Avendaño: Thesaurus Indicus

1

*DIco primò. Capitulum

Assertio 1. non posse circa distributiones sine Episcopi auctoritate disponere.

circa distributiones, in quibus sunt Præbendæ constitutæ, nequit sine Episcopi consensu disponere, modum in eo seruandum statuendo. Sic colligitur ex Dom. Barbosa Allegat. 53. num. 139. qui pro se adducit Monetam: & de distributionibus quotidianis agunt, vnde ad ampliores, quales sunt illæ, de quibus loquimur, fit euidens consequentia. Probatur ex Concilio Tridentin. Seßione 21. Cap. 3. vbi cùm distributionum deductionem statuat, quæ sunt interessentibus tribuendæ, sic subdit: Iuxta diuisionem ab Episcopo, etiam

Conc. Trid.

tamquàm Apostolicæ Sedis Delegato, in ipsâ primâ fructuum deductione faciendam, diuidantur, &c. Prætereà hoc spectat ad regimen in diuinis officiis habendum, quod valde ex fructuum distributione dependet: illud autem ad Episcopum spectare, dum Prouincialis Synodus non prouidet, ex eodem Concilio habetur Seßione 24. Cap. 12. de Reformat. in fine, ibi: Cetera, quæ ad debitum in diuinis officiis regimen spectant, &c. P. Azor Tomo 2. Lib. 7. Cap. 17. in fine, cùm proponat quæstionem: an Capitulum sine Episcopo possit statuta condere de distributionibus certâ ratione & modo diuidendis, sic resoluit: Respondeo posse, quando

Patris Azor difficilis resolutio.

nihil contra Episcopi iurisdictionem, aut contra Ius commune constituit. Sic ille adducens Francum in Cap. Consuetudinem. §. Statuimus de Cleric. non resid. in 6. Quod videtur difficile: nam stante Assertionis propositæ veritate, quòd scilicet circa prædicta statuere ad Episcopum pertineat, & non ad Capitulum sine illo: contra ipsius iurisdictionem fit, & contra ius commune, in Concilio stabilitum citatis locis: ergo nequit stare quod Capitulum statuat, & prædicta non sequantur. Vi

Mens explicatur Auctorum.

detur autem dictorum Auctorum mens, vt id, quod statuto Capituli disponitur, contra Episcopi iurisdictionem non sit, neque contra Ius commune; tunc enim ipsum statutum non debet iniquum reputari. Quod saluari ex eo potest: nam cùm Episcopus non disponit, neq;neque dispositis contradicat, non est cur debeat dispositio vt illegitima repudiari. In hoc ergo non videtur grauiter Capitulares delinquere: quod tamen tunc accidet, cùm contradicente Episcopo id facient, quia in re graui ius illius violatur; nisi eo animo faciant, vt non velint statutum suum contra Episcopum defendere, sed vt conueniens condere, quod tamen sciant posse per Episcopum infirmari. In quo si res ex fine communis boni, & ex proprij commodi intuitu transigatur, turbis & simultatibus vitatis, facilè poterit in istis peccatum euitari. De hoc etiam Santarellus quæst. 3. n. 8. & alij, quos adducit & sequitur Bonacina Tom. 2. disp. 1. quæst. 1. Puncto 3. n. 30. quatenus concedunt Capitulum sine consensu Episcopi facere statuta posse, quæ ad bonum regimen, & ordinem ipsius Capituli pertineant, cum exceptione quadam apud illum videnda.

2

*Dico secundò. Capitulum grauiter pec

Assertio 2. in receptione Episcopi quomodo graue peccatum possit contingere.

care potest in Ecclesijs Indiarum, si Episcopum recipiat non ostensis litteris Apostolicis, vt proprio nomine suscipiat Ecclesiæ administrationẽadministrationem. De hoc dictum Titulo 13. numer. 23. & seqq. Et spectare potest ad Sedem plenam, quatenus iam Episcopi confirmatio supponitur. Est autem pro Indiis id speciale, quia propter distantiam aliquæ circa hoc possunt esse fallaciæ. Potest autem Capitulum humano aliquo respectu aut timore ductus, grauissimam Apostolicæ Sedis dispositionem, dum inconsideratè recipit, violare. Neque videtur timor talis esse posse, qui cadit in constantem virum, quandoquidem nihil Episcopali auctoritati detrahitur, dum ei gubernatio iuxta Regia rescripta traditur, neque Episcopo displicere potest Canonica iura seruari, quorum ob|

p. 295

seruantiam debet ille præ aliis promouere. Si verò spiritu à sua alieno dignitate feratur, eo ipso constantiùs renitendum, & se ad patiendum aliquid pro Ecclesia non dubitandum exponere, quam Christus ipsis regendam commendauit. Pro quo videri potest Dom. Villaroël Parte 1. Pacificæ gubernat. Quæst. 1. Art. 12.

3

*Dico tertiò. Etiam potest grauiter pec

Assertio 3. Dum comitari Episcopum renuit, grauiter peccare posse.

care Capitulum renuens comitari Episcopum, quando iuxta consuetudinem & statuta id facere debet, si præsertim ex eius renitentiâ diuina Officia differantur, & scandalum in populo suboriatur. Sic accidit aliquando, me spectante, cùm solemnitas funebris Principis Hispaniarum instaret, tumultuariè hac ex caussa peracta, cedente Episcopo, reluctanti Capitulo in ea occasione; qui tamen posteà suâ est vsus potestate, appellationis iudice sententiam comprobante. Et fuit tunc nescio quis de sui contemptu prætextus, cuius quærelæ locus esse deinde potuit; sed non ideò debuit dolor talis in singularem adeò demonstrationem erumpere, eo quòd & Pontifex longissimè absit, & Regalis prouidentia nequeat semper opportunum remedium adhibere. Sit ita, vt Episcopi aliquoties in modo præci

Quomodo illi obediẽtiaobedientia præstanda.

piendi deficiant, & quòd circumstantiæ occurrant, quibus communis parendi obligatio videtur variari. Obtemperandum tamen pro re nata, quando inconuenientia dicta aut similia concurrunt: quia Capitulum congeries subditorum est, & pro obedientia exigendâ Episcopus fundatam habet intentionẽintentionem. Nec deneganda illi ob quemcumque apparentem respectum, qui etiamsi fundamento non careat, obstare non debet, vt turbæ & scandala caueantur. Pro quo est id, quod circa Regios Auditores adnotat Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 4. Cap. 3. num. 40. cùm à Proregibus quidquam obstinatè decernitur, negatâ appellatione in caussis ad gubernationem spectantibus, sic enim scribit: Quamuis si in suis sen

Exemplo Regiorum Auditorum parendum.

tentiis tenaciter hæreant, & Regias Audientias ius de illis cognoscendi non habere contendant, quasi meræ & absolutæ gubernationis sint, nihilque contentiosæ iustitiæ admixtum habeant; vel ex aliis caußis, iis, quæ

Dom. Solorzanus.

ipsi iusserint, standum sit, vt occasiones scandali præscindantur, & ad Regium Senatum caussa remitti debet, cum protestationibus modestè ab Auditoribus factis, & rationibus ac motiuis, quibus vtraque pars suam iurisdictionem asserit, & defendit: vt in eodem Senatu ei, cui competere visa fuerit, demandetur. Sic ille. Quod equidem & Capitulo faciendum, quod comparatione Episcopi minorem multò auctoritatem habet, quàm Regium Prætorium Proregis comparatione; vt est perspicuum. Vnde & Collegium Præbendariorum Capitulum dicitur, quasi paruum Caput Episcopo comparatum: vt ex quadam Glossa affirmat P. Azor suprà Lib. 3. Cap. 37. §. In præsenti.

4

*Dico quartò. Capitulum etiam lethale po

Assertio 4. Peccare item grauiter salaria Ministris competentia denegando.

test peccati vulnus incurrere, si salaria Ministris competentia non tribuat. Vnde & cultus diuinus minùs decenter peragatur, dum Capitulares sciunt id, quod ex ea parte decimalis portionis plus habetur, eisdem accrescere. Quomodo autem ex hoc obligatio restitutionis emergat, dictum à nobis Titulo præced. num. 91. In quo quidem Decani, aut eo non extante, eius, qui Choro præest, maioris inquam Dignitatis, aut antiquioris Canonici, iuxta ea, quæ cum aliis tradit P. Azor supra Quæst. 3. conscientia præsertim grauatur, quia ad eum specialiter hæc cura spectat, quâ maior nulla. Et ita vt nulla ex parte diuinus minuatur cultus, quisquis ille est, qui Choro præsidet, solicite curare debet, vt ex Concilio Tridentino habetur Seßione 21. Cap. 3. de Reformatione. Et ex manifestissimo lumine rationis.

5

*Dico quintò. Capitulum graui item potest

Assertio 5. Et in decimarum administratione.

turpari delicto, si ob humanos respectus administrationem decimarum, aut locationem iis faciat committi, quibus plenè confidi nequit, ob amicitiam videlicet, cognationem, aut auaritiæ labem in aliquo, aut aliquibus: quod damnum in Indiis solet esse non infrequens. Et ex eo o

Obligatio inde restitutionis.

bligationem restitutionis oriri, satis videtur apertum, si damnum in prædictis obtigerit. Et quidem si omnes cum plena personarum notitiâ facto consenserunt, nulli est restitutio facienda, quia scienti & volenti non fit iniuria. Si autem dolo & fraude res acta, illis debere fieri à fraudulentis & dolosis, iuxta communem in hac materiâ doctrinam est. Quia verò non soli Capitulares damnum passi, sed alij etiam, quibus minora emolumenta proueniunt, illis satisfactio reddenda à Capitulo, iuxta reddituum, quibus potiuntur singuli, proportionem. Ita vt Dignitates plus Canonicis reddant: & Canonici plusquàm Portionarij, qui & in rebus istis solent habere suffragium. Sed quando hæc erunt? Nescio sanè. Illud tamen scio, futurum tempus, in quo reddatur vsque ad vltimum quadrantem. Et vt nullus sit, cui restitutio sit facienda ex Ecclesiæ Ministris; facienda quidem Ecclesiæ ipsi, iuxta prudentis arbitrium, iuxta dicta num. 91. Tituli præced.

6

*CIrca hoc aliqua sunt certa. Primum,

Certa quædam circa Ecclesiæ vacationem.

Sedem vacare per mortem Episcopi: cùm enim non sit iam qui sedere possit, vacua est, seu vacat, ab ipso interitus puncto. Secundum, per depositionem Episcopi, quando scilicet Pontificiâ sententiâ deponitur, id est, Pontificiâ dignitate priuatur. Tertium, per translationem cùm Episcopus vnius Ecclesiæ ad aliam transfertur, & illius est adeptus possessionem, siue non adeptus priori penitus renuntiauit. Ex his enim caussis vinculum spiritualis coniugij dissoluitur, & Ecclesia dicitur viduata, vt constat ex Cap. Inter Corporalia de Translat. Episcopi. Quartum habetur in Cap. Si Episcopus, de supplenda neglig. Prælat. in 6. vbi sic dicitur: Si Episcopus à Paganis aut Schismaticis ca

Cap. Si Episcopus, de supplendâ neglig. Prælat.

piatur, non Archiepiscopus, sed Capitulum, acsi Sedes per mortem vacaret illius, in spiritualibus & temporaralibus ministrare debebit, donec eum libertati restitui, vel per Sedem Apostolicam (cuius interest Ecclesiarum prouidere neceßitatibus) super hoc per ipsum Capitulum, |

p. 296

quam citò cōmodècommodè poterit, consulendam, aliud contigerit ordinari. Sic Bonifacius Octauus. Idem autem esse, si Episcopus captus ab hæreticis fuerit, notat Ioannes Andreas, & ratio est eadem, neque in eo esse poterat difficultas. Potest autem id in Indiis accidere, si dum Episcopus diœcesim visi

Circa captiuitatem quid obseruandũobseruandum.

tat, & longiùs progreditur, irruptio aliqua Ethnicorum fiat, vt in Chilensi accidit rebellione. In hoc ergo casu Vicarius cessat Episcopi, aut Gubernator ab eodem designatus; sicut per mortem cessaret, quia captiuitas est ciuilis mors: pro quo Auctores apud Dianam Parte 8. Tractat. 4. Resolut. 4. post Glossam in Cap. citato. Videtur autem adhibenda limitatio, si Episcopus speretur breui libertatem adepturus: non enim abesse creditur, statim reuersurus, iuxta Iuris regulas: & præsertim in casu captiuitatis. l. Postliminium §. Captiuis l. Nihil D. de captiu. & postlim. reuer. Et Concilium Tridentinum Seßione 23. Cap. 1. de Reformat. eas absentiæ Episcoporum per tres menses accommodat: ampliandas autem in casu dicto satis est verosimile, quia trimestris absentia ex ordinariis caussis, & non multùm vrgentibus assumi, potentior ratio est: debet etiam longius spatium indulgeri, vt ex eodem loco Concilij constat; & quia Episcopi tunc speratur reuersio, ad eumdem gubernatio pertinet, & ita illius Vicarius & Gubernator vsque ad reditum permanebunt. Quintum, si Episcopus in dementiam incidat,

Quid circa Episcopi dementiādementiam.

quod faciendum tunc constat ex Cap. Pastoralis, de Clerico ægrot. in 6. vbi sic decernitur: Si verò Episcopus demens fuerit, & quid velit, aut nolit ex

Cap. Pastoralis, de Cler. ægrot. in 6.

primere nesciat, vel non poßit: tunc eius Capitulum, vel duæ ipsius partes, eadem auctoritate vnum aut duos coadiutores sumant idoneos, qui eius officium exequantur. Sic Bonifacius Octauus. Possunt ergo Vicarium generalem eligere, nec tenentur seruare formam in Concilio Tridentino traditam Seßione 24. Cap. 16. de Reformat. quia de electione post mortem Episcopi agitur: mortuo autem dementi, alius eligi Vicarius poterit; immò & debebit; formâ Concilij seruatâ, aut alius aut idem, qui dementiæ tempore subrogatus.

7

*Hæc cùm videantur certa; grauissima ta

Quæstio grauissima circa translationem.

men quæstio circa translationem extat, quando scilicet ratione illius absolutè dicenda sit Ecclesia vacare, vt Capituli auctoritas locum incipiat habere. Licet enim constet per translationem, sicut per mortem, Capitulum in iurisdictione succedere, vnde Glossa in citat. Cap. Si Episcopus vers. Mortem, sic habet: Mortem, renuntiationem, tran

Glossa.

slationem, depositionem, vel alio modo. Quia tamen contingere potest vt notitiâ certâ confirmationis habitâ, siue ante illam, per solam præsentationem Episcopus discedat, & possessio differatur, quæ ad vacationem prioris Ecclesiæ necessaria videtur, inde dubium oritur circa Capituli successionem. Quod certius apparet, dum Episcopus in priori se Ecclesia continet: indecorum enim est, vt in ea sit, nec tamen gubernare eam possit, sed Capituli maneat in multis iurisdictioni subiectus, ac molestiis, immò & iniuriis expositus eorum, quos nuper sibi subiectos & obsequentes habebat. Pro quo diuersas Doctorum sententias refert Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 13. num. 77. & seqq. & in Politica Lib. 4. Cap. 13. pag. 609. & seqq. & Diana Tract. citato. Resolut. 29. de quo & nos Titulo 13. Cap. 4. Vnde iam

8

*Dico primò. Generaliter loquendo, licet

Assertio 1. Episcopum dum à diœcesi non recedit; posse gubernare.

per confirmationem vacare censeatur Ecclesia, vbi certa illius habetur notitia, & Episcopi consensus accedit; non tamen Capitulo succedit auctoritas, donec Episcopus extra diœcesim sit, vel si sit intra ipsam, à gubernatione velit penitus abstinere. Primum constat ex manifesta declaratione Innocentij Tertij in Cap. Inter Corporalia,

Cap. Inter Corporalia.

ex quo habetur per confirmationem coniugium spirituale cum Ecclesia contrahi, cuius dissolutionis potestas soli Pontifici reseruatur. Vnde cùm non sit maius vinculum Episcopi ad Ecclesiam, quam Electi; maximè cum fuerit confirmatus: immò idem penitus & non aliud, idem iuris obtinet in vtroque &c. Verba illius sunt. Spirituali ergo contracto

Confirmatione conjugium spirituale dissolui.

coniugio, apertè sequitur quod prius fuerat dissolutum; quando quidem spiritualis esse bigamia nequit, vt ibidem pronuntiat Pontifex verbis illis: Ad secundam priori vinculo perdurante non poterit Canonicè consecrari. Secundum autem iuxta complurium Scriptorum sententiam est, quos Citati adducunt asserentes administrare posse, donec nouæ Cathedræ accipiat possessionem: dum enim totum illud concedunt, hanc necessè est partem consequenter admittant: quòd scilicet dum intra diœcesim sunt, administrare queant. Neque obstat quod ex Mossobrio adducit Diana suprà Resolut. 55. §. Terminus, testante resolutum esse Episcopum debere, ab exercitio ordinariæ iurisdictionis abstinere, & Capitulo illam conuenire, vbi primùm absolutionis suæ testimonium authenticum habuerit: neque enim de resolutionis illius qualitate constat, cuiusnam illa, aut qualis: vnde communi sententiæ non debet obstare. Et pro Indiis illud speciale succur

Quid speciale pro Indijs.

rit, quòd scilicet Reges nostri cum gratia præsentationis schedulam ad Capitulum remittunt Ecclesiæ, pro quo est illa facta Prouisio, vt eidem gubernationem attribuat; cui in mandatis datur vt statim se ad illam conferat, ne oues damna diu experiantur, quæ ex absentiâ solent cumulari Pastoris. Sicut ergo ante confirmationem ob prædictam caussam administrare potest, ita & ad aliam Ecclesiam promotus, dum in priori existit: quia eadem ratio est, & ita etiam eadem Pontificis, Regisque dispositio, & satis verosimiliter præsumpta voluntas. Tertium eos habet Patronos,

Recessus extra diœcesim quomodo sit tacita renuntiatio.

qui apud Citatos occurrunt, dum necessariam non esse possessionem affirmant. Et pro eo maximè faciunt, quæ adducit Dom. Solorzanus num. 88. & seqq. & in Politica pag. 611. & seq. Est enim tacita renuntiatio, non verbis, sed opere ipso facta, quæ non habet minorem efficaciam. Quòd si de voluntate contrariâ constet, non est de illa curandum, quando opus ipsum verbis contrarium habetur: est enim absoluta desertio Ecclesiæ, vnde & administrationis, pro qua iam titulus nullus extat, & ita si prætendatur, nullum talis prætensio potest legitimum effectũeffectum habere.

9

*Quod verò per expressam renuntiatio

Si expressa, vacationem inducere, etiam existentis intra diœcesin.

nem adhuc intra Diœcesim versantis, vacatio Ecclesiæ contingat, vt in vltima Assertionis est parte propositum; videtur irrefragabile; quia nullibi renuntiatio talis vt inualida videtur reprobata, & generalis regula est posse quemlibet iuri suo |

p. 297

cedere. Illud tantum videtur obstare, de quo

Quædam instantia disiecta ex defectu potestatis.

citato Cap. 4. Episcopum videlicet non posse scire beneplacito Summi Pontificis suæ dignitati renuntiare, etiamsi confirmatus tantùm, & nondum consecratus sit: de quo item adductum Cap. Inter Corporalia, perspicuè disponit. Sed hoc non vrget: quia per renuntiationem prædictam non renuntiatur dignitati, pro qua iam renuntiatio præcessit, quando promotioni ad aliam Ecclesiam assensus est præstitus, sed fit aliquid consequenter ad illam, vt actus completus sit. Si ad

Item alia ex dispositis ob bonum Ecclesiæ.

huc instes, post consensum præstitum manere in Translato potestatem administrandi ex Iuris dispositione, quæ videtur in bonum Ecclesiæ concessa, cui proprius qui fuit sponsus, melius prouidebit, dum intra illius diœcesim demoratur. Quod in Ecclesiis Indiarum videtur magis vrgere ob adductam paulò superiùs rationem. Neque illud etiam obstat: quia licet in fauorem Ecclesiæ potestas illa in translato perseueret, locus est renuntiationi; quia non omne, quod est in fauorem Ecclesiæ, est irrenuntiabile, sed illud tantùm quod est in Iure, aut aliàs per Pontificias leges tale declaratum: & ita contingit in præsenti: ex ea ratione, quòd cura huiusmodi potest per alios suppleri; & licet non ita aliquando benè; quia tamen citò eam depositurus est ob necessitatem profectionis; non ipsi cum tanto onere relinquitur, vt statim in illos transferri nequeat, in quos est statim transferenda. Et argumento est ob huiusmodi administrationem nullum Episcopo emolumentum ex massa decimali relinqui, omnia gratis peracturo. Quod etiam in Indiis conuenienter fieri potest regulariter loquendo, nisi casus talis occurreret, in quo charitas aliter fieri compellere videretur.

10

*Dico secundò. In Indiis licet Capitulum

Assertio 2. Capitulum in Indijs Episcopo non restiturum, licet probabilis pro eo sententia sit.

secundùm probabilem opinionem procedat, dum tamen Episcopus renititur, & sibi administrationem competere probabili etiam ratione contendit, non est Sedes vacans publicanda, nisi Patrono de omnibus certiorato, Prorege inquam, aut supremo Gubernatore: quia cùm turbæ inde possint excitari, & scandala non leuia emergere, nisi iurisdictio stabiliatur, à nullo alio possunt inconuenientia ista submoueri. Et ex eo etiam quia cùm præsentare ad Beneficia possit, oportet vt eius, cui præsentatio facienda est, sit pacificè fundata iurisdictio, vnde & prouidentiam suam circa hoc potest interponere. Et in consultationis huiusmodi prætermissione grauiter potest delinqui, propter inconuenientia, quæ

Quid Patrono vltra præsentationem liceat.

debent à Capitularibus præcaueri. Quomodo autem contra Ecclesiastica iura non sit vt Patroni vltra præsentationem aliquid circa Prælatos exercere possint, vt firma eorum iurisdictio sit, ex Canonico iure habemus. Cap. Nobis, de iure patron. ibi: Non electioni Prælati, sed iam factæ hone

Cap. Nobis de jure patron.

stius Patroni postulatur assensus; nisi aliter de sua iurisdictione obtineat, vt partes suas interponere debeat electioni tractandæ. Sic Clemens Tertius. Non ergo mirum esse poterit, si aliud præter præsentationem Regibus Catholicis, & præsertim in Indiis concedatur: quòd scilicet omnino curent, vt satis fundata iurisdictio eorum sit, quibus Canonicè instituendi à se præsentandos est futura potestas.

11

*Dico tertiò. Dum Episcopi translatio

Assertio 3. Sola præsentatione non induci vacationem.

nis suæ testimonium, quod facere plenam fidem possit, non habent, sed solam Regiam præsentationem, non debent ab Ecclesiarum, in quibus sunt, administratione desistere. Hoc probant adducta à nobis citato Cap. 4. Tit. 13. & ratio est clara, quia coniugale vinculum perseuerat, vnde & cura sponsæ opus est etiam perseueret. Sic ergo Sedes vacare nequit.

Dico quartò. Si Episcopus litteris præsenta

Assertio 4. Nisi Episcopus longam profectionem assumat.

tionis acceptis, & exhortatorio maturandæ profectionis ante Confirmationis legale scriptum abeat in regionem longinquam, ex quo administratio Ecclesiæ, quam relinquit, statim ac recedit, peragi ab eo nequeat, Sedes vacare dicenda est, vnde nequit Vicarium aut Gubernatorem relinquere, qui eius nomine administrat. Exemplo esse potest, si ex Noua-Hispania in Peruuium, aut èex contra transferatur. Si ex Insulâ S. Dominici in Prouincias nuper dictas. Si ex

Pro quo exempla.

Paraqueria, aut Tucumano in Popaianum. Si ex Panamensi Ecclesia in Ecclesiam S. Crucis in Montanis; si inde in Ecclesiam S. Fidei Regni noui Granatensis: tales enim videmus translationes, quæ aliquando ex non agnitâ distantiæ immensitate videntur factæ, non sine magnis Ecclesiarum detrimentis, de quo aliàs. In illis ergo Sedes vacare dicenda est quoad effectum dictum, quidquid de rigore sit, cùm non sit penitus vinculum dissolutum. Neque dici potest per Vicarium posse administrari, donec Electus adueniat, aut transmissa ei à Capitulo gubernatione Gubernatorem ille designet & in defectu huius alium: quia Vicarius cum Episcopo vnum habet tribunal & auditorium, vt determinat Bonifacius Octauus in Cap. Non putamus, de Consuetudine. Et in Cap. Romana, de Appellation. in 6. Cùm ergo penitus cesset Episcopi tribunal, etiam & Vicarij cessare necessarium est.

12

*Si dicatur posse Episcopum Gubernato

Euasio ex constitutione Gubernatoris & non Vicarij præclusa.

rem, & non Vicarium relinquere, cuius sit delegata potestas, & ita diuersum habeat tribunal, Contra est: quia tunc appellatio à sententiis Gubernatoris ad Episcopum est deferenda: quod impossibile cùm sit, ex eo fit designationem dictam non valere. Deferendam constat ex Cap. Super quæstionibus §. Porrò de Officio Delegati. Cap. Si is cui. Cap. Si à Subdelegato, de officio, &

Circa appellationem à delegato notanda doctrina.

potest. iud. delegati in 6. & textibus aliis, quos adducit Couarruuias Practicar. qq. Cap. 4. num. 8,. Et quidem aut Gubernatori tali committitur iurisdictio omnis, vel cum aliqua reseruatione. Si Primum, iuxta multorum sententiam, quos adducit & sequitur citatus Auctor, est idem vtriusque tribunal, sicut de Vicario generali dictum, & ita ratio adducta pro illo militat. Si autem Secundum, locus est appellationi ad eumdem, & ita sequitur intentum. Quia verò sunt qui censeant, apud eumdem, appellationem esse non ad delegantem, sed ad Superiorem interponendam: neque illud facere pro aduersa valet positione: quia Episcopus sic recedens nihil potest sibi reseruare, cùm prouidere circa illud èex longinquo nequeat: ex quo fit vnum esse illius & Gubernatoris tribunal; quod stare non posse iam vidimus; quidquid de appellatione sit. Et prætereà cùm sit a|

p. 298

deò probabilis sententia, quæ affirmat appellationem esse ad Episcopum interponendam, poterit Gubernator iuxta illam procedere; & ad alium factam non admittere: quod est grauamen satis ingens, & ita ab Episcopo nequit in suo recessu relinqui: id enim esset; non iam sponsi sed acerbi dominatoris officium. Quidquid præterea

Episcopus adiri potest per viam querelæ: vnde arguitur.

de appellatione sit, receptissima doctrina est Episcopum adiri posse per viam querelæ, de cuius recursu praui consulendus P. Thomas Sancius Libr. 3. Consil. Cap. Vnico, Dub. 35. Hic autem absolutè tollitur recessu dicto: ergo nequit, dum recedit, res ita disponere, vt subditi illo careant, sicut carere necesse est Gubernatoris designatione: quia illius potestas non est in destructionem, sed in ædificationem.

13

*Accedit, quod licet generaliter loquen

Sola præsentatione quomodo stare possit vinculum spirituale dissolui.

do, per solam præsentationem non dissoluatur vinculum spiritualis connubij, potest tamen ante connubium cum aliâ sponsâ celebrandum, prioris renuntiatione dissolui, iuxta dicta numer. 7. Licet autem vt renuntiatio valeat, sit licentia Pontificis necessaria, iuxta dicta etiam num. 9. totum id videtur in casu præsenti contingere. Dum enim recedit Episcopus, & curam omnem Ecclesiæ deponit, renuntiare videtur eidem: nullum enim maius renũtiationisrenuntiationis argumentum inueniri posse videtur, quàm omnimoda desertio eius,

Licentiam adesse Pontificis in Indijs. Et vnde colligatur.

qui non est ampliùs reuersurus. Quòd autem licentia Pontificis adsit, ex iis deducendum, quæ diximus Titulo 13. numer. 45. & 46. Vbi licentiam quidem in ordine ad dimissionem Ecclesiæ admittimus, per quam tamen minimè vinculum connubiale soluatur. Id autem tunc accidere credendum est, quando Ecclesia dimissa gubernari ab Episcopo potest, distantiâ positâ competenti: quando autem illa immensa est, id nullatenus est credibile: quia sicut de potestate Episcopi diximus, quæ, iuxta Apostolum, non est in destructionem, sed in ædificationem: ita & de Pontificis est potestate iudicandum; vnde & Apostolica sententia ab eisdem in sacris Canonibus vsurpatur. Quòd si renuntiationis nomine

Generali renuntiationis nomine comprehensa, quæ in præsenti cernitur.

non veniat dimissio dicta, venit tamen sub generalitate illa, de quâ Glossa adducta num. 7. verbis illis, Vel alio modo. Neque enim quando condebantur Iura, & Glossæ adiiciebantur, detectæ Indiæ fuerant: tunc etenim casus iste expressiùs poneretur. Et quia contingere poterat, sub illa oportuit generalitate signari. Et quemadmodum circa Episcoporum Consecrationem nouus est pro Indiis modus introductus, quem Iura nescierunt: ita & circa eorum translationem nouus etiam introduci potuit, in quo Apostolica Sedes suâ vtitur amplissimâ potestate, vt in illis ædificentur deserta sæculorum, iuxta Isaiæ vaticinium Cap. 58. vers. 12. Id est, tot retrò sæculis deserta, & sic desertorum more solis horrida spelæis infernalium bestiarum.

14

*DIco primò. Attentâ Concilij Triden

Assertio 1. Formam electionis ex Tridentino solum post mortem Episcopi videri obligare.

tini dispositione circa electionem Vicarij Seß. 24. Cap. 16. de Reform. non videtur obligare, nisi quando Sedes per mortem Episcopi vacat. Probatur ex illius tenore, ibi: Item, Officialem seu Vicarium, infra octo dies post mortem Episcopi constituere, vel existentem confirmare omnino teneantur. Est ergo dispositio limitata, quæ eo ipso quod talis limitatum habet effectũeffectum, ita est communis scribentium Doctrina, pro quo Cardinalis Tuschus Lit. D. verb. Dispositio Concl. 494 Videtur autem in contrarium stare sacra Cardinalium Congregatio in Declaratione quadam 28. April. 159. quam & adducit Naldus verb. Vicarius num. 8. & sic habet: Congregatio Concilij

Declaratio Cardinalium in contrariũcontrarium.

censuit Capitulum adhibitum posse amouere Vicarium, aliàs per ipsum electum & confirmatum: tenerique intra octo dies alium constituere: alioquin deuolui ius deputandi Vicarium ad Metropolitanum: acsi Ecclesia ipsa Metropolitana fuerit, ad antiquiorem Episcopum. Sic Patres illi, iuxta quorum mentem idem videtur necessariò faciendum quocumque modo Vicarius desit, vnde & ad casum vacantis Sedis per translationem Episcopi similis consequentia facienda ob similem rationem, iuxta notoriam regulam de similibus, pro qua præsertim Innocentius Tertius in Cap. Inter Corporalia, de Translat. Episc. de quo aliàs à nobis dictum. Et in terminis casus, de quo loquimur, terminum octo dierum currere Capitulo etiam à die scientiæ translationis, quando tamen à Summo Pontifice fuerit Episcopus absolutus à vinculo prioris Ecclesiæ, decisum refert Stephanus Quaranta verb. Capitulum Sede vacante. §. Duodecimò quæro. V. Terminum. Et ex eo Dom. Barbosa Allegat. 54. num. 164. Et absolutè Diana Parte 8. Tract. 4. Resolut. 55. §. Terminus. Videtur autem circa alia ibidem disposita idem asserendum, si talia sint, vt grauis pro illis, generaliter loquendo, dispositio debeat æstimari. Vbi ergo Declaratio talis sub testimonio est authentico præsentata, omnino

Quid circa illam, & alias similes.

seruanda est, si & ipsa sit vsu recepta: vbi autem secus accidit, id dici potest, quod de similibus Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 13. num. 45. & in Politica Lib. 4. Cap. 13. pag. 607. §. Y aunque scilicet non videri tanti ponderis vt Concilij dispositionem vincant de electione post mortem locuti, etsi aliud voluisset. Negandum tamen non est Capitulum non ritè facturum, si electionem intra terminum dictum non perficiat, dum nullum occurrit obstaculum; quia illam periculo annullationis exponit, si Metropolitanus eam probare nequeat, aut antiquior Episcopus, si Ecclesiæ Metropolitanæ, aut exemptæ Capitulum sit, prout à Concilio in eodem Capite dispositum reperitur.

15

*Dico secundò. Verba Concilij citata o

Assertio 2. Sub mortali ad electionem obligari intra dictum terminum.

bligationem in conscientia important. Omnino |

p. 299

teneantur. Et ita intra prædictum terminum debet Vicarius eligi, vt graue peccatum euitetur. Id videtur compertum, quia præceptum est manifestum, & materia, circa quam versatur, est grauissima, cuius omissio graui animaduersione punitur: dum Capitulum eligendi facultate priuatur, vt cum aliis tenet Diana suprà Resolut. 71. quamuis non desint qui dicant non priuari, vt videri potest apud P. Palaum Parte 2. Tract. 12. Disput. 2. Puncto 29. num. 6. Præterquam quòd id non videtur posse nisi ex damnabili dissensione contingere, ex qua item scandala solita pullulare. Capitulum itaque officio suo deest in re, ex qua administratio Ecclesiæ maiori ex parte dependet, quod sine graui culpâ esse nequit. Et in Indiis quidem id quàm verissimum ostenditur, quia si electio ad alium ex designatis à Concilio deuoluenda sit, magnæ in eo sunt faciendæ moræ propter distantiam, quæ etiam in caussa esse poterit, vt in electione erretur; nimis enim distantia difficilè agnosci possunt: quod sicut in sensu, ita & in intellectu vsuuenire passim deprehendimus, dum errorem experientia reddit cum dolore perspectum. Ad hæc, cùm gubernatio apud Capitulum plenè resideat, dum Vicarius non eligitur: & vt non eligatur Capitularium in caussa sit obstinata contentio, eâ quidem persistente, gubernatio esse congrua nequit, perturbatus enim animus, iuxta celebre sapientis effatum, non est aptus ad exequendum munus suum: & multorum perturbatio nihil dare concinnum poterit, sicut neque cithara, in qua chordæ discordarint. Pro quo multa apud Scriptores sacratioris litteraturæ & politioris occurrunt. Ego pro casu nostro illud expendo, quod ex Lateranensi Concilio habeatur in Cap. Cùm in cunctis, quod est primum de iis, quæ fiunt à maiori parte Capituli: sic enim ibi Præualeat semper, &

Cap. Cùm in cunctis, de iis quæ fiunt &c.

suum consequatur effectum, quod à maiori & saniori parte Capituli fuerit constitutum. Supponit ergo Concilium sanum futurum esse Capitulum, quādoquando in iis, quæ disponit, maiorem & saniorem partem agnoscit: saniorem enim dicens, sanam item partem aliam profitetur. Si ergo non sanum, sed vulnera discordiæ præ se ferens illud sit, non erit ab eo conueniens aliquid expectare, neque sanitas inde populi desiderata procedet: cùm sit illud ex D. Leone notissimum, & in Iure vulgatum, quod vita Rectorum, est sanitas populorum.

16

*Dico tertiò. Capitulum debet sub rea

Assertio 3. Et ad doctum eligendum.

tu culpæ lethalis Vicarium doctum eligere, si inueniri talis possit. De absoluta obligatione constat: quia Vicarius est veluti Episcopus, dum Episcopalis vacat Sedes, cùm in eo iurisdictio resideat, & ita iudex in caussis totius diœcesis futurus: atqui Episcopum esse doctum debere sacri Canones clamant, pro quo præsertim Cap. In

Qualis doctrinæ suppellex in Episcopo requiratur, & consequenter in Vicario.

ter cetera, de Officio iudicis Ordin. Sed quod habetur in Cap. Nisi cùm pridem, de Renuntiatione, magnum habet momentum, & pro Vicario apprimè facit: sic enim ibi: Pro defectu quoque scientiæ plerumque potest petere ceßionem: quia cùm ipsa circa spiritualium administrationem sit potißimùm necessaria, & circa curam temporalium opportuna; Præsul, qui

Cap. Nisi cùm pridem, de Renuntiat.

commissam sibi debet Ecclesiam regere in vtrisque, salubriter ei renuntiat, si scientiam, in qua ipsam regat, ignorat. Tu enim (inquit Dominus. Osee 4. v. 6.) scientiam repulisti: & ego te repellam, ne Sacerdotio fungaris mihi. Hæc Innocentius Tertius, in quibus probatio Assertionis elucet: Vicario siquidem spiritualium cura, atque etiam temporalium, toto ambito diœcesis incumbit, pro quibus scientia necessaria est, vnde qui competenti caret, omnino est ad officium ineptus, & proinde etiam grauiter peccant talem ad illud eligentes. Quod adeò videtur perspicuum, vt absurdum videatur illud in dubium reuocare. Peccaret quidem grauiter Capitulum, si pro temporali administratione rei alicuius ad Ecclesiam pertinentis Oeconomum ineptum adhiberet, sicut & pro quolibet alio in ipsâ ministerio: ergo multò magis Vicarium eligens scientiâ ad rectam functionem sui muneris destitutum: quandoquidem omnium illud est officiorum maximum, quorum prouisio ad ipsum potest pertinere. Quòd autem eminentia scientiæ necessaria non sit, citato in Capite de

Non eminentem, sed competentem necessariam.

Renuntiatione eleganter declarat Pontifex, sic locutus: quamquàm desideranda sit eminens scientia in Pastore; in eo tamen sit competens toleranda: quia secundùm Apostolum (1. Cor. 8. v. 1.) scientia inflat; charitas autem ædificat: & ideò imperfectum scientiæ potest supplere perfectio charitatis. Sic ille: qui competenti cùm sit in Episcopo scientiâ contentus, quando perfectio charitatis adest, imperfectionem eius suppletura, idem credendus est in Vicario requirere: de Episcopo enim ad Vicarium bene arguitur in huiusmodi requisitis. Et ita cùm dubium esset an quod de Vicario Cathedralis Ecclesiæ à Tridentino disponitur, extendi etiam ad Collegiatam, defuncto eius Prælato, deberet, Congregatio die 12. Septembris 1585. censuit

Declaratio Congreg.

negatiuè: quia si non est neceßè vt hic Prælatus mortuus sit Doctor: ergo neque Vicarius eius. Sic habetur in Declarationibus circa citatum Caput.

17

*Dico quartò. Quod Concilium Tri

Assertio 4. Gradum in Iure Canonico habiturum, & secus eligentes vt grauiter peccant.

dentinum statuit circa Gradum in Iure Canonico, vt scilicet Vicarius sit Doctor, aut Licentiatus in illo, obligat ceteris paribus in conscientiâ, & obligatio videtur esse grauis. Sic colligitur ex multis Doctoribus, quos adducit Dom. Solorzanus Cap. 13. citato num. 38. & prætereà ex P. Bauny Tomo 1. Tract. 11. Quæst. 21. §. Eligit etiam. P. Fragoso Tomo 2. pag. 684. numer. 30. P. Palao Tomo 2. Tract. 13. Disputat. 2. Puncto 29. num. 4. P. Azor Tomo 2. Lib. 3. Cap. 23. in fine, vbi Concilij decisionem simpliciter proponit. Vnde mirari iuuat quomodo eum Dom. Solorzanus suprà num. 42. pro ea sententia referat, quæ & aliorum est, asserentium formam à Concilio propositam quoad qualitatem dictam parum in Ecclesiis Hispaniæ seruari; cùm nihil tale apud illum reperiatur. Sicut neque apud Sayrum in Floribus Decisionum Lib. 1. Titulo 16. Decisione 2. Vbi ita scribit: Vicarius gener alis à Capitulo

Sayrus.

Sede vacante constituendus, Doctor esse debet vel Licentiatus in Iure Canonico, vel aliàs quantùm fieri poterit idoneus. Et cùm Vicarius Episcopi idoneus esse debeat ad id, in quo vices eius gerit, & constitui solet ferè ad omnia, quæ gesturus est Episcopus; non satisfacit Episcopus muneri suo, nisi idoneum constituat, sed peccat: constitutio tamen talis Vicarij tenet ipso iure; modò sit Clericus saltem in Minoribus constitutus, vnde & ab eo & cum eo facta valida censentur. Hæc ille: ex quibus manifestè apparet ipsum quoad Capi|

p. 300

tulum Sede vacante sine limitatione formam à Concilio traditam in Vicarij electione complecti, neque de vsu contrario quidquam affirmare; & consequenter peccare illud, si idoneum non eligat, quandoquidem in Episcopo simile peccatum agnoscit, in quo minor est obligatio quoad prædicta, vt communiter Doctores tradunt. Quòd autem validam electionem dicat, peccatum non tollit, sed valorem in electione ab Episcopo factâ tantùm adstruit, cùm de electione Capituli nihil tale pronuntiarit. Tales autem la

Lapsus IurisperitorũIurisperitorum in citationibus.

psus in Iurisperitorum allegationibus passim deprehendimus, dum glomerare Auctores student pro Resolutionum suarum auctoritate fundandâ, sed in eorum lectione minimè vigilantes: quod in Textuum citatione sat frequens, vt & alij ante me adnotarunt, & ego experientiâ verissimum deprehendi. Sit tamen Dom. Solorzano sua de insigni conditione laus à me alibi non semel celebrata.

18

*Assertionis autem probatio ex citatâ

Probatio Assertionis, & ex Concilij verbis expensis.

Concilij dispositione desumitur: neque enim quod ibi ab eo positum vim tantùm consilij habet: alioquin quod de termino pro electione, octiduo scilicet, dicitur, rationem etiam consilij solam haberet; quod est contra omnium mentem, & praxim inuiolabiliter obseruatam: neque obstat quod ibidem à Concilio additum; vel aliàs quantùm fieri poterit idoneus. Nam stante casu, vt à nobis proponitur, impossibile est vt sit aliàs quantum fieri poterit, magis idoneus. Cùm enim loquamur de omnibus, qui electioni occurrunt, ceteris paribus; si is, qui Gradum prædictum habet, prætermittatur, magis idoneus quantùm fieri potest, prætermittitur: quia habet quidquid alij, & prætereà Gradum à Concilio requisitum. Itaque si magis idoneus reperiatur; qui tamen Gradu prædicto careat, ille eligi poterit: secus ceteris paribus, vbi humani respectus tantùm præualere possunt, & ita eorum ratione

Esse aliquāaliquam de Capitulo qualitatẽqualtitatem, ex quâ excessus habetur.

grauiter in electione delinqui. Quemadmodum graues Auctores tenent ceteris paribus debere eligi ex gremio Capituli, vt videri potest apud Dianam suprà, Resolut. 57. qui & Cardinalium Declarationem adducunt: nam eo ipso quòd de Capitulo sit aliquis, si in aliis paritas sit, nequit esse simpliciter talis, quia ratione auctoritatis à gremio prouenientis paritas in aliis superatur.

19

*Dico quintò. Si duo inueniantur pares,

Assertio 5. In Iure ciuili peritũperitum ceteris paribus præferendum.

& Gradu inquam in Canonico iure conspicui, sed eorum alter in Ciuili etiam iure laureatus sit, ille est præferendus. Sic colligitur ex P. Fragoso citat. num. 30. vbi Vicarium etiam in Ciuili iuri non mediocriter versatum futurum esse pronuntiat. Est autem pro Assertione magnum in Tridentino Concilio fundamentum citato, Cap. 16. dum ait: Qui saltem in Iure Canonico sit Doctor, &c. Particula enim saltem id ponit, quod est in eo genere minus; vnde quod est plus desideratur, si inueniri possit. Cùm ergo Doctor aut Licentiatus in vtroque iure plus sit, & magis ad rem faciat, ille est iuxta Concilij mentem præferendus. Cumq́ue statim addat magis idoneum, quantùm fieri poterit, eligendum, militat argumentum idem, quod pro Assertione præcedenti iam datum. Et cùm peritia Iuris ciuilis magni esse momenti ad decisionem caussarum possit, in postpositione talis peccatum erit, quandoquidem Ecclesia aptiori administratore priuatur, in quo inueniuntur, qui eligunt, infideles. Id quod etiam probat non esse illud leue.

20

*Dico sextò. Si quis Doctor aut Licen

Assertio 6. Peritus in Canonico Laureato in vtroque minoris in illo peritiæ præhabendus.

tiatus in Iure Canonico, in eo excellat, præferendus est laureato in vtroque peritiæ minoris, etiamsi in Ciuile constet eminere. Id ex eo ostenditur; nam caussæ, quas est tractaturus Vicarius, Ecclesiasticæ sunt, circa quas Canonicæ sunt leges constitutæ, vnde maior in illis peritia Ciuili anteponenda est, quæ in subsidium tantum adhibetur. Pro quo est Cap. Intelleximus, quod est

Cap. Intelleximus de noui oper. nunt.

primum, de noui operis nuntiat. in quo sic Lucius III. Pontifex: Quia verò sicut leges non dedignantur Sacros Canones imitari, ita & sacrorum instituta Canonum Principum Constitutionibus adiuuantur, &c.

Dico septimò. Si ceteris paribus Doctor aut

Assertio 7. ceteris paribus Theologum præferendum.

Licentiatus in Theologiâ cum Doctore Licentiato in Iure concurrat, nihil Tridentini Decreto derogando, dici potest præferendum illum, si Gradui doctrinam constet respondere. Quod quidem in adductis nuper verbis fundari potest: Qui saltem in Iure Canonico sit Doctor, &c. Illud enim saltem, vt dicebam, maius aliquid indicat, quod sit Concilij menti conformius. Rogo ergo quodnam illud sit? Dici potest iuxta Assertionem quintam, Gradum in Iure vtroque designari. Atqui hoc licet verosimile sit, & quod ad Assertionem attinet, illa ex eo rectè deducatur, quo modocumque dicta particula explicetur: videtur autem explicata alia satis congrua, si dicamus illud saltem Gradum in Theologiâ denotare, quia Gradus in Iure inferior est, & ita si Doctor Theologus non inueniatur, saltem Iuristam esse quærendum. Et de superioritate Gradûs Theo

De superioritate Gradus in Theologiâ.

logici dubitari nequit: sic enim Ecclesiæ statuta determinant, iuxta quæ Vniuersitatum omnium praxis inuiolata procedit, vnde & color insignibus omnium perfectissimus, albus scilicet, attributus. Deinde Theologia in Sacris Canonibus præsertim commendatur, vt videri potest in Cap. Licèt, de Præbendis. Cap. Finali, de Magistris. In Concilio Trident. Seßione 5. cap. 1. de Reformat. Vnde necessarium fuit per specialem Declarationem Sacræ Congregationis Cardinalium stabiliri, priuilegium Magistris & Scholasticis Beneficiariis ad residendum obligatis cōcessumconcessum, vt possint, dum legunt, aut studio Theologiæ dant operam, pro præsentibus haberi, ad Professores Iuris Canonici, & eidem studentes extendi. Accedit De

Ex Declaratione Cardinalium efficax argumentum.

claratio alia adducta num. 16. iuxta quam Vicarius succedens Prælato Ecclesiæ Collegiatæ non tenetur esse Doctor, cuius ratio est; quia cùm Prælatus ipse non teneatur esse Doctor, consequens est, vt neque Vicarius teneatur. Tunc sic: Episcopus non tenetur esse Doctor aut Licentiatus in Iure Canonico, cùm possit esse Theologus: ergo neque Vicarius illi succedens. Quæ consequentia, si legitima non est, neque illa esse videtur, quæ Congregationi est ratio decidendi. Videatur Thomas Hurtadus Tract. 12. num. 1842 vbi pro Theologi prælatione decertat.

21

*Quibus id videtur obstare, contrarium

Obiectioni ex contrario intellectu Concilij, & Declarationibus, occurcurrituroccurritur.

scilicet intellectum communiter esse receptum, vt scilicet omnino iuxta mentem Concilij fuerit in Iure Canonico Laureatum debere esse Vica|

p. 301

rium: quod ita fatentur, quo absolutè id tenent; & qui censent non obligare decisionem dictam, in eo fundantur, quod per verba subsequentia sit illi moderatio adhibita, siue alius, quantùm fieri poterit, idoneus: vel quia ita vsu receptum: ac proptereà quia pro eo extant Cardinalium Declarationes, ac præsertim vna 28. Augusti 1621. quam Auctores adducunt, ac præcipuè Dom. Barbosa in Tractatu de Canonicis, cap. 42. numer. 53. Ad quæ responderi potest, ita quidem esse, vt communis intellectus pro contrariâ faciat positione; sed non ideò reiiciendam vt inuerosimilem, quæ Textui conformis ostenditur, & pro se habet præsidia non contemnenda à Iure, & ratione petita. Vbi accommodari non immeritò potest, quod Bonacina habet Tomo 1. Disput. 2. de officio diuino, Quæst. 5. Puncto 3. §. 3. num. 1. Vbi

Bonacina opportuna ad probationem doctrina.

cùm dixisset Præbendarium absentem ad tuenda iura Capituli lucrari distributiones, etiamsi stipendium à Capitulo accipiat, ita subdit: Hæc ampliatio mihi probatur, licèt nullum habeam Auctorem, qui meæ sententiæ subscribat, plures verò contrarios inueniam, &c. Deinde, quamplures esse, qui teneant Doctorem Theologum eligi posse, vt videri potest apud Dom. Solorzanum suprà, quem item cum Riccio adducit Diana suprà, Resolut. 56. vnde quod ad rem attinet, seu effectum ex Concilij interpretatione deductum, non potest dici sententia ista singularis. Quòd verò particula, saltem, hoc aut illo modo accipi debeat, quantùm ad vim consequentiæ ex illâ, tanti momenti non habetur, vt singularis sententia solidis fundamentis innixa, veniat respuenda. Quod verò Cardinalium Declarationes non vrgeant, iam vidimus num. 14. ex Dom. Solorzano. Cùm autem Doctorem Theologum dicimus, non quemlibet intelligimus, sed eum, qui in Theologiâ generale possit magisterium exercere, quæ non tantùm speculatiuas notitias de diuinis, sed morales etiam & iudiciales multas comprehendit: qui enim tales, facillimo negotio iudices esse possunt, & caussas, de quibus agitur, intimè penetrare. Quod verò ad praxim attinet, nihil est difficultatis in illâ, vt & illiterati in ipsâ inueniuntur promptissimi; cùm aliàs Assessor sit Iuris Canonici consultus adhibendus. Nullum ergo erit peccatum in talium electione.

22

*Dico octauò. Capitula Indiarum more

Assertio 8. Capitulum Indiarum sicut alia eligere posse.

aliorũaliorum se gerere possunt in Vicariorum electione, quia & in illis homines docti reperiuntur, & in dictarum facultatum exercitatione versati. Sed non est specioso Doctoris titulo multùm quandoque deferendum, vt ob eam solam debeat aliquis non pariter laureatis anteferri. Dantur non rarò sine meritis laureæ, ex quo accidit vt Doctor in Iure

Doctoris laureæ non multùm deferendũdeferendum.

Canonico Vicarius electus, cùm Assessorem non cogatur habere, absurda non leuia in caussarum iudiciali expeditione committat. Tantùm ergo abest vt Doctores tales præferri debeant, quòd potiùs in eorum electione grauis culpa reperiatur. Vnde Concilium Tridentinum citato in Capite sapientissimè ista prouidit. Cùm enim statuisset eligendum Doctorem aut Licentiatum in

Conc. Trid. vt sit summa attentione locutum.

Iure Canonico, non addidit, velsi talis non extet, alius qui magis idoneus inueniatur. Sed vt iam vidimus: vel alius, quantùm fieri poterit, idoneus. Sciebat enim Doctores & Licentiatos in Iure Canonico posse plures occurrere, sed non idoneos, tum ob qualitatum aliarum defectum, tum etiam ob doctrinæ in facultate illa tenuitatem, quibus non debet titulus honorificus auxiliari. Id ergo in Indiis præcipuè accurrandum, quod ex Inno

Charitas in Vicarijs Indicis maximè necessaria.

centio III. dedimus numer. 16. vt scilicet talis eligatur, in quo imperfectum scientiæ potest supplere perfectio charitatis. Charitas enim maximè necessaria, vt Indorum saluti consulant, & caussæ illorum ingrediantur ad ipsos: ne clamor ille aures diuinæ Iustitiæ lacessat, de quo Isa. 1. v. 23. Pupillo non iudicant, & caussa viduæ non ingreditur ad illos.

Isa. 1. v. 23.

Debent enim pauperum & desolatorum caussæ ad iudices ingredi, vt non sit opus deductore. Nullus prępræ foribus adstabit ianitor, sed sine obice, vti in domum propriam, intrabunt. Vel si ianitor aliquis futurus, sit equidem charitas, quæ iuxta Apostolum. 1. Corinth. 13. v. 4. & 5. Patiens est, non quærit quæ sua sunt, non irritatur. O dignis

1. Cor. 13. v. 4. & 5.

simum pro misellorum Indorum caussis ianitorem!

23

*QVæstio inter Doctores antiqua

Capitulum visitare posse diœcesim, communior sententia.

est, an Capitulum, Sede vacante, circa Diœcesis visitationem possit officij sui partes applicare, de quâ specialiter P. Azor Tomo 2. Lib. 3. Cap. 37. Quæst. 5. & sunt qui negant, quia Capitulum non succedit in iurisdictione voluntaria, sed necessaria: visitatio autem tantùm necessaria censebitur, quando contra aliquem inquisitio debet fieri, aut quòd eius fama læsa inueniatur. Communior autem sententia affirmat, pro quâ citatus Auctor adducit Decretum Concilij Tridentini Seßione 2.

Conc. Trid.

Cap. 3. de Reformat. vbi sic habetur: Visitatores etiam à Capitulo deputandi, vbi Capitulum ius visitandi habet, priùs ab Episcopo approbentur. Sic ibi. Quod tamen ad rem non videtur facere, cùm de Capitu

Textus à P. Azor adductus nihil ad intentum facere.

lo Sede vacante sermo non sit, quod Episcopo generaliter in iurisdictione succedit, sed de aliàs priuilegiato, cui Sede etiam plenâ ius est pro visitatione concessum, vnde & visitatorem ab Episcopo approbandum statuitur, ex quo plena comprobatur. Adducit etiam Cap. Sopitæ, de Censibus, vbi nihil ad intentum: solùm enim decernitur vt Archiepiscopus visitans Prouinciam Procurationem habeat à Monasterijs. Addit Cap. Relatum 10. quæst. 1. seu potiùs Relata, in quo tantùm de negligentia & auaritia Episcoporum agitur, cùm commissos sibi populos Confirmationis, & prædicationis caussâ circumeunt. Sed hoc quid ad quæstionem? Probat tandem ex Cap. Ecclesiæ, quòd est finale de supplement. negligent. Prælat. in Sexto. adducto etiam pro eodem à Patre Molina Tomo 6. Tractat. 5. Disputat. 11. numer. 7. vbi Archiepiscopus dat Visitatorem, si Capitulum visitationis vsum neglexerit. Sed videamus Textum sic se haben|

p. 302

tem: Ecclesiæ Cathedrali vacanti Visitator ab alio, quàm

Cap. Ecclesiæ, de suppl. neg. Prælat.

à Romano Pontifice deputari non potest. Nisi fortè Capitulum in spiritualibus & temporalibus, negligenter aut perperam administret. Tunc enim Archiepiscopus ob negligentiam, vel malitiam Capituli (eo vocato, caussaque super hoc cognitione præmissâ) Visitatorem, seu administratorem eidem Ecclesiæ licitè poterit deputare. Sic Bonifacius Octauus, addens statim Visitatorem ab Archiepiscopo deputatum non posse Beneficia conferre, quæ ad collationem pertinent Episcopi. Quid iam in Textu isto, quod ad rem, de qua est sermo, conducat? De negligentiâ Capituli in visitandâ Diœcesi nec verbum quidem. Quòd si Visitator datur, non ea de caussa est, neque vt diœcesim visitet, sed vt in spiritualibus & temporalibus administret. Vnde Glossa ibi verb. Visitator, sic ait: Visitator idem quod Administrator, de quo 61. dist. Catinensis. Et Cap.

Glossa.

Quoniam Festus. Sic Glossa. In Capitibus, quæ allegat, Visitatio Diœcesis nulla ratione committitur: nam in priori Visitator mittitur; qui de electione Episcopi curet, & in Secundo, vt omnem vigilantiam atque cautelam circa Clericos plebemque Capuanæ exhibeat Ecclesiæ, vt in vigiliis, obsequioque Ecclesiastico, sedulè ac deuotè debeant deseruire. Nullus ergo ex adductis Textibus quidquam præstat ad intentum: in quo doctus Auctor inuentus est minùs habens, dum Iuristarum allegationibus fidem adhibuit, quam plerumque non merentur vt num. 17. etiam dicebamus.

24

*Quidquid de hoc sit, pro quo & vi

Potestas Capituli ex successione in iurisdictione probatur.

dendus Diana Parte 8. Tract. 4. Resolut. 13. iurisdictio Capituli in Ordine ad visitationem rectè probatur ex eo quòd succedet Episcopo in omnibus, quæ Episcopalem Ordinem non requirunt, & aliàs prohibita in speciali non inueniuntur, vt collatio Beneficiorum, de qua in citat. Cap. Ecclesiæ, & nonnulla alia. Circa quod videri etiam potest P. Lessius in Resolutionibus posthumis. verb. Absolutio, numer. 23. Quod verò de jurisdictione necessaria dicebatur juxta sententiam Ioannis Andreæ, omnino hic locum habet, quia visitatio generalis ad illam pertinet, cùm Episcopus ad eamdem omnino teneatur. Vnde etiam & Capitulum, in Indijs præsertim, quod & Auctores aduersi negare nequeunt, quando vacatio diutina est, vt in illis esse solet. Nec tamen certum illud, sed probabilius, vt cum alijs affirmat P. Azor. Quod quidem animaduertisse juuabit, vt Capitula Indiarum non sint ita circa mittendos Visitatores solicita, quando probabile est illis hanc minimè competere facultatem. Circa quod op

Obseruatio pro limitatione.

portunè citatus idem Auctor obseruat, quòd cùm modica est vacatio, videlicet cùm nondum anni curriculum effluxit, ex quo Episcopus, qui decessit, Visitationem absoluerat, aut quando probabiliter creditur Successor breui futurus: tunc non est quòd Capitulum visitet. Hoc au

Et pro Indijs alia.

tem licet numquàm accidat, cùm Capitulum in Indijs post mortem Episcopi in jurisdictione succedat, semper enim vacationes annum prætergrediuntur: potest tamen in translatione succedere, vnde & seruandum illis. Pro eo verò, quòd dixi, Capitulum in Indiis non debere esse multùm de visitatione solicitum, cùm probabile sit illi ius generalis visitationis non competere. Consideratione dignum occurrit, quòd cùm Concilium Limense TertiũTertium de visitatione egerit Act. 4. per priora Capita & de Visitatoribus ab Episcopis, dum visitare ipsi non valent, mittendis: de Visitatoribus tamen Sede vacante non meminit neque ibi neque alibi. Actione autem 3. Cap. 28. vbi statuit, Sede vacante, non mittendum PrębendariumPræbendarium, vt extra suam Ecclesiam Vicariatum aut Curatum exerceat, quod perquam frequens esse ait: cùm opportuna de Visitatoribus loquendi occasio videretur, nihil pro illis adiecit, vtpotè qui ad visitandum mitti à Capitulo non debeant, quia pro iure ad visitationem non est satis explorata potestas. Quibus præiactis

25

*Dico primò. Capitulum in Indiis, Sede

Assertio 1. Visitationem à Capitulo omitti posse.

vacante, etiamsi vacatio annum excedat, potest tutâ conscientiâ visitationem omittere, nisi alicubi illam exigat ratio specialis. Probatur ex dictis: quia probabile est id fieri non posse. Deinde. Quia visitationes huiusmodi infructuosæ; immò & præiudiciales esse solent: pro quo extat elegans protestatio Concilij Limensis citati Act. 4. Cap. 1. vbi de Visitatoribus ab Episcopis destinatis loquitur, in quibus minus est periculi, quia purior ab humanis respectibus videtur electio, & excessus faciliùs possunt puniri, cùm non habeant validos defensores, vt Sede vacante con

Concilium Lim. 3.

tingit. Verba illius sunt: Ecclesiasticæ disciplinæ neruus ferè in Canonica visitatione consistit, quem astu dæmonis, & auaritiâ hominum plurimorum, ita debilitatum cernimus, vt inde potiùs plurimæ querelæ & damna prouenerint &c. Pro quorum remedio monet statim; Vt non nisi viris integris, spectatæ probitatis, industriis, atque idoneis visitationem committant. Quod equidem desiderari potest, non ita tamen obtineri. Vnde & frequentes semper audiuntur querelæ, & communis persuasio clamat nihil huiusmodi visitationibus bonum Indicæ Ecclesiæ promoueri. Ita de suis Consilium attestatum temporibus; neque mirum in iis, quæ subsecuta sunt & subsequentur, conditionem mundi non euadere meliorem; qui quantùm senior, tantùm deterior. Sit tamen multis suâ de integritate, probitate, atque industriâ commendatio: sed ij curas recusant tales, si fortè contingat ad eas suscipiendas inuitari, nam qui compellat rarus inuenietur.

26

*Dico secundò. Damnabilis est omnis

Assertio 2. Omnem conuentionem pro pecunia danda esse damnabilem, ad quam emolumenta reuocantur.

conuentio, quæ fieri inter Capitulares & Visitatores potest, vt emolumenta istorum illis reddenda sint, aut illorum certa portio. Quis hic hæreat? Aut enim ea tantum emolumenta sunt, quæ licitè reportari possunt, & sic laboris sunt præmia, quæ Visitator subit, ac proinde illis priuantur iniustè. Aut illicita illa, dum à Parochis, quæ non licet, corraduntur. Talia autem restituenda sunt, iuxta dicta Titulo 15. Cap. 2. Si dicas emolumenta licita posse vltro donari Præbendariis, eò quòd Visitator in huiusmodi functione solum prætendat honorem speciosi tituli in ordine ad suas in Curiâ prætensiones; id certè non releuat; quia cùm conuentio præcedat expressa, aut expressæ æquiualens, non est iam donatio gratuita. In quo est & execrabilis simoniæ labes: Officium spirituales functiones habens propter pecuniam datur, non dandum aliàs, illis, qui dabunt quidem, sed non tantùm, quantùm turpis cupiditas pergit extorquere. Pro quo |

p. 303

faciunt quæ Doctores tradunt de simonia, agentes ad cognoscendum quando id, quod pro re spirituali datur, rationem pretij habet, cùm constet multoties dari aliqua pecuniâ æstimabilia, & pecuniam ipsam, nec tamen simoniam committi: vt cùm stipendium datur pro dicenda Missa, & distributiones quotidianæ pro assistentia in diuinis officiis. Dicunt enim tunc rationem pre

Quando id, quod pro re spirituali datur, rationem pretij habeat, vt Simonia proptereà committatur.

tij habere, quando non est titulus aliquis, ex quo datio possit honestari; qualis est titulus sustentationis debitæ operario, redimendæ vexationis, laboris extraordinarij, aut liberalitatis: pro quibus specialiter videri potest Bonacina Tomo 1. Tractatu de simonia Disput. 1. Quæst. 1. §. 2. Nullus autem talis titulus in præsenti occurrit, vt est manifestum: si enim aliquis, maximè vltimus, quem tamen iam vidimus locum non habere. Pro quo & videndus citatus Auctor Quæst. 6.

Præsenti casui doctrina applicata.

Puncto 1. vbi præter alia id habet §. Vltimo, quod hic videtur accidere: ait enim simoniam committi, dum quis aliquid spirituale tradit cum pacto vt pecuniam, vel rem pretio æstimabilem præbeat: etiamsi dicat se hoc postulare ex beneuolentia, & liberalitate illius, cui res spiritualis traditur: quia in pactum deducit obligationem, & falsa est illa propositio, quâ indicat se liberaliter tradere, & liberale donum exigere, cùm ineat contractum onerosum, & re ipsa non donat, sed vendat. Quod & de pacto vt gratus esse debeat tale quid reddendo, dixerat ante ista num. 7. & ex P. Suario desumpsit Tomo 1. de Religione Lib. 4. Cap. 45. num. 8. 11. & 12.

27

*Video tamen his aliquos aduersari, exi

Effugium de pacto licito cum sola obligatione gratitudinis, ex quorumdam sententia.

stimantes non esse simoniam, quando sola obligatio beneuolentiæ aut gratitudinis in pactum deducitur; vt videri potest apud Dianam Parte 2. Tract. 2. Miscellaneo. Resolut. 27. qui prædictam sententiam probabilem censet. Sed certè, quidquid de illa sit, contra quem pugnat P. Fragosus Tomo 2. pag. 534. num. 8. & 10. Pharaonius in Append. Tractatus 2. Seßione 12. Casu 5. Et Diana ipse visus post hæc scripta Parte 11. Tract. 5. Resolut. 31. §. His suppositis, pro praxi reprobat cum Rocafull. Pro quo & Tract. 7. Resolut. 23. vbi de mutuo agit, & Ioannem Soriam adducit, probabile existimantem illud licere ad procurandam amicitiam Collatoris, & vt gratiam sibi præstet, etiamsi in pactum deducatur. Videatur etiam Parte 10. Tractat. 15. Resolut. 5. Quidquid inquam de illa sit: quam & in puncto metaphysico probabilem iudicat P. Oñate. Disputat. 84. num. 212. in casu nostro res ita se habet, vt nul

In casu præsenti locum non habere demonstratur.

lus futurus sit sanè sapiens, qui pactum dictum possit approbare. Solis enim verbis beneuolentia & gratitudo præfertur, cùm tamen re ipsa obligatio stricta contendatur induci. (vide Patrem Lessium suprà Casu 6.) Si enim gratitudinis debito se satisfacturum promittens, id non præstet, nullus non mouebitur lapis, vt ab illo extorqueatur: neque erit qui audeat promissis non stare, indignationem veritus expectatione sua defraudari. Exactio autem talis contra rationem gratuitæ donationis est. Cap. Episcopus 1. quæst. 2. Ibi: Si non ex pacto, neque exactus, aut petitus &c. Prætereà, Omnino alienum à ratione gratitudinis est, vt id, quod est labori debitum, tamquam illius stipendium, ei, qui officium contulit, tribuatur. In quo quidem genus quoddam crudelitatis interuenit, cum quo nequit stare, vt debitum gratitudinis ad huiusmodi retributionem inducat: quia reuera beneficium non fuit, quod ita onerosum redditur laboranti, & in quo, qui officium tribuit, non eius, cui tribuit, attendit commodum, sed proprium: cùm beneficium actus beneuolentiæ sit. Item Scriptores illi, qui

Instantia vrgens ex aduersantium doctrina.

pactionem de re temporali pro spirituali licitam esse in foro conscientiæ dicunt, eatenus sic asserunt, quatenus res spiritualis secundùm rationem communem officij considerata meretur ex iustitiâ compensationem, tamquàm stipendium, vt spirituale etiam officium meretur renumerationem gratuitam. Atqui hoc in casu nostro commodum locum habere nequit: quia officium Visitatoris ita confertur, vt secundùm communem rationem Officij, non debeatur stipendium ei, qui dedit; vnde etiamsi nihil spirituale in eo reperiatur, minimè esset debitum: Capitulo enim propter administrationem stipendium non debetur, neque in communi, neque in particulari. Quòd verò gratuitam mereatur remunerationem, omnino alienum ab obligatione stipendij est, vt res ipsa clamat; non ergo illa doctrina quadrat.

28

*Nec satisfaciet qui dixerit Capitulo qui

Euasio ex diligentia Præbendarij, cui stipendumstipendium debeatur, expuncta.

dem non deberi stipendium, deberi autem singulari Præbendario, qui suâ diligentiâ obtinet, vt Capitulum talem eligat Visitatorem. Nam cùm Præbendarius talis in huiusmodi diligentia suum potiùs commodum quàm Visitatoris attendat, stipendium ex eo capite non meretur. Et quidem sicut Capitulum totum nequit stipendium exigere ratione huius electionis, ita neque Præbendarius, qui diligentiam dicitur adhibuisse: quia Capitulum diligentiam adhibere tenetur vt congruas personas pro visitatione reperiat: Capitulum autem non est abstractum aliquod Platonicum, sed Collegium Præbendariorum, ad quorum singulos spectat proponere idoneos, & deinde ad Capitulum circa conuenientiam, deliberationem sine humanis respectibus agitare. Non ergo diligentia dicta stipendio est peculiari digna, quia ex obligatione officij debuit adhiberi. Neque quod ad simoniam spectat eâ ratione mollitur: quia Præbendarius in dicto casu non habet tantùm solicitatoris partes, sed collatoris officij simul cum aliis: vnde non solam diligentiam vendit, sed collationem.

29

*Dico tertiò. Non solùm iniqua est pa

Assertio 3. Idem statuens de parte emolumentorum.

ctio, vt emolumenta tradantur, sed etiam aliqua illorum portio, aut certa, vel incerta quantitas. Constat ex dictis: quia non est titulus ad quidquam accipiendum: si enim dignus sit, de quo agitur, proponi debet: si indignus, abominanda est prorsus propositio. Et diligentia pro electione penitus execrabilis. Si dicas esse multos dignos posse, & tunc non esse obligationem proponendi vnum potiùs quàm alium. Id certè non satisfacit, quia casus eo ipso variatur. Loquimur enim de paciscente cum Præbendario, vt obtineat designationem: hic autem eo ipso illâ penitus indignus est. Quid enim indignius pro tali potest munere cogitari? Neque cum integritate, neque cum spectata probitate, & aliis à Concilio Limensi requisitis, de quibus num. 25. id potest vllâ ratione componi. Deinde, etsi componi |

p. 304

possit, & gratia aliqua in eâ prælatione intercedat, illa non est temporali stipendio compensanda, pro eo adhibitâ pactione; quia electio alicuius disiunctiuè necessaria est, neque plus laboris in vnâ, quàm in aliâ propositione intercedit. Præterquàm quòd electio est ad rem spiritualem, nec pretio æstimabilem. Sicut enim Episcopus, si ex concurrentibus ad Ordines quosdam præ aliis eligat, ratione prælationis huiusmodi nequit accipere pretium, quia ad rem omnino spiritualem est; ita similiter in casu nostro dicendum. Sin minus, ad pactiones tales in omni rerum sacrarum genere ianua aperietur latissima, per quam & via quæ ducat ad perditionem. Vide Titul. 13. à num. 5. vsque ad 13.

30

*Dico quartò. Præbendarij, Sede va

Præbendarios nōnon posse esse Visitatores.

cante, vbi pauci numero sunt, non possunt esse Visitatores: quod quidem Regiis schedulis cautum inuenitur, de quibus Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 12. num. 17. Quinam autem pauci dicendi sint, si quærat quispiam, videtur dicendum paucos semper censendos, qui in Ecclesiis non Metropolitanis sunt; cùm enim etiam eorum expleto numero, qui iuxta erectionem esse possunt, multi non sint; non possunt ordinariè loquendo censeri plures, cùm semper aliqui ex eo numero desint, & aliunde copia Clericorum non suppetat, qui diuinorum officiorum ordinariæ celebrationi subseruiant, sintque insuper ægroti aliqui, aut aliàs impediti. In Metropolitanis autem cùm maior numerus sit, id posset faciliùs sustineri, nisi ob rationes dictas eorum esset numerus imminutus. Quando autem non obstante

An egredientes lucrentur distributiones

paucitate Præbendarius ad visitandum exiret, non videtur lucrari posse distributiones, quia caussa absentiæ legitima non est, neque sub aliqua ex illis comprehenditur, quas Sacri Canones admittunt, & de quibus Titulo præcedent. Cap. 7. Neque est simile cùm Episcopus mittit ob dicta num. 78. ibidem nisi necessitas esset similis, quod Patrono fieri notum oportebit. Non est autem improbabile oppositum, dummodo detrimentum Ecclesiæ obueniens compensetur. Quia verò ex huiusmodi visitationibus, ad quas Præbendarij, Sede vacante, egrediuntur, frequentia inconuenientia longo sunt temporum lapsu deprehensa, meritò Regali prouidentiâ cautum ne talis permittatur egressus, & ita circa hoc Proreges aduigilant; & vtinam eorum in re adeò vtili vigilantia perseueret.

31

*DIco primò. Capitulum, Sede va

Assertio 1. omnia circa Beneficia posse, quæ de Regi sunt patronatu, ad quæ EpiscoporũEpiscoporum se extendit auctoritas.

cante, potest præsentatos Regio nomine Canonicè instituere, & circa eos omnia præstare, quæ & Episcopus, Edicta scilicet proponere, cùm Beneficia vacauerint, ad examen vocare, per Synodales Examinatores faciendum, tres digniores eligere ex approbatis, & iuxta meritorum qualitatem locum illis in nominatione tribuere, & ad eum remittere, qui Regio nomine Patronatum exercet. Quod quidem quantùm ad institutionem Canonicam attinet, iuxta Iuris communis dispositionem procedit: pro quo videri potest P. Azor Tomo 2. Libr. 3. Cap. 38. Quæst. 2. apud quem Auctores aliqui rationem conantur reddere cur Capitulum instituere possit, & non simpliciter conferre, sed non satisfaciunt; cur scilicet Sacri Canones vnum

Cur non simpliciter conferre.

concedant, negent aliud, in quo videtur eadem esse ratio. Est autem illa & obuia & concludens, voluisse Sedem Apostolicam erga Patronos se beneuolam exhibere, vt sic multos ad fundandas Ecclesias prouocaret: & ita Glossa in Cap. Etsi

Cap. Etsi CapitulũCapitulum, de Institut.

Capitulum, de Institutionibus, vbi Bonifacius VIII. quæstionem anteà dubiam suâ Constitutione diremit, ita dicens: Etsi Capitulum, Sede vacante, Beneficia, quæ ad collationem Episcopi pertinent, conferre non poßit: Præsentatos tamen à Patronis potest admittere, si sint idonei, & eos instituere in Beneficijs, ad quæ fuerint præsentati: licèt ad Episcopum, (si superesset) admißio & institutio huiusmodi pertineret. Sic ille. Et ita, inquam Glossa. verb. Præsentatos, sic habet: De Præsentatis solùm hîc di

Glossa.

xit, & poterat de Præsentatis dubitari, quasi præsentatio inniteretur gratiæ, & non Iuri communi, vt sic potestas huius gratiæ, vacante Sede, in Capitulum non transiret. Hæc Glossa. Vbi non prætermittendum Patrem Azor pro veritate propositâ allegare Glossam in Cap. Cùm illis, de Præbendis in 6. Cùm tamen in eo Titulo Cap. Cùm autem non sit, sed sit ille §. in citato Cap. Cùm illis. Quod animaduertisse oportuit, ne inde superuacui ac molesti in quærendo laboris occasio alicui tribuatur. Videatur ergo Glossa in citat. Cap. verb. Noscatur. Licet autem in prædicta Decretali solùm videatur concedi facultas instituendi Capitulo, quando vacat per mortem Ecclesia, ibi, Si superesset: ad omnem tamen vacationem referenda est, quia ratio est eadem: & sic habet Doctorum sensus ac communis praxis; quamuis Glossa cum limitatione dicta loqui videatur, sic dicens: Nota quòd potestas instituendi in Beneficijs

Eadem.

deuoluitur, Sede vacante, ad habentem exercere iurisdictionem Prælati defuncti. Sic illa. Sed id proptereà dictum, quia frequentius.

32

*Dico secundò. Non solùm Præsentatos

Assertio 2. idem esse de Præsentatis à quolibet ad Beneficia simplicia.

Regio nomine potest Capitulum instituere, sed quoscumque ab iis, qui ius habent præsentandi ad Beneficia simplicia, secundùm receptas Doctorum sententias circa id, quod necessarium est vt Beneficium aliquod dici possit. Quòd si aliquod minùs propriè tale inueniatur, quod tamen ad Episcopi institutionem spectet, idem erga illud facere Capitulum poterit quod Episcopus facere solitus. Tum quia succedit in iurisdictione Episcopo ex consuetudine competenti, vt cum Panormitano, Syluestro, Merolla, & P. Azor tenet Diana Parte 8. Tractat. 4. Resolut. 18. Tum etiam, quia qui potest plus, potest & minus, iuxta regulam iuris in 6.

33

*Dico tertiò. Capitulum in Ecclesiis Indiarum nequit resignationem Curati Beneficij, |

p. 305

aut alterius, quod de iure patronatus sit, in fauorem alterius admittere. Probari id potest Primò ex generali Scriptorum doctrina, iuxta quam admissio talis ad solum Pontificem spectat, vt videri potest apud Dom. Barbosam Allegat. 50. n. 23. vbi pro ea adducit Cap. Deliberatione. §. Prohibemus, de Officio Legati in 6. in quo tamen expressè non

Cap Deliberatione, de officio Legati in 6.

habetur, sic enim ibi: Prohibemus insuper, ne Legatus ipse in genere aut specie cuicumque concedat vt ab ijs, qui Beneficia intra Legationem eiusdem habentes, ea in illius manibus voluerint liberè resignare, ipsorum resignatione receptâ, illa valeat idoneis conferre personis. Sic Bonifacius VIII. qui statim secus factum nullius declarat esse valoris. Non ergo de resignatione in fauorem alterius agitur. Ex ratione autem, quam Pontifex adhibet, potest illud coniectari; ita enim claudit: Cùm per hoc aperiri pos

Ex illius ratione cōiecturaconiectura pro decisione.

set via contra Lateranense Concilium ad Beneficia vacatura. Sic ille. Concilij autem Lateranensis Decretum, cuius mentionem inducit, habetur in Cap. Nulla, de conceß. Præbend. in quo sic dicitur: Nulla Ecclesiastica ministeria, seu etiam Beneficia Ecclesiæ, tri

Cap. Nulla, de concess. Præb.

buantur alicui, seu promittantur, antequàm vacent. Ne desiderare quis mortem proximi videatur, in cuius locum & Beneficium se crediderit successurum. Hæc ibi. Si enim facultas recipiendi vel admittendi resignationes alias concedatur, & pariter Beneficia conferendi, quæ fuerint resignata, facilè continget vt in fauorem aliquorum resignentur, quibus sit facta promissio, cùm à priuato, cui per indulgentiam talis facultas conceditur, facilè possit obtineri. Sic ergo Decretalis Bonifacij cum Decretali ex Concilio Lateranensi desumpta componitur, & quod Assertio proposita statuit, ex eisdem verosimiliter comprobatur.

34

*Sed certè, licèt de eo loquendo, cui per

Resignatio sub spe vt queat ab Episcopo admitti.

extraordinariam viam id concedi potest, omnino ex Decretali dictâ colligatur; non videtur id generaliter certum, quandoquidem deficiente promissione, talis potestas Episcopis competit, licèt resignatio sub spe fiat collationis ei faciendæ, quam desiderat resignator; & eo etiam designato, dummodò pactio nullatenùs intercedat. Quod quidem cum multis vt probabile tenet Dom. Barbosa Allegat. 69. num. 50. & id quidem stante insuper Constitutione Pij V. de quâ idem num. 47. & seqq. & in quâ præcipit ne resignationes fiant designato successore; addens alia, ex quibus colligi possit resignationem saltem tacitè esse in fauorem, quæ coràm Episcopis & aliis Collatoribus fieri non potest, vt citati ab eo Doctores affirmant num. 48. & sententiam Barbosæ tenet etiam P. Thomas Sancius Lib. 2. Consil. cap. 3. Dub. 38. numer. 23. post Constitutionis Pij V. factam mentionem, & luculentam explicationem:

Neque obstare Constitutiones Pij V.

neque vnius tantùm, quæ in hoc negotio præcipua, sed prioris alterius Idibus August. 1567. cùm alia fuerit Kal. Aprilis 1568. estque ordine 58. & ad verbum habetur apud P. Fragosum Tomo 2. Pag. 718. numer. 35. Videndus etiam Diana Parte 5. Tractat. 14. Resolut. 22. & generaliter quòd resignatio in fauorem tertij licita & valida sit, tenent Ducrenus, Aragon, Sotus, & Couarruuias apud P. Sancium numer. 14. quod & cum aliis, quos affert, tenet Illustriss. Zerola Parte 1. verb. Renuntiatio. §. Ad secundum. Et tam isti, quàm ex antiquioribus aliqui, post editas Constitutiones à Pio V. rescripserunt: quarum quæ maximè vrget, suspicatur non esse receptam P. Sancius, pro quo num. 19. cuius & præsertim Zerola meminit, neque aduersari contendit. Ex generali ergo illâ doctrinâ non potest Assertio nostra ita firmari, vt pro certâ debeat haberi, licèt communior Doctorum sensus pro eo stet, ex quibus plures adducit P. Sancius suprà num. 11. Et eam cum aliis tenet P. Oñate Disputat. 83. numer. 137. Non est autem reuerentiæ debitæ veritati conforme, quod P. Palaus scribit Tomo 2. Tractatu 13.

P. Palaum non benè contrariũcontrarium omniũomnium esse Doctorum asserere.

Disput. 6. Puncto 2. §. 2. num. 2. quòd scilicet, si sub conditione resignatio fiat, solus Pontifex eam admittere potest, vt tenent omnes Doctores (excepta resignatione ex caussâ permutationis) Ordinarij namque solùm possunt simplicem & puram resignationem admittere ex caussis à Pio V. in suâ Constitutione propositis. Quòd autem nomine resignationis sub conditione eam complectatur, quæ fit in fauorem, constat ex iis, quæ idem habet §. 1. n. 3. Cùm ex dictis perspicuum sit plures esse, qui aliis præter Pontifices potestatem dictādictam competere protestentur; nequit dici sine veritatis iniuriâ omnes contrariũcontrarium sentire Doctores.

P. Bauny cautiùs locutum.

Circa idem P. Bauny in Praxi Benefic. Disp. 9. q. 25. Assert. 2. modo cautiore locutus, dum statuit alium à Pontifice non posse designationem conditionalem admittere, & confirmare, non tamen ob simoniam; aliàs neque Pontifici id liceret: sed quia id fieri mos communis non patitur; à quo malum est, sicut & à lege discedere. Nec pro se Doctorem vllum adducit, aut omnium esse pronuntiat.

35

*Si ergo aliud non obstaret in Beneficiis,

Resignationes puras posse à Capitulo admitti.

de quibus loquimur, possent eorum resignationes à Capitulo, Sede vacante, probabilem amplexo sententiam, admitti. Quia resignationes admitti ab illo posse, multorum sententia est, pro quâ Diana non paucos allegat Parte 8. Tract. 4. Resol. 28. & tenet ipse vt probabiliorem. Neque negabit P. Palaus, qui §. 2. citato, numer. 4. affirmat Capitulum posse admittere resignationes purè factas; & probat, quia succedit Episcopo in omnibus, quæ sunt iurisdictionis ordinariæ, exceptis casibus à Iure expressis. Cùm autem admissio resignationis pertineat ad ordinariam iurisdictionem, neque inueniatur in Iure excepta Capitulo, fit sanè ad ipsum pertinere. Quæ ra

Et etiam fauorem.

tio probat etiam de resignatione in fauorem, supposito quòd illa Episcopo competat quoad sui admissionem: quam & idem Auctor numer. seq. absolutè Capitulo concedit, licèt neque illud, neque Episcopi possint prouidere. Pro quo etiam Disput. 2. Puncto 29. num. 15. & 16. Sed est aliud quod obstet, vnde &

36

*Assertio probatur secundò, quia Benefi

Pro Indijs quid obstet, ex jure patronatus, sicut & generaliter.

cia, quæ sunt iuris patronatus, resignari nequeunt sine patroni consensu in fauorẽfauorem, quando resignatio collationẽcollationem infert; aliàs enim licet. Sic Flamminius, Gigas, Couarruuias, & P. Lessius, quos adducit & sequitur P. Bauny suprà. Quæst. 6. §. Sextò. Ad resignationem. Quidquid dixerit §. Et quoniam. P. Azor Tomo 2. Lib. 5. Quæst. 4. cum limitatione dictâ, ex quo P. Palaus num. 5. citato. Pro eodem alios allegat P Sancius Lib. 2. Consil. Cap. 2. Dub. 29. numer. 1. quibus cumet sentit. Neque mirum ita illos aliosque sentire, quia expressa |

p. 306

pro eo Iuris decisio extat in Cap. Consultationibus. Cap. Ex insinuatione. Cap. Postulasti, de Iure Patronatus. Adducit etiam P. Sancius Cap. In Lateranensi, quod tamen ad rem non facit, tantùm enim ibi dicitur: Institutos verò remouere non au

Cap. Lateranensis, de Iure Pat.

deant Episcopis inconsultis, scilicet Patroni: quod est valde diuersum. Vnde resignatio talis non solùm est illicita, sed etiam inualida, iuxta prædictos: licèt Aluinus apud P. Bauny existimet non esse nullam, sed annullandam Prioribus tamen consentit Dom. Solorzanus cum aliis pro eodem laudatis Lib. 3. Cap. 3. Potest autem pro Aluini sententiâ auctoritas Alexandri III. non eam leuiter iudicantis, adduci, dum in Cap. Illud, Titul. cit. sic habet: Si verò ius Patronatus, vacante Ecclesiâ,

Cap. Illud ibid.

Religioso loco contulerit, & aliquis sine præsentatione Fratrum eiusdem loci fuerit in ipsâ Ecclesiâ institutus, eius secundùm rigorem Iuris est institutio irritanda. Sic ille. Pro quo & Zerola Parte 2. verb. Ius Patronatus ad octauum. §. Octauum dubium. Siue ergo irrita siue irritanda sit, qui sine præsentatione instituit, grauiter peccat, quia ius Patroni violat in re magni momenti; & priuilegio Pontificio, immò & Pontificum omnium, contradicit. Quod equidem in casu est nostro quàm verissimum, quia Reges Catholici priuilegium tale maximi faciunt, & contra illud iri inter iniurias deputant grauiores. Id autem sequitur, cùm resignatio in fauorem admittitur, ei, pro quo est fauor, Beneficium conferendo: quod vt dixi, secus esset, si sola esset admissio à Capitulo facta, de quo specialiter loquimur, & beneplacitum Patroni ad institutionem quæreretur.

37

*Hinc est non apparere vnde iustificari

De quadāquadam secus facta renuntiatione.

potuerit resignatio cuiusdam Parochi, qui ad Præbendam Ecclesiæ cuiusdam Cathedralis promotus per Regiam præsentationem Beneficium in fauorem alterius resignauit, qui Parochiam habebat tenuiorẽtenuiorem. Concedit quidẽquidem Pius V. in Constitutione citatâ inter alias caussas, propter quas Beneficium resignari potest, vt id fiat, cùm Beneficiatus ad aliud Beneficium contigerit promoueri: pro quo Auctores, quos adducit P. Palaus sup. §. 1. n. 6. Qui id dicunt, quod est ex se manifestum, resignationem inquam talem esse admittendam, quia non est voluntatis, sed necessitatis, cùm nequeat duo simul Beneficia incompatibilia, Iure & ratione reclamantibus, possidere. Quando autem ne

Morti proximum nōnon posse in fauorem resignare.

cessitas talis est, non est locus resignationi in fauorem: quâ ratione non potest quis morti proximus modo dicto resignare: quod iam pridem decreuêre Pontifices, vt videri apud Auctores potest, quos citat P. Palaus Disput. 6. citatâ, Puncto 2. §. 1. num. 3. Licèt enim in eo ad vitandas fraudes attenderint; hæc etiam ratio mouere maximè potuit. Neque enim in gratiam eius admitti resignatio debet, qui id facit, quod est eum facere prorsus necessarium, & circa id, quod non est iam omnino suum, vt benè P. Sancius suprà, Cap. 37. num. 12. Suppositâ autem acceptatione noui Beneficij idem est in resignante prius illud, quod habebat; vnde neque resignare potest. Præterquàm quòd cùm necessitatis titulus resignationem faciat licitālicitam, illi omnino deficit in resignatione ad fauorem, quia nulla est necessitas taliter renuntiandi. Neque est simile de eo, qui ob crimen, quod commisit, priuandus est Beneficio, quem posse in fauorem resignare, quorumdam

Bene tamẽtamen ob crimen illo priuādumpriuandum.

sententia est: vt videri potest apud P. Palaum suprà, Puncto 2. §. 2. num. 8. & seqq. in quo resignatio videtur necessaria: nam verè talis non est: potest siquidem non resignare, sed priuationis sententiam, quam meretur, expectare, vbi resignatio locum non habet. Quibus accedit contra ius Patroni agi; in quo nequit excusatio aliqua fundamentalis inueniri. Et quidem permutationes nequeunt fieri sine illius consensu, de quo §. sequenti; vbi tamen minor violatio iuris apparet, si ille non requiratur: iam enim eos, qui permutant vti dignos probauit; quod secus accidit in eo, in cuius fauorem fieri resignatio potest. Et licet contingere queat, vt probatus iam sit, quia ab eo ad Beneficium præsentatus; id quidem est per accidens, quia resignatio, si absolutè licet, in fauorem etiam non probati fieri potest. Quod si

Quod si Patronus assensum præstet.

fortè Patronus, aut eius locum tenens, consensum præstet huiusmodi resignationi, erit ille insufficiens ad eius valorem, quia aliunde est in illâ insanabilis defectus, ex Iuris inquam Canonici & Pontificum dispositione, iuxta dicta: debet enim per concursum prouideri.

38

*NOn esse licitas; immò absolutè non

Permutationes à Capitulo perfici non posse, qui cẽseantcenseant.

posse permutationem à Capitulo admitti, non pauci tenent, quos adducit & sequitur P. Palaus Tomo 2. Tractat. 13. Disput. 2. Puncto 29. numer. 17. & seqq. & plures alij apud P. Thomam Sancium Lib. 2. Consil. Cap. 3. Dub. 38. num. 7. quorum sententiam amplectitur: addens tamen num. 8. quòd licet Capitulum non possit auctoritatem permutationi præstare; potest tamen illam admittere ab Episcopo perficiendam. Negat item P. Bauny in Praxi Beneficiorum, Disputat. 10. Quæst. 2. §. Tertiò, Nomine. qui §. vlt. modum dicendi P. Sancij reprobat quoad permutationis admissionem, quam & negat cum Nicolao Garcia P. Palaus num. 28. Sed ante P. Sancium illum tradiderat P. Azor Tomo 2. Lib. 3. Cap. 38. Quæst. 8. cum aliis, quos allegat. Et eorum doctrina directè procedit in Beneficiis, de quibus loquimur, quorum collatio ad solum Episcopum pertinet sine Capituli interuentu, suppositâ præsentatione. Et Diana quidem quæstione istâ propositâ Parte 8.

Circa Dianæ sententiam coniectura.

Tractat. 4. Resolut. 29. ita circa illam discurrit, vt nihil decernat. Sententiâ enim P. Azorij præmissâ, sic subdit: Sed hæc sententia non caret difficultate, vt optimè obseruat Merolla. Cuius Auctoris rationibus, verbis eiusdem propositis, sic concludit: Vnde ex his omnibus existimat Merolla non posse Capitulum, Sede vacante, dictas resignationes recipere. Videtur autem in eo, quòd obiecta à Merolla laudet cum Auctore, illius iudicium approbare: quod & §. vltimus etiam ostendit, dum sic ille ibi scribit: Nota etiam hîc obiter, non posse etiam Capitulum præsentare ad Beneficium iuris Patronatus Episcopo competentis. Ita Merolla loco citato, Dub. 12. per totum. Sic ille. Qui dum ait: Nota etiam non posse, vbi iuxta propriam mentem non obscurè loquitur, |

p. 307

satis significare videtur se etiam negasse id, de quo sermo immediatè præcesserat. In hac etiam sententiâ fuit Illustris Dom. D. Ioannes de Caruasal, y Sande Argentinensis Prætorij in Peruuio Præses, & Tractûs illius, in quo Potosinus mons, latissimi Visitator, & posteà in Hispaniâ, propter insignem sapientiam, & rerum magnarum tractandarum industriam, ad primariorum munerum culmina sublimatus, & erudito sanè, ac diligenter elaborato Scripto eam adeò certam est conatus ostendere, vt nullum Auctorem pro oppositâ extare minimè dubius affirmarit: & ita nec probabilem esse reputandam. Nihilominus

39

*Dico primò, Capitulum, Sede vacante,

Assertio 1. ContrariũContrarium esse probabile, quoad resignationis admissionem.

posse resignationem caussâ permutationis admittere, probabile est. Probatur, quia & hoc graues Auctores tenent, vt videri potest apud P. Azorium suprà, qui plures adducit, quibuscum & ipse sentit, sicut & P. Sancius locis citatis, P. Filliucius Tract. 41. Cap. 2. numer. 45. quidquid posteà dicat Cap. 9. num. 7. Et prætereà est pro eo ratio non leuis momenti: nam Capitulum succedit Episcopo in iurisdictione ordinaria quoad omnia, iis exceptis, quæ in Iure, Conciliis, ac Pontificiis Constitutionibus habentur expressa: pro quo Auctores congerit Diana Parte 8. citat. Rosolut. 1. Atqui admissio permutationum non est inter excepta: ergo potest à Capitulo exerceri. Si dicas in Cap. Quæsitum, de rerum permutat. soli Episcopo auctoritatem hujusmodi reseruari, ibi: Si autem Episcopus caussam inspexerit necessariam, licitè poterit de vno loco ad a

Cap. QuęsitumQuaesitum, de rerum permut.

lium transferre personas: vt quæ vni loco minùs sunt vtiles, alibi se valeant vtiliùs exercere. Id certè non ita vrget, vt explicatio satis verosimilis non possit eidem adhiberi: vt scilicet de Episcopo, & quolibet alio Episcopalem auctoritatem habente, debeat intelligi, vt sæpè alibi. Pro quo faciunt quæ habet P. Suarez Tomo 1. de Religione Tract. 3. Lib. 4. Cap. 32. numer. 11. quòd scilicet

Notanda doctrina circa Episcopi nominationem, Eximij Doctoris.

denominatio sumi solet ab eo, quod est regulare & ordinarium: per quod non excluduntur, immò comprehenduntur ea, quæ sunt eiusdem rationis, vt latissimè confirmat Tiraquelus Lib. 1. de Retractu, §. 2. à num. 4. vsque ad 10. Tum etiam quia Episcopus vno modo, & quasi formaliter dicitur ratione iurisdictionis Episcopalis; id est quoad officium & curam, licet non sit talis quoad dignitatem & consecrationem. Vnde quando actus, de quo est sermo, pertinet purè ad officium & iurisdictionem Ordinariam, etiamsi nominetur Episcopus, intelligitur ratione iurisdictionis: nam character & dignitas nihil ad talem actum operatur, Hæc ille. Quæ quidem quàm sint verosimilia, nullus erit qui sanâ possit mente dubitare.

40

*Dico secundò. Probabile etiam est Ca

Assertio 2. Esse etiam probabile quoad plenam auctoritatis præstationem.

pitulum posse permutationem perficere eo modo, quo Episcopus. Sic tenent aliqui, quos adducit P. Suarez numer. 11. citato. Verum est tamen illos non loqui quando Collatio Beneficiorum ad solum Episcopum pertinet, aliqui enim id negant, vt Glossa in Clement. Vnica, de rerum permut. verb. Conferantur; id tantùm admittens quando Collatio ad Capitulum simul cum Episcopo pertinebat, & sic alij. Vnde videri alicui poterit, quod casui nostro nequit adaptari vbi de Beneficiis Indicis præsertim agimus, quorum collatio ad solum Episcopum sine Capitulo pertinet, de quo inferiùs. Sed si limitationem aliqui addunt, alij sine illa loquuntur, Zerola Parte 1. verb. Renuntiatio, Ad Quartum principale, vbi fieri

Zerola.

posse permutationem absolutè affirmat coràm Ordinario, & eius Vicario ad id habente potestatem. Et licet Glossam præfatam alleget, eius tamen limitationem non apponit; sed ait quod de resignatione dictum, similiter esse de permutatione dicendum, P. Suarez citato Capite num. 14.

P. Suarez.

vbi sic ait: Quod ita potest declarari, distinguendo duo, quæ in hoc negotio interueniunt. Vnum est approbare permutationem, & conuentionem partium: seu consensibus partium auctoritatem dare, & quasi complere conditionem vt pactio conditionata transeat in absolutam: aliud est exequi permutationem acceptando resignationem, & nouam Collationem faciendo. Primum ergo pertinet ad Episcopum. D. Cap. Quærenti: & non ad inferiorem Collatorem, nisi iurisdictionem Episcopalem etiam habeat. Secundum autem pertinet ad inferiores, quando Beneficiorum Collatio ad ipsos, & non ad Episcopum pertinet, & ita fieri non poterit ab Episcopo, nisi de consensu illius. Hæc ille: qui cùm Episcopum, & habentem Episcopalem iurisdictionem pares faciat in ordine ad permutationem, & solùm illis sit neganda collatio, quando ad inferiores pertinet, satis apertè suam videtur mentem exprompsisse. Quòd autem Capitulum intelligat, cum de habente Episcopalem iurisdictionem idem, quod de Episcopo, pronuntiat, ex num. 11. perspicuum habetur, ibi: Qui habet iurisdictionem Episcopalem, etiamsi dignitatem Episcopalem non habeat, vt est Capitulum Sede vacante. Pro quo & faciunt adducta num. præced. Aduertendum autem citari à P. Suario Cap. Quærenti, cùm esse debeat Cap. Quæsitum: quod per errorem typographi factũfactum ibi, & alibi, nisi fortè Scriptoris. Ne autem cuipiam molestæ inquisitionis

Quædam errantes citationes apus P. Suarium notantur.

cũcum iactura temporis paretur occasio ob erraticas citationes, sciat citato Cap. 1. num. 1. Sic haberi: Id enim clarè supponitur (scilicet licitas esse permutationes) in Cap. Inter cetera de Præbendis. Et in Vnico, de rerum permutat. in 9. Et sumi potest ex Cap. Quærenti. Et Cap. Cùm olim. Et Cap. Ad quæstiones. Extra. eod. Ita ibi. Vbi quod in 9. dicitur, legendum in 6. Quod additur Extra, non est Extrauagantis alicuius citatio, sed error manifestus: cùm Capita illa habeantur in Titulo de rerum permutatíone Libr. 3. Decretalium. Et addi potuit Ex eodem Cap. Cùm vniuersorum, quod maximè ad rem facit. P. Suarium sequitur P. Oñate Disput. 84. num. 88. & P. Vincentius Tancredi de Religione Tract. 2. Lib. 4. Disput. 24. num. 12. expressè loquens de Capitulo, & sine limitatione vllâ, qui alios pro eodem accumulat, eâ fundamentali redditâ ratione, quòd fundamentum talis actionis est iurisdictio Episcopalis, & non Ordo.

41

*Est insuper pro eodem id, quod resolutionem circa casum, de quo loquimur, reddit certiorem, quandoquidem de Beneficiis Indiarum agimus, quæ sunt iuris patronatus: communem inquam esse doctrinam, ad eum spectare permutationum auctoritatem, qui conferendi Beneficia potestatem habet. Pro quo sic P. Sa verb. Beneficium num. 59. Qui potest conferre Beneficia, po

P. Sa.

test concedere vt permutentur. Et de inferioribus |

p. 308

respectu Episcopi, etiamsi non habeant eamdem Episcopalem iurisdictionem, affirmant Angelus, Syluester, Sotus, apud P. Suarium suprà num. 13. quorum sententiam P. Tancredi suprà numer. 14. ait esse valdè probabilem: sicut & P. Palaus Tomo 3. Disput. vlt. Puncto 15. num. 6. Ante quos P. Suarez numer. 14. dixerat vi rationis spectatâ sibi videri valde verosimilem. Et Barbosa Allegat. 69. numer. 9. quamplures adducens amplexatur. Et P. Sancius suprà num. 4. Id ergo quod talibus conceditur, potiori est iure Capitulo concedendum, vtpotè quod inferiorem potestatem non habet, sicut alij, sed eamdem, quam Episcopus, quia Ordinaria huius in illud transit, iuxta dicta. Pro quo & Auctores plurimi videri possunt apud P. Filliucium Tractatu 41. num. 40. Potest autem illud Beneficia conferre, quia iuris patronatus sunt, vt est Iuris manifesta decisio, de qua dictum, & pro qua post Barbosam alios referentem suprà num. 8. ita scribit P. Palaus Tract. 13. Disput. 6. Puncto 2. §. 3. num. 5. Capitulum, Sede Vacante, potest recipere resignationes Beneficiorum ex caussa permutationis, si eorum Colla

P. Palaus, contraria vt doceat.

tio ad ipsum pertineat. Tradunt cum Glossa in Clement. de rerum permutat. Doctores communiter. At si solius Episcopi collatio, electio, seu præsentatio Beneficiorum sit, nequaquam Capitulum poterit resignationes ex caussa permutationis admittere. Quia non potest admittere, nisi admittendo conditionem, vt compermutantibus conferantur, quod sibi datum non est. Sic pluribus relatis Nic. Garcia. Parte 11. Cap. 4. num. 75. Sic ille, qui statim ex eodem Nicolao Garcia num. 81. Sic addit: Verùm si Episcopus horum Beneficiorum resignationes admißisset, & antequàm eas compermutantibus conferret èex vita decederet, posse Capitulum, Sede vacante, ea compermutantibus dare, quia admissa resignatione Beneficiorum, collatio necessaria est. Cap. de rerum permut. in 6. & Clement. eodem titulo. Et Capitulum Episcopo succedit in his, quæ sunt neceßitatis & obligationis. Garcia suprà n. 81. Hæc ille. Vbi mirari licet quomodo sui immemor ita protulerit: nam Disput. 2. Res. 29. num. 20. oppositum contra citatum à se Auctorem probauerat, concludens post alia talem casum vix posse contingere, cùm admittens permutationem, eo ipso Collationem Beneficij præstet, & eodem contextu admittatur vtriusque renuntiatio, & pariter fiat vtriusque Collatio, vt aliis citatis docuit ipse Garcia. 5. Parte Cap. 8. n. 104.

42

*Sed stando vltimæ eius voluntati, ex

Ex necessitate Collationis pro permutatione arguitur.

doctrinâ illâ potest etiam Assertio nostra probari; ex eo scilicet quòd permutatio necessitatem inducat, ita vt resignanti Beneficium collatio alterius pariter resignati debeatur, vt statuitur in Clementina, in qua sic dicitur: Nec conceßione Iuris vtentibus, præsertim circa spiritualia, illudatur:

Clement. de rerum permutat.

si qua Beneficia ex caussa permutationis ab aliquibus resignata, aliis quàm ipsis permutare volentibus conferantur, nullius hoc esse volumus firmitatis. Sic Pontifex. Et inde est respectu permutationis non currere determinationem temporis pro Beneficiis reseruatis, aut non reseruatis, vt cum aliis obseruat P. Palaus Disputat. 3. Puncto 5. numer. 6. eam reddentibus rationem, quod hæc Collatio obligatoria sit, non voluntaria, & semestre concessum est Collatoribus liberè conferentibus. Si dicas ex eadem Disput. 2. Puncto 29. num. 19. necessitatem dictam esse ex suppositione liberâ,

Euasionem ex eo quòd collatio sit tantum necessaria ex suppositione reiecta.

ex eo scilicet quòd resignatio liberè sit acceptata, quâ suppositione sublatâ, nulla est obligatio collationis, ex qua colligit non posse Capitulum resignationem caussâ permutationis admittere. Si inquam hoc dicas nihil inde ratio adducta ad fundandam probabilitatem ex vi fundamenti hujus infringitur. Nam si quidquam valeret, fieret ex ea tempus à Pontificibus pro Collatione pręscriptumpraescriptum etiam in permutationibus currere necessariò debere, quia illæ tantùm ex suppositione liberâ necessariæ sunt, quandoquidem permutatio potest non admitti, & ita illa, cessante obligatione, cessabit. Cùm ergo non cesset, necessitas aliter est explicanda, ex eo scilicet quòd cum permutare volentibus debeat condescendi, sicut & Patronis; quia permutatio non nisi ex caussa necessaria fieri potest, vt Canones sacri disponunt, de quo statim. Stet ergo licitum esse Capitulo permutationes admittere, quod certius & exploratius in Indiis, vbi & praxis id communissima roborauit. Fundamenta autem ex dictis constant, vnde non est cur plura addere debeamus.

42

*Dico tertiò. Ad permutationem caussa

Assertio 3. Caussam non leuem ad permutationem requiri,.

aliqua non leuis momenti debet intercedere. Sic Doctores omnes, ex quibus videri possunt Zerola Parte 1. verb. Renuntiatio. Ad Tertium. §. Quintum dubium. Barbosa suprà num. 27. Et P. Sancius suprà Cap. 38. num. 14. Estque illud iuxta Iuris communis dispositionem. Nam in

Ca. Quæsitum, de rerum permutat.

Cap. Quæsitum, de rerum permutat. Sic habetur: Si autem Episcopus caussam inspexerit necessariam, licitè poterit de suo loco ad alium transferre personas, vt quæ vni loco minùs sunt vtiles, alibi se valeant vtiliùs exercere. Sic Vrbanus Tertius; iuxta cuius mentem necessitas ad vtilitatem etiam reuocatur: magna enim vtilitas pro necessitate debet reputari. Neque vtilitas permutantium attendenda est, sed

Ecclesiæ vtilitatem, & non permutare volentium, attendendum.

Ecclesiæ, vt satis ibidem expressum. Vnde Cap. Valet. 81. dist. quod circa prædictam Vrbani decisionem adducit Glossa, non videtur ad rem: quia in eo tantùm dicitur, vt recenter conuersis loca mutentur, in quibus peccandi occasiones habuerunt. Nisi fortè contingat Parochum aliquem, in loco, vbi diu fuit, ex occasionum illecebrâ labi grauiter consueuisse, & opportunum videatur de vitæ mutatione solicitum ad locum aliquem minoris ex occasionum raritate periculi illum transmutare. Pro quo tales possunt circumstantiæ concurrere, vt id non debeat penitus respui, & ita Prælatorum iudicio relinquendum. Adducit prætereà Glossa Cap. Mutationes, Cap. Scias, Cap. Omnis qui 7. quæst. 1. in quibus tamen de solâ Episcoporum agitur mutatione.

Vtilitas quomodo admittatur.

Quia verò in illis ratio necessitatis inter alias pro ipsâ commendatur; non immeritò possunt inferiorum Beneficiatorum permutationibus applicari.

44

*Vbi si quæras prædictorum Canonum

Inter Episcopos an esse permutatio possit.

occasione, qui Pontificij sunt, scilicet D. Anteri, & Pelagij, an inter Episcopos esse permutatio possit: id quidem iuxta Canonici iuris dispositionem est inauditum: de potentia autem absoluta Pontificis id esse factibile, nequit dubitari. Quod & nuper factum audio inter Episcopum Nicaraguensem & Caracensem. Hinc est vt non ante |

p. 309

multos annos, id, quod in præfatis, nihil tale volentibus, est peractum, quidam Episcopus atten

Cuiusdam attentatũattentatum.

tarit; Oaxacensis nempe in Noua-Hispania: qui cùm Episcopum Iucatanensem ad Cuscensem Ecclesiam electum, & in eam tendentem hospitio recepisset, virum sanè grandæuum; persuadere ipsi conatus est (quod ab eodem excepi,) vt ibidem remaneret, seque viribus firmiorem in eius Ecclesiam profecturum, suæque diligentiæ atque industriæ relinquendum; quidquid ad negotiationem huiusmodi necessarium videretur. Daturum se insuper promisit triginta mille argenteos octiregales, quos in emolumentis antecurrentibus poterat in Ecclesia Cuscensi numerare. Sed prudente viro rem vrbanè repellente, non est in eâ processum. Et ille quidem permutationis auidus, vitam priusquam alter cum morte permutauit. Et permutatio quidem talis ex solius Patroni nequit fieri voluntate; non obstante eo, quod Dom. Solorzanus affirmat Lib. 3. Cap. 3.

Quid circa alia in Curia practicatum.

num. 20. vidisse inquam se aliquando inconsultis Prælatis permutationes admitti, in Curia præsertim his existentibus, qui de permutatione conuenerant, nouisque ad Præbendas permutatas præsentationis litteris expeditis. Quidquid enim de hoc sit, ad quod se potest in Indiis priuilegium Regij Patronatus extendere, & tradita pro Indiis à Sede Apostolica cura peculiaris: cùm aliàs perspicui iuris sit non valere renuntiationem caussâ permutationis factam coràm Patrono laico, vel

Coràm Patrono renuntiatio fieri nequit.

Ecclesiastico, vt tradunt Doctores, quos adducit Dom. Solorzanus suprà. P. Sancius etiam suprà Cap. 2. Dub. 29. num. 1. & 2. Et plures alij apud P. Suarium Lib. 4. citato Cap. 32. n. 10. & seqq. quatenus necessarium iudicant auctoritatem Episcopi, aut Episcopalem iurisdictionem habentis interponi. Et n. 12. id tantùm P. Suarez Patrono concedit, vt eius sit consensus requirendus. Videantur Cap. Prætereà. Et Cap. Illud, de Iure pa

Cap. Illud, de Iure patron.

tronatus, ibi: Tum quia laicus sine auctoritate Episcopi nemini potest Ecclesias dare, licet Religioso loco ius patronatus conferendi liberam habeat facultatem. Cap. 1. de Capellis, vbi sic Vrbanus Tertius: Capellanus, qui populum regat, ab Episcopo per consilium Monachorum

Cap. 1. de Capellis.

instituatur: ita vt ex solius Episcopi arbitrio, tam Ordinatio eius quàm depositio, & totius vitæ pendeat conuersatio. Et plura alia apud P. Bauny in Praxi Beneficiorum. Disputat. 9. Quæst. 5. P. Palaum Tomo 3. Disput vlt. Puncto 17. num. 10. Et quidem P. Bauny de praxi Galliæ circa hoc loquens. §.

Quid circa Galliæ vsum.

Decimoquartò, & Decimoquintò: quòd in Regno illo Rex Christianissimus resignationes conditionales admittat ex aperta Regalia, non nisi priuilegio esse adscribendum affirmat, quia Iuri communi oppositum, & contra communem Doctorum sensum.

45

*Quidquid inquam de hoc sit, pro Epi

Circa Episcopatus nihil tale confingi posse.

scopalibus nihil potest tale confingi, qui tantùm auctoritate possunt Beneficia resignari, eo quòd solus queat Pontifex vinculum connubiale dissoluere inter Episcopum & Ecclesiam Apostolicâ etiam auctoritate firmatum, de quo dictum aliàs, & pro quo est manifesta decisio in Cap. Quantò de translat. Episcopi. Est autem ad permutationem faciendam in illis medium resignationis in Regiis manibus minimè necessarium, quandoquidem sine illo potest permutatio perfici: si videlicet Rex conuenientiam pro eo Pontifici repræsentet, quam non est credendum ab ipso respuendam, qui nihil magis debet pro Ecclesiæ bono, nouioris præsertim qualis est Indica, nihilque ardentiùs accurare. Neque licet Regi,

Neque Regi licere præsentationem.

conuenientiâ inspectâ, sic permutare volentes ad Ecclesias præsentare, per quod videtur inconueniens vitari admissæ ab ipso renuntiationis. Quia Beneficium, quod nondum vacauit, nequit prouideri, & ita neque præsentari pro illo. Sic Cap.

Cap. Qui in viuorum, de conces. Præbendæ.

Qui in viuorum 1. de Concessione Præbendæ, vbi sic dicitur: Qui in viuorum Sacerdotum locis ponuntur, hoc ipso sunt ab Ecclesiastica communione repellendi. &c. Ad hoc autem vt permutatio fieri possit, debet resignatio Beneficiorum mutua præcedere, vt statuitur in Cap. Vnico, de rerum permutat. in 6. vbi sic Bonifacius Octauus: Illis autem

Cap. Vnicum, de rerum permut.

qui secundùm formam iuris, sua Beneficia in eadem diœcesi ad tuam Collationem spectantia, permutare volentes, liberè, ac sine fraude in manibus tuis ipsa resignant. Sic ille. Pro quo Barbosa Allegat. 69. n. 11. Vt ergo præsentatio pro Episcopatibus permutandis locum habere possit, debet resignatio eorum præcedere: cumque illam solus possit admittere Pontifex, nequit prouisio à præsentatione Regis inchoari.

46

*Ex quibus fit Dominum illum Episco

Factum Prælati cuiusdam non legitimum.

pum non ritè in illo negotio se gessisse, si præsentationem ante admissam à Pontifice resignationem ad id putabat momentum aliquod habituram. Si autem viam sibi aliam expeditiorem ob cognatorum illustrium fauorem promittebat, res erat secundùm nudam considerationem, remotis circumstantiis, talis, vt sine graui peccato posset attentari. Sed illud nescio quomodo potuit in mentem homini docto venire, Episcopum scilicet expectaturum ibidem negotij illius ardui expeditionem, & Ecclesiam Cuscensem interdum suo Pastore priuandam. Si dicatur Bullas nondum acceptas, neque gubernationem à Capitulo assumptam, neque obligatum esse Episcopum ad illam assumendam, dum Confirmationis authenticum testimonium non extat. Contra hoc est, quòd si ea ratio quidquam valeret, Iucatanensis Ecclesia iniustè detrimentum absentiæ pateretur: deserta siquidem fuerat ante Confirmationis authenticum testimonium, vt Cuscensi consuleretur, ex præsumptâ Pontificis voluntate, vt superiùs vidimus, & manifestâ Regis. Quòd si hæc non vrgent, à suo non poterit sponso, coniugio durante, derelinqui. Cùm ergo derelictio ista ex inspectione commodi respectu Cuscensis solùm iustificari potuerit, dum ex voluntario alio respectu mora nectitur diuturna, iniustitia in eo indubitabilis reperitur. Est autem à veritate alienum non teneri Episcopum, qui Ecclesiam priorem deseruit; gubernationem alterius assumere, quia alio modo nequit eidem esse vtilis; cùm tamen eiusdem vtilitas vnicum fuerit desertionis prioris Ecclesiæ motiuum. Quod nimisquantùm videtur exploratum.

47

*Quòd autem summam illam ingentem

Pecuniam ab illo offerri non potuisse.

pecuniæ offerebat, non erat cur doleret, permutatione, quam desiderabat, obtentâ, ob illam amittendam: nam Episcopus, qui oblatam respuit, nonaginta mille Octiregales obuenientes sibi ex |

p. 310

vacatione ante ipsum in suam diœcesim ingressum numerauit. Vnde & gratitudinem suam erga Regem nostrum testari contributione luculentâ potuit, de quo & dixi Titul. 2. num. 31. An autem tutâ conscientiâ id fieri potuerit videtur affirmandum; quia id simoniæ labem non habuit, quandoquidem non vt pretium, sed vt compensatio quædam ingenua emolumentorum pio est auctori ipsorum oblatum. Et quòd Præbenda pro

Præbenda pro PræbẽdâPraebenda vt queat commutari.

Præbendâ quoad id quod dicit secluso titulo, redditus inquam congruæ sustentationi, aut aliàs respondentes, commutari possint propriâ auctoritate, benè explicat P. Suarez citato Cap. 32. in fine, sententiam Cardinalis, & Imolæ sic exponens & amplians, qui dixerunt Præbendas eiusdem rationis in eadem Ecclesiâ posse propriâ auctoritate commutari. Iuxta prædictam siquidem explicationem, non solùm in eadem Ecclesiâ, sed in diuersis fieri commutatio potest, non quoad radices, sed quoad redditus, & alia emolumenta. Nihilominùs oblatio talis non caret difficultate,

Difficultas circa oblationem pecuniæ dictam.

si propria auctoritate fieret concessâ à Pontifice permutatione, non factâ pecuniæ mentione: quia id non erat redditus pro redditibus commutare, sed recollectam iam pecuniam tradere animo alliciendi Episcopum ad permutationem, quęquae sub eo erat pacto celebranda. Et communis quidem sententia est simoniam committi in permutatione, si in pactum deducatur vt alter soluat ex

Pactio de expensis simoniaca.

pensas in Beneficij acquisitione factas, aut in illius consecutione faciendas, vt videri potest apud P. Palaum Tomo 3. Disput. vlt. Puncto 17. numer. 10. qui id ex Patribus Suario & Lessio deducit, atque ex Flamminio, quem illi citant. Et licet illi de expensis tantùm loquantur, quæ in obtinendo litigioso Beneficio factæ sunt, eorum ratio etiam ad faciendas extenditur; quia scilicet omnis pactio rei pretio æstimabilis pro Beneficio est simoniaca. Quia verò aliqui apud P. Lessium de expensis factis aliter sentiant, non est illud penitus improbandum. Videndus ille etiam in Resolutionibus posthumis. verb. Restitutio Casu 3. & 4. Pro faciendis autem maior ratio est: pro quo videri potest P. Suarius Cap. 34. in fine. P. Thomas Sancius Lib. 2. Consil. Cap. 2. Dub. 25. numer. 11. vbi docet pactum in permutatione vt alter soluat expensas pro Bullis faciendas, esse simoniacum, quod ex Nauarri doctrina deducit, Felinique, atque aliorum asserit esse Iuniorum P. Palaus Puncto 16. num. 5. Diana Parte 11. Tractat. 6. Resolut. 7. ex Ioanne Pontio in Cursu Theologico, Disp. 56. n. 33. Pro quo hæc satis.

48

*Dico quartò. Necessitas & vtilitas per

Assertio 4. necessitatẽnecessitatem in permutatione iudicio prudentis relinquendārelinquendam. Et quomodo non Episcopo, & tractatus qualiter faciendus.

mutationis prudentis est arbitrio remittenda. Id probo. Quia necessitas & vtilitas latissimè patent, vnde nequit certus aliquis gradus earum designari. Non dico remittendum iudicio Episcopi, vt ait P. Bauny Quæst. 4. qui ante illud possunt permutare volentes de ipsâ permutatione tractare, & inter se veluti contractum facere, cum mutua obligatione; sub conditione tamen approbationis Prælati, vt docent P. Suarius citato Cap. 33. num. 7. P. Sancius Dub. 39. P. Palaus Puncto 15. num. 2. P. Bauny Quæst. 3. §. Tractare, & seqq. qui alios adducunt, & præsertim P. Sancius, qui num. 5. cùm aliquibus, quos citat, affirmat à tali pacto non posse penitus resilire, quia ex parte ipsorum omnino perfectum est. Ideò ergo dixi negotium hoc non posse iudicio Prælati remitti, quia permutare volentium debet deliberatio præcedere, qui grauiter peccabunt, si ex leui tantùm caussa paciscantur: cùm possit contingere vt Prælatus minùs circa illam attentus, permutationi consentiat, per quod eorum conscientiæ non debent securæ remanere. Quæ autem caussæ sufficientes esse possint tractant inter alios Dom. Barbosa Allegat. 69. citatâ, num 31. & seqq. P. Sancius Dub. 38. numer. 14. P. Palaus Tomo 2. Tractat. 13. Disput. 4. Puncto 3. §. 1. P. Filliucius Tractat. 41. Cap. 10. num. 24. P. Bauny Quæst. 4. citatâ, Sylvester verb. Renuntiatione, 2. Quæst. 12. P. Azor Tomo 2. Lib. 7. Cap. 30. Quæst. 4. Ex quorum do

Fauorabilis pro causâ doctrina

ctrina id potest deduci, quod magis est fauorabile; ne multos parùm ad spirituales respectus attentos in permutationibus condemnemus. Syluester sic ait: Et generaliter credo ita esse de omni

Syluester.

caussa, quæ non resoluitur in pecuniam, vel aliquid mensurabile pecuniâ. Quod quidem videtur probare P. Sancius, dum citat, nec reiicit. Iuxta hæc ergo permutatio, quæ simoniaca non est, licèt respectum temporalem spectet, licita erit.

49

*Ex quo iustificari poterunt frequentes

Aliquæ in Indijs permutationes vnde iustificari queant.

permutationes in Beneficiis Indiarum, quia in illis qui spiritualem vtilitatem attendat, rarus erit. Circa hoc tamen ita scribit P. Filliucius suprà, num. 25. Si sola intercedat commoditas temporalis absque vllo respectu ad diuinum cultum, Primò, peccatum esset suo genere graue; non tamen simonia, nisi latè sumpta.

P. Filliuc.

Secundò, probabile est fore nullam coràm Ordinarijs; quia dispensatio in Iure communi absque iusta caussa, nulla existimatur, præsertim accedente Bulla Pij V. 58. vers. Ad hæc, vbi solùm conceditur Ordinarijs admittere permutationes, quæ Canonicis sanctionibus permittuntur, cum Decreto irritanti, si secus. Sic ille ex Nicalao Garcia Parte 11. Cap. 4. numer. 49. Iuxta quæ væ Indiarum Parochis, væ & Prælatis. Sed potest ex iis, quæ Auctor ex Nicolao etiam Garcia præmiserat, talis doctrina molliri: sic enim ibi: Suffi

Personalis commoditas, vt possit attendi.

cit etiam vtilitas personarum, & quòd sic ijs expediat: hæc enim redundat in augmentum diuini cultus, & vt meliùs Deo seruiatur. Hæc ille. Quæ quidem firmari ex Glossâ possunt, in Cap. Cùm vniuersorum, de rerum permutat. in quo cùm de duobus, qui permutare Præbendas voluerunt, sic habeatur: De permutatione Præbendarum suarum inter se tra

Cap. VniuersorũVniuersorum, de rerum permutat.

ctare cœpissent, quam vtilitati vtriusque imminere credebant, &c. sic explicat verb. Vtriusque: Quia altera alteri magis vicina erat, aut alia conueniens caussa. Sic Glossa. Commoditas ergo illa maioris vici

Glossa.

nitatis sufficiens iudicatur, etsi temporalis, quia in eo respectus potest spiritualis admisceri; sic enim Deo meliùs seruiri potest. Quid ergo de eo, qui proptereà permutat, quia Beneficium alterius maiorem habet commoditatem ad contractus exercendos? Periculosæ profectò plenum

Respectus exercendorum contractatuũcontractatuum abigendus.

opus aleæ, cùm ex eo nequeat sperari quòd Deo sit meliùs, sed deteriùs, seruiendum, dum auaritiæ quæ iuxta Apostolum, est Idolorum seruitus, ex toto corde, ex tota mente, ex totis viribus, ex tota virtute seruitur. Quod ergo ex Syluestro positum, vt probabile sit, ita est accipiendum, vt tunc permutatio liceat, quando simoniaca non est; quia cum respectu alio temporali potest commoditas aliqua spiritualis intendi, quæ tunc stabit fa|

p. 311

cilè, cùm Ecclesiæ detrimentum ex fine intento circa temporalia non sequetur, in cuius commodum potest Beneficiarij temporalis commoditas redundare; quatenùs commodiùs potest, animo alacriori iam reddito, ministeria sibi credita exercere.

50

*P. Azor loco citato sic scribit: Sed num

Ob fauorẽfauorem personæ an Episcopus permutare possit.

quid solùm ob personæ fauorem, nulla habitâ ratione vtilitatis Ecclesiæ, licitè Episcopus Beneficia permutet? Ægidius (scilicet Bellamera) p. 6. q. 2. ex sententiâ Hostiensis, & Ioannis Andreæ contendit Episcopum id facere iure non posse; si tamen fecerit, ratum esse

P. Azor obscura dectrina circa illud.

& firmum, quod facit. Sed primum est dicendum. Sic ille: qui dum breuis esse laborat, obscurus factus. Primum ait dicendum. Sed quod est illud primum? Nam & est primum in Quæsito illo, quòd scilicet ex solâ necessitate, vel vtilitate Ecclesiæ permutatio fieri possit, & quoties priuata Beneficiati commoditas in bonum Ecclesiæ redundat: & est item primum in speciali illâ difficultate, quòd videlicet Episcopus iure facere nequeat, vt ob fauorem personæ permutatio fiat. Et quia primum ad clausulam potiùs posteriorem videtur referendum; si ita est, vltimum illud, quòd scilicet rata & firma permutatio sit, indecisum relinquitur. Nisi dicas ex affirmatione vnius, & non alterius, huius colligi negationem. Sed certè id non semper accidit, & suas patitur limitationes; quod quidem vitari potuit, propriam ampliùs sententiam explicando. Ex eo autem quòd illam, quæ Episcopis id tribuit, quod vidimus, non penitus probet, eiusdem probabilitas non tollitur: & cum stare possit, vt ob fauorem personæ

Pro praxi notandum.

facta permutatio sit firma & rata, facilè est Episcopis ita rem disponere vt & licita sit, quocumque bono respectu, qui spirituale bonum attingat; & ille satis obuius est, quod permutans in loco sibi gratiore consistens lætior, & sic promptior munus sibi creditum adimplebit.

51

*Ex Nicolao Garcia suprà, numer. 49. sic

Vtilis pro eodem doctrina ex bonis Auctoribus.

habet P. Palaus §. 1. citato num. 4. Adde, vtilitatem vnius ex compermutantibus in Ecclesiæ vtilitatem cedentem, præstare sufficientem caussam permutationis; dummodo ex parte alterius damnosa Ecclesiæ permutatio non sit. Quia absolutè illa permutatio in vtilitatem

P. Palaus.

Ecclesiæ cedit. Sic ille. Quod quidem ad præsentem caussam non parum momenti habet. Rarò enim accidet vt ex permutationibus alter rationem aliquam conuenientiæ in permutatione non habeat. Ab illo ergo cùm tractatus incipiat, si aliter ingenuè fateatur se caussam sufficientem habere, quam Prælato aperiet, poterit hic eidem credere, & sic de permutatione pacisci, licèt ipse caussam nullam habeat permutandi. Quoad damnum ve

Circa dānumdannum Ecclesiæ ex permutatione imminens.

rò Ecclesiæ, illud certè debet Prælato exponi, si verosimile sit, quando Episcopo ipsi aliàs perspectum non habetur: vt si viribus integris sit, & linguæ Indicæ peritus; cùm alius his sit qualitatibus destitutus. Potest autem tunc considerari an damnum tale maius futurum sit, quàm bonum, quod Ecclesiæ alteri ex illius curâ proueniet. Si enim bonum præponderaret, illud posset iure præferri: & etiam si æquale. Nam cùm dicatur ex parte vnius esse caussam in bonum Ecclesiæ cedentem; ille equidem vtilior erit Ecclesiæ, ad quam transfertur, quàm priori. Qui autem sine speciali caussa permutat, tam erit vtilis vni quàm alteri: & ita generaliter loquendo maius erit Ecclesiæ bonum; sicut cùm translatio Episcoporum fit, ex quo Ecclesia, quæ deseritur, damnum aliquod patitur, sed quia alia ad quam fit translatio, commodum ex eâ reportat, absolutè illa in bonum dicitur Ecclesiæ redundare.

52

*CVm aliquis ex benignitate Regiâ, Be

Admittens. præsentationem ad PræbendāPraebendam, an possit BeneficiũBeneficium Curatum permutare, & sic de alijs.

neficium Curatum habens, ad Præbendam in Cathedrali aliqua Ecclesia præsentatur, accidere solet vt amicum, aut aliàs coniunctum, promouere desiderans, qui non ita pingue Beneficium habeat, cum eo permutationem intentet, & multoties consequatur. Voluntatem enim admittendæ Præbendæ dissimulat, vt nihil inde sibi possit opponi, vel fortè hoc sine dissimulatione peragitur, quia non obstante huiusmodi voluntate, de bono exitu minimè desperatur. Idem videre licet in aliis, qui proptereà quòd in Hispaniam benè nummati redire volunt, vel ad honoratiora Beneficia obtinenda contendere, permutationem instituunt: quod equidem vacante Sede solet euenire, quia tunc ista faciliùs obtinentur. Videtur autem in illis posse sine

Pro parte affirmatiua quid faciat.

graui conscientiæ reatu procedi, quia dum non vacat Beneficium, possidentis est: ergo & potest de illo iuxta id, quod permittunt Canones Sacri, disponere, in quibus casus isti non inueniuntur excepti. Et quod ad vtilitatem Ecclesiæ attinet, quam illi in permutatione requirunt, potest in casibus dictis locum habere, si is, cum quo Permutatio instituitur, aptus Beneficio sit, & hilariùs ac promptiùs in eo credatur seruiturus, iuxta nuper dicta. Quod verò vacatio breuî futura

VacationẽVacationem instantem non obstare ex receptâ doctrinâ de priuando Beneficio.

non obstet, ex eo probari potest, quod graues scriptores admittunt, eum scilicet, qui se priuandum Beneficio scit, posse illud in fauorem resignare. Pro quo P. Thomas Sancius Lib. 2. Consil. Cap. 2. Dub. 14. num. 7. Quod verum putant etiam cum priuatio futura est ob irregularitatem ex homicidio, aut crimine alio contractam. Et ita expressè tenet P. Bauny in Praxi Beneficiorum, Disput. 11. Quæst. 34. Dicto 1. ac 2. & P. Sancius Lib. 7. de Matrim. Disput. 42. numer. 2. Ex eo autem quòd accepturus Beneficium, non multò post illud sit repositurus, non videtur grauiter delinquere: nam

Neque voluntatem renuntiandi, ex aliâ etiam recepta.

& accipere Beneficium potest quis animo dimittendi illud post breue spatium temporis, si occasio alterius commodioris incidat, vel si permutatio occurrat, vel pro quo faciat oppositionem, vt cum multis tenet etiam P. Sancius Libr. 7. citato, Disput. 45. n. 12. vbi Nauarrum laudat asserentem non posse eum, qui Beneficium Parochiale recipit animo inseruiendi illi, donec permutet cum alio, etsi proponat vnico solo die tenere illud; dummodo eo die impleat, quod tenetur. Pro quo videri etiam potest P. Lessius Lib. 2. Cap. 34. num. 136. vbi mortiferum negat in eo esse peccatum. Pater Laymam Libr. 4. Tractat. 2. Cap. 14. numer. 9. Pater Bauny in Praxi Beneficiorum, Di|

p. 312

sput. 6. Quæst. 2. Bassæus verb. Beneficium 3. n. 13. & alij.

53

*Dico primò. Permutatio dicta non vi

Assertio 1. non videri mortale.

detur vt mortifera penitus improbanda, si nihil, quod aliàs sit damnabile, eidem admisceatur. Hoc probant fundamenta adducta. Neque est similis omnino casus, de quo diximus §. 1. quia vt ibidem dictum numer. 37. in permutatione ratio est aliqua magis specialis, propter quam licere potest, quod in casu dicto non debet licitum reputari. Quòd verò ibi etiam dictum de imperfecto possessorio in resignante, hîc etiam locum videtur habere: propter quod P. Sancius suprà, Cap.

Imperfecta possessio vt vt videatur obstare.

3. Dub. 37. num. 12. statuit eum, qui intra certum tempus tenetur dimittere Beneficium, non posse illud permutare, quia non est omnino suum; & etiam quia si permutaret, non censeretur dimittere: vt si Papa dispenset cum aliquo ad duo Beneficia curata; modo intra annum dimittat alterum: in eo enim euentu, si permutaret, non censeretur dimittere. Pro quo Rebuffum, & Rotam ab eodem relatum, adducit. Hoc tamen

Cui occurritur instantiæ.

in casu nostro non videtur vrgere, sicut in alio: quia resignationis in fauorem, & permutationis, etiam vbi Beneficium iuris patronatus non est, diuersa est ratio, iuxta mentem Pontificum: Pius siquidem Quintus, qui circa resignationes speciales cautiones adhibuit, circa permutationes nihil innouandum censuit, sed vt illæ, sicut Canonicus Sanctionibus constitutum habetur, agerentur. In illis ergo prædicta ratio locum habet, quòd scilicet cùm quis determinatum habet dimittendi tempus, resignare nequeat; quia quod sic habet, nequit absolutè dicere quòd sit omnino suum. In permutatione autem, licèt idem videatur accidere quantùm ad imperfectam possessionem, suppositâ acceptatione præsentationis, in quâ tempus postulandæ præscribitur Collationis, nequit Ecclesia summo iure vti; cùm aliàs in iis, quæ iuris patronatûs sunt, vt ea, de quibus agimus, Ordinarij & Patroni debeat prouidentia versari, & conuenientiam mutuæ translationis inspicere.

54

*In quo quidem videtur P. Bauny secum

P. Bauny pugnantia videri tradidisse, circa consensũconsensum Patroni.

pugnantia tradidisse. Nam Disputat. 10. Quæst. 4. §. Quamquam, cùm sententiam Rebuffi referat dicentis, cùm de permutatione agitur, vocandos ab Episcopo Patronos, & eorum sententiam requirendam, quia eorum interest quis huic Ecclesiæ, quis alteri præfici expediat, obseruare: id ipse negat, eâ redditâ ratione, quia ab Episcopo alienum est laicorum subesse iudicio in regendâ Dei Ecclesiâ. Quod & prosequitur §. sequenti. In vltimo autem necessarium esse ait Patronorum consensum his verbis: Idem dicendum de Patroni consensu: quod etsi Staphylæus apud Zerolam neget in Praxi. Verb. Ius Patronatus ad 6. dummodò fiat hæc permutatio auctoritate Episcopi; huic tamen eius opinioni præponderat communis, quam consuetudo confirmat, Rebuffo teste in Practica Beneficiorum, Titulo de Permutatione, n. 43. Rodoano Cons. 5. Aluino de potest. Abbat. Cap. 10. num. 10. Hæc ille; quæ non videntur facilè posse componi. Quidquid autem de hoc sit, id quod de necessitate circa resignationes dicebamus §. 1. ob cuius defectum non erat locus illi in casu dicto, non debet ad casum præsentem trahi, sicut de imperfecta possessione dicebamus, quia minori rigore agendum est circa permutationem. Hinc est vt Regula

Circa permutationẽpermutationem minori rigore agendum, quàm circa resignationẽresignationem.

Cancellariæ circa resignantis vitam per 20. dies post factam resignationem, non ita locum habeat, vt multoties, etiamsi non superuiuat, firma & rata esse non possit, vt videri potest apud citatum Auctorem Quæst. 12. ex Rebuffo, Gomecio, & Petro Gregorio, quæ sicut & alia dicta sufficere videntur ad fundandam aliqualem probabilitatem: quam & in casu, de quo §. 1. erit fortè qui esse contendat: quandoquidem id, quod maximè obstare posset, Patroni scilicet deesse consensum, ex sententiâ Staphylæi, de quâ nuper, possit aliquatenus elidi. Quod tamen ego in In

Quid pro Indijs irrefragabile.

diis arbitror minimè posse sustineri, cùm Prælati insuper iuramentum circa obseruantiam Regij Patronatus emittant, vnde & debent illum iuxta praxim receptissimam, qualis illa est, de quâ loquimur, obseruare.

55

*Dico secundò. Licèt id, quod Assertio

Assertio 2. oppositum Assert. 1. esse verius & practicandum.

ne præcedenti probauimus, aliqualem probabilitatem habeat, oppositum tamen verius est, & regulariter practicandum tum ob rationes §. 1. adductas, tum quia fraus in re magni momenti committitur, dum Præsentatus ad Præbendam animum illius assumendæ dissimulat. Pro quo facit Regula Cancellariæ, de quâ nuper: si enim quis per viginti dies non superuiuat à resignatione factâ, nullius est roboris, quia est præsumptio fraudis, quam eleganter explicat P. Bauny Quæst. 12. citatâ. §. Docent, etiam in permutatione, ex

Fraudis in eo satis fundata præsumptio.

eo quòd cùm resignatarius compermutantem morbo viderit afflictum, propeq́ue iam extinctum, ei suum de manibus Beneficium, non sine Ordinarij, ac expectantium detrimento, quà prece, quà veteris inter eos amici

P. Bauny.

tiæ recordatione, violentus extorserit. Sic ille ex RebeffoRebuffo. Si ergo fraudis præsumptio irritam permutationem reddit; vbi illa manifesta est, suum electo ad præbendam animum occultante, magis profectò debet obstare. Pro quo videri potest Nauarrus Consilio 75. de simoniâ. §. Tertiò, quòd, & sequenti, vbi probat mendacium in talibus esse peccatum mortale. Tum etiam, quia ordinariè

Rationes aliæ.

permutationes istæ in gratiam eorum fiunt, qui examen in oppositione refugiunt; ex quo fit vt multi benemeriti suâ expectatione frustrantur. Tum item, quia multoties permutatio ita fit, vt lucrosa sit pingue Beneficium dimittenti: nolunt enim gratis dimittere, sed considerabile aliquid pro expensis in itinere faciendis elicere, & aliquid amplius. Quod cùm non sit facilè discernere, licèt aliqui ab eâ immunes labe reperiantur, pro communi est lege statuendum. Horum enim & non aliorum permutationes admittere ob pręsumptionispraesumptionis defectum, vel vehementiam, non sine graui stare multorum iniuriâ poterit. Vbi autem communis est lex, nemo habet vnde querelam possit efformare. Quod autem de Præsentato ad Præbendam dictum, de aliis est etiam asserendum, de quibus num. 52. animum recedendi celare solitis; vel alia occurrunt, quæ aliunde vrgent, & sunt paullò superiùs explicati; illud præsertim, pro quo

56

*PEriculosus hic scopulus, ad quem solent conscientiæ multorum allidi. Vt ergo vitari id possit, cùm sit aliàs difficile omnem temporalem respectum pecuniæ, aut rei pecuniâ æstimabilis in permutatione respuere, aliqua à Doctoribus benignè iuxta ipsorum mentem excogitata traduntur, circa quæ iudicium nostrum sequentibus Assertionibus expromemusexponemus. Itaque

Dico primò. Sententia est aliquorum, cùm

Assertio 1. Compensationem pecuniariam fieri posse qui sentiant.

permutatio inter Beneficia inæqualia quoad emolumenta fit, posse aliquid dicti generis accipi. Pro eo ita scribit P. Sa. verb. simonia numer. 2. Non est simonia &c. Nec videtur in permutationibus pecunia ad recompensationem fructuum paucorum, aut nullorum. Sic ille: quod est iuxta ea, quæ habet

P. Sa.

Siluester verb. Permutatio 2. num. 6. vbi ita scribit: Secundò quæritur vtrùm sit simonia, si in permutatione detur pecunia in supplementum maioris Beneficij? & dicit Panormitanus in Cap. Quæstiones.

Siluester.

eo. tit. quòd sic, si detur occasione spiritualium iurium, de quibus plus habet Ecclesia vna, quàm alia: puta quia habet maiorem auctoritatem in administratione spiritualium, quàm alia. Et intellige secundùm Archidiaconum, etiamsi fiat auctoritate Superioris: secus si detur in recompensationem prouentuum temporalium. Hæc ille. Ad quæ videtur alludere P. Thomas Sancius Libr. 2. Consil. Cap. 3. Dub. 42. num. 6. dum sic ait: Licet sub iudice sit, an quando duo permutant Beneficia inæqualium reddituum, sicut licet auctoritate Papæ illum excessum recompensare pensione,

P. Thomas Sancius.

ita etiam liceat datâ pecuniâ: multi enim & grauißimi Doctores tenent licere; & est probabile: at verius est non licere. Sic ille. Vbi non videtur loqui de data pecunia, si Papæ interueniat auctoritas, quia de eo dubitatio esse nequit, vt ait P. Palaus Tomo 3. Disputat. vlt. Puncto 16. num. 1. Cùm non sit pretium rei spiritualis, quod dari & admitti contra ius diuinum est; sed compensatio quædam pro inæqualitate prouentuum, in qua est contractus alterius generis in Iure probatus, vt constat ex Cap. Ad quæstiones, de rerum permutat. in quo sic Clemens Tertius: Respondemus,

Cap. Ad questiones, de rerum permutat.

quòd cùm de dictis Parœcialibus Ecclesiiis per se queat permutatio celebrari, & in permutatione posseßionum per se non sit inhibitum, si altera ratione posseßionum alteri præponderet, pecuniam posse refundi, de ipsarum posseßionibus ad inuicem, prout visum fuerit expedire, refusâ certâ pecuniæ quantitate, poterit contractus permutationis iniri; sic tamen quod illi contractus nequaquam sibi inuicem misceantur. Sic Pontifex: vbi vel absolutam facultatem concedit, vt omnes ita facere possint, sicut præfati censuerunt; & prætereà P. Becanus quæst. 13. de Simonia num. 3. vel eam necessariam supponit: pro quo sic P. Bauny in Praxi Beneficiorum Disputat. 10. Quæst. 6. §. In

P. Bauny.

hac tamen: & quod ad pecuniam spectat, quam inæqualitatis tollendæ caussa inter fructus prædictorum dari posse Pontifex ait: id sine facultate Pontificis tentandum non esse censeo. Sic ille. Quod verò aliqui dicunt possessiones illas, de quibus loquitur Pontifex, titulo tantùm temporali habitas, non est vnde colligere possint, licet Glossa id videatur indicare verb. Prouentuum. Sed reuera id non dicit, cùm constet prouentus esse temporales, etiamsi ius ad illos spirituale sit. Nequit ergo de potestate Pontificis circa hoc vllatenus dubitari.

57

*Cùm ergo, qui hoc propriâ auctoritate

Eorum sententiam non esse improbabilem.

fieri posse contendunt, tantæ auctoritatis sint, non videtur eorum sententia vt penitus improbabilis refutanda. Cui citata Clementis Pontificis auctoritas non parum videtur suffragari. Neque enim dici potest concessionem illam fuisse particularem, aliàs non debuisset Corpori Iuris inserta proponi, in quo leges tantùm Canonicæ proponuntur, cùm sint rescripta Pontificum facientia ius. Neque ius tale in eo esse potest, vt ex eo pro certo tantùm habeatur Pontificem circa id posse dispensare, & ita ad eumdem in permutationibus huiusmodi recurrendum. Nam de tali recursu mentio nulla; & de permutatione vti de realiàs licitâ ille loquitur, tum quoad Ecclesias, ibi: Per se queat permutatio celebrari. tum circa compensationem fructuum, dum subdit: & in permutationibus posseßionum per se non sit inhibitum. Est autem eadem ratio, etiamsi possessionum permutatio non sit, quando aliunde inæqualitas in prouentibus reperitur, quia in vtroque pecunia refunditur: vnde aut vtrumque licet, aut vtrumque est vt simoniacum reprobandum. Et quidem probabilissima sententia est

Permutationem fieri posse cum onere pensionis, pecuniâ redimibilis.

posse permutationem fieri cum onere pensionis, sic Episcopo concedente: ita enim tenent Auctores, quos adducit & sequitur P. Sancius suprà num. 5. P. Lessius in Resolutionibus posthumis. Verb. Beneficium Casu 12. Nihil ergo in eo contra ius diuinum est. Quòd autem onus pensionis possit pecuniâ refusâ tolli, satis verosimile apparet: & posse solutione anticipatâ redimi tenet P. Becanus quæst. 18. de simonia & P. Palaus Tomo 2. Tract. 1. Disput. 1. Puncto 11. §. 10. num. 12. estque communis resolutio, pro qua citatus Auctor Tomo 3. Disput. vlt. Puncto 13. numer. 10. adducit Cardinales Caietanum & Toletum, P. Suarium, P. Valentiam, & P. Lessium, qui propria auctoritate id fieri posse concedunt, etiamsi pensio auctoritate sit Pontificis constituta. Quidquid secus alij sentiant, ex quibus P. Bauny suprà Disput. 11. Quæst. 10. Assert. 1. Iam ergo Decretalis illa non vrget in ordine ad Pontificem, à quo tantùm possit talis licentia præstari. Atqui pro licentia Episcopi requirendâ nullum in ea verbum: ergo probabile est illam non esse neces

Non esse Episcopi licentiam necessariānecessariam.

sariam. Quòd si stylus habeat eam peti, id erit circa hoc dicendum, quod circa redemptionem pensionis citati Auctores affirmant, peti scilicet non vt necessariam, sed ad maiorem securitatem.

58

*Dico secundò. Etiamsi opposita senten

Assertio 2. Sententia opposita prafertur. Et quid iuxta illam stante bona fide.

tia vt communis, & Doctorum auctoritate firmata tenenda sit; si tamen circa hoc bonâ procedatur fide, quod eâ durante acceptum est, potest licitè retineri. Et quidem bonam fidem obstare quo minùs simonia in permutatione committatur, videtur indubitabile, & pro eo videri potest Zerola. Parte 2. §. 9. Quòd verò retineri possit |

p. 314

ita acceptum, ex eo ostenditur, quia sponte datum est, & nullum extat caput vnde traditio possit irritari. Si qua ergo lex pœnalis est circa simoniam, præsertim confidentialem, hic locum non habet, cum nequeat esse pœna, vbi culpa non est. Cap. Sine culpa, de regulis iuris num. 6. quod Nauarrus præsenti materiæ applicat Concilio 33. de simonia. Et facit pro instituto præsenti casus, quem Zerola ibidem proponit de eo, qui per

Casus specialis pro intento ex Zerola.

mutauit Beneficium cum alio, quod permutans asserebat valere in fructibus viginti aureos: & affictauit illi fructus annuos pro illis viginti; cùm tamen realiter illud Beneficium non valeret viginti, quos ille ignorans percipit. In quo resoluit, simoniam à recipiente annuos redditus non committi; ignorantiâ autem cessante sufficere quòd fiat compensatio pro rata, nisi sit modicum, iuxta Nauarrum Consilio 13. de Rescriptis. Vbi planè supponit sic esse permutationem factam, vt pro viginti aureis, quos valere in fructibus permutans asserebat, compensatio æquiualens fieret: & similiter quòd valore tali deficiente, minùs resignanti tribueretur.

59

*Dico tertiò. Ex prædicta nuper ratione,

Assertio 3. Permutantem se indemnem seruare posse ex casus alterius decisione ostenditur.

quòd scilicet permutans se indemnem seruare possit, verosimile argumentum potest in caussa præsenti institui, iuxtaid, quod habet Nauarrus Consilio 75. de simonia, vbi casum huiusmodi ad quæstionem adducit. Resignans & Resignatarius conuenientes vt exprimatur valorem Beneficij esse 160. ducatorum, cùm non sit nisi 100. vt pensio sexaginta ducatorum constituatur à Papa: quia si centum tantùm esse dicatur, non poterit pensio obtineri, eo quòd oporteat vt resignanti remaneant centum: Sicut cogitauerant, consecuti sunt, & Resignatarius vt haberet 40. non dubitauit 60. resignanti condonare, cùm tamen simonia in eo esse videatur. Quam casus speciem

Nauarrus.

cùm præmisisset, ita subdit: Quæstio profectò quotidiana, & difficilis est: nam pro parte negante facit, quod in casu proposito videtur dari pro temporali, neque contra: ergo non committitur simonia. Quod confirmat numer. 8. ex eo quòd animus & intentio præfatorum non facit vendere aliquid, vel emere, neque dare vel recipere temporale pro spirituali, velè contra. Et actus agentium non operantur vltra intentionem eorum. l. Non omnia D. Si certum petatur. Et l. Si quis nec caussam D. de rebus creditis. Addit autem numer. 18. præfatum mendacium non videri fuisse caussam acquisitionis Beneficij principalem & immediatam, sed impellentem & remotam; caussa enim principalis fuit, ne tantam iacturam resignans ex sua resignatione acciperet, & quædam sustentatio ei remaneret. Sic pro parte negante; cùm tamen affirmantem tandem amplectatur, eò quòd promissio præcesserit, quæ simoniacam resignationem efficit. Cap. Quam piè 1. Quæst. 2. & Cap. Finali, de Pactis. Sed certè cùm difficilem adeò quæstionem dicat, & pro negante non leuia argumenta conficiat, suamque resolutionem non pleno assensu, sed cum quadam trepidatione proponat, dum sic ait: Non auderem excusare illum à simoniæ labe, ob argu

Idem.

menta pro parte affirmante formata: videtur sanè in opposita suum probabilitatis pondus excitare, vt non debeat simoniaca resignatio censeri, neque lethali culpæ obnoxia reputari. Vbi illud specialiter aduertendum, quod de iactura dicitur: videtur enim res dura, vt permutare quis nequeat se indemnem seruans, sed quòd necessariò iacturam sit considerabilem in permutatione alteri commodâ subiturus.

69

*Sed difficultas specialis occurrit, de qua

Casus alius de obligatione emendi supellectilem.

in casus contingentia dubitatum. Quidam Indorum Parochus cum alio tractatum permutationis instituit, & quia illius erat locupletius Beneficium, aliquid sibi superaddendum voluit, & prætereà vt compermutans se obligaret ad emendam, quam habebat, supellectilem, mensas, inquam, lectum, sellas, imagines, & vtensilia alia: In quo quidem ob conscientiæ negotium non fuit, qui hæreret, si pretia aliàs essent moderata. Idque ita factum, eo quòd valde difficile esset præfata in alium locum asportari. Et iuxta communem Doctorum sententiam dicendum id minimè licere, & esse simoniacam pactionem. Pro quo est auctoritas Innocentij Tertij in Cap. Vt

Cap. Vt nostrum, vt Ecclesiastica &c.

nostrum, Vnico, vt Ecclesiastica Beneficia &c. vbi sic ait: Non licuit ex pactione, vel conuentione quacumque, sub modo vel tenore præscripto concedere nudum officium, & tibi retinere prouentus: cùm in Lateranensi Concilio prohibitum sit, ne quis conferendo Ecclesiasticum Beneficium partem prouentuum suis vsibus retinere præsumat; & alibi cautum reperiatur in Canone quòd Ecclesiastica Beneficia sine diminutione debeant conferri. Sic ille. Canon autem, quem citat, habetur in Cap. Si quis Præbendas 1. Quæst. 3. Et est Innocentij Secundi, sicque habet: Si quis Præbendas, vel Prioratum, seu Decanatum, aut honorem, vel promotionem aliquam Ecclesiasticam, seu quodli

Cap. Si quis Præbendas, 1. q. 3.

bet Sacramentum Ecclesiasticum, vt putà Chrisma, vel Oleum sanctum, & consecrationes altarium vel Ecclefiarum, interneniente execrabili ardore auaritiæ, per pecuniam acquisiuit; honore male acquisito careat, & emptor atque venditor, & interuentor notâ infamiæ percellantur: & nec pro pastu, nec obtentu alicuius consuetudinis, ante, vel post, aliquid exigatur, vel ipse dare præsumat; quoniam simoniacum est; liberè absque diminutione aliqua, collata sibi dignitate atque Beneficio perfruatur. Sic Canon: pro quo & est alius

Alij Canones pro eodem.

Alexandri Tertij in Cap. de Maioribus, de Præbendis. Et Gregorij item Noni in Cap. Cùm caussam, eod. tit. Et alius ibidem eiusdem Innocentij in Cap. Vacante. sunt etiam & Constitutiones Pij Quarti, & Pij Quinti specialiùs de resignatione loquentes, de quibus passim Auctores, ac præsertim Nauarrus in Consiliis de simonia.

61

*Quia verò, cùm Beneficium est pin

Circa emptionem supellectilis resolutio ex probabili doctrina iam posita.

guius, aliquid posse refundi non sit improbabile iuxta dicta: in obligatione prædicta emendi supellectilem non videtur esse maior difficultas; sed certè minor apparet, quia nulla species emptionis & venditionis respectu ipsius Beneficij dispicitur. Et quidem adducti Canones circa hoc non videntur vrgere, quia cum Episcopis loquuntur, ne scilicet Beneficia cum diminutione conferant, & ne accipientes quidquam pro collatione retribuant: quorum nihil in casu, de quo agimus, reperitur. Constitutiones autem Pij Quarti, & Pij

Constitutiones Pij IV. & Pij. V. nouam non inducere obligationem.

Quinti damnare tantùm & punire pactiones, quæ ante illas editas erant illicitæ, tradit Nauarrus Consilio 33. de Simonia, ad ea se referens, quæ habet in Manuali Cap. 23. num. 109. Et idem videtur dicendum de qualibet alia obligatione rei pretio |

p. 315

æstimabilis conferendæ: stare enim potest, si Beneficium, quod permutatur, ita abundans sit, vt iactura, quam commutans patitur, aliqualiter eo pacto videatur compensari. Quod autem de titulo sustentationis ex Nauarro dicebatur, in permutatione non videtur habere locum, quia cùm resignans suum Beneficium, aliud accipiat, non potest prouentibus alterius ad sustentationem indigere. Quod in Beneficiis Indiarum maximè habet verum: satis enim per Regiam prouidentiam omnibus Beneficiariis, in ordine ad prædictum effectum, qui primus dicitur, prouidetur. Pro quibus non plura.

62

*CIrca potestatem dispensandi, an &

Generalis Assertio circa Capituli potestatem, quæ & generalis.

quomodo Capitulo conuenire possit in iis, quæ Episcopis absolutè licent, variæ moueri possunt quæstiones, de quibus Diana Parte 8. Tract. 4. Et nulla certè extat, in qua probabiliter non concedatur illi, quod ad Episcopi spectat potestatem, etiamsi vt Delegato Sedis Apostolicæ tribuantur: vt paucis resoluit Dom. Machadus Tomo 2. pag. 159. num. 3. & 4. Licent ergo illi omnia, quæ expressè prohibita non inueniuntur: vnde & Capitulum Sede vacante in Indiis eodem poterit iure gaudere: & illo specialiter vt possit dispensare in casibus Pontificiis, quando non est facilis recursus ad Pon

Quid in Indiis speciale.

tificem: in Indiis enim numquàm facilis est recursus, vt manifestè constat; etiam vbi littora propinquiora: semper enim nauigationes incertæ; & vt abire sit facile, redire difficile est; vel è contra: & non sunt Christianæ conscientiæ inter grauiorum periculorum fluctus relinquendæ. Videatur citatus Auctor Resolut. 9. qui ita asserit post Merollam.

63

*Potest tamen vlteriùs inquiri, an Capi

Circa dispensationes Episcopo directas variæ sententiæ.

tulum possit exequi dispensationes, quæ à Sede Apostolica ad Episcopum diriguntur, sicut & alia rescripta. Quam difficultatem ex professo non tractauit præfatus Auctor, licet aliam ipsi congruam discusserit Resolut. 66. an scilicet Vicarius Capituli, Sede vacante, possit exequi dispensationes directas Vicario generali Episcopi: & in fine illius tandem attigit illam, respondens negatiuè cum Nicolao Garcia Parte 6. Cap. 2. num. 46. & circa hoc quidem maior videtur esse Doctorum consensus, quàm circa difficultatem priorem, in qua multi Doctores sunt, qui pro Vicariis Capituli stent, vt non minùs quoad hoc possint, quàm Vicarij Episcoporum, vt videri apud eumdem Auctorem potest, & eos, quos ille adducit: quibus addendi Ochagauia, Basilius Legionensis, & alij, quos idem adducit Parte 5. Tract. 14. Resolut. 29. Pro Capitulo autem, vt expedire possit rescripta Episcopo directa, stare videtur Naldus in Decretales. Cap. Ad abolendam, de hæreticis, quatenus id tribuit Vicario Capituli, pro quo & citat Garciam suprà: cuius opinionem improbabilem esse censet Diana Resolut. 66. ci

Non posse à Vicario Capituli, & oppositum improbabile censet. Diana.

tata. §. Vltimo & probat, nam caussæ delegatæ, Episcopo mortuo, non possunt expediri per ipsum Capitulum; quia non succedit in iurisdictione Episcopali delegatâ, sed tantùm in ordinariâ, quod à se probatum ait suprà; videlicet Resolut. 2. ergo neque poterunt expediri per Vicarium Capitularem, quia in hunc non transit maior potestas, quàm sit in ipso Capitulo.

64

*Sed miror Auctorem dictum ita sentire,

Sed ex eiusdem doctrina contrarium euincitur.

si ad Capitulum id velit extendere. Nam ipse citata Resolut. 2. Auctores adducit, qui iurisdictionem delegatam in Capitulum transire censent, ex quibus Machadus non solùm id probabilius reputat, sed ex generali regulâ de translatâ Ordinariâ iurisdictione in Capitulum per certam consequentiam deduci. Et Diana ipse cùm vtramque sententiam referat, nihil circa quæstionem determinat. Ex eo ergo fundamento, quòd scilicet iurisdictio delegata nōnon transeat, nequit improbabilitas Assertionis contrariæ fundari: cùm & ipsa probabilis sit, & id, de quo disserimus, vnum generalis illius iurisdictionis membrum sit; iurisdictio inquam delegata in ordine ad particularem effectum. Itaque cùm pro fundamento constituatur id, quod sub opinione est; id quod ex contraria opinione colligitur, vt pars in toto contenta, nequit vt improbabile conclamari. Et ita quod à prædicto Auctore dictum, non est in sensu isto accipiendum, sed iuxta Naldi philoso

Naldi philosophandi modus improbatus.

phandi modum: qui cùm teneat rescripta ad Vicarium absolutè dictum directa, sine expressione Episcopi, sed solùm diœcesis, vt si dicatur Officiali, seu Vicario Segouiensi, non posse per Vicarium Capituli, Sede vacante, expediri; ait tamen, quæ diriguntur Episcopo mortuo, à prædicto expediri posse: sic enim fiet vt maior in eo potestas

Sed non probabilis.

sit, quàm in Capitulo ipso, cui talis non competit iurisdictio. Sed neque hoc modo improbabilis ea sententia dici potest: quia dum conceditur à Vicario fieri talem executionem posse, non negatur etiam id Capitulo conuenire, quòd saltem ante Vicarij electionem exequi talia rescripta potuit: transmissâ autem in Vicarium iurisdictione, non debet maior illius potestas dici, quandoquidem dependenter ab illo habet, qui & amoueri ob iustas caussas potest. Præterquam

Sicut nisi improbabile est totam Capituli auctoritatem in VicariũVicarium transire, & haberi à lege.

quòd non est improbabile, totam Capituli auctoritatem ita transire in Vicarium, vt in eo tantum resideat: pro quo videndus Idem. Resolut. 63. vbi Doctores adducit asserentes iurisdictionem Vicarij non haberi à Capitulo eam tradente, sed à lege, mediâ electione: & ita omnem Capituli auctoritatem in Vicarium transire, nullâ ei parte specialiter reseruatâ, sunt qui teneant; vt videri apud eumdem potest Resolut. 64.

65

*Cùm ergo probabile sit, quod de Capi

In Indiis maximè locum habere resolutionem de Capitulo propositam.

tulo diximus, id in Indiis maximè locum habet, & maiori in illis cum probabilitate procedit: quia si fortè Episcopus mortuus sit, executio per longum tempus extraheretur; quod equidem sine graui inconuenienti stare nequit, vt est compertum. Poterit ergo in hoc sine scrupulo procedi: immò conuenientia executionis Litterarum Apostolicarum talis esse potest, vt graue in non exequendo esse peccatum possit, cùm securâ queant conscientiâ damna vitari, quibus negli|

p. 316

gitur contrairi. Quod autem de stylo Curiæ di

Ex stylo Curiæ difficultas, cui fit satis.

citur, iuxta quem rescripta numquam remittuntur Vicario Capituli, eò quòd eidem non fidatur, sed aut Episcopo viciniori, aut eius Vicario; non debet resolutioni propositæ vllatenus obstare, quia commissiones illæ non remittuntur, nisi à quibus facilè possunt expediri; cùm tamen in Indiis peculiaris ratio occurrat, de quâ dictum.

Vt ille obliget.

Præterquàm quòd stylus non videtur penitus obligare, vnde ex opinione aliàs probabili contra illum iri potest: vt circa genus quoddam dispensationis graues Doctores tradunt, qui videri possunt apud Dianam Parte 1. Tractat. 10. Resol. 39. & generaliter apud eumdem Parte 11. Tractat. 5. Resolut. 1. §. Vnde ego, quamplures Auctores affirmant stylum Romanæ Curiæ tantùm obligare in foro interiori, & in sententiæ, quam sequitur, probabilitatem alterius. Videatur etiam Tractat. 6. Resolut. 44. vbi plures alios citat: & Dom. Solorzanus Tomo 2. Lib. 4. Cap. 5. num. 21. dum

D. Solorz.

de stylo Cancellariæ agit, qui antiquus sit, benè ait non esse ab eo temerè recedendum, quod & alij citati ab eodem aduertunt, quando autem ratio magni momenti est, qualis ea, de quâ dictum, non est vlla in eo non obseruato temeritas; cùm iuxta æquitatis, immò & iustitiæ, ad quam spectat multoties dispensatio, regulas procedatur. His præiactis, circa alia

66

*Dico primò. Quidquid circa dispensa

Assertio 1. posse Capitulum in Indijs dispensare quoad Ordines & Beneficia, sicut Episcopi possunt.

tiones pro Ordinibus suscipiendis, & Beneficiis, Episcopi Indiarum possunt, Capitulo, Sede vacante, licet. Talia sunt dispensatio circa Interstitia, & cum illegitimis quoad Ordines minores, & Beneficium simplex. Sic Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 13. num. 12. & 13. & in Politicâ Lib. 4. Cap. 13. Pag. 602. Col. 1. cum Dom. Feliciano à Vega in Cap. 4. de Indicijs. §. de adulterijs, num. 52. & 53. ex quibus Diana Parte 8. Tractat. 4. Resolut. 5. & 6. & iuxta Dom. Solorzanum numer. 14. & 15. & in Politicâ Col. 2. aliosque, dipensatio quoad interstitia nequit intra annum à die vacantis Sedis concedi: quia cùm concessio Dimissoriarum sit à Concilio Tridentino prohibita Seßione 7. Cap. 23. de Reformat. etiam illa, quæ sunt præparationes ad Ordines debent prohibita censeri. Quæ

Et quoad Interstitia intra annum.

tamen ratio non vrget: nam ad præparatoria, quæ coniuncta sunt cum ipsa OrdinũOrdinum executione benè quidem argui posset ex Ordinum prohibitione: ad illa verò, quæ præcedere diu possunt non est legitimum argumentum. Et huiusmodi sunt dispensationes Interstitiorum, quæ concedi possunt vt apto tempore deseruiant. Et quidem cùm lex odiosa & pœnalis sit, ad ea, quæ in ipsâ non exprimuntur, minimè debet extendi, iuxta sæpiùs dicta. Præterquàm quòd Capitulum vacantis Sedis potest Dimissorias concedere electis & præsentatis ad Beneficia Curata, vt generaliter in Indiis accidit, sicut aliis ad Ordinum susceptionem arctatis, vt Declarauit Sacra Concilij Congregatio circa Cap. 10. Seßione 7. in quo id expressum. Et videri etiam potest Diana Resolut. 41. Tunc ergo licebit dispensatio Interstitiorum. Et idem est dicendum de dispensatione cum illegitimis. Vbi & illud est speciale, ex Declaratione

Decretum Concilij nōnon procedere de primâ Tonsurâ.

eiusdem Sacræ Congregationis semel & iterùm haberi, Decretum dictum non esse de primâ Tonsurâ intelligendum. Cui Diana contrarium sentiens Resolut. 43. §. Ad Declarationem, ex Nicolao Garcia respondet id intelligi quoad pœnas in eo contentas. Quæ responsio non satisfacit, nam Declaratio sic habet: Congregatio censuit Textum

Declaratio Cardin.

hunc non comprehendere primam Tonsuram. Cùm ergo hoc probabile sit, poterit Capitulum cum illegitimis intra annum dispensare ad Beneficium simplex, cum Tonsurâ pariter conferendum. An autem illa Ordo sit, quod citato loco Diana tractat, à me est Tomo 2. Theologicorum Problematum disputatum.

67

*Potest etiam Capitulum cum illegitimis

Posse etiam ad Ordines Sacros & Beneficia Curata Indorum Capitulum dispensare.

in Indiis ad Ordines Sacros, & Beneficia Curata Indorum dispensare, iuxta id, quod in Bullis Pij V. & Gregorij XIII. conceditur; quarum tenorem videre est apud Dom. Solorzanum suprà, Cap. 20. num. 27. & 31. qui num. 39. id quod Episcopis concessum est, ad Capitula extendendum tradit, sicut & in Politicâ Lib. 4. Cap. 20. §. Y aun ay: ex eâ ratione quòd Episcopis succedant in omnibus, quæ ipsorum iurisdictionem concernunt, pro quo Auctores adducit in terminis propriis loquentes, & ad ea se refert, quæ circa hoc dixerat, scilicet Lib. 3. Cap. 13. num. 4. & seqq. & Lib. 4. Politicæ, Cap. 13. vbi de iurisdictione delegatâ id negauerat, & ea tantùm concesserat, quæ ex Iure communi competunt, & sunt in eorum officio radicata. Licèt autem ea, de quâ agimus, ex Communi iure non descendat, in eorum tamen officio radicata dici potest, quia cum officio venit, neque pro illâ specialis est alia commissio necessaria. Ex quo colligunt Doctores, quos

Sicut in ijs, quæ ex consuetudine habentur.

adducit Diana Resolut. 18. Capitulum succedere in iurisdictione, quæ habetur ex consuetudine, quia est accessoria ordinariæ: & accessorium ex consuetudine comparatum, qualitatem ac naturam sortitur principalis. Cùm ergo iurisdictio ex priuilegio perpetuo veniens, accessoria sit, vt naturam principalis sortita, in Capitulum transfertur.

68

*Quamuis autem prædictæ Bullæ extent,

Bullis Pij V. & Greg. XIII. an locus iam sit.

circa dispensationes virtute earum videtur D. Solorz. aliquantulũaliquantulum hærere, eò quòd sine earum notitiâ multi ordinati sunt, & Beneficia parochialia consecuti. Et quia illas non extendi ad irregularitates alias, præter illas, quæ ex delicto proueniunt, viri docti arbitrantur, ex quibus Dom. Felicianus à Vega suprà, num. 109. Quod & tenet Dom. Villaroël Quæst. 9. Artic. 5. numer. 44. Sed certè quod ad Bullam Gregorij attinet, manifestum est de illegitimis loqui, cùm id verbis expressis habeatur respondentibus postulato. Vnde ex eâ parte nihil est, in quo, si loquamur de Ordinibus, hærere debeamus. Aliunde autem diffi

Ex copiâ iam Ministrorum difficultas.

cultas esse potest; ex eo scilicet quòd penuria Ministrorum idioma Indicum callentium, tanta asseratur, vt illis communiter verbum Dei per interpretes annuntietur, nec possint suis Parochis Indi confiteri. Quod equidem aliquando sic accidit, sed iam Ministrorum copia est Indici idiomatis peritorum. Et illorum copiam non post multos extitisse annos ab expeditis præfatis Bullis, agnoscit Concilium Limense tertium Act. 2. Cap. 33. Anno videlicet 1583. Quòd si in nouis aliquibus conuersionibus nouum idioma reperiatur, illius profectò nullus est peritus ex iis, qui nati in Indiis, vnde & omnibus est pro illo addiscendo |

p. 317

pariter laborandum. Sed hoc non videtur vrgere.

Qua depellitur.

Nam Pontificia gratia non solùm pro tempore illo extraordinariæ penuriæ postulata est, sed pro temporibus etiam futuris, in quibus perspicuum erat copiam Ministrorum futuram: numquàm tamen tantam, vt prædicti non possent, si Ordines & Beneficia susciperent, maximum adiumentum ad Indorum conuersionem, & promotionem in fide, ac Christianis moribus exhibere. Constat hoc ibi: Nunc, & pro tempore existentibus, & ibi; Verbum ipsum maximum susciperet incrementum, ac saluti animarum Indorum prædictorum plurimùm consultum soret. Ex quibus apparet finalem

Sufficere finalem causācausam aliqualiter extare, vt priuilegium locũlocum habeat.

caussam concessionis nunc etiam locum habere, & futuris semper temporibus habituram. Cùm tamen vt priuilegium valeat, sufficiens sit caussam motiuam aliqualiter perseuerare, vt est grauium scriptorum sententia, pro quâ videri possunt P. Thomas Sancius Lib. 8. de Matrimon. Disputat. 30. numer. 8. vbi cum aliis reliquias caussæ permanere sufficiens esse ait P. Palaus Tomo 1. Tractat. 3. Disp. 4. Puncto 15. num. 7. Vbi congruum exemplum apponit in Religione, cui ob Regularem obser

Congruum exemplum.

uantiam, & fructum in proximos, concessum est priuilegium non decimandi: eo enim gaudet, etiamsi ab illa perfectione desciuerit ob reliquias remanentes. Et exemplum hoc deductum est ex P. Suario Libr. 8. de Legibus, Cap. 30. circa quod philosophatur P. Arriaga Tomo 2. in 1. 2. Disput. 34. num. 10. & seqq. vbi & alia adducit, benè concludens non penitus cessare in illis caussam finalem. P. Sà verb. Gratia, num. 24. & alij, quos refert & sequitur Dom. Felicianus suprà, num. 127. & visus post hæc scripta Dom. Reyna Tomo 1. de Perfecto Prælato, Lib. 6. Tract. 2. Cap. 8.

69

*Potest autem in Priuilegij prædicti vsu

In vsu Priuilegij vt peccari grauiter possit, Mestizos præsertim promouendo ad Sacros Ordines, &c.

grauiter peccari, & id Sede vacante, frequentiùs euenire, ex eo quòd in suâ Bullâ Gregorius exigit, dum sic ait: Si aliàs idonei, & iuxta Decreta Concilij Tridentini qualificati fuerint, & dictum IdiomoIdioma loqui & intelligere sciuerint; super quibus conscientiam vestram oneramus. Sic ille. Pro quo videnda, quæ diximus Titulo 13. num. 65. & quidem si de iis loquamur, qui ex Indis & Europæis mixtim progeniti sunt, quos vulgo Mestizos dicimus, paucissimi hucusque inuenti sunt, qui eâ morum maturitate, & vitæ candore præfulserint, vt iis valuerit tutò ministerium Parochiale committi: maternus enim sanguis ad vitia pronus, & paternus incontinentiâ originis vitiatus, quid nisi vitiosam referant pronitatem, vt meritò de Zoilis istis dicere possimus, quod aliàs Martialis, rem magnam facturos, si boni sint. Et verò homines

Per leges Regias à publicis muneribus arcentur.

isti per leges Regias ab officiis Tabellionum, & publicis aliis arcentur; nec nisi speciali dispensatione ad eadem admittuntur, vt videri potest apud Dom. Solorzanum Lib. 1. Cap. 28. num. 36. & 37. & in Politicâ Lib. 2. Cap. 30. Pag. 247. in principio. Quomodo ergo ad sacros Ordines, & Pastoralem curam, omnium diuinorum diuinissimam, iuxta D. Dionysij vulgatissimum effatum, sine aliquo diuinæ gratiæ miraculo, quod quidem debeat ab iis, ad quos id spectat, diligenti explorari examine, idonei esse possint, coram Deo & hominibus bona suo genuina muneri prouidentes? Iuxta quod Regij etiam Concilij Indiarum prouidentia aduigilauit, dum per plures Schedulas, quæ extant Tomo 1. impressarum, Pag. 172. & sequentib. & Tomo 4. Pag. 344. cauetur ne tales ad Sacros admittantur Ordines, & ne promotis Beneficia Curata, etiam Indorum, conferri possint: pro quibus & Dom. Solorzanus Libr. 3. Cap. 20. num. 4. & seqq. & in Politicâ Lib. 4. Cap. 20. Illud ergo præclarum monitum Concilij Limensis ter

Concilij Limensis monitum salutare.

tij Act. 2. Cap. 33. præ oculis habendum: ne Prælati eo prætextu quòd Ecclesiæ laborant inopiâ Ministrorum, indignos ad sacras functiones vocent: quia longè certe meliùs Dei Ecclesiæ & saluti Neophytorum consulitur paucitate electorum Sacerdotum, quàm multitudine imperitorum.

70

*Iam de Priuilegio ad Beneficia Curata

De Priuilegio quoad Curata, vnde difficultas vt iam non valeat.

loquendo, est quidem aliquod dubitandi fundamentum: nam Gregorius in suâ Bullâ id expressè non concedit, & Pius de irregularitatibus ex delicto prouenientibus loquitur, vt ex tenore constat, ibi: Quascumque personas à delictis, per quæ irregularitas contrahitur, homicidio voluntario extra

Pius V.

Bellum commisso, ac simoniæ labe dumtaxat exceptâ, &c. ad obtinenda & obtenta Beneficia Ecclesiastica, & officia quæcumque, &c. Sed certè fundamentum hoc

Submouetur illa ipsius amplitudine demonstrata.

non est sufficiens, vt amplissimum priuilegium restringere debeamus. Et Gregorius quidem id non obscurè suâ in concessione significat, ex cuius tenore constat motum ad illam, ex eo quòd penuriâ sacerdotum existente, fieret ex eo communiter verbum Dei cum interpretibus ipsis Indis annun

Greg. XIII.

tiandum esse, ac Indi peccata sua confiteri non valent. Atqui Parochorum hoc proprium officium est, etsi deficiant Parochi ad prædicta idonei, non est Indorum saluti consultum, etiamsi sacerdotes alij sint cum idoneitate prædicta, quia non sunt cogendi Indi ad illos extra sua oppida conquirendos: & si vocentur à Parochis vt coadiutores adstent, omnia inconuenientia, quæ ex Parochiali curâ in illis timeri possunt, ex tali cohabitatione sequuntur: vnde sicutab illa arcentur, ab ista debent pariter arceri: ex quo fit Indos sine remedio conuenienti remanere, & ita concessionem Pontificiam esse inutilem: quod constat dici non posse. Quæ inutilitas aliunde etiam colligi potest; ex eo scilicet quòd si malè nati prædicti ad Titulum Indorum ordinari non possunt, alij tituli difficilè in illis inuenientur, cùm & Beneficiis simplicibus & patrimonio careant; vnde eorum raritate in statu sacerdotali inductâ, exiguum inde adiutorium potest Indis egentissimis expectari.

71

*De Bullâ autem Pij V. loqui eodem

De Bullâ Pij V. cuius etiam ostẽditurostenditur amplitudo.

modo possumus, quia magnum in illâ apparet veritatis propositæ fundamentum, quamuis D. Felicianus illud conetur infirmare, contrà obnitente Dom. Reyna suprà. In illâ enim Pontifex testatur à se concessam facultatem Fratribus Ordinum Mendicantium in Indiis degentibus, vt in certis casibus cum personis, quæ tam ex delicto, quàm ex non delicto irregularitatem contraxissent, in eadem dispensarent. Ad quid autem hoc si Patriarchis, Archiepiscopis, & Episcopis similem erat gratiam negaturus? Videretur equidem plus se Fratribus Ordinum dictorum fidere, quàm iis, qui supremis illis dignitatibus eminentes, maiorem debent erga Fideles solicitudinem exhibere. Cùm aliàs sententia grauium Doctorum sit, posse prædictos cum illegitimis sine spe|

p. 318

ciali licentia Pontificis dispensare, quoties id Ecclesiæ necessitas postulauerit, vt postulare in Indiis ob rationem dictam, & longam distantiam,

Sine priuilegio speciali quid possint Episcopi.

videtur manifestum. Videantur illi apud Dom. Solorzanum citato, Cap. 20. num. 38. & in Politicâ Lib. 4. Cap. 20. Pag. 674. §. Y aun ay. Vnde non audiendus Ferdinandus Zurita in Enchiridio Indico, Quæst. 2. vbi ait Episcopum non posse cum bigamo aut homicida dispensare, qui Indicam gentem vniuersam conuersuri viderentur. Quis enim hoc

Ferdinandus Zurita

credat? Ideò P. Amicus Tomo 8. Disput. 25. num. 39. omnino veram existimat esse contrariam positionem. Concedit tamen dispensandi facultatem in casibus frequenter occurrentibus, sed hoc peculiare pro Indiis non est, & ita de Ieiuniis, & Festis tradunt communiter Doctores: plus ergo aliquid illis indulgendum. Deinde etsi Pontifex de irregularitatibus ex delicto contractis loqua

Ex animo Pontificis satis insinuato arguitur.

tur, eius tamen animus maioribus fauoribus præstandis se promptum ostendit, ex quibus possit animarum salus in regionibus istis promoueri: ex eoque affirmat se ad concessionem præfatam respectu Fratrum Mendicantium fuisse permotum: quæ quidem non tantùm ad irregularitatem ex delicto, sed ad alias se constat extendisse. Decens & debitum arbitramur, vt inijs, quæ animarum salutem, tranquillumque statum respiciunt, simus fauo

Illius verba.

rabiles & benigni. Hac igitur consideratione ducti, aliàs dilectis filijs Fratribus Ordinum Mendicantium, &c. Cùm ergo talis Pontificis animus sit, constetque dispensationem cum illegitimis ad salutẽsalutem animarum conducere, & consequenter ad tranquillum statum, quia tranquillus Indiarum status ex Indorum conuersione, & exactâ in rebus fidei instructione dependet; si verba eiusdem talem concessionem sonant, etsi non ita expressè, non debet de illâ vllatenus dubitari. Prætereà, com

Aliud eiusdem argumentum.

moditati degentium in his partibus consulere se velle Pontifex asseuerat; & ideò irregularitate non obstante promotos, & ad Beneficia Ecclesiastica electos, ac in eorum exercitio versatos, rehabilitari concedit, vt in ministerio altaris seruire queant, & officia Beneficialia pariter exercere. Atqui id, quod in hoc genere maximè necessarium erat, irregularitatem ob natalium defectum concernebat, quia plurimi erant illum patientes ad Ordines & Beneficia promoti: ergo huic maximè incommodo studet Pontifex prouidere; aliàs id, quod maximè intendit, sine remedio permanebit. Quibus addendum, post fauorem Mendicantium Ordinum commemoratum, Pontificem adiicere se velle præfatos Ecclesiæ Principes gratioso fauore prosequi: nihil ergo minùs fuit, quod ipsis præstitit.

72

*Iam quòd verba ipsa magis in speciali id

Expressior verborum tenor.

indicant, ex illis patet: Ac cum eisdem omnibus & singulis, nunc & pro tempore in partibus Indiarum existentibus personis, quæ irregularitatem ex alijs, quam ex caußis prædictis contraxerint, super irregularitate huiusmodi, ex quibuscumque caußis, præterquàm homicidij & occasione simoniæ contracta, vt præfertur, eadem auctoritate Apostolicâ dispensandi, & illos ad obtinenda & obtenta Beneficia Ecclesiastica, & officia quæcumque, & ad altaris ministerium rehabilitandi, restituendi, & reponendi, plenam & amplam licentiam & facultatem auctoritate prædictâ perpetuò per præsentes concedimus, & elargimur. Sic ille: qui præter duas illas irregularitates homicidij & simoniæ, ceteras dispositioni subiicit Prælatorum: neque obstare debet quòd Ablatiuum Eisdem relatos referat secundùm omnes eorum qualitates, & in præsenti illorum tantùm præcesserat mentio, qui propter delicta irregularitatem contraxerant, ibi: Quascumque personas à delictis, per quæ irregularitas contrahitur, &c. Id enim conceditur. Sed quid inde? An non pro eisdem aliquid aliud concedi potest? Pro quo obseruandum, non eodem modo locutum Pontificem vtrobique: Priùs enim ait: Quas

Obseruatio peculiaris.

cumque personas. Deinde, cùm eisdem omnibus & singulis, vt plenior inde appareat concessio, qualem ipse in fine pronuntiat, Amplam licentiam & facultatem. Et quidem euidenter constat non esse illam ad irregularitatem pro delictis contractam, arctandam: quia dum Pontifex homicidij caussâ contractum excipit, sic habet: Homicidio voluntario extra bellum commisso. Ergo commissum in bello dispensari nequit, quod autem extra bellum potest dispensari. Et tamen hoc sine peccato potest contingere: non igitur ad irregularitates ex delicto concessio debet, immò nec potest, arctari.

73

*Vbi non est vis aliqua facienda in eo, quòd

Omnes irregularitates dici possunt cōtrahicontrahi. Vnde occurritur obiectioni.

irregularitates, quarum absolutio & dispensatio conceditur, dicantur contrahi, quod ad eas, quæ per actus proprios accidunt, videtur posse tantùm applicari: & ita irregularitas ex defectu natalium non dicitur contrahi, sicut neque illa, quæ ex defectu aliquo naturali, vt cœcitate, & similibus. Ad hoc enim facilè responderi potest etiam prædictam irregularitatem dici posse contrahi, quatenus cum origine trahitur, ad eum modum, quo peccatum originale contrahi dicitur, & alij naturæ defectus ex peccato prouenientes, vt benè explicat D. Thomas 3. p. quæst. 14. articul. 3. qui

D. Thom.

proptereà eos Christum non contraxisse docet, quia in illo peccatum non fuit, cum quo trahi illi

Christus cur non dicatur contraxisse naturæ humanæ defectus.

potuerint, vt effectus cum caussa: & ideò Christus non contraxit huiusmodi defectus, sicut alij. Sic ille claudit Articulum. Quia ergo vitiatæ origini irregularitas adnexa est, meritò contracta dici potest, quia illius caussa motiua peccatum est, quod cùm in parentibus fuerit, in filiis vindicatur. Et vt demus non ita propriè dici quòd talis irregularitas, sicut & aliæ ex naturæ defectibus, contrahantur; cùm tamen priuilegium apertè fauo

Quia fauorabile priuilegium, generalior redditur ratio.

rabile sit, vt Pontifex attestatur, amplè explicandum est, etiamsi voces à sua magis propria significatione extrahi videantur, iuxta dicta Titulo 12. num. 18. & 29. Sic enim est modus vnus amplæ interpretationis seruatâ verborum proprietate: quia in aliquo proprio sensu verificantur, & effectus est illis adæquatus, vt cum Doctoribus, quos pro eo laudat, docet P. Suarius Lib. 8. de Legibus, Cap. 28. num. 17. Pro fundamento autem speciali, quod ad Indica priuilegia spectat, videnda quæ diximus Titul. 12. Cap. 2.

74

*Neque vlteriùs obstare debet obiectio

Quòd facultas ad rehabilitandum tribuatur, non obstare.

ex eo quòd Pontifex concedat facultatem ad rehabilitandos, restituendos, & reponendos malè promotos ad altaris ministerium, & ad obtinenda atque obtenta Ecclesiastica Beneficia. Per hoc enim supponitur eos aliquando habiles fuisse, & ita in eum statum beneficio Apostolicæ gratiæ redire: qui enim numquam habilis fuit, si reddatur habilis, habilitari, & non rehabilitari |

p. 319

dicitur: neque restitui, qui numquàm in possessione fuit: neque reponi, qui positus anteà non fuerat, vt videtur extra controuersiam. At hoc dici de patientibus natalium defectum nequit, quia isti numquàm habiles ad prædicta fuerunt, quandoquidem cum originali irregularitate concepti & nati, iuxta nuper dicta. Et ita solùm de prioribus illis est accipiendum, qui irregularitatem ob delicta contraxerunt. Non inquam debet obstare, quia licet totum id, quod assumitur,

Congrua explicatio.

verum sit; rehabilitatio, restitutio, & repositio, ad eos referendæ sunt, quibus possunt conuenire. Itaque sensus est, rehabilitandos, restituendos, & reponendos, qui tali aliquo deprehensi fuerint indigere. Quemadmodum in Cap. Omnis vtrius

Ex Cap Omnis vtriusque sexus, roboratur.

que sexus, de Pœnit. & remiss. præcipitur. Vt omnis vtriusque sexus fidelis, postquàm ad annos discretionis peruenerint, omnia sua solus peccata saltem semel in anno fideliter confiteatur proprio Sacerdoti. Quod intelligendum est de iis, qui habuerint, quæ debeant necessariò confiteri. Vt enim Glossa ibi, verb. Omnia sua peccata, de venialibus non est obligatio: Non tamen venialia (verba illius sunt) quia illa tolluntur per Orationem Dominicam,

Glossa.

vel per aquam benedictam. De Pœnit. dist. 3. Cap. De quotidianis. Et Dist. 7. Cap. Qui vult. Sic Glossa. Et eodem modo respondendum est obiectioni ex eo petitæ, quòd Pontifex præcipit vt absoluti Pœnitentias à Confessoribus impositas tenean

Irregularitatem ex defectu natalium, ex delicto dici posse in Ordine ad dispensationem, sententia aliquorum.

tur adimplere: de illis enim exponendum, qui irregularitatem ob delicta contraxerunt. Quibus addere possumus sententiam esse aliquorum inter irregularitates ex delicto numerandam illam, quæ ob defectum natalium venit, cuius caussa delicta parentum extiterunt. Et ita quando occulta est, ab Episcopis posse dispensari, graues Scriptores tenent, apud Dianam Parte 4. Tract. 2. Resolut. 64. Et Parte 10. Tract. 11. Resolut. 24. apud quem etiam Tract 13. Resolut. 30. aliqui tenent per defectum talem non incurri irregularitatem, aut saltem id esse probabile. Sicut ergo cùm de irregularitatibus agitur in foro occulto, quæ ex defectu natalium oritur, eo nomine comprehenditur, ita & in foro externo quando pro illo facultas conceditur ad dispensationem: quia vtrobique eadem est ratio: quòd scilicet illa ex delicto parentum trahat originem, quod Ecclesia vult in filiis castigare.

75

*REspondeo affirmatiuè, & in primis ge

Affirmatiua responsio.

neraliter id statuo iuxta dicta, posse scilicet Capitulum, quidquid Episcopi circa illud, in quo diuersæ sententiæ Doctorum extant. Est autem specialis difficultas circa homicidium in bello, cuius dispensatio à Pontifice conceditur, vt vidimus num. 70. Et quando bellum iustum est, irregularitatem ex defectu lenitatis prouenientem, sicut & aliam quamcumque eiusdem generis, posse dispensari ab eo, cui ampla facultas conceditur, excepto homicidio voluntario & bigamia, tenent Doctores, quos adducit & se

De homicidio in bello ostenditur.

quitur Diana Parte 4. Tract. 2. Resolut. 69. §. Quid ego. Et idem est quando homicidium, aut alia specialis irregularitas excipitur, vt in Bulla prædicta excipitur simonia. Vnde licet sint Doctores, qui apud eumdem ibidem. & etiam Resolut. sequenti censeant Episcopos non posse in irregularitate ex defectu lenitatis dispensare, quorum sententiam ipse probabilem reputat: in casu autem nostro nequit de facultate dictâ dubitari ob specialem concessionem. Sed quia in bello potest etiam iniustum homicidium committi, videndum an illud sit dispensabile virtute dicti priuilegij. Et quidem quando bellum est apertè in

Sed dubiũdubium quando est illud iniustum.

iustum, non videtur esse posse dubium, quia malitia talis homicidij ex nullo potest capite excusari; immò grauior multò apparet, cùm ad occisionem immanem quàm plurium extendatur. Pro quo P. Præpositus 3. p. q. 5. de Irregularitate num. 93. Quando autem bellum iustum est, & in eo moderamen non seruatur, quia is, qui seruari poterat, occisus est, vel circa quem, vt quis se defenderet, satis erat vulneratio non lethalis, videtur dicendum posse cum eo dispensari, quia Pontifex de homicidio tantùm extra bellum facto exceptionem apponit: potest ergo intra bellum factum dispensari. Si dicas: Ergo & in bello iniusto. Id negatur: quia bellum iniustum non erat cur exciperetur, quandoquidem homicidium in eo factum nullam habet specialem rationem vnde minui eius malitia possit. Cùm ergo de iusto sermo sit, & homicidium in eo factum generaliter excipiatur, sitque priuilegium amplè explicandum iuxta dicta, supra illud cadere dispensatio potest.

76

*Casum autem proponit Diana, in quo

Casus pro bello injusto, in quo irregularitas non incurritur, aut potest dispensari.

etiamsi bellum sit iniustum, non incurratur irregularitas; quando scilicet aliquis inuasus non possit sibi aliter consulere, seruato moderamine inculpatęinculpatæ tutelæ. Quod non vt certum, sed vt non improbabile proponit. Cui tamen non assentitur Petrus Cornejo 3. p. Tract. 5. de Irregularitate Disput. 11. Dub. 2. Quæst. 3. Sicut nec Cardinal. Lugo Lib. 4. Responsorum moral. Cap. 17. num. 5. Licet autem probabile non sit, videtur tamen dispensabile virtute dicti priuilegij & ratio pro illo, sicut & pro alio, de quo prius, illa est, quòd neutrum est plenè voluntarium. Quando enim in bello iusto aggressiuo, (in defensiuo enim communis sententia est non incurri irregularitatem, pro quo videndi Auctores apud Dianam citato Tractatu 2. Resolut. 29.) occiditur aliquis non seruato moderamine, aliqua in eo necessitas inculpata est, propter quam bellum assumitur. Et prætereà difficile est in conflictu moderationem seruare, & ita est ex ea parte modus aliquis necessitatis. In bello item iniusto, etsi necessitas nulla antecedenter fuerit, in flagranti tamen fuit illa conflictu; neque enim debet quis se occidi permittere, præsertim cùm alius moderatâ esse poterat defensione contentus.

77

*SCio pro illa à Capitulo dispensationem

Quid sine priuilegio circa illam possit.

aliquando præstitam, cui tamen Episcopus deferre noluit, Minorum tantùm Ordinum collatione contentus, quia ad hoc dispensare sine |

p. 320

priuilegio Capitulum potuit, sicut & Episcopus, vt plures Doctores tenent apud Dianam Resolut. 62. Quidquid P. Amicus reluctetur Tomo 8. Disputat. 25. num. 35. Et quidem si Episcopi possunt ad Maiores, de Capitulo non est dubitandum. Et in primis si illa ex peccato veniat, dispensabilem esse ab Episcopo, Doctores non pauci tradunt apud Diana Resolut. 61. Quod & tenet P. Amicus num. 38. sicut & à Commissario S. Cruciatæ: pro quo videri etiam possunt P. Palaus Tomo 4. Tract. 25. Puncto 11. num. 5. Et P. Mendus in eamdem Bullam Disput. 37. num. 62. Quia verò sunt, qui & Episcopis & Commissario id negent, ad firmiorem dispensationis statum rectè potest priuilegij suffragium aduocari. De propriâ autem bigamiâ aut interpreta

Probabile esse propriam, & non ex delicto, esse dispensabilem.

tiuâ, quæ ex delicto non oritur, loquendo, negari nequit esse probabile, quia excepta non est, sicut alibi sæpiùs excipi solet, ex communibus regulis, quòd exceptio firmat regulam in contrarium; quòd interpretatio contra eum facienda est, qui rem dicere clariùs potuit; quòd non sit præsumendus velle, quod si voluisset, expressisset, de quibus non semel & est Textus satis vulgatus in Cap. Ad Audientiam, de decimis, & alij de regulis iuris in 6. Et ita de bigamia ob similem rationem, de Religiosis loquentes, tenent apud Dianam Resolut. 63. docti Scriptores, quia videlicet excepta non est.

78

*Quòd verò ex vulgata etiam regula

Generalem regulam de concessione generali non vrgere.

dici potest, in generali concessione non venire ea, quæ quis non esset in specie verosimiliter concessurus. Cap. In generali, suprà; non vrget, quia concessio priuilegij præfati non est generalis, quandoquidem in illa irregularitates aliquæ excipiantur. Prætereà non est verosimile Pontificem huiusmodi facultatem non fuisse concessurum; quia vt eam concederet singularis ratio extitit, qualis forsan maior nulla multis retro actis sæculis; conuersio inquam Noui mundi, & pro tantæ molis negotio necessitas Ministrorum. Vnde & inter facultates Archiepiscopo Limensi, quæ & aliis concedi Episcopis solent, ea inuenitur, vt in bigamia vera dispensare poßit, si necessitas operariorum fuerit. Vbi cùm veram concedat, pro aliis extare videtur supponere facultatem.

79

*Si autem occulta bigamia sit, quod in

Quid si occulta.

interpretatiuâ potest frequenter accidere, sine vllo scrupulo procedendum: quia & in illa posse dispensare Episcopum probabile est, iuxta opinionem eorum, qui censent Episcopum posse dispensare in homicidio occulto, vt videri potest apud Dianam Parte 6. Tract. 6. Resolut. 51. Cùm ergo pariter prohibeantur homicidium & bigamia; sicut illud quando est occultum, dispensari ab Episcopo potest, sic & ista. Neque obstare debet ratio significationis, quia & illa etiam extat in bigamia ex delicto proueniente, quo non obstante est dispensabilis, vt iam vidimus.

80

*DIco secundò. Capitulum, Sede vacan

Assertio 2. Capitulum posse circa illas quidquid Episcopi. Et quid de Vicarijs.

te, circa illas potest quidquid Episcopi possunt. Constat ex fundamentis adductis. Et de Matrimoniorum contractu loquendo, Concilium Limense Tertium nonnulla tradit Act. 2. Cap. 34. scilicet quòd ignoti & exteri, aut vagantes, nullo modo ad coniugium admittantur, nisi informationem prius Prælatus ipse & viderit & probauerit. Quo non obstante, id fieri à Capitulo poterit, & etiam ab eius Vicario ex ipsius commissione. Id probo. Nam licet Concilium Tridentinum Seßione 24. Cap. 20. de Reformat. præcipiat, vt Episcopi per seipsos tantùm caussas Matrimoniales cognoscant, graues Auctores affirmant ad Capitulum eam potestatem transire, vt videri potest apud Dianam Parte 8. Tract. 4. Resolut. 22. quia Concilium tantùm exclusit à cognitione talium caussarum Prælatos inferiores; Capitulum autem inferius non est, sed par. Quoad Vicarios autem similiter philosophandum; nam Vicarij Episcoporum possunt caussas prædictas tractare, vt quamplures Doctores docent, quos adducit & sequitur Dom. Barbosa Allegat. 54. numer. 99. ergo & Vicarij Sede vacante, si eidem committantur. In casu igitur nostro non est de potestate dictâ dubitandum. Additur ibi

Concilium Trid.

dem ne Ordinarij in dispensatione Denuntiationum faciles se exhibeant, nisi cùm valde probabile est impedimentum malitiosum Matrimonio obfuturum. In

Circa Denuntiationes praxis non probanda.

quo quidem Capitulum non se intromittere solet, totum illud Vicario relinquendo. Qui sæpiùs, sicut & Vicarius Episcopi, circa hoc minùs videntur ordinatè procedere. Est enim hoc Indiarum malum, vt intercessionibus pleraque confundantur Vnde satis prouidè à Concilio id præmonitum, quod vidimus, vtpotè quod incommodum istud Ecclesiasticæ gubernationis altè percallebat.

81

*Licet autem non vtatur verbis præce

In qua & mortale peccatum.

ptum indicantibus, sed tantùm illis: Animaduertant quoque Ordinarij: mortale tamen peccatum est in Denuntiationibus sine iustis caussis dispensare, vt cum aliis tradit Dom. Barbosa. Allegat. 32. numer. 50. Et ratio est clara: quia generaliter loquendo graue peccatum est dispensare in lege Superioris grauem continente materiam sine iusta caussa. Quia verò Concilium cum Ordinariis loquitur, existimare quispiam possit, Vicariis,

Vicarij possunt sine commissione speciali dispensare.

qui Ordinarij nomine veniunt, concessam dispensandi facultatem, etiamsi neque à Capitulo, & idem est de Episcopo, concessa non sit. Sic enim circa Decretum Concilij Seßione 24. Cap. 1. de Reformatione Matrimonij sentiunt plures apud eumdem Allegat. 32. citata numer. 28. & 29. qui specialiter de Vicario Episcopi loquuntur, & consequenter debent idem de Vicario Capituli confiteri. Sed alij apud ipsum contrarium tenent, licet pauciores, fortiori tamen fundamento innixi; quòd scilicet potestas dispensandi in generali concessione non concedatur. Et addendum, cùm præsertim dispensatio in caussa magni momenti versatur. Pro quo videri potest P. Henriquez Lib. 11. Cap. 13. num. 5. Quia enim grauissima est, dispensatio sine iustâ caussa peccatum mortale secum portat & sententiam æternæ damnationis. Propter quod etiam Concilium Tridentinum disposuit, vt caussæ Matrimoniales per seipsos ab Episcopis transigantur.

82

*Similiter de diuortij caussis asserendum, de quibus sit in citato Concilio Limensi Act. 2. Cap. 35. Diuortij caussam solus Episcopus per se cogno|

p. 321

scat & finiat: poterit tamen eius Generalis Vicarius processum vsque ad diffinitiuam exclusiuè formare: sed nisi caussæ prorsus graues, ac perspicuè probatæ intercesserint, non sunt Matrimonia, quæ Deus ipse coniunxit, separanda. Hæc Concilium. Quæ quidem de diuortio per sententiam nullitatis, quæ prætenditur, intelligenda videntur, aut de separatione perpetuâ: nam separatio temporalis quoad torum non est tanti momenti, vt non possit illius caussæ cognitio & terminatio committi Vicario, sicut & quoad cohabitationem, de qua loquitur Concilium Tridentinum Seßione citata Canone 8.

83

*Et quidem caussam Matrimonialem

Licet grauissimæ, non est graue peccatum eas committi.

grauem esse & arduam Doctores tradunt, vt videri potest apud Dom. Barbosam Allegat. 84. num. 8. & seqq. Inter omnes autem Matrimoniales illa est præcipua, cùm de dissoluendo Matrimonio agitur, & ita per Episcopum debet terminari. Sed non videtur pro hoc talis esse obligatio, vt absolutè loquendo graue sit peccatum eam commisisse Vicario, qui ita doctus sit, aut talem habeat Assessorem, cui non minùs quàm sibi fidere possit Episcopus. Quod ex citato Scriptore colligitur, & ex aliis ab eo adductis n. 15. Vbi ait caussas Matrimoniales, quæ ad Episcopum spectant iure Ordinario, posse illum committere discutiendas & decidendas Doctoribus, qui eius Vicarij non sunt. Vbi supponit Vicariis committi posse non solùm discutiendas, sed etiam decidendas. Neque Concilium Limense grauius videtur onus imponere, sed obligationem generalem Episcopis repræsentat, & quid eos facere oporteat iuxta Tridentini Concilij Decretum, quod in margine citatur, nec ampliùs quàm vidimus, iuxta receptam Scriptorum doctrinam videtur obligare.

Damna ex non bene inspectis illis, vnde Matrimoniorum frequens dissolutio.

84

*Id autem quod de exacta probatione caussarum dicitur, grauissimam obligationem non tam inducit, quàm ostendit, & supponit; ob cuius minùs perspicacem animaduersionem Matrimonia videmus passim dissolui: circa quod nihil est quod addamus, cùm constat in eo graue committi peccatum, inde præsertim emergens quod testes leuiter exanimantur; cùm circa hoc exactissima debeat cautela, & industriæ acumen

Circa examen testiũtestium.

adhiberi. Pro quo est Cap. Cùm caussam, de Testibus & ibi: Ac eos diligenter examinare procures, & de singulis circumstantiis prudenter inquirens, de

Cap. Cùm caussam, de testib.

caußis videlicet, personis, locis, tempore, visu, auditu, scientia, credulitate, fama, & certitudine, cuncta plenè conscribas. Sic Innocentius Tertius. De quo Tit. 15. num. 30.

85

*Circa dispensationes peculiares, quæ per

De dispensationibus per priuilegia Indiarum.

priuilegia Indiarum concedi possunt, idem est quod de aliis præfatis asserendum: posse scilicet Capitulum circa illas quod & Episcopi. Quia verò in illis Ordinariorum tantùm mentio fit, vt videri potest Titulo 12. num. 392. & 408. dubitari potest an independenter à Capitulo id Vicario competat, qui Ordinarij nomine venit. Pro quo Bonacina Tomo 1. Tractatu de Clausura. Quæst. 1. Puncto 8. num. 3. & P. Thomas Sancius in Opere morali Lib. 6. Cap. 15. numer. 30. Et est sanè probabile Vicarium eo nomine comprehendi, de quo & dictum numer. 81. quia tamen incertum, vt ibidem vidimus, vnde & multi, quos adducit Dom. Barbosa etiam Allegat. 54. num. 121. id negant generali illa assertione, quòd scilicet potestas dispensandi non veniat generali Vicariatus mandato: Episcopi per se ipsos solent dispensationes huiusmodi assidentibus sibi Societatis Patribus expedire. Quod Illustrissimus Limanæ huius Metropolis Archiepiscopus Dom. D. Petrus à Villagomez ita obseruat, vt absens etiam id reseruet sibi, Patres per litteras consulendo. Id ergo & Capitulum satis posset conuenienter præstare: sed faciliori expeditioni conuenientius apparet, vt illud Vicario committat: cùm aliàs eidem probabilis sententia pro independentiâ circa effectum huiusmodi suffragetur.

86

*DIco tertiò. Facultates, quæ Episcopis

Assertio 3. Facultates quindennales Episcoporum Capitulo non competere.

Indiarum per quindennium conceduntur ad dispensandum in multis, Capitulo, Sede vacante, non competunt. Constat ex 28. in qua sic dicitur: Prædictas facultates communicandi, non tamen illas, quæ requirunt Ordinem Episcopalem, vel non sine sacrorum Oleorum vsu exercentur, Sacerdotibus idoneis, qui in eius Diœcesi laborabunt, & præsertim tempore sui obitus, vt Sede vacante sit qui poßit supplere, donec Sedes Apostolica certior facta (quod quàm primùm fieri debebit) per delegatos, vel per vnum ex eis, alio modo prouideat: quibus delegatis auctoritate Apostolicâ facultas conceditur, Sede vacante, in casu neceßitatis consecrandi Calices, Patenas, & Altaria portatilia, sacris Oleis; ab Episcopo tamen benedictis. Sic Pontifices. Vbi cum ab Episcopo designandum dicant eum, qui Sede vacante supplere possit, manifestè indicat facultates dictas ad Capitulum non transire. Quia verò dicitur Sa

Cui tamen possunt delegari.

cerdotibus idoneis eas posse committi, poterit Capitulo illas Episcopus delegare, & aliquibus ex ipso, quæ sacris sunt Oleis consecranda. Neque obstare videtur quod additur: Qui in eius Diœcesi laborabunt. Tantùm enim per id exigitur, vt Sacerdotes tales curam suam ad totam Diœcesim extendant, & pro illius vtilitate laborent executione traditarum sibi facultatum. Si enim impensum aliàs laborem pro Diœcesis vtilitate PōtificesPontifices ad talem delegationem vellent, non equidem qui laborabunt, sed qui laborauerint, edixissent. Animaduertat autem Capitulum sibi curam à Pontifice iniungi, vt mortuo Episcopo ad Sedem Apostolicam pro facultatum confirmatione recurrant; quod nescio an ita fiat. Ex huius autem diligentiæ neglectu non leue conscientiæ grauamen incurritur, quia ad vsum licitum facultatum hoc onus imponitur: & Ecclesia earum fructu quoad consecrationes eorum, quæ delegatis ante Episcoporum committuntur adventum, satis ingenti priuatur: cùm præsertim in Indiis longissimæ esse soleant vacationes.

87

*Si roges an ab Episcopo morti proximo

Non tamêtamen Vicario à Capitulo, Sede vacante, eligendo.

possint facultates dictæ Vicario à Capitulo eligendo committi. Respondeo negatiuè: quia cùm commissio talis Sacerdotibus idoneis facienda sit, de illorum idoneitate debet Episcopo constare: quod tamen haberi nequit, cùm eligendus ignoretur. In hoc enim maximè verum habet ea com|

p. 322

mitti aliis non posse, quæ industriæ Episcopi concreduntur; quod & de aliis communis scriptorum doctrina Iuris dispositioni innixa, resoluit. Et facit præsertim Cap. Quoniam, de officio & potest. iud. deleg. ibi: Cùm in his omnibus casibus industriam

Cap. Quoniam, de offic. & pot. iud. deleg.

& fidem personæ, cui talia committimus, eligere videamur. Sic Gregorius IX. qui statim quædam enumerat, in quibus non licet id, quod est commissum, alteri delegare, sic inquiens: Nulli cui commissum fuerit prædicare Crucem, vel excommunicare, vel absoluere aliquos, dispensare cum irregularibus, vel

In quibus non liceat commissio actus delegati.

iniungere Pœnitentias; liceat hæc de cetero alijs demandare, quia non sibi iurisdictio, sed certum ministerium potiùs committitur in hac parte. Hæc ille. Simile autem in casu præsenti accidit; nam electio idoneorum Sacerdotum ad functiones prædictas, non iurisdictionis actus, sed purum ministerium est. Et cum Episcopis Pontifex loquebatur, vt ex Textu liquet, ex quibus ad alios Constitutio prorogatur. Pro quo videri potest Barbosa in Collectaneis ad citatum Caput. Vbi iuxta probatos Auctores multa adducit, ex quibus colligi potest personalissimam esse commissionem. Neque dici potest per se ipsum personam designare. Sed electam ab aliis: quia hoc perinde est acsi aliis designationem committeret, quandoquidem ipsi non potest de idoneitate constare, & ita idoneitas aliorum iudicio & electioni committitur. Et quidem quod maximè attendendum iniungitur, idoneitas est: cùm ergo hæc per designationem modo dicto factam nequeat agnosci, nihil releuat quod hoc vnâ vel aliâ ratione Pontificis contrariâ peragatur.

88

*DIco primò. Capitulum potest vnire

Assertio 1. Capitulum posse vnire Beneficia.

Beneficia. Sic absolutè loquendo tenent plures, quos adducit, & sequi videtur Diana Parte 8. Tractat. 4. Resolut. 31. licèt nonnulli apud eumdem contradicant. Ratio est quæ pro aliis remanet inculcata, quòd scilicet in ordinariâ iurisdictione Episcopo succedat, neque hoc in Sacris Canonibus exceptum reperiatur. Et pro exercitio huiusmodi potestatis possunt in Indiis frequentes occasiones occurrere; quia Indorum populis ad raritatem adductis, necessariũnecessarium, aut valde vtile est eos sub vnius Parochi curâ constitui. Tunc ergo vnũvnum ex iis Beneficium vacans vniri alteri non vacanti poterit: aut si vtrumque vacet, vnum ex vtroque conflari. Hoc autem sine consensu Patroni fieri nequit, quia Ecclesiæ omnes sub illius curâ sunt, & non debet in eis Pastor, eo non annuente, collocari.

89

*Dico secundò. Valde probabile est Ca

Assertio 2. Capitulum circa Clausuram MonialiũMonialium idem posse quod Episcopus.

pitulum Sede vacante, in Indiis posse circa Moniales exemptas id, quod Episcopus in ordine ad Clausuram, iuxta facultatem, quæ illi à Concilio Tridentino conceditur Seßione 25. Cap. 5. de Regularibus. Vbi de exemptis esse sermonem, quæcumque illæ sint, etiamsi Prælatis Religionis subiectæ, communis sententia est, pro quâ videri potest P. Palaus Tomo 3. Tractat. 16. Disput. 4. Puncto 9. numer. 7. & 8. Id probo. Nam si aliquid obstaret, id certè esset, quòd in Concilio ibidem habetur illis verbis: In Monasterijs sibi subiectis Ordi

Conc. Trid.

naria; in alijs verò Sedis Apostolicæ auctoritate, &c. Ea enim quæ sub huiusmodi qualitate conceduntur Episcopis, in Capitulum non transeunt, vt tenent Doctores in simili loquentes de Monasteriis Sedi Apostolicæ immediatè subiectis, quæ ab Episcopis vt delegatis Sedis eiusdem gubernantur, de quibus Cap. 9. eiusidem Seßionis, & videri possunt apud Dianam suprà, Resolut. 14. quos & sequitur. Atqui probabilissima etiam sententia est, quæ contrarium statuit, & pro eâ sunt multi grauesque scriptores, vt videri apud eumdem potest citato nuper loco & etiam Resolut. 2. de quo & nos diximus num. 67. In Indiis autem probabili

In Indijs probabilitatem esse maiorem.

tas est maior; & talis quidem, vt videatur certitudinem exęquareexæquare. Nam Auctores contrariæ sententiæ affirmant in casu vrgentis necessitatis posse Capitulum visitare, idque potestate ordinariâ, quando Moniales non sunt immediatè Apostolicæ Sedi subiectæ: vnde & similiter videntur in casu, de quo loquimur, vbi minor est exemptio, concessuri. Tunc sic. Si necessitas in Indiis occurrat, quia Prælati Regulares admoniti de remedio efficaci non curant, vrgens illa ferè semper est, quia vacationes Episcopalis Sedis solent esse prolixæ, & à Sede Apostolicâ nimis serò potest remedium expectari. Siue ergo delegata, siue ordinaria potestas sit, illa est Capitulo tribuenda.

90

*Et quidem P. Bauny Tomo 1. Tractat.

Ex doctrinâ P. Bauny roboratur.

11. de Abbatibus, &c. Quæst. 24. de Canonicis, vbi sententiam Dianæ, aliorumque vt probabilem defendit, & in quam se trahi fatetur. §. Deinde est, cùm anteà sic obiecisset: Si visitare Capitulum non potest, quòd illis fiet? Si institutum, iuraque domus ac Ordinis pessumdabunt? &c. ita subdit: Est quod respondeam, esse scilicet admonendum à Capituli Vicario Papam dere integra, ac si à semestri à litteris ad eum datis, malo non occurrat, tum videri honestam rationem habere Capitulum animaduertendi in sontes. Sic ille. Cùm ergo neque à semestri, neque ab anno integro, à litteris ad Pontificem datis, haberi responsum in Indiis possit, satis ex eo verosimile apparet posse Capitulum circa huiusmodi prouidere. Addit autem præfatus Auctor in hunc modum: Quòd si (quod existimo verius) facere id non potest, res

Quoddam illius non admissum effatum.

videtur committenda Deo esse, aut ad noui Episcopi aduentum remittenda. Sic ille. Atqui nouus Episcopus in Indiis nimis serò veniet: non est ergo inde satis necessitati prouisum. Ad Deum autem negotium totum remitti, non videtur iuxta humanæ prudentiæ leges, quas Deus vult in gubernatione hominum obseruari, vt vulgatum Prouerbium habet: Deum rogando, & percutiendo malleo. Vbi non prætereundum Auctorem dictum

Aliud circa egressum MonialiũMonialium minùs consequens.

§. Vltimo asserere Capitulum, Sede vacante, posse Monialibus exemptis ac immediatè subiectis Papæ, dare licentiam ad egressum èex Claustro in causis à Concilio citat. Cap. Episcoporum iudicio remissis, & à Pio V. specialiter designatis. Quod probat quia succedit in iurisdictione Episcopo mortuo: licèt fateatur Episcopum id posse facere ex iurisdictione delegatâ. Quod equidem non video quomodo ab illo consequenter dici possit, qui priorem suam Assertionem de potestatis de|

p. 323

fectu in Capitulo ad visitationem probat ex eo quòd illa sit in Episcopo delegata, & ita non transmissibilis in Capitulum. In quo & Diana

Circa quod & Diana inconsequentiæ notatus.

videtur consequentiæ defectu laborare, qui P. Bauny sententia circa licentiam egressûs proposita Resolut. 39. sic concludit: Sed hæc opinio non est admittenda stantibus Declarationibus Sacræ Congregationis, de quibus alibi dicendum erit. Sic ille. Qui tamen Resolut. 14. citatâ, sic dixerat: Ex quo etiam fit posse Capitulum, Sede vacante, concedere licentiam Monialibus immediatè subiectis Sedi Apostolicæ egrediendi à Monasterio in casibus permißis in Bullâ Pij V. quæ incipit. Decori, & honestatis, quamuis id pertineat ad Episcopum tamquam Sedis Apostolicæ Delegatum, &c.

91

*Quidquid de hoc sit, si licentia ad egres

Si licentia egressus ad Episcopum pertinet, posse etiam à Capitulo concedi.

sum in Monialibus exemptis, quamuis Prælatos Religiosos habeant, ad Episcopos etiam pertinet, quod Concilium significat, & plures Auctores tenent, vt videri potest apud P. Thomam Sancium in Opere Morali, Lib. 6. Cap. 15. numer. 26. P. Palaum suprà, numer. 9. & Bonacinam Tractatu de Clausurâ, Quæst. 1. Puncto 8. num. 1. Si inquam necessaria est, eam posse Capitulum concedere, vt citati docent P. Sancius num. 30. P. Palaus num. 10. & Bonacina n. 3. qui Vicario Capituli idem

Quid de illius Vicario.

competere ait, sicut & Vicario Episcopi, nisi specialis prohibitio, aut verbo, aut vsu habeatur. Sed citati Patres id negant, specialem concessionem esse necessariam affirmantes. Vtrumque probabile. Quia verò quod ad visitationem ratione Clausuræ attinet, si Episcopi id attentent, grauibus est obnoxium incommodis, vt experientia

Quâ procedendũprocedendum cautela in negotio Clausuræ.

comprobauit, videtur magis èex re futurum, si remedium aliter accurent, Religiosos admonendo Prælatos; & si id non sufficiat, Proregem, & Præsides exhortando, vt ipsi apud Prælatos instent, protestando etiam se rem ad Regium Indiarum Consilium delaturos; id quod proderit aliquando sic fecisse. Quæ si eorum intentum non promoueant, & scandala manifesta sint, suâ illi vtantur potestate. Pro quo videri potest Zerola verb. Moniales. Ad quartum, & ad octauum. §. 4. Qui tamen licentiam à Prælato Religionis habendam

Licentia vt necessaria, & cujus Prælati.

censet; sed immeritò: quia in iis, quæ Episcopis suo iure, aut delegatione Pontificiâ competunt, non est alterius, qui eorum Superior non sit, licentia necessaria; immò etiam si Superior, eo non expresso. Illud certius, petitam & non obtentam sufficere; aliàs sine remedio deberent ista relinqui, si Prælati licentiam concedere recusarent.

92

*Dico tertiò. Capitulum, Sede vacante,

Assertio 3. non posse licentias ab Episcopo cōcessasconcessas ad audiendas Confessiones suspendere.

in Indiis non potest licentias ad audiendas Confessiones ab Episcopo Religiosis concessas, suspendere, & ad nouum examen vocare. Probari id potest in primis, quia generaliter id non potest, vt probant Doctores, quos adducit & sequitur Diana Parte 3. Tract. 2. Resol. 27. §. vlt. & Parte 8. Tract. 4. Resol. 48. P. Palaus Tomo 4. Tract. 23. Disp. vnica, Puncto 17. §. Anno 1265. P. Pellizarius Tract. 8. Cap. 3. n. 44. P. Martinon Tom. 5. Disp. 53. n. 74. P. Fagundez de Præceptis Ecclesiæ, Parte 2. Lib. 7. Cap. 2. n. 28. & alij. Et ratio est. Quia pro illis extat pri

PriuilegiũPriuilegium Clem. IV.

uilegium à Clemente IV. concessum: quod licet PP. Dominicanis & Franciscanis indultum fuerit, in illo tamen communicant, qui communicationis gratiâ fruuntur, vt sunt ferè omnes. Neque reuocatum illud à Concilio Tridentino, aut ab aliis Pontificibus, quæ ad approbationem attinent, respectu Regularium ad Episcoporum instantias restrinxerunt. Neque de tali priuilegio dubitari potest, cùm habeatur authenticum in Conuentu S. Francisci Salmanticæ, vt testatur Emmanuel Rodericus in Bullario, Tomo 2. Fol. 36. cuius vltima clausula hæc est: Vestris igitur supplicationibus incli

Illius tenor.

nati, præsentium vobis auctoritate concedimus, vt in huiusmodi casu poßitis vti tamdiu liberè prædictâ licentiâ, donec viduatis Ecclesiis prouisum fuerit de Pastore. Sic Pontifex. Quòd si Capitulum licentias posset suspendere, non possent Religiosi illis vacante Sede potiri. Licentiæ autem illæ non solùm pro audiendis Confessionibus, sed pro prædicatione etiam erant, vt constat ex tenore concessionis, nec non prædicandi, sicut & pro commutatione votorum aliquorum: vnde & de Prædicatione idem asserendum, etsi qua alia gratia in ordine ad votorum commutationem; circa quod Religiosi amplissimis priuilegijs perfruuntur. Iam pro Indijs specialior est ratio, juxta dicta Titul. 12. n. 349. Et verò cùm Religiosi circa hoc probabilissimâ opi

SuspensionẽSuspensionem Capituli futurāfuturam inutilem.

nione procedant, & suspensione licentiarum à Capitulo propositâ, nihilominùs possint functiones prædictas sine aliquo scrupulo conscientiarũconscientiarum obire, quod benè obseruauit P. Fagundez suprà, n. 29. & post eum alij; satis inconsideratè videtur suspensio publicari, ex quâ nullus sperari fructus potest, sed grauia incommoda suboriri. Quod non tollit quo minùs in casu aliquo, vt notabilia inconuenientia vitentur, possit Capitulum licentias dictas, & præsertim ad prædicandum reuocare. Quod & factum à Capitulo Argyropolitano cum quodam, cui à Prouinciali Concilio licentia prædicandi fuerat attributa, quia eâ cum offensione multorum, & non tolerabili ampliatione, licèt bonum præseferret zelum, vtebatur. Dixi autem circa Prædicationem hoc specialiter faciendum, quia in eâ possunt inconuenientia esse perspicua, non ita in ijs quæ ad forum Pœnitentiæ spectant. In quo tamen talis esse inordinatio potest, vt inconuenientia se prodeant, vnde & ad vitanda illa potest se Capituli auctoritas interponere. Neque enim se priuilegio tueri potest, qui illo abutitur, cùm sit constans doctrina indulgentiam & liberalitatem Ecclesiæ in priuilegiorum concessione patrocinium excessibus non præbere. Nec Papa præsumitur concedere exorbitantia. P. Sà verb. Gratia, n. 12. & alij. Et de Capitulo hæc sit satis Capitula tetigisse.

p. 294
TITVLVS XIX. DE CAPITVLIS CATHEDRALIVM ECCLESIARVM, SEDE PRÆSERTIM VACANTE.

CAPVT I.

CAPVT II.

CAPVT III.

CAPVT IV.

CAPVT V.

§. I.

§. II.

§. III.

p. 313
§. IV.

CAPVT VI.

Circa dispensationem in homicidio an quidquam speciale in Indiis.

Circa Bigamiam an etiam speciale quidquam.

Circa Dispensationes Matrimoniales.

De peculiaribus quibusdam Facultatibus Indiarum Episcopis concessis.

CAPVT VII.

Embeddings Experiment

Avendaño: Thesaurus Indicus

p. 294 TITVLVS XIX. DE CAPITVLIS CATHEDRALIVM ECCLESIARVM, SEDE PRÆSERTIM VACANTE.

CAPVT I.

CAPVT II.

CAPVT III.

CAPVT IV.

CAPVT V.

§. I.

§. II.

§. III.

p. 313 §. IV.

CAPVT VI.

Circa dispensationem in homicidio an quidquam speciale in Indiis.

Circa Bigamiam an etiam speciale quidquam.

Circa Dispensationes Matrimoniales.

De peculiaribus quibusdam Facultatibus Indiarum Episcopis concessis.

CAPVT VII.

Embeddings Experiment

p. 294
TITVLVS XIX. DE CAPITVLIS CATHEDRALIVM ECCLESIARVM, SEDE PRÆSERTIM VACANTE.

p. 313
§. IV.