chinensi vt Peruuiana respondeat.

mirabilior sanè respondit. Mortua est Peruuiana Rosa anno 1617. die 26. Augusti. Et non multò |

p. 30

post, si non corpus, sanctitatis tamen fama, & miraculosi successus ad vrbem sanctam peruenerunt. Rosa recens à longinquo olet, si ea propriùs. Ita Plinius Lib. 21. Cap. 7. & Peruuiana quidem in morte recens, quia felix sanctorum est in morte natiuitas, & ideò tunc & recens, à Peruuio, longinquo adeò, vt plusquam trium mille leucarum à Roma sit interiectu discretum, odorem suum, odorem scilicet miræ sanctitatis, nouæ Catharinæ Senensis, effuderit, simul eadem, simul alia diebus singulis, principibus coloribus, tamquàm sol alter, sol inquam iustitiæ, Angelis & hominibus admiranda. Priùs candida, dum matutina in contemplatione candore lucis æternæ abundè perfruita, eodem illustrata visebatur. Deinde rubens, cùm Missæ sacrificio assistens, & sponsum in communione sacra candidum & rubicundum accipiens, ex eo etiam & animo & corpore simul cum candore rubebat. Purpurea insuper, dum proprij effusione sanguinis purpurasceret, corona ferreis acuminibus adpressa capiti, & multiplici flagrorum apparatu, sponsum sanguinum imitata. Exodi. 4. v. 25. Laudem illam sponsæ habemus Cantic. 7. v. 5. Caput tuum vt Carmelus,

Cant 7. v. 5.

& comæ capitis tui, sicut purpura regis vincta canalibus. vbi effusi à Christo sanguinis mystica designatio. Quia enim Carmelus idem est ac scientia circumcisionis, ideò caput sponsæ eidem simile perhibetur, iuxta Guilielmum: cuius & illud:

Guilielm.

Purpura regis est proprio rubens sanguine caro Redemptoris. Sed tempore paßionis in regalem purpuram hominibus & Angelis adorandam, in proprio sanguine tincta est &c. Iuxta quæ B. Rosæ caput vt Carmelus, & regia purpura, quia Christi in præfatis mysterijs effusum sanguinem, alta consideratione perpendens, & coronam eius spineam ferreæ tormento coronæ, & dira verberatione, Regem est regum, & dominantium Dominum, iustitiæque solem suo in occasu purpureum æmulata. Quæ quidem per otium poterit qui voluerit ampliare. Illud addam reuelatum ipsi breui morituræ honorandum eius corpus, & supra illud stramentum holosericum purpureum expandendum. Quod quidem ex ore incorruptissimi testis

Peculiaris reuelatio.

audiui, cui illud ipsa fuerat ingenuè protestata. Fuit is P. Ioannes de Villalobos, cuius memoria in benedictione huius Prouinciæ est.

100

*Hanc ergo Rosam SS. Dom. Clemens IX.

Pro licita Reliquiarum portatione quid faciat.

Beatificationis honore condecorans, eius festum voluit ritibus supra ordinarios concessis honorari apud Peruuianos, & Limanos præcipuè conciues: & inter alia eius Reliquias corporis publicæ venerationi exponendas indulsit, addens tamen, sed non circumferantur. Vnde orta quæstio, an eius posset circumferri imago; circa quod plures annuerunt; immò aliquibus nec dubium subiuit id certissimum arbitratis. Et ratio quidem ex eo videbatur aperta, quod minimè vetitum videbatur, sola Reliquiarum circumlatione prohibita, quæ cùm exceptio sit, ex ea intentum apparebat certum, ex vulgari axiomate, quòd exceptio firmat regulam in contrarium, ab Illustrissimo Barbosa multis & Textibus, & Doctoribus exorna

Barbosa.

tum in Tractatu de Axiomatibus iuris Axiom. 85. Aliunde tamen prohibitio Alexandri VII. videbatur obstare, de qua dictum Parte 2. Sect. 1. & huius partis erant solidissima profectò fundamenta.

101

*Primum, ex dicta Alexandri prohibitio

Primum vt non liceat fundamentum ex prohibitione Alex. 7.

ne, quam suam circa hoc retinere vim non videtur posse dubitari, dum nihil in contrarium affertur, quod eam possit infirmare. Et quod de exceptione firmante regulam in contrarium est dictum, minimè fauet, illud enim non currit quando dispositio potest aliter rationabiliter explicari, neque ad ampliationem trahi, quod diuersam materiam respicit, & ita separabile prorsus inuenitur. Pro quo citatus Barbosa, vbi plures adducit præfati Axiomatis limitationes, quæ præsenti casui possunt adaptari. Et quidem exceptio generalem dispositionem respicit, cuius limitatio sit. Tunc sic. Quando Pontifex concedit Reliquiarum cultum, quænam generalis dispositio est, vt per exceptionem circumlationis earum ad imaginis circumlationem veniat concessio proroganda? Nulla equidem. Non ergo exceptio est communis regulæ, sed singularis concessionis limitatio, ex qua ad summum argui potest argumento à simili deducto, siue à maiori ad minus, quod erit diuersum fundamentum, de quo inferiùs. Et quidem concessio in hunc modum poterat procedere: Concedo vt B. Rosæ cultus publicus deferatur, sed eius Reliquiæ non circumferantur. Tunc quidem ad imaginis deportationem in sacra pompa magnum esset fundamentum, quia respectu cultus publici exceptio est vnica constituta. In nostro autem casu aliter res habet, quia cultus publicus non est absolutè concessus, sed aliqua ad illum spectantia, ex quibus ad alia fieri illatio nequit, nisi errante consequentia.

102

*Secundum. Quia stante prohibitione

Secundum, quia nihil adducitur, quo infirmetur dispositio.

Alexandri VII. & anteriore alia Innocentij X. imago Beati sine speciali concessione nequit in publica supplicatione portari: Atqui pro casu nostro nulla est specialis concessio: non ergo licet. Dici potest à maiori ad minus deduci argumentum posse: nam præterquàm quòd Missa & Officium conceditur, alia non solita pro Beatis concedi liberaliter indulgentur, scilicet vt Festum extra proprium obitus diem celebrari possit, Indulgentiæ &c. Accedit dispensatio circa tempus, in quo non erat de publici cultus impartitione tractandum, annorum scilicet quinquaginta ab Vrbano VIII. constitutum. Sed quidem prædicta minimi videntur esse momenti. Primum enim de Missa & Officio nimium probat; ex eo enim fieret Beatis nihil ad cultum spectans posse negari; quantumcumque enim illud fuerit, minus sacrosancto Missæ sacrificio est: & tamen videmus à Pontificibus illud concedentibus, circa cultum multa moderari, vt solemni Canonizationi illa reseruentur. Quod & in Canonizatis etiam est cernere, quorum est cultus inæqualis, nec potest ob præfatam rationem ad libitum cuiusquam extendi. Alia autem, quæ peculiaria sunt, pro peculiari hoc, de quo agimus, non vrgent, quia cùm inter peculiaria illa hoc potuerit exprimi, expressum tamen non est. Concessionum autem huiusmodi non excedendus tenor, vt est mens aperta ipsorum Auctorum. Cap. Porrò

Cap. Porrò.

de Priuilegijs, & alibi. Et in materia, de qua agimus extat generale Decretum Vrbani VIII. quod in Missali, & Breuiario Romanis post eiusdem Bullam apponitur, cuius illa sunt verba: De

Decretum Vrbani 8.

Beatis nondum Canonizatis nihil propria auctoritate |

p. 31

constituatur, sed omnino consulatur Sacra Rituum Congregatio.

103

*Tertium ex eo venit, quod res sine ex

Tertium, quia res sine exemplo.

emplo sit: numquàm enim à Sede Apostolica conceditur vt Beatorum imagines, cùm Beatificationis festum agitur (quod & eisdem in Decreto Alexandri negatur) in publica possint pompa portari, neque circa B. Rosam scimus alibi secus fuisse peractum. Neque adduci iam possunt vetustiora exempla, quæ & ego vidi, & quibus interfui: nam in primis dici potest non fatis consultò talia perpetrata: sicut & multa alia, quæ in Decretis Pontificum sunt abusus manifesti, condemnata, ob concessionum excessum. Deinde in aliquibus ex prædictis quorumdam Scriptorum est auctoritas suffragata, quæ tamen iam in patrocinium nequit aduocari, quia contra eos, vtpotè non veros Pontificiæ mentis interpretes sacra Edicta prodierunt. Beati Andreæ Inquisitoris Martyris nupera Beatificatio extat: circa quāquam cùm supremum Inquisitionis Tribunal formam tenendam Tribunali Limano transmiserit, de supplicatione publica additum nihil, vtpotè quæ in vsu non sit, minimè circa hoc Sede Apostolica conniuente. Vnde sine circumlatione publica sacræ statuæ, illius est festum in templo D. Dominici assistentibus Dominis & Ministris solemniter celebratum.

104

*Tandem, sacri corporis Reliquiæ cir

Vltimum ex negata Reliquijs circumlatione, quæ honorabiliores.

cumferri prohibitæ: ergo & imago, dum generalis concessio non habetur, de qua n. 101. Consequentia videtur vrgere, quia Sanctorum Reliquijs magis peculiaris honor, quàm eorum imaginibus iuxta vsum Ecclesiæ debetur, si de ijs præsertim loquamur, quæ partes corporum sunt, vt obseruat D. Thomas 3. p. q. 25. arti. 4. in Corp.

D. Thom.

vnde imagines, si iam vetustate detritæ sint, & publico indecoræ conspectui, aut disijciuntur, aut ad obscuriora conclauia deportantur. Quod quidem cum Reliquijs neque fit, neque fieri, nisi irreligiosissimè, potest, sed vasis pretiosis inclusæ pro fouenda fidelium deuotione publicitùs proponuntur. Hinc etiam habetur, vt cùm imagines quibusuis in locis non indecentibus locari possint; Reliquias tamen non nisi locis decentissimis haberi liceat, nec passim contractari. Vnde Innocentius Tertius in Cap. Cùm eo de Re

Cap Cùm eo.

liquijs & venerat. Sanctorum præcipit eas rarò ostendi & quod extra capsam nullatenus ostendantur. Vult ergo eisdem peculiarem venerationem adhiberi; quam quidem erga imagines non ita debere impendi, nisi aliàs valde miraculosæ sint, est sine aliqua dubitatione compertum.

105

*Ex quibus videtur ita fieri debuisse; sed

Secus factũfactum, & quid circa illud.

non ita factum, & bona quidem fide, annuente pijssimo Archipræsule, & pompam ritu Pontificio cohonestante, quo fuerat Sacra Officia à primis Vesperis executus: pro cuius adaugenda maiestate multa sunt & decori & ornatui commodissima, & magnificentiæ plenissima, cumulata; omnia promouente Excellentissimo Prorege Comite de Lemus, cuius pietati nullam hu

Excellentiss. Prorex Comes Leminus laudatus.

cusque Peruuium vidit æqualem: & quidem iuxta Apostolum, ad omnia vtilem 1. Tim. 4. v. 8. omnia enim piæ eius industriæ beneficio feliciorem sunt statum consecuta, vt exclamare cum Poëtarum maximo liceat: Heu pietas! Heu prisca fides! Aneid. 6. Heu inquam, quæ dolentis vox

Virgilius.

est, dum id, quod summa est æstimatione dignissimum, non desunt qui pergant maledicentiæ nebulis obscurare. Sed Dij meliora pijs; erroremque hostibus illum. Idem 3. Georg. vbi Ardorem alij, & hic vtrumque. Quod Christianè & religiose sit dictum, vt & is, de quo est sermo, desiderat.

106

*Et ego quidem vbi debui, quod sentie

De Auctoris iudicio.

bam dixi, remq;remque Ordinarij dispositioni relinquendam, cui, & non alijs, executio Decreti Alexandri VII. est commissa. Sed cui commissa, non missa illius authentica copia, vnde & verosimile aliquid sublucere potuit iuxta Scriptorum quorumdam laxiorem sensum, quo potuit functio, de qua agimus, honestari. Et Decretum quidem

De supplicatione pro Decreti executione.

in Hispania non admissum; seu de illo supplicatum, nescio quo, multos ante dies, fundamento in nonnullos rumor confusus emanauit, de quo nihil ad nos scriptum, ad quos tamen Decretum Alexandri transmissum. Ea enim est Procuratoris pro vniuersa Societate Romæ agentis diligentia, vt quidquid huiusmodi à Romana Sede prodeat, in Prouincias etiam remotissimas trasumptis authenticis dirigatur. Quod equidem si

Pro transmissione taliumquæ Romæ cura adsit, & desideratur.

erga Episcopos fieret, magnum ea diligentia momentum haberet, & est illa eiusdem S. Sedis zelo dignissima. Possetque saltim circa Metropolitanos ita disponi, vt ex ipsis ad suffraganeos notitia flueret legaliter intimata. Cùm autem Decretum tale nihil pro Indijs speciale contineat, non debet credi executionem ea de caussa suspensam: & cum aliàs pro suspensione leuissimum fundamentum subsit, non debet in illis eatenus suspensio tolerari. Nec de his plura.

SECTIO III.

De Indulto circa Jndicos Mercatores Regis nostri prouidentia constituto. Vbi nonnulla vtiliter decernuntur.

107

*ESt illud Regia pariter & Indicorum

Indulti forma & vtilitas.

institorum vtilitate dispositum, vt & Rex pro Classium sumptibus necessaria subsidia comparet, & illi cum omni securitate, & expensis moderatis, suas possint in Hispaniam copiosas auri & argenti transducere facultates: neque opus habeant Hispali pro extrahendis illis ex domo Contractationis, eas molestias pati, quas & moræ, & nouæ expensæ, & super omnia timor eas non integras recipiendi, si pro Regijs necessitatibus mutuum aliquid, tardè soluendum, & cum non leuibus mutuantium iacturis, solent importare. Ideò eisdem certa ducatorum summa imponitur, ex quibus Peruuiani 350. millia soluunt, & eorum curæ quidquid ad aueriam spectat relinquitur; vt ipsi registro facto in Callaensi portu, pro quo vnus ex commercij primoribus designatur, & Panamæ alij, qui in loco, per quem necessarius est futurus transitus ad Portumbellum, excubias agant, ne quid sine registro præuolet. Quia enim ante ordinariam Peruuiani thesauri transmissionem magna solet |

p. 32

argenti copia Panamensem in portum transuehi registro deuitato, ideò noua pro eo cura ibidem est adhibenda, quæ & in Portubello non omittenda, quia eò etiam solent ingentes copiæ præferri: cui incommodo non videtur suus occursus defuturus. Quòd si ex manifestatis summa soluenda integrari nequeat, imaginaria distributio fit, de qua diximus in Thesauro Tit. 5. num. 113. Circa quæ

108

*Dico Primò. Id quod in Thesauro di

Assertio 1.

ctum Titulo 5. Cap. 17. de Aueria, stante Indulto prædicto pariter obseruandum, quia Rex ius omne suum circa illam in Commercium transfundit, & ita eadem est circa ipsam obligatio modo ibidem explicato.

Dico Secundò. Commissarij circa executio

Assertio 2. Ad ministros Indulti, sicut & Regios ad restitutionem damni teneri ex gabellarum defraudatione. P. Leander à Murcia. Doctor Ioannes Machadus.

nem Indulti eodem modo grauare conscientias possunt, quo Regij administri, de quibus ibidem dictum. Pro quo & stat P. Leander à Murcia in Disquisitionibus moralibus Lib. 2. Resolut. 21. vbi statuit teneri illos ad restitutionem damni illati, licet non ad pœnas, de quibus leg. 3. 4. 8. & 9. Tit. 24. Lib. 1. & leg. 10. Tit. 30. & leg. 1. Tit. 32. Lib. 5. Recopilat. Sic n. 4. & 5. vbi adducit Doctorem Ioannem Machadum Tomo 2. perfecti Confessarij Lib. 6. Parte 8. Tract. 3. Documento 14. dicens se illius non probare sententiam (quam in ordine ad restitutionem damni affirmat verissimam) quatenus asserit ad gabellarum restitutionem teneri. Nam gabellæ debentur ex lege pœnali, quæ non obligat in conscientia; quod quidem in materia, de qua agimus, asseruerat n. 2. ergo ante sententiam non tenentur ad earum solutionem. Id ergo solum ex iustitia debent, quod ex secura transuectione Regi est debitum, sicut deberetur cuicumque nauigij domino quod ad negotium huiusmodi deseruiret.

109

*Sed cùm de Regijs ministris resolutio

Non benè à P. Leandro ld negatum ostenditur discursu claro.

illius procedat, de qua agit, à n. 3. non videtur accommodata doctrina: nam tales tenentur ad restitutionem damni illati, quidquid de Mercatoribus sit: Atqui damnum illatum est in defraudatione gabellarum, cuius ipsi fuerunt caussæ: ergo illud restituere tenentur. Maior est receptissima doctrina, quæ & admittitur ab Auctore citato; & Minor est euidens; vnde & est legitima consequentia. Nec dici potest ministros tales teneri tantùm ex lege pœnali, quandoquidem leges eam eisdem assignant, quia in hoc est aperta deceptio: non enim tenentur tantùm ex lege pœnali, sed ex contractu, ex quo obligatio oritur iustitiæ commutatiuæ: Rex enim cum talibus paciscitur, & sub conditione onerosa exequendi suum munus illis competens salarium assignat. Pro quo Auctores à me dati in Thesauro Tit. 3. n. 18. Tit. 4. n. 67. & seqq. & Tit. 5. n. 5. 8. 12. 13. 16. 18. 19. & 24. quibus addo Patrem Vasquez Opusculo de Restitutione Cap. 7. n. 61. vbi alios

P. Vasquez.

adducit, & de legibus pœnalibus loquitur. De quo & Cap. 6. §. 3. Dub. 2. vbi de gabellarum obligatione ex professo disserit. Prætereà, gabellæ, de quibus agimus, debentur titulo transuectionis rerum cum earum securitate: ergo ex earum defraudatione obligatio restitutionis in Officialibus oritur. Antecedens constat ex dictis, de Aueria citato in Capite & Consequentia patet: Nam P. Leander fatetur deberi ex eo titulo, & ita id, quod negat, ex eo, quod admittit, cogitur confiteri.

110

*Dico Tertiò. Qui simul administri aut

Assertio 3. Circa Administros qui & Mercatores.

Commissarij sunt, & etiam Mercatores, indubitatum videtur non posse Aueriam defraudare, attributa sibi abutentes potestate: neque enim in damnum eorum conuertenda est, qui nullo ex capite tenentur id suis ex facultatibus supplere, quod ad integrandam summam Regi exhibendam est necessarium: nisi fortè ex illorum consensu inde ipsis stipendium laboris obueniat; in quo quidem & laboris ipsius ratio, & facultatum pariter est habenda.

111

*Dico Quartò. Prædicti Commissarij

Assertio 4. Dissimulatio in illis est lethalis. Et qualis toleranda.

ob gratificandum amicis nequeunt dissimulatione vti in notabili quantitate. Probatur ratione nuper adducta, quia scilicet id in aliorum cedit notabile detrimentum. Dixi in notabili quantitate, quia si talis non sit, attentis opulentiæ circumstantijs, cùm tamen aliàs talis esset, non videtur in eo graue esse peccatum, quia in rebus istis non solet ita delicatum examen adhiberi: estque id iuxta Mercatorum ipsorum voluntatem, ex quorum opibus summa extrahenda est: nullus enim vult secum ita delicatè agi: vnde neque circa alios eum agendi modum condemnabilem arbitrantur.

112

*Dico Quintò. Gubernatores etiam su

Assertio 5. Circa Gubernatores supremos.

premi, si contractare velint, & ea de caussa argentum mittere, debent communem alijs legem obseruare. Et quidem videtur in illis vrgentior ratio obligationis: nam vt Mercatores suam debent ad constitutæ summæ implementum portionem inferre; aliàs id accidet, quod nuper diximus, aliorum scilicet detrimentum. Deinde ratione Officij debent exemplo præire, & scandalum amouere, ne eorum imitatione alij huiusmodi fraudibus assuescant. Nisi fortè Mercatores velint circa hoc sponte gratificari, quod respectu omnium difficile apparet, quod est tamen conscientiæ conniuentium relinquendum.

113

*Dico Sextò. Mercatores tenentur ad

Assertio 6. ObligationẽObligationem Aueriæ esse sub reatu lethali.

Aueriæ solutionem sub reatu lethalis peccati, & cum onere restitutionis. Id probo, quia circa hoc nulla esse excusatio potest ex ijs, quæ apud Scriptores occurrunt de gabellarum obligatione tractantium, & legibus pœnalibus circa illas: Nam in casu nostro res aliter se habet: est enim contractus reciprocam pariens obligationem, innominatus quidem, do vt facias, vel, do vt des, securam scilicet nauigationem & alia, de quibus dictum n. 107. Quando autem ita accidit, obligatio in foro animæ resultat. Pro quo iuuat id, quod habet P. Fagundez de Iustitia & Iure Lib. 5. Cap. 5.

P. Fagund.

num. 5. vbi ait Henricum Cardinalem Regis Sebastiani tutorem, vt finem molestijs populorum

Exemplum aptum ex incapitatione.

in exactione gabellarum, & clamoribus propter illas imponeret, cum populis totius regni contractum inijsse transactionis, & amicabilis compositionis, ea conditione ex parte populorum, vt in posterùm integras gabellas soluerent eo modo, quo eas tunc temporis soluebant; & quòd incapitarentur in populis, in singulis districtis, & Concilijs: ea verò ex parte Regis, vt nullo vnquàm tempore augerentur, nec illarum incapitatio mutaretur. Iuxta quem procedendi modum manifestum est gabellas, in foro conscientiæ deberi: |

p. 33

ad summam enim constitutam omnes debent concurrere, & ita aliorum damna quisque vitare, quæ ex defraudatione necessariò sequerentur.

114

*Dico Septimò. Si supra id, quod pro

Assertio 7. Reddendum quod ex collecta superfuerit.

summa Regi reddenda necessarium est, plus aliquid facto registro supersit, pro rata est ijs, qui concurrerunt ad illam, redhibendum. Id constat, quia solùm ad summam dictam tenentur: ergo quod superest ad conferentes spectat, non ad Regem, qui taxata est summa contentus, non ad Commissarios omni iure carentes. Ad quos ergo? Potest etiam contingere vt ante finitum

Obseruatio notanda.

registrum habeatur iam summa Regi tribuenda: non tamen proptereà qui reliqui sunt Mercatores à registro immunes dimittendi, sed vsque ad vltimum in ea est diligentia procedendum, vt sic ex illis, quæ supersunt, ijs, qui priores fuerunt suæ proportionatæ cedant portiones. Vnde si remissiùs cum postremis agatur, quod accidere potest ad vitandum laborem, & suis rebus consulturis, in eo grauiter, & cum restitutionis obligatione, peccabunt. Quòd si quidquam pro

Pro malè accepto à Commissariis non esse obligationem restitutionis. P. Leander. P. Vasquez.

tali detur incuria non erit obligatio restitutionis, quod & in ministris alijs communis sententia firmat, pro qua P. Leander suprà in fine adducit Patres Lessium & Sancium, & Villalobos, Bonacinam ac Machadum, quos & sequitur. His addendus P. Vasquez Opusculo de Restitutione Cap. 7. nu. 60. & 61. vbi ait leges Hispaniæ nullum facere incapacem ad recipienda munera, licet in eo grauiter peccare contingat, nisi vbi pro

In quibus illa.

actione aliqua Officio propria est taxatum stipendium, & in Secretarijs, quam solam legem se vidisse affirmat Lib. 2. Recopilat. Tit. 18. l. 1. (pro libro, in quo error) quæ & ad pœnæ solutionem obligent, in quo tamen non esse receptam attestaturos.

SECTIO IV.

Circa obligationem diuini Officij in Capellano, qui integram pro sustentatione non recipit portionem. Difficultas peculiaris ad dicta in Thesauro Tit. 16. n. 15. & seqq.

115

*QVia circa illa casus non contemnen

Capellania collatiua est Beneficium.

dus, & Indias etiam concernens, occurrit, hoc loco vtiliter discutiendus. Capellaniam quis habet Collatiuam: & tales Beneficij Ecclesiastici rationem habere communis sententia est, pro qua videndus P. Vasquez in

P. Vasquez.

Opusculo de Beneficijs Cap. 4. §. 1. Arti. 1. Dub. 3. vbi suppresso nomine refert aliquos, qui id sunt inficiati. Sed quia ætatem pro Sacerdotio non habet, Missas per alium dicit iuxta fundatoris voluntatem, in quo pars reddituum maior impenditur, proprietario, quod est reliquum, & superauit vulgò dicitur, reseruato. At illud tale non est vt sustentationi etiam valdè moderatæ, sufficiat, licet pro bona illius parte sufficiens videatur.

Si tenuis an obliget ad officium.,

Quæsitum ergo an ad officij diuini recitationem teneretur, & teneri quidem sententia grauium Scriptorum est, qui tenue quantumuis Beneficium pro eo sufficiens arbitrantur, ex quibus plures adducit P. Vasquez suprà Dub. 5. eos secutus sicut & P. Palaus Tomo 2. Disp. 2. de Oratione Pun

P. Palaus.

cto 1. §. 2. num. 9. Contrarium tamen tenent plures, vt visum citato n. 15. Thesauri, vbi & sententiam hanc probabiliorem esse ex P. Thoma San

P. Sancius.

cio indicauimus. Verùm licet ita sentiant multi, cùm ad tenuitatem explicandam accedunt, non eam censent plures talem, quando Beneficij redditus ad bonam partem sustentationis sufficiunt, vt dictum etiam in Thesauro nu. 16. vbi ex eodem Patre, qui varios dicendi modos circa designationem huius partis adducit, etiāetiam dictum id esse prudentis arbitrio relinquendum. In casu autẽautem nostro sufficiens apparet, cùm ad centum & triginta octo regales, vulgo Patacones, ascendat, quæ summa aliquantulùm maior est dimidia eorum parte, qui pro alimentis solent annuatim in Seminarijs Scholasticorum bene instructis, & decentem victum exhibentibus, impertiri: vnde & pro Beneficio videri posset sola sufficiens, & in casu præsenti ad officij obligationem, stante aliàs illius proprietate.

116

*Et casum quidem magis in speciali pro

P. Lessij sentiant.

ponens P. Lessius Lib. 2. de Iust. & Iure Cap. 34. nu. 172. ait non videri excusandos, qui habent Altaria vel Capellas, & cùm non sint Sacerdotes, expendunt maiorem partem prouentuum in substitutum, qui sacra faciat: est enim (ait ille) nonnullus abusus merito reformandus, quod talia Beneficia dentur adolescentibus: vnde non potest censeri mens Ecclesiæ vt excusentur. Deinde illa Beneficia per se sufficiunt ad bonam partem sustentationis, quòd autem illi maiorem partem prouentuum cogantur alijs dare, est ex eo quòd ipsi sunt inepti ad primariam Beneficij functionem, quod non debet eos excusare. Addit autem sic: Quia tamen poßim est consuetudo, vt talia dentur adolescentibus, senserit aliquis non condemnandum, si quis cum illis aliqua mo deratione vtendum putet. Supposita enim illa consuetudine non plus censetur Beneficium suo possessori valere, quàm quod deducto stipendio Sacerdotis superest. Sed hæc res non est amplianda, nec putarim faciendum absque expresso vel tacito Pontificis consensu. Sic ille: qui dum moderatione vtendum vult, iuxta id videtur accipiendus, quod habet, nu. 189. in fine, ita scribens: Sentio tamen omnes qui aliquid percipiunt, aliquoties teneri per annum. v., verbi g.gratia, festis & Dominicis, pro vt ratio dictauerit: non enim par est vt fructus aliquos percipiant, & numquàm Officium recitent: neque etiam vt ob tam exiguos fructus obligentur quotidie, sed vtendum Epikeia, & moderandum iuxta piam Ecclesiæ mentem. Sic ille. Quod & videtur probare Victorellus in Additionibus ad Caput. 12. Lib. 2. Cardinalis Toleti §. Qui

Victorellus

Beneficium & circa Cap. 14. §. Contrarium tamen. Vbi in eo videtur deceptus, quòd existimet P. Lessium tenue asserere Beneficium, quod pro tenui sustentatione tantùm habet 15. aut 16. aureos, sicut & P. Tamburinus Lib. 2. in Deca

P. Tambur.

logum Cap. 5. nu. 24. verba illius sunt: Vnde mihi videtur probabile eum non teneri ad quotidianum

P. Lessius.

pensum precum Canonicarum, cuius Beneficium est adeò tenue, vt non suppeditet bonam partem tenuis |

p. 34

sustentationis. v. g. 15. aut 16. aureos. Sic ille:

Quod censeatur tenue Beneficium.

iuxta quem, Beneficium quod non suppeditat 15. aut 16. aureos, tenue est ad effectum dictum: vnde à contrario quod suppeditat illos tenue non est, aliàs non benè quota illa fuisset assignata. Multa huiusmodi accidunt in Auctorum citatione, quia cursim leguntur. Verum quidem est nonnullos, quos suppresso nomine refert P. Thomas Sancius Lib. 2. Consil. Cap. 2. Dub. 67.

P. Sancius.

nu. 5. quos & sequitur, laudatis pro eo P. Henriquez, & Dominico Soto, censere sexdecim aureos non esse summam competentem his temporibus in Hispania ob pretia rerum adaucta: quo non obstante P. Lessius in Belgio scribens, vbi commodiora illa, ita existimare potuisse, sicut & Thomistas aliquos, de quibus idem P. Sancius nu. 3. qui tamen cum P. Lessio in eo conueniunt, quod si valet Beneficium 12. aut 10. aut 15. numos aureos ad partem tantùm arbitrio boni teneantur: si minùs, ad nihil, in quo aliter censet P. Lessius, de quo inferius redibit sermo.

117

*Dico Primò. Valde verosimile apparet

1. Assertio pro verosimili obligatione.

Beneficiatum dictum ad aliquod sacrum officium teneri. Probatur: quia Scriptorum de hoc agentium mente non apparet sat solidum in eorum assertis fundamentum ad obligationem penitus remouendam. Constat ex dictis, quia aut omnino obligant, licet tenue Beneficium sit; aut si admirtuntadmittunt, id in eo casu est, in quo redditus non sufficiunt ab bonam partem sustentationis, quæ tamen in casu nostro videtur stare, vt vidimus, considerabili illa quantitate. Vnde si qui inueniuntur Recentiores Thomistæ absolutè decernentes, iuxta præfatam doctrinam sunt accipiendi, vel reijciendi penitus, vt qui omnino inuerosimiliter opinentur.

118

*Dico Secundò. Sententia P. Lessij de

2. Assertio pro verosimili P. Lessij sententia.

obligationis moderatione circa Horas Canonicas est valde probabilis. Id probo, quia Auctorem habet sapientia & probitate percelebrem, & doctos Thomistas, vt vidimus, nec contemnendam rationem, quia Beneficium datur propter officium, & non titulo eleemosynæ ab Ecclesia confertur, estque contra omnem æquitatem, vt cùm ad recitationem obliget quando tenue non est, in illis, in quibus prouentus sunt minores, non debeat proportionata obligatio respondere, id quod minimè iuxta Ecclesiæ mentem esse videtur, vt nullo ministerio se Beneficiarium esse testetur, sicut etiam est valde alienum à fundatorum voluntate, vt nullum ex liberalitate sua fructum reportent, cùm non ingens aliquid, sed moderatum tantùm obsequium ab eisdem requiratur. Iuxta quæ non videtur conuenienter dictum à P. Thoma Sancio prædictum dicendi modum fundamento carere. Et quidem Thomistæ præfati cum minori rigore locuti, quia si Beneficium sit tantum quinque ducatorum, ad nihil teneri Beneficiarium asseruerunt: cùm tamen P. Lessius generaliter pronuntiauit. Quamquàm aliàs illi ad Horarum partem obligatum dixerint, cùm redditus sunt maiores iuxta summam prædictam: & P. Lessius ad dies tantùm aliquos obligationem censeat limitandam, quod verosimilius apparet, quàm quotidianam Horarum partitionem iniungi, & quòd circa partem Horarum esse aliquando obligatio possit tenet idem P. Sancius Ibidem Lib. 7. Cap. 2. Dubitat. 43.

119

*Dico Tertiò. Præfatus Beneficiarius

3. Assertio probabiliter exonerans Beneficiarium.

probabiliter potest à recitatione Horarum Canonicarum excusari. Probatur ex doctrina P,. Lessij superiùs adducta, stante eo quod diximus de sufficienti quantitate ad bonam partem sustentationis, quia aut tertia est, aut maior, cùm graues Scriptores solam quartam ad excusationem censeant sufficientem: pro quo P. San

P. Sancius.

cius Dubio 67. citato nu. 4. cum alijs, & ante illum P. Suarez Tomo 2. de Religione Lib. 4. de Ho

P Suarez. P. Lessius.

ris Canonicis, Cap. 21. nu. 10. Probatur inquam ex illius doctrina quatenus admittit caussa studiorum cum talibus aliqua moderatione vtendum. Rogo iam quænam moderatio futura ista sit? Nam si prouentus ad bonam sustentationis partem non sufficiunt, iam ipse moderationem adhibuerat, de qua dictum, obligationem scilicet ad dies festos & Dominicos adstringendo. Ergo ratione studiorum nihil conceditur, cùm tamen ipse concedendum censeat, vel saltem vt verosimile admittat. Habebit ergo locum cùm tertia tantùm pars, aut plus aliquid, quod etiam Auctores præfati dicunt, sufficiens esset ad bonam partem sustentationis. Quia verò dictus Pater sola moderatione vtendum dicit, nec totalem patitur excusationem, iuxta illius philosophandi modum dici posset teneri diebus aliquibus ad recitationem, festiuis scilicet, aut Quintis ferijs, in quibus non adeuntur scholæ. Quibus tamen videtur obstare id, quod de consensu Pontificis adijcit: quod si ita sit, nihil est quod reuera concedit, nam cum consensu tali omnis cessat difficultas, & non tantùm moderatione vtendum, sed obligatio potest penitus aboleri.

120

*Est tamen aliquid vnde consensus pos

Pro Indiis consensus Pontificius.

sit verosimiliter coniectari. Primò, quia in Indijs impossibilis moraliter est recursus: dum enim de eo agitur, Capellanus ad ætatem perueniet, in qua Ordinem sacrum possit suscipere, cum quo certa recitandi veniet obligatio. Ergo ad arbitrium prudentis Consiliarij est id deferendum, sicut circa alia ex prædictis Doctores affirmant. Et ita non est à Pontificis alienum voluntate. Prætereà coniectura satis valida ex eo deduci potest, quòd prouentus prædicti rationem pensionis habeant, licet non cum omni rigore talis

Officio paruo Virginis posse satisfieri, vt pensionarij.

sit, quia illis Beneficiarius ipse fruitur habens Beneficij possessionem & proprietatem: quod quidem in re fauorabili potest conuenienter admitti, cum reuera portio tantùm Beneficij sit studiorum caussa à fundatore disposita, & quidem vt pensio, quia fundatores non solent de huiusmodi subtilitatibus cogitare. Atqui pensionem titulo Clericali habentes ad solum officium paruum B. Virginis obligantur: & ita præfatus Beneficiarius

Est in Hispania receptus pro eo Motus proprius Pij V.

illius recitatione poterit satisfacere, & licet non defuerint qui dicerent, Motum proprium Pij V. ita statuentis quoad hoc non esse vsu receptum, vt videri potest apud P. Vasquez citato Arti. 1. n. 20. ipse tamen id refellit, sicut & P. Sancius suprà |

p. 35

Dubit. 63. num. 4. cum multis, & præsertim cum P. Suario suprà Cap. 22. num. 5. vbi vti de re sibi certa in Hispania testatur, quod & alij communiter attestantur. Affirmat autem ibidem idem Pater pensiones à Pontificibus sæpè concedi ad iuuandos iuuenes in studijs litterarum: quod in casu nostro suffragatur.

121

*Et hæc quidem verosimiliter, & mihi

Vt queat aliter obligatio cessare attentis necessariis sumptibus pro sustentatione.

probabiliter dicta sint, si reuera redditus dicti ad tertiam partem sustentationis sufficiant: quia verò præter illa quæ ad victum spectant, sunt insuper plures faciendi sumptus in vestibus, habitatione, famulitio, infirmitatibus, & ceteris, quæ ad decentem statum pertinent, & in ipsis litterarijs actibus: dici fortè poterit tertiam partem non attingere. Quod si ita sit, expeditior prodibit resolutio. Et quidem ij, qui in Hispaniam filios suos mittunt vt Salmanticæ studia prosequantur, si quingentos octo regales, demptis pro transuectione expensis conferendos destinent, nullum in eo excessum recognoscunt. Quid ergo in Indijs? & licet contingere possit Beneficiarium ta

Officij parui quotidiana non leuis obligatio.

lem aliunde pro sustentatione non tenuia habere subsidia, id est per accidens, sicut in stipendio pro Missis Doctores obseruant. Ex quo maius onus præfato Beneficiario imponi, recitatione scilicet officij dicti, quàm sit illud, quod P. Lessius illis arbitratur incumbere, recitatione maioris Officij diebus festiuis, quando redditus ad bonam sustentationis partem non sufficiunt, videtur compertum: ex eo enim quod quotidianum sit, non leue profectò est: licet id P. Suarez, de obligatione etiam maioris Officij locuto leue videatur,

P Suarez.

qui ex suo alios spiritu metiebatur, quo vtinam omnes prophetarent.

SECTIO V.

An in electione Canonici Magistralis & Doctoralis debeat præferri qui in Ecclesia, in qua tales Præbendæ sunt, Beneficium habet. Vbi quid pro Indijs peculiare. Addicta in Thesauro Tit. 18. n. 80. & seqq.

122

*DIsceptatum circa hoc occasione nuperæ oppositionis ad Magistralem

Casus propositus.

Canonicatum LimanęLimanæ EcclesięEcclesiæ Metropolitanæ: fuit enim ex oppositoribus vnus qui inter tredecim hac prærogatiua singulariter excellebat, quia Portionarius integræ portionis, cum competentibus alijs qualitatibus ad prouisionem huiusmodi requisitis. Et pro eo videbatur stare Motus proprius Sixti IV. quem adducit Nicolaus Garcia Tomo 1. de Beneficijs Parte 5.

Nicolaus Garcia.

Cap. 4. nu. 169. Pontifex enim erectionem dictarum Præbendarum faciens inter alia sic habet: Qui si in eadem Ecclesia (Beneficiati, iuxta tenorem relatum in Motu proprio Leonis X. de quo statim) & alias sic qualificati reperiantur, alijs

Sixtus 4. & Leo 10. vt faueant.

præferantur, sicque perpetuis futuris temporibus obseruetur &c. Quod quidem à Leone X. approbatum prædictum Motum proprium confirmante suo alio, cuius & litteram ex integro inducit citatus Scriptor ibidem, quatenus tenore præfati Motus proprij adducto, & illa, quam retulimus, clausula, ita profatur: Litteras Sixti, & Innocentij (VIII. scilicet, qui simultatem dictarum Præbendarum cum alijs prohibuerat &c.) prædecessorum huiusmodi, cum omnibus & si gulis in eis contentis clausulis auctoritate Apostolica approbamus &c. Sic in cedula motus proprij: in ipsis autem litteris prout plenariè expeditis apud eumdem sic habetur: Singulas Sixti & Innocentij prædecessorum Litteras huiusmodi cum omnibus & singulis in eis contentis, ex certa scientia nostra, auctoritate Apostolica tenore præsentium approbamus, & innouamus, ac perpetuæ firmitatis robur obtinere, & inuiolabiliter

Sicut & ius commune.

obseruari debere decernimus. Sic ille. Iuxta quæ Beneficiarij dictarum Ecclesiarum videntur præferendi. Quod & iuri est communi conforme, iuxta Textus à nobis adductos in Thesauri Additionibus n. 28. Tomo 1. vt scilicet habeat vnusquisque suæ fructum militiæ in propria Ecclesia. Circa quod.

123

*Dico Primò. Stante paritate qualitatum

Assertio 1. Absolutè affirmans, si in eo sit excessus.

generaliter loquendo, Beneficiatus in propria Ecclesia, ratione talis qualitatis excedens, est proculdubio præferendus. Constat: ex aperta Pontificum decisione; non enim verba illa inutiliter posita sunt: & cùm sit grauis materia in materia iustitiæ, non videntur Electores à reatu lethalis criminis excusandi.

Dico Secundò. Non est obligatio eligendi

Assertio 2. negans vbi exceditur qualitas dicta. Sixtus IV.

talem, si dicta qualitas alijs superatur. Id probo ex ipsa Pontificia dispositione, sic enim Sixtus. Elapso tempore Edicti &c. ad illam procedere valeant, & in huiusmodi electionibus ipsi Electores iuramentum de eligendo magis idoneum, habito respectu ad vtilitatem Ecclesiæ, & mores personæ eligendæ, præstare teneantur &c. Iuxta hæc ergo idoneitas mul

Innocent. Electorum.

tiplici ex capite sumenda est, vnde si Beneficiatus in Ecclesia, minus habens in alijs qualitatibus inueniatur, non est alijs in eis præstantibus præferendus. Quod quidem & Leo probat prædicta clausula adducta, & eam cum alijs approbans, innouans, & robore perpetuo confirmans. In qua quidem Assertio proposita satis indicata verbis illis: & aliàs sic qualificati reperiantur. Sup

Leo X.

ponit enim posse non ita qualificatos inueniri, quibus Beneficiaria prærogatiua nihil sit alijs deficientibus, aut parùm eminentibus, valitura.

124

*Dico Tertiò. Si prædicta qualitas alijs

Assertio 3. idem statuens, si sit æqualitas.

adiuncta cum qualitatibus alterius paritatem constituat, ita vt excessus per illam compensetur, videtur talis iuxta mentem Pontificum præferendus. Id ostendo: Nam illi statuunt talem præferendum, vt vidimus. Rogo iam, quando talis dispositio sit locum habitura? Non quidem stante excessu iuxta præcedentem Assertionem: neque è contra quando excessum illa constituit iuxta primam Assertionem, quia sic non esset dispositio peculiaris, quandoquidem iuxta ius commune talis debet prælatio fieri, iuxta Textus, de quibus nu. 122. qui pro parte isti etiam apertè militant, dum præferendos statuunt, & præmium suæ militiæ spiritualis tali in prælatione habere determinant. Videantur ibidem dicta, hoc enim videntur euincere: ex quo fit Pontificiam decisionem ad casum Assertionis præsentis pertinere. Vbi etsi aliqualis sit excessus ex parte oppositoris, videtur similiter asserendum, quia parùm pro nihilo reputatur.

125

*Dico Quartò. Casus potest occurrere, |

p. 36

in quo probabiliter dici potest qualitatem dictam

Assertio 4. pro casu peculiari, in quo Beneficiati qualitas non attenditur. Nicolaus Garcia

non venire in considerationem, iuxta id quod habet Nicolaus Garcia, qui n. 205. quærit an quando in vltimo scrutinio duo habent paria vota, deueniendum sit ad sortes, iuxta Leonis dispositionem, ita vt nobilis præseratur ignobili, & Beneficiatus in eadem Ecclesia non Beneficiato, iuxta eumdem? & adducta aliquorum sententia id negantium, & contendentium sortes tantùm habituras locum quando est paritas qualitatum, pro quo & praxim, ac singularia exempla aliquarum exhibet Ecclesiarum: contrarium determinat & probat nu. 208. & seqq. & licet eius probationes, sicut & exempla, sola nobilitatis facta mentione

Sortibus quando vtendum.

procedant, de ea, de qua agimus, pariter conuincunt, quia & illa est in dubij propositione expressa, & rationes de illa pariter probant, aut nihil roboris continent, cùm generaliter velit in casu proposito non esse collationem qualitatum faciendam, sed sortibus controuersiam dirimendam. Cùm ergo contingere possit paritatem esse in alijs, & in qualitate Beneficiaria excessum; tunc ea non attenta veniendum ad sortes iuxta citatum Scriptorem, qui pro eo dispositionem Leonis ait esse manifestam, cùm posse vota tantùm ad illas exigat, & ita quidquid de imparitate in alijs sit non curandum videtur stabilire. Neque proptereà intelligendum est Pontificem de qualitate dicta non esse Electoribus curandum indicare, quandoquidem circa illam id, quod vidimus à Sixto statutum approbat, innouat, & confirmat: & quando ad paritatem votorum deuentum est, supponit Electores suo non defuisse officio, nec vult ampliùs circa qualitatem dictam, sicut neque circa alias, implicatam moueri quæstionem. Quod est satis verosimile; sed contrarium ratione, auctoritate, & praxi non parùm probabile.

126

*Dico Quintò. Etiamsi in Indijs electio

AsssrtioAssertio 5. Pro Indiis.

non spectet ad Capitulum cum Prælatis, quandoquidem præsentatio Regi reseruatur vt Patrono, idem quod circa electionem à nobis dictum, videtur obseruandum. Probatur, Quia Rex vt in plurimùm solet se maiori votorum parti conformare: vnde etiam si electio formaliter (vt sic loquar) ad Capitulares non spectet, radicaliter tamen videtur spectare. Deinde cùm ratione tituli dicti non leuis habeatur excessus, etiam est maior dignitas, vnde sine iniuria stare nequit illam non attendere, iuxta receptissimam sententiam, de quo in Thesauro Tomo 1. Tit. 1. nu. 68. & seqq. Quando autem est paritas, de qua Assertione 3. pro ea faciunt ibidem adducta. Et nolle quidem talem eligere, non nisi ex deprauato aliquo affectu solet prouenire. Neque iuramen

Iuramentum Electorum vt non obstet paritati.

tum obstat de eligendo magis idoneo, ex quo videtur pro æquè idoneo non esse obligationem: nam magis idoneus iudicatur à Pontifice, qui in eadem Ecclesia militauit, sicut & à Iure communi vt vidimus: sicut & magis nobilis, non quòd melius credatur seruiturus, sed quia ad decorem Ecclesiæ pertinet tales habere ministros.

SECTIO VI.

Proreges Indici an concedere licentiam possint ædificandi Ecclesiam in loco vbi alia extabat, sed in ampliorem ambitum commutata. Addicta Tomo 1. Thesauri Tit. 3. nu. 154. & seqq.

127

*VT non liceat, videtur facere prohi

Concessio Iulij 2.

bitio, de qua citato num. 154. quæ iuxta concessionem Iulij Secundi procedit. Ecclesia de nouo ædificata verè noua Ecclesia est, nec quidem parua. Quòd si ex loco publico pro ampliatione quidquam assumatur, ea obstant quæ in Iure habentur de noui operis

Prohibitio ædificandi in loco publico, & cum alterius incommodo. Baldus. Tuschus.

nuntiatione, quæ competit omnibus aduersus ædificantem in loco publico, & ijs præsertim, qui ex eo incommodum aliquod patiuntur, vt ex Baldo Consil. 464. habet Cardinalis Tuschus Tomo 5. lit. N. Conclus. 122. Quod & in Ecelesiarum ædificatione locum habet, quæ ædificari nequeunt, quando ex earum ædificatione magnum aliquod incommodum respectu alicuius sequeretur: immo nec ampliari, ex adductis ab Illustris

Barbosa.

simo Barbosa in Votis decisiuis & consultiuis Tomo 2. voto 102. n. 46. & seqq. Quòd si damnum ratione publici loci sit, quia vel platea, vel via, aut quid aliud ad decorem aut commodum ciuium spectans, & etiam ratione alicuius priuati, id videtur manifestius. Et Proregem non posse pro eo licentiam concedere, quia numquam illis in præiudicium tertij potestas videtur concedi, vt ex Rebuffo & Auendaño tradit Dominus Solorzanus Tomo 2. Lib. 4. Cap. 10. num. 74. Id quod maiorem videtur difficultatem habere si Ecclesia talis sit Religiosa, adnexa scilicet Religiosorum habitationi, quia pro eo speciales prohibitiones extant, de quibus dictum citato Thesauri loco.

128

*Dico Primò. Noua Ecclesia intra am

Assertio 1. Nouam Ecclesiam pro veteri in eodem loco posse ædificari.

bitum, in quo vetus Ecclesia erat, absolutè loquendo ædificari potest sine noua ad id necessaria facultate. Id constat, quia pro eo nulla apparet prohibitio: & sicut domum suam potest quisque in meliorem formam redigere, erigere, & ampliare, vbi nullum bono publico nocumentum infertur, etiamsi respectu priuatorum esse contingat, dum vtitur iure suo, pro quo Doctores apud P. Thomam Sancium Tomo 1. Consil.

P. Thomas Sancius. Barbosa.

moral. Lib. 1. Cap. 5. Dub. 9. & apud Barbosam supra n. 52. ita etiam de Ecelesia, & potiori quidem ratione dicendum.

129

*Dico Secundò. Intra idem oppidum li

Assertio 2. Idem statuens in eodem oppido.

cita est Religiosæ Ecclesiæ mutatio pro maiori vtilitate, & necessitate, etiam sine peculiari Proregis, aut Episcopi licentia. Ita de solis Episcopis mentione inducta Diana Parte 2 Tract. 2. Resolut.

Diana.

vltima. adducens Mirandam, Portel, & Hieronymum Rodriquez. Lezana Tomo 1. Parte 1.

Lezana.

Cap. 9. num. 35. cum Laurentio de Peyrinis de priuileg. Minimorum circa Constitut. 6. Gregorij XV. |

p. 37

P. Pellizarius Tomo 2. Tract. 8. Sect. 7. num. 91. qui & videndus Cap. 5. num. 64. vbi specialiter de Ecclesiæ Patrono cum Barbosa. Fundamentum desumi potest tum ex priuilegijs, tum ex ratione, quia mutatione tali nihil fit, quod Reipublicæ incommodare possit ob multiplicatas eleemosynas; aut Religiosis alijs ob eamdem rationem; nisi fortè ratione minoris distantiæ, quod tamen non curandum stantibus pro eo priuilegijs. Quæ quidem ostendunt, neque respectu Proregis necessariam esse licentiam: quamuis expediat ad vitandas controuersias & illum & Episcopum de mutationibus talibus admonere.

130

*Dico Tertiò. Si Ecclesia ad iurisdictio

Assertio 3. Circa Ecclesiam de iurisdictione Episcopi.

nem Episcopi pertineat, non est circa illam quidquam notabile ab eo, qui ipsam proximè administrat, sine ipsius beneplacito disponendum. Res videtur extra dubium, quia administrator præcipuus est Episcopus: & sicut in profano ædificio nihil tale fieri potest administratore præcipuo non præmonito, ita & in Sacro, in quo plures sunt attendendæ rationes.

131

*Dico Quartò. Prorex potest licentiam

Assertio 4. Proregem posse licentiam concedere cum quibusdam limitationibus.

concedere pro nouo ædificio cum aliqua amplificatione, etiamsi pro ea sit quidquam de publico assumendum, in quo notabile non recognoscatur incommodum, sicut & priuati alicuius, quando pro ædificatione magna resultat in publicum bonum vtilitas. Probatur. Quia nullibi hoc prohibitum reperitur: licet enim prohibitio extet circa ædificationem in loco publico: sed quòd pro aliquali ædificatione id nequeat concedere, nullibi prohibitum inuenietur. Et quidem prohibitio dicta ex eo habetur quòd talibus fabricis commoditas vsus publici, & oppidorum venustas impediatur: Atqui in casu nostro nihil tale accidit, quia quod ex loco publico desumitur, non est notabile, & ita neque commoditas neque decor possunt pati detrimentum: quod quidem & si aliquale sit, aliunde compensatur, vtilitate inquam magna spirituali, & prætereà ædificij maiestate. Pro quo Illustrissimum Barbosam audijsse

Dom. Barbosam.

iuuabit suprà num. 42. & seqq. sic loquentem: Ita etiam pro erectione Campanilis poterit Ecclesia cogere vicinos ad vicinam domum vendendam, stante quod illud dicitur pars Ecclesiæ: & argumentum à toto ad partem validum est. l. Quæ de tota. ff. de rei vendicat. Euerardus in Topicis legalibus loco 80. cum alijs per me citatis in locis communium argument. iuris. loco 114. Ex quibus ita in terminis resoluit Ioannes Maria Nouarius qq. forens. par. 2. q. 1. num. 6. & 11. & rationem præstat ibi n. 16. quia campanile in Ecclesia ædificare respicit publicam vtilitatem, vt benè ait Carolus Maranta Controuersiarum iuris vtriusque, responsionum parte 2. respons. 22. n. 17. Campanariæ Sacræ hæ turres in Ecclesijs vt fiant non parùm interest Reipublicæ Christianæ. Ergò à fortiori nullus vicinus poterit turris huiusmodi ædificationem impedire, etiam si ex aliqua parte incommoditatem reciperet peculiarem, cui publica præferri debet commoditas. Cap. Bonæ 3. vbi Glossa de postulat. Prælat. Cap. licet 18. de Regular. l. vtilitas. C. de primipilis lib. 12. Franciscus Antonius Costa Consilio 28. num. 5. & 6. volum 1. Tum quia fauor dilatationis, & augmentum cultus diuini, etiam in præiudicium antiquioris Ecclesiæ & vicinorum iuxta habitantium præualere debet, ad tx. in Cap. Ad audientiam 3. de Eccles. ædificat. Seraphinus Decis. 847. num. 3. Rota Decis. 676. num. 10. par. 1. recentiorum. Sic ille addens statim quod ex ipso dedimus de non magno incommodo & præiudicio: quod quidem in casu, de quo agimus, ita euenire supponimus.

132

*Et licet de loco publico non videantur

Etiam cum aliquali detractione loci publici id stare.

dicta procedere, iam ex dictis constat pro eo ratio, quia parùm pro nihilo reputatur: constat etiam ex fundamento à Doctoribus præfatis adducto de publica vtilitate, quæ præferenda est, quando agitur de caussa pietatis: non ergo contra bonum publicum tenditur, quando sic agitur, sed pro eo potiùs militatur, dum parùm vtile in aliud commutatur vtilius & excellentius, tum ratione boni spiritualis, tum etiam politici: quandoquidem Ecclesiarum decoræ fabricæ ad splendorem conferunt ciuitatum. Vnde dubitari nequit, cùm res sic se habent posse Proregem licentiam concedere, iuxta omnium allegatorum mentem, qui Magistratum posse officium impartire suum affirmant: quod cum magno grano salis faciendum admonet Stephanus Gratianus

Stephanus Gratianus.

Disceptat. forensium Tomo 4. Cap. 742. num. 26. ne scilicet magnum præiudicium ratione exiguæ necessitatis in Ecclesia se opponentibus inferatur.

133

*Quòd si contingat ex Senatus sententia post agitatam caussam inter partes, prohibitam fuisse ædificationem, vt in casu, de quo Dom. Solorzanus supranum. 77. id quidem nihil obstat: nam semel fundata Ecclesia, vt reuera fundata est, facultate concessa ab Excellentissimo Dom. Comite de Chinchon Peruuiano Prorege, & à multis retro annis in pacifica est erectionis suæ possessione; iam circa illam doctrinæ præfatæ procedunt. Immò ex fabrica tali validum potest argumentum desumi: Nam si Prorex dictus fa

Excellentissimus Comes de Chinchon laudatus.

cultatem dictam præbens id non esse bono publico aut priuato contrarium iudicauit, aut si aliquale erat, abundè vtilitate maioris momenti compensari (& erat ille maturi ac meditati iudicij, atque ad omnia prudentium solitus adhibere consilium) multò id potiùs in paruo additamento dicendum, arguendo de toto ad partem, sicut ex Euerardo vidimus argui posse, & Barbosa, qui cum plurimis locuti.

134

*Neque obstare debet, Ecclesiæ huius

Obiectio depulsa de Religiosa domo Ecclesiæ adnexa.

modi fabricam eò videri tendere, vt iuxta illam Religiosa domus erigatur: quod quidem fieri sine Regia licentia nequit: nam quidquid de Scopo tali sit, de quo, cùm occultum sit, Ecclesia non iudicat, sicut neque ciuilia tribunalia, ex eo fabrica impediri nequit; nam in illa, etiamsi domus Religiosa, quæ peculiarem familiam cum suo Prælato contineat, non habeat annexam, possunt multa ad diuinum cultum spectantia, & singularem ciuium in Christiana obseruantia profectum, exerceri, vt exercentur modò; vnde stare sine domo Religiosa potest, quæ formam prædictam habeat: licet pauci quidam ibi habitent quasi custodes celeberrimi Virginis sanctuarij, superiori domus primariæ subiecti: idque annuente Illustrissimo Archipræsule, & Excellentissimis Proregibus non conniuentibus modò, sed & fauentibus ac fouentibus, immò & postulantibus ardentissima pietate. A diuersis ergo non benè ar|

p. 38

guitur, & diuersonumdiuersorum diuersum debet esse iudi

L. Inter stipulationem. Stephanus Gratianus. Barbosa.

cium. l. Inter stipulationem §. Sacram. ff. de verbor. obligat. Stephanus Gratianus Marchiæ Decis. 32. num. 8. & Decis. 42. num. 10. & Barbosa Tractatu de locis commun. argumentor. iuris. loco 37. Iuxta hæc ergo, quæ initio adducta sunt, non vrgere constat, & rem hanc adeò esse perspicuam vt non videatur circa illam posse rationabiliter dubitari. Vnde in casus contingentia modò occurrentis appellatio interposita contra sententiam Proregis vt friuola reiecta est, re ad Regium Consilium auocata, interim pergente Ecclesiæ fabrica.

SECTIO VII.

An petenti Decimas compensatio obijci queat. Ad dicta num. 78. & seqq.

Section

135

*NEgat eruditus Licentiatus D. Di

D. Didacus Aluarez Faria vt negat.

dacus Ibañez Faria in Additionibus & Notis ad librum 1. variarum Illustrißimi Couarrubiæ Cap. 17. num. 36. vbi pro certo id videtur statuere, pro quo & adducit Rebuffum quæst. finali num. 19. Abbatem in Cap. Tua nobis,

Rebuffus Abbas. Ceballos.

num. 10. de decimis. Ceballos cum alijs apud eumdem quæst. 437. in fine. Sed assertio talis non caret difficultate. Et in primis, non petentem defraudari posse, aut eidem posse minus reddi, non videtur cur negari debeat, stante doctrina apud Doctores receptissima circa compensationem: non est enim priuilegium aliquod speciale respectu illarum, sicut neque respectu Regij fisci; non obstante titulo spirituali, ex quo debentur: quia ius compensationis fundatur in ratione vniuersali, quæ ad Sacra etiam ratione alicuius respectus spiritualis se extendit, vt ad redditus ex Beneficio, & stipendia Missarum, quæ secundùm se ipsa profana sunt. Et sicut ex illis tenetur debitor soluere, si alia non suppetant; ita & circa illa compensatio potest exerceri. Rationem autem, quam vniuersalem dixi, benè explicat P. Vasquez Opusculo de Restitutione Cap. 5. §. 1. Dub. 8.

P. Vasquez.

ex eo quòd ius accipiendi de alieno, non est iniuriam vindicandi, quia iniuriæ vindicatio in hoc

Ius compensationis explicatum.

tantùm consistit quòd alicui tantùm inferatur malum, quantum ille intulit: Sed est ius defensionis: cui enim non restituitur debitum, continuà fit iniuria, ac si de nouo immineret. Sicut ergo à principio potest quis defendere se, ne patiatur damnum in re familiari destruendo rem illius; ita etiam postquàm res ab illo ablata est, & non restituitur, potest hoc ius tueri suum, accipiendo rem debitoris, quando alio modo non potest se indemnem seruare. Ex hac ergo generali ratione habemus quòd quemadmodùm potest quis rem suam defendere ab inuasore quolibet, etiamsi persona sacra sit, ita & indefensione progredi, quia & continuatur iniuria, & rem subtrahere iustissima compensatione.

136

*Stare autem prædicta assertio potest si

Vt stare queat assertio Scriptoris citati.

dicamus, quòd petenti non possit obijci compensatio iudicialiter agenti, quia proculdubio ad solutionem, qui obiecerit, compelletur, neque curabitur de exceptione debiti, quia pro illo agere aliàs poterit: etsi probare non potuerit, cùm reuera tale sit, patienter sustinendum, & occasio alia ad compensationem feliciùs exequendam, expectanda. Quòd si excommunicatio contra non soluentes decimas proferatur, illa non ligabitur qui iusta est vsus compensatione, iuxta mul

P. Vasquez

torum doctrinam, quos secutus P. Vasquez suprà Dub. 9. affirmat non ligari generaliter, qui in com

Excommunicatio vt liget compensantes.

pensatione nullum commisit excessum: etiamsi in excommunicationis forma fiat mentio compensationis expressa; intelligendum enim ait de accipientibus nimium prætextu illius, vel saltim quando dubium erat debitum.

137

*Sed quid si tantùm erat probabile? Nihil

Quid quando est opinio probabilis deobligans ad solutionem.

certè hîc specialiter dicendum occurrit præter dicta Resolut. 4. citato nu. 78. & insuper P. Vasquium in ea esse sententia vt compensatione vti liceat, stante opinione probabili: quod quidem in defraudatione gabellarum probat, quando pro illarum solutione certa obligatio est: asserit enim posse tunc non solui ei, cui Rex earum colligen

Ex P. Vasquez sententia circa gabellas confirmatio.

darum per locationem fecerit potestatem, in compensationem debeti, quo Rex illi est obligatus. Quod quidem non vt certum, sed vt probabile tradit, vt ipse concludit in fine Dubij 4. Cap. 6. §. 3. & hæc maximè probabilia mihi videntur, & ratione efficaci id probari, quæ sunt illius verba. Vbi accommodanda ratio ex ipso adducta num. 135. de iniuria continuata, à qua se quis defendere potest probabili vsus opinione. Licet autem dici possit eum loqui in casu certi debiti, & aliud esse certam iniuriam probabili opinione depellere, aliud eam, quæ certa non est, in quo maior esse videtur difficultas: Id quidem non officit resolutioni propositæ: Nam licet verum sit Regem certo fuisse obligatum debito; at non est certum respectu publicani Regium ius ad gabellas ementis, sed tantùm est probabile illum esse debitorem: currit ergo in eo stabilita doctrina cum sua probabilitate.

DVBIVM INCIDENS CIRCA DECIMAS.

An parochus negare Sacramenta possit eas non soluentibus.

TEtigit hanc quæstioncm citatus Scriptor ibi

Licentiatus Faria non benè pro negatiua sententia Auctores allegat.

dem nu. 49. vbi ita scribit: An poßit Parochus negare Sacramenta non soluentibus decimas? tractat Suarez Cap. 38. n. 2. Nauarrus Consilio 2. de decimis Bonacina dicta Quæst. 5. Puncta 3. n. 2. Vers. Vtrum verò, vbi multi (corrige nu. 5. vers. An autem) qui affirmat. aduersus duos præallegatos &c. Sed inprimis Bonacina citato loco nihil resoluit, sed se

P. Suarez & Nauarro non aduersatur Bonacina.

refert ad Disput. 5. de Sacramentis Tomo 1. Quæst. 7. Puncto 4. §. 2. nu. 20. vbi statuit Parochum posse & debere, non tanquàm iudicem, sed tamquàm ministrum Sacramentorum, qui ea indignis nequit ministrare, si cognoscat eos animo paratos esse ad non soluendum data opportunitate. Addit tamen Parochum, cui competit ius decimarum, vt euitet scandalum, vsurpatæ sibi alienæ potestatis, debere coràm alijs protestari pœniten|

p. 39

tem repelli à Sacramentis, non quia deneget quod sibi debetur, sed quia non vult suæ conscientiæ consulere, seque ad dignè suscipienda Sacramenta præparare. Vnde si pœnitens paratus sit ad decimas data opportunitate præstandas, Parochus non potest ei Sacramenta denegare.

139

*Deinde cùm sic sentiat prædictus Scrip

P. Suarij mens.

tor, minimè aduersantem sibi habet P. Suarium loco citato ex Tractatu 2. de Religione Tomo 1. Lib. 1. qui absolutè fatetur Parochum posse Sacramenta denegare in casu dicto, si videlicet indubitabile delictum, aut publicũpublicum euidentia facti. Hoc autem ipsum est quod Bonacina tradit: cùm

Bonacina. consona.

enim asserat Parochum debere coràm alijs potestari caussam, ob quam pœnitentem dictum à Sacramentorum participatione repellat, manifestum est illius publicum esse peccatum: si enim tale non esset, minimè posset ita cum eo agere, vt est communis Doctorum sensus, pro quo Auctor idem multis adductis Disputat. 1. de Sacramentis, Quæst. 6. Puncto 4. nu. 4. & seqq. Neque alia est mens Nauarri Consilio citato, & casus quidem vix apparet moraliter possibilis: quòd scilicet habens voluntatem non soluendi decimas, quas scit se debere, ad Parochum, cui illæ debentur, Sacramenta recepturus accedat. Nam si de Sacramento Pœnitentiæ agitur, satis compertum est accessurum neminem cum voluntate tali Parocho manifestanda, cum qua constat non esse locum Sacramento. Si autem de Sacramento Eucharistiæ, cùm iam pœnitens, de sua sit indignitate in Confessione præmonitus, & de Parochi circa illam negandam voluntate, quis accessurum credat?

De abusu quodam apud Indias eliminando. Vbi peculiaris difficultas circa compensationem in Decimis, ratione iniustae earum vsurpationis.

De abusu quodam apud Indias eliminando. Vbi peculiaris difficultas circa compensationem in Decimis, ratione iniustæ earum vsurpationis.

140

*EX prædictorum Scriptorum doctrina habetur non posse Parochum per vim

Decimæ nequeunt vi extorqueri à priuatis. & eius ratio. P. Suarez.

accipere decimas propria auctoritate, etiamsi subditus iniustè detineat, vel solutionem differat. Quod doctè probat P. Suarez de Parocho loquens; eius autem ratio ad alios etiam ius habentes ad illas extenditur: quia fidelis quisque est in legitima possessione suorum fructuum: ergo non potest per vim priuari illa auctoritate priuata, etiamsi sit debitor illorum: quia hæc vis est contra pacem Reipublicæ, & esse potest origo plurium iniuriarum & scandalorum. Et ideò omnia Iura dicunt per publicam potestatem cogendos esse soluere decimas, qui eas debent. Sic ille. Publica autem potestas est in iudice Ecclesiastico, qui armis est proportionatis vsurus, spiritualibus inquam, quod præsertim tradit Concilium Tri

Concilium Trident.

dentinum Seßione 25. Cap. 12. de Reformat. vbi excommunicationem adhibendam statuit: quæ si non sufficiat, commune extat perfugium ad brachium sæculare,

141

*Quid ergo dicemus de illis, qui cùm ali

Abusus explicatus.

cuius pagi decimas conduxerint (quod in Clericis passim euenit) accepturi eas veniunt ab ijs, qui vt non soluant, ius aliquod prætendunt, vt in Colonis terrarum priuilegiatarum, vel aliud pro dilatione, aut quota fundamentum; quibus non obstantibus, per vim quidquid deberi sibi tumultuariè iudicant, arripiunt? Dicemus equidem iniustissimè illos agere, & contra mentem piæ Matris Ecclesiæ, quæ moderationem hoc in negotio seruandam non vno in loco commendauit: vnde P. Suario licuit meritò dicere omnia Iura faciendum hoc per publicam potestatem affirmare. Cùm ergo in eo manifesta fiat iniuria, non solùm quia plus vsurpatur, aut absolutè melius, vt frequenter accidit, sed etiam ratione violentæ aggressionis, erga eum qui res suas pacificè possidet: videtur ratione illius restitutio aliqua facienda, quia omnis iustitiæ violatio (vt de distributiua modò non agamus) illius obligationem importat. Quod quidem ex D. Thomæ doctrina col

D. Thom.

ligitur 2. 2. q. 66. arti. 5. ad 3. vbi ait eum, qui furtim accipit rem suam apud alium iniustè detentam, non teneri ad restitutionem, eo quòd ip

Obligatio restitutionis ex illo.

sum non grauet: sed solùm communem iustitiam violari, dum ipse sibi vsurpat suæ rei iudicium, iuris ordine prætermisso. Atqui in casu nostro grauatur decimarum debitor, quia præter earum acceptionem, pro qua tenetur, vim patitur, qua possessione & vsu priuatur, & ita molestum grauamen sustinet, pretio æstimabile, & consequenter obnoxium compensationi, arbitrio prudentis faciendæ.

142

*Et hoc est, gratis indulgendo quòd non teneatur ad decimarum restitutionem, quod videtur absolutè asserendum: quia iniustè spoliatus debet ante omnia restitui ex notis Iuribus, Cap. In litteris Cap. Conquerente. cum similibus,

Spoliatus ante omnia restituendus.

de restitut. spoliat. & ita significat P. Suarez citato num. 2. & in pœnam posset amissio decimarum imponi, essetque illa maximè proportionata delicto. Sed si non imponatur, accipiet quidem illas decenti & iuridica via, de qua citato Cap. Conquerente. Quòd si ratione violentiæ mulcta aliqua ei soluenda, qui illam est passus, decernatur; non erit locus occultæ compensationi, quia mulcta pro compensando est grauamine constituta; id quod erat per occultam compensationem obtinendum. Et cùm illud ad arbitrium debeat viri prudentis constitui, pro tali certè arbitrium est iudicis æstimandum. Sed quis est hic, & laudabimus eum? fecit enim mirabilia in vita sua? Ego iniurias vidi, & querelis interfui. Sed mulctam nullam vidi, nec ad meas vnquàm aures illa peruenit. In promptu caussa est, (dicet aliquis) res in eo iudicum agitur. Nihil ego tale: ipsi viderint, ei, qui cùm acceperit tempus, ipse iustitias iudicabit, rationem exactissimam reddituri.

143

*Et quidem genus hoc violentiæ adeò est

Violentia etiam pro furto ablatis non sustinenda. Sotus.

à ratione alienum, vt neque ad recuperandam rem furto ablatam licitum videatur, & ita nullo modo tolerandum; nisi vt ait Dominicus Sotus Lib. 5. de Iustitia. Quæst. 3. Arti. 3. ad 1. adeò esset perturbata Respublica, quòd nullus posset ius suum obtinere; tunc enim cum aliquali iniuria liceret rem suam recuperare. Quod non admittit P. Vasquez, quia hoc est bellum indicere, quod

P. Vasquez.

priuatæ personæ non licet: quamuis tandem affirmet, id posse probabiliter sustineri, vt videri potest citato Opusculo de Restitutione Cap. 5. §. 1. |

p. 40

num. 43. & 44. Videant ergo qui hoc in Repu

Inde arguitur pro decimis.

blica Christiana permittunt, quàm eius statum dedeceat, vbi non iam de recuperandis rebus furto sublatis agitur, sed de auferendis ijs, in quarum quis est pacifica possessione.

144

*Circa quod scio esse aliquos, qui sentiant

Ecclesiam dominium in decimis habere absolutè qui sentiant.

Ecclesiam habere dominium decimarum antequàm separentur ab alijs fructibus. Sic enim Panormitanus, Innocentius, Hostiensis, & Ioannes Andreas apud P. Suarium suprà Cap. 36. num. 2. pro quo & Bonacina statim allegandus adducit P. Azorium Parte 1. Lib. 7. Cap. 34. Quæs. 9. vbi

P. Azor.

nihil habet ad intentum; benè tamen Cap. 23. Quæs. 9. vbi hanc sententiam suo iudicio tenendam ait, & magis sibi probari. Quam & tenet Trullenck Lib. 3. in Decalogum. Cap. 3. n. 5. Lean

Trullenck.

der à Sacramento, de præceptis Ecclesiæ Tract. 6.

Leander à SS Sacram.

Disput. 2. Quæst. 10. in quam etiam tamquàm valde probabilem, & magis piam erga Ecclesiam ait P. Fagundez suum animum inclinare Lib. 1. de

P. Fagund.

Quinto Ecclesiæ præcepto. Cap. 6. num. 3. Dum autem valde probabilem ait, non ideò id asserit quòd probabiliorem existimet, sed quòd cùm opposita valde probabilis sit, quod fuerat ipse protestatus num. 2. etiam illam valde probabilem arbitretur. Sed contrariam tenet Bonacina suprà

Qui omnino negent. Bonacina.

Puncto 1. num. 5. adductis pro ea Rebuffo, Moneta, & Frederico de Senis, dominium absolutè negantibus. Pro quo & Glossa in Cap. Tua nobis, de decimis. verb. Tributa. & Glossa etiam in Cap.

Glossa.

Moderamine 16. q. 1. & ita etiam negant actionem realem, quæ dicitur rei vendicationis, vtpotè erga

Et actionem realem.

rem propriam ab alio possessam & detentam. l. Officium. ff. de rei vendicat. Sed P. Suarez num. 8.

L. Officium Qui vtile tantùm concedant. P. Suarez. P. Lessius.

& seqq. dominium quidem directum negans, vtile concedit, quale in vsu fructuario, secundùm quem dicendi modum rem explicat P. Lessius Lib. 2. de Iust. Cap. 39. num. 15. licet eum pro sua sententia P. Leander adducat, sicut & Patrem Fagundez, qui vt vidimus est locutus; sed reuera ille num. 4. cum P. Suario quæstionem tandem dirimit: quem & absolutè sequuntur P. Palaus

P. Palaus. P. Layman. P. Filliuc. P. Tancred.

Tomo 2. Disputatione de Decimis Puncto 2. P. Layman Lib. 4. Tract. 6. Cap. 2. num. 5. P. Filliucius Tomo 2. Tract. 27. Parte 2. num. 240. P. Vincentius Tancredi de Religione Tract. 1. Lib. 2. Disput. 11. num. 19. & 20. vbi inter aliquos ex citatis adducit Trullenck suprà, qui tamen vtsuprà vidimus reuera videtur opinari: & alij. Cùm ergo sen

Illatio ad intentum ex vtraque negante sententia.

tentia absolutè negans dominium valde probabilis sit, & quæ directum negat & plenum, adeò cum ea conueniat; & pro vtraque quoad negationem dictam, maior proculdubio sit Doctorum numerus, iure optimo iuxta illam cum P. Suario loqui licuit, & violentam vsurpationem eo ex fundamento damnare, quòd fructuum legitimus possessor, proprio ipsorum vsu priuetur; præter rationem aliam ex Pontificia dispositione desumptam, Ecclesiam scilicet in hoc negotio suis proprijs armis vsuram; quòd si alijs, in nouacula conducta Isaiæ 7. v. 20. implorato scilicet, si opus sit, auxilio brachij sæcularis.

145

*Et ex prædicta sententia satis notanda

Notanda resolutio iuxta illum, de obligatione integræ restituionis.

resolutio venit, de qua P. Suarez suprà num. 11. & ex ipso P. Palaus num. 5. dicens eum qui Parochiani fructus iniquè possidet, non decimatos, debere illos restituere ipsi in integrùm, quia sunt eius præcipuè & principaliter: neque posse deci

P. Palaus.

mam detrahere, & Ecclesiæ restituere, nisi cùm constaret dominum negligentem esse. Nam si Parochus non potest propria auctoritate fructus vindicare, multò minùs poterit alter ex bonis ipsius rapere. Et Pater quidem Suarez, qui sub du

P. Suarez.

bio videtur locutus, reuera ita sentit. Illius verba sunt: Immò fortassè non rectè faceret reddendo nouem partes domino, & decimam Ecclesiæ. Immediatè autem ante ista sic habet: Primus modus habet locum in eo, qui omnes fructus indecimatos furatur, & tunc clarum est teneri ad restituendos omnes fructus. Si ergo clarum; omnis iuxta eius sententiam cessat dubitatio. Id quod & ratio eiusdem ostendit, dum inferiùs ita subdit: Quia non potest ipse sua auctoritate decimam ab alio debitam ex illius bonis soluere &c. vnde in eo casu non videtur Ecclesia habere immediatam actionem contra furem, nisi quando dominus esset negligens, & Ecclesia ea de caussa pateretur. Hæc ille: iuxta quæ non dicendum fortassè malè facturum, qui decimam solueret Ecclesiæ, & nouem partes domino redderet, sed absolutè ita iuxta eius mentem pronuntiandum. Tunc ergo consequenter videtur dicendum eum, qui decimam soluit, debere integrè fructus reddere; non quidem in specie, quandoquidem decima pars detracta est, & alia similis forsitan non facilè inuenietur, sed in valore: quo euentu illos accipiens, non tenebitur ad decimæ solutionem, quia iam soluta est, & numquàm bis est soluenda, vt Canones Sacri disponunt, quod Textibus & Doctoribus exornat Barbosa De Officio Parochi Par. 3. Cap. 28. n. 44. & 45. Habebit ergo illud suæ iniuriæ compendium, & raptor pœnam suæ iniquæ dispoliationi commeritam.

146

*Et hæc quidem ad firmandam superio

Circa apprehensionem per actionem realem, quomodò procedendum. P. Lessius.

rem resolutionem spectant, de illicita & iniusta decimarum apprehensione per violentam inuasionem. Vnde ad commodum sensum trahendum id quod habet P. Lessius suprà vers. Ex his patet vbi ita scribit: Ex his patet Ecclesiam duplici actione posse decimas collectis fructibus petere, vt docet Panormitanus suprà. Primo Condictione ex Canone, idest quia per Canonem impositum est laicis

Duplex actio iuridica.

onus & debitum illas soluendi. Secundò, rei vindicatione, quæ est actio in rem, & conceditur domino l. In rem x. de rei vindicatione. Prior est actio personalis, eâque priùs vti debet, tum ne debitores tur

L. In rem.

bentur, si res apprehendatur antequàm ipsi conuenti fuerint: tum quia diuisio est per debitorem facienda. Si tamen hac via non procedat, potest rem apprehendere, & sibi inde decimam separare. Sic ille, cuius verba Trullenck transcripsit, & ille habet suprà num. 6. ex quo P. Leander Quæst. 11. qui pro

P. Leander.

fectò potuit, & ingenuè debuit primarium laudare pro ipsis auctorem: qui de apprehensione non violenta intelligendus, truculenta, & tumultuaria, sed Iuris ordine seruato armis Ecclesiæ applicitis, & laica, si opus sit, adiecta potestate: numquàm enim modus alius in Concilijs, Sacris Canonibus, aut Doctoribus inuenietur. Pro quo

Realem qui vlterius negent, vnde & arguitur. P. Didacus, Ibañez de Faria.

& faciunt valdè practici Scriptores, Burgos de Paz, Morla, & Ceballos, quos adducit & sequitur D. Didacus Ibañez de Faria Regij Senatus Aduocatus, de quo num. 137. & 138. in Addition. num. 36. solam enim actionem confessoriam, ad|

p. 41

mittunt, aut condictionem ex Canone. Quid sit autem actio confessoria explicat Cardinalis Tus

Cardinalis Tuschus. P. Azor.

chus Tomo 1. Litt. C. Conclus. 111. & P. Azor citata Quæst. 9. & est illa, qua agitur contra eum, qui in re, cuius est dominus, habet seruitutem, ratione cuius est alteri obligata. Et talem pro decimis agnoscunt etiam ex antiquioribus Profredus & Iason apud P. Azor, qui eos inter negantes dominium adlegat. Condictio etiam ex lege cum dominio stare nequit, pro quo Cardinalis Tuschus suprà Conclus. 116. ex Ægidio Bellamera: licet Conclus. 103. nu. 13. asserat aliquando actionem Confessoriam posse esse realem ex Castro. Consilio 336.

INDEX PARTIS QVARTAE AVCTARII INDICI Numeri sunt marginales.

INDEX PARTIS QVARTÆ AVCTARII INDICI Numeri sunt marginales.

A.
- Actio.
  - IVridica duplex, & vtraque pro decimis vt competat Ecclesiæ. 144. & 146. Vbi & de Confessario.
- Adamus.
  - Non peccauit eo quòd secutus fuerit opinionem probabilem. 32. & seqq. Vbi alia de illius peccato.
- Ædificium.
  - Ecclesia vt queat ampliari in Indijs sine Regis licentia, vbi & de alijs: & quòd sola Proregis sufficiat. 127. & seqq.
- Aueria.
  - Vt obliget in conscientia Vide verb. Indultum.
- D. Augustinus.
  - De illius mente circa opinionum sequelam. 51. & seq.
B.
- Beatificatio, Beatus.
  - AN imagines Beatorum deferri in pompa queant. 100. & seqq.
- Bellum.
  - Vt esse iustum ex vtraque parte poßit. 59
- Beneficium.
  - Ex tenui an obligatio ad Officium diuinum. 115
  - Quod dicatur tenue. 116
  - Verosimilis P. Leßij sententia. 116. & 118
  - Iuxta eam resolutio. 119
  - Consensus Pontificis ex obligatione ad Officium paruum per Motum proprium Pij V. deducitur, quod receptum, præsertim in Hispania. 120
  - Fauorabilis resolutio ex multiplicitate fructuum. 121
C.
- Canonicus.
  - DE Magistralis, & Doctoralis prouisione. Vide v. Præbenda.
- Capellanus.
  - Capellania collatiua est Beneficium. 114. Vide alia verb. Beneficium.
- Compensatio.
  - Vt liceat cum opinione probabili. 78. & seqq. Circa decimas. Sect. 7. Circa gabellas. 137
  - An Ecclesia habeat in illis dominium. 144. & seqq.
- Conscientia.
  - Dubia quomodo deponenda. 76. Vbi quod malè confunditur cum probabili, de quo Vide Verb. opinio.
- Contractus.
  - Vt iniri poßint, cum stat opinio, iuxta quam sunt illiciti. 81. & 82
D.
- Decretum.
  - CLementis VIII. circa absolutionem à casibus Bullæ cœnæ, casus etiam dubios prohibentis. 94
E.
- Ecclesia.
  - VIde verb. Ædificium.
F.
- Furtum.
  - QVæ quantitas in illo faciat mortale peccatum generaliter, & in Religiosis. 86. & 87. Vbi speciale pro Indijs.
G.
- Gabella.
  - INcapitatæ absque dubio obligant in conscientia. 111. Vide etiam V. Compensatio.
H.
- Heua.
  - AN peccauerit secuta opinionem probabilem, & alia circa ipsius peccatum. 33. & seqq.
I.
- Ieiunium.
  - DE quantitate refectiunculæ in Ecclesiastico. 89. & 90
  - Quid pro Indijs. 91
- Indultum.
  - Mercatorum pro Indijs Occidentalibus. 107. & seqq. Vbi vtilia multa.
L.
- Libri.
  - DE paruitate materiæ in lectione librorum, hæreticorum. 92. & seqq.
p. [42]
M.
- Munera.
  - ILlorum receptio quando inducat obligationem restitutionis. 114
N.
- Nobilitas.
  - QVando sit obligatio prælationis in Beneficijs ratione illius. 125
O.
- Opinio.
  - QVid iuxta D. Thomam. 3
  - Eius probabilitas vnde poßit agnosci. 6
  - Extremè pugnantes circa obligationem sequendi partem tutiorem; & de concordia circa illam P. Mercori. 7. & seqq. Vbi minimè illam stare ostenditur, & quomodo opinio dici certa poßit.
  - Quanta certitudo sit in operante probabiliter. 8
  - Quæ probabilitas sit regula operationis. 9
  - Circa certitudinis probabilis logicæ fundamentum. Ibidem.
  - Magis tutæ, & magis probabilis discrimen & quomodo à P. Mercoro explicentur. 11. & seqq.
  - Operantem iuxta opinionem probabilem sufficientem habere certitudinem. 13. & seqq. vbi quòd aduersantes facto ipso probant quod negant. Et quinam Doctores primæ Claßis, præsertim ex PP. Dominicanis.
  - Quomodo stet esse certum aliquid, cùm sint qui contradicant. 16
  - Demonstratio pro licita sequela opinionis minùs probabilis. 17. & seqq.
  - Cum dubio quomodo stare queat recta operatio. 20
  - Neque ex defectu conformitatis cum æterna regula, neque ex præsenti Dei prouidentia quidquam esse quod obstat. 21. & seqq.
  - Neque ex contrarietate in iudicijs practicis. 26. & seqq.
  - Ex eo quòd oppositum magis appareat malum, leuis demonstratio. 30. & seqq.
  - Minima probabilitas vt esse tuta queat. 41
  - Minùs probabilis vt poßit consuli. 54
  - Quid ex Ecclesiæ tolerantia circa opinionem de licita minùs probabilis sequela habeatur. 55
  - In neceßitate ad illam obligatur Confessarius, pro quo casus specialis. 57. & 58
  - Plures Auctores pro illa stare ostenditur. 60. & seqq.
  - Satis illam antiquitatis habere. 63
  - Defectus vniformitatis obiectus retorquetur. 64. & 65
  - Euidens pro illa conclusio. 67. & 68
  - Mediam sententiam esse probabilem posse, etiamsi extremæ sint improbabiles. 88
P.
- Parochus.
  - VIde V. Sacramenta.
- Paupertas.
  - De paruitate materiæ circa illam in Religiosis. 85. & seqq.
  - Ordinatio in Societate circa illam. 85
- Præbenda.
  - De Magistrali & Doctorali, vbi specialiter an præferendus habens Beneficium in Ecclesia illarum. 122. & seqq.
- Præceptum.
  - De re leui an grauiter obligans esse poßit. 36. Vbi de Ieiunio Ecclesiastico.
- Prorex.
  - Excellentißimus Comes de Lemus Peruuianus Prorex laudatus. 105
R.
- Reliquiæ.
  - MAior illis honor quàm imaginibus eorumdem Sanctorum debitus. 104
- Restitutio.
  - Stante opinione probabili potest retineri totum, nec est obligatio ad dimidium. 74
  - Idem de obligatione dotandi stupro violatam per importunas preces. 75
  - Sicut & in vulnerante ratione vulneris. 76
  - Ministri Regij an teneantur ad illam cooperantes defraudationi Gabellarum. 108. & seqq.
  - De quibus non sit obligatio. 112
- Roboam.
  - An peccauerit ex opinione minùs probabili. 42. & seqq.
- Beata Rosa.
  - Laudata, Virgo Peruuiana. 97. & seqq. Vbi de Rosa Chinensi, naturæ miraculo. Et specialis difficultas circa imaginis exportationem in pompa festi.
S.
- Sacramenta.
  - AN liceat negare Parocho non soluentibus decimas. 138. & 139
- Saul.
  - An peccauerit in prælio contra Amalec secutus opinionem minùs probabilem. 37. & seqq.
- Scriptores.
  - Vide verb. Opinio.
  - Qui laudantur, sequendi, aut eorum non condemnanda sequela. 1. & 2. Vbi de vniuersali æstimatione Scriptorum Societatis, etiam apud Pontifices.
  - Non est illis neganda auctoritas, eo quòd sint contraria circa multa sentientes. 3
  - De sinistra interpretatione fauentium benignæ opinioni. 69. & seqq.
- Societas IESV.
  - Vide v. Paupertas.
- Spoliatus.
  - Ante omnia restituendus. 142
- Subditus.
  - Vt se debeat Prælati præcepto conformare contra propriam sententiam. n. 4. & seqq.
T.
- D. Thomas Aquinas.
  - DE illius mente circa sequelam opinionis minùs probabilis. 45. & seqq. Vbi eidem fauere non obscurè ostenditur.
- Toletus Cardinalis.
  - Illius explicata sententia circa paruitatem materiæ in lectione librorum hæreticorum. 93
- Traditio.
  - Vt stet pro sacra sequela opinionis probabilis. 61
V.
- Violentia.
  - IN vsurpandis decimis damnata ab Ecclesia, & de illius abusu in Indijs, & fortè alibi. 140. & seqq. cum generali circa illam doctrina.

SECTIO VIII.

p. 1
SECTIO VIII.

Circa quaedam Asserta moderni Scriptoris. Vbi & depulsae calumniae in Mexicanos Patres Societatis IESV, & vtiles aliquae pro Indiarum fauore doctrinae.

Circa quædam Asserta moderni Scriptoris. Vbi & depulsæ calumniæ in Mexicanos Patres Societatis IESV, & vtiles aliquæ pro Indiarum fauore doctrinæ.

147

*P. Thomas Hurtadus lib. 5. de

Thomæ Hurtadi scriptionis modus.

Congrua, Digressione 2. hunc illi titulum præfigit: Digressio 2. de Congrua Rectorum, tam regularium, quàm sæcularium Doctrinarum noui Orbis. Vbi tamen de Congrua verbum nullum; neque de illa acturo congruum erat digressionis nomen: non enim digreditur, qui de particulari subiecto agit sub generali titulo comprehenso: & protestatus cùm fuerit se nullius iniuriam intendere, eamque futuram non solùm præter, sed contra intentionem suam, an promissis steterit, sincero lectori videndum, pro quo & examen ille iam seuerius expertus, vtinam ab eo ita euasisse contigerit, vt æterna in pace conquiescat.

148

*Pergit ille, & congrua pro ministris Euan

Notata in illo.

gelicis Hortamenta congeminat, in quibus cùm nihil sit, quod quæstionem patiatur vllam, non video cur Resolutioni primæ eum præponat titulum: Resolutio primi dubij. Id autem quod habet num. 460. & 461. circa lites non suscitandas aduersus Prælatos, nisi quando luce clarior fuerit iniustitia, quo vergat, non est erga res Indicas vel mediocriter instructis obscurum. Sed non equidem præteritis euentibus adaptatum: qui enim lites, de quibus inferiùs, intentarunt, non erant Rectores Doctrinarum, circa quos eius instructio, & multiplex doctrina procedit. Et ego qui

Pro Conseruatorum electione qualis sit iniuria futura.

dem circa euitandas lites cum Prælatis pariter sentio, de quo in Thesauro Tomo 2. Tit. 17. n. 53. Quòd autem ad illas intentandas iniustitia esse debeat luce clarior, non omnes admittent, cùm verosimiliter talis sufficere videatur: & præsertim stantibus priuilegijs, in quibus tales satis esse iniurias statuitur, vt iudicialem indaginem requirant, de quo dictum etiam Tomo 1. Tit. 4. n. 60. & seqq. & pro quo videri potest Ioannes de la Cruz Lib. 2. de statu Religionis Cap. 10. Dub. 5. §. Ad hoc dico. Aliudergo est ius ad conseruatorem eligendum, aliud conuenientia, qua attenta solet iuris rigori non annui, sed ad media recurri alia, vel ad patientiam, & Dei iustissimum Tribunal prouocari.

Circa linguae Indicae peritiam in Parochis, & Confessione per interpretem.

Circa linguæ Indicæ peritiam in Parochis, & Confessione per interpretem.

149

*DE hoc Resolut. 2. in qua hæc asserta

Asserta illius circa peritiam inguæ Indicæ.

præponit. Primum, si quis imperitus linguæ, animo illam addiscendi intra annum, & cum effectu eam addiscere incipiens, suæ electioni consentiat, non peccare mortaliter. Secundum, si aliquis sit vir doctus, & bonis moribus, ac Ecclesiasticæ disciplinæ, atque animarum zelo ardens, & habeat Sacerdotem coadiutorem peritum, qui confessiones excipiat, & concionem habeat ad populum, ac instructiones Rectoris exequatur, posse illi Rectoriam conferri. Tertium Quidquid sit de Papa si Episcopus prouideat Beneficium curatum prorsus illitterato & imperito linguæ Indicæ, prouisionem esse ipso facto nullam, nec facere fructus suos. Pro quo cum Patres Azorium & Palaum adducat, ex hoc priorem secuto addit ei, qui creditur paruo tempore futurus peritus linguæ Indicæ, ac litteras acquisiturus sufficientes, Beneficium ab Episcopo posse conferri; quia pro tempore aliquo potest in obligatione aliqua Beneficio annexa dispensare, & ita poterit illo tempore coadiutorem peritum linguæ Indicæ constituere; sed rarò hoc faciendum, quia turpius eijcitur, quàm non admittitur hospes. Verum Auctores dicti de peritia linguæ non lo

Auctorum sinistra inductio. P. Azor.

quuntur, sed de penitus illitterato. Et Pater quidem Azor Parte 2. Lib. 6. Cap. 6. Quæs. 5. de Beneficio simplici, & promotione ad minores Ordines tantùm loquitur: & quod ad Beneficium attinet, ex doctrina Innocentij, Archidiaconi, Hostiensis, Ioannis Andreæ, & Panormitani deducit, qui id de minoribus Ordinibus asseruerunt. & P. Palaus Tomo 2. Disput. 4. de Beneficijs Puncto

P. Palaus.

6. num. 12. absolutè id asserens de Beneficio, non benè pro eo P. Azorium adducit, qui cum ea, quam vidimus, est limitatione locutus. Iam de Auctoris Assertis.

150

*Circa Primum, dictum à nobis Tomo 1.

Linguæ Indicæ defectus in summa tantum necessitate toleratur.

Tit. 13. Cap. 6. num. 4. & Tit. 16. Cap. 1. num. 2. vbi solum casum necessitatis admisimus: & est ille iuxta modum prouisionis à Regibus nostris cum beneplacito Sedis Apostolicæ stabilitum minimè tolerandus, quia prouisio per concursum facienda, & pro sufficientia Indici idiomatis examen adhibendum, & illius est approbatio penitus necessaria, vnde sine illa electus electionem ad

Alius peccat mortaliter admittens electionem.

mittens mortaliter peccabit, & etiamsi approbetur (vt non rarò accidit) examinatorum infidelitate defectum obumbrante. Quod cùm euenit, damnum est maius: tunc enim non est qui curet, vt lingua intra annum addiscatur, cùm absoluta fuerit approbatio, & ita id sequitur quod citato num. 4. ex Tit. 13. magisterio experientiæ comprobatum.

151

*Secundum penitus refellendum, de quo

Per Socium nequit suppleri.

etiam à nobis dictum Tit. 17. num. 36. pro quo & Regiæ cautiones extant, & nupera quædam, qua statuitur, vt futurus in Doctrinis Prælatus, Prior scilicet, Guardianus &c. aliquarum illarum, in quibus subditi sunt, sit etiam Parochus, & ita omnia requisita habeat, quæ pro Indorum sunt Parochis necessaria. Vbi difficilis visa quæstio incidit: cùm enim Prouincialis tres debeat assignare, & vnus illorum Prior futurus, Guardianus &c. is, quem ille nominauerit, videtur à Patrono præsentandus; quod aliàs non videtur admittendum, quia Patroni non debent ligari manus, quo minùs is, qui magis sibi idoneus videbitur, possit ab eo præsentari, & talis esse poterit ex tribus alius ad Prælaturam non designatus. Quæ ratio est euidens; & ita dicendum designationem sic faciendam, vt Prouincialis quidem ex tribus vnum possit primo loco constituere futurum Prælatum, addens tamen, quòd si electio alterius Pa|

p. 2

trono placeat, is sit futurus Prælatus, cui paratus sit titulum suo Officio competentem exhibere. Videant ergo illi quos proponant, ni velint aut repulsam habere molestam, aut in Officio eum, quem minùs aptum ad illud iudicant, cum conscientiæ remorsu tolerare.

152

*Tertium, sicut & duo præcedentia, ha

Neque paruo tempore.

bere locum nequit, stante prouisionis modo iam dicto, quod & prætereà suppositionem impossibilem continet, eum scilicet qui penitus illitteratus est, & Indici Idiomatis ignarus, breui tempore posse idoneum reddi. Et quidem Patres Azorius & Palaus de vtrôque illo defectu non locuti, cum Idiomatis necessarij non meminerint, & prior de simplici tantum Beneficio locutus. Pro vtrôque autem quantum sit temporis necessarium nemo est qui non videat, cum Grammatica Latina ipsos etiam pueros, facilis memoriæ, cum magistrorum cura ac timore pro addiscendo solicitos, vnique illi functioni addictos, annis aliquot in Scholis detineat: & peregrina ac barbara lingua hominem exigat penitus eidem adfixum, quod in adultioribus est difficile, vnde & moraliter impossibile defectum vtrumq;vtrumque breui posse tempore superare.

153

*Præmiserat initio Resolutionis Auctor

Confessionem per interpretem Indis non esse imponendam. P. Acosta.

ex P. Acosta Lib. 6. de procur. Indor. salute Cap. 13. Indorum Confessiones non esse per interpretem excipiendas ad id ipsos obligando, quia nullus ad id cogi potest, iuxta communem Theologorum sensum: quod & specialiter fuerat à Concilio Limensi prohibitum Canone 49. vt ipse Pater adnotarat: qui tamen addit posse illos id sponte facere, quod minimè Concilium censuit prohibendum. Est tamen circa hoc non leuis difficultas: nam sententia est multorum ac grauium Theo

In mortis articulo quando obliget iuxta aliquos. P. Palaus.

logorum asserentium eum, qui in mortis articulo non sibi probabiliter persuadet se esse contritum, teneri ad Confessionem per interpretem, si aliàs confiteri nequeat, pro quo P. Palaus Parte 4. Tract. 23. Puncto 8. num. 13. citatis Patribus Suario, Vasquio, & Layman, & Doctor D. Petrus Aingo de Ezpeleta in Selectis Disputationib. de ca

D. Ezpeleta

sibus tempore mortis occurrentibus Tract. 5. Resol. 16. alijs adductis. Indis autem valde difficilis est contritio, vnde videntur ad Confessionem per interpretem obligandi, ita vt obligatio talis medio interprete eisdem manifestetur. Id quod videtur

Vt videatur pro Indis practicabile.

fieri practicabile posse, si eisdem manifestetur non teneri se omnia confiteri peccata, sed eorum aliquod, quia ratione huius impedimenti, communiter affirmant Theologi posse Confessionis integritatem omitti. Et de casu præsenti ita docet citatus Scriptor, (P. Palaus) ante quem P. Suarez

P. Suarez.

Tomo 4. in 3. p. Disput. 36. Sect. 6. num. 5. dicens posse talem confiteri peccata, quæ minorem pos

Non esse obligationem omnia confitendi peccata.

sint ei infamiam inferre. Sed certè neque in hoc casu certa videtur obligatio, & multò id verius, si interpres futurus sit Indus, de cuius secreto non est plena habenda fiducia; & generaliter qui confitetur vix persuaderi poterit illud sibi esse seruandum: cùm tamen interpres talis futurus sit, vt non minùs quàm ipsi Confessario fidere poßit pœnitens, vt ait Cardinalis Lugo Disput. 15. de Pœ

Car. Lugo.

nitentia num. 63. Nisi dicamus leue aliquod peccatum posse confiteri, cum dolore de omnibus

An satis sit venialia.

mortalibus; quod si detegatur, omnis infamiæ nota remouetur. In quo quidem noua subsultat difficultas, quia videtur necessariò debere peccatum aliquod mortale confiteri: debebat enim omnia, si copiam commodi Sacerdotis haberet, sicut & vnum si solum esset, & defectus integritatis ei permissus, circa necessariam materiam versatur, cùm circa aliam obligatio subsit nulla. Et P. Suarez, quem secuti alij, cùm peccata, quæ minorem infamiam inferant, posse alijs tacitis confiteri docet, minimè videtur de venialibus locutus, quæ infamiam in talibus pariunt nullam, cùm alia infamiam quidem inferant, sed minorem, & ita tenent alij apud Dianam Par. 3. Tract. 4. Resolut. 129. Sed nihilominùs venialis Confessionem sufficere tenent P. Coninck Disput. 17. de Sacram. num. 77. P. Arriaga Tomo 8. Disput. 51. num. 54. P. Martinon Disput. 49. num. 40. Tomo 5. D. Ezpeleta suprà num. 3. & id consequenter dici iuxta dictam sententiam ab integritate excusantem testatur Cardinalis Lugo suprà.

154

*Itaque non teneri eum, de quo agimus,

Nulla in Indis obligatio etiam pro illis. P. Sa.

per interpretem confiteri sententia est probabilis. Et ita P. Sa verb. Confessio. num. 13. Se non condemnaturum ait eum, qui nolit confiteri. Quod intelligendum est, si bona fides adsit, & sufficiens notitia de sua circa hoc non damnabili potestate. Tenet etiam P. Arriaga suprà n. 53.

P. Arriaga.

vers. Ex his concludo. Nec propterea talis sine remedio animæ dimittendus: per interpretem enim disponendus, vt maiorem, quem possit, de peccatis dolorem habeat animo ea confitendi: & quia Sacerdos, qui ea excipere possit, non adest,

Vnde illis remedium.

eidem saltim confuso modo aperiat signis doloris, & confitendi voluntatis: hoc enim sufficere valde verosimile est, & tradit P. Martinon suprà,

P. Martin.

iuxta receptissimam Theologorum assertionem de muto, aut de eo, qui loquendi facultatem amisit. Licet autem citatus Ezpeleta cum nonnullis, quos citat num. 4. affirmet non sufficere modum dictum confitendi quando sine magna difficultate aut incommoditate speciale peccatum exprimi potest, id non tollit probabilitatem asserti propositi, quod & iuxta eorum doctrinam procedere, de quibus nuper, possumus satis verosimiliter affirmare: quia reuera respectu Indorum modus ille non leuem difficultatem & incommoditatem importat iuxta dicta. Et discriminationem illam faciendam eo in articulo non esse facilem sciunt qui eorum habent indolem exploratam: cùm aliàs de ijs loquamur, qui rudiores sunt; qui enim non tales, Hispanæ linguæ vsum aliqualem habent, quo stante cessat interpretis adhibendi necessitas.

155

*Quia verò Concilium Limense 2. sta

Obiectio vt Indi obligari debeant.

tuit, vt vidimus, posse Indos sponte per interpretem confiteri, non videtur in eo esse tanta difficultas, vt ad praxim nequeat facultas illa reduci. Et ea sic stante videntur illi ad sic confitendum teneri ex doctrina multorum apud Dianam, quando scilicet de contritione non habetur sufficiens certitudo, quod ita Cardinalis Lugo suprà n. 62.

Card. Lugo P. Arriaga.

& P. Arriaga num. 54. admittunt, vt censeant non admittendum quod P. Suarez de probabili

De casu difficilis contritionis.

assensu circa contritionem asserit; sufficere inquam illum; quia cùm sit tantùm probabilis, si forte reipsa contritio non adsit, damnabitur qui ea est probabili persuasione contentus. Vt ergo |

p. 3

certior salutis via teneatur, ad quod obligat charitas erga seipsum, per interpretem est facienda confessio, quia illam vt licitam & validam ac securam omnes amplectuntur Theologi, & communiter asserunt eam in casu contritionis difficilis obligare.

Sed certè Doctores illi duo, qui vsum opi

Vsus opinionis probabilis in casu præsenti admittendus.

nionis probahilis in casu præsenti reijciunt, eum manifestè admittunt, quandoquidem affirmant sufficere venialia aliqua confiteri, & se de alijs in communi accusare, vt iam vidimus: Atqui hoc tantùm est probabile, & oppositum omnino securum, licet forsitan sit minùs probabile, circa quod non est facile certam sententiam pronuntiare, cùm sic teneant Nugnus, & PP. Suarez, Fagundez, Henriquez & Layman apud Dianam suprà. Sunt etiam qui teneant Confessionem futuram integram nullius omissione mortalis, quod satis verosimiliter addit discursus Car

Card. Lugo

dinalis Lugo à num. 66. quo ostendit nullum detrimentum sequi ex tali confessione, ob manifestationem factam tertio: vel si reuera aliquod est, debere illud ob ingens bonum salutis æternæ deuorari. Vnde & ita videtur tenere, sicut & plures apud P. Suarium suprà num. 2. sicut & P. Turrianus de Pœnitentia q. 9. arti. 2. Disput.

P. Turrian.

32. Dub. 1. Quid ad hæc? Illud quidem, in hoc negotio propter rei difficultatem vix posse nisi probabiliter operari. Et de Indis loquendo id certius: esset enim valde periculosum eos ad Confessionem huiusmodi obligare, in qua omnia sint aperienda mortalia, si præsertim fœdæ conditionis sint; vnde si eisdem volentibus sit adhibendus interpres, admonendi illi iuxta dicta, vt leuiora aperire tantùm, sit eis licitum, & omnia in communi, cum specialibus doloris signis, & confitendi voluntate data opportunitate. Nec de hoc plura, si illud addiderimus tantùm, Dianam supra concl.

Dianæ error in citatione P. Suarij.

2. asserere quod in articulo mortis, si pœnitens habet probabilem existimationem de sua contritione, non tenetur confiteri per interpretem, quia tunc Confessio non videtur moraliter necessaria ad salutem, nec Deus etiam videtur obligare cum tanto onere, & quia talis confessionis modus de se est publicus. Quod ait esse contra P. Turrianum suprà, & P. Suarez Disp. 36. Sect. 6. Quod quidem quantùm attinet ad P. Turrianum ita quidem est, secus de P. Suario, qui oppositum clarissimè tradit nu. 5. in quo & P. Turrianus videtur lapsus, quia exceptionem præfatam non attendit, sed Doctorem eximium sua pro sententia citauit sine exceptione aliqua procedẽteprocedente. Et qui

Apta Eximij Doctoris explicatio.

dem cùm ille existimationem probabilem sufficere ait, de moraliter certa est accipiendus; cùm enim contritionis supernaturalis ad iustificationem sufficientis certitudo absoluta haberi non possit, ea, quam quis secundum ordinarias gratiæ vires habere potest, probabilis potest dici, licet habens illam moraliter certus sit, dum se facere quod sibi videtur sufficiens arbitratur. Vnde cessat obiectio Cardinalis Lugo & P. Arriagæ.

Circa Religiosorum Paraecialem in Indijs curam, & de illius conuenientia.

Circa Religiosorum Paræcialem in Indijs curam, & de illius conuenientia.

157

*REsol. 3. sex ista statuit: Primum, attentis

Sex rationes circa retentionem doctrinarum in Religiosis.

iuris Canonici dispositionibus sæculares Sacerdotes aptiores esse pro Doctrinis Indiarum. Secundum ad Missiones Religiosos magis esse idoneos. Tertium Religiosos esse aptissimos pro illis, & neutiquàm ab eisdem amouendos. Quartum, iuxta præsentem statum ita expedire, quia sic Rex noster Philippus Quartus iudicauit, iubens vt in eo nihil innouaretur, per schedulam 23. Martij 1644. Quintum amotionem non licere, secundùm æquitatem, propter meritum seruitij, quod Regulares habent. Sextum non decere propter honestatem ijs inauditis honores tales auferre: esset enim illos contemptui, iniurijs, & indignationibus aliorum subijcere, ex quo non parua in Republica inqui etudo oriretur, quæ, cùm longè distent à capite, non facilè quietantur. His additur vtilitas dicta ob melius Indorum bonum circa salutem animarum. Circa quæ hoc loco non immorandum, cùm de eo sit à nobis actum in Thesauro Tomo 2. Tit. 17. Cap. 1. per totum.

158

*Et quidem si iuxta ius Canonicum Re

Quantùm in eis ponderis.

ligiosi ad Paræcias habentur incongrui, & per dispensationem tantùm admissi ratione occurrentis tunc temporis necessitatis, & precariò vt dicitur; pro eorum conseruatione, vt res ad natiuum statum reducatur, conuenientia illius attendenda est; quæ si talis non appareat, quia videlicet Sacerdotes sæculares iam merito & numero suppetunt, vt Auctor agnoscit n. 787. ex quo infert Bullam Pij V. eisdem iam non suffragari, cum rationibus alijs benè visis Catholico & zelatori Patrono, nihil videtur obstare. Quod enim de seruitij remuneratione repetitur, responderi poterit non esse obstaculo, quia non cum eo onere à Rege ad Parochias adsciti, vt benè administrantes possent tamquàm seruitij mercedem debitam conseruationem in eisdem perpetuam postulare. Seruituros enim vt eorum statum decet supponebat ille, qui eos ad talem laborem aduocauit; & tamen, vt dicitur, precariò conducti; non est ergo illis perpetua debita conseruatio, sed congrua stipendia dum seruiunt, quod luculenter à Patrono pręstitumpræstitum, tamquàm denarius diurnus, vnde audire possunt: Amice, non facio tibi iniuriam: Tolle quod tuum est, & vade Matth. 20. vers. 13. & 14. Vnde licet à Rege nostro Philippo Quarto ita sit scriptum vt diximus, definitiua illa sententia non fuit, vt ex eadem schedula constat ibi: Dejandolo todo en alel estado, en que està, hasta

Regia schedula.

que visto en el dicho mi Consejo en Iusticia sobre la replica, que cerca de ello hacen las Religiones, se proviaprovea lo que se hallare por derecho. Fuit ergo dispositio consentanea tempori, & ita posteà res hæc in deliberationem venit, & de ea agitur, in quo id mihi exoptandum & orandum, vt Deus suam lucem Regijs Consiliarijs, & alijs pro re tanta dignis Consultoribus conferat, qua id peruideri & disponi queat, quod Dei sit gloriæ commodius, Religionibus opportunum, & nouellæ plantationi pauperum indigenarum pro illius in fide, & Christianis moribus incremento, profuturum.

Circa Regularium examen, & licentiam Episcopi ad audiendas saecularium Confessiones, vbi de litigiosa controuersia cum Episcopo Angelopolitano.

p. 4
Circa Regularium examen, & licentiam Episcopi ad audiendas sæcularium Confessiones, vbi de litigiosa controuersia cum Episcopo Angelopolitano.

159

*DIctum de hoc Parte 1. Sect. 6. & Parte

Auctoris agendi modus, & vnde styli truculentia.

3. Sect. 8. vbi & citata Thesauri loca, in quibus de approbatione ex professo actum. Circa quod citatus scriptor duplici Resolutione per otium diuagatur. Neque ijs contentus, quæ ibidem pro Angelopolitano Antistite, & contra Societatis Patres Mexicanæ Prouinciæ protulerat, post librum vltimum Parte 2. Appendicem proponit, quæ est inter alias secunda, in qua id quod egerat, susius est, contentiosiùs, & truculentius prosecutus. In cuius fine epistolam præfati Episcopi ad ipsum scriptam apponit, in qua beneuolentiam illius erga se, & sua scripta manifesta. Et benè equidem id cadit, vt conijcere ex eo non obscurè possit lectoris erudita sinceritas, vnde illius sit armatus stylus, dum scilicet blandiri antagonistæ Societatis pergit, à cuius eleganti calamo commendationem poterat satis sibi exoptatāexoptatam reportare. Et quidem caussa prædicta quatenus ad necessitatem approbationis spectat, non est cur nos ampliùs in sui discussione detineat, cùm eam iuxta dicta locis citatis, non admittamus modò, sed contra aliter sentientes ex Ordinibus alijs defendamus. Aliqua ergo tantùm breuiter proponemus ab eo asserta, & quia inuerosimilia confutabimus.

160

*Resolutionis prioris §. 6. circa reuo

Constitutio Gregor. 15. ab Vrban. 8 reuocata.

cationem Bullæ Gregorij XV. ab Vrbano VIII. excurrit, & Lezanæ testimonio adducto de illius inuentione, de qua dictum à nobis Sect. 6. citata, ac iudicio circa illam, quod & nos secuti num. 355. addit mirari se virum eruditum, & in Romana Curia non parùm versatum, hanc protulisse sententiam cum non paruo dedecore Congregationis Eminentiss. Cardinalium, quod & non leuiter redundat in confirmationem Apostolicorum Decretorum huiusmodi. Alia in fine §. contra eumdem scriptorem adeò celebrem, & summa æstimatione dignissimum pronuntiat, non sine iusta indignatione legenda,

Lezanæ circa hoc sententiam multis impugnet Auctor.

quibus omissis ad rationes, quibus illam impugnat, veniamus. Vrbani Breui reuocatorio arguit ex ipso Primò, quia iuxta illud reuocatio pro regnis est tantùm Hispaniæ facta: Vt in regnis Hispaniarum prædictis tantùm, quæ sunt illius verba: ergo non pro Indijs, quia Indiæ mi

Breue Vrbani.

nimè veniunt Hispaniarum nomine: præsertim ex particula Tantum, quod quibusdam Textibus conatur roborare. Secundò, quia absurdum & indecorum est dicere, & non sine summa audacia, Congregationem Eminentiss. Cardinalium ignoranter processisse, supponendo quòd Bulla Gregoriana non erat derogata in Hispaniarum regnis: non enim hoc poterant supponere, cùm Breue Vrbani Romæ fuerit publicatum, & impressum in prælo Vaticano, diuagans per omnium manus. Tertiò, quia Bulla Gregorij pro partibus Indiarum est recepta, & non derogata: quod ex eo manifestum, nam in Decreto Innocentij pro casu dicto, fit illius mentio, & Regium Indiarum Consilium suam circa id auctoritatem interpositam habet, & Rex ipse, dum præfati Decreti executioni transitum concesserunt, sicut in alio ad Archiepiscopum Limensem, circa eamdem approbationis caussam, & Episcoporum amplam pro compellendis Regularibus facultatem. Tandem, quia Diana Parte 10. Tractatu 14. Resolut. 23. quam seripsit post impressum Lezanæ Consultum, ait circa hoc non esse hodie ampliùs dubitandum ob Breue Innocentij, & Vrbani aliud, cuius tenorem dedimus citata Sect. 8. n. 181. Non inquam dubitandum, Regularium nullum posse sæcularium Confessiones audire sine Episcopi Diœcesani approbatione, & officium Parochi in Doctrinis Indiarum exercere.

161

*Ad hæc tamen non est operosum respon

Iuxta illud censuræ in Regulares inualidæ, de quo est contentio.

dere, si id in primis statuamus nos iam non contendere reuocationem Constitutionis Gregorij stabilire eo fine vt liceat sine approbatione sæcularium Confessiones audire; id enim non licere, à nobis est euidenter demonstratum. Sed vt non liceat Episcopis Censuras in Religiosos fulminare, qui in eo fuerint reperti defecisse; sicut etiam in defectu licentiæ aut benedictionis ad prædicandum in proprijs, aut alienis Ecclesijs. Hoc enim illis est turbationibus expositum, quas Rex noster conatus est supplicatione interposita præcauere. Vnde totus ille Auctoris præfati auctoritatum, rationum, & multiloquentiæ apparatus aëris est inutilis & superuacua verberatio. Licet in prædicta Constitutione nonnulla alia caueantur, circa illa nihil Societatis Patres, pro quo tergiuersari possent, habuerunt, sola censurarum intempestiua exacerbati prolatione.

162

*Iam quod ad Primum attinet, reuoca

Ad Indias extensum, licet de Hispania loquatur.

tionem dictam in fauorem etiam Indiarum fuisse ex eo ostenditur, quòd diu est quæsita, vt scilicet iuxta illam decidi illud adeò controuersum negotium posset: aliàs quid erat opus solicita & prolixa tantoperè conquisitione? Deinde, Quia Indiæ circa priuilegia talia magis priuilegiatæ sunt, vt constat ex varijs Pontificum concessionibus, de quibus citatis locis. Item, quia rationes supplicationis pro reuocatione propositæ, & ad turbationes & scandala reducendæ, magis in Indijs timeri poterant, in quibus Prælati quidam ferè volunt esse Pontifices, & remedia sunt difficiliora, cùm sint ex Europa transmittenda. Prætereà, licet Hispaniarum no

Vt dici valeant esse Hispaniarum regna: ex intentiodeintentione, & proprietate.

mine Indiæ non veniant, vnde Rex Catholicus per compendium scribitur Hispaniarum & Indiarum Rex, vt in numismatibus videre est: ex intentione tamen ipsius, quatenus fauere vtrisque velle præsumitur, eo nomine venire possunt, vti accessorium quid, id quo eadem, aut maior ratio pro ijs, de quibus agitur, inueniatur. Sicut autem Rex Indijs fauere voluisse præsumitur, ita etiam & Pontifex, qui eius se votis annuere protestatur. Insuper, Indiæ comprehensæ censeri possunt Hispaniarum regnorum nomine sine improprietate, quia reuera Hispaniarum regna sunt, ab Hispanijs inquam conquisita, & possessa: quod enim Rex acquirit, acquisitum primario eius regno dici |

p. 5

potest: & quod ab aliquo acquiritur & possidetur, eius est. Nulla certè improprietas committitur, si dicamus: España es Señora de las Indias. Pro quo est illud Isaiæ 47. v. 5. Sede tacens, & in

Isa. 47. v 5.

tra in tenebras, filia Chaldæorum: quia non vocaberis vltra domina regnorum. Vbi de Chaldæa sermo est, nomine Babylonis, quæ illius erat regia ciuitas, designata. Tandem. Hoc ita visum est certum docto Mag. Lezanæ, vt nullam circa hoc dubitandi habuerit rationem, sicut neque ij, qui Memoriale circa prædictam caussam Regi nostro Philippo, citatum allegantes Scriptorem, obtulerunt. Lezanam etiam suis verbis illo in Consulto loquentem adducit P. Franciscus Bonæ

Franciscus Bonæ Spei.

Spei, nihil in eo improbans, Tomo 6. Tractat. 5. Disput. 11. n. 43. & seqq. nolens ex Constitutione Gregorij suam de necessitate approbationis comprobare, reddita pro ea ratione.

163

*Ad Secundum, nihil indecorum sacris

Ignoratum Breue à iudicibus, stat sine ipsorum nota.

iudicibus asseritur, dum eisdem facti notitia negatur, & ignorantia attribuitur, quam sæpiùs habere Pontifices ipsos testatur Bonifacius VIII. Cap. 1. de Constitut. in 6. Neque obstat reuocationem fuisse publicatam; tot enim publicantur Decreta, vt mirum haberi non debeat, si aliqua excidant, vel saltim peculiaris reuocationis forma, & quot aut qualia in illa contenta. Et pro casu nostro est euidens argumentum: nam si occulta non fuisset, cùm in ea magnum pondus contra partem aduersam adsit, ex parte Religionum fuisset dubio procul abiecta. Non comparuit per tres menses: inuenta tandem, & eius formalis tenor à Lezana profertur. Et tamen mentitum dicamus? Apage contra meridianam lucem adeò infelicem fuliginem.

164

*Ad Tertium, verum quidem est ab Inno

Dispositiones Pontificiam & Regiam non obstare, quia ex ignorantia factæ.

centio iuxta constitutionem Gregorij esse procedendum suo in Decreto affirmari, quod & executioni mandandum Regi, & eius Consilio Indiarum placuit, vnde & admitti potest quod dicitur, non fuisse in quam ab illis derogatum, aut eidem renuntiatum: sed nihilominùs ex eo nequit positio nostra vllatenus infirmari, quia totum illud ex ignorato Breui Vrbani processit. Estque prorsus incredibile Regem nostrum, & cius Consilium Breui prædicto renuntiandum censuisse, quod Rex ipse attenta summa illius conuenientia impetrandum accurarat, velle autem Regem talis impetrationis memorem post annos viginti & ampliùs, & Indiarum item Concilium, in quo Breue non fuerat registratum, quia ad Indias specialiter non spectabat, ineptissimum apparet, sicut & velle inde argumentum conficere, quod momenti alicuius in præsenti caussa sit futurum.

165

*Iam quod tandem ex Dianæ auctoritate

Dianæ auctoritas cum impressionis falsitate obiecta.

obijcitur, non plus ponderis adijcit, quia ex eadem ignorantia ortum habuit, quam habere potuit, & habuisse verosimile est, cùm ita scripserit, quandoquidem Breuis ab eo mentio facta est nulla. Nescio autem quomodo Auctor noster id fuerit ausus proferre, quod apertæ falsitatis poterat statim manifestè conuinci: Dianam scilicet Decimam scripsisse Partem post impressum Lezanæ Consultum, id quod repetit nu. 858. Siquidem Auctoris huius Tomus 4. Consulta continens Anno 1656. impressus fuit Lugduni; cùm tamen Diana per annos aliquot ante editionem dictam fuerit Partem decimam lucubratus, vt patet ex approbationibus in eadem videndis, scilicet RR. PP. Generalis suæ Religionis, & Magistri Sacri Palatij, nec non P. Martini Esperza, quæ anno 1951 datæ leguntur; & approbationes quidem Tomi Consultorum duplicatæ habentur, Anni videlicet 1650. & 1656. quod proptereà videtur factum, quia impressio est retardata vsque ad Generalis alterius tempora: ne quis credat impressionem aliam eius Operis Lugdunensem præcessisse; quam Diana videre potuerit; aliàs nouæ approbationes Generalis, & Magistri sacri Palatij non fuissent requisitæ.

Asserta quaedam Scriptoris eiusdem proposita & discussa, cum Magistri Lezanae defensione.

Asserta quædam Scriptoris eiusdem proposita & discussa, cum Magistri Lezanæ defensione.

166

*IN posteriori Resolutione contra sex As

Sex Auctoris asserta contra totidem Lezanæ.

serta Mag. Lezanæ PP. Societatis Mexicanæ Prouinciæ totidem alia proponit. Primum Episcopos Indiarum posse totum vnum Collegium aut Monasterium ab audiendis Confessionibus suspendere. Secundum idem esse in Prædicatione. Tertium non exhibitam licentiam petenti Episcopo caussam esse sufficientem vt quis possit suspendi, quia est caussa ad ipsam Confessionem spectans, de qua loquitur Innocentius X. in suo Decreto. Vbi quod semel approbatus, nequit generaliter eligi, nisi virtute Cruciatæ aut Iubilei, & oppositum non esse probabile, ex varijs Pontificum Decretis. Quartum Episcopum Angelopolitanum non excessisse fulminando censuras: & generaliter id posse Episcopos in ijs, in quibus ipsis Regulares subijciuntur. Quintum dictum Episcopum nulla in re priuilegia Societatis violasse, & ita non potuisse contra illum Conseruatores aduocari. Sextum priuilegia Societatis contra Tridentinum non esse approbata per Bullam Pauli V. per quam iam dici possunt concessa per Bullam esse, quæ à Pio V. concessa fuerant viuæ vocis oraculo. Nec dici posse non reuocata quæ ad Confessariorum approbationem spectant ab Vrbano VIII. ex defectu publicationis in Indijs, vel quia remuneratoria. Concludit §. 8. Lezanæ reprehensione, & sui commendatione, dicens eo vsque cùm scripsisset, & eius animus eum ad alia grauissima disputanda prouocaret, nobilissimum Episcopum pariter & eruditissimum Doctorem D. Ioannem de Solorza Pereyra summa affabilitate rescribentem Breue secundum Innocentij X. sibi remisisse, & cetera merito subticenda. Vbi mirari licet quomodo eum, quem adeò sibi familiarem corresponsalem affirmat, ita habeat ignotum, vt Episcopum fateatur, nusquàm talem. Qui ergo circa rem non adeò distantem sic errauit, iunctis ijs, de quibus num. præced. circa ea, quæ in Indijs acta sunt, dum iudicem se pergit constituere, si errasse in illis, neque semel aut leuiter, dixerimus, de errore minimimèminimè possumus incusari. Et quid ad prædicta? Nullum scilicet habere pondus, cui debeat aliquantulùm pars impugnata succumbere.

167

*Ad Primum dicimus, licet ita sit, vt in |

p. 6

partibus, de quibus agit, Innocentij Decretum

Totum Collegium vt suspendi queat. In quo fuisse excessum.

possit totum Collegium aut Monasterium suspendi, ex grauissima caussa, vt ibidem dicitur, inconuenientibus ponderatis; in casu tamen, de quo agitur, non potuisse, quia grauissima caussa pro eo non fuit cum circumstantijs à Pontifice requisitis, & res potuit debita cum moderatione disponi. Deinde, in prædicto Decreto sic habetur ad secundum ex parte aduersa Quæsitum: Respondit, Regulares aliàs libere ab Episcopo

Responsum S. Congregationis.

præuio examine approbatos ad audiendas Confeßiones personarum sæcularium, ab eodem Episcopo saspendisuspendi non posse sine noua caussa, eâque ad Confeßiones pertinente. Atqui inter Patres dictos plures erant, qui ab eôdem Episcopo approbationem habuerant, vt constat ex processu apud eumdem, in quo habetur edictum eiusdem Episcopi sic protestantis: Resultauit quòd prædicti Regulares exhibuerint & præsentauerint licentias, quas habebant

Edictum Episcopi.

aliorum Episcoporum extra nostram diœcesim ad prædicandum & Confeßiones audiendum, & aliquas nostras &c. Ex quo etiam responsio est legitima & irrefragabilis ad Secundum.

168

*Ad Tertium benè verum est, ob caussam

Caussa suspensionis qualis futura & error circa illam.

ad Confessiones ipsas pertinentem posse approbationem & licentiam suspendi ab Episcopo, & admitto talem esse, si constaret absque illa ab aliquo siue diœcesano, aut eius antecessore, siue diœcesis alterius, dum in ea esset, accepta; confessiones audiret: immò etsi tunc in Ecclesia sedentis non esset, quidquid de habita ab alijs esse posset. Nego tamen ob non exhibitam excommunicari potuisse, quia probari nequit Regularem in eo delinquere. Tum quia licet videatur Confessionali assistere, stare id potest sine Diœcesani licentia, eo quòd pœnitentes habeant Bullam Cruciatæ, & ille ab alio sit Diœcesano approbatus: quod posse fieri tenet cum multis Auctor, vt diximus circa Tertiam istam obiectionem. Tum etiam quia dicere potest pœnitentes mortalia peccata non habere, & si fortè habuerint, generales eorum Confessiones posse excipere, in quibus iam confessa detegantur: quorum oppositum nequit vlla ratione probari. Et ita neque fulminari censura rigidior, qualis est maior excommunicatio. Si dicas iuxta hoc numquàm habituram locum dispositionem Innocentij X. in suo Decreto statuentis contra audientes Confessiones sine approbatione Diocesani, posse illum etiam per censuras procedere, cùm nequeat contrauentio ista probari. Responderi potest locum habere posse, etiamsi quod de Censuris dicitur concedamus, (quod saltim extra Hispaniarum regna iuxta Gregorij est Constitutionem admittendum) quia potest aliquis Confessarius ita se gerere, vt affirmet se licentia generaliter non egere, aut semel habitam à quocumque alio sufficere: quod est vti falsum, & animarum saluti pernitiosum ab Alexandro VII. reprobatum in Decreto die 30. Ianuarij An. 1659. quod adducit P. Franciscus Bonæ Spei Tomo 6. Tractat. 5. Disputat. 11. num. 8. Vnde si talis ab Episcopo admonitus Confessionali assistens videatur, procedi contra illum poterit, quia non iam ob rationes dictas videtur assistere, sed ex absurda illa persuasione non indigentiæ ab eodem assertæ. Qualis quidem in Angelopolitanæ ciuitatis Patribus repertus nullus, vt ex processu liquet.

169

*Ad Quartum, quod ad Censuras attinet

Ex subiectione Episcoporum in aliquibus non sequitur posse ab Episcopis excommunicari.

iam est à nobis declaratum quid fieri ratione Constitutionis Gregorij XV. possit: generalis autem illa assertio de Episcoporum potestate respectu omnium, in quibus Regulares eisdem subijciuntur, neutiquàm sustinenda, de quo dictum à nobis in Thesauro Tomo 2. Tit. 17. n. 50. & seqq. & pro casu præsenti est expressa decisio in præfato Innocentij Breui & Declarationibus Congregationis eidem insertis; sic enim in Respons. 10. ad Episcopi Quæsita: Respondit, eisdem Regu

Breue Innocentij X.

laribus, qui Confeßiones personarum sæcularium audiunt sine approbatione Episcopi loci, vel prædicant in Ecclesijs sui Ordinis non petita illius benedictione, aut in alijs Ecclesijs absque ipsius licentia, vel in Ecclesijs etiam sui Ordinis ipso contradicente, posse Episcopum in vim Constitutionis fel. record. Gregorij XV. quæ incipit Inscrutabili Dei prouidentia, tamquàm Sedis Apostolicæ delegatum administrationem Sacramenti Pœnitentiæ, ac munus prædicationis interdicere, eosque Iuris remedijs coërcere & punire. Sic ibi. Sed cum responsio prædicta non ita videretur aperta, vt potestatem idem similiter faciendi sub pœnis à Gregorio constitutis exclusa videretur, ex parte Societatis specialior est interrogatio subsecuta, & est Quarta tenoris sequentis: An

Ex eodem comprobata assertio.

Episcopus poßit cum censuris procedere contra Regulares exemptos, si inobedientes fuerint in Confeßionibus audiendis, vel prædicatione verbi Dei? & hoc, an vigore Concilij Tridentini, vel per quem Canonem? Ad quam sic: Respondit, posse procedere, non quidem in vim Concilij Tridentini, sed in vim Constitutionis Gregorij XV. quæ incipit, Inscrutabili Dei prouidentia. Iuxta quam manifestissimam veritatem id habemus, vt non sit satis Religiosos exemptos circa aliqua Episcopis subijci, ad censuras contra ipsos displodendas, nisi quando eis vt Apostolicæ Sedis delegatis ita fuerit concessum; quod esse Canonico iuri conforme vidimus citato Thesauri loco.

170

*Ad Quintum Conseruatores absolutè po

Conseruatores cur improbati.

tuisse eligi ob non leues violentias, sed non eos, qui reipsa electi; quod ex eiusdem Sacræ Congregationis declaratione non obscurè colligitur. In Breui namque ita habetur: Nec ob eam caussam (scilicet quòd Episcopus per Censuras Confessionum auditionem & prædicationem prohibuerit, & eius Vicarius, non stante approbatione, licentia, aut benedictione) licuisse dictis Religiosis,

Breue Innocentij.

quasi à manifestis iniurijs & violentijs eligere Conseruatores &c. Circa quæ ex parte Societatis conclamatum negantis factum, quòd scilicet Conseruatores ea fuerint electi de caussa: vnde & auditi, quatenus petebant declarari non penitus fuisse iniustam ex parte caussæ prædictam electionem, & congrua est adhibita responsio, de qua Auctor in Appendice Col. 16. vers. Transeo ad 2. vbi sic iuxta processus tenorem habetur: Cùm

Notanda responsio S. Congregationis.

propositum fuisset in hac 3. Sessione dubium, An ex alijs caussis, quàm in Breui expressis fuerit locus electioni Conseruatorum? Sacra Congregatio respondit in 2. Clausula præsentis Decreti non fuisse locum electioni talium Conseruatorum. Decretum extat

Non absolutè, sed tales.

in eadem Col. die 17. Decemb. An. 1652. Ex quo habetur exceptio firmans regulam in contrarium: |

p. 7

cùm enim tantùm excludantur tales, & ita quia tales, vtpotè non habentes qualitates requisitas ad Officium Conseruatorum, & interrogatio sit generalior, alij legitimè eligi potuerunt, addente Congregatione quod in Breui non fuerat expressum, & penitus negatum videbatur. Pro quo & facit Regia schedula benè perpensa ad Conseruatores missa apud eumdem pag. 349. in qua sic Rex noster Philippus post alia: Excedieron anen va

Regia schedula.

lerse de este caso del priuilegio de nombraros por tales Iueces Conseruadores, pues auia otros medios Iuridicos con que defenderse &c. Vbi quidem Angelopolitanos Patres iniustè vexatos agnoscit: aliàs ad media iuridica alia potuisse recurrere minimè protulisset. Quòd autem electionem non probet, defectum conuenientiæ indicat, non absolutæ potestatis: vnde & illud, quod sequitur: Porque siendo tan irregular y odiosa, no la debisteis acetar, sino interponeros, como lo pedia vuestro estado &c.

171

*Circa Sextum, verosimiliter quidem Le

Bulla Pauli V pro Societate quid circa oracula &c.

zanam discurrisse ex receptis doctrinis, quibus tamen minimè se tueri conatur Societas. Et quod ad Bullam Pauli V. attinet, non tanti momenti est, vt in eo sit innitendum, à me dictum & ostensum in Thesauro Tomo 2. Tit. 12. Cap. 3. & ipse P. Thomas Hurtadus Tomo 2. Resolut. moral. Tract. 12. num. 1173. oracula eam vim habere non obstante reuocatione Gregorij XV. & Vrbani VIII. affirmat, pro quorum concessione Bullæ posteà prodierunt. Bullam Pauli V. adducit, quæ aut citata est, aut alia consimilis. Plus ergo circa ista ille concedit, quàm vsus Societatis ferat, vnde meritò ille ita scribere potuit, num. 820. Quare

Thomas Hurtadus.

cùm Patres Societatis, vtpotè Catholici, & maximi obseruatores Concilij Tridentini, Decretum præfatum non negent, sed amplexantur, vt omnes Scriptores illius incunctanter defendunt &c.

Circa alia ex eodem Scriptore ad praedictam caussam pertinentia.

Circa alia ex eodem Scriptore ad prædictam caussam pertinentia.

172

*IN citata Appendice, in qua summa pro

Quatuor Constitutiones in fauorem PP. Societatis.

cessuum extat ex illorum visceribus quatuor istæ Conclusiones elicitæ proponuntur.

Prima. Patres Societatis numquam prætendisse audire Confessiones & prædicare absque licentia D. Episcopi in Diœcesi Angelopolitana, vel sine licentia antecessoris, & in vim priuilegiorum.

Secunda. Numquam prædicasse, aut Confessiones audiuisse absque licentia Ordinarij, aut ipso repugnante, siue contradicente, aut in vim priuilegiorum.

Tertia. Patres non elegisse Conseruatores pro tuendis priuilegijs prædicandi, & Confessiones audiendi absque licentia Ordinarij; vel quia D. Episcopus id Patribus prohibuit; aut quia petiuit licentiarum præsentationem. Sed propter iniurias & grauamina imposita contra Iuris dispositionem.

Quarta. Patres non fuisse reos criminum illis impositorum, nec censuris grauatos, vt D. Episcopus prætendebat.

173

*Contra illas Auctor quatuor Admoni

Contra eos pugnat trucelentustruculentus Auctor.

tionibus pugnat: nec veretur asserere inter multa à veritate aliena, & Religioso Scriptore indignissima, processum, iuxta quem quatuor dictæ Conclusiones erumpunt, à valde Religiosis Patribus Societatis Iesv Mexicanæ Prouinciæ esse confectum, quod idem est ac confictum: ac si componi inter se possint valde Religiosos esse, & falsitatum in caussis momenti tanti in oculis solis huius studiosos artifices. Et quidem cùm sic non solùm contra Societatem, sed contra Religiones alias in lite compartes, vt videre licet in Regia Schedula apud eumdem pag. 349. depugnantem videmus, an Religiosus fuerit suspicari non immerito possemus, nisi in eiusdem libris extaret illud, licet aliquando notis tantùm indicatum. C. R. M. Apparet enim incredibile Religiosum contra Religiosos adeò truculentè decertare. Sit ita vt ille vult, & Patres præfati in caussa victi, eorum zelus minimè summo displicuit iudici,

Eximia Societatis à Sacra Congregatione commendatio.

Pontifici maximo, sicut nec Cardinalibus, & Præsulibus alijs ad decisionem caussæ deputatis, vnde nihil contra eos acerbè dictum, sed potiùs Societas eximiam ab ipsis laudem reportauit verbis illis in Breui contentis: Ceterùm Sacra Congregatio seriò in Domino hortatur ac monet Episcopum, vt Christianæ mansuetudinis memor, erga Societatem IESV, quæ laudabili suo instituto in Ecclesia Dei tam fructuosè laborauit, ac sine intermissione laborat, paterno segerat affectu, eamque in regimine Ecclesiæ suæ perutilem adiutricem agnoscens benignè foueat &c. Et in Monitorio vltimo, de quo pag. 334. sic ijdem: Ita pariter etiam atque etiam hortatur, vt ea, qua decet, in tam laudabilem proficuumque Ordinem existimatione Religiosam hanc familiam in vinea Domini summo cum fructu ac labore desudantem paterna charitate amplectaris ac foueas &c.

174

*Non habuit summo in Iudice commen

Dom. Carranzæ exemplo Auctor vrgetur.

dationem Dom. Bartholomæus Carranza iussus corāmcoram Gregorio XIII. hæreses de vehementi abiurare de quibus suspectus ex allegatis & probatis habebatur, addita quinquennalis suspensionis pœna ab Ecclesiæ Toletanæ administratione, Ne prædicti excessus maneant impuniti, & vt efficiatur cautior in futurum: quæ sunt sententiæ verba. Et tamen nostri Auctoris pietas in eius laudes, ac si sententia omnino fuisset victorialis, excurrit prolixa satis Appendice adiecta Tomo priori de Residentia. Cur ergo in caussa præsenti ita sententiam vrget, vt grauiorem & seueriorem esse velit, quàm reuera sit, Religiosos Patres in nullo excusabiles recognoscens, sed suo condemnatos merito, & eorum criminum reos, quæ ipsi in se non deprehendunt, iussi quotidie bis examen cōscientiæconscientiæ peragere, & excommunicationis vinculis innodatos; cùm tamen nullus fuerit, qui de absolutione curauerit, quia neque de criminis leuissima suspicione eorum conscientia pulsabatur? Non ergo res ratione agitur, sed affectu. Et quàm illud ingratum ei, cuius vox illa: & dixi: semper hi errant corde? Psal. 94.

175

*Sed pertentat vrgere adhuc Admonit. 3.

Pro incursis Censuris certat.

& ait quòd licet neque Pontifex in suo Breui, neque Sacra Congregatio in suis Decretis aliquem ex Patribus ab Episcopo, aut eius Vicario excommunicatum pronuntiauerint, multa tamen esse valde vrgentia, quæ ligatos ea fuisse concludere videantur: addens noluisse certitudinem declarare forsan ad vitandum scandalum. Seuerior ergo in illos iudex, quàm Pontifex, & Cardinales ac Præsules Sacræ Congregationis. Quæ au|

p. 8

tem sint illa vrgentia, & valde quidem, quæ ligatos fuisse concludant, ad id reuocat, quòd Episcopo absolutionis est forma præscripta circa Censuras, quas aliquis eorumdem Religiosorum incurrere forsan potuisset. Cumque aliàs Constitutioni Gregorij XV. insistendum asseratur, in qua potestas circa hoc est Episcopis attributa, quod nonpotuerunt Patres Societatis ignorare vtpotè valde litterati, ac proinde nec bona in eis fides locum habere, fit non habuisse aliquid vnde possent excusari.

176

*Ad quæ in primis illud notatu dignum

Sed quæ adducit apertè conuelluntur.

occurrit in Epistola ad Episcopum directa, de qua nu. 1016. non omnes, qui se illi opposuerunt, absoluendos esse decerni, sed forsan aliqui eorumdem &c. Ergo nimis deuiat rigor ille Patres omnes comprehendens. Deinde, vt ex processu constat, & ex Tertia Conclusione proposita, Patres exhibitionem licentiarum minimè recusarunt, & ita ob eam rationem non potuerunt aduersus illos Censuræ fulminari, & consequenter illos ligatos se eisdem reputare neutiquam debuerunt: id quod, quia valde litterati erant, valuerunt ita censere. Sed quia in aliquo potuit forsitan calore concertationis excessus nonnullus admisceri, ex quo scrupulus incursæ censuræ procederet, ideò ad cautelam sic est à Sacra Congregatione dispositum. Sed cur non idem circa Episcopum? Ex quo & arguitur. Quia iudices Conseruatores incompetentes sunt declarati, vnde dubium apud iudices remansit nullum circa censurarum sententias in illum pronuntiatas. Si coram Deo aliud, ipsi reseruatum.

177

*Vbi non omittendum id quod circa iu

Circa Constitutionem Greg. XV. de Cou seruatoribusConseruatoribus absurda eiusdem sententia.

dices Conseruatores prædictus Auctor habet in prima Appendice nu. 843. ijs suppositis, de quibus à nu. 839. scilicet Regulares in caussis, in quibus pro iniurijs sibi illatis Conseruatores eligunt, Constitutione Gregorij XV. quæ incipit Sanctißimus, comprehendi, ita vt omnia in illa contenta & requisita debeant ab ipsis obseruari, & ita etiam, vt nequeant esse actores. Contra quem stat authentica Declaratio Cardinalium, quam ipse agnoscit, & sic habet: Sacra Congregatio Cardina

Declaratio Card. in fauorem Regularium.

lium Concilij Tridentini Interpretum censuit eiusmodi verbis minimè sublatam fuisse facultatem, quam habent Conseruatores defendendi Regulares à manifestas iniurijs & violentijs; dum modo obseruent formam præscriptam Constitutionibus Innocentij IV. Bonifacij VIII. relatis in Cap. 1. & finali de Officio Deleg. in 6. C. Cardinales de Torres, loco sigilli. Prosper Fagnanus, S. Congregat. Secret. Romæ ex Typographia Cameræ Apostol. 1624. Sic Congregatio: propter quod ita tenent Peyrinus, P. Pellizarius, Moneta, Lezana, & Diana apud eumdem, quibus adde Ioannem de la Cruz de statu Relig. Lib. 2. Cap. 10. Dub. 5. §. Tandem. Et Illustrissimum Barbosam in Summa Apostolicarum Decisionum verb. Conseruator. nu. 19. qui præter Peyrinum & Lezanam adducit Lauretum de Franchis, & Ioannem Mariam Nouarium. Cum tamen Auctor, quocum agimus, Scriptorem pro se adducat nullum, sicut neque rationem, præter generalem modum loquendi Pontificis, qui cùm non distinguat, neque nos distinguere debemus, iuxta vulgare apud Iurisprudentes axioma. Vnde infert Regulares non posse aliquem accusare de aliquo delicto coràm iudice Conseruatore, quia accusator est propriè actor: cùm ergo accedunt ad suos Conseruatores vt eos defendant, non sunt actores, sed petunt protectionem & defensionem à suis iudicibus, & constito de iniuria, manent rei, & patientes.

178

*In quo dicendi modo singularis esse hic

Actores esse possunt, cùm de iniuriis agitur.

Auctor voluit affectatione nouitatis, quam quidem minimè admitteret Schola illa, de qua calumniosè ipse in Præfatione Apologetica Tomi prioris de Congrua, verbis illis: Igitur quidam Neotericus recentioris scholæ, in qua Nouitas colitur &c. Et est ille manifestè contra Pontificiam auctoritatem: sic enim habet dicta Gregorij XV. Consti

Constitutio Greg. XV.

tutio: statuit sanctitas sua vt coràm ipsis Conseruatoribus Regulares, ac personæ supra scriptæ, conueniri quidem & trahi queant, sed alios conuenire & trahere nōnon poßint: ita memorati Conseruatores, in caussis, in quibus Regulares & alij actores fuerint &c. Quem loquendi modum Doctores communiter amplectuntur. Et quidem eum, qui iniuriam patitur, reum esse dicendum, solùm quia patitur, paradoxum inauditum est, contra vtriusque Iuris stylum, ac Interpretum loquendi morem, vt non sit opus circa rem adeò manifestam diutius immorari.

SECTIO IX.

Vtrum in Indijs possint Regulares virtute priuilegiorum absoluere à casibus Episcopis reseruatis.

179

*DIctum de hoc in Additionibus Tomi

Censuræ sententiæ asserentium licere absolutionem Regularibus à reseruatis Episcopis.

2. nu. 45. vbi non obstantibus Decretis Pontificum, de quibus ibi, probabilitatem sententiæ asserentium id posse non sumus inficiati generaliter loquendo. Sed post ibidem scripta inter Propositiones ab Alexandro VII. proscriptas hæc habetur, & est ordine 12. Mendicantes possunt absoluere à casibus Episcopis reseruatis, non obtenta ad id Episcoporum facultate 24. Septembr. 1665. Qui & An. 1659. die 30. Ianuar. scribens Episcopo Andegauensi Decretum transmisit, quod obseruandum media illius industria præcepit. Propositionum aliquarum censuras complectens ex quibus §. 3. sic habetur, vt extat apud Franciscum BonęBonæ Spei Tomo 6. Tract. 5. disput. 11. nu. 8. Regulares Ordinum Mendicantium semel approbati ab vno Episcopo ad Confeßiones audiendas in sua Diœcesi habentur pro approbatis in alijs Diœcesibus, nec noua Episcoporum

Alex. VII.

indigent approbatione. Regulares habent potestatem absoluendi à peccatis Episcopo reseruatis, etiamsi ab Episcopo auctoritas ipsa ipsis indulta non fuerit.

Quoad primam partem est falsa, & animarum saluti pernitiosa. Quoad secundam partem est falsa, auctoritati Episcoporum, & Sedis Apostolicæ iniuriosa.

Iuxta hæc ergo probabilitas sententiæ dictæ neutiquam ampliùs asserenda aut sustinenda cum ea generalitate, quam Scriptores quidam, de quibus citato num. 45. & alij, eamdem amplectuntur.

p. 9

180

*Sed an pro Indijs secus dicendum sit præ

Pro Indiis non habere locum.

sentis est quæstionis. In qua dicendum validam & licitam esse talem absolutionem. Cuius ratio est, quia vt vidimus Tom. 2. Thesauri Tit. 12. n. 300. per priuilegia Societati concessa possunt eius Re

51. Ratio ex concessione casuum Bullæ Cœnæ.

ligiosi absoluere à casibus Bullæ Cœnæ. Ex eo enim videtur consequenter asserendum posse etiam à casibus Episcopis reseruatis, cùm multò id minus sit, & cui licet id quod plus est, licet etiam quod est minus, vt est Regula 53. iuris in 6. & inter iuridica Axiomata refertur ab Illustrissimo Barbosa Tractatu de Axiomatibus, Axiom. 180. cum erudita exornatione. Et licet illud aliquas admittat limitationes, vt videri potest apud P. Thomam Sancium Lib. 8. de Matrim. Disput. 1. num. 32. tamen vt videri apud eumdem potest num. 37. & seqq. vbi & alios adducit, omnino est recipiendum quando plus & minus sunt in eodem genere, vt in casu præsenti contingit, & exempla ab eodem inducta conuincunt.

181

*Prætereà, virtute Bullæ Cruciatæ pos

Ex Bulla Cruciata roborata.

sunt Confessarij absoluere à casibus Episcopis reseruatis, quod præter alia, ex eo deducunt, quod in Bulla habetur, verbis illis: & ab eo, quorumcumque peccatorum & censurarum, etiam Sedi Apostolicæ, & in Bulla Cœnæ Domini reseruatorum, & reseruatarum &c. Particula enim Etiam eam vim habet, vt casum difficiliorem & magis dubitabilem implicet, vt videri apud citatum potest Tractatu de Dictionibus Dict. 112. & ita vt certum statuit P. Mendus in Elucidatione Bullæ Cruciatæ Disput. 23. num. 3. & 43. Atqui eadem est particula in concessione Pauli Tertij contenta in Bulla, quæ incipit Licet debitum die 28. Octobr. An.

Bulla Pauli Tertij.

1549. ibi: & eorum quemlibet ab omnibus & singulis eorum peccatis, etiam in Bulla Cœnæ Domini reseruatis &c. Quam concessionem confirmat, & denuo confert Iulius Tertius in Bulla, cuius initium, Sacræ Religionis die 22. Octob. An. 1552. Ergo iuxta illam omnino licet absolutio à casibus Episcopis reseruatis.

182

*Item, in Decretis Pontificum, quibus

2. Ratio exhibitionis modo.

absolutio talis prohibetur, etiam inuenitur prohibita absolutio à casibus Bullæ Cœnæ, quia in virtute facultatis pro ista ad vsum illa trahebatur, arguendo vt nos nuper à maiori ad minus, licet in speciali facultas pro illis concessa aliquando inueniatur. Videndum Sacræ Congregationis Re

Diana.

gularium Decretum apud Dianam Par. 12. Tract. 2. Resolut. 28. in quo pro vtroque extat prohibitio, & alia etiam quæ adducit Parte 10. Tract. 13. Resolut. 22. & Parte 11. Tract. 2. Resolut. 9. & sic specialiter arguit Bruno Chassaing de Priuilegijs

Bruno Chassaing.

Regularium Parte 1. Tract. 5. Cap. 2. Proposit. 3. vbi affirmat etiam vbi Bulla Cœnæ est recepta (quod respectu Galliæ negat) posse Regulares absoluere à casibus in illa contentis, quia sunt Episcopales, & ita non reseruati, si occulti sint, vnde & possunt quidquid Episcopi in eo genere. Sunt ergo prædictæ assertiones inter se connexæ, & ita Pontificum Decretis in Europa profligatæ, ex quo pro Indijs à contrario argumentum instauratur.

183

*Deinde, Etiamsi non concedantur casus

3. Ex concessione aliorũaliorum Sedi Apostolicæ reseruatorum.

Bullæ Cœnæ, ex concessione aliorum Pontifici reseruatorum idem sequitur, vt constat ex Compendio nostro communi Priuilegiorum verb. Absolutio §. 1. vbi affertur concessio Pauli Tertij, in

Compendium Priuilegij Societ.

Bulla, quæ incipit, Cùm inter cunctas die 3. Iun. An. 1545. ibi: Ipsos & eorum singulos, ab omnibus & singulis eorum peccatis, criminibus, excessibus,

Paulus Tertius.

& delictis quantumcumque grauibus & enormibus, etiam Sedi Apostolicæ reseruatis, &c. exceptis contentis in Bulla, quæ die Cœnæ Domini solita est legi. Sic Pontifex. Ad quæ in Compendio, vt sequitur obseruatum: & quamuis aliqui Ordinarij prætendunt prædictam facultatem quoad casus per illos reseruatos nihil operari, immò ei esse derogatum à Greg rio XIII. iuxta ea, quæ in quadam Epistola ad

Greg. XIII. declaratio.

vnum ex eis missa, Illustrissimus Cardinalis S. Sixti subiungit in hæc verba, videlicet: Hac de re vbi Congregatio accuratè egisset, deinde ad sanctiss. D. N. retulisset, illius sanctitas etiam de sententia Congregationis censuit, ex facultatibus per Mare magnum, aliaue priuilegia Regularibus concessa, factam eis non esse potestatem absoluendi in casibus sibi ab Episcopo reseruatis &c. Nihilominus declarauit idem Gregorius die 10. Maij an. 1583. non esse intentionis suæ, quòd per talem Epistolam sit derogata, dicta Societatis facultas, eamque, quatenus opus sit, de nouo confirmauit. Habetur in viuæ vocis Oraculis pag. 131. Sic ibi.

184

*Itaque iuxta Societatis mentem, & quod

Ex ea arguitur clarè.

plus est, sapientissimi Pontificis, concessione reseruatorum Sedi Apostolicæ veniunt Episcopis reseruata. Et ita adducto priuilegio præfato similiter argumentantur citatus Bruno Proposit. 2. multos allegans, & Ioannes à Cruce in Directorio Conscientiæ Quæst. 5. de Sacramento Pœnitentiæ Dub. 5. Conclus. 4. & Lib. 2. de statu Religionis Cap. 6. Dub. 7. Conclus. 3. iuncto 5. Ad hæc dico, ex quo habetur non solùm de reseruatis in Iure locutum. Iuxta quæ habemus, vt cùm ex concessione dicta rectè deducatur posse à casibus Episcopis reseruatis absolui; vt non liceat, necessariam esse specialem prohibitionem: Atqui pro Indijs nulla extat, sicut pro Italia fuit ex Decreto Clementis VIII. extensa postmodum etiam extra Italiam præsertim ab Vrbano VIII. vt videri apud citatos potest. Hic autem modus loquendi Etiam extra Italiam, non significat remotissimas etiam Prouincias, pro quibus Pontifices specialisoliti sunt prouidentia vti. Et ita Pius V. in Bulla, quæ incipit, Romanus Pontifex pro PP. Dominicanis in simili locutus post verba illa, Quàm extraeam, addidit, vbilibet. Ex quo argumento liquet casus BullęBullæ Cœnæ non comprehendi præfatis prohibitionibus, & ita consequenter neque casus Episcopis reseruatos, qui ex consequentia veniunt, iuxta mentem Gregorij XIII. vt iam vidimus, & communissimo Doctorum sensu.

185

*Iuxta quem etiam dicendum etiamsi in

Limitationes Pontificum absolutam facultatem non tollunt.

Indijs concessio pro casibus Bullæ Cœnæ non sit absoluta (licet talem esse sit à nobis citato loco demonstratum) sed cum limitationibus, quas Pontifices iam adhibere solent, vbi scilicet non est Inquisitio, & fideles inter infideles degunt, neque Ordinarij saltem intra duas diætas existunt huiusmodi facultatem habentes; stare resolutionem præfatam, quia in primis concessio omnium præter dictos Bullæ Cœnæ est innegabilis, & iuxta eam currit decisio nuper stabilita: quia cùm absolutio stare queat respectu illorum, etiam respectu Episcopalium debet admitti, vt stet veri|

p. 10

tas declarationis Gregorij, & tot cum eo sentientium Scriptorum. Dici enim nequit esse pro illis specialem prohibitionem, quia, vt vidimus, pro Indijs nulla extat: & cùm Pontifices adeò videantur soliciti caussam Episcoporum agentes, & eorum instantijs prouocati, si casus tales exclusos vellent, proculdubiò eos expressissent. Deinde ex eo quod in limitationibus habetur, id quod intendimus, non obscurè videtur indicatum. Recurrendum enim ad Episcopos dicitur, si existant inter duas diætas, & de casibus Bullæ agitur, pro quibus illi habeant facultatem: ergo cùm pro illis tantùm necessitas recursus imponatur, alij non videntur obligatione huiusmodi comprehensi. Præterquàm quòd limitationes dictæ absolutam concessionem non infirmant, vt explicuimus citato Thesauri loco num. 303. & 304 ergo ijs non obstantibus stat inconcussa nostræ veritas positionis.

SECTIO X.

Damnata Propositio circa extantia Priuilegia à Concilio Tridentino reuocata, an quidquam importet Jndicis rebus aduersum.

186

*ESt illa ordine 36. tenoris sequentis

Propositionis tenor.

Regulares possunt in foro conscientiæ vti priuilegijs suis, quæ sunt expressè reuocata per Concilium Tridentinum. Et est illa nec paucorum, nec contemnendæ auctoritatis Scriptorum, iuxta quorum mentem locuti aliquoties sumus, vti qui probabiliter locuti videbantur. Et ipsius sensus non vnus esse potest, cùm dici queat

Varij circa illam Auctorum sensus.

Primò esse qui affirment Regulares posse suis priuilegijs frui in conscientiæ foro, etiamsi à Concilio expressè reuocata sint, quia reuocatio tantum pro foro externo fuit. Secundò, & si reuocata expressè fuerint etiam pro foro interno, virtute tamen priuilegiorum vsum talem licere, & priuilegia talia verè extare. In quo quidem diuersimodè philosophantur Auctores, dum diuersa priuilegia adducunt, & eorum confirmationes. Et pro priori sensu allegat Ioannes à Cruce Lib. 2. de statu Religionis Cap. 3. Dub. 6. Conclus. 3. Patrem Henriquez Tomo 1. Lib. 6. Cap. 6. num. 6. Lit. E. & Cap. 10. Lit. P. in Glossa. vbi nec verbum de hac quæstione. Pro quo & adduci possunt qui tenent in Tridentino non reuocata priuilegia, quæ rationem legis habebant, eo quòd in Iure communi contenta, de quo Parte præced. Sect. 8. vbi de necessaria approbatione Confessariorum. Et quod de Altaris Viatico habetur in Cap. In his quæ, de Priuilegijs.

187

*Dico Primò. In primo sensu sententia di

Assertio 1. contra primum sensum de foro tantum externo à Concilio intento.

cta exploditur cum adiecta censura ab Alexandro VII. Probatur, quia id est contra mentem omnium fere Pontificum, qui post Concilium Tridentinum Religionum priuilegia confirmarunt: nonnulli enim ea, quæ Concilio dicto sunt contraria exceperunt, vt Gregorius XIII. & Clemens VIII. circa Minores, Hieronymianos, & Præmonstratenses, vt videri potest apud Emmanuelem Rodericum Tomo 1. qq. regular. q. 8. arti. 9. & Ioannem à Cruce suprà Conclus. 2. vbi ait idem

Emman. Rodericus. Ioannes à Cruce.

esse de confirmationibus alijs excepta confirmatione pro Societate Iesv Gregorij XIII. Alij autem si qua confirmant, aut de nouo concedunt Concilio contraria, illius faciunt mentionem, vt Gregorius idem in Bulla, quæ incipit: vsum altaris viatici. die 23. Octob. An. 1579. vbi dicti Altaris vsum concedens, vniuersè sublatum à Concilio affirmat verbis illis: Vsum altaris viatici

Greg. XIII.

Societati vestræ à fel. record. Paulo Papa Tertio concessum, deinde à Concilio Tridentino vniuersè sublatum &c. Pius V. ante illum in concessione satis

Pius V.

celebri pro PP. Minoribus, de qua Tomo 2. Thesauri Tit. 12. num. 348. & in Compendio communi Societatis verb. Concilium Tridentinum §. 3. vbi vsum indulget priuilegiorum pro foro conscientiæ, quæ sunt à Concilio derogata. Pro quo & est Bulla alia sat memorabilis apud Scriptores eiusdem Pontificis, de qua Parte 3. n. 179. & 185. & incipit: & si Mendicantium: estque septima apud Peyrinum inter Constitutiones illius, vbi

Peyrinus.

multa Mendicantibus concedit, quæ per Concilium fuerant abrogata. Alij item contra Religiosos specialibus Decretis insurgunt, dum abusum eorum submouere curant, qui contra illa, quæ ipsis sunt in Concilio prohibita non verentur operari. Quod præsertim circa approbationem Confessariorum, & præcandi facultatem videre licet, de quo diuersis locis à nobis dictum, & videri specialiter possunt superius dicta Parte 1. Sect. 6. Parte 3. Sect. 8. vbi & vrgentissimam Vrbani VIII. Constitutionem adduximus. Et nuper Sectione 8. ex Innocentio X. & præcedenti Alexandro VII.

188

*Dico Secundò. Nullius vigore priuilegij

Assertio 2. negans vigere priuilegij generaliter licere.

potest stare Propositio præfata generaliter intellecta. Id constat ex nuper dictis; cùm constet Pontifices pro stabilienda obligatione circa obseruantiam aliquorum Sacri Concilij Decretorum, Bullas & Decreta diuersa protulisse, & prædictis addendo Decreta circa absolutionem ab hæresi, quam licere sibi Regulares aliqui contendebant, quando illa est occulta, & sic concessa Episcopis in Tridentino Sessione 24. Cap. 6. de Reformat. & multò magis ab alijs casibus Bullæ Cœnæ, de quo dictum num. 182. & Parte 2. n. 321. & seqq. & in Thesauro Tit. 12. num. 301. & seqq. Item Decreta circa visitationem Ecclesiarum, in quibus Regulares curam habent sæcularium, iuxta id quod statutum à Concilio Seßione 25. Cap. 11. de Reformat. quibus obnititur Btuno Chassaing suprà Tractatu 2. Propos. 3. vbi & pri

Brunonis Chassaing asserta minimè toleranda contra Tridentini Decreta.

uilegium adducit Pij V. & si Mendicantium, de quo dictum. Sicut Proposit. 7. circa obligationem sæcularium pro censuris in suis Ecclesijs publicandis, & populo denuntiandis, de quo Seßione eadem Cap. 1. & de publicatione Indulgentiarum, de quibus Seßione 21. Cap. 9. de Reformat. similiter Proposit. 9. Item circa correctionem Regularium publicè delinquentium, de qua ibidem Cap. 14. eius vim conatur infringere Cap. 4. Proposit. 1. vbi Clementis VIII. adducta circa hoc Bulla, nihil ex ea, quod vrgeat, haberi contendit. Et Proposit. 2. circa hæresim singulari animositate pronuntiat. Et Tract. 5. Cap. 2. Proposit. 1. Sic statuit: Regularis vbi Tridentinum non est receptum, potest sine Episcopi approbatione, etiam Seclusis priuilegijs, audire Confessiones. Ex quo habetur in Gallia, |

p. 11

vbi receptum non esse probauerat Tract. 1. Cap. 1. Proposit. 11. locum habere. Sed verò cùm proposita illa inter alias fuisset, de quibus num. 179. Galliæ peculiari facta mentione, sic apud Auctorem ibidem citatum Episcopo Andegauensi responsum: Est falsa, temeraria, scandalosa, in hæresim & schisma inducens, Sacro Concilio Tridentino, & Sedi Apostolicæ iuiuriosa. Iuxta hæc ergo omninò irrefragabile apparet etiam virtute priuilegiorum non posse admitti Concilij Tridentini Decreta suo esse apud Regulares destituta robore in conscientiæ foro.

189

*Dico Tertiò. Respectu eorum priuile

Assertio 3. admittens in aliquibus.

giorum, pro quorum derogatione quoad forum dictum nihil est in speciali ab Apostolica Sede dispositum non videtur proscriptio adducta procedere. Id probari potest Primò, quia in Compendio communi Societatis. verb. Concilium Tridentinum §. 3. ita generaliter statuitur per communicationem Priuilegij Pij V. id concedentis Minoribus. Licet autem illi possit opponi fuisse viuęviuæ vocis Oraculum, vt tamen non debeat talis assertio graui censura percelli, id facit quod diximus citato Tit. 12. num. 359. vbi de priuilegio dicto. Secundò ex citata Bulla eiusdem Pij V. & si Mendicantium, quam non esse reuocatam ex professo probat citatus Bruno Tract. 1. Cap. 6. Proposit. 6. vbi multos pro eo adducit. Immò addit etiamsi reuocata sit, nihil reuocationem obstare ob quædam quæ pro huiusmodi positione accumulat fundamenta. Pro quo & Ioannes de la Cruz ita

Ioannes de la Cruz vt faueat.

scribit suprà vers. ante dubium 7. Si tamen verum sit quod Henriquez refert ex Nauarro (Lib. 7. de Indulgentijs, Cap. 24. num. 8.) alias fide dignissimo, Bullam scilicet Gregorij XIII. non fuisse promulgatam, & sic nec eius reuocationem vsu receptam saltem pro foro conscientiæ. Sententia ManuelisManualis erit satis probabilis.

190

*Addit statim id, quod & nos vsurpare

Alia ex eodem.

possumus, vt inde probemus Tertio Assertionem nostram: & maximè quia idem Gregorius die 10. Septemb. an. 1584. post editam dictam Bullam reuocatoriam Bullarum Pij V. in his, quæ contrariantur Concilio Tridentino confirmauit, absque vlla restrictione omnia priuilegia Societatis, & eadem priuilegia Motu proprio, ex certa Scientia, & plenitudine potestatis confirmauit Gregorius XIV. Bulla 4. Kalend. Iulij an. 1591. quibus communicant aliæ Religiones. Sic ille, qui addere poterat amplissimam aliam & satis celebrem confirmationem Pauli V. quæ incipit, Quantùm Religio die 4. Septemb. an. 1606. Quartò, Quia vt ex proœmio proscriptio

Peculiaris ratio ab antiquitate sententiæ.

nis & damnationis Propositionum, ex quibus ea est, de qua agimus, SS. Alexander nouarum opinionum laxitates, & periculosum, qui nuper introductus est, opinandi modum studuit profligare. Atqui sententia ista ex illis non est, sed antiquiorum Scriptorum. Neque enim iam inter nouellos censeri debent, qui præcedenti sæculo floruerunt, ex quibus Alfonsus à Veracruce in speculo coniugiorum ad finem. Fr. Emmauuel Rodericius, & P. Henriquez locis adductis. Quintò, Quia Pius Quartus, qui an. 1565. die 17. Februar.

Pius IV.

Motu proprio omnia priuilegia abrogauit Concilio Tridentino contraria, eodem anno, mense Iunio confirmauit priuilegia Ordinis SS. Trinitatis absque vlla restrictione, & sic Theologi ac Iuristæ Salmanticenses subscripserunt posse Religiosos frui priuilegijs etiam contrarijs Concilio Tridentino, & Bulla authentica cum subscriptionibus seruatur in Collegio Augustiniano Mexicano, vt ex Mag. Hinososa refert Mag. Ioannes de la Cruz suprà Conclus. 2. Non est ergo iuuencula sententia ista, quæ centenaria est maior. Quæ autem sint illa, in quibus vsus talium priuilegiorum ad praxim aduocari queat vide apud P. Henriquez citato Cap. 24. in Glossa ad finem.

191

*Dico Quartò. In Indijs stare specialiter

Assertio 4. pro Indijs.

resolutio præfata potest, in quibus illorum tantùm priuilegiorum est censendus vsus abrogatus, pro quo peculiares prohibitiones Pontificiæ extiterint. Concilium enim, sicut & Pius Quartus illius Confirmator, priuilegiorum abrogatione stabiliendo de Indijs minimè cogitarunt, pro quibus specialius oportebat prouideri, & conuersionem fouere, quæ tunc temporis in suis ferè erat exordijs, & maximè curabatur, de quo diximus in Thesauro Tit. 12. num. 343. & pro quo extat Bulla eiusdem Pontificis circa consecrationem Episcoporum, de qua in Additionibus Tomi 2. n. 87. & seqq. & priuilegium, quod in ea conceditur, adeò est eximium, vt de alijs minoris momenti, & pro foro interno, non debeamus pertinaciter obluctari.

SECTIO XI.

De Propositione alia circa approbationem Confessariorum cum limitatione.

192

*APud P. Franciscum Bonæ spei To

Propositio damnata ab Alex. VII.

mo 6. Tract. 5. Disput. 11. in principio inter Propositiones Alexandro VII. propositas, & ab eodem censuris notatas, secunda sic habet: Vbi Concilium Tridentinum est receptum, non possunt Episcopi restringere vel limitare approbationes, quas Regularibus concedunt ad Confessiones audiendas, neque illas vlla ex caussa reuocare: quin immò Ordinum Mendicantium Religiosi ad eas approbationes obtinendas non tenentur: & si ab Episcopis Religiosi non probentur, reiectio illa tantumdem valet ac si approbatio concessa fuisset.

Complexè accepta est falsa, temeraria, scandalosa, & erronea.

Vbi quidem non est Pontificis mens omnes in

De illius censuris.

Propositione dicta contentas assertiones censuris præfatis debere affectas reputari, sed complexè sumptam omnes illas mereri censuras, quia in ea continentur assertiones earum aliquam aut aliquas respectiuè promerentes. Assertio siquidem de reiectione ab eodem proponitur inter proscriptas Catalogi prioris, & est Ordine 13. tenoris sequentis: Satisfacit præcepto annuæ Confessionis,

Alia eiusdem.

qui confitetur Regulari Episcopo præsentato, sed ab eo iniustè reprobato. de qua dictum à nobis Parte 2. num. 296. & illius censura est, vt sit ad minimum scandalosa: per quod supponitur esse falsam iuxta P. Suarium infra citandum num. 1. quem adducit & sequitur P. Satellas Lib. 1. de materijs Inquisitionis Cap. 12. num. 101. & licet id videatur negare Cardinalis Lugo Disput. 20. de Fide num. 114. |

p. 12

reuera non aduersatur, vt videri potest num. 129. vbi id asserit quod ad moralem caussam est satis. Cùm ergo vt minimùm scandalosa sit, non erit mirum si & temeraria pariter asseratur: qui enim scandalosè loquitur, etiam & temerarius est, cum sine suffragio competentis auctoritatis loquatur. Id quod non abnuit Pontifex dum ait vt minimum, memor censuræ suæ, quam Andegauensi scribens Prælato pronuntiarat.

193

*Et idem videtur dicendum de reuoca

De reuocatione approbationis.

tione; posse enim Episcopos approbationes reuocare ex caussa rationabili, plurium Pontificum est declaratione firmatum, & Cardinalium Declarationibus, de quo Parte 2. num. 289. & seqq. & Parte 3. Sect. 8. suprà num. 166. & seqq. & in Thesauro Tit. 12. num. 337. Pro quo & Diana Parte 11. Tract. 8. Resolut. 52. & Ioannes Sancius in Selectis Disput. 48. ac passim Recentiores. Id

De sententia negante illius necessitatem, cum erroris censura.

quod plus vrget pro assertione negante necessitatem approbationis, contra quam directè militat proscriptio Propositionis 13. iam dicta: & ante illam Bullæ & Decreta Pontificum, de quibus locis adductis, estque inuiolabili vsu receptum, ita vt neque Indiæ circa hoc exceptæ sint, cùm in Bullis omnibus, quæ de materia ista eduntur, modum vsus huiusmodi statuant, explicent, aut supponant. Et congruit quod tradit P. Suarez

P. Suarez.

Disputat. 19. de fide Sect. 2. num. 19. vbi exemplum scandalosæ propositionis apponit in ea, quæ auocat ab obedientia Prælatorum. Quia verò videtur directè cum Decreto Concilij Tridentini pugnare approbationem absolutè requirentis, erronea potuit ab Alexandro censeri: quod non ita habent aliæ. Ille quidem qui obstinatè contenderet approbationem non esse necessariam, non immeritò censeretur hæreticus, quia oppositum est de fide, vt videri potest: apud Dianam Parte 8.

Diana.

Tract. 1. Resolut. 90. Quando verò pro fundamento negationis aliquid adducitur, quod reuera nullius momenti est, licet apparentiam aliquam veritatis præseferat, vt sunt quædam malè intellecta priuilegia, reuocata, aut reuera numquàm talia, assertio dicta non videtur ita rigidam mereri censuram, sed hæresi proximam, quæ communiter erroris nomine compellatur. Constat autem ex Pontificum manifesto sensu quidquid in contrarium afferri potest, nullius esse momenti, iuxta dicta. Et ita plures Scriptores, quibuscum sentit Diana suprà erroneam censent eorum assertionem, qui affirmant sine approbatione validam esse absolutionem cum bona fide confitentis.

194

*Restat assertio circa approbationis restri

Assertio limitationem improbans qua digna censura.

ctionem, quæ vt minimùm falsa dicenda est, & est omnium minima censura, viderique alicui potest non mereri ampliorem, quia docti Scriptores sunt ita sentientes, vt vidimus in Thesauro citato Tit. 12. num. 344. vbi & id tamquam probabile visi sumus proposuisse, adductis Diana

Diana. Dom. Villaroel.

Parte 11. Tract. 8. Resolut. 27. alios afferente, & Dom. Villaroel Parte 1. de vtroque gladio Quæst. 6. Arti. 12. n. 8. & seqq. præter quos sunt alij plures apud eumdem Dianam id tenentes, aut probabile existimantes, non abnuente ipso Parte 3. Tract. 2. Resolut. 24. Parte 4. Tract. Resolut. 200. Parte 6. Tract. 7. Resolut. 71. & Parte 11. Tract. 2. Resol. 19. & Cardinalis Lugo Disputat. 21. de Pœnitentia

Card. Lugo

Sect. 3. §. 1. licet decernat limitationem cum iusta caussa adhiberi posse, nullo modo iudicet contrariam sententiam, pro qua Auctores adducit, notam aliquam mereri. Sicut & Guilielmus Herincx Tomo 4. Tract. 4. Disput. 5. num. 47. P. Bus

P. Bussembaum.

sembaum in Medulla Lib. 6. Tract. 4. Cap. 2. Dub. 2. §. IV. approbatio. P. Arriaga Disput. 42. num. 27. quamuis cum Cardinali Lugo affirmet contrarium esse certum, quia sic habet communis praxis, quod dici ab Scriptoribus sæpiùs solet etiam cùm opiniones contrariæ ab ijsdem censentur probabiles, P. Martinon Tomo 5. Disput. 53. num. 74. &

P. Martin.

alij. Dum ergo ab Apostolica Sede circa hoc magis specialis expositio non accedit, videtur posse explicatio prædicta sustineri: vt enim ampliùs dicta nequeat assertio proferri, satis superque est Catholico Ecclesiæ filio ab eadem Sede falsum pronuntiari.

195

*Et quòd illa sola censura soleat Proposi

Falsitatis censura vt solita adhiberi.

tionibus periculosæ doctrinæ à Pontificibus adhiberi, ex vsu constat, & videri potest in Propositionibus Michaelis Raij à Pio V. & Gregorio XIII. proscriptis, aliquæ enim illarum vix aliam notam merentur. Vnde P. Luisius Turrianus in

P. Luisius Turrianus.

Selectis Centuria 1. de Censura Theologica Dub. 30. de sententia quadam ex prædictis loquens, licet asserat non esse damnatam, per censuram scilicet peculiarem, existimat tamen esse falsam. Item modus ipse loquendi Pontificum id videtur conuincere, dum inter censuras, falsitatem apponunt, dicentes Propositiones aliquas esse falsas, vt Innocentius X. in damnatione quinque Propositionum

Vix illa stare sola potest.

Cornelij Iansenij Iunioris, & Alexander VII. Eo enim ipso indicant posse talem censuram se sola extare, sicut possunt & aliæ. Sed quidem, vt verum fatear, vix accidere potest vt Propositio aliqua vti falsa ab Apostolica Sede damnetur, quin ipsi aliquid de censuris alijs adhærescat, vt vel scandali, vel temeritatis quidquam non præseferat &c. Et in nostro casu primum ex his videtur

In casu præsenti vt verum.

apparere ob rationem adductam num. 193. ex P. Suario, quòd scilicet ab obedientia auocet Prælatorum, dum paruipenditur limitatio ab eisdem rationabili ex caussa præscripta. Quòd si & caussa desit talis, erit iniusta: Atqui iniusta etiam existente, quid sit decretum iam vidimus n. 192. & quod in toto verum habet, etiam & in parte, dum circa personas limitatur: & quidem praxis receptissima circa hoc videtur Ecclesiæ sensum reddere manifestum, pro quo videri potest Bordonus

Bordonus.

Tomo 1. in Sacro Tribunali Cap. 2. n. 114. & Tomo 2. Resolut. 36. num. 19. benè admonens patientiam circa hoc in Religiosis esse necessariam, quia durum est contra stimulum calcitrare, vtpotè quòd nequeat ad opiniones aliquando probabiles habitas prouocari.

196

*Quidquid autem circa hoc alibi sit, pro

Pro Indijs quid speciale.

Indijs aliter videtur dicendum, quia licet Episcopi cum limitatione circa personas approbationes exhibeant, volentibus quibusdam vt Religiosi confessiones feminarum Hispanarum non nisi post annos quadraginta ætatis audiant, praxis in contrarium viget absque vllo scrupulo. Circa quod dici potest inprimis Episcopos in hac parte non esse prorsus inuitos, quia sciunt, nec improbant praxim dictam. Licet autem approbationem cum approbatione præfata conferant, id videtur non ad inualidandas Confessiones tendere, |

p. 13

sed vt Prælatos circa hoc reddant cautiores, maturos semper ad ministerium tale designantes, idque eorum prudentiæ relinquentes, ne videantur abusus, vt ille, de quo Parte 2. Sect. 14. Deinde limitatio post concessam approbationem adhibetur, vt videatur rationem tantummodò admonitionis continere. Hinc est vt in feruida illa controuersia Regularium cum Episcopo Angelopolitano, in cuius conclusione varia sunt proposita & expedita responsa, circa limitationem approbationis nihil fuerit declaratione indigens postulatum. Et ita hoc vti certum est accipiendum, ne, si Confessionum valor ad dubiam iurisdictionem, etiamsi probabilem, reuocetur, suo illas effectu contingat defraudari.

197

*Circa prædictas autem censuras, sicut &

Censuras prædictas satis habere auctoritatis.

circa præcedentes, hærebit fortè quispiam eo quòd authenticæ non sint, neque per modum legis propositæ, sed ad Prælatum Andegauensem transmissæ, cuius fuerant quæstiones, & ab Auctore præfato vulgatæ, cuius, etsi grauis ille, non ea est auctoritas, quæ ad inducendam generalem obligationem sufficere videatur. Ad quod quidem id dicendum inprimis, de præfato Decreto certam moraliter haberi notitiam: proponitur enim ab Auctore fide dignissimo cum tenore integro, & epistola Sanctissimi Alexandri ad prædictum Episcopum; quod fieri non potuit nisi Episcopo ipso vtrumque ad vulgationis effectum concedente. Deinde in Decreto tali nihil Pontifex faciendum quasi onus nouum iniungit, sed doctrinalem declarationem proponit in materia morum qualificatione Propositionum, circa quod sic claudit: Hanc ergo qualificationem & declaratio

Decretum S. Congregationis.

nem à cunctis tenendam, sequendam, & in praxi obseruandam esse Sanctitas sua declarauit & mandauit sub pœna contra Schismaticos, temerarios, seditiosos, ac de hæresi suspectos, imposita: contrarijs quibuscumque non obstantibus. Vbi licet dicatur, Mandauit, id quidem noui est præcepti nullius adiectio, sed eius expressio, quod ex vi antecedentis inerat: nam ad qualificationem doctrinæ ab Apostolica Sede propositam consequens est obligatio eamdem obseruandi, sicut & reatus pœnæ ibidem explicatæ, schismaticis scilicet, temerarijs, seditiosis, ac de hæresi suspectis debitæ, quorum notæ in Propositionibus, de quibus Decretum egerat, continentur. Ex quibus apparet, etiam si Decretum dictum ad vnum sit directum Antistitem, generalem obligationem inducere, cùm in eo dicatur, A cunctis tenendam &c. Pro quo & in Epi

Epistola SS. Alex. VII.

stola ibi: In Decreto, quod accipies ex vestro Fratre Archiepiscopo Cæsareæ Nuntio nostro contentas, provt in eo qualificatæ leguntur, auctoritate Apostolica declaramus, & declaratas decernimus, ac tales ab omnibus haberi præcipimus. Sic SS. Alexander, cuius Decretum vim rescripti habet, cùm sit responsum Principis faciens ius. Vide num. 183. vbi ex Epistola Cardinalis S. Sixti, circa priuilegij intelligentiam, de quo ibidem, communis est obligatio recognita, & iuxta eam communis etiam praxis subsecuta, vt oportuerit pro Societate Gregorij XIII. voluntatem reddi declaratione eiusdem manifestam. Quid ergo iam dicamus, quando SS. Alexandri VII. voluntatem per propriam ipsius Epistolam adeò exploratam habemus, vt nihil sit, propter quod tergiuersari liceat, licet fortè libeat, sed ab ijs, qui non eo filiali spiritu erga sanctam Sedem sunt affecti, qualem Societas nostra in suis exoptat, fouet, & promouere filijs curat, vtpotè quæ sub eo nata, & sub eo gloriosa est incrementa consecuta? Vtinam & hic labor eidem militet, quem auspicatò finio die 30. Augusti anno 1669. & ætatis 75.

INDEX QVARTAE PARTIS

p. [1]
INDEX QVARTÆ PARTIS

Numeri sunt marginales.

A.
- Absolutio.
  - ACasibus Episcopis reseruatis prohibita, Regularibus cùm censuris oppositæ assertionis. 179
  - Pro Indijs vt liceat. 180. & seqq. Licet in illis à casibus Bullæ Cœnæ. Ibidem.
  - Et virtute Bullæ Cruciatæ. 181
  - Et ex conceßione aliorum Sedi Apostolicæ reseruatorum, dum specialis exceptio non est adiecta. 183. 184
- Adamus.
  - Non peccauit eo quòd secutus fuerit opinionem minùs probabilem. 32. & seqq.
  - Præceptum illi impositum, licet pœnale in conscientia obligatorium fuit. 33. Vbi alia de illius peccato.
- Ædificium.
  - Vide Ecclesia.
- Approbatio.
  - Quæ caussa adesse debeat, vt Episcopi suspendere poßint eam, quam Confessarijs Regularibus contulerunt. 168
  - Circa limitationem, reuocationem, & neceßitatem illius damnatæ assertiones cum censuris ab Alexandro VII. 192
  - Posse reuocari. 193. Vbi de censuris oppositæ assertionis.
  - Et limitari. Et qualis pro eo censura. 194. & 195. Vbi quod non tantùm falsa, quæ nota licet sola adhiberi poßit, vix talis esse potest.
  - Quid pro Indijs. 196
  - Censuras præfatas satis auctoritatis ab obligandum habere. 197
- Aueria.
  - Vt obliget in conscientia. Vide Indultum.
- D. Augustinus.
  - De illius mente circa sequelam opinionum. 51. & seqq.
B.
- Bartholomæi Carranzæ qualis sententia. 175
- Beatificatio.
  - In illius celebratione an Beati imago circumferri proceßionaliter queat. 100. & seqq.
- Bellum.
  - Vt esse iustum ex vtraque parte poßit. 95
- Bullæ Cœnæ.
  - Vide verb. Absolutio.
- Bulla Cruciatæ.
  - Ibidem.
C.
- Canonicus.
  - IN Magistralis ac Doctoralis electione an præferendi Beneficiarij eiusdem Ecclesiæ. 122. & seqq.
  - Quid circa Indias. 126
- Capellanus.
  - Capellania Collatiua est Beneficium. 114
  - Si tenuis illa; an obligatio ad Officium. 115
  - Quæ dicatur talis. 116. & 118
  - Iuxta eam resolutio. 119
  - Consensus Pontificis ex obligatione ad Officium paruum B. Virginis per Motum proprium Pij V. receptum præsertim in Hispania, deductus. 120
  - Fauorabilis resolutio ex multiplicatis sumptibus. 121
- Censuræ.
  - Theologicæ vide verb. Approbatio.
  - Pœnales vide verb. Religiosi.
- Compensatio.
  - Vt liceat cum opinione probabili. 78. & seqq.
  - Etiam in decimis. 135. & seqq. Et quando non liceat. 142
- Confessio.
  - Per interpretem vt liceat, & præsertim pro Indis, vbi vtilia. 153. & seqq.
- Conscientia.
  - Quæ dubia est quomodo deponenda.. 76. Vbi quod malè confunditur cum probabili.
- Conseruator.
  - Qualis iniuriarum cognitio pro eo eligendo sufficiat. 148
  - Quare quidam non admißi. 170
  - Pro iniurijs eligi potest, & Religiosi esse actores non obstante Constitutione Gregorij XV. 177. & 178
- Contractus.
  - Vt celebrari queant stante probabilitate de illorum illicita ratione. 81. & 82.
D.
- Decimæ.
  - APud quem earum dominium. 144
  - Abusus eas violenter extorquendi. 141. & seqq.
  - Notanda resolutio circa restitutionem. 145
- Decretum.
  - Clementis VIII. circa casus Bullæ Cœnæ etiam dubios. 94
  - Innocentij X. Sect. 8. in caussa Episcopi Angelopolitani.
  - Alexandri VII. Vide verb. Absolutio, Approbatio, & verb. Priuilegium.
p. [2]
E.
- Ecclesia.
  - VT queat ampliari sine Regis licentia, & cum sola Proregis in Indijs. 127. & seqq.
F.
- Furtum.
  - QVæ quantitas in eo ad mortale sufficiat. 86. & 87. Vbi quid pro Indijs.
G.
- Gabella.
  - QVæ incapitatæ obligant in conscientia. 111
- Gregorius XV.
  - Illius Constitutio ab Vrbano VIII. reuocata an modò etiam vim habeat. 160. & seqq.
- Gregorius XIII.
  - Illius Declaratio in fauorem Societatis. 183
H.
- Heua.
- DE illius peccato, & an secuta opinionem minùs probabilem. 35. & seqq.
I.
- Ieiunium.
  - De quantitate refectiunculæ. 89. & 90
  - Quid pro Indijs. 91
- Ignorantia.
  - Dispositiones Principum reddit nullas. 164
- Indultum.
  - Pro Indicis Mercatoribus à Rege concessum, & vtilia aliqua circa ipsum. 107. & seqq.
L.
- Lezana.
  - DEfensus ab impetitionibus Thomæ Hurtadi. 166 & seqq.
- Libri.
  - De paruitate materiæ in lectione hæreticorum. 92. & seqq.
- Lingua.
  - Quæ peritia linguæ Indicæ sit necessaria ad Paræcialem curam. 149. & seqq.
M.
- Munera.
  - QVæ obligent ad restitutionem. 114
  - Circa mutuum à Religioso Procuratore acceptum. Vide post Allegationem de illo, vtiles additiones.
N.
- Nouitas.
  - ILlius affectatio falsò obiecta Societati. 178.
O.
- Opinio.
  - VIde verb. Subditus.
  - Quid circa Diuum Thomam. 3
  - Opinionis probabilitas vnde poßit agnosci. 6
  - Extremè pugnantes circa obligationem sequendi partem tutiorem, & de præsumpta concordia P. Mercori circa illam. 7. & seqq. quæ reuera non talis ostenditur. Vbi & quod opinio poßit certa dici.
  - Quanta certitudo sit in operante probabiliter. 8
  - Quæ probabilitas sit regula operationis. 9
  - Circa logicæ certitudinis probabilis fundamentum. Ibidem.
  - Magis tutæ & magis probabilis discrimen, & quomodo à P. Mercoro explicetur. 11. & seqq.
  - Operantem iuxta opinionem probabilem sufficientem habere certitudinem. 13. & seqq. Vbi quòd aduersantes facto ipso probant contrariam assertionem, & qui Doctores dicantur primæ Claßis, præsertim ex Patribus Dominicanis.
  - Vt stet certum haberi aliquid, cùm sint qui contradicant. 16
  - Demonstratio pro licita sequela opinionis minùs probabilis. 17. & seqq.
  - Quomodo cum dubio stet recta operatio. 20
  - Neque ex defectu conformitatis cum prima regula, & præsenti prouidentia quidquam esse quod obstet. 21. & seqq.
  - Neque ex contrarietate in iudicijs practicis. 26. & seqq.
  - Ex eo quòd oppositum magis appareat malum leuis demonstratio. 30. & seqq.
  - Minima probabilitas vt esse tuta queat. 41
  - Minus probabilis vt queat consuli. 54
  - Quid habeatur ex Ecclesiæ tolerantia. 55
  - In neceßitate obligatur Confessarius, pro quo casus specialis. 57. & 58
  - Plures Auctores stare pro licita sequela dicta ostenditur. 60. & seqq.
  - Satis illam antiquitatis habere. 63
  - Defectus vniformitatis obiectus retorquetur. 64. & 65
  - Euidens pro illa conclusio. 67. & 68
  - Media sententia esse probabilis potest, si extremæ sint improbabiles. 88
  - De vsu opinionis probabilis in Confeßione per interpretem. 156
P.
- Parochus.
  - VIde verb. Lingua.
  - An negare poßit Sacramenta non soluenti decimas. 138. & seqq.
- Paupertas.
  - De paruitate materiæ circa votum illius. 83. & seqq.
  - Ordinatio Societatis. 85
- Præceptum.
  - De re leui vt esse grauiter obligans queat. 36. Vbi de ieiunio Ecclesiastico.
- Priuilegium.
  - Reuocata à Concilio Tridentino habere vim pro foro conscientiæ in Regularibus assertum est damnatum cum censuris ab Alexandro VII. 186. & seqq.
  - p. [3]
    Pro quibus admitti queat. 189
  - Quid pro Indijs. 191
- Propositio.
  - Scandalosa qualis, & an non semper falsa. 193
  - Falsa. Vide verb. Approbatio, vt & de alijs.
- Prorex.
  - Vide verb. Ecclesia.
  - Excellentißimus Comes de Lemus Peruuianus Prorex laudatus. 105
R.
- Reliquiæ.
  - MAior illis honor quàm imaginibus debitus. 104
- Religiosi.
  - Pro Doctrinis Indicis an Clericis sæcularibus aptiores. 157. & 158
  - Nequeunt censuris compelli ab Episcopis solo titulo subiectionis in ijs, in quibus illis subijciuntur. 169
- Restitutio.
  - Vide verb. Furtum.
  - Stante opinione probabili potest retineri totum, nec est obligatio ad dimidium. 74
  - Idem de obligatione dotandi in stupratore importunis precibus adhibitis. 75
  - Item & in vulnerante, ratione vulneris. 76
  - Ministri Regij an teneantur ad illam cooperantes defraudationi vectigalium. 108. & seqq. & 112
- Roboam.
  - An peccauerit operans ex opinione minùs probabili. 42. & seqq.
- B. Rosa.
  - Laudata 97. & seqq. Vbi & de Rosa Chinensi mirabili. Et specialis difficultas circa imaginem.
S.
- Scriptores.
  - VIde verb. Opinio.
  - Qui laudantur, sequendi, aut eorum non damnanda sequela. 1 & 2
  - Vbi de vniuersali æstimatione Auctorum Societatis etiam apud Pontifices. Non est deneganda auctoritas ab ijs, qui contrariè sentiunt. 3
  - De sinistra interpretatione fauentium benignæ sententiæ circa opinionum sequelam. 69. & seqq.
- Societas Iesv.
  - Eximia illius laus à sacra Congregatione Cardinalium, & aliorum Prælatorum. 173
  - Quatuor Conclusiones in fauorem Patrum Mexicanæ Prouinciæ in lite cum Episcopo Angelopolitano. 172
  - Non incurrisse censuras. 175. & 176
- Subditus.
  - Vt se debeat Prælati præcepto accommodare contra propriam sententiam. 4. 5. & 6.
T.
- D. Thomas Aquinas.
  - DE illius mente circa opinionum sequelam. 45. & seqq.
- Thomas Hurtadus.
  - Cum illo agitur tota Sectione 8. & in multis eius truculentia conquassata.
V.
- Viuæ V. Oracula.
  - QVid circa illa Bulla Pauli V. & aliæ. 171.

back | | continue

p. 1 PARS QVARTA.

SECTIO PRIMA.

§. I.

§. II.

§. III.

§. IV.

§. V.

§. VI.

§. VII.

p. 12 §. VIII.

§. IX.

p. 14 §. X.

§. XI.

§. XII.

§. XIII.

§. XIV.

§. XV.

RESOLVTIO PRIMA.

RESOLVTIO II.

RESOLVTIO III.

RESOLVTIO IV.

p. 24 RESOLVTIO V.

RESOLVTIO VI.

RESOLVTIO VII.

RESOLVTIO VIII.

Conclusio Disceptationis.

p. 29 SECTIO SECVNDA.

CLEMENTE IX.

SECTIO III.

SECTIO IV.

SECTIO V.

SECTIO VI.

SECTIO VII.

DVBIVM INCIDENS CIRCA DECIMAS.

An parochus negare Sacramenta possit eas non soluentibus.

De abusu quodam apud Indias eliminando. Vbi peculiaris difficultas circa compensationem in Decimis, ratione iniustæ earum vsurpationis.

INDEX PARTIS QVARTÆ AVCTARII INDICI Numeri sunt marginales.

A.

Actio.

Adamus.

Ædificium.

Aueria.

D. Augustinus.

B.

Beatificatio, Beatus.

Bellum.

Beneficium.

C.

Canonicus.

Capellanus.

Compensatio.

Conscientia.

Contractus.

D.

Decretum.

E.

Ecclesia.

F.

Furtum.

G.

Gabella.

H.

Heua.

I.

Ieiunium.

Indultum.

L.

Libri.

p. [42] M.

Munera.

N.

Nobilitas.

O.

Opinio.

P.

Parochus.

Paupertas.

Præbenda.

Præceptum.

p. 1
PARS QVARTA.

p. 12
§. VIII.

p. 14
§. X.

p. 24
RESOLVTIO V.

p. 29
SECTIO SECVNDA.

p. [42]
M.

p. 1
SECTIO VIII.

p. 4
Circa Regularium examen, & licentiam Episcopi ad audiendas sæcularium Confessiones, vbi de litigiosa controuersia cum Episcopo Angelopolitano.

p. [1]
INDEX QVARTÆ PARTIS

p. [2]
E.